Context
stringclasses 65
values | Question Number
int64 1
88
| Question
stringlengths 5
176
| Correct Option
stringclasses 4
values | Option0
stringlengths 5
70
| Option1
stringlengths 5
69
| Option2
stringlengths 5
64
| Option3
stringlengths 4
72
⌀ | labels
int64 0
3
|
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ég var uppalin á bæ sem heitir Óseyri. Húsið stóð á sléttri grund skammt frá árósnum. Á fjörunni lékum við börnin okkur á eyrum úti í ánni. Þegar flæddi urðum við að forða okkur. Við fylgdumst vel með því sem barst inn um ósinn með flóðinu. Stundum sáum við stórar torfur af silungi, jafnvel smákoli og ufsi slæddust með.Þegar voraði, gekk silungurinn í ána, þá var byrjað að leggja net meðfram landinu. Fékkst því silungur í matinn öðru hvoru allt sumarið. Það var líka líf í fjallalækjunum. Þar lékum við okkur að því að veiða smámurta og safna þeim í pytti sem við bjuggum til hingað og þangað í lækjunum. Þangað bárum við svo maðkaða þorskhausa og annað æti handa þeim.Þó ég muni það ekki nú, geri ég ráð fyrir að kisa hafi stundum fylgt okkur á þessum ferðalögum, því húsdýrin og börnin í sveitinni áttu alltaf samleið. Nokkuð var það, að þegar voraði lagði kisa leið sína upp með öllum lækjum.Eitt sumar átti kisa kettlinga og bjó með þá í lítilli körfu. Einn góðan veðurdag kom hún með spriklandi, dávænan silung handa þeim.Öllum á heimilinu þótti þetta furðulegt, því yfirleitt er köttum illa við að blotna. Eftir þetta veittum við því athygli, að kisa sat oft tímunum saman við bæjarlækinn, þar sem hann féll í ána. En fram undan lækjarósnum hélt silungurinn sig gjarnan þegar hann kom inn með flóðinu.Þar kom, að ég sá kisu taka undir sig stökk og á bólakaf langt út í á, en upp kom hún með silung. Svipurinn á kisu þegar hún kom upp úr ánni er það ægilegasta sem ég hef séð. Þeir, sem hafa séð blautan kött, geta gert sér í hugarlund útlitið.Ef viljinn er sterkur, eru flestir vegir færir. Viljastyrkur kisu hefur verið mikill, að hún skyldi sigrast á eðlisgróinni andúð á vatni.Ég kann margar sögur og vísur um ketti, en kisa mín er sú eina sem ég veit til að hafi gert út á fisk. | 47 | Hvað kennir sagan okkur? | D | A Að ekki er allt gull sem glóir | B Að gera hreint fyrir sínum dyrum | C Að gera úlfalda úr mýflugu | D Að vilji er allt sem þarf | 3 |
Fyrir meir en tvö þúsund árum var börnum á Grikklandi sögð þessi saga:Einu sinni var fögur dís, sem hét Bergmál, en hún talaði svo mikið, að Júnó gyðju leiddist að hlusta á skrafið í henni, svo að hún sagði við hana: „Farðu og feldu þig, Bergmál, og láttu engan sjá þig, nema hann skipi þér það. Héðan af mátt þú ekkert tala annað en endurtaka síðasta orðið sem aðrir tala. “Bergmáli þóttu þetta harðir kostir, en þorði samt ekki annað en hlýða, og hún fór alein upp í fjöll. Hana langaði oft til að láta veiðimenn, sem þar voru á ferð, sjá sig, en hún þorði það ekki.Einn góðan veðurdag kom ljómandi fallegur unglingur gangandi upp fjallshlíðina, og hann hét Narcissus. Bergmál sá hann og felldi undir eins ástarhug til hans. Aldrei hafði hana langað eins mikið til neins og þess, að koma fram og láta hann sjá sig og segja honum hve vænt henni þætti um hann. Hún gat ekki stillt sig um að fylgja honum eftir. Og eftir nokkra stund fann hann til þess, að einhver var nálægt honum, en hann sá engan hvernig sem hann leit í kring um sig.Hann nam þá staðar allt í einu og kallaði: „Hver er þar?“„Þar!“ svaraði Bergmál.„Vertu ekki að elta mig,“ kallaði Narcissus aftur.„Mig!“ sagði Bergmál.Nú fór piltinum ekki að verða um sel, og hann kallaði aftur: „Komdu og láttu mig sjá þig.“„Þig!“ hrópaði Bergmál glöð, og gekk til hans og lét hann sjá sig. En þá varð hún fyrir þeim vonbrigðum, að honum leist alls ekki á hana, og hann sagði henni að fara burt.Bergmál varð bæði hrygg og reið, og hún bað ástargyðjuna þess, að láta Narcissus reyna þetta sama, sem hún hafði orðið að þola, að fella ástarhug til einhverrar, sem vildi ekki líta við honum.Narcissus hélt nú áfram ferð sinni, en það var heitt, og hann fór að verða þyrstur. Hann kom skömmu seinna að spegilsléttri og tærri tjörn, og lagðist niður að henni til þess að drekka. Hann sá þá í vatninu spegilmynd af sjálfum sér, en hann hélt að það væri vatnadís, sem hann sá, og hann rétti út hendurnar til þess að ná til hennar. Myndin rétti þá líka út handleggina, og Narcissus réð sér ekki fyrir fögnuði. Hann rak hendina niður í tjörnina, til þess að taka í hendina á dísinni, en við það komu gárar á vatnið, og myndin hvarf. Narcissus beið þangað til vatnið var orðið slétt aftur, og þá sá hann aftur dísina, sem hann hélt að væri, brosa við sér.Aumingja Narcissus. Hann var orðinn skotinn í myndinni af sjálfum sér, sem hann hélt að væri vatnadís. Hann gat nú ekki fengið sig til að fara frá tjörninni, heldur var hann þar dag og nótt að biðja dísina að koma upp úr vatninu og verða konan sín. Þegar hann brosti, þá brosti hún; þegar raunarsvipur var á honum, var líka raunarsvipur á henni.
Bergmál kom þar að og sá hvernig komið var, og þá kenndi hún í brjósti um hann og hún sá eftir því, að hún skyldi hafa orðið völd að þessu óláni hans.Narcissus neytti hvorki svefns né matar, og eftir nokkra daga dó hann. Þegar guðirnir sáu það, kenndu þeir í brjósti um hann og breyttu honum í fagurt blóm, sem heitir í höfuðið á honum. Það vex helst við tjarnir, og speglar sig í þeim.En af Bergmál er það að segja, að hún veslaðist upp í fjalllendinu, þangað til ekki var orðið eftir af henni annað en röddin. Þið getið enn heyrt hana endurtaka síðasta orðið sem þið segið, og þá segið þið: „Nei! Hlustið á Bergmálið!“ | 48 | Hvað leyfði Júnó Bergmáli að gera? | B | A Að elta fólk | B Að endurtaka síðasta orðið | C Að hlaupa um fjallið | D Að stríða öðrum | 1 |
Fyrir meir en tvö þúsund árum var börnum á Grikklandi sögð þessi saga:Einu sinni var fögur dís, sem hét Bergmál, en hún talaði svo mikið, að Júnó gyðju leiddist að hlusta á skrafið í henni, svo að hún sagði við hana: „Farðu og feldu þig, Bergmál, og láttu engan sjá þig, nema hann skipi þér það. Héðan af mátt þú ekkert tala annað en endurtaka síðasta orðið sem aðrir tala. “Bergmáli þóttu þetta harðir kostir, en þorði samt ekki annað en hlýða, og hún fór alein upp í fjöll. Hana langaði oft til að láta veiðimenn, sem þar voru á ferð, sjá sig, en hún þorði það ekki.Einn góðan veðurdag kom ljómandi fallegur unglingur gangandi upp fjallshlíðina, og hann hét Narcissus. Bergmál sá hann og felldi undir eins ástarhug til hans. Aldrei hafði hana langað eins mikið til neins og þess, að koma fram og láta hann sjá sig og segja honum hve vænt henni þætti um hann. Hún gat ekki stillt sig um að fylgja honum eftir. Og eftir nokkra stund fann hann til þess, að einhver var nálægt honum, en hann sá engan hvernig sem hann leit í kring um sig.Hann nam þá staðar allt í einu og kallaði: „Hver er þar?“„Þar!“ svaraði Bergmál.„Vertu ekki að elta mig,“ kallaði Narcissus aftur.„Mig!“ sagði Bergmál.Nú fór piltinum ekki að verða um sel, og hann kallaði aftur: „Komdu og láttu mig sjá þig.“„Þig!“ hrópaði Bergmál glöð, og gekk til hans og lét hann sjá sig. En þá varð hún fyrir þeim vonbrigðum, að honum leist alls ekki á hana, og hann sagði henni að fara burt.Bergmál varð bæði hrygg og reið, og hún bað ástargyðjuna þess, að láta Narcissus reyna þetta sama, sem hún hafði orðið að þola, að fella ástarhug til einhverrar, sem vildi ekki líta við honum.Narcissus hélt nú áfram ferð sinni, en það var heitt, og hann fór að verða þyrstur. Hann kom skömmu seinna að spegilsléttri og tærri tjörn, og lagðist niður að henni til þess að drekka. Hann sá þá í vatninu spegilmynd af sjálfum sér, en hann hélt að það væri vatnadís, sem hann sá, og hann rétti út hendurnar til þess að ná til hennar. Myndin rétti þá líka út handleggina, og Narcissus réð sér ekki fyrir fögnuði. Hann rak hendina niður í tjörnina, til þess að taka í hendina á dísinni, en við það komu gárar á vatnið, og myndin hvarf. Narcissus beið þangað til vatnið var orðið slétt aftur, og þá sá hann aftur dísina, sem hann hélt að væri, brosa við sér.Aumingja Narcissus. Hann var orðinn skotinn í myndinni af sjálfum sér, sem hann hélt að væri vatnadís. Hann gat nú ekki fengið sig til að fara frá tjörninni, heldur var hann þar dag og nótt að biðja dísina að koma upp úr vatninu og verða konan sín. Þegar hann brosti, þá brosti hún; þegar raunarsvipur var á honum, var líka raunarsvipur á henni.
Bergmál kom þar að og sá hvernig komið var, og þá kenndi hún í brjósti um hann og hún sá eftir því, að hún skyldi hafa orðið völd að þessu óláni hans.Narcissus neytti hvorki svefns né matar, og eftir nokkra daga dó hann. Þegar guðirnir sáu það, kenndu þeir í brjósti um hann og breyttu honum í fagurt blóm, sem heitir í höfuðið á honum. Það vex helst við tjarnir, og speglar sig í þeim.En af Bergmál er það að segja, að hún veslaðist upp í fjalllendinu, þangað til ekki var orðið eftir af henni annað en röddin. Þið getið enn heyrt hana endurtaka síðasta orðið sem þið segið, og þá segið þið: „Nei! Hlustið á Bergmálið!“ | 49 | Hvað gerði Bergmál til að kynnast Narcissusi? | A | A Hún elti hann | B Hún gekk á hann | C Hún snerti hann | D Hún talaði við hann | 0 |
Fyrir meir en tvö þúsund árum var börnum á Grikklandi sögð þessi saga:Einu sinni var fögur dís, sem hét Bergmál, en hún talaði svo mikið, að Júnó gyðju leiddist að hlusta á skrafið í henni, svo að hún sagði við hana: „Farðu og feldu þig, Bergmál, og láttu engan sjá þig, nema hann skipi þér það. Héðan af mátt þú ekkert tala annað en endurtaka síðasta orðið sem aðrir tala. “Bergmáli þóttu þetta harðir kostir, en þorði samt ekki annað en hlýða, og hún fór alein upp í fjöll. Hana langaði oft til að láta veiðimenn, sem þar voru á ferð, sjá sig, en hún þorði það ekki.Einn góðan veðurdag kom ljómandi fallegur unglingur gangandi upp fjallshlíðina, og hann hét Narcissus. Bergmál sá hann og felldi undir eins ástarhug til hans. Aldrei hafði hana langað eins mikið til neins og þess, að koma fram og láta hann sjá sig og segja honum hve vænt henni þætti um hann. Hún gat ekki stillt sig um að fylgja honum eftir. Og eftir nokkra stund fann hann til þess, að einhver var nálægt honum, en hann sá engan hvernig sem hann leit í kring um sig.Hann nam þá staðar allt í einu og kallaði: „Hver er þar?“„Þar!“ svaraði Bergmál.„Vertu ekki að elta mig,“ kallaði Narcissus aftur.„Mig!“ sagði Bergmál.Nú fór piltinum ekki að verða um sel, og hann kallaði aftur: „Komdu og láttu mig sjá þig.“„Þig!“ hrópaði Bergmál glöð, og gekk til hans og lét hann sjá sig. En þá varð hún fyrir þeim vonbrigðum, að honum leist alls ekki á hana, og hann sagði henni að fara burt.Bergmál varð bæði hrygg og reið, og hún bað ástargyðjuna þess, að láta Narcissus reyna þetta sama, sem hún hafði orðið að þola, að fella ástarhug til einhverrar, sem vildi ekki líta við honum.Narcissus hélt nú áfram ferð sinni, en það var heitt, og hann fór að verða þyrstur. Hann kom skömmu seinna að spegilsléttri og tærri tjörn, og lagðist niður að henni til þess að drekka. Hann sá þá í vatninu spegilmynd af sjálfum sér, en hann hélt að það væri vatnadís, sem hann sá, og hann rétti út hendurnar til þess að ná til hennar. Myndin rétti þá líka út handleggina, og Narcissus réð sér ekki fyrir fögnuði. Hann rak hendina niður í tjörnina, til þess að taka í hendina á dísinni, en við það komu gárar á vatnið, og myndin hvarf. Narcissus beið þangað til vatnið var orðið slétt aftur, og þá sá hann aftur dísina, sem hann hélt að væri, brosa við sér.Aumingja Narcissus. Hann var orðinn skotinn í myndinni af sjálfum sér, sem hann hélt að væri vatnadís. Hann gat nú ekki fengið sig til að fara frá tjörninni, heldur var hann þar dag og nótt að biðja dísina að koma upp úr vatninu og verða konan sín. Þegar hann brosti, þá brosti hún; þegar raunarsvipur var á honum, var líka raunarsvipur á henni.
Bergmál kom þar að og sá hvernig komið var, og þá kenndi hún í brjósti um hann og hún sá eftir því, að hún skyldi hafa orðið völd að þessu óláni hans.Narcissus neytti hvorki svefns né matar, og eftir nokkra daga dó hann. Þegar guðirnir sáu það, kenndu þeir í brjósti um hann og breyttu honum í fagurt blóm, sem heitir í höfuðið á honum. Það vex helst við tjarnir, og speglar sig í þeim.En af Bergmál er það að segja, að hún veslaðist upp í fjalllendinu, þangað til ekki var orðið eftir af henni annað en röddin. Þið getið enn heyrt hana endurtaka síðasta orðið sem þið segið, og þá segið þið: „Nei! Hlustið á Bergmálið!“ | 50 | Hvernig leið Narcissusi þegar Bergmál elti hann? | D | A Hann varð áhugasamur | B Hann varð forvitinn | C Hann varð hissa | D Hann varð hræddur | 3 |
Fyrir meir en tvö þúsund árum var börnum á Grikklandi sögð þessi saga:Einu sinni var fögur dís, sem hét Bergmál, en hún talaði svo mikið, að Júnó gyðju leiddist að hlusta á skrafið í henni, svo að hún sagði við hana: „Farðu og feldu þig, Bergmál, og láttu engan sjá þig, nema hann skipi þér það. Héðan af mátt þú ekkert tala annað en endurtaka síðasta orðið sem aðrir tala. “Bergmáli þóttu þetta harðir kostir, en þorði samt ekki annað en hlýða, og hún fór alein upp í fjöll. Hana langaði oft til að láta veiðimenn, sem þar voru á ferð, sjá sig, en hún þorði það ekki.Einn góðan veðurdag kom ljómandi fallegur unglingur gangandi upp fjallshlíðina, og hann hét Narcissus. Bergmál sá hann og felldi undir eins ástarhug til hans. Aldrei hafði hana langað eins mikið til neins og þess, að koma fram og láta hann sjá sig og segja honum hve vænt henni þætti um hann. Hún gat ekki stillt sig um að fylgja honum eftir. Og eftir nokkra stund fann hann til þess, að einhver var nálægt honum, en hann sá engan hvernig sem hann leit í kring um sig.Hann nam þá staðar allt í einu og kallaði: „Hver er þar?“„Þar!“ svaraði Bergmál.„Vertu ekki að elta mig,“ kallaði Narcissus aftur.„Mig!“ sagði Bergmál.Nú fór piltinum ekki að verða um sel, og hann kallaði aftur: „Komdu og láttu mig sjá þig.“„Þig!“ hrópaði Bergmál glöð, og gekk til hans og lét hann sjá sig. En þá varð hún fyrir þeim vonbrigðum, að honum leist alls ekki á hana, og hann sagði henni að fara burt.Bergmál varð bæði hrygg og reið, og hún bað ástargyðjuna þess, að láta Narcissus reyna þetta sama, sem hún hafði orðið að þola, að fella ástarhug til einhverrar, sem vildi ekki líta við honum.Narcissus hélt nú áfram ferð sinni, en það var heitt, og hann fór að verða þyrstur. Hann kom skömmu seinna að spegilsléttri og tærri tjörn, og lagðist niður að henni til þess að drekka. Hann sá þá í vatninu spegilmynd af sjálfum sér, en hann hélt að það væri vatnadís, sem hann sá, og hann rétti út hendurnar til þess að ná til hennar. Myndin rétti þá líka út handleggina, og Narcissus réð sér ekki fyrir fögnuði. Hann rak hendina niður í tjörnina, til þess að taka í hendina á dísinni, en við það komu gárar á vatnið, og myndin hvarf. Narcissus beið þangað til vatnið var orðið slétt aftur, og þá sá hann aftur dísina, sem hann hélt að væri, brosa við sér.Aumingja Narcissus. Hann var orðinn skotinn í myndinni af sjálfum sér, sem hann hélt að væri vatnadís. Hann gat nú ekki fengið sig til að fara frá tjörninni, heldur var hann þar dag og nótt að biðja dísina að koma upp úr vatninu og verða konan sín. Þegar hann brosti, þá brosti hún; þegar raunarsvipur var á honum, var líka raunarsvipur á henni.
Bergmál kom þar að og sá hvernig komið var, og þá kenndi hún í brjósti um hann og hún sá eftir því, að hún skyldi hafa orðið völd að þessu óláni hans.Narcissus neytti hvorki svefns né matar, og eftir nokkra daga dó hann. Þegar guðirnir sáu það, kenndu þeir í brjósti um hann og breyttu honum í fagurt blóm, sem heitir í höfuðið á honum. Það vex helst við tjarnir, og speglar sig í þeim.En af Bergmál er það að segja, að hún veslaðist upp í fjalllendinu, þangað til ekki var orðið eftir af henni annað en röddin. Þið getið enn heyrt hana endurtaka síðasta orðið sem þið segið, og þá segið þið: „Nei! Hlustið á Bergmálið!“ | 51 | Af hverju varð Bergmál fyrir vonbrigðum með Narcissus? | B | A Hann sá hana ekki | B Honum leist ekki á hana | C Hún felldi ástarhug til hans | D Hún var búin að elta hann lengi | 1 |
Fyrir meir en tvö þúsund árum var börnum á Grikklandi sögð þessi saga:Einu sinni var fögur dís, sem hét Bergmál, en hún talaði svo mikið, að Júnó gyðju leiddist að hlusta á skrafið í henni, svo að hún sagði við hana: „Farðu og feldu þig, Bergmál, og láttu engan sjá þig, nema hann skipi þér það. Héðan af mátt þú ekkert tala annað en endurtaka síðasta orðið sem aðrir tala. “Bergmáli þóttu þetta harðir kostir, en þorði samt ekki annað en hlýða, og hún fór alein upp í fjöll. Hana langaði oft til að láta veiðimenn, sem þar voru á ferð, sjá sig, en hún þorði það ekki.Einn góðan veðurdag kom ljómandi fallegur unglingur gangandi upp fjallshlíðina, og hann hét Narcissus. Bergmál sá hann og felldi undir eins ástarhug til hans. Aldrei hafði hana langað eins mikið til neins og þess, að koma fram og láta hann sjá sig og segja honum hve vænt henni þætti um hann. Hún gat ekki stillt sig um að fylgja honum eftir. Og eftir nokkra stund fann hann til þess, að einhver var nálægt honum, en hann sá engan hvernig sem hann leit í kring um sig.Hann nam þá staðar allt í einu og kallaði: „Hver er þar?“„Þar!“ svaraði Bergmál.„Vertu ekki að elta mig,“ kallaði Narcissus aftur.„Mig!“ sagði Bergmál.Nú fór piltinum ekki að verða um sel, og hann kallaði aftur: „Komdu og láttu mig sjá þig.“„Þig!“ hrópaði Bergmál glöð, og gekk til hans og lét hann sjá sig. En þá varð hún fyrir þeim vonbrigðum, að honum leist alls ekki á hana, og hann sagði henni að fara burt.Bergmál varð bæði hrygg og reið, og hún bað ástargyðjuna þess, að láta Narcissus reyna þetta sama, sem hún hafði orðið að þola, að fella ástarhug til einhverrar, sem vildi ekki líta við honum.Narcissus hélt nú áfram ferð sinni, en það var heitt, og hann fór að verða þyrstur. Hann kom skömmu seinna að spegilsléttri og tærri tjörn, og lagðist niður að henni til þess að drekka. Hann sá þá í vatninu spegilmynd af sjálfum sér, en hann hélt að það væri vatnadís, sem hann sá, og hann rétti út hendurnar til þess að ná til hennar. Myndin rétti þá líka út handleggina, og Narcissus réð sér ekki fyrir fögnuði. Hann rak hendina niður í tjörnina, til þess að taka í hendina á dísinni, en við það komu gárar á vatnið, og myndin hvarf. Narcissus beið þangað til vatnið var orðið slétt aftur, og þá sá hann aftur dísina, sem hann hélt að væri, brosa við sér.Aumingja Narcissus. Hann var orðinn skotinn í myndinni af sjálfum sér, sem hann hélt að væri vatnadís. Hann gat nú ekki fengið sig til að fara frá tjörninni, heldur var hann þar dag og nótt að biðja dísina að koma upp úr vatninu og verða konan sín. Þegar hann brosti, þá brosti hún; þegar raunarsvipur var á honum, var líka raunarsvipur á henni.
Bergmál kom þar að og sá hvernig komið var, og þá kenndi hún í brjósti um hann og hún sá eftir því, að hún skyldi hafa orðið völd að þessu óláni hans.Narcissus neytti hvorki svefns né matar, og eftir nokkra daga dó hann. Þegar guðirnir sáu það, kenndu þeir í brjósti um hann og breyttu honum í fagurt blóm, sem heitir í höfuðið á honum. Það vex helst við tjarnir, og speglar sig í þeim.En af Bergmál er það að segja, að hún veslaðist upp í fjalllendinu, þangað til ekki var orðið eftir af henni annað en röddin. Þið getið enn heyrt hana endurtaka síðasta orðið sem þið segið, og þá segið þið: „Nei! Hlustið á Bergmálið!“ | 52 | Hvað bað Bergmál ástargyðjuna að gera Narcissusi? | C | A Að banna honum að tala | B Að láta hann fara í felur | C Að láta hann upplifa höfnun | D Að láta hann vera aleinan | 2 |
Fyrir meir en tvö þúsund árum var börnum á Grikklandi sögð þessi saga:Einu sinni var fögur dís, sem hét Bergmál, en hún talaði svo mikið, að Júnó gyðju leiddist að hlusta á skrafið í henni, svo að hún sagði við hana: „Farðu og feldu þig, Bergmál, og láttu engan sjá þig, nema hann skipi þér það. Héðan af mátt þú ekkert tala annað en endurtaka síðasta orðið sem aðrir tala. “Bergmáli þóttu þetta harðir kostir, en þorði samt ekki annað en hlýða, og hún fór alein upp í fjöll. Hana langaði oft til að láta veiðimenn, sem þar voru á ferð, sjá sig, en hún þorði það ekki.Einn góðan veðurdag kom ljómandi fallegur unglingur gangandi upp fjallshlíðina, og hann hét Narcissus. Bergmál sá hann og felldi undir eins ástarhug til hans. Aldrei hafði hana langað eins mikið til neins og þess, að koma fram og láta hann sjá sig og segja honum hve vænt henni þætti um hann. Hún gat ekki stillt sig um að fylgja honum eftir. Og eftir nokkra stund fann hann til þess, að einhver var nálægt honum, en hann sá engan hvernig sem hann leit í kring um sig.Hann nam þá staðar allt í einu og kallaði: „Hver er þar?“„Þar!“ svaraði Bergmál.„Vertu ekki að elta mig,“ kallaði Narcissus aftur.„Mig!“ sagði Bergmál.Nú fór piltinum ekki að verða um sel, og hann kallaði aftur: „Komdu og láttu mig sjá þig.“„Þig!“ hrópaði Bergmál glöð, og gekk til hans og lét hann sjá sig. En þá varð hún fyrir þeim vonbrigðum, að honum leist alls ekki á hana, og hann sagði henni að fara burt.Bergmál varð bæði hrygg og reið, og hún bað ástargyðjuna þess, að láta Narcissus reyna þetta sama, sem hún hafði orðið að þola, að fella ástarhug til einhverrar, sem vildi ekki líta við honum.Narcissus hélt nú áfram ferð sinni, en það var heitt, og hann fór að verða þyrstur. Hann kom skömmu seinna að spegilsléttri og tærri tjörn, og lagðist niður að henni til þess að drekka. Hann sá þá í vatninu spegilmynd af sjálfum sér, en hann hélt að það væri vatnadís, sem hann sá, og hann rétti út hendurnar til þess að ná til hennar. Myndin rétti þá líka út handleggina, og Narcissus réð sér ekki fyrir fögnuði. Hann rak hendina niður í tjörnina, til þess að taka í hendina á dísinni, en við það komu gárar á vatnið, og myndin hvarf. Narcissus beið þangað til vatnið var orðið slétt aftur, og þá sá hann aftur dísina, sem hann hélt að væri, brosa við sér.Aumingja Narcissus. Hann var orðinn skotinn í myndinni af sjálfum sér, sem hann hélt að væri vatnadís. Hann gat nú ekki fengið sig til að fara frá tjörninni, heldur var hann þar dag og nótt að biðja dísina að koma upp úr vatninu og verða konan sín. Þegar hann brosti, þá brosti hún; þegar raunarsvipur var á honum, var líka raunarsvipur á henni.
Bergmál kom þar að og sá hvernig komið var, og þá kenndi hún í brjósti um hann og hún sá eftir því, að hún skyldi hafa orðið völd að þessu óláni hans.Narcissus neytti hvorki svefns né matar, og eftir nokkra daga dó hann. Þegar guðirnir sáu það, kenndu þeir í brjósti um hann og breyttu honum í fagurt blóm, sem heitir í höfuðið á honum. Það vex helst við tjarnir, og speglar sig í þeim.En af Bergmál er það að segja, að hún veslaðist upp í fjalllendinu, þangað til ekki var orðið eftir af henni annað en röddin. Þið getið enn heyrt hana endurtaka síðasta orðið sem þið segið, og þá segið þið: „Nei! Hlustið á Bergmálið!“ | 53 | Narcissus stansaði hjá tjörninni til að | D | A hvíla sig á göngunni | B skoða vatnadísina | C spegla sig | D svala þorstanum | 3 |
Fyrir meir en tvö þúsund árum var börnum á Grikklandi sögð þessi saga:Einu sinni var fögur dís, sem hét Bergmál, en hún talaði svo mikið, að Júnó gyðju leiddist að hlusta á skrafið í henni, svo að hún sagði við hana: „Farðu og feldu þig, Bergmál, og láttu engan sjá þig, nema hann skipi þér það. Héðan af mátt þú ekkert tala annað en endurtaka síðasta orðið sem aðrir tala. “Bergmáli þóttu þetta harðir kostir, en þorði samt ekki annað en hlýða, og hún fór alein upp í fjöll. Hana langaði oft til að láta veiðimenn, sem þar voru á ferð, sjá sig, en hún þorði það ekki.Einn góðan veðurdag kom ljómandi fallegur unglingur gangandi upp fjallshlíðina, og hann hét Narcissus. Bergmál sá hann og felldi undir eins ástarhug til hans. Aldrei hafði hana langað eins mikið til neins og þess, að koma fram og láta hann sjá sig og segja honum hve vænt henni þætti um hann. Hún gat ekki stillt sig um að fylgja honum eftir. Og eftir nokkra stund fann hann til þess, að einhver var nálægt honum, en hann sá engan hvernig sem hann leit í kring um sig.Hann nam þá staðar allt í einu og kallaði: „Hver er þar?“„Þar!“ svaraði Bergmál.„Vertu ekki að elta mig,“ kallaði Narcissus aftur.„Mig!“ sagði Bergmál.Nú fór piltinum ekki að verða um sel, og hann kallaði aftur: „Komdu og láttu mig sjá þig.“„Þig!“ hrópaði Bergmál glöð, og gekk til hans og lét hann sjá sig. En þá varð hún fyrir þeim vonbrigðum, að honum leist alls ekki á hana, og hann sagði henni að fara burt.Bergmál varð bæði hrygg og reið, og hún bað ástargyðjuna þess, að láta Narcissus reyna þetta sama, sem hún hafði orðið að þola, að fella ástarhug til einhverrar, sem vildi ekki líta við honum.Narcissus hélt nú áfram ferð sinni, en það var heitt, og hann fór að verða þyrstur. Hann kom skömmu seinna að spegilsléttri og tærri tjörn, og lagðist niður að henni til þess að drekka. Hann sá þá í vatninu spegilmynd af sjálfum sér, en hann hélt að það væri vatnadís, sem hann sá, og hann rétti út hendurnar til þess að ná til hennar. Myndin rétti þá líka út handleggina, og Narcissus réð sér ekki fyrir fögnuði. Hann rak hendina niður í tjörnina, til þess að taka í hendina á dísinni, en við það komu gárar á vatnið, og myndin hvarf. Narcissus beið þangað til vatnið var orðið slétt aftur, og þá sá hann aftur dísina, sem hann hélt að væri, brosa við sér.Aumingja Narcissus. Hann var orðinn skotinn í myndinni af sjálfum sér, sem hann hélt að væri vatnadís. Hann gat nú ekki fengið sig til að fara frá tjörninni, heldur var hann þar dag og nótt að biðja dísina að koma upp úr vatninu og verða konan sín. Þegar hann brosti, þá brosti hún; þegar raunarsvipur var á honum, var líka raunarsvipur á henni.
Bergmál kom þar að og sá hvernig komið var, og þá kenndi hún í brjósti um hann og hún sá eftir því, að hún skyldi hafa orðið völd að þessu óláni hans.Narcissus neytti hvorki svefns né matar, og eftir nokkra daga dó hann. Þegar guðirnir sáu það, kenndu þeir í brjósti um hann og breyttu honum í fagurt blóm, sem heitir í höfuðið á honum. Það vex helst við tjarnir, og speglar sig í þeim.En af Bergmál er það að segja, að hún veslaðist upp í fjalllendinu, þangað til ekki var orðið eftir af henni annað en röddin. Þið getið enn heyrt hana endurtaka síðasta orðið sem þið segið, og þá segið þið: „Nei! Hlustið á Bergmálið!“ | 54 | Hvað hélt Narcissus að væri í vatninu? | D | A ástargyðjan | B Bergmál | C hann sjálfur | D vatnadís | 3 |
Fyrir meir en tvö þúsund árum var börnum á Grikklandi sögð þessi saga:Einu sinni var fögur dís, sem hét Bergmál, en hún talaði svo mikið, að Júnó gyðju leiddist að hlusta á skrafið í henni, svo að hún sagði við hana: „Farðu og feldu þig, Bergmál, og láttu engan sjá þig, nema hann skipi þér það. Héðan af mátt þú ekkert tala annað en endurtaka síðasta orðið sem aðrir tala. “Bergmáli þóttu þetta harðir kostir, en þorði samt ekki annað en hlýða, og hún fór alein upp í fjöll. Hana langaði oft til að láta veiðimenn, sem þar voru á ferð, sjá sig, en hún þorði það ekki.Einn góðan veðurdag kom ljómandi fallegur unglingur gangandi upp fjallshlíðina, og hann hét Narcissus. Bergmál sá hann og felldi undir eins ástarhug til hans. Aldrei hafði hana langað eins mikið til neins og þess, að koma fram og láta hann sjá sig og segja honum hve vænt henni þætti um hann. Hún gat ekki stillt sig um að fylgja honum eftir. Og eftir nokkra stund fann hann til þess, að einhver var nálægt honum, en hann sá engan hvernig sem hann leit í kring um sig.Hann nam þá staðar allt í einu og kallaði: „Hver er þar?“„Þar!“ svaraði Bergmál.„Vertu ekki að elta mig,“ kallaði Narcissus aftur.„Mig!“ sagði Bergmál.Nú fór piltinum ekki að verða um sel, og hann kallaði aftur: „Komdu og láttu mig sjá þig.“„Þig!“ hrópaði Bergmál glöð, og gekk til hans og lét hann sjá sig. En þá varð hún fyrir þeim vonbrigðum, að honum leist alls ekki á hana, og hann sagði henni að fara burt.Bergmál varð bæði hrygg og reið, og hún bað ástargyðjuna þess, að láta Narcissus reyna þetta sama, sem hún hafði orðið að þola, að fella ástarhug til einhverrar, sem vildi ekki líta við honum.Narcissus hélt nú áfram ferð sinni, en það var heitt, og hann fór að verða þyrstur. Hann kom skömmu seinna að spegilsléttri og tærri tjörn, og lagðist niður að henni til þess að drekka. Hann sá þá í vatninu spegilmynd af sjálfum sér, en hann hélt að það væri vatnadís, sem hann sá, og hann rétti út hendurnar til þess að ná til hennar. Myndin rétti þá líka út handleggina, og Narcissus réð sér ekki fyrir fögnuði. Hann rak hendina niður í tjörnina, til þess að taka í hendina á dísinni, en við það komu gárar á vatnið, og myndin hvarf. Narcissus beið þangað til vatnið var orðið slétt aftur, og þá sá hann aftur dísina, sem hann hélt að væri, brosa við sér.Aumingja Narcissus. Hann var orðinn skotinn í myndinni af sjálfum sér, sem hann hélt að væri vatnadís. Hann gat nú ekki fengið sig til að fara frá tjörninni, heldur var hann þar dag og nótt að biðja dísina að koma upp úr vatninu og verða konan sín. Þegar hann brosti, þá brosti hún; þegar raunarsvipur var á honum, var líka raunarsvipur á henni.
Bergmál kom þar að og sá hvernig komið var, og þá kenndi hún í brjósti um hann og hún sá eftir því, að hún skyldi hafa orðið völd að þessu óláni hans.Narcissus neytti hvorki svefns né matar, og eftir nokkra daga dó hann. Þegar guðirnir sáu það, kenndu þeir í brjósti um hann og breyttu honum í fagurt blóm, sem heitir í höfuðið á honum. Það vex helst við tjarnir, og speglar sig í þeim.En af Bergmál er það að segja, að hún veslaðist upp í fjalllendinu, þangað til ekki var orðið eftir af henni annað en röddin. Þið getið enn heyrt hana endurtaka síðasta orðið sem þið segið, og þá segið þið: „Nei! Hlustið á Bergmálið!“ | 55 | Hvers vegna hvarf myndin í vatninu? | D | A Bergmál galdraði hana í burtu | B Narcissus rétti úr sér | C Vatnadísin vildi ekki sjá Narcissus | D Það kom hreyfing á vatnið | 3 |
Fyrir meir en tvö þúsund árum var börnum á Grikklandi sögð þessi saga:Einu sinni var fögur dís, sem hét Bergmál, en hún talaði svo mikið, að Júnó gyðju leiddist að hlusta á skrafið í henni, svo að hún sagði við hana: „Farðu og feldu þig, Bergmál, og láttu engan sjá þig, nema hann skipi þér það. Héðan af mátt þú ekkert tala annað en endurtaka síðasta orðið sem aðrir tala. “Bergmáli þóttu þetta harðir kostir, en þorði samt ekki annað en hlýða, og hún fór alein upp í fjöll. Hana langaði oft til að láta veiðimenn, sem þar voru á ferð, sjá sig, en hún þorði það ekki.Einn góðan veðurdag kom ljómandi fallegur unglingur gangandi upp fjallshlíðina, og hann hét Narcissus. Bergmál sá hann og felldi undir eins ástarhug til hans. Aldrei hafði hana langað eins mikið til neins og þess, að koma fram og láta hann sjá sig og segja honum hve vænt henni þætti um hann. Hún gat ekki stillt sig um að fylgja honum eftir. Og eftir nokkra stund fann hann til þess, að einhver var nálægt honum, en hann sá engan hvernig sem hann leit í kring um sig.Hann nam þá staðar allt í einu og kallaði: „Hver er þar?“„Þar!“ svaraði Bergmál.„Vertu ekki að elta mig,“ kallaði Narcissus aftur.„Mig!“ sagði Bergmál.Nú fór piltinum ekki að verða um sel, og hann kallaði aftur: „Komdu og láttu mig sjá þig.“„Þig!“ hrópaði Bergmál glöð, og gekk til hans og lét hann sjá sig. En þá varð hún fyrir þeim vonbrigðum, að honum leist alls ekki á hana, og hann sagði henni að fara burt.Bergmál varð bæði hrygg og reið, og hún bað ástargyðjuna þess, að láta Narcissus reyna þetta sama, sem hún hafði orðið að þola, að fella ástarhug til einhverrar, sem vildi ekki líta við honum.Narcissus hélt nú áfram ferð sinni, en það var heitt, og hann fór að verða þyrstur. Hann kom skömmu seinna að spegilsléttri og tærri tjörn, og lagðist niður að henni til þess að drekka. Hann sá þá í vatninu spegilmynd af sjálfum sér, en hann hélt að það væri vatnadís, sem hann sá, og hann rétti út hendurnar til þess að ná til hennar. Myndin rétti þá líka út handleggina, og Narcissus réð sér ekki fyrir fögnuði. Hann rak hendina niður í tjörnina, til þess að taka í hendina á dísinni, en við það komu gárar á vatnið, og myndin hvarf. Narcissus beið þangað til vatnið var orðið slétt aftur, og þá sá hann aftur dísina, sem hann hélt að væri, brosa við sér.Aumingja Narcissus. Hann var orðinn skotinn í myndinni af sjálfum sér, sem hann hélt að væri vatnadís. Hann gat nú ekki fengið sig til að fara frá tjörninni, heldur var hann þar dag og nótt að biðja dísina að koma upp úr vatninu og verða konan sín. Þegar hann brosti, þá brosti hún; þegar raunarsvipur var á honum, var líka raunarsvipur á henni.
Bergmál kom þar að og sá hvernig komið var, og þá kenndi hún í brjósti um hann og hún sá eftir því, að hún skyldi hafa orðið völd að þessu óláni hans.Narcissus neytti hvorki svefns né matar, og eftir nokkra daga dó hann. Þegar guðirnir sáu það, kenndu þeir í brjósti um hann og breyttu honum í fagurt blóm, sem heitir í höfuðið á honum. Það vex helst við tjarnir, og speglar sig í þeim.En af Bergmál er það að segja, að hún veslaðist upp í fjalllendinu, þangað til ekki var orðið eftir af henni annað en röddin. Þið getið enn heyrt hana endurtaka síðasta orðið sem þið segið, og þá segið þið: „Nei! Hlustið á Bergmálið!“ | 56 | Narcissus varð loks að blómi því að | B | A Bergmál kenndi í brjósti um hann | B guðirnir vorkenndu honum | C hann var ástfanginn | D þau vaxa vel við tjarnir | 1 |
Fyrir meir en tvö þúsund árum var börnum á Grikklandi sögð þessi saga:Einu sinni var fögur dís, sem hét Bergmál, en hún talaði svo mikið, að Júnó gyðju leiddist að hlusta á skrafið í henni, svo að hún sagði við hana: „Farðu og feldu þig, Bergmál, og láttu engan sjá þig, nema hann skipi þér það. Héðan af mátt þú ekkert tala annað en endurtaka síðasta orðið sem aðrir tala. “Bergmáli þóttu þetta harðir kostir, en þorði samt ekki annað en hlýða, og hún fór alein upp í fjöll. Hana langaði oft til að láta veiðimenn, sem þar voru á ferð, sjá sig, en hún þorði það ekki.Einn góðan veðurdag kom ljómandi fallegur unglingur gangandi upp fjallshlíðina, og hann hét Narcissus. Bergmál sá hann og felldi undir eins ástarhug til hans. Aldrei hafði hana langað eins mikið til neins og þess, að koma fram og láta hann sjá sig og segja honum hve vænt henni þætti um hann. Hún gat ekki stillt sig um að fylgja honum eftir. Og eftir nokkra stund fann hann til þess, að einhver var nálægt honum, en hann sá engan hvernig sem hann leit í kring um sig.Hann nam þá staðar allt í einu og kallaði: „Hver er þar?“„Þar!“ svaraði Bergmál.„Vertu ekki að elta mig,“ kallaði Narcissus aftur.„Mig!“ sagði Bergmál.Nú fór piltinum ekki að verða um sel, og hann kallaði aftur: „Komdu og láttu mig sjá þig.“„Þig!“ hrópaði Bergmál glöð, og gekk til hans og lét hann sjá sig. En þá varð hún fyrir þeim vonbrigðum, að honum leist alls ekki á hana, og hann sagði henni að fara burt.Bergmál varð bæði hrygg og reið, og hún bað ástargyðjuna þess, að láta Narcissus reyna þetta sama, sem hún hafði orðið að þola, að fella ástarhug til einhverrar, sem vildi ekki líta við honum.Narcissus hélt nú áfram ferð sinni, en það var heitt, og hann fór að verða þyrstur. Hann kom skömmu seinna að spegilsléttri og tærri tjörn, og lagðist niður að henni til þess að drekka. Hann sá þá í vatninu spegilmynd af sjálfum sér, en hann hélt að það væri vatnadís, sem hann sá, og hann rétti út hendurnar til þess að ná til hennar. Myndin rétti þá líka út handleggina, og Narcissus réð sér ekki fyrir fögnuði. Hann rak hendina niður í tjörnina, til þess að taka í hendina á dísinni, en við það komu gárar á vatnið, og myndin hvarf. Narcissus beið þangað til vatnið var orðið slétt aftur, og þá sá hann aftur dísina, sem hann hélt að væri, brosa við sér.Aumingja Narcissus. Hann var orðinn skotinn í myndinni af sjálfum sér, sem hann hélt að væri vatnadís. Hann gat nú ekki fengið sig til að fara frá tjörninni, heldur var hann þar dag og nótt að biðja dísina að koma upp úr vatninu og verða konan sín. Þegar hann brosti, þá brosti hún; þegar raunarsvipur var á honum, var líka raunarsvipur á henni.
Bergmál kom þar að og sá hvernig komið var, og þá kenndi hún í brjósti um hann og hún sá eftir því, að hún skyldi hafa orðið völd að þessu óláni hans.Narcissus neytti hvorki svefns né matar, og eftir nokkra daga dó hann. Þegar guðirnir sáu það, kenndu þeir í brjósti um hann og breyttu honum í fagurt blóm, sem heitir í höfuðið á honum. Það vex helst við tjarnir, og speglar sig í þeim.En af Bergmál er það að segja, að hún veslaðist upp í fjalllendinu, þangað til ekki var orðið eftir af henni annað en röddin. Þið getið enn heyrt hana endurtaka síðasta orðið sem þið segið, og þá segið þið: „Nei! Hlustið á Bergmálið!“ | 57 | Ef pilturinn hefði sagt 'Ég heiti Narcissus' hefði Bergmál sagt | C | A ég | B heiti | C Narcissus | D ekki neitt | 2 |
Stefán þrammaði gegnum snjóinn í áttina að háu
blokkinni. Hann dró á eftir sér stóran, svartan
plastpoka sem var hálftómlegur að sjá. Jónas,
bekkjarbróðir hans og vinur, gekk við hlið hans.
„Við hefðum getað sleppt því að burðast með
þetta,“ sagði Jónas og benti með hökunni á þunga
rúllu af ónotuðum plastpokum sem hann bar í
fanginu. Stefán hnussaði. Hann vildi ekki láta
minna sig á hversu bjartsýnir þeir höfðu verið þegar
þeir lögðu af stað fyrir næstum tveimur tímum. Þá
héldu þeir að þetta yrði ekkert mál og að þeim veitti
ekki af fullt af pokum undir allar dósirnar sem þeim
myndi hlotnast. Bekkurinn þeirra var að safna fyrir
Þórsmerkurferð sem fara átti um vorið og
dósasöfnunin var liður í þeirri fjáröflun. | 55 | Hvað var Jónas að burðast með? | D | A. Fullan poka af gosdósum | B. Hálftóman plastpoka | C. Poka af maltflöskum | D. Rúllu af plastpokum | 3 |
Stefán þrammaði gegnum snjóinn í áttina að háu
blokkinni. Hann dró á eftir sér stóran, svartan
plastpoka sem var hálftómlegur að sjá. Jónas,
bekkjarbróðir hans og vinur, gekk við hlið hans.
„Við hefðum getað sleppt því að burðast með
þetta,“ sagði Jónas og benti með hökunni á þunga
rúllu af ónotuðum plastpokum sem hann bar í
fanginu. Stefán hnussaði. Hann vildi ekki láta
minna sig á hversu bjartsýnir þeir höfðu verið þegar
þeir lögðu af stað fyrir næstum tveimur tímum. Þá
héldu þeir að þetta yrði ekkert mál og að þeim veitti
ekki af fullt af pokum undir allar dósirnar sem þeim
myndi hlotnast. Bekkurinn þeirra var að safna fyrir
Þórsmerkurferð sem fara átti um vorið og
dósasöfnunin var liður í þeirri fjáröflun. | 56 | Fyrir hverju voru þeir að safna? | A | A. Bekkjarferð | B. Fimleikasýningu | C. Handboltamóti | D. Sumarbúðaferð | 0 |
Jónas hélt áfram að masa. „Hvað erum við aftur
komnir með margar dósir?“ Stefán andvarpaði
mæðulega áður en hann svaraði. „Tvær dósir og
eina tveggja lítra plastflösku.“ „Við komumst nú
ekki langt fyrir þær, er það?“ spurði Jónas og
hagræddi plastpokarúllunni í fanginu á sér. „Nei
ætli það,“ svaraði Stefán. Hann bætti svo við
armæðulega: „Bara ef þessir fimleikaflokkar og
handboltakrakkar væru ekki búnir að hirða allar
dósir í hverfinu. Það er alveg óþolandi. Ég ætla
aldrei aftur á handboltaleik.“
Þeir voru nú komnir að inngangi blokkarinnar.
„Nú verðum við heppnir. Ég finn það á mér,“ sagði
Jónas og benti á alla póstkassana eftir að þeir voru
komnir inn. „Sérðu hvað það búa margir hérna.“
Stefán kinkaði kolli og það var ekki laust við að
hann fylltist bjartsýni. Hann krosslagði fingur og
þrýsti á eina dyrabjölluna. Þeir biðu í smástund og
brostu svo út að eyrum þegar það hvein í læsingu
innri hurðarinnar. | 57 | „Jónas hélt áfram að masa“. Hvað þýðir að „masa“? | A | A. tala | B. skammast | C. skjálfa | D. skunda | 0 |
Jónas hélt áfram að masa. „Hvað erum við aftur
komnir með margar dósir?“ Stefán andvarpaði
mæðulega áður en hann svaraði. „Tvær dósir og
eina tveggja lítra plastflösku.“ „Við komumst nú
ekki langt fyrir þær, er það?“ spurði Jónas og
hagræddi plastpokarúllunni í fanginu á sér. „Nei
ætli það,“ svaraði Stefán. Hann bætti svo við
armæðulega: „Bara ef þessir fimleikaflokkar og
handboltakrakkar væru ekki búnir að hirða allar
dósir í hverfinu. Það er alveg óþolandi. Ég ætla
aldrei aftur á handboltaleik.“
Þeir voru nú komnir að inngangi blokkarinnar.
„Nú verðum við heppnir. Ég finn það á mér,“ sagði
Jónas og benti á alla póstkassana eftir að þeir voru
komnir inn. „Sérðu hvað það búa margir hérna.“
Stefán kinkaði kolli og það var ekki laust við að
hann fylltist bjartsýni. Hann krosslagði fingur og
þrýsti á eina dyrabjölluna. Þeir biðu í smástund og
brostu svo út að eyrum þegar það hvein í læsingu
innri hurðarinnar. | 58 | „Hann bætti svo við armæðulega“. | D | A. Hann bætti svo við áhugsamur. | B. Hann bætti svo við móður og másandi. | C. Hann bætti svo við glaðlega. | D. Hann bætti svo við sorgmæddur. | 3 |
Jónas hélt áfram að masa. „Hvað erum við aftur
komnir með margar dósir?“ Stefán andvarpaði
mæðulega áður en hann svaraði. „Tvær dósir og
eina tveggja lítra plastflösku.“ „Við komumst nú
ekki langt fyrir þær, er það?“ spurði Jónas og
hagræddi plastpokarúllunni í fanginu á sér. „Nei
ætli það,“ svaraði Stefán. Hann bætti svo við
armæðulega: „Bara ef þessir fimleikaflokkar og
handboltakrakkar væru ekki búnir að hirða allar
dósir í hverfinu. Það er alveg óþolandi. Ég ætla
aldrei aftur á handboltaleik.“
Þeir voru nú komnir að inngangi blokkarinnar.
„Nú verðum við heppnir. Ég finn það á mér,“ sagði
Jónas og benti á alla póstkassana eftir að þeir voru
komnir inn. „Sérðu hvað það búa margir hérna.“
Stefán kinkaði kolli og það var ekki laust við að
hann fylltist bjartsýni. Hann krosslagði fingur og
þrýsti á eina dyrabjölluna. Þeir biðu í smástund og
brostu svo út að eyrum þegar það hvein í læsingu
innri hurðarinnar. | 59 | Söfnunin gekk illa framan af vegna þess að | D | A. þeir bjuggu í leiðinlegu hverfi. | B. fólk vildi ekki gefa öðrum dósirnar. | C. þeir gleymdu að spyrja um maltdósir. | D. það voru fleiri að safna dósum. | 3 |
Jónas hélt áfram að masa. „Hvað erum við aftur
komnir með margar dósir?“ Stefán andvarpaði
mæðulega áður en hann svaraði. „Tvær dósir og
eina tveggja lítra plastflösku.“ „Við komumst nú
ekki langt fyrir þær, er það?“ spurði Jónas og
hagræddi plastpokarúllunni í fanginu á sér. „Nei
ætli það,“ svaraði Stefán. Hann bætti svo við
armæðulega: „Bara ef þessir fimleikaflokkar og
handboltakrakkar væru ekki búnir að hirða allar
dósir í hverfinu. Það er alveg óþolandi. Ég ætla
aldrei aftur á handboltaleik.“
Þeir voru nú komnir að inngangi blokkarinnar.
„Nú verðum við heppnir. Ég finn það á mér,“ sagði
Jónas og benti á alla póstkassana eftir að þeir voru
komnir inn. „Sérðu hvað það búa margir hérna.“
Stefán kinkaði kolli og það var ekki laust við að
hann fylltist bjartsýni. Hann krosslagði fingur og
þrýsti á eina dyrabjölluna. Þeir biðu í smástund og
brostu svo út að eyrum þegar það hvein í læsingu
innri hurðarinnar. | 60 | Af hverju krosslagði Stefán fingur? | D | A. Af því að hann var að skrökva. | B. Til að forðast illa anda. | C. Til að villa á sér heimildir. | D. Sumir telja happamerki að gera það. | 3 |
Stefán flýtti sér að opna og þeir gengu inn á ganginn.
Dyr að einni íbúðinni á fyrstu hæðinni opnuðust og
út gægðist ung kona með barn á handlegg. „Góða
kvöldið,“ sagði hún vingjarnlega. Stefán og Jónas
báru upp erindi sitt. „Æ, því miður,“ sagði unga
konan. „Ég er nýbúin að fara með allar mínar
umbúðir í Sorpu.“ | 61 | Samskipti strákanna og ungu konunnar með barnið einkenndust af | B | A. fálæti. | B. kurteisi. | C. nísku. | D. tilgerð. | 1 |
Vinirnir þökkuðu fyrir og reyndu næstu dyr. Þar bjó
maður sem sagðist vera búinn að fjárfesta í
kolsýrutæki og því drykki hann bara heimatilbúið
sódavatn. Í þriðju íbúðinni sem þeir bönkuðu upp á
kom til dyra kona sem hélt á gosdós í hendinni. Jónas
hnippti í Stefán og brosti. Brosið fölnaði snögglega
þegar konan sagðist hafa látið fimleikastúlkur hafa
allar sínar dósir kvöldinu áður. „Megum við bíða hérna
í stiganum meðan þú klárar úr þessari dós?“ spurði
Jónas þá og benti á gosdósina í hendinni á konunni.
Hún hélt nú ekki og skellti á þá félaga. Svona gekk
þetta alveg þar til þeir voru komnir að síðustu íbúðinni
á efstu hæð blokkarinnar. Ýmist höfðu íbúarnir látið
aðra hafa dósirnar sínar, seldu þær sjálfir eða voru ekki
heima. „Við gefumst bara upp og förum heim ef við
fáum ekki svo mikið sem eina dós í þessari íbúð,“
sagði Stefán og bankaði á hurðina. Bak við lokaða
hurðina heyrðu þeir umgang en það tók óratíma fyrir
þann sem fyrir innan var að koma sér til dyra. | 62 | Hvaða viðbrögð fengu þeir í annarri íbúðinni í blokkinni? | C | A. þar var búið að fara með allt í Sorpu.. | B. Þar var enginn heima.. | C. Þar var hætt að kaupa gos | D. Þar var skellt á þá þegar þeir báru upp erindi sitt. | 2 |
Vinirnir þökkuðu fyrir og reyndu næstu dyr. Þar bjó
maður sem sagðist vera búinn að fjárfesta í
kolsýrutæki og því drykki hann bara heimatilbúið
sódavatn. Í þriðju íbúðinni sem þeir bönkuðu upp á
kom til dyra kona sem hélt á gosdós í hendinni. Jónas
hnippti í Stefán og brosti. Brosið fölnaði snögglega
þegar konan sagðist hafa látið fimleikastúlkur hafa
allar sínar dósir kvöldinu áður. „Megum við bíða hérna
í stiganum meðan þú klárar úr þessari dós?“ spurði
Jónas þá og benti á gosdósina í hendinni á konunni.
Hún hélt nú ekki og skellti á þá félaga. Svona gekk
þetta alveg þar til þeir voru komnir að síðustu íbúðinni
á efstu hæð blokkarinnar. Ýmist höfðu íbúarnir látið
aðra hafa dósirnar sínar, seldu þær sjálfir eða voru ekki
heima. „Við gefumst bara upp og förum heim ef við
fáum ekki svo mikið sem eina dós í þessari íbúð,“
sagði Stefán og bankaði á hurðina. Bak við lokaða
hurðina heyrðu þeir umgang en það tók óratíma fyrir
þann sem fyrir innan var að koma sér til dyra. | 63 | Kona með hálfkláraða dós var | D | A. kurteisin uppmáluð. | B. mjög umburðarlynd. | C. sérlega hjálpsöm. | D. frekar ókurteis. | 3 |
Loks opnuðust dyrnar og gamall maður horfði
undrandi á þá. Hann heyrði greinilega ekki vel því
hann sagði hátt „Ha?“ í hvert sinn sem Jónas og Stefán
tóku til máls. Að endingu gafst Stefán upp á að reyna
að útlista fyrir hverju þeir væru að safna og sagði bara
hástöfum: „Gosdósir! Áttu gosdósir?“ Þessu náði
gamli maðurinn. „Gosdósir,“ sagði hann. „Nei, góði
minn. Ég drekk ekki gos.“ Jónas stundi vonsvikinn og
þeir kvöddu. Þegar gamli maðurinn var að loka heyrði
Stefán hann umla við sjálfan sig: „Ég skil ekki af
hverju þessir krakkar vilja alltaf bara gosdósir. Hefur
enginn áhuga á dósum undan malti?“ Stefán stökk til
og stakk fætinum í hurðarfalsinn. „Maltdósir!“ sagði
hann hátt. „Áttu maltdósir?“ Gamli maðurinn rak upp
stór augu. „Það á ég svo sannarlega.“ Maðurinn vísaði
þeim inn og að herbergi sem virtist yfirfullt af
maltdósum. Stefán og Jónas misstu andlitið og voru
öllu glaðlegri þegar þeir klöngruðust út í kalt
vetrarkvöldið með næstum alla pokana úttroðna. | 64 | Af hverju rak gamli maðurinn upp stór augu? | D | A. Af því að hann átti bara maltdósir. | B. Af því að hann átti margar maltdósir. | C. Af því að strákarnir höfðu svo litlu safnað. | D. Af því að strákarnir vildu maltdósir. | 3 |
Eins og með allar miklar og tímamótamarkandi
uppgötvanir mannkynsins, fannst ráðið við hinum
daunilla anda Hreggsviðs stærðfræðikennara fyrir
algjöra tilviljun.
Einn daginn var Skúli svo seinn fyrir að hann varð
að grípa hafurtask sitt í einu hendingskasti og
hlaupa af stað. Í óðagotinu tók hann pennaveski
litlu systur sinnar í staðinn fyrir sitt eigið.
Það var stærðfræði í fyrsta tíma, hryllileg tilhugsun
fyrir góða og gáfaða stærðfræðinemendur.
Hreggviður Arnljótsson gekk nú þungbrýndur inn í
stofuna og skellti hurðinni harkalega á eftir sér. Það
fór hrollur um bekkinn þegar menn sáu að nef
fræðarans var eldrautt og allt hans fas bar vott um
að kvefpest herjaði á hann. Dauðinn henti
bókunum fólskulega á kennaraborðið og horfði
hvössum augum yfir nemendahópinn.
— Ég er með svæsna hálsbólgu, tilkynnti hann
hátíðlega eins og hann væri að lýsa því yfir að
Ísland væri nú loksins orðið frjálst og fullvalda ríki.
Ég ætla því að fara fram á það að þið hafið hljótt
um ykkur svo ég þurfi ekki að brýna raustina.
Þetta voru sérkennileg tilmæli, hugsaði Nonni með
sér, í ljósi þess að í tímum hjá Hreggviði var alltaf
steinhljóð, ef undan voru skilin andköf uppáhalds-
nemenda hans. Hann leit á Skúla vin sinn, sem var
á svipinn eins og hann hefði heyrt dauðadóm
kveðinn upp yfir sér.
Hálsbólga!
Það þýddi bara eitt. Pestin úr hálsi Hreggviðs yrði
ennþá stækari!
— Þið skuluð þá halda áfram að reikna á blaðsíðu
tuttugu og þrjú, sagði Svartidauði.
Nemendurnir grúfðu sig yfir dæmin.
— Skúli, þú hefur auðvitað ekki átt í erfiðleikum
með heimaverkefnin, hélt Hreggviður áfram og tók
nú kúrsinn á borð Fógetans. Hann brást aftur á móti
við aðsteðjandi ógn með því að fálma ofan í
töskuna eftir pennaveskinu og uppgötvaði þá að
hann var með veski systur sinnar. Upp úr því dró
hann blýantsstubb og á enda hans var fest lítið
lukkutröll með mikið og úfið hár.
Hreggviður grúfði sig yfir borðið og Skúli greip
snöggt andann á lofti og hélt honum kirfilega niðri
í sér. Dauðinn kjamsaði ánægður yfir úrlausnum
nemandans sem voru, eins og venjulega,
gallalausar. Hann hummaði og ha-aði svo það
mátti bókstaflega sjá eiturgufurnar streyma út út
honum.
Skúli fann sér til skelfingar að nú nálgaðist það
óumflýjanlega augnablik að hann yrði aftur að
draga að sér andann. Hann var orðinn svo langt
leiddur af súrefnisskorti að tölurnar í
stærðfræðibókinni voru farnar að dansa fyrir
augum hans. Í fátinu reyndi hann að troða
lukkutröllinu á blýantsendann upp í nef sér en það
tóks ekki því tröllið var stærra en nasir hans sjálfs.
Um leið neyddist hann til að draga andann og ...
fann þá, sér til óumræðilegs hugarléttis, að í hári
tröllsins hafði verið komið fyrir einhverju ilmefni,
og í stað þess að hann þyrfti að anda að sér eitrinu
úr skúffukjafti Hreggviðs lagði nú upp í vit hans
unaðslega angan sem minnti helst á sumardag á
Þingvöllum.
Hann var hólpinn.
Tölurnar hættu fjörugum ofskynjunardansi sínum
og stóðu nú penar og rólegar á hvítum
blaðsíðunum. | 65 | Þegar Hreggviður gekk til stofu var hann þungbrýndur, en það merkir | A | A. alvarlegur | B. furðulegur | C. glettinn | D. íbygginn | 0 |
Eins og með allar miklar og tímamótamarkandi
uppgötvanir mannkynsins, fannst ráðið við hinum
daunilla anda Hreggsviðs stærðfræðikennara fyrir
algjöra tilviljun.
Einn daginn var Skúli svo seinn fyrir að hann varð
að grípa hafurtask sitt í einu hendingskasti og
hlaupa af stað. Í óðagotinu tók hann pennaveski
litlu systur sinnar í staðinn fyrir sitt eigið.
Það var stærðfræði í fyrsta tíma, hryllileg tilhugsun
fyrir góða og gáfaða stærðfræðinemendur.
Hreggviður Arnljótsson gekk nú þungbrýndur inn í
stofuna og skellti hurðinni harkalega á eftir sér. Það
fór hrollur um bekkinn þegar menn sáu að nef
fræðarans var eldrautt og allt hans fas bar vott um
að kvefpest herjaði á hann. Dauðinn henti
bókunum fólskulega á kennaraborðið og horfði
hvössum augum yfir nemendahópinn.
— Ég er með svæsna hálsbólgu, tilkynnti hann
hátíðlega eins og hann væri að lýsa því yfir að
Ísland væri nú loksins orðið frjálst og fullvalda ríki.
Ég ætla því að fara fram á það að þið hafið hljótt
um ykkur svo ég þurfi ekki að brýna raustina.
Þetta voru sérkennileg tilmæli, hugsaði Nonni með
sér, í ljósi þess að í tímum hjá Hreggviði var alltaf
steinhljóð, ef undan voru skilin andköf uppáhalds-
nemenda hans. Hann leit á Skúla vin sinn, sem var
á svipinn eins og hann hefði heyrt dauðadóm
kveðinn upp yfir sér.
Hálsbólga!
Það þýddi bara eitt. Pestin úr hálsi Hreggviðs yrði
ennþá stækari!
— Þið skuluð þá halda áfram að reikna á blaðsíðu
tuttugu og þrjú, sagði Svartidauði.
Nemendurnir grúfðu sig yfir dæmin.
— Skúli, þú hefur auðvitað ekki átt í erfiðleikum
með heimaverkefnin, hélt Hreggviður áfram og tók
nú kúrsinn á borð Fógetans. Hann brást aftur á móti
við aðsteðjandi ógn með því að fálma ofan í
töskuna eftir pennaveskinu og uppgötvaði þá að
hann var með veski systur sinnar. Upp úr því dró
hann blýantsstubb og á enda hans var fest lítið
lukkutröll með mikið og úfið hár.
Hreggviður grúfði sig yfir borðið og Skúli greip
snöggt andann á lofti og hélt honum kirfilega niðri
í sér. Dauðinn kjamsaði ánægður yfir úrlausnum
nemandans sem voru, eins og venjulega,
gallalausar. Hann hummaði og ha-aði svo það
mátti bókstaflega sjá eiturgufurnar streyma út út
honum.
Skúli fann sér til skelfingar að nú nálgaðist það
óumflýjanlega augnablik að hann yrði aftur að
draga að sér andann. Hann var orðinn svo langt
leiddur af súrefnisskorti að tölurnar í
stærðfræðibókinni voru farnar að dansa fyrir
augum hans. Í fátinu reyndi hann að troða
lukkutröllinu á blýantsendann upp í nef sér en það
tóks ekki því tröllið var stærra en nasir hans sjálfs.
Um leið neyddist hann til að draga andann og ...
fann þá, sér til óumræðilegs hugarléttis, að í hári
tröllsins hafði verið komið fyrir einhverju ilmefni,
og í stað þess að hann þyrfti að anda að sér eitrinu
úr skúffukjafti Hreggviðs lagði nú upp í vit hans
unaðslega angan sem minnti helst á sumardag á
Þingvöllum.
Hann var hólpinn.
Tölurnar hættu fjörugum ofskynjunardansi sínum
og stóðu nú penar og rólegar á hvítum
blaðsíðunum. | 66 | Hvers vegna vildi Hreggviður ekki brýna raustina? | C | A. Af faglegri tillitssemi | B. Hann var í fúlu skapi | C. Hann var lasinn | D. Hann vildi vera hátíðlegur | 2 |
Eins og með allar miklar og tímamótamarkandi
uppgötvanir mannkynsins, fannst ráðið við hinum
daunilla anda Hreggsviðs stærðfræðikennara fyrir
algjöra tilviljun.
Einn daginn var Skúli svo seinn fyrir að hann varð
að grípa hafurtask sitt í einu hendingskasti og
hlaupa af stað. Í óðagotinu tók hann pennaveski
litlu systur sinnar í staðinn fyrir sitt eigið.
Það var stærðfræði í fyrsta tíma, hryllileg tilhugsun
fyrir góða og gáfaða stærðfræðinemendur.
Hreggviður Arnljótsson gekk nú þungbrýndur inn í
stofuna og skellti hurðinni harkalega á eftir sér. Það
fór hrollur um bekkinn þegar menn sáu að nef
fræðarans var eldrautt og allt hans fas bar vott um
að kvefpest herjaði á hann. Dauðinn henti
bókunum fólskulega á kennaraborðið og horfði
hvössum augum yfir nemendahópinn.
— Ég er með svæsna hálsbólgu, tilkynnti hann
hátíðlega eins og hann væri að lýsa því yfir að
Ísland væri nú loksins orðið frjálst og fullvalda ríki.
Ég ætla því að fara fram á það að þið hafið hljótt
um ykkur svo ég þurfi ekki að brýna raustina.
Þetta voru sérkennileg tilmæli, hugsaði Nonni með
sér, í ljósi þess að í tímum hjá Hreggviði var alltaf
steinhljóð, ef undan voru skilin andköf uppáhalds-
nemenda hans. Hann leit á Skúla vin sinn, sem var
á svipinn eins og hann hefði heyrt dauðadóm
kveðinn upp yfir sér.
Hálsbólga!
Það þýddi bara eitt. Pestin úr hálsi Hreggviðs yrði
ennþá stækari!
— Þið skuluð þá halda áfram að reikna á blaðsíðu
tuttugu og þrjú, sagði Svartidauði.
Nemendurnir grúfðu sig yfir dæmin.
— Skúli, þú hefur auðvitað ekki átt í erfiðleikum
með heimaverkefnin, hélt Hreggviður áfram og tók
nú kúrsinn á borð Fógetans. Hann brást aftur á móti
við aðsteðjandi ógn með því að fálma ofan í
töskuna eftir pennaveskinu og uppgötvaði þá að
hann var með veski systur sinnar. Upp úr því dró
hann blýantsstubb og á enda hans var fest lítið
lukkutröll með mikið og úfið hár.
Hreggviður grúfði sig yfir borðið og Skúli greip
snöggt andann á lofti og hélt honum kirfilega niðri
í sér. Dauðinn kjamsaði ánægður yfir úrlausnum
nemandans sem voru, eins og venjulega,
gallalausar. Hann hummaði og ha-aði svo það
mátti bókstaflega sjá eiturgufurnar streyma út út
honum.
Skúli fann sér til skelfingar að nú nálgaðist það
óumflýjanlega augnablik að hann yrði aftur að
draga að sér andann. Hann var orðinn svo langt
leiddur af súrefnisskorti að tölurnar í
stærðfræðibókinni voru farnar að dansa fyrir
augum hans. Í fátinu reyndi hann að troða
lukkutröllinu á blýantsendann upp í nef sér en það
tóks ekki því tröllið var stærra en nasir hans sjálfs.
Um leið neyddist hann til að draga andann og ...
fann þá, sér til óumræðilegs hugarléttis, að í hári
tröllsins hafði verið komið fyrir einhverju ilmefni,
og í stað þess að hann þyrfti að anda að sér eitrinu
úr skúffukjafti Hreggviðs lagði nú upp í vit hans
unaðslega angan sem minnti helst á sumardag á
Þingvöllum.
Hann var hólpinn.
Tölurnar hættu fjörugum ofskynjunardansi sínum
og stóðu nú penar og rólegar á hvítum
blaðsíðunum. | 67 | Hvernig voru nemendurnir hjá Hreggviði vanir að vera? | D | A. hávaðasamir | B. órólegir | C. símalandi | D. steinhljóðir | 3 |
Eins og með allar miklar og tímamótamarkandi
uppgötvanir mannkynsins, fannst ráðið við hinum
daunilla anda Hreggsviðs stærðfræðikennara fyrir
algjöra tilviljun.
Einn daginn var Skúli svo seinn fyrir að hann varð
að grípa hafurtask sitt í einu hendingskasti og
hlaupa af stað. Í óðagotinu tók hann pennaveski
litlu systur sinnar í staðinn fyrir sitt eigið.
Það var stærðfræði í fyrsta tíma, hryllileg tilhugsun
fyrir góða og gáfaða stærðfræðinemendur.
Hreggviður Arnljótsson gekk nú þungbrýndur inn í
stofuna og skellti hurðinni harkalega á eftir sér. Það
fór hrollur um bekkinn þegar menn sáu að nef
fræðarans var eldrautt og allt hans fas bar vott um
að kvefpest herjaði á hann. Dauðinn henti
bókunum fólskulega á kennaraborðið og horfði
hvössum augum yfir nemendahópinn.
— Ég er með svæsna hálsbólgu, tilkynnti hann
hátíðlega eins og hann væri að lýsa því yfir að
Ísland væri nú loksins orðið frjálst og fullvalda ríki.
Ég ætla því að fara fram á það að þið hafið hljótt
um ykkur svo ég þurfi ekki að brýna raustina.
Þetta voru sérkennileg tilmæli, hugsaði Nonni með
sér, í ljósi þess að í tímum hjá Hreggviði var alltaf
steinhljóð, ef undan voru skilin andköf uppáhalds-
nemenda hans. Hann leit á Skúla vin sinn, sem var
á svipinn eins og hann hefði heyrt dauðadóm
kveðinn upp yfir sér.
Hálsbólga!
Það þýddi bara eitt. Pestin úr hálsi Hreggviðs yrði
ennþá stækari!
— Þið skuluð þá halda áfram að reikna á blaðsíðu
tuttugu og þrjú, sagði Svartidauði.
Nemendurnir grúfðu sig yfir dæmin.
— Skúli, þú hefur auðvitað ekki átt í erfiðleikum
með heimaverkefnin, hélt Hreggviður áfram og tók
nú kúrsinn á borð Fógetans. Hann brást aftur á móti
við aðsteðjandi ógn með því að fálma ofan í
töskuna eftir pennaveskinu og uppgötvaði þá að
hann var með veski systur sinnar. Upp úr því dró
hann blýantsstubb og á enda hans var fest lítið
lukkutröll með mikið og úfið hár.
Hreggviður grúfði sig yfir borðið og Skúli greip
snöggt andann á lofti og hélt honum kirfilega niðri
í sér. Dauðinn kjamsaði ánægður yfir úrlausnum
nemandans sem voru, eins og venjulega,
gallalausar. Hann hummaði og ha-aði svo það
mátti bókstaflega sjá eiturgufurnar streyma út út
honum.
Skúli fann sér til skelfingar að nú nálgaðist það
óumflýjanlega augnablik að hann yrði aftur að
draga að sér andann. Hann var orðinn svo langt
leiddur af súrefnisskorti að tölurnar í
stærðfræðibókinni voru farnar að dansa fyrir
augum hans. Í fátinu reyndi hann að troða
lukkutröllinu á blýantsendann upp í nef sér en það
tóks ekki því tröllið var stærra en nasir hans sjálfs.
Um leið neyddist hann til að draga andann og ...
fann þá, sér til óumræðilegs hugarléttis, að í hári
tröllsins hafði verið komið fyrir einhverju ilmefni,
og í stað þess að hann þyrfti að anda að sér eitrinu
úr skúffukjafti Hreggviðs lagði nú upp í vit hans
unaðslega angan sem minnti helst á sumardag á
Þingvöllum.
Hann var hólpinn.
Tölurnar hættu fjörugum ofskynjunardansi sínum
og stóðu nú penar og rólegar á hvítum
blaðsíðunum. | 68 | Hver var helsti galli Hreggviðs? | B | A. Hann kenndi stærðfræði | B. Hann var andfúll | C. Hann var leiðinlegur | D. Hann var strangur | 1 |
Eins og með allar miklar og tímamótamarkandi
uppgötvanir mannkynsins, fannst ráðið við hinum
daunilla anda Hreggsviðs stærðfræðikennara fyrir
algjöra tilviljun.
Einn daginn var Skúli svo seinn fyrir að hann varð
að grípa hafurtask sitt í einu hendingskasti og
hlaupa af stað. Í óðagotinu tók hann pennaveski
litlu systur sinnar í staðinn fyrir sitt eigið.
Það var stærðfræði í fyrsta tíma, hryllileg tilhugsun
fyrir góða og gáfaða stærðfræðinemendur.
Hreggviður Arnljótsson gekk nú þungbrýndur inn í
stofuna og skellti hurðinni harkalega á eftir sér. Það
fór hrollur um bekkinn þegar menn sáu að nef
fræðarans var eldrautt og allt hans fas bar vott um
að kvefpest herjaði á hann. Dauðinn henti
bókunum fólskulega á kennaraborðið og horfði
hvössum augum yfir nemendahópinn.
— Ég er með svæsna hálsbólgu, tilkynnti hann
hátíðlega eins og hann væri að lýsa því yfir að
Ísland væri nú loksins orðið frjálst og fullvalda ríki.
Ég ætla því að fara fram á það að þið hafið hljótt
um ykkur svo ég þurfi ekki að brýna raustina.
Þetta voru sérkennileg tilmæli, hugsaði Nonni með
sér, í ljósi þess að í tímum hjá Hreggviði var alltaf
steinhljóð, ef undan voru skilin andköf uppáhalds-
nemenda hans. Hann leit á Skúla vin sinn, sem var
á svipinn eins og hann hefði heyrt dauðadóm
kveðinn upp yfir sér.
Hálsbólga!
Það þýddi bara eitt. Pestin úr hálsi Hreggviðs yrði
ennþá stækari!
— Þið skuluð þá halda áfram að reikna á blaðsíðu
tuttugu og þrjú, sagði Svartidauði.
Nemendurnir grúfðu sig yfir dæmin.
— Skúli, þú hefur auðvitað ekki átt í erfiðleikum
með heimaverkefnin, hélt Hreggviður áfram og tók
nú kúrsinn á borð Fógetans. Hann brást aftur á móti
við aðsteðjandi ógn með því að fálma ofan í
töskuna eftir pennaveskinu og uppgötvaði þá að
hann var með veski systur sinnar. Upp úr því dró
hann blýantsstubb og á enda hans var fest lítið
lukkutröll með mikið og úfið hár.
Hreggviður grúfði sig yfir borðið og Skúli greip
snöggt andann á lofti og hélt honum kirfilega niðri
í sér. Dauðinn kjamsaði ánægður yfir úrlausnum
nemandans sem voru, eins og venjulega,
gallalausar. Hann hummaði og ha-aði svo það
mátti bókstaflega sjá eiturgufurnar streyma út út
honum.
Skúli fann sér til skelfingar að nú nálgaðist það
óumflýjanlega augnablik að hann yrði aftur að
draga að sér andann. Hann var orðinn svo langt
leiddur af súrefnisskorti að tölurnar í
stærðfræðibókinni voru farnar að dansa fyrir
augum hans. Í fátinu reyndi hann að troða
lukkutröllinu á blýantsendann upp í nef sér en það
tóks ekki því tröllið var stærra en nasir hans sjálfs.
Um leið neyddist hann til að draga andann og ...
fann þá, sér til óumræðilegs hugarléttis, að í hári
tröllsins hafði verið komið fyrir einhverju ilmefni,
og í stað þess að hann þyrfti að anda að sér eitrinu
úr skúffukjafti Hreggviðs lagði nú upp í vit hans
unaðslega angan sem minnti helst á sumardag á
Þingvöllum.
Hann var hólpinn.
Tölurnar hættu fjörugum ofskynjunardansi sínum
og stóðu nú penar og rólegar á hvítum
blaðsíðunum. | 69 | Hvernig leist Hreggviði á heimanám Skúla? | B | A. Hann fann nokkra galla | B. Hann var ánægður | C. Hann vildi að Skúli vandaði sig | D. Heimanáminu var ábótavant | 1 |
Eins og með allar miklar og tímamótamarkandi
uppgötvanir mannkynsins, fannst ráðið við hinum
daunilla anda Hreggsviðs stærðfræðikennara fyrir
algjöra tilviljun.
Einn daginn var Skúli svo seinn fyrir að hann varð
að grípa hafurtask sitt í einu hendingskasti og
hlaupa af stað. Í óðagotinu tók hann pennaveski
litlu systur sinnar í staðinn fyrir sitt eigið.
Það var stærðfræði í fyrsta tíma, hryllileg tilhugsun
fyrir góða og gáfaða stærðfræðinemendur.
Hreggviður Arnljótsson gekk nú þungbrýndur inn í
stofuna og skellti hurðinni harkalega á eftir sér. Það
fór hrollur um bekkinn þegar menn sáu að nef
fræðarans var eldrautt og allt hans fas bar vott um
að kvefpest herjaði á hann. Dauðinn henti
bókunum fólskulega á kennaraborðið og horfði
hvössum augum yfir nemendahópinn.
— Ég er með svæsna hálsbólgu, tilkynnti hann
hátíðlega eins og hann væri að lýsa því yfir að
Ísland væri nú loksins orðið frjálst og fullvalda ríki.
Ég ætla því að fara fram á það að þið hafið hljótt
um ykkur svo ég þurfi ekki að brýna raustina.
Þetta voru sérkennileg tilmæli, hugsaði Nonni með
sér, í ljósi þess að í tímum hjá Hreggviði var alltaf
steinhljóð, ef undan voru skilin andköf uppáhalds-
nemenda hans. Hann leit á Skúla vin sinn, sem var
á svipinn eins og hann hefði heyrt dauðadóm
kveðinn upp yfir sér.
Hálsbólga!
Það þýddi bara eitt. Pestin úr hálsi Hreggviðs yrði
ennþá stækari!
— Þið skuluð þá halda áfram að reikna á blaðsíðu
tuttugu og þrjú, sagði Svartidauði.
Nemendurnir grúfðu sig yfir dæmin.
— Skúli, þú hefur auðvitað ekki átt í erfiðleikum
með heimaverkefnin, hélt Hreggviður áfram og tók
nú kúrsinn á borð Fógetans. Hann brást aftur á móti
við aðsteðjandi ógn með því að fálma ofan í
töskuna eftir pennaveskinu og uppgötvaði þá að
hann var með veski systur sinnar. Upp úr því dró
hann blýantsstubb og á enda hans var fest lítið
lukkutröll með mikið og úfið hár.
Hreggviður grúfði sig yfir borðið og Skúli greip
snöggt andann á lofti og hélt honum kirfilega niðri
í sér. Dauðinn kjamsaði ánægður yfir úrlausnum
nemandans sem voru, eins og venjulega,
gallalausar. Hann hummaði og ha-aði svo það
mátti bókstaflega sjá eiturgufurnar streyma út út
honum.
Skúli fann sér til skelfingar að nú nálgaðist það
óumflýjanlega augnablik að hann yrði aftur að
draga að sér andann. Hann var orðinn svo langt
leiddur af súrefnisskorti að tölurnar í
stærðfræðibókinni voru farnar að dansa fyrir
augum hans. Í fátinu reyndi hann að troða
lukkutröllinu á blýantsendann upp í nef sér en það
tóks ekki því tröllið var stærra en nasir hans sjálfs.
Um leið neyddist hann til að draga andann og ...
fann þá, sér til óumræðilegs hugarléttis, að í hári
tröllsins hafði verið komið fyrir einhverju ilmefni,
og í stað þess að hann þyrfti að anda að sér eitrinu
úr skúffukjafti Hreggviðs lagði nú upp í vit hans
unaðslega angan sem minnti helst á sumardag á
Þingvöllum.
Hann var hólpinn.
Tölurnar hættu fjörugum ofskynjunardansi sínum
og stóðu nú penar og rólegar á hvítum
blaðsíðunum. | 70 | Hvers vegna fóru tölurnar að dansa fyrir augum Skúla? | D | A. Hann var hræddur | B. Hann var illa sofinn | C. Lyktin var svo vond | D. Það var að líða yfir hann | 3 |
Eins og með allar miklar og tímamótamarkandi
uppgötvanir mannkynsins, fannst ráðið við hinum
daunilla anda Hreggsviðs stærðfræðikennara fyrir
algjöra tilviljun.
Einn daginn var Skúli svo seinn fyrir að hann varð
að grípa hafurtask sitt í einu hendingskasti og
hlaupa af stað. Í óðagotinu tók hann pennaveski
litlu systur sinnar í staðinn fyrir sitt eigið.
Það var stærðfræði í fyrsta tíma, hryllileg tilhugsun
fyrir góða og gáfaða stærðfræðinemendur.
Hreggviður Arnljótsson gekk nú þungbrýndur inn í
stofuna og skellti hurðinni harkalega á eftir sér. Það
fór hrollur um bekkinn þegar menn sáu að nef
fræðarans var eldrautt og allt hans fas bar vott um
að kvefpest herjaði á hann. Dauðinn henti
bókunum fólskulega á kennaraborðið og horfði
hvössum augum yfir nemendahópinn.
— Ég er með svæsna hálsbólgu, tilkynnti hann
hátíðlega eins og hann væri að lýsa því yfir að
Ísland væri nú loksins orðið frjálst og fullvalda ríki.
Ég ætla því að fara fram á það að þið hafið hljótt
um ykkur svo ég þurfi ekki að brýna raustina.
Þetta voru sérkennileg tilmæli, hugsaði Nonni með
sér, í ljósi þess að í tímum hjá Hreggviði var alltaf
steinhljóð, ef undan voru skilin andköf uppáhalds-
nemenda hans. Hann leit á Skúla vin sinn, sem var
á svipinn eins og hann hefði heyrt dauðadóm
kveðinn upp yfir sér.
Hálsbólga!
Það þýddi bara eitt. Pestin úr hálsi Hreggviðs yrði
ennþá stækari!
— Þið skuluð þá halda áfram að reikna á blaðsíðu
tuttugu og þrjú, sagði Svartidauði.
Nemendurnir grúfðu sig yfir dæmin.
— Skúli, þú hefur auðvitað ekki átt í erfiðleikum
með heimaverkefnin, hélt Hreggviður áfram og tók
nú kúrsinn á borð Fógetans. Hann brást aftur á móti
við aðsteðjandi ógn með því að fálma ofan í
töskuna eftir pennaveskinu og uppgötvaði þá að
hann var með veski systur sinnar. Upp úr því dró
hann blýantsstubb og á enda hans var fest lítið
lukkutröll með mikið og úfið hár.
Hreggviður grúfði sig yfir borðið og Skúli greip
snöggt andann á lofti og hélt honum kirfilega niðri
í sér. Dauðinn kjamsaði ánægður yfir úrlausnum
nemandans sem voru, eins og venjulega,
gallalausar. Hann hummaði og ha-aði svo það
mátti bókstaflega sjá eiturgufurnar streyma út út
honum.
Skúli fann sér til skelfingar að nú nálgaðist það
óumflýjanlega augnablik að hann yrði aftur að
draga að sér andann. Hann var orðinn svo langt
leiddur af súrefnisskorti að tölurnar í
stærðfræðibókinni voru farnar að dansa fyrir
augum hans. Í fátinu reyndi hann að troða
lukkutröllinu á blýantsendann upp í nef sér en það
tóks ekki því tröllið var stærra en nasir hans sjálfs.
Um leið neyddist hann til að draga andann og ...
fann þá, sér til óumræðilegs hugarléttis, að í hári
tröllsins hafði verið komið fyrir einhverju ilmefni,
og í stað þess að hann þyrfti að anda að sér eitrinu
úr skúffukjafti Hreggviðs lagði nú upp í vit hans
unaðslega angan sem minnti helst á sumardag á
Þingvöllum.
Hann var hólpinn.
Tölurnar hættu fjörugum ofskynjunardansi sínum
og stóðu nú penar og rólegar á hvítum
blaðsíðunum. | 71 | Hvað bjargaði Skúla? | B | A. andvari | B. ilmefni | C. opinn gluggi | D. Þingvellir | 1 |
Eins og með allar miklar og tímamótamarkandi
uppgötvanir mannkynsins, fannst ráðið við hinum
daunilla anda Hreggsviðs stærðfræðikennara fyrir
algjöra tilviljun.
Einn daginn var Skúli svo seinn fyrir að hann varð
að grípa hafurtask sitt í einu hendingskasti og
hlaupa af stað. Í óðagotinu tók hann pennaveski
litlu systur sinnar í staðinn fyrir sitt eigið.
Það var stærðfræði í fyrsta tíma, hryllileg tilhugsun
fyrir góða og gáfaða stærðfræðinemendur.
Hreggviður Arnljótsson gekk nú þungbrýndur inn í
stofuna og skellti hurðinni harkalega á eftir sér. Það
fór hrollur um bekkinn þegar menn sáu að nef
fræðarans var eldrautt og allt hans fas bar vott um
að kvefpest herjaði á hann. Dauðinn henti
bókunum fólskulega á kennaraborðið og horfði
hvössum augum yfir nemendahópinn.
— Ég er með svæsna hálsbólgu, tilkynnti hann
hátíðlega eins og hann væri að lýsa því yfir að
Ísland væri nú loksins orðið frjálst og fullvalda ríki.
Ég ætla því að fara fram á það að þið hafið hljótt
um ykkur svo ég þurfi ekki að brýna raustina.
Þetta voru sérkennileg tilmæli, hugsaði Nonni með
sér, í ljósi þess að í tímum hjá Hreggviði var alltaf
steinhljóð, ef undan voru skilin andköf uppáhalds-
nemenda hans. Hann leit á Skúla vin sinn, sem var
á svipinn eins og hann hefði heyrt dauðadóm
kveðinn upp yfir sér.
Hálsbólga!
Það þýddi bara eitt. Pestin úr hálsi Hreggviðs yrði
ennþá stækari!
— Þið skuluð þá halda áfram að reikna á blaðsíðu
tuttugu og þrjú, sagði Svartidauði.
Nemendurnir grúfðu sig yfir dæmin.
— Skúli, þú hefur auðvitað ekki átt í erfiðleikum
með heimaverkefnin, hélt Hreggviður áfram og tók
nú kúrsinn á borð Fógetans. Hann brást aftur á móti
við aðsteðjandi ógn með því að fálma ofan í
töskuna eftir pennaveskinu og uppgötvaði þá að
hann var með veski systur sinnar. Upp úr því dró
hann blýantsstubb og á enda hans var fest lítið
lukkutröll með mikið og úfið hár.
Hreggviður grúfði sig yfir borðið og Skúli greip
snöggt andann á lofti og hélt honum kirfilega niðri
í sér. Dauðinn kjamsaði ánægður yfir úrlausnum
nemandans sem voru, eins og venjulega,
gallalausar. Hann hummaði og ha-aði svo það
mátti bókstaflega sjá eiturgufurnar streyma út út
honum.
Skúli fann sér til skelfingar að nú nálgaðist það
óumflýjanlega augnablik að hann yrði aftur að
draga að sér andann. Hann var orðinn svo langt
leiddur af súrefnisskorti að tölurnar í
stærðfræðibókinni voru farnar að dansa fyrir
augum hans. Í fátinu reyndi hann að troða
lukkutröllinu á blýantsendann upp í nef sér en það
tóks ekki því tröllið var stærra en nasir hans sjálfs.
Um leið neyddist hann til að draga andann og ...
fann þá, sér til óumræðilegs hugarléttis, að í hári
tröllsins hafði verið komið fyrir einhverju ilmefni,
og í stað þess að hann þyrfti að anda að sér eitrinu
úr skúffukjafti Hreggviðs lagði nú upp í vit hans
unaðslega angan sem minnti helst á sumardag á
Þingvöllum.
Hann var hólpinn.
Tölurnar hættu fjörugum ofskynjunardansi sínum
og stóðu nú penar og rólegar á hvítum
blaðsíðunum. | 72 | Hvað fannst fyrir tilviljun? | C | A. Lyktin af Hreggviði | B. Pennaveski litlu systur Skúla | C. Ráð við andremmu Hreggviðs | D. Uppgötvun mannkynsins | 2 |
Uglur heyra undir flokk einsleits hóps fugla sem
nefnist Strigiformes á fræðimáli. Þær eru rán-
fuglar og veiða aðallega þegar skyggja tekur.
Alls eru þekktar um 334 tegundir í 48
ættkvíslum. Uglur finnast á öllum megin-
löndunum nema Suðurheimsskautslandinu. Þær
finnast enn fremur á fjölda eyja í Suður-
Kyrrahafinu. Uglur lifa á margvíslegu búsvæði,
svo sem í þéttum skógum eða graslendi, og
snæuglur finnast á hánorðlægum svæðum, nánar
tiltekið á túndrum Kanada og Síberíu sem og á
Grænlandi.
Flestar uglur fara til veiða að nóttu og sjást
sjaldan á daginn. Allmargar uglutegundir eru í út-
rýmingarhættu, einkum þær sem lifa í ört
minnkandi regnskógum hitabeltisins. Uglur eru
auðþekktar á kringluleitri ásjónunni og stórum
augunum. Þær eru með sterklega fætur, bognar
klær til að hremma bráð auðveldlega og
krókbogið nef sem þær nota til að rífa sundur
bráðina. Uglur eru með fremur smáan líkama,
stóra vængi og langar, mjúkar flugfjaðrir svo að
þær geta steypt sér hljóðlaust á bráð sína.
Snæuglan er árviss gestur hér á landi. Hún er um
60 cm á lengd og fer til veiða um hábjartan dag.
En langflestar uglutegundir í heiminum eru
næturdýr. Þess vegna eru ýmsir þættir í líffræði
þeirra ekki vel þekktir þar með talið hversu
gamlar þær geta orðið.
Uglur heyra og sjá með afbrigðum vel. Þær hafa
þróað með sér afar næma nætursjón sem er mjög
sérstök fyrir margra hluta sakir. Eins og áður
sagði er veiðitími flestra tegunda uglna á
næturnar eða þegar smá nagdýr eru sem mest á
ferli. Augun í uglum sitja fremst í höfðinu og vita
bæði fram, ólíkt því sem á við um aðra fugla sem
eru með hliðlæg augu. Uglan getur ekki hreyft
augun með tilstuðlan augnvöðva líkt og til dæmis
menn. Hins vegar er háls þeirra mjög hreyfan-
legur og þær geta horft beint aftur fyrir sig.
Hálsinn er svona hreyfanlegur vegna þess að
uglur hafa 14 hálsliði, helmingi fleiri en hjá
mannfólkinu og það gerir þeim kleift að snúa
höfðinu í allt að 270° en ekki heilan hring eins og
margir halda.
Uglur gleypa bráð sína í heilu lagi og melta að
undanteknum beinum, hári eða fiðri. Uglur æla
þessum ómeltu hlutum upp í einum böggli sem
nefnist æluböggull. Þessa böggla má oft finna
undir hvíldarstað uglnanna og með því að fletta
þeim í sundur má komast að því hvað þær hafa
verið að éta.
(Byggt á Vísindavef og Alfræði barnanna ) | 73 | Hvaða fullyrðing passar best við veiðar uglu? | C | A. allar þegar dimmt er | B. bara fiska og smádýr | C. flestar þegar skuggsýnt er | D. mest aðra fugla | 2 |
Uglur heyra undir flokk einsleits hóps fugla sem
nefnist Strigiformes á fræðimáli. Þær eru rán-
fuglar og veiða aðallega þegar skyggja tekur.
Alls eru þekktar um 334 tegundir í 48
ættkvíslum. Uglur finnast á öllum megin-
löndunum nema Suðurheimsskautslandinu. Þær
finnast enn fremur á fjölda eyja í Suður-
Kyrrahafinu. Uglur lifa á margvíslegu búsvæði,
svo sem í þéttum skógum eða graslendi, og
snæuglur finnast á hánorðlægum svæðum, nánar
tiltekið á túndrum Kanada og Síberíu sem og á
Grænlandi.
Flestar uglur fara til veiða að nóttu og sjást
sjaldan á daginn. Allmargar uglutegundir eru í út-
rýmingarhættu, einkum þær sem lifa í ört
minnkandi regnskógum hitabeltisins. Uglur eru
auðþekktar á kringluleitri ásjónunni og stórum
augunum. Þær eru með sterklega fætur, bognar
klær til að hremma bráð auðveldlega og
krókbogið nef sem þær nota til að rífa sundur
bráðina. Uglur eru með fremur smáan líkama,
stóra vængi og langar, mjúkar flugfjaðrir svo að
þær geta steypt sér hljóðlaust á bráð sína.
Snæuglan er árviss gestur hér á landi. Hún er um
60 cm á lengd og fer til veiða um hábjartan dag.
En langflestar uglutegundir í heiminum eru
næturdýr. Þess vegna eru ýmsir þættir í líffræði
þeirra ekki vel þekktir þar með talið hversu
gamlar þær geta orðið.
Uglur heyra og sjá með afbrigðum vel. Þær hafa
þróað með sér afar næma nætursjón sem er mjög
sérstök fyrir margra hluta sakir. Eins og áður
sagði er veiðitími flestra tegunda uglna á
næturnar eða þegar smá nagdýr eru sem mest á
ferli. Augun í uglum sitja fremst í höfðinu og vita
bæði fram, ólíkt því sem á við um aðra fugla sem
eru með hliðlæg augu. Uglan getur ekki hreyft
augun með tilstuðlan augnvöðva líkt og til dæmis
menn. Hins vegar er háls þeirra mjög hreyfan-
legur og þær geta horft beint aftur fyrir sig.
Hálsinn er svona hreyfanlegur vegna þess að
uglur hafa 14 hálsliði, helmingi fleiri en hjá
mannfólkinu og það gerir þeim kleift að snúa
höfðinu í allt að 270° en ekki heilan hring eins og
margir halda.
Uglur gleypa bráð sína í heilu lagi og melta að
undanteknum beinum, hári eða fiðri. Uglur æla
þessum ómeltu hlutum upp í einum böggli sem
nefnist æluböggull. Þessa böggla má oft finna
undir hvíldarstað uglnanna og með því að fletta
þeim í sundur má komast að því hvað þær hafa
verið að éta.
(Byggt á Vísindavef og Alfræði barnanna ) | 74 | Hvar lifir uglan helst? | C | A. Í fjöllum | B. Í fjörum | C. Í skógum | D. Í mýrlendi | 2 |
Uglur heyra undir flokk einsleits hóps fugla sem
nefnist Strigiformes á fræðimáli. Þær eru rán-
fuglar og veiða aðallega þegar skyggja tekur.
Alls eru þekktar um 334 tegundir í 48
ættkvíslum. Uglur finnast á öllum megin-
löndunum nema Suðurheimsskautslandinu. Þær
finnast enn fremur á fjölda eyja í Suður-
Kyrrahafinu. Uglur lifa á margvíslegu búsvæði,
svo sem í þéttum skógum eða graslendi, og
snæuglur finnast á hánorðlægum svæðum, nánar
tiltekið á túndrum Kanada og Síberíu sem og á
Grænlandi.
Flestar uglur fara til veiða að nóttu og sjást
sjaldan á daginn. Allmargar uglutegundir eru í út-
rýmingarhættu, einkum þær sem lifa í ört
minnkandi regnskógum hitabeltisins. Uglur eru
auðþekktar á kringluleitri ásjónunni og stórum
augunum. Þær eru með sterklega fætur, bognar
klær til að hremma bráð auðveldlega og
krókbogið nef sem þær nota til að rífa sundur
bráðina. Uglur eru með fremur smáan líkama,
stóra vængi og langar, mjúkar flugfjaðrir svo að
þær geta steypt sér hljóðlaust á bráð sína.
Snæuglan er árviss gestur hér á landi. Hún er um
60 cm á lengd og fer til veiða um hábjartan dag.
En langflestar uglutegundir í heiminum eru
næturdýr. Þess vegna eru ýmsir þættir í líffræði
þeirra ekki vel þekktir þar með talið hversu
gamlar þær geta orðið.
Uglur heyra og sjá með afbrigðum vel. Þær hafa
þróað með sér afar næma nætursjón sem er mjög
sérstök fyrir margra hluta sakir. Eins og áður
sagði er veiðitími flestra tegunda uglna á
næturnar eða þegar smá nagdýr eru sem mest á
ferli. Augun í uglum sitja fremst í höfðinu og vita
bæði fram, ólíkt því sem á við um aðra fugla sem
eru með hliðlæg augu. Uglan getur ekki hreyft
augun með tilstuðlan augnvöðva líkt og til dæmis
menn. Hins vegar er háls þeirra mjög hreyfan-
legur og þær geta horft beint aftur fyrir sig.
Hálsinn er svona hreyfanlegur vegna þess að
uglur hafa 14 hálsliði, helmingi fleiri en hjá
mannfólkinu og það gerir þeim kleift að snúa
höfðinu í allt að 270° en ekki heilan hring eins og
margir halda.
Uglur gleypa bráð sína í heilu lagi og melta að
undanteknum beinum, hári eða fiðri. Uglur æla
þessum ómeltu hlutum upp í einum böggli sem
nefnist æluböggull. Þessa böggla má oft finna
undir hvíldarstað uglnanna og með því að fletta
þeim í sundur má komast að því hvað þær hafa
verið að éta.
(Byggt á Vísindavef og Alfræði barnanna ) | 75 | Uglur í hitabeltinu | B | A. eiga bjarta framtíð | B. eiga erfitt uppdráttar | C. éta ávexti | D. veiða á daginn | 1 |
Uglur heyra undir flokk einsleits hóps fugla sem
nefnist Strigiformes á fræðimáli. Þær eru rán-
fuglar og veiða aðallega þegar skyggja tekur.
Alls eru þekktar um 334 tegundir í 48
ættkvíslum. Uglur finnast á öllum megin-
löndunum nema Suðurheimsskautslandinu. Þær
finnast enn fremur á fjölda eyja í Suður-
Kyrrahafinu. Uglur lifa á margvíslegu búsvæði,
svo sem í þéttum skógum eða graslendi, og
snæuglur finnast á hánorðlægum svæðum, nánar
tiltekið á túndrum Kanada og Síberíu sem og á
Grænlandi.
Flestar uglur fara til veiða að nóttu og sjást
sjaldan á daginn. Allmargar uglutegundir eru í út-
rýmingarhættu, einkum þær sem lifa í ört
minnkandi regnskógum hitabeltisins. Uglur eru
auðþekktar á kringluleitri ásjónunni og stórum
augunum. Þær eru með sterklega fætur, bognar
klær til að hremma bráð auðveldlega og
krókbogið nef sem þær nota til að rífa sundur
bráðina. Uglur eru með fremur smáan líkama,
stóra vængi og langar, mjúkar flugfjaðrir svo að
þær geta steypt sér hljóðlaust á bráð sína.
Snæuglan er árviss gestur hér á landi. Hún er um
60 cm á lengd og fer til veiða um hábjartan dag.
En langflestar uglutegundir í heiminum eru
næturdýr. Þess vegna eru ýmsir þættir í líffræði
þeirra ekki vel þekktir þar með talið hversu
gamlar þær geta orðið.
Uglur heyra og sjá með afbrigðum vel. Þær hafa
þróað með sér afar næma nætursjón sem er mjög
sérstök fyrir margra hluta sakir. Eins og áður
sagði er veiðitími flestra tegunda uglna á
næturnar eða þegar smá nagdýr eru sem mest á
ferli. Augun í uglum sitja fremst í höfðinu og vita
bæði fram, ólíkt því sem á við um aðra fugla sem
eru með hliðlæg augu. Uglan getur ekki hreyft
augun með tilstuðlan augnvöðva líkt og til dæmis
menn. Hins vegar er háls þeirra mjög hreyfan-
legur og þær geta horft beint aftur fyrir sig.
Hálsinn er svona hreyfanlegur vegna þess að
uglur hafa 14 hálsliði, helmingi fleiri en hjá
mannfólkinu og það gerir þeim kleift að snúa
höfðinu í allt að 270° en ekki heilan hring eins og
margir halda.
Uglur gleypa bráð sína í heilu lagi og melta að
undanteknum beinum, hári eða fiðri. Uglur æla
þessum ómeltu hlutum upp í einum böggli sem
nefnist æluböggull. Þessa böggla má oft finna
undir hvíldarstað uglnanna og með því að fletta
þeim í sundur má komast að því hvað þær hafa
verið að éta.
(Byggt á Vísindavef og Alfræði barnanna ) | 76 | Hvernig þekkjum við uglur í náttúrunni? | C | A. Af flugi þeirra | B. Af bognum fótum þeirra | C. Af útliti höfuðsins | D. Af stærð þeirra | 2 |
Uglur heyra undir flokk einsleits hóps fugla sem
nefnist Strigiformes á fræðimáli. Þær eru rán-
fuglar og veiða aðallega þegar skyggja tekur.
Alls eru þekktar um 334 tegundir í 48
ættkvíslum. Uglur finnast á öllum megin-
löndunum nema Suðurheimsskautslandinu. Þær
finnast enn fremur á fjölda eyja í Suður-
Kyrrahafinu. Uglur lifa á margvíslegu búsvæði,
svo sem í þéttum skógum eða graslendi, og
snæuglur finnast á hánorðlægum svæðum, nánar
tiltekið á túndrum Kanada og Síberíu sem og á
Grænlandi.
Flestar uglur fara til veiða að nóttu og sjást
sjaldan á daginn. Allmargar uglutegundir eru í út-
rýmingarhættu, einkum þær sem lifa í ört
minnkandi regnskógum hitabeltisins. Uglur eru
auðþekktar á kringluleitri ásjónunni og stórum
augunum. Þær eru með sterklega fætur, bognar
klær til að hremma bráð auðveldlega og
krókbogið nef sem þær nota til að rífa sundur
bráðina. Uglur eru með fremur smáan líkama,
stóra vængi og langar, mjúkar flugfjaðrir svo að
þær geta steypt sér hljóðlaust á bráð sína.
Snæuglan er árviss gestur hér á landi. Hún er um
60 cm á lengd og fer til veiða um hábjartan dag.
En langflestar uglutegundir í heiminum eru
næturdýr. Þess vegna eru ýmsir þættir í líffræði
þeirra ekki vel þekktir þar með talið hversu
gamlar þær geta orðið.
Uglur heyra og sjá með afbrigðum vel. Þær hafa
þróað með sér afar næma nætursjón sem er mjög
sérstök fyrir margra hluta sakir. Eins og áður
sagði er veiðitími flestra tegunda uglna á
næturnar eða þegar smá nagdýr eru sem mest á
ferli. Augun í uglum sitja fremst í höfðinu og vita
bæði fram, ólíkt því sem á við um aðra fugla sem
eru með hliðlæg augu. Uglan getur ekki hreyft
augun með tilstuðlan augnvöðva líkt og til dæmis
menn. Hins vegar er háls þeirra mjög hreyfan-
legur og þær geta horft beint aftur fyrir sig.
Hálsinn er svona hreyfanlegur vegna þess að
uglur hafa 14 hálsliði, helmingi fleiri en hjá
mannfólkinu og það gerir þeim kleift að snúa
höfðinu í allt að 270° en ekki heilan hring eins og
margir halda.
Uglur gleypa bráð sína í heilu lagi og melta að
undanteknum beinum, hári eða fiðri. Uglur æla
þessum ómeltu hlutum upp í einum böggli sem
nefnist æluböggull. Þessa böggla má oft finna
undir hvíldarstað uglnanna og með því að fletta
þeim í sundur má komast að því hvað þær hafa
verið að éta.
(Byggt á Vísindavef og Alfræði barnanna ) | 77 | Hvað geta uglur gert? | B | A. Beygt á sér nefið | B. Flogið án þess að það heyrist | C. Hreyft augun í 270° | D. Hreyft hausinn í heilan hring | 1 |
Uglur heyra undir flokk einsleits hóps fugla sem
nefnist Strigiformes á fræðimáli. Þær eru rán-
fuglar og veiða aðallega þegar skyggja tekur.
Alls eru þekktar um 334 tegundir í 48
ættkvíslum. Uglur finnast á öllum megin-
löndunum nema Suðurheimsskautslandinu. Þær
finnast enn fremur á fjölda eyja í Suður-
Kyrrahafinu. Uglur lifa á margvíslegu búsvæði,
svo sem í þéttum skógum eða graslendi, og
snæuglur finnast á hánorðlægum svæðum, nánar
tiltekið á túndrum Kanada og Síberíu sem og á
Grænlandi.
Flestar uglur fara til veiða að nóttu og sjást
sjaldan á daginn. Allmargar uglutegundir eru í út-
rýmingarhættu, einkum þær sem lifa í ört
minnkandi regnskógum hitabeltisins. Uglur eru
auðþekktar á kringluleitri ásjónunni og stórum
augunum. Þær eru með sterklega fætur, bognar
klær til að hremma bráð auðveldlega og
krókbogið nef sem þær nota til að rífa sundur
bráðina. Uglur eru með fremur smáan líkama,
stóra vængi og langar, mjúkar flugfjaðrir svo að
þær geta steypt sér hljóðlaust á bráð sína.
Snæuglan er árviss gestur hér á landi. Hún er um
60 cm á lengd og fer til veiða um hábjartan dag.
En langflestar uglutegundir í heiminum eru
næturdýr. Þess vegna eru ýmsir þættir í líffræði
þeirra ekki vel þekktir þar með talið hversu
gamlar þær geta orðið.
Uglur heyra og sjá með afbrigðum vel. Þær hafa
þróað með sér afar næma nætursjón sem er mjög
sérstök fyrir margra hluta sakir. Eins og áður
sagði er veiðitími flestra tegunda uglna á
næturnar eða þegar smá nagdýr eru sem mest á
ferli. Augun í uglum sitja fremst í höfðinu og vita
bæði fram, ólíkt því sem á við um aðra fugla sem
eru með hliðlæg augu. Uglan getur ekki hreyft
augun með tilstuðlan augnvöðva líkt og til dæmis
menn. Hins vegar er háls þeirra mjög hreyfan-
legur og þær geta horft beint aftur fyrir sig.
Hálsinn er svona hreyfanlegur vegna þess að
uglur hafa 14 hálsliði, helmingi fleiri en hjá
mannfólkinu og það gerir þeim kleift að snúa
höfðinu í allt að 270° en ekki heilan hring eins og
margir halda.
Uglur gleypa bráð sína í heilu lagi og melta að
undanteknum beinum, hári eða fiðri. Uglur æla
þessum ómeltu hlutum upp í einum böggli sem
nefnist æluböggull. Þessa böggla má oft finna
undir hvíldarstað uglnanna og með því að fletta
þeim í sundur má komast að því hvað þær hafa
verið að éta.
(Byggt á Vísindavef og Alfræði barnanna ) | 78 | Snæuglan | C | A. er algeng á Íslandi | B. er í mikilli útrýmingarhættu | C. sést öðru hverju á Íslandi | D. veiðir mest að næturlagi | 2 |
Uglur heyra undir flokk einsleits hóps fugla sem
nefnist Strigiformes á fræðimáli. Þær eru rán-
fuglar og veiða aðallega þegar skyggja tekur.
Alls eru þekktar um 334 tegundir í 48
ættkvíslum. Uglur finnast á öllum megin-
löndunum nema Suðurheimsskautslandinu. Þær
finnast enn fremur á fjölda eyja í Suður-
Kyrrahafinu. Uglur lifa á margvíslegu búsvæði,
svo sem í þéttum skógum eða graslendi, og
snæuglur finnast á hánorðlægum svæðum, nánar
tiltekið á túndrum Kanada og Síberíu sem og á
Grænlandi.
Flestar uglur fara til veiða að nóttu og sjást
sjaldan á daginn. Allmargar uglutegundir eru í út-
rýmingarhættu, einkum þær sem lifa í ört
minnkandi regnskógum hitabeltisins. Uglur eru
auðþekktar á kringluleitri ásjónunni og stórum
augunum. Þær eru með sterklega fætur, bognar
klær til að hremma bráð auðveldlega og
krókbogið nef sem þær nota til að rífa sundur
bráðina. Uglur eru með fremur smáan líkama,
stóra vængi og langar, mjúkar flugfjaðrir svo að
þær geta steypt sér hljóðlaust á bráð sína.
Snæuglan er árviss gestur hér á landi. Hún er um
60 cm á lengd og fer til veiða um hábjartan dag.
En langflestar uglutegundir í heiminum eru
næturdýr. Þess vegna eru ýmsir þættir í líffræði
þeirra ekki vel þekktir þar með talið hversu
gamlar þær geta orðið.
Uglur heyra og sjá með afbrigðum vel. Þær hafa
þróað með sér afar næma nætursjón sem er mjög
sérstök fyrir margra hluta sakir. Eins og áður
sagði er veiðitími flestra tegunda uglna á
næturnar eða þegar smá nagdýr eru sem mest á
ferli. Augun í uglum sitja fremst í höfðinu og vita
bæði fram, ólíkt því sem á við um aðra fugla sem
eru með hliðlæg augu. Uglan getur ekki hreyft
augun með tilstuðlan augnvöðva líkt og til dæmis
menn. Hins vegar er háls þeirra mjög hreyfan-
legur og þær geta horft beint aftur fyrir sig.
Hálsinn er svona hreyfanlegur vegna þess að
uglur hafa 14 hálsliði, helmingi fleiri en hjá
mannfólkinu og það gerir þeim kleift að snúa
höfðinu í allt að 270° en ekki heilan hring eins og
margir halda.
Uglur gleypa bráð sína í heilu lagi og melta að
undanteknum beinum, hári eða fiðri. Uglur æla
þessum ómeltu hlutum upp í einum böggli sem
nefnist æluböggull. Þessa böggla má oft finna
undir hvíldarstað uglnanna og með því að fletta
þeim í sundur má komast að því hvað þær hafa
verið að éta.
(Byggt á Vísindavef og Alfræði barnanna ) | 79 | Hvers vegna veiða uglur á næturnar? | A | A. Þá er mest um veiðibráð | B. Þá er minni hætta fyrir þær | C. Þær eru svo lengi að komast frá búsvæðunum | D. Þær sjá svo illa á daginn | 0 |
Uglur heyra undir flokk einsleits hóps fugla sem
nefnist Strigiformes á fræðimáli. Þær eru rán-
fuglar og veiða aðallega þegar skyggja tekur.
Alls eru þekktar um 334 tegundir í 48
ættkvíslum. Uglur finnast á öllum megin-
löndunum nema Suðurheimsskautslandinu. Þær
finnast enn fremur á fjölda eyja í Suður-
Kyrrahafinu. Uglur lifa á margvíslegu búsvæði,
svo sem í þéttum skógum eða graslendi, og
snæuglur finnast á hánorðlægum svæðum, nánar
tiltekið á túndrum Kanada og Síberíu sem og á
Grænlandi.
Flestar uglur fara til veiða að nóttu og sjást
sjaldan á daginn. Allmargar uglutegundir eru í út-
rýmingarhættu, einkum þær sem lifa í ört
minnkandi regnskógum hitabeltisins. Uglur eru
auðþekktar á kringluleitri ásjónunni og stórum
augunum. Þær eru með sterklega fætur, bognar
klær til að hremma bráð auðveldlega og
krókbogið nef sem þær nota til að rífa sundur
bráðina. Uglur eru með fremur smáan líkama,
stóra vængi og langar, mjúkar flugfjaðrir svo að
þær geta steypt sér hljóðlaust á bráð sína.
Snæuglan er árviss gestur hér á landi. Hún er um
60 cm á lengd og fer til veiða um hábjartan dag.
En langflestar uglutegundir í heiminum eru
næturdýr. Þess vegna eru ýmsir þættir í líffræði
þeirra ekki vel þekktir þar með talið hversu
gamlar þær geta orðið.
Uglur heyra og sjá með afbrigðum vel. Þær hafa
þróað með sér afar næma nætursjón sem er mjög
sérstök fyrir margra hluta sakir. Eins og áður
sagði er veiðitími flestra tegunda uglna á
næturnar eða þegar smá nagdýr eru sem mest á
ferli. Augun í uglum sitja fremst í höfðinu og vita
bæði fram, ólíkt því sem á við um aðra fugla sem
eru með hliðlæg augu. Uglan getur ekki hreyft
augun með tilstuðlan augnvöðva líkt og til dæmis
menn. Hins vegar er háls þeirra mjög hreyfan-
legur og þær geta horft beint aftur fyrir sig.
Hálsinn er svona hreyfanlegur vegna þess að
uglur hafa 14 hálsliði, helmingi fleiri en hjá
mannfólkinu og það gerir þeim kleift að snúa
höfðinu í allt að 270° en ekki heilan hring eins og
margir halda.
Uglur gleypa bráð sína í heilu lagi og melta að
undanteknum beinum, hári eða fiðri. Uglur æla
þessum ómeltu hlutum upp í einum böggli sem
nefnist æluböggull. Þessa böggla má oft finna
undir hvíldarstað uglnanna og með því að fletta
þeim í sundur má komast að því hvað þær hafa
verið að éta.
(Byggt á Vísindavef og Alfræði barnanna ) | 80 | Augun í uglum | C | A. eru hliðlæg á höfðinu | B. eru mjög hreyfanleg | C. geta ekki hreyfst | D. geta snúist heilan hring | 2 |
Uglur heyra undir flokk einsleits hóps fugla sem
nefnist Strigiformes á fræðimáli. Þær eru rán-
fuglar og veiða aðallega þegar skyggja tekur.
Alls eru þekktar um 334 tegundir í 48
ættkvíslum. Uglur finnast á öllum megin-
löndunum nema Suðurheimsskautslandinu. Þær
finnast enn fremur á fjölda eyja í Suður-
Kyrrahafinu. Uglur lifa á margvíslegu búsvæði,
svo sem í þéttum skógum eða graslendi, og
snæuglur finnast á hánorðlægum svæðum, nánar
tiltekið á túndrum Kanada og Síberíu sem og á
Grænlandi.
Flestar uglur fara til veiða að nóttu og sjást
sjaldan á daginn. Allmargar uglutegundir eru í út-
rýmingarhættu, einkum þær sem lifa í ört
minnkandi regnskógum hitabeltisins. Uglur eru
auðþekktar á kringluleitri ásjónunni og stórum
augunum. Þær eru með sterklega fætur, bognar
klær til að hremma bráð auðveldlega og
krókbogið nef sem þær nota til að rífa sundur
bráðina. Uglur eru með fremur smáan líkama,
stóra vængi og langar, mjúkar flugfjaðrir svo að
þær geta steypt sér hljóðlaust á bráð sína.
Snæuglan er árviss gestur hér á landi. Hún er um
60 cm á lengd og fer til veiða um hábjartan dag.
En langflestar uglutegundir í heiminum eru
næturdýr. Þess vegna eru ýmsir þættir í líffræði
þeirra ekki vel þekktir þar með talið hversu
gamlar þær geta orðið.
Uglur heyra og sjá með afbrigðum vel. Þær hafa
þróað með sér afar næma nætursjón sem er mjög
sérstök fyrir margra hluta sakir. Eins og áður
sagði er veiðitími flestra tegunda uglna á
næturnar eða þegar smá nagdýr eru sem mest á
ferli. Augun í uglum sitja fremst í höfðinu og vita
bæði fram, ólíkt því sem á við um aðra fugla sem
eru með hliðlæg augu. Uglan getur ekki hreyft
augun með tilstuðlan augnvöðva líkt og til dæmis
menn. Hins vegar er háls þeirra mjög hreyfan-
legur og þær geta horft beint aftur fyrir sig.
Hálsinn er svona hreyfanlegur vegna þess að
uglur hafa 14 hálsliði, helmingi fleiri en hjá
mannfólkinu og það gerir þeim kleift að snúa
höfðinu í allt að 270° en ekki heilan hring eins og
margir halda.
Uglur gleypa bráð sína í heilu lagi og melta að
undanteknum beinum, hári eða fiðri. Uglur æla
þessum ómeltu hlutum upp í einum böggli sem
nefnist æluböggull. Þessa böggla má oft finna
undir hvíldarstað uglnanna og með því að fletta
þeim í sundur má komast að því hvað þær hafa
verið að éta.
(Byggt á Vísindavef og Alfræði barnanna ) | 81 | Hvað gera uglur við ætið? | C | A. Éta allt nema bein og fiður | B. Geyma það þar til dimmt er orðið | C. Gleypa það í heilu lagi | D. Rífa það í smá bita | 2 |
Uglur heyra undir flokk einsleits hóps fugla sem
nefnist Strigiformes á fræðimáli. Þær eru rán-
fuglar og veiða aðallega þegar skyggja tekur.
Alls eru þekktar um 334 tegundir í 48
ættkvíslum. Uglur finnast á öllum megin-
löndunum nema Suðurheimsskautslandinu. Þær
finnast enn fremur á fjölda eyja í Suður-
Kyrrahafinu. Uglur lifa á margvíslegu búsvæði,
svo sem í þéttum skógum eða graslendi, og
snæuglur finnast á hánorðlægum svæðum, nánar
tiltekið á túndrum Kanada og Síberíu sem og á
Grænlandi.
Flestar uglur fara til veiða að nóttu og sjást
sjaldan á daginn. Allmargar uglutegundir eru í út-
rýmingarhættu, einkum þær sem lifa í ört
minnkandi regnskógum hitabeltisins. Uglur eru
auðþekktar á kringluleitri ásjónunni og stórum
augunum. Þær eru með sterklega fætur, bognar
klær til að hremma bráð auðveldlega og
krókbogið nef sem þær nota til að rífa sundur
bráðina. Uglur eru með fremur smáan líkama,
stóra vængi og langar, mjúkar flugfjaðrir svo að
þær geta steypt sér hljóðlaust á bráð sína.
Snæuglan er árviss gestur hér á landi. Hún er um
60 cm á lengd og fer til veiða um hábjartan dag.
En langflestar uglutegundir í heiminum eru
næturdýr. Þess vegna eru ýmsir þættir í líffræði
þeirra ekki vel þekktir þar með talið hversu
gamlar þær geta orðið.
Uglur heyra og sjá með afbrigðum vel. Þær hafa
þróað með sér afar næma nætursjón sem er mjög
sérstök fyrir margra hluta sakir. Eins og áður
sagði er veiðitími flestra tegunda uglna á
næturnar eða þegar smá nagdýr eru sem mest á
ferli. Augun í uglum sitja fremst í höfðinu og vita
bæði fram, ólíkt því sem á við um aðra fugla sem
eru með hliðlæg augu. Uglan getur ekki hreyft
augun með tilstuðlan augnvöðva líkt og til dæmis
menn. Hins vegar er háls þeirra mjög hreyfan-
legur og þær geta horft beint aftur fyrir sig.
Hálsinn er svona hreyfanlegur vegna þess að
uglur hafa 14 hálsliði, helmingi fleiri en hjá
mannfólkinu og það gerir þeim kleift að snúa
höfðinu í allt að 270° en ekki heilan hring eins og
margir halda.
Uglur gleypa bráð sína í heilu lagi og melta að
undanteknum beinum, hári eða fiðri. Uglur æla
þessum ómeltu hlutum upp í einum böggli sem
nefnist æluböggull. Þessa böggla má oft finna
undir hvíldarstað uglnanna og með því að fletta
þeim í sundur má komast að því hvað þær hafa
verið að éta.
(Byggt á Vísindavef og Alfræði barnanna ) | 82 | Hvað er æluböggull? | D | A. Bráð í heilu lagi í maga uglnanna | B. Fæða í maga uglnanna | C. Fæða sem uglur gefa ungum sínum | D. Ómeltur hluti fæðu uglnanna | 3 |
null | 83 | Drengurinn er horrengla. Hvað þýðir horrengla? | A | A. grannur | B. kvefsækinn | C. liðugur | D. lyginn | 0 |
null | 84 | Þá var voðinn vís. Hvað þýðir voðinn? | B | A. árangurinn | B. háskinn | C. sigurinn | D. skarinn | 1 |
null | 85 | Öldur hafsins báru fregnina um víða veröld. Hvað þýðir fregnina? | C | A. fleyið | B. fólkið | C. fréttina | D. fögnuðinn | 2 |
null | 86 | Systurnar voru dramblátar og innrætið ekki gott. Hvað þýðir dramblátar? | D | A. frekar | B. leiðinlegar | C. ófríðar | D. hrokafullar | 3 |
null | 87 | Foreldrar hafa hönd í bagga með börnum sínum. Hvaða þýðir "hafa hönd í bagga"? | A | A. hjálpa | B. kenna | C. ávíta | D. verja | 0 |
null | 88 | Hvaða orð vantar í þennan málshátt? Morgunstund gefur í mund. | D | A. gjöf | B. gleði | C. guð | D. gull | 3 |
fjallið leggur ljósrauða morgunslá
lauslega yfir kulnaðar herðar sínar
og nokkrir hrafnar fljúga með svartar fínar
fjaðrir og krunka sín á milli um þá
sem kunna að verða á vegi þeirra og tjá
sig værukærir um allar þínar og mínar
vonir og óskir, þann draum sem aldrei dvínar
draum sem hvílir flestum mönnum hjá
er dagar bráðnar frostið í fjallsins hlíð
og fjarlæg birtan sigrar myrkurkulda
hver einasta lífvera leggur sig að ómi
vorsins því lífsneistann vermir betri tíð
og vænlegasta tilverunnar hulda
fræ, það verður að fögru, heilbrigðu blómi | 41 | Hvað er persónugert í fyrsta erindinu? | B | A fjaðrir | B fjall | C herðar | D morgunslá | 1 |
fjallið leggur ljósrauða morgunslá
lauslega yfir kulnaðar herðar sínar
og nokkrir hrafnar fljúga með svartar fínar
fjaðrir og krunka sín á milli um þá
sem kunna að verða á vegi þeirra og tjá
sig værukærir um allar þínar og mínar
vonir og óskir, þann draum sem aldrei dvínar
draum sem hvílir flestum mönnum hjá
er dagar bráðnar frostið í fjallsins hlíð
og fjarlæg birtan sigrar myrkurkulda
hver einasta lífvera leggur sig að ómi
vorsins því lífsneistann vermir betri tíð
og vænlegasta tilverunnar hulda
fræ, það verður að fögru, heilbrigðu blómi | 42 | Um hvað er draumurinn sem minnst er á í öðru erindinu? | A | A betri framtíð | B falleg blóm | C sigur dagsins | D tilgang lífsins | 0 |
fjallið leggur ljósrauða morgunslá
lauslega yfir kulnaðar herðar sínar
og nokkrir hrafnar fljúga með svartar fínar
fjaðrir og krunka sín á milli um þá
sem kunna að verða á vegi þeirra og tjá
sig værukærir um allar þínar og mínar
vonir og óskir, þann draum sem aldrei dvínar
draum sem hvílir flestum mönnum hjá
er dagar bráðnar frostið í fjallsins hlíð
og fjarlæg birtan sigrar myrkurkulda
hver einasta lífvera leggur sig að ómi
vorsins því lífsneistann vermir betri tíð
og vænlegasta tilverunnar hulda
fræ, það verður að fögru, heilbrigðu blómi | 43 | Í síðasta erindinu er engin viðlíking vegna þess að þar vantar | D | A endarím | B ljóðstafi | C myndhverfingu | D samanburðarorð | 3 |
fjallið leggur ljósrauða morgunslá
lauslega yfir kulnaðar herðar sínar
og nokkrir hrafnar fljúga með svartar fínar
fjaðrir og krunka sín á milli um þá
sem kunna að verða á vegi þeirra og tjá
sig værukærir um allar þínar og mínar
vonir og óskir, þann draum sem aldrei dvínar
draum sem hvílir flestum mönnum hjá
er dagar bráðnar frostið í fjallsins hlíð
og fjarlæg birtan sigrar myrkurkulda
hver einasta lífvera leggur sig að ómi
vorsins því lífsneistann vermir betri tíð
og vænlegasta tilverunnar hulda
fræ, það verður að fögru, heilbrigðu blómi | 44 | Ljóðstafir eru | D | A aðeins í seinni 2 erindunum | B einungis í fyrri 2 erindunum | C hvergi í ljóðinu | D í öllum erindum | 3 |
fjallið leggur ljósrauða morgunslá
lauslega yfir kulnaðar herðar sínar
og nokkrir hrafnar fljúga með svartar fínar
fjaðrir og krunka sín á milli um þá
sem kunna að verða á vegi þeirra og tjá
sig værukærir um allar þínar og mínar
vonir og óskir, þann draum sem aldrei dvínar
draum sem hvílir flestum mönnum hjá
er dagar bráðnar frostið í fjallsins hlíð
og fjarlæg birtan sigrar myrkurkulda
hver einasta lífvera leggur sig að ómi
vorsins því lífsneistann vermir betri tíð
og vænlegasta tilverunnar hulda
fræ, það verður að fögru, heilbrigðu blómi | 45 | Hverra draumar eru í ljóðinu? | D | A allra lífvera | B fjallsins | C hrafnanna | D mannanna | 3 |
fjallið leggur ljósrauða morgunslá
lauslega yfir kulnaðar herðar sínar
og nokkrir hrafnar fljúga með svartar fínar
fjaðrir og krunka sín á milli um þá
sem kunna að verða á vegi þeirra og tjá
sig værukærir um allar þínar og mínar
vonir og óskir, þann draum sem aldrei dvínar
draum sem hvílir flestum mönnum hjá
er dagar bráðnar frostið í fjallsins hlíð
og fjarlæg birtan sigrar myrkurkulda
hver einasta lífvera leggur sig að ómi
vorsins því lífsneistann vermir betri tíð
og vænlegasta tilverunnar hulda
fræ, það verður að fögru, heilbrigðu blómi | 46 | Ljóðstafir í ljóðinu eru | A | A samhljóðar | B samhljóðar og tvíhljóð | C sérhljóðar | D sérhljóðar og samhljóðar | 0 |
Framan af hafði ferðin gengið vel. En færðin tók að
spillast, þegar ofar kom í dalinn, og konan óttaðist,
að þau mundu ekki ná heim að bænum fyrir myrkur.
Maðurinn lét engan bilbug á sér finna og sagði, að
þau mættu teljast heppin að hafa fengið lánaðan
jeppann. Þau hefðu aldrei komist þetta á bílnum
sínum.
Konan hafði alltaf haft andstyggð á jeppum.
„Við hefðum getað verið búin að sækja
drenginn fyrir löngu,“ sagði hún.
Það var langt liðið á september. Sonur þeirra hafði
fengið að vera í sveitinni fram yfir réttir. Konan hafði
verið mótfallin því, að hann væri svo lengi að
heiman, en maðurinn hafði sagt, að það mætti ekki
hafa af honum þá skemmtun að fara í réttir. Hún
hafði aldrei verið í sveit eða réttum og gat ekki skilið,
hvaða skemmtun var í slíku. En hún fann enga
frambærilega ástæðu til að neita, og maðurinn fékk
að ráða. Svo gerði hríðarveður um göngur og snjóaði
í byggð.
Konan hnipraði sig saman í sætinu og sveipaði fastar
um sig kápunni. Hún var ekki nógu vel klædd. Þrátt
fyrir allt hafði hún ekki búist við, að svona kalt væri
uppi á dalnum og færðin svona þung. Napur haust-
vindurinn næddi inn um rifurnar á jeppanum. Hver
hjólhverfing flutti þau feti lengra inn í veturinn.
[...]
„Datt þér aldrei í hug að spyrja, hvernig vegurinn
væri?“ spurði hún.
„Þetta er nú ekkert. Þú ættir að vita, hvernig þeir
ferðuðust hér í gamla daga, áður en vegurinn kom.“
Konan vonaði, að hann færi ekki að segja sögur af
því, hvernig þeir hefðu ferðast í gamla daga. Það
voru slíkar sögur, sem nefndust þjóðlegur fróðleikur.
Hún hataði þjóðlegan fróðleik. Eftir fimmtíu ár
verður þessi ferð þjóðlegur fróðleikur, hugsaði hún.
Hún leit á manninn, og sér til undrunar sá hún, að
hann hafði gaman að þessu ferðalagi. Hann hélt fast
og örugglega um stýrið og þræddi slóðina á veginum
af nákvæmni, og þegar hann skipti um gír, gerði hann
það mjög meðvitað og vandvirknislega, líkt og gíra-
skipting væri athöfn í sjálfu sér, sem krefðist fyllstu
athygli, allt að því lotningar. Hún hafði grun um, að
hann skipti oftar um gír en nauðsynlegt var. Hún
minntist þess, að honum hafði aldrei þótt gaman að
aka sjálfskipta bílnum þeirra. Og í svip hans núna var
einbeitni, sem minnti á drenginn hennar, eins og hann
var fyrir löngu, allt of löngu, þegar hann sat á eldhús-
gólfinu með potthlemm milli handanna og ók frá
henni langt út í buskann, út í lífið og ævintýrin.
Hún hefði aldrei átt að láta hann frá sér í sumar. Hún
hafði strax í vor sagt, að hann væri of ungur; það
lægi ekkert á.
En manninum fannst það sjálfsagt. Hann hafði sagt,
að strákurinn mundi mannast.
Mannast. Karlmannast.
Og svo fékk hún ekki að sækja hann heim fyrr en nú,
að vetur var í nánd og vegurinn ófær.
Það var strax tekið að skyggja, og snjólagið á
veginum dýpkaði stöðugt. Vegurinn lá sífellt upp í
móti, og konan fann, hvernig bíllinn varð æ þyngri á
veginum. Hún fann kvíðann herpast innan í sér, en
hún gat ekki slakað á. Það var sem bíllinn erfiðaði
fyrir hennar eigin krafti; eins og hann gengi ekki fyrir
öðru afli en þessu einu: von hennar um, að þetta
ferðalag tæki einhvern tíma enda. Og svo fór bíllinn
að spóla. Það hvein í afturhjólunum eins og í
tannbor, þegar maðurinn gaf inn bensín, en bíllinn sat
kyrr, og hjólin grófust æ dýpra í leðjuna.
[...]
„Hvað ætlarðu að gera?“ spurði konan aftur.
„Þetta er ekki hættulegt,“ svaraði maðurinn. „Þetta
væri skotfæri, ef vegurinn væri ekki svona
niðurgrafinn hérna. Ég ætla að keyra meðfram
veginum. Þetta eru eintómir móar.“
Og konan, sem var farin að hafa áhyggjur af heim-
ferðinni, sagði: „Það verður annað en gaman að fara
þetta með barnið.“
„Strákurinn! Hann hefur bara gott af því.“ Og svo
hló hann, eins og heimferðin með barnið væri
einstætt tilhlökkunarefni. Hlæjandi sneri hann sér að
konunni og tók um hönd hennar, og hönd hans var
köld, ísköld; snöggt dró hún að sér hönd sína til að
forðast snertinguna.
Hann kom sér betur fyrir í sætinu og setti í fyrsta gír.
Hávaðinn í vélinni eftir þögnina var ærandi. Hún
heyrði hann ekki blístra, en hún sá það á vörum hans
og reglubundinni andgufunni, sem kom hratt og ört.
Fjörugt lag, hugsaði hún.
Hann lagði sig auðsjáanlega allan fram við að þræða
þýfið, og einarður og eftirvæntingarfullur á svip
stýrði hann jeppanum yfir vegleysuna.
[...]
Svo voru þau komin á veginn aftur og óku þegjandi
áfram. Konan var hætt að fylgjast með ferðinni. Það
var eins og eitthvað innra með henni hefði dofnað.
Hún varð ekki einu sinni hrædd, þegar bíllinn sökk
skyndilega og fyrirvaralaust niður í snjóskafl á
veginum. Hún varð allt í einu fullkomlega róleg. Það
var sem hún hefði gefist upp um leið og bíllinn.
[...]
Og aftur fann hún hönd mannsins lykjast um sína.
Kannske til huggunar? Höndin var enn köld, en nú
færðist hún ekki undan henni.
„Þetta bjargast,“ sagði hann.
Og skyndilega kom ljós inn í þetta myrkur. Þau voru
við túnjaðar án þess þau hefðu áttað sig á því. Piltur
af bænum kom akandi á traktor og sagði, að þau yrðu
að keyra túnið. Þeir festu taug aftan í jeppann, og
traktorinn dró hann upp úr skaflinum. Síðan ók
pilturinn á undan yfir túnið og vísaði leiðina á veginn
aftur og sagði manninum að fara varlega niður
brekkuna.
Brekkan var brött og lá niður í árgljúfrið að brú yfir
jökulsána. Konan reyndi að grilla í ána af brúnni, en
sá ekkert fyrir myrkri. En hún heyrði hljóðin í ánni,
ómennskt útburðarvæl jökulsins á leið til sjávar.
Þegar þau voru komin á leiðarenda, faðmaði hún
drenginn að sér með ofsa líkt og hún væri að kveðja
hann í stað þess að heilsa. Svo virti hún hann fyrir
sér og sagði: „En hvað þú hefur stækkað í sumar.“
„Ferðin hefur gengið vel?“ spurði bóndinn.
„Já,“ sagði maðurinn, „þetta var dálítill snjór þarna á
kafla. Annars var þetta svo sem tíðindalaust.“ | 47 | Að láta engan bilbug á sér finna, þýðir að | D | A fara ekki á vonarvöl | B sýna ekki tilfinningar sínar | C vera óbilgjarn | D vera óhræddur | 3 |
Framan af hafði ferðin gengið vel. En færðin tók að
spillast, þegar ofar kom í dalinn, og konan óttaðist,
að þau mundu ekki ná heim að bænum fyrir myrkur.
Maðurinn lét engan bilbug á sér finna og sagði, að
þau mættu teljast heppin að hafa fengið lánaðan
jeppann. Þau hefðu aldrei komist þetta á bílnum
sínum.
Konan hafði alltaf haft andstyggð á jeppum.
„Við hefðum getað verið búin að sækja
drenginn fyrir löngu,“ sagði hún.
Það var langt liðið á september. Sonur þeirra hafði
fengið að vera í sveitinni fram yfir réttir. Konan hafði
verið mótfallin því, að hann væri svo lengi að
heiman, en maðurinn hafði sagt, að það mætti ekki
hafa af honum þá skemmtun að fara í réttir. Hún
hafði aldrei verið í sveit eða réttum og gat ekki skilið,
hvaða skemmtun var í slíku. En hún fann enga
frambærilega ástæðu til að neita, og maðurinn fékk
að ráða. Svo gerði hríðarveður um göngur og snjóaði
í byggð.
Konan hnipraði sig saman í sætinu og sveipaði fastar
um sig kápunni. Hún var ekki nógu vel klædd. Þrátt
fyrir allt hafði hún ekki búist við, að svona kalt væri
uppi á dalnum og færðin svona þung. Napur haust-
vindurinn næddi inn um rifurnar á jeppanum. Hver
hjólhverfing flutti þau feti lengra inn í veturinn.
[...]
„Datt þér aldrei í hug að spyrja, hvernig vegurinn
væri?“ spurði hún.
„Þetta er nú ekkert. Þú ættir að vita, hvernig þeir
ferðuðust hér í gamla daga, áður en vegurinn kom.“
Konan vonaði, að hann færi ekki að segja sögur af
því, hvernig þeir hefðu ferðast í gamla daga. Það
voru slíkar sögur, sem nefndust þjóðlegur fróðleikur.
Hún hataði þjóðlegan fróðleik. Eftir fimmtíu ár
verður þessi ferð þjóðlegur fróðleikur, hugsaði hún.
Hún leit á manninn, og sér til undrunar sá hún, að
hann hafði gaman að þessu ferðalagi. Hann hélt fast
og örugglega um stýrið og þræddi slóðina á veginum
af nákvæmni, og þegar hann skipti um gír, gerði hann
það mjög meðvitað og vandvirknislega, líkt og gíra-
skipting væri athöfn í sjálfu sér, sem krefðist fyllstu
athygli, allt að því lotningar. Hún hafði grun um, að
hann skipti oftar um gír en nauðsynlegt var. Hún
minntist þess, að honum hafði aldrei þótt gaman að
aka sjálfskipta bílnum þeirra. Og í svip hans núna var
einbeitni, sem minnti á drenginn hennar, eins og hann
var fyrir löngu, allt of löngu, þegar hann sat á eldhús-
gólfinu með potthlemm milli handanna og ók frá
henni langt út í buskann, út í lífið og ævintýrin.
Hún hefði aldrei átt að láta hann frá sér í sumar. Hún
hafði strax í vor sagt, að hann væri of ungur; það
lægi ekkert á.
En manninum fannst það sjálfsagt. Hann hafði sagt,
að strákurinn mundi mannast.
Mannast. Karlmannast.
Og svo fékk hún ekki að sækja hann heim fyrr en nú,
að vetur var í nánd og vegurinn ófær.
Það var strax tekið að skyggja, og snjólagið á
veginum dýpkaði stöðugt. Vegurinn lá sífellt upp í
móti, og konan fann, hvernig bíllinn varð æ þyngri á
veginum. Hún fann kvíðann herpast innan í sér, en
hún gat ekki slakað á. Það var sem bíllinn erfiðaði
fyrir hennar eigin krafti; eins og hann gengi ekki fyrir
öðru afli en þessu einu: von hennar um, að þetta
ferðalag tæki einhvern tíma enda. Og svo fór bíllinn
að spóla. Það hvein í afturhjólunum eins og í
tannbor, þegar maðurinn gaf inn bensín, en bíllinn sat
kyrr, og hjólin grófust æ dýpra í leðjuna.
[...]
„Hvað ætlarðu að gera?“ spurði konan aftur.
„Þetta er ekki hættulegt,“ svaraði maðurinn. „Þetta
væri skotfæri, ef vegurinn væri ekki svona
niðurgrafinn hérna. Ég ætla að keyra meðfram
veginum. Þetta eru eintómir móar.“
Og konan, sem var farin að hafa áhyggjur af heim-
ferðinni, sagði: „Það verður annað en gaman að fara
þetta með barnið.“
„Strákurinn! Hann hefur bara gott af því.“ Og svo
hló hann, eins og heimferðin með barnið væri
einstætt tilhlökkunarefni. Hlæjandi sneri hann sér að
konunni og tók um hönd hennar, og hönd hans var
köld, ísköld; snöggt dró hún að sér hönd sína til að
forðast snertinguna.
Hann kom sér betur fyrir í sætinu og setti í fyrsta gír.
Hávaðinn í vélinni eftir þögnina var ærandi. Hún
heyrði hann ekki blístra, en hún sá það á vörum hans
og reglubundinni andgufunni, sem kom hratt og ört.
Fjörugt lag, hugsaði hún.
Hann lagði sig auðsjáanlega allan fram við að þræða
þýfið, og einarður og eftirvæntingarfullur á svip
stýrði hann jeppanum yfir vegleysuna.
[...]
Svo voru þau komin á veginn aftur og óku þegjandi
áfram. Konan var hætt að fylgjast með ferðinni. Það
var eins og eitthvað innra með henni hefði dofnað.
Hún varð ekki einu sinni hrædd, þegar bíllinn sökk
skyndilega og fyrirvaralaust niður í snjóskafl á
veginum. Hún varð allt í einu fullkomlega róleg. Það
var sem hún hefði gefist upp um leið og bíllinn.
[...]
Og aftur fann hún hönd mannsins lykjast um sína.
Kannske til huggunar? Höndin var enn köld, en nú
færðist hún ekki undan henni.
„Þetta bjargast,“ sagði hann.
Og skyndilega kom ljós inn í þetta myrkur. Þau voru
við túnjaðar án þess þau hefðu áttað sig á því. Piltur
af bænum kom akandi á traktor og sagði, að þau yrðu
að keyra túnið. Þeir festu taug aftan í jeppann, og
traktorinn dró hann upp úr skaflinum. Síðan ók
pilturinn á undan yfir túnið og vísaði leiðina á veginn
aftur og sagði manninum að fara varlega niður
brekkuna.
Brekkan var brött og lá niður í árgljúfrið að brú yfir
jökulsána. Konan reyndi að grilla í ána af brúnni, en
sá ekkert fyrir myrkri. En hún heyrði hljóðin í ánni,
ómennskt útburðarvæl jökulsins á leið til sjávar.
Þegar þau voru komin á leiðarenda, faðmaði hún
drenginn að sér með ofsa líkt og hún væri að kveðja
hann í stað þess að heilsa. Svo virti hún hann fyrir
sér og sagði: „En hvað þú hefur stækkað í sumar.“
„Ferðin hefur gengið vel?“ spurði bóndinn.
„Já,“ sagði maðurinn, „þetta var dálítill snjór þarna á
kafla. Annars var þetta svo sem tíðindalaust.“ | 48 | Hvers vegna hafði drengurinn verið svo lengi að heiman? | C | A Faðirinn fékk ekki að ráða | B Hann vildi ekki koma heim | C Móðirin hafði ekki fundið rök gegn því | D Það hafði verið ófært í sveitina | 2 |
Framan af hafði ferðin gengið vel. En færðin tók að
spillast, þegar ofar kom í dalinn, og konan óttaðist,
að þau mundu ekki ná heim að bænum fyrir myrkur.
Maðurinn lét engan bilbug á sér finna og sagði, að
þau mættu teljast heppin að hafa fengið lánaðan
jeppann. Þau hefðu aldrei komist þetta á bílnum
sínum.
Konan hafði alltaf haft andstyggð á jeppum.
„Við hefðum getað verið búin að sækja
drenginn fyrir löngu,“ sagði hún.
Það var langt liðið á september. Sonur þeirra hafði
fengið að vera í sveitinni fram yfir réttir. Konan hafði
verið mótfallin því, að hann væri svo lengi að
heiman, en maðurinn hafði sagt, að það mætti ekki
hafa af honum þá skemmtun að fara í réttir. Hún
hafði aldrei verið í sveit eða réttum og gat ekki skilið,
hvaða skemmtun var í slíku. En hún fann enga
frambærilega ástæðu til að neita, og maðurinn fékk
að ráða. Svo gerði hríðarveður um göngur og snjóaði
í byggð.
Konan hnipraði sig saman í sætinu og sveipaði fastar
um sig kápunni. Hún var ekki nógu vel klædd. Þrátt
fyrir allt hafði hún ekki búist við, að svona kalt væri
uppi á dalnum og færðin svona þung. Napur haust-
vindurinn næddi inn um rifurnar á jeppanum. Hver
hjólhverfing flutti þau feti lengra inn í veturinn.
[...]
„Datt þér aldrei í hug að spyrja, hvernig vegurinn
væri?“ spurði hún.
„Þetta er nú ekkert. Þú ættir að vita, hvernig þeir
ferðuðust hér í gamla daga, áður en vegurinn kom.“
Konan vonaði, að hann færi ekki að segja sögur af
því, hvernig þeir hefðu ferðast í gamla daga. Það
voru slíkar sögur, sem nefndust þjóðlegur fróðleikur.
Hún hataði þjóðlegan fróðleik. Eftir fimmtíu ár
verður þessi ferð þjóðlegur fróðleikur, hugsaði hún.
Hún leit á manninn, og sér til undrunar sá hún, að
hann hafði gaman að þessu ferðalagi. Hann hélt fast
og örugglega um stýrið og þræddi slóðina á veginum
af nákvæmni, og þegar hann skipti um gír, gerði hann
það mjög meðvitað og vandvirknislega, líkt og gíra-
skipting væri athöfn í sjálfu sér, sem krefðist fyllstu
athygli, allt að því lotningar. Hún hafði grun um, að
hann skipti oftar um gír en nauðsynlegt var. Hún
minntist þess, að honum hafði aldrei þótt gaman að
aka sjálfskipta bílnum þeirra. Og í svip hans núna var
einbeitni, sem minnti á drenginn hennar, eins og hann
var fyrir löngu, allt of löngu, þegar hann sat á eldhús-
gólfinu með potthlemm milli handanna og ók frá
henni langt út í buskann, út í lífið og ævintýrin.
Hún hefði aldrei átt að láta hann frá sér í sumar. Hún
hafði strax í vor sagt, að hann væri of ungur; það
lægi ekkert á.
En manninum fannst það sjálfsagt. Hann hafði sagt,
að strákurinn mundi mannast.
Mannast. Karlmannast.
Og svo fékk hún ekki að sækja hann heim fyrr en nú,
að vetur var í nánd og vegurinn ófær.
Það var strax tekið að skyggja, og snjólagið á
veginum dýpkaði stöðugt. Vegurinn lá sífellt upp í
móti, og konan fann, hvernig bíllinn varð æ þyngri á
veginum. Hún fann kvíðann herpast innan í sér, en
hún gat ekki slakað á. Það var sem bíllinn erfiðaði
fyrir hennar eigin krafti; eins og hann gengi ekki fyrir
öðru afli en þessu einu: von hennar um, að þetta
ferðalag tæki einhvern tíma enda. Og svo fór bíllinn
að spóla. Það hvein í afturhjólunum eins og í
tannbor, þegar maðurinn gaf inn bensín, en bíllinn sat
kyrr, og hjólin grófust æ dýpra í leðjuna.
[...]
„Hvað ætlarðu að gera?“ spurði konan aftur.
„Þetta er ekki hættulegt,“ svaraði maðurinn. „Þetta
væri skotfæri, ef vegurinn væri ekki svona
niðurgrafinn hérna. Ég ætla að keyra meðfram
veginum. Þetta eru eintómir móar.“
Og konan, sem var farin að hafa áhyggjur af heim-
ferðinni, sagði: „Það verður annað en gaman að fara
þetta með barnið.“
„Strákurinn! Hann hefur bara gott af því.“ Og svo
hló hann, eins og heimferðin með barnið væri
einstætt tilhlökkunarefni. Hlæjandi sneri hann sér að
konunni og tók um hönd hennar, og hönd hans var
köld, ísköld; snöggt dró hún að sér hönd sína til að
forðast snertinguna.
Hann kom sér betur fyrir í sætinu og setti í fyrsta gír.
Hávaðinn í vélinni eftir þögnina var ærandi. Hún
heyrði hann ekki blístra, en hún sá það á vörum hans
og reglubundinni andgufunni, sem kom hratt og ört.
Fjörugt lag, hugsaði hún.
Hann lagði sig auðsjáanlega allan fram við að þræða
þýfið, og einarður og eftirvæntingarfullur á svip
stýrði hann jeppanum yfir vegleysuna.
[...]
Svo voru þau komin á veginn aftur og óku þegjandi
áfram. Konan var hætt að fylgjast með ferðinni. Það
var eins og eitthvað innra með henni hefði dofnað.
Hún varð ekki einu sinni hrædd, þegar bíllinn sökk
skyndilega og fyrirvaralaust niður í snjóskafl á
veginum. Hún varð allt í einu fullkomlega róleg. Það
var sem hún hefði gefist upp um leið og bíllinn.
[...]
Og aftur fann hún hönd mannsins lykjast um sína.
Kannske til huggunar? Höndin var enn köld, en nú
færðist hún ekki undan henni.
„Þetta bjargast,“ sagði hann.
Og skyndilega kom ljós inn í þetta myrkur. Þau voru
við túnjaðar án þess þau hefðu áttað sig á því. Piltur
af bænum kom akandi á traktor og sagði, að þau yrðu
að keyra túnið. Þeir festu taug aftan í jeppann, og
traktorinn dró hann upp úr skaflinum. Síðan ók
pilturinn á undan yfir túnið og vísaði leiðina á veginn
aftur og sagði manninum að fara varlega niður
brekkuna.
Brekkan var brött og lá niður í árgljúfrið að brú yfir
jökulsána. Konan reyndi að grilla í ána af brúnni, en
sá ekkert fyrir myrkri. En hún heyrði hljóðin í ánni,
ómennskt útburðarvæl jökulsins á leið til sjávar.
Þegar þau voru komin á leiðarenda, faðmaði hún
drenginn að sér með ofsa líkt og hún væri að kveðja
hann í stað þess að heilsa. Svo virti hún hann fyrir
sér og sagði: „En hvað þú hefur stækkað í sumar.“
„Ferðin hefur gengið vel?“ spurði bóndinn.
„Já,“ sagði maðurinn, „þetta var dálítill snjór þarna á
kafla. Annars var þetta svo sem tíðindalaust.“ | 49 | Hvers vegna gat konan ekki slakað á í bílnum? | C | A Bíllinn fór að spóla | B Hún treysti ekki manninum | C Hún var svo kvíðin | D Maðurinn ók svo glannalega | 2 |
Framan af hafði ferðin gengið vel. En færðin tók að
spillast, þegar ofar kom í dalinn, og konan óttaðist,
að þau mundu ekki ná heim að bænum fyrir myrkur.
Maðurinn lét engan bilbug á sér finna og sagði, að
þau mættu teljast heppin að hafa fengið lánaðan
jeppann. Þau hefðu aldrei komist þetta á bílnum
sínum.
Konan hafði alltaf haft andstyggð á jeppum.
„Við hefðum getað verið búin að sækja
drenginn fyrir löngu,“ sagði hún.
Það var langt liðið á september. Sonur þeirra hafði
fengið að vera í sveitinni fram yfir réttir. Konan hafði
verið mótfallin því, að hann væri svo lengi að
heiman, en maðurinn hafði sagt, að það mætti ekki
hafa af honum þá skemmtun að fara í réttir. Hún
hafði aldrei verið í sveit eða réttum og gat ekki skilið,
hvaða skemmtun var í slíku. En hún fann enga
frambærilega ástæðu til að neita, og maðurinn fékk
að ráða. Svo gerði hríðarveður um göngur og snjóaði
í byggð.
Konan hnipraði sig saman í sætinu og sveipaði fastar
um sig kápunni. Hún var ekki nógu vel klædd. Þrátt
fyrir allt hafði hún ekki búist við, að svona kalt væri
uppi á dalnum og færðin svona þung. Napur haust-
vindurinn næddi inn um rifurnar á jeppanum. Hver
hjólhverfing flutti þau feti lengra inn í veturinn.
[...]
„Datt þér aldrei í hug að spyrja, hvernig vegurinn
væri?“ spurði hún.
„Þetta er nú ekkert. Þú ættir að vita, hvernig þeir
ferðuðust hér í gamla daga, áður en vegurinn kom.“
Konan vonaði, að hann færi ekki að segja sögur af
því, hvernig þeir hefðu ferðast í gamla daga. Það
voru slíkar sögur, sem nefndust þjóðlegur fróðleikur.
Hún hataði þjóðlegan fróðleik. Eftir fimmtíu ár
verður þessi ferð þjóðlegur fróðleikur, hugsaði hún.
Hún leit á manninn, og sér til undrunar sá hún, að
hann hafði gaman að þessu ferðalagi. Hann hélt fast
og örugglega um stýrið og þræddi slóðina á veginum
af nákvæmni, og þegar hann skipti um gír, gerði hann
það mjög meðvitað og vandvirknislega, líkt og gíra-
skipting væri athöfn í sjálfu sér, sem krefðist fyllstu
athygli, allt að því lotningar. Hún hafði grun um, að
hann skipti oftar um gír en nauðsynlegt var. Hún
minntist þess, að honum hafði aldrei þótt gaman að
aka sjálfskipta bílnum þeirra. Og í svip hans núna var
einbeitni, sem minnti á drenginn hennar, eins og hann
var fyrir löngu, allt of löngu, þegar hann sat á eldhús-
gólfinu með potthlemm milli handanna og ók frá
henni langt út í buskann, út í lífið og ævintýrin.
Hún hefði aldrei átt að láta hann frá sér í sumar. Hún
hafði strax í vor sagt, að hann væri of ungur; það
lægi ekkert á.
En manninum fannst það sjálfsagt. Hann hafði sagt,
að strákurinn mundi mannast.
Mannast. Karlmannast.
Og svo fékk hún ekki að sækja hann heim fyrr en nú,
að vetur var í nánd og vegurinn ófær.
Það var strax tekið að skyggja, og snjólagið á
veginum dýpkaði stöðugt. Vegurinn lá sífellt upp í
móti, og konan fann, hvernig bíllinn varð æ þyngri á
veginum. Hún fann kvíðann herpast innan í sér, en
hún gat ekki slakað á. Það var sem bíllinn erfiðaði
fyrir hennar eigin krafti; eins og hann gengi ekki fyrir
öðru afli en þessu einu: von hennar um, að þetta
ferðalag tæki einhvern tíma enda. Og svo fór bíllinn
að spóla. Það hvein í afturhjólunum eins og í
tannbor, þegar maðurinn gaf inn bensín, en bíllinn sat
kyrr, og hjólin grófust æ dýpra í leðjuna.
[...]
„Hvað ætlarðu að gera?“ spurði konan aftur.
„Þetta er ekki hættulegt,“ svaraði maðurinn. „Þetta
væri skotfæri, ef vegurinn væri ekki svona
niðurgrafinn hérna. Ég ætla að keyra meðfram
veginum. Þetta eru eintómir móar.“
Og konan, sem var farin að hafa áhyggjur af heim-
ferðinni, sagði: „Það verður annað en gaman að fara
þetta með barnið.“
„Strákurinn! Hann hefur bara gott af því.“ Og svo
hló hann, eins og heimferðin með barnið væri
einstætt tilhlökkunarefni. Hlæjandi sneri hann sér að
konunni og tók um hönd hennar, og hönd hans var
köld, ísköld; snöggt dró hún að sér hönd sína til að
forðast snertinguna.
Hann kom sér betur fyrir í sætinu og setti í fyrsta gír.
Hávaðinn í vélinni eftir þögnina var ærandi. Hún
heyrði hann ekki blístra, en hún sá það á vörum hans
og reglubundinni andgufunni, sem kom hratt og ört.
Fjörugt lag, hugsaði hún.
Hann lagði sig auðsjáanlega allan fram við að þræða
þýfið, og einarður og eftirvæntingarfullur á svip
stýrði hann jeppanum yfir vegleysuna.
[...]
Svo voru þau komin á veginn aftur og óku þegjandi
áfram. Konan var hætt að fylgjast með ferðinni. Það
var eins og eitthvað innra með henni hefði dofnað.
Hún varð ekki einu sinni hrædd, þegar bíllinn sökk
skyndilega og fyrirvaralaust niður í snjóskafl á
veginum. Hún varð allt í einu fullkomlega róleg. Það
var sem hún hefði gefist upp um leið og bíllinn.
[...]
Og aftur fann hún hönd mannsins lykjast um sína.
Kannske til huggunar? Höndin var enn köld, en nú
færðist hún ekki undan henni.
„Þetta bjargast,“ sagði hann.
Og skyndilega kom ljós inn í þetta myrkur. Þau voru
við túnjaðar án þess þau hefðu áttað sig á því. Piltur
af bænum kom akandi á traktor og sagði, að þau yrðu
að keyra túnið. Þeir festu taug aftan í jeppann, og
traktorinn dró hann upp úr skaflinum. Síðan ók
pilturinn á undan yfir túnið og vísaði leiðina á veginn
aftur og sagði manninum að fara varlega niður
brekkuna.
Brekkan var brött og lá niður í árgljúfrið að brú yfir
jökulsána. Konan reyndi að grilla í ána af brúnni, en
sá ekkert fyrir myrkri. En hún heyrði hljóðin í ánni,
ómennskt útburðarvæl jökulsins á leið til sjávar.
Þegar þau voru komin á leiðarenda, faðmaði hún
drenginn að sér með ofsa líkt og hún væri að kveðja
hann í stað þess að heilsa. Svo virti hún hann fyrir
sér og sagði: „En hvað þú hefur stækkað í sumar.“
„Ferðin hefur gengið vel?“ spurði bóndinn.
„Já,“ sagði maðurinn, „þetta var dálítill snjór þarna á
kafla. Annars var þetta svo sem tíðindalaust.“ | 50 | „herpast“, „napur“, „kvíðann.“ Þessi orð hér í textanum undirstrika | C | A erfiðleika drengsins | B erfiðleika hjónabandsins | C líðan konunnar | D líðan mannsins | 2 |
Framan af hafði ferðin gengið vel. En færðin tók að
spillast, þegar ofar kom í dalinn, og konan óttaðist,
að þau mundu ekki ná heim að bænum fyrir myrkur.
Maðurinn lét engan bilbug á sér finna og sagði, að
þau mættu teljast heppin að hafa fengið lánaðan
jeppann. Þau hefðu aldrei komist þetta á bílnum
sínum.
Konan hafði alltaf haft andstyggð á jeppum.
„Við hefðum getað verið búin að sækja
drenginn fyrir löngu,“ sagði hún.
Það var langt liðið á september. Sonur þeirra hafði
fengið að vera í sveitinni fram yfir réttir. Konan hafði
verið mótfallin því, að hann væri svo lengi að
heiman, en maðurinn hafði sagt, að það mætti ekki
hafa af honum þá skemmtun að fara í réttir. Hún
hafði aldrei verið í sveit eða réttum og gat ekki skilið,
hvaða skemmtun var í slíku. En hún fann enga
frambærilega ástæðu til að neita, og maðurinn fékk
að ráða. Svo gerði hríðarveður um göngur og snjóaði
í byggð.
Konan hnipraði sig saman í sætinu og sveipaði fastar
um sig kápunni. Hún var ekki nógu vel klædd. Þrátt
fyrir allt hafði hún ekki búist við, að svona kalt væri
uppi á dalnum og færðin svona þung. Napur haust-
vindurinn næddi inn um rifurnar á jeppanum. Hver
hjólhverfing flutti þau feti lengra inn í veturinn.
[...]
„Datt þér aldrei í hug að spyrja, hvernig vegurinn
væri?“ spurði hún.
„Þetta er nú ekkert. Þú ættir að vita, hvernig þeir
ferðuðust hér í gamla daga, áður en vegurinn kom.“
Konan vonaði, að hann færi ekki að segja sögur af
því, hvernig þeir hefðu ferðast í gamla daga. Það
voru slíkar sögur, sem nefndust þjóðlegur fróðleikur.
Hún hataði þjóðlegan fróðleik. Eftir fimmtíu ár
verður þessi ferð þjóðlegur fróðleikur, hugsaði hún.
Hún leit á manninn, og sér til undrunar sá hún, að
hann hafði gaman að þessu ferðalagi. Hann hélt fast
og örugglega um stýrið og þræddi slóðina á veginum
af nákvæmni, og þegar hann skipti um gír, gerði hann
það mjög meðvitað og vandvirknislega, líkt og gíra-
skipting væri athöfn í sjálfu sér, sem krefðist fyllstu
athygli, allt að því lotningar. Hún hafði grun um, að
hann skipti oftar um gír en nauðsynlegt var. Hún
minntist þess, að honum hafði aldrei þótt gaman að
aka sjálfskipta bílnum þeirra. Og í svip hans núna var
einbeitni, sem minnti á drenginn hennar, eins og hann
var fyrir löngu, allt of löngu, þegar hann sat á eldhús-
gólfinu með potthlemm milli handanna og ók frá
henni langt út í buskann, út í lífið og ævintýrin.
Hún hefði aldrei átt að láta hann frá sér í sumar. Hún
hafði strax í vor sagt, að hann væri of ungur; það
lægi ekkert á.
En manninum fannst það sjálfsagt. Hann hafði sagt,
að strákurinn mundi mannast.
Mannast. Karlmannast.
Og svo fékk hún ekki að sækja hann heim fyrr en nú,
að vetur var í nánd og vegurinn ófær.
Það var strax tekið að skyggja, og snjólagið á
veginum dýpkaði stöðugt. Vegurinn lá sífellt upp í
móti, og konan fann, hvernig bíllinn varð æ þyngri á
veginum. Hún fann kvíðann herpast innan í sér, en
hún gat ekki slakað á. Það var sem bíllinn erfiðaði
fyrir hennar eigin krafti; eins og hann gengi ekki fyrir
öðru afli en þessu einu: von hennar um, að þetta
ferðalag tæki einhvern tíma enda. Og svo fór bíllinn
að spóla. Það hvein í afturhjólunum eins og í
tannbor, þegar maðurinn gaf inn bensín, en bíllinn sat
kyrr, og hjólin grófust æ dýpra í leðjuna.
[...]
„Hvað ætlarðu að gera?“ spurði konan aftur.
„Þetta er ekki hættulegt,“ svaraði maðurinn. „Þetta
væri skotfæri, ef vegurinn væri ekki svona
niðurgrafinn hérna. Ég ætla að keyra meðfram
veginum. Þetta eru eintómir móar.“
Og konan, sem var farin að hafa áhyggjur af heim-
ferðinni, sagði: „Það verður annað en gaman að fara
þetta með barnið.“
„Strákurinn! Hann hefur bara gott af því.“ Og svo
hló hann, eins og heimferðin með barnið væri
einstætt tilhlökkunarefni. Hlæjandi sneri hann sér að
konunni og tók um hönd hennar, og hönd hans var
köld, ísköld; snöggt dró hún að sér hönd sína til að
forðast snertinguna.
Hann kom sér betur fyrir í sætinu og setti í fyrsta gír.
Hávaðinn í vélinni eftir þögnina var ærandi. Hún
heyrði hann ekki blístra, en hún sá það á vörum hans
og reglubundinni andgufunni, sem kom hratt og ört.
Fjörugt lag, hugsaði hún.
Hann lagði sig auðsjáanlega allan fram við að þræða
þýfið, og einarður og eftirvæntingarfullur á svip
stýrði hann jeppanum yfir vegleysuna.
[...]
Svo voru þau komin á veginn aftur og óku þegjandi
áfram. Konan var hætt að fylgjast með ferðinni. Það
var eins og eitthvað innra með henni hefði dofnað.
Hún varð ekki einu sinni hrædd, þegar bíllinn sökk
skyndilega og fyrirvaralaust niður í snjóskafl á
veginum. Hún varð allt í einu fullkomlega róleg. Það
var sem hún hefði gefist upp um leið og bíllinn.
[...]
Og aftur fann hún hönd mannsins lykjast um sína.
Kannske til huggunar? Höndin var enn köld, en nú
færðist hún ekki undan henni.
„Þetta bjargast,“ sagði hann.
Og skyndilega kom ljós inn í þetta myrkur. Þau voru
við túnjaðar án þess þau hefðu áttað sig á því. Piltur
af bænum kom akandi á traktor og sagði, að þau yrðu
að keyra túnið. Þeir festu taug aftan í jeppann, og
traktorinn dró hann upp úr skaflinum. Síðan ók
pilturinn á undan yfir túnið og vísaði leiðina á veginn
aftur og sagði manninum að fara varlega niður
brekkuna.
Brekkan var brött og lá niður í árgljúfrið að brú yfir
jökulsána. Konan reyndi að grilla í ána af brúnni, en
sá ekkert fyrir myrkri. En hún heyrði hljóðin í ánni,
ómennskt útburðarvæl jökulsins á leið til sjávar.
Þegar þau voru komin á leiðarenda, faðmaði hún
drenginn að sér með ofsa líkt og hún væri að kveðja
hann í stað þess að heilsa. Svo virti hún hann fyrir
sér og sagði: „En hvað þú hefur stækkað í sumar.“
„Ferðin hefur gengið vel?“ spurði bóndinn.
„Já,“ sagði maðurinn, „þetta var dálítill snjór þarna á
kafla. Annars var þetta svo sem tíðindalaust.“ | 51 | Konan forðaðist snertingu við manninn vegna þess að hún | C | A hafði ógeð á honum | B óttaðist hann | C skildi ekki gleði hans | D taldi hann kaldlyndan | 2 |
Framan af hafði ferðin gengið vel. En færðin tók að
spillast, þegar ofar kom í dalinn, og konan óttaðist,
að þau mundu ekki ná heim að bænum fyrir myrkur.
Maðurinn lét engan bilbug á sér finna og sagði, að
þau mættu teljast heppin að hafa fengið lánaðan
jeppann. Þau hefðu aldrei komist þetta á bílnum
sínum.
Konan hafði alltaf haft andstyggð á jeppum.
„Við hefðum getað verið búin að sækja
drenginn fyrir löngu,“ sagði hún.
Það var langt liðið á september. Sonur þeirra hafði
fengið að vera í sveitinni fram yfir réttir. Konan hafði
verið mótfallin því, að hann væri svo lengi að
heiman, en maðurinn hafði sagt, að það mætti ekki
hafa af honum þá skemmtun að fara í réttir. Hún
hafði aldrei verið í sveit eða réttum og gat ekki skilið,
hvaða skemmtun var í slíku. En hún fann enga
frambærilega ástæðu til að neita, og maðurinn fékk
að ráða. Svo gerði hríðarveður um göngur og snjóaði
í byggð.
Konan hnipraði sig saman í sætinu og sveipaði fastar
um sig kápunni. Hún var ekki nógu vel klædd. Þrátt
fyrir allt hafði hún ekki búist við, að svona kalt væri
uppi á dalnum og færðin svona þung. Napur haust-
vindurinn næddi inn um rifurnar á jeppanum. Hver
hjólhverfing flutti þau feti lengra inn í veturinn.
[...]
„Datt þér aldrei í hug að spyrja, hvernig vegurinn
væri?“ spurði hún.
„Þetta er nú ekkert. Þú ættir að vita, hvernig þeir
ferðuðust hér í gamla daga, áður en vegurinn kom.“
Konan vonaði, að hann færi ekki að segja sögur af
því, hvernig þeir hefðu ferðast í gamla daga. Það
voru slíkar sögur, sem nefndust þjóðlegur fróðleikur.
Hún hataði þjóðlegan fróðleik. Eftir fimmtíu ár
verður þessi ferð þjóðlegur fróðleikur, hugsaði hún.
Hún leit á manninn, og sér til undrunar sá hún, að
hann hafði gaman að þessu ferðalagi. Hann hélt fast
og örugglega um stýrið og þræddi slóðina á veginum
af nákvæmni, og þegar hann skipti um gír, gerði hann
það mjög meðvitað og vandvirknislega, líkt og gíra-
skipting væri athöfn í sjálfu sér, sem krefðist fyllstu
athygli, allt að því lotningar. Hún hafði grun um, að
hann skipti oftar um gír en nauðsynlegt var. Hún
minntist þess, að honum hafði aldrei þótt gaman að
aka sjálfskipta bílnum þeirra. Og í svip hans núna var
einbeitni, sem minnti á drenginn hennar, eins og hann
var fyrir löngu, allt of löngu, þegar hann sat á eldhús-
gólfinu með potthlemm milli handanna og ók frá
henni langt út í buskann, út í lífið og ævintýrin.
Hún hefði aldrei átt að láta hann frá sér í sumar. Hún
hafði strax í vor sagt, að hann væri of ungur; það
lægi ekkert á.
En manninum fannst það sjálfsagt. Hann hafði sagt,
að strákurinn mundi mannast.
Mannast. Karlmannast.
Og svo fékk hún ekki að sækja hann heim fyrr en nú,
að vetur var í nánd og vegurinn ófær.
Það var strax tekið að skyggja, og snjólagið á
veginum dýpkaði stöðugt. Vegurinn lá sífellt upp í
móti, og konan fann, hvernig bíllinn varð æ þyngri á
veginum. Hún fann kvíðann herpast innan í sér, en
hún gat ekki slakað á. Það var sem bíllinn erfiðaði
fyrir hennar eigin krafti; eins og hann gengi ekki fyrir
öðru afli en þessu einu: von hennar um, að þetta
ferðalag tæki einhvern tíma enda. Og svo fór bíllinn
að spóla. Það hvein í afturhjólunum eins og í
tannbor, þegar maðurinn gaf inn bensín, en bíllinn sat
kyrr, og hjólin grófust æ dýpra í leðjuna.
[...]
„Hvað ætlarðu að gera?“ spurði konan aftur.
„Þetta er ekki hættulegt,“ svaraði maðurinn. „Þetta
væri skotfæri, ef vegurinn væri ekki svona
niðurgrafinn hérna. Ég ætla að keyra meðfram
veginum. Þetta eru eintómir móar.“
Og konan, sem var farin að hafa áhyggjur af heim-
ferðinni, sagði: „Það verður annað en gaman að fara
þetta með barnið.“
„Strákurinn! Hann hefur bara gott af því.“ Og svo
hló hann, eins og heimferðin með barnið væri
einstætt tilhlökkunarefni. Hlæjandi sneri hann sér að
konunni og tók um hönd hennar, og hönd hans var
köld, ísköld; snöggt dró hún að sér hönd sína til að
forðast snertinguna.
Hann kom sér betur fyrir í sætinu og setti í fyrsta gír.
Hávaðinn í vélinni eftir þögnina var ærandi. Hún
heyrði hann ekki blístra, en hún sá það á vörum hans
og reglubundinni andgufunni, sem kom hratt og ört.
Fjörugt lag, hugsaði hún.
Hann lagði sig auðsjáanlega allan fram við að þræða
þýfið, og einarður og eftirvæntingarfullur á svip
stýrði hann jeppanum yfir vegleysuna.
[...]
Svo voru þau komin á veginn aftur og óku þegjandi
áfram. Konan var hætt að fylgjast með ferðinni. Það
var eins og eitthvað innra með henni hefði dofnað.
Hún varð ekki einu sinni hrædd, þegar bíllinn sökk
skyndilega og fyrirvaralaust niður í snjóskafl á
veginum. Hún varð allt í einu fullkomlega róleg. Það
var sem hún hefði gefist upp um leið og bíllinn.
[...]
Og aftur fann hún hönd mannsins lykjast um sína.
Kannske til huggunar? Höndin var enn köld, en nú
færðist hún ekki undan henni.
„Þetta bjargast,“ sagði hann.
Og skyndilega kom ljós inn í þetta myrkur. Þau voru
við túnjaðar án þess þau hefðu áttað sig á því. Piltur
af bænum kom akandi á traktor og sagði, að þau yrðu
að keyra túnið. Þeir festu taug aftan í jeppann, og
traktorinn dró hann upp úr skaflinum. Síðan ók
pilturinn á undan yfir túnið og vísaði leiðina á veginn
aftur og sagði manninum að fara varlega niður
brekkuna.
Brekkan var brött og lá niður í árgljúfrið að brú yfir
jökulsána. Konan reyndi að grilla í ána af brúnni, en
sá ekkert fyrir myrkri. En hún heyrði hljóðin í ánni,
ómennskt útburðarvæl jökulsins á leið til sjávar.
Þegar þau voru komin á leiðarenda, faðmaði hún
drenginn að sér með ofsa líkt og hún væri að kveðja
hann í stað þess að heilsa. Svo virti hún hann fyrir
sér og sagði: „En hvað þú hefur stækkað í sumar.“
„Ferðin hefur gengið vel?“ spurði bóndinn.
„Já,“ sagði maðurinn, „þetta var dálítill snjór þarna á
kafla. Annars var þetta svo sem tíðindalaust.“ | 52 | Í ökuferð hjónanna | B | A eykst traust milli þeirra | B kemur fjarlægð milli þeirra í ljós | C kemur samheldni þeirra fram | D kemur styrkur hvors um sig fram | 1 |
Framan af hafði ferðin gengið vel. En færðin tók að
spillast, þegar ofar kom í dalinn, og konan óttaðist,
að þau mundu ekki ná heim að bænum fyrir myrkur.
Maðurinn lét engan bilbug á sér finna og sagði, að
þau mættu teljast heppin að hafa fengið lánaðan
jeppann. Þau hefðu aldrei komist þetta á bílnum
sínum.
Konan hafði alltaf haft andstyggð á jeppum.
„Við hefðum getað verið búin að sækja
drenginn fyrir löngu,“ sagði hún.
Það var langt liðið á september. Sonur þeirra hafði
fengið að vera í sveitinni fram yfir réttir. Konan hafði
verið mótfallin því, að hann væri svo lengi að
heiman, en maðurinn hafði sagt, að það mætti ekki
hafa af honum þá skemmtun að fara í réttir. Hún
hafði aldrei verið í sveit eða réttum og gat ekki skilið,
hvaða skemmtun var í slíku. En hún fann enga
frambærilega ástæðu til að neita, og maðurinn fékk
að ráða. Svo gerði hríðarveður um göngur og snjóaði
í byggð.
Konan hnipraði sig saman í sætinu og sveipaði fastar
um sig kápunni. Hún var ekki nógu vel klædd. Þrátt
fyrir allt hafði hún ekki búist við, að svona kalt væri
uppi á dalnum og færðin svona þung. Napur haust-
vindurinn næddi inn um rifurnar á jeppanum. Hver
hjólhverfing flutti þau feti lengra inn í veturinn.
[...]
„Datt þér aldrei í hug að spyrja, hvernig vegurinn
væri?“ spurði hún.
„Þetta er nú ekkert. Þú ættir að vita, hvernig þeir
ferðuðust hér í gamla daga, áður en vegurinn kom.“
Konan vonaði, að hann færi ekki að segja sögur af
því, hvernig þeir hefðu ferðast í gamla daga. Það
voru slíkar sögur, sem nefndust þjóðlegur fróðleikur.
Hún hataði þjóðlegan fróðleik. Eftir fimmtíu ár
verður þessi ferð þjóðlegur fróðleikur, hugsaði hún.
Hún leit á manninn, og sér til undrunar sá hún, að
hann hafði gaman að þessu ferðalagi. Hann hélt fast
og örugglega um stýrið og þræddi slóðina á veginum
af nákvæmni, og þegar hann skipti um gír, gerði hann
það mjög meðvitað og vandvirknislega, líkt og gíra-
skipting væri athöfn í sjálfu sér, sem krefðist fyllstu
athygli, allt að því lotningar. Hún hafði grun um, að
hann skipti oftar um gír en nauðsynlegt var. Hún
minntist þess, að honum hafði aldrei þótt gaman að
aka sjálfskipta bílnum þeirra. Og í svip hans núna var
einbeitni, sem minnti á drenginn hennar, eins og hann
var fyrir löngu, allt of löngu, þegar hann sat á eldhús-
gólfinu með potthlemm milli handanna og ók frá
henni langt út í buskann, út í lífið og ævintýrin.
Hún hefði aldrei átt að láta hann frá sér í sumar. Hún
hafði strax í vor sagt, að hann væri of ungur; það
lægi ekkert á.
En manninum fannst það sjálfsagt. Hann hafði sagt,
að strákurinn mundi mannast.
Mannast. Karlmannast.
Og svo fékk hún ekki að sækja hann heim fyrr en nú,
að vetur var í nánd og vegurinn ófær.
Það var strax tekið að skyggja, og snjólagið á
veginum dýpkaði stöðugt. Vegurinn lá sífellt upp í
móti, og konan fann, hvernig bíllinn varð æ þyngri á
veginum. Hún fann kvíðann herpast innan í sér, en
hún gat ekki slakað á. Það var sem bíllinn erfiðaði
fyrir hennar eigin krafti; eins og hann gengi ekki fyrir
öðru afli en þessu einu: von hennar um, að þetta
ferðalag tæki einhvern tíma enda. Og svo fór bíllinn
að spóla. Það hvein í afturhjólunum eins og í
tannbor, þegar maðurinn gaf inn bensín, en bíllinn sat
kyrr, og hjólin grófust æ dýpra í leðjuna.
[...]
„Hvað ætlarðu að gera?“ spurði konan aftur.
„Þetta er ekki hættulegt,“ svaraði maðurinn. „Þetta
væri skotfæri, ef vegurinn væri ekki svona
niðurgrafinn hérna. Ég ætla að keyra meðfram
veginum. Þetta eru eintómir móar.“
Og konan, sem var farin að hafa áhyggjur af heim-
ferðinni, sagði: „Það verður annað en gaman að fara
þetta með barnið.“
„Strákurinn! Hann hefur bara gott af því.“ Og svo
hló hann, eins og heimferðin með barnið væri
einstætt tilhlökkunarefni. Hlæjandi sneri hann sér að
konunni og tók um hönd hennar, og hönd hans var
köld, ísköld; snöggt dró hún að sér hönd sína til að
forðast snertinguna.
Hann kom sér betur fyrir í sætinu og setti í fyrsta gír.
Hávaðinn í vélinni eftir þögnina var ærandi. Hún
heyrði hann ekki blístra, en hún sá það á vörum hans
og reglubundinni andgufunni, sem kom hratt og ört.
Fjörugt lag, hugsaði hún.
Hann lagði sig auðsjáanlega allan fram við að þræða
þýfið, og einarður og eftirvæntingarfullur á svip
stýrði hann jeppanum yfir vegleysuna.
[...]
Svo voru þau komin á veginn aftur og óku þegjandi
áfram. Konan var hætt að fylgjast með ferðinni. Það
var eins og eitthvað innra með henni hefði dofnað.
Hún varð ekki einu sinni hrædd, þegar bíllinn sökk
skyndilega og fyrirvaralaust niður í snjóskafl á
veginum. Hún varð allt í einu fullkomlega róleg. Það
var sem hún hefði gefist upp um leið og bíllinn.
[...]
Og aftur fann hún hönd mannsins lykjast um sína.
Kannske til huggunar? Höndin var enn köld, en nú
færðist hún ekki undan henni.
„Þetta bjargast,“ sagði hann.
Og skyndilega kom ljós inn í þetta myrkur. Þau voru
við túnjaðar án þess þau hefðu áttað sig á því. Piltur
af bænum kom akandi á traktor og sagði, að þau yrðu
að keyra túnið. Þeir festu taug aftan í jeppann, og
traktorinn dró hann upp úr skaflinum. Síðan ók
pilturinn á undan yfir túnið og vísaði leiðina á veginn
aftur og sagði manninum að fara varlega niður
brekkuna.
Brekkan var brött og lá niður í árgljúfrið að brú yfir
jökulsána. Konan reyndi að grilla í ána af brúnni, en
sá ekkert fyrir myrkri. En hún heyrði hljóðin í ánni,
ómennskt útburðarvæl jökulsins á leið til sjávar.
Þegar þau voru komin á leiðarenda, faðmaði hún
drenginn að sér með ofsa líkt og hún væri að kveðja
hann í stað þess að heilsa. Svo virti hún hann fyrir
sér og sagði: „En hvað þú hefur stækkað í sumar.“
„Ferðin hefur gengið vel?“ spurði bóndinn.
„Já,“ sagði maðurinn, „þetta var dálítill snjór þarna á
kafla. Annars var þetta svo sem tíðindalaust.“ | 53 | Hljóðin í ánni eru sögð „ómennskt útburðarvæl jökulsins“. Þetta er dæmi um | C | A endurtekningu | B myndhverfingu | C persónugervingu | D viðlíkingu | 2 |
Vilhjálmur Stefánsson setti fram byltingar-
kenndar hugmyndir um norðurslóðir. Hann vakti
máls á nauðsyn þess að ýta til hliðar
þjóðhverfum hugmyndum um norðurhjarann og
fólkið sem þar bjó og reyna þess í stað að skilja
lifnaðarhætti þeirra og menningu innan frá, með
augum inúíta sjálfra. Að mörgu leyti var hann
brautryðjandi, langt á undan samferðamönnum
sínum, og fáir áttu stærri þátt en hann í að móta
þær hugmyndir sem nú eru ofarlega á baugi um
heimskautalöndin. Þegar vel er að gáð er
frásögn Vilhjálms hins vegar aðeins hálfkveðin
vísa.
Börn Alex (sonar Vilhjálms) hafa yfirleitt
tvíbenta afstöðu til Vilhjálms afa síns. Bæði eru
þau stolt af að bera nafn hans og gagnrýnin á
samskipti hans við inúítafjölskylduna sína.
Gagnrýni þeirra snýst annars vegar um þögn
hans um þátt inúíta í þeim afrekum sem hann
vann. „Pannigablúk (móðir Alex) vann
sleitulaust á meðan hann sat og skrifaði – og
hann fékk allan heiðurinn,“ segir Rosie Albert
Stefánsson (dóttir Alex). Af dagbókum
Vilhjálms og viðtölum við barnabörn hans má
vera ljóst að „saumakonan Pannigablúk” hefur
gegnt mun mikilvægara hlutverki á vettvangi en
Vilhjálmur gaf til kynna í útgefnum ritum
sínum. Hún er helsti heimildarmaður hans um
lifnaðarhætti inúíta og án hennar aðstoðar hefði
Vilhjálmur varla átt afturkvæmt frá norður-
slóðum. Heimskautalöndin voru með öðrum
orðum „unaðsleg“ vegna þess að Vilhjálmur
naut leiðsagnar og aðstoðar Pannigablúk. Börn
og barnabörn inúítans Natkúsíak (öðru nafni
Billy Banksland), sem var annar helsti
heimildarmaður Vilhjálms á vettvangi, hafa
svipaða sögu að segja. Natkúsíak gegndi
lykilhlutverki á ferðum Vilhjálms og án hans
hefði Vilhjálmur varla numið ný lönd, en hvorki
Vilhjálmur né aðrir hvítir ferðalangar skipuðu
honum á bekk með „landkönnuðum“. Hafa
verður þó í huga að slík viðhorf voru allsráðandi
langt fram á síðustu öld.
Hins vegar verður barnabörnum Vilhjálms
tíðrætt um afneitun hans á inúíta-fjölskyldunni.
Ein systirin, Shirley, segir: „Því skyldum við
hirða um að lesa verk hans? Hann hafði engan
áhuga á okkur!“ Sum systkinanna segja að
þegar þriðja leiðangri Vilhjálms lauk hafi hann
talað um að koma aftur. Pannigablúk hafi í
nokkur ár fylgst með skipakomum á vorin þegar
ísa leysti ef ske kynni að Vilhjálmur birtist á ný.
Tilfinningaafstaða barnabarnanna gagnvart
Vilhjálmi er skiljanleg. Afneitun Vilhjálms á
syni sínum og fjölskyldu hans undirstrikaði
áþreifanlega í einkalífi systkinanna þau skil sem
kynþáttahyggja og nýlendukerfi á norðurhjara
festi í sessi á síðustu öld. Menn skyldu hins
vegar fara sparlega með siðferðilega dóma yfir
Vilhjálmi í þessum efnum. Afneitun hans, að
minnsta kosti framan af, er að sumu leyti
óhjákvæmileg. Það er vissulega rétt að sumir
hvítir ferðalangar, sem eignuðust börn með
inúítakonum í norðvesturhéruðum Kanada í
byrjun síðustu aldar, gengust við börnum sínum
af fúsum og frjálsum vilja. Sumir þeirra gengu
að eiga barnsmæður sínar og festu rætur í
samfélagi inúíta, aðrir tryggðu börnum sínum
afkomu þótt þeir sjálfir hyrfu á braut með því að
tryggja mæðrum þeirra eiginmann úr hópi inúíta
eða greiða með þeim. Á hitt ber þó að líta að
Vilhjálmur ætlaði sér mun stærra hlutverk en
flestir aðrir hvítir ferðalangar. Á þeim árum,
sem um er að ræða, kom það eitt að ganga að
eiga inúítakonu í veg fyrir að draumar um frægð
og afrek gætu ræst. Vilhjálmur átti aðeins um
tvo kosti að ræða, að gerast inúíti og búa með
fjölskyldu sinni eða rjúfa tengslin og setja mark-
ið á frama í heimi hinna hvítu.
Vestur-Íslendingar hafa á undanförnum árum og
áratugum sýnt uppruna sínum og samfélagi mikla
ræktarsemi. Samt hafa þeir yfirleitt, með
nokkrum mikilvægum undantekningum, látið eins
og afkomendur Vilhjálms Stefánssonar séu alls
ekki til og þó er þetta fólk komið af kunnasta syni
vestur-íslenska samfélagsins fyrr og síðar. Það var
ekki laust við hæðnistón í orðum Rosie þegar
þessi samskipti bar á góma: „Það er kominn tími
til að þau viti að við erum til!“
| 54 | Hvert var helsta afrek Vilhjálms? | C | A Hann kristnaði inúíta á Herschel-eyju | B Hann lét reisa bæ við Mackenzie-ána | C Hann setti fram nýjar hugmyndir um líf á norðurhjara | D Hann skrifaði bók um ævi Pannigablúk | 2 |
Vilhjálmur Stefánsson setti fram byltingar-
kenndar hugmyndir um norðurslóðir. Hann vakti
máls á nauðsyn þess að ýta til hliðar
þjóðhverfum hugmyndum um norðurhjarann og
fólkið sem þar bjó og reyna þess í stað að skilja
lifnaðarhætti þeirra og menningu innan frá, með
augum inúíta sjálfra. Að mörgu leyti var hann
brautryðjandi, langt á undan samferðamönnum
sínum, og fáir áttu stærri þátt en hann í að móta
þær hugmyndir sem nú eru ofarlega á baugi um
heimskautalöndin. Þegar vel er að gáð er
frásögn Vilhjálms hins vegar aðeins hálfkveðin
vísa.
Börn Alex (sonar Vilhjálms) hafa yfirleitt
tvíbenta afstöðu til Vilhjálms afa síns. Bæði eru
þau stolt af að bera nafn hans og gagnrýnin á
samskipti hans við inúítafjölskylduna sína.
Gagnrýni þeirra snýst annars vegar um þögn
hans um þátt inúíta í þeim afrekum sem hann
vann. „Pannigablúk (móðir Alex) vann
sleitulaust á meðan hann sat og skrifaði – og
hann fékk allan heiðurinn,“ segir Rosie Albert
Stefánsson (dóttir Alex). Af dagbókum
Vilhjálms og viðtölum við barnabörn hans má
vera ljóst að „saumakonan Pannigablúk” hefur
gegnt mun mikilvægara hlutverki á vettvangi en
Vilhjálmur gaf til kynna í útgefnum ritum
sínum. Hún er helsti heimildarmaður hans um
lifnaðarhætti inúíta og án hennar aðstoðar hefði
Vilhjálmur varla átt afturkvæmt frá norður-
slóðum. Heimskautalöndin voru með öðrum
orðum „unaðsleg“ vegna þess að Vilhjálmur
naut leiðsagnar og aðstoðar Pannigablúk. Börn
og barnabörn inúítans Natkúsíak (öðru nafni
Billy Banksland), sem var annar helsti
heimildarmaður Vilhjálms á vettvangi, hafa
svipaða sögu að segja. Natkúsíak gegndi
lykilhlutverki á ferðum Vilhjálms og án hans
hefði Vilhjálmur varla numið ný lönd, en hvorki
Vilhjálmur né aðrir hvítir ferðalangar skipuðu
honum á bekk með „landkönnuðum“. Hafa
verður þó í huga að slík viðhorf voru allsráðandi
langt fram á síðustu öld.
Hins vegar verður barnabörnum Vilhjálms
tíðrætt um afneitun hans á inúíta-fjölskyldunni.
Ein systirin, Shirley, segir: „Því skyldum við
hirða um að lesa verk hans? Hann hafði engan
áhuga á okkur!“ Sum systkinanna segja að
þegar þriðja leiðangri Vilhjálms lauk hafi hann
talað um að koma aftur. Pannigablúk hafi í
nokkur ár fylgst með skipakomum á vorin þegar
ísa leysti ef ske kynni að Vilhjálmur birtist á ný.
Tilfinningaafstaða barnabarnanna gagnvart
Vilhjálmi er skiljanleg. Afneitun Vilhjálms á
syni sínum og fjölskyldu hans undirstrikaði
áþreifanlega í einkalífi systkinanna þau skil sem
kynþáttahyggja og nýlendukerfi á norðurhjara
festi í sessi á síðustu öld. Menn skyldu hins
vegar fara sparlega með siðferðilega dóma yfir
Vilhjálmi í þessum efnum. Afneitun hans, að
minnsta kosti framan af, er að sumu leyti
óhjákvæmileg. Það er vissulega rétt að sumir
hvítir ferðalangar, sem eignuðust börn með
inúítakonum í norðvesturhéruðum Kanada í
byrjun síðustu aldar, gengust við börnum sínum
af fúsum og frjálsum vilja. Sumir þeirra gengu
að eiga barnsmæður sínar og festu rætur í
samfélagi inúíta, aðrir tryggðu börnum sínum
afkomu þótt þeir sjálfir hyrfu á braut með því að
tryggja mæðrum þeirra eiginmann úr hópi inúíta
eða greiða með þeim. Á hitt ber þó að líta að
Vilhjálmur ætlaði sér mun stærra hlutverk en
flestir aðrir hvítir ferðalangar. Á þeim árum,
sem um er að ræða, kom það eitt að ganga að
eiga inúítakonu í veg fyrir að draumar um frægð
og afrek gætu ræst. Vilhjálmur átti aðeins um
tvo kosti að ræða, að gerast inúíti og búa með
fjölskyldu sinni eða rjúfa tengslin og setja mark-
ið á frama í heimi hinna hvítu.
Vestur-Íslendingar hafa á undanförnum árum og
áratugum sýnt uppruna sínum og samfélagi mikla
ræktarsemi. Samt hafa þeir yfirleitt, með
nokkrum mikilvægum undantekningum, látið eins
og afkomendur Vilhjálms Stefánssonar séu alls
ekki til og þó er þetta fólk komið af kunnasta syni
vestur-íslenska samfélagsins fyrr og síðar. Það var
ekki laust við hæðnistón í orðum Rosie þegar
þessi samskipti bar á góma: „Það er kominn tími
til að þau viti að við erum til!“
| 55 | Af greininni má ráða að Vilhjálmur | A | A byggði rit sín á upplýsingum frá innfæddum | B taldi Natkúsíak til landkönnuða | C vann fyrir sér og fjölskyldunni á heimaslóðum inúíta | D greindi frá heimildarmönnum sínum | 0 |
Vilhjálmur Stefánsson setti fram byltingar-
kenndar hugmyndir um norðurslóðir. Hann vakti
máls á nauðsyn þess að ýta til hliðar
þjóðhverfum hugmyndum um norðurhjarann og
fólkið sem þar bjó og reyna þess í stað að skilja
lifnaðarhætti þeirra og menningu innan frá, með
augum inúíta sjálfra. Að mörgu leyti var hann
brautryðjandi, langt á undan samferðamönnum
sínum, og fáir áttu stærri þátt en hann í að móta
þær hugmyndir sem nú eru ofarlega á baugi um
heimskautalöndin. Þegar vel er að gáð er
frásögn Vilhjálms hins vegar aðeins hálfkveðin
vísa.
Börn Alex (sonar Vilhjálms) hafa yfirleitt
tvíbenta afstöðu til Vilhjálms afa síns. Bæði eru
þau stolt af að bera nafn hans og gagnrýnin á
samskipti hans við inúítafjölskylduna sína.
Gagnrýni þeirra snýst annars vegar um þögn
hans um þátt inúíta í þeim afrekum sem hann
vann. „Pannigablúk (móðir Alex) vann
sleitulaust á meðan hann sat og skrifaði – og
hann fékk allan heiðurinn,“ segir Rosie Albert
Stefánsson (dóttir Alex). Af dagbókum
Vilhjálms og viðtölum við barnabörn hans má
vera ljóst að „saumakonan Pannigablúk” hefur
gegnt mun mikilvægara hlutverki á vettvangi en
Vilhjálmur gaf til kynna í útgefnum ritum
sínum. Hún er helsti heimildarmaður hans um
lifnaðarhætti inúíta og án hennar aðstoðar hefði
Vilhjálmur varla átt afturkvæmt frá norður-
slóðum. Heimskautalöndin voru með öðrum
orðum „unaðsleg“ vegna þess að Vilhjálmur
naut leiðsagnar og aðstoðar Pannigablúk. Börn
og barnabörn inúítans Natkúsíak (öðru nafni
Billy Banksland), sem var annar helsti
heimildarmaður Vilhjálms á vettvangi, hafa
svipaða sögu að segja. Natkúsíak gegndi
lykilhlutverki á ferðum Vilhjálms og án hans
hefði Vilhjálmur varla numið ný lönd, en hvorki
Vilhjálmur né aðrir hvítir ferðalangar skipuðu
honum á bekk með „landkönnuðum“. Hafa
verður þó í huga að slík viðhorf voru allsráðandi
langt fram á síðustu öld.
Hins vegar verður barnabörnum Vilhjálms
tíðrætt um afneitun hans á inúíta-fjölskyldunni.
Ein systirin, Shirley, segir: „Því skyldum við
hirða um að lesa verk hans? Hann hafði engan
áhuga á okkur!“ Sum systkinanna segja að
þegar þriðja leiðangri Vilhjálms lauk hafi hann
talað um að koma aftur. Pannigablúk hafi í
nokkur ár fylgst með skipakomum á vorin þegar
ísa leysti ef ske kynni að Vilhjálmur birtist á ný.
Tilfinningaafstaða barnabarnanna gagnvart
Vilhjálmi er skiljanleg. Afneitun Vilhjálms á
syni sínum og fjölskyldu hans undirstrikaði
áþreifanlega í einkalífi systkinanna þau skil sem
kynþáttahyggja og nýlendukerfi á norðurhjara
festi í sessi á síðustu öld. Menn skyldu hins
vegar fara sparlega með siðferðilega dóma yfir
Vilhjálmi í þessum efnum. Afneitun hans, að
minnsta kosti framan af, er að sumu leyti
óhjákvæmileg. Það er vissulega rétt að sumir
hvítir ferðalangar, sem eignuðust börn með
inúítakonum í norðvesturhéruðum Kanada í
byrjun síðustu aldar, gengust við börnum sínum
af fúsum og frjálsum vilja. Sumir þeirra gengu
að eiga barnsmæður sínar og festu rætur í
samfélagi inúíta, aðrir tryggðu börnum sínum
afkomu þótt þeir sjálfir hyrfu á braut með því að
tryggja mæðrum þeirra eiginmann úr hópi inúíta
eða greiða með þeim. Á hitt ber þó að líta að
Vilhjálmur ætlaði sér mun stærra hlutverk en
flestir aðrir hvítir ferðalangar. Á þeim árum,
sem um er að ræða, kom það eitt að ganga að
eiga inúítakonu í veg fyrir að draumar um frægð
og afrek gætu ræst. Vilhjálmur átti aðeins um
tvo kosti að ræða, að gerast inúíti og búa með
fjölskyldu sinni eða rjúfa tengslin og setja mark-
ið á frama í heimi hinna hvítu.
Vestur-Íslendingar hafa á undanförnum árum og
áratugum sýnt uppruna sínum og samfélagi mikla
ræktarsemi. Samt hafa þeir yfirleitt, með
nokkrum mikilvægum undantekningum, látið eins
og afkomendur Vilhjálms Stefánssonar séu alls
ekki til og þó er þetta fólk komið af kunnasta syni
vestur-íslenska samfélagsins fyrr og síðar. Það var
ekki laust við hæðnistón í orðum Rosie þegar
þessi samskipti bar á góma: „Það er kominn tími
til að þau viti að við erum til!“
| 56 | Hvers vegna eru frásagnir af lífi Vilhjálms á norðurhjara aðeins hálfkveðin vísa? | C | A Byltingarkenndar hugmyndir hans hlutu ekki hljómgrunn | B Hann reyndi ekki að skilja lifnaðarhætti inúíta til fulls | C Hann þegir um persónuleg tengsl sín við innfædda | D Vegna þess að hann var ekki inúíti sjálfur | 2 |
Vilhjálmur Stefánsson setti fram byltingar-
kenndar hugmyndir um norðurslóðir. Hann vakti
máls á nauðsyn þess að ýta til hliðar
þjóðhverfum hugmyndum um norðurhjarann og
fólkið sem þar bjó og reyna þess í stað að skilja
lifnaðarhætti þeirra og menningu innan frá, með
augum inúíta sjálfra. Að mörgu leyti var hann
brautryðjandi, langt á undan samferðamönnum
sínum, og fáir áttu stærri þátt en hann í að móta
þær hugmyndir sem nú eru ofarlega á baugi um
heimskautalöndin. Þegar vel er að gáð er
frásögn Vilhjálms hins vegar aðeins hálfkveðin
vísa.
Börn Alex (sonar Vilhjálms) hafa yfirleitt
tvíbenta afstöðu til Vilhjálms afa síns. Bæði eru
þau stolt af að bera nafn hans og gagnrýnin á
samskipti hans við inúítafjölskylduna sína.
Gagnrýni þeirra snýst annars vegar um þögn
hans um þátt inúíta í þeim afrekum sem hann
vann. „Pannigablúk (móðir Alex) vann
sleitulaust á meðan hann sat og skrifaði – og
hann fékk allan heiðurinn,“ segir Rosie Albert
Stefánsson (dóttir Alex). Af dagbókum
Vilhjálms og viðtölum við barnabörn hans má
vera ljóst að „saumakonan Pannigablúk” hefur
gegnt mun mikilvægara hlutverki á vettvangi en
Vilhjálmur gaf til kynna í útgefnum ritum
sínum. Hún er helsti heimildarmaður hans um
lifnaðarhætti inúíta og án hennar aðstoðar hefði
Vilhjálmur varla átt afturkvæmt frá norður-
slóðum. Heimskautalöndin voru með öðrum
orðum „unaðsleg“ vegna þess að Vilhjálmur
naut leiðsagnar og aðstoðar Pannigablúk. Börn
og barnabörn inúítans Natkúsíak (öðru nafni
Billy Banksland), sem var annar helsti
heimildarmaður Vilhjálms á vettvangi, hafa
svipaða sögu að segja. Natkúsíak gegndi
lykilhlutverki á ferðum Vilhjálms og án hans
hefði Vilhjálmur varla numið ný lönd, en hvorki
Vilhjálmur né aðrir hvítir ferðalangar skipuðu
honum á bekk með „landkönnuðum“. Hafa
verður þó í huga að slík viðhorf voru allsráðandi
langt fram á síðustu öld.
Hins vegar verður barnabörnum Vilhjálms
tíðrætt um afneitun hans á inúíta-fjölskyldunni.
Ein systirin, Shirley, segir: „Því skyldum við
hirða um að lesa verk hans? Hann hafði engan
áhuga á okkur!“ Sum systkinanna segja að
þegar þriðja leiðangri Vilhjálms lauk hafi hann
talað um að koma aftur. Pannigablúk hafi í
nokkur ár fylgst með skipakomum á vorin þegar
ísa leysti ef ske kynni að Vilhjálmur birtist á ný.
Tilfinningaafstaða barnabarnanna gagnvart
Vilhjálmi er skiljanleg. Afneitun Vilhjálms á
syni sínum og fjölskyldu hans undirstrikaði
áþreifanlega í einkalífi systkinanna þau skil sem
kynþáttahyggja og nýlendukerfi á norðurhjara
festi í sessi á síðustu öld. Menn skyldu hins
vegar fara sparlega með siðferðilega dóma yfir
Vilhjálmi í þessum efnum. Afneitun hans, að
minnsta kosti framan af, er að sumu leyti
óhjákvæmileg. Það er vissulega rétt að sumir
hvítir ferðalangar, sem eignuðust börn með
inúítakonum í norðvesturhéruðum Kanada í
byrjun síðustu aldar, gengust við börnum sínum
af fúsum og frjálsum vilja. Sumir þeirra gengu
að eiga barnsmæður sínar og festu rætur í
samfélagi inúíta, aðrir tryggðu börnum sínum
afkomu þótt þeir sjálfir hyrfu á braut með því að
tryggja mæðrum þeirra eiginmann úr hópi inúíta
eða greiða með þeim. Á hitt ber þó að líta að
Vilhjálmur ætlaði sér mun stærra hlutverk en
flestir aðrir hvítir ferðalangar. Á þeim árum,
sem um er að ræða, kom það eitt að ganga að
eiga inúítakonu í veg fyrir að draumar um frægð
og afrek gætu ræst. Vilhjálmur átti aðeins um
tvo kosti að ræða, að gerast inúíti og búa með
fjölskyldu sinni eða rjúfa tengslin og setja mark-
ið á frama í heimi hinna hvítu.
Vestur-Íslendingar hafa á undanförnum árum og
áratugum sýnt uppruna sínum og samfélagi mikla
ræktarsemi. Samt hafa þeir yfirleitt, með
nokkrum mikilvægum undantekningum, látið eins
og afkomendur Vilhjálms Stefánssonar séu alls
ekki til og þó er þetta fólk komið af kunnasta syni
vestur-íslenska samfélagsins fyrr og síðar. Það var
ekki laust við hæðnistón í orðum Rosie þegar
þessi samskipti bar á góma: „Það er kominn tími
til að þau viti að við erum til!“
| 57 | Hvers vegna er afstaða barna Alex tvíbent til Vilhjálms? | B | A Þau eru ekki stolt af að vera blendingar | B Þeim finnst ömmu sinnar ekki getið sem skyldi í ritum hans | C Þeim finnst hann gera of mikið úr þætti inúíta í afrekum sínum | D Þeim finnst hans ekki minnst sem skyldi meðal inúíta | 1 |
Vilhjálmur Stefánsson setti fram byltingar-
kenndar hugmyndir um norðurslóðir. Hann vakti
máls á nauðsyn þess að ýta til hliðar
þjóðhverfum hugmyndum um norðurhjarann og
fólkið sem þar bjó og reyna þess í stað að skilja
lifnaðarhætti þeirra og menningu innan frá, með
augum inúíta sjálfra. Að mörgu leyti var hann
brautryðjandi, langt á undan samferðamönnum
sínum, og fáir áttu stærri þátt en hann í að móta
þær hugmyndir sem nú eru ofarlega á baugi um
heimskautalöndin. Þegar vel er að gáð er
frásögn Vilhjálms hins vegar aðeins hálfkveðin
vísa.
Börn Alex (sonar Vilhjálms) hafa yfirleitt
tvíbenta afstöðu til Vilhjálms afa síns. Bæði eru
þau stolt af að bera nafn hans og gagnrýnin á
samskipti hans við inúítafjölskylduna sína.
Gagnrýni þeirra snýst annars vegar um þögn
hans um þátt inúíta í þeim afrekum sem hann
vann. „Pannigablúk (móðir Alex) vann
sleitulaust á meðan hann sat og skrifaði – og
hann fékk allan heiðurinn,“ segir Rosie Albert
Stefánsson (dóttir Alex). Af dagbókum
Vilhjálms og viðtölum við barnabörn hans má
vera ljóst að „saumakonan Pannigablúk” hefur
gegnt mun mikilvægara hlutverki á vettvangi en
Vilhjálmur gaf til kynna í útgefnum ritum
sínum. Hún er helsti heimildarmaður hans um
lifnaðarhætti inúíta og án hennar aðstoðar hefði
Vilhjálmur varla átt afturkvæmt frá norður-
slóðum. Heimskautalöndin voru með öðrum
orðum „unaðsleg“ vegna þess að Vilhjálmur
naut leiðsagnar og aðstoðar Pannigablúk. Börn
og barnabörn inúítans Natkúsíak (öðru nafni
Billy Banksland), sem var annar helsti
heimildarmaður Vilhjálms á vettvangi, hafa
svipaða sögu að segja. Natkúsíak gegndi
lykilhlutverki á ferðum Vilhjálms og án hans
hefði Vilhjálmur varla numið ný lönd, en hvorki
Vilhjálmur né aðrir hvítir ferðalangar skipuðu
honum á bekk með „landkönnuðum“. Hafa
verður þó í huga að slík viðhorf voru allsráðandi
langt fram á síðustu öld.
Hins vegar verður barnabörnum Vilhjálms
tíðrætt um afneitun hans á inúíta-fjölskyldunni.
Ein systirin, Shirley, segir: „Því skyldum við
hirða um að lesa verk hans? Hann hafði engan
áhuga á okkur!“ Sum systkinanna segja að
þegar þriðja leiðangri Vilhjálms lauk hafi hann
talað um að koma aftur. Pannigablúk hafi í
nokkur ár fylgst með skipakomum á vorin þegar
ísa leysti ef ske kynni að Vilhjálmur birtist á ný.
Tilfinningaafstaða barnabarnanna gagnvart
Vilhjálmi er skiljanleg. Afneitun Vilhjálms á
syni sínum og fjölskyldu hans undirstrikaði
áþreifanlega í einkalífi systkinanna þau skil sem
kynþáttahyggja og nýlendukerfi á norðurhjara
festi í sessi á síðustu öld. Menn skyldu hins
vegar fara sparlega með siðferðilega dóma yfir
Vilhjálmi í þessum efnum. Afneitun hans, að
minnsta kosti framan af, er að sumu leyti
óhjákvæmileg. Það er vissulega rétt að sumir
hvítir ferðalangar, sem eignuðust börn með
inúítakonum í norðvesturhéruðum Kanada í
byrjun síðustu aldar, gengust við börnum sínum
af fúsum og frjálsum vilja. Sumir þeirra gengu
að eiga barnsmæður sínar og festu rætur í
samfélagi inúíta, aðrir tryggðu börnum sínum
afkomu þótt þeir sjálfir hyrfu á braut með því að
tryggja mæðrum þeirra eiginmann úr hópi inúíta
eða greiða með þeim. Á hitt ber þó að líta að
Vilhjálmur ætlaði sér mun stærra hlutverk en
flestir aðrir hvítir ferðalangar. Á þeim árum,
sem um er að ræða, kom það eitt að ganga að
eiga inúítakonu í veg fyrir að draumar um frægð
og afrek gætu ræst. Vilhjálmur átti aðeins um
tvo kosti að ræða, að gerast inúíti og búa með
fjölskyldu sinni eða rjúfa tengslin og setja mark-
ið á frama í heimi hinna hvítu.
Vestur-Íslendingar hafa á undanförnum árum og
áratugum sýnt uppruna sínum og samfélagi mikla
ræktarsemi. Samt hafa þeir yfirleitt, með
nokkrum mikilvægum undantekningum, látið eins
og afkomendur Vilhjálms Stefánssonar séu alls
ekki til og þó er þetta fólk komið af kunnasta syni
vestur-íslenska samfélagsins fyrr og síðar. Það var
ekki laust við hæðnistón í orðum Rosie þegar
þessi samskipti bar á góma: „Það er kominn tími
til að þau viti að við erum til!“
| 58 | Afabörn Natkúsíak | A | A bera honum vel söguna | B bera Vilhjálmi vel söguna | C lifa lífi hvítra manna | D lifa lífi inúíta | 0 |
Vilhjálmur Stefánsson setti fram byltingar-
kenndar hugmyndir um norðurslóðir. Hann vakti
máls á nauðsyn þess að ýta til hliðar
þjóðhverfum hugmyndum um norðurhjarann og
fólkið sem þar bjó og reyna þess í stað að skilja
lifnaðarhætti þeirra og menningu innan frá, með
augum inúíta sjálfra. Að mörgu leyti var hann
brautryðjandi, langt á undan samferðamönnum
sínum, og fáir áttu stærri þátt en hann í að móta
þær hugmyndir sem nú eru ofarlega á baugi um
heimskautalöndin. Þegar vel er að gáð er
frásögn Vilhjálms hins vegar aðeins hálfkveðin
vísa.
Börn Alex (sonar Vilhjálms) hafa yfirleitt
tvíbenta afstöðu til Vilhjálms afa síns. Bæði eru
þau stolt af að bera nafn hans og gagnrýnin á
samskipti hans við inúítafjölskylduna sína.
Gagnrýni þeirra snýst annars vegar um þögn
hans um þátt inúíta í þeim afrekum sem hann
vann. „Pannigablúk (móðir Alex) vann
sleitulaust á meðan hann sat og skrifaði – og
hann fékk allan heiðurinn,“ segir Rosie Albert
Stefánsson (dóttir Alex). Af dagbókum
Vilhjálms og viðtölum við barnabörn hans má
vera ljóst að „saumakonan Pannigablúk” hefur
gegnt mun mikilvægara hlutverki á vettvangi en
Vilhjálmur gaf til kynna í útgefnum ritum
sínum. Hún er helsti heimildarmaður hans um
lifnaðarhætti inúíta og án hennar aðstoðar hefði
Vilhjálmur varla átt afturkvæmt frá norður-
slóðum. Heimskautalöndin voru með öðrum
orðum „unaðsleg“ vegna þess að Vilhjálmur
naut leiðsagnar og aðstoðar Pannigablúk. Börn
og barnabörn inúítans Natkúsíak (öðru nafni
Billy Banksland), sem var annar helsti
heimildarmaður Vilhjálms á vettvangi, hafa
svipaða sögu að segja. Natkúsíak gegndi
lykilhlutverki á ferðum Vilhjálms og án hans
hefði Vilhjálmur varla numið ný lönd, en hvorki
Vilhjálmur né aðrir hvítir ferðalangar skipuðu
honum á bekk með „landkönnuðum“. Hafa
verður þó í huga að slík viðhorf voru allsráðandi
langt fram á síðustu öld.
Hins vegar verður barnabörnum Vilhjálms
tíðrætt um afneitun hans á inúíta-fjölskyldunni.
Ein systirin, Shirley, segir: „Því skyldum við
hirða um að lesa verk hans? Hann hafði engan
áhuga á okkur!“ Sum systkinanna segja að
þegar þriðja leiðangri Vilhjálms lauk hafi hann
talað um að koma aftur. Pannigablúk hafi í
nokkur ár fylgst með skipakomum á vorin þegar
ísa leysti ef ske kynni að Vilhjálmur birtist á ný.
Tilfinningaafstaða barnabarnanna gagnvart
Vilhjálmi er skiljanleg. Afneitun Vilhjálms á
syni sínum og fjölskyldu hans undirstrikaði
áþreifanlega í einkalífi systkinanna þau skil sem
kynþáttahyggja og nýlendukerfi á norðurhjara
festi í sessi á síðustu öld. Menn skyldu hins
vegar fara sparlega með siðferðilega dóma yfir
Vilhjálmi í þessum efnum. Afneitun hans, að
minnsta kosti framan af, er að sumu leyti
óhjákvæmileg. Það er vissulega rétt að sumir
hvítir ferðalangar, sem eignuðust börn með
inúítakonum í norðvesturhéruðum Kanada í
byrjun síðustu aldar, gengust við börnum sínum
af fúsum og frjálsum vilja. Sumir þeirra gengu
að eiga barnsmæður sínar og festu rætur í
samfélagi inúíta, aðrir tryggðu börnum sínum
afkomu þótt þeir sjálfir hyrfu á braut með því að
tryggja mæðrum þeirra eiginmann úr hópi inúíta
eða greiða með þeim. Á hitt ber þó að líta að
Vilhjálmur ætlaði sér mun stærra hlutverk en
flestir aðrir hvítir ferðalangar. Á þeim árum,
sem um er að ræða, kom það eitt að ganga að
eiga inúítakonu í veg fyrir að draumar um frægð
og afrek gætu ræst. Vilhjálmur átti aðeins um
tvo kosti að ræða, að gerast inúíti og búa með
fjölskyldu sinni eða rjúfa tengslin og setja mark-
ið á frama í heimi hinna hvítu.
Vestur-Íslendingar hafa á undanförnum árum og
áratugum sýnt uppruna sínum og samfélagi mikla
ræktarsemi. Samt hafa þeir yfirleitt, með
nokkrum mikilvægum undantekningum, látið eins
og afkomendur Vilhjálms Stefánssonar séu alls
ekki til og þó er þetta fólk komið af kunnasta syni
vestur-íslenska samfélagsins fyrr og síðar. Það var
ekki laust við hæðnistón í orðum Rosie þegar
þessi samskipti bar á góma: „Það er kominn tími
til að þau viti að við erum til!“
| 59 | Pannigablúk | B | A lifði við sult og seyru í fjarveru Vilhjálms | B saknaði Vilhjálms árum saman | C vildi ekki lifa lífi hvítra með Vilhjálmi | D vildi í raun ekki fá Vilhjálm aftur | 1 |
Vilhjálmur Stefánsson setti fram byltingar-
kenndar hugmyndir um norðurslóðir. Hann vakti
máls á nauðsyn þess að ýta til hliðar
þjóðhverfum hugmyndum um norðurhjarann og
fólkið sem þar bjó og reyna þess í stað að skilja
lifnaðarhætti þeirra og menningu innan frá, með
augum inúíta sjálfra. Að mörgu leyti var hann
brautryðjandi, langt á undan samferðamönnum
sínum, og fáir áttu stærri þátt en hann í að móta
þær hugmyndir sem nú eru ofarlega á baugi um
heimskautalöndin. Þegar vel er að gáð er
frásögn Vilhjálms hins vegar aðeins hálfkveðin
vísa.
Börn Alex (sonar Vilhjálms) hafa yfirleitt
tvíbenta afstöðu til Vilhjálms afa síns. Bæði eru
þau stolt af að bera nafn hans og gagnrýnin á
samskipti hans við inúítafjölskylduna sína.
Gagnrýni þeirra snýst annars vegar um þögn
hans um þátt inúíta í þeim afrekum sem hann
vann. „Pannigablúk (móðir Alex) vann
sleitulaust á meðan hann sat og skrifaði – og
hann fékk allan heiðurinn,“ segir Rosie Albert
Stefánsson (dóttir Alex). Af dagbókum
Vilhjálms og viðtölum við barnabörn hans má
vera ljóst að „saumakonan Pannigablúk” hefur
gegnt mun mikilvægara hlutverki á vettvangi en
Vilhjálmur gaf til kynna í útgefnum ritum
sínum. Hún er helsti heimildarmaður hans um
lifnaðarhætti inúíta og án hennar aðstoðar hefði
Vilhjálmur varla átt afturkvæmt frá norður-
slóðum. Heimskautalöndin voru með öðrum
orðum „unaðsleg“ vegna þess að Vilhjálmur
naut leiðsagnar og aðstoðar Pannigablúk. Börn
og barnabörn inúítans Natkúsíak (öðru nafni
Billy Banksland), sem var annar helsti
heimildarmaður Vilhjálms á vettvangi, hafa
svipaða sögu að segja. Natkúsíak gegndi
lykilhlutverki á ferðum Vilhjálms og án hans
hefði Vilhjálmur varla numið ný lönd, en hvorki
Vilhjálmur né aðrir hvítir ferðalangar skipuðu
honum á bekk með „landkönnuðum“. Hafa
verður þó í huga að slík viðhorf voru allsráðandi
langt fram á síðustu öld.
Hins vegar verður barnabörnum Vilhjálms
tíðrætt um afneitun hans á inúíta-fjölskyldunni.
Ein systirin, Shirley, segir: „Því skyldum við
hirða um að lesa verk hans? Hann hafði engan
áhuga á okkur!“ Sum systkinanna segja að
þegar þriðja leiðangri Vilhjálms lauk hafi hann
talað um að koma aftur. Pannigablúk hafi í
nokkur ár fylgst með skipakomum á vorin þegar
ísa leysti ef ske kynni að Vilhjálmur birtist á ný.
Tilfinningaafstaða barnabarnanna gagnvart
Vilhjálmi er skiljanleg. Afneitun Vilhjálms á
syni sínum og fjölskyldu hans undirstrikaði
áþreifanlega í einkalífi systkinanna þau skil sem
kynþáttahyggja og nýlendukerfi á norðurhjara
festi í sessi á síðustu öld. Menn skyldu hins
vegar fara sparlega með siðferðilega dóma yfir
Vilhjálmi í þessum efnum. Afneitun hans, að
minnsta kosti framan af, er að sumu leyti
óhjákvæmileg. Það er vissulega rétt að sumir
hvítir ferðalangar, sem eignuðust börn með
inúítakonum í norðvesturhéruðum Kanada í
byrjun síðustu aldar, gengust við börnum sínum
af fúsum og frjálsum vilja. Sumir þeirra gengu
að eiga barnsmæður sínar og festu rætur í
samfélagi inúíta, aðrir tryggðu börnum sínum
afkomu þótt þeir sjálfir hyrfu á braut með því að
tryggja mæðrum þeirra eiginmann úr hópi inúíta
eða greiða með þeim. Á hitt ber þó að líta að
Vilhjálmur ætlaði sér mun stærra hlutverk en
flestir aðrir hvítir ferðalangar. Á þeim árum,
sem um er að ræða, kom það eitt að ganga að
eiga inúítakonu í veg fyrir að draumar um frægð
og afrek gætu ræst. Vilhjálmur átti aðeins um
tvo kosti að ræða, að gerast inúíti og búa með
fjölskyldu sinni eða rjúfa tengslin og setja mark-
ið á frama í heimi hinna hvítu.
Vestur-Íslendingar hafa á undanförnum árum og
áratugum sýnt uppruna sínum og samfélagi mikla
ræktarsemi. Samt hafa þeir yfirleitt, með
nokkrum mikilvægum undantekningum, látið eins
og afkomendur Vilhjálms Stefánssonar séu alls
ekki til og þó er þetta fólk komið af kunnasta syni
vestur-íslenska samfélagsins fyrr og síðar. Það var
ekki laust við hæðnistón í orðum Rosie þegar
þessi samskipti bar á góma: „Það er kominn tími
til að þau viti að við erum til!“
| 60 | Barnabörn Vilhjálms gefa í skyn að hann hafi verið | B | A afskiptasamur húsbóndi | B haldinn kynþáttafordómum | C ístöðulaus flakkari | D metnaðargjarn úr hófi | 1 |
Vilhjálmur Stefánsson setti fram byltingar-
kenndar hugmyndir um norðurslóðir. Hann vakti
máls á nauðsyn þess að ýta til hliðar
þjóðhverfum hugmyndum um norðurhjarann og
fólkið sem þar bjó og reyna þess í stað að skilja
lifnaðarhætti þeirra og menningu innan frá, með
augum inúíta sjálfra. Að mörgu leyti var hann
brautryðjandi, langt á undan samferðamönnum
sínum, og fáir áttu stærri þátt en hann í að móta
þær hugmyndir sem nú eru ofarlega á baugi um
heimskautalöndin. Þegar vel er að gáð er
frásögn Vilhjálms hins vegar aðeins hálfkveðin
vísa.
Börn Alex (sonar Vilhjálms) hafa yfirleitt
tvíbenta afstöðu til Vilhjálms afa síns. Bæði eru
þau stolt af að bera nafn hans og gagnrýnin á
samskipti hans við inúítafjölskylduna sína.
Gagnrýni þeirra snýst annars vegar um þögn
hans um þátt inúíta í þeim afrekum sem hann
vann. „Pannigablúk (móðir Alex) vann
sleitulaust á meðan hann sat og skrifaði – og
hann fékk allan heiðurinn,“ segir Rosie Albert
Stefánsson (dóttir Alex). Af dagbókum
Vilhjálms og viðtölum við barnabörn hans má
vera ljóst að „saumakonan Pannigablúk” hefur
gegnt mun mikilvægara hlutverki á vettvangi en
Vilhjálmur gaf til kynna í útgefnum ritum
sínum. Hún er helsti heimildarmaður hans um
lifnaðarhætti inúíta og án hennar aðstoðar hefði
Vilhjálmur varla átt afturkvæmt frá norður-
slóðum. Heimskautalöndin voru með öðrum
orðum „unaðsleg“ vegna þess að Vilhjálmur
naut leiðsagnar og aðstoðar Pannigablúk. Börn
og barnabörn inúítans Natkúsíak (öðru nafni
Billy Banksland), sem var annar helsti
heimildarmaður Vilhjálms á vettvangi, hafa
svipaða sögu að segja. Natkúsíak gegndi
lykilhlutverki á ferðum Vilhjálms og án hans
hefði Vilhjálmur varla numið ný lönd, en hvorki
Vilhjálmur né aðrir hvítir ferðalangar skipuðu
honum á bekk með „landkönnuðum“. Hafa
verður þó í huga að slík viðhorf voru allsráðandi
langt fram á síðustu öld.
Hins vegar verður barnabörnum Vilhjálms
tíðrætt um afneitun hans á inúíta-fjölskyldunni.
Ein systirin, Shirley, segir: „Því skyldum við
hirða um að lesa verk hans? Hann hafði engan
áhuga á okkur!“ Sum systkinanna segja að
þegar þriðja leiðangri Vilhjálms lauk hafi hann
talað um að koma aftur. Pannigablúk hafi í
nokkur ár fylgst með skipakomum á vorin þegar
ísa leysti ef ske kynni að Vilhjálmur birtist á ný.
Tilfinningaafstaða barnabarnanna gagnvart
Vilhjálmi er skiljanleg. Afneitun Vilhjálms á
syni sínum og fjölskyldu hans undirstrikaði
áþreifanlega í einkalífi systkinanna þau skil sem
kynþáttahyggja og nýlendukerfi á norðurhjara
festi í sessi á síðustu öld. Menn skyldu hins
vegar fara sparlega með siðferðilega dóma yfir
Vilhjálmi í þessum efnum. Afneitun hans, að
minnsta kosti framan af, er að sumu leyti
óhjákvæmileg. Það er vissulega rétt að sumir
hvítir ferðalangar, sem eignuðust börn með
inúítakonum í norðvesturhéruðum Kanada í
byrjun síðustu aldar, gengust við börnum sínum
af fúsum og frjálsum vilja. Sumir þeirra gengu
að eiga barnsmæður sínar og festu rætur í
samfélagi inúíta, aðrir tryggðu börnum sínum
afkomu þótt þeir sjálfir hyrfu á braut með því að
tryggja mæðrum þeirra eiginmann úr hópi inúíta
eða greiða með þeim. Á hitt ber þó að líta að
Vilhjálmur ætlaði sér mun stærra hlutverk en
flestir aðrir hvítir ferðalangar. Á þeim árum,
sem um er að ræða, kom það eitt að ganga að
eiga inúítakonu í veg fyrir að draumar um frægð
og afrek gætu ræst. Vilhjálmur átti aðeins um
tvo kosti að ræða, að gerast inúíti og búa með
fjölskyldu sinni eða rjúfa tengslin og setja mark-
ið á frama í heimi hinna hvítu.
Vestur-Íslendingar hafa á undanförnum árum og
áratugum sýnt uppruna sínum og samfélagi mikla
ræktarsemi. Samt hafa þeir yfirleitt, með
nokkrum mikilvægum undantekningum, látið eins
og afkomendur Vilhjálms Stefánssonar séu alls
ekki til og þó er þetta fólk komið af kunnasta syni
vestur-íslenska samfélagsins fyrr og síðar. Það var
ekki laust við hæðnistón í orðum Rosie þegar
þessi samskipti bar á góma: „Það er kominn tími
til að þau viti að við erum til!“
| 61 | Í byrjun 20. aldar í Kanada | C | A bjuggu hvítir menn ekki í norðurhéruðunum | B tíðkuðust ekki blönduð hjónabönd | C tíðkuðust meðlagsgreiðslur | D var meira um inúíta en hvíta menn | 2 |
Vilhjálmur Stefánsson setti fram byltingar-
kenndar hugmyndir um norðurslóðir. Hann vakti
máls á nauðsyn þess að ýta til hliðar
þjóðhverfum hugmyndum um norðurhjarann og
fólkið sem þar bjó og reyna þess í stað að skilja
lifnaðarhætti þeirra og menningu innan frá, með
augum inúíta sjálfra. Að mörgu leyti var hann
brautryðjandi, langt á undan samferðamönnum
sínum, og fáir áttu stærri þátt en hann í að móta
þær hugmyndir sem nú eru ofarlega á baugi um
heimskautalöndin. Þegar vel er að gáð er
frásögn Vilhjálms hins vegar aðeins hálfkveðin
vísa.
Börn Alex (sonar Vilhjálms) hafa yfirleitt
tvíbenta afstöðu til Vilhjálms afa síns. Bæði eru
þau stolt af að bera nafn hans og gagnrýnin á
samskipti hans við inúítafjölskylduna sína.
Gagnrýni þeirra snýst annars vegar um þögn
hans um þátt inúíta í þeim afrekum sem hann
vann. „Pannigablúk (móðir Alex) vann
sleitulaust á meðan hann sat og skrifaði – og
hann fékk allan heiðurinn,“ segir Rosie Albert
Stefánsson (dóttir Alex). Af dagbókum
Vilhjálms og viðtölum við barnabörn hans má
vera ljóst að „saumakonan Pannigablúk” hefur
gegnt mun mikilvægara hlutverki á vettvangi en
Vilhjálmur gaf til kynna í útgefnum ritum
sínum. Hún er helsti heimildarmaður hans um
lifnaðarhætti inúíta og án hennar aðstoðar hefði
Vilhjálmur varla átt afturkvæmt frá norður-
slóðum. Heimskautalöndin voru með öðrum
orðum „unaðsleg“ vegna þess að Vilhjálmur
naut leiðsagnar og aðstoðar Pannigablúk. Börn
og barnabörn inúítans Natkúsíak (öðru nafni
Billy Banksland), sem var annar helsti
heimildarmaður Vilhjálms á vettvangi, hafa
svipaða sögu að segja. Natkúsíak gegndi
lykilhlutverki á ferðum Vilhjálms og án hans
hefði Vilhjálmur varla numið ný lönd, en hvorki
Vilhjálmur né aðrir hvítir ferðalangar skipuðu
honum á bekk með „landkönnuðum“. Hafa
verður þó í huga að slík viðhorf voru allsráðandi
langt fram á síðustu öld.
Hins vegar verður barnabörnum Vilhjálms
tíðrætt um afneitun hans á inúíta-fjölskyldunni.
Ein systirin, Shirley, segir: „Því skyldum við
hirða um að lesa verk hans? Hann hafði engan
áhuga á okkur!“ Sum systkinanna segja að
þegar þriðja leiðangri Vilhjálms lauk hafi hann
talað um að koma aftur. Pannigablúk hafi í
nokkur ár fylgst með skipakomum á vorin þegar
ísa leysti ef ske kynni að Vilhjálmur birtist á ný.
Tilfinningaafstaða barnabarnanna gagnvart
Vilhjálmi er skiljanleg. Afneitun Vilhjálms á
syni sínum og fjölskyldu hans undirstrikaði
áþreifanlega í einkalífi systkinanna þau skil sem
kynþáttahyggja og nýlendukerfi á norðurhjara
festi í sessi á síðustu öld. Menn skyldu hins
vegar fara sparlega með siðferðilega dóma yfir
Vilhjálmi í þessum efnum. Afneitun hans, að
minnsta kosti framan af, er að sumu leyti
óhjákvæmileg. Það er vissulega rétt að sumir
hvítir ferðalangar, sem eignuðust börn með
inúítakonum í norðvesturhéruðum Kanada í
byrjun síðustu aldar, gengust við börnum sínum
af fúsum og frjálsum vilja. Sumir þeirra gengu
að eiga barnsmæður sínar og festu rætur í
samfélagi inúíta, aðrir tryggðu börnum sínum
afkomu þótt þeir sjálfir hyrfu á braut með því að
tryggja mæðrum þeirra eiginmann úr hópi inúíta
eða greiða með þeim. Á hitt ber þó að líta að
Vilhjálmur ætlaði sér mun stærra hlutverk en
flestir aðrir hvítir ferðalangar. Á þeim árum,
sem um er að ræða, kom það eitt að ganga að
eiga inúítakonu í veg fyrir að draumar um frægð
og afrek gætu ræst. Vilhjálmur átti aðeins um
tvo kosti að ræða, að gerast inúíti og búa með
fjölskyldu sinni eða rjúfa tengslin og setja mark-
ið á frama í heimi hinna hvítu.
Vestur-Íslendingar hafa á undanförnum árum og
áratugum sýnt uppruna sínum og samfélagi mikla
ræktarsemi. Samt hafa þeir yfirleitt, með
nokkrum mikilvægum undantekningum, látið eins
og afkomendur Vilhjálms Stefánssonar séu alls
ekki til og þó er þetta fólk komið af kunnasta syni
vestur-íslenska samfélagsins fyrr og síðar. Það var
ekki laust við hæðnistón í orðum Rosie þegar
þessi samskipti bar á góma: „Það er kominn tími
til að þau viti að við erum til!“
| 62 | Í textanum er gefið í skyn að Vestur-Íslendingar | D | A séu mjög margir skyldir Vilhjálmi | B séu öðrum fremri í Kanada | C skammist sín fyrir Vilhjálm | D sýni mikla ættjarðarást | 3 |
Þorgeir skorargeir reið heim af sáttarfundinum.
Kári spurði hvort saman gengi sættin. Þorgeir
sagði að þeir voru sáttir að fullu. Kári tók hest
sinn og vildi í braut ríða.
„Eigi þarft þú í braut að ríða,“ segir Þorgeir,
„fyrir því að það var skilið í sætt vora að þú
skyldir hér vera jafnan hvern tíma er þú vildir.“
Kári mælti: „Ekki skal svo vera mágur því að
þegar ef eg veg víg nokkurt þá munu þeir það
mæla að þú sért í ráðum með mér og vil eg það
eigi. En það vil eg að þú takir við handsölum á
fé mínu og eignir ykkur Helgu Njálsdóttur konu
minni og dætrum mínum. Mun það þá ekki upp
tekið af þeim sökudólgum mínum.“
Þorgeir játaði því sem Kári vildi beitt hafa. Tók
Þorgeir þá handsölum á fé Kára.
Síðan reið Kári í braut. Hann hafði hesta tvo og
vopn sín og klæði og nokkurt lausafé í gulli og
silfri. Kári reið nú vestur fyrir Seljalandsmúla
og upp með Markarfljóti og svo upp í Þórsmörk.
Þar eru þrír bæir er í Mörk heita allir. Á mið-
bænum bjó sá maður er Björn hét og var
kallaður Björn hvíti.
[...]
Björn var maður sjálfhælinn en húsfreyju hans
þótti það illt. Hann var skyggn og skjótur á fæti.
Þangað kom Kári til gistingar og tóku þau við
honum báðum höndum. Var hann þar um
nóttina.
Um morguninn töluðust þeir við.
Kári mælti til Bjarnar: „Það vildi eg að þú tækir
við mér. Þykist eg hér vel kominn með þér.
Vildi eg að þú værir í ferðum með mér er þú ert
maður skyggn og frár enda ætla eg að þú munir
öruggur til áræðis.“
„Hvorki frý eg mér,“ segir Björn, „skyggnleiks
né áræðis eða nokkurrar karlmennsku. En því
munt þú hingað kominn að nú mun fokið í öll
skjól. En við áskorun þína Kári,“ segir Björn,
„þá skal ekki gera þig líkan hversdagsmönnum.
Skal eg víst verða þér að liði öllu slíku sem þú
beiðir.“
Húsfreyja hans varð áheyrsla og mælti: „Tröll
hafi þitt hól,“ sagði hún, „og skrum og skyldir
þú eigi mæla ykkur tál báðum og hégóma í
þessu. En gjarna vil eg veita Kára mat og aðra
góða hluti þá er eg veit að honum má gagn að
verða. En á harðræði Bjarnar skalt þú Kári ekki
treysta því að eg uggi að þér verði að öðru en
hann segir.“
Björn mælti: „Oft hefir þú veitt mér ámæli en
eg treysti mér svo vel að eg mun fyrir engum
manni á hæl hopa. Er hér raun til að því leita
fáir á mig að engir þora.“
Þar var Kári nokkura stund á laun og var það á
fárra manna viti. Ætluðu menn nú að hann
mundi riðinn norður um land á fund Guðmundar
hins ríka því að Kári lét Björn segja nábúum
sínum að hann hefði fundið Kára á förnum vegi
og riði hann þaðan upp á Goðaland og svo
norður á Gásasand og svo til Guðmundar hins
ríka norður á Möðruvöllu. Spurðist það þá um
allar sveitir.
[...]
Kári talar nú við Björn: „Við skulum ríða
austur um fjall og ofan í Skaftártungu og fara
leynilega um þingmannasveit Flosa því að eg
ætla að koma mér utan austur í Álftafirði.“
Björn mælti: „Þetta er hættuför mikil og munu
fáir hug til hafa nema þú og eg.“
Húsfreyja mælti: „Ef þú fylgir Kára illa þá skalt
þú það vita að aldrei skalt þú koma í mína
rekkju sinn síðan. Skulu frændur mínir gera
fjárskipti með okkur.“
„Það er líkara húsfreyja,“ segir Björn, „að fyrir
öðru þurfi ráð að gera en það beri til skilnaðar
okkars því að eg mun mér bera vitni um það
hver garpur eða afreksmaður eg er í vopna-
skipti.“
Þeir ríða nú um daginn á fjall og aldrei
almannaveg og ofan í Skaftártungu og fyrir ofan
bæi alla til Skaftár og leiddu hesta sína í dæl
11
nokkura. En þeir voru á njósn og höfðu svo um
sig búið að þá mátti ekki sjá.
Kári mælti þá til Bjarnar: „Hvað skulum við til
taka ef þeir ríða hér ofan að okkur af fjallinu?“
„Munu eigi tveir til,“ segir Björn, „annaðhvort
að ríða undan norður með brekkunum og láta þá
ríða um fram eða bíða ef nokkurir dveljast eftir
og ráða þá að þeim.“
Mart töluðu þeir um þetta og hafði Björn í sínu
orði hvort að hann vildi flýja sem harðast eða
hitt að hann vildi bíða og taka í móti og þótti
Kára að þessu allmikið gaman.
Nú er að segja frá Sigfússonum að þeir riðu
þann dag heiman sem þeir höfðu sagt Birni.
Þeir komu í Mörk og drápu þar á dyr og vildu
finna Björn en húsfreyja gekk til dyra og
heilsaði þeim. Þeir spurðu þegar að Birni.
Hún sagði að hann var riðinn ofan undir
Eyjafjöll og svo austur í Holt „því að hann á þar
fjárheimtur,“ sagði hún.
Þeir trúðu þessu og vissu að Björn átti þar fé að
heimta, riðu síðan austur á fjall og léttu eigi fyrr
en þeir komu í Skaftártungu og riðu ofan með
Skaftá og áðu þar sem þeir Kári ætluðu.
Skiptu þeir þá liði sínu. Ketill úr Mörk reið
austur í Meðalland og átta menn með honum en
hinir lögðust niður til svefns og urðu eigi fyrr
við varir en þeir Kári komu að þeim.
Þar gekk nes lítið í ána fram. Gekk Kári þar í
fram og bað Björn standa að baki sér og hafa
sig eigi allmjög frammi „en ger mér gagn slíkt
er þú mátt.“
„Hitt hafði eg ætlað,“ segir Björn, „að hafa
engan mann að hlífiskildi mér en þó er nú þar
komið að þú munt ráða verða. En með
vitsmunum mínum og hvatleik þá mun eg þó
verða þér að gagni en óvinum okkrum ekki
óskeinisamur.“
Þeir stóðu nú upp allir og hljópu að þeim og
varð skjótastur Móðólfur Ketilsson og lagði
spjóti til Kára. Kári hafði skjöldinn fyrir sér og
kom þar í lagið og festi í skildinum. Kári
snaraði skjöldinn svo hart að spjótið brotnaði.
Hann hafði brugðið sverðinu og hjó til Móðólfs.
Hann hjó í móti. Sverðið Kára kom á hjaltið og
stökk af í braut og á úlfliðinn Móðólfi og tók af
höndina og féll sverðið niður og svo höndin en
sverð Kára hljóp á síðuna Móðólfi og inn í
millum rifjanna. Féll Móðólfur þá og var þegar
dauður. Grani Gunnarsson þreif spjót og skaut
að Kára en Kári skaut niður við skildinum svo
að fastur stóð í vellinum en tók með hinni
vinstri hendi spjótið á lofti og skaut aftur að
Grana og tók þegar skjöld sinn hinni vinstri
hendi. Grani hafði skjöld fyrir sér. Kom spjótið í
skjöldinn og gekk þegar í gegnum og kom í
lærið Grana fyrir neðan smáþarmana og þar í
gegnum og svo í völlinn og komst hann eigi af
spjótinu fyrr en félagar hans drógu hann af og
bjuggu um hann í dæl nokkurri með hlífum.
Maður einn skaust að og ætlaði að höggva fót
undan Kára og komst á hlið honum. Björn hjó
af þessum manni höndina og skaust aftur síðan
að baki Kára og fengu þeir honum engan geig
gervan.
[...]
Varð hann og ekki sár og hvorgi þeirra félaga á
fundinum en þeir voru allir sárir er undan
komust. Hljópu þeir á hesta sína og hleyptu út á
Skaftá sem mest máttu þeir og urðu svo hræddir
að þeir komu hvergi til bæja og hvergi þorðu
þeir að segja tíðindin. Þeir Kári æptu að þeim er
þeir hleyptu út í ána.
Björn mælti: „Rennið þér nú brennumenn,“
segir hann. | 63 | Hvers vegna vildi Kári ekki dvelja hjá Þorgeiri skorargeir? | D | A Hann átti brýnt erindi heim | B Hann treysti Þorgeiri ekki | C Hann var ósáttur við Þorgeir | D Hann vildi ekki blanda honum í vígamál sín | 3 |
Þorgeir skorargeir reið heim af sáttarfundinum.
Kári spurði hvort saman gengi sættin. Þorgeir
sagði að þeir voru sáttir að fullu. Kári tók hest
sinn og vildi í braut ríða.
„Eigi þarft þú í braut að ríða,“ segir Þorgeir,
„fyrir því að það var skilið í sætt vora að þú
skyldir hér vera jafnan hvern tíma er þú vildir.“
Kári mælti: „Ekki skal svo vera mágur því að
þegar ef eg veg víg nokkurt þá munu þeir það
mæla að þú sért í ráðum með mér og vil eg það
eigi. En það vil eg að þú takir við handsölum á
fé mínu og eignir ykkur Helgu Njálsdóttur konu
minni og dætrum mínum. Mun það þá ekki upp
tekið af þeim sökudólgum mínum.“
Þorgeir játaði því sem Kári vildi beitt hafa. Tók
Þorgeir þá handsölum á fé Kára.
Síðan reið Kári í braut. Hann hafði hesta tvo og
vopn sín og klæði og nokkurt lausafé í gulli og
silfri. Kári reið nú vestur fyrir Seljalandsmúla
og upp með Markarfljóti og svo upp í Þórsmörk.
Þar eru þrír bæir er í Mörk heita allir. Á mið-
bænum bjó sá maður er Björn hét og var
kallaður Björn hvíti.
[...]
Björn var maður sjálfhælinn en húsfreyju hans
þótti það illt. Hann var skyggn og skjótur á fæti.
Þangað kom Kári til gistingar og tóku þau við
honum báðum höndum. Var hann þar um
nóttina.
Um morguninn töluðust þeir við.
Kári mælti til Bjarnar: „Það vildi eg að þú tækir
við mér. Þykist eg hér vel kominn með þér.
Vildi eg að þú værir í ferðum með mér er þú ert
maður skyggn og frár enda ætla eg að þú munir
öruggur til áræðis.“
„Hvorki frý eg mér,“ segir Björn, „skyggnleiks
né áræðis eða nokkurrar karlmennsku. En því
munt þú hingað kominn að nú mun fokið í öll
skjól. En við áskorun þína Kári,“ segir Björn,
„þá skal ekki gera þig líkan hversdagsmönnum.
Skal eg víst verða þér að liði öllu slíku sem þú
beiðir.“
Húsfreyja hans varð áheyrsla og mælti: „Tröll
hafi þitt hól,“ sagði hún, „og skrum og skyldir
þú eigi mæla ykkur tál báðum og hégóma í
þessu. En gjarna vil eg veita Kára mat og aðra
góða hluti þá er eg veit að honum má gagn að
verða. En á harðræði Bjarnar skalt þú Kári ekki
treysta því að eg uggi að þér verði að öðru en
hann segir.“
Björn mælti: „Oft hefir þú veitt mér ámæli en
eg treysti mér svo vel að eg mun fyrir engum
manni á hæl hopa. Er hér raun til að því leita
fáir á mig að engir þora.“
Þar var Kári nokkura stund á laun og var það á
fárra manna viti. Ætluðu menn nú að hann
mundi riðinn norður um land á fund Guðmundar
hins ríka því að Kári lét Björn segja nábúum
sínum að hann hefði fundið Kára á förnum vegi
og riði hann þaðan upp á Goðaland og svo
norður á Gásasand og svo til Guðmundar hins
ríka norður á Möðruvöllu. Spurðist það þá um
allar sveitir.
[...]
Kári talar nú við Björn: „Við skulum ríða
austur um fjall og ofan í Skaftártungu og fara
leynilega um þingmannasveit Flosa því að eg
ætla að koma mér utan austur í Álftafirði.“
Björn mælti: „Þetta er hættuför mikil og munu
fáir hug til hafa nema þú og eg.“
Húsfreyja mælti: „Ef þú fylgir Kára illa þá skalt
þú það vita að aldrei skalt þú koma í mína
rekkju sinn síðan. Skulu frændur mínir gera
fjárskipti með okkur.“
„Það er líkara húsfreyja,“ segir Björn, „að fyrir
öðru þurfi ráð að gera en það beri til skilnaðar
okkars því að eg mun mér bera vitni um það
hver garpur eða afreksmaður eg er í vopna-
skipti.“
Þeir ríða nú um daginn á fjall og aldrei
almannaveg og ofan í Skaftártungu og fyrir ofan
bæi alla til Skaftár og leiddu hesta sína í dæl
11
nokkura. En þeir voru á njósn og höfðu svo um
sig búið að þá mátti ekki sjá.
Kári mælti þá til Bjarnar: „Hvað skulum við til
taka ef þeir ríða hér ofan að okkur af fjallinu?“
„Munu eigi tveir til,“ segir Björn, „annaðhvort
að ríða undan norður með brekkunum og láta þá
ríða um fram eða bíða ef nokkurir dveljast eftir
og ráða þá að þeim.“
Mart töluðu þeir um þetta og hafði Björn í sínu
orði hvort að hann vildi flýja sem harðast eða
hitt að hann vildi bíða og taka í móti og þótti
Kára að þessu allmikið gaman.
Nú er að segja frá Sigfússonum að þeir riðu
þann dag heiman sem þeir höfðu sagt Birni.
Þeir komu í Mörk og drápu þar á dyr og vildu
finna Björn en húsfreyja gekk til dyra og
heilsaði þeim. Þeir spurðu þegar að Birni.
Hún sagði að hann var riðinn ofan undir
Eyjafjöll og svo austur í Holt „því að hann á þar
fjárheimtur,“ sagði hún.
Þeir trúðu þessu og vissu að Björn átti þar fé að
heimta, riðu síðan austur á fjall og léttu eigi fyrr
en þeir komu í Skaftártungu og riðu ofan með
Skaftá og áðu þar sem þeir Kári ætluðu.
Skiptu þeir þá liði sínu. Ketill úr Mörk reið
austur í Meðalland og átta menn með honum en
hinir lögðust niður til svefns og urðu eigi fyrr
við varir en þeir Kári komu að þeim.
Þar gekk nes lítið í ána fram. Gekk Kári þar í
fram og bað Björn standa að baki sér og hafa
sig eigi allmjög frammi „en ger mér gagn slíkt
er þú mátt.“
„Hitt hafði eg ætlað,“ segir Björn, „að hafa
engan mann að hlífiskildi mér en þó er nú þar
komið að þú munt ráða verða. En með
vitsmunum mínum og hvatleik þá mun eg þó
verða þér að gagni en óvinum okkrum ekki
óskeinisamur.“
Þeir stóðu nú upp allir og hljópu að þeim og
varð skjótastur Móðólfur Ketilsson og lagði
spjóti til Kára. Kári hafði skjöldinn fyrir sér og
kom þar í lagið og festi í skildinum. Kári
snaraði skjöldinn svo hart að spjótið brotnaði.
Hann hafði brugðið sverðinu og hjó til Móðólfs.
Hann hjó í móti. Sverðið Kára kom á hjaltið og
stökk af í braut og á úlfliðinn Móðólfi og tók af
höndina og féll sverðið niður og svo höndin en
sverð Kára hljóp á síðuna Móðólfi og inn í
millum rifjanna. Féll Móðólfur þá og var þegar
dauður. Grani Gunnarsson þreif spjót og skaut
að Kára en Kári skaut niður við skildinum svo
að fastur stóð í vellinum en tók með hinni
vinstri hendi spjótið á lofti og skaut aftur að
Grana og tók þegar skjöld sinn hinni vinstri
hendi. Grani hafði skjöld fyrir sér. Kom spjótið í
skjöldinn og gekk þegar í gegnum og kom í
lærið Grana fyrir neðan smáþarmana og þar í
gegnum og svo í völlinn og komst hann eigi af
spjótinu fyrr en félagar hans drógu hann af og
bjuggu um hann í dæl nokkurri með hlífum.
Maður einn skaust að og ætlaði að höggva fót
undan Kára og komst á hlið honum. Björn hjó
af þessum manni höndina og skaust aftur síðan
að baki Kára og fengu þeir honum engan geig
gervan.
[...]
Varð hann og ekki sár og hvorgi þeirra félaga á
fundinum en þeir voru allir sárir er undan
komust. Hljópu þeir á hesta sína og hleyptu út á
Skaftá sem mest máttu þeir og urðu svo hræddir
að þeir komu hvergi til bæja og hvergi þorðu
þeir að segja tíðindin. Þeir Kári æptu að þeim er
þeir hleyptu út í ána.
Björn mælti: „Rennið þér nú brennumenn,“
segir hann. | 64 | Njáluhöfundur lýsir Birni sem | C | A höfðingja | B lítilmenni | C orðháki | D stórmenni | 2 |
Þorgeir skorargeir reið heim af sáttarfundinum.
Kári spurði hvort saman gengi sættin. Þorgeir
sagði að þeir voru sáttir að fullu. Kári tók hest
sinn og vildi í braut ríða.
„Eigi þarft þú í braut að ríða,“ segir Þorgeir,
„fyrir því að það var skilið í sætt vora að þú
skyldir hér vera jafnan hvern tíma er þú vildir.“
Kári mælti: „Ekki skal svo vera mágur því að
þegar ef eg veg víg nokkurt þá munu þeir það
mæla að þú sért í ráðum með mér og vil eg það
eigi. En það vil eg að þú takir við handsölum á
fé mínu og eignir ykkur Helgu Njálsdóttur konu
minni og dætrum mínum. Mun það þá ekki upp
tekið af þeim sökudólgum mínum.“
Þorgeir játaði því sem Kári vildi beitt hafa. Tók
Þorgeir þá handsölum á fé Kára.
Síðan reið Kári í braut. Hann hafði hesta tvo og
vopn sín og klæði og nokkurt lausafé í gulli og
silfri. Kári reið nú vestur fyrir Seljalandsmúla
og upp með Markarfljóti og svo upp í Þórsmörk.
Þar eru þrír bæir er í Mörk heita allir. Á mið-
bænum bjó sá maður er Björn hét og var
kallaður Björn hvíti.
[...]
Björn var maður sjálfhælinn en húsfreyju hans
þótti það illt. Hann var skyggn og skjótur á fæti.
Þangað kom Kári til gistingar og tóku þau við
honum báðum höndum. Var hann þar um
nóttina.
Um morguninn töluðust þeir við.
Kári mælti til Bjarnar: „Það vildi eg að þú tækir
við mér. Þykist eg hér vel kominn með þér.
Vildi eg að þú værir í ferðum með mér er þú ert
maður skyggn og frár enda ætla eg að þú munir
öruggur til áræðis.“
„Hvorki frý eg mér,“ segir Björn, „skyggnleiks
né áræðis eða nokkurrar karlmennsku. En því
munt þú hingað kominn að nú mun fokið í öll
skjól. En við áskorun þína Kári,“ segir Björn,
„þá skal ekki gera þig líkan hversdagsmönnum.
Skal eg víst verða þér að liði öllu slíku sem þú
beiðir.“
Húsfreyja hans varð áheyrsla og mælti: „Tröll
hafi þitt hól,“ sagði hún, „og skrum og skyldir
þú eigi mæla ykkur tál báðum og hégóma í
þessu. En gjarna vil eg veita Kára mat og aðra
góða hluti þá er eg veit að honum má gagn að
verða. En á harðræði Bjarnar skalt þú Kári ekki
treysta því að eg uggi að þér verði að öðru en
hann segir.“
Björn mælti: „Oft hefir þú veitt mér ámæli en
eg treysti mér svo vel að eg mun fyrir engum
manni á hæl hopa. Er hér raun til að því leita
fáir á mig að engir þora.“
Þar var Kári nokkura stund á laun og var það á
fárra manna viti. Ætluðu menn nú að hann
mundi riðinn norður um land á fund Guðmundar
hins ríka því að Kári lét Björn segja nábúum
sínum að hann hefði fundið Kára á förnum vegi
og riði hann þaðan upp á Goðaland og svo
norður á Gásasand og svo til Guðmundar hins
ríka norður á Möðruvöllu. Spurðist það þá um
allar sveitir.
[...]
Kári talar nú við Björn: „Við skulum ríða
austur um fjall og ofan í Skaftártungu og fara
leynilega um þingmannasveit Flosa því að eg
ætla að koma mér utan austur í Álftafirði.“
Björn mælti: „Þetta er hættuför mikil og munu
fáir hug til hafa nema þú og eg.“
Húsfreyja mælti: „Ef þú fylgir Kára illa þá skalt
þú það vita að aldrei skalt þú koma í mína
rekkju sinn síðan. Skulu frændur mínir gera
fjárskipti með okkur.“
„Það er líkara húsfreyja,“ segir Björn, „að fyrir
öðru þurfi ráð að gera en það beri til skilnaðar
okkars því að eg mun mér bera vitni um það
hver garpur eða afreksmaður eg er í vopna-
skipti.“
Þeir ríða nú um daginn á fjall og aldrei
almannaveg og ofan í Skaftártungu og fyrir ofan
bæi alla til Skaftár og leiddu hesta sína í dæl
11
nokkura. En þeir voru á njósn og höfðu svo um
sig búið að þá mátti ekki sjá.
Kári mælti þá til Bjarnar: „Hvað skulum við til
taka ef þeir ríða hér ofan að okkur af fjallinu?“
„Munu eigi tveir til,“ segir Björn, „annaðhvort
að ríða undan norður með brekkunum og láta þá
ríða um fram eða bíða ef nokkurir dveljast eftir
og ráða þá að þeim.“
Mart töluðu þeir um þetta og hafði Björn í sínu
orði hvort að hann vildi flýja sem harðast eða
hitt að hann vildi bíða og taka í móti og þótti
Kára að þessu allmikið gaman.
Nú er að segja frá Sigfússonum að þeir riðu
þann dag heiman sem þeir höfðu sagt Birni.
Þeir komu í Mörk og drápu þar á dyr og vildu
finna Björn en húsfreyja gekk til dyra og
heilsaði þeim. Þeir spurðu þegar að Birni.
Hún sagði að hann var riðinn ofan undir
Eyjafjöll og svo austur í Holt „því að hann á þar
fjárheimtur,“ sagði hún.
Þeir trúðu þessu og vissu að Björn átti þar fé að
heimta, riðu síðan austur á fjall og léttu eigi fyrr
en þeir komu í Skaftártungu og riðu ofan með
Skaftá og áðu þar sem þeir Kári ætluðu.
Skiptu þeir þá liði sínu. Ketill úr Mörk reið
austur í Meðalland og átta menn með honum en
hinir lögðust niður til svefns og urðu eigi fyrr
við varir en þeir Kári komu að þeim.
Þar gekk nes lítið í ána fram. Gekk Kári þar í
fram og bað Björn standa að baki sér og hafa
sig eigi allmjög frammi „en ger mér gagn slíkt
er þú mátt.“
„Hitt hafði eg ætlað,“ segir Björn, „að hafa
engan mann að hlífiskildi mér en þó er nú þar
komið að þú munt ráða verða. En með
vitsmunum mínum og hvatleik þá mun eg þó
verða þér að gagni en óvinum okkrum ekki
óskeinisamur.“
Þeir stóðu nú upp allir og hljópu að þeim og
varð skjótastur Móðólfur Ketilsson og lagði
spjóti til Kára. Kári hafði skjöldinn fyrir sér og
kom þar í lagið og festi í skildinum. Kári
snaraði skjöldinn svo hart að spjótið brotnaði.
Hann hafði brugðið sverðinu og hjó til Móðólfs.
Hann hjó í móti. Sverðið Kára kom á hjaltið og
stökk af í braut og á úlfliðinn Móðólfi og tók af
höndina og féll sverðið niður og svo höndin en
sverð Kára hljóp á síðuna Móðólfi og inn í
millum rifjanna. Féll Móðólfur þá og var þegar
dauður. Grani Gunnarsson þreif spjót og skaut
að Kára en Kári skaut niður við skildinum svo
að fastur stóð í vellinum en tók með hinni
vinstri hendi spjótið á lofti og skaut aftur að
Grana og tók þegar skjöld sinn hinni vinstri
hendi. Grani hafði skjöld fyrir sér. Kom spjótið í
skjöldinn og gekk þegar í gegnum og kom í
lærið Grana fyrir neðan smáþarmana og þar í
gegnum og svo í völlinn og komst hann eigi af
spjótinu fyrr en félagar hans drógu hann af og
bjuggu um hann í dæl nokkurri með hlífum.
Maður einn skaust að og ætlaði að höggva fót
undan Kára og komst á hlið honum. Björn hjó
af þessum manni höndina og skaust aftur síðan
að baki Kára og fengu þeir honum engan geig
gervan.
[...]
Varð hann og ekki sár og hvorgi þeirra félaga á
fundinum en þeir voru allir sárir er undan
komust. Hljópu þeir á hesta sína og hleyptu út á
Skaftá sem mest máttu þeir og urðu svo hræddir
að þeir komu hvergi til bæja og hvergi þorðu
þeir að segja tíðindin. Þeir Kári æptu að þeim er
þeir hleyptu út í ána.
Björn mælti: „Rennið þér nú brennumenn,“
segir hann. | 65 | „Nú mun fokið í öll skjól“. Í textanum þýðir þetta að | B | A eiga hvergi húsaskjól | B fátt sé góðra úrræða | C Kári sé vinafár | D líf einhvers sé í hættu | 1 |
Þorgeir skorargeir reið heim af sáttarfundinum.
Kári spurði hvort saman gengi sættin. Þorgeir
sagði að þeir voru sáttir að fullu. Kári tók hest
sinn og vildi í braut ríða.
„Eigi þarft þú í braut að ríða,“ segir Þorgeir,
„fyrir því að það var skilið í sætt vora að þú
skyldir hér vera jafnan hvern tíma er þú vildir.“
Kári mælti: „Ekki skal svo vera mágur því að
þegar ef eg veg víg nokkurt þá munu þeir það
mæla að þú sért í ráðum með mér og vil eg það
eigi. En það vil eg að þú takir við handsölum á
fé mínu og eignir ykkur Helgu Njálsdóttur konu
minni og dætrum mínum. Mun það þá ekki upp
tekið af þeim sökudólgum mínum.“
Þorgeir játaði því sem Kári vildi beitt hafa. Tók
Þorgeir þá handsölum á fé Kára.
Síðan reið Kári í braut. Hann hafði hesta tvo og
vopn sín og klæði og nokkurt lausafé í gulli og
silfri. Kári reið nú vestur fyrir Seljalandsmúla
og upp með Markarfljóti og svo upp í Þórsmörk.
Þar eru þrír bæir er í Mörk heita allir. Á mið-
bænum bjó sá maður er Björn hét og var
kallaður Björn hvíti.
[...]
Björn var maður sjálfhælinn en húsfreyju hans
þótti það illt. Hann var skyggn og skjótur á fæti.
Þangað kom Kári til gistingar og tóku þau við
honum báðum höndum. Var hann þar um
nóttina.
Um morguninn töluðust þeir við.
Kári mælti til Bjarnar: „Það vildi eg að þú tækir
við mér. Þykist eg hér vel kominn með þér.
Vildi eg að þú værir í ferðum með mér er þú ert
maður skyggn og frár enda ætla eg að þú munir
öruggur til áræðis.“
„Hvorki frý eg mér,“ segir Björn, „skyggnleiks
né áræðis eða nokkurrar karlmennsku. En því
munt þú hingað kominn að nú mun fokið í öll
skjól. En við áskorun þína Kári,“ segir Björn,
„þá skal ekki gera þig líkan hversdagsmönnum.
Skal eg víst verða þér að liði öllu slíku sem þú
beiðir.“
Húsfreyja hans varð áheyrsla og mælti: „Tröll
hafi þitt hól,“ sagði hún, „og skrum og skyldir
þú eigi mæla ykkur tál báðum og hégóma í
þessu. En gjarna vil eg veita Kára mat og aðra
góða hluti þá er eg veit að honum má gagn að
verða. En á harðræði Bjarnar skalt þú Kári ekki
treysta því að eg uggi að þér verði að öðru en
hann segir.“
Björn mælti: „Oft hefir þú veitt mér ámæli en
eg treysti mér svo vel að eg mun fyrir engum
manni á hæl hopa. Er hér raun til að því leita
fáir á mig að engir þora.“
Þar var Kári nokkura stund á laun og var það á
fárra manna viti. Ætluðu menn nú að hann
mundi riðinn norður um land á fund Guðmundar
hins ríka því að Kári lét Björn segja nábúum
sínum að hann hefði fundið Kára á förnum vegi
og riði hann þaðan upp á Goðaland og svo
norður á Gásasand og svo til Guðmundar hins
ríka norður á Möðruvöllu. Spurðist það þá um
allar sveitir.
[...]
Kári talar nú við Björn: „Við skulum ríða
austur um fjall og ofan í Skaftártungu og fara
leynilega um þingmannasveit Flosa því að eg
ætla að koma mér utan austur í Álftafirði.“
Björn mælti: „Þetta er hættuför mikil og munu
fáir hug til hafa nema þú og eg.“
Húsfreyja mælti: „Ef þú fylgir Kára illa þá skalt
þú það vita að aldrei skalt þú koma í mína
rekkju sinn síðan. Skulu frændur mínir gera
fjárskipti með okkur.“
„Það er líkara húsfreyja,“ segir Björn, „að fyrir
öðru þurfi ráð að gera en það beri til skilnaðar
okkars því að eg mun mér bera vitni um það
hver garpur eða afreksmaður eg er í vopna-
skipti.“
Þeir ríða nú um daginn á fjall og aldrei
almannaveg og ofan í Skaftártungu og fyrir ofan
bæi alla til Skaftár og leiddu hesta sína í dæl
11
nokkura. En þeir voru á njósn og höfðu svo um
sig búið að þá mátti ekki sjá.
Kári mælti þá til Bjarnar: „Hvað skulum við til
taka ef þeir ríða hér ofan að okkur af fjallinu?“
„Munu eigi tveir til,“ segir Björn, „annaðhvort
að ríða undan norður með brekkunum og láta þá
ríða um fram eða bíða ef nokkurir dveljast eftir
og ráða þá að þeim.“
Mart töluðu þeir um þetta og hafði Björn í sínu
orði hvort að hann vildi flýja sem harðast eða
hitt að hann vildi bíða og taka í móti og þótti
Kára að þessu allmikið gaman.
Nú er að segja frá Sigfússonum að þeir riðu
þann dag heiman sem þeir höfðu sagt Birni.
Þeir komu í Mörk og drápu þar á dyr og vildu
finna Björn en húsfreyja gekk til dyra og
heilsaði þeim. Þeir spurðu þegar að Birni.
Hún sagði að hann var riðinn ofan undir
Eyjafjöll og svo austur í Holt „því að hann á þar
fjárheimtur,“ sagði hún.
Þeir trúðu þessu og vissu að Björn átti þar fé að
heimta, riðu síðan austur á fjall og léttu eigi fyrr
en þeir komu í Skaftártungu og riðu ofan með
Skaftá og áðu þar sem þeir Kári ætluðu.
Skiptu þeir þá liði sínu. Ketill úr Mörk reið
austur í Meðalland og átta menn með honum en
hinir lögðust niður til svefns og urðu eigi fyrr
við varir en þeir Kári komu að þeim.
Þar gekk nes lítið í ána fram. Gekk Kári þar í
fram og bað Björn standa að baki sér og hafa
sig eigi allmjög frammi „en ger mér gagn slíkt
er þú mátt.“
„Hitt hafði eg ætlað,“ segir Björn, „að hafa
engan mann að hlífiskildi mér en þó er nú þar
komið að þú munt ráða verða. En með
vitsmunum mínum og hvatleik þá mun eg þó
verða þér að gagni en óvinum okkrum ekki
óskeinisamur.“
Þeir stóðu nú upp allir og hljópu að þeim og
varð skjótastur Móðólfur Ketilsson og lagði
spjóti til Kára. Kári hafði skjöldinn fyrir sér og
kom þar í lagið og festi í skildinum. Kári
snaraði skjöldinn svo hart að spjótið brotnaði.
Hann hafði brugðið sverðinu og hjó til Móðólfs.
Hann hjó í móti. Sverðið Kára kom á hjaltið og
stökk af í braut og á úlfliðinn Móðólfi og tók af
höndina og féll sverðið niður og svo höndin en
sverð Kára hljóp á síðuna Móðólfi og inn í
millum rifjanna. Féll Móðólfur þá og var þegar
dauður. Grani Gunnarsson þreif spjót og skaut
að Kára en Kári skaut niður við skildinum svo
að fastur stóð í vellinum en tók með hinni
vinstri hendi spjótið á lofti og skaut aftur að
Grana og tók þegar skjöld sinn hinni vinstri
hendi. Grani hafði skjöld fyrir sér. Kom spjótið í
skjöldinn og gekk þegar í gegnum og kom í
lærið Grana fyrir neðan smáþarmana og þar í
gegnum og svo í völlinn og komst hann eigi af
spjótinu fyrr en félagar hans drógu hann af og
bjuggu um hann í dæl nokkurri með hlífum.
Maður einn skaust að og ætlaði að höggva fót
undan Kára og komst á hlið honum. Björn hjó
af þessum manni höndina og skaust aftur síðan
að baki Kára og fengu þeir honum engan geig
gervan.
[...]
Varð hann og ekki sár og hvorgi þeirra félaga á
fundinum en þeir voru allir sárir er undan
komust. Hljópu þeir á hesta sína og hleyptu út á
Skaftá sem mest máttu þeir og urðu svo hræddir
að þeir komu hvergi til bæja og hvergi þorðu
þeir að segja tíðindin. Þeir Kári æptu að þeim er
þeir hleyptu út í ána.
Björn mælti: „Rennið þér nú brennumenn,“
segir hann. | 66 | „...eg uggi að þér verði að öðru en hann segir.“ Í þessum orðum húsfreyju felst | B | A fordæming | B forspá | C fyrirbæn | D hótun | 1 |
Þorgeir skorargeir reið heim af sáttarfundinum.
Kári spurði hvort saman gengi sættin. Þorgeir
sagði að þeir voru sáttir að fullu. Kári tók hest
sinn og vildi í braut ríða.
„Eigi þarft þú í braut að ríða,“ segir Þorgeir,
„fyrir því að það var skilið í sætt vora að þú
skyldir hér vera jafnan hvern tíma er þú vildir.“
Kári mælti: „Ekki skal svo vera mágur því að
þegar ef eg veg víg nokkurt þá munu þeir það
mæla að þú sért í ráðum með mér og vil eg það
eigi. En það vil eg að þú takir við handsölum á
fé mínu og eignir ykkur Helgu Njálsdóttur konu
minni og dætrum mínum. Mun það þá ekki upp
tekið af þeim sökudólgum mínum.“
Þorgeir játaði því sem Kári vildi beitt hafa. Tók
Þorgeir þá handsölum á fé Kára.
Síðan reið Kári í braut. Hann hafði hesta tvo og
vopn sín og klæði og nokkurt lausafé í gulli og
silfri. Kári reið nú vestur fyrir Seljalandsmúla
og upp með Markarfljóti og svo upp í Þórsmörk.
Þar eru þrír bæir er í Mörk heita allir. Á mið-
bænum bjó sá maður er Björn hét og var
kallaður Björn hvíti.
[...]
Björn var maður sjálfhælinn en húsfreyju hans
þótti það illt. Hann var skyggn og skjótur á fæti.
Þangað kom Kári til gistingar og tóku þau við
honum báðum höndum. Var hann þar um
nóttina.
Um morguninn töluðust þeir við.
Kári mælti til Bjarnar: „Það vildi eg að þú tækir
við mér. Þykist eg hér vel kominn með þér.
Vildi eg að þú værir í ferðum með mér er þú ert
maður skyggn og frár enda ætla eg að þú munir
öruggur til áræðis.“
„Hvorki frý eg mér,“ segir Björn, „skyggnleiks
né áræðis eða nokkurrar karlmennsku. En því
munt þú hingað kominn að nú mun fokið í öll
skjól. En við áskorun þína Kári,“ segir Björn,
„þá skal ekki gera þig líkan hversdagsmönnum.
Skal eg víst verða þér að liði öllu slíku sem þú
beiðir.“
Húsfreyja hans varð áheyrsla og mælti: „Tröll
hafi þitt hól,“ sagði hún, „og skrum og skyldir
þú eigi mæla ykkur tál báðum og hégóma í
þessu. En gjarna vil eg veita Kára mat og aðra
góða hluti þá er eg veit að honum má gagn að
verða. En á harðræði Bjarnar skalt þú Kári ekki
treysta því að eg uggi að þér verði að öðru en
hann segir.“
Björn mælti: „Oft hefir þú veitt mér ámæli en
eg treysti mér svo vel að eg mun fyrir engum
manni á hæl hopa. Er hér raun til að því leita
fáir á mig að engir þora.“
Þar var Kári nokkura stund á laun og var það á
fárra manna viti. Ætluðu menn nú að hann
mundi riðinn norður um land á fund Guðmundar
hins ríka því að Kári lét Björn segja nábúum
sínum að hann hefði fundið Kára á förnum vegi
og riði hann þaðan upp á Goðaland og svo
norður á Gásasand og svo til Guðmundar hins
ríka norður á Möðruvöllu. Spurðist það þá um
allar sveitir.
[...]
Kári talar nú við Björn: „Við skulum ríða
austur um fjall og ofan í Skaftártungu og fara
leynilega um þingmannasveit Flosa því að eg
ætla að koma mér utan austur í Álftafirði.“
Björn mælti: „Þetta er hættuför mikil og munu
fáir hug til hafa nema þú og eg.“
Húsfreyja mælti: „Ef þú fylgir Kára illa þá skalt
þú það vita að aldrei skalt þú koma í mína
rekkju sinn síðan. Skulu frændur mínir gera
fjárskipti með okkur.“
„Það er líkara húsfreyja,“ segir Björn, „að fyrir
öðru þurfi ráð að gera en það beri til skilnaðar
okkars því að eg mun mér bera vitni um það
hver garpur eða afreksmaður eg er í vopna-
skipti.“
Þeir ríða nú um daginn á fjall og aldrei
almannaveg og ofan í Skaftártungu og fyrir ofan
bæi alla til Skaftár og leiddu hesta sína í dæl
11
nokkura. En þeir voru á njósn og höfðu svo um
sig búið að þá mátti ekki sjá.
Kári mælti þá til Bjarnar: „Hvað skulum við til
taka ef þeir ríða hér ofan að okkur af fjallinu?“
„Munu eigi tveir til,“ segir Björn, „annaðhvort
að ríða undan norður með brekkunum og láta þá
ríða um fram eða bíða ef nokkurir dveljast eftir
og ráða þá að þeim.“
Mart töluðu þeir um þetta og hafði Björn í sínu
orði hvort að hann vildi flýja sem harðast eða
hitt að hann vildi bíða og taka í móti og þótti
Kára að þessu allmikið gaman.
Nú er að segja frá Sigfússonum að þeir riðu
þann dag heiman sem þeir höfðu sagt Birni.
Þeir komu í Mörk og drápu þar á dyr og vildu
finna Björn en húsfreyja gekk til dyra og
heilsaði þeim. Þeir spurðu þegar að Birni.
Hún sagði að hann var riðinn ofan undir
Eyjafjöll og svo austur í Holt „því að hann á þar
fjárheimtur,“ sagði hún.
Þeir trúðu þessu og vissu að Björn átti þar fé að
heimta, riðu síðan austur á fjall og léttu eigi fyrr
en þeir komu í Skaftártungu og riðu ofan með
Skaftá og áðu þar sem þeir Kári ætluðu.
Skiptu þeir þá liði sínu. Ketill úr Mörk reið
austur í Meðalland og átta menn með honum en
hinir lögðust niður til svefns og urðu eigi fyrr
við varir en þeir Kári komu að þeim.
Þar gekk nes lítið í ána fram. Gekk Kári þar í
fram og bað Björn standa að baki sér og hafa
sig eigi allmjög frammi „en ger mér gagn slíkt
er þú mátt.“
„Hitt hafði eg ætlað,“ segir Björn, „að hafa
engan mann að hlífiskildi mér en þó er nú þar
komið að þú munt ráða verða. En með
vitsmunum mínum og hvatleik þá mun eg þó
verða þér að gagni en óvinum okkrum ekki
óskeinisamur.“
Þeir stóðu nú upp allir og hljópu að þeim og
varð skjótastur Móðólfur Ketilsson og lagði
spjóti til Kára. Kári hafði skjöldinn fyrir sér og
kom þar í lagið og festi í skildinum. Kári
snaraði skjöldinn svo hart að spjótið brotnaði.
Hann hafði brugðið sverðinu og hjó til Móðólfs.
Hann hjó í móti. Sverðið Kára kom á hjaltið og
stökk af í braut og á úlfliðinn Móðólfi og tók af
höndina og féll sverðið niður og svo höndin en
sverð Kára hljóp á síðuna Móðólfi og inn í
millum rifjanna. Féll Móðólfur þá og var þegar
dauður. Grani Gunnarsson þreif spjót og skaut
að Kára en Kári skaut niður við skildinum svo
að fastur stóð í vellinum en tók með hinni
vinstri hendi spjótið á lofti og skaut aftur að
Grana og tók þegar skjöld sinn hinni vinstri
hendi. Grani hafði skjöld fyrir sér. Kom spjótið í
skjöldinn og gekk þegar í gegnum og kom í
lærið Grana fyrir neðan smáþarmana og þar í
gegnum og svo í völlinn og komst hann eigi af
spjótinu fyrr en félagar hans drógu hann af og
bjuggu um hann í dæl nokkurri með hlífum.
Maður einn skaust að og ætlaði að höggva fót
undan Kára og komst á hlið honum. Björn hjó
af þessum manni höndina og skaust aftur síðan
að baki Kára og fengu þeir honum engan geig
gervan.
[...]
Varð hann og ekki sár og hvorgi þeirra félaga á
fundinum en þeir voru allir sárir er undan
komust. Hljópu þeir á hesta sína og hleyptu út á
Skaftá sem mest máttu þeir og urðu svo hræddir
að þeir komu hvergi til bæja og hvergi þorðu
þeir að segja tíðindin. Þeir Kári æptu að þeim er
þeir hleyptu út í ána.
Björn mælti: „Rennið þér nú brennumenn,“
segir hann. | 67 | Í ráðagerðum Kára og Bjarnar var sá síðarnefndi | A | A heldur tvístígandi | B logandi hræddur | C með allt á hreinu | D sem sannur víkingur | 0 |
Þorgeir skorargeir reið heim af sáttarfundinum.
Kári spurði hvort saman gengi sættin. Þorgeir
sagði að þeir voru sáttir að fullu. Kári tók hest
sinn og vildi í braut ríða.
„Eigi þarft þú í braut að ríða,“ segir Þorgeir,
„fyrir því að það var skilið í sætt vora að þú
skyldir hér vera jafnan hvern tíma er þú vildir.“
Kári mælti: „Ekki skal svo vera mágur því að
þegar ef eg veg víg nokkurt þá munu þeir það
mæla að þú sért í ráðum með mér og vil eg það
eigi. En það vil eg að þú takir við handsölum á
fé mínu og eignir ykkur Helgu Njálsdóttur konu
minni og dætrum mínum. Mun það þá ekki upp
tekið af þeim sökudólgum mínum.“
Þorgeir játaði því sem Kári vildi beitt hafa. Tók
Þorgeir þá handsölum á fé Kára.
Síðan reið Kári í braut. Hann hafði hesta tvo og
vopn sín og klæði og nokkurt lausafé í gulli og
silfri. Kári reið nú vestur fyrir Seljalandsmúla
og upp með Markarfljóti og svo upp í Þórsmörk.
Þar eru þrír bæir er í Mörk heita allir. Á mið-
bænum bjó sá maður er Björn hét og var
kallaður Björn hvíti.
[...]
Björn var maður sjálfhælinn en húsfreyju hans
þótti það illt. Hann var skyggn og skjótur á fæti.
Þangað kom Kári til gistingar og tóku þau við
honum báðum höndum. Var hann þar um
nóttina.
Um morguninn töluðust þeir við.
Kári mælti til Bjarnar: „Það vildi eg að þú tækir
við mér. Þykist eg hér vel kominn með þér.
Vildi eg að þú værir í ferðum með mér er þú ert
maður skyggn og frár enda ætla eg að þú munir
öruggur til áræðis.“
„Hvorki frý eg mér,“ segir Björn, „skyggnleiks
né áræðis eða nokkurrar karlmennsku. En því
munt þú hingað kominn að nú mun fokið í öll
skjól. En við áskorun þína Kári,“ segir Björn,
„þá skal ekki gera þig líkan hversdagsmönnum.
Skal eg víst verða þér að liði öllu slíku sem þú
beiðir.“
Húsfreyja hans varð áheyrsla og mælti: „Tröll
hafi þitt hól,“ sagði hún, „og skrum og skyldir
þú eigi mæla ykkur tál báðum og hégóma í
þessu. En gjarna vil eg veita Kára mat og aðra
góða hluti þá er eg veit að honum má gagn að
verða. En á harðræði Bjarnar skalt þú Kári ekki
treysta því að eg uggi að þér verði að öðru en
hann segir.“
Björn mælti: „Oft hefir þú veitt mér ámæli en
eg treysti mér svo vel að eg mun fyrir engum
manni á hæl hopa. Er hér raun til að því leita
fáir á mig að engir þora.“
Þar var Kári nokkura stund á laun og var það á
fárra manna viti. Ætluðu menn nú að hann
mundi riðinn norður um land á fund Guðmundar
hins ríka því að Kári lét Björn segja nábúum
sínum að hann hefði fundið Kára á förnum vegi
og riði hann þaðan upp á Goðaland og svo
norður á Gásasand og svo til Guðmundar hins
ríka norður á Möðruvöllu. Spurðist það þá um
allar sveitir.
[...]
Kári talar nú við Björn: „Við skulum ríða
austur um fjall og ofan í Skaftártungu og fara
leynilega um þingmannasveit Flosa því að eg
ætla að koma mér utan austur í Álftafirði.“
Björn mælti: „Þetta er hættuför mikil og munu
fáir hug til hafa nema þú og eg.“
Húsfreyja mælti: „Ef þú fylgir Kára illa þá skalt
þú það vita að aldrei skalt þú koma í mína
rekkju sinn síðan. Skulu frændur mínir gera
fjárskipti með okkur.“
„Það er líkara húsfreyja,“ segir Björn, „að fyrir
öðru þurfi ráð að gera en það beri til skilnaðar
okkars því að eg mun mér bera vitni um það
hver garpur eða afreksmaður eg er í vopna-
skipti.“
Þeir ríða nú um daginn á fjall og aldrei
almannaveg og ofan í Skaftártungu og fyrir ofan
bæi alla til Skaftár og leiddu hesta sína í dæl
11
nokkura. En þeir voru á njósn og höfðu svo um
sig búið að þá mátti ekki sjá.
Kári mælti þá til Bjarnar: „Hvað skulum við til
taka ef þeir ríða hér ofan að okkur af fjallinu?“
„Munu eigi tveir til,“ segir Björn, „annaðhvort
að ríða undan norður með brekkunum og láta þá
ríða um fram eða bíða ef nokkurir dveljast eftir
og ráða þá að þeim.“
Mart töluðu þeir um þetta og hafði Björn í sínu
orði hvort að hann vildi flýja sem harðast eða
hitt að hann vildi bíða og taka í móti og þótti
Kára að þessu allmikið gaman.
Nú er að segja frá Sigfússonum að þeir riðu
þann dag heiman sem þeir höfðu sagt Birni.
Þeir komu í Mörk og drápu þar á dyr og vildu
finna Björn en húsfreyja gekk til dyra og
heilsaði þeim. Þeir spurðu þegar að Birni.
Hún sagði að hann var riðinn ofan undir
Eyjafjöll og svo austur í Holt „því að hann á þar
fjárheimtur,“ sagði hún.
Þeir trúðu þessu og vissu að Björn átti þar fé að
heimta, riðu síðan austur á fjall og léttu eigi fyrr
en þeir komu í Skaftártungu og riðu ofan með
Skaftá og áðu þar sem þeir Kári ætluðu.
Skiptu þeir þá liði sínu. Ketill úr Mörk reið
austur í Meðalland og átta menn með honum en
hinir lögðust niður til svefns og urðu eigi fyrr
við varir en þeir Kári komu að þeim.
Þar gekk nes lítið í ána fram. Gekk Kári þar í
fram og bað Björn standa að baki sér og hafa
sig eigi allmjög frammi „en ger mér gagn slíkt
er þú mátt.“
„Hitt hafði eg ætlað,“ segir Björn, „að hafa
engan mann að hlífiskildi mér en þó er nú þar
komið að þú munt ráða verða. En með
vitsmunum mínum og hvatleik þá mun eg þó
verða þér að gagni en óvinum okkrum ekki
óskeinisamur.“
Þeir stóðu nú upp allir og hljópu að þeim og
varð skjótastur Móðólfur Ketilsson og lagði
spjóti til Kára. Kári hafði skjöldinn fyrir sér og
kom þar í lagið og festi í skildinum. Kári
snaraði skjöldinn svo hart að spjótið brotnaði.
Hann hafði brugðið sverðinu og hjó til Móðólfs.
Hann hjó í móti. Sverðið Kára kom á hjaltið og
stökk af í braut og á úlfliðinn Móðólfi og tók af
höndina og féll sverðið niður og svo höndin en
sverð Kára hljóp á síðuna Móðólfi og inn í
millum rifjanna. Féll Móðólfur þá og var þegar
dauður. Grani Gunnarsson þreif spjót og skaut
að Kára en Kári skaut niður við skildinum svo
að fastur stóð í vellinum en tók með hinni
vinstri hendi spjótið á lofti og skaut aftur að
Grana og tók þegar skjöld sinn hinni vinstri
hendi. Grani hafði skjöld fyrir sér. Kom spjótið í
skjöldinn og gekk þegar í gegnum og kom í
lærið Grana fyrir neðan smáþarmana og þar í
gegnum og svo í völlinn og komst hann eigi af
spjótinu fyrr en félagar hans drógu hann af og
bjuggu um hann í dæl nokkurri með hlífum.
Maður einn skaust að og ætlaði að höggva fót
undan Kára og komst á hlið honum. Björn hjó
af þessum manni höndina og skaust aftur síðan
að baki Kára og fengu þeir honum engan geig
gervan.
[...]
Varð hann og ekki sár og hvorgi þeirra félaga á
fundinum en þeir voru allir sárir er undan
komust. Hljópu þeir á hesta sína og hleyptu út á
Skaftá sem mest máttu þeir og urðu svo hræddir
að þeir komu hvergi til bæja og hvergi þorðu
þeir að segja tíðindin. Þeir Kári æptu að þeim er
þeir hleyptu út í ána.
Björn mælti: „Rennið þér nú brennumenn,“
segir hann. | 68 | Hvað gerðu Björn og Kári ofan við Skaftá? | C | A Brynntu hestunum | B Komu upp búðum | C Lágu í leyni | D Lögðust til svefns | 2 |
Þorgeir skorargeir reið heim af sáttarfundinum.
Kári spurði hvort saman gengi sættin. Þorgeir
sagði að þeir voru sáttir að fullu. Kári tók hest
sinn og vildi í braut ríða.
„Eigi þarft þú í braut að ríða,“ segir Þorgeir,
„fyrir því að það var skilið í sætt vora að þú
skyldir hér vera jafnan hvern tíma er þú vildir.“
Kári mælti: „Ekki skal svo vera mágur því að
þegar ef eg veg víg nokkurt þá munu þeir það
mæla að þú sért í ráðum með mér og vil eg það
eigi. En það vil eg að þú takir við handsölum á
fé mínu og eignir ykkur Helgu Njálsdóttur konu
minni og dætrum mínum. Mun það þá ekki upp
tekið af þeim sökudólgum mínum.“
Þorgeir játaði því sem Kári vildi beitt hafa. Tók
Þorgeir þá handsölum á fé Kára.
Síðan reið Kári í braut. Hann hafði hesta tvo og
vopn sín og klæði og nokkurt lausafé í gulli og
silfri. Kári reið nú vestur fyrir Seljalandsmúla
og upp með Markarfljóti og svo upp í Þórsmörk.
Þar eru þrír bæir er í Mörk heita allir. Á mið-
bænum bjó sá maður er Björn hét og var
kallaður Björn hvíti.
[...]
Björn var maður sjálfhælinn en húsfreyju hans
þótti það illt. Hann var skyggn og skjótur á fæti.
Þangað kom Kári til gistingar og tóku þau við
honum báðum höndum. Var hann þar um
nóttina.
Um morguninn töluðust þeir við.
Kári mælti til Bjarnar: „Það vildi eg að þú tækir
við mér. Þykist eg hér vel kominn með þér.
Vildi eg að þú værir í ferðum með mér er þú ert
maður skyggn og frár enda ætla eg að þú munir
öruggur til áræðis.“
„Hvorki frý eg mér,“ segir Björn, „skyggnleiks
né áræðis eða nokkurrar karlmennsku. En því
munt þú hingað kominn að nú mun fokið í öll
skjól. En við áskorun þína Kári,“ segir Björn,
„þá skal ekki gera þig líkan hversdagsmönnum.
Skal eg víst verða þér að liði öllu slíku sem þú
beiðir.“
Húsfreyja hans varð áheyrsla og mælti: „Tröll
hafi þitt hól,“ sagði hún, „og skrum og skyldir
þú eigi mæla ykkur tál báðum og hégóma í
þessu. En gjarna vil eg veita Kára mat og aðra
góða hluti þá er eg veit að honum má gagn að
verða. En á harðræði Bjarnar skalt þú Kári ekki
treysta því að eg uggi að þér verði að öðru en
hann segir.“
Björn mælti: „Oft hefir þú veitt mér ámæli en
eg treysti mér svo vel að eg mun fyrir engum
manni á hæl hopa. Er hér raun til að því leita
fáir á mig að engir þora.“
Þar var Kári nokkura stund á laun og var það á
fárra manna viti. Ætluðu menn nú að hann
mundi riðinn norður um land á fund Guðmundar
hins ríka því að Kári lét Björn segja nábúum
sínum að hann hefði fundið Kára á förnum vegi
og riði hann þaðan upp á Goðaland og svo
norður á Gásasand og svo til Guðmundar hins
ríka norður á Möðruvöllu. Spurðist það þá um
allar sveitir.
[...]
Kári talar nú við Björn: „Við skulum ríða
austur um fjall og ofan í Skaftártungu og fara
leynilega um þingmannasveit Flosa því að eg
ætla að koma mér utan austur í Álftafirði.“
Björn mælti: „Þetta er hættuför mikil og munu
fáir hug til hafa nema þú og eg.“
Húsfreyja mælti: „Ef þú fylgir Kára illa þá skalt
þú það vita að aldrei skalt þú koma í mína
rekkju sinn síðan. Skulu frændur mínir gera
fjárskipti með okkur.“
„Það er líkara húsfreyja,“ segir Björn, „að fyrir
öðru þurfi ráð að gera en það beri til skilnaðar
okkars því að eg mun mér bera vitni um það
hver garpur eða afreksmaður eg er í vopna-
skipti.“
Þeir ríða nú um daginn á fjall og aldrei
almannaveg og ofan í Skaftártungu og fyrir ofan
bæi alla til Skaftár og leiddu hesta sína í dæl
11
nokkura. En þeir voru á njósn og höfðu svo um
sig búið að þá mátti ekki sjá.
Kári mælti þá til Bjarnar: „Hvað skulum við til
taka ef þeir ríða hér ofan að okkur af fjallinu?“
„Munu eigi tveir til,“ segir Björn, „annaðhvort
að ríða undan norður með brekkunum og láta þá
ríða um fram eða bíða ef nokkurir dveljast eftir
og ráða þá að þeim.“
Mart töluðu þeir um þetta og hafði Björn í sínu
orði hvort að hann vildi flýja sem harðast eða
hitt að hann vildi bíða og taka í móti og þótti
Kára að þessu allmikið gaman.
Nú er að segja frá Sigfússonum að þeir riðu
þann dag heiman sem þeir höfðu sagt Birni.
Þeir komu í Mörk og drápu þar á dyr og vildu
finna Björn en húsfreyja gekk til dyra og
heilsaði þeim. Þeir spurðu þegar að Birni.
Hún sagði að hann var riðinn ofan undir
Eyjafjöll og svo austur í Holt „því að hann á þar
fjárheimtur,“ sagði hún.
Þeir trúðu þessu og vissu að Björn átti þar fé að
heimta, riðu síðan austur á fjall og léttu eigi fyrr
en þeir komu í Skaftártungu og riðu ofan með
Skaftá og áðu þar sem þeir Kári ætluðu.
Skiptu þeir þá liði sínu. Ketill úr Mörk reið
austur í Meðalland og átta menn með honum en
hinir lögðust niður til svefns og urðu eigi fyrr
við varir en þeir Kári komu að þeim.
Þar gekk nes lítið í ána fram. Gekk Kári þar í
fram og bað Björn standa að baki sér og hafa
sig eigi allmjög frammi „en ger mér gagn slíkt
er þú mátt.“
„Hitt hafði eg ætlað,“ segir Björn, „að hafa
engan mann að hlífiskildi mér en þó er nú þar
komið að þú munt ráða verða. En með
vitsmunum mínum og hvatleik þá mun eg þó
verða þér að gagni en óvinum okkrum ekki
óskeinisamur.“
Þeir stóðu nú upp allir og hljópu að þeim og
varð skjótastur Móðólfur Ketilsson og lagði
spjóti til Kára. Kári hafði skjöldinn fyrir sér og
kom þar í lagið og festi í skildinum. Kári
snaraði skjöldinn svo hart að spjótið brotnaði.
Hann hafði brugðið sverðinu og hjó til Móðólfs.
Hann hjó í móti. Sverðið Kára kom á hjaltið og
stökk af í braut og á úlfliðinn Móðólfi og tók af
höndina og féll sverðið niður og svo höndin en
sverð Kára hljóp á síðuna Móðólfi og inn í
millum rifjanna. Féll Móðólfur þá og var þegar
dauður. Grani Gunnarsson þreif spjót og skaut
að Kára en Kári skaut niður við skildinum svo
að fastur stóð í vellinum en tók með hinni
vinstri hendi spjótið á lofti og skaut aftur að
Grana og tók þegar skjöld sinn hinni vinstri
hendi. Grani hafði skjöld fyrir sér. Kom spjótið í
skjöldinn og gekk þegar í gegnum og kom í
lærið Grana fyrir neðan smáþarmana og þar í
gegnum og svo í völlinn og komst hann eigi af
spjótinu fyrr en félagar hans drógu hann af og
bjuggu um hann í dæl nokkurri með hlífum.
Maður einn skaust að og ætlaði að höggva fót
undan Kára og komst á hlið honum. Björn hjó
af þessum manni höndina og skaust aftur síðan
að baki Kára og fengu þeir honum engan geig
gervan.
[...]
Varð hann og ekki sár og hvorgi þeirra félaga á
fundinum en þeir voru allir sárir er undan
komust. Hljópu þeir á hesta sína og hleyptu út á
Skaftá sem mest máttu þeir og urðu svo hræddir
að þeir komu hvergi til bæja og hvergi þorðu
þeir að segja tíðindin. Þeir Kári æptu að þeim er
þeir hleyptu út í ána.
Björn mælti: „Rennið þér nú brennumenn,“
segir hann. | 69 | Hverju ætlaði Björn að beita gegn óvinunum? | A | A gáfum sínum og fimi | B herkænsku sinni | C hlífiskildi sínum | D vopnum sínum og verjum | 0 |
Þorgeir skorargeir reið heim af sáttarfundinum.
Kári spurði hvort saman gengi sættin. Þorgeir
sagði að þeir voru sáttir að fullu. Kári tók hest
sinn og vildi í braut ríða.
„Eigi þarft þú í braut að ríða,“ segir Þorgeir,
„fyrir því að það var skilið í sætt vora að þú
skyldir hér vera jafnan hvern tíma er þú vildir.“
Kári mælti: „Ekki skal svo vera mágur því að
þegar ef eg veg víg nokkurt þá munu þeir það
mæla að þú sért í ráðum með mér og vil eg það
eigi. En það vil eg að þú takir við handsölum á
fé mínu og eignir ykkur Helgu Njálsdóttur konu
minni og dætrum mínum. Mun það þá ekki upp
tekið af þeim sökudólgum mínum.“
Þorgeir játaði því sem Kári vildi beitt hafa. Tók
Þorgeir þá handsölum á fé Kára.
Síðan reið Kári í braut. Hann hafði hesta tvo og
vopn sín og klæði og nokkurt lausafé í gulli og
silfri. Kári reið nú vestur fyrir Seljalandsmúla
og upp með Markarfljóti og svo upp í Þórsmörk.
Þar eru þrír bæir er í Mörk heita allir. Á mið-
bænum bjó sá maður er Björn hét og var
kallaður Björn hvíti.
[...]
Björn var maður sjálfhælinn en húsfreyju hans
þótti það illt. Hann var skyggn og skjótur á fæti.
Þangað kom Kári til gistingar og tóku þau við
honum báðum höndum. Var hann þar um
nóttina.
Um morguninn töluðust þeir við.
Kári mælti til Bjarnar: „Það vildi eg að þú tækir
við mér. Þykist eg hér vel kominn með þér.
Vildi eg að þú værir í ferðum með mér er þú ert
maður skyggn og frár enda ætla eg að þú munir
öruggur til áræðis.“
„Hvorki frý eg mér,“ segir Björn, „skyggnleiks
né áræðis eða nokkurrar karlmennsku. En því
munt þú hingað kominn að nú mun fokið í öll
skjól. En við áskorun þína Kári,“ segir Björn,
„þá skal ekki gera þig líkan hversdagsmönnum.
Skal eg víst verða þér að liði öllu slíku sem þú
beiðir.“
Húsfreyja hans varð áheyrsla og mælti: „Tröll
hafi þitt hól,“ sagði hún, „og skrum og skyldir
þú eigi mæla ykkur tál báðum og hégóma í
þessu. En gjarna vil eg veita Kára mat og aðra
góða hluti þá er eg veit að honum má gagn að
verða. En á harðræði Bjarnar skalt þú Kári ekki
treysta því að eg uggi að þér verði að öðru en
hann segir.“
Björn mælti: „Oft hefir þú veitt mér ámæli en
eg treysti mér svo vel að eg mun fyrir engum
manni á hæl hopa. Er hér raun til að því leita
fáir á mig að engir þora.“
Þar var Kári nokkura stund á laun og var það á
fárra manna viti. Ætluðu menn nú að hann
mundi riðinn norður um land á fund Guðmundar
hins ríka því að Kári lét Björn segja nábúum
sínum að hann hefði fundið Kára á förnum vegi
og riði hann þaðan upp á Goðaland og svo
norður á Gásasand og svo til Guðmundar hins
ríka norður á Möðruvöllu. Spurðist það þá um
allar sveitir.
[...]
Kári talar nú við Björn: „Við skulum ríða
austur um fjall og ofan í Skaftártungu og fara
leynilega um þingmannasveit Flosa því að eg
ætla að koma mér utan austur í Álftafirði.“
Björn mælti: „Þetta er hættuför mikil og munu
fáir hug til hafa nema þú og eg.“
Húsfreyja mælti: „Ef þú fylgir Kára illa þá skalt
þú það vita að aldrei skalt þú koma í mína
rekkju sinn síðan. Skulu frændur mínir gera
fjárskipti með okkur.“
„Það er líkara húsfreyja,“ segir Björn, „að fyrir
öðru þurfi ráð að gera en það beri til skilnaðar
okkars því að eg mun mér bera vitni um það
hver garpur eða afreksmaður eg er í vopna-
skipti.“
Þeir ríða nú um daginn á fjall og aldrei
almannaveg og ofan í Skaftártungu og fyrir ofan
bæi alla til Skaftár og leiddu hesta sína í dæl
11
nokkura. En þeir voru á njósn og höfðu svo um
sig búið að þá mátti ekki sjá.
Kári mælti þá til Bjarnar: „Hvað skulum við til
taka ef þeir ríða hér ofan að okkur af fjallinu?“
„Munu eigi tveir til,“ segir Björn, „annaðhvort
að ríða undan norður með brekkunum og láta þá
ríða um fram eða bíða ef nokkurir dveljast eftir
og ráða þá að þeim.“
Mart töluðu þeir um þetta og hafði Björn í sínu
orði hvort að hann vildi flýja sem harðast eða
hitt að hann vildi bíða og taka í móti og þótti
Kára að þessu allmikið gaman.
Nú er að segja frá Sigfússonum að þeir riðu
þann dag heiman sem þeir höfðu sagt Birni.
Þeir komu í Mörk og drápu þar á dyr og vildu
finna Björn en húsfreyja gekk til dyra og
heilsaði þeim. Þeir spurðu þegar að Birni.
Hún sagði að hann var riðinn ofan undir
Eyjafjöll og svo austur í Holt „því að hann á þar
fjárheimtur,“ sagði hún.
Þeir trúðu þessu og vissu að Björn átti þar fé að
heimta, riðu síðan austur á fjall og léttu eigi fyrr
en þeir komu í Skaftártungu og riðu ofan með
Skaftá og áðu þar sem þeir Kári ætluðu.
Skiptu þeir þá liði sínu. Ketill úr Mörk reið
austur í Meðalland og átta menn með honum en
hinir lögðust niður til svefns og urðu eigi fyrr
við varir en þeir Kári komu að þeim.
Þar gekk nes lítið í ána fram. Gekk Kári þar í
fram og bað Björn standa að baki sér og hafa
sig eigi allmjög frammi „en ger mér gagn slíkt
er þú mátt.“
„Hitt hafði eg ætlað,“ segir Björn, „að hafa
engan mann að hlífiskildi mér en þó er nú þar
komið að þú munt ráða verða. En með
vitsmunum mínum og hvatleik þá mun eg þó
verða þér að gagni en óvinum okkrum ekki
óskeinisamur.“
Þeir stóðu nú upp allir og hljópu að þeim og
varð skjótastur Móðólfur Ketilsson og lagði
spjóti til Kára. Kári hafði skjöldinn fyrir sér og
kom þar í lagið og festi í skildinum. Kári
snaraði skjöldinn svo hart að spjótið brotnaði.
Hann hafði brugðið sverðinu og hjó til Móðólfs.
Hann hjó í móti. Sverðið Kára kom á hjaltið og
stökk af í braut og á úlfliðinn Móðólfi og tók af
höndina og féll sverðið niður og svo höndin en
sverð Kára hljóp á síðuna Móðólfi og inn í
millum rifjanna. Féll Móðólfur þá og var þegar
dauður. Grani Gunnarsson þreif spjót og skaut
að Kára en Kári skaut niður við skildinum svo
að fastur stóð í vellinum en tók með hinni
vinstri hendi spjótið á lofti og skaut aftur að
Grana og tók þegar skjöld sinn hinni vinstri
hendi. Grani hafði skjöld fyrir sér. Kom spjótið í
skjöldinn og gekk þegar í gegnum og kom í
lærið Grana fyrir neðan smáþarmana og þar í
gegnum og svo í völlinn og komst hann eigi af
spjótinu fyrr en félagar hans drógu hann af og
bjuggu um hann í dæl nokkurri með hlífum.
Maður einn skaust að og ætlaði að höggva fót
undan Kára og komst á hlið honum. Björn hjó
af þessum manni höndina og skaust aftur síðan
að baki Kára og fengu þeir honum engan geig
gervan.
[...]
Varð hann og ekki sár og hvorgi þeirra félaga á
fundinum en þeir voru allir sárir er undan
komust. Hljópu þeir á hesta sína og hleyptu út á
Skaftá sem mest máttu þeir og urðu svo hræddir
að þeir komu hvergi til bæja og hvergi þorðu
þeir að segja tíðindin. Þeir Kári æptu að þeim er
þeir hleyptu út í ána.
Björn mælti: „Rennið þér nú brennumenn,“
segir hann. | 70 | Að hafa einhvern að hlífiskildi sér, þýðir í textanum að | C | A hlífa einhverjum við dauða | B hlífa sér hvergi | C láta einhvern verja sig | D verja einhvern árásum | 2 |
Þorgeir skorargeir reið heim af sáttarfundinum.
Kári spurði hvort saman gengi sættin. Þorgeir
sagði að þeir voru sáttir að fullu. Kári tók hest
sinn og vildi í braut ríða.
„Eigi þarft þú í braut að ríða,“ segir Þorgeir,
„fyrir því að það var skilið í sætt vora að þú
skyldir hér vera jafnan hvern tíma er þú vildir.“
Kári mælti: „Ekki skal svo vera mágur því að
þegar ef eg veg víg nokkurt þá munu þeir það
mæla að þú sért í ráðum með mér og vil eg það
eigi. En það vil eg að þú takir við handsölum á
fé mínu og eignir ykkur Helgu Njálsdóttur konu
minni og dætrum mínum. Mun það þá ekki upp
tekið af þeim sökudólgum mínum.“
Þorgeir játaði því sem Kári vildi beitt hafa. Tók
Þorgeir þá handsölum á fé Kára.
Síðan reið Kári í braut. Hann hafði hesta tvo og
vopn sín og klæði og nokkurt lausafé í gulli og
silfri. Kári reið nú vestur fyrir Seljalandsmúla
og upp með Markarfljóti og svo upp í Þórsmörk.
Þar eru þrír bæir er í Mörk heita allir. Á mið-
bænum bjó sá maður er Björn hét og var
kallaður Björn hvíti.
[...]
Björn var maður sjálfhælinn en húsfreyju hans
þótti það illt. Hann var skyggn og skjótur á fæti.
Þangað kom Kári til gistingar og tóku þau við
honum báðum höndum. Var hann þar um
nóttina.
Um morguninn töluðust þeir við.
Kári mælti til Bjarnar: „Það vildi eg að þú tækir
við mér. Þykist eg hér vel kominn með þér.
Vildi eg að þú værir í ferðum með mér er þú ert
maður skyggn og frár enda ætla eg að þú munir
öruggur til áræðis.“
„Hvorki frý eg mér,“ segir Björn, „skyggnleiks
né áræðis eða nokkurrar karlmennsku. En því
munt þú hingað kominn að nú mun fokið í öll
skjól. En við áskorun þína Kári,“ segir Björn,
„þá skal ekki gera þig líkan hversdagsmönnum.
Skal eg víst verða þér að liði öllu slíku sem þú
beiðir.“
Húsfreyja hans varð áheyrsla og mælti: „Tröll
hafi þitt hól,“ sagði hún, „og skrum og skyldir
þú eigi mæla ykkur tál báðum og hégóma í
þessu. En gjarna vil eg veita Kára mat og aðra
góða hluti þá er eg veit að honum má gagn að
verða. En á harðræði Bjarnar skalt þú Kári ekki
treysta því að eg uggi að þér verði að öðru en
hann segir.“
Björn mælti: „Oft hefir þú veitt mér ámæli en
eg treysti mér svo vel að eg mun fyrir engum
manni á hæl hopa. Er hér raun til að því leita
fáir á mig að engir þora.“
Þar var Kári nokkura stund á laun og var það á
fárra manna viti. Ætluðu menn nú að hann
mundi riðinn norður um land á fund Guðmundar
hins ríka því að Kári lét Björn segja nábúum
sínum að hann hefði fundið Kára á förnum vegi
og riði hann þaðan upp á Goðaland og svo
norður á Gásasand og svo til Guðmundar hins
ríka norður á Möðruvöllu. Spurðist það þá um
allar sveitir.
[...]
Kári talar nú við Björn: „Við skulum ríða
austur um fjall og ofan í Skaftártungu og fara
leynilega um þingmannasveit Flosa því að eg
ætla að koma mér utan austur í Álftafirði.“
Björn mælti: „Þetta er hættuför mikil og munu
fáir hug til hafa nema þú og eg.“
Húsfreyja mælti: „Ef þú fylgir Kára illa þá skalt
þú það vita að aldrei skalt þú koma í mína
rekkju sinn síðan. Skulu frændur mínir gera
fjárskipti með okkur.“
„Það er líkara húsfreyja,“ segir Björn, „að fyrir
öðru þurfi ráð að gera en það beri til skilnaðar
okkars því að eg mun mér bera vitni um það
hver garpur eða afreksmaður eg er í vopna-
skipti.“
Þeir ríða nú um daginn á fjall og aldrei
almannaveg og ofan í Skaftártungu og fyrir ofan
bæi alla til Skaftár og leiddu hesta sína í dæl
11
nokkura. En þeir voru á njósn og höfðu svo um
sig búið að þá mátti ekki sjá.
Kári mælti þá til Bjarnar: „Hvað skulum við til
taka ef þeir ríða hér ofan að okkur af fjallinu?“
„Munu eigi tveir til,“ segir Björn, „annaðhvort
að ríða undan norður með brekkunum og láta þá
ríða um fram eða bíða ef nokkurir dveljast eftir
og ráða þá að þeim.“
Mart töluðu þeir um þetta og hafði Björn í sínu
orði hvort að hann vildi flýja sem harðast eða
hitt að hann vildi bíða og taka í móti og þótti
Kára að þessu allmikið gaman.
Nú er að segja frá Sigfússonum að þeir riðu
þann dag heiman sem þeir höfðu sagt Birni.
Þeir komu í Mörk og drápu þar á dyr og vildu
finna Björn en húsfreyja gekk til dyra og
heilsaði þeim. Þeir spurðu þegar að Birni.
Hún sagði að hann var riðinn ofan undir
Eyjafjöll og svo austur í Holt „því að hann á þar
fjárheimtur,“ sagði hún.
Þeir trúðu þessu og vissu að Björn átti þar fé að
heimta, riðu síðan austur á fjall og léttu eigi fyrr
en þeir komu í Skaftártungu og riðu ofan með
Skaftá og áðu þar sem þeir Kári ætluðu.
Skiptu þeir þá liði sínu. Ketill úr Mörk reið
austur í Meðalland og átta menn með honum en
hinir lögðust niður til svefns og urðu eigi fyrr
við varir en þeir Kári komu að þeim.
Þar gekk nes lítið í ána fram. Gekk Kári þar í
fram og bað Björn standa að baki sér og hafa
sig eigi allmjög frammi „en ger mér gagn slíkt
er þú mátt.“
„Hitt hafði eg ætlað,“ segir Björn, „að hafa
engan mann að hlífiskildi mér en þó er nú þar
komið að þú munt ráða verða. En með
vitsmunum mínum og hvatleik þá mun eg þó
verða þér að gagni en óvinum okkrum ekki
óskeinisamur.“
Þeir stóðu nú upp allir og hljópu að þeim og
varð skjótastur Móðólfur Ketilsson og lagði
spjóti til Kára. Kári hafði skjöldinn fyrir sér og
kom þar í lagið og festi í skildinum. Kári
snaraði skjöldinn svo hart að spjótið brotnaði.
Hann hafði brugðið sverðinu og hjó til Móðólfs.
Hann hjó í móti. Sverðið Kára kom á hjaltið og
stökk af í braut og á úlfliðinn Móðólfi og tók af
höndina og féll sverðið niður og svo höndin en
sverð Kára hljóp á síðuna Móðólfi og inn í
millum rifjanna. Féll Móðólfur þá og var þegar
dauður. Grani Gunnarsson þreif spjót og skaut
að Kára en Kári skaut niður við skildinum svo
að fastur stóð í vellinum en tók með hinni
vinstri hendi spjótið á lofti og skaut aftur að
Grana og tók þegar skjöld sinn hinni vinstri
hendi. Grani hafði skjöld fyrir sér. Kom spjótið í
skjöldinn og gekk þegar í gegnum og kom í
lærið Grana fyrir neðan smáþarmana og þar í
gegnum og svo í völlinn og komst hann eigi af
spjótinu fyrr en félagar hans drógu hann af og
bjuggu um hann í dæl nokkurri með hlífum.
Maður einn skaust að og ætlaði að höggva fót
undan Kára og komst á hlið honum. Björn hjó
af þessum manni höndina og skaust aftur síðan
að baki Kára og fengu þeir honum engan geig
gervan.
[...]
Varð hann og ekki sár og hvorgi þeirra félaga á
fundinum en þeir voru allir sárir er undan
komust. Hljópu þeir á hesta sína og hleyptu út á
Skaftá sem mest máttu þeir og urðu svo hræddir
að þeir komu hvergi til bæja og hvergi þorðu
þeir að segja tíðindin. Þeir Kári æptu að þeim er
þeir hleyptu út í ána.
Björn mælti: „Rennið þér nú brennumenn,“
segir hann. | 71 | Björn bóndi reyndist Kára | B | A betri í orði en á borði | B betri en enginn | C betur en nokkur hafði verið | D sem hinn besti víkingur | 1 |
Þorgeir skorargeir reið heim af sáttarfundinum.
Kári spurði hvort saman gengi sættin. Þorgeir
sagði að þeir voru sáttir að fullu. Kári tók hest
sinn og vildi í braut ríða.
„Eigi þarft þú í braut að ríða,“ segir Þorgeir,
„fyrir því að það var skilið í sætt vora að þú
skyldir hér vera jafnan hvern tíma er þú vildir.“
Kári mælti: „Ekki skal svo vera mágur því að
þegar ef eg veg víg nokkurt þá munu þeir það
mæla að þú sért í ráðum með mér og vil eg það
eigi. En það vil eg að þú takir við handsölum á
fé mínu og eignir ykkur Helgu Njálsdóttur konu
minni og dætrum mínum. Mun það þá ekki upp
tekið af þeim sökudólgum mínum.“
Þorgeir játaði því sem Kári vildi beitt hafa. Tók
Þorgeir þá handsölum á fé Kára.
Síðan reið Kári í braut. Hann hafði hesta tvo og
vopn sín og klæði og nokkurt lausafé í gulli og
silfri. Kári reið nú vestur fyrir Seljalandsmúla
og upp með Markarfljóti og svo upp í Þórsmörk.
Þar eru þrír bæir er í Mörk heita allir. Á mið-
bænum bjó sá maður er Björn hét og var
kallaður Björn hvíti.
[...]
Björn var maður sjálfhælinn en húsfreyju hans
þótti það illt. Hann var skyggn og skjótur á fæti.
Þangað kom Kári til gistingar og tóku þau við
honum báðum höndum. Var hann þar um
nóttina.
Um morguninn töluðust þeir við.
Kári mælti til Bjarnar: „Það vildi eg að þú tækir
við mér. Þykist eg hér vel kominn með þér.
Vildi eg að þú værir í ferðum með mér er þú ert
maður skyggn og frár enda ætla eg að þú munir
öruggur til áræðis.“
„Hvorki frý eg mér,“ segir Björn, „skyggnleiks
né áræðis eða nokkurrar karlmennsku. En því
munt þú hingað kominn að nú mun fokið í öll
skjól. En við áskorun þína Kári,“ segir Björn,
„þá skal ekki gera þig líkan hversdagsmönnum.
Skal eg víst verða þér að liði öllu slíku sem þú
beiðir.“
Húsfreyja hans varð áheyrsla og mælti: „Tröll
hafi þitt hól,“ sagði hún, „og skrum og skyldir
þú eigi mæla ykkur tál báðum og hégóma í
þessu. En gjarna vil eg veita Kára mat og aðra
góða hluti þá er eg veit að honum má gagn að
verða. En á harðræði Bjarnar skalt þú Kári ekki
treysta því að eg uggi að þér verði að öðru en
hann segir.“
Björn mælti: „Oft hefir þú veitt mér ámæli en
eg treysti mér svo vel að eg mun fyrir engum
manni á hæl hopa. Er hér raun til að því leita
fáir á mig að engir þora.“
Þar var Kári nokkura stund á laun og var það á
fárra manna viti. Ætluðu menn nú að hann
mundi riðinn norður um land á fund Guðmundar
hins ríka því að Kári lét Björn segja nábúum
sínum að hann hefði fundið Kára á förnum vegi
og riði hann þaðan upp á Goðaland og svo
norður á Gásasand og svo til Guðmundar hins
ríka norður á Möðruvöllu. Spurðist það þá um
allar sveitir.
[...]
Kári talar nú við Björn: „Við skulum ríða
austur um fjall og ofan í Skaftártungu og fara
leynilega um þingmannasveit Flosa því að eg
ætla að koma mér utan austur í Álftafirði.“
Björn mælti: „Þetta er hættuför mikil og munu
fáir hug til hafa nema þú og eg.“
Húsfreyja mælti: „Ef þú fylgir Kára illa þá skalt
þú það vita að aldrei skalt þú koma í mína
rekkju sinn síðan. Skulu frændur mínir gera
fjárskipti með okkur.“
„Það er líkara húsfreyja,“ segir Björn, „að fyrir
öðru þurfi ráð að gera en það beri til skilnaðar
okkars því að eg mun mér bera vitni um það
hver garpur eða afreksmaður eg er í vopna-
skipti.“
Þeir ríða nú um daginn á fjall og aldrei
almannaveg og ofan í Skaftártungu og fyrir ofan
bæi alla til Skaftár og leiddu hesta sína í dæl
11
nokkura. En þeir voru á njósn og höfðu svo um
sig búið að þá mátti ekki sjá.
Kári mælti þá til Bjarnar: „Hvað skulum við til
taka ef þeir ríða hér ofan að okkur af fjallinu?“
„Munu eigi tveir til,“ segir Björn, „annaðhvort
að ríða undan norður með brekkunum og láta þá
ríða um fram eða bíða ef nokkurir dveljast eftir
og ráða þá að þeim.“
Mart töluðu þeir um þetta og hafði Björn í sínu
orði hvort að hann vildi flýja sem harðast eða
hitt að hann vildi bíða og taka í móti og þótti
Kára að þessu allmikið gaman.
Nú er að segja frá Sigfússonum að þeir riðu
þann dag heiman sem þeir höfðu sagt Birni.
Þeir komu í Mörk og drápu þar á dyr og vildu
finna Björn en húsfreyja gekk til dyra og
heilsaði þeim. Þeir spurðu þegar að Birni.
Hún sagði að hann var riðinn ofan undir
Eyjafjöll og svo austur í Holt „því að hann á þar
fjárheimtur,“ sagði hún.
Þeir trúðu þessu og vissu að Björn átti þar fé að
heimta, riðu síðan austur á fjall og léttu eigi fyrr
en þeir komu í Skaftártungu og riðu ofan með
Skaftá og áðu þar sem þeir Kári ætluðu.
Skiptu þeir þá liði sínu. Ketill úr Mörk reið
austur í Meðalland og átta menn með honum en
hinir lögðust niður til svefns og urðu eigi fyrr
við varir en þeir Kári komu að þeim.
Þar gekk nes lítið í ána fram. Gekk Kári þar í
fram og bað Björn standa að baki sér og hafa
sig eigi allmjög frammi „en ger mér gagn slíkt
er þú mátt.“
„Hitt hafði eg ætlað,“ segir Björn, „að hafa
engan mann að hlífiskildi mér en þó er nú þar
komið að þú munt ráða verða. En með
vitsmunum mínum og hvatleik þá mun eg þó
verða þér að gagni en óvinum okkrum ekki
óskeinisamur.“
Þeir stóðu nú upp allir og hljópu að þeim og
varð skjótastur Móðólfur Ketilsson og lagði
spjóti til Kára. Kári hafði skjöldinn fyrir sér og
kom þar í lagið og festi í skildinum. Kári
snaraði skjöldinn svo hart að spjótið brotnaði.
Hann hafði brugðið sverðinu og hjó til Móðólfs.
Hann hjó í móti. Sverðið Kára kom á hjaltið og
stökk af í braut og á úlfliðinn Móðólfi og tók af
höndina og féll sverðið niður og svo höndin en
sverð Kára hljóp á síðuna Móðólfi og inn í
millum rifjanna. Féll Móðólfur þá og var þegar
dauður. Grani Gunnarsson þreif spjót og skaut
að Kára en Kári skaut niður við skildinum svo
að fastur stóð í vellinum en tók með hinni
vinstri hendi spjótið á lofti og skaut aftur að
Grana og tók þegar skjöld sinn hinni vinstri
hendi. Grani hafði skjöld fyrir sér. Kom spjótið í
skjöldinn og gekk þegar í gegnum og kom í
lærið Grana fyrir neðan smáþarmana og þar í
gegnum og svo í völlinn og komst hann eigi af
spjótinu fyrr en félagar hans drógu hann af og
bjuggu um hann í dæl nokkurri með hlífum.
Maður einn skaust að og ætlaði að höggva fót
undan Kára og komst á hlið honum. Björn hjó
af þessum manni höndina og skaust aftur síðan
að baki Kára og fengu þeir honum engan geig
gervan.
[...]
Varð hann og ekki sár og hvorgi þeirra félaga á
fundinum en þeir voru allir sárir er undan
komust. Hljópu þeir á hesta sína og hleyptu út á
Skaftá sem mest máttu þeir og urðu svo hræddir
að þeir komu hvergi til bæja og hvergi þorðu
þeir að segja tíðindin. Þeir Kári æptu að þeim er
þeir hleyptu út í ána.
Björn mælti: „Rennið þér nú brennumenn,“
segir hann. | 72 | Um samskipti Bjarnar og Kára má segja að | A | A ber er hver að baki, nema sér bróður eigi | B enginn er annars bróðir í leik | C jöfn byrði brýtur engra bak | D margur beygir bakið en ber þó lítið heim | 0 |
Hljóðnað er, borg, á breiðum strætum þínum,
bláhvítur snjór við vota steina sefur,
draumsilki rakið dimma nóttin hefur
deginum fegra upp úr silfurskrínum.
Vökunnar logi er enn í augum mínum,
órói dagsins bleika spurning grefur
djúpt í mitt hjarta, er kemur seinna og krefur
kyrrðina um svar, um lausn á gátum sínum.
Vinur, þú sefur einn við opinn glugga,
æskunnar brunn í svefnsins gylltu festi
sígur þú í og safnar fullum höndum.
Hugur minn man þinn háa pálmaskugga,
hafi ég komið líkur þreyttum gesti
utan frá lífsins eyðihvítu söndum. | 41 | Hverjir eru höfuðstafirnir í fyrsta erindi? | A | A b og d | B d og d | C h og b | D h og d | 0 |
Hljóðnað er, borg, á breiðum strætum þínum,
bláhvítur snjór við vota steina sefur,
draumsilki rakið dimma nóttin hefur
deginum fegra upp úr silfurskrínum.
Vökunnar logi er enn í augum mínum,
órói dagsins bleika spurning grefur
djúpt í mitt hjarta, er kemur seinna og krefur
kyrrðina um svar, um lausn á gátum sínum.
Vinur, þú sefur einn við opinn glugga,
æskunnar brunn í svefnsins gylltu festi
sígur þú í og safnar fullum höndum.
Hugur minn man þinn háa pálmaskugga,
hafi ég komið líkur þreyttum gesti
utan frá lífsins eyðihvítu söndum. | 42 | Í fyrsta erindi má greina persónugervingar. Hvert af eftirfarandi er persónugert í fyrsta erindi ljóðsins? | C | A borgin | B silfurskrín | C snjórinn | D steinarnir | 2 |
Hljóðnað er, borg, á breiðum strætum þínum,
bláhvítur snjór við vota steina sefur,
draumsilki rakið dimma nóttin hefur
deginum fegra upp úr silfurskrínum.
Vökunnar logi er enn í augum mínum,
órói dagsins bleika spurning grefur
djúpt í mitt hjarta, er kemur seinna og krefur
kyrrðina um svar, um lausn á gátum sínum.
Vinur, þú sefur einn við opinn glugga,
æskunnar brunn í svefnsins gylltu festi
sígur þú í og safnar fullum höndum.
Hugur minn man þinn háa pálmaskugga,
hafi ég komið líkur þreyttum gesti
utan frá lífsins eyðihvítu söndum. | 43 | Hver er gerandinn (frumlagið) í 3.-4. línu fyrsta erindis? | C | A dagurinn | B draumsilki | C nóttin | D silfurskrín | 2 |
Hljóðnað er, borg, á breiðum strætum þínum,
bláhvítur snjór við vota steina sefur,
draumsilki rakið dimma nóttin hefur
deginum fegra upp úr silfurskrínum.
Vökunnar logi er enn í augum mínum,
órói dagsins bleika spurning grefur
djúpt í mitt hjarta, er kemur seinna og krefur
kyrrðina um svar, um lausn á gátum sínum.
Vinur, þú sefur einn við opinn glugga,
æskunnar brunn í svefnsins gylltu festi
sígur þú í og safnar fullum höndum.
Hugur minn man þinn háa pálmaskugga,
hafi ég komið líkur þreyttum gesti
utan frá lífsins eyðihvítu söndum. | 44 | Hvern ávarpar skáldið í fyrsta erindi? | B | A almenning | B borgina | C strætin | D vin sinn | 1 |
Hljóðnað er, borg, á breiðum strætum þínum,
bláhvítur snjór við vota steina sefur,
draumsilki rakið dimma nóttin hefur
deginum fegra upp úr silfurskrínum.
Vökunnar logi er enn í augum mínum,
órói dagsins bleika spurning grefur
djúpt í mitt hjarta, er kemur seinna og krefur
kyrrðina um svar, um lausn á gátum sínum.
Vinur, þú sefur einn við opinn glugga,
æskunnar brunn í svefnsins gylltu festi
sígur þú í og safnar fullum höndum.
Hugur minn man þinn háa pálmaskugga,
hafi ég komið líkur þreyttum gesti
utan frá lífsins eyðihvítu söndum. | 45 | Bragarháttur ljóðsins kallast sonnetta. Rímið í öðru erindi þessarar sonnettu má tákna með | D | A AAAA | B AABB | C ABAB | D ABBA | 3 |
Hljóðnað er, borg, á breiðum strætum þínum,
bláhvítur snjór við vota steina sefur,
draumsilki rakið dimma nóttin hefur
deginum fegra upp úr silfurskrínum.
Vökunnar logi er enn í augum mínum,
órói dagsins bleika spurning grefur
djúpt í mitt hjarta, er kemur seinna og krefur
kyrrðina um svar, um lausn á gátum sínum.
Vinur, þú sefur einn við opinn glugga,
æskunnar brunn í svefnsins gylltu festi
sígur þú í og safnar fullum höndum.
Hugur minn man þinn háa pálmaskugga,
hafi ég komið líkur þreyttum gesti
utan frá lífsins eyðihvítu söndum. | 46 | Í öðru erindi ljóðsins má greina | D | A bjartsýni | B gleði | C sorg | D ugg | 3 |
Ég stakk bókinni aftur í umslagið. Ég ýtti
henni fram á skrifborðshornið sem næst var
dyrunum. Þar átti ég auðvelt með að hafa auga
með bögglinum þótt ég sæti að störfum. Ég var í
þann mund að kveikja á tölvunni minni til að
semja greinarkorn þegar ég heyrði skúrdyrnar
opnaðar og einhvern ganga upp stigann. Ég
kannaðist við fótatakið þótt ég gæti í fljótu
bragði ekki gert mér grein fyrir hver þar var á
ferli.
Eysteinn bróðir minn stóð allt í einu í gættinni
og sagði: — Mér tókst það.
Mér dauðbrá. — Tókst hvað? hváði ég.
— Komdu með, Kiddi, og sjáðu, svaraði
hann.
Eysteinn var skikkanlega klæddur. Nú mátti
ljóst vera hvað mamma gerði við gömlu fötin
mín. Hann var kominn í gráa rykfrakkann með
stóru ljósbrúnu hnöppunum. Ég sá hvorki
buxurnar né skóna fyrir skrifborðinu, en án efa
leit hvort tveggja kunnuglega út. Ég virti fyrir
mér andlit hans, hann skipti vinstra megin sem
fyrr, síður skolleitur hártoppur féll fram á ennið.
Nefið var svipað mínu, fínlegt og oddhvasst.
Þurr húðin var brúnleit en örum rist eftir graftar-
bólur, augun alvörugefin, en björt af hamingju
aldrei þessu vant. — Heyrðu, hvar fékkstu þessi
fínu föt? spurði ég.
— Hjá mömmu. Hann brosti. — Ætlarðu að
koma?
— Koma hvert? Ég var tregur til, tæplega
búinn að ná mér eftir áfallið að sjá hann.
— Heim á Vatnsstíg 1. Eysteinn lét eins og
ekkert væri sjálfsagðara.
Ég lét aftur augun andartak, síðan sagði ég:
— Ég hef ekki komið þangað í tæpa tvo áratugi,
og þér er fullljóst hvers vegna.
— Ég óskaði ekki eftir húsinu öllu, hann
reigði sig, — ég sagði við mömmu að við ættum
að skipta því bræðurnir. Ég stakk meira að segja
upp á því að þú fengir neðri hæðina, eða þá að
húsið yrði selt, en hún mátti ekki heyra á það
minnst, hún sagði að ég ætti að lifa af
neðrihæðarleigunni.
— Ó, en yndislegt, lifa af neðrihæðarleigunni,
blessaður, sagði ég, og hló hátt.
— Ég er svo ópraktískur, tautaði hann, — svo
verð ég líka að búa einn, annað get ég ekki, þú
veist það, Kiddi.
— Við höfum ekki talast við í hartnær sextán
ár, sagði ég, — en samt tökum við upp þráðinn
rétt eins og við hefðum síðast sést í gærkvöldi,
lifa af leigu, hefur ekki neðri hæðin staðið auð
og ókynt og grotnað niður, en nú jæja, við skul-
um ekki vera að þrefa um þetta. Ég reis á fætur
og drap á tölvunni.
— Já, sagði hann, — en það er satt, þetta er
allt búið og gert fyrir löngu.
— Einmitt, sagði ég gramur.
— Viltu ekki koma með mér rétt sem
snöggvast, sagði hann biðjandi. — Ég verð að
sýna einhverjum hvað mér tókst.
Ég tók frakkann minn af snaga og setti upp
hattinn. Eysteinn hörfaði úr gættinni og gekk á
undan mér niður stigann. Gamla gilda reynitréð
í garðinu réri í vindinum og laufin lágu vatnsósa
og gulbrún á stéttinni og í grasinu. Það hafði
gengið á með köldum rigningarhryðjum um
morguninn, vetur var í nánd. Þegar við komum
út á götuna brosti ég til hans, hann brosti á móti.
— Jæja Eysteinn, hvert þá? Tæplega í bíó?
— Nei, sagði hann og brosti breiðar. — Heim
á Vatnsstíg 1.
Við lögðum af stað og gengum þegjandi góða
stund. — Hvernig hefurðu það?
— Nú svona skítsæmilegt, svaraði ég stuttur í
spuna. | 47 | Í upphafi textans hugðist sögumaður | B | A fara á pósthúsið | B hefja vinnu sína | C ná í eitthvað í skúrinn | D vafra á Netinu | 1 |
Ég stakk bókinni aftur í umslagið. Ég ýtti
henni fram á skrifborðshornið sem næst var
dyrunum. Þar átti ég auðvelt með að hafa auga
með bögglinum þótt ég sæti að störfum. Ég var í
þann mund að kveikja á tölvunni minni til að
semja greinarkorn þegar ég heyrði skúrdyrnar
opnaðar og einhvern ganga upp stigann. Ég
kannaðist við fótatakið þótt ég gæti í fljótu
bragði ekki gert mér grein fyrir hver þar var á
ferli.
Eysteinn bróðir minn stóð allt í einu í gættinni
og sagði: — Mér tókst það.
Mér dauðbrá. — Tókst hvað? hváði ég.
— Komdu með, Kiddi, og sjáðu, svaraði
hann.
Eysteinn var skikkanlega klæddur. Nú mátti
ljóst vera hvað mamma gerði við gömlu fötin
mín. Hann var kominn í gráa rykfrakkann með
stóru ljósbrúnu hnöppunum. Ég sá hvorki
buxurnar né skóna fyrir skrifborðinu, en án efa
leit hvort tveggja kunnuglega út. Ég virti fyrir
mér andlit hans, hann skipti vinstra megin sem
fyrr, síður skolleitur hártoppur féll fram á ennið.
Nefið var svipað mínu, fínlegt og oddhvasst.
Þurr húðin var brúnleit en örum rist eftir graftar-
bólur, augun alvörugefin, en björt af hamingju
aldrei þessu vant. — Heyrðu, hvar fékkstu þessi
fínu föt? spurði ég.
— Hjá mömmu. Hann brosti. — Ætlarðu að
koma?
— Koma hvert? Ég var tregur til, tæplega
búinn að ná mér eftir áfallið að sjá hann.
— Heim á Vatnsstíg 1. Eysteinn lét eins og
ekkert væri sjálfsagðara.
Ég lét aftur augun andartak, síðan sagði ég:
— Ég hef ekki komið þangað í tæpa tvo áratugi,
og þér er fullljóst hvers vegna.
— Ég óskaði ekki eftir húsinu öllu, hann
reigði sig, — ég sagði við mömmu að við ættum
að skipta því bræðurnir. Ég stakk meira að segja
upp á því að þú fengir neðri hæðina, eða þá að
húsið yrði selt, en hún mátti ekki heyra á það
minnst, hún sagði að ég ætti að lifa af
neðrihæðarleigunni.
— Ó, en yndislegt, lifa af neðrihæðarleigunni,
blessaður, sagði ég, og hló hátt.
— Ég er svo ópraktískur, tautaði hann, — svo
verð ég líka að búa einn, annað get ég ekki, þú
veist það, Kiddi.
— Við höfum ekki talast við í hartnær sextán
ár, sagði ég, — en samt tökum við upp þráðinn
rétt eins og við hefðum síðast sést í gærkvöldi,
lifa af leigu, hefur ekki neðri hæðin staðið auð
og ókynt og grotnað niður, en nú jæja, við skul-
um ekki vera að þrefa um þetta. Ég reis á fætur
og drap á tölvunni.
— Já, sagði hann, — en það er satt, þetta er
allt búið og gert fyrir löngu.
— Einmitt, sagði ég gramur.
— Viltu ekki koma með mér rétt sem
snöggvast, sagði hann biðjandi. — Ég verð að
sýna einhverjum hvað mér tókst.
Ég tók frakkann minn af snaga og setti upp
hattinn. Eysteinn hörfaði úr gættinni og gekk á
undan mér niður stigann. Gamla gilda reynitréð
í garðinu réri í vindinum og laufin lágu vatnsósa
og gulbrún á stéttinni og í grasinu. Það hafði
gengið á með köldum rigningarhryðjum um
morguninn, vetur var í nánd. Þegar við komum
út á götuna brosti ég til hans, hann brosti á móti.
— Jæja Eysteinn, hvert þá? Tæplega í bíó?
— Nei, sagði hann og brosti breiðar. — Heim
á Vatnsstíg 1.
Við lögðum af stað og gengum þegjandi góða
stund. — Hvernig hefurðu það?
— Nú svona skítsæmilegt, svaraði ég stuttur í
spuna. | 48 | Bræðurnir höfðu ekki hist lengi vegna | C | A afbrýðisemi | B eineltis | C ósættis | D útskúfunar | 2 |
Ég stakk bókinni aftur í umslagið. Ég ýtti
henni fram á skrifborðshornið sem næst var
dyrunum. Þar átti ég auðvelt með að hafa auga
með bögglinum þótt ég sæti að störfum. Ég var í
þann mund að kveikja á tölvunni minni til að
semja greinarkorn þegar ég heyrði skúrdyrnar
opnaðar og einhvern ganga upp stigann. Ég
kannaðist við fótatakið þótt ég gæti í fljótu
bragði ekki gert mér grein fyrir hver þar var á
ferli.
Eysteinn bróðir minn stóð allt í einu í gættinni
og sagði: — Mér tókst það.
Mér dauðbrá. — Tókst hvað? hváði ég.
— Komdu með, Kiddi, og sjáðu, svaraði
hann.
Eysteinn var skikkanlega klæddur. Nú mátti
ljóst vera hvað mamma gerði við gömlu fötin
mín. Hann var kominn í gráa rykfrakkann með
stóru ljósbrúnu hnöppunum. Ég sá hvorki
buxurnar né skóna fyrir skrifborðinu, en án efa
leit hvort tveggja kunnuglega út. Ég virti fyrir
mér andlit hans, hann skipti vinstra megin sem
fyrr, síður skolleitur hártoppur féll fram á ennið.
Nefið var svipað mínu, fínlegt og oddhvasst.
Þurr húðin var brúnleit en örum rist eftir graftar-
bólur, augun alvörugefin, en björt af hamingju
aldrei þessu vant. — Heyrðu, hvar fékkstu þessi
fínu föt? spurði ég.
— Hjá mömmu. Hann brosti. — Ætlarðu að
koma?
— Koma hvert? Ég var tregur til, tæplega
búinn að ná mér eftir áfallið að sjá hann.
— Heim á Vatnsstíg 1. Eysteinn lét eins og
ekkert væri sjálfsagðara.
Ég lét aftur augun andartak, síðan sagði ég:
— Ég hef ekki komið þangað í tæpa tvo áratugi,
og þér er fullljóst hvers vegna.
— Ég óskaði ekki eftir húsinu öllu, hann
reigði sig, — ég sagði við mömmu að við ættum
að skipta því bræðurnir. Ég stakk meira að segja
upp á því að þú fengir neðri hæðina, eða þá að
húsið yrði selt, en hún mátti ekki heyra á það
minnst, hún sagði að ég ætti að lifa af
neðrihæðarleigunni.
— Ó, en yndislegt, lifa af neðrihæðarleigunni,
blessaður, sagði ég, og hló hátt.
— Ég er svo ópraktískur, tautaði hann, — svo
verð ég líka að búa einn, annað get ég ekki, þú
veist það, Kiddi.
— Við höfum ekki talast við í hartnær sextán
ár, sagði ég, — en samt tökum við upp þráðinn
rétt eins og við hefðum síðast sést í gærkvöldi,
lifa af leigu, hefur ekki neðri hæðin staðið auð
og ókynt og grotnað niður, en nú jæja, við skul-
um ekki vera að þrefa um þetta. Ég reis á fætur
og drap á tölvunni.
— Já, sagði hann, — en það er satt, þetta er
allt búið og gert fyrir löngu.
— Einmitt, sagði ég gramur.
— Viltu ekki koma með mér rétt sem
snöggvast, sagði hann biðjandi. — Ég verð að
sýna einhverjum hvað mér tókst.
Ég tók frakkann minn af snaga og setti upp
hattinn. Eysteinn hörfaði úr gættinni og gekk á
undan mér niður stigann. Gamla gilda reynitréð
í garðinu réri í vindinum og laufin lágu vatnsósa
og gulbrún á stéttinni og í grasinu. Það hafði
gengið á með köldum rigningarhryðjum um
morguninn, vetur var í nánd. Þegar við komum
út á götuna brosti ég til hans, hann brosti á móti.
— Jæja Eysteinn, hvert þá? Tæplega í bíó?
— Nei, sagði hann og brosti breiðar. — Heim
á Vatnsstíg 1.
Við lögðum af stað og gengum þegjandi góða
stund. — Hvernig hefurðu það?
— Nú svona skítsæmilegt, svaraði ég stuttur í
spuna. | 49 | „Ó, en yndislegt, lifa af neðrihæðarleigunni.“ Í orðum Kidda má greina | A | A hæðni | B samúð | C spaug | D öfund | 0 |
Ég stakk bókinni aftur í umslagið. Ég ýtti
henni fram á skrifborðshornið sem næst var
dyrunum. Þar átti ég auðvelt með að hafa auga
með bögglinum þótt ég sæti að störfum. Ég var í
þann mund að kveikja á tölvunni minni til að
semja greinarkorn þegar ég heyrði skúrdyrnar
opnaðar og einhvern ganga upp stigann. Ég
kannaðist við fótatakið þótt ég gæti í fljótu
bragði ekki gert mér grein fyrir hver þar var á
ferli.
Eysteinn bróðir minn stóð allt í einu í gættinni
og sagði: — Mér tókst það.
Mér dauðbrá. — Tókst hvað? hváði ég.
— Komdu með, Kiddi, og sjáðu, svaraði
hann.
Eysteinn var skikkanlega klæddur. Nú mátti
ljóst vera hvað mamma gerði við gömlu fötin
mín. Hann var kominn í gráa rykfrakkann með
stóru ljósbrúnu hnöppunum. Ég sá hvorki
buxurnar né skóna fyrir skrifborðinu, en án efa
leit hvort tveggja kunnuglega út. Ég virti fyrir
mér andlit hans, hann skipti vinstra megin sem
fyrr, síður skolleitur hártoppur féll fram á ennið.
Nefið var svipað mínu, fínlegt og oddhvasst.
Þurr húðin var brúnleit en örum rist eftir graftar-
bólur, augun alvörugefin, en björt af hamingju
aldrei þessu vant. — Heyrðu, hvar fékkstu þessi
fínu föt? spurði ég.
— Hjá mömmu. Hann brosti. — Ætlarðu að
koma?
— Koma hvert? Ég var tregur til, tæplega
búinn að ná mér eftir áfallið að sjá hann.
— Heim á Vatnsstíg 1. Eysteinn lét eins og
ekkert væri sjálfsagðara.
Ég lét aftur augun andartak, síðan sagði ég:
— Ég hef ekki komið þangað í tæpa tvo áratugi,
og þér er fullljóst hvers vegna.
— Ég óskaði ekki eftir húsinu öllu, hann
reigði sig, — ég sagði við mömmu að við ættum
að skipta því bræðurnir. Ég stakk meira að segja
upp á því að þú fengir neðri hæðina, eða þá að
húsið yrði selt, en hún mátti ekki heyra á það
minnst, hún sagði að ég ætti að lifa af
neðrihæðarleigunni.
— Ó, en yndislegt, lifa af neðrihæðarleigunni,
blessaður, sagði ég, og hló hátt.
— Ég er svo ópraktískur, tautaði hann, — svo
verð ég líka að búa einn, annað get ég ekki, þú
veist það, Kiddi.
— Við höfum ekki talast við í hartnær sextán
ár, sagði ég, — en samt tökum við upp þráðinn
rétt eins og við hefðum síðast sést í gærkvöldi,
lifa af leigu, hefur ekki neðri hæðin staðið auð
og ókynt og grotnað niður, en nú jæja, við skul-
um ekki vera að þrefa um þetta. Ég reis á fætur
og drap á tölvunni.
— Já, sagði hann, — en það er satt, þetta er
allt búið og gert fyrir löngu.
— Einmitt, sagði ég gramur.
— Viltu ekki koma með mér rétt sem
snöggvast, sagði hann biðjandi. — Ég verð að
sýna einhverjum hvað mér tókst.
Ég tók frakkann minn af snaga og setti upp
hattinn. Eysteinn hörfaði úr gættinni og gekk á
undan mér niður stigann. Gamla gilda reynitréð
í garðinu réri í vindinum og laufin lágu vatnsósa
og gulbrún á stéttinni og í grasinu. Það hafði
gengið á með köldum rigningarhryðjum um
morguninn, vetur var í nánd. Þegar við komum
út á götuna brosti ég til hans, hann brosti á móti.
— Jæja Eysteinn, hvert þá? Tæplega í bíó?
— Nei, sagði hann og brosti breiðar. — Heim
á Vatnsstíg 1.
Við lögðum af stað og gengum þegjandi góða
stund. — Hvernig hefurðu það?
— Nú svona skítsæmilegt, svaraði ég stuttur í
spuna. | 50 | Móðirin mismunar bræðrunum vegna þess að | B | A Eysteinn er augasteinn móður sinnar | B Eysteinn má sín lítils | C hún treystir Eysteini betur | D hún vill ekki að húsið verði selt | 1 |
Ég stakk bókinni aftur í umslagið. Ég ýtti
henni fram á skrifborðshornið sem næst var
dyrunum. Þar átti ég auðvelt með að hafa auga
með bögglinum þótt ég sæti að störfum. Ég var í
þann mund að kveikja á tölvunni minni til að
semja greinarkorn þegar ég heyrði skúrdyrnar
opnaðar og einhvern ganga upp stigann. Ég
kannaðist við fótatakið þótt ég gæti í fljótu
bragði ekki gert mér grein fyrir hver þar var á
ferli.
Eysteinn bróðir minn stóð allt í einu í gættinni
og sagði: — Mér tókst það.
Mér dauðbrá. — Tókst hvað? hváði ég.
— Komdu með, Kiddi, og sjáðu, svaraði
hann.
Eysteinn var skikkanlega klæddur. Nú mátti
ljóst vera hvað mamma gerði við gömlu fötin
mín. Hann var kominn í gráa rykfrakkann með
stóru ljósbrúnu hnöppunum. Ég sá hvorki
buxurnar né skóna fyrir skrifborðinu, en án efa
leit hvort tveggja kunnuglega út. Ég virti fyrir
mér andlit hans, hann skipti vinstra megin sem
fyrr, síður skolleitur hártoppur féll fram á ennið.
Nefið var svipað mínu, fínlegt og oddhvasst.
Þurr húðin var brúnleit en örum rist eftir graftar-
bólur, augun alvörugefin, en björt af hamingju
aldrei þessu vant. — Heyrðu, hvar fékkstu þessi
fínu föt? spurði ég.
— Hjá mömmu. Hann brosti. — Ætlarðu að
koma?
— Koma hvert? Ég var tregur til, tæplega
búinn að ná mér eftir áfallið að sjá hann.
— Heim á Vatnsstíg 1. Eysteinn lét eins og
ekkert væri sjálfsagðara.
Ég lét aftur augun andartak, síðan sagði ég:
— Ég hef ekki komið þangað í tæpa tvo áratugi,
og þér er fullljóst hvers vegna.
— Ég óskaði ekki eftir húsinu öllu, hann
reigði sig, — ég sagði við mömmu að við ættum
að skipta því bræðurnir. Ég stakk meira að segja
upp á því að þú fengir neðri hæðina, eða þá að
húsið yrði selt, en hún mátti ekki heyra á það
minnst, hún sagði að ég ætti að lifa af
neðrihæðarleigunni.
— Ó, en yndislegt, lifa af neðrihæðarleigunni,
blessaður, sagði ég, og hló hátt.
— Ég er svo ópraktískur, tautaði hann, — svo
verð ég líka að búa einn, annað get ég ekki, þú
veist það, Kiddi.
— Við höfum ekki talast við í hartnær sextán
ár, sagði ég, — en samt tökum við upp þráðinn
rétt eins og við hefðum síðast sést í gærkvöldi,
lifa af leigu, hefur ekki neðri hæðin staðið auð
og ókynt og grotnað niður, en nú jæja, við skul-
um ekki vera að þrefa um þetta. Ég reis á fætur
og drap á tölvunni.
— Já, sagði hann, — en það er satt, þetta er
allt búið og gert fyrir löngu.
— Einmitt, sagði ég gramur.
— Viltu ekki koma með mér rétt sem
snöggvast, sagði hann biðjandi. — Ég verð að
sýna einhverjum hvað mér tókst.
Ég tók frakkann minn af snaga og setti upp
hattinn. Eysteinn hörfaði úr gættinni og gekk á
undan mér niður stigann. Gamla gilda reynitréð
í garðinu réri í vindinum og laufin lágu vatnsósa
og gulbrún á stéttinni og í grasinu. Það hafði
gengið á með köldum rigningarhryðjum um
morguninn, vetur var í nánd. Þegar við komum
út á götuna brosti ég til hans, hann brosti á móti.
— Jæja Eysteinn, hvert þá? Tæplega í bíó?
— Nei, sagði hann og brosti breiðar. — Heim
á Vatnsstíg 1.
Við lögðum af stað og gengum þegjandi góða
stund. — Hvernig hefurðu það?
— Nú svona skítsæmilegt, svaraði ég stuttur í
spuna. | 51 | Hvers vegna vildi Eysteinn sýna Kidda hvað honum hafði tekist? | C | A Hann áleit það tækifæri til sátta | B Hann hafði alltaf treyst Kidda | C Hann hafði engan til að samgleðjast með | D Hann vildi bæta Kidda eitthvað upp | 2 |
Ég stakk bókinni aftur í umslagið. Ég ýtti
henni fram á skrifborðshornið sem næst var
dyrunum. Þar átti ég auðvelt með að hafa auga
með bögglinum þótt ég sæti að störfum. Ég var í
þann mund að kveikja á tölvunni minni til að
semja greinarkorn þegar ég heyrði skúrdyrnar
opnaðar og einhvern ganga upp stigann. Ég
kannaðist við fótatakið þótt ég gæti í fljótu
bragði ekki gert mér grein fyrir hver þar var á
ferli.
Eysteinn bróðir minn stóð allt í einu í gættinni
og sagði: — Mér tókst það.
Mér dauðbrá. — Tókst hvað? hváði ég.
— Komdu með, Kiddi, og sjáðu, svaraði
hann.
Eysteinn var skikkanlega klæddur. Nú mátti
ljóst vera hvað mamma gerði við gömlu fötin
mín. Hann var kominn í gráa rykfrakkann með
stóru ljósbrúnu hnöppunum. Ég sá hvorki
buxurnar né skóna fyrir skrifborðinu, en án efa
leit hvort tveggja kunnuglega út. Ég virti fyrir
mér andlit hans, hann skipti vinstra megin sem
fyrr, síður skolleitur hártoppur féll fram á ennið.
Nefið var svipað mínu, fínlegt og oddhvasst.
Þurr húðin var brúnleit en örum rist eftir graftar-
bólur, augun alvörugefin, en björt af hamingju
aldrei þessu vant. — Heyrðu, hvar fékkstu þessi
fínu föt? spurði ég.
— Hjá mömmu. Hann brosti. — Ætlarðu að
koma?
— Koma hvert? Ég var tregur til, tæplega
búinn að ná mér eftir áfallið að sjá hann.
— Heim á Vatnsstíg 1. Eysteinn lét eins og
ekkert væri sjálfsagðara.
Ég lét aftur augun andartak, síðan sagði ég:
— Ég hef ekki komið þangað í tæpa tvo áratugi,
og þér er fullljóst hvers vegna.
— Ég óskaði ekki eftir húsinu öllu, hann
reigði sig, — ég sagði við mömmu að við ættum
að skipta því bræðurnir. Ég stakk meira að segja
upp á því að þú fengir neðri hæðina, eða þá að
húsið yrði selt, en hún mátti ekki heyra á það
minnst, hún sagði að ég ætti að lifa af
neðrihæðarleigunni.
— Ó, en yndislegt, lifa af neðrihæðarleigunni,
blessaður, sagði ég, og hló hátt.
— Ég er svo ópraktískur, tautaði hann, — svo
verð ég líka að búa einn, annað get ég ekki, þú
veist það, Kiddi.
— Við höfum ekki talast við í hartnær sextán
ár, sagði ég, — en samt tökum við upp þráðinn
rétt eins og við hefðum síðast sést í gærkvöldi,
lifa af leigu, hefur ekki neðri hæðin staðið auð
og ókynt og grotnað niður, en nú jæja, við skul-
um ekki vera að þrefa um þetta. Ég reis á fætur
og drap á tölvunni.
— Já, sagði hann, — en það er satt, þetta er
allt búið og gert fyrir löngu.
— Einmitt, sagði ég gramur.
— Viltu ekki koma með mér rétt sem
snöggvast, sagði hann biðjandi. — Ég verð að
sýna einhverjum hvað mér tókst.
Ég tók frakkann minn af snaga og setti upp
hattinn. Eysteinn hörfaði úr gættinni og gekk á
undan mér niður stigann. Gamla gilda reynitréð
í garðinu réri í vindinum og laufin lágu vatnsósa
og gulbrún á stéttinni og í grasinu. Það hafði
gengið á með köldum rigningarhryðjum um
morguninn, vetur var í nánd. Þegar við komum
út á götuna brosti ég til hans, hann brosti á móti.
— Jæja Eysteinn, hvert þá? Tæplega í bíó?
— Nei, sagði hann og brosti breiðar. — Heim
á Vatnsstíg 1.
Við lögðum af stað og gengum þegjandi góða
stund. — Hvernig hefurðu það?
— Nú svona skítsæmilegt, svaraði ég stuttur í
spuna. | 52 | Hvaða hlutverk er líklegast að textinn hafi í skáldsögunni? | D | A Að lýsa heimilishögum Kidda | B Að lýsa persónu Eysteins | C Að lýsa persónu Kidda | D Að lýsa sambandi bræðranna | 3 |
Ég stakk bókinni aftur í umslagið. Ég ýtti
henni fram á skrifborðshornið sem næst var
dyrunum. Þar átti ég auðvelt með að hafa auga
með bögglinum þótt ég sæti að störfum. Ég var í
þann mund að kveikja á tölvunni minni til að
semja greinarkorn þegar ég heyrði skúrdyrnar
opnaðar og einhvern ganga upp stigann. Ég
kannaðist við fótatakið þótt ég gæti í fljótu
bragði ekki gert mér grein fyrir hver þar var á
ferli.
Eysteinn bróðir minn stóð allt í einu í gættinni
og sagði: — Mér tókst það.
Mér dauðbrá. — Tókst hvað? hváði ég.
— Komdu með, Kiddi, og sjáðu, svaraði
hann.
Eysteinn var skikkanlega klæddur. Nú mátti
ljóst vera hvað mamma gerði við gömlu fötin
mín. Hann var kominn í gráa rykfrakkann með
stóru ljósbrúnu hnöppunum. Ég sá hvorki
buxurnar né skóna fyrir skrifborðinu, en án efa
leit hvort tveggja kunnuglega út. Ég virti fyrir
mér andlit hans, hann skipti vinstra megin sem
fyrr, síður skolleitur hártoppur féll fram á ennið.
Nefið var svipað mínu, fínlegt og oddhvasst.
Þurr húðin var brúnleit en örum rist eftir graftar-
bólur, augun alvörugefin, en björt af hamingju
aldrei þessu vant. — Heyrðu, hvar fékkstu þessi
fínu föt? spurði ég.
— Hjá mömmu. Hann brosti. — Ætlarðu að
koma?
— Koma hvert? Ég var tregur til, tæplega
búinn að ná mér eftir áfallið að sjá hann.
— Heim á Vatnsstíg 1. Eysteinn lét eins og
ekkert væri sjálfsagðara.
Ég lét aftur augun andartak, síðan sagði ég:
— Ég hef ekki komið þangað í tæpa tvo áratugi,
og þér er fullljóst hvers vegna.
— Ég óskaði ekki eftir húsinu öllu, hann
reigði sig, — ég sagði við mömmu að við ættum
að skipta því bræðurnir. Ég stakk meira að segja
upp á því að þú fengir neðri hæðina, eða þá að
húsið yrði selt, en hún mátti ekki heyra á það
minnst, hún sagði að ég ætti að lifa af
neðrihæðarleigunni.
— Ó, en yndislegt, lifa af neðrihæðarleigunni,
blessaður, sagði ég, og hló hátt.
— Ég er svo ópraktískur, tautaði hann, — svo
verð ég líka að búa einn, annað get ég ekki, þú
veist það, Kiddi.
— Við höfum ekki talast við í hartnær sextán
ár, sagði ég, — en samt tökum við upp þráðinn
rétt eins og við hefðum síðast sést í gærkvöldi,
lifa af leigu, hefur ekki neðri hæðin staðið auð
og ókynt og grotnað niður, en nú jæja, við skul-
um ekki vera að þrefa um þetta. Ég reis á fætur
og drap á tölvunni.
— Já, sagði hann, — en það er satt, þetta er
allt búið og gert fyrir löngu.
— Einmitt, sagði ég gramur.
— Viltu ekki koma með mér rétt sem
snöggvast, sagði hann biðjandi. — Ég verð að
sýna einhverjum hvað mér tókst.
Ég tók frakkann minn af snaga og setti upp
hattinn. Eysteinn hörfaði úr gættinni og gekk á
undan mér niður stigann. Gamla gilda reynitréð
í garðinu réri í vindinum og laufin lágu vatnsósa
og gulbrún á stéttinni og í grasinu. Það hafði
gengið á með köldum rigningarhryðjum um
morguninn, vetur var í nánd. Þegar við komum
út á götuna brosti ég til hans, hann brosti á móti.
— Jæja Eysteinn, hvert þá? Tæplega í bíó?
— Nei, sagði hann og brosti breiðar. — Heim
á Vatnsstíg 1.
Við lögðum af stað og gengum þegjandi góða
stund. — Hvernig hefurðu það?
— Nú svona skítsæmilegt, svaraði ég stuttur í
spuna. | 53 | Hver eftirfarandi setninga er lykilsetning textans? | A | A „Mér tókst það.“ | B „Nú, svona skítsæmilegt, svaraði ég stuttur í spuna.“ | C „Ó, en yndislegt, lifa af neðrihæðarleigunni, blessaður.“ | D „Við höfum ekki talast við í hartnær sextán ár.“ | 0 |
Bærinn Inúvik í Norðvesturhéruðum Kanada
er heimili margra þjóðarbrota, m.a. nokkurra
hópa inúíta og indíána, en alls búa hér rúmlega
þrjú þúsund manns. Ákveðið var að reisa hann
árið 1958 og skyldi hann leysa Aklavik, sem
hafði verið helsti þéttbýliskjarni Mackenzie-
svæðisins allt frá 1912, af hólmi en Mackenzie-
áin flæddi iðulega yfir bakka sína um götur
Aklavik. Inúvik ber þess greinilega merki að
vera „skipulagður“ bær. Aðalgatan, Mackenzie-
stræti, er samhliða ánni sem hún dregur nafn sitt
af. Húsin eru keimlík, reist á stólpum ofan á
sífreranum. Um allan bæinn liðast miklir
stokkar með vatni og skólpi sem minna helst á
hitaveitustokka Reykjavíkursvæðisins. Allt fram
á áttunda áratuginn skiptist bærinn í þrjá vel
afmarkaða hluta, þar sem inúítar, indíánar og
hvítir bjuggu hverjir í sínum bæjarhluta. Með tíð
og tíma hafa þessir hópar blandast saman og
bærinn státar af friðsamlegri sambúð kynþátta
þótt framan af hafi misskipting gæða og
forréttindi hinna hvítu einkennt samfélagið.
Afkomendur Vilhjálms Stefánssonar mann-
fræðings og landkönnuðar, sex barnabörn hans
og börn þeirra, hafa sett svip á bæjarlífið.
...
Margt hefur verið ritað um ævi og störf
Vilhjálms. Hingað til hefur hins vegar lítið sem
ekkert verið hirt um að segja sögu afkomenda
hans og inúítakonunnar Fannýar Pannigablúk.
Þó eru áratugir síðan fyrst var getið um
„inúítafjölskyldu“ Vilhjálms á prenti.
...
Hvítir menn sem ferðuðust um norðurslóðir
snemma á síðustu öld eignuðust oft börn með
inúítakonum í kjölfar stuttra kynna. Samband
Vilhjálms og Fannýjar Pannigablúk var þó
miklu meira en stutt kynni. Í hugum inúíta voru
þau Vilhjálmur og Fanný hjón. Skilgreining
inúíta á hjónabandi var vissulega afar rúm á
þessum árum, en hér var ekki aðeins um
frjálslegan skilning inúíta að ræða; hjúskapar-
staða Vilhjálms og Fannýjar og faðerni Alex
voru innsigluð í kirkjubókum á Herschel-eyju,
sem nú eru geymdar í Inúvik. Þar segir að þann
15. ágúst 1915 hafi klerkurinn C.E. Whittaker
skírt „Fanný, 45 ára gamla eiginkonu
Vilhjálms,“ og „fimm ára son þeirra, (Alex)
Alik Alahúk, til kristinnar trúar“. Alahúk-nafnið
er raunar frá fyrri eiginmanni Fannýjar, en hún
missti mann sinn skömmu áður en hún kynntist
Vilhjálmi.
Börn Alex herma að Vilhjálmur hafi ætlað að
taka son sinn með sér af vettvangi að loknum
þriðja leiðangrinum (1914-1918). Hann hafi
jafnvel búið son sinn undir ferðalag, fyrst til
Vancouver og síðan til austurstrandar Banda-
ríkjanna þar sem Alex myndi alast upp í heimi
hinna hvítu, þau Fanný hafi deilt harkalega um
þetta en hún hafi haft sitt fram. Fanný hafi ekki
léð máls á því að láta af hendi eina son sinn,
fjörutíu og fimm ára gömul og með tvö hjóna-
bönd að baki. Alex hafi verið eina trygging
hennar fyrir lífsviðurværi.
Alex ólst upp hjá móður sinni og bræðrum
hennar. Móðir hans samdi við vinafólk sitt um
konuefni handa honum, eins og títt var langt
fram á síðustu öld, og hann gekk að eiga inúíta-
konuna Mabel Okpik. Þau hjónin áttu erfitt með
að sætta sig við ráðahaginn til að byrja með, en
sagt er að síðar hafi ástir tekist með þeim. Börn
þeirra voru sex, en auk þess tóku þau um tíma
að sér tíu munaðarlaus börn. Lengst af hafði
Alex framfæri af veiðum að hætti inúíta. Hann
þótti líkur föður sínum í útliti og oft átti hann
erfitt uppdráttar sem „blendingur“. Í æsku var
hann skráður „hvítur“, en síðar á ævinni, þegar
heilsu hans tók að hraka og hann þurfti á þeirri
opinberu aðstoð að halda sem frumbyggjum
stóð sérstaklega til boða, lét hann skrá sig sem
inúíta.
Á veturna bjuggu þau Alex, Mabel og Fanný í
búðum sínum á Mackenzie-svæðinu en á sumrin
flúðu þau, eins og flestir aðrir, hitann og moskító-
varginn á vatnasvæðinu og héldu til strandar.
Síðustu æviár Fannýjar bjó fjölskyldan í bænum
Aklavik og þar var Fanný jarðsett en hún lést árið
1941. | 54 | Bærinn Inúvik | A | A einkennist af friðsamlegri sambúð ólíkra hópa | B einkennist af togstreitu ólíkra hópa | C er fæðingarbær Vilhjálms Stefánssonar | D skiptist í vel afmarkaða hluta eftir kynþáttum | 0 |
Bærinn Inúvik í Norðvesturhéruðum Kanada
er heimili margra þjóðarbrota, m.a. nokkurra
hópa inúíta og indíána, en alls búa hér rúmlega
þrjú þúsund manns. Ákveðið var að reisa hann
árið 1958 og skyldi hann leysa Aklavik, sem
hafði verið helsti þéttbýliskjarni Mackenzie-
svæðisins allt frá 1912, af hólmi en Mackenzie-
áin flæddi iðulega yfir bakka sína um götur
Aklavik. Inúvik ber þess greinilega merki að
vera „skipulagður“ bær. Aðalgatan, Mackenzie-
stræti, er samhliða ánni sem hún dregur nafn sitt
af. Húsin eru keimlík, reist á stólpum ofan á
sífreranum. Um allan bæinn liðast miklir
stokkar með vatni og skólpi sem minna helst á
hitaveitustokka Reykjavíkursvæðisins. Allt fram
á áttunda áratuginn skiptist bærinn í þrjá vel
afmarkaða hluta, þar sem inúítar, indíánar og
hvítir bjuggu hverjir í sínum bæjarhluta. Með tíð
og tíma hafa þessir hópar blandast saman og
bærinn státar af friðsamlegri sambúð kynþátta
þótt framan af hafi misskipting gæða og
forréttindi hinna hvítu einkennt samfélagið.
Afkomendur Vilhjálms Stefánssonar mann-
fræðings og landkönnuðar, sex barnabörn hans
og börn þeirra, hafa sett svip á bæjarlífið.
...
Margt hefur verið ritað um ævi og störf
Vilhjálms. Hingað til hefur hins vegar lítið sem
ekkert verið hirt um að segja sögu afkomenda
hans og inúítakonunnar Fannýar Pannigablúk.
Þó eru áratugir síðan fyrst var getið um
„inúítafjölskyldu“ Vilhjálms á prenti.
...
Hvítir menn sem ferðuðust um norðurslóðir
snemma á síðustu öld eignuðust oft börn með
inúítakonum í kjölfar stuttra kynna. Samband
Vilhjálms og Fannýjar Pannigablúk var þó
miklu meira en stutt kynni. Í hugum inúíta voru
þau Vilhjálmur og Fanný hjón. Skilgreining
inúíta á hjónabandi var vissulega afar rúm á
þessum árum, en hér var ekki aðeins um
frjálslegan skilning inúíta að ræða; hjúskapar-
staða Vilhjálms og Fannýjar og faðerni Alex
voru innsigluð í kirkjubókum á Herschel-eyju,
sem nú eru geymdar í Inúvik. Þar segir að þann
15. ágúst 1915 hafi klerkurinn C.E. Whittaker
skírt „Fanný, 45 ára gamla eiginkonu
Vilhjálms,“ og „fimm ára son þeirra, (Alex)
Alik Alahúk, til kristinnar trúar“. Alahúk-nafnið
er raunar frá fyrri eiginmanni Fannýjar, en hún
missti mann sinn skömmu áður en hún kynntist
Vilhjálmi.
Börn Alex herma að Vilhjálmur hafi ætlað að
taka son sinn með sér af vettvangi að loknum
þriðja leiðangrinum (1914-1918). Hann hafi
jafnvel búið son sinn undir ferðalag, fyrst til
Vancouver og síðan til austurstrandar Banda-
ríkjanna þar sem Alex myndi alast upp í heimi
hinna hvítu, þau Fanný hafi deilt harkalega um
þetta en hún hafi haft sitt fram. Fanný hafi ekki
léð máls á því að láta af hendi eina son sinn,
fjörutíu og fimm ára gömul og með tvö hjóna-
bönd að baki. Alex hafi verið eina trygging
hennar fyrir lífsviðurværi.
Alex ólst upp hjá móður sinni og bræðrum
hennar. Móðir hans samdi við vinafólk sitt um
konuefni handa honum, eins og títt var langt
fram á síðustu öld, og hann gekk að eiga inúíta-
konuna Mabel Okpik. Þau hjónin áttu erfitt með
að sætta sig við ráðahaginn til að byrja með, en
sagt er að síðar hafi ástir tekist með þeim. Börn
þeirra voru sex, en auk þess tóku þau um tíma
að sér tíu munaðarlaus börn. Lengst af hafði
Alex framfæri af veiðum að hætti inúíta. Hann
þótti líkur föður sínum í útliti og oft átti hann
erfitt uppdráttar sem „blendingur“. Í æsku var
hann skráður „hvítur“, en síðar á ævinni, þegar
heilsu hans tók að hraka og hann þurfti á þeirri
opinberu aðstoð að halda sem frumbyggjum
stóð sérstaklega til boða, lét hann skrá sig sem
inúíta.
Á veturna bjuggu þau Alex, Mabel og Fanný í
búðum sínum á Mackenzie-svæðinu en á sumrin
flúðu þau, eins og flestir aðrir, hitann og moskító-
varginn á vatnasvæðinu og héldu til strandar.
Síðustu æviár Fannýjar bjó fjölskyldan í bænum
Aklavik og þar var Fanný jarðsett en hún lést árið
1941. | 55 | Mackenzie-áin | C | A er nefnd eftir aðalgötunni | B flæðir iðulega um götur Inúvik | C rennur bæði um Inúvik og Aklavik | D rennur um stokk í gegnum Inúvik | 2 |
Bærinn Inúvik í Norðvesturhéruðum Kanada
er heimili margra þjóðarbrota, m.a. nokkurra
hópa inúíta og indíána, en alls búa hér rúmlega
þrjú þúsund manns. Ákveðið var að reisa hann
árið 1958 og skyldi hann leysa Aklavik, sem
hafði verið helsti þéttbýliskjarni Mackenzie-
svæðisins allt frá 1912, af hólmi en Mackenzie-
áin flæddi iðulega yfir bakka sína um götur
Aklavik. Inúvik ber þess greinilega merki að
vera „skipulagður“ bær. Aðalgatan, Mackenzie-
stræti, er samhliða ánni sem hún dregur nafn sitt
af. Húsin eru keimlík, reist á stólpum ofan á
sífreranum. Um allan bæinn liðast miklir
stokkar með vatni og skólpi sem minna helst á
hitaveitustokka Reykjavíkursvæðisins. Allt fram
á áttunda áratuginn skiptist bærinn í þrjá vel
afmarkaða hluta, þar sem inúítar, indíánar og
hvítir bjuggu hverjir í sínum bæjarhluta. Með tíð
og tíma hafa þessir hópar blandast saman og
bærinn státar af friðsamlegri sambúð kynþátta
þótt framan af hafi misskipting gæða og
forréttindi hinna hvítu einkennt samfélagið.
Afkomendur Vilhjálms Stefánssonar mann-
fræðings og landkönnuðar, sex barnabörn hans
og börn þeirra, hafa sett svip á bæjarlífið.
...
Margt hefur verið ritað um ævi og störf
Vilhjálms. Hingað til hefur hins vegar lítið sem
ekkert verið hirt um að segja sögu afkomenda
hans og inúítakonunnar Fannýar Pannigablúk.
Þó eru áratugir síðan fyrst var getið um
„inúítafjölskyldu“ Vilhjálms á prenti.
...
Hvítir menn sem ferðuðust um norðurslóðir
snemma á síðustu öld eignuðust oft börn með
inúítakonum í kjölfar stuttra kynna. Samband
Vilhjálms og Fannýjar Pannigablúk var þó
miklu meira en stutt kynni. Í hugum inúíta voru
þau Vilhjálmur og Fanný hjón. Skilgreining
inúíta á hjónabandi var vissulega afar rúm á
þessum árum, en hér var ekki aðeins um
frjálslegan skilning inúíta að ræða; hjúskapar-
staða Vilhjálms og Fannýjar og faðerni Alex
voru innsigluð í kirkjubókum á Herschel-eyju,
sem nú eru geymdar í Inúvik. Þar segir að þann
15. ágúst 1915 hafi klerkurinn C.E. Whittaker
skírt „Fanný, 45 ára gamla eiginkonu
Vilhjálms,“ og „fimm ára son þeirra, (Alex)
Alik Alahúk, til kristinnar trúar“. Alahúk-nafnið
er raunar frá fyrri eiginmanni Fannýjar, en hún
missti mann sinn skömmu áður en hún kynntist
Vilhjálmi.
Börn Alex herma að Vilhjálmur hafi ætlað að
taka son sinn með sér af vettvangi að loknum
þriðja leiðangrinum (1914-1918). Hann hafi
jafnvel búið son sinn undir ferðalag, fyrst til
Vancouver og síðan til austurstrandar Banda-
ríkjanna þar sem Alex myndi alast upp í heimi
hinna hvítu, þau Fanný hafi deilt harkalega um
þetta en hún hafi haft sitt fram. Fanný hafi ekki
léð máls á því að láta af hendi eina son sinn,
fjörutíu og fimm ára gömul og með tvö hjóna-
bönd að baki. Alex hafi verið eina trygging
hennar fyrir lífsviðurværi.
Alex ólst upp hjá móður sinni og bræðrum
hennar. Móðir hans samdi við vinafólk sitt um
konuefni handa honum, eins og títt var langt
fram á síðustu öld, og hann gekk að eiga inúíta-
konuna Mabel Okpik. Þau hjónin áttu erfitt með
að sætta sig við ráðahaginn til að byrja með, en
sagt er að síðar hafi ástir tekist með þeim. Börn
þeirra voru sex, en auk þess tóku þau um tíma
að sér tíu munaðarlaus börn. Lengst af hafði
Alex framfæri af veiðum að hætti inúíta. Hann
þótti líkur föður sínum í útliti og oft átti hann
erfitt uppdráttar sem „blendingur“. Í æsku var
hann skráður „hvítur“, en síðar á ævinni, þegar
heilsu hans tók að hraka og hann þurfti á þeirri
opinberu aðstoð að halda sem frumbyggjum
stóð sérstaklega til boða, lét hann skrá sig sem
inúíta.
Á veturna bjuggu þau Alex, Mabel og Fanný í
búðum sínum á Mackenzie-svæðinu en á sumrin
flúðu þau, eins og flestir aðrir, hitann og moskító-
varginn á vatnasvæðinu og héldu til strandar.
Síðustu æviár Fannýjar bjó fjölskyldan í bænum
Aklavik og þar var Fanný jarðsett en hún lést árið
1941. | 56 | Þegar Fanný tók skírn var hún | C | A gift inúítanum Alahúk | B hálfsextug að aldri | C í tygjum við Vilhjálm | D ófrísk að Alex Alahúk | 2 |
Bærinn Inúvik í Norðvesturhéruðum Kanada
er heimili margra þjóðarbrota, m.a. nokkurra
hópa inúíta og indíána, en alls búa hér rúmlega
þrjú þúsund manns. Ákveðið var að reisa hann
árið 1958 og skyldi hann leysa Aklavik, sem
hafði verið helsti þéttbýliskjarni Mackenzie-
svæðisins allt frá 1912, af hólmi en Mackenzie-
áin flæddi iðulega yfir bakka sína um götur
Aklavik. Inúvik ber þess greinilega merki að
vera „skipulagður“ bær. Aðalgatan, Mackenzie-
stræti, er samhliða ánni sem hún dregur nafn sitt
af. Húsin eru keimlík, reist á stólpum ofan á
sífreranum. Um allan bæinn liðast miklir
stokkar með vatni og skólpi sem minna helst á
hitaveitustokka Reykjavíkursvæðisins. Allt fram
á áttunda áratuginn skiptist bærinn í þrjá vel
afmarkaða hluta, þar sem inúítar, indíánar og
hvítir bjuggu hverjir í sínum bæjarhluta. Með tíð
og tíma hafa þessir hópar blandast saman og
bærinn státar af friðsamlegri sambúð kynþátta
þótt framan af hafi misskipting gæða og
forréttindi hinna hvítu einkennt samfélagið.
Afkomendur Vilhjálms Stefánssonar mann-
fræðings og landkönnuðar, sex barnabörn hans
og börn þeirra, hafa sett svip á bæjarlífið.
...
Margt hefur verið ritað um ævi og störf
Vilhjálms. Hingað til hefur hins vegar lítið sem
ekkert verið hirt um að segja sögu afkomenda
hans og inúítakonunnar Fannýar Pannigablúk.
Þó eru áratugir síðan fyrst var getið um
„inúítafjölskyldu“ Vilhjálms á prenti.
...
Hvítir menn sem ferðuðust um norðurslóðir
snemma á síðustu öld eignuðust oft börn með
inúítakonum í kjölfar stuttra kynna. Samband
Vilhjálms og Fannýjar Pannigablúk var þó
miklu meira en stutt kynni. Í hugum inúíta voru
þau Vilhjálmur og Fanný hjón. Skilgreining
inúíta á hjónabandi var vissulega afar rúm á
þessum árum, en hér var ekki aðeins um
frjálslegan skilning inúíta að ræða; hjúskapar-
staða Vilhjálms og Fannýjar og faðerni Alex
voru innsigluð í kirkjubókum á Herschel-eyju,
sem nú eru geymdar í Inúvik. Þar segir að þann
15. ágúst 1915 hafi klerkurinn C.E. Whittaker
skírt „Fanný, 45 ára gamla eiginkonu
Vilhjálms,“ og „fimm ára son þeirra, (Alex)
Alik Alahúk, til kristinnar trúar“. Alahúk-nafnið
er raunar frá fyrri eiginmanni Fannýjar, en hún
missti mann sinn skömmu áður en hún kynntist
Vilhjálmi.
Börn Alex herma að Vilhjálmur hafi ætlað að
taka son sinn með sér af vettvangi að loknum
þriðja leiðangrinum (1914-1918). Hann hafi
jafnvel búið son sinn undir ferðalag, fyrst til
Vancouver og síðan til austurstrandar Banda-
ríkjanna þar sem Alex myndi alast upp í heimi
hinna hvítu, þau Fanný hafi deilt harkalega um
þetta en hún hafi haft sitt fram. Fanný hafi ekki
léð máls á því að láta af hendi eina son sinn,
fjörutíu og fimm ára gömul og með tvö hjóna-
bönd að baki. Alex hafi verið eina trygging
hennar fyrir lífsviðurværi.
Alex ólst upp hjá móður sinni og bræðrum
hennar. Móðir hans samdi við vinafólk sitt um
konuefni handa honum, eins og títt var langt
fram á síðustu öld, og hann gekk að eiga inúíta-
konuna Mabel Okpik. Þau hjónin áttu erfitt með
að sætta sig við ráðahaginn til að byrja með, en
sagt er að síðar hafi ástir tekist með þeim. Börn
þeirra voru sex, en auk þess tóku þau um tíma
að sér tíu munaðarlaus börn. Lengst af hafði
Alex framfæri af veiðum að hætti inúíta. Hann
þótti líkur föður sínum í útliti og oft átti hann
erfitt uppdráttar sem „blendingur“. Í æsku var
hann skráður „hvítur“, en síðar á ævinni, þegar
heilsu hans tók að hraka og hann þurfti á þeirri
opinberu aðstoð að halda sem frumbyggjum
stóð sérstaklega til boða, lét hann skrá sig sem
inúíta.
Á veturna bjuggu þau Alex, Mabel og Fanný í
búðum sínum á Mackenzie-svæðinu en á sumrin
flúðu þau, eins og flestir aðrir, hitann og moskító-
varginn á vatnasvæðinu og héldu til strandar.
Síðustu æviár Fannýjar bjó fjölskyldan í bænum
Aklavik og þar var Fanný jarðsett en hún lést árið
1941. | 57 | Árið 1918 | B | A fæddist sonur Vilhjálms | B hafði Vilhjálmur farið í þrjá leiðangra | C las Fanný yfir Vilhjálmi vegna svika | D ætlaði Vilhjálmur að setjast að hjá Fannýju | 1 |
Bærinn Inúvik í Norðvesturhéruðum Kanada
er heimili margra þjóðarbrota, m.a. nokkurra
hópa inúíta og indíána, en alls búa hér rúmlega
þrjú þúsund manns. Ákveðið var að reisa hann
árið 1958 og skyldi hann leysa Aklavik, sem
hafði verið helsti þéttbýliskjarni Mackenzie-
svæðisins allt frá 1912, af hólmi en Mackenzie-
áin flæddi iðulega yfir bakka sína um götur
Aklavik. Inúvik ber þess greinilega merki að
vera „skipulagður“ bær. Aðalgatan, Mackenzie-
stræti, er samhliða ánni sem hún dregur nafn sitt
af. Húsin eru keimlík, reist á stólpum ofan á
sífreranum. Um allan bæinn liðast miklir
stokkar með vatni og skólpi sem minna helst á
hitaveitustokka Reykjavíkursvæðisins. Allt fram
á áttunda áratuginn skiptist bærinn í þrjá vel
afmarkaða hluta, þar sem inúítar, indíánar og
hvítir bjuggu hverjir í sínum bæjarhluta. Með tíð
og tíma hafa þessir hópar blandast saman og
bærinn státar af friðsamlegri sambúð kynþátta
þótt framan af hafi misskipting gæða og
forréttindi hinna hvítu einkennt samfélagið.
Afkomendur Vilhjálms Stefánssonar mann-
fræðings og landkönnuðar, sex barnabörn hans
og börn þeirra, hafa sett svip á bæjarlífið.
...
Margt hefur verið ritað um ævi og störf
Vilhjálms. Hingað til hefur hins vegar lítið sem
ekkert verið hirt um að segja sögu afkomenda
hans og inúítakonunnar Fannýar Pannigablúk.
Þó eru áratugir síðan fyrst var getið um
„inúítafjölskyldu“ Vilhjálms á prenti.
...
Hvítir menn sem ferðuðust um norðurslóðir
snemma á síðustu öld eignuðust oft börn með
inúítakonum í kjölfar stuttra kynna. Samband
Vilhjálms og Fannýjar Pannigablúk var þó
miklu meira en stutt kynni. Í hugum inúíta voru
þau Vilhjálmur og Fanný hjón. Skilgreining
inúíta á hjónabandi var vissulega afar rúm á
þessum árum, en hér var ekki aðeins um
frjálslegan skilning inúíta að ræða; hjúskapar-
staða Vilhjálms og Fannýjar og faðerni Alex
voru innsigluð í kirkjubókum á Herschel-eyju,
sem nú eru geymdar í Inúvik. Þar segir að þann
15. ágúst 1915 hafi klerkurinn C.E. Whittaker
skírt „Fanný, 45 ára gamla eiginkonu
Vilhjálms,“ og „fimm ára son þeirra, (Alex)
Alik Alahúk, til kristinnar trúar“. Alahúk-nafnið
er raunar frá fyrri eiginmanni Fannýjar, en hún
missti mann sinn skömmu áður en hún kynntist
Vilhjálmi.
Börn Alex herma að Vilhjálmur hafi ætlað að
taka son sinn með sér af vettvangi að loknum
þriðja leiðangrinum (1914-1918). Hann hafi
jafnvel búið son sinn undir ferðalag, fyrst til
Vancouver og síðan til austurstrandar Banda-
ríkjanna þar sem Alex myndi alast upp í heimi
hinna hvítu, þau Fanný hafi deilt harkalega um
þetta en hún hafi haft sitt fram. Fanný hafi ekki
léð máls á því að láta af hendi eina son sinn,
fjörutíu og fimm ára gömul og með tvö hjóna-
bönd að baki. Alex hafi verið eina trygging
hennar fyrir lífsviðurværi.
Alex ólst upp hjá móður sinni og bræðrum
hennar. Móðir hans samdi við vinafólk sitt um
konuefni handa honum, eins og títt var langt
fram á síðustu öld, og hann gekk að eiga inúíta-
konuna Mabel Okpik. Þau hjónin áttu erfitt með
að sætta sig við ráðahaginn til að byrja með, en
sagt er að síðar hafi ástir tekist með þeim. Börn
þeirra voru sex, en auk þess tóku þau um tíma
að sér tíu munaðarlaus börn. Lengst af hafði
Alex framfæri af veiðum að hætti inúíta. Hann
þótti líkur föður sínum í útliti og oft átti hann
erfitt uppdráttar sem „blendingur“. Í æsku var
hann skráður „hvítur“, en síðar á ævinni, þegar
heilsu hans tók að hraka og hann þurfti á þeirri
opinberu aðstoð að halda sem frumbyggjum
stóð sérstaklega til boða, lét hann skrá sig sem
inúíta.
Á veturna bjuggu þau Alex, Mabel og Fanný í
búðum sínum á Mackenzie-svæðinu en á sumrin
flúðu þau, eins og flestir aðrir, hitann og moskító-
varginn á vatnasvæðinu og héldu til strandar.
Síðustu æviár Fannýjar bjó fjölskyldan í bænum
Aklavik og þar var Fanný jarðsett en hún lést árið
1941. | 58 | Fanný | C | A fékk meðlag frá Vilhjálmi | B lærði ensku af Vilhjálmi | C taldi Alex sína tryggingu fyrir afkomu | D vildi fylgja Vilhjálmi til Vancouver | 2 |
Bærinn Inúvik í Norðvesturhéruðum Kanada
er heimili margra þjóðarbrota, m.a. nokkurra
hópa inúíta og indíána, en alls búa hér rúmlega
þrjú þúsund manns. Ákveðið var að reisa hann
árið 1958 og skyldi hann leysa Aklavik, sem
hafði verið helsti þéttbýliskjarni Mackenzie-
svæðisins allt frá 1912, af hólmi en Mackenzie-
áin flæddi iðulega yfir bakka sína um götur
Aklavik. Inúvik ber þess greinilega merki að
vera „skipulagður“ bær. Aðalgatan, Mackenzie-
stræti, er samhliða ánni sem hún dregur nafn sitt
af. Húsin eru keimlík, reist á stólpum ofan á
sífreranum. Um allan bæinn liðast miklir
stokkar með vatni og skólpi sem minna helst á
hitaveitustokka Reykjavíkursvæðisins. Allt fram
á áttunda áratuginn skiptist bærinn í þrjá vel
afmarkaða hluta, þar sem inúítar, indíánar og
hvítir bjuggu hverjir í sínum bæjarhluta. Með tíð
og tíma hafa þessir hópar blandast saman og
bærinn státar af friðsamlegri sambúð kynþátta
þótt framan af hafi misskipting gæða og
forréttindi hinna hvítu einkennt samfélagið.
Afkomendur Vilhjálms Stefánssonar mann-
fræðings og landkönnuðar, sex barnabörn hans
og börn þeirra, hafa sett svip á bæjarlífið.
...
Margt hefur verið ritað um ævi og störf
Vilhjálms. Hingað til hefur hins vegar lítið sem
ekkert verið hirt um að segja sögu afkomenda
hans og inúítakonunnar Fannýar Pannigablúk.
Þó eru áratugir síðan fyrst var getið um
„inúítafjölskyldu“ Vilhjálms á prenti.
...
Hvítir menn sem ferðuðust um norðurslóðir
snemma á síðustu öld eignuðust oft börn með
inúítakonum í kjölfar stuttra kynna. Samband
Vilhjálms og Fannýjar Pannigablúk var þó
miklu meira en stutt kynni. Í hugum inúíta voru
þau Vilhjálmur og Fanný hjón. Skilgreining
inúíta á hjónabandi var vissulega afar rúm á
þessum árum, en hér var ekki aðeins um
frjálslegan skilning inúíta að ræða; hjúskapar-
staða Vilhjálms og Fannýjar og faðerni Alex
voru innsigluð í kirkjubókum á Herschel-eyju,
sem nú eru geymdar í Inúvik. Þar segir að þann
15. ágúst 1915 hafi klerkurinn C.E. Whittaker
skírt „Fanný, 45 ára gamla eiginkonu
Vilhjálms,“ og „fimm ára son þeirra, (Alex)
Alik Alahúk, til kristinnar trúar“. Alahúk-nafnið
er raunar frá fyrri eiginmanni Fannýjar, en hún
missti mann sinn skömmu áður en hún kynntist
Vilhjálmi.
Börn Alex herma að Vilhjálmur hafi ætlað að
taka son sinn með sér af vettvangi að loknum
þriðja leiðangrinum (1914-1918). Hann hafi
jafnvel búið son sinn undir ferðalag, fyrst til
Vancouver og síðan til austurstrandar Banda-
ríkjanna þar sem Alex myndi alast upp í heimi
hinna hvítu, þau Fanný hafi deilt harkalega um
þetta en hún hafi haft sitt fram. Fanný hafi ekki
léð máls á því að láta af hendi eina son sinn,
fjörutíu og fimm ára gömul og með tvö hjóna-
bönd að baki. Alex hafi verið eina trygging
hennar fyrir lífsviðurværi.
Alex ólst upp hjá móður sinni og bræðrum
hennar. Móðir hans samdi við vinafólk sitt um
konuefni handa honum, eins og títt var langt
fram á síðustu öld, og hann gekk að eiga inúíta-
konuna Mabel Okpik. Þau hjónin áttu erfitt með
að sætta sig við ráðahaginn til að byrja með, en
sagt er að síðar hafi ástir tekist með þeim. Börn
þeirra voru sex, en auk þess tóku þau um tíma
að sér tíu munaðarlaus börn. Lengst af hafði
Alex framfæri af veiðum að hætti inúíta. Hann
þótti líkur föður sínum í útliti og oft átti hann
erfitt uppdráttar sem „blendingur“. Í æsku var
hann skráður „hvítur“, en síðar á ævinni, þegar
heilsu hans tók að hraka og hann þurfti á þeirri
opinberu aðstoð að halda sem frumbyggjum
stóð sérstaklega til boða, lét hann skrá sig sem
inúíta.
Á veturna bjuggu þau Alex, Mabel og Fanný í
búðum sínum á Mackenzie-svæðinu en á sumrin
flúðu þau, eins og flestir aðrir, hitann og moskító-
varginn á vatnasvæðinu og héldu til strandar.
Síðustu æviár Fannýjar bjó fjölskyldan í bænum
Aklavik og þar var Fanný jarðsett en hún lést árið
1941. | 59 | Á sumrin bjó fjölskylda Alex lengst af | D | A á Mackenzie-svæðinu | B á vatnasvæðinu | C í Aklavik | D við ströndina | 3 |
Bærinn Inúvik í Norðvesturhéruðum Kanada
er heimili margra þjóðarbrota, m.a. nokkurra
hópa inúíta og indíána, en alls búa hér rúmlega
þrjú þúsund manns. Ákveðið var að reisa hann
árið 1958 og skyldi hann leysa Aklavik, sem
hafði verið helsti þéttbýliskjarni Mackenzie-
svæðisins allt frá 1912, af hólmi en Mackenzie-
áin flæddi iðulega yfir bakka sína um götur
Aklavik. Inúvik ber þess greinilega merki að
vera „skipulagður“ bær. Aðalgatan, Mackenzie-
stræti, er samhliða ánni sem hún dregur nafn sitt
af. Húsin eru keimlík, reist á stólpum ofan á
sífreranum. Um allan bæinn liðast miklir
stokkar með vatni og skólpi sem minna helst á
hitaveitustokka Reykjavíkursvæðisins. Allt fram
á áttunda áratuginn skiptist bærinn í þrjá vel
afmarkaða hluta, þar sem inúítar, indíánar og
hvítir bjuggu hverjir í sínum bæjarhluta. Með tíð
og tíma hafa þessir hópar blandast saman og
bærinn státar af friðsamlegri sambúð kynþátta
þótt framan af hafi misskipting gæða og
forréttindi hinna hvítu einkennt samfélagið.
Afkomendur Vilhjálms Stefánssonar mann-
fræðings og landkönnuðar, sex barnabörn hans
og börn þeirra, hafa sett svip á bæjarlífið.
...
Margt hefur verið ritað um ævi og störf
Vilhjálms. Hingað til hefur hins vegar lítið sem
ekkert verið hirt um að segja sögu afkomenda
hans og inúítakonunnar Fannýar Pannigablúk.
Þó eru áratugir síðan fyrst var getið um
„inúítafjölskyldu“ Vilhjálms á prenti.
...
Hvítir menn sem ferðuðust um norðurslóðir
snemma á síðustu öld eignuðust oft börn með
inúítakonum í kjölfar stuttra kynna. Samband
Vilhjálms og Fannýjar Pannigablúk var þó
miklu meira en stutt kynni. Í hugum inúíta voru
þau Vilhjálmur og Fanný hjón. Skilgreining
inúíta á hjónabandi var vissulega afar rúm á
þessum árum, en hér var ekki aðeins um
frjálslegan skilning inúíta að ræða; hjúskapar-
staða Vilhjálms og Fannýjar og faðerni Alex
voru innsigluð í kirkjubókum á Herschel-eyju,
sem nú eru geymdar í Inúvik. Þar segir að þann
15. ágúst 1915 hafi klerkurinn C.E. Whittaker
skírt „Fanný, 45 ára gamla eiginkonu
Vilhjálms,“ og „fimm ára son þeirra, (Alex)
Alik Alahúk, til kristinnar trúar“. Alahúk-nafnið
er raunar frá fyrri eiginmanni Fannýjar, en hún
missti mann sinn skömmu áður en hún kynntist
Vilhjálmi.
Börn Alex herma að Vilhjálmur hafi ætlað að
taka son sinn með sér af vettvangi að loknum
þriðja leiðangrinum (1914-1918). Hann hafi
jafnvel búið son sinn undir ferðalag, fyrst til
Vancouver og síðan til austurstrandar Banda-
ríkjanna þar sem Alex myndi alast upp í heimi
hinna hvítu, þau Fanný hafi deilt harkalega um
þetta en hún hafi haft sitt fram. Fanný hafi ekki
léð máls á því að láta af hendi eina son sinn,
fjörutíu og fimm ára gömul og með tvö hjóna-
bönd að baki. Alex hafi verið eina trygging
hennar fyrir lífsviðurværi.
Alex ólst upp hjá móður sinni og bræðrum
hennar. Móðir hans samdi við vinafólk sitt um
konuefni handa honum, eins og títt var langt
fram á síðustu öld, og hann gekk að eiga inúíta-
konuna Mabel Okpik. Þau hjónin áttu erfitt með
að sætta sig við ráðahaginn til að byrja með, en
sagt er að síðar hafi ástir tekist með þeim. Börn
þeirra voru sex, en auk þess tóku þau um tíma
að sér tíu munaðarlaus börn. Lengst af hafði
Alex framfæri af veiðum að hætti inúíta. Hann
þótti líkur föður sínum í útliti og oft átti hann
erfitt uppdráttar sem „blendingur“. Í æsku var
hann skráður „hvítur“, en síðar á ævinni, þegar
heilsu hans tók að hraka og hann þurfti á þeirri
opinberu aðstoð að halda sem frumbyggjum
stóð sérstaklega til boða, lét hann skrá sig sem
inúíta.
Á veturna bjuggu þau Alex, Mabel og Fanný í
búðum sínum á Mackenzie-svæðinu en á sumrin
flúðu þau, eins og flestir aðrir, hitann og moskító-
varginn á vatnasvæðinu og héldu til strandar.
Síðustu æviár Fannýjar bjó fjölskyldan í bænum
Aklavik og þar var Fanný jarðsett en hún lést árið
1941. | 60 | Alex starfaði lengst af sem | C | A kennari | B leiðsögumaður | C veiðimaður | D verslunarmaður | 2 |
Bærinn Inúvik í Norðvesturhéruðum Kanada
er heimili margra þjóðarbrota, m.a. nokkurra
hópa inúíta og indíána, en alls búa hér rúmlega
þrjú þúsund manns. Ákveðið var að reisa hann
árið 1958 og skyldi hann leysa Aklavik, sem
hafði verið helsti þéttbýliskjarni Mackenzie-
svæðisins allt frá 1912, af hólmi en Mackenzie-
áin flæddi iðulega yfir bakka sína um götur
Aklavik. Inúvik ber þess greinilega merki að
vera „skipulagður“ bær. Aðalgatan, Mackenzie-
stræti, er samhliða ánni sem hún dregur nafn sitt
af. Húsin eru keimlík, reist á stólpum ofan á
sífreranum. Um allan bæinn liðast miklir
stokkar með vatni og skólpi sem minna helst á
hitaveitustokka Reykjavíkursvæðisins. Allt fram
á áttunda áratuginn skiptist bærinn í þrjá vel
afmarkaða hluta, þar sem inúítar, indíánar og
hvítir bjuggu hverjir í sínum bæjarhluta. Með tíð
og tíma hafa þessir hópar blandast saman og
bærinn státar af friðsamlegri sambúð kynþátta
þótt framan af hafi misskipting gæða og
forréttindi hinna hvítu einkennt samfélagið.
Afkomendur Vilhjálms Stefánssonar mann-
fræðings og landkönnuðar, sex barnabörn hans
og börn þeirra, hafa sett svip á bæjarlífið.
...
Margt hefur verið ritað um ævi og störf
Vilhjálms. Hingað til hefur hins vegar lítið sem
ekkert verið hirt um að segja sögu afkomenda
hans og inúítakonunnar Fannýar Pannigablúk.
Þó eru áratugir síðan fyrst var getið um
„inúítafjölskyldu“ Vilhjálms á prenti.
...
Hvítir menn sem ferðuðust um norðurslóðir
snemma á síðustu öld eignuðust oft börn með
inúítakonum í kjölfar stuttra kynna. Samband
Vilhjálms og Fannýjar Pannigablúk var þó
miklu meira en stutt kynni. Í hugum inúíta voru
þau Vilhjálmur og Fanný hjón. Skilgreining
inúíta á hjónabandi var vissulega afar rúm á
þessum árum, en hér var ekki aðeins um
frjálslegan skilning inúíta að ræða; hjúskapar-
staða Vilhjálms og Fannýjar og faðerni Alex
voru innsigluð í kirkjubókum á Herschel-eyju,
sem nú eru geymdar í Inúvik. Þar segir að þann
15. ágúst 1915 hafi klerkurinn C.E. Whittaker
skírt „Fanný, 45 ára gamla eiginkonu
Vilhjálms,“ og „fimm ára son þeirra, (Alex)
Alik Alahúk, til kristinnar trúar“. Alahúk-nafnið
er raunar frá fyrri eiginmanni Fannýjar, en hún
missti mann sinn skömmu áður en hún kynntist
Vilhjálmi.
Börn Alex herma að Vilhjálmur hafi ætlað að
taka son sinn með sér af vettvangi að loknum
þriðja leiðangrinum (1914-1918). Hann hafi
jafnvel búið son sinn undir ferðalag, fyrst til
Vancouver og síðan til austurstrandar Banda-
ríkjanna þar sem Alex myndi alast upp í heimi
hinna hvítu, þau Fanný hafi deilt harkalega um
þetta en hún hafi haft sitt fram. Fanný hafi ekki
léð máls á því að láta af hendi eina son sinn,
fjörutíu og fimm ára gömul og með tvö hjóna-
bönd að baki. Alex hafi verið eina trygging
hennar fyrir lífsviðurværi.
Alex ólst upp hjá móður sinni og bræðrum
hennar. Móðir hans samdi við vinafólk sitt um
konuefni handa honum, eins og títt var langt
fram á síðustu öld, og hann gekk að eiga inúíta-
konuna Mabel Okpik. Þau hjónin áttu erfitt með
að sætta sig við ráðahaginn til að byrja með, en
sagt er að síðar hafi ástir tekist með þeim. Börn
þeirra voru sex, en auk þess tóku þau um tíma
að sér tíu munaðarlaus börn. Lengst af hafði
Alex framfæri af veiðum að hætti inúíta. Hann
þótti líkur föður sínum í útliti og oft átti hann
erfitt uppdráttar sem „blendingur“. Í æsku var
hann skráður „hvítur“, en síðar á ævinni, þegar
heilsu hans tók að hraka og hann þurfti á þeirri
opinberu aðstoð að halda sem frumbyggjum
stóð sérstaklega til boða, lét hann skrá sig sem
inúíta.
Á veturna bjuggu þau Alex, Mabel og Fanný í
búðum sínum á Mackenzie-svæðinu en á sumrin
flúðu þau, eins og flestir aðrir, hitann og moskító-
varginn á vatnasvæðinu og héldu til strandar.
Síðustu æviár Fannýjar bjó fjölskyldan í bænum
Aklavik og þar var Fanný jarðsett en hún lést árið
1941. | 61 | Hvers vegna lét Alex breyta skrásetningu sinni? | C | A Hann leit á sig sem hvítan mann | B Honum var í nöp við föður sinn | C Til að fá aðstoð frá hinu opinbera | D Það var erfitt að vera „blendingur“ | 2 |
Bærinn Inúvik í Norðvesturhéruðum Kanada
er heimili margra þjóðarbrota, m.a. nokkurra
hópa inúíta og indíána, en alls búa hér rúmlega
þrjú þúsund manns. Ákveðið var að reisa hann
árið 1958 og skyldi hann leysa Aklavik, sem
hafði verið helsti þéttbýliskjarni Mackenzie-
svæðisins allt frá 1912, af hólmi en Mackenzie-
áin flæddi iðulega yfir bakka sína um götur
Aklavik. Inúvik ber þess greinilega merki að
vera „skipulagður“ bær. Aðalgatan, Mackenzie-
stræti, er samhliða ánni sem hún dregur nafn sitt
af. Húsin eru keimlík, reist á stólpum ofan á
sífreranum. Um allan bæinn liðast miklir
stokkar með vatni og skólpi sem minna helst á
hitaveitustokka Reykjavíkursvæðisins. Allt fram
á áttunda áratuginn skiptist bærinn í þrjá vel
afmarkaða hluta, þar sem inúítar, indíánar og
hvítir bjuggu hverjir í sínum bæjarhluta. Með tíð
og tíma hafa þessir hópar blandast saman og
bærinn státar af friðsamlegri sambúð kynþátta
þótt framan af hafi misskipting gæða og
forréttindi hinna hvítu einkennt samfélagið.
Afkomendur Vilhjálms Stefánssonar mann-
fræðings og landkönnuðar, sex barnabörn hans
og börn þeirra, hafa sett svip á bæjarlífið.
...
Margt hefur verið ritað um ævi og störf
Vilhjálms. Hingað til hefur hins vegar lítið sem
ekkert verið hirt um að segja sögu afkomenda
hans og inúítakonunnar Fannýar Pannigablúk.
Þó eru áratugir síðan fyrst var getið um
„inúítafjölskyldu“ Vilhjálms á prenti.
...
Hvítir menn sem ferðuðust um norðurslóðir
snemma á síðustu öld eignuðust oft börn með
inúítakonum í kjölfar stuttra kynna. Samband
Vilhjálms og Fannýjar Pannigablúk var þó
miklu meira en stutt kynni. Í hugum inúíta voru
þau Vilhjálmur og Fanný hjón. Skilgreining
inúíta á hjónabandi var vissulega afar rúm á
þessum árum, en hér var ekki aðeins um
frjálslegan skilning inúíta að ræða; hjúskapar-
staða Vilhjálms og Fannýjar og faðerni Alex
voru innsigluð í kirkjubókum á Herschel-eyju,
sem nú eru geymdar í Inúvik. Þar segir að þann
15. ágúst 1915 hafi klerkurinn C.E. Whittaker
skírt „Fanný, 45 ára gamla eiginkonu
Vilhjálms,“ og „fimm ára son þeirra, (Alex)
Alik Alahúk, til kristinnar trúar“. Alahúk-nafnið
er raunar frá fyrri eiginmanni Fannýjar, en hún
missti mann sinn skömmu áður en hún kynntist
Vilhjálmi.
Börn Alex herma að Vilhjálmur hafi ætlað að
taka son sinn með sér af vettvangi að loknum
þriðja leiðangrinum (1914-1918). Hann hafi
jafnvel búið son sinn undir ferðalag, fyrst til
Vancouver og síðan til austurstrandar Banda-
ríkjanna þar sem Alex myndi alast upp í heimi
hinna hvítu, þau Fanný hafi deilt harkalega um
þetta en hún hafi haft sitt fram. Fanný hafi ekki
léð máls á því að láta af hendi eina son sinn,
fjörutíu og fimm ára gömul og með tvö hjóna-
bönd að baki. Alex hafi verið eina trygging
hennar fyrir lífsviðurværi.
Alex ólst upp hjá móður sinni og bræðrum
hennar. Móðir hans samdi við vinafólk sitt um
konuefni handa honum, eins og títt var langt
fram á síðustu öld, og hann gekk að eiga inúíta-
konuna Mabel Okpik. Þau hjónin áttu erfitt með
að sætta sig við ráðahaginn til að byrja með, en
sagt er að síðar hafi ástir tekist með þeim. Börn
þeirra voru sex, en auk þess tóku þau um tíma
að sér tíu munaðarlaus börn. Lengst af hafði
Alex framfæri af veiðum að hætti inúíta. Hann
þótti líkur föður sínum í útliti og oft átti hann
erfitt uppdráttar sem „blendingur“. Í æsku var
hann skráður „hvítur“, en síðar á ævinni, þegar
heilsu hans tók að hraka og hann þurfti á þeirri
opinberu aðstoð að halda sem frumbyggjum
stóð sérstaklega til boða, lét hann skrá sig sem
inúíta.
Á veturna bjuggu þau Alex, Mabel og Fanný í
búðum sínum á Mackenzie-svæðinu en á sumrin
flúðu þau, eins og flestir aðrir, hitann og moskító-
varginn á vatnasvæðinu og héldu til strandar.
Síðustu æviár Fannýjar bjó fjölskyldan í bænum
Aklavik og þar var Fanný jarðsett en hún lést árið
1941. | 62 | Framkoma Vilhjálms í garð Fannýjar og Alex skýrist af | A | A viðhorfum þess tíma í garð inúíta | B því að þau voru ógift | C því að hann gekkst ekki við syni sínum | D stuttum kynnum þeirra | 0 |
Gunnar ríður til þings. En áður en hann reið
heiman mælti hann til Hallgerðar: „Ver þú dæl
meðan eg er heiman og sýn af þér enga fárskapi
þar sem við vini mína er um að eiga.“
„Tröll hafi þína vini,“ segir hún.
Gunnar ríður til þings og sá að eigi var gott
orðum við hana að koma. Njáll reið til þings og
synir hans allir.
Nú er frá því að segja hvað heima er tíðinda.
Þeir áttu skóg saman, Njáll og Gunnar, í
Rauðaskriðum. Þeir höfðu eigi skipt skóginum
en hvor var vanur að höggva sem þurfti og taldi
hvorgi á annan um það.
Kolur hét verkstjóri Hallgerðar. Hann hafði
verið með henni lengi og var hið mesta illmenni.
Svartur hét maður. Hann var húskarl Njáls og
Bergþóru og líkaði þeim við hann vel. Bergþóra
mælti við hann að hann skyldi fara í Rauða-
skriður og höggva skóg „en eg mun fá til menn
að draga heim viðinn.“
Hann kveðst vinna mundu það er hún legði
fyrir hann. Hann fór upp í Rauðaskriður. Tekur
hann þar og höggur skóg og skyldi þar að vera
viku.
Snauðir menn komu til Hlíðarenda austan frá
Markarfljóti og sögðu að Svartur hafði verið í
Rauðaskriðum og höggvið skóg og gert mikið að.
„Svo mun Bergþóra til ætla,“ segir Hallgerður,
„að ræna mig mörgu en því skal eg ráða að hann
höggvi eigi oftar.“
Rannveig heyrði, móðir Gunnars, og mælti:
„Þó hafa húsfreyjur þótt góðar austur hér að
ekki hafi staðið í mannráðum.“
Nú leið af nóttin og um morguninn kom
Hallgerður að máli við Kol og mælti: „Verk hef
eg þér hugað“ og fékk honum öxi. „Far þú í
Rauðaskriður. Þar munt þú finna Svart.“
„Hvað skal eg honum?“ segir hann.
„Spyr þú að því,“ segir hún, „þar sem þú ert
hið mesta illmenni? Drepa skalt þú hann,“ segir
hún.
„Gert mun eg það geta,“ segir hann, „en það
er þó líkast að eg gefi mig við.“
„Vex þér hvetvetna í augu,“ segir hún, „og fer
þér illa þar sem eg hefi mælt eftir þér hvern
hlut. Mun eg fá til annan mann að gera þetta ef
þú þorir eigi.“
Hann tók öxina og var reiður mjög og tekur
hest er Gunnar átti og ríður þar til er hann
kemur austur að Markarfljóti. Hann steig þar af
baki og beið í skóginum þar til er þeir höfðu
borið ofan viðinn og Svartur var einn eftir.
Hleypur Kolur þá að honum og mælti: „Fleiri
munu kunna að höggva stórt en þú einn“ og
setti öxina í höfuð honum og hjó hann banahögg
og ríður heim síðan og segir Hallgerði vígið.
„Njót heill handa,“ segir hún, „og skal eg þig
svo varðveita að þig skal ekki saka.“
„Vera má það,“ segir hann, „en hinn veg
dreymdi mig þó áður en eg vó vígið.“
Nú koma þeir upp í skóginn og finna Svart
veginn og flytja hann heim.
Hallgerður sendi mann til þings að segja
Gunnari vígið. Gunnar hallmælti Hallgerði ekki
um fyrir sendimanninum og vissu menn eigi
hvort honum þótti vel eða illa. Litlu síðar stóð
hann upp og bað menn sína ganga með sér. Þeir
gerðu svo og fóru til búðar Njáls. Gunnar sendi
mann eftir Njáli og bað hann út koma. Njáll
gekk út þegar og gengu þeir Gunnar á tal.
Gunnar mælti: „Víg hef eg að segja þér og
hefir valdið Hallgerður kona mín en vegið hefir
Kolur verkstjóri minn en fyrir hefir orðið
Svartur húskarl þinn.“
Njáll þagði meðan Gunnar sagði söguna.
Þá mælti Njáll: „Þurfa munt þú að láta hana
eigi öllu fram koma.“
Gunnar mælti: „Sjálfur skalt þú dæma.“
Njáll mælti: „Erfitt mun þér verða að bæta öll
slys Hallgerðar og mun annars staðar meira
slóða draga en hér er við eigum hlut að og mun
hér þó mikið á vanta að vel sé og munum við
þess þurfa að muna það er við höfum lengi vel
við mælst. Og væntir mig að þér fari vel en þó
munt þú verða mjög að þreyttur.“
Njáll tók sjálfdæmi af Gunnari og mælti:
„Ekki mun eg halda máli þessu til kapps. Þú
skalt gjalda tólf aura silfurs. En það vil eg til
skilja þó að nokkuð komi það úr vorum garði er
þér eigið um að gera að þér stillið eigi verr
gerðinni.“
Gunnar sagði það maklegt vera. Gunnar
greiddi af hendi féið vel og reið heim síðan.
Njáll kom heim af þingi og synir hans.
Bergþóra sá féið og mælti: „Vel er þessu í hóf
stillt en jafnmikið fé skal koma fyrir Kol er
stundir líða.“
Gunnar kom heim af þingi og taldi á
Hallgerði. Hún kallaði betri menn óbætta liggja
margstaðar. Gunnar kvað hana ráða mundu
tiltekjum sínum „en eg skal ráða hversu málin
lúkast.“
Hallgerður hældist jafnan um víg Svarts en
Bergþóru líkaði það illa.
Njáll fór upp í Þórólfsfell og synir hans að
skipa þar til bús. En þann sama dag varð sá
atburður er Bergþóra var úti að hún sér mann
ríða að garði svörtum hesti. Hún nam staðar og
gekk eigi inn. Hún kenndi eigi manninn. Sjá
maður hafði spjót í hendi og gyrður saxi. Hún
spurði þenna mann að nafni.
„Atli heiti eg,“ sagði hann.
Hún spurði hvaðan hann væri.
„Eg er austfirskur maður,“ segir hann.
„Hvert skalt þú fara?“ segir hún.
„Eg er maður vistlaus,“ segir hann, „og ætlaði
eg að finna Njál og Skarphéðin og vita ef þeir
vildu taka við mér.“
„Hvað er þér hentast að vinna?“ segir hún.
„Eg er akurgerðarmaður og margt er mér vel
hent að gera,“ segir hann, „en eigi vil eg því
leyna að eg er maður skapharður og hefir jafnan
hlotið um sárt að binda fyrir mér.“
„Ekki gef eg þér það að sök,“ segir hún, „þótt
þú sért engi bleyðimaður.“
Atli mælti: „Ert þú nokkurs ráðandi hér?“
„Eg er kona Njáls,“ segir hún, „og ræð eg
ekki síður hjón en hann.“
„Vilt þú taka við mér?“ segir hann.
„Gera mun eg kost á því,“ segir hún, „ef þú
vilt vinna allt það er eg legg fyrir þig og svo þó
að eg vilji senda þig til mannráða.“
„Átt þú svo til varið um menn,“ segir hann,
„að þú munt ekki mín þurfa að því að kosta.“
„Það skil eg er eg vil,“ sagði hún.
Þá tók hún við honum.
Njáll kom heim og synir hans. Njáll spurði
Bergþóru hvað manna sjá væri.
„Hann er húskarl þinn,“ segir hún, „og tók eg
við honum því að hann lést vera óhandlatur.“
„Ærið mun hann stórvirkur,“ segir Njáll, „en
eigi veit eg hvort hann er svo góðvirkur.“
Skarphéðinn var vel til Atla.
Njáll ríður til þings um sumarið og synir hans.
Gunnar var á þingi. Njáll tók upp fésjóð er hann
hafði heiman.
Skarphéðinn spyr: „Hvað fé er það faðir?“
„Hér er fé það,“ segir Njáll, „er Gunnar
greiddi mér fyrir heimamann vorn fyrra sumar.“
„Koma mun það til nokkurs,“ sagði
Skarphéðinn og glotti við. | 63 | Í upphafi textabrotsins þar sem Hallgerður segir: „Tröll hafi þína vini“ má sjá að hún | C | A framagjörn | B fölsk | C sjálfstæð | D sérhlífin | 2 |
Subsets and Splits