id
stringlengths 1
6
| revid
stringlengths 2
6
| url
stringlengths 38
43
| title
stringlengths 1
93
| text
stringlengths 0
182k
|
---|---|---|---|---|
131908
|
832979
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131908
|
Pastoroia Raum Schweinfurta Moabogn
|
Da Pastoroie Raum Schweinfurta Moabogn, amtli: Pastoraler Raum Schweinfurter Mainbogen, is a Pastoroia Raum im untafränkischn Dekanat Schweinfurt.
Geografie.
Organisation.
Da Pastoroie Raum umfosst drei Pforreingmoaschoftn:
Nochboaraim.
Nochboaraim im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Pastoroia Raum Schweinfurta Obaland, Pastoroia Raum Haßberge West, Pastoroia Raum Gerolzhofen, Pastoroia Raum Werneck, Pastoroia Raum Schweinfurt Nord-West und Pastoroia Raum Schweinfurt.
|
131909
|
833204
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131909
|
Pastoroia Raum Gerolzhofen
|
Da Pastoroie Raum Gerolzhofen, amtli: Pastoraler Raum Gerolzhofen, is a Pastoroia Raum im untafränkischn Dekanat Schweinfurt.
Geografie.
Organisation.
Da Pastoroie Raum umfosst via Pforreingmoaschoftn:
Nochboaraim.
Nochboaraim im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Pastoroia Raum Schweinfurta Moabogn, Pastoroia Raum Haßberge West, Pastoroia Raum Haßberge Sid, Katholischa Seejsorgbereich Steigawoid, Katholischa Seejsorgbereich Dreifranknland im Steigawoid, Pastoroia Raum Schwarzach am Main – Sankt Benedikt, Pastoroia Raum Bergtheim-Fährbrück und Pastoroia Raum Werneck.
|
131910
|
21506
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131910
|
Schlesisch
| |
131938
|
833201
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131938
|
Pastoroia Raum Kitzingen
|
Da Pastoroie Raum Kitzingen, amtli: Pastoraler Raum Kitzingen, is a Pastoroia Raum im untafränkischn Dekanat Kitzingen.
Geografie.
Organisation.
Da Pastoroie Raum umfosst oane Pforrei und zwoa Pforreingmoaschoftn:
Nochboaraim.
Nochboaraim im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Pastoroia Raum Bergtheim-Fährbrück, Pastoroia Raum Schwarzach am Main – Sankt Benedikt, Katholischa Seejsorgbereich Dreifranknland im Steigawoid, Katholischa Seejsorgbereich Obara Aischgrund, Pastoroia Raum Oxnfuat, Pastoroia Raum Wiazburg Sid-Ost und Pastoroia Raum Wiazburg Nord-Ost.
|
131941
|
833205
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131941
|
Pastoroia Raum Schwarzach am Main – Sankt Benedikt
|
Da Pastoroie Raum Schwarzach am Main – Sankt Benedikt, amtli: Pastoraler Raum Schwarzach a.Main – St. Benedikt, is a Pastoroia Raum im untafränkischn Dekanat Kitzingen.
Geografie.
Organisation.
Da Pastoroie Raum umfosst sechs Pforreingmoaschoftn:
Nochboaraim.
Nochboaraim im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Pastoroia Raum Gerolzhofen, Katholischa Seejsorgbereich Dreifranknland im Steigawoid, Pastoroia Raum Kitzingen und Pastoroia Raum Bergtheim-Fährbrück.
|
131944
|
833257
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131944
|
Pastoroia Raum Bad Neustadt an der Saale
|
Da Pastoroie Raum Bad Neustadt an der Saale, amtli: Pastoraler Raum Bad Neustadt a.d.Saale, is a Pastoroia Raum im untafränkischn Dekanat Rhön-Grabfeld.
Geografie.
Organisation.
Da Pastoroie Raum umfosst finf Pforreingmoaschoftn:
Nochboaraim.
Nochboaraim im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Pastoroia Raum Mellrichstadt, Pastoroia Raum Bad Königshofen im Grabfeld, Pastoroia Raum Münnerstadt, Pastoroia Raum Burkardroth und Pastoroia Raum Om Kreizberg.
|
131947
|
833243
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131947
|
Pastoroia Raum Om Kreizberg
|
Da Pastoroie Raum Om Kreizberg, amtli: Pastoraler Raum Am Kreuzberg, is a Pastoroia Raum im untafränkischn Dekanat Rhön-Grabfeld.
Geografie.
Organisation.
Da Pastoroie Raum umfosst drei Pforreingmoaschoftn:
Nochboaraim.
Nochboaraim im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Pastoroia Raum Mellrichstadt, Pastoroia Raum Bad Neustadt an der Saale, Pastoroia Raum Burkardroth, Pastoroia Raum Bad Brückenau, Pastoroivabund Sankt Wendelinus Hohe Rhön und Pastoroivabund Sankt Michael Hohe Rhön.
|
131948
|
833242
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131948
|
Pastoroia Raum Mellrichstadt
|
Da Pastoroie Raum Mellrichstadt, amtli: Pastoraler Raum Mellrichstadt, is a Pastoroia Raum im untafränkischn Dekanat Rhön-Grabfeld.
Geografie.
Organisation.
Da Pastoroie Raum umfosst via Pforreingmoaschoftn:
Nochboaraim.
Nochboaraim im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Pastoroivabund Sankt Elisabeth im Ulster-, Felda- und Werratoi, Dekanat Meiningen, Pastoroia Raum Bad Königshofen im Grabfeld, Pastoroia Raum Bad Neustadt an der Saale, Pastoroia Raum Om Kreizberg und Pastoroivabund Sankt Michael Hohe Rhön.
|
131949
|
833262
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131949
|
Pastoroia Raum Bad Königshofen im Grabfeld
|
Da Pastoroie Raum Bad Königshofen im Grabfeld, amtli: Pastoraler Raum Bad Königshofen i.Grabfeld, is a Pastoroia Raum im untafränkischn Dekanat Rhön-Grabfeld.
Geografie.
Organisation.
Da Pastoroie Raum umfosst via Pforreingmoaschoftn:
Nochboaraim.
Nochboaraim im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Dekanat Meiningen, Pastoroia Raum Haßberge Ost, Pastoroia Raum Haßberge West, Pastoroia Raum Schweinfurta Obaland, Pastoroia Raum Münnerstadt, Pastoroia Raum Bad Neustadt an der Saale und Pastoroia Raum Mellrichstadt.
|
131950
|
63001
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131950
|
Austria Television
| |
131951
|
833271
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131951
|
Pastoroia Raum Haßberge West
|
Da Pastoroie Raum Haßberge West, amtli: Pastoraler Raum Haßberge West, is a Pastoroia Raum im untafränkischn Dekanat Haßberge.
Geografie.
Organisation.
Da Pastoroie Raum umfosst via Pforreingmoaschoftn:
Nochboaraim.
Nochboaraim im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Pastoroia Raum Bad Königshofen im Grabfeld, Pastoroia Raum Haßberge Ost, Pastoroia Raum Haßberge Sid, Pastoroia Raum Gerolzhofen, Pastoroia Raum Schweinfurta Moabogn und Pastoroia Raum Schweinfurta Obaland.
|
131955
|
833272
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131955
|
Pastoroia Raum Haßberge Sid
|
Da Pastoroie Raum Haßberge Sid, amtli: Pastoraler Raum Haßberge Süd, is a Pastoroia Raum im untafränkischn Dekanat Haßberge.
Geografie.
Organisation.
Da Pastoroie Raum umfosst via Pforreingmoaschoftn:
Nochboaraim.
Nochboaraim im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Pastoroia Raum Haßberge West, Pastoroia Raum Haßberge Ost, Katholischa Seejsorgbereich Moa-Aurach, Katholischa Seejsorgbereich Steigawoid und Pastoroia Raum Gerolzhofen.
|
131956
|
833274
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131956
|
Pastoroia Raum Haßberge Ost
|
Da Pastoroie Raum Haßberge Ost, amtli: Pastoraler Raum Haßberge Ost, is a Pastoroia Raum im untafränkischn Dekanat Haßberge.
Geografie.
Organisation.
Da Pastoroie Raum umfosst via Pforreingmoaschoftn:
Nochboaraim.
Nochboaraim im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Katholischa Seejsorgbereich Coburg Stod und Land, Katholischa Seejsorgbereich Gottesgarten, Katholischa Seejsorgbereich Moa-Itz, Katholischa Seejsorgbereich Moa-Aurach, Pastoroia Raum Haßberge Sid, Pastoroia Raum Haßberge West und Dekanat Meiningen.
|
131958
|
840201
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131958
|
Remisch-katholische Kiachngmoa Freudenberg
|
De Remisch-katholische Kiachngmoa Freudenberg, amtli: Römisch-katholische Kirchengemeinde Freudenberg, is a Seejsoageoaheit im bodn-wiattmbeagischn Dekanat Tauberbischofsheim.
Geografie.
Organisation.
De Seejsorgeihheit umfosst drei Pforrein:
Nochboaseejsorgeihheitn.
Nochboaseejsorgeihheitn im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Pforreingmoaschoft Sankt Nikolaus Sid-Spessart, Dorfprozelten im Pastoroia Raum Miltenberg; Remisch-katholische Kiachngmoa Wertheim sowia Pforreingmoaschoft Sankt Antonius Erftoi und Hechn, Eichenbühl und Pforreingmoaschoft Sankt Martin Miltenberg-Bürgstadt im Pastoroia Raum Miltenberg.
|
131960
|
840202
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131960
|
Remisch-katholische Kiachngmoa Külsheim-Bronnbach
|
De Remisch-katholische Kiachngmoa Külsheim-Bronnbach, amtli: Römisch-katholische Kirchengemeinde Külsheim-Bronnbach, is a Seejsoageoaheit im bodn-wiattmbeagischn Dekanat Tauberbischofsheim.
Geografie.
Organisation.
De Seejsorgeihheit umfosst sechs Pforrein:
Nochboaseejsorgeihheitn.
Nochboaseejsorgeihheitn im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Remisch-katholische Kiachngmoa Wertheim; Remisch-katholische Kiachngmoa Großrinderfeld-Werbach; Remisch-katholische Kiachngmoa Tauberbischofsheim; Remisch-katholische Kiachngmoa Königheim; Remisch-katholische Kiachngmoa Hardheim-Höpfingen im Madonnenland und Pforreingmoaschoft Sankt Antonius Erftoi und Hechn, Eichenbühl im Pastoroia Raum Miltenberg.
|
131961
|
840203
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131961
|
Remisch-katholische Kiachngmoa Großrinderfeld-Werbach
|
De Remisch-katholische Kiachngmoa Großrinderfeld-Werbach, amtli: Römisch-katholische Kirchengemeinde Großrinderfeld-Werbach, is a Seejsoageoaheit im bodn-wiattmbeagischn Dekanat Tauberbischofsheim.
Geografie.
Organisation.
De Seejsorgeihheit umfosst ocht Pforrein:
Nochboaseejsorgeihheitn.
Nochboaseejsorgeihheitn im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Pforreingmoaschoft Heiliga Benedikt zwischn Tauber und Moa, Helmstadt und Pforreingmoaschoft Kreiz Christi, Eisingen im Pastoroia Raum Wiazburg links vom Moa; Remisch-katholische Kiachngmoa Grünsfeld-Wittighausen; Remisch-katholische Kiachngmoa Tauberbischofsheim; Remisch-katholische Kiachngmoa Külsheim-Bronnbach sowia Remisch-katholische Kiachngmoa Wertheim.
|
131963
|
64300
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131963
|
Kinderbucha
|
zua bekanndn kinderbucha authorn aus boarn ghört: Jeo Paul(mid ?Siebenkäs? (1796/97)
- Life of Quintus Fixlein? (1796)
- Da Jubelsenioa? (1797))
und Harald Grill(mid
- Houchzeid im Dunkln? ("Wedding in the Dark" 1995)
- Gengan lerna, a Roman in Gschichdn? ("Learning to Walk, a Novl in Storis " 2010)
Double-novl project which has not yet ben published (it has ben in progress since 2002)
|
131964
|
840204
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131964
|
Remisch-katholische Kiachngmoa Grünsfeld-Wittighausen
|
De Remisch-katholische Kiachngmoa Grünsfeld-Wittighausen, amtli: Römisch-katholische Kirchengemeinde Grünsfeld-Wittighausen, is a Seejsoageoaheit im bodn-wiattmbeagischn Dekanat Tauberbischofsheim.
Geografie.
Organisation.
De Seejsorgeihheit umfosst siebn Pforrein:
Nochboaseejsorgeihheitn.
Nochboaseejsorgeihheitn im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Remisch-katholische Kiachngmoa Großrinderfeld-Werbach; Pforreingmoaschoft Kreiz Christi, Eisingen im Pastoroia Raum Wiazburg links vom Moa; Pforreingmoaschoft Giebelstadt-Bütthard im Pastoroia Raum Oxnfuat; Remisch-katholische Kiachngmoa Lauda-Königshofen und Remisch-katholische Kiachngmoa Tauberbischofsheim.
|
131965
|
840205
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131965
|
Remisch-katholische Kiachngmoa Tauberbischofsheim
|
De Remisch-katholische Kiachngmoa Tauberbischofsheim, amtli: Römisch-katholische Kirchengemeinde Tauberbischofsheim, is a Seejsoageoaheit im bodn-wiattmbeagischn Dekanat Tauberbischofsheim.
Geografie.
Organisation.
De Seejsorgeihheit umfosst siebn Pforrein:
Nochboaseejsorgeihheitn.
Nochboaseejsorgeihheitn im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Remisch-katholische Kiachngmoa Großrinderfeld-Werbach, Remisch-katholische Kiachngmoa Grünsfeld-Wittighausen, Remisch-katholische Kiachngmoa Lauda-Königshofen, Remisch-katholische Kiachngmoa Königheim und Remisch-katholische Kiachngmoa Külsheim-Bronnbach.
|
131966
|
840206
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131966
|
Remisch-katholische Kiachngmoa Königheim
|
De Remisch-katholische Kiachngmoa Königheim, amtli: Römisch-katholische Kirchengemeinde Königheim, is a Seejsoageoaheit im bodn-wiattmbeagischn Dekanat Tauberbischofsheim.
Geografie.
Organisation.
De Seejsorgeihheit umfosst drei Pforrein:
Nochboaseejsorgeihheitn.
Nochboaseejsorgeihheitn im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Remisch-katholische Kiachngmoa Külsheim-Bronnbach, Remisch-katholische Kiachngmoa Tauberbischofsheim, Remisch-katholische Kiachngmoa Lauda-Königshofen, Remisch-katholische Kiachngmoa Boxberg-Ahorn und Remisch-katholische Kiachngmoa Hardheim-Höpfingen im Madonnenland.
|
131967
|
840207
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131967
|
Remisch-katholische Kiachngmoa Lauda-Königshofen
|
De Remisch-katholische Kiachngmoa Lauda-Königshofen, amtli: Römisch-katholische Kirchengemeinde Lauda-Königshofen, is a Seejsoageoaheit im bodn-wiattmbeagischn Dekanat Tauberbischofsheim.
Geografie.
Organisation.
De Seejsorgeihheit umfosst nein Pforrein:
Nochboaseejsorgeihheitn.
Nochboaseejsorgeihheitn im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Remisch-katholische Kiachngmoa Tauberbischofsheim, Remisch-katholische Kiachngmoa Grünsfeld-Wittighausen, Pforreingmoaschoft Giebelstadt-Bütthard im Pastoroia Raum Oxnfuat, Seejsorgeihheit Igersheim, Seejsorgeihheit Bad Mergentheim, Remisch-katholische Kiachngmoa Boxberg-Ahorn und Remisch-katholische Kiachngmoa Königheim.
|
131968
|
840208
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131968
|
Remisch-katholische Kiachngmoa Boxberg-Ahorn
|
De Remisch-katholische Kiachngmoa Boxberg-Ahorn, amtli: Römisch-katholische Kirchengemeinde Boxberg-Ahorn, is a Seejsoageoaheit im bodn-wiattmbeagischn Dekanat Tauberbischofsheim.
Geografie.
Organisation.
De Seejsorgeihheit umfosst siebn Pforrein:
Nochboaseejsorgeihheitn.
Nochboaseejsorgeihheitn im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Remisch-katholische Kiachngmoa Lauda-Königshofen, Seejsorgeihheit Bad Mergentheim, Remisch-katholische Kiachngmoa Krautheim-Ravenstein-Assamstadt, Remisch-katholische Kiachngmoa Adelsheim-Osterburken-Seckach, Remisch-katholische Kiachngmoa Hardheim-Höpfingen im Madonnenland und Remisch-katholische Kiachngmoa Königheim.
|
131969
|
840209
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131969
|
Remisch-katholische Kiachngmoa Krautheim-Ravenstein-Assamstadt
|
De Remisch-katholische Kiachngmoa Krautheim-Ravenstein-Assamstadt, amtli: Römisch-katholische Kirchengemeinde Krautheim-Ravenstein-Assamstadt, is a Seejsoageoaheit im bodn-wiattmbeagischn Dekanat Tauberbischofsheim.
Geografie.
Organisation.
De Seejsorgeihheit umfosst ocht Pforrein:
Nochboaseejsorgeihheitn.
Nochboaseejsorgeihheitn im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Remisch-katholische Kiachngmoa Boxberg-Ahorn, Seejsorgeihheit Bad Mergentheim, Seejsorgeihheit Heilig Kreuz, Seejsorgeihheit Middlas Jagsttoi, Seejsorgeihheit Schöntal und Remisch-katholische Kiachngmoa Adelsheim-Osterburken-Seckach.
|
131972
|
839844
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131972
|
Pforreingmoaschoft Heiliga Benedikt zwischn Tauber und Moa, Helmstadt
|
De Pforreingmoaschoft Heiliga Benedikt zwischn Tauber und Moa, Helmstadt, amtli: Pfarreiengemeinschaft Heiliger Benedikt zwischen Tauber und Main, Helmstadt, is a Pforreingmoaschoft im untafränkischn Pastoroin Raum Wiazburg links vom Moa.
Geografie.
Organisation.
De Pforreingmoaschoft umfosst oa Kuratie und via Pforrein:
Nochboagmoaschoftn.
Nochboagmoaschoftn im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Pforreingmoaschoft Maria - Patronin vo Frankn, Urspringen; Pforreingmoaschoft Sankt Kilian Wiazburg-West, Waldbüttelbrunn; Pforreingmoaschoft Kreiz Christi, Eisingen; Remisch-katholische Kiachngmoa Großrinderfeld-Werbach; Remisch-katholische Kiachngmoa Wertheim und Pforreingmoaschoft Erlenbach - Triefenstein.
|
131977
|
839845
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131977
|
Pforreingmoaschoft Sankt Kilian Wiazburg-West, Waldbüttelbrunn
|
De Pforreingmoaschoft Sankt Kilian Wiazburg-West, Waldbüttelbrunn, amtli: Pfarreiengemeinschaft Sankt Kilian Würzburg-West, Waldbüttelbrunn, is a Pforreingmoaschoft im untafränkischn Pastoroin Raum Wiazburg links vom Moa.
Geografie.
Organisation.
De Pforreingmoaschoft umfosst via Pforrein:
Nochboagmoaschoftn.
Nochboagmoaschoftn im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Pforreingmoaschoft Communio Sanctorum - Sankt Laurentius, Leinach; Pforreingmoaschoft Heiliga Franziskus im Moatoi, Zell am Main; Pforreingmoaschoft Mariä Geburt und Sankt Norbert – Höchberg; Pforreingmoaschoft Kreiz Christi, Eisingen; Pforreingmoaschoft Heiliga Benedikt zwischn Tauber und Moa, Helmstadt und Pforreingmoaschoft Maria - Patronin vo Frankn, Urspringen.
|
131978
|
839846
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131978
|
Pforreingmoaschoft Kreiz Christi, Eisingen
|
De Pforreingmoaschoft Kreiz Christi, Eisingen, amtli: Pfarreiengemeinschaft Kreuz Christi, Eisingen, is a Pforreingmoaschoft im untafränkischn Pastoroin Raum Wiazburg links vom Moa.
Geografie.
Organisation.
De Pforreingmoaschoft umfosst drei Pforrein:
Nochboagmoaschoftn.
Nochboagmoaschoftn im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Pforreingmoaschoft Sankt Kilian Wiazburg-West, Waldbüttelbrunn; Pforreingmoaschoft Mariä Geburt und Sankt Norbert – Höchberg; Pforreingmoaschoft Heidingsfeld; Pforreingmoaschoft Sankt Sebastian, Heuchelhof und Sankt Josef, Rottenbauer; Pforreingmoaschoft Sankt Petrus – da Fejs, Kirchheim; Remisch-katholische Kiachngmoa Großrinderfeld-Werbach und Pforreingmoaschoft Heiliga Benedikt zwischn Tauber und Moa, Helmstadt.
|
131980
|
839847
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131980
|
Pforreingmoaschoft Sankt Petrus – da Fejs, Kirchheim
|
De Pforreingmoaschoft Sankt Petrus – da Fejs, Kirchheim, amtli: Pfarreiengemeinschaft Sankt Petrus – der Fels, Kirchheim, is a Pforreingmoaschoft im untafränkischn Pastoroin Raum Wiazburg links vom Moa.
Geografie.
Organisation.
De Pforreingmoaschoft umfosst drei Pforrein:
Nochboagmoaschoftn.
Nochboagmoaschoftn im Uahzoagasinn im Noadn ofongnd san Pforreingmoaschoft Kreiz Christi, Eisingen; Pforreingmoaschoft Sankt Sebastian, Heuchelhof und Sankt Josef, Rottenbauer; Pforreingmoaschoft Giebelstadt-Bütthard; Remisch-katholische Kiachngmoa Grünsfeld-Wittighausen und Remisch-katholische Kiachngmoa Großrinderfeld-Werbach.
|
131983
|
841925
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131983
|
Herbert Kickl
|
Da Herbert Kickl (* 19. Oktoba 1968 in Villach, in Karntn) is a rechtsextrema östarreichischa Bundespolitiker fa da FPÖ, wo er seit 19. Juni 2021 da Chef is. Im Nainairot isa außadem Klubobmau fa seina Partei. Fam 18. Dezemba 2017 bis zu seina Entlossung am 22. Mai 2019 woara Innenminista im Kabinett Kurz I. Ea betrocht si ois Voikskanzla und moad, mia brauchatn a Festung Oiropa.
|
131984
|
46132
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131984
|
Alexander Schallenberg
|
Da Alexander Georg Nicolas Schallenberg (* 20. Juni 1969 in Bern in da Schweiz) is a estareichischa Jurist, Diplomat und Politika fa da (ÖVP). Fam 11. Oktoba 2021 bis zum 6. Dezemba 2021 woara Bundeskanzla fa da Republik Östarreich, seit 10. Jänna 2025 isas wieda.
Heakumpft und Ausbüdung.
Ea kimp aus da ehemolign Odlsfamülie Schallenberg und is da Bua fam ehemolign Botschofta in da Schweiz Wolfgang Schallenberg. Scho 1997 hota augfaungt im Außnministerium zan hackln, 2006 isa daun ba da Ursula Plassnik Pressesprecher woan, wos a daun a fian Michael Spindelegger gmocht hot. Wia da Sebastian Kurz Außnminister woa, woa da Schallenberg fia strategische außnpolitische Planung zuaständig.
In da Brigitte Bierlein ihra Expertnregierung woara ob 3. Juni 2019 Außminista, wos a a untam Sebastian Kurz seina Regierung bliem is. Wia da Kurz zrucktretn is, isa am 11. Oktoba 2021 söba Bundeskanzla woan, hot owa am 6. Dezemba 2021 aufn Nehammer Koarl obgebn und is wieda Außnminista woan.
|
131985
|
46132
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131985
|
Hermann Schützenhöfer
|
Da Hermann Schützenhöfer (* 29. Feba 1952 in Edlitz, Niedaöstareich) is a ehemoliga estareichischa Politika (ÖVP) und woa fa 2015 bis 2022 Laundeshauptmau fa da Steiamoak und fa 2006 bis 2022 Obmau fa da Steirischn ÖVP.
Lem.
Da Schützenhöfer Hermann is am Schoittog 1952 aufd Wöt kemman. Noch da Pflichtschui isa fa sein Geburtsort Edlitz in die Steiamoak zogn und hot duat as Poly in Kirchboch gmocht. Daun hota die Lehr zum Kafmau gmocht und nebnher ois Lokaljournalist Artikl fia vaschiedane Zeitungan gschriebn. 1970 isa in die ÖVP eitretn, wo a 1976 Obmau fa da JVP woan is. 2005 isa Laundeshauptmau-Stövatreta woan, 2006 Steirischer ÖVP-Obmau. 2015 isa söba zum Laundeshauptmau gwöht woan, 2019 daun glei no amoi. Am 3. Juni 2022 hota daun gsog dass jetz daun gnua is und hot seine Ämter im Juli offiziell aufn Christopher Drexler weitagebn. Fü bezeichnan erm oisn letzn Laundesdati.
|
131986
|
833630
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131986
|
Boris Johnson
|
Da Alexander Boris de Pfeffel Johnson (* 19. Juni 1964 in Nei York Stodt, USA) is a britischa Politika und Publizist. 2008 bis 2016 woara Biagamoasta fa London, daun woara fa 2016 bis 2018 Außnminista fam Vaeinigtn Kinireich. Ob 2019 woara daun Premierminister, is owa 2022 zrucktretn.
|
131988
|
833482
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131988
|
Franz Joseph I.
|
Da Franz Joseph I. (* 18. August 1830 aufn Schloss Scheenbrunn; † 21. Novemba 1916 a duat), vuinaumantlich Franz Joseph Karl von Habsburg-Lothringen, woa fam 2. dezember 1848 bis dassa gstoam is Kaiser fa Östarreich, Apostolischa Kini fa Ungarn und Kini fa Behmen.
Noch da Revolution im Kaisertum Östarreich 1948 woa sei Onkl, da bisherige Kaiser Ferdinand I. laut da Dynastie zschwoch, dassa weita regiert. In Franz Joseph sei Voda, da Franz Karl von Österreich hot a net weidamochn wuin, also hot da Franz Joseph mit nur 18 Joa die Nochfuige autretn.
Zerscht hota ziemli obsolutistisch und zentralistisch regiert, owa nochdem dass im Sardinischn Kriag 1859 und im Deitsch-Deitschn Kriag 1866 so wüd umgaungan is, hota 1867 es Reich zur Dopplmonarchie Österreich-Ungarn umwaundln miaßn. Die Spaunnungan im Vüveikastoot san hoit imma mehr woan, bis 1914, wias in Thronfuiga Franz Ferdinand hamdraht haum, da Hehepunkt arreicht woan is. In Kaiser sei Kriagsaklärung auf Serbien hot si daun letztendlich zan Easchtn Wötkriag entwicklt.
Vaheirat woara mit da Sisi, bis dass sie 1898 gewoitsaum gstoam is. Weil erna Bua, da Kronprinz Rudolf, 1889 fa sich söba aus as Zeitliche gsegnat hot, is die Thronfuige aufn Franz Joseph sein Bruada, in Koarl Ludwig, iwagaungan.
Wia da Franz Joseph daun söba am 21. November 1916 in die Ewigkeit vuarausgaungan is, is sei Großneffe da Koarl Kaiser woan, der daun in Kriag valuan hot und unter dem daun die Monarchie aufgaungan is.
|
131990
|
37765
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=131990
|
Plattdeitsche Litratua
|
D plattdeitsche Litratua umfasst d literarischn Textt i de vaschinanen Dialektt von n Plattdeitschn. Es Plattdeitsch in a Reih mid de Virlaffa vo da Sprouch, wej es Altsaksisch oda Altnidadeitsch, houd a recht longa Schreibtradezion iwa d Johrhundat. Dennat is s niad allawal literarisch aktiv gweng: Es Altsaksisch, es Mittlnidadeitsch u d moderna Periodn stenga aa trennt vonnanond. Heitztoḡ wiad s Plattdeitsch oda Nidasaksisch ganz untaschidle gschrim. Af Altsaksisch homma niad vill Textt; as Mittlnidadeitsch hod af s End von n Mittlolta a Periodn vo gressana literarischa Aktiwitet ghobt. Min Afkumma u Dafolg vo da nidalendischn u da neihouchdeitschn Standardsprouch i da frejmodernan Zeid is af Nidadeitsch iwa d Johrhundat nimma vill gschrim woan. Ejascht in n 19. Johrhundat hod s primer oda vur ollm z Deitschlond wida a Renessons gem. Gengwerte wird dou recht villalloa gschrim. Ret reglmásse kumma a Románna, a Nowelln, a Gschichtlsammlinga, a Gedichtsammlinga owa a Audioprodukziona, a Podcasts uaw. von n gredtn Wort assa, i da oinnan Region mejra wej i da ondan. Weitas git s aa nu a literarischa Zirkln, a Zeitschriftn, a Preis, a Schreiwaportrejna af DVD u dgl.
Altsaksisch.
Es Altsaksisch is de eltast gschrimana Vurgengasprouch von n Nidasaksischn, festglegt zwischn an 9. u 12. Jh., bis zen Iwagang af s Mittlnidadeitsch. Es is vo d Saksn u d Angeln in n heiting sidwestlinga Dänemark, in noadwestlinga Deitschland un n noadestlinga Batawja oda Holland gredd. Af n Gstod vo da Nordsej zamst da modernnan Prowinz Groninga is a Oltfrisisch gredt worn. Es Altsaksisch is vawondt mid de iwatn westgermanischn Sprouchn, wej an Oltfrisischn, an Oltanglischn, an Oltwestnidafrenkischn (wou ma bessa unta n Nama Oltnidalendisch kennt u bsundas in Sidn vo d Nidalandn un in heiting Flándan gredt worn is), an Oltoustnidafrenkischn un an Olthouchdeitschn. Dej Dialektt vo dena, dea wou ba da Groussn Velkawondarung af d Britischa Insl iwagsetzt han, hom se sida an 5. Jh. mid da Zeid gõnz ondas antwicklt oda asgfurmt.
Es han niad vill Altsaksischa Textt daholtn: z viadascht han dou nu de Taufglibdna, dej wou d Saksn hom obleng derffa. Wos dou gschrim woan is, is eftas as da Fiadar vo ondane wej d Frankn kumma, dej wou s Saksisch lei nea eigschrenkt gnutzd hom. Da literarisch Text, wou alloins scheja komplett daholtn blim is, is da "Heliand", d. h. da Heiland, a altsaksischa Mammut-Epos vo umma 825, vo den wou ma moint, dass da frenkische Koasa Louis da Betade 'es hod schreim loua, wal ar dej katolisch gmachtn Saksn en kristlechn Glam hod gnejchta brenga wolln. Da Epos mid Alliterazionna handlt von n Jesus un is wissnschaftle zejascht von n Johann Andreas Schmeller umma 1830 publeziat woan. Omed von n gleichn Vafossa is es i Fragmentna daholtn blimana Gadicht "Genesis".
Generell follt af, dass d Textt ǒft a Leitt gschrim hom, wou selwa koa Saksn niad gweng han. Min Wessobrunner Schöpfungsgedicht un n Hildebrandslejd git s aa zwej Textt, wou in an Gmisch vo Oltsaksisch un Oltboarisch gschrim han. Nou dera Phasn vo da Mission is d plattdeitscha Litratua zen End von 9. Jh. wida eigschlouffn.
Mittlnidadeitsch.
D nidadeitsche Litratua in n Tejfschlouff.
Zwischa da altsaksischn Zeid u da Blej vo da mittlnidadeitschn Litratua ling a poa Johrhundat, i dea wou d neadlinga Schreiwa vo a Litratua ejara es Mittlhouchdeitsch gnutzd hom un irna Schreiwarei a schwocha Obklatsch vo da sidlinga Litratua von n Walther vo da Vogelwaid un ondan gweng is. In n Nidadeitschn hod d literarischa Aktiwitet in Siḏn stott gfunna. Da minnesenga Hinnerk van Veldeke (umma 1150 bis nouch 1184) hod af Altlimbuagisch gschrim; Es Weak vo da in n 13. Jh. lemmatn Mystikare Hadewijch hod an brabantischn Eischloḡ. Da Claus Schuppenhauer, wou a groußs Vejch ban "Institut für niederdeutsche Sprache" z Brema gweng is, moint:
Es houd aso schej õgfongt mid da nidadeitschn Litratua [min Heiland] un is aso gách zen End kumma. Vo umma 1100 õ is am mejran schou gour nimma koa Nidadeitsch niad gschrim worn. D saksischn Edlleit han scheints awl stirka worn, dea Karolinga hom wejnga zen meldn ghobt. Da Nordn hod mejra u mejra d Politik o si grissn u se nou an nou da hejchann Kultua von n Sidn zougwendt - owa s Nidadeitsch is hem hintnunta gfolln.
D Blej vo da Sprouch.
Min afkummatn Handl, vur allm duach Stedt, dej wou se zamgschlossn hom i da Hanse, is s Oldsaksisch zarana Schrifd- u Hanḏlssprouch gwachsn. Durch dej Antwickling, dej wou ebba 150 Jouana dauad houd, is s Mittlnidadeitsch nou weitakumma. Dej Epochn vo da Sprouch umfasst d Zeid zwischn en 12. un n 16. Jh. Da "Saksnspejgl" von n Eike vo Repgow (1224-31), a eiflußreicha Sammling vo seksischn Recht vo umma 1225, gid en Zoustand vo da Sprouch wida. Es Mittlnidadeitsch hod se aa miḏ en Zuḡ vo d Saksen af d slawisch bsidltn Landln estle vo da Elbn af n heitinga Noadoustn vo Deitschland, u nu weida hi af n Oustn von n heinting Poln (selmol Pomman u Preissn) asdeant. Z Oust- u Noadfrisland un i d ummalingatn frisischn Landstrichh hod se s Mittlnidadeitsch af Kostn von n Friesischn broat gmacht. Dej "17 Keuren en 24 Laandrechten" vo da frisischn Freihát han aa af nidasaksisch umgsetzt. Niad gredt vo dej Rechtstextt, wou klejnnana separata u vamischta Dokumentt u Brejff han, han kámm a Groninga Textt niad tradiat vo dera Zeid, wos doudadurch kumma is, dass i d Omtsstumma z Groninga nou long a Latein gschrim worn is, 'dasida' dass d oafocha Leitn niad schreim hom kinna.
Aa a Chronikn oda Textt mid historischn Inholt han gschrim worn, wej d Saksischa Weltchronik vonn Hermen Bote af s End von n 15. Jh., Gschichtn von n Störtebeker oda aa s Millnlejd, owa aa a hefischa Romaann, wej "Flos unde Blankeflos" vo 1350, "Valentin und Namenlos" oda "De Deif van Brugghe" ollzwoa vo 1450.
Dej Blej von n Mittlnidadeitschn is ebba zwischn 1370 u 1530 gleng. Es is d dominanta Schreibsprouch in n Noadn vo Mittleiropa gweng; un aa a "lingua franca" fia n weitanan Noadn vo Eiropa, dej wou af n Woatschatz - an Wirtastond, d Lexik - von n Dänischn, Noaweḡischn u Schwedischn an storkn Eifluß gnumma houd. Aso is s generell i da gressan Handlsregion vo da Hanse d Sprouch von n Handl, von n Recht u vo da Diplomatie gweng.
Gwichtinga literarischa Weakk.
Urspringle hod d nidadeitsche Litratuasprouch se asgfurmt in n oustfahlischn Brauschweiḡ, vo den wou s ret stoak a houchdeitscha Eifliss asgsetzt gweng is. Spada hod se da Schwarpunk af de neadlinga Hansestedt hi vaschom, bsundas af Libeck, vo wou a standadisirada Eifluß asganga is, wej aa heit s Nordnidadeitsch an standardisiratn Eifluß af s Plattdeitsch houd.
Zwengs dan dass s Mittlnidadeitsch a Hanḏlssprouch gweng is findt ma a haffa vo de iwalejfatn Weakk un Urkundna in a ekonomischa u politischa Sferna. Nou an Schuppenhauer iwawejgt in n Mittlnidadeitschn da Zweck u niad dej Kunst:
A richtiga Dichtung, howe gmoint, ebbs, wou se oins wos assinniat u d Nidaschrifd wej a Biltl vo da Welt vur d aingan Áng dascheint - aso a Ort Gschreib findt ma i da mittlnidadeitschn Zeid fost gor niad. Dou houd ols an festn Boḏn unta d Fejss. Noudenka hom s schou aa wolln, d Hansabirga, owa blouss niad zvill. Dej Welt, ming s denkt hom, is aso schou griawe gnou, iwanorrata Witz han weis u wourhofte niad nejde.
As git weitas grejssana literarischa Weakk in n Mittlnidadeitschn. Dej Thematik doudavõ is eftas vo annaschwou iwanumma. A Weakk vo dera Zeit han dea Fulngatn:
Weitana Bejcha han z. B. as Boek von veleme Rade (1490-1493), d Köker (1520) u De Schichtbok (1510-1513), wou ollzomm von n Hermen Bote han.
Da Niḏagang von n Mittlnidadeitschn.
Af s End vo da mittlnidadeitschn Periodn hod s Nidadeitsch sa Õseng valouan, is wej a Schreibsprouch i s Hintatreffn, u wej a Treḡa vo da Litratua nimma gnutzd woan, wos gwissa soziala u ekonomischa Grindt houd:
D mid Obstond dafolgreichana deitscha Bibl is d houchdeitscha Luther-Bibl vo umma 1522. An Luther sa Bibl-Iwasetzung hod direkt und indirekt an groussn Eifluß af d Sproch z Deitschlond ghobt, owa es Mittlnidadeitsch niad glei vadrengt. In n 16. u frejja 17. Jh., dej Zeid vo da Reformazion, han af Mittlnidadeitsch bsundas nu reliḡjesa Weakk publeziad woan, wej a Bibln, a Katechisma, a Predigtn, a Streitschriftn u dgl.
Da Bolko Bullerdiek schreibt doudriwa, dass nou aa d plattdeitscha Bugenhagen-Bibl gem houd, owa Bugnhagen z stork af n Text vo da Luther-Iwasetzung pickn blim is, es PLattdeitsch vo destweng ned aso authentisch gweng war u sa Bibl niad aso populer worn is, wej s Orḡenal. Niad vo d religjesn Werkk gredt, hod ma s Mittlnidadeitsch nimma vil hergnumma wej a Schreibsprouch. In n Groningarischn un in Ostfrisischn, i da Zeid niad wej as Nidadeitschn nei afkumma, han z dera Zeid scheja koa Textt niad gschrim worn. Tegle min Vaendan vo da Sproch von an Frieischn mid an nidasaksischn Eifluß zeran Nidasaksisch mid an frisischn Eifluß, hom dej Regiona ira Politik mejra u mejra af Holland asgrichtt. As Schrifttum is rundumatum in n Hollendischn afgonga mid hem du dou a por Charaktaristika von n Groningisch-Ostfrisischn.
Dej frejmoderna Zeid.
As n Mittlnidadeitschn is as moderna Nidadeitsch oda Neinidadeitsch bakumma. Dej Sprouch toalt se weita af:
Dej Vulkssprouch wej a Stillmittl.
I da frejmodernan Zeid, von spádan 16. bis zen 19. Jh., is dou i d Nidalandn u Deitschland recht wejng af Plattdeitsch gschrim woan. D gweanlinga Leitn, wej aa d reichana Biagaschoft, hom d Sprouch dawal nu weita goud gredt. D Stootssprouchn - Hollendisch fia d Nidalandn, u (Nei-)Houchdeitsch fia Deitschland u Preissn - han trong woan durch d Aristokrati u d Amtsleit. D letztan hom in n nidasaksischn Sprochraum ej amol aa wos vo da Regionalsprouch i d Stootssprouch einabrocht.
Bol d gõnza Schreiwarei af Plattdeitsch vo dera Zeid kumt vo Deitschland. Af Plattdeitsch is nu weid i s 17. Jh. ollahant reliḡjeess Druckweak assakumma. Weitas han dou i da Regionalsprouch vur olm Reimall u Gstanzln gschrim, wej u. A. a Houzadspoema. Umma a dutzad Plattdeitscha Houzadspoema han gfunna woan zwischn 1636 u 1820, gschrim durch u fia d stodarischa Birgaschoft. A Tradizion vo Bauanzeiḡ, wou umma 1550 afkumma gweng is, mid "Burenbedregerie", "Clawes Buer" u "Wo men böse frouwens fraem maken kan", hod s nu bis nou 1750 gem.
Fia sechtana Diwertiment oda Untaholting, in n Gengsotz za hejchanan Litratua, is s oafacha Sprouch weitas nu gnutzd woan. D roua Vulkssprouch, wou se 'osticht' gengiwa da distinguitann Stootssprouch, is a Stilmittl dawoan. Da Schuppenhauer moint doudazou:
As Nidadeitsch selba wej a ernsthoftiga Soch õseng, a groussa nidadeitscha Litratua schreim zen wolln - wej ner solt oins in n 17. un n 18. Jh. af asu a Idee kumma? Ná, grod onnascht umma is s gweng; as Nidadeitsch is as a Dialekt, a Regionalfurm gnutzd worn, un as a Sprouch, wou an Untaschid vo unt un om deitle mocht u wou vo destweng a Stilmittl is.
Dej Affossing hod se tejff gsetzt un is bis af heit i vill nidadeitscha u plattdeitscha Litratua u Textt zen finna. D Regionalsprouch is redazirt woan af a folkloristischa oda aa spássiga Untanemmunga un oft umsaumt mid da Stootssprouch. Owa d 'Ukinstlthait', d gredta Ort von n Nidadeitschn, is mid da Zeid aa gseng worn wej a Vurtoal vo da nidasaksischn 'Schreibarei' (wej z. B. unt ban Klaus Groth).
D Schreiberei.
Umma 1652 hod da Johann Lauremberg (1590-1658) vo Rostock d "Veer Scherzgedichte, In Nedderdüdisch gereimt" assabracht. Doudamid wendt ar si scheints genga n Vafoll vo da Vulkssprouch; dass ar gschrim houd: " 'Unse Sprake blifft altidt bestendig und vest' ". Sane Scheazgadichtt hod ma as a Satira õgseng; a mochad a Komedi vo d oltmodischn Breichh, u d Plattdeitscha Sprouch ghejat aa dazou. Da Lauremberg nutzd dej Sprouch aa niad fia sane weitann Weak.
Umma 1661 is z Amsterdam "Den Westfaelschen Speel-Thuyn" assakumma, mid dej fulngatn fimf Komedjana: 'De Historie van Slenner-Hincken Landlaup, Hellenvaurt un Juffrenhijlk', 'Tewesken Hochtijdt', 'Tewesken Kindelbehr', 'De Historie van Lukevent of 't Samenspraeck van Knubbe, Stortentuen un Lukevent' u 'Een Overijsselsche Vrijagie van Lubbert Boukslach unde Smudde-Mulen Swenne'. Da sprouchkunde Klaas Heeroma situiat an 'Lukevent' i da Gelders-Münsterlendischn Grenzregion u de 'Overijsselsche Vrijagie' z Sidwest-Overijssel (wohrscheinle Dèventer). Da Historika Frank Löwik lokalisirt dej zwoa Stick z Overijssel.
Vo 1672 oda evtl. 1671 stomt dej Possn "t'Samen-spraak, Ofte Westphaelsche To hooupe Kallinge Manges den SWARTEN MEYSTER Onde sinen KNEGT", deitle durch an Nidalenda gschrim in a Ort generalisirtn Westfelisch. As is goud migle, dass des a Oustnidalenda gweng is, da wou sa aings Nidasaksisch 'verwestfelisirt' houd. Dea Stick ghejan z gõnz wejng frejmoderna Textt i da Regionalsprouch von n nidalendisch-nidadeitschn Sprochraum, oda von n umittlborn Grenzlond. A Fragment vo da 'Overijsselsche Vrijagie':
"Lubbert:"
Huer moer; nich lange te bruen 'k hebbet ty jo genogh eseght woe icket met Zwenne af espraken hebbe, on ick bin jo grout en starck enoch.
"Geise:"
Henja duw weirst wal grout enoch men du bist noch soo luttick in jaren, on te los heufdigh.
"Geirt:"
Henja, Suster Geise, dat tueg wil nu so lange nich wachten asse wy wel eer edaen hebt, se bint nu te kettel-startigh.
Von n Caspar Friedrich Renner (1692-1772) is 1732 z Brema s Vejchaepos Hennynk de Han daschina, wou af n niad long doudavur nei antdecktn un asgemman "Reynke de Vos".
In a paar Glenghatsgedichtal vo da Barbara Maria van Lier (1751-1778) han a Setz oda Frasn in n drenthischn Dialekt oda Drentischn zen finna.
Da Johann Heinrich Voß (1751-1826), a Dichter un Iwasetza vo da Region von heinting MeckPom, houd i san "Musenalmanach" (1776-77) "zwoa" "Veerlander Idyllen" af Plattdeitsch publeziat: "Up den Weg na Wansbäk (De Geldhapers)" u "De Winterawend".
Von n Diederich Georg Babst (1741-1800) is as Weak "Allerhant schnaaksche Saken tum Tietverdriew; afers Wahrheeten üm sick meeto to spegeln in unse Moderspraak" (1788-1790) daschinna.
Umma 1793 is z Stadsgrunnegs s satirischa Stick "Et en Fret" assakumma. I dan Theatastick findt ma scheints zen ejaschtn Mol de neigroningarischn Laut "ai" un "ou" af Papir druckt.
Da Mola Philipp Otto Runge (1777-1810) houd õ dej Grimm Brejda z Vuapomman dej Merchna oda Soḡmáhrla "Van den Machandelboom" u "Von den Fischer un siine Fru" gschickt. As Letzt handlt von an Fischa, da wou in a Bawlatschn oda Chaluppn wunt, wou blouß da "Pispot", d. h. d Schissl oda d Latrina, ghoissn wird. A fongt an Fisch, wou zen Dank doudafir dass ar freiglossn wird, an Wunsch von en Fischa sana Frau dafillt, dass in an gscheitn Haus wona, wal dej Frau niad gnou krejgt un awl nu an weitan Wunsch houd, langt s an Fisch ejḡatwonn u sa wona wida i dan Heisl. Weitas hom d Grimm Brejda d plattdeitscha Soḡmáhr "De drei Vügelkens" publeziat.
In n Laff von 18. Jh. houd unta n Eifluß vo da Romantik a Toal vo de inteletkualln õgfangt d Natua u s Landlebn vo d oafacha Leitn zen idealisian u z vaherrlichn; dass a groußs Anteress fia d oltn Vulksbreich u d Vulkssprouch woksad woan is. Da nei Blik af s gweanlinga Vulk houd aa da Schreiwarei i d Regionalsprouchn an Schupfa gem. Oa han sammlad wuan u hom õghebt Woatlistn zen machn - eftas doudafir dass ma mid regionalna Wirta d Standardsprouch spickad - un in n 19. Jh. i d Nidalandn wej aa z Deitschland nou a Vulkslem i Reim u Gschichtln af Plattdeitsch schreibt.
D Neizeid.
In n 19. Jh. mocht d plattdeitscha (nidasaksischa) Litratua a Renessãns duach u rapplt se wida a wejngal af. Dea wou schreiwad worn han, hom õgfongt af d Regiona zen schaua, hom mid a Inspiraziõ a Schlou - an Weḡ - fia a Anekdotn u Gschichtln gschlong un õghebt aa ebs i da Sprouch vo da aingann Regiõ - stotts i da antwickltanan Stootssprouch - oiazenkritzln. Dou hod s zen Schreim i da Regionolsprouch aa gor koa orthografischa Regln niad gem; an ejda hod gschrim, wej dass a denkt houd.
Oa Autorna brenga bazeitn a Weakk af d Plattdeitsch/Nidasaksisch assa. 1816 hod da Grunninger Viasteja Geert Jans Cool z. B. dej "Zaamenspraak tusschen Pijter en Jaap die malkaar op de weg ontmuiten boeten Stijntilpoorte" assabracht.
Da A.C.W. Staring (1767-1840) is danou mid da "Tuchtiging der Algerijnen, 27 Aug. 1816" assakumma, gschrim in n Dialekt vo Achterhoeks vo Zutphen.
Da Textiluntanema Benjamin Blijdenstein (1780-1857) is min "Twenther Brulf'teleed" vo 156 Versreia 1836 da Ejascht, vo dan wou ma a Gedicht in n Twèenta Dialekt kennt.
Weitana Autorna presantirn schou frej ira Sommlinga i da Regionolsprouch, wej da Wilhelm Bornemann (1766-1851) mid sane "Plattdeutsche Gedichte" (1810) u sa Nouchfulga da Friedrich Wilhelm Albrecht mid de "Plattdeutsche Gedichte von einem altmärkischen Landmann" (1817); oda da Georg Nicolaus (Jürgen Niklaas) Bärmann mid: "En Höög- un Häwel-Book för'n plattdüütschen Börger un'n Buren" (1822), gfulgt vo "Dat grote Höög- un Häwel-Book: Dat sünd Dichtels, Rymels un Burenspillen in hamborger plattdüüdscher Mundart" (1827).
Dej Almanachschreiwa.
I d Nidalandn is d nidasaksischa Litratua i d Õhiab i prwenzjella Almanach bakumma. Dej Almanacha, dej wou in n 19. Jh. recht an Riß ghobt hom, han a jeds Joua assakumma u hom a Informaziona vo generella Oat ghobt, wej a Kolenda, regionola un ertlinga Zeitn u Datn uaw. Drĩgstontn han aa Artikl, Dazellinga u Poema, oft amol moralisirad u midrana Relazion za aingan Prowinz. Dou hod na bspw. d Regionolsprouch gnutzd wean kinna - niad wal d Autorna selmol d Stootsprouch niad kinnt hom, vill ejara wal d Regionolsprouch eana mejnra zougsogt houd wej a Mittl, as Vulk zen skizzirna. Da "Geldersche volksalmanak" is assakumma vo 1835 bis 1900, da "Overijsselsche Almanak voor Oudheid en Letteren" vo 1836 bis 1855, da "Friesche Volksalmanak" vo 1836 bis 1853, da "Groningsche Volksalmanak" u da "Drentsche Volksalmanak" vo 1837 bis 1851. Af dej Generaziõ is a neia Serja vo Almanacha nougfulgt.
In n "Overijsselsche Almanak voor Oudheid en Letteren" vo 1837 is a Adapzion vo an Gedicht vo Ludwig Uhland duach an Johannes Henricus Behrns (1803-1883) vo Enschede: "Leed van 'nen olden bèddelman", wos a "typisch romantischs Gadicht vullas Kloḡ oda Selbstmitload" saa soll.
Dej Qualitet vo oa Autorna hod an Gebrauch vo da Regionolsprouch afbrochn. Iwa n G.A.C.W. le Vasseur de Coignée, Marquis vo Thouars (1807-1850) moint da Historika Frank Löwik: Merkwirde in n Gengsotz zen Dichta san gschwollanan Stil, wou s um sa nidalendisch-sprochigs Weak gejt, steja sane zwoa Poema in Twentsa Dialekt, wou ganz direkt vo da Sprouch u vo destweng nu goud zen lesn han. Dea Gadichta han publezirt in n "Overijsselsche Almanak voor Oudheid en Letteren", i da "Soamen-sproake tusschen Geert en Luuks an de Rammelbekke tusschen Dennekamp en Nothoorne" (1838) un in n "Breef van Swooflings Hinte oet Amsterdam an zien volk in De Lutte biej Oldenzel" (1839). Da Löwik hod gschrim: Dea Gadichta trogatn a Spurn vo san Vableib in n Drentischn u daß ar hem ze ... d aso ghoissanan Podgaristn ghejat houd.
Dej Drei Podagristn (z Drenthe).
Drei Firdarar vo da Litratua z Drenthe - af Hollendisch u drèentischa Regionolsprouch - han da Assagewa D. H. van der Scheer (1791-1859), da Schurnalist Harm Boom (1810-1885) u da Prediga A.L. Lesturgeon (1815-1878). Dej hom 1843 afs Ejascht an Toal vonrana Reiha vo Fortngschichtn unta n Titl "Drenthe in vlugtige en losse omtrekken geschetst door Drie Podagristen" publeziat. A Podagristn han wertle Leitn mid Gicht i d Fejss; dej drei waratn af Bad Bentheim af da Kur gweng u hettn vo durtn as z Fouss u mid da Schesn duach an Toal vo Drenthe a Fohrt gmocht, owa gõnz aso is s wuhl niad gweng. In ira Gschicht han aa a Dialog in n Drèentischn.
Da Rouke Broersma, da wou d drèentischa Schreiwarei zammgstellt houd, moint ze dej drei Podagristn:
Sej han determinirt gweng, koa engherziga Regionalistn niad zen wern, sundan ejara a weitdenkada Kosmopolitn, dej wou, i Iwaoastimmung min selmoling Zeidgaist, d Romantik, un asrana broatn internazionaln Asrichting a Dakenning gsoucht hom fias regional-aingana, also aa fia d Regionalsprouch u d Regionallitratua. Sa hom untasoucht, studiat, gschrim, ondana a Untsouchung, Studja u Schreim mochn loua; u hom a Publikazionskanel (Valoḡ, Zeiting, Almanak) antwicklt. Dej Drentischa Litratua hod õgfongt ghobt.
I da ejaschtn Asgoub vo 1836 vo an Van der Scheer san "Drent(h)sche Volksalmanak" is es ejascht Gedicht af Drèentisch gstonna von an anonyman Drenta mid dan Titl "Zaomensproak over 't Broabands opreur, tussen Baerent, Greet en Harrem". Oa moina z Unrecht, dass s Poem "Het hunnebed te Borger" vo Willem Seymour Mulder umma 1853 in n Almanach "Drenthina" es olla eltana drèentisch-sprochiga Gedicht wárat.
Van der Scheer houd 1851 sa passirlicha Anektdotn "Ho Baos Julfring meende den Duvel in hoes te hebben. 'n Verhaol dat ofgrieslik mooi is en t'Emmen is veurvallen" assabrocht. Von n Harm Boom han wej a Fejetõ i da "Provinciale Drentsche an Asser Courant" zwou Gschichtn vo Berend u Jaaije Veltink "oet t' Emmer Karspel" gstonna - as ejascht gõnz af Drentsch; as zwoat af Nidalendisch mid drentscha Dialog. D populernan Gschichtn han villfoch druckt worn.
An Lesturgeon sa drentscha Gschicht "Inne Gengelderei" findt se i da breamtn Antologi "Van de Schelde tot de Weichsel. Nederduitsche dialecten in dicht en ondicht vo 1882", zammgstellt durch an Joh. A. un L. Leopold. In da selm Antologi is vo A.A. Steenbergen (1814-1900) a haffa Gschichtln u Gadichtt iwa mythischa Themata vo Hoogeveen u Dwingeloo. D Podagristen un ondana Autorn hom nu weitana Gschichtln u Gadicht nu mid da Regionolsprouch gschrim.
Dej Dorffnowelln.
Nou an deitschn u schweiza Vurbilt is i d Nidaland in n 19. Jh. dej Dorffnowelln õ wok (en vogue) kumma, i dej wou s Bauanlem daschrim un uaft da Kontrast zwischa da lendlinga Schlichthait un dan stodarischn Gwurl vo Umstendt skizzirt worn is. Vo dan kenntn Autor Harm Tiesing (1853-1936) han umma dan Umbruch von n 19. af s 20 Jh. draa dreentisch-sprochiga Feulletona daschina, dej wou bold nou san Furtgang i Bouchfurm assebrocht woan han: "Marthao Ledeng, de bloem van 't daarp", "Over de Hunse [hoe Veenholtens volk d'r leefde] ’n vertelling veur ’t Drèèntsche volk" u "Zien broed verloren".
Dej romantischa Dorffsnowelln - eftas ejascht wej a Feuilletõ i de Zeitinga daschina; amol rundummatum i da Regionolsprouch, amol blouß mid de Dialog - is a bleiwad populers Schãnre worn u bstimmt fir an groussn Toal von n 20. Jh. an Karakta vo da nidasaksischn Prosalitratua.
Dej plattdeitschn Klassika.
Z Deitschland is in n 19. Jh. es Schreima i da Regionolsprouch gfirdat worn duach a gonza Reih vo Autorna, vo dena wou a por literarisch virastechn. Koa Auto vonran vagleichborn Format is i de Nidalandn z derazeit i da nidasaksischn Litratua is niad virakumma. Za d kentann Representontn vo da plattdeitschn Litratua von n 19. Jh. han nou an Olta, da Fritz Reuter (1810-1874), da John Brinckman (1814-1870) u da Klaus Groth (1819-1899). Dej hom niad blouß in n oingann Lond an Eifluß ghobt, sundan aa d nidasaksischa Litratua i d Nidalandn inspiriat.
Da Fritz Reuter.
Da Fritz Reuter (1810-1874) is vo Stavenhagen in n heitinga aso ghoissanan MeckPom. Studirt houd ar af da Universitet vo Jena un is 1833 zwengs poletischa Reḏn arretirt u weggsperrt worn; umma 1840 is ar wida frei kumma.
An Reuter sa ejaschta Asgoub is as Sammlwerk "Läuschen un Riemels", a Anekdotn u Reim, vo 1853, gfulgt vonrana zwoatn Sammling umma 1858. As Sammlwerk is recht positif afgnumma worn, u nougfulgt worn vo dea "Polterabendgedichte" u "De Reis nach Belligen" umma 1855. As letzt Werk is a humoristischs Gadicht iwa d Awenturn oda Omteia von a por meklbörga - i moin meklenburga - Bauan, wou af Belgja wolln, dass hinta dea Mysterja vo da houchantwickltn Kultur kumma, wou owa ba eran Zill nej niad õkumma.
Da Reuter is in n Grund a Vollzeitautor gweng. A wichtinga Werkk vo eam han weitas "Kein Hüsung", a Dorfepos vo 1858, u "Hanne Nüte un de lütte Pudel", a Poesi vo 1860, un a gõnza Reiha vo Gschichtlsammlinga, wej "Olle Kamellen", "Ut mine Festungtid", "Ut mine Stromtid" oda "Dörchläuchting" vo 1860 bis 1866. As gibt gõnz lewendiga Momentafnoma as n Reuter sana aingan Umwelt u da preissischn Gschicht, wej dan Afstond genga n Napoleon. Sane gsommltn Werkk han i de 1860ga Jouana assakumma, u sa Glanzwerk "Ut mine Stromtid" is 1878 glei af Englisch iwasetzt worn. An Reuter sa Schreiberei is aa assaholb von n Nidasaksischn populer worn, aso populer wej nu koana af Nidasaksisch bis durthnhi. Da Germanist Wolfgang Stammler hod amol gschrim, dass d Person von n Inspektor Bräsig - i da Stromzeid - i n Erntempl vo da Weltlitratur ghejrad.
Da John Brinckman.
Da John Brinckman (1814-1870) vo Rostock is - nu gacha wej da Fritz Reuter, owa minda long - zwengs politischa Reḏn eikastlt worn. Ar hod vasoucht a neis Lem i de Vaoinigtn Stootn õzenfonga, owa is vo durtn zwengs an Gsund wida zrugga i d Hoimad, wou ar nou a Lihrar gweng is.
Umma 1854 fongt ar õ nidasaksischa Gadicht u Gschichtln zen schreim. Mejra u mejra Leit hom ebs vo eam ghejat, ner - grod nou san Toud - is da Suksess, sa Dafolg, douher kumma. Z sane Werk ghejat da "Kasper Ohm un ick" vo 1855 bis 1868, da "Vagel Grip" mit Dichtung vo 1859, da "Voß un Swinägel" mid a Gschichtln vo 1854, da "Mottche Spinkus un de Pelz" a humoristischa Gschicht iwa a Juḏn z Güstrow u "Von Anno Toback" a Sejforaromaan. Sane gsammltn Werkk han umma 1900 publezirt worn.
Da Kritika Paul Fechter hod iwa n John Brinckman gschrim, dass sa breamtas Bouch 'Kasper Ohm un ick' nouch - u toals gor iwa - an Fritz Reuter san 'Stromtid' stengad; dass i da Person von n oltn Kopatejn Pött, dan alloa wouanan Oustsejfora vo da deitschn Litratur, vill mejra Kroft wej in n Onkl Brösig von n Reuter sitzad.
Da Klaus Groth.
Da Klaus Groth (1819-1899), da Schejllmoasta vo Heid i Dithmarschen, hod dan Gadichtband "Quickborn. Volksleben in Plattdeutschen Gedichten ditmarscher Mundart" 1852 assabrocht, mid dan wou ar furtahi kennt worn is. I sana Gadichtt furmalirt da Groth as nerdlinga Flochlõndlem. A hod d Asdruckskroft vo da Regionolsprouch deitle gmocht, u gfunna, dass des wos fáhlt von n abstraktn Gsoḡ wett gmocht wird durch d sinnlichara, greifborana Treffsichahait.
Z Kiel hod da Groth min Professa Karl Müllenhoff ban Daschreim vo da Platdeitschn Grammatik und Orthografi midgwerklt. Ar hod aa Gschichtln u Jungd-Arinnarunga gschrim. Ar is af (Nei-)Houchdeitsch iwasetzt worn u hod s Dascheina vo sane gsammltn Werkk nu gseng. Dej Kompanistn Johannes Brahms un Arnold Schönberg hom vill vo sane Lejda aa vatount.
As 20. un 21. Jh..
Dawál d nidasaksischa Litratua von n 20. Jh. koa ununtabrochnna Furtsetzing vo da mittlnidadeitschn Litratua is, hom se a spezjella Autorna doudavõ inspirian loua. Aso hom a Schreiwa wej da Jan Naarding u da Klaas Kleine ira aingann greimtn Versiona oda Nouchdichtareia von n Vejcha-Epos von n Fuks Reintje - oda Reineke - gschoffn, insperiat durch d mittllnidadeitscha Fossung, wou 1498 z Libeck assakumma is.
D literarischn Ambiziona u s Sprouchbawusstsaa.
As spezifisch litterarischa Hernemma von n modernna Nidasaksisch, in Gengsotz zen Schreim oun a literatischa Ambiziona, is af s Ejascht rár gweng. Fia d Idej, dass aa a Regionolsprouch litterarisch gnutzd wern kõ, is nu a Emanzipazionsschloḡ noutwende gweng. I de 50ga Jouana hom in n Kontext von n Nidasaksischn Batou a por Schreiba a Gschau vo irnane literarischn Ambizja gem. An weitann Emazipazionswurff houd s sida de 80gana gem, wej d litterarischn nidasaksischn Zeidschriftn wej d "Drèentse Roet", d "Grunneger Krödde" u spáda d twèentischa "De Nieje Tied" mid da tradezionelln Schreiwarei brochn hom.
D Autorn han typischaweis af ira aingann Region vablim, wos midunta zen Asdruck kumma is in n Antstenga vo trennta festa Schreibweisn fia an ejda Region. A Mouß vo iwaregionoln (nidalendisch-deitschn) nidasaksischn Bawusstsaa hod doudazou gfejat, dass s an reziprokn litterarischn Astausch gem houd. Aso han nou an Virblt von n "Roet" dej Zeidschriftn "Krödde" u d ostfrisischa "Diesel" assabrocht worn, un is aa vo 1958ge õ d Zeidschrift "De Moespot" (von ej "De Moospot") wej a Organ von n "Verbond veur Neersasse Dialektkringen" assakummad worn. Da Vabunt umfosst d nidasaksischn Regiona Achterhoek, Sallaand, Oost-Veluwe u spáda aa Twente. A Schreiwa wej da Jan Poortman u da Gerard Vloedbeld hom a Románn vo plattdeitschn Autorn in irnan Dialekt iwatrong (respektiv s Drèentisch u s Tweantisch).
Trendt u Karaktaristika.
Oa vo de Antwicklinga i da nidasaksischn Litratua is d Grindung von Dagblad van het Noorden Streektaalpries, da wou sida 2005 a jeds Joua õran Dichta oda Prosaschreiwa vagem wiad, wou in n grenninga, drentha oda stellingwarfa Dialekt schreibt. Weitas is i dan Johrhundat da Freudenthal-Pries fia nidasaksische Litratua z Deitschland 1956 grindt worn u vaschidntle aa õ nidalendisch-nidasaksischa Autorna gonga: 2001 õn n Henk Krosenbrink (1928-2015), 2008 õ d Aly Freije (1944) u 2019 õn n Tonko Ufkes (1958). 2010 hod da Willem Tjebbe Oostenbrink (1963) an Freudenthal-Firdapreis gwunna.
Wej aa i d letzan Dekadn vonn 20. Jh., han dou d gõnzn Joua a gringa Zol vo literarischa Weakk i de vaschidnanan Varjantn vonn Nidaseksischn assakumma, wej a Románn, a Nowellna un a poetischa Sammlweakk. Doudabei is scho seit lengan da Schwárpunkt i d Nidalandn i de nerdlinga nidasaksischn Regiona gleng, i de Prowinzn Groninga, Drenthe un in n frisischn Stellingwarf. Dej Regiona hom generell a stabilana un mejra asbauta Infrastruktua fia s nidasaksischa Schreim, wej dej zwou ondanan Prowinzn Overijssel u Gelderland.
Da Kontrast lafft vo Prowinzn wej Drenthe, wou d nidasaksischa Litratua a lemada Subkultua furmt - midunta mid a Durchbrichh, wej da d Ria Westerhuis (*1959) u da Delia Bremer (*1969) ira "Minnezinne: Drentse erotische poëzie", wou s umma 2009 mid i s effatlicha TV kumma han, - bis i Regiona wej d Veluwe, wou d Regionolsprouch fia s litratarischa Schreim praktisch nimma heagnumma wiad.
Asblik.
Dej nidasaksischa Litratua dalebt seit dea 80ga Jouana von n 20. Jh. an modernnan, neianan Impuls durch a Autorna, dej wou zer Babyboomer-Genneraziõ vo da Noukrejḡszeid ghejan. Des triffd af d vill wejngann jinganan Schreiba aa zou, owa d Zol vo d Sprecha von n Nidasaksisch is nou dej 60ga u 70gana orḡ zrugga gonga. As graduella Umscholtn vo de nidasaksischn Dialektt af s Hollendisch, wej a Umgangssprouch, oda resp. z Norddeitschland von n Plattdeitschn af d (nei-)houchdeitscha Umgangssprouch, furmt af Daua d gressta Badrouing fir s Furtbasteng vo da nidasaksischn Litratur.
Deam stejt a Vabessering von n Õseng von n Nidasakschischn gengiwa. Long hod ma d Sprouch generell fia unkultewirt u fir a Hindanis fir s Recht-Kinna oda Moastan vo da Houchsproch gholtn. Uaft is s felschle gwouat worn wej a vadurma Furm von n Hollendischn oda vo da Houchsproch, stotts wej a Gruppn vo Regionalwarjetetn midrana aingan Gschicht. Min Õfang von n 21. Jh. is s Nidasaksisch, zvur scheja ner 'Dialekt' oda 'Platt' ghoissn, longsom in a mejra positivs Lejcht eine gruckt. Gstitzt oda gfirdat worn is des durch d Popularetet vo da Regionalsprochmusi u durch des, dass d EU-Charta fia Regional- u Mindaheitnsprochn u d Nidasaksischa Iwaoakunft (ndl. "Convenant inzake de Nederlandse erkenning van de regionale Nedersaksische taal") as Nidasaksisch wej a Sproch offezjell dakennt hom.
Litratua nou Regiona.
Dej Schreiba, wou dou i dera Iwasicht virkumma, han long nu niad d gonzn Autorna von n Nidasaksischn. In Fulngaten findt se a Iwablick nou de Regiona.
Nou an Institut für Nidadeitsche Sprache z Breman dascheina a jeds Joua umma 150 neie plattdeitscha Bejcha.
Noaddeitschland.
I Noaddeitschland git s mejrana Litraturpreis fir plattdeitscha Textt, wou da Borsla-Pries, da Freudenthal-Pries, da Klaus-Groth-Pries u da Wilhelmine-Siefkes-Pries dazoughejan. As gid a Lendazentra für Nidadeitsch mid a Informazion; un as git a por kleannana plattdeitscha Valoḡ, bsundas an Quickborn-Verlag. Aa d Zol vo d Selbstpublekaziona u vo Books on Demand steigt; a Iwasicht vo Publekaziona u zen Bejcha-Kaffa git d Plattform Plattschapp. A zentrola Treffpunkt fir plattdeitscha Litratua is seit 1948 d Bevensen-Tagung, wou awl in n Settemma zammkummt. Weitas git s aa d Plattdeitscha Bouchmessn, wou seit 1998 es zwoata Wochnend von n Nofemma vo da Carl-Toepfer-Stiftung asgricht wird. Wichte han aa d nidadeitschn Litratua-Gsellschaftn. Doudazou ghejan d Augustin Wibbelt-Gesellschaft, d Christine-Koch-Gesellschaft, d Fehrs-Gilde, d Freudenthal-Gesellschaft, d Fritz Reuter Gesellschaft, d John Brinckman Gesellschaft u d Klaus-Groth-Gesellschaft.
A wichtinga Autorn han – ogseng vo de Klassika – aa da Gorch Fock, da Johann Hinnerk Fehrs, da Georg Droste, da Rudolf Kinau, da Augustin Wibbelt u d Wilhelmine Siefkes. Da Fritz Stavenhagen u da Hermann Boßdorf hom a Drama gschrim. A Lyrik hom d Greta Schoon, d Erna Taege-Röhnisch, da Norbert Johannimloh, d Waltrud Bruhn u d Renate Molle gschrim. Aa a Radiodrama han af Plattdeitsch gmocht worn, u. A. von n Hinnerk Kruus, n Heinrich Schmidt-Barrien, n Johann D. Bellmann, n Wolfgang Sieg u da Ursel Meyer-Wolf.
D Nidalandn.
Publezirt worn is bsundas i de Prowinzn Groninga, Drenthe un i Frisland z Stellingwarv min Johan Veenstra. I Overijssel u Gelderland hod s aa a Schreiwaleit gem, obar d Valeḡa oda d Strukturn hom gfáhlt.
Groninga.
Zeitschriftn u Preis.
I da Prowinz Groninga hom d Schreiwa anond scho seit 1982 i da Zeitschrifd "Krödde" gfunna, wou bis 2015 publezirt worn is. A digitala Altanativ, wou 2016 doudadraf vo batroffanan Autornan grindt worn is, is d Online-Zeidschrifd "Oader". Da Haptredakter vo da "Oader" is da sakkrisch produktive Gschichtlschreiba u Dichta Tonko Ufkes (1958); sane Midredakter han da Jan Glas (1958) u da Hindry Schoonhoven (1978). Weitas dascheint seit 1983 dej "Toal en Taiken: tiedschrift veur Grunneger kultuur", redigirt von Autor Jan Groenbroek (1946), wos koa spezifisch literarischa Zeidschrifd niad is, owa scho a Podium u Plottfurm fir Groninga Schreibtalent.
Dej groninga nidasaksischa Litratuawelt hod a Potenzial durch d villn Litraturpreisn, wou an Blik richtn af a talentvolla Werkk vo Schreiba u Dichta, dej firdat u se doudamid aa i da aingan Litratur antwicklt. Zamm mid ondan Zeig wej a Zeidschriftn u Sprochkurss, ghejan a sechana Preis zou dej Rand- u Vurbadingunga fir a Litratur i da Regionolsprouch. As is ja niad gsogt un ollemol gwiß, dass a talentvulla Schreiwa af d Idej kummt, nema - oda stotts - i da Houch- oda Stootssproch i da Regionalsprouch zen schreim. A Preis fir nidasaksicha Litratur u Musik z Groninga, Drenthe u Stellingwarf, wou in s Aug hupft oda affollt, is da Dagblad van het Noorden Streektaalpries, wou seit umma 2005 vagem wird. Scho lenga git s dan Literaire Pries, an wou d Stichting 't Grunneger Bouk seit 1981 fir a Werkk af an groninga Nidasaksisch valeiht.
Weitas git s nou nu a por plattdeitscha Litraturpreis, wou ej amol aa nidasaksischa Autorna i de Nidalandn krejng, wej dan Borsla-Pries, dan Freudenthal-Pries, dan Klaus-Groth-Pries u dan Wilhelmine-Siefkes-Pries. Dou hod s Groningarischa an Vurtal, dass s - vaglicha mid ondana plattdeitscha Dialektt - stork vawondt min Oustfrisischn is, wou relatif vil dri gschrim wird. Weitas is aa da Kontakt zwischa Nidasaksischa Schreiba i Groninga un Oustfrislond scho lenga dou.
Poesi u Kurzgschichtn.
Groninga is goud represantirt i da Nidasaksischn Antologin vo Poesi "Verrassend Nedersaksisch" (Kleine Uil, 2010) u da vo Prosatextt "Gloepends mooie verhalen" (Het Drentse Boek, 2014). A Autorna, wou ma fir irna Kurzgschichtn kennt, han midunta da Reinder Willem Hiemstra (1943), d Aly Freije (1944) u da Melle Hijlkema (1960). A kennta Dichta, wou vill gmocht hom, han z. B. da Jan Glas (1958), da Willem Tjebbe Oostenbrink (1963) u da Lammert Voos (1962); da Letzt is aa a 'Stoddichta' vo Dèventer gweng. D Autorĩ u Mitgrindarĩ vo da Zeidschrifd "Krödde" d Hanny Diemer (1942) nennt an Jan Glas, an ollawichtingan Groninga Dichta vo heit, midrana gõnz aingan u modernan Sproch.
A Werkk in a Regionalsprochn folln ej amol aa i weitana Zirkl af. Iwa an Lammert Voos sa nidasaksischa Poesisammling "Mien zinloze aanwezeghaid" (2012) houd aa s "Meander Magazine" gschrim.
Oa, wou scho lenga af Groningarisch schreim, han in neia Johrhundat awl nu aktiv. A Beispill han da Dichta, Theata- u Lejdarschreiba Jan Siebo Uffen (1942), da wou scho sida de 60gana dabei is; da Henk Puister (1953), wou seit de 80gana vill Gadichtt, Gschichtln u Lejdtextt schreibt; u da Tonko Ufkes (1958), an wou sane Gschichtn aa in n Drenthischn, u niad blouß z Groninga, a Renamee hom.
Weitana Schãnra.
Recht vill Groninga Schreiba hom a Poesi u kurza Gschichtln gschrim, wos owar niad as alloininga Schanre is, mid dan wou gowad worn is. Weita uam han scho a Autorna gnennt, wou fir d Bihna oda fir d Musiğ gschrim hom. Wos neianas is in n 21. Jh. an Gerrit Wassing (1925-2015) sa Nowelln "Met de vouten in t wotter" (Servo, 2000) gweng. Dej durch Nidalendisch-Indja inspirirta, mystischa Nowelln hom da Fokko Veldman u d Hanny Diemer an absolutn Bergspitz vo da Groninga Litratur ghoissn. Dejselbing Kritika hom iwa s dichtarischa Werk von n Wassing gsogt:
"Ar is da ejascht u soweit oinze Schreiba, wou a Haiku af Dialekt schreibt, dea wou wirkle a mystischa ejstlinga Spher outma un a Haiku gnennt wern kinna."
Von n Jan de Jong (1951) is 2017 da Roman "Stilte van wind" assakumma, wou karakterisirt is durch a schorffs Registrirn vo i dan Foll deam, wos inrana Gmoischoft gschiaht, wann d Untastiza u d Gengar von n Bau vo zwou Reiha grousse Windmilln anond gengiwastej. Vo da Fieke Gosselaar (1982) han unta n Titl "s Leven as olifantspuzzel" (2018) dej Beitreḡ bintlt, wou s fir s Radio Noord presantirt houd. Aa an Kees Visscher (1930-2007) sane Gschichtln fir s Radio Noord han gsammlt i "Twinteg joar zo dag en deur" vo 2006. Vo da Autorĩ u Dichtarĩ Gré van der Veen (1936), dej wou scho seid dea 80ga Jouana groningarischa Kindabejchl schreibt, is 2003 s Kindabouch "Abbedoedas" assakumma.
Weitana Autorna.
A Autorna vo Groninga han weitas da Jan Boer, da Sien Jensema, da Simon van Wattum, da Saul van Messel, da Gerrit Wassing u da Kees Visser.
Stellingwarf.
D Stellingwarver Schrieversronte u da H.J. Bergveld-pries.
D Ax oda Schnittstelln vo da Stellingwarver Vatiertet is d Stellingwarver Schrieversronte, resp. d Stellingwarfa Schreibaruntn, wou midunta a Bejcha publezirt houd. Dej Organisaziõ git sida 1972 d heitinga allzwoamounatlicha Zeitschrift "De Ovend" assa, wou niad spezifisch literarisch is, owa durchas a Flekk fir a Bouchrezensiona houd. Weitana Bejcha-Informaziona finna se i da Bejchazeiting "Twie pond 'n Stuver", wou amol durch "Schrieversronte" vatoalt worn is.
Fir gschrimas u gredtas Stellingwarfarisch (vo Friesland, Overijssel oda Drenthe) vo literarischa oda linguistischa Oat gits seit 1981 an H.J. Bergveld-pries, da wou asgem wird durch d Gmoinn Weststellingwarf u Ooststellingwarf.
Poesi, Gschichtn, Romaann.
I de ejaschtn Joua von 21. Jh. han d fulngatn Bejcha assakuma: Vo da Anke Hoornstra (1958) "Aosem" umma 2000, von n Willem Jan Teijema (1964) "Doe gebeurde et" umma 2001, vo da Christine Magour-Mulder (1973) "Storm in et leven", unta n Autorinnanama Stien van Anne umma 2003 u von n Jan Veldhuizen (1951-2005) "De tael van mien moeke" umma 2004.
Von n Bennie Holtrop (1938), da wou aa af Frisisch schreim u vaeffntlichn toud, is 2001 dej Gschichtlsammling "Mooi veur Joker" assakumma. Da Karst Berkenbosch (1950) is in n draffulngatn Joua mid dan kloina Romaan "De Sjaal" assakumma, da wou 2010 aa inra nidalendischn Version publeziert worn is. Doudadri nutzd da Berkenbosch sane Daforing min Bildingswerk z Leeuwarden doufir, a Biltl vo da Jungtkultur zen skizzirn, wou Seks u Õseng wichtinga Thema han u d Gsellschoft scheja assranont brichd. Da Basprecha von n Dagblad van het Noorden hejd doudazou gmoint:
D Stellingwarver Schrieversronte stechad mid "De sjaal" ondana Regionalsprochvalega aus. Niad blouß, wos an Inholt õgejd, aa d frischa Gstolting vadejnad a Weitafejaring. Da Berkenbosch setzad mid "De sjaal" es Stellingwerfarisch mittn i d heitinga Zeid af a Manir, wou aa a junga Lesa gwinnad.
Weitas is 2002 von n Jan Schonewille (1953) da Romaan "Maaike" publezirt worn, iwa a Lejb vonran Stellingwarfa Moidl zeran Bawona von n Jidischn Owadsloḡa i De Fochtel in n Zwoatn Weltkrejḡ. Umma 2008 is da Harmen Houtman (1951) mid da Gadichtsammling "Dichterbi'j" un umma 2019 mid da Gschichtlsammling "As ik kiezen moch..." assakumma, wou midunta a Fortngschichtn un a Tarinnaringa õ d Eltan vo eam z finna han.
Da Johan Veenstra.
Weitumma da ollaproduktivana Stellingwarva Autor in n 21. Jh., un aa davur scho, is da Johan Veenstra (1946). In dan Johrhundat han vo eam scho drei Gedichtsammlinga, drei Gschichtlsammlinga, u veja Romaanna assakumma. Sa autobiografischa Romaan "Een brogge van glas" (2006) handlt von n Vaheltnis zwischa da Dazellfigur u sana Moutta, dej wou an as an Boum awl gschitzd houd, wou an spada selwan stoak braucht houd u aa nou da Leicht nu vill in eam ummagonga is. Wej goud dass ara Vaheltnis aa is, dou han Sochn, wou s niad doudadriwa riaḏn hom kinna: Brugga vo Glos, wou ma niad driwa, af d onda Seitn kummt. Umma 2009 is d frisischa Iwasetzing "In brêge fan glês" assakumma.
Wenn a da Veenstra si eftas inspirirn loud durch des wos dicht ba eam dahoim gschiaht, kumma ar aa a ondana Regiona u Landt i san Werkk vur. Aso wird in n Romaan "Een vrouw van ivoor" (2015) d Jungt vonran Moidl i da Kod d Iwoar, wou spaada i d Nidalandn kumt.
Weitana Autorna.
A Autorna vo Stellingwarv han weitas da Hendrik Vondeling, da Oene Bult u da Lodewijk Hooghiemstra.
Drenthe.
Zeitschriftn.
In Drenthe sticht ba vill Aktiwitejtn in, iwa u fir s Nidasaksisch un aa ban publizistischn as Huus van de Taol vira, wou da Valoḡ Het Drentse Boek mid dazou ghejat. Aa d literarischa Quartalszeitschrifd "Roet" u d generell kulturella Zeitschrifd "Zinnig" wird von n Huus van de Taol publezirt. Dej "Roet" dascheint seit 1979 ununtabrochn un is zentrol fir d nidasaksischa Litratur vo da Region. D mejran literarischn Autorna hom ira Kunst i da Zeitschrifd antwicklt, vur deam, dass s a Bejcha publezirt hom. D Zeitschrifd "Zinnig", wou 2016 af Basis vo da frejanan Zeitschrifd "Oeze Volk / Maandewark" antstonna is, vaweist af u basprichd midunta literarischa Werkk.
Dej durch an Rouke Broersma zammgstellta Antologi "Scheupers van de taol: Bloemlezing van de Drèentse Schrieverij 1837-2003" (Het Drentse Boek, 2003) umfosst kurza biografische Skizzn u Beispill as n Werk vo dan wichtingann Autornan bis i d ejaschtn Jouana von n neian Joahundat. Oa doudavõ, wej da Gerard Nijenhuis, da Rieks Siebering, d Suze Sanders u da Egbert Hovenkamp II, han awl nu aktiv u schreim furtahi a drenthischs Nidasaksisch. Nema a festa Noma, af dej wou ma awl wida i da Zeitschrifd "Roet" trifft, han dou in n 21. Jh. aa a por Leitt, wou zen ejaschtn Mol af Drenthisch publezirn. Ze d neian Autorna, wou mittlawal aa a Bejchar puublezird hom, ghejan z. B. d Leny Hamminga (1954), d Ria Westerhuis (1959), d Annije Maria Brans (a Pseidonym vo da Marga Zwiggelaar, 1963) u da Tieme Woldman (1965).
Lengana Prosa.
Dej drenthisch-nidasaksische Prosa is in n 21. Jh. nu ban Entwickln. I da Õfongsperiodn vo dan modernan Schrifttum, i d 80ga u 90gana, is da Schwarpunkt af kirzana Werkk, wej a Nowelln, gleng. Beispill doudafir han an Jan Veenstra sa "Zangeres van zulver" vo 1989, an Klaas Kleine sa "Een feestelijk starfgeval" vo 1991 un an Gerard Stout sa "Zwak ies" vo 1992. Zounemmada han nou aa a Werkk miran lengan Ouḏn u mejra Seitn enzod u vira kumma, wej an Stout sa "Matglaozen dreum. Drentse roman" vo 1994, an Lukas Koops sa Tendenzroman "Schoeltied" vo 2003, an Gerard Nijenhuis sa Roman "Het verbörgen leven" vo 2004 un an Jan Veenstra sa Detektivroman "Tammo Tiesing en het liek op zolder" vo 2004.
Da Valoḡ Het Drentse Boek is orḡ ambizjesa Projektt niad asn Weḡ gonga. Von n Gerard Stout is 2011 da umfongreich autobiografischa Roman "Ningtien" assakumma. Da Kritika Rouke Broersma hod an as besta drenthsicha Bouch, wous gem houd, ghoissn un i san Weblog "Woest en Ledig" moint da Rezensent Joep van Ruiten:
"A Spannung kent Ningtien wejng, do vill Stauung. As schofft a eissast afwejllada Prosa, aa wal d Gschicht aso umma vejazg Jouana umfosst, von n Õfong vo d 60gana bis is neia Millenjem. Detailliad skizzirt da Stout as Vaflejßa vo da Zeid, oun dass ar reäll vill vaendat. Grod aso wej s i da Wirklekat lafft: ma steng danem u schaugn an Gschneng nouche, owa seng s ner, wenn s scho umma is."
An Anne Doornbos sa "De Paddenvanger" vo 2018, a Kriminalroman nou an skandinavischn Model mid iwa 300 Seitn, hod an Dagblad van het Noorden Streektaalpries daglengt u n is a Joua nou da Publekazion gfolgt worn vonrana Radtour min Autor durch dej Ort vo da Romangschicht, wou von "'t Huus van de Taol" organesirt worn is. 2020 hod d Marga Zwiggelaar an Dagblad van het Noorden Streektaalpries fir san historischn Kriminalroman "Maagie in het ies" vo 2019 daglengt.
Weitana Autorna.
A Autorna vo Drenthe han weitas da Roel Reijntjes, da Martin Koster u d Marga Kool.
Overijssel.
Vo da Prowinz Overijssel kumma vo Salland d Johanna van Buren, da Herman Korteling, da Broos Seemann, da Gerard Werkman, da Klaas Würsten u da Riek van der Wulp-Heutink. Vo Twente han da Gerard Vloedbeld, da Johan Gigengack, da Willem Wilmink, da Gerrit Klaassen, da Frank Löwik, da Goaitsen van der Vliet u da Theo Vossebeld.
Gelderland.
Von n Achterhoek han da Gerrit Jan Meinen, da Gerrit Odink, da Henk Krosenbrink (Freudenthal-Pries 2001), da Riek Beskers, da Henk Lettink u da Sebastiaan Roes. Vo da Veluwe han da Hermen Bomhof, da Bertus van den Bremen, d Aaltje van den Bremen-Van Vemde, d Alie Th. Groenhuizen, da Henk Dijkslag u da Arie Hofstede.
Amerika.
Ze d wichtingan Schreiba oda Autorn af Plautdietsch ghejan da Arnolt Ditj u da Ruben Ap.
|
132003
|
41930
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132003
|
Armin Wolf
|
Da Armin Wolf (* 19. August 1966 in Innsbruck) is a österreichischa Journalist und Fernsehmoderator. Seit 2002 moderiat a des Nachrichtenjournal "Zeit im Bild 2" (ZiB 2).
Journalistischer Stil.
Ea is vor oim fia seine Live-Interviews mit Politika zwischenzeitlich wödweit bekannt. Fia sein Interviewstil (vor oim durch Stelln vo recht kritische Frogn) is a geachtet und zahlreich ausgezeichnet, dafia oba a gfiachtet und scho vüfach kritisiert wordn.
Privates.
Da Armin Wolf lebt mit seiner Frau Euke Frank, da Chefredakteurin der Zeitschrift "Woman," und seine beidn Stiefkinder in Wean. Von 2001 bis 2004 woara mit der ORF-Moderatorin Birgit Fenderl verheiratet.
Sei Urgroßvater woar da Bergsteiger und Kirchenrechtler Viktor Wolf von Glanvell.
|
132004
|
204
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132004
|
Trochulus oreinos
| |
132006
|
63914
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132006
|
Ibazeigung
|
A Ibazeigung is a Glaum und a Meinung mit am hohn Grod an subjektiva Gwissheit und subjektiva Festlegung. Typischaweis bstehna Ibazeigunga iba an Sachvahoit, weil ma eahm ibaprüft hot ("se vo ana Sach ibazeing"), weil ma de Aussong vo andane Menschn doriba fest vatraut oda weil ea langfriste Eafohrunga entspricht. Ibazeigung is vom Wissn zu untascheidn, do beim Wissn voarausgsetzt werd, dass da jeweilige Inhoit noch objektivn Maßstäb woah is.
In dea Philosophie is dea Begriff vo da Ibazeigung heife im Kontext vo da Akenntnistheorie ozumtreffa, vo ollm in dea Diskussion um den Begriff vom Wissn. "Ibazeigung" und "Glaubn", dei olle zwoa im Gengsotz zum Wissn stengan, san do oftmois ned deitle obgrenzt.
Woatbedeitung und Obgrenzunga.
De Woatbedeitung vo "Ibazeigung" gliedat se in de Lesoatn: (1) Zuastand vom Ibazeigt-Sei, (2) Inhoit, vo dem ma ibazeigt is, (3) die Aktivität, andana vo etwos zum ibazeing.
Traditionöj werd Ibazeigung (Lesoat 1) beschriem ois "feste Gwissheit, des Duachdrungasei vo da Guitigkeit vo am Uateil, ... stoaka Glaubn."
Ibazeigung werd aa ois a Zuastand beschriem, in dem Zweife zumindast subjektiv koa Roin spuit. Zweife und Unsichaheit san stottdessn eha domit vaeinboa, dass ma etwos "nua glaabt". De Gwissheit vo da Ibazeigung aißat se dobei ois a spezifisches Gfui (ned in dea rein sachlichn Beziffarung vo ana Woahrscheinlekeit).
Ibazeigunga, de aaf Begrindunga beruahn, keannan aba imma no duach neie Akenntnisse "aschüttat" und dann revidiert wern. Dessöjbe guit aa dann no, wenn's se bei Ibazeigunga um langfristige Hoitunga und Weatvoastellunga handlt. Weatvoastellunga, de goa koana Ibaprüfung und Revision meah zuagängle san und de Oat vo am Charaktazug onemma, keannan genaua ois Gsinnung bezeichnat wern.
Es wead jedo aa doraaf vawiesn, dass Ibazeigunga imma no in vaschiedane Grod voalieng keannan, dass ma in ana Ibazeigung imma no meah oda weniga gwies sei ko. Des trfft se an dea Stöj mit dem Begriff vom Glaum ("etwos zum glaam" im Sinn vo ana Onohm), dea zwoa Unsichaheit zualasst, aba andaraseits aa vo am gwissn Moß an Rechtfeatigung bedarf. In vui deitschsprochign philosophischn Texte ascheint "Ibazeigung" ois praktisch austauschboa mit dem "wos ma glaabt", beides wead vawendt um den englischn Terminus "belief" zum ibasetzn. Fia Weidas schau den Artikl Glaum.
Jemondn ibazeing.
Ibazeing is a kommunikativs Handln, bei dem dea Sprechande de freiwillige Zuastimmung vo seim Partna zu am Infoamations- und Identifikationsogebot ahoit. Des konn duach rhetorische und dialektische Mittl (Persuasion) gscheng, indem beispuisweis Beweise bzw. Argumente doglegt wern oda Tatsachn gschaffn wern. Ibazeigungstransfea im Vakauf vo ana Ware oda ana Meinung konn in da Regl nua glinga, wenn dea Sprechande de Ibasicht iba sei Thema und de Aussogn bhoit und dea Kaifa Glaum und Vatraun in den Veakaifa entwicklt, dass dea ehrle infoamiert. Dozua ghean aba aa Glaum und Vatraun vom Vakaifa in den Kaifa, dass dea guade Grind fia sei Position hot.
Seit Aristoteles wern Rhetorik und Dialektik im Sinn vo ana ibazeigandn Kommunikation gleaht. Sie san wichtige Methodn beim Meinungstransfea und da Vakaufstechnik. Rhetorik is de Kunst vom ibazeigandn (monologischn) Sprecha, Dialektik is de Kunst vo da (dialogischn) Gsprächsfiahrung.
|
132012
|
3045
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132012
|
Glaum
|
Unta Glaum vasteht ma a Fuawoahhoitn ohne methodische Begrindung. Glaum in dem Sinn bedeit, dass a Sachvahoit fia scheinboa (hypothetisch) woah oda woahscheinle ghoitn werd. Dorin untascheidt se "Glaum" im weidan Sinn oanaseits vom religeasn Glaum im engan Sinn, indem da religease Glaum imma aaf dem Willn zum Glaum beruaht und de absolute Woahheit vom Glaumsinhoit (z. B. de Existenz vo Gott) untastöjt; andaraseits untascheidt se Glaum vo Wissn, des ois wohre und gerechtfeatigte Tatsach vastandn wern ko.
Glaam im oitäglichn Sprochgebrauch is oiso a Vamutung oda Hypothese, wöjche de Woahheit vo dem vamutetn Sachvahoit zwoa onimmt, aba zugleich de Meaglichkeit vo ana Widalegung offnlasst, fois se de Vamutung duach Tatsachn oda neie Akenntnisse ois ungerechtfeatigt hearausstöjn soit. Des Veab "glaam" konn jedo in untaschiedlichn Zammahäng untaschiedle vawendt wern, etwa (in Bezug aaf Peasonan) in da Bedeitung vo "jemandn vatraun" oda aa in juristischn Kontextn.
Etymologie.
Des Woat "glaam" kimmt vo mittlhochdeitsch "gelouben", oidhochdeitsch "gilouben" 'fia liab hoitn', 'guathoassn' und geht mit de vawandtn Weata "Lob" und "liab" u. a. aaf de indogeamanische Wurzl "*leubh" zruck. Dea gleichn etymologischn Woatfamilie ghean aus andane Sprochn aa englisch "be-lieve" 'glaam', lateinisch "libet" 'es beliabt', 'is gfälle' "libido" 'Begiade'. Feana san aus dea Wurzl aa de präfigiertn deitschn Weata "gelobn, vealobn, ealaubn, Ualaub" und "Geleabnis" heavoaganga.
Philosophie.
Im philosophischn und spezoi akenntnistheoretischn Sinn bedeit "Glaam" a Fuawoahoitn eigana Woahnehmunga, Ibazeigunga (Glaam, Dogma, Paradigma) und Schlussfoigarunga, de do jedo ned logisch zwingand sei miassn. Des Fiawoahhoitn bedeaf ned zwingand objektiva Begrindung und konn subjektiv sei.
1962 hot Jaakko Hintikka de logischn Strukturn vo Glaams- und Wissnsaißarunga in seim Weak "Kowledge and Belief" untasuacht und hot domit an neia Zweig vo da philosophischn Logik begründt; de Epistemische Logik, in dea Wissn und Glaam in ihre reina Foaman ois se ausschiaßande Gengsätz gengibagstöjt san.
Lange Zeit hot ma ognomma, dass grechtfeatigta wahra Glaam Wissn is (Glaamwissn), GWG-Behauptung). Edmund Gettier hot dozua Gengbeispui ogem, de zoagt ham, dass zum Wissn grechtfeatigta woahra Glaam ned ausreicht (Gettier-Problem).
Glaam mit Sachbezug.
Im oitäglichn Sprochgebrauch beschreibt des Veab "glaam" de im Rhama vo Unsichaheit festgstöjte Eawartung bezügle irgandwöjcha Tatsachn oda Zammahäng. Etwa: "I glaab, dass moang de Sonna scheina wead" oda "I glaab, es geht do entlang und ned do." Im Untaschied zua Woatvawendung im religeasn Kontest is "glaam" mit Sachbezug imma aa dem Irrtum untawoafn, konn oiso duach Tatsachn oda neie Akenntnis widalegt und korrigiert wern. Im Satz "I glaab, dass es renga wead" wead oiso de Meaglekeit zuaglassn, dass se de Vamutung aa "ned" bstätigt. In soicham Glaam im oitäglichn Sinn druckt se oiso de Meinung aus: "Vielleicht is es woah bzw. wead es woah, vielleicht aa ned." Glaam bedeit do aa "moana" oda "vamutn".
Dea Glaam konn dobei plausibl und pragmatisch sei, zum Beispui "I glaab, dass i koa Hirn in am Glos bin und dass de Umwöjt, die i sieg, real is."
In olla Regl bedeit glaam, wos Fiawoahhoitn aaf Grund vo am glaabwiadign Zeign oda ana glaabwiadign Infoamationsquöjn. Aa konn des Fiawoahoitn vo wissnschoftlichn Theoriean, de ned verifiziert worn san bzw. wean keanna, ois Glaam vastandn wean. Des is etwa bei wissnschoftlichn Hypothesn da Foi. Glaam in dem Sinn impliziert stets des Föjn vo ana akzeptiertn Rechtfeatigung oda des Föjn vo am Beweis. Wead de Rechtfeatigung oda dea Beweis spada meagle, etwa in dem neie Tatsachn oda Akenntnisse de Rechtfeatigung oda den Beweis ameaglichn, konn des hypothetische Glaam an de Woahheit vo am Sachvahoit zum Wissn wean.
Glaam mit Personanbezug.
Glaam findt se im oitäglichn Sprochgebraach aa in andana Bedeitung ois im Sinn vo "moana" und "vamutn" wieda, beispuisweis Sätzn wia: "I glaab dia.", "I glaab an de Liab zwischn uns." A soichas Glaam is do ned so seah a Vamuatn iba Sachvahoit, sondan druckt primär a zwischnmenschliche Beziehung aus, in dea se a Peason vo Glaabdm hea leitn lasst. Glaam wead do in da Bedeitung vo "vatraun" vawendt. In Sätz wia "I glaab dia" konn jedo aa zum Ausdruck brocht wern, dass ma a Meinung vo da ogsprochna Peason ibanimmt (ia oiso vatraut), ohne de Meinung jedo söjbst ibapriaft zum hom.
"Glaam" in dem rein menschlichn Sinn bezeichnat den Bewusstsei-Akt vom Vatraun (Vatraunglaam) mit dem dozuaghearandn vatrauandn Handlungs-Akt (Tatglaam), dass des Glaabte a Meaglekeit is, de Reoilität wean konn oda a no ned erfoabore Reoilität is, so dass so ghandlt werd, dass des Glaabte Reoilität wern konn oda ois ob des Glaabte scho erfoahbore Reoilität is. Andanfois is dea Glaam nua a Pseudo-Glaam bzw. des Vatraun nua a Pseudo-Vatraun.
Andas foamuliert is da Glaam, in am engan Zammahang mit dem Vatraun oda dem "vatraun keanna" zum seng. De Foam vo Glaam konn dohea mit ana Aafhebung vo da alloinign Vaantwoatung eiheagengan, de se aus dem ognommana Glaam nährt und doduach des eigane Handln rechtfeatigt.
Rechtle.
In manche Gsetz kimmt de Begriff "Glaam" bzw. "Guada Glaam" voa, z. B. im § 8 vom deitschn Patentgsetz. Des untastöjt da Partei a begrindte Onahm, de ned duach bessas Wissn oda stoak begrindate Zweife vawoafn werd. So konn aaf de Korrektheit vo ana Produktbeschreibung in guadm Glaam ausganga ern, do de ja duach gesetzliche Ofoadarunga korrekt sei muass.
A andas Beispui stöjt dea "guadglaabige Eigantumsaweab" in § 932 vom BGB doa. Noch dera Rechtsnoam is es prinzipoi meagle, dass a Eigntum an ana Sach aweam konn. obwoi da Vaaißara goa ned Eigntima woa. Oane vo de Voaraussetzunga dofia is, dass de Aweaba aus guadm Grund glaabt hot, dass dam Vaeißara de Sach gheat hot.
|
132016
|
3045
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132016
|
Sachvahoit
|
Sachvahoit is a intadisziplinära Begriff, unta dem de inhoitliche Gsamtheit olla Aussong zu am obgrenztn Themanbereich vastandn wead.
Oigmeins.
Entgeng vo da Bedeitung in da Umgangsproch san Sachvahoite ned mit Tatsachn gleichzumsetzn. A Sachvahoit is in da Wissnschoftstheorie ledigle dea Gengstond vo ana Aussog. A Sachvahoit is solang fiktiv, bis eas ana Ibaprifug untazong und verifiziert wern hot kenna. Domit east wandlt ea se zua woahrn Aussog, zua Tatsachn. Is ea hingeng fia foisch eigstuft (falsifiziert), handlt es se um a "negative Tatsoch", de koan Sachvahoit doastöjt.
Sachvahoit san Foaschungsgengständ insbsondare in da Aussognlogik, da Wissnschoftstheorie und da Rechtswissnschoft. Do de Disziplinan jeweis untaschiedliche Akenntnisprojekte und Akenntnisintaressn aafweisn, foin de Definitionan vom Sachvahoit-Begriff notwende untaschiedle aus. Da Begriff vo da "Oabat" etwa bschreibt an Sachvahoit, dea in da Physik an andan Inhoit hot ois in da Voikswiatschoftslehre. Physikalische Oabat is vaoafacht definiert "Kroft" moi "Weg" (mit da Hebebühne wead in dem Sinn Oabat varicht, de aus dea potentielln Enagie zruckahoitn wern konn). Oabat is in da Voikswiatschoftsleah hingeng a Produktionsfaktoa, dea olle planmäßign menschlichn Tätigkeitn zua Eikommansazielung umfasst.
Fia denDudn is Sachvahoit "de Gsamtheit olla in am bstimmtn Zammahang bedeitsama Umständ oda Tatsochan", mithi san fia den Dudn de Tatsochan a Teil vom Sachvahoit. Philosophie, Wissnschoftstheorie und Recht ham jedo gmoasam, dass sie Sachvahoit und Tatsoch ois zwoa voananda zu trennande Begriff aaffassn. Tatsochan san nua woahre Sachvahoit. Wenn a Sachvahoit bsteaht, nenn eahm Ludwig Wittgenstein a (oafache) Tatsoch. Fia den Philosophn Edmund Husserl is Sachvahoit "dea Zammahang vo de Sochan." Fia Bertrand Russell konn dea Sachvahoit a Totsach sei, a Totsach aba niamois a Sachvahoit; a Sachvahoit konn bstehn oda ned bstehn, a Tatsoch is a bestehanda Sachvahoit. Sachvahoit is de deitsche Ibasetzung vom lateinischn "status rerum". Ea bezeichnat jedo ned de Sachan söjbst, sondan dern Vahöjtnis zuananda, etwa wos sie vabindt oda trennt.
Aussonglogik.
De Aussonglogik hot eha mit Sachvahoitn zum doa ois mit Tatsochan. Sie is a Theorie iba de Existenz vo Sachvahoitn. Wern Aussong mitananda vaknipft, agibt se de Aussog iba an Sachvahoit. A Aussog is a atomares sprochlichs Gebilde, des an Sachvahoit intendiert und doduach de Eignschoft ahoit, woahr oda foisch zum sei. Demnoch is a Aussog nua dann woahr, wenn dea intendierte Sachvahoit tatsächle bsteht. A positive Tatsoch is a bestehandna Sachvahoit; a negative Tatsoch is a ned bestehanda Sachvahoit. In da Philosophie is a Sachvahoit dea Gengstond vo ana Aussog, de beschreibt, wia etwos bschaffn is. A Bedingung foamuliert an Sachvahoit, dea in bstimmta Weis Voaraussetzung fia an andan Sachvahoit is. Ohne den Begriff vom Sachvahoit lasst se koa Aussonglogik betreim.
De Grenzn sinnvoi foamulierta Sachvahoite hot Ludwig Wittgenstein 1922 im "Tractus Logico-Philosophicus" aafzoagt. Sie lieng do, wo Unkloaheit doriba bsteht, unta wöjchane Bedingunga ma an Sachvahoit ois Tatsoch eistufn wead. Dea Bereich vo de Sachvahoit is domit ned duach de Natuagsetza bstimmt. Dass dea Kealna Dom 37 km hoch is, foamuliert an Sachvahoit (aa wenn's noch de Natuagsetza unmeagle sei soit, a Bauweak vo dera Heahn zum arichtn). De Foamulierung konn ois sinnvoi eigstuft wern, do mia a Voastöjung dovo ham, wos dea Foi sei miasst, wenn's woahr war (dann miassatn de Tuam in de Stratosphärn reicha...); mia keannan noch de bestehandn Vaeinbarunga doriaba wos mit Sätzn wia "... is 37 km hoach" notiert is, entscheidn, ob des da Foi is oda ned, in dem mia de Tuamheahn duach a Messung feststöjn. Noch Wittgenstein is de Ogleichung an de Reoilität (Korrespondenztheorie) notwende, um a Tatsoch festzumstöjn. Noch dea Messung steht dea Sachvahoit jetzat ois a Tatsoch fest, und zwar dass da Kealna Dom 157,38 m hoch war (zum Zeitpunkt vo da Messung).
Am Wittgenstein sei Analyse vom Sprochbrauch alaubt manche logische Feststellunga: De Meng vo de Sachvahoit is greaßa ois de vo de Tatsachn, sie bindt se ned an Natuagsetz und aa ned an voahearige Beobachtunga. Woi aba impliziert a Sachvahoit a theoretische Ibaprifboakeit dea mit eahm troffana Aussog. Im söjbn Moment ham se de Grenzn sinnvoia Aussong vo Sachvahoit definiern lassn: Aussong, bei dene unkloa is, wos dea Foi soi, wenn sie woah san, san unvaständle foamuliert und insofean sinnlos. Aussong zu Kausalität und ethische Leitsätz ham emso wene obbuidandn Charakta. Ois Reoilität obbuidande Aussong san sie streng gnomma sinnlos.
Rechtswissnschoftn.
Sachvahoit im Recht is de zweckhofte Sinnzammahang vo rechtsaheblichm menschlichn Vahoitn, vo Rechtsvahöjtnissn, Rechtstatsochn oda vo Datn und Faktn vo da kuituarell-sozialn Wirklekeit im Hinblick aaf rechtle gregltes menschliches Vahoitn. Währand dea Totbestand meist generell-abstrakt is, is dea Sachvahoit individuell-konkret.
Zu de wichtigstn Maximen vo da Rechtsprechung gheat de Sachvahoitsaafklärung. Grichtn obliegt de Pflicht, den eahna zua Entscheidung untabreitatn Sachvahoit auszumscheapfn und sämtlichn Unkloaheitn, Zweifen oda Widasprich in Strofvafahrn vo Amts weng nochzumgeh. Noch da Aafklärung vo dem Sachvahoit in Zivilvafahrn hot des Gricht in freia Beweiswiadigung gmäß § 286 Abs. 1 ZPO zum entscheidn, ob a tatsächliche Behauptung fia woah oda ned woah zum aachtn is. Dea Sachvahoit wead im Weg vo da Beweiswidigung vom Gricht festgstöjt und sodann im Rahma vo da Subsumtion ana Rechtsnoam untawoafa. Huifsmittl zua Afassung vo dem Sachvahoit san Zeitdofen (Datn im zeitlichn Oblaaf) und Skizzn vom Oblaafgscheng oda vom Beziehungsgflecht vo Personan/Untanehman.
De Streitparteian neing dozua, den Sachvahoit (Gschengsoblaaf) - meaglichaweis begünstigt duach Woahnehmungsmängl - fia se günste zu präsentiern, so dass dessöjbe Gschengnis dem Gricht untaschiedle nuanciert wiedagem werd. Rechtsanwäjt, Steiaberotan oda Notarn obliegt noch ständiga Rechtsprechung vom Bundesgrichthof a Pflicht zua umfassandn Aafklärung vom Sachvahoit. Dea Notar hot noch § 17 BeurG den Willn vo de Beteiligtn zum afoaschn und den Sachvahoit zum aklärn. Art. 103 Abs. 1 GG vapflichtat des Gricht, den Voatrog vo de Parteian zua Kenntnis zum nemma und bei seina Entscheidung in Awägung zum ziang. Vom Gricht festgstöjte Sachvahoit san stets zum beweisn; wos im Grichtsvafahrn ned bewiesn wern konn, werd ned in den Sachvahoit aafgnomma und guit ois ned gscheng. Dea in da Niedaschrift beuakundete Sachvahoit buidt noch dem Gsetz - ohne Rücksicht aaf de wirklichn Voakommnisse - in dea Hauptvahandlung de Grundlog vo dem Veafahrn, insbsondare fia des Revisionsvafahrn. De richtaliche Ibazeigungsbuidung strebt noch dea obsolutn Woahheit, de jedo weng dea eakennboarn Unvoikommanheit vo da menschlichn Akenntnis nia areicht wern konn. Dea am Uateil zugrundeliegande Sachvahoit is a vafoahrnsinterns Konstrukt, denn a Veafoahn produziert sei eigane Woahheit söjbst.
Sonstigs.
Bei da Eaoabadung vo am Sachvahoit, beispuisweis anhand vo aktnkundign Zeignaussong oda Polizeiberichtn deafan koane wesantliche Umständ wegglassn oda dazuagfügt wean. Dea Feahla vo Jurastudentn, in ana Sachfahoitdoastellung Aussong zum macha, de se ned aus mitteiltn Tatsochan agem, sondan aus eigana Intapretation, hoaßt unta Prifan "Sachvahoitsquetschn". Dea zu beoabande Sachvahoit vasteht se ois konkreta Lemssachvahoit, oiso de sprochle umgsetzte Wiedagob vo am - wenn aa kloana - Ausschnitt aus dea gsöjschoftlichn Lemswiaklekeit.
De grundlegande Frogestellung zu am Sachvahoit bezeichnat ma ois Kardinoifrog.
|
132032
|
834111
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132032
|
Gattendorf
|
Gattendorf is da Nam vo folgende geographische Objekte:
in Bayern:
in Östareich:
|
132038
|
834177
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132038
|
Weihnochtsgschenke
|
In do Weihnochtszeit werdn troditionell Weihnochtsgschenke vaschenkt. Den kleana verzeit ma, dos de vom Christkindl oder Weihnochtsmann kemma. In Deitschland is om Heiligobend (24. Dez) Bscherung.
Im Englischsprochign Raum in da Früh vom eastn Weinochtsfeitog (25. Dez).
|
132041
|
37765
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132041
|
Sidtiroula
|
Die Sidtroula sein a Ethnie odo Volk de wosn in do Autonom Provinz Boutzn - de facto Autonom Provinz Sidtiroul lebm.
Sidtirola reidn Sidtirolarisch odo Ladinisch. Um die 30 % vo die Leit de wos in Sidtirol lebn reidn Italienisch. Dei Gruppe isch erscht nochn Zwoatn Weltkriag mit billign Wohnraum und Orbat in do Induschtriezone vo Boutzn ungilockt word, wern Italiena koasn und sechn sich selbo la als Italiena, net Sidtiroula.
Sidtirolairsch kehrt zi do Sidboarischn Sprouche.
Do noigfunne Zommholt vo do Euregio isch in do broatn Bevölkorung no net unkemm.
Gschichte.
Do Nume Tirol kimp fo Dorf Tirol in Vinschgau. Die Tirola homm sich schun ollm als eigna Identität gsechn, a in Habsburgerreich. Vor 1919 hot a Gesomttirola Identität exischtiert. Noch do illegalen Ingliedorung vo Sidtirol in Italien homm die Italiena die Personnumm und Ortsnumm italianisiert, die Sidtirolarische Sprouche vobotn und 70 000 Italiena ungsiedlt, die meischtn in Boutzn und Meran.
Identität.
Es gib 3 Volksgruppn in Sidtirol:
A "Volksgruppe" isch definiert als:
"Die FUEN (Föderale Union Europäischer Volksgruppen) definiert den Status einer ethnischen Gruppe wie folgt: "Eine Volksgruppe [...] ist eine ethnische Gemeinschaft, die sich durch Merkmale wie eine eigene Sprache, Kultur oder Tradition auszeichnet. Sie bildet in ihrem Heimatland keinen eigenen Staat oder hat ihren Wohnsitz außerhalb des Staates ihrer Staatsangehörigkeit. (nationale Minderheit)"
Die meischtn Sidtiroula voschtian isch nimma als Tiroula odo Eschtreicha. Do noigfunne Zommholt vo do Euregio isch in do broatn Bevölkorung no net unkemm.
Sprouche.
Die Sidtirola reidn Sidtirolarisch (a Südbairischa Sprouche) als Fremdspruche learnt man Englisch, Italienisch und Standarddeitsch in do Schuile.
Die ladina reidn Ladinisch und learn a Englisch, Italienisch und Standarddeitsch in do Schuile. Die Ladina sechn sich a als Sidtirola, koana Italiena.
Die Italiena reidn Italeinisch und learn Englisch in do Schuile. Weil die Meischtn in Boutzn lebn und die Mehrheit sein gian se in Italienischa Schuil wo koa Sidtirolarisch gired wert. Die Italienischn Schiala scheneidn bon PISA reglmäßig letza ou als die Einheimischn.
Die Italiena sechn sich net als Sidtirola sondon als Italiena.<br>
Die Bezeichnung "Sidtirola" und "Italiena" wert in do Literatur und do Geschichtsschreibung herdinumm, weil sich die Italienische Bevölkorung sich bis heit vo die Einheimischn ogrenzn.
Es gib a a Sidtirola Wertobuich.
Sein di Sidtirola Deischta, Italiena odo Eschtreicha?
Seit do illegaln Eingliedorung sechn sich die Sidtirola als koana Italiena, Deitscha, Tirola odo Eschtreicha ma.
Die Deitscchn Tourischtn wern ""die Deitschn", die Eschtreicha "die Eschtreicha" und die Italiena (a des wos in Sidtirol residiern) "die Italiena" odo "die Walischn" koasn.
Sidtirolarisch isch die Umgonssprouche. In do Schuile, do Zeitung und in Fernsea wert Standarddeitsch herginumm. Die Sidtirola sechn diese Sprouche als Fremdsprouche un und als die Sprouche do "Deitschn" (Deitschländer).
Genetik.
South Tyrolean Isolated Populations Y-DNA (UEP), mtDNA, and 8 Alu Polymorphisms, Pichler, Mueller, Stefanov et al. 2006 (277 samples)<br>
Y-DNA Puster Valley (n=35) P* (xR1a) 47%, BR* (xDE, JR) 34%, E* (xE3a) 9%, R1a* 6%, L 3%, Y* (xBR, A3b2) 3%<br>
Y-DNA Eisack Valley (n=34) P* (xR1a) 46%, BR* (xDE, JR) 29%, R1a* 15%, E* (xE3a) 3%, K* (xL, N3, O2b, P) 3%, E3a 3%<br>
Y-DNA Badiot Valley (n=24) P* (xR1a) 58%, BR* (xDE, JR) 21%, R1a* 13%, L 8%<br>
Y-DNA Lower Vinschgau (n=32) P* (xR1a) 47%, BR* (xDE, JR), R1a1 13%, E* (xE3a) 3%, K* (xL, N3, O2b, P) 3%<br>
Y-DNA Upper Vinschgau (n=32) P* (xR1a) 56%, BR* (xDE, JR) 31%, E* (xE3a) 9%, R1a1 3%<br>
Y-DNA Stilfs (n=37) P* (xR1a) 35%, BR* (xDE, JR) 32%, E* (xE3a) 14%, K* (xL, N3, O2b, P) 14%, R1a1 3%, E3a 3%<br>
Y-DNA South Tyrol (n=194) P* (xR1a) 47%, BR* (xDE, JR) 31%, E* (xE3a) 7%, R1a* 5%, K* (xL, N3, O2b, P) 4%, R1a1 3%, L 2%, E3a 1%, Y* (xBR, A3b2) 1%<br>
|
132043
|
3045
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132043
|
Intadisziplinäre Wissnschoft
|
Unta ana Intadisziplinärn Wissnschoft vasteht ma a dauahofts etablierts fachibagreifandes Wissnschoftsgebiet, dem ned da Rang vo ana akademischn Disziplin zuagsprocha werd, in dem aba a bstimmte Foam vo da Aoabatsteilung zwischn Foaschandn mit am Scheapunkt in de beteiligtn Disziplinan charaktaristisch is. Zui is de einanda methodisch agänzande Oabat an am gmoasam intaresierandn Foaschungsprojekt: "Dea Ausdruck intadisziplinäre Kooparation bezeichnat des de enga Fachgrenzn ibawindande konstruktive Intaagiern vo mehrare Fachexpertn im Sinn vo ana greßan Eakonomie, Effektivität, Lems- und Sachnäh bei da Bewältigung komplizierta Aafgom.
Uasächle fia intadisziplinare Wissnschoft san aa wissnschoftsexteane Eiflüss bei da Auswoi und Foamulierung vo Foaschungsgengständ. De Woi vo de Frogestellunga sowia dean Beoabatung wern jedo, in Obgrenzung za Transdisziplinarität, im innawissnschoftlichn Diskuas begründt. Haife findt se in intadisziplinärn Wissnschoftn a feste Foam vo da Oabatsteilung. Insbsondane wern mit Methodn aus ana Disziplin (z. B. Physik) Foaschungsfrong ana andan Disziplin (z. B. Biologie beoabat. Zentroi is de Ausbuidung vo am gmoasama Kriteriensystem (mit dem z. B. de Qualität vo da Foaschungsoabat beweatboa werd) sowia de Aoabatung vo ana gmoasama Vaständigungsbasis.
Beispui vo ana intadisziplinarn Wissnschoft san etwa de Biophysik, de Litaratuasoziologie, de Parteianfoaschung, de Sozioeakonomie, de Molekularbiologie oda de Wognisfoaschung. Dea Gengstand vo da Wagnisfoaschung hot u. a. ethische, spoatliche, pädagogische, sozoipsychologie, gsöjschoftliche und sogoa religease Bezüg, de sowoi humanwissnschoftliche ois aa sozoiwissnschoftliche und natuawissnschoftliche Probemföjda betreffan. Entsprechand beitilign se dodro in einanda agänzande Foaschung so untaschiedliche Fachdisziplinan wia etwa de Spoatwissnschoft, de Sozoiwissnschoft, de Diffarentielle Psychologie, de Philosophie, de Pädagogik oda de Theologie.
Ähnle wead da Begriff Anthroplogie aa ois Obabegriff fia de vuifäjtign Disziplinan und Schuin vo de Humanwissnschoftn vawendt.
|
132046
|
37765
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132046
|
Holger C. Gotha
|
Da Holger Christian Gotha (* 7. Dezemba 1960 in Minga) is a deitscha Schauspuia, Regisseur und Drehbuchautor.
Lebm und Wirkn.
Da Holger Gotha is in Minga geborn wordn und hod dort das Oskar von Miller-Gymnasium bsuacht. Sei Schauspui- und Regieausbildung hod da Gotha am Max-Reinhardt-Seminar in Wean absolviert. Davor hod a des juristische Staatsexamen in Minga abglegt, Theaterwissenschaften und mehrere Sprachen studiert (Englisch, Franzesisch,Italienisch).
Nebn da Schauspuiarei oarbeit da Gotha a ois Regisseur und Drehbuchautor. Vo 1988 bis 1991 woar a ois Schauspiellehrer an da Hochschui Graz tätig.
Am Fernsehpublikum is a in da ZDF-Telenovela "Wege zum Glück" (vorhea: "Julia – Wege zum Glück"), ois "Frederik Gravenberg" bekannt wordn. Im Mai 2010 hod da Gotha die wiederkehrende Gastrolln "Curd Heinemann" in da ARD-Telenovela "Sturm der Liebe" übernumma, de a ah im Frühling und Herbst 2011 sowia 2013 und 2015 gspuit hod.
2001 is a fia de Regie da Krimikomödie "Jetzt bringen wir unsere Männer um" fia den MFG-Star/beste Nachwuchsregie nominiert wordn. Seine Oarbeiten ois Regisseur san stark beeinflusst von da langjährigen Freindschoft und Zusammenarbeit mitm Kameramann Peter Zeitlinger. De Freindschoft und Zusammenarbeit mitm Autor und Produzenten Philipp Weinges hobm zu gemeinsame Drehbücher der Reihe "Zimmer mit Stall" gführt.
|
132047
|
3045
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132047
|
Oanzlwissnschoft
|
Oanzlwissnschoft (aa: Disziplin, Fach. Fachwissnschoft) is a eignas Fachgebiet in da akademischn Buidingslandschoft, insbsondane vo de Hochschuin.
Begriff.
De Wissnschoft wead seit dem Oitatum in Teilbereich aafgliedat. Im Zug vo da Foaschung und da Entwicklung vo technologischn Meaglekeitn san imma weidare Oanzlwissnschoftn nei aschlossn oda aus de bestehandn ausgliedat und vasöjbstständigt worn.
Es existiern vaschiedane Klassifikationan zua Eiteilung vo de Wissnschoftn, zum Beispui de Dewey-Dezimoiklassifikation. Fiahrare Autorn ham vo am Baam vo da Wissnschoft sowia da Untateilung in Oanzlwissnschoftn und Univeasoiwissnschoft. A grobe Eiteilung untascheidt Geisteswissnschoftn, Natuawissnschoftn, Humanwissnschoftn und Struktuawissnschoftn voagnomma. Oft wead dea Begriff gfuit, indem Grundlong- und Teildisziplinan bstimmta etabliata Wissnschoftn den Rang vo ana Struktuawissnschoft valiehn wead.
Umfang.
Zu de Struktuawissnschoftn wern vo de Befiawoata vo dera Eiteilung vo da Wissnschoft diverse Foaschungsbereich zöjt.
Vagleichsweis neie Zweig, de se etwa im Bereich zwischn da ogwandtn Mathematik und de klassischn Natua- und Inschenieurwissnschoftn befindn, ham se in de Owendungsbereich vo dem Systemwissnschoftn oda eta da Kybernetik aschlossn.
An russische Univeasitätn gibt's explizit eigane Fakultätn fia ogwandte Mathematik und Kybernetik. Weidahi bschreibt de Technische Universität Ilmenau ihrn Studiengang Technische Kybernetik und Systemtheorie foigandamaßn: "De Technische Kybernetik is a intadisziplinäre Wissnschoft. Sie is zwischn de Inschenieurwissnschoftn und da ogwandtn Mathematik ogsiedlt und mit dea Bschreibung, Analyse und Kontrolle vo dynamische Prozess befasst. Kybernetische Methodn ameaglichn z. B. de automatische Navigation vo Schiffe, lassn komplexe Voagäng in Zöjoaganismen beschreim od höjfan logistische Obleif, wia Fahrplän oda Enagienetze, zum optimiern."
"Heitzudogs buidn de Struktuawissnschoftn de Basiswissnschoftn fia des Vaständnis komplexa Phänomene schlechthi. ... Dass dea Oteil vo de Struktuawissnschoftn stände zuanimmt, konn ma unta andam doro akenna, dass de Computasimulation zuanehmand des klassische Experiment in de Natuawissnschoftn vadrängt. ...Tatsächle scheinan de Struktuawissnschoftn zu am eiheitlichn Wiaklekeitsvaständnis, des hoaßt zu am objektivn Sinnzammahang und am objektivn Oschauungsganzn zum fiahn, des jetzat olle Foaman wissnschoftlicha Akenntnis umfasst. Und es mog grodzua paradox ascheina, dass es ausgrechnat de so facettnreiche Wissnschoft vom Komplexn is, de wieda zua Eiheit vom Wissn und domit zua Eiheit vo da Wiaklekeit zruckfiaht."
-BERND-OLAF KÜPPERS: De Struktuawissnschoftn ois Bindeglied zwischn Natua- und Geisteswissnschoftn
Entwicklung.
Mathematik.
" De beliabte Frog, ob Mathematik a Natua- oda Geisteswissnschoft war, geht vo ana unvoiständign Eiteilung aus. Sie is a Struktuawissnschoft."
- CARL FRIEDRICH VON WEIZSÄCKER: "De Eiheit vo da Natua"
Dea struktuawissnschoftliche Begriff vo da Struktua entstammt dem Bemiahn um de Wend zum 20. Joahrhundat, a gmoasame Grundlog fia de gsamte Mathematik zum findn. Moßgebliche Schritt warn dofia de Entwicklung vo da naivn Mengenleah, da foamaln Logik, des Hilbertprogramm, de Gruppntheorie vo da Algebra und de Oabatn vo da Gruppn Nicolas Bourbaki.
De foamale Prädikatnlogik baut aaf dea vo Georg Cantor foamalisiertn Mengaleah (naive Mengaleah) aaf. George Booles "An Investigation of the Laws of Thought" hot scho de Vaknüpfungsstruktuan vom logischn Denga mit da Zoihnalgebra und eahnane Rechnoatn vaglicha. Gottlob Frege hot mit dea "Begriffsschrift" des easte rein foamale axiomatische Logiksystem voaglegt, mit dem ea in de Grundgsetz vo da Arithmetik vasuacht hot, de Mathematik aaf rein logische Axiome zum grindn, indem ea vasuacht hot, den Begriff vo da Anzoi aaf dea Basis vo Begriffsumfäng und Obbuidungsrelationa zum definiern. Freges System hot jedo de Healeitung vo da russellschn Antinomie zualassn. Dem Problem is zum oana mit da Typntheorie begegnat, zum andan duach Agänzunga in da Axiomatik vo da Mengaleah.
Ausgehand vo David Hilbert und Wilhelm Ackermann is umkeaht a Algebraisierung vo da Logik betriem worn. Fia de Position vom Foamalismus hot etwa jede Meng, de foamoi de Peano-Axiome gniagt hot (a Modell vo de Asiome doastöjt), de natialichn Zoin entsprocha. De Modelltheorie bschäftigt se im Bsondan mit söjche Struktuan, de axiomatisierboan Sprochn oda Theoriean entsprechan. A Modell is dobei a mit gwissn Struktuan vasengne Meng, aaf de de Axiome vo dem System zuatreffan. Foamoi san Modelle Struktuan iba ana Elementarn Sproch, in dea de Axioma foamuliert san. In da Beweistheorie buidt des struktuarelle Beweisvafoahn a wichtige Kalkül-Basis ois Beweistheorie. Beweise wern iblichaweis ois induktiv definierte Datnstruktuan dogstöjt, wia Listn oda Baam. Iba de Berechnboakeitstheorie (schau aa Berechnboakeit) buidt de foamoie Logik oan vo de historischn Ausgangspunkt vo da theoretischn Infoamatik.
Mithuif vo dem abstraktn Gruppnbegriff hot se de abstrakte algebraische Struktua duach oane oda mehrere Grundmengan (vo Objekt, Elemente oda Symbole) definiern lassn und de Operationan, Relationan und Funktionan aaf de Grundmengan definiern lassn. "So is es des unbestrittne Vadeanst vo Emmy Noether, [Emil] Artin und de Algebraikern vo eahnana Schui, wia Hasse, Krull, Schreier, van dea Waerden, in de 1920a Joahr de Aafassunga vo ana modeana Algebra ois Theorie algebraischa Struktuan voi duachgsetzt ham." De Struktuan warn vo da Entscheidung vo dea Grundlongdebattn zwischn Platonikan, Foamalistn und Intuitionistn letztle unobhänge.
Bereits in Freges System keannan de Prädikate söjbst zum Gengstond vo da Prädikation duach Prädikate heahara Stufn wern (und so weida). Aaf dera Basis keannan bereits große Bereich vo da Mathematik in da mathematischn Logik ausdruckt wern. De Relationszeichn, Funktionszeichn oda Konstantn buidn dobei dann den Typ vo da Sproch, äquivalent zum Typ vo ana algebraischn Struktua. So buidt se währand da Grundlegungsdebattn in da Mathematik und Logik um 1940 a "struktuarella Standpunkt" raus, dea Mathematik in Bezug zua Mathematikdidaktik zu ana Struktuawissnschoft aklärt, und ob 1955 didaktisch in Deitschland wirksam gworn is.
De Gruppn vo Nicolas Bourbaki hot schließle in am 1950 vaeaffantlichtn Artikl Struktuan zum geeignatn Mittl aklät, um de gsamte Eiheit vo da Mathematik zum sichan.
|
132048
|
840886
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132048
|
Ostspessartboh
|
De Ostspessartbahn (amtli: Bahnstrecke Lohr–Wertheim) wor a Nebnboh in Bayern und Bodn-Wiattmbeag. Se is greßtntoals am Moa entlong vo Loa noch Wertheim valafn. In Wertheim wor da Oschluss on de Bohstreckn noch Miltenberg und noch Lauda.
Gschicht.
Da Betrieb vo da 37,1 Kilometa longa Streckn is om 1. Oktoba 1881 duach de Kenigli Boarischn Stoots-Eisnbohna afgnomma woan, 1,6 Kilometa vo da Streckn san af bodischm Gbiet gleng. De Verbindung is oiadings scho 1885 von der bayerischen Eisnbohvawoitung ois oane vo de om schlechtestn frequentiatn Streckn vo eam Netz bzoachnt woan, wos si aa in de nochfoignda Johrzehntn nicht wesntli gendat hot.
In de Johrn noch am Zwoatn Wödkriag hot a großa Toal vo de Zige scho in Gmindn bgonna, oanige san aa iba Wertheim ausi bis Miltenberg durchgfohrn. Oan Afschwung im Gitavakeah hot de Streckn ob 1959 fia ungfeah zehn Johre zua Vasorgung vo de Autobohbaustejn vo da A 3 und fia Transporte vom Kiesweak Faulbach zu de Baustejn vo da A 7.
Da Personavakeah is zwischn Loa Stodbohhof und Wertheim am 30. Mai 1976 eihgstejt woan, da Obschnitt Loa Bohhof–Loa Stod is om 22. Mai 1977 gfoigt. On dem Obschnitt wiad heit no Gitavakeah, vor oiem zua Vasorgung vom Glasweak, wos do is, durachgefiaht (Stond: 2020). Da Gitavakeah zwischen Lengfurt-Trennfeld und Wertheim is om 26. Mai 1979, zwischn Loa Stod und Lengfurt-Trennfeld om 29. September 1991 eihgstejt woan. De Streckn is on den Obschnittn 1980/81 bzw. 1993 obgbaut woan.
De drei Tunnl vo da Bohstreckn – da Bettingbergtunnel, da Kaffelsteintunnel und da Schlossbergtunnel Wertheim – san 1980/81 vaschlossn woan. Da Bettingbergtunnel hot da Daimler-Benz AG nach Stilllegung vo da Streckn a Zeit long fia Vasuche mitm Spurbus.
De Eisnbohbruggn iban Moa vo Kreuzwertheim noch Wertheim is 1984 demontiat und 175 Kilometa weita moafwerts boa Schweinfurt on da Bohstreckn Kitzingen–Schweinfurt installiat woan. De Eisnbohbruggn iba de Tauber in Wertheim is stuiglegt woan.
Zukunft.
De Wiedaafnohme vom Personavakehr afm Obschnitt Loa Bohhof – Loa Stod wiad diskutiat. Im Nohvakeahsplo vom Landkroas is diese Moßnohme entholtn.
Im Zielfoahplo vom Deutschland-Takt is a stindliche Regionoiboh von Loa Stod iba Wiazbuag noch Marktbreit vorgsehn. Ende Feba 2022 hot de Bayerische Eisenbahngesellschaft (BEG) in oana Potenzialanalyse festgstejt, dass de Reaktiviarung bis Loa Stod a Foahgastpotentioi vo 1.560 Personakilometan pro Kilometa Strecknlenga afweist und domit as erschte vo via Reaktiviarungskriterien afillt is.
Betriebsstejn.
Deckenbaubahnhof Bettingen.
Boa da Wertheima Ortschoft Bettingen hot zua Zeit vom Bau vo da Bundesautobahn 3 boa Kilometa 30,4 a sognennta „Decknbaubohhof“ on da Bohstreckn bstonda, wo in Gonzzign Baumaterioi fia de Autoboh ongfoahn woan is, de wo in oan Tiefbunka on oam Oschlussgleis kippt woan san.
Wertheim.
Da Bohhof Wertheim is aa a Betriebsstej.
|
132058
|
834348
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132058
|
Michael Roll
|
Da Michael Roll (* 29. Aprü 1961 in Minga) is a boarischer Schauspuia und Synchronsprecher.
Lebn.
Da Michael Roll is da Sohn vom Kameramann und Grimme-Preisträga Gernot Roll (1939–2020). Scho während seiner Schuizeit hod a Filme synchronisiert. Späta hod a Gesangs- und Schauspuiunterricht gnumma. 1982 hod da Roll sei Fümdebüt nebn da Hannelore Hoger in "Kraftprobe" gebn. Sei erste Hauptrolln hod a 1988 in dem Fernsehkrimi "Ein naheliegender Mord" ghobt.
Vo 2003 bis 2020 hod da Roll nebn da Ulrike Kriener de durchgehende Serienrolle vom Kriminalhauptkommissar Boris Noethen in der ZDF-Krimireihe "Kommissarin Lucas" gspuit. Seit 2015 spuit a in da ZDF-Heimatfümreihe "Lena Lorenz" de durchgehende Rolle vom Vinzenz „Vinz“ Huber und seit 2021 gheard a nebn da Eva-Maria Reichert und da Nele Kiper ois Sven Winterfeld zua Stammbesetzung da ZDF-Serie "Kanzlei Berger".
Danebn is da Roll a ois Synchronsprecher tätig, u. a. hod a imma wieda im britischen Schauspuia Iain Glen sei Stimme gliechn.
|
132070
|
834570
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132070
|
Jimmy Fallon
|
Da James Thomas „Jimmy“ Fallon (* 19. Septemba 1974 in New York City) is a US-amerikanischer Komiker, Moderator und Schauspuia. Er hod bis 2004 zum Ensemble der Fernsehshow "Saturday Night Live" gheard. Seit Februar 2014 is a ois Nachfoiga vom Jay Leno da Gastgeber vo da "Tonight Show" bei NBC.
|
132082
|
204
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132082
|
Hanukkah
| |
132086
|
55762
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132086
|
Pussile
|
A Pussile odo a a Küken isch a Jungtier vo di Vegl.
|
132090
|
834826
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132090
|
Dieter Reiter
|
Da Dieter Reiter (* 19. Mai 1958 in Roa am Lech) is a deitscha Kommunoipolitika (SPD). Ea is seit dem 1. Mai 2014 ois Nochfoiga vom Christian Ude Obabiagamoasta vo da boarischn Landeshauptstod Minga.
Im Netz.
Infos übern Dieter Reiter bei da Website da Stadt Minga
|
132092
|
55762
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132092
|
Frei.Wild
|
Frei.Wild isch a Band aus Südtirol de wosn Liado af Standarddeitsch und a poor af Sidtiroularisch homm.
|
132105
|
834857
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132105
|
Tre Italia
| |
132106
|
55762
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132106
|
Binggl
|
A Binggl isch is gleiche wia a Beule.
Nouchweis.
https://www.bayrisches-woerterbuch.de/pinkel-der/
|
132111
|
41930
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132111
|
Choo Choo Charles
|
Choo-Choo Charles is a Horror-Spui fia PC, wo de Spieler a Monsterjäger spuit, der auf a Insl missen muss, um a Dämonen-Zug namens Charles z'besiegn, der auf da Insl fia Unruah sorgd. Des Gameplay beinhadd d'Erkundung vo da Insl,'s Sammeln vo Schrott und andere Gegenstände und's Absolvieren vo Missionen, um sein Zug z'verbessern und Charles z'besiegn. D'Missionen san alle in a ähnliche Fetch-Quest-Form aufgebaut und gibt's nur a dodzend davo, wos zu a Spielzeit vo circa 3 Stunden führt. S Gameplay und d'Kämpf wern kritisiert, wei's statisch und uninteressant is und d'Tod im Spui hat koa weitre Konsequenzen. D'NPC-Figur "Die Gurken-Frau" wird dagegen gelobt. Allgemein gibt's negative Kritiken fia's repetitive Gameplay und d'fehlnde Spannung oder Einsätze
|
132123
|
835120
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132123
|
Franz Klammer
|
Da Klammer Fraunz (Hochdeitsch: "Franz Klammer", * 3. Dezember 1953 in Mooswoid in Kärntn) is a ehemoiger österraichischer Schirennlaiffer. Er is amoi Olympiasiager und zwoa moi Wötmasta gwesn.
|
132124
|
3045
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132124
|
Beschneidung
|
Bei da Beschneidung werd a beweglicha Hauthodan beim Mo, da de Oachä am Zipfe umschliaßt (Vorhaut), ganz oda teilweise in am gloan operativn Eingriff entfernt. Dea Eingriff konn sowohl in lokala Betäubung ois aa in Voinarkose duachgführt wern. Da Islam is de wäidweid größte religiöse Gruppn, de de Beschneidung duachführt, jedoch werd de aa vo andern Religiona und Kuituan wia am Judndum praktiziad. In den Vaoanigte Stootn is Beschneidung aus Hygnischn grindn bis heid a Routine-Eingriff. Während noch Eakenntnissn da Wäidgsundheitsorganisation wäidweid rund 30 Prozent oia Junga und Männa beschnitdn san, liagt da Oteil in Amerika bei rund 70 Prozent, 's werd berichtet, dass de Vorhaut beschneidung in den 1960ea Joarn in Sidkorea stoak zuagnomma hod, wobei vui Artikl in Zeidungn dafia gworbn hom. Seitdem is 's fast univasell gwordn. Schätzungsweise 14 Milliona siddkoreanische Männa san 'etz beschnitdn. Während de Beschneidung in den Vaeinigdn Stootn in den letzdn zwoa Joarzehndn zuaruggggangn is, is des in Sidkorea ned da Foi. Aa auf den Phillipina werd de männliche beschneidung duachgführt in da pubertät aus kuituaelln sowia religiösn grindn. , de rituelle Beschneidung is a Mannbarkeitsritus bei manchn Australischn Oborigins Gruppn.
In Europa san de Lända mid da hechsdn Beschneidungsrate, Oibanien, Bosnien-Herzegowina, Kosovo sowia de Türkische Republik Nordzypern, weil do de habtreligion da Islam is. Beschneidungsfeia bei de Moslems fia ihre bubn werd grous vaanstoidet, , .
Duach den Einfluss da US-Armee in Westdeitschland wurde in einign deitschn Krankenhäusern de routinemäßig Säuglingsbeschneidung eingführt. Noch da deitschn Wiedervaeinigung 1990 ging de Beschneidung in da deitschn Bevölkarung drasdisch zrugg,.
|
132125
|
65361
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132125
|
Vorhaut
|
De Vorhaut bestäd aus am äußern Bladl, des vo außn sichtbar is, und am innern Bladl, des da Oachä oliagt. Da übagang eafolgt fliaßend am End da Vorhaut. Bei oana Phimose konn de Vorhaut ned oda grod schwar üba de Oachä zuaruggzong wern, eventuell mua 's beschnitdn wern.
|
132126
|
3045
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132126
|
Donauschwobn
|
Donauschwobn hoassn de Nochkomma deitschsprachiga Siedla, de si im 17. und 18. Joarhundert im damalign Kinireich Östareich-Ungarn niederglossn hom. Ihre Ahna kama aus vaschiedane Ggndn Deitschlands. Mid da "Ulma Schachtl" (a gloas boot) san sie vo Uim aus de Doana entlang noch Ungarn und jugoslawin. Ogsiedelt wurde de deitschn duach Habsburga Kaiserin Maria Theresia. Boarische Asuwandera hom si voa oiem im Ofna Beagland (in Oba Ungarn) ogsiedelt. Noch am zwoadn wäidgriag 1945 wurdn de Mehrheit da Donauschwobn ausgsiedelt zrugg noch Deitschland und östareich.
|
132128
|
207
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132128
|
Araber-Roß
|
Da Voiblutaraba is a middlgrouss, edls Roß. Sei Körperbau is schlank, da Kopf is fein und hod oft a typischs, konkavs Nasenprofil. De Kopfform bezeichnet ma ois Hechtkopf. Da Araba drägt ihn grn wos hechnr drägt. Araba roß san äußerst sensibl, gleichzeidig aba aa narrisch menschenbezogn, woduach sie meist a stoake Bindung zua ihrn Besitzern aufbaun. Zuadem san sie bekannt fia ihre ausgprägte Ausdaua, wos sie zua idealn Distanzpferdn macht. Gpaart mid da hohn Intellignz und seim neigierign Wesn, eignet si des Arobische Voiblut zualetzt jedoch fia vui Disziplina und macht beischbuisweise aa in da Dressur a guade Figur. Oan Araba zua reidn konn oiso narrisch vui Gaudi machn, sofern ea entsprechend seina Rasse ghoiden und garbadet werd. Da Araba is de edelste und aa de älteste reingzogne Pferderasse da Wäid und hod auf de Zuacht vuia weidera Rassn oan Einfluss. Gzüchtet wurdn sie auf da arobischn hoibinsl vo den Beduina.
|
132130
|
3045
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132130
|
Zyperndiakn
|
Zyperndiakn, friaha ois Zypra, san de bewohna de auf da Middlmeerinsl Zypern lebn. Ihre Ahna siedeldn si zua Osmanischa Zeid auf da Insl an. San san sunnitische muslime, de männa san beschnitdn und de sprichn den zypriotischn diakischn dialekt. Sie lebn heid größtenteils in da Diakischn Republik Nordzypern und buidn do den größdn Teil da Bevölkarung. De Zoi da Zyperndiakn werd auf etwa 314.000 in da Diakischn Republik Nordzypern gschätzt. Aa in andern Ländern lebn diakische zypriodn, voa oiem in Australien.
|
132131
|
59561
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132131
|
Osmanischs Reich
|
Des Osmanischs Reich war a Stoot mid vuin Völkan. Ea bestand vom 13. Joarhundert bis zum Joar 1923. Zua eahm ghörte de heitig Diakei, Arabien, da Nordn Afrikas und da Südosdn Europas warn lang Zeid „osmanisch“. Benannt war des Reich noch am diakischn Fiasdn, Osmo, da um 1300 im Landesteil Oatolian herrschte. Unta Osmo und sein Nochfoigern eaoberdn sie oiwei mehr Lända rund um des östliche Middlmeea und 1453 Konstantinopl, des heitig Isanbul. Im 16. und 17. Joarhundert wurdn weidere Teile Südosteiropas eaobert. Dazua ghördn Griechenland, de Balkanlända sowia grouse Teile vo Rumänien und Ungarn. Sogar de österreichische Habtstod Wean waarad oamoi fast eaobert wordn. Weil de Osmana aa den Islam mid noch Europa brachdn, lebn in desn Ländern aa heid no vui Muslime. In Teiln vo Bulgarien, Rumänien, Nord Mazedonin sowia Griechenland lebn seitdem aa Menschn, de Diakisch sprichn. Noch am Easdn Wäidgriag zabrach des Osmanischs Reich und 1923 wurde de heitig Tiakei grindt.
|
132132
|
65361
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132132
|
Abraham
|
Abraham is a wichtiga Mo im Judndum, im Kristendum und im Islam. Ea soi üba dausend Joare voa Jesus glebt hom. Aus seim easdn Bua Ismael von de Hagar de mogd seina frau Sarah, und sei Buam Simro, Jokscho, Medo, Midio, Jischbak und Schuach von de Ketura, san de Völka des Islam entstandn. Ketura war noch da biblischn Eazählung in da Gnesis im Oidn Testament de zwoate Frau Obrahams de ea noch am tode Sarahs gheiratet hod.
Sei zwoata Bua Isaak von de Sarah, greadete des jüdische Voik. Isaaks Bua war Jakob. Jakob hod 12 Söhne. De 12 Söhne buidedn de 12 Stämme Israels.
Des Judendum, des Kristndum und den Islam nennt ma deshoib aa de obrahamitischn Religiona. Olle drei berufa si auf den Stammvoda Abraham.
Sei Gschicht städ ausführlich im easdn Teil da Bibl, am Oidn Testament.
Ois Zeichn fia des Bündnis mid God soiad Abraham si seiba und schbada sein Junga de Vorhaut am Zipfe obschneidn. Des nennt ma Beschneidung. God hod Abraham befohln, aa sei Söhne zua beschneidn (Brit Mila). Des gschieht am achdn Dog noch da Gburt. Da Mo, da de Beschneidung vornimmt, is da Mohl. De Moslems beschneidn ihre Junga zwischn 5-7 Lebensjoar.
|
132133
|
37765
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132133
|
Ostthrakien
|
Ostthrakien oder aa de Eiropeische Tirkei oder tirkischs Thrakien auf tirkisch Doğu Trakya, is da geografische Teil vo da Tirkei, der si auf'm Boikan und somid auf'm eiropeischn Kontinent befindt. De Region is da estliche Teil vo da histoarischen Landschoft Thrakien. Edirne is d'greesste Stod in Ostthrakien. De Bevekarung bsteet habtsechlich aus Boikan Tirken, Gadschoin, Pomaken, Tschinganer. Da Nam loatt si voh da antiken Urbevekarung voh d'Thraker ob. De Region is da estliche Teil vo da historischen Landschoft Thrakien.
|
132139
|
65361
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132139
|
Prinz Eugen vo Savoyen
|
Prinz Eugn vo Savoyn (1663–1736) gilt ois oana da bedeitendsdn Fejdherrn und Stootsmänna da österreichischn Gschicht. Ea drod 1683 in hobsburgische Deanste und stieg rasch zum Obabefehlshobr da kaiserlichn Armä auf, wo ea ggn de Osmana und im Spanischn Eabfoigegriag a baar bedeitend Sieg earang.
|
132140
|
65361
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132140
|
Beschneidungsfeia
|
De im diakischn gnannte Sünnet Dügünü, zuaa deitsch 'Beschneidungshouchzeid', is a wichtig Dradition bei den Diakn und Balko Muslima. De Beschneidungsfeia stäit im Islam den Hechnpunkt im Lebn eins Junga dar, denn ob am Voizug do Beschneidung gilt ea ois Mo. De Bubn san zwischn 5-7 joare oid wenn sie beschnitdn wern. De Feia werd in da regl grous gfeirt, je no finanziiella Log do Ejdo.
|
132143
|
66
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132143
|
Petschenegen
|
D'Petscheneeng (Deitsch: "Petschenegen", oidtirkisch "Beçenek", , , , ) is a bedeitender óghusischer Ståmm gwéen, der zue d'Tirkvöker kerd hod.
|
132145
|
66
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132145
|
Ost-Thrakin
| |
132146
|
65421
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132146
|
Daxnschnoatta
|
Werkzeig zum wegmacha vo de feina Zweigl an de Fichtnast und zum heraziang vo deselbn. Meistns handgschmidt aus an Drum Flacheisn.
Hergnomma hotma den früra zum Daxnziang.
|
132147
|
65421
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132147
|
Schnoatta
|
Werkzeig zum wegmacha vo de feina Zweigl an de Fichtnast und zum heraziang vo deselbn. Meistns handgschmidt aus an Drum Flacheisn.
Hergnomma hotma den früra zum Daxnziang.
|
132151
|
65427
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132151
|
Webbrowser
| |
132154
|
53096
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132154
|
SpaceHey
|
SpaceHey is a englischspråchigs sozials Netzweak, wås fo da "tibush GmbH" mid Siz in Pfullingen, Bådn-Wiattmbeag, bdrim wead. Es is a Nostalgieprojekt und uarentiad si åm Ausschaung und da Funktionalität fom sozialn Netzweak MySpace, wias in d 2000a-Jåa ausgschaugg hod. Gschäftlich håds mid MySpace ålladings nix z doa.
Gschicht.
SpaceHey is 2020 fom dåmåis 18-jahring deitschn Schila Anton Röhm grindt und entwickid wuan. Da Röhm is bis August 2021 gråd untam Pseudonym „"An"“ bzw. „"AnTheMaker"“ aufdredn, bis sei Echtnåm bei ana Red auf da Konfarenz "TINCON 2021" bekånnt wuan is. Ea håd nåch eigena Aussog in d 2000a-Jåa sejm nua MySpace gnutzd, weida douschd nu z jung gweng is.Offiziej gstart is SpaceHey åm 26. Novemba 2020. Åm 29. Novemba håd da Röhm an Beidråg bei "Product Hunt" post, wo s Netzweak in Titl "#1 Product of the Day" falichn kriagg håd. Duach den Beidråg is SpaceHey in a båa Dåg zua mearane dausnd Ånmejdunga kemma. Åm 1. Dezemba hand Journalistn aufs Projekt aufmeaksåm wuan: s Business-Magazin Fast Company håd a Intaview min Grina faeffntlichd. Scho z End fom Dezemba håd s Netzweak nåch eigane Ågåm iwa 10.000 regisdriade Nutza ghob und im Fewa 2021 is d Zåi iwa 100.000 gsting.
Nåchdem dass d Benutzazåina weidahi ståak ångsting hand (Mitte Oktowa 150.000, Mitte Novemba 200.000 und båid drauf 300.000.) håd s Thema SpaceHey d US-amerikanischn Twitter-Trends daglång. Draufhi håmb eaneid zåireiche rennomiade Medien wia Bloomberg iwa s Netzweak gschrim.
Åm 4. Åpri 2022 håd Spacehey d 500.000-Nutza-Schwejn iwaschridn.
Da Röhm is nåch wia fua da åanzig Entwickla bei SpaceHey. D Bedreiung fo da Plåttfuam is fia eam inzwischn a Foizeidaufgåb.
Funktiona und Bsunaheitn.
SpaceHey is ohne a Ånmejdung zuagengli. Dass ma sejm Inhåite faeffndlichn kå oda mid ånane Benutza intaagian kå, muas ma åwa zeascht a Benutzakonto eastejn. Dåfia is gråd d Email-Adress und s Festleng fo am Kennwuat noudwendig.
SpaceHey fafiagg iwa fi fo d Grundfunktiona, wås aa s 2000a-Jåa-Myspace ghåb håd, zan Beispi Profijseitn, Blogs, Forn, Bulletins, Benåchrichtigunga und Gruppma. In am Blogeidråg fom Röhm eakleada, dass dawei nu ned meglich is, d Galarie-Funktion eizbau, de wås si fi Benutza winschadnd. Es brauchad z fi Speichablåz und d fuahåndana Mittln (schaug: Finanziarung) gamb des dawei ned hea.
A bsunana Gsichtspunkt fo SpaceHey is d umfåssnde individueje Ånbassbåakeid fom Benutzaprofij duach HTML und CSS. Aa dia Funktiona håd SpaceHey fo MySpace iwanumma. Es findtn si mittlawei aa Blogbeitrag mid Såmmlunga fo bsunas schena oda kreativa Profij. Dådrauf eagemb si åwa aa Sichaheidsproblem: Mid HTML kinand Nutza in eane Profij exteane Inhåit eibindtn, de fian Bsuacha fom Profij potentiej schådhåfd sei kinand. Aus dem Grund wead am jedn Bsuacha beim easchtmåjing Aufruaffm fo ana Profijseitn fom System a Hiweis zåagg, dea wås auf d Risikn aufzåagg und auf d Datnschutzeaklearung fo SpaceHey faweisd.
Ånas åis wia MySpace måchd SpaceHey im Nutza meglich, Beidrag auf ånane soziale Medien z tåain. Aussadem hand Eibettunga fo YouTube-, Spotify-, SoundCloud-, Bandcamp- und Mixcloud-Inhåitn meglich.
Finanziarung.
D Nutzung fo SpaceHey is komplett kostnfrei. In am Blogbeidråg fom Dezemba 2020 håd da Röhm aufgruaffm, eam Eifej fia d Finanziarung zuazumsendtn. Seidm Dezemba 2020 bsted d Meglichkeid, s Netzweak duachs Kaffn fo Aufpickein z untastitzn. Nåchm Kaf wead auf da Plåttfuam neman Nåma fom Kaffa a „Untastitza-Åbzeichn“ åzoagg. Es gibb aa Merchandise-Artikin, wia Leiwin, Pullowa oda Hafein oda a direkts PayPal-Spendnkonto.
Rezeption.
Seid da Grindung håmb zåireiche Onlinemedien iwa SpaceHey gschrim, unta ånam s deitschspråchige t3n und renommiade US-amerikanische Medien wia BuzzFeed und d New York Post. Im Fewa 2021 håd si d Berichteaståttung nuammåi gheifft. Åm 1. Meaz 2021 håd da BBC Radio Oxford a Telefonintaview midn Anton Röhm ausgstråid.
Zåireiche Benutza auf SpaceHey findtnd d Idee fo am MySpace-Nåchbau glass und bedånknd si beim Röhm fia d Umsetzung. Aa in ånane soziale Medien findtn si mearawei positive Reaktiona. Fuaåim fi ehemåiige MySpace-Nutza fijnd si fo SpaceHey in åide Zeitn zruckfasetzd. Fi Benutza lomb d friedliche und positive Atmosphean auf SpaceHey, de wås in ånane soziale Netzweak åge dat
Positiv fiachaghom wead aa d Dådsåch, dass SpaceHey wenig sozialn Druck auf d Benutza ausip. So schreip da Jörn Brien auf t3n.de: „Newsfeeds oder Algorithmen, die die Aufmerksamkeit der Nutzer binden, sowie der Druck, um Likes und Retweets zu buhlen, fehlen. Kommentare etwa werden in chronologischer Reihenfolge angezeigt.“
Kritik håd SpaceHey unta ånam fian rechd simpin Spamschutz kriagg: Da Journalist Clive Thompson woitt in seim Profij ågem, dassa si fias Weak fo da amerikanischn Dichtarin Emily Dickinson intressiad. Dea Eidråg is fom System blockiad wuan. Da Thompson håd des auf d Buachståmfoing "dick" zruckigfiad, wås im Englischn umgångsspråchlich fias männliche Gschlechtståai sted. Den „Fuafåi“ håda åwa mid Humor gnumma.
|
132155
|
18428
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132155
|
Weaver
| |
132157
|
3045
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132157
|
Untaschleißheim
| |
132197
|
66
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132197
|
Rotschietsch
|
Rotschietsch (friarer aa "Ratschitz", Hóchdeitsch: "Ratschitsch") is a Rótten a'da Gmoand St. Veit in Defreggen im Defreggentoi in Ósttirói.
Geógrafie.
Rotschietsch liegt auf guade 1400 Meter Heechen, ån dé Sidobhéng vom Dunnerstoah () guade 150 Meter iwerm Toibón voh da Schworzoch. D'Rótten befindt sé im Zéntrum voh da Frakzión, wóbei da Frétzboch d'Grenzen zum éstlich gleeganen Weiler Ausserégge ("Außeregg") und da Gsoritzerboch d'Grenzen zum westlich gleeganen Dorf Linden dorstëd. An sidlich gleeganen Toibón befindt sé d'Streisiadlung Scheiblraut.
Zum daglånger is Rotschietsch iwer d'Sonkt-Veider-Stross (L358), dé voh da Defreggertoistross obzwoagt und iwer Uterégge-Kuschztol ("Unteregg-Kurztal") zum Dorf St. Veit fiert. D'Rótten liegt mid da Ausnåm voh da Hófstën Olbichter ("Albichter", Görtschach 19) sidlich voh da Sonkt-Veider-Stross. Dodan san d'Hófstën Kruschtin ("Krusten", Görtschach 17), Lénzer ("Lenzer", Görtschach 18), Olbichter ("Albichter", Bruggen 19), Jaagler ("Jaggler", Görtschach 20), Weeger ("Weger", Görtschach 21) und Unterwegers ("Unterwegers", Görtschach 42). Ois låndwirtschoftliche Betriawe san ower glei mear d'Héf Kruschtin und Jaagler ausgwisen. Da Bauernhóf Baur aus Gelindin ("Linden") hod neem da Hófstë Olbichter an Stoi. Sidlich voh dé Hófstën han drei weiderne Wóngebaide zuabaud worn (Stånd 2022, Görtschach 45, 52, 56).
Gschicht.
In Rotschietsch san am Énd vom Middeloiter zwoa Schwoang (Urhéf), dé olle da Grundherrschoft vom Dominikanerinnenklóster Lianz unterstånden san. Dés wor d'Olbrechterschwoag und d'Pettererschwoag
Bevëkarung.
Derzeid hod Rotschietsch guade 20 sténdige Eihwóner. Långe Zeid is’s bei d'Vóikszëungan néd exdra åhgfiad, sóndern bei Gértschach eihgrechnad worn. Erst im Jor 1923 is Gértschach ois Weiler mid fimf Haiser und 34 Eihwóner séwarat vazeichnat worn. An Jor 1951 werd Rotschietsch ois Weiler mid fimf Haiser und 34 Eihwóner aufgfiert, 1961 worns 39 Leit in fimf Haiser. Bis 1981 is d'Eihwónerzoi voh Rotschietsch auf 42, in siem Haiser bzw. séggs bewónte Haiser gstieng. Sei'm Jor 1991 werd’s nimmer sewarat ausgwiasen.
Bauwerke.
Oide Bauwerke san da zwoagschóssige Bauernhóf Weger der vamuatlich aus'm 18. Jorhunderd ståmmt, da gwerteilte Oahhóf is ower im 19. und 20. Jorhunderd umbaud worn. Weiders gibts - fiers Defreggentoi tipisch - a Dobbéhaus (Lénzer-Jaagler) dé sewarat aufbaud worn san und netter glei beim Doch zåmmhéngan. 's Lenzerhaisel is mid aner tipischen oiden Stoahmauer und an recht urtimlichen Zuastånd. Olbichter und Kruschtin san eemfois oide tipische Hóizheiser. Nooch da Mullitze, westlich voh Rotschietsch, ån da Kreizung St.-Veider-Stross/Reimmichlstross befindt sé a Wegkreiz aus da zwoaten Hëfften vom 19. Jorhunderd mid am Schindeldooch.
|
132198
|
66
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132198
|
Ratschitsch
| |
132419
|
55762
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132419
|
Microsoft Bing
|
Bing isch a Suichmaschine fo Microsoft.
BING AI.
Die Bing AI odo KI (Kinschtliche Intelligenz) konn man seit 2023 teschtn. De konn sogor holbwegs Bairisch reidn und voschtian!
|
132427
|
41930
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132427
|
Poco X3 Pro
|
Des Poco X3 Pro is a Händy von Poco, a Submarke vo Xiaomi, de wo 2021 rauskemma is. Des Händy hod a 6,67-Zoll-Full-HD+-IPS-Displäi mid a 120 Hz Bildwiedahoulrat und an Qualcomm Snapdragon 860-Prozessor. A Gruafikprozessor vo Adreno und a RAM vo 6 GB odda 8 GB san aa mid drin. Des Poco X3 Pro hod a Vierfach-Haupdamerå mid 48 Megapixel, 8 Megapixel, 2 Megapixel und 2 Megapixel und a Frontkamera mid 20 Megapixel. Des Händy hod aa a akzeptabl'n Akku mid 5160 mAh mid 33-W-Schnellladung. Des Poco X3 Pro is aa mid an Gorilla Glass 6 gschützt und hod a wassadichti Nanobeschichtung.
Aasstottung.
Des Poco X3 Pro hod an Qualcomm Snapdragon 860 Prozessoa. Des is a storka Prozessoa, der schnej is und vui Leistung bringt. Ma konn mid'm Poco X3 Pro de moastn Apps und Spui flissig und schnejlaffa lossn.
|
132428
|
41930
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132428
|
😃
|
Des 😃-Emoji is a vo de beliebtestn Emojis iwaheb und werd oft in Textnachrichtn, sozialn Medien und E-Mails vawendd, um Freid oder Glick auszudrugga. Es bstäid aas an gialbn Gsicht mid an braidn Grinsn und groußn Aung.
Des 😃-Emoji is im Joar 2010 zum erstn Moi ois Teil vom Unicode-Standard eigfiehrt worn und is seitdem auf oidn gängign Plattforma und Gerätn vawendbor. Oft werd es zamm mid andan Emojis wia dem 🎉-Emoji (Party-Popper) oda dem ❤️-Emoji (Hetz) vawendet, um an positivn Vibe zu zoing.
In da Popkultur spuit des 😃-Emoji a wichtige Roi. Es werd oft in Fuim, TV-Shows und Musikvideos vawendt, um Freid oda Glick auszudrugga. A bekannts Beispui is da Song "Happy" von Pharrell Williams, wo des 😃-Emoji als Symbol für Freid und Glick vawendt wordn is.
Des 😃-Emoji hod a a wichtige Bedeitung in d` psychologischn Forschung. A Studie ausm Johr 2016 hod gfundn, dass de Vawendung von positivn Emojis wia dem 😃-Emoji in Textnachrichtn zu a erhöhtn positivn Stimmung und a bessan zwischenmenschlichn Beziehung fihrn koo.
Olladings gibt's aa Kritik an d` Vawendung von Emojis wia dem 😃-Emoji. Manche argumentiern, dass de Vawendung von Emojis dazu fihrn ko, dass Menschn weniga precis und effektiv kommunizian. Andare kritisieren, dass Emojis dazu beitrogn, an obaflächlichn Kommunikationsstui zu fördan.
Insgesamt is des 😃-Emoji aba a wichtiga Bestandteil vo da heidign Kommunikation und hod a storke positive Konnotation. Es werd oft vawendt, um Freid, Glick und Zfriednheit auszudrugga und hod in da Popkultur und der psychologischn Forschung a wichtige Roi gspiut.
Es gibt aa vui Variationa vom 😃-Emoji, de af bestimmtn Plattforma oda Gerätn vawendbar san. Zum Beispui gibt's a Version vom 😃-Emoji mid an Sunnabruin, de oft als "cool" oder "entspannt" interpretiat werd. Es gibt aa a Vasion vom 😃-Emoji mid an rodn Nosn, de oft im Zusammenhang mid Clowns oder Komik vawendt werd.
Zammfassnd losst se sogn, dass des 😃-Emoji oans vo de bekanntestn und am eftastn vawendtn Emojis is. Es werd oft vawendt, um Freid, Glick und Zfriednheit auszudrugga und hod a positive Konnotation. Obwohl's aa Kritik an da Vawendung vo Emojis gibt, bleibt des 😃-Emoji a wichtiga Bestandteil vo da heidign Kommunikation.
|
132429
|
42348
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132429
|
Ajaccio
|
Ajaccio (korsisch: Aiacciu; italienisch: Ajaccio, Aiaccio) is a franzesische Stod und de Prefektua vo Korsika.
|
132430
|
42348
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132430
|
Luxnbuagische Sproch
| |
132434
|
66
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132434
|
Oachhólz
|
Oachhólz (deutsch: "Aichholz" oder "Eichholz", italienisch: "Roverè della Luna") is a italiénische Gmoand mid Eihwóner (Stand ) im Trentino, am orografisch rechten Uafer voh da Etsch, géengiwer voh Salurn, dés wos dert schoh in Sidtirói liegt. Dé Gmoand ghert zur da Toigmoahschoft "Comunità Rotaliana-Königsberg".
D'Etsch, dé in da Naachernt is, hod boade Ortt prägt, weils oiwei wiader voh Hóuwosser bedróot wern und si dodurch a guade Beziahung zwischen Oachhóiz und Salurn éntwiggét hod.
Ándre Nochbargmoanden san Kurtatsch und Margreid in Sidtirói und Predaia, Ton und Mezzocorona im Trentino.
|
132435
|
66
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132435
|
Roverè della Luna
| |
132436
|
66
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132436
|
Aichholz
| |
132438
|
66
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132438
|
Viahausen
|
Viahausen (Deitsch: "Viehhausen") is a Ortschoft a'da Gmoand Wois-Siazenhoam im Bezirk Soizburg-Umgewung mid 2165 Eihwóner (Stånd 1. Jénner 2016).
Gschicht.
Ois Ursprung vam Derfé werd a Moarhóf vam Stift St. Peder vamuatt. Ob'm Spaadmiddeloiter is Viahausen da Vawoitungssitz voh'ram Åmt gwéen, oisó voh'ram Wirtschoftsspréngel vom oideerwirding Bénediktinerklóster.
Nooch'm Obklingan voh da 1625 in Soizburg grassianden Pest, håm dé Birger und Håndelsherrn Schaller Gabriel und Gschwendtner Georg in Viahausen an oahfochen Bidstógg ois Dånk fir d'Rettung vah da Seichen darichtt (da erste Vurgéngerbau vo da heiting Dorfkapën voh 1713).
Am 27. Dezémber 1862 is da sógnånnte Laschentzky-Ziagelstodel ba'ram hefting Wind obrénnt.
Am 24. Óktówer 1863 is a Ziagelbrénnerei vam Soizburger Baumoaster Ceconi Valentin an Håndelsregister eihtroong worn.
Am 3. Aprü 1874, ån am Korfreidog, hod a Brånd zwéf Haiser im Derfé zastäert.
|
132439
|
66
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132439
|
Viehhausen
| |
132442
|
3045
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132442
|
Kurdische Sprochn
|
De Kurdische Sprochn san a zaumansetzung aus 3 Hauptsprochn, drunter ghehrt des Kurmandschi, Sorani und des Kelhuri. A poar akademika zöhn de Zaza und des Gorani mit dazua, wos oba umstritten is. Klor is oba, dos olle sprochvarianten vo ethnischen kurdn gsprochn wean. Dej sproch wiad in de länder wie der Tiakei, Iran, Irak und in Syrien gsprochn. De zoi vo da sprecha verlaft si auf zirka 20 bis 40 milliona.
Gschicht.
De erstn schriftn in kurdischer sproch is vom 7. joahrhundat auf gorani sproch. Kurdisch hot aa in da region an großn eifluss ghopt und is ana vo de omtsprochn vo fü reiche und dynastien gwen abseits vo kurdische entitäten oda ned.
Im Osmanischen Reich.
Oanige vo da Sultane und hohe offiziere hom kurdisch gsprochn. Wei de kurdn ana vo de wichtigsten allierten vo da Osmanen woan, hod die kurdische identität und sproch an großn Wert bekumman. Üba de Jahrhunderte hom kurdische Firstentümer, in osmanische obahaund, kurdisch ois verwoitungssproch ghopt. Ebenso hom oanzelne Sultane kurdisch gleant und gsprochn. Gaunz vü vo de Osmanischen Offiziere woan söba ethnische kurdn und kurdischsprochig, aa in da armee is kurdisch gsprochn woan.
Kurdisch in da Tiakei.
seid da stootsgründung der Tiakei im Johr 1923 wor im tiakischen Gesetzbuach festglegn dos tiakisch di anzige omtsprochn is und ondere sprochn in da gesöschafft ned toleriert werdn. Ebnso wuadn im Tiakischn Gesetzbuach de kurdn eus aa tiakisches vuik beschriabn de ane vom persischn abgewaunte sproch sprechn. Des gsetz hod bis in de 90er aukoidn, wurd oba mid friadinsgespräche zwiaschin der PKK und da tiakischn regierung aufkobn. Nochfuign hods aufgrund fühe kurdn neama ihre sproch kennan.
Vo 2004re bis 2016 woan kurdische privatschuin legal, durch de rebellionen vo zoihreichn kurdischn Jugendverbände und der PKK im Ostn wuadn kurdische privatschuin wiada obgschoffn. Des hot fü kritik im und außahoib vom laund ausglöst.
Kurdisch im Iran.
Kurdn hobn aufgrund ihra verwaundschoft mit de persa recht fü kultuerelln freiraum kriagt. Vo den 40ern bis in de 70er hods kurdische privatschuin gebn, heite is kurdisch eus a nebnfoch in de kurdn region verfügbar. In da vergaunganheit hod sie denno erwiesn dos de Iranische regierung oftmois gegn de kurdischn freiheitszuastände verstoßn hod, des hod unta de anige kurdn an seperatistischn aufwaund gelöst.
Kurdisch im Irak.
Noch Joahrzehnte laungen konflikt zwischn de Kurdn und de Irakische regierung schoffte es der Barzani Clan und weitare Kurdische Stämme a kurdischn autonomie verweutung zu grindn und durtn dau kurdisch eus anzige omtsprochn einstöhn. Im Joahr 2003 aunerkannte de Irakische Regierung de kurdische söbstverweutung im nordn und Kurdisch wurd nebn dem Arabischn, Aumtsproch im Irak.
Kurdisch in Syrien.
Seid da befreiung Syrien vo de Französischn Kolonial mocht, hobn vühe kurdn ka Syrische stootsbürgaschoft erheudn, kurdisch wor ebenso ned augsehn im Laund zu sprechn. Im Joahr 2004 kaum es zur ana rebellion, de oba heftig niedagschlogn wurd. Im Johr 2011, mid begin vom Syrischn Bürgerkriag, hobn de kurdn im Laund es gschofft a aigene Söbstverweutung zu begrindn und Kurdisch wuad zua Omtsproch dessn. Di Söbstverweutung wuade „Rojava“ benaunt, wos so vü wia „Sunn aufgaung“ haßt. De kurdn aus Rojava kontrolliern a drittl vo Syrien, ziaka de flächn vo Dänemark.
|
132454
|
66203
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132454
|
Plastilin
|
Im Joahr 1998 hot da Künstler Laird René Sichart die Plastilin-Malerei erfundn. Er war dabei, kloane Figuren aus Plastilin zu formen. Seiner Tochta ging d Farb aus und so hat er weils hoaß war mit Plastilin ausgholfn. Mit da Zeit hot er immer weiter mit Plastilin gmalt und wei das Echo so guat war, beim Patentamt in Minga an Gebrauchsmusterschutz eitrogn lassen.
Dös war 2022. Vui Kinder frein sie auf de Art mit Plastilin oder a Knete gnannt, zu moin. De Plastilin-Malerei hot den Vorteil da sie die Feinmotorik beanstprucht und hervorragend bei der Reha von de Finger oder Händ Erfolge bringt.
Vui Schuln oder a Kigas, KünstlerInnen und Künstler in China aba a bei uns arbeitn scho mit der Technik. De Art Basel hot R. Sichart scho oft nominiert.
|
132463
|
71394
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132463
|
Laundschbeag
|
Laundschbeag (a Deitschlondsbeag, houchdeitsch Deutschlandsberg, Betaunung auf -lands-, wall da Naum vo "Deutsch-Landsberg" heariaht) is a Stodt in da Staiamoak, Estarreich, mit Eiwohna (Stand 1. Jäinna 2022). Sie is Sitz da Beziakshauptmaunschoft Laundschbeag.
Eadkundn.
Stodtglidarung.
De Stodt umfosst 33 Katastralgmeindn (Flöchn Staund 31. Däizäimba 2019):Des Gmeindegebiet gliedat si in 20 Uatschoftn (in Klamman Eiwohnazohln Stand 1. Jäinna 2022[4]):
Eigmeindungan.
Bäisnboch, wos 1850 aus de Gmeindn Bäisnboch und Untalaufnäigg äintstondn is, is am 1. Jäinna 1941 mit Laundschbeag vaeinigt woan.
De Gmeinde Buagäigg (mit Warnblick) is emfolls 1941 zu Laundschbeag dazuakäimman.
Wüldboch is am 1. Jäinna 1970 mit Laundschbeag zaumgschlossn wuan.
Sulz-Laufnäigg is mim 1. Jäinna 1974 zu Laundschbeag käimman, da uasprünglichi Nauman Sulz is 1951 in „Sulz-Laufenegg“ gändat wuan.
Mäit 1. Jänna 2015 is da Zaumschluss vo da Gmeindn Laundschbeag mit fulgende finf aundari Gmeindn dafulgt:
Nochbagmeindn.
Drai vo de ocht Nochbagmeindn san im Karntna Beziak Wolschbeag (WO), zwa weitare im Beziak Voitschberg (VO).
Geologie.
Laundschbeag liegt an da Wäistgräinz vam Wäiststairischn Bäickn (Weststeirisches Neogenbecken), wöllas duach de Mittlstairische Schwölln (vam bis zum Fiaschtnstond wäistli va Graz) vam Oststairischn Bäickn träinnt is. Da Uat liegt an da Ostgräinz va da Koaolm.
Gschicht.
Naumansheakufnt.
Da Nauman "Lonsperch" issas erschti Mol 1153 erwäint und wiad heiti im Weststairischn Dialäikt nou vawäindt. Da Tal "Laundsch" käimmt näid vam Houchdeitschn "Land", sundan vam Oltslawischn. Ea wiad zu "lonka" ( "lonce"), räikonstruiat "*loNč'je" bzw. "*lǫka" ‚faichti Wiesn‘ gstöllt. Sölm Wuazl käinnt a in Nauman vo da , an wölcha Laundschbeag liegt, stäickn (fia sölm san owa a aundari Oleitungan mäigli). Däi Oleitung käinnt auf a olti slawische Bevölkarung und sea Zuagherigkait zam Fiaschtntum hiwaisn. A im Slowäinischn wiad die Stodt heit no als "Lonč" bezeichnet.
Ols die Sidlungan inta da Buag Laundschbeag entstondn san, hot da Uat sai Nauman vo da Räittafamülie da Lonspercher, wölli fian Eazbischof vo Solzbuag däis Gebiet vawoltn haum und auf da Buag sean Säitz ghobt haum, daholtn.
Eascht im 19. Joahundat is as Wuat "Deitsch/Deutsch-" voraugsäitz wuan, um Vawäichslungan mim im heitign Slowäinien gläignen Windisch-Landsberg (Podčetrtek; vgl. windisch) zu vameidn. Eine erste Nennung als „Markt Teütschlandsberg“ wurde allerdings bereits für 1778 publiziert.
Kultua und Säignswiadigkaitn.
Kiachn:
Veranstaltungen.
Olljäali fäindat in da Stodt auf die Schlüchaäibnan rund um de Burg es Fäist „Schilcherberg in Flammen“ stott. Innaholb vau die läitzn Joa hot si däis Fäistl zu ana groußn Tourismusattraktiaun gwondlt. Des wiedaäintdäickti Fäistl gäit dabei auf olti Traditionan zrugg. Uaspringli is as Fäistl a Jakobifäistl gnaunt wuan.
Natuaschutzgebiete in da Klausn.
De Klausn is a gschitzt romantischs Fölsntol im Wäistn va Laundschbeag, wöllas vo da Laßnitz duachflossn wiad. Däi Klaumm is in Gneise und Glimmaschäifa einigschnittn, de aufgloandi Äibnan san vo fölsige Stölln duachsäitzt. Des Klima is feicht, hot weni Sunn und rölativ geringi Temparatuauntaschiede. Die Bewoldung gheat zua untarin Buchnwoldstufn. Es gäibt a an Fuaßwäig duach die Klausn, wölla ba ana oltn Eisiedelei voabei zua Buag Laundschbeag auffifiaht und an wöllan a poa Tofln mit kuazn Ischriftn vau , , und aufgstöllt san.
De Laundschbeaga Klausn is a Natuaschutzgebiet (NSG-c19): Des Gebiet sträickt si auf a Längs vau ca. 1200 Mäita mit ana Ausdäinung va ca. 27 Häikta und ana duachschnittlichn Seehechn va 400 bäis 500 Mäita zua Laßnitz. Sölm diant am Schutz vau seina Pflonzngsöllschoft (Buchnwold, Kraita, Farne, Moouse).
Wiatschoft und Infrastruktua.
Vakeah.
Laundschbeag is iwa die Wieserbahn (GKB), wölli ols S6 und S61 ins stairischi Schnöllbaunannäitz aufgnoumman woan is, mim Zentralraum Graz vabundn. Duachschnittli foat ma mit de Zig vo da GKB ca. 40min vo Graz auf Laundschbeag. Dabai foan de Zig entwäida iwa Liebouch auf da oltn Dieslsträickn, oda auf da neichn Koaolmsträickn iwa Hengschbeag. Duach die Koaolmbaun und an neichn Baunhof Wäiststaiamoak bei Grouß St. Florian sull da Auschluss da Räigion Laundschbeag ans Eisnbaunnäitz vabäissat wean.
Aunsäissigi Untanäiman.
u. a.:
Äiffantlichi Eirichtungan.
u. a.:
Politik.
Gmeinderot.
Da Gmeinderot bestäit aus 31 Mitglieda und säitzt si sait da Gmeinderotswahl aus Mitglieda vo de fulgandn Patein zaum:
Kleinregion und Tourismusverband.
Laundschbeag büldet zaum mit Frauntol-Laßnitz an Tourismusvabaund "Schilcherland-Deutschlandsberg".
|
132469
|
66203
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132469
|
Umweltmusical "DER BAUM" - "DA BAMM"
|
Im Joahr 1990 ham Kinder aus Garmisch-Partenkirchen an riesengroßn Aufstand gmacht. Se san vors Rathaus, ham noch dem Bürgermoaster gschrien und auf olle katastrophalen Umweltsünden mit Plakaten hingwiesn. Vorausganga is das Buach " Der fliehende Baum" vom Schriftsteller Gerhard Fabian (erschiena im G.A.Ulmer-Verlag, Tuningen, ISBN 3-924191-32-8). A Umweltgschicht für Kinder und ihre Oidern. De oide Lindn is krank vom Umweltgift und weil so vui Dreck umanand is, olle krank wern haut die Lindn ob und Pflanzn, Bamm, Viecher genga mit. Gleichzeitig hot ma obm, auf da Insel Rügen schon de ganze Zeit Umweltaktionen gstartet. 1000 Bamm pflanzt und dös "Rügenprojekt: Der Baum" gstartet. Dös is ois in der Broschürn RÜGEN - Impressionen von da Kreishochschule Rügen niedergschriebm.
Da Komponist und Instrumentalist, René Sichart, späta "Laird", hot davon Kenntnis erhoitn, sich mit dem Gerhard Fabian troffn und dann habens zusamma a Musical geschriebm. Produziert hat damals aus Motivation Olga Haberl und René Sichart. Genauso a Hörspiel mit an Bücherl, Musik-Kassette (25 Liada)und Dias, Buidln de vui verschiedene Bamm und Viecherl zoagn. Ois aufgnomma in Tutzing.
Da av-edition Jünger aus Offenbach hot dann döes Ganze ois "Medienpaket veröffentlicht. 17.ooo Kindergärtn und Einrichtungen hamm das Packerl kriegt. Damals ISBN 3-88424-655-X. Nunmehr im Datensatz der Nationalbibliothek.
Das Musical hat des Ministerium in der Lehrplan der Grundschuln in Bayern aufgnomma, Lehrplan HSK,GS/1, Lz.7, Kind und Natur. Im Umweltministerium Minga (München)unter dem Ministerialdirektor Vaitl fand die erste klona Aufführung statt. Anschließend oane im St. Irmengard-Gymnasium mit der Schauspielerin Tatjana Pokorny (jetzt a bekannt durch Harry Potter). Üba 2000 Schulaufführungen hots gebm mit dem 1.Deutschen Umweltmusical, leider hamm die Kommunen und Theater net mitzogn, weil eahna das Ganze zu "grün" wor. Da Verlag für die ganze Musik und Texte is da Mare Musikverlag René Sichart
|
132477
|
64530
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132477
|
Kurden
| |
132488
|
37765
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132488
|
Franziska Kett
|
Franziska Kett (* 24. Oktoba 2004 in Deggndorf) is a deitsche Fuaßballschbuierin, de seit 2020 fia den FC Bayern Minga schbuit.
Vaeine.
Kett begann in da Teilgmoa Edenstetdn innerhoib da Gmoa Bernried im niederboarischn Landkreiss Deggndorf beim do osässign FC Edenstetdn mid am Fuaßballschbuin. Im weidern Valauf ghörte sie da SpVgg Grea-Woass Deggndorf bis zua Oidasklasse U15 an, bevoa sie zua Saison 2020/21 vom FC Bayern Minga, fia dern U17-Nochwuchsmannschoft vapflichtet wurde. Bevoa sie in da Foigesaison in de Zwoate Mannschoft aufruggte, kam sie fia de bereits am 6. Juni 2021 (18. Schbuidog) bei da 1:2-Niederlog ggn Eintracht Frankfurt II zum Einsatz; am letzdn Schbuidog da Vorsaison wurde sie fia Onika Wohna (Annika Wohner) in da 77. Minute eingwexlt. In da Saison 2021/22 bestritt sie bereits 15 Punktschbui, in dane sie secks Tore eazielte; ihr easts glang ihr am 26. Septemba 2021 (5. Schbuidog) beim 4:1-Sieg im Heimschbui ggn de zwoate Mannschoft des VfL Woifsburg mid am Dreffa zum 1:0 in da 22. Minute.
Im März 2022 unterzeichnete sie ihrn easdn Profivatrog mid am FC Bayern Minga. Ihr Bundesligadebüt – fia de Easte Mannschoft – gob sie am 25. Septemba 2022 (2. Schbuidog) beim 3:0-Sieg im Heimschbui ggn Werda Brema mid Einwechslung fia Carolin Simon in da 84. Minute. Des Weidern debütierte sie am 29. Septemba 2022 im Ruggschbui da 2. Qualifikationsrunde fia de Teilnahme am Wettbewerb da UEFA Woma’s Champions Leogue 2022/23 beim 3:1-Sieg üba Reoi Sociedad San Sebastio am heimischn FC Bayern Campus mid Einwechslung fia Linda Doimo (Linda Dallmann) in da 86. Minute. Ihr easts Bundesligatoa eazielte sie am 30. Oktoba 2022 (6. Schbuidog) beim 3:1-Sieg im Heimschbui ggn den SV Meppn mid am Dreffa zum Endstand in da 82. Minute.
Auswoi-/Nationalmannschoft.
Kett kam ois Schbuierin da Auswoimannschoft des Boarischn Fuaßboi-Vabands im Wettbewerb um den Länderpokoi in dern Oidasklossn U14, U16 und U18 vo 2017 bis 2019 in insgsamt 14 Schbuin zum Einsatz, in dane sie secks Tore eazielte; ihr easts bei ihrem Debüt am 25. Mai 2017 in Duisburg beim 1:1-Unentschiedn ggn de Auswoimannschoft des Fuaßboi- und Leichtathletik-Vabands Westfaln mid am Dreffa zum Endstand in da 18. Minute.
Kett debütierte ois Nationalschbuierin fia de U15-Nationalmannschoft, de am 3. Novemba 2017 in Wetzlar des Freindschoftsländerschbui ggn de U15-Nationalmannschoft da Vaeinigdn Stootn mid 1:6 valoa; dabei eazielte sie mid am Dreffa zum 1:3 in da 27. Minute ihr easts Länderschbuitoa. Bis zum 5. Dezemba 2018, beim 2:1-Sieg ggn de U15-Nationalmannschoft Belgeans in Tubize, bestritt sie acht Einsätze in dea Oidasklasse, in da ihr siebn Tore glangn. Zwoa Joare schbada kam sie in zwoa Länderschbuin da U17-Nationalmannschoft zum Einsatz. Ihr easts wurde mid 1:3 ggn de U17-Nationalmannschoft Spaniens am 16. Januar 2020 in Salou, ihr zwoats mid 3:4 ggn de U17-Nationalmannschoft Frankreichs am 19. Februar 2020 in Clairefontaine-en-Yvelins valorn.
An dem Ort fand am 21. Juni 2022 aa ihr Debüt fia de U19-Nationalmannschoft stod, des mid am 4:1-Sieg üba de U19-Nationalmannschoft Frankreichs gwonna wurde. Des Weidern bestritt sie im Turnia um de U19-Europameisterschoft olle drei Schbui da Gruppn B und schied mid ihra Mannschoft danoch aus am Turnia aus. De 18-jährig Ogreiferin zog si im Obril 2023 im DFB-U19-Länderschbui ggn Norweng a Schuitervaletzung zua. Fia des jung FCB-Talent bedeitete des leida des Saisonend.
|
132490
|
37765
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132490
|
Tirana
|
Tirana is de Haptstod vo Oibanien.
Tirana is de Haptstod vo Oibanien.
|
132491
|
41930
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132491
|
Durrës
|
Durrës is de zwoatgräßde Schtod vo Oibanien.
|
132497
|
42348
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132497
|
Vaoanigte Stootn vo Amerika
| |
132499
|
3045
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132499
|
St. Veit in Defereggen
|
St. Veit in Dejfreggin (Höchdeitsch: "St. Veit in Defereggen") isch a Gmeinde mit Inwonern (Stand ) im éschtreichischin Bundesland Tiroul, Bezirk Lienz (Óschttiróul). Dos Gmeindegebit umfoscht dejs mittlere Dejfreggintol und oonige Nejbinteler. Foscht a Viertel vün Gmeindegebiet gherscht zin Naziónalpark Höhe Tauern.
|
132500
|
37765
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132500
|
Open Assistant
|
Do Open Assistant isch a Open Source (sell hoasst jeydo konn in Code beorbatn und sägn) KI-Chatbot. (Kinschtlicha Intelligenz) In OA hott a Team vo Freiwilliga und LAION gimocht.
Do bot konn durch jedn Nutza vobessot wearn. Grot brauchnse Lait. Man muss nix Schpeziellis kenn.
Grot san nou olla Dialekte unto Boarisch zommgfosst obo poll mear Lait san wellat iss Team se untotoal.
Bis iatz homm 13 500 Lait mitkolfn, 600 000 Datnpunkte zi mochn.
Bis iatz gibbs Inn in 40 Schprouchn. Di klianschte hott 750 000 Reyda (Boschkisch odo Euskara) und di greaschte zwoa Milliardn (Kinesisch).
Boarisch konna a schun, er braucht obo nou Training und mear Datn. Disemm krigga entwedo durch Training fo Prompts fo Prompta odo man gibb inn glai a Datnbank.
Ess gibb schun Plugins, wia oans dess woss di Wikipedia durchsuichn konn.
Ibbo 70% fon Code isch aff do Programmiarschprouche Python.
Schaug a.
ChatGPT
|
132513
|
66710
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132513
|
Notion (Begriffsklärung)
|
Notion stäht für:
Des darads a no gäm:
|
132523
|
844586
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132523
|
Schweizerdeutsch
|
Des is im Dialekt Niedaboarisch gschriebm.
Schweizerdeitsch
Schweizerdeitsch is de Sprach, de in da Deitchschweiz gred wead. Des is a Sammlung vo allemannische Dialekte, de ja nach Region verschiedn san.
Es gibt aa a Schriftdeitsch in da Schweiz. Des gibt ned die Schweizerdeitschen Dialekte wieda. De schweizer Schchriftsproch hod a weng andere Weata und Schreibweisn ois de hochdeitsche Standardsprach.
Verbreitung
Schweizerdeitsch wead in da Deitschschweiz gred.
In da Westschweiz ""Romandie" wead Französisch gred. In de südlichn Kantone red ma Italienisch. In es paar Täler vom Kantons Graubünden werd Rätoromanisch gschprocha. Des is a eigene Sprach, de aus m Lateinisch kimmt.
Gsprochane Dialekte
In da Schweiz wern verschiedene Dialekte - "Mundarte" - gschprocha. Se sand nach dera Region benannt, wos her kemman.
Z. B. "Berndüütsch" (Bern), "Züridüütsch" (Zürich), böndnerdialäkt (em Kanton Graubönde), "Seyslerdüütsch" (Sensegebiet an da welschn Sprachgrenzn zum Französischn)
Des Schweizerdeitsch is ois gsprochane Sprach in da Schweiz vui mehra verbreitet ois de allemannischn Dialekte im süddeitschn.
Es wead a in da Schui, im Radio und im Fernsehen a so gred. As Weda wead im Radio oiwei in am andern Dialekt ogsogt. Es wed a vui auf Schweizerdeitsch gsunga. Ned blos in da Voiksmusi sondern aa in moderne Liadl in da Popmusi.
Beispui
"Seyslerdüütsch" = Hochdeutsch = Niederboarisch
"Heugümperli" = Heuschrecke = Heihupfa
"Häperestock" = Kartoffelbrei = Erdäpfestampf
"Trübeli" = Johannisbeeren = Ribiseln
Rösti = Kartoffelpuffer = Reiberdatschi
"nummenoh" = nur noch = bloß no
"grilliere" = grillen = grillen
"Schwendi" = Lichtung = gmahde Wiesn
"Guschdi" = Färse = Koim
"Nidla" = Sahne = Rahm
"Luage, Loose, Laufe" is a Sprichal fia de Kinda. Was doa mißn, wann s über d Straß woin: Z'erscht Schaung, dann Hean, dann Ummigehn.
Schriftsprach
As Schweizer "Schriftdütsch"" gibt ned de gschprochane Dialekte wieda. Es is de Standardsprach, in dera in da Schweiz Texte gschriebm wean.
Se unterscheid se vom Hochdeitschn a weng in de Weata, da Schreibung und da Grammatik.
Helvetisme
In da Schweiz begegnet se da deitsche und da französiche Sprachraum.
Desweng gibts im Schweizer Schriftdeitsch Weata, bsunders ausm Französischn, de wos auf Hochdeitsch ned gibt.
"Velo" = Fahrrad = Radl
"Poulet" = Hähnchen = Hendl
"Coifeur" = Friseur = Friseur
"Caquelon" = Fondue-Topf = Haferl, Reindl
"Chalet" = Holzhütte = Heisl, Hüttn
"Busse" = Strafzettel = Strof, Pickerl
"Znüni" = 2. Frühstück= Brotzeit
"Zvieri" = Vesper = Brotzeit, Jausn
Aa in da Westschweiz gibt s Helvetisme. Da wead zum Beispui auf Französisch anders zählt ois in Frankreich.
Schreibung
In da Schweiz wead as "scharfe S ß" ned braucht. Es wead "ss" gschribn.
"Busse" = Buße
Lehnweata aus da Schweiz
Aus da Schweiz san Weata aa ins Hochdeitsche und andane Schprocha übanomma woarn.
"Fondue" = a gschmoizna Kaas, in den a Brod eibrockt wead.
"Müesli" = "kloans Muas", auf deitsch "Müsli". Ursprünglich a Mehlspeis aus am Droadbrei, Äpfe und Mille. Heitzdog is meist a fertige Mischung aus Haferflocken gmoant.
|
132532
|
55762
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132532
|
Generative pre-trained transformer
|
<ns>0</ns>
<revision>
<parentid>837551</parentid>
<timestamp>2023-06-01T20:21:28Z</timestamp>
<contributor>
<username>79LuMoTo79</username>
</contributor>
<minor />
<origin>837552</origin>
<model>wikitext</model>
<format>text/x-wiki</format>
Generative pre-trained Transformers (GPT) san a Typ vo large Language Model unt se san a wichtigo Beschtondtoal vo generative artificial Intelligence.
A sea GPT und LLM (odo oanfocha: KI-Chatbot) isch do Open Assistant. Iss bsundore isch, dassa Open source isch unt Bairisch voschtian unt aff semm ontwortn konn.
|
132535
|
841379
|
https://bar.wikipedia.org/wiki?curid=132535
|
Large language model
|
A Large-Language-Model (LLM) isch a Schprouchmodell, woss aus a neuronaln Netz mit viel Parametero beschteat, dess woss mit groassa Meng vo unmarkiertn Text durch selbschtibbowochtn Learnn trainiert wert. Asou a Modell isch do Open Assistant odo do ChatGPT.
Im Wiki gibt es 28 Sprachversionen zum Large Language Model (=> KI) - aber keine deutsche Seite - dafür aber eine Bayerische Seite. Man sieht zweierlei:
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.