Datasets:
WikiQuality
/
frac_unique_trigrams_lo

Dataset card Data Studio Files Community
1
id
stringlengths
4
5
url
stringlengths
31
537
title
stringlengths
1
65
text
stringlengths
10
241k
11689
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%98%E1%88%B5%E1%8A%A8%E1%88%A8%E1%88%9D%20%E1%8D%B2%E1%8D%AF
መስከረም ፲፯
መስከረም ፲፯ እንኳን ለብርሃነ መስቀሉ በሰላም አደረሰዎ! በኢትዮጵያ ዘመን አቆጣጠር የዓመቱ ፲፯ኛው ዕለት ነው። ከዚህ ዕለት በኋላ እስከ ዓመቱ መጨረሻ ድረስ፣ በዘመነሉቃስ ፫፻፵፱ ዕለታት ሲቀሩ፤ በዘመነ ዮሐንስ ፣ ማቴዎስ እና ማርቆስ ደግሞ ፫፻፵፰ ዕለታት ይቀራሉ። የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን በዚህ ዕለት ኢየሱስ ክርስቶስ በቀራንዮ የተሰቀለበትን መስቀል ከተቀበረበት ሥፍራ ለማውጣት ቁፋሮ የተጀመረበትን ዕለት በማስታወስ በሰፊው እና በደመቀ ስርዓት ታከብራለች። ታሪካዊ ማስታወሻዎች ፲፱፻፱ ዓ/ም - በትልቁ የመስቀል በዓል ቀን መኳንንቱ ከነሠራዊቱ፤ ሊቀ ጳጳሱ አቡነ ማቴዎስና እጨጌ ወልደ ጊዮርጊስ ከነካህናቱ በተሰበሰቡበት በ ፲ ነጥብ የተዘረዘረው የልጅ እያሱ ወንጀል ተነቦ እሳቸውን ሽረው ወይዘሮ ዘውዲቱን ንግሥት፣ ደጃዝማች ተፈሪን ራስ ብለው አልጋ ወራሽና የመንግሥቱ እንደራሴ ተደረጉ። ፲፱፻፲፮ ዓ/ም - ኢትዮጵያ የዓለም መንግሥታት ማኅበር/ ሸንጎ (ሊግ ኦፍ ኔሽን) አባል ኾነች። ፲፱፻፶፬ ዓ/ም - ሴየራ ሌዎን የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት አባል ሆነች። ዕለተ ሞት ፲፱፻፶፫ ዓ/ም በፋሺስት ወረራ ጊዜ ኢትዮጵያን በመደገፍ በእንግሊዝ አገር እርዳታ በመሰብሰብ፣ የኢጣልያን ግፍ እና የምዕራባውያንን ድክመት በማጋለጥ የታገሉት ዕመት ሲልቪያ ፓንክኸርስት አረፉ። ሥርዓተ ቀብራቸው ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ በተገኙበት በመንግሥታዊ ሥርዓት በኢጣሊያ ጦርነት ሰማዕት ለሆኑ ጀግኖች በተዘጋጀው መካነ መቃብር፣ በመንበረ ፀባዖት ቅድስት ሥላሴ ካቴድራል ተፈጸመ፡፡ ዋቢ ምንጮች
22055
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B3%E1%8A%9E%E1%89%BD%20%E1%8A%A8%E1%88%98%E1%88%A8%E1%88%98%E1%88%A9%20%E1%8B%AD%E1%8C%88%E1%8A%9B%E1%88%8D%20%E1%8A%90%E1%8C%88%E1%88%A9
ዳኞች ከመረመሩ ይገኛል ነገሩ
ዳኞች ከመረመሩ ይገኛል ነገሩ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ዳኞች ከመረመሩ ይገኛል ነገሩ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
14429
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%81%E1%88%89%E1%88%9D%20%E1%88%B0%E1%8B%8D%20%E1%88%98%E1%88%9D%E1%88%B0%E1%88%89%20%E1%89%A3%E1%8B%AD%E1%89%B3%E1%8B%AD%20%E1%8A%A0%E1%88%98%E1%88%89
ሁሉም ሰው መምሰሉ ባይታይ አመሉ
ሁሉም ሰው መምሰሉ ባይታይ አመሉ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ሁሉም ሰው መምሰሉ ባይታይ አመሉ የአማርኛ ምሳሌ ነው። የሰው ልጅ የውስጥ ባህርይው ከውጭ ከሰው ጋር ለመግባባት ከሚያሳየው ጸባይ ጋር አንድ እንዳልሆነ የሚያሳይ ነው። መደብ : ተረትና ምሳሌ
21100
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%9A%E1%8B%88%E1%8B%B1%E1%89%B5%E1%8A%95%20%E1%88%B2%E1%8B%AB%E1%8C%A1%20%E1%8B%A8%E1%8C%A0%E1%88%89%E1%89%B5%E1%8A%95%20%E1%8B%AD%E1%89%80%E1%88%8B%E1%8B%8D%E1%8C%A1
የሚወዱትን ሲያጡ የጠሉትን ይቀላውጡ
የሚወዱትን ሲያጡ የጠሉትን ይቀላውጡ የአማርኛ ምሳሌ ነው። የሚወዱትን ሲያጡ የጠሉትን ይቀላውጡ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
21490
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8C%A8%E1%8A%90%E1%89%80%E1%8B%8D%20%E1%8B%AD%E1%8B%8B%E1%8C%8B%E1%88%8D%20%E1%8B%AB%E1%88%8D%E1%8B%B0%E1%88%A8%E1%88%B0%E1%89%A0%E1%89%B5%20%E1%8B%AB%E1%8B%88%E1%8C%8B%E1%88%8D
የጨነቀው ይዋጋል ያልደረሰበት ያወጋል
የጨነቀው ይዋጋል ያልደረሰበት ያወጋል የአማርኛ ምሳሌ ነው። የጨነቀው ይዋጋል ያልደረሰበት ያወጋል የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
18893
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%9A%E1%8B%AB%E1%8B%9D%E1%8B%AB%20%E1%8D%AE
ሚያዝያ ፮
ሚያዝያ ፮፣ በኢትዮጵያ ዘመን አቆጣጠር የዓመቱ ፪፻፲፮ኛው ዕለት ሲሆን፤ የፀደይ (በልግ)ወቅት ፲፩ኛው ቀን ነው። ከዚህ ዕለት በኋላ እስከ ዓመቱ መጨረሻ ድረስ በዘመነ ሉቃስ ፻፶ ዕለታት ሲቀሩ በዘመነ ዮሐንስ፣ ዘመነ ማቴዎስ እና ዘመነ ማርቆስ ደግሞ ፻፵፱ ቀናት ይቀራሉ። ታሪካዊ ማስታወሻዎች ፲፰፻፷ ዓ/ም - የፋሲካ ማግሥት ዕለት መቅደላ አምባ ላይ የዓፄ ቴዎድሮስ ሠራዊት እና በሎርድ ኔፒዬር የተመራው የእንግሊዝ ሠራዊት ጦርነት ገጥመው፣ ድሉ የእንግሊዞች ሆነ። ንጉሠ ነገሥቱ ዓፄ ቴዎድሮስ በእንግሊዞች እጅ ከመውደቅ እራሳቸውን ማጥፋትን መርጠው ሽጉጣቸውን ጠጥተው ሞቱ። ቀብራቸው በመቅደላ መድኀኔ ዓለም ቤተ ክርስቲያን ተከናወነ። ፲፱፻፳፰ ዓ/ም - በሰሜን ኢትዮጵያ በኩል የገባው፤ በማርሻል ፒዬትሮ ባዶሊዮ የሚመራው የፋሺስት ኢጣልያ ሠራዊት በዚህ ዕለት ደሴን በቁጥጥሩ ሥር አዋለ። ፲፱፻፷፮ ዓ/ም - የኢትዮጵያ አብዮት ከተጀመረ በኋላ ንጉሠ ነገሥቱ ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴየልጅ ልጃቸው ልዑል ዘርዓ ያዕቆብ ተጠባባቂ/ምክትል አልጋ ወራሽ እንደሆኑ በይፋ አስታወቁ። ፲፱፻፸፩ ዓ/ም - የኡጋንዳው አምባ ገነን ኢዲ አሚን ከተገለበጠ በኋላ ዩሱፍ ሉሌ የአገሪቱ አዲስ ፕሬዚደንት በመኾን ቃለ መሀላቸውን ፈጸሙ። ዕለተ ሞት ፲፰፻፷ ዓ/ም - የኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት ዓፄ ቴዎድሮስ ከእንግሊዝ ሠራዊት ጋር መቅደላ አምባ ላይ ጦርነት ገጥመው ሲሸነፉ በጠላት እጅ ከመውደቅ በገዛ ሽጉጣቸው እራሳቸውን ገደሉ።ቀብራቸውም በመቅደላ መድኀኔ ዓለም ቤተ ክርስቲያን ተከናወነ። ዋቢ ምንጮች መርስዔ ኀዘን ወልደ ቂርቆስ፣ ዕለታዊ የታሪክ ድርጊት - የኢትዮጵያ ቤተ ክርስቲያን የመጀመሪያው ፓትረያርክ (፲፱፻፶፩ ዓ/ም)
22150
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B5%E1%8A%95%E1%8C%8B%E1%8B%AD%20%E1%88%8B%E1%8B%AD%20%E1%89%B0%E1%89%80%E1%88%9B%E1%8C%AD%20%E1%8B%A8%E1%89%A3%E1%88%88%E1%8C%8C%20%E1%89%B0%E1%88%88%E1%8C%A3%E1%8C%AD
ድንጋይ ላይ ተቀማጭ የባለጌ ተለጣጭ
ድንጋይ ላይ ተቀማጭ የባለጌ ተለጣጭ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ድንጋይ ላይ ተቀማጭ የባለጌ ተለጣጭ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
4176
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%90%E1%88%90%E1%88%B4%20%E1%8D%B2%E1%8D%A9
ነሐሴ ፲፩
ነሐሴ ፲፩ ቀን በኢትዮጵያ ዘመን አቆጣጠር የዓመቱ ፫፻፵፩ ኛው ቀን ሲሆን የክረምት ወቅት ፵፮ኛው ቀን ነው። ከዚህ ዕለት በኋላ እስከ ዓመቱ መጨረሻ ድረስ፣ በ ዘመነ ሉቃስ ፳፭ ቀናት ሲቀሩ፣ በዘመነ ዮሐንስ፤ በ ዘመነ ማቴዎስ፤ እና በ ዘመነ ማርቆስ ደግሞ ፳፬ ቀናት ይቀራሉ። ታሪካዊ ማስታወሻዎች ፲፰፻፶ ዓ/ም - በብሪታኒያ ንጉዛት እና በአሜሪካ ኅብረት መኻል በአትላንቲክ ውቅያኖስ ውስጥ የተዘረጋውን አዲሱን የቴሌግራፍ መስመር በመመረቅ ንግሥት ቪክቶሪያ እና የአሜሪካው ፕሬዚደንት ጄምስ ቡካነን የሰላምታ መልእክት ተለዋወጡ። ፲፱፻፳፩ ዓ/ም - የኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት መንግሥት የአገሪቱን የመጀመሪያ አየር-ዠበብ (አውሮፕላን) በዚህ ዕለት ተረከበ። ሁለተኛው አየር-ዠበብ ከጂቡቲ ወደብ እስከ ድሬዳዋ በባቡር ተጭኖ፤ ከድሬ ዳዋ ደግሞ እስከ አዲስ አበባ አሥራ ስምንት የአውሮፓ የፖስታ ቦርሳዎችን ጭኖ እየበረረ ነሐሴ ፴ ቀን ገባ። ፲፱፻፶፪ ዓ/ም - በኢትዮጵያ የብሪታኒያ ዋና መላክተኛ () ዳግላስ ራይት () በኢትዮጵያ እና በኬንያ መኻል ያለውን ድንበር ለመስማማት የተዘጋጀውን የውል ረቂቅ ለኢትዮጵያ መንግሥት የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር እና ምክትል ጠቅላይ ሚኒስትር አክሊሉ ሀብተ-ወልድ አስረከበ። ፲፱፻፶፪ ዓ/ም - ከ ፲፰፻፸፯ ዓ/ም ጀምሮ በፈረንሳይ ሥር በቅኝ ግዛትነት ትተዳደር የነበረችው ጋቦን በዚህ ዕለት ነፃ ወጣች። ሊዮን ምባ የአገሪቱ የመጀመሪያው ፕሬዚደንት ሆኑ። ፲፱፻፷፮ ዓ/ም - በኢትዮጵያ አብዮታዊ ሽግግር የንጉሠ ነገሥቱ መንግሥት የክብር ዘበኛ ሠራዊት አዛዥ የነበሩት ማዮር ጄነራል ታፈሰ ለማ በደርግ ተይዘው ታሠሩ። በዚሁ ዕለት የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ፓትርያርክ የነብሩት አቡነ ቴዎፍሎስ አዲስ በተዘጋጀው ረቂቅ ሕገ-መንግሥት ውስጥ በተካተቱ አንዳንድ አንቀጾች ላይ ቅዋሜ እንዳላቸው አስታወቁ። ፳፻፬ ዓ/ም - የኢትዮጵያ አየር መንገድ ከቦይንግ ኩባንያ ከገዛቸው አሥር ቦይንግ 787 ድሪምላይነር አየር-ዠበቦች የመጀመሪያውና በሰሌዳ ቁጥር የተመዘገበው አየር-ዠበብ በዚህ ዕለት ከዋሽንግተን ዲሲ ተነስቶ አዲስ አበባ፣ ቦሌ ዓለም አቀፍ አውሮፕላን ማረፊያ ሲገባ ደማቅ አቅባበል ተደርጎለታል። ዕለተ ሞት ፲፱፻፴፬ ዓ/ም - የቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ ልጅ ልዕልት ፀሐይ በተወለዱ በ፳፫ ዓመታቸው በዚህ ዕለት አረፉ። ዋቢ ምንጮች
9606
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%B0%E1%88%A8%E1%89%B5%20%E1%8C%B0
ተረት ጰ
ጳጉሜ ሲወልስ ጎተራህን አብስ ጳጉሜ ሲወልስ ገበሬ ጎተራህን አብስ ጳጉሜ ቢለግስ ጎታህን አብስ
11426
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%A5%E1%89%85%E1%88%9D%E1%89%B5%20%E1%8D%B3%E1%8D%AD
ጥቅምት ፳፭
ጥቅምት ፳፭ ቀን በኢትዮጵያ ዘመን አቆጣጠር የዓመቱ ፶፭ኛ ቀን ነው። ከዚህ ቀን በኋላ እስከ ዓመቱ መጨረሻ ድረስ፣ በ ዘመነ ሉቃስ ፫፻፲፩ ቀናት በ ዘመነ ዮሐንስ፤ በ ዘመነ ማቴዎስ፤ እና በ ዘመነ ማርቆስ ደግሞ ፫፻፲ ቀናት ይቀራሉ። ዓቢይ ታሪካዊ ማስታወሻዎች ፲፰፻፹፪ ዓ.ም - ዳግማዊ ዐፄ ምኒልክ በ እንጦጦ “መንበረ ፀሐይ ቅድስት ማርያም” ቤተ ክርስቲያን ውስጥ በሊቀ ጳጳሱ በአቡነ ማቴዎስ እጅ ቅብዓ መንግሥት ተቀብተው የንጉሠ ነገሥት ዘውድ ጫኑ። ፲፱፻ ዓ/ም - በነሐሴ ወር ፲፰፻፺፰ ዓ/ም ሥራውን የጀመረው በአዲስ አበባ እቴጌ ሆተል ተብሎ የተሠየመው የመጀመሪያው ሆቴል በዚህ ዕለት በአዲስ አበባ የነበሩ ዲፕሎማቶችና የውጭ አገር ዜጋዎች በተገኙበት በዳግማዊ ዓፄ ምኒልክ ተመርቆ ተከፈተ። የመጀመሪያው ሥራ አስኪያጅም ፍሬደሪክ ሐል ነበር። በኋላ ግን አቶ ዘለቃ አጋርደው ተሾሙ። ፲፱፻፲፭ ዓ.ም. - በግብጽ የጥንታዊ ፈርዖን ቱቴንኻሙንን የመቃብር ቤት () መግቢያ በር የእንግሊዝ ተወላጁ ሃዋርድ ካርተር አገኘ። ፲፱፻፵፱ ዓ.ም. - በሁንጋሪያ በጠቅላይ ሚኒስቴሩ በኢምሬ ናጊ መሪነት የተነሳውን ብሔራዊ የሕዝብ ዐመጽ ለመደምሰስ የሶቪዬት ሕብረት ወታደሮች የቡዳፔስትን ከተማ ወረሩ። ፲፱፻፸፪ ዓ.ም. - የኢራን ሻህ ሬዛ ፓህላቪ በሕዝብ ፍንቀላ ከሥልጣን ከወረዱ በኋላ አብዮታዊ ተማሪዎች የአሜሪካን ኤምባሲ በኃይል ደምሥሠው ገብተው ዘጠና የአሜሪካ ዜጎችን በቁጥጥራቸው ስር አዋሉ። ፲፱፻፸፫ ዓ.ም. - የቀድሞው የሆሊዉድ የፊልም ተዋናይ፤ ሪፑብሊካዊው የካሊፎርኒያ ገዥ ሮናልድ ሬጋን በፕሬዚዳንታዊ ውድድር ጂሚ ካርተርን አሸነፉ። ፲፱፻፹፰ ዓ.ም - በእስራኤል የአክራሪ ኦርቶዶክስ ቡድን አባል ጠቅላይ ሚኒስቴሩን ይስሐቅ ራቢንን በዓደባባይ ገደለ። ፳፻፩ ዓ.ም. - በአሜሪካ የፕሬዚዳንታዊ ውድድር ባራክ ኦባማ የመጀመሪያው ጥቁር አሜሪካዊ ፕሬዚደንት ሆነው ተመረጡ። ዕለተ ሞት ፲፱፻፹፰ ዓ.ም - የእስራኤል ጠቅላይ ሚኒስቴር ይስሐቅ ራቢን በነፍሰ-ገዳይ እጅ ሕይወታቸውን አጡ። ዋቢ ምንጮች
14791
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%88%E1%88%9B%E1%8A%95%20%E1%8A%A0%E1%88%88%E1%8B%8D%20%E1%8D%88%E1%8C%A3%E1%88%AA%20%E1%8A%A0%E1%88%88%E1%8B%8D%20%E1%8C%A0%E1%8C%85%20%E1%88%88%E1%88%8C%E1%88%88%E1%8B%8D%20%E1%8B%8D%E1%88%80%20%E1%8A%A0%E1%88%88%E1%8B%8D
ለማን አለው ፈጣሪ አለው ጠጅ ለሌለው ውሀ አለው
ለማን አለው ፈጣሪ አለው ጠጅ ለሌለው ውሀ አለው የአማርኛ ምሳሌ ነው። ለማን አለው ፈጣሪ አለው ጠጅ ለሌለው ውሀ አለው የአማርኛ ምሳሌ ነው። ለማን አለው ፈጣሪ አለው ጠጅ ለሌለው ውሀ አለው የአማርኛ ምሳሌ ነው። ምርጡ ባይገኝ እንኳ ተራ ነገር መገኘቱ አይቀርም። ምንጭ፦ አዲሱ የምሳሌያዊ አነጋገሮች መጽሐፍ ፣ ገጽ ፲፱ ተረትና ምሳሌ
11831
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%B1%E1%88%AD%E1%8A%AD
ቱርክ
ቱርክ አገር (ቱርክኛ፦ /ቲውርኪየ/) ወይም የቱርክ ሬፑብሊክ ( /ቲውርኪየ ጁምሁሪየትዕ) በእስያና በአውሮፓ አሳላጭ ድንበር መሀል የምትገኝ ሀገር ናት። ዋና ከተማዋም አንካራ ሲሆን ኢስታንቡል ደግሞ ትልቁን የንግድ፣ የባህልና፣ የአስተዳደር ማዕከል ነው። ጥንታዊቷ ቱርክ የብዙ የኒዮሊቲክ ስልጣኔ መዳረሻ ስትሆን፣ የሃቲ ህዝቦች፣ የሚሲኒያን ግሪክ እንዲሁም የአናቶሊያ ህዝቦች ይኖሩባት ነበር። በግሪክ ዘመን ከታላቁ እስክንድር ቅኝ ግዛት ጀምሮ፣ የቱርክ ጥንታዊ ከተሞች የግሪክ ባህል እንዲኖራቸው አድርጓል። ይህም በቢዛንታይን ዘመን እንደቀጠለ ቆይቷል። በቢዛንታይን ዘመን፣ ቱርክ ዋና መናከሻ ስትሆን ዋና ከተማዋም "ኮንስታንቲኖፕል" (የአሁኗ ኢስታንቡል) ነበር። የሴልጁክ ቱርክ አናቶሊያን እስከ 1243 ሞንጎል ወረራ ድረስ ሲመራ ከዛ በኋላ የቱርክ ክልሎች መገነጣጠል ጀመሩ። በ13ተኛው ክፍለ ዘመን የኦቶማን ግዛት የባልካን ክፍሎችን በመግዛት የቱርክ ሀያልነት እንዲመጣ አድርገዋል። ማህመድ ሁለተኛው ኮንስታንቲኖፕልን በ1453 ዓም ሲገዛ የሰሊም ንግስና ኦተማኖች ድንበራቸው እንዲለጠጥ አድርጓል። ይህም እስከ 18ተኛው ክፍለ ዘመን ድርስ ነበር። ነገር ግን በማህሙድ ሁለተኛው አማካኝነት ኦቶማን ቱርክ ልታድግና ልዘምን ችላለች። "ያንግ ቱርክ ሪቮሊውዥን" የተባለው ጊዜ የኦቶማን መንግስት በሱልጣን እንዳትመራና ወደ ፓርቲ ተወዳዳሪነት ዘዴ እንድትለወጥ አድርጓል። የ1913ቱ መፈንቅለ መንግሥት ኦቶማን ቱርክ በሶስት ፓሻዎች እንድትመራ አድርጎል። ይህም አስተዳደር ኦቶማኖች ወደ አንደኛው የአለም ጦርነት እንድትገባ አድርጎል። ኦቶማን በጦርነቱ ላይ በአርመን፣ በግሪክ፣ እና በአሱሪያውያን ህዝቦች ላይ አሰቃቂ የዘር ጭፍጨፋ አድርጋለች። ልክ ኦቶማን እንደተሸነፈች፣ በ1922 ዓም መፍረስ ጀመረች። ይህም ግዛቷ በአላይድ ፓወር በመያዝ፣ የአሁኗ ቱርክ ከብዙ ጥረት መመስረት ቻለች። ከዛ ጊዜ በኋላ ቱርክ ወደ ሪፐብሊክ ተቀየረች። ቱርክ በ1952 ዓም የኔቶ አባል መሆን ጀመረች። ቱርክ በ20ኛው ክፍለ ዘመን መጨረሻ የፖለቲካና የኑሮ ቅውስነት ደርሶባታል። በ2017 ዓም ቱርክ በህዝብ ውሳኔ አማክኝነት ከፓርላማ ወደ ፕሬዚዳንት አመራር ዘዴ ተለውጣለች። የአሁኑ ፕሮዚዳንቷ ሬሴፕ ታይፕ ኤርዶጋን በብዙ ሀያሲያን አምባገነናዊና እስላማዊ አገዛዝ አለው ይባላል። በተጨማሪም፣ ሀገሪቱን ለትልቅ የገንዘብና የምጣኔ ሀብት ቀውስ ውስጥ ሊከታት ችሏል ይላሉ። ቱርክ ሀያላን ሀገር ናት። እንዲሁም በኢንዱስትሪ የበለፀገችም ናት። የቱርክ ጊዜአት እንደ ኦቶማን መንግስት ምዕራባውያን መር አምባገነናዊ የአለም መንግስት (ኒው ወርልድ ኦርደር) ለማምጣት ፈር ቀዳጅ ነበረች። የቱርክን ልሳነ ድምፅ ሆና የተነሳችው ይህች ግዛት፣ በአንደኛው የዓለም ጦርነት ላይ ባደረገችው የአርመን ጭፍጨፋ ፀረ ክርስትና እንደሆነ የታወቀ ነገር ነው። የአሁኗ ቱርክ የተወሰኑትን የምዕራብያውያን ሀሳቦችን በመኮረጅ በአንፃራዊ ዌስተርናይዝድ የሆነች ናት። የቱርክ አቋም ባይገመትም የአውሮፓ ህብረትን ለመቀላቀልና ዝግጁ እንደሆነች ቆይታለች። የቱርክ ህዝቦች ጣልቃ ገብነት የሚቃወሙ ባህል ተኮር እሴት ያላቸው ናቸው። የቱርክ የነጻነት ጦርነት በህዳር 1 ቀን 1922 የሱልጣኔቱን መጥፋት ፣ የላውዛን ስምምነት (የሴቭሬስ ስምምነትን የተተካ) በጁላይ 24 ቀን 1923 እና የሪፐብሊኩ አዋጅ በጥቅምት 29 ቀን 1922 ተፈርሟል። 1923. በሀገሪቱ የመጀመሪያው ፕሬዝዳንት ሙስጠፋ ከማል አታቱርክ በተጀመረው ማሻሻያ ቱርክ ሴኩላር ፣ አሃዳዊ እና ፓርላማ ሪፐብሊክ ሆነች። ቱርክ በኮሪያ ጦርነት ውስጥ ትልቅ ሚና ተጫውታለች እና በ1952 ኔቶን ተቀላቀለች። ሀገሪቱ በ20ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ አጋማሽ ላይ በርካታ ወታደራዊ መፈንቅለ መንግስቶችን አሳልፋለች። እ.ኤ.አ. በ1980ዎቹ ኢኮኖሚው ሊበራላይዝድ ተደረገ፣ ይህም ወደ ጠንካራ የኢኮኖሚ እድገት እና የፖለቲካ መረጋጋት አመራ። የፓርላማው ሪፐብሊክ እ.ኤ.አ. በ 2017 በፕሬዚዳንታዊ ምርጫ በፕሬዝዳንታዊ ስርዓት ተተካ ። ከዚያን ጊዜ ጀምሮ አዲሱ የቱርክ መንግስት በፕሬዚዳንት ሬሴፕ ጣይብ ኤርዶጋን እና ፓርቲያቸው ኤኬፒ ብዙ ጊዜ እስላማዊ እና አምባገነን እንደሆኑ ይገለጻል። የኋለኛው በሀገሪቱ ላይ ያለው አገዛዝም በርካታ የገንዘብ ቀውሶችን አስከትሏል፣ የዋጋ ግሽበት እና የኢኮኖሚ ውድቀት፣ እንዲሁም የድህነት መጨመርን አስከትሏል። ቱርክ የክልል ሃይል እና አዲስ በኢንዱስትሪ የበለፀገች ሀገር ነች ፣ጂኦፖለቲካዊ ስትራቴጂካዊ አቀማመጥ ያላት ሀገር ነች። በማደግ ላይ ካሉ እና በማደግ ላይ ካሉት ኢኮኖሚዎች መካከል የተከፋፈለው ኢኮኖሚ፣ በስመ ከአለም 20ኛ-ትልቁ፣ እና በፒፒፒ አስራ አንደኛው-ትልቅ ነው። የተባበሩት መንግስታት ድርጅት ቻርተር አባል፣ የኔቶ አባል፣ አይኤምኤፍ እና የአለም ባንክ የቀድሞ አባል እና የኦኢሲዲ፣ ኦኤስሲኢ፣ ቢኤስኢሲ፣ ኦአይሲ እና ጂ20 መስራች አባል ነው። እ.ኤ.አ. የአናቶሊያን ባሕረ ገብ መሬት፣ አብዛኛው ዘመናዊ ቱርክን ያቀፈው፣ በዓለም ላይ ካሉት በጣም ጥንታዊ በቋሚነት የሰፈሩ ክልሎች አንዱ ነው። የተለያዩ ጥንታዊ አናቶሊያውያን ህዝቦች በአናቶሊያ ውስጥ ኖረዋል፣ ቢያንስ ከኒዮሊቲክ እስከ ሄለናዊው ዘመን ድረስ። ከእነዚህ ህዝቦች ውስጥ ብዙዎቹ የአናቶሊያን ቋንቋዎች ይናገሩ ነበር, የትልቁ ኢንዶ-አውሮፓ ቋንቋ ቤተሰብ ቅርንጫፍ ነው, እና የኢንዶ-አውሮፓዊ ሂትያን እና የሉዊያን ቋንቋዎች ጥንታዊነት ግምት ውስጥ በማስገባት አንዳንድ ሊቃውንት አናቶሊያን ኢንዶ-አውሮፓዊ ከሚገኝበት መላምታዊ ማዕከል አድርገው አቅርበዋል. ቋንቋዎች ተበራከቱ። የቱርክ የአውሮፓ ክፍል፣ ምስራቃዊ ትሬስ ተብሎ የሚጠራው፣ እንዲሁም ቢያንስ ከአርባ ሺህ ዓመታት በፊት ጀምሮ ይኖሩ ነበር፣ እና በኒዮሊቲክ ዘመን በ6000 ዓክልበ ገደማ እንደነበረ ይታወቃል። ጎቤክሊ ቴፒ እጅግ ጥንታዊው ሰው ሰራሽ የሃይማኖት መዋቅር የሚገኝበት ቦታ ሲሆን በሺህ ለሚቆጠሩ ዓመታት የቆየ ቤተ መቅደስ ሲሆን ቻታልሆይዩክ በደቡባዊ አናቶሊያ ውስጥ በጣም ትልቅ የኒዮሊቲክ እና የቻልኮሊቲክ ሰፈር ሲሆን ይህም በግምት ከ 5700 ዓክልበ. ገደማ ነበር። እስከዛሬ የተገኘ ትልቁ እና በይበልጥ የተጠበቀው የኒዮሊቲክ ቦታ ሲሆን የዩኔስኮ የዓለም ቅርስ ነው። ኔቫሊ ቾሪ በመካከለኛው ኤፍራጥስ ላይ በሻንሊዩርፋ ውስጥ ቀደምት የኒዮሊቲክ ሰፈር ነበር። የኡርፋ ሰው ሐውልት ቀኑ ሐ. ከክርስቶስ ልደት በፊት ባሉት ሁለት ሺህ ዓመታት በፊት እስከ ቅድመ-የሸክላ ኒዮሊቲክ ዘመን ድረስ ፣ እና እንደ “የሰው ልጅ እጅግ ጥንታዊ የተፈጥሮ የተፈጥሮ ሕይወት-መጠን ቅርፃቅርፅ” ተደርጎ ይቆጠራል። ከጎቤክሊ ቴፔ ጣቢያዎች ጋር እንደ ወቅታዊ ተደርጎ ይቆጠራል። የትሮይ ሰፈራ በኒዮሊቲክ ዘመን ተጀምሮ እስከ የብረት ዘመን ቀጠለቀደምት የተመዘገቡት የአናቶሊያ ነዋሪዎች ሃቲያውያን እና ሑራውያን፣ ኢንዶ-አውሮፓውያን ያልሆኑ ኢንዶ-አውሮፓውያን ሕዝቦች በመካከለኛው እና በምስራቅ አናቶሊያ ይኖሩ ነበር፣ በቅደም ተከተል፣ እንደ መጀመሪያ ሐ. 2300 ዓክልበ. ኢንዶ-አውሮፓውያን ኬጢያውያን ወደ አናቶሊያ መጡ እና ቀስ በቀስ ሃቲያንን እና ሁሪያንን ያዙ። 2000-1700 ዓክልበ. በአካባቢው የመጀመሪያው ትልቅ ግዛት የተመሰረተው ከክርስቶስ ልደት በፊት ከ18ኛው እስከ 13ኛው ክፍለ ዘመን ድረስ በኬጢያውያን ነው። አሦራውያን ከክርስቶስ ልደት በፊት በ1950 ዓክልበ. እስከ 612 ዓክልበ ድረስ በደቡብ ምስራቅ ቱርክ አንዳንድ ቦታዎችን ድል አድርገው ሰፈሩ፣ ምንም እንኳን በአካባቢው አናሳ ሆነው ቢቆዩም፣ ማለትም በሃካሪ፣ እና ማርዲን። ኡራርቱ በ9ኛው ክፍለ ዘመን ከክርስቶስ ልደት በፊት በአሦራውያን ጽሑፎች ውስጥ እንደ ኃይለኛ ሰሜናዊ የአሦር ተቀናቃኝ ሆኖ እንደገና ብቅ አለ። የኬጢያውያን ግዛት መፍረስን ተከትሎ ሐ. 1180 ዓክልበ. ፍሪጂያውያን፣ ኢንዶ-አውሮፓውያን፣ በ7ኛው ክፍለ ዘመን ዓክልበ መንግሥታቸው በሲሜሪያውያን እስኪጠፋ ድረስ በአናቶሊያ ወደ ላይ ከፍ ብለው መጡ። ከ 714 ዓክልበ ጀምሮ፣ ኡራርቱ ተመሳሳይ እጣ ፈንታ ተካፍላለች እና በ590 ዓክልበ. በሜዶን በተወረረች ጊዜ ሟሟት። ከፍርግያ ተተኪ ግዛቶች መካከል በጣም ኃይለኛ የሆኑት ሊዲያ፣ ካሪያ እና ሊሺያ ነበሩ። ሰርዴስ በምእራብ ቱርክ ዘመናዊ ሰርት የሚገኝበት ጥንታዊ ከተማ ነበረች። ከተማዋ የጥንቷ የልድያ መንግሥት ዋና ከተማ ሆና አገልግላለች። በእስያ ካሉት ሰባቱ አብያተ ክርስቲያናት አንዱ እንደመሆኑ መጠን፣ በአዲስ ኪዳን ውስጥ በራእይ መጽሐፍ ውስጥ፣ የልድያ አንበሳ ሳንቲሞች ከኤሌክትረም የተሠሩ ነበሩ፣ በተፈጥሮ የተገኘው የወርቅ እና የብር ቅይጥ ግን ተለዋዋጭ የከበረ ብረት ዋጋ ያለው ነው። በንጉሥ ክሪሰስ የግዛት ዘመን የሰርዴስ ሜታላሪስቶች ወርቅን ከብር የመለየት ምስጢር በማግኘታቸው ከዚህ በፊት የማይታወቁ የንጽህና ብረቶች ሆኑ። ከ1200 ዓክልበ. አካባቢ ጀምሮ፣ የአናቶሊያ የባህር ዳርቻ በኤኦሊያን እና በአዮኒያ ግሪኮች በብዛት ይሰፍራል። በእነዚህ ቅኝ ገዢዎች እንደ ዲዲማ፣ ሚሌተስ፣ ኤፌሶን፣ ሰምርና (አሁን ኢዝሚር) እና ባይዛንቲየም (አሁን ኢስታንቡል) በመሳሰሉት ቅኝ ገዥዎች በርካታ አስፈላጊ ከተሞች ተመስርተዋል፣ የኋለኛው በግሪክ ቅኝ ገዥዎች ከሜጋራ በ657 ዓክልበ. የተመሰረተው ከቅድመ-ሶቅራታዊ ፈላስፋዎች መካከል አንዳንዶቹ በጣም ታዋቂ ነበሩ። በሚሊጢን ከተማ ኖረ። ታሌስ ኦቭ ሚሌተስ (በ624 ዓክልበ - 546 ዓክልበ. ግድም) በግሪክ ወግ እንደ መጀመሪያ ፈላስፋ ተቆጥሯል። እሱ በሌላ መልኩ በሳይንሳዊ ፍልስፍና እንደተዝናና እና እንደተሳተፈ የሚታወቅ የመጀመሪያው ግለሰብ እንደሆነ በታሪክ ይታወቃል። በሚሊተስ፣ እሱ ቀጥሎ ሁለት ጉልህ ቅድመ-ሶቅራታዊ ፈላስፎች አናክሲማንደር (610 ዓክልበ - 546 ዓክልበ. ግድም) እና አናክሲሜኔስ (እ.ኤ.አ. 585 ዓክልበ - 525 ዓክልበ) (በአጠቃላይ ለዘመናዊ ሊቃውንት የሚሊሲያን ትምህርት ቤት በመባል ይታወቃል)።ታላቁ ፋርስ ግሪክን ከመውረሩ በፊት ለብዙ መቶ ዓመታት ምናልባትም የግሪክ ዓለም ታላቅ እና ባለጸጋ ከተማ ሚሊተስ ነበረች እና ከማንኛውም የግሪክ ከተማ የበለጠ ብዙ ቅኝ ግዛቶችን መሰረተች። በተለይም በጥቁር ባህር አካባቢ. በ 412 በአናቶሊያ ጥቁር ባህር ዳርቻ በምትገኘው በአዮኒያ ቅኝ ግዛቶች ውስጥ በአንዱ ሲኖፔ የተወለደው የሲኒክ ፍልስፍና መስራቾች መካከል ዲዮጋን ዘ ሲኒክ አንዱ ነው። የትሮይ ጦርነት የተካሄደው በጥንቷ ትሮይ ከተማ በአቻውያን (ግሪኮች) የፓሪስ ትሮይ ሄለንን ከባለቤቷ ሚኒላውስ ከስፓርታ ንጉስ ከወሰደች በኋላ ነው። ጦርነቱ በግሪክ አፈ ታሪክ ውስጥ በጣም አስፈላጊ ከሆኑት ክንውኖች አንዱ ነው እና በብዙ የግሪክ ሥነ-ጽሑፍ ሥራዎች በተለይም በሆሜር ኢሊያድ የተተረከ ነው። ከትሮጃን ጦርነት ጀርባ ምንም አይነት ታሪካዊ እውነታ አለ ወይ የሚለው ግልጽ ጥያቄ ነው። የትሮጃን ጦርነት ታሪክ ከተለየ ታሪካዊ ግጭት የተወረሰ ነው ብለው የሚያምኑ ሰዎች ብዙውን ጊዜ ከክርስቶስ ልደት በፊት በ12ኛው ወይም በ11ኛው ክፍለ ዘመን ነበር፣ ብዙ ጊዜ በኤራቶስቴንስ ከ1194-1184 ዓክልበ. የሰጡትን ቀኖች ይመርጣሉ፣ ይህም ለአደጋ ከአርኪኦሎጂያዊ ማስረጃዎች ጋር ይዛመዳል። የትሮይ ማቃጠል እና የኋለኛው የነሐስ ዘመን ውድቀት። በአጎራባች ህዝቦች አርመኒያ ተብሎ የሚጠራው የመጀመሪያው ግዛት የአርሜኒያ ኦሮንቲድ ሥርወ መንግሥት ግዛት ሲሆን ይህም ከክርስቶስ ልደት በፊት ከ6ኛው ክፍለ ዘመን ጀምሮ አሁን ምስራቃዊ ቱርክ ያለውን ክፍል ያካትታል። በሰሜን ምዕራብ ቱርክ፣ በታሬስ ውስጥ በጣም አስፈላጊው የጎሳ ቡድን በቴሬስ የተመሰረተው ኦዲሪሲያን ነው። የዛሬዋ ቱርክ በሙሉ በፋርስ አቻምኒድ ኢምፓየር በ6ኛው ክፍለ ዘመን ዓክልበ. የግሪክ-ፋርስ ጦርነት የጀመረው በአናቶሊያ የባህር ዳርቻ ላይ ያሉ የግሪክ ከተማ ግዛቶች በፋርስ አገዛዝ ላይ በ499 ዓክልበ.የካሪያ ቀዳማዊ አርጤሜስያ የጥንቷ ግሪክ ከተማ-ሃሊካርናሰስ ንግሥት ነበረች እና በሁለተኛው የፋርስ የግሪክ ወረራ ወቅት የፋርስ ንጉሥ ቀዳማዊ ጠረክሲስ አጋር በመሆን ከግሪክ ከተማ ግዛቶች ጋር ተዋግታለች። በ 480 ዓክልበ. በ480 ዓክልበ በአርጤምሲየም የባህር ኃይል ጦርነት ላይ የአምስት መርከቦችን አስተዋፅዖ በግሏ አዘዘች። በኋላም የቱርክ ግዛት በ334 ዓክልበ በታላቁ አሌክሳንደር እጅ ወደቀ፣ይህም በአካባቢው የባህል ተመሳሳይነት እና ሄሌኒናይዜሽን እንዲጨምር አድርጓል። በ323 ዓክልበ እስክንድር መሞትን ተከትሎ አናቶሊያ በመቀጠል ወደ ተለያዩ ትናንሽ የሄለናዊ መንግስታት ተከፋፈለ፣ እነዚህም ሁሉም የሮማ ሪፐብሊክ አካል የሆነው በ1ኛው ክፍለ ዘመን አጋማሽ ላይ ነው። በአሌክሳንደር ወረራ የጀመረው የሄሌኔዜሽን ሂደት በሮማውያን አገዛዝ እየተፋጠነ ሄደ፣ እና በክርስትና ዘመን መጀመሪያዎቹ መቶ ዓመታት አካባቢ የአናቶሊያ ቋንቋዎች እና ባህሎች ጠፍተዋል፣ በአብዛኛው በጥንታዊ ግሪክ ቋንቋ እና ባህል ተተኩ። ከክርስቶስ ልደት በፊት ከ1ኛው ክፍለ ዘመን ጀምሮ እስከ 3ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ድረስ የዘመናዊቷ ቱርክ ትላልቅ ክፍሎች በሮማውያን እና በአጎራባች ፓርቲያውያን መካከል በሮማውያን እና በፓርቲያውያን ጦርነቶች መካከል ተፋጠዋል። ገላትያ በማዕከላዊ አናቶሊያ ደጋማ ቦታዎች ኬልቶች ይኖሩበት የነበረ ጥንታዊ ቦታ ነው። “ገላትያ” የሚሉት ቃላት በግሪኮች ለሦስቱ የሴልቲክ ሕዝቦች አናቶሊያ ይጠቀሙ ነበር፡- ፣ እና ። ከክርስቶስ ልደት በፊት በ1ኛው ክፍለ ዘመን ኬልቶች በጣም ግሪካዊ ስለነበሩ አንዳንድ የግሪክ ጸሐፊዎች ሄሌኖጋላታይ () ብለው ይጠሯቸው ነበር። ገላትያ የተሰየመው በጋውልስ ከትሬስ (ቲሊስ) በተባለው ስም ነው፣ እዚህ ሰፈሩ እና በ 3 ኛው ክፍለ ዘመን ከክርስቶስ ልደት በፊት ትንሽ ጊዜያዊ የውጭ ጎሳ ሆነ፣ በ279 ዓክልበ የባልካንን የጋሊኮች ወረራ ተከትሎ። የጰንጦስ መንግሥት የሄለናዊ መንግሥት ነበር፣ በጶንጦስ ታሪካዊ ክልል ላይ ያተኮረ እና በፋርስ አመጣጥ በሚትሪዳቲክ ሥርወ መንግሥት የሚመራ፣ እሱም ከታላቁ ዳርዮስ እና ከአካሜኒድ ሥርወ መንግሥት ጋር በቀጥታ የተያያዘ ሊሆን ይችላል። መንግሥቱ በ281 ዓክልበ. በሚትሪዳተስ 1 የታወጀ ሲሆን በ63 ዓክልበ. በሮማ ሪፐብሊክ እስከ ድል ድረስ ዘልቋል። የጰንጦስ መንግሥት በታላቁ በሚትሪዳተስ ታላቅ ደረጃ ላይ ደርሷል፣ እሱም ኮልቺስን፣ ቀጰዶቅያን፣ ቢቲኒያን፣ የቱሪክ ቼርሶኔሶስ የግሪክ ቅኝ ግዛቶችን ድል አደረገ። በሚትሪዳቲክ ጦርነቶች ከሮም ጋር ከረዥም ጊዜ ትግል በኋላ ጶንጦስ ተሸነፈ። ከዘመናዊቷ ቱርክ ጋር የሚዛመዱ ሁሉም ግዛቶች በመጨረሻ በሮማ ኢምፓየር ቁጥጥር ስር ወድቀዋል። የጥንት የክርስትና እና የሮማውያን ዘመን በሐዋርያት ሥራ መሠረት፣ በደቡባዊ ቱርክ የምትገኝ አንጾኪያ (አሁን አንታክያ) የኢየሱስ ተከታዮች ለመጀመሪያ ጊዜ “ክርስቲያኖች” ተብለው የተጠሩባትና በፍጥነት የክርስትና አስፈላጊ ማዕከል ሆናለች።[ሐዋርያው ጳውሎስ ወደ ኤፌሶን ሄዶ በዚያ ቆየ። በቆሮንቶስ በቆየ ጊዜ እንዳደረገው ለሦስት ዓመታት ያህል ምናልባትም በዚያ ድንኳን ሠሪ ሆኖ እየሠራ ነበር። ብዙ ተአምራትን እንዳደረገ፣ ሰዎችን እየፈወሰና አጋንንትን እንደሚያወጣ ይነገርለታል፤ እንዲሁም በሌሎች ክልሎች የሚስዮናውያንን ሥራ እንዳደራጀም ግልጽ ነው። የባይዛንታይን ጊዜ በ324፣ ቀዳማዊ ቆስጠንጢኖስ አዲስ የሮም ግዛት ዋና ከተማ እንድትሆን ቤዛንቲየምን መረጠ። በቆስጠንጢኖስ ዘመን፣ ክርስትና የመንግሥት ሃይማኖት ብቻ አልነበረም፣ ነገር ግን በንጉሠ ነገሥት ምርጫ ተደስተው ነበር፣ ምክንያቱም በበጎ መብት ይደግፈው ነበር። በ395 የቴዎዶስዮስ 1ኛ ሞት እና የሮማን ኢምፓየር በሁለቱ ልጆቹ መካከል ቋሚ ክፍፍል ከተፈጠረ በኋላ፣ በሕዝብ ዘንድ ቁስጥንጥንያ እየተባለ ትጠራ የነበረችው ከተማ የምስራቅ ሮማን ኢምፓየር ዋና ከተማ ሆነች። በኋላ ላይ የባይዛንታይን ኢምፓየር ተብሎ የሚጠራው ይህ ኢምፓየር አብዛኛው የአሁኗ ቱርክ ግዛት እስከ መካከለኛው ዘመን መገባደጃ ድረስ ይገዛ ነበር። ምንም እንኳን የምስራቃዊ ክልሎች እስከ 7 ኛው ክፍለ ዘመን እዘአ የመጀመሪያ አጋማሽ ድረስ በሳሳኒያውያን እጅ ጸንተው ቢቆዩም። ለዘመናት የዘለቀው የሮማን ፋርስ ጦርነቶች ቀጣይ የባይዛንታይን-ሳሳኒድ ጦርነቶች በዛሬዋ ቱርክ በ4ኛው እና በ7ኛው መቶ ዘመን እዘአ መካከል በተለያዩ ቦታዎች ተካሂደዋል። በ325 የኒቂያ (ኢዝኒክ) የመጀመሪያው ምክር ቤት፣ የመጀመሪያው የቁስጥንጥንያ ጉባኤ (ኢስታንቡል) በ381፣ የኤፌሶን ጉባኤ በ431 እና ምክር ቤትን ጨምሮ በዛሬዋ ቱርክ ውስጥ በሚገኙ ከተሞች ውስጥ በርካታ የጥንቷ ቤተ ክርስቲያን ማኅበረ ቅዱሳን ጉባኤዎች ተካሂደዋል። የኬልቄዶን (ካዲኮይ) በ 451 እ.ኤ.አ ሴልጁክስ እና የኦቶማን ኢምፓየር የሴልጁክ ቤት በ9ኛው ክፍለ ዘመን ከካስፒያን እና ከአራል ባህር በስተሰሜን በሚገኘው በያብጉ ካጋኔት ኦግኡዝ ኮንፌደሬሽን በሙስሊም አለም ዳርቻ ከሚኖሩ የኦጉዝ ቱርኮች የኪኒክ ቅርንጫፍ የተገኘ ነው። በ10ኛው ክፍለ ዘመን። ምዕተ-አመት፣ ሴልጁኮች ከቅድመ አያቶቻቸው ወደ ፋርስ መሰደድ ጀመሩ፣ እሱም በቱሪል ከተመሰረተ በኋላ የታላቁ ሴልጁክ ኢምፓየር አስተዳደራዊ እምብርት ሆነ። በ 11 ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ አጋማሽ ላይ የሴልጁክ ቱርኮች ወደ መካከለኛው ዘመን አርሜኒያ እና አናቶሊያ ምስራቃዊ ክልሎች ዘልቀው መግባት ጀመሩ። እ.ኤ.አ. በ 1071 ሴልጁክስ በአካባቢው የቱርክን ሂደት በመጀመር በማንዚከርት ጦርነት ላይ የባይዛንታይንን ድል አደረጉ ። የቱርክ ቋንቋ እና እስልምና ከአርሜኒያ እና አናቶሊያ ጋር ተዋወቁ, ቀስ በቀስ በመላው ክልሉ ተሰራጭቷል. በአብዛኛው ክርስቲያን እና ግሪክኛ ተናጋሪ ከሆነው አናቶሊያ ወደ አብላጫ ሙስሊም እና ቱርክኛ ተናጋሪዎች የተደረገው አዝጋሚ ሽግግር በመካሄድ ላይ ነበር። በ13ኛው መቶ ክፍለ ዘመን በኮንያ በሱፊ ገጣሚ ሴላዲን ሩሚ የተቋቋመው የሜቭሌቪ የደርቪሾች ትዕዛዝ ቀደም ሲል ሄሌኒዝድ የነበሩትን የአናቶሊያን የተለያዩ ህዝቦች እስላም ለማድረግ ትልቅ ሚና ተጫውቷል። ስለዚህ፣ ከግዛቱ ቱርኪፊኬሽን ጎን ለጎን፣ በባህል የፋርስ እምነት ተከታዮች የሆኑት ሴልጁኮች በአናቶሊያ ውስጥ የቱርኮ-ፋርስ ዋና ባህልን መሠረት ያደረጉ ሲሆን በመጨረሻም ተተኪዎቻቸው ኦቶማኖች ይረከባሉ። እ.ኤ.አ. በ 1243 የሴልጁክ ጦር በሞንጎሊያውያን በኮሴ ዳግ ጦርነት በመሸነፉ የሴልጁክ ኢምፓየር ኃይል ቀስ በቀስ እንዲበታተን አደረገ። በቀዳማዊ ዑስማን ከሚመራው የቱርክ ርእሰ መስተዳድር አንዱ በሚቀጥሉት 200 ዓመታት ወደ ኦቶማን ኢምፓየር ይለወጣል። ኦቶማኖች የባይዛንታይን ኢምፓየር ወረራቸዉን ያጠናቀቁት ዋና ከተማዋን ቁስጥንጥንያ በ1453 በመያዝ ነበር፡ አዛዣቸዉ ከዚያ ወዲያ መህመድ አሸናፊ በመባል ይታወቃል። በ1514 ሱልጣን ሰሊም 1ኛ የሳፋቪድ ሥርወ መንግሥት ሻህ እስማኤልን በቻልዲራን ጦርነት በማሸነፍ የግዛቱን ደቡባዊ እና ምስራቃዊ ድንበሮች በተሳካ ሁኔታ አስፋፍቷል። እ.ኤ.አ. በ 1517 ሰሊም 1 የኦቶማን አገዛዝ ወደ አልጄሪያ እና ግብፅ አስፋፍቷል እና በቀይ ባህር ውስጥ የባህር ኃይል መገኘትን ፈጠረ ። በመቀጠልም በኦቶማን እና በፖርቱጋል ግዛቶች መካከል በህንድ ውቅያኖስ ውስጥ የበላይ የባህር ሃይል ለመሆን ፉክክር ተጀመረ ፣በቀይ ባህር ፣በአረብ ባህር እና በፋርስ ባህረ ሰላጤ ላይ በርካታ የባህር ሃይል ጦርነቶች ተካሂደዋል። በህንድ ውቅያኖስ ውስጥ የፖርቹጋሎች መገኘት የኦቶማን ሞኖፖሊ በምስራቅ እስያ እና በምዕራብ አውሮፓ መካከል ባለው ጥንታዊ የንግድ መስመሮች ላይ ስጋት እንደሆነ ተገንዝቧል። በአውሮፓ ታዋቂነት እየጨመረ ቢመጣም የኦቶማን ኢምፓየር ከምስራቅ ጋር የነበረው የንግድ ልውውጥ እስከ 18ኛው ክፍለ ዘመን ሁለተኛ አጋማሽ ድረስ እያደገ ሄደ። በ16ኛው እና በ17ኛው መቶ ክፍለ ዘመን የኦቶማን ኢምፓየር ሃይል እና ክብር ከፍተኛ ደረጃ ላይ ደርሷል፣በተለይ በሱለይማን ግርማዊ መንግስት ዘመን፣ እሱም በግላቸው በህብረተሰብ፣ በትምህርት፣ በግብር እና በወንጀለኛ መቅጫ ህግ ላይ ትልቅ የህግ ለውጥ አድርጓል።ግዛቱ በባልካን እና በፖላንድ-ሊቱዌኒያ ኮመንዌልዝ ደቡባዊ ክፍል በኩል ወደ መካከለኛው አውሮፓ በሚያደርገው ግስጋሴ ከቅዱስ ሮማ ኢምፓየር ጋር ብዙ ጊዜ ይጋጭ ነበር።የኦቶማን ባህር ኃይል እንደ 1538 ፣ 1571 ፣ 1684 እና 1717 (በዋነኛነት ከሀብስበርግ ስፔን ፣ የጄኖዋ ሪፐብሊክ ፣ የቬኒስ ሪፐብሊክ ፣ የቅዱስ ጆን ፈረሰኞች ፣ ፓፓል ግዛቶች ፣ ግራንድ ያቀፈ) ከመሳሰሉት ከበርካታ ቅዱሳን ሊጎች ጋር ተዋግቷል ። የቱስካኒ ዱቺ እና የሳቮይ ዱቺ)፣ ለሜዲትራኒያን ባህር ቁጥጥር። በምስራቅ፣ ኦቶማኖች በ16ኛው እና በ18ኛው ክፍለ ዘመን መካከል ባለው የግዛት ውዝግብ ወይም በሃይማኖታዊ ልዩነቶች ምክንያት ከሳፋቪድ ፋርስ ጋር ይዋጉ ነበር። የዛንድ፣ የአፍሻሪድ እና የቃጃር ስርወ-መንግስቶች በኢራን ውስጥ የሳፋቪዶችን በመተካት እስከ 19ኛው ክፍለ ዘመን የመጀመሪያ አጋማሽ ድረስ የኦቶማን ጦርነቶች ከፋርስ ጋር ቀጥለዋል። በምስራቅ በኩል እንኳን፣ የሀብስበርግ-ኦቶማን ግጭት ማራዘሚያ ነበር፣በዚህም ኦቶማኖች ወታደሮቻቸውን ወደ ሩቅ እና ምስራቃዊ ቫሳል እና ግዛታቸው መላክ ነበረባቸው፣ በደቡብ ምስራቅ እስያ የሚገኘው ሱልጣኔት፣ ከአውሮፓ ቅኝ ገዥዎች እንዲሁም ከ የላቲን ወራሪዎች ከላቲን አሜሪካ ተሻግረው የቀድሞ የሙስሊም የበላይነት የነበረችውን ፊሊፒንስ ክርስትናን ያደረጉ።ከ16ኛው እስከ 20ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ድረስ የኦቶማን ኢምፓየር ከሩሲያ ዛርዶም እና ኢምፓየር ጋር አስራ ሁለት ጦርነቶችን ተዋግቷል። እነዚህ በመጀመሪያ ስለ ኦቶማን ግዛት መስፋፋት እና በደቡብ-ምስራቅ እና በምስራቅ አውሮፓ ውስጥ ስለ ማጠናከር ነበር; ነገር ግን ከሩሶ-ቱርክ ጦርነት ጀምሮ በሰሜናዊ ጥቁር ባህር ዳርቻ ላይ ያሉትን ስልታዊ ግዛቶች ወደ ሩሲያውያን እያጣ ስለነበረው የኦቶማን ኢምፓየር ህልውና የበለጠ ሆኑ። ከ 18 ኛው ክፍለ ዘመን ሁለተኛ አጋማሽ ጀምሮ የኦቶማን ኢምፓየር ማሽቆልቆል ጀመረ. በ1839 ከመሞቱ በፊት በማሕሙድ የተጀመረው የታንዚማት ተሃድሶ የኦቶማን መንግስት በምዕራብ አውሮፓ ከታየው እድገት ጋር በማጣጣም ዘመናዊ ለማድረግ ያለመ ነው። በታንዚማት መገባደጃ ዘመን ሚድሃት ፓሻ ያደረጉት ጥረት እ.ኤ.አ. የግዛቱ መጠን ቀስ በቀስ እየጠበበ ሲሄድ, ወታደራዊ ኃይል እና ሀብት; በተለይም በ 1875 ከኦቶማን የኢኮኖሚ ቀውስ በኋላ እና በባልካን ግዛቶች ውስጥ ወደ ሩሲያ-ቱርክ ጦርነት ያበቃውን አመፅ አስከትሏል; ብዙ የባልካን ሙስሊሞች የሩስያን የካውካሰስን ወረራ ሸሽተው ከነበሩት ሰርካሲያውያን ጋር አናቶሊያ ወደሚገኘው የኢምፓየር እምብርት ቦታ ተሰደዱ። በሰርካሲያን የዘር ጭፍጨፋ ሩሲያ እስከ 1.5 ሚሊዮን የሚደርሱ ሙስሊም ሰርካሲያውያንን ጨፍጭፋለች፣ የተረፉት በኦቶማን ኢምፓየር ስደተኛ ፈለጉ። የኦቶማን ኢምፓየር ማሽቆልቆል በተለያዩ ርእሰ ብሔር ህዝቦች መካከል የብሔረተኝነት ስሜት እንዲጨምር አድርጓል፣ ይህም የጎሳ ግጭቶች እንዲጨምር አድርጓል፣ ይህም አልፎ አልፎ ወደ ብጥብጥ እንዲፈጠር አድርጓል፣ ለምሳሌ የሃሚዲያን አርመናውያን እልቂትበመጀመርያው የባልካን ጦርነት የሩሜሊያ (በአውሮፓ የኦቶማን ግዛቶች) መጥፋት ተከትሎ በሚሊዮን የሚቆጠሩ ሙስሊም ስደተኞች (ሙሃሲር) ወደ ኢስታንቡል እና አናቶሊያ ደረሱ። ከታሪክ አኳያ፣ የሩሚሊያ ኢያሌት እና አናቶሊያ ኢያሌት የኦቶማን ኢምፓየር አስተዳደራዊ እምብርት መሥርተው ነበር፣ ገዥዎቻቸው ቤይለርቤይ የሚባሉት በሱልጣኑ ዲቫን ውስጥ ይሳተፋሉ፣ ስለዚህ በ1912 በለንደን ኮንፈረንስ መሠረት ከሚድዬ-ኢኔዝ ድንበር ባሻገር ያሉትን የባልካን ግዛቶች ሁሉ ጠፍተዋል። -13 እና የለንደን ውል ለኦቶማን ማህበረሰብ ትልቅ ድንጋጤ ነበር እና የ1913ቱን የኦቶማን መፈንቅለ መንግስት አድርሷል። በሁለተኛው የባልካን ጦርነት ኦቶማኖች በቁስጥንጥንያ ስምምነት መደበኛ የሆነውን የቀድሞ ዋና ከተማቸውን ኤዲርን (አድሪያኖፕል) እና አካባቢዋን በምስራቅ ትራስ ውስጥ ማስመለስ ችለዋል ። እ.ኤ.አ. በ 1913 የተካሄደው መፈንቅለ መንግስት ሀገሪቱን በሦስቱ ፓሻዎች ቁጥጥር ስር በማዋል ሱልጣኖች መህመድ አምስተኛ እና መህመድ 6ኛ ምንም አይነት እውነተኛ የፖለቲካ ሃይል የሌላቸው ተምሳሌታዊ መሪዎች አድርጓቸዋል።የኦቶማን ኢምፓየር ከማዕከላዊ ኃይሎች ጎን በመሆን ወደ አንደኛው የዓለም ጦርነት ገባ እና በመጨረሻ ተሸንፏል። ኦቶማኖች በጋሊፖሊ ዘመቻ የዳርዳኔልስን ባህር በተሳካ ሁኔታ ጠብቀዋል እና በሜሶጶጣሚያ ዘመቻ የመጀመሪያዎቹ ሁለት ዓመታት ውስጥ በብሪቲሽ ኃይሎች ላይ የመጀመሪያ ድሎችን እንደ ኩት ከበባ ; ነገር ግን የአረቦች አብዮት በመካከለኛው ምስራቅ በኦቶማን ጦር ላይ ማዕበሉን ቀይሮ ነበር። በካውካሰስ ዘመቻ ግን የሩስያ ጦር ኃይሎች ከመጀመሪያው በተለይም ከሳሪቃሚሽ ጦርነት በኋላ የበላይ ነበሩ:: የሩሲያ ጦር ወደ ሰሜናዊ ምስራቅ አናቶሊያ በመዝመት ከአንደኛው የዓለም ጦርነት እስከ ማፈግፈግ ድረስ ከሩሲያ አብዮት በኋላ በብሬስት-ሊቶቭስክ ውል ተቆጣጥሯል። በጦርነቱ ወቅት የግዛቱ አርመናዊ ተገዢዎች በአርሜኒያ የዘር ማጥፋት ወንጀል ወደ ሶሪያ ተወሰዱ። በዚህ ምክንያት ከ600,000 እስከ 1 ሚሊዮን የሚገመቱ ወይም እስከ 1.5 ሚሊዮን የሚደርሱ አርመኖች ተገድለዋል። የቱርክ መንግስት ድርጊቱን እንደ ዘር ማጥፋት እውቅና ለመስጠት ፈቃደኛ ሳይሆን አርመኖች ከምስራቃዊው የጦርነት ቀጠና "የተሰደዱ" ብቻ ነው ብሏል። የዘር ማጥፋት ዘመቻዎች እንደ አሦራውያን እና ግሪኮች ባሉ ሌሎች አናሳ ቡድኖች ላይ ተፈፅመዋል። እ.ኤ.አ. ጥቅምት 30 ቀን 1918 የሙድሮስ ጦርን ተከትሎ አሸናፊዎቹ የሕብረት ኃይሎች የኦቶማን መንግሥት በ 1920 በሴቭሬስ ስምምነት በኩል ለመከፋፈል ፈለጉ ። የቱርክ ሪፐብሊክ ከአንደኛው የዓለም ጦርነት በኋላ የኢስታንቡል እና ኢዝሚር በተባበሩት መንግስታት መያዙ የቱርክ ብሄራዊ ንቅናቄ እንዲቋቋም ምክንያት ሆኗል ። በጋሊፖሊ ጦርነት ወቅት ራሱን የለየው የጦር አዛዥ ሙስጠፋ ከማል ፓሻ መሪነት የቱርክ የነጻነት ጦርነት የተካሄደው የሴቭሬስ ስምምነትን ውሎችን ለመሻር ነበር። እ.ኤ.አ. በሴፕቴምበር 18 ቀን 1922 የግሪክ ፣ የአርመን እና የፈረንሣይ ጦር ተባረረ እና በአንካራ የሚገኘው የቱርክ ጊዚያዊ መንግስት በ23 ኤፕሪል 1920 የአገሪቱን ህጋዊ መንግስት ያወጀው ከአሮጌው ህጋዊ ሽግግር መደበኛ ማድረግ ጀመረ። ኦቶማን ወደ አዲሱ የሪፐብሊካን የፖለቲካ ስርዓት. እ.ኤ.አ. ህዳር 1 ቀን 1922 በአንካራ የሚገኘው የቱርክ ፓርላማ የሱልጣኔቱን ስርዓት በመሰረዝ የ623 ዓመታት የንጉሣዊው የኦቶማን አገዛዝ አብቅቷል። እ.ኤ.አ. ሐምሌ 24 ቀን 1923 የላውዛን ስምምነት የሴቭሬስን ውል የተተካው አዲስ የተቋቋመው “የቱርክ ሪፐብሊክ” የኦቶማን ኢምፓየር ተተኪ ግዛት ሉዓላዊነት ዓለም አቀፍ እውቅና እንዲያገኝ አስችሏል እናም ሪፐብሊኩ በይፋ የታወጀው እ.ኤ.አ. ጥቅምት 1923 በሀገሪቱ አዲስ ዋና ከተማ አንካራ። የላውዛን ኮንቬንሽን በግሪክ እና በቱርክ መካከል የህዝብ ልውውጥ እንዲኖር የሚደነግግ ሲሆን 1.1 ሚሊዮን ግሪኮች ከቱርክ ወደ ግሪክ ለ 380,000 ሙስሊሞች ከግሪክ ወደ ቱርክ እንዲዘዋወሩ አድርጓል ።ሙስጠፋ ከማል የሪፐብሊኩ የመጀመሪያ ፕሬዝዳንት ሆኑ እና በመቀጠል ብዙ ማሻሻያዎችን አስተዋውቀዋል። ማሻሻያው ያረጀውን ሃይማኖትን መሰረት ያደረገ እና ብዙ ማህበረሰቦችን የያዘውን የኦቶማን ህገመንግስታዊ ንጉሳዊ አገዛዝ ወደ ቱርክ ሀገርነት ለመቀየር ያለመ ሲሆን በሴኩላር ህገ መንግስት መሰረት እንደ ፓርላማ ሪፐብሊክ የሚተዳደር ነው። እ.ኤ.አ. በ 1934 የአያት ስም ህግ ፣ የቱርክ ፓርላማ ለሙስጠፋ ከማል “አታቱርክ” (አባት ቱርክ) የሚል የክብር ስም ሰጠው። የሞንትሬክስ ኮንቬንሽን የቱርክን የዳርዳኔልስ እና የቦስፖረስ የባህር ዳርቻ የባህር ዳርቻዎችን እና የማርማራ ባህርን ወታደራዊ ለማድረግ እና በጦርነት ጊዜ የባህር ላይ ትራፊክን የመዝጋት መብትን ጨምሮ በቱርክ የባህር ወሽመጥ ላይ የቱርክን ቁጥጥር መልሶ መለሰ። እ.ኤ.አ. በ1923 የቱርክ ሪፐብሊክ ከተመሰረተች በኋላ፣ በኦቶማን ዘመን በመሳፍንት (ጋ) የሚመሩ ፊውዳል (ማኖሪያል) ማህበረሰቦች የነበሩ አንዳንድ የኩርድ እና የዛዛ ጎሳዎች ሀገሪቱን ለማዘመን ባቀዱት የአታቱርክ ተሀድሶዎች ብስጭት ሆኑ። እንደ ሴኩላሪዝም (የሼክ ሰይድ ዓመፅ፣ 1925) እና የመሬት ማሻሻያ (የደርሲም አመጽ፣ 1937–1938)፣ እና በወታደራዊ እንቅስቃሴዎች የተወገዱ የታጠቁ አመጾችን አስነስቷል።ኢስሜት ኢኖኑ በህዳር 10 ቀን 1938 አታቱርክ ከሞቱ በኋላ ሁለተኛው የቱርክ ፕሬዝዳንት ሆነ። እ.ኤ.አ. ሰኔ 29 ቀን 1939 የሃታይ ሪፐብሊክ ቱርክን በህዝበ ውሳኔ እንድትቀላቀል ድምጽ ሰጠ። በሁለተኛው የዓለም ጦርነት ወቅት ቱርክ ገለልተኛ ሆና ነበር ነገር ግን በየካቲት 23 ቀን 1945 ከአሊያንስ ጎን በመሆን ወደ ጦርነቱ መዝጊያ ደረጃ ገባች ። በሰኔ 26 ቀን 1945 ቱርክ የተባበሩት መንግስታት ቻርተር አባል ሆነች። በሚቀጥለው ዓመት የቱርክ የአንድ ፓርቲ ጊዜ አብቅቶ በ1946 የመጀመሪያው የመድብለ ፓርቲ ምርጫ ተጠናቀቀ። በ1950 ቱርክ የአውሮፓ ምክር ቤት አባል ሆነች።በሴላል ባያር የተቋቋመው ዲሞክራቲክ ፓርቲ እ.ኤ.አ. በ1950፣ 1954 እና 1957 አጠቃላይ ምርጫዎችን አሸንፎ ለአስር አመታት በስልጣን ላይ የቆየ ሲሆን አድናን ሜንዴሬስ ጠቅላይ ሚኒስትር እና ባያር በፕሬዚዳንትነት አገልግለዋል። በኮሪያ ጦርነት የተባበሩት መንግስታት ጦር አካል ሆና ከተዋጋች በኋላ፣ ቱርክ በ1952 ኔቶን ተቀላቀለች፣ የሶቭየት ህብረትን ወደ ሜዲትራኒያን ባህር መስፋፋት ምሽግ ሆናለች። በመቀጠልም ቱርክ በ1961 የኦኢሲዲ መስራች አባል እና በ1963 የኢኢሲዲ ተባባሪ አባል ሆነች። በ1960 እና 1980 በወታደራዊ መፈንቅለ መንግስት፣ እንዲሁም በ1971 እና 1997 በወታደራዊ ማስታወሻዎች፣ በ1960 እና በ20ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ፣ በቱርክ ፖለቲካ ውስጥ ታዋቂ የሆኑ መሪዎች፣ በ1960 እና 1980 ሀገሪቱ የጀመረችውን ግርግር ወደ መድበለ ፓርቲ ዴሞክራሲ ሽግግር ተቋረጠ። የምርጫ ድሎች ሱሌይማን ዴሚሬል፣ ቡለንት ኢሴቪት እና ቱርጉት ኦዛል ናቸው። ለአስር አመታት የቆጵሮስ የእርስ በርስ ግጭት እና በቆጵሮስ ጁላይ 15 ቀን 1974 መፈንቅለ መንግስት በኢኦካ ቢ ፓራሚሊተሪ ድርጅት ፕሬዚደንት ማካሪዮስን አስወግዶ ደጋፊ ኢንኖሲስን (ከግሪክ ጋር ህብረት) ኒኮስ ሳምፕሰንን በአምባገነንነት የመሰረተው ቱርክ በጁላይ 20 ቀን ቆጵሮስን ወረረች። እ.ኤ.አ. በ 1974 በዋስትና ውል ውስጥ አንቀጽ ን በብቸኝነት በመተግበር ፣ ግን በወታደራዊ ሥራው መጨረሻ ላይ ያለውን ሁኔታ ወደነበረበት ሳይመለስ ። እ.ኤ.አ. በ 1983 በቱርክ ብቻ እውቅና ያገኘችው የቱርክ የሰሜን ቆጵሮስ ሪፐብሊክ ተመሠረተች ፣ ደሴቲቱን መልሶ ለማገናኘት የአናን ፕላን በአብዛኛዎቹ የቱርክ የቆጵሮሳውያን ድጋፍ ቢደረግም በብዙዎቹ የግሪክ የቆጵሮስ ሰዎች በ 2004 በተለየ ህዝበ ውሳኔ ውድቅ ተደርጓል ። የቆጵሮስን አለመግባባት ለመፍታት በቱርክ ቆጵሮስ እና በግሪክ የቆጵሮስ የፖለቲካ መሪዎች መካከል ድርድር አሁንም ቀጥሏል። በቱርክ እና በኩርዲስታን የሰራተኞች ፓርቲ (ፒኬኬ) መካከል ያለው ግጭት (በቱርክ፣ ዩናይትድ ስቴትስ እና የአውሮፓ ህብረት አሸባሪ ተብሎ የተፈረጀው) ከ1984 ዓ.ም ጀምሮ በዋነኛነት በደቡብ ምስራቅ የሀገሪቱ ክፍል ሲንቀሳቀስ ቆይቷል። በግጭቱ ምክንያት ከ40,000 በላይ ሰዎች ሞተዋል። እ.ኤ.አ. በ1999 የፒኬኬ መስራች አብዱላህ ኦካላን በሽብርተኝነት እና የሀገር ክህደት ክስ ተይዞ ተፈርዶበታል። ከዚህ ባለፈም የተለያዩ የኩርድ ቡድኖች ከቱርክ ለመገንጠል ነፃ የኩርድ መንግስት ለመፍጠር ሲፈልጉ ሌሎች ደግሞ በቅርብ ጊዜ የክልል ራስን በራስ የማስተዳደር እና በቱርክ ውስጥ ለኩርዶች ፖለቲካዊ እና ባህላዊ መብቶችን ተከትለዋል ። በ 21 ኛው ክፍለ ዘመን በቱርክ ውስጥ አናሳ ብሄረሰቦችን ባህላዊ መብቶች ለማሻሻል አንዳንድ ማሻሻያዎች ተካሂደዋል, ለምሳሌ እና አቫዝ በ .እ.ኤ.አ. በ 1980 ዎቹ የቱርክ ኢኮኖሚ ነፃ ከወጣች በኋላ ሀገሪቱ ጠንካራ የኢኮኖሚ እድገት እና የላቀ የፖለቲካ መረጋጋት አግኝታለች። ቱርክ እ.ኤ.አ. የሰብአዊ መብት ጥሰትን እና የህግ የበላይነትን በመጥቀስ ከቱርክ ጋር የአውሮፓ ህብረት አባልነት ውይይት; ከ2018 ጀምሮ በውጤታማነት የቆመ ድርድሩ፣ እስከ 2020 ድረስ ንቁ ሆኖ ይቆያል። እ.ኤ.አ. በ 2013 በብዙ የቱርክ ግዛቶች ሰፊ ተቃውሞ ተቀስቅሷል ፣ይህም የጌዚ ፓርክን ለማፍረስ በወጣው እቅድ የተቀሰቀሰ ቢሆንም ብዙም ሳይቆይ ወደ አጠቃላይ ፀረ-መንግስት ተቃውሞ ማደጉ። እ.ኤ.አ. ጁላይ 15 ቀን 2016 ያልተሳካ መፈንቅለ መንግስት መንግስትን ከስልጣን ለማውረድ ሞክሯል። ለከሸፈው መፈንቅለ መንግስት ምላሽ መንግስት የጅምላ ማፅዳትን አድርጓል። በጥቅምት 9 እና 25 ህዳር 2019 መካከል ቱርክ በሰሜን ምስራቅ ሶሪያ ወታደራዊ ጥቃት አድርጋለች። በኅዳር 20 ቀን 2009 ዓም፣ የቱርክ ፕሬዚዳንት ረጀፕ ታይፕ እርዶዋን እንዲህ ብሏል፦ «ሥራዊታችን ወደ ሶርያ የገቡበት ምክንያት፣ የባሻር አል-አሣድን መንግሥት ለማስጨርስ ነው።» ስለዚህ፣ በዓለም አቀፍ ሕግ መሠረት፣ ከቱርክ መንግሥትና ከሶርያ መንግሥት መካከል አሁን በይፋ የጦርነት ሁኔታ አለ። በሚያዝያ 21 ቀን እርዶዋን ባለ-ሙሉ-ሥልጣን ደረጃ በይፋ ወሰደ፤ በቱርክ አገር ደግሞ ውክፔድያ ድረ ገጽ በማናቸውም ቋንቋ ታግድል። ውክፔድያ በቱርክ የተገደበበት ምክንያት የቱርክ መንግሥት ለሽብርተኞች እርዳታ እንደሚሰጥ የሚል ማስረጃ ስላቀረበ ነው። ታዋቂ ሰዎች ሙስታፋ ኬማል አታቱርክ
3793
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%9E%E1%89%83%E1%8B%B2%E1%88%BE
ሞቃዲሾ
ሞቃዲሾ (ሶማልኛ፦ ሙቅዲሾ) የሶማሊያ ዋና ከተማ ነው። የሚኖርበት የህዝብ ቁጥር 1,208,800 ሆኖ ይገመታል። ከተማው ላይ ተቀምጦ ይገኛል። በ50 ዓም ገደማ በግሪክኛ በተጻፈው «የቀይ ባሕር ጉዞ» ዘንድ፣ ከ«በርበሮች» ነጻ ከተሞች (በሶማሊያ ስሜን ዳር) በኋላ፣ ከሶማሊያ ምዕራብ ዳር ጀምሮ እስከ አሁን ሞዛምቢክ ድረስ ያለው ጠረፍ ወይም «አዛኒያ» ለሒምያር (የመን) ንጉሥ ካሪብ ኢል ተገዥ ነበር። በዚህም ጊዜ «የሳራፒዮን ፈሳሽ» ይጠቅሳል፣ ይህም የሞቃዲሾ ሥፍራ (ዋቢ ሸበሌ ወንዝ አፍ) እንደ ነበር ይታስባል። ሞቃዲሾ ከ686 ዓ.ም. ጀምሮ ታውቆአል። በዚያን ጊዜ ሡልጣን አብዱል ማሊክ ቢን ሙሪያሚ እንደራሴውን እንደሾመበት ይባላል። የወደቡም መጀመርያ ስም «ሐማር» ተባለ። ከመካከለኛ ዘመን በናዲር ብዙ መሐለቅ ከቻይና በመገኘቱ፣ ከሩቅ አገሮች ንግድ እንደ ተደረገ ይመሰክራል። የዛንዚባር ሡልጣን በ1863 ዓ.ም. ከተማውን ያዙ። እሳቸው በ1884 ዓ.ም. ለጣልያኖች አከራዩት። በ1897 ዓ.ም. ጣልያኖች በሙሉ ገዙትና የጣልያ ሶማሊያ መቀመጫ ሆነ። የእንግሊዝ ሃያላት ከጣልያ በ2ኛ አለማዊ ጦርነት በ1933 ዓ.ም. ያዙት። በኅዳር ወር 1942 ዓ.ም. ጣልያኖች እንዲመልሱ ተፈቀደ። በ1952 ዓ.ም. ሶማሊያ ነጻ አገር በሆነበት ወቅት ሞቃዲሾ የአገሩ ዋና ከተማ ሆነ። ዋና ከተሞች የአፍሪካ ከተሞች
9591
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%B0%E1%88%A8%E1%89%B5%20%E1%89%80
ተረት ቀ
ቀለም ሲበጠበጥ ብርእ ሲቀረጥ ቀለም በቀንድ ውስጥ ጨለማ ነው ሲፃፍ ግን ብርሃን ነው ቀለም ሲበጠበጥ ብርእ ቅረጹልኝ ቀለበት ለቆማጣ ሚዶ ለመላጣ ቀሊል አማት ሲሶ በትር አላት ቀላጅ የሰይጣን ወዳጅ ቀላዋጭ ወጥ ያውቃል ቀልብ የሌለው ውሻ ጠዲቅ አምጡልኝ ይላል ቀልድና ቅዘን ቤት ያጠፋል ቀልደኛ አልቅሶ ካልተናገረ የሚያምነው የለም ቀልደኛ ገበሬ ሲያስቀን አደረ ቀልደኛ ገበሬ ናይት ክለብ ከፈተ ቀልደኛ ጎረምሳ እያራ ያፏጫል ቀልድና ቅዘን ቤት ያበላሻል ቀሙን ላይቀር ከነጫማቸው ቀማኛና ሽፍታ ጭለማና ማታ ቀርቀሬ ወርጄ ማር ስልስ ማር ልከፍል ቀስ በመቀስ አንቁላል በአግሩይሂዳል ቀስ እንዳይደፈረስ ቀስ እንዳይፈስ ቀስ በቀስ እንቁላል በእግሩ ይሄዳል ቀስ በቀስ አባይም ዝናብ ይሆናል ቀበሮ ናት የገጠሩዋ ሚዳቋ ናት የሰፈሩዋ ቀበሮ የበሬ ቆለጥ ይወድቅልኛል ብላ ስትከተል ዋለች ቀበቶ ለማፈኛ ሰንሰለት ለማቆራኛ ቀበኛ ማሰሪያውን በልቶ ያሳጥራል ቀበኛ ከብት ዋጋውን ያደርስ ቀባሪ በፈጣሪ ቀብረው ሲመለሱ እግዜር ይማርዎ ቀብሮ የሚመለስ የሚመለስ አይመስለውም ቀኑ የጨለመበት መንገዱ ዘንግ ነው ቀና ሲታጣ ይመለመላል ጎባጣ ቀና ቢታጣ ይመለመላል ጎባጣ ቀናውን ብነግራት ውልግድግዱን አለች ቀን ስው መስሎ ማታ ጅራት አብቅሎ ቀን ሲከፋ በግ ይነክሳል ቀን ሲጥለው ሁሉ ይጠላው ቀን ሲገለበጥ ውሀ ወደ ላይ ይፈሳል ቀን ሲደርስ አምባ ይፈርስ ቀን ሳይቆጥሩ ውሻ ሳይጠሩ ደረሰ በእግሩ ቀንበር ታርቆ ጣውንት ታርቆ ምን ይሆናል ቀንበር ታንቆ ጣውንት ታርቆ ምን ይሆናል ቀን በበቅሎ ማታ በቆሎ ቀን በቅሎ ማታ ቆሎ ቀን ቢረዝም ልብ ያደክም ቀን ቢረዝም ልብ ይደክም ቀን ቢቆጥሩ ውሻ ቢጠሩ ደረሰ በእግሩ ቀን ቢቆጥሩ ውሻ ቢጠሩ ይደርሳል በእግሩ ቀን ባጀብ ሌት በዘብ ቀን አይጥለው የቀለም ሰረገላ አያሰናክለው ቀን አይጥለው ጠጅ አያስክረው ቀን አይጥለው ጠጅ አያሰክረው የለም ቀን እስኪወጣ ያባቴ ገበሬ ያግባኝ ቀን እስኪያልፍልሽ ያባትሽ ሎሌ ያግባሽ ቀን እስኪያልፍ ያለፋል ቀን እስኪያልፍ ያባቴ ባሪያ ያግባኝ ቀን እስኪያልፍ ያባቴ ባሪያ ይግዛኝ ቀን እንደተራዳ ሌት እንደ ግርግዳ ቀን ከህዝብ ሌት ከጅብ ቀን ከጣለው ሁሉ ይጥለው ቀን ካልለቀሙ ሌት አይቅሙ ቀን ካለቀሙ ሌት አይቅሙ ቀን የሰጠው ቅል ድንጋይ ይሰብራል ቀን የጎደለበት ጠገራ አይጥ ይበላዋል ቀን ይነዳ እንደ ፍሪዳ ቀንና ጨርቅ እንደምንም ያልቅ ቀንና ጨርቅ ያልቃል ብልህ ያውቃል ቀንዳምን በሬ ቀንድ ቀንዱን ቀንዱ ሰማይ ጠቀስ ጭራው ምድር አበስ ቀንድ ካላት ላም ጎዳ ትከፋለች ቀንድና ጅራት ለዋንጫ አለፉ ቀንድ እገባበት ጅራት አይቀርም ቀንድ ውስጥ ገብቶ ጅራት አይቀርም ቀኝም ሰገሩ ግራም ሰገሩ መገናኛው ኮሩ ቀድሞ ነበር እንጂ መጥኖ መደቆስ አሁን ምን ያደርጋል ድስት ጥዶ ማልቀስ ቀድሞ ነበር እንጂ ተራምዶ ማለፍ አሁን ምን ይሆናል ተይዞ መለፍለፍ ቀይ ምላሱ ጥቁር እራሱ ቀይ ሰው መልክ አይፈጅም ቀይ እንደበርበሬ ጥሩ እንደ ብርሌ ቀዳዳ ያፈሳል ግቢ ያፈርሳል ቀድሞ ሰኞን አለመሆን ነው ቀድሞ የሸተውን ወፍ ይበላዋል ቀድሞ የሚናገረውን ሰው ይጠላዋል ቀድሞ የሸተውን ወፍ ይበላዋል ቀድሞ የተናገረውን ሰው ይጠላዋል ቀዶ ያለበሰ ቆርሶ ያጎረሰ ቀጥኜ ቢያየኝ ጅማት ለመነኝ ቀጥኜ ቢያዩኝ ጅማት ለመኑኝ ቀጥኜ ቢያዩኝ ሞዴል ነሽ አሉኝ ቁልቢጥ የላት ቁና አማራት ቁልቢጥ የላት ድርጎ አማራት ቁመህ ተከራከር ዙረህ ተመካከር ቁመህ ተናገር ዙረህ ተመካከር ቁመቷ ቢያጥር እንደ ድምብላል ውዷ ክፉ ነው ይደበልላል ቁም እንደአላማ ቁረጥ እንደጫማ ቁም እንዳላማ ጥልቅ እንደጫማ ቁም ነገረኛ መምሰል የተለመደ አመል ቁም ነገር ይዞ ተረት ቂም ይዞ ጸሎት ቁራ ሲነጣ አህያ ቀንድ ያወጣ ቁራ ስሙን የጠራ ቁርበት ምን ያንቋቋሀል ቢሉት ባያድለኝ ነው እንጂ የነጋሪት ወንድም ነበርኩ አለ ቁርበት ምን ያንጓጓሀል ቢሉት ባያድለኝ ነው እንጂ የነጋሪት ወንድም ነበርኩ አለ ቁርጥማት ቢያብር አልጋ ላይ ያማቅቃል ቁርጥ ያጠግባል ተስፋ ያታልላል ቁቅም ከፈስ ተቆጠረች ቁና ለመስፈሪያ ብርብራ ለማስከሪያ ቁንጥጫ ይሻላል ከግልምጫ ቁንጫ ለትልቅ ሰው ይበረታል ይባላል ቁንጫ መሄድ ሳትማር መዝለል ትማራለች ቁንጫ ሞኝ ናት ቀን ትበራለች ተለቃቅማ ታልቃለች ቁንጫ ውሀ ወረጅ ቢሏት ስፈናጠር የሰው ዶጮ እሰብር አለች ቁጥቋጦም ሲያድግ ዛፍ ይሆናል ቁጥቋጦ ሲያድግ ዛፍ ይሆናል ቁጥቋጦ ያለዛፍ አይሆንም ቁጩና ብስጩ አልማችሁ ፍጩ ቁጭትና መረቅ ለጊዜው ይጣፍጣል ቁጭትና መጠጥ ለጊዜው ይጣፍጥ ቁፍ ቁፍ አሰኘሽ እንደቄብ ዶሮ ለመከራ ላሳርሽ ኖሮ ቂል ሲረግሙት የመረቁት ይመስለዋል ቂል አይሙት እንዲያጫውት ቂልን ለብቻው ስደበው ራሱን ባደባባይ እንዲሰደብ ቂልን አንድ ጊዜ ስደበው ሲሰደብ ይኖራል ቂልን ድንጋይ ተማትቶ ጌታና ሎሌ ተሟግቶ የማይሆን ነው ከቶ ቂል ከጠገበበት አይወጣም ቂል ያገኘው ፈሊጥ ውሻ የደፋው ሊጥ ቂምህን አትርሳ የወደቀን አንሳ ቂም ይዞ ጸሎት ሳል ይዞ ስርቆት ቂም ይዞ ጸሎት ጭድ አዝሎ ወዘት ቂጡን የተወጋ ውሻ እንደልቡ አይጮህም ቂጡ የቆሰለ ውሻ እንደልቡ አይጮህም ቂጥ ቢወድል ፈስ አያድን ቂጥ ቢያብጥ ልብ አይሆንም ቂጥኛም ከውርዴ ይማከራል ቂጥኛም ከውርዴ ይውላል ቂጥ ገልቦ ክንብንብ ቂም ቂም ያሰኘሽ እንደዶሮ ለካስ ለመከራሽ ላሳርሽ ኖሮ ቂፍ ቂፍ ያሰኘሽ እንደ ቄብ ዶሮ ለመከራሽ ላሳርሽ ኖሮ ቃልህ ሳይዘጋ እግርህ ሳይዘረጋ ቄሱም ዝም መጽሀፉም ዝም ቄስ ለኑዛዜ ፍቅር ለሚዜ ቄስ ምን ይሻል ጠላ ነገር ምን ይሻል ችላ ቄስ ኤርክሶን መምህሩ እናት አያስቀብሩ ቄስ እበር አረመኔ ከማህበር ቄስ ካናዘዘው እድሜ ያናዘዘው ቄስ ካፈረሰ ዲያቆን ከረከሰ ቄስና ንብ እያዩ እሳት ይገባሉ ቄስና ንብ እያየ እሳት ይገባል ቄስ ያዘዘህን አድርግ እንጂ ቄስ ያደረገውን አታድርግ ቅል ባገሩ ድንጋይ ይሰብራል ቅል ባገሩ ደንጊያን ይሰብራል ቅልና ድንጋይ ተማትቶ ሎሌና ጌታ ተሟግቶ ቅልና ድንጋይ ተማትቶ ሎሌና ጌታ ተሟግቶ የማይሆን ነው ከቶ ቅልና ድንጋይ ተማትቶ ጌታና ሎሌ ተሟግቶ የማይሆን ነው ከቶ ቅልውጥ አሳስቦ ይጥላል ዘመቻ ቅምሙ የበዛበት ወጥ አይፋጅ አይኮመጥጥ ቅማል እንኳን ካቅሟ ጥብጣብ ታስፈታለች ቅማል ውሀ ውረጅ ቢሏት ስንዳሰስ ለመቼ ልደርስ ቁንጫ ውሀ ውረጅ ቢሏት ስፈናጠር የሰው ዶጮ እሰብር አሉ ቅማል በጥፍር ቢድጧት ራስ ደህና አለች ቅማል ከአካላት ምስጢር ከቤት ቋንጣና ባለሟል ሳያር አይቀርም ቅዝምዝም ወዲያ ፍየል ወዲህ ቅርብ ያለ ጠበል ልጥ ይነከርበታል ቅርናታም ለቅርናታም ሰንቡሌ ሰንቡሌ ይባባላል ቅርንጫፉ እንደዛፉ ቅቤ መዛኝ ድርቅ ያወራል ቅቤ ሲለግም ወስፌ አይበሳውም ቅቤ ተነጥሮ ለመብላት ያባት የናት ቅቤና ቅልጥም ወዴት ግጥምጥም ቅቤ ይፍሰስ ከገንፎ አይተርፍ ቅቤ ይፍሰስ ከገንፎ አይለፍ ቅብጥና ቅልጥ አንድ ላይ ሲሄዱ ቅልጥ ብላ ቀረች ሶራስ ክመንገዱ ቅል በአገሩ ድንጋይ ይሰብራል ቅናት ያደርሳል ከሞት ቅናት ጥናት አያገናኝ ካባት ከናት ቅናት ጥናት አይገኝም ከናት ካባት ቅና ያለው በአባቱ ከረባት ይቀናል ቅና ያለው በናቱ ብልት ይቀናል ቅን በቅን ከማገልገል ፊት ለፊት ማውደልደል ቅንቡርስ የት ትሄዳለህ መተማ ትደርሳለህ ልብማ ቅንነት ለነፍስ መድሀኒት ቅንድብ ለአይን ጥቅሻ አስተማረች ቅዝምዝም ሲወረወር ጎንበስ ብለህ አሳልፈው ቅዠት ተፈርቶ ሳይተኛ አይታደርም ቆላና ደጋ እመቤትና አልጋ ቆሎ ለዘር እንዶድ ለድግር አይሆንም ቆሎን ቢቆረጥሙት እንጂ ቢያሹት አያልቅም ቆመው የሰቀሉትን ቁጭ ብለው ለማውረድ ይቸግራል ቆማጣ ቤት አንድ ጣት ብርቅ ናት ቆማጣ ብለው ያው ቁምጥና ነው ሌላ ምን ይመጣል አለ ቆማጣን ቆማጣ ካላሉት ገብቶ ይፈተፍታል ቆሩ መቀበሪያው ያው ፈሩ ቆሩ በማን ምድር ትለፋ ቆርሶ ያላጎረሱትን ቀዶ ያላለበሱትን ብላቴና ማዘዝ አይገባም ቆቅ ወዲህ ቅዝምዝም ወዲያ ቆንጆና እሸት አይታለፍም ቆዳ ማንጓጓቱን ስሱ መጓጓቱን ቆዳ ማንጓጓቱን ስሱ መጓጓቱን አይተውም ቆዳ ሲወደድ በሬህን እረድ ቆጥሮ የማይሰጥ ሌባ ቆጥሮ የማይቀበል ሌባ
19488
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%9B%E1%88%8C%E1%8B%A2%E1%8B%AB%20%E1%8A%A5%E1%8C%8D%E1%88%AD%20%E1%8A%B3%E1%88%B5%20%E1%88%9B%E1%88%85%E1%89%A0%E1%88%AD
የማሌዢያ እግር ኳስ ማህበር
የማሌዢያ እግር ኳስ ማህበር የማሌዢያ እግር ኳስ አስተዳዳሪ አካል ነው። ማህበሩ የማሌዢያ ብሔራዊ እግር ኳስ ቡድንንና የተለያዩ ብሔራዊ ውድድሮችን ያዘጋጃል።
22046
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B3%E1%8A%9B%20%E1%8B%A8%E1%8D%88%E1%88%A8%E1%8B%B0%E1%8B%8D%20%E1%88%B5%E1%88%88%E1%89%B5%20%E1%8B%A8%E1%89%80%E1%8B%B0%E1%8B%B0%E1%8B%8D
ዳኛ የፈረደው ስለት የቀደደው
ዳኛ የፈረደው ስለት የቀደደው የአማርኛ ምሳሌ ነው። ዳኛ የፈረደው ስለት የቀደደው የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
21357
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%89%A3%E1%88%B5%20%E1%8A%A0%E1%88%88%20%E1%88%9A%E1%88%B5%E1%89%B5%E1%88%85%E1%8A%95%20%E1%8A%A0%E1%89%B5%E1%8D%8D%E1%89%B3
የባስ አለ ሚስትህን አትፍታ
የባስ አለ ሚስትህን አትፍታ የአማርኛ ምሳሌ ነው። የባስ አለ ሚስትህን አትፍታ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
20793
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%8D%E1%88%B5%E1%8C%A5%20%E1%8B%8D%E1%88%B5%E1%8C%A1%E1%8A%95%20%E1%8B%B5%E1%88%98%E1%89%B5%E1%88%9D%20%E1%8A%A0%E1%8B%8D%E1%88%AC%20%E1%8A%90%E1%89%BD
ውስጥ ውስጡን ድመትም አውሬ ነች
ውስጥ ውስጡን ድመትም አውሬ ነች የአማርኛ ምሳሌ ነው። ውስጥ ውስጡን ድመትም አውሬ ነች የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
21890
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%AD%E1%88%86%E1%8A%93%E1%88%8D%20%E1%89%A5%E1%8B%AC%20%E1%8C%8E%E1%88%BD%20%E1%8C%A0%E1%88%98%E1%8B%B5%E1%8A%A9%20%E1%8B%A8%E1%88%9B%E1%8B%AD%E1%88%86%E1%8A%95%20%E1%89%A2%E1%88%86%E1%8A%95%20%E1%8D%88%E1%89%B5%E1%89%BC%20%E1%88%B0%E1%8B%B0%E1%8B%B5%E1%8A%A9
ይሆናል ብዬ ጎሽ ጠመድኩ የማይሆን ቢሆን ፈትቼ ሰደድኩ
ይሆናል ብዬ ጎሽ ጠመድኩ የማይሆን ቢሆን ፈትቼ ሰደድኩ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ይሆናል ብዬ ጎሽ ጠመድኩ የማይሆን ቢሆን ፈትቼ ሰደድኩ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
21835
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%AB%E1%8B%AB%E1%8A%95%20%E1%8C%A8%E1%8A%95%E1%89%8B%E1%88%AB%20%E1%88%81%E1%88%89%20%E1%8B%AB%E1%8B%A8%E1%8B%8B%E1%88%8D
ያያን ጨንቋራ ሁሉ ያየዋል
ያያን ጨንቋራ ሁሉ ያየዋል የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያያን ጨንቋራ ሁሉ ያየዋል የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
11833
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%85%E1%8B%B3%E1%88%AD%20%E1%8D%A9
ኅዳር ፩
ኅዳር ፩ ቀን በኢትዮጵያ ዘመን አቆጣጠር የዓመቱ ፷፩ኛው እና የመፀው ወቅት ፴፮ተኛ ቀን ነው። ከዚህ ዕለት በኋላ እስከ ዓመቱ መጨረሻ ድረስ፣ በ ዘመነ ሉቃስ ፫፻፭ ቀናት በ ዘመነ ዮሐንስ፤ በ ዘመነ ማቴዎስ፤ እና በ ዘመነ ማርቆስ ደግሞ ፫፻፬ ቀናት ይቀራሉ። ዓቢይ ታሪካዊ ማስታወሻዎች ፲፰፻፷፬ ዓ.ም. - ለስድስት ዓመታት አፍሪቃ ውስጥ ጠፍቶ የነበረው የስኮትላንድ ተወላጅ ዶክተር ዴቪድ ሊቪንግስተን በታንጋኒካ ሐይቅ አካባቢ ኡጂጂ በሚባል ሥፍራ ላይ፣ በ ጋዜጠኛው ሄንሪ ሞርቶን ስታንሊ ተገኘ። ፲፱፻፴፩ ዓ.ም. - የቀድሞው ኦቶማን ግዛት ከአከተመ በኋላ፣ አዲሷን የቱርክ ሪፑብሊክን የመሠረተው ሙስታፋ ካማል አታቱርክ አረፈ። ፲፱፻፶፫ ዓ/ም - የኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት መንግሥት፣ የዋቢ ሸበሌን ወንዝ ፍሰት እና ልማት ጥናት ለማካሄድ ‘ኢንግራ’ ከተባለ የዩጎዝላቪያ ተቋም ጋር የ፲ ዓመት ስምምነት ፈረመ። ፲፱፻፷፰ ዓ/ም - የቀድሞዋ የፖርቱጋል ቅኝ ግዛት አንጎላ ነፃነቷን ተቀዳጀች። ፲፱፻፹፰ ዓ.ም.- በናይጄሪያ ታዋቂው ደራሲና የተፈጥሮ ጉዳይ ተከራካሪ ኬን ሳሮ ዊዋ ()፣ ሰፊ የዓለም አቀፍ ተቃውሞ ቢኖርም በአገሪቱ መንግሥት ከ ሌላ ስምንት ሰዎች ጋር በስቅላት የሞት ቅጣት ተቀጣ። ፲፬፻፸፮ ዓ.ም.- በጀርመን የሉተራን ፕሮቴስታንት ኃይማኖት መሥራች ማርቲን ሉተር አይስሌበን በሚባል ሥፍራ ተወለደ። ፲፱፻፲፪ ዓ.ም.- በኮንጎ የካታንጋን ግዛት ነጥሎ በ፲፱፻፶፫ ዓ.ም. የዚያው ክልል ፕሬዚደንትነት የተመረጠውና የወቅቱ የአገሪቱ ጠቅላይ ሚኒስቴር ፓትሪስ ሉሙምባን ያስጠለፈና ያስገደለው ሞይስ ቾምቤ ተወለደ። ዕለተ ሞት ፲፰፻፹፬ ዓ.ም. - በሐረር ከተማ የኖረው የፈረንሳይ ዜጋ፣ ጸሐፊው አርተር ራምቦ አረፈ። ፲፱፻፴፩ ዓ.ም.- የቀድሞው ኦቶማን ግዛት ከአከተመ በኋላ፣ አዲሷን የቱርክ ሪፑብሊክን የመሠረተው ሙስታፋ ካማል አታቱርክ አረፈ። ፲፱፻፸፭ ዓ.ም.- የሶቪዬት ሕብረት መሪ ሊዮኔድ ብሬዥኔቭ ፲፱፻፹፰ ዓ.ም.- በናይጄሪያ ታዋቂው ደራሲና የተፈጥሮ ጉዳይ ተከራካሪ ኬን ሳሮ ዊዋ፣ ሰፊ የዓለም አቀፍ ተቃውሞ ቢኖርም በአገሪቱ መንግሥት ከ ሌላ ስምንት ሰዎች ጋር በሰቀላ የሞት ቅጣት ተቀጣ። ፲፱፻፺፮ ዓ.ም. - የዚምባብዌ የመጀመሪያው ፕሬዚደንት ካናን ባናና ፳፻፩ ዓ.ም.- በደቡብ አፍሪቃ የአፓርታይድ ዘመን በስደት ላይ በዘፋኝነት በዓለም ዝና እና በምዕራባውያን ዘንድ “እናት አፍሪቃ” የሚለውን ቅጽል ስም ያተረፈችው፣ እንዲሁም በኢትዮጵያ አገራችን የጥላሁን ገሠሠን “የጥንቱ ትዝ አለኝ” የተባለውን ዘፈን በቋንቋችን በመዝፈኗ የምናውቃት ሚሪያም ማኬባ፤ በተወለደች በሰባ ስድስት ዓመቷ አረፈች። ዋቢ ምንጮች
13487
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%90%E1%88%9D%E1%88%8C%20%E1%8D%B0
ሐምሌ ፰
ሐምሌ ፰ ቀን በኢትዮጵያ ዘመን አቆጣጠር የዓመቱ ፫፻፰ ኛው ቀን ነው። ከዚህ ዕለት በኋላ እስከ ዓመቱ መጨረሻ ድረስ፣ በ ዘመነ ሉቃስ ፶፰ ቀናት በ ዘመነ ዮሐንስ፤ በ ዘመነ ማቴዎስ፤ እና በ ዘመነ ማርቆስ ደግሞ ፶፯ ቀናት ይቀራሉ። አቢይ ታሪካዊ ማስታወሻዎች ፲፻፺፩ ዓ/ም - በመጀመሪያው የክርስትና ዘመቻ () ምዕራባዊ ወጥቶ አደሮች በኢየሩሳሌም የትንሳዔ ቤተ ክርስቲያንን () ማረኩ። ቤተ ክርስቲያኑ ኢየሱስ ክርስቶስ የተሰቀለበትና ያረገበት ሥፍራ ላይ የተሠራ ነው የሚል ዕምነት አለ። ፲፱፻፸፰ ዓ/ም - አሁን በመቀሌ ከተማ ሰማዕታት ሐውልት አጠገብ የሚገኘው ድምጺ ወያነ ትግራይ በትግል ሜዳ ላይ ተመሠረተ። ፲፬፻፷፫ ዓ/ም - በንግሥ ስማቸው ዳግማዊ ቆስጠንጢኖስ የሚባሉት ዓፄ እስክንድር ከአባታቸው ከ ዓፄ በዕደ ማርያም እና ከእናታቸው ሮምና ተወለዱ። እኚህ ንጉሠ ነገሥት በኢትዮጵያ ዙፋን ላይ ከ ፲፬፻፸ ዓ/ም እስከ ሞቱበት ዘመን ፲፬፻፹፮ ዓ/ም ድረስ ነግሠዋል። ዕለተ ሞት ዋቢ ምንጮች
4226
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8D%8D%E1%88%AB%E1%8A%95%E1%8A%AD%E1%88%8A%E1%8A%95%20%E1%88%AE%E1%8B%98%E1%89%A8%E1%88%8D%E1%89%B5
ፍራንክሊን ሮዘቨልት
ፍራንክሊን ዴላኖ ሩዝቬልት (/ ; ጥር 30, 1882 - ኤፕሪል 12, 1945), ብዙ ጊዜ ተጠቅሷል. በመጀመርያ ፊደላቸው አሜሪካዊ ፖለቲከኛ እና ጠበቃ ከ1933 እስከ እለተ ሞቱ በ1945 ድረስ የዩናይትድ ስቴትስ 32ኛው ፕሬዚደንት ሆነው ያገለገሉ ሲሆን የዴሞክራቲክ ፓርቲ አባል በመሆን ሪከርድ በሆነ አራት ፕሬዚዳንታዊ ምርጫዎች አሸንፈው የሀገሪቱ ማዕከላዊ ሰው ሆነዋል። በ 20 ኛው ክፍለ ዘመን የመጀመሪያ አጋማሽ ላይ የዓለም ክስተቶች። ሩዝቬልት በዩኤስ ታሪክ ውስጥ ለከፋ የኢኮኖሚ ቀውስ ምላሽ በመስጠት የኒው ድርድርን የሀገር ውስጥ አጀንዳ በመተግበር በአብዛኛዎቹ የታላቁ የኢኮኖሚ ድቀት ወቅት የፌደራል መንግስትን መርቷል። የፓርቲያቸው ዋና መሪ እንደመሆናቸው መጠን በ20ኛው መቶ ክፍለ ዘመን አጋማሽ ሶስተኛው በዩናይትድ ስቴትስ ውስጥ ዘመናዊ ሊበራሊዝምን የሚገልጸውን አዲስ ስምምነት ጥምረት ገነቡ። ሦስተኛው እና አራተኛው የስልጣን ዘመን በ2ኛው የዓለም ጦርነት የተቆጣጠረው ሲሆን በስልጣን ላይ ከሞተ በኋላ ብዙም ሳይቆይ አብቅቷል። የተወለደው ከሮዝቬልት ቤተሰብ በሃይድ ፓርክ ፣ ኒው ዮርክ ፣ ከግሮተን ትምህርት ቤት እና ከሃርቫርድ ኮሌጅ የተመረቀ ሲሆን በኮሎምቢያ የሕግ ትምህርት ቤት ገብቷል ፣ በኒው ዮርክ ከተማ የሕግ ልምምድ ለማድረግ ባር ፈተናውን ካለፈ በኋላ ወጣ ። እ.ኤ.አ. በ 1905 አምስተኛውን የአጎቱን ልጅ ኤሌኖር ሩዝቬልትን አገባ። ስድስት ልጆችን የወለዱ ሲሆን ከእነዚህም ውስጥ አምስቱ እስከ ጉልምስና ደርሰዋል። እ.ኤ.አ. በ 1910 ለኒውዮርክ ግዛት ሴኔት ምርጫ አሸንፈዋል ፣ እና በአንደኛው የዓለም ጦርነት ወቅት በፕሬዝዳንት ውድሮው ዊልሰን ስር የባህር ኃይል ረዳት ፀሀፊ ሆኖ አገልግሏል ። ሩዝቬልት በዲሞክራቲክ ፓርቲ 1920 የብሔራዊ ትኬት የጄምስ ኤም ኮክስ ተወዳዳሪ ነበር ፣ ግን ኮክስ ተሸንፏል። በሪፐብሊካን ዋረን ጂ ሃርዲንግ. እ.ኤ.አ. በ 1921 ሩዝቬልት በፓራላይቲክ በሽታ ያዘ ፣ በወቅቱ ፖሊዮ ተብሎ የሚታመን ሲሆን እግሮቹም በቋሚነት ሽባ ሆነዋል። ሩዝቬልት ከህመሙ ለማገገም ሲሞክር በዋርም ስፕሪንግስ፣ ጆርጂያ የፖሊዮ ማገገሚያ ማዕከል አቋቋመ። በ1928 የኒውዮርክ ገዥ ሆኖ ከተመረጠ በኋላ ሩዝቬልት ሳይታደግ መራመድ ባይችልም ከ1929 እስከ 1933 በገዥነት አገልግሏል፣ በዩናይትድ ስቴትስ እየከበበ ያለውን የኢኮኖሚ ቀውስ ለመቋቋም ፕሮግራሞችን አቅርቧል። እ.ኤ.አ. በ 1932 ፕሬዚዳንታዊ ምርጫ ሩዝቬልት በዩኤስ ታሪክ ውስጥ ከታዩት የመሬት መንሸራተት ድሎች በአንዱ የሪፐብሊካን ፓርቲ ስልጣንን ኸርበርት ሁቨርን አሸንፏል። የሩዝቬልት ፕሬዝደንት የጀመረው በታላቁ የኢኮኖሚ ድቀት መካከል ሲሆን በመጀመሪያዎቹ 100 ቀናት ውስጥ በ73ኛው የአሜሪካ ኮንግረስ ታይቶ የማይታወቅ የፌደራል ህግ አውጪ ምርታማነትን መርቷል። ሩዝቬልት እፎይታን፣ ማገገሚያ እና ማሻሻያ ለማድረግ የተነደፉ ፕሮግራሞችን እንዲፈጠር ጠይቋል። በመጀመሪያው አመት ውስጥ እነዚህን ፖሊሲዎች በተከታታይ በሚወጡ የአስፈፃሚ ትዕዛዞች እና አዲስ ስምምነት ተብሎ በሚጠራው የፌደራል ህግ መተግበር ጀመረ። ብዙ የአዲስ ስምምነት ፕሮግራሞች እንደ ብሔራዊ የማገገም አስተዳደር ላሉ ሥራ አጦች እፎይታ ሰጥተዋል። በርካታ የአዲስ ስምምነት ፕሮግራሞች እና የፌዴራል ህጎች እንደ የግብርና ማስተካከያ ህግ ለገበሬዎች እፎይታ ሰጥተዋል። ሩዝቬልት ከፋይናንስ፣ ግንኙነት እና ጉልበት ጋር የተያያዙ ዋና ዋና የቁጥጥር ማሻሻያዎችን አቋቋመ። ከኢኮኖሚው በተጨማሪ፣ ሩዝቬልት በክልከላ ምክንያት እየጨመረ የመጣውን ወንጀል ለመግታት ሞክሯል። ለመሻር በመድረክ ላይ ዘመቻ ካደረጉ በኋላ፣ ሩዝቬልት የ1933 የቢራ ፍቃድ ህግን ተግባራዊ በማድረግ 21ኛውን ማሻሻያ ተግባራዊ አደረገ። ከአልኮል ሽያጭ የሚሰበሰበው የታክስ ገቢ እንደ አዲስ ስምምነት አካል ለሕዝብ ሥራዎች ይሆናል። ሩዝቬልት በፕሬዚዳንትነት ዘመናቸው 30 "የፋየርሳይድ ቻት" የሬዲዮ አድራሻዎችን በመስጠት ለአሜሪካን ህዝብ በቀጥታ ለማነጋገር በተደጋጋሚ ሬዲዮን ይጠቀም ነበር እና በቴሌቪዥን የተላለፈ የመጀመሪያው የአሜሪካ ፕሬዝዳንት ሆነዋል። ከ1933 እስከ 1936 ባለው ጊዜ ውስጥ ኢኮኖሚው በፍጥነት ተሻሽሏል፣ እና ሩዝቬልት በ1936 እንደገና በምርጫ አሸንፏል። የኒው ድርድር ታዋቂነት ቢኖርም ብዙዎቹ የዩናይትድ ስቴትስ ጠቅላይ ፍርድ ቤት ወግ አጥባቂ አቋም ይዘው የቆዩ ሲሆን አዲስ ስምምነትን በተደጋጋሚ ይገድሉ ነበር። በድጋሚ መመረጡን ተከትሎ፣ ሩዝቬልት በ1937 የፍትህ ሂደቶች ማሻሻያ ህግ (ወይም "የፍርድ ቤት ማሸግ እቅድ") በመጠየቅ ይህንን ለመቃወም ፈለገ፣ ይህም የጠቅላይ ፍርድ ቤቱን መጠን ያሰፋ ነበር። ሂሳቡ አዲስ በተቋቋመው የሁለትዮሽ ወግ አጥባቂ ጥምረት ታግዶ የነበረ ሲሆን ይህም ተጨማሪ የአዲስ ስምምነት ህግን ለመከላከል ፈልጎ ነበር። በውጤቱም, ኢኮኖሚው ማሽቆልቆል ጀመረ, ይህም የ 1937-1938 ውድቀትን አስከተለ. በሮዝቬልት ስር የተተገበሩ ሌሎች ዋና ዋና የ1930ዎቹ ህግጋቶች እና ኤጀንሲዎች የሴኩሪቲስ እና ልውውጥ ኮሚሽን፣ የብሄራዊ የሰራተኛ ግንኙነት ህግ፣ የፌደራል የተቀማጭ ገንዘብ መድን ድርጅት፣ የማህበራዊ ዋስትና እና የፍትሃዊ የስራ ደረጃዎች ህግን ያካትታሉ። ሩዝቬልት እ.ኤ.አ. በ 1940 በድጋሚ ለሦስተኛ የስልጣን ዘመናቸው ተመረጡ፣ ከሁለት የምርጫ ዘመን በላይ ያገለገሉ ብቸኛው የአሜሪካ ፕሬዝዳንት አድርገውታል። እ.ኤ.አ. በ 1939 ሌላ የዓለም ጦርነት በአድማስ ላይ ነበር ፣ ይህም ዩናይትድ ስቴትስ ገለልተኛነትን የሚያረጋግጡ ተከታታይ ህጎችን በማውጣት እና ጣልቃ ገብነትን ውድቅ በማድረግ ምላሽ እንድትሰጥ አነሳሳው። ይህም ሆኖ ፕሬዚዳንት ሩዝቬልት ለቻይና፣ ለእንግሊዝ እና በመጨረሻም ለሶቪየት ኅብረት ጠንካራ ዲፕሎማሲያዊ እና የገንዘብ ድጋፍ ሰጡ። እ.ኤ.አ. ታኅሣሥ 7 ቀን 1941 የጃፓን ጥቃት በፐርል ሃርበር ላይ የፈጸመውን ጥቃት ተከትሎ ሩዝቬልት በጃፓን ላይ የጦርነት አዋጅ ተናገረ። በታኅሣሥ 11 የጃፓን አጋሮች፣ ናዚ ጀርመን እና ፋሺስት ኢጣሊያ በዩናይትድ ስቴትስ ላይ ጦርነት አውጀዋል። በምላሹ ዩኤስ ከአሊያንስ ጋር በመተባበር ወደ አውሮፓ ጦርነት ቲያትር ገባ። በከፍተኛ ረዳታቸው ሃሪ ሆፕኪንስ በመታገዝ እና በጠንካራ ሀገራዊ ድጋፍ ከእንግሊዝ ጠቅላይ ሚኒስትር ዊንስተን ቸርችል፣ የሶቪየት ዋና ፀሀፊ ጆሴፍ ስታሊን እና ከቻይናው ጄኔራሊሲሞ ቺያንግ ካይ-ሼክ ጋር በቅርበት በመስራት የተባበሩት መንግስታትን በአክሲስ ሀይሎች ላይ በመምራት ላይ ናቸው። ሩዝቬልት የጦርነቱን ጥረት ለመደገፍ የአሜሪካን ኢኮኖሚ ማሰባሰብን በበላይነት በመቆጣጠር የአውሮፓን የመጀመሪያ ስትራቴጂ በመተግበር የብድር-ሊዝ ፕሮግራምን በማነሳሳት እና የጀርመንን ሽንፈት ከጃፓን የበለጠ ቅድሚያ ሰጥቷል። የእሱ አስተዳደር የፔንታጎንን ግንባታ በበላይነት ይቆጣጠር ነበር፣ በዓለም የመጀመሪያውን የአቶሚክ ቦምብ ልማት አነሳስቷል እና ከሌሎች የህብረት መሪዎች ጋር በመሆን ለተባበሩት መንግስታት ድርጅት እና ከጦርነቱ በኋላ ሌሎች ተቋማትን መሠረት ለመጣል። ዩናይትድ ስቴትስ በዓለም መድረክ ልዕለ ኃያል የሆነችው በጦርነቱ መሪነት ነው። ሩዝቬልት እ.ኤ.አ. በ 1944 በተካሄደው ፕሬዚዳንታዊ ምርጫ ከጦርነቱ በኋላ ማገገሚያ መድረክ ላይ በድጋሚ ተወዳድሮ አሸንፏል። በኋለኞቹ የጦርነት ዓመታት አካላዊ ጤንነቱ ማሽቆልቆል ጀመረ እና ለአራተኛው የስልጣን ዘመን ከሶስት ወር ባነሰ ጊዜ ውስጥ ሩዝቬልት ኤፕሪል 12, 1945 ሞተ። ምክትል ፕሬዝዳንት ሃሪ ኤስ. ትሩማን በፕሬዚዳንትነት ስልጣን ያዙ እና በአክሲስ ሀይሎች እጅ መስጠትን በበላይነት ተቆጣጠሩ። እሱ ከሞተበት ጊዜ ጀምሮ፣ በርካታ የሩዝቬልት ድርጊቶች እንደ ጃፓን አሜሪካውያን በማጎሪያ ካምፖች ውስጥ ወደ ሌላ ቦታ መዛወር እና መመልመል በመሳሰሉት ከፍተኛ ትችቶች ደርሰዋል። ቢሆንም፣ እሱ በተከታታይ በምሁራን፣ በፖለቲካ ሳይንቲስቶች እና በታሪክ ተመራማሪዎች በአሜሪካ ታሪክ ውስጥ ከታላላቅ ፕሬዚዳንቶች አንዱ ሆኖ ተመድቧል። የአሜሪካ መሪዎች
44128
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%83%E1%8A%95%20%E1%8B%A5%E1%8B%8E
ሃን ዥዎ
ሃን ዥዎ (ቻይንኛ፦ ) በጥንታዊ ቻይና የሥያ ሥርወ መንግሥት ዘመን በዜና መዋዕሎች መሠረት፣ ለጊዜው ከሥያንግ ቀጥሎ መንግሥትን በአመጽ የቀማው ጦር አለቃ ነበር። ይህ ሃን ዥዎ ግን ከቻይና ነገሥታት መካከል አይቆጠረም፤ ዘውዱን ለመጫን አልደፈረም ስለ ነበር ይሆናል። የቀርከሃ ዜና መዋዕል እንደሚለን፣ በሥያንግ ፰ኛው ዓመት (1967 ዓክልበ. ግ.) ሃን ዥዎ ጀግናውን ሆው ዪን ገደለ፤ ሃን ዥዎም የራሱን ልጅ ጅያውን በጌ ክፍላገር ላይ እንዲዘመት ላከው። በ፳ኛው ዓመት፣ ሃን ዥዎ የጌን ክፍላገር አለቆች አጠፋቸው። በ፳፮ኛው ዓመት፣ ሃን ዥዎ ልጁን ጅያው የሥያንግ መንግሥት ከዠንግጓን ዙሪያ እንዲያጠፋ አደረገ። በሥያንግ ፳፯ኛው ዓመት ጅያው በዠንሡን ዙሪያ ላይ ዘመተ። በወይ ወንዝ ላይ በአንድ ታላቅ ውግያ የዠንሡን ልዑል መርከብ ተገለበጠና ተገደለ። በ፳፰ኛው ዓመት፣ ሃን ዥዎ ልጁን ጅያው ንጉሡን ሥያንግን እንዲገድለው አዘዘ። የሥያንግ ንግሥት፣ ሚን፣ በዚያን ጊዜ በሥያንግ ልጅ እርጉዝ ነበረች። እርሷ አመለጠችና ወደ አባቷ (የጂንግ ልዑል) አገር በሻንዶንግ ልሳነ ምድር ሸሸች። ሚኒስትሩ ሜ ደግሞ ወደ ዮውጌ ሸሸ። በሚቀጥለው ዓመት ሚን አልጋ ወራሹን ሻውካንግን ወለደች። እርሱ አድጎ ሻውካንግና ቢትዎደዱ ሜ ከ1926 እስከ 1906 ዓክልበ. ድረስ አመጸኖቹን ተዋጉ። በመጨረሻ በ1906 ዓክልበ. በአንዪ በሆነ ውግያ ሃን ዥዎና ልጁ ጅያው ተገደሉ፣ ሻውካንግም ንጉሥ ሆኖ የቻይና መንግሥት ያንጊዜ አልጠፋም። የሥያ ሥርወ መንግሥት
21687
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%AB%E1%88%8D%E1%8C%88%E1%8B%B0%E1%88%88%20%E1%89%A0%E1%88%BD%E1%89%B3%20%E1%88%9D%E1%88%B5%E1%8C%8B%E1%8A%93%20%E1%8B%A8%E1%88%88%E1%8B%8D%E1%88%9D
ያልገደለ በሽታ ምስጋና የለውም
ያልገደለ በሽታ ምስጋና የለውም የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልገደለ በሽታ ምስጋና የለውም የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
46195
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B6%E1%8A%93%E1%88%8D%E1%8B%B5%20%E1%8C%86%E1%8A%95%20%E1%89%B5%E1%88%AB%E1%88%9D%E1%8D%95
ዶናልድ ጆን ትራምፕ
ዶናልድ ጆን ትራምፕ (ጁን 14 ቀን 1946 እ.ኤ.አ. ተወለደ) አሜሪካዊ ነጋዴ ፣ ፖለቲከኛ ፣ በቴሌቪዥን ፕሮግራሞቹ ታዋቂ እና 45ኛው የዩናይትድ ስቴትስ ኦፍ አሜሪካ ፕሬዚደንት ነው። ሥልጣኑንም እ.ኤ.አ. በጃኑዌሪ 20 ቀን 2017 ተረክቧል። በክዊንስ ኒው ዮርክ ከተማ የተወለደው አቶ ትራምፕ በሪል እስቴት ሥራ ላይ ተሰማርቶ የነበረው የፍሬድ ትራምፕ ልጅ ነው። በኮሌጅ እያለም ኤሊዛቤት ትራምፕ ኤንድ ሰንስ በተባለው ድርጅት ይሠራ ነበር። በእ.ኤ.አ. 1968 ከኮሌጅ ከተመረቀ በኋላ ያንን ድርጅት ተቀላቀለ። በእ.ኤ.አ. 1971 ደግሞ ሙሉ ሥልጣን ከተሠጠው በኋላ የድርጅቱን ስም ወደ "ዘ ትራምፕ ኦርጋናይዜሽን" ለወጠው። ከዚያ ጊዜ ጀምሮ ካሲኖዎችን ፣ የጎልፍ ሜዳዎችን ፣ ሆቴሎችን እና ሌሎች በእርሱ ስም የሚጠሩ ንብረቶችን አፍርቷል። እ.ኤ.አ. ከ2005 እስከ 2015 ድረስ ዘ አፕሬንቲስ የተባለ ፕሮግራምን በኤን ቢ ሲ ላይ ያቀርብ ነበር። እ.ኤ.አ. በ2000 ላይ፣ ትራምፕ ለመጀመሪያ ጊዜ ለዩናይትድ ስቴትስ ፕሬዚደንትነት ተወዳድሮ ሁለት የሪፎርም ፓርቲ እጩነትን አሸንፎ ነበር። በእ.ኤ.አ. ጁን 16 2015 ላይ ደግሞ ለፕሬዚደንትነት እንደሚወዳደር አሳወቀ። ይህን ጊዜ ግን የሪፐብሊካን ፓርቲን በመወከል ነው። በስደት፣ በነፃ ገበያ እና በጦር ጣልቃ ገብነት ላይ ባለው ተቃውሞ ምክንያት ታዋቂ ሆኗል። በእነኚህ አነጋጋሪ አስተያየቶቹ በመላው ዩናይትድ ስቴትስ የተቃውሞ እና የድጋፍ ሰልፎች እንዲካሄዱ ምክንያት ሆኗል። በእ.ኤ.አ. ሜይ 2016 ከሪፐብሊካን የፕሬዚደንታዊ እጩነት ውድድሮች ውስጥ 28ቱን ውድድሮች ካሸነፈ በኋላ እና የተቀሩት ተቀናቃኞቹ እነ ቴድ ክሩዝ እና ጆን ካሲች ከውድድሩ ራሳቸውን ስላገለሉ፥ ትራምፕ ለሪፐብሊካን ፓርቲ እጩ መሆኑ የተረጋገጠ ሆኗል። በእ.ኤ.አ. ከጁላይ 18 እስከ 21 በተካሄደው የ2016ቱ የሪፐብሊካኖች አገር አቀፍ ስብሰባ ላይ እጩ መሆኑ በይፋ ታወጀ። በእ.ኤ.አ. ኖቬምበር 8 ቀን 2016 ላይ የፕሬዚደንትነት ምርጫውን አሸነፈ። ማሸነፉንም ተከትሎ ብዙ የተቃውሞ ሠልፎች በተለያዩ የአሜሪካ ከተሞች ውስጥ ተካሂዶ ነበር። በ70 ዓመቱም ሥልጣን ላይ በመውጣቱ ከእርሱ በፊት ከነበሩት ፕሬዚደንቶች ሁሉ በዕድሜ ትልቁ ያደርገዋል። በፖሊሲው «የጉዞ ማገጃ» በተመለከተ የ፰ቱ አገራት ብቻ እነርሱም እስላማዊው መንግሥት መሬት የያዙባቸው ወይም አክራሪነት የበዛባቸው ስምንት አገራት ዜጎች ላይ ተጣለ። ነገር ግን በጥር 2010 ዓም (18 ፣ 2018 እ.ኤ.አ.) ሃይቲ (የእስላማዊ መንግሥት አገር ባትሆንም) ዜጎችዋ ቪዛ ለማይቀበሉት አገራት ተጨመረች። ቀደምት የሕይወት ታሪክ ዶናልድ ትራምፕ ከኒው ዮርክ ከአምስቱ ቀጠናዎች አንዱ በሆነው በክዊንስ በእ.ኤ.አ. ጁን 14 1946 ተወለደ። ለእናቱ ሜሪ አን እና ለአባቱ ፍሬድ ትራምፕ ከአምስት ልጆች መሃል አራተኛው ልጃቸው ነበር። እናቱ የተወለደችው በስኮትላንድ ሉዊስ ኤንድ ሃሪስ ደሴት ላይ ቶንግ በተባለው ስፍራ ነው። በእ.ኤ.አ. 1930 በ18 ዓመቷ ዩናይትድ ስቴትስን ጎበኘች እናም ከፍሬድ ትራምፕ ጋር ተገናኘች። በእ.ኤ.አ. 1936 ትዳር ይዘው በጃማይካ ኢስቴትስ ክዊንስ መኖር ጀመሩ። በዚህም ስፍራ ፍሬድ ትራምፕ ታላቅ የሪል ኢስቴት ገንቢ ሆኖ ነበር። ዶናልድ ትራምፕ፥ ሮበርት የተባለ አንድ ወንድም፣ ሜሪአን እና ኤሊዛቤት የተባሉ ሁለት እህቶች አሉት። ፍሬድ ጁኒየር የተባለ ወንድሙ ደግሞ ከአልኮል ሱስ ጋር በተያያዘ ምክንያት ሕይወቱ አልፏል ፤ ይህም ከአልኮሆል መጠጥ እና ከትምባሆ እንዲታቀብ እንዳደረገውም ዶናልድ ትራምፕ ይናገራል። የዶናልድ ትራምፕ አባት ከካልሽታት ጀርመን በስደት ከመጡት ከፍሬድሪክ እና ከኤሊዛቤት ትራምፕ በዉድሄቨን ክዊንስ ተወለደ። ዶናልድ ትራምፕ በእ.ኤ.አ. 1976ቱ የኒው ዮርክ ታይምስ የሕይወት ታሪክ መዛግብት ላይ እንዲሁም በእ.ኤ.አ. 1987 በታተመው ዘ አርት ኦፍ ዲል በተሠኘው መጽሐፉ ውስጥ በተሳሳተ መልኩ ፍሬድሪክ የስዊድን ዝርያ እንዳለው ገልጿል። ዘ ኒው ዮርክ ታይምስ የቤተሰብ ታሪክ ጸሐፊ ነው ብሎ የጠራው የወንድም ልጅ እንዳለው ከሆነ ፍሬድሪክ ትራምፕ ይህንን አቋም ለረጅም ጊዜያት የያዘው "ብዙ አይሁዳዊያን ጓደኛሞች ስለነበሩት እና ጀርመናዊ መሆን ጥሩ ስላልሆነ ነበር" ነው ብሏል። ኋላ ግን ዶናልድ ትራምፕ በቅድመ አያቶቹ ጀርመን መሆኑን አምኖ በእ.ኤ.አ. 1999 በኒው ዮርክ ከተማ በተካሄደው በጀርመን - አሜሪካን ስቱበን ሰልፍ ላይ በግራንድ ማርሻልነት አገልግሏል። የአሜሪካ ሰዎች የአሜሪካ መሪዎች
21756
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%AB%E1%89%A3%E1%89%B5%20%E1%8A%A5%E1%8B%B3%20%E1%88%88%E1%88%8D%E1%8C%85%20%E1%8B%AB%E1%8D%8D%E1%8A%95%E1%8C%AB%20%E1%8A%A5%E1%8B%B5%E1%8D%8D%20%E1%88%88%E1%8A%A5%E1%8C%85%20%E1%8B%A8%E1%8B%88%E1%8D%8D%E1%8C%AE%20%E1%8A%A5%E1%8B%B3%20%E1%88%88%E1%88%98%E1%8C%85
ያባት እዳ ለልጅ ያፍንጫ እድፍ ለእጅ የወፍጮ እዳ ለመጅ
ያባት እዳ ለልጅ ያፍንጫ እድፍ ለእጅ የወፍጮ እዳ ለመጅ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያባት እዳ ለልጅ ያፍንጫ እድፍ ለእጅ የወፍጮ እዳ ለመጅ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
22142
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B5%E1%8A%95%E1%89%81%E1%88%AD%E1%8A%93%20%E1%8A%A8%E1%88%8D%E1%89%A5%E1%88%85%20%E1%88%98%E1%8A%AB%E1%8A%A8%E1%88%8D%20%E1%89%B0%E1%88%AB%E1%88%AB%20%E1%8B%AB%E1%88%85%E1%88%8D
ድንቁርና ከልብህ መካከል ተራራ ያህል
ድንቁርና ከልብህ መካከል ተራራ ያህል የአማርኛ ምሳሌ ነው። ድንቁርና ከልብህ መካከል ተራራ ያህል የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
35042
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%80%E1%8C%A5%E1%89%B0%E1%8A%9B%20%E1%8C%85%E1%88%A8%E1%89%B5
ቀጥተኛ ጅረት
ቀጥተኛ ጅረት የኤሌክትሪክ ቻርጅ በአንድ አቅጣጫ ብቻ ሲጓዝ የሚፈጠር ጅረት ነው። ተለዋዋጭ ጅረት የኤሌክትሪክ ቻርጅ የሚሄድበትን አቅጣጫ እየቀየረ ሲጓዝ የሚፈጠር ጅረት ነው። ሌሎች ትርጉሞች ጥቅም ላይ ሲውል ኤሌክትሪክ ዑደት
11610
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%83%E1%8D%93%E1%8A%95
ጃፓን
ጃፓን (ጃፓንኛ፡ ፣ ኒፖን ወይም ኒሆን፣ እና በመደበኛነት ) በምስራቅ እስያ የምትገኝ ደሴት ሀገር ናት። በሰሜን ምዕራብ የፓሲፊክ ውቅያኖስ ላይ የምትገኝ ሲሆን በምዕራብ በኩል በጃፓን ባህር ትዋሰናለች፣ በሰሜን ከኦክሆትስክ ባህር ወደ ምስራቅ ቻይና ባህር እና በደቡብ ታይዋን ይዘልቃል። ጃፓን የእሳት ቀለበት አካል ነች እና 377,975 ስኩዌር ኪሎ ሜትር (145,937 ካሬ ማይል) የሚሸፍኑ 6852 ደሴቶችን ያቀፈ ደሴት ነው። አምስቱ ዋና ደሴቶች ሆካይዶ፣ ሆንሹ (ዋናው መሬት)፣ ሺኮኩ፣ ኪዩሹ እና ኦኪናዋ ናቸው። ቶኪዮ የሀገሪቱ ዋና ከተማ እና ትልቁ ከተማ ናት; ሌሎች ዋና ዋና ከተሞች ዮኮሃማ፣ ኦሳካ፣ ናጎያ፣ ሳፖሮ፣ ፉኩኦካ፣ ኮቤ እና ኪዮቶ ያካትታሉ። ጃፓን በዓለም ላይ በሕዝብ ብዛት አስራ አንደኛው፣እንዲሁም በጣም በብዛት ከሚኖሩባቸው እና ከተሜዎች መካከል አንዷ ነች። ከአገሪቱ ሦስት አራተኛው የመሬት አቀማመጥ ተራራማ ሲሆን 125.44 ሚሊዮን ህዝቧን በጠባብ የባህር ዳርቻዎች ላይ ያቀፈ ነው። ጃፓን በ 47 የአስተዳደር ክልሎች እና በስምንት ባህላዊ ክልሎች የተከፋፈለ ነው. የታላቋ ቶኪዮ አካባቢ ከ37.4 ሚሊዮን በላይ ነዋሪዎች ያሉት የዓለማችን በሕዝብ ብዛት ያለው የሜትሮፖሊታን አካባቢ ነው። ጃፓን የምትኖረው ከላኛው ፓሊዮሊቲክ ዘመን (ከ30,000 ዓክልበ. ግድም) ጀምሮ ቢሆንም፣ ስለ ደሴቶች ለመጀመሪያ ጊዜ በጽሑፍ የተጠቀሰው በቻይንኛ ዜና መዋዕል (የሃን መጽሐፍ) በ2ኛው ክፍለ ዘመን ዓ.ም. በ 4 ኛው እና 9 ኛው ክፍለ ዘመን መካከል የጃፓን መንግስታት በንጉሠ ነገሥት እና በሄያን-ኪዮ በሚገኘው የንጉሠ ነገሥት ፍርድ ቤት ሥር አንድ ሆነዋል። ከ12ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ጀምሮ፣ የፖለቲካ ስልጣን በተከታታይ ወታደራዊ አምባገነኖች (ሾጉን) እና ፊውዳል ገዥዎች (ዳይሚዮ) የተያዘ እና በተዋጊ ባላባቶች (ሳሙራይ) ክፍል ተፈጻሚ ነበር። ከመቶ አመት የዘለቀው የእርስ በርስ ጦርነት በኋላ ሀገሪቱ በ1603 በቶኩጋዋ ሾጉናቴ ስር አንድ ሆነች፣ ይህ ደግሞ ገለልተኛ የውጭ ፖሊሲ አወጣ። እ.ኤ.አ. በ 1854 የዩናይትድ ስቴትስ መርከቦች ጃፓንን ለምዕራቡ ዓለም ንግድ እንድትከፍት አስገደዷት ፣ ይህም የሾጉናቴው መጨረሻ እና የንጉሠ ነገሥቱ ኃይል በ 1868 እንደገና እንዲመለስ አድርጓል ። በሜጂ ዘመን ፣ የጃፓን ኢምፓየር በምዕራባውያን ሞዴል የተሠራ ሕገ መንግሥት አጽድቆ ተከታትሏል። የኢንዱስትሪ እና የዘመናዊነት ፕሮግራም. በወታደራዊ ኃይል እና በባህር ማዶ ቅኝ ግዛት ውስጥ ጃፓን በ 1937 ቻይናን ወረረች እና በ 1941 ወደ ሁለተኛው የዓለም ጦርነት እንደ አክሰስ ኃይል ገባች ። በፓስፊክ ጦርነት እና በሁለት የአቶሚክ ቦምቦች ሽንፈት ከደረሰባት በኋላ ፣ ጃፓን በ 1945 እጇን ሰጠች እና በሰባት ዓመታት አጋርነት ስር ወደቀች። ሥራ አዲስ ሕገ መንግሥት ባፀደቀበት ወቅት። እ.ኤ.አ. በ 1947 ሕገ መንግሥት መሠረት ጃፓን አሃዳዊ የፓርላማ ሕገ መንግሥታዊ ንጉሣዊ አገዛዝን ከሁለት ምክር ቤቶች የሕግ አውጭ አካል ጋር ጠብቋል ፣ ብሔራዊ አመጋገብ። ጃፓን የተባበሩት መንግስታት (ከ1956 ጀምሮ)፣ ፣ 20 እና የቡድን ሰባትን ጨምሮ የበርካታ አለም አቀፍ ድርጅቶች አባል ነች። ምንም እንኳን ሀገሪቱ ጦርነት የማወጅ መብቷን ብታጣም ከዓለም ጠንካራ ወታደራዊ ሃይሎች ተርታ የሚመደበውን የራስ መከላከያ ሃይል አላት። ከሁለተኛው የዓለም ጦርነት በኋላ ጃፓን በኢኮኖሚያዊ ተአምር ሪከርድ የሆነ እድገት አግኝታለች በ1972 በዓለም ሁለተኛዋ ትልቅ ኢኮኖሚ ሆና ነበር ነገር ግን ከ1995 ጀምሮ የጠፉ አስርት ዓመታት እየተባለ በሚጠራው ጊዜ ቆሞ ነበር። እ.ኤ.አ. ከ2021 ጀምሮ የሀገሪቱ ኢኮኖሚ በሶስተኛ ደረጃ ላይ ያለው በስመ እና አራተኛው ትልቁ በ ነው። በሰብአዊ ልማት መረጃ ጠቋሚ "በጣም ከፍተኛ" ደረጃ ላይ የተቀመጠችው ጃፓን ምንም እንኳን የህዝብ ቁጥር እየቀነሰች ቢሆንም ከአለም ከፍተኛ የህይወት ተስፋዎች አንዷ ነች። በአውቶሞቲቭ፣ በሮቦቲክስና በኤሌክትሮኒክስ ኢንዱስትሪዎች ውስጥ ዓለም አቀፋዊ መሪ የሆነችው ጃፓን ለሳይንስ እና ቴክኖሎጂ ከፍተኛ አስተዋጾ አበርክታለች። የጃፓን ባህል ታዋቂ የኮሚክ፣ አኒሜሽን እና የቪዲዮ ጌም ኢንዱስትሪዎችን የሚያጠቃልለው ጥበቡን፣ ምግብ ቤቱን፣ ሙዚቃውን እና ታዋቂ ባህሉን ጨምሮ በዓለም ዙሪያ በሰፊው ይታወቃል። ሥርወ ቃል የጃፓን የጃፓን ስም ካንጂ በመጠቀም የተጻፈ ሲሆን ኒፖን ወይም ኒዮን ይባላል። በ 8 ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ ጉዲፈቻ ከመውሰዷ በፊት ሀገሪቱ በቻይና ዋ ( ፣ በጃፓን በ 757 ወደ ተቀይሯል) እና በጃፓን ውስጥ ያማቶ በሚለው ስም ትታወቅ ነበር። የመጀመሪያው የሲኖ-ጃፓን የገጸ ባህሪያቱ ንባብ ኒፖን በባንክ ኖቶች እና በፖስታ ቴምብሮች ላይ ጨምሮ ለኦፊሴላዊ አገልግሎት ተመራጭ ነው። ኒዮን በተለምዶ በዕለት ተዕለት ንግግር ውስጥ ጥቅም ላይ ይውላል እና በኤዶ ክፍለ ጊዜ ውስጥ የጃፓን ፎኖሎጂ ለውጦችን ያንፀባርቃል። ገፀ ባህሪያቱ “የፀሀይ ምንጭ” ማለት ነው፣ እሱም የታዋቂው የምዕራቡ ዓለም “የፀሐይ መውጫ ምድር” ምንጭ ነው። "ጃፓን" የሚለው ስም በቻይንኛ አጠራር ላይ የተመሰረተ እና ከአውሮፓ ቋንቋዎች ጋር የተዋወቀው በጥንት ንግድ ነው። በ13ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ማርኮ ፖሎ ገፀ-ባህሪያትን ሲፓንጉ በማለት የቀደመውን ማንዳሪን ወይም ዉ ቻይንኛ አጠራር መዝግቧል። የድሮው ማላይኛ የጃፓን ፣ ጃፓንግ ወይም ጃፑን ስም ከደቡባዊ የባህር ዳርቻ የቻይና ቀበሌኛ ተወስዶ በደቡብ ምስራቅ እስያ የፖርቹጋል ነጋዴዎች አጋጥሟቸዋል ፣ ቃሉን በ 16 ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ ወደ አውሮፓ ያመጡት ። በእንግሊዘኛ የመጀመሪያው የስሙ እትም በ1577 በታተመ መጽሐፍ ላይ የተገኘ ሲሆን ስሙን በ1565 የፖርቹጋልኛ ፊደላት ተተርጉሞ ጂያፓን ብሎ ጻፈ። ክላሲካል ታሪክ ከክርስቶስ ልደት በፊት ከ1000 ዓክልበ. ጀምሮ፣ የያዮ ሰዎች ከከዩሹ ወደ ደሴቶች መግባት ጀመሩ፣ ከጆሞን ጋር እየተጣመሩ; በያዮ ዘመን እርጥበታማ የሩዝ እርባታ፣ አዲስ ዓይነት የሸክላ ስራ እና ከቻይና እና ኮሪያ የብረታ ብረት ስራዎችን ጨምሮ ልምምዶችን ማስተዋወቅ ታየ። በአፈ ታሪክ መሰረት፣ ንጉሠ ነገሥት ጂሙ (የአማተራሱ የልጅ ልጅ) በ660 ዓክልበ ጃፓን ውስጥ ቀጣይነት ያለው የንጉሠ ነገሥት መስመር የጀመረ መንግሥት መሠረተ። ጃፓን በ 111 ዓ.ም በተጠናቀቀው የሃን ቻይንኛ መጽሐፍ ውስጥ በጽሑፍ ታሪክ ውስጥ ለመጀመሪያ ጊዜ ታየ። ቡድሂዝም በ 552 ከባኬጄ (የኮሪያ መንግሥት) ወደ ጃፓን ገባ ፣ ግን የጃፓን ቡድሂዝም እድገት በዋነኝነት በቻይና ተጽዕኖ ነበረው። ቀደምት ተቃውሞ ቢኖርም ቡድሂዝም በገዢው መደብ ተስፋፋ፣ እንደ ልዑል ሾቶኩ ያሉ ምስሎችን ጨምሮ፣ እና በአሱካ ጊዜ ጀምሮ ሰፊ ተቀባይነትን አግኝቷል። እ.ኤ.አ. በ 645 የተካሄደው የታይካ ሪፎርም በጃፓን ያሉትን ሁሉንም መሬት በብሔራዊ ደረጃ በማውጣት በአርኪዎች መካከል እኩል እንዲከፋፈል እና የቤተሰብ መዝገብ እንዲጠናቀር ትእዛዝ ሰጠ ። ለአዲሱ የግብር ስርዓት መሠረት። የ672 የጂንሺን ጦርነት፣ በልዑል ኦማማ እና በእህቱ ልጅ በልዑል ኦቶሞ መካከል የተደረገው ደም አፋሳሽ ግጭት፣ ለቀጣይ አስተዳደራዊ ማሻሻያ ትልቅ መንስዔ ሆነ። እነዚህ ማሻሻያዎች የተጠናቀቁት የታይሆ ኮድን በማወጅ ሲሆን ይህም ያሉትን ህጎች በማጠናከር የማዕከላዊ እና የበታች የአካባቢ መንግስታትን መዋቅር አቋቋመ። እነዚህ የህግ ማሻሻያዎች የሪትሱሪዮ ግዛትን ፈጠሩ፣ የቻይና አይነት የተማከለ የመንግስት ስርዓት ለግማሽ ሺህ ዓመት በቦታው ላይ ቆይቷል። የናራ ጊዜ በሄይጆ-ኪዮ (በአሁኑ ናራ) የሚገኘውን ኢምፔሪያል ፍርድ ቤት ያማከለ የጃፓን መንግስት መፈጠሩን ያመለክታል። ወቅቱ የኮጂኪ እና ኒዮን ሾኪ መጠናቀቅ፣ እንዲሁም በቡዲስት አነሳሽነት የጥበብ ስራ እና ስነ-ህንፃ በማዳበር አዲስ የስነ-ፅሁፍ ባህል በመታየቱ ይታወቃል። እ.ኤ.አ. በ 735-737 የተከሰተው የፈንጣጣ ወረርሽኝ ከጃፓን ህዝብ አንድ ሶስተኛውን እንደገደለ ይታመናል። እ.ኤ.አ. በ 784 ንጉሠ ነገሥት ካንሙ ዋና ከተማውን አዛውሮ በ 794 በሄያን-ኪዮ (በዛሬዋ ኪዮቶ) ላይ ሰፈረ። የሙራሳኪ ሺኪቡ የጄንጂ ተረት እና የጃፓን ብሔራዊ መዝሙር "ኪሚጋዮ" ግጥሞች የተጻፉት በዚህ ጊዜ ነው የፊውዳል ዘመን የጃፓን ፊውዳል ዘመን የሳሙራይ ተዋጊዎች ገዥ መደብ ብቅ ማለት እና የበላይነት ይታወቅ ነበር። እ.ኤ.አ. በ 1185 በጄንፔ ጦርነት የታይራ ጎሳ ሽንፈትን ተከትሎ ሳሙራይ ሚናሞቶ ኖ ዮሪቶሞ በካማኩራ ወታደራዊ መንግስት አቋቋመ። ዮሪቶሞ ከሞተ በኋላ፣ የሆጆ ጎሳ ለሾጉን ገዥዎች ሆነው ወደ ስልጣን መጡ። የዜን የቡድሂዝም ትምህርት ቤት በካማኩራ ጊዜ ከቻይና ተዋወቀ እና በሳሙራይ ክፍል ዘንድ ታዋቂ ሆነ። የካማኩራ ጦር በ 1274 እና 1281 የሞንጎሊያውያን ወረራዎችን ከለከለ በኋላ ግን በንጉሠ ነገሥት ጎ-ዳይጎ ተወገደ። በሙሮማቺ ዘመን ጀምሮ ጎ-ዳይጎ በ1336 በአሺካጋ ታካውጂ ተሸንፏል።የተተካው አሺካጋ ሾጉናቴ የፊውዳል የጦር አበጋዞችን (ዳይሚዮ) መቆጣጠር ተስኖት በ1467 የእርስ በርስ ጦርነት ተጀመረ፣ የመቶ አመት የዘለቀው የሴንጎኩ ዘመን (የተከፈተ)። "ጦርነት ግዛቶች"). በ16ኛው መቶ ክፍለ ዘመን የፖርቹጋል ነጋዴዎች እና የየየሱሳውያን ሚስዮናውያን ጃፓን ለመጀመሪያ ጊዜ በጃፓን እና በምዕራቡ ዓለም መካከል ቀጥተኛ የንግድ እና የባህል ልውውጥ ጀመሩ። ኦዳ ኖቡናጋ ብዙ ሌሎች ዳይሚዮዎችን ለማሸነፍ የአውሮፓ ቴክኖሎጂን እና የጦር መሳሪያዎችን ተጠቅሟል፤ የስልጣን መጠናከር የጀመረው የአዙቺ–ሞሞያማ ጊዜ ተብሎ ይጠራ ነበር። እ.ኤ.አ. በ 1582 ኖቡናጋ ከሞተ በኋላ ፣ ተተኪው ቶዮቶሚ ሂዴዮሺ በ 1590 ዎቹ መጀመሪያ ላይ ሀገሪቱን አንድ በማድረግ በ 1592 እና 1597 ሁለት ያልተሳካ የኮሪያ ወረራዎችን ጀመረ ። ቶኩጋዋ ኢያሱ የሂዴዮሺ ልጅ ቶዮቶሚ ሂዲዮሪ አስተዳዳሪ ሆኖ አገልግሏል እና ቦታውን የፖለቲካ እና ወታደራዊ ድጋፍ ለማግኘት ተጠቅሞበታል። ግልጽ ጦርነት በፈነዳበት ጊዜ ኢያሱ በሴኪጋሃራ ጦርነት በ1600 ተቀናቃኝ የሆኑትን ጎሳዎችን ድል አደረገ። በ1603 በንጉሠ ነገሥት ጎ ዮዚ ተሾመ ሾጉን ተሾመ እና በኤዶ (በአሁኑ ቶኪዮ) የቶኩጋዋ ሾጉናቴ አቋቋመ። ሾጉናቴው ቡክ ሾሃቶን ጨምሮ እርምጃዎችን አውጥቷል፣ ራሱን ችሎ የሚመራውን ዳይሚዮ ለመቆጣጠር እንደ የሥነ ምግባር ደንብ እና በ1639 የገለልተኛ ሳኮኩ (“የተዘጋ አገር”) ፖሊሲ ለሁለት ተኩል ምዕተ-አመታት የዘለቀው የኢዶ ዘመን (ኤዶ ዘመን) ተብሎ የሚታወቀውን አስጨናቂ የፖለቲካ አንድነት 1603-1868) የዘመናዊው የጃፓን ኢኮኖሚ እድገት የጀመረው በዚህ ጊዜ ውስጥ ሲሆን መንገዶችን እና የውሃ ማጓጓዣ መስመሮችን እንዲሁም የፋይናንስ መሳሪያዎችን እንደ የወደፊት ኮንትራቶች, የባንክ እና የኦሳካ ሩዝ ደላሎች መድን. የምዕራባውያን ሳይንሶች (ራንጋኩ) ጥናት በናጋሳኪ ውስጥ ከደች ግዛት ጋር በመገናኘት ቀጥሏል. የኢዶ ክፍለ ጊዜ ኮኩጋኩ ("ብሔራዊ ጥናቶች") በጃፓኖች የጃፓን ጥናት ፈጠረ ዘመናዊው ዘመን በ 1854 ኮሞዶር ማቲው ሲ ፔሪ እና የዩናይትድ ስቴትስ የባህር ኃይል "ጥቁር መርከቦች" ጃፓን በካናጋዋ ስምምነት ለውጭው ዓለም እንዲከፈት አስገደዱ. ከዚያ በኋላ ከሌሎች ምዕራባውያን አገሮች ጋር የተደረጉ ተመሳሳይ ስምምነቶች ኢኮኖሚያዊ እና ፖለቲካዊ ቀውሶችን አስከትለዋል. የሹጉን መልቀቂያ የቦሺን ጦርነት እና በንጉሠ ነገሥቱ ሥር (የሜጂ ተሐድሶ) ሥር የተዋሃደ የተማከለ መንግሥት እንዲቋቋም አድርጓል። የምዕራባውያን የፖለቲካ፣ የፍትህ እና ወታደራዊ ተቋማትን በመቀበል፣ ካቢኔው የፕራይቪ ካውንስልን አደራጅቷል፣ የሜጂ ህገ መንግስት አስተዋወቀ እና የኢምፔሪያል አመጋገብን አሰባስቧል። በሜጂ ዘመን የጃፓን ኢምፓየር በእስያ እጅግ የበለፀገች ሀገር ሆና እና በኢንዱስትሪ የበለፀገች የአለም ኃያል ሆና ወታደራዊ ግጭትን በመከተል የተፅዕኖ ግዛቷን አስፋች። በአንደኛው የሲኖ-ጃፓን ጦርነት እና የሩስያ-ጃፓን ጦርነት ጃፓን ታይዋንን፣ ኮሪያን እና የሳክሃሊን ደቡባዊ አጋማሽን ተቆጣጠረች የጃፓን ህዝብ በ1873 ከ35 ሚሊዮን በእጥፍ አድጓል። እ.ኤ.አ. በ1935 ሚሊዮን ወደ ከተማ መስፋፋት ትልቅ ለውጥ አምጥቷል።በ20ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ የታይሾ ዲሞክራሲ በመስፋፋት እና በወታደራዊ ሃይል የተጋረደበት ወቅት ታይቷል። አንደኛው የዓለም ጦርነት ከድል አድራጊዎቹ አጋሮች ጎን የተቀላቀለችው ጃፓን በፓስፊክ ውቅያኖስ እና በቻይና የሚገኙ የጀርመን ንብረቶችን እንድትይዝ አስችሏታል። እ.ኤ.አ. በ1920ዎቹ ወደ ስታቲዝም የፖለቲካ ለውጥ ፣ የ1923 ታላቁን የቶኪዮ የመሬት መንቀጥቀጥ ተከትሎ ህገ-ወጥነት የታየበት ወቅት፣ የፖለቲካ ተቃውሞን የሚቃወሙ ህጎች መውጣታቸውን እና ተከታታይ የመፈንቅለ መንግስት ሙከራዎችን ተመልክተዋል። ይህ ሂደት እ.ኤ.አ. በ1930ዎቹ የተፋጠነ ሲሆን ይህም ለሊበራል ዴሞክራሲ ጠላትነት እና በእስያ ውስጥ ለመስፋፋት የሚተጉ በርካታ አክራሪ ብሔርተኛ ቡድኖችን ፈጠረ። በ 1931 ጃፓን ማንቹሪያን ወረረች እና ተቆጣጠረች; ወረራውን ዓለም አቀፍ ውግዘት ተከትሎ ከሁለት ዓመት በኋላ ከሊግ ኦፍ ኔሽን አባልነት ለቀቀ። እ.ኤ.አ. በ 1936 ጃፓን ከናዚ ጀርመን ጋር የፀረ-ኮንተርን ስምምነት ፈረመ ። እ.ኤ.አ. የ 1940 የሶስትዮሽ ስምምነት ከአክሲስ ሀይሎች አንዱ እንዲሆን አድርጎታል።የጃፓን ኢምፓየር ሁለተኛውን የሲኖ-ጃፓን ጦርነት በማባባስ ሌሎች የቻይናን ክፍሎች በ1937 ወረረ። እ.ኤ.አ. በ 1940 ኢምፓየር የፈረንሳይ ኢንዶቺናን ወረረ ፣ ከዚያ በኋላ ዩናይትድ ስቴትስ በጃፓን ላይ የነዳጅ ማዕቀብ ጣለች። እ.ኤ.አ. በታህሳስ 7-8፣ 1941 የጃፓን ጦር በፐርል ሃርበር እንዲሁም በእንግሊዝ ጦር በማላያ፣ ሲንጋፖር እና ሆንግ ኮንግ እና ሌሎችም በሁለተኛው የዓለም ጦርነት በፓስፊክ ውቅያኖስ ላይ ድንገተኛ ጥቃቶችን ፈጽሟል። በጦርነቱ ወቅት በጃፓን በተያዘችባቸው አካባቢዎች፣ በአካባቢው ነዋሪዎች ላይ በርካታ ጥቃቶች ተፈጽመዋል፣ ብዙዎቹም ወደ ወሲባዊ ባርነት ተገደዋል። በሚቀጥሉት አራት ዓመታት ውስጥ የተባበሩት መንግስታት ድሎች በሶቪየት ወረራ የማንቹሪያ እና በ 1945 በሂሮሺማ እና ናጋሳኪ የአቶሚክ ቦምብ ፍንዳታ ከተጠናቀቁ በኋላ ጃፓን ያለ ምንም ቅድመ ሁኔታ እጅ ለመስጠት ተስማማች። ጦርነቱ ጃፓን ቅኝ ግዛቶቿን እና በሚሊዮኖች የሚቆጠሩ ህይወቶቿን አስከፍሏታል። የተባበሩት መንግስታት (በዩናይትድ ስቴትስ የሚመራው) በሚሊዮን የሚቆጠሩ የጃፓን ሰፋሪዎች ከቀድሞ ቅኝ ግዛቶቻቸው እና ወታደራዊ ካምፖች በመላው እስያ በመመለስ የጃፓን ኢምፓየርን እና በወረራቸዉ ግዛቶች ላይ ያለውን ተጽእኖ በማጥፋት ነበር። አጋሮቹ የጃፓን መሪዎች በጦር ወንጀሎች ክስ ለመመስረት ዓለም አቀፍ የሩቅ ምስራቅ ወታደራዊ ፍርድ ቤትን ጠሩ። እ.ኤ.አ. በ 1947 ጃፓን የሊበራል ዲሞክራሲያዊ አሠራሮችን የሚያጎላ አዲስ ሕገ መንግሥት አፀደቀች። በ1952 የተባበሩት መንግስታት የሳን ፍራንሲስኮ ስምምነት አብቅቷል እና ጃፓን በ1956 የተባበሩት መንግስታት አባል እንድትሆን ተፈቀደላት። ከፍተኛ እድገት ያስመዘገበችበት ወቅት ጃፓን በዓለም ሁለተኛዋ ትልቁ ኢኮኖሚ እንድትሆን አድርጓታል። ይህ በ1990ዎቹ አጋማሽ ላይ የንብረት ዋጋ አረፋ ብቅ ካለ በኋላ፣ “የጠፋው አስርት ዓመት” ላይ አብቅቷል። እ.ኤ.አ. መጋቢት 11 ቀን 2011 ጃፓን በታሪኳ ከታዩት የመሬት መንቀጥቀጦች አንዱ የሆነውን የፉኩሺማ ዳይቺ የኒውክሌር አደጋ አስከትሏል። እ.ኤ.አ. ግንቦት 1 ቀን 2019 አፄ አኪሂቶ ከስልጣን ከተወገዱ በኋላ ልጁ ናሩሂቶ ንጉሠ ነገሥት ሆነ ፣ የሪዋ ዘመን ጀምሮ የመሬት አቀማመጥ ጃፓን 6,852 ደሴቶችን ያቀፈች ሲሆን በእስያ ፓሲፊክ የባህር ዳርቻ ላይ ይገኛሉ። ከ3,000 ኪሎ ሜትር በላይ (1,900 ማይል) በሰሜን ምስራቅ - ደቡብ ምዕራብ ከኦክሆትስክ ባህር እስከ ምስራቅ ቻይና ባህር ይዘልቃል። ከሰሜን እስከ ደቡብ ያሉት አምስት ዋና ዋና ደሴቶች ሆካይዶ፣ ሆንሹ፣ ሺኮኩ፣ ኪዩሹ እና ኦኪናዋ ናቸው። ኦኪናዋን የሚያካትቱት የሪዩኩ ደሴቶች ከኪዩሹ በስተደቡብ የሚገኙ ሰንሰለት ናቸው። የናንፖ ደሴቶች ከጃፓን ዋና ደሴቶች በስተደቡብ እና በምስራቅ ይገኛሉ። አንድ ላይ ሆነው ብዙውን ጊዜ የጃፓን ደሴቶች በመባል ይታወቃሉ. ከ 2019 ጀምሮ የጃፓን ግዛት 377,975.24 ኪ.ሜ. (145,937.06 ካሬ ማይል) ነው። ጃፓን በ29,751 ኪሜ (18,486 ማይል) ላይ በዓለም ላይ ስድስተኛው ረጅሙ የባህር ዳርቻ አላት። ራቅ ካሉ ደሴቶችዋ የተነሳ ጃፓን 4,470,000 ኪሜ2 (1,730,000 ስኩዌር ማይል) የሚሸፍን ከዓለም ስምንተኛ ትልቅ ልዩ የኢኮኖሚ ዞን አላት። የጃፓን ደሴቶች 66.4% ደኖች ፣ 12.8% ግብርና እና 4.8% የመኖሪያ ናቸው። በዋነኛነት ወጣ ገባ እና ተራራማ መሬት ለመኖሪያ የተገደበ ነው። ስለዚህ ለመኖሪያ ምቹ የሆኑ ዞኖች፣ በተለይም በባሕር ዳርቻዎች፣ በጣም ከፍተኛ የሕዝብ ብዛት አላቸው፡ ጃፓን በሕዝብ ብዛት 40ኛዋ ነች። ሆንሹ እ.ኤ.አ. ከ2010 ጀምሮ በ450 ሰዎች/2 (1,200/ስኩዌር ማይል) ከፍተኛውን የህዝብ ጥግግት ያላት ሲሆን ሆካይዶ ከ2016 ጀምሮ ዝቅተኛው የ64.5 ሰዎች/2 ነው። መሬት (ኡሜትቴቺ). የቢዋ ሀይቅ ጥንታዊ ሀይቅ እና የሀገሪቱ ትልቁ የንፁህ ውሃ ሀይቅ ነው። ጃፓን በፓሲፊክ የእሳት አደጋ ቀለበት አጠገብ ስላለች ለመሬት መንቀጥቀጥ፣ ሱናሚ እና የእሳተ ገሞራ ፍንዳታ በጣም የተጋለጠች ነች። በ2016 የአለም ስጋት መረጃ ጠቋሚ ሲመዘን 17ኛው ከፍተኛ የተፈጥሮ አደጋ ስጋት አላት። ጃፓን 111 ንቁ እሳተ ገሞራዎች አሏት። አውዳሚ የመሬት መንቀጥቀጦች, ብዙውን ጊዜ ሱናሚ ያስከትላሉ, በእያንዳንዱ ክፍለ ዘመን ብዙ ጊዜ ይከሰታሉ; እ.ኤ.አ. በ 1923 የቶኪዮ የመሬት መንቀጥቀጥ ከ 140,000 በላይ ሰዎችን ገድሏል ። የቅርብ ጊዜ ዋና ዋና መንቀጥቀጦች እ.ኤ.አ. የ1995 ታላቁ የሃንሺን የመሬት መንቀጥቀጥ እና የ2011 የቶሆኩ የመሬት መንቀጥቀጥ ትልቅ ሱናሚ የቀሰቀሰ ነው። የአየር ንብረት የጃፓን የአየር ንብረት በአብዛኛው ሞቃታማ ነው ነገር ግን ከሰሜን ወደ ደቡብ በጣም ይለያያል. ሰሜናዊው ጫፍ ሆካይዶ እርጥበታማ አህጉራዊ የአየር ንብረት አለው ረጅም፣ ቀዝቃዛ ክረምት እና በጣም ሞቃታማ እና ቀዝቃዛ የበጋ። የዝናብ መጠን ከባድ አይደለም, ነገር ግን ደሴቶቹ ብዙውን ጊዜ በክረምት ውስጥ ጥልቅ የበረዶ ዳርቻዎች ይገነባሉ. በሆንሹ ምዕራባዊ የባህር ዳርቻ ላይ ባለው የጃፓን ባህር ውስጥ ፣ የሰሜን ምዕራብ የክረምት ነፋሶች በክረምት ወቅት ከባድ በረዶ ያመጣሉ ። በበጋ ወቅት ክልሉ አንዳንድ ጊዜ በጠላት ምክንያት ከፍተኛ ሙቀት ያጋጥመዋል. የመካከለኛው ሃይላንድ ዓይነተኛ የውስጥ እርጥበታማ አህጉራዊ የአየር ንብረት አለው፣ በበጋ እና በክረምት መካከል ትልቅ የሙቀት ልዩነት አለው። የቹጎኩ እና የሺኮኩ ክልሎች ተራሮች የሴቶ ኢንላንድ ባህርን ከወቅታዊ ንፋስ ይከላከላሉ፣ ይህም አመቱን ሙሉ ቀላል የአየር ሁኔታን ያመጣል። የፓስፊክ የባህር ዳርቻ በደቡብ ምስራቅ ወቅታዊ ንፋስ ምክንያት መለስተኛ ክረምት የሚያጋጥመው እርጥበት አዘል ሞቃታማ የአየር ጠባይ አለው። የሪዩኪዩ እና የናንፖ ደሴቶች ሞቃታማ የአየር ጠባይ ያላቸው፣ ሞቃታማ ክረምት እና ሞቃታማ በጋ አላቸው። በተለይም በዝናብ ወቅት የዝናብ መጠን በጣም ከባድ ነው። ዋናው የዝናብ ወቅት በኦኪናዋ በግንቦት መጀመሪያ ላይ ይጀምራል, እና የዝናብ ፊት ቀስ በቀስ ወደ ሰሜን ይንቀሳቀሳል. በበጋ መጨረሻ እና በመጸው መጀመሪያ ላይ, አውሎ ነፋሶች ብዙውን ጊዜ ከባድ ዝናብ ያመጣሉ. የአካባቢ ጥበቃ ሚኒስቴር እንደገለጸው የዝናብ መጠን መጨመር እና የአየር ሙቀት መጨመር በግብርና ኢንዱስትሪ እና በሌሎች አካባቢዎች ላይ ችግር ፈጥሯል. በጃፓን እስካሁን የተለካው ከፍተኛው የሙቀት መጠን 41.1°) በጁላይ 23፣ 2018 ተመዝግቧል እና በነሐሴ 17፣ 2020 ተደግሟል። ብዝሃ ህይወት ጃፓን የደሴቶቹን የአየር ንብረት እና ጂኦግራፊ የሚያንፀባርቁ ዘጠኝ የደን አከባቢዎች አሏት። በሪዩኪዩ እና ቦኒን ደሴቶች ውስጥ ከሚገኙት ከንዑስትሮፒካል እርጥበታማ ሰፊ ቅጠል ደኖች እስከ መካከለኛው ሰፊ ቅጠል እና ድብልቅ ደኖች በዋና ደሴቶች መለስተኛ የአየር ጠባይ ክልሎች እስከ ሰሜናዊ ደሴቶች ቅዝቃዜና የክረምት ክፍሎች ድረስ መካከለኛ ሾጣጣ ደኖች ይገኛሉ። ጃፓን ከ90,000 በላይ የዱር አራዊት ዝርያዎች እንዳሏት እ.ኤ.አ. በ2019 ቡናማ ድብ፣ የጃፓን ማካክ፣ የጃፓን ራኩን ውሻ፣ ትንሹ የጃፓን የመስክ አይጥ እና የጃፓን ግዙፉ ሳላማንደርን ጨምሮ። ጠቃሚ የሆኑ የእፅዋት እና የእንስሳት አካባቢዎችን እንዲሁም 52 ራምሳር ረግረጋማ ቦታዎችን ለመጠበቅ ትልቅ የብሔራዊ ፓርኮች መረብ ተቋቁሟል። አራት ቅርሶች በዩኔስኮ የዓለም ቅርስ መዝገብ ውስጥ ገብተው አስደናቂ የተፈጥሮ እሴታቸው ተመዝግቧል ከሁለተኛው የዓለም ጦርነት በኋላ ፈጣን የኢኮኖሚ ዕድገት በነበረበት ወቅት የአካባቢ ጥበቃ ፖሊሲዎች በመንግስት እና በኢንዱስትሪ ኮርፖሬሽኖች ዝቅተኛ ነበሩ; በውጤቱም, በ 1950 ዎቹ እና 1960 ዎቹ ውስጥ የአካባቢ ብክለት በስፋት ተስፋፍቷል. እየጨመረ ለሚሄደው ስጋት ምላሽ በመስጠት፣ በ1970 መንግሥት የአካባቢ ጥበቃ ሕጎችን አስተዋወቀ። በ1973 የተከሰተው የነዳጅ ቀውስ ጃፓን ባላት የተፈጥሮ ሀብት እጥረት ምክንያት የኃይል አጠቃቀምን አበረታቷል። ጃፓን አንድ ሀገር ለአካባቢ ጥበቃ ዘላቂነት ያለውን ቁርጠኝነት በሚለካው በ2018 የአካባቢ አፈፃፀም መረጃ ጠቋሚ 20ኛ ደረጃ ላይ ተቀምጣለች። ጃፓን በአለም አምስተኛዋ የካርቦን ዳይኦክሳይድ ልቀት ነች። የ1997 የኪዮቶ ፕሮቶኮል አዘጋጅ እና ፈራሚ ጃፓን የካርቦን ዳይኦክሳይድ ልቀትን የመቀነስ እና የአየር ንብረት ለውጥን ለመግታት ሌሎች እርምጃዎችን ለመውሰድ የስምምነት ግዴታ አለባት። እ.ኤ.አ. በ 2020 የጃፓን መንግስት በ 2050 የካርቦን-ገለልተኛነት ኢላማ መሆኑን አስታውቋል ። የአካባቢ ጉዳዮች የከተማ አየር ብክለትን ( ፣ የታገዱ ጥቃቅን እና መርዛማ ንጥረነገሮች) ፣ የቆሻሻ አያያዝ ፣ የውሃ መውጣቱን ፣ የተፈጥሮ ጥበቃን ፣ የአየር ንብረት ለውጥን ፣ የኬሚካል አስተዳደርን እና ዓለም አቀፍ ኮርፖሬሽንን ያጠቃልላል ። - ለጥበቃ ሥራ። ጃፓን የንጉሠ ነገሥቱ ሥልጣን በሥነ ሥርዓት ሚና የተገደበበት አሃዳዊ መንግሥት እና ሕገ መንግሥታዊ ንግሥና ነው። በምትኩ የአስፈፃሚ ስልጣኑ በጃፓን ጠቅላይ ሚኒስትር እና ሉዓላዊነታቸው የጃፓን ህዝብ በሆነው ካቢኔያቸው ነው። ናሩሂቶ የጃፓን ንጉሠ ነገሥት ነው፣ አባቱን አኪሂቶን በ2019 የ ዙፋን ሲይዝ ተተኩ።የጃፓን የሕግ አውጭ አካል ብሔራዊ አመጋገብ፣ የሁለት ምክር ቤት ፓርላማ ነው። በየአራት ዓመቱ በሕዝብ ድምፅ የሚመረጥ ወይም ሲፈርስ 465 ወንበሮች ያሉት የታችኛው የሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት እና 245 መቀመጫዎች ያሉት ከፍተኛ የምክር ቤት አባላት ያሉት ሲሆን በሕዝብ የተመረጡ አባላቱ ለስድስት ዓመታት ያገለግላሉ። ከ 18 ዓመት በላይ ለሆኑ አዋቂዎች ሁሉን አቀፍ ምርጫ አለ, ለሁሉም የተመረጡ ቢሮዎች በሚስጥር ድምጽ መስጠት. ጠቅላይ ሚኒስትሩ የመንግስት ርዕሰ መስተዳድር ሆነው የመሾም እና የማሰናበት ስልጣን ያለው ሲሆን ከአመጋገብ አባላት መካከል ከተሰየመ በኋላ በንጉሠ ነገሥቱ ይሾማል። ፉሚዮ ኪሺዳ የጃፓን ጠቅላይ ሚኒስትር; እ.ኤ.አ. በ 2021 የሊበራል ዴሞክራቲክ ፓርቲ አመራር ምርጫን በማሸነፍ ሥራውን ጀመሩ ። በታሪክ በቻይና ህግ ተጽእኖ ስር የነበረው የጃፓን የህግ ስርዓት በኤዶ ዘመን ራሱን ችሎ እንደ ኩጂካታ ኦሳዳሜጋኪ ባሉ ፅሁፎች አደገ። ከ 19 ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ጀምሮ የፍትህ ስርዓቱ በአውሮፓ የሲቪል ህግ ላይ በተለይም በጀርመን ላይ የተመሰረተ ነው. እ.ኤ.አ. በ 1896 ጃፓን በጀርመን ቡርገርሊች ጌሴትዝቡች ላይ የተመሠረተ የሲቪል ኮድ አቋቁማለች ፣ እሱም ከሁለተኛው የዓለም ጦርነት በኋላ ማሻሻያዎችን አድርጓል ። እ.ኤ.አ. በሕግ የተደነገገው ሕግ የሚመነጨው ከሕግ አውጪው ነው፣ ሕገ መንግሥቱም ንጉሠ ነገሥቱ ሕግን የመቃወም ሥልጣን ሳይሰጡ በአመጋገብ የወጡትን ሕግ እንዲያውጁ ይደነግጋል። የጃፓን ሕግ ዋና አካል ስድስት ኮዶች ይባላል። የጃፓን የፍርድ ቤት ሥርዓት በአራት መሠረታዊ ደረጃዎች የተከፈለ ነው፡ ጠቅላይ ፍርድ ቤት እና ሦስት የሥር ፍርድ ቤቶች የአስተዳደር ክፍሎች የውጭ ግንኙነት እ.ኤ.አ. ከ1956 ጀምሮ የተባበሩት መንግስታት ድርጅት አባል ሀገር የሆነችው ጃፓን የፀጥታው ምክር ቤት ማሻሻያ ከሚፈልጉት 4 ሀገራት አንዷ ነች። ጃፓን የ 7፣ እና "" አባል ስትሆን በምስራቅ እስያ የመሪዎች ጉባኤ ተሳታፊ ነች። እ.ኤ.አ. በ2014 9.2 ቢሊዮን ዶላር በመለገስ ከአለም አምስተኛዋ ትልቅ ለጋሽ ናት። ጃፓን ከዩናይትድ ስቴትስ ጋር የጠበቀ ኢኮኖሚያዊ እና ወታደራዊ ግንኙነት ያላት ሲሆን ከሱ ጋር የጸጥታ አጋርነትን ትጠብቃለች። ዩናይትድ ስቴትስ ለጃፓን የወጪ ንግድ ዋና ገበያ እና የጃፓን የውጭ ምርቶች ዋና ምንጭ ናት ፣ እናም ሀገሪቱን ለመከላከል ቁርጠኛ ነች ፣ በጃፓን ወታደራዊ ሰፈሮች ። ጃፓን የኳድሪተራል ሴኪዩሪቲ ውይይት (በተለምዶ “ኳድ”) አባል ነች፣ እ.ኤ.አ. በ2017 የተሻሻለው የባለብዙ ወገን የደህንነት ትብብር የቻይናን ተፅእኖ በህንድ-ፓሲፊክ ክልል ውስጥ ለመገደብ ከአሜሪካ ፣አውስትራሊያ እና ህንድ ጋር በመሆን ነባሩን የሚያንፀባርቅ ነው። ግንኙነቶች እና የትብብር ቅጦች. ጃፓን ከደቡብ ኮሪያ ጋር የነበራት ግንኙነት በታሪክ የሻከረ ነበር ምክንያቱም ጃፓን በጃፓን ቅኝ ግዛት ወቅት በኮሪያውያን ላይ ባደረገችው አያያዝ በተለይም በሴቶች ምቾት ጉዳይ። እ.ኤ.አ. በ2015 ጃፓን ከደቡብ ኮሪያ ጋር ያለውን የምቾት የሴቶች አለመግባባት ለመፍታት መደበኛ ይቅርታ በመጠየቅ እና በህይወት ላሉ አጽናኝ ሴቶች ገንዘብ በመክፈል ተስማምታለች። ከ2019 ጀምሮ ጃፓን የኮሪያ ሙዚቃ ()፣ ቴሌቪዥን (ኬ-ድራማስ) እና ሌሎች የባህል ምርቶች ዋና አስመጪ ናት። ጃፓን ከጎረቤቶቿ ጋር በተለያዩ የግዛት ውዝግብ ውስጥ ትገኛለች። ጃፓን እ.ኤ.አ. በ 1945 በሶቪየት ዩኒየን የተያዙትን የደቡባዊ ኩሪል ደሴቶችን ሩሲያ ለመቆጣጠር ትወዳደራለች ። ደቡብ ኮሪያ የሊያንኮርት ሮክስን መቆጣጠሩ በጃፓን እንደተነገረው ተቀባይነት አላገኘም ። ጃፓን በሴንካኩ ደሴቶች እና በኦኪኖቶሪሺማ ሁኔታ ላይ ከቻይና እና ታይዋን ጋር ያለውን ግንኙነት አሻከረ። እ.ኤ.አ. በ 2022 ጃፓን ከታይላንድ እና ከታላቋ ብሪታንያ እና ሰሜን አየርላንድ ጋር ለመከላከያ ስምምነቶች ተስማምታለች። ጃፓን በአለም አቀፍ የሰላም መረጃ ጠቋሚ 2020 ሁለተኛዋ ከፍተኛ ደረጃ ያለው የእስያ ሀገር ነች።ጃፓን በዓለም ላይ ካሉት ከማንኛውም ሀገር ወታደራዊ በጀቶች አንዷን ትይዛለች። የሀገሪቱ ጦር (የጃፓን የራስ መከላከያ ሃይሎች) በጃፓን ህገ መንግስት አንቀፅ 9 የተገደበ ሲሆን ይህም ጃፓን በአለም አቀፍ አለመግባባቶች ጦርነት የማወጅ ወይም ወታደራዊ ሃይል የመጠቀም መብቷን ይጥላል። ወታደሩ የሚተዳደረው በመከላከያ ሚኒስቴር ሲሆን በዋናነት የጃፓን ምድር መከላከያ ሃይል፣ የጃፓን የባህር ሃይል ራስን የመከላከል ሃይል እና የጃፓን አየር መከላከያ ሃይልን ያቀፈ ነው። ወታደሮቹን ወደ ኢራቅ እና አፍጋኒስታን ማሰማራቱ ከሁለተኛው የዓለም ጦርነት በኋላ የጃፓን ጦር ወደ ባህር ማዶ ሲጠቀም የመጀመሪያው ነው። የጃፓን መንግስት በፀጥታ ፖሊሲው ላይ የብሔራዊ ደህንነት ምክር ቤት መመስረትን፣ የብሄራዊ ደህንነት ስትራቴጂን ማፅደቅ እና የብሄራዊ መከላከያ መርሃ ግብር መመሪያዎችን ጨምሮ ለውጦችን ሲያደርግ ቆይቷል። በግንቦት 2014 ጠቅላይ ሚኒስትር ሺንዞ አቤ ጃፓን ከሁለተኛው የዓለም ጦርነት ማብቂያ በኋላ ያቆየችውን ስሜታዊነት ለመተው እና ለክልላዊ ደህንነት የበለጠ ሀላፊነት ለመውሰድ ትፈልጋለች ብለዋል ። ከቅርብ ጊዜ ወዲህ በተለይም ከሰሜን ኮሪያ እና ከቻይና ጋር ያለው ውጥረት በጄኤስዲኤፍ ሁኔታ እና ከጃፓን ማህበረሰብ ጋር ያለውን ግንኙነት በተመለከተ ክርክሩን ቀጥሏል። የሀገር ውስጥ ህግ አስከባሪ በጃፓን ውስጥ የአገር ውስጥ ደህንነት በዋናነት በፕሬፌክተራል ፖሊስ መምሪያዎች በብሔራዊ ፖሊስ ኤጀንሲ ቁጥጥር ስር ይሰጣል። ለፕሬፌክራል ፖሊስ መምሪያዎች ማዕከላዊ አስተባባሪ አካል እንደመሆኑ የብሔራዊ ፖሊስ ኤጀንሲ በብሔራዊ የህዝብ ደህንነት ኮሚሽን ነው የሚተዳደረው። የልዩ ጥቃት ቡድኑ ከግዛት-ደረጃ ፀረ-ሽጉጥ ጓዶች እና ከኤንቢሲ የሽብር ቡድኖች ጋር የሚተባበሩ ብሄራዊ ደረጃ የፀረ-ሽብርተኝነት ታክቲክ ክፍሎችን ያካትታል። የጃፓን የባህር ጠረፍ ጠባቂዎች በጃፓን ዙሪያ ያሉ የግዛት ውሀዎችን ይጠብቃሉ እና በኮንትሮባንድ ፣ በባህር ውስጥ የአካባቢ ወንጀሎች ፣ አደን ፣ የባህር ላይ ወንበዴዎች ፣ የስለላ መርከቦች ፣ ያልተፈቀደ የውጭ አሳ ማጥመጃ መርከቦች እና ህገ-ወጥ ስደት ላይ ክትትል እና ቁጥጥር እርምጃዎችን ይጠቀማል። የጦር መሳሪያ እና ሰይፍ ይዞታ ቁጥጥር ህግ የሲቪል ሽጉጥ፣ ጎራዴ እና ሌሎች የጦር መሳሪያዎች ባለቤትነትን በጥብቅ ይቆጣጠራል። እንደ የተባበሩት መንግስታት የአደንዛዥ ዕፅ እና የወንጀል ፅህፈት ቤት እ.ኤ.አ. በ 2018 ስታቲስቲክስን ሪፖርት ካደረጉት የተባበሩት መንግስታት አባል ሀገራት መካከል እንደ ግድያ ፣ ጠለፋ ፣ ወሲባዊ ጥቃት እና ዘረፋ ያሉ የጥቃት ወንጀሎች በጃፓን በጣም ዝቅተኛ ናቸው። ጃፓን በአለም አቀፍ ደረጃ በሶስተኛ ደረጃ ላይ ትገኛለች, ከአሜሪካ እና ከቻይና በመቀጠል, በስም , እና በአለም አራተኛ ትልቅ ብሄራዊ ኢኮኖሚ ከዩናይትድ ስቴትስ, ቻይና እና ህንድ በመግዛት አቅምን በመግዛት . እኩልነት እንደ 2019. ከ 2019 ጀምሮ የጃፓን የሠራተኛ ኃይል 67 ሚሊዮን ሠራተኞችን ያቀፈ ነበር። ጃፓን 2.4 በመቶ አካባቢ ዝቅተኛ የስራ አጥ ቁጥር አላት። እ.ኤ.አ. በ2017 16 ከመቶ የሚሆነው ህዝብ ከድህነት ወለል በታች ነበር።ጃፓን ዛሬ ከጠቅላላ የሀገር ውስጥ ምርት () ከፍተኛው የህዝብ እዳ ጥምርታ ያላት ሲሆን እ.ኤ.አ. በ2017 ከጠቅላላ የሀገር ውስጥ ምርት አንፃር ብሄራዊ ዕዳ 236 በመቶ ደርሷል። የጃፓን የን ከአለም ሶስተኛው ነው። - ትልቁ የመጠባበቂያ ገንዘብ (ከአሜሪካ ዶላር እና ከዩሮ በኋላ)። የጃፓን የወጪ ንግድ በ2018 ከጠቅላላ የሀገር ውስጥ ምርት 18.5% ደርሷል። እ.ኤ.አ. በ2019 የጃፓን ዋና የወጪ ገበያዎች ዩናይትድ ስቴትስ (19.8 በመቶ) እና ቻይና (19.1 በመቶ) ነበሩ። ዋና ወደ ውጭ የሚላከው የሞተር ተሽከርካሪዎች፣ የብረትና የብረት ውጤቶች፣ ሴሚኮንዳክተሮች እና የመኪና መለዋወጫዎች ናቸው። እ.ኤ.አ. በ2019 የጃፓን ዋና የማስመጫ ገበያዎች ቻይና (23.5 በመቶ)፣ ዩናይትድ ስቴትስ (11 በመቶ) እና አውስትራሊያ (6.3 በመቶ) ነበሩ። የጃፓን ዋና ምርቶች ማሽነሪዎች እና መሳሪያዎች፣ የቅሪተ አካል ነዳጆች፣ የምግብ እቃዎች፣ ኬሚካሎች እና ለኢንዱስትሪዎቿ የሚውሉ ጥሬ እቃዎች ናቸው። የጃፓን የካፒታሊዝም ልዩነት ብዙ የተለያዩ ገፅታዎች አሉት፡ የ ኢንተርፕራይዞች ተፅእኖ ፈጣሪ ናቸው፣ እና የህይወት ዘመን ስራ እና ከፍተኛ ደረጃ ላይ የተመሰረተ የስራ እድገት በጃፓን የስራ አካባቢ የተለመደ ነው። ጃፓን ትልቅ የትብብር ዘርፍ ያላት ሲሆን በዓለም ላይ ካሉት አስር ትላልቅ የህብረት ስራ ማህበራት ሦስቱ ያሉት ሲሆን ይህም ትልቁ የሸማቾች ህብረት ስራ ማህበር እና በአለም ላይ ትልቁ የግብርና ህብረት ስራ ማህበርን ጨምሮ እ.ኤ.አ. ለ2015–2016 በአለምአቀፍ ተወዳዳሪነት ሪፖርት ውስጥ ስድስተኛ ደረጃ ላይ ተቀምጧል ግብርና እና አሳ እ.ኤ.አ. በ2018 የጃፓን የግብርና ዘርፍ ከጠቅላላ የሀገር ውስጥ ምርት ውስጥ 1.2 በመቶውን ይይዛል።[የጃፓን መሬት 11.5% ብቻ ለእርሻ ተስማሚ ነው። በዚህ የእርሻ መሬት እጦት ምክንያት የእርከን ስርዓት በአነስተኛ ቦታዎች ላይ ለማርባት ያገለግላል. ይህ በዩኒት አካባቢ ከአለም ከፍተኛ የሰብል ምርት ደረጃ አንዱን ያስገኛል፣ እ.ኤ.አ. በ2018 የግብርና ራስን የመቻል መጠን 50% ገደማ ነው። የጃፓን አነስተኛ የግብርና ዘርፍ ከፍተኛ ድጎማ እና ጥበቃ የሚደረግለት ነው። አርሶ አደሮች ተተኪ ለማግኘት አስቸጋሪ በሆነበት ወቅት እያረጁ በመሆናቸው በግብርና ላይ ስጋት እየጨመረ መጥቷል። ጃፓን በ2016 ከተያዙ እና 3,167,610 ሜትሪክ ቶን አሳ በመያዝ ከአለም ሰባተኛ ደረጃ ላይ ተቀምጣለች፤ ይህም ካለፉት አስር አመታት አማካይ ዓመታዊ አማካይ 4,000,000 ቶን ቀንስ ነበር። ጃፓን በዓለም ላይ ካሉት ትላልቅ የዓሣ ማጥመጃ መርከቦች አንዷን ትይዛለች እና 15% የሚጠጋውን የዓለም አቀፉ ተሳፋሪዎችን ይሸፍናል ይህም የጃፓን ማጥመድ እንደ ቱና ያሉ የዓሣ ክምችቶችን እያሟጠጠ ነው የሚል ትችት አስከትሏል። ጃፓን የንግድ አሳ ነባሪዎችን በመደገፍ ውዝግብ አስነስቷል። ጃፓን ትልቅ የኢንዱስትሪ አቅም ያላት ሲሆን ለአንዳንድ "ትልቁ እና በቴክኖሎጂ የላቁ የሞተር ተሽከርካሪዎች፣ የማሽን መሳሪያዎች፣ ብረት እና ብረት ያልሆኑ ብረቶች፣ መርከቦች፣ ኬሚካል ንጥረ ነገሮች፣ ጨርቃ ጨርቅ እና የተሻሻሉ ምግቦች አምራቾች መኖሪያ ነች" የጃፓን የኢንዱስትሪ ዘርፍ በግምት ይይዛል። ከጠቅላላ የሀገር ውስጥ ምርት ውስጥ 27.5% የሀገሪቱ የማኑፋክቸሪንግ ምርት እ.ኤ.አ. በ2019 ከአለም ሶስተኛው ከፍተኛ ነው። ጃፓን እ.ኤ.አ. በ 2017 በዓለም ላይ በሦስተኛ ደረጃ ላይ የምትገኝ አውቶሞቢሎችን በማምረት ላይ ትገኛለች እና የዓለማችን ትልቁ የመኪና ኩባንያ ቶዮታ መኖሪያ ነች። የጃፓን የመርከብ ግንባታ ኢንዱስትሪ ከደቡብ ኮሪያ እና ከቻይና ውድድር ያጋጥመዋል; እ.ኤ.አ. በ 2020 የመንግስት ተነሳሽነት ይህንን ዘርፍ ወደ ውጭ የሚላኩ ምርቶችን ለማሳደግ ግብ አድርጎ ለይቷል። አገልግሎቶች እና ቱሪዝም የጃፓን የአገልግሎት ዘርፍ እ.ኤ.አ. በ 2019 ከጠቅላላው የኢኮኖሚ ውጤት 70 በመቶውን ይይዛል ። ባንክ ፣ ችርቻሮ ፣ ትራንስፖርት እና ቴሌኮሙኒኬሽን ሁሉም ዋና ዋና ኢንዱስትሪዎች ናቸው ፣ እንደ ቶዮታ ፣ ሚትሱቢሺ ፣ - ፣ ፣ ፣ እና ካሉ ኩባንያዎች ጋር በዓለም ላይ ካሉት ታላላቅ መካከል ተዘርዝሯል። ጃፓን በ2019 31.9 ሚሊዮን አለም አቀፍ ቱሪስቶችን ስቧል።ለገቢ ቱሪዝም ጃፓን በ2019 ከአለም 11ኛ ሆናለች።የ2017ቱ የጉዞ እና ቱሪዝም ተወዳዳሪነት ሪፖርት ጃፓንን ከ141 ሀገራት 4ኛ ደረጃ ላይ አስቀምጧታል፣ይህም በእስያ ከፍተኛው ነበር ሳይንስ እና ቴክኖሎጂ ጃፓን በሳይንሳዊ ምርምር በተለይም በተፈጥሮ ሳይንስ እና ምህንድስና ግንባር ቀደም ሀገር ነች። ሀገሪቱ በ2020 ብሉምበርግ ኢኖቬሽን ኢንዴክስ 12ኛ ደረጃ ላይ ትገኛለች እና በ2021 በአለምአቀፍ ኢኖቬሽን ኢንዴክስ 13ኛ ሆና በ2019 ከ 15ኛ ደረጃ ላይ ትገኛለች።ከአጠቃላይ የሀገር ውስጥ ምርት አንፃር የጃፓን የምርምር እና ልማት በጀት ከአለም ሁለተኛ ደረጃ ላይ ትገኛለች። ከ867,000 ተመራማሪዎች ጋር እ.ኤ.አ. በ2017 የ19 ትሪሊዮን የን የምርምር እና ልማት በጀትን በመጋራት ሀገሪቱ በፊዚክስ፣ በኬሚስትሪ ወይም በህክምና፣ እና በሶስት የፊልድ ሜዳሊያ ተሸላሚዎችን ሀያ ሁለት የኖቤል ተሸላሚዎችን አፍርታለች። ጃፓን በሮቦቲክስ ምርት እና አጠቃቀም ከአለም ቀዳሚ ስትሆን ከአለም የ2017 አጠቃላይ 55% ያቀረበች ናት። ጃፓን በነፍስ ወከፍ በሳይንስና በቴክኖሎጂ የተመራማሪዎች ቁጥር ከ1000 14 ያህሉ በአለም ሁለተኛ ደረጃ ላይ ትገኛለች። እንደ ደቡብ ኮሪያ እና ቻይና ባሉ ሀገራት ፉክክር ሲነሳ የጃፓን የሸማቾች ኤሌክትሮኒክስ ኢንዱስትሪ በአንድ ወቅት በዓለም ላይ ጠንካራው ተብሎ ይገመታል ። ይሁን እንጂ በጃፓን ውስጥ የቪዲዮ ጨዋታዎች ዋነኛ ኢንዱስትሪዎች ናቸው. እ.ኤ.አ. በ 2014 የጃፓን የሸማቾች ቪዲዮ ጌም ገበያ 9.6 ቢሊዮን ዶላር አስመዝግቧል ፣ በሞባይል ጌም 5.8 ቢሊዮን ዶላር ተገኝቷል ። እ.ኤ.አ. በ2015 ጃፓን ከቻይና፣ ዩናይትድ ስቴትስ እና ደቡብ ኮሪያ ብቻ በመቀጠል አራተኛዋ ትልቁ የፒሲ ጨዋታ ገበያ ሆናለች። የጃፓን ኤሮስፔስ ፍለጋ ኤጀንሲ የጃፓን ብሔራዊ የጠፈር ኤጀንሲ ነው; የጠፈር፣ የፕላኔቶች እና የአቪዬሽን ጥናቶችን ያካሂዳል እንዲሁም የሮኬቶችን እና ሳተላይቶችን እድገት ይመራል። በአለም አቀፉ የጠፈር ጣቢያ ተሳታፊ ነው፡ የጃፓን የሙከራ ሞጁል (ኪቦ) በስፔስ ሹትል ስብሰባ በረራዎች ወቅት ወደ ጣቢያው ተጨምሯል እ.ኤ.አ. አሰሳ የጨረቃ መሰረት መገንባት እና በ2030 የጠፈር ተመራማሪዎችን ማረፍን ያጠቃልላል። በ2007፣ የጨረቃ አሳሽ (ሴሌኖሎጂካል እና ኢንጂነሪንግ ኤክስፕሎረር) ከታንጋሺማ የጠፈር ማዕከል አስጀመረ። ከአፖሎ ፕሮግራም በኋላ ትልቁ የጨረቃ ተልዕኮ ዓላማው ስለ ጨረቃ አመጣጥ እና ዝግመተ ለውጥ መረጃ መሰብሰብ ነበር። አሳሹ በጥቅምት 4 ቀን 2007 የጨረቃ ምህዋር ውስጥ ገባ እና ሆን ብሎ ሰኔ 11 ቀን 2009 ጨረቃ ላይ ተከሰከሰ። መሠረተ ልማት ጃፓን በትራንስፖርት መሠረተ ልማት ላይ ብዙ ኢንቨስት አድርጋለች። አገሪቱ በግምት 1,200,000 ኪሎ ሜትር (750,000 ማይል) መንገድ ከ1,000,000 ኪሎ ሜትር (620,000 ማይል) የከተማ፣ የከተማ እና የመንደር መንገዶች፣ 130,000 ኪሎ ሜትር (81,000 ማይል) የፕሪፌክተራል መንገዶች እና አጠቃላይ ብሄራዊ አውራ ጎዳናዎች፣ 54,73401 ኪሎሜትር እ.ኤ.አ. ከ2017 ጀምሮ 7641 ኪሎ ሜትር (4748 ማይል) ብሔራዊ የፍጥነት መንገዶች። እ.ኤ.አ. በ 1987 ወደ ፕራይቬታይዜሽን ከተዛወረ ወዲህ በደርዘን የሚቆጠሩ የጃፓን የባቡር ኩባንያዎች በክልል እና በአካባቢው የመንገደኞች የትራንስፖርት ገበያዎች ይወዳደራሉ ። ዋና ዋና ኩባንያዎች ሰባት የጄአር ኢንተርፕራይዞችን፣ ኪንቴሱ፣ ሴይቡ ባቡር እና ኬዮ ኮርፖሬሽን ያካትታሉ። ዋና ዋና ከተሞችን የሚያገናኙት ባለከፍተኛ ፍጥነት ሺንካንሰን (ጥይት ባቡሮች) በደህንነታቸው እና በሰዓታቸው ይታወቃሉ። እ.ኤ.አ. በ 2013 በጃፓን ውስጥ 175 አውሮፕላን ማረፊያዎች አሉ ። ትልቁ የሀገር ውስጥ አውሮፕላን ማረፊያ ፣ በቶኪዮ ሃኔዳ አውሮፕላን ማረፊያ ፣ በ 2019 የእስያ ሁለተኛው በጣም የተጨናነቀ አውሮፕላን ማረፊያ ነበር ። የኪሂን እና የሃንሺን ሱፐርፖርት ማዕከሎች በ 7.98 እና 5.22 ሚሊዮን በቅደም ተከተል በዓለም ላይ ካሉት ትልቁ አውሮፕላን ማረፊያዎች ናቸው ። ከ 2017 ጀምሮ እ.ኤ.አ. ከ 2019 ጀምሮ በጃፓን 37.1% የኃይል ምንጭ ከፔትሮሊየም ፣ 25.1% ከድንጋይ ከሰል ፣ 22.4% ከተፈጥሮ ጋዝ ፣ 3.5% ከውሃ ኃይል እና 2.8% ከኒውክሌር ኃይል ፣ ከሌሎች ምንጮች ጋር። እ.ኤ.አ. በ2010 የኑክሌር ኃይል ከ11.2 በመቶ ቀንሷል። በግንቦት 2012 ሁሉም የሀገሪቱ የኒውክሌር ኃይል ማመንጫዎች ከመስመር ውጭ ተወስደዋል ምክንያቱም በመጋቢት 2011 የፉኩሺማ ዳይቺ የኒውክሌር አደጋ ተከትሎ በቀጠለው ህዝባዊ ተቃውሞ፣ ምንም እንኳን የመንግስት ባለስልጣናት የህዝብን አስተያየት ለማዛባት ቢሞክሩም ቢያንስ አንዳንዶቹን ወደ አገልግሎት የመመለስ ሞገስ. የሰንዳይ የኑክሌር ኃይል ማመንጫ በ2015 እንደገና ጀምሯል፣ እና ከዚያን ጊዜ ጀምሮ ሌሎች በርካታ የኑክሌር ኃይል ማመንጫዎች እንደገና ተጀምረዋል። ጃፓን ከፍተኛ የሀገር ውስጥ ክምችት የላትም እና ከውጭ በሚገቡ የኃይል ምንጮች ላይ ከፍተኛ ጥገኛ አላት። ስለዚህ ሀገሪቱ ምንጮቿን ለማብዛት እና ከፍተኛ የሃይል ቆጣቢነትን ለመጠበቅ አላማ አድርጋለች። የውሃ አቅርቦት እና የንፅህና አጠባበቅ የውሃ እና የአካባቢ ጽዳትና ንፅህና ዘርፍ ኃላፊነት በጤና ፣ በሠራተኛ እና ደህንነት ጥበቃ ሚኒስቴር ፣ ለቤት ውስጥ አገልግሎት የውሃ አቅርቦትን የሚቆጣጠር ፣ የመሬት፣ የመሠረተ ልማት፣ የትራንስፖርትና ቱሪዝም ሚኒስቴር፣ የውኃ ሀብት ልማት እንዲሁም የንፅህና አጠባበቅ፣ የአካባቢ ጥበቃ ሚኒስቴር, የአካባቢ የውሃ ጥራት እና የአካባቢ ጥበቃ; እና የውስጥ ጉዳይ እና ኮሙኒኬሽን ሚኒስቴር, የመገልገያዎችን የአፈፃፀም መለኪያዎችን ይቆጣጠራል. የተሻሻለ የውሃ ምንጭ ማግኘት በጃፓን ሁለንተናዊ ነው። 98% የሚሆነው ህዝብ የቧንቧ ውሃ አቅርቦትን ከህዝብ አገልግሎቶች ይቀበላል የጃፓን ሥዕል ታሪክ በአገሬው የጃፓን ውበት እና ከውጭ በሚገቡ ሀሳቦች መካከል ውህደት እና ውድድር ያሳያል። በጃፓን እና አውሮፓውያን ስነ-ጥበብ መካከል ያለው መስተጋብር ከፍተኛ ነበር፡ ለምሳሌ በ19ኛው ክፍለ ዘመን ጃፖኒዝም ተብሎ በሚታወቀው እንቅስቃሴ ወደ ውጭ መላክ የጀመረው ህትመቶች በምዕራቡ ዓለም የዘመናዊ ጥበብ እድገት ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ አሳድሯል፣ በተለይም በድህረ-ኢምፕሬሽን. የጃፓን አርክቴክቸር በአካባቢያዊ እና በሌሎች ተጽእኖዎች መካከል ጥምረት ነው. በተለምዶ ከእንጨት ወይም ከጭቃ ፕላስተር መዋቅሮች, ከመሬት ላይ ትንሽ ከፍ ብሎ, በቆርቆሮ ወይም በሳር የተሸፈነ ጣሪያዎች ተመስሏል. የአይሴ መቅደስ የጃፓን አርኪቴክቸር ምሳሌ በመሆን ተከብሯል። ባህላዊ መኖሪያ ቤቶች እና ብዙ የቤተመቅደሶች ሕንፃዎች በክፍሎች እና በቤት ውስጥ እና ከቤት ውጭ ክፍተት መካከል ያለውን ልዩነት የሚያበላሹ የታታሚ ምንጣፎችን እና ተንሸራታች በሮች መጠቀምን ይመለከታሉ። ከ19ኛው ክፍለ ዘመን ጀምሮ ጃፓን አብዛኛዎቹን የምዕራባውያን ዘመናዊ አርክቴክቶችን በግንባታ እና ዲዛይን ውስጥ አካታለች። የጃፓን አርክቴክቶች በዓለም አቀፍ ደረጃ፣ በመጀመሪያ እንደ ኬንዞ ታንግ ባሉ አርክቴክቶች እና ከዚያም እንደ ሜታቦሊዝም ያሉ እንቅስቃሴዎች ላይ ተጽዕኖ ያሳደሩት ከሁለተኛው የዓለም ጦርነት በኋላ ነበር። ሥነ ጽሑፍ እና ፍልስፍና የመጀመሪያዎቹ የጃፓን ሥነ-ጽሑፍ ሥራዎች ኮጂኪ እና ኒሆን ሾኪ ዜና መዋዕል እና የማንዮሹ የግጥም ሥነ-ሥርዓት ፣ ሁሉም ከ 8 ኛው ክፍለ ዘመን ጀምሮ እና በቻይንኛ ገጸ-ባህሪያት የተፃፉ ያካትታሉ። በሄያን ዘመን መጀመሪያ ላይ ካና (ሂራጋና እና ካታካና) በመባል የሚታወቁት የፎኖግራሞች ስርዓት ተፈጠረ። የቀርከሃ ቆራጭ ታሪክ እጅግ ጥንታዊው የጃፓን ትረካ ተደርጎ ይቆጠራል። የፍርድ ቤት ህይወት ታሪክ በሴይ ሾናጎን ትራስ መፅሃፍ ውስጥ ተሰጥቷል ፣ የገንጂ ታሪክ በሙራሳኪ ሺኪቡ ብዙ ጊዜ የአለም የመጀመሪያ ልቦለድ ተብሎ ይገለጻል። በኤዶ ዘመን፣ ቾኒን ("የከተማ ሰዎች") የሳሙራይ ባላባቶችን እንደ ስነ-ጽሁፍ አዘጋጆች እና ሸማቾች ያዙ። የሳይካኩ ስራዎች ተወዳጅነት ለምሳሌ ይህንን የአንባቢነት እና የደራሲነት ለውጥ ያሳያል፡ ባሾ ደግሞ የኮኪንሹን የግጥም ወግ በሃካይ (ሃይኩ) በማደስ ኦኩ ኖ ሆሶሚቺ የተባለውን የግጥም ማስታወሻ ጻፈ። የሜጂ ዘመን የጃፓን ስነ-ጽሁፍ የምዕራባውያን ተጽእኖዎችን በማቀናጀት የባህላዊ ስነ-ጽሁፍ ቅርጾችን ማሽቆልቆሉን ተመልክቷል. ናትሱሜ ሶሴኪ እና ሞሪ ኦጋይ በ20ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ ጉልህ ልብወለድ ደራሲዎች ነበሩ፣ በመቀጠልም ፣ ፣ እና፣ በቅርቡ ደግሞ ሃሩኪ ሙራካሚ እና ኬንጂ ናካጋሚ። ጃፓን ሁለት የኖቤል ሽልማት አሸናፊ ደራሲዎች አሏት - ያሱናሪ ካዋባታ እና ኬንዛቡሮ ኦ ። የጃፓን ፍልስፍና በታሪክ የሁለቱም የውጭ፣ በተለይም የቻይና እና የምዕራባውያን እና ልዩ የጃፓን አካላት ውህደት ነው። በሥነ-ጽሑፋዊ ቅርጾች, የጃፓን ፍልስፍና የጀመረው ከአሥራ አራት መቶ ዓመታት በፊት ነው. በጃፓን የህብረተሰብ እና የራስነት ፅንሰ-ሀሳብ እና በመንግስት አደረጃጀት እና በህብረተሰቡ መዋቅር ውስጥ የኮንፊሽያውያን ሀሳቦች በግልጽ ይታያሉ። ቡድሂዝም የጃፓን ሳይኮሎጂ፣ ሜታፊዚክስ እና ውበት ላይ በጥልቅ ተጽዕኖ አሳድሯል። ጥበቦችን ማከናወን የጃፓን ሙዚቃ ሁለገብ እና የተለያየ ነው። በ9ኛው እና በ10ኛው መቶ ክፍለ ዘመን እንደ ኮቶ ያሉ ብዙ መሣሪያዎች ተዋወቁ። ታዋቂው ህዝባዊ ሙዚቃ፣ ጊታር ከሚመስለው ሻሚሰን ጋር፣ የተጀመረው በ16ኛው ክፍለ ዘመን ነው። በ19ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ የገባው የምዕራባውያን ክላሲካል ሙዚቃ የጃፓን ባህል ዋነኛ አካል ነው። ኩሚ-ዳይኮ (የስብስብ ከበሮ) የተገነባው በድህረ-ጦርነት ጃፓን ሲሆን በሰሜን አሜሪካ በጣም ተወዳጅ ሆነ። ከጦርነቱ በኋላ በጃፓን ታዋቂ የሆኑ ሙዚቃዎች በአሜሪካ እና አውሮፓውያን አዝማሚያዎች ከፍተኛ ተጽዕኖ አሳድረዋል, ይህም የጄ-ፖፕ እድገትን አስከትሏል. ካራኦኬ ጠቃሚ ባህላዊ እንቅስቃሴ ነው። ከጃፓን ያሉት አራቱ ባህላዊ ቲያትሮች ኖህ፣ ኪዮገን፣ ካቡኪ እና ቡራኩ ናቸው። ኖህ በዓለም ላይ ካሉት ተከታታይ የቲያትር ወጎች አንዱ ነው። በይፋ፣ ጃፓን 16 ብሄራዊ፣ በመንግስት እውቅና የተሰጣቸው በዓላት አሏት። በጃፓን ውስጥ ያሉ ህዝባዊ በዓላት በ1948 በህዝባዊ የበዓል ህግ () በ1948 የተደነገገ ነው። ከ2000 ጀምሮ ጃፓን የበአል ቀንን ወደ ሰኞ ሀገራዊ ትእዛዝ ተቀብላለች። ረጅም ቅዳሜና እሁድ ለማግኘት. በጃፓን ያሉት ብሄራዊ በዓላት በጥር 1 አዲስ አመት ፣ በጥር ሁለተኛ ሰኞ የእድሜ ቀን መምጣት ፣ የካቲት 11 ብሔራዊ የመሠረት ቀን ፣ የንጉሠ ነገሥቱ ልደት በየካቲት 23 ፣ የቨርናል ኢኩዊኖክስ ቀን በመጋቢት 20 ወይም 21 ፣ የሾዋ ቀን በ ኤፕሪል 29 ፣ በግንቦት 3 ሕገ መንግሥት መታሰቢያ ቀን ፣ በግንቦት 4 ፣ የሕፃናት ቀን በግንቦት 5 ፣ በሐምሌ ሦስተኛው ሰኞ ላይ የባህር ቀን ፣ በነሐሴ 11 የተራራ ቀን ፣ በሴፕቴምበር ሦስተኛው ሰኞ ላይ ለአረጋውያን ቀን አክብሮት ፣ መጸው በሴፕቴምበር 23 ወይም 24 ኢኩኖክስ፣ በጥቅምት ሁለተኛ ሰኞ የጤና እና የስፖርት ቀን፣ የባህል ቀን ህዳር 3 እና የሰራተኛ የምስጋና ቀን ህዳር 23 የጃፓን ምግብ ባህላዊ የምግብ አዘገጃጀቶችን እና የአካባቢ ቁሳቁሶችን የሚጠቀሙ እጅግ በጣም ብዙ የክልል ልዩ ምግቦችን ያቀርባል የባህር ምግብ እና የጃፓን ሩዝ ወይም ኑድል ባህላዊ ምግቦች ናቸው. የጃፓን ካሪ ከብሪቲሽ ህንድ ወደ ጃፓን ከገባ ጀምሮ በሰፊው ጥቅም ላይ ስለሚውል ከራመን እና ሱሺ ጎን ለጎን ብሄራዊ ምግብ ተብሎ ሊጠራ ይችላል። ባህላዊ የጃፓን ጣፋጮች ዋጋሺ በመባል ይታወቃሉ። እንደ ቀይ ባቄላ ጥፍጥፍ እና ሞቺ የመሳሰሉ ንጥረ ነገሮች ጥቅም ላይ ይውላሉ. ተጨማሪ ዘመናዊ ጣዕም አረንጓዴ ሻይ አይስ ክሬምን ያካትታል. ታዋቂ የጃፓን መጠጦች ሴክን ያጠቃልላሉ፣ እሱ በተለምዶ ከ14-17% አልኮሆል ያለው እና በብዙ ሩዝ መፍላት የሚዘጋጅ የሩዝ መጠጥ ነው ቢራ በጃፓን ከ 17 ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ጀምሮ ተዘጋጅቷል። አረንጓዴ ሻይ በጃፓን ይመረታል እና በጃፓን ሻይ ሥነ ሥርዓት ውስጥ ጥቅም ላይ የዋለው እንደ ባሉ ቅርጾች ተዘጋጅቷል እ.ኤ.አ. በ 2015 በጃፓን በቴሌቪዥን እይታ ላይ ባደረገው ጥናት 79 በመቶው የጃፓን ቴሌቪዥን በየቀኑ ይመለከታሉ። የጃፓን የቴሌቭዥን ድራማዎች በጃፓን እና በአለም አቀፍ ደረጃ ይታያሉ፤ ሌሎች ታዋቂ ትርኢቶች በተለያዩ ትዕይንቶች፣ አስቂኝ እና የዜና ፕሮግራሞች ዘውጎች ናቸው። እ.ኤ.አ. በ2016 በዓለም ላይ በብዛት ከተሰራጩት የጃፓን ጋዜጦች መካከል ይጠቀሳሉ። ማንጋ በመባል የሚታወቁት የጃፓን ኮሜዲዎች በ20ኛው ክፍለ ዘመን አጋማሽ ላይ የተገነቡ እና በዓለም ዙሪያ ተወዳጅ እየሆኑ መጥተዋል። ከፍተኛ ቁጥር ያላቸው የማንጋ ተከታታዮች የአሜሪካን የኮሚክስ ኢንደስትሪን የሚወዳደሩ የሁሉም ጊዜ በጣም የተሸጡ የኮሚክስ ተከታታይ ጥቂቶቹ ሆነዋል። ጃፓን በዓለም ላይ ካሉት ጥንታዊ እና ትልቁ የፊልም ኢንዱስትሪዎች አንዱ ነው ያለው።የኢሺሮ ሆንዳ ጎዲዚላ የጃፓን ዓለም አቀፍ አዶ ሆነ እና አጠቃላይ የካይጁ ፊልሞችን ንዑስ ዘውግ እንዲሁም በታሪክ ውስጥ ረጅሙ የፊልም ፍራንቻይዝ ፈጠረ። አኒም በመባል የሚታወቁት የጃፓን አኒሜሽን ፊልሞች እና የቴሌቭዥን ተከታታዮች በአብዛኛው በጃፓን ማንጋ ተጽዕኖ ሥር ውለው በዓለም አቀፍ ደረጃ ተወዳጅ እየሆኑ መጥተዋል። እንደ ዘንዶ ኳስ፣ አንድ ቁራጭ፣ ሲመጣ እና ጋኔን ገዳይ ያሉ ብዙ የጃፓን የሚዲያ ፍራንቻዎች ትልቅ ተወዳጅነትን አግኝተዋል፣ እና ከአለም ከፍተኛ ገቢ ከሚያስገኙ የሚዲያ ፍራንቺሶች መካከል ናቸው። ፖክሞን በሁሉም ጊዜያት ከፍተኛ ገቢ ያስገኘ የሚዲያ ፍራንቻይዝ እንደሆነ ይገመታል።
32053
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%B5%E1%88%AD%E1%88%9D%E1%88%B5
ትርምስ
ትርምስ በሒሳብ ቋንቋ የአንድ የተሰጠ ድርድር ቅደም ተከተል ሙሉ በሙሉ ከመቀየሩ የተነሳ ሁሉም አባል ያለቦታው የሚገኝበትን የድርድር ብዛት የሚቆጠርበት መንገድ ነው። ትርምስ በሒሳባዊ ምልክት በሰብ ፋክቶሪያል እንዲህ ይጻፋል !። 4 ባልና ሚስቶች እልፍኝ አዳራሽ ውስጥ ገብተው ጠጅ ይጠጡ ነበር። ከመጠጣታቸው የተነሳ 8ቱም ሰዎች ተሳከሩ። ይህ የሆነው ማታ ላይ ስለነበር በዚያው ሴትና ወንድ ሴትና ወንድ ሆነው በጥንድ በጥንድ ተኙ። ጠዋት ሲነቁ፣ ሁሉም ባል የርሱ ካልሆነች ሴት ጎን እንዲገኝ በስንት መንገድ ይቻላል? በአጠቃላይ መልኩ ባሎችን በአንድ ተርታ በቅደም ተከተል ብናሰልፍና፣ ትክክለኛ ሚስቶቹን በኒህ ትይዩ ብናሰልፍ ፣ የዚህን ቅደም ተከተል በ ብንወክል፤ ይህ ቅደም ተከተል በ4!= 24 መንገድ ሊደረደር ይችላል። ከኒህ ውስጥ ሙሉው ቅደም ተከተል ሊቃወስ ወይንም ሊተራመስ የሚችለው በ9 መንገድ ብቻ ነው። እኒሁም በሌሎቹ አይነት ድርድሮች፣ ቢያንስ ቢያንስ አንዱ ባል ከትክክለኛዋ ሚስቱ ጋር ይነቃል ማለት ነው። የትርምስ አቆጣጠር እንበልና ሰዎች አሉ፣ እነርሱም 1, 2, ..., እየተባለ ቁጥር ተስጥቶዓቸዋል። እንዲሁ ኮፊያዎች ተስጥተዋል፣ ልክ እንደሰዎቹ እያንዳንዱ ኮፊያ 1, 2, ..., በመባል በቁጥር ተሰይመዋል። ማዎቅ የተፈለገው እያንዳንዱ ሰው በሱ ቁጥር የተሰየመውን ኮፊያ ሳያገኝ የሚቀርባቸውን የአሰጣጥ/ድርድር ብዛት ነው። በሌላ አባባል ሲተራመስ ስንት ነው? ማለት የዚያ ቁጥር ፋክቶሪያል ለኦይለር ቁጥር ተካፍሎ፣ ለክፍልፋዩ ውጤት በጣም የሚቀርበው ኤንቲጀር ማለት ነው። ለምሳሌ፡ 5 አባል ያለው ድርድር በ: = = 44 አይነት ይተራመሳል ማለት ነው። ማለት፣ ብዙ አባል ያሉትን ድርድር ቅደም ተከተል በነሲብ (በእውር ድንብስ) ብንፐውዝ፣ የሚፈጠረው ድርድ ትርምስ የመሆን እድሉ : ነው ማለት ነው። ለምሳሌ አንድ ምንም ያላጠና ተማሪ 100 አዛምድ ጥያቄዎች ቢቀርቡለት፣ ከ100ው ዜሮ የማግኘት እድሉ 37% አካባቢ ነው ማለት ነው። ዕድል ጥናት
21549
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%AB%20%E1%89%A0%E1%88%AC%20%E1%89%A3%E1%8C%88%E1%8B%B0%E1%8B%B0%20%E1%8B%AB%20%E1%89%A0%E1%88%AC%20%E1%8C%88%E1%8B%B0%E1%88%8D%20%E1%8C%88%E1%89%A3
ያ በሬ ባገደደ ያ በሬ ገደል ገባ
ያ በሬ ባገደደ ያ በሬ ገደል ገባ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያ በሬ ባገደደ ያ በሬ ገደል ገባ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
2021
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%98%E1%88%B5%E1%8A%A8%E1%88%A8%E1%88%9D%20%E1%8D%AC
መስከረም ፬
መስከረም ፬ ቀን በኢትዮጵያ ዘመን አቆጣጠር የዓመቱ ፬ኛው እና የክረምት ፸፬ኛው ዕለት ነው። ከዚህ ዕለት በኋላ እስከ ዓመቱ መጨረሻ ድረስ፣ በዘመነ ሉቃስ ፫፻፷፪ ዕለታት ሲቀሩ፤ በዘመነ ዮሐንስ ፣ ዘመነ ማቴዎስ እና ዘመነ ማርቆስ ደግሞ ፫፻፷፩ ዕለታት ይቀራሉ። ታሪካዊ ማስታወሻዎች ፲፭፻፴፬ ዓ/ም - ሳንቲያጎ ቺሌ በኗሪ አርበኞች ጠፋ። ፲፮፻፪ ዓ/ም - የስፓንያ ከተማ ቫሌንሲያ ሞሪስቾዎችን (አረብ ክርስቲያን) ሁሉ አባረራቸው። ፲፮፻፸፮ ዓ/ም - የአውሮፓ ሠራዊት በቪዬና ውግያ ቱርኮችን አሸነፉ። ፲፰፻፺፬ ዓ/ም - የአሜሪካ ፕሬዚደንት መኪንሊ በነፍሰ ገዳይ ጥይት ሲሞቱ ቴዮዶር ሩዝቬልት ፕሬዚዳንት ሆኑ። ፲፱፻፵ ዓ/ም- የደጃዝማች ባልቻ መታሰቢያ ሆስፒታል በዚህ ዕለት ተመርቆ ተከፈተ። ፲፱፻፶፫ ዓ/ም - "ኦፔክ" -" የነዳጅ አስወጪ አገራት ድርጅት" - ተመሰረተ። ፲፱፻፶፫ ዓ/ም - በኮንጎ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ በተካሄደ ወታደራዊ መፈንቅለ መንግሥት አምባ ገነኑ ዮሴፍ ሞቡቱ የሥልጣኑን በትር ጨበጠ።
22424
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%80%E1%88%98%E1%88%AD
ሀመር
ይህ መጣጥፍ ስለ ብሔሩ ነው። ለሌሎች ትርጉሞች፣ ሐመር (መንታ መንገድ) ይዩ። ሀመር ወይም ሐመር የኢትዮጵያ ብሔር ነው። ሐመሮች የአፍ መፍቻ ቋንቋቸውን ‹‹ሐመር አፎ›› በማለት የሚጠሩ ሲሆን፣ ሌሎች ግን ‹‹ሐመርኛ›› ይሉታል። ቋንቋው በኦሞአዊ የቋንቋ ቤተሰብ ሥር ይመደባል። የብሔረሰቡ አባላት ከራሳቸው ቋንቋ በተጨማሪ የበና፣ የአርቦሬ፣ የካራ እና የዳሰነች ብሔረሰቦች ቋንቋዎችን በሁለተኛ ደረጃ የናገራሉ። የሐመር ቋንቋ ከንግግር ወይንም ከመግባባቢያነት አልፎ የትምህርት ወይም የሥራ ቋንቋ ለመሆን አልበቃም። ሕዝብ ቁጥር በ1999 ዓ.ም በተደረገ የሕዝብና ቤቶች ቆጠራ ውጤት መሠረት የብሔረሰቡ ሕዝብ ብዛት 46ሺ532 ነው፡፡ መልክዓ ምድር የሐመር ብሔረሰብ በደቡብ ኦሞ ዞን ውስቅ ከሚገኙ ብሔረሰቦች አንዱ ሲሆን በዋናነት በዞኑ ውስጥ በሐመር ወረዳ ይኖራል፡፡ ‹‹ሐመር›› የሚለው ቃል የብሐረሰቡ መጠሪያ ቃል በብሔረሰቡ ቋንቋ ‹‹በተራራ እና በድንጋይ መካከል የሚኖሩ፣ የተዋሃዱና የተቀላቀሉ ሕዝቦች›› የሚል ፍቺ እንዳለውና ይህም ትርጉም ታሪካዊ መሠት እንደያዘ ከብሔረሰቡ አዛውንቶች የተገኙ መረጃዎች ይጠቁማሉ፡፡ ይህ ትውፊት ሐመሮች በጥንት ዘመን በትላልቅና ሰንሰለታማ ተራሮች መካከል የሚገኙ የተቦረቦሩ ቋጥኞች ውስጥ ይኖሩ እንደነበር የሚያመላክት እንደሆነ እንዚህ የዕድሜ ባለፀጋዎች ይናገራሉ፡፡ የብሔረሰቡ አባላት ዋነኛ መተዳደሪያ ከብት እርባታ ሲሆን፣ ከዚህ ጐን ለጐን ንብ በማነብ እና በዝቅተኛ ደረጃ ደግሞ በቆሎና ማሽላ ለዕለት ፍጆታ በማምረት ኑሮአቸውን ይመራሉ፡፡ የብሔረሰቡ ታሪካዊ አመጣጥ ጥንት ከ ‹‹ካራ››፣ ከ‹‹ኦሪ›› እና ከ‹‹መርሲ›› በመጡ የተለያዩ ማኀበራዊ ቡድኖች ውህደት የዛሬው የሐመር ብሔረሰብ እንደተገኘ ከብሔረሰቡ ታዋቂ ግለሰቦችና የሀገር ሽማግሌዎች የተገኘ አፍአዊ መረጃ ያስረዳል፡፡ ከእዚህ የትውፊት መረጃ እና ከላይ የተጠቀሱትን አራት መነሻ ሥፍራዎች መሠረት በማድረግ ብሔረሰቡ ውስጥ ስድስት ማኀበራዊ ቡድኖች መኖራቸውን ይናገራል፡፡ ‹‹ቶርቶሮ›› የሐመር ብሔረሰብ አባላት በአመት አንድ ጊዜ አደባባይ በመውጣት የሚያከብሩት ባህላዊ በዓላቸው ነው፡፡ የሚከበረውም በሰኔ ወር መባቻ በእሸት ወቅት ነው፡፡ በዓለም በድግስና በጭፈራ ይከበራል፡፡ የጭፈራው ዋነኛ ተዋናዮችም ያገቡ ወጣቶች ጎልማሶችና አዛውንቶች ሲሆኑ ፣ ያላገቡ ወጣቶችና ኮረዶች ሚና ደግሞ ድግሱን በማዘጋጀትና በማስተናገድ ላይ ብቻ የተወሰነ ነው፡፡ ‹‹ኢቫንጋዲ ›› የሐመር ወጣት ወንዶችና ልጃገረዶች ብቻ የሚሳትፉበት ባህላዊ ጭፈራ ነው፡፡ ጭፈራውም በየሦስት ቀን አንዴ እያሰለሰ በሐመር መንደሮች በምሽት ጨረቃ ይካሄዳል፡፡ ‹‹ኢቫንጋዲ›› በአዝመራ ወቅት በሥራ የደከመን አእምሮና አካል ለማዝናናት ሲባል የሚደረግ ባህላዊ ጭፈራ ሲሆን፣ የሐመር ወጣቶች ከማኀበራዊ ሕይወት ጋር የሚተዋወቁበት አዳዲስ ባህላዊ ዘፈኖችና ጭፈራሲሆን፣ የሐመር ወጣቶች ከማኀበራዊ ሕይወት ጋር የሚተዋወቁበት አዳዲስ ባህላዊ ዘፈኖችና የአጨፋፈር ስልቶችን የሚቀስሙበት አጋጣሚ ነው፡፡ ከእዚህ በተጨማሪ ሐመሮች የተለያዩ አጋጣሚዎችን ምክንያት በማድረግ የሚጫወቱት ‹‹ኤሬ›› የተባለ ባህላዊ ጨዋታ አላቸው፡፡ ኤሬ ወደ ሌላ አካባቢ ወይም ወደ ዘመቻ ለመሄድ ሲታሰብ በፉከራ መልክ የሚከወን ባህላዊ ጨዋታ ነው፡፡ የሐመሮች ባህላዊ ቤት ከእንጨት የሚሠራ ሲሆን፣ ጣሪያው በሣር ይከደናል፡፡ ትኋንና ምስት ለመከላከል በሚል ግድግዳው በምንም አይመረግም፡፡ ባህላዊ ቤቱ የውስጥ ክፍሎች የሌሉት ልቅ በመሆኑ የቤት ውስጥ የመገልገያ ቁሳቁስ ከቆጥ ላይ ይሰቀላሉ፡፡ በቤት ግንባታው ሂደት ዋነኛውን ሚና የሚጫወቱት ወንዶች ሲሆኑ፣ ሴቶች ደግሞ በሣር አቅርቦት ይሳተፋሉ፡፡ ‹‹ሙና መቱቆ›› /ኩርኩፋ/፣ ‹‹ በላሽ›› /በማሽላ ቂጣ/፣ ‹‹ዳንጵደ›› (ፎሰሴ) እና (ዝጉ) (ከማሽላና ከበቆሎ የሚዘጋጅ ቂጣ) ዋነኛ የሐመሮች ባህላዊ ምግቦች ናቸው፡፡ ‹‹ፐርሴ›› (ቦርዴ) እና ‹‹አላ›› (የማር ብርዝ) ደግሞ ባህላዊ መጠጦቻቸው ናቸው፡፡ የአመጋገብ ሥርዓታቸውን በተመለከተ የቤቱ አባወራ ከሁሉም ቀድሞ ይመገባል ፡፡ እናት በመጨረሻ ለብቻዋ የምትመገብ ሲሆን፣ አንዳንዴም ከልጆቿ ጋር ትመገባለች፡፡ ሆኖም ግን አባወራው በምንም አጋጣሚ ከመጀመሪያ ወንድ ልጁ ጋር አይመገብም ይህን እንዳይፈጽም ባህላዊ ሥርዓቱ እንደሚከለከለው የብሔረሰቡ አዛውንቶች ይናገራሉ፡፡ የሐመር ልጆች በተለይም ሴቶች ሀፍረተ ሥጋቸውን ለመሸፈን ሲሉ ከቆዳ የሚዘጋጅና በሐመርኛ ‹‹ሺራን›› የሚባል ግልድም ያገለድማሉ፡፡ ከላይ ደረታቸውን ለመሸፈን ደግሞ ጥብቆ ‹‹ቃሼ›› ያጠልቃሉ፡፡ ሴቶች በዕድሜ ከፍ ሲሉ ደግሞ ከፊት ለፊታቸው ‹‹ቶቆ›› ከወደ መቀመጫቸው ደግሞ ‹‹ፋላንቲ›› የተሰኘ ከቆዳ የሚዘጋጅ ባለ ጥንድ ጉርድ ቀሚስ ይለብሳሉ፡፡ ካገቡ በኋላ ደግሞ ከወገብ በታች ማለትም በፊት ለፊት ‹‹ኢኮርባ›› ከኋላ ‹‹ቡድኮርባ ›› የሚባል ከፍየል ቆዳ የተዘጋጀ ጥንድ ቀሚስ ይለብሳሉ፡፡ ከወገብ በላይ ደግሞ ‹‹ቃሼ›› ጥብቆ ያጠልቃሉ፡፡ ታዋቂ ሰዎች የኢትዮጵያ ብሔሮች
21485
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8C%A8%E1%88%A8%E1%89%83%20%E1%88%82%E1%8B%AB%E1%8C%85%20%E1%8B%A8%E1%88%9D%E1%88%B5%E1%8A%AD%E1%88%AD%20%E1%8D%88%E1%88%AB%E1%8C%85
የጨረቃ ሂያጅ የምስክር ፈራጅ
የጨረቃ ሂያጅ የምስክር ፈራጅ የአማርኛ ምሳሌ ነው። የጨረቃ ሂያጅ የምስክር ፈራጅ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
21776
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%AB%E1%8A%93%E1%8C%A2%E1%8A%95%20%E1%88%8D%E1%8C%85%20%E1%8C%85%E1%89%A5%20%E1%89%A0%E1%88%8B%E1%8B%8D%20%E1%8B%A8%E1%88%8B%E1%8C%AD%E1%8A%95%20%E1%88%8D%E1%8C%85%20%E1%89%85%E1%88%9B%E1%88%8D%20%E1%8D%88%E1%8C%80%E1%8B%8D
ያናጢን ልጅ ጅብ በላው የላጭን ልጅ ቅማል ፈጀው
ያናጢን ልጅ ጅብ በላው የላጭን ልጅ ቅማል ፈጀው የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያናጢን ልጅ ጅብ በላው የላጭን ልጅ ቅማል ፈጀው የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
46961
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%B3%E1%8A%95%20%E1%88%86%E1%8B%9C
ሳን ሆዜ
ሳን ሆዜ፣ ኮስታ ሪካ ሳን ሆዜ፣ ካሊፎርኒያ
21129
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%9A%E1%8B%AB%E1%8C%A0%E1%8C%8D%E1%89%A5%20%E1%8A%A5%E1%8A%95%E1%8C%80%E1%88%AB%20%E1%8A%A8%E1%88%9D%E1%8C%A3%E1%8B%B1%20%E1%8B%AB%E1%88%B5%E1%89%B3%E1%8B%8D%E1%89%83%E1%88%8D
የሚያጠግብ እንጀራ ከምጣዱ ያስታውቃል
የሚያጠግብ እንጀራ ከምጣዱ ያስታውቃል የአማርኛ ምሳሌ ነው። የሚያጠግብ እንጀራ ከምጣዱ ያስታውቃል የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
48745
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%85%E1%8B%B5%E1%88%98-%E1%89%B3%E1%88%AA%E1%8A%AD
ቅድመ-ታሪክ
ቅድመ-ታሪክ ማለት ከታሪክ ወይም መዝገቦች ከተጻፉ በፊት ያለፈው ጊዜ ነው። በአለም ደረጃ መጀመርያው የታወቁት የጽሑፍ ቅርሶች ከ3125 ዓክልበ. ያሕል ሲሆኑ ከጥንታዊ ግብጽ ሥነ ቅርስ ታውቀዋል። ለምሳሌ የመንደሮቹ መኳያ ሰሌዳ እና የጊንጥ ዱላ ከዚህ ዘመን ናቸው። ስለዚህ ከ3125 ዓክልበ. በፊት ያለፈው ሁሉ የአለም «ቅድመ-ታሪክ» ነው። ከ3125 ዓክልበ. በፊት ደግሞ የድንጋይ ዘመን እየሆነ ከዚያ ወቅት ጀምሮ የናስ ዘመን ሆነ። ከግብጽ ውጭ፣ በሌሎች አገራት የቅድመ-ታሪክ መጨረሻና የታሪክ መጀመርያ የሚወሰንበት ጊዜ መዝገቦች ለመጻፍ የጽሕፈት ችሎታ በዙሪያው እንደ ታወቀ ይለያያል። ለምሳሌ በመስጴጦምያ ዙሪያ ታሪክ በ2400 ዓክልበ. ግድም ይጀምራል፤ ከዚያ በፊትም ቅድመ-ታሪክ ሊባል ይችላል። በአውሮጳ ግን ከሁሉ ቀድሞ ማንበብ የምንችልበት ጽሑፎች በ«ሚውኬናይ ጽሕፈት» ግሪክ አገር ከ1400 ዓክልበ. ግድም ናቸው። በአሜሪካዎችም በሜክሲኮ ዙሪያ ጽሕፈቶች ቢያንስ ከ900 ዓክልበ. ጀምሮ እንደ ታወቁ ቢመስልም፣ ከ300 ዓክልበ. በፊት የሆኑት ቅርሶች ግን ማንበብ ገና አልተቻለም። በአውስትራሊያ ከ1780 ዓም አስቀድሞ ምንም ጽሕፈት ወይም መዝገብ ባለመገኘቱ የአውስትራሊያ ቅድመ-ታሪክ እስከ 1780 ዓም እንግሊዞች እስከ መጡ ድረስ ቆየ ይባላል። የብሔሮችና የሰዎች ስሞች ሊነበቡባቸው የሚችሉ መዝገቦች ሳይኖሩ ቢሆንም፣ ከሥነ ቅርስ ስለ ቅድመ-ታሪክ ሌሎች መረጆች ሊታወቁ ይቻላል። ለምሳሌ በስሜን አውርስያ እስከ 2000 ዓክልበ. ያሕል ድረስ የድሮ ዝሆን ወይም «ቀንደ መሬት» በአዳኞች እንደ ተገደለ ይታወቃል። በሳይቤሪያ ለሥነ-ቅርስ የታወቀው የማልታ-ቡረት ሥልጣኔ የነዚህን አዳኞች አኗርኗር ይገልጻል። በስሞችና በተወሰኑ ጊዜ አሀዶች ጉድለት፣ እንዲሁም በልዩ ልዩ ሃይማኖት ትምህርቶች ወይንም በአፈ ታሪክ ብዛት፣ ብዙ ጊዜ ስለ ቅድመ-ታሪክ በትክክል ምን እንዳለፈ ወይም መቼ በርካታ ተቃራኒ አስተሳስቦች አሉ። አንዳንዴም የቅድመ-ታሪክ መጨረሻ ለመወሰን ይከብዳል። በአይርላንድ ልማዳዊ ታሪክ መጻሕፍት ውስጥ የአይርላንድ ነገሥታት ዝርዝር እና የአይርላንድ ታሪክ ከ2300 ዓክልበ. ጀምሮ ይዘግባል፣ ዳሩ ግን ከ370 ዓም ያህል በፊት ለነበረው ሁሉ ምንም ሌላ ማስረጃ ስላልተገኘ፣ ያው ሁሉ ከ370 ዓም በፊት የአይርላንድ «አፈ ታሪክ» እንዲሁም «ቅድመ-ታሪክ» ተብሏል። ከዚህም በላይ የግሪክ ተጓዥ ፒጤያስ ዘማሢሊያ በ325 ዓክልበ. ግድም አይርላንድን «ኢየርኔ» ሲለው እንደጎበኘው ይታወቃል፤ የአይርላንድ ታሪክ ከነዚህ መዝገቦች ጀምሮ እንደ ተከፈተ ሊከራከር ይቻላል። በቻይናም እንደዚህ ነው፣ የተጻፉት ቅርሶች ከ1200 ዓክልበ. ቢገኙም የታሪክ መዝገቦች ከ2400 ዓክልበ. አካባቢ ጀምሮ ላለፈው «አፈታሪካዊ ዘመን» ብዙ መረጃ ያቀርባሉ።
20854
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%98%E1%8A%95%E1%8C%8B%E1%8B%B3%20%E1%89%B0%E1%89%86%E1%88%A8%E1%8C%A1%E1%89%B5%20%E1%8A%A0%E1%8C%88%E1%8B%B3%20%E1%8A%A5%E1%8B%B3%E1%8A%9B%20%E1%8A%A8%E1%8B%B0%E1%88%A8%E1%88%B1%20%E1%8A%A5%E1%8B%B3
ዘንጋዳ ተቆረጡት አገዳ እዳኛ ከደረሱ እዳ
ዘንጋዳ ተቆረጡት አገዳ እዳኛ ከደረሱ እዳ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ዘንጋዳ ተቆረጡት አገዳ እዳኛ ከደረሱ እዳ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
21182
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%9B%E1%8B%AB%E1%8C%8D%E1%8B%99%20%E1%89%A0%E1%8D%88%E1%88%AD%20%E1%8B%AB%E1%8C%8D%E1%8B%9B%E1%88%89%20%E1%89%A0%E1%8A%A8%E1%8A%95%E1%8D%88%E1%88%AD
የማያግዙ በፈር ያግዛሉ በከንፈር
የማያግዙ በፈር ያግዛሉ በከንፈር የአማርኛ ምሳሌ ነው። የማያግዙ በፈር ያግዛሉ በከንፈር የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
20676
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A8%E1%8A%90%E1%8C%88%E1%88%A9%20%E1%8C%BE%E1%88%9D%20%E1%8B%AD%E1%8B%B0%E1%88%A9
ከነገሩ ጾም ይደሩ
ከነገሩ ጾም ይደሩ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ከነገሩ ጾም ይደሩ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
22232
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%85%E1%89%A5%20%E1%8A%A5%E1%88%9B%E1%8B%AB%E1%89%81%E1%89%B5%20%E1%8A%A0%E1%8C%88%E1%88%AD%20%E1%88%84%E1%8B%B6%20%E1%88%A9%E1%88%9D%20%E1%88%B0%E1%88%AD%E1%89%AA%E1%88%B5%20%E1%8B%AB%E1%8B%9B%E1%88%8D
ጅብ እማያቁት አገር ሄዶ ሩም ሰርቪስ ያዛል
ጅብ እማያቁት አገር ሄዶ ሩም ሰርቪስ ያዛል የአማርኛ ምሳሌ ነው። ጅብ እማያቁት አገር ሄዶ ሩም ሰርቪስ ያዛል የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
37781
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A5%E1%8A%95%E1%88%B5%E1%88%B3
እንስሳ
እንስሳ የሕያው ነገር አይነት ሆኖ የሚያድገው ከብርሃን አማካይነት እንደ አትክልት ሳይሆን ከመብላት ነው። ስነ ሕይወታዊ ክፍፍሎች በሥነ ሕይወት ጥናት ዘንድ፣ እንስሳ አንድ የሕይወት ስፍን ሲሆን 34 ክፍለስፍኖች በውስጡ ይመደባሉ። ከነዚህም መካከል፣ ብዙዎቹ ጥቃቅን ትሎች ወይም ትል መሳይ አይነቶች ናቸው። ሰፍነግ 7700 ዝርዮች (የባሕር እንስሳ) ዝርግ ቀዲም 1 ዝርያ (የባሕር ደቂቅ ዘአካል) ሚዶ ማርመላታ 150 ዝርዮች (የባሕር እንስሳ) የዛጎል ድንጋይ ክፍለስፍን 11,000 ዝርዮች (የባሕር እንስሶች፣ ማርመላታ ዓሳ ያጠቅልላል) ሆድ የለሽ 100 ዝርዮች (የባሕር ደቂቅ ዘአካል) ቀጥታ ዋናተኛ 26 ዝርዮች (የባሕር ደቂቅ ዘአካል፤ የዛጎል ለበስ፣ የሾህ ለበስ ወይም የትል ተውሳክ ነው) ጥፍጥፍ ትል 25,000 ዝርዮች (የውሃ ወይም የተውሳክ ትል እንደ ኮሶ) ሽፋሽፍታም ትል 690 ዝርዮች (የባሕር ደቂቅ ዘአካል) ሽክርክር እንስሳ 2000 (የባሕር ደቂቅ ዘአካል) እሾህ-ራስ ትል 1100 (ደቂቅ ዘአካል፣ በተለይ የሸርጣንና የሸርጣን-በል ዳክዬ ሆድ ተውሳክ) መንጋጭላ ትል 100 (የባሕር ደቂቅ ዘአካል) ጥቃቅን መንጋጭላ ትል 1 (በግሪንላንድ የተገኘ ደቂቅ ዘአካል) ፍላጻ ትል 100 (ትንሽ የባሕር ትል) የጐርምጥ ተውሳክ 3 (በጐርምጥ አፍ ዙሪያ ተቀምጦ ትርፍ ምግቡን የሚበላ) ባለአንጓ ትሎች 17,000 (የባሕርና የምድር፣ አልቅት ያጠቅልላል) የስምንት-እግር ኩላሊት ተውሳክ 100 (በስምንት-እግር ኩላሊት ውስጥ የሚገኝ) ጥብጣብ ትል 1200 (የባሕር ትል) ኮቴ ትል 11 (ትንሽ የባሕር እንስሳ) የፋኖስ ዛጎል 300-500 (ትንሽ የባሕር እንስሳ) ዛጎል ለበስ 112,000 (ባሕርና ምድር፤ ቀንድ አውጣ፣ ስምንት-እግር፣ ኦይስተር ወዘት.) ኦቾሎኒ ትል 144-320 (የባሕር ትል) ዋንጫ ትል 150 (የባሕር ደቂቅ ዘአካል) ሳርንስት እንስሳ 5000 (የባሕር ደቂቅ ዘአካል) የጭቃ ደራጎን 150 (የባሕር ወለል ደቂቅ ዘአካል) ጥርግ ራስ 122 (የባሕር ወለል ደቂቅ ዘአካል) ቁላ ትል 20 (የባሕር ትል) ጭራ ትል 320 (የውሃ ትል፣ እጭ የጋጥመ-ብዙ ተውሳክ ነው) ድቡልቡል ትል 25,000-1,000,000 (የትም ቦታ የሚገኝ ጥቃቅን ትል ወይም ወስፋት) ወላንሳ ትል 200 (ትንሽ የምድር ትል፣ በገሞጂዎች የሚገኝ) የውሃ ድብ 1000 (ደቂቅ ዘአካል፣ በውሃ ሁሉ የሚገኝ) ጋጥመ-ብዙ 1,200,000 (ሦስት አጽቄ፣ ሸረሪት፣ አምሳ እግር፣ ሺ እግር፣ ሸርጣን፣ ጐርምጥ ወዘተ.) ሾህ ለበስ 7000 (የባሕር እንስሶች፣ ኮከብ አሳ ወዘተ.) የበሉጥ ዘር ትል 100 (የባሕር ትል) አምደስጌ 100,000 (ባለ አከርካሪ ሁሉ - አሳ፣ አምፊናል፣ ተሳቢ እንስሳ፣ አዕዋፍ፣ ጡት አጥቢ) ሥነ ሕይወት
21061
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%98%E1%8C%A3%20%E1%88%B3%E1%8B%AD%E1%88%98%E1%8C%A3%20%E1%8B%A8%E1%8B%8D%E1%88%83%20%E1%89%A6%E1%8B%AD%20%E1%8C%A5%E1%88%A8%E1%8C%8D
የመጣ ሳይመጣ የውሃ ቦይ ጥረግ
የመጣ ሳይመጣ የውሃ ቦይ ጥረግ የአማርኛ ምሳሌ ነው። የመጣ ሳይመጣ የውሃ ቦይ ጥረግ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
2138
https://am.wikipedia.org/wiki/1975%20%E1%8A%A5.%E1%8A%A4.%E1%8A%A0.
1975 እ.ኤ.አ.
1975 እ.ኤ.ኣ. = 1967 አ.ም. 1975 እ.ኤ.ኣ. = 1968 አ.ም.
22034
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B3%E1%8A%9B%20%E1%88%B3%E1%88%88%20%E1%89%B0%E1%8A%93%E1%8C%88%E1%88%AD%20%E1%8B%8D%E1%88%80%20%E1%88%B2%E1%8C%A0%E1%88%AB%20%E1%89%B0%E1%88%BB%E1%8C%88%E1%88%AD
ዳኛ ሳለ ተናገር ውሀ ሲጠራ ተሻገር
ዳኛ ሳለ ተናገር ውሀ ሲጠራ ተሻገር የአማርኛ ምሳሌ ነው። ዳኛ ሳለ ተናገር ውሀ ሲጠራ ተሻገር የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
3157
https://am.wikipedia.org/wiki/1983
1983
1983 አመተ ምኅረት መስከረም 23 ቀን - የጀርመን ዳግመኛ መወሐድ ተፈጸመ። ግንቦት 20 ቀን - መለስ ዜናዊ የኢትዮጵያ ሽግግር መንግሥት ፕሬዚዳንት ሆኑ። ሰኔ 18 ቀን - ስሎቬኒያ ነጻነቱን ከዩጎስላቪያ አገኘ። ነሐሴ 14 ቀን - ኤስቶኒያ ነጻነቱን ከሶቭየት ኅብረት አዋጀ። ነሐሴ 18 ቀን - ዩክሬን ነጻነቱን ከሶቭየት ኅብረት አዋጀ። ነሐሴ 21 ቀን - ሞልዶቫ ነጻነቱን ከሶቭየት ኅብረት አዋጀ። ነሐሴ 26 ቀን - ዑዝበክስታን ነጻነቱን ከሶቭየት ኅብረት አዋጀ። ጳጉሜ 3 ቀን - የመቄዶንያ ሬፑብሊክ ነጻነቱን ከዩጎስላቪያ አገኘ።
14066
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%90%E1%88%90%E1%88%B4%20%E1%8D%AD
ነሐሴ ፭
ነሐሴ ፭ ቀን በኢትዮጵያ ዘመን አቆጣጠር የዓመቱ ፫፻፴፭ ኛው ዕለት ሲሆን የክረምት ወቅት ፵ኛው ዕለት ነው። ከዚህ ቀን በኋላ እስከ ዓመቱ መጨረሻ ድረስ፣ በዘመነ ሉቃስ ፴፩ ዕለታት ሲቀሩ፤ በዘመነ ማቴዎስ፤ ማርቆስ እና ዮሐንስ ደግሞ ፴ ዕለታት ይቀራሉ። ታሪካዊ ማስታወሻዎች ፲፱፻፵፬ ዓ/ም - በዮርዳኖስ ሐሺሚ ንጉዛት ንጉሡ ታላል በአዕምሮ ሕመምተኛነት ምክንያት በአገሪቱ ምክር ቤት ሸንጎ “ለሥልጣን ብቃት የላቸውም" ተብለው ሲሻሩ ገና አሥራ ስምንት ዓመት ያልሞላቸው ልጃቸው አልጋወራሹ በንጉሥነት እንደተኳቸው ይፋ ተደረገ። ንጉሥ ሁሴን የልደታቸው ዕለት ኅዳር ፯ ቀን ፲፱፻፵፮ ዓ/ም የንግሥ ስርዓታቸው ተከናወነ። ፲፱፻፶፪ ዓ/ም - ቻድ ከፈረንሳይ ቅኝ ግዛትነት ነፃነቷን አወጀች። ፍራንስዋ ቶምቦልባይ የአገሪቱ የመጀመሪያው ፕሬዚደንት ሆኑ። ፲፱፻፷፬ ዓ/ም - በቪዬትናም ጦርነት አሜሪካ የመጨረሻ የምድር ጦር ኃይሏን ከደቡብ ቪዬትናም አስወጣች። ፲፱፻፺፩ ዓ/ም - በአውሮፓ እና በእስያ አኅጉራት እስከ ፫፻፶ ሚሊዮን የሚቆጠሩ በአውሮፓውያን አቆጣጠር የምዕተ ዓመቱን የመጨረሻ ድፍን የፀሐይ ግርዶሽ ተመልክተዋል። ፲፱፻፺፭ ዓ/ም - የፓሪስ ከተማ የሙቀት ሞገድ እስከ አርባ አራት ዲግሪ ሴልሲዩስ ደርሶ ባስከተለው ሰበብ ወደ መቶ አርባ አራት ያህል ሰዎች ሞቱ። ዕለተ ሞት ዋቢ ምንጮች
42929
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%93%E1%88%AB%E1%88%9D-%E1%88%B2%E1%8A%95
ናራም-ሲን
ናራም-ሲን (አካድ) ናራም-ሲን (አሦር) ናራም-ሲን (ኤሽኑና)
22268
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%86%E1%88%AE%20%E1%8A%AB%E1%8B%AB%E1%89%B1%20%E1%8B%AB%E1%88%A8%E1%8C%83%E1%88%8D
ጆሮ ካያቱ ያረጃል
ጆሮ ካያቱ ያረጃል የአማርኛ ምሳሌ ነው። ጆሮ ካያቱ ያረጃል የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
41766
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%B0%E1%8D%88%E1%88%AB%20%E1%8B%88%E1%88%8D%E1%8B%B0%E1%88%B0%E1%88%9B%E1%8B%95%E1%89%B5
ተፈራ ወልደሰማዕት
የክቡር አቶ ተፈራ ወልደሰማዕት የኢትዮጵያ መንግስት ባለስልጣን ነበሩ። ከ1976 ዓ/ም አንስተው እስከ 1982 ድረስ በኢትዮጵያ ገንዘብ ሚኒስትር ሥልጣንና በኢትዮጵያ ብሄራዊ ባንክ በከፍተኛው የአመራር ቦታ ላይ ነበሩ። የህይወት ታሪካቸው ክቡር አቶ ተፈራ ወልደሰማዕት ከአባታቸው ከአቶ ወልደሰማዕት ማረሚ እና ከእናታቸው ከወይዘሮ ጀማነሽ በዳኔ በሰሜን ሸዋ ቅምቢብት ወረዳ እ. ኤ. አ. መስከረም 1 ቀን 1938 ዓ.ም ተወለዱ። አቶ ወልደሰማዕት እና ወይዘሮ ጀማነሽ ሶስት ወንድ ልጆችን ተገኝ፥ በቀለ ፥እና ተፈራን እና ሁለት ሴቶችን ጥሩነሽ ፥ እና ዘነበችን ያፈሩ ሲሆን ተፈራ የመጨረሻ ልጅ ናቸው። ክቡር አቶ ተፈራ የተወለዱበት ወቅት ግፈኛው ፋሺሽት ኢጣልያ ኢትዮጵያን የወረረበት እና ሕዝብዋን በመርዝ ጋዝ የፈጀበት ስለነበረ አቶ ወልደሰማዕት ዘምተው በጦር ሜዳ ግዳጃቸውን ከተወጡ በኋላ ወደ መኖሪያ አካባቢያቸው ተመልሰው ብዙም ሳይቆዩ ከዚህ ዓለም በሞት ተለይተዋል። እንዳካባቢው ህዝብ ሁሉ ወ/ሮ ጃማነሽም ልጆቻቸውን ይዘው ከመኖሪያ ስፍራቸው ተሰደዋል። ክቡር አቶ ተፈራም አዲስ አበባ ተወስደው የአገራቸውን የቤተክህነት ትምህርት በመከታተል ዳዊት እስከመድገም ድረስ ደርሰዋል። ከዚያም ቀዳማዊ ኃይለስላሴ ካክብ ፅባህ ትምህርት ቤት ገብተው ከአንደኛ አስከ አስራ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርትን አጠናቀዋል። ቀጥለውም ለአንድ ዓመት በመምህርነት ከአገለገሉ በኋላ አዲስ አበባ ዩኒቨርስቲ ኮሌጅ ገብተው በኢኮኖሚክስ የባችለር ዲግሪ በማዕረግ () በማግኘት እ.ኤ.አ. በ1964 ዓ.ም. ተመርቀዋል። ከኮሌጅ እንደተመረቁም በሕዝባዊ ኑሮ ዕድገት ሚኒስቴር ተቀጥረዋል። በዚህም መስሪያ ቤት ለተወሰነ ጊዜ ከሰሩ በኋላ ወደ ሔግ ኔዘርላንድ ለከፍተኛ ትምህርት ተልከው እ. ኤ. አ. በ 1967 ዓ.ም. በልማት ኢኮኖሚክስ የማስተርስ ዲግሪ አግኝተዋል። ከዚያም ወደ ሕዝባዊ ኑሮ ዕድገት ተመልሰው የፕላን ዩኒቲን በማቋቋምና የዩኒቲ ሃላፊ በመሆን የረጅም ጊዜ የልማት ፕላን እና ዓመታዊ የካፒታል ፕሮግራም እና በጀት በማዘጋጀት እ. ኤ. አ ከ1967 እስከ 1971 አገልግለዋል፡፡ ከዚያም ወደ ገንዘብ ሚኒስቴር በማዛወር በዋሺንግተን በኢትዮጵያ ኤምባሲ የኢኮኖሚ እና ፋይናንስ አማካሪ ሆነው እ. ኤ. አ. 1972-1974 ዓ.ም. ሰርተዋል በዚህም ሓላፊነታቸውን ከአለም ባንክ ከአይ. ኤም. ኤፍ ከአሜሪካ የኢንተርናሽናል የልማት ድርጅት ማለትም ከዩ. ኤስ. ኤይድ እና ከሌሎችም ድርጅቶች ጋር ለኢትዮጵያ የሚሰጠውን ዕርዳታ እያደገ አንዲሄድ ክትትል አድርገዋል። ከዚያም ወደ አዲስ አበባ ተመልሰው እ. ኤ. አ. ከ 1974-1975 ዓ.ም. በገንዘብ ሚኒስቴር የብድር አና ኢንቨስትመንት መምርያ ሃላፊ በመሆን የውጪ ብድር አና እርዳታን አንዲሁም በተለያዩ የፐብሊክ ኢንተርፕራይዞች የመንግስት ኢንቨስትመንተ ይዞታ ተከታትለዋል። ቀጥሎም እ. ኤ. አ ለ 1977-1982 በዚሁ መ/ቤት በምክትልነትና በተጠባባቂነት ከዚያም እ. ኤ. አ. ከ 1977-1982 ዓ.ም. በገንዘብ ሚንስቴር ከፍተኛ አገልግሎት አበርክተዋል። በዚህም ሓላፊነታቸው የሚኒስቴርነት ከፍተኛ አገልግሎት አበርክተዋል። በዚህም ሐላፊነታቸው የሚነስቴሩን ልዩ ልዩ የስራ ክፍሎች በአዲስ መልክ በማደራጀት ለአገሪቷ የልማትና ቋሚ ወጪዎች የሚውሉ ገቢዎችን በማሳደግ እና ሌሎች ሚኒስቴሮችም የቀለጠፈ የበጀት አሰጣጥ አገልግሎት እንዲያገኙ አንዲሁም በፋይናንስ ቁጥጥር እና በጥናት እና ምርምር ሚኒስቴሩ እንዲጠናከር እና የሚጠበቅበትን ወቅታዊ እና የተሟላ አገልግሎት እንዲያበረክት ከማንኛውም ጊዜ ይበልጥ ከኢንተርናሽናል እና ከአህጉራዊ ድርጅቶች በተለይም ከዓለም ባንክ አና ከአፍሪካ ልማት ባንክ ከተለያዩ አገሮች ለኢትዮጵያ ልማት ዕርዳታ እና ብድር ለማስገኘት ከፍተኛ ሚና ተጫውተዋል። እንደሚታወቀው ጊዜው አጅግ ፈታኝ የለውጥ እና የሽግግር ወቅት ስለነበር የአገሪትዋ የፋይናንስ ሁኔታ እንዳይናጋ በብልህነት በጥንቁቅነት በማስተዳደር የበጀት ዲሲፕሊን እንደተጠበቀ እንዲቆይ በለውጡም ምክንያት ለኢትዮጵያ ከምዕራብ አገሮች እና ዓለም አቀፍ ድርጅቶች የሚሰጠው የወጪ ዕርዳታ እንዳይቀንስ ከፍተኛ ተጋኢደሎ አድርገዋል። በወቅቱ አዲስ የኢትዮጵያ ወዳጅ ከሆኑት አንፃር ለፖለቲካ ተቀጋይነት ሳይሆን የአገሪቱን ጥቅም ለማስጠበቅ የሚያስችል የኢኮኖሚ ግንኙነት እንዲጠበቅ ተዋግተዋል። በዚህም የተነሳ በአፍሪካም ሆነ በኢንተርናሽናል ደረጃ ብዙ አድናቆት እና አክብሮት አትርፈዋል። አብሮዋቸው የነበሩ የስራ ጓደኞቻቸውም ለዚሁ ሁሉ ምስክር ናቸው። ክቡር አቶ ተፈራ የገንዘብ ሚኒስትር በነበሩበት አመታት ሁሉ የብሔራው ባንክ የቦርድ ሊቀመንበር ስለነበሩ የአገሪቷን አጠቃላይ የሞንተሪ እና የፋይናንስ የበላይ ሓላፊ በመሆን የሚጠበቅባቸውን አመራር በብቃት ሰጥተዋል። ከላይ ከተዘረዘሩት ቋሚ የስራ ሓላፊነታቸው በተጨማሪ የብሔራዊ ፕላን ኮሚሽን ፥የካቢኔው የኢኮኖሚ አና ሕግ ኮሚቴዎች የቴሌኮሚኒኬሽን፥ የብሔራዊ ቡና ፥የከብት እርባታ እና የስጋ የኢትዮጵያ አየር መንገድ ቦርዶች አባልም ሆነው አገልግለዋል። ክቡር አቶ ተፈራ በትዕግስት፥ በብልህነት እና በቅንነት እጅግ ከባድ የሆነውን ሓላፊነታቸውን በመወጣት ለብዙ ዓመታት ከአገለገሉ በኋላ የአገሪቷ ሁኔታ ከመሻሻል ይልቅ ወደባሰ አቅጣጫ እያመራ መሄዱን በመገንዘባቸው እ.ኤ.አ 1982 ዓ.ም. ቤተሰባቸውን ይዘው ወደ አሜሪካ በመምጣት ከስራቸው በገዛ ፈቃዳቸው ተሰናብተዋል። በረጅም ጊዜ የአገልግሎት ዘመን የቀሰሙትን ሰፊ የስራ ልምድ በተለይ በፋይናንስ አና ባንክኒግ በበጀት በጥናት እና ምርምር ከፍተኛ ፖሊስ ነክ የምክር አገልግሎት ለ 10 ዓመታት ያህል ለልዩ ልዩ አገሮች እና ድርጅቶች አበርክተዋል። ጥቂቶቹን ለመጥቀስ ያህል። በዋሽንግተን ለሚገኘው ኦቨር. ሲይስ. ዲቨሎፕመንት ካወንስል () እ.ኤ.አ. ከ1982-1983 ዓ.ም. በመመደብ ከሰሓራ በታች ያሉት የአፍሪካ አገሮች () የልማት ዕድገት በሚመለከት ጥናት አካሂደዋል። በአይ. ኤም. ኤፍ ተመድበው ለስወዚላንድ መንግስት ብሄራዊ ባንክ እ.ኤ.አ. ከ 1984-1987 ዓ.ም. የጥናት እና ምርምር አቅሙ የጥናት እና ምርምር አቅሙ ስለሚዳብርበት በማማከር ሰርተዋል። በዓለም ባንከ አማካሪ በመሆን ስለአፍሪካ ፐብሊክ ኢንተርፕራይዞች የስራ ክንውን እና የማሻሻያ ጥናት እ. ኤ. አ. በ1988 አካሂደዋል። በአይ. ኤም. ኤፍ ተመድበው ለሌሴቶ ማዕከላዊ ባንክ በፖሊሲ እና ኦፕሬሽን በጥናት እና ምርምር የባንኩ አቅም ስለሚጠናከርበት አማክረዋል። አይ. ኤም. ኤፍ እና የተባበሩት መንግስታት የልማት ድርጅት ለናሚቢያ መንግስተ የሚሰጡትን የቴክኒክ ዕርዳታ በማስተባበር እና ለናሚቢያ የገንዘብ ሚኒስቴር ከፍተኛ አማካሪ በመሆን አገልግለዋል። ክቡር አቶ ተፈራ ከአበረከትዋቸው ጽሁፎች መካከል በልማት ኋላቀር ከሆኑ አገሮች መካከል ስለጋምቢያ ሌሴቶ ማላዊ እና ሱዳን ኢኮኖሚ ጥናት (እ. ኤ. አ. 1981) ከሰሓራ በታች ስላሉት አፍሪካ አገሮች የልማት ፖሊሲ ( እ. ኤ. አ 1983) በኢትዮጵያ ልምድ ላይ የተመሰረተ ስለ አንዳንደ የአፍሪካ አገሮች አጀስትመንት () ፖሲሲ ከሌሎች ጋር በመተባበር የአፍሪካ ፐብሊክ ኢንተርፕራይዞች ስለሚሻሻሉበት ጥናት (እ. ኤ. አ. 1989) ስለ ሳዴግ አባል አገሮች የሞኒተር ውህደት/ ህብረት ስለ ናሚቢያ ፊዚካል ፖሊሲ (እ. ኤ. አ 1995)። ይህ ጥናት በናሚቢያ ካቢኔ ጸድቆ ተግባር ላይ ውሏል። ክቡር አቶ ተፈራ ከአፍሪካ አገልግሎታቸውን አጠናቀው ዋሺንግተን ወደ አይ.ኤም. ኤፍ ዋና መስሪያ ቤት በመመለስ በልዩ ልዩ ክፍላተ በመጨረሻም በጡረታ እስከተገለሉ ድረስ የፕላን እና የበጀተ ከፍተኛ በላሙያ በመሆን ሰርተዋል። ክቡር አቶ ተፈራ የ42 ዓመት የትዳር ጓደኛቸው ከሆኑት ከውድ ባላቤታቸው ከወ/ሮ ንግስተ ጌታቸው ሁለት ወንዶቸን ዶ/ር ሄኖክ ተፈራ፥ አቶ ዮሴፍ ተፈራንና እና አንድ ሴት ወይዘሪት ነፃነት ተፈራን አፍርተዋል። ሶስት የልጅ ልጆችንም ለማየት ታድለዋል። ክቡር አቶ ተፈራ ወልደሰማዕት በተመደቡባቸው የስራ ኃላፊነቶች ሁሉ ቅንነት ታማኝነት ጥንቁቅነት እና ለአገር እና ለወገን ተቆርቋሪነትን የሚያንጸባርቅ ጠባይ ነበራቸው። አቶ ተፈራ በዚህች ዓለም አኗኗራቸው እና አረማመዳቸው ሁሉ ኃላፊነት የሚሰማቸው እና ለቤተሰባቸው ፍጹም ፍቅርና እንክብካቤ የሚያደርጉ ለወዳጆቻቸውም በሚፈለጉበት ጊዜ ፈጥኖ ደራሽ ነበሩ። ህልፈት ህይወት ክቡር አቶ ተፈራ ወደሚወድዋት አገራቸው ኢትዮጵያ ዘመዶቻቸውን እና ወዳጆቻቸውን ለማየት ሄደው ባለፈው መጋቢት ወር ወደ ዋሺንግተን እንደተመሉ የጤና መታወክ ገጥሟቸው በምርመራ ላይ እንዳሉ በድንገት እ. ኤ. አ. 25 ቀን 2013 ከእኩለ ሌሊት በኋላ በተወለዱ በሰባ አራት ዓመታቸው በቦልቲሞር ከተማ ባለው በጆነስ ሆፕኪንስ ሆስፒታል ከዚህ ዓለም በሞት ተለይተዋል። ሕመም ላይ በቆዩበት ጊዜ የውድ ባላቤታቸው እና የልጆቻቸው እንክብካቤ አንድም ቀን አልተለያቸውም፡፡ ዋቢ ምንጮች የኢትዮጵያ ካቢኔ አባላት
52343
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%8B%E1%8A%95%E1%89%8B%20%E1%8A%A0%E1%8B%AD%E1%8A%90%E1%89%B5
ቋንቋ አይነት
አፍሮ እስያዊ ቋንቋዎች ትግርኛ (በኤርትራም ይነገራል) ግዕዝ (በቤተ ክርስቲያን ብቻ ይነገራል) ሀደሪኛ ወይም ሐረርኛ የምሥራቅ ጉራጌ ቋንቋዎች ስልጤኛ ( ጋፋትኛ (የጠፋ) የምዕራብ ጉራጌ ቋንቋዎች መስመስኛ (የጠፋ) ቸሃኛ ወይም ቸሃ (ሰባትቤት ጉራጌ) አውኛ (ኩንፋልኛ ዘዬ ወይም ቀበሌኛ ቋንቋን ጨምሮ) ምሥራቅ ኩሻዊ አፋርኛ (በኤርትራና ጅቡቲም ይነገራል) ዳሳናችኛ (በኬንያም ይነገራል) ኮንሶኛ ወይም ኦሮምኛ (በኬንያም ይነገራል) ሳሆኛ (በኤርትራም ይነገራል) ሶማልኛ (በሶማሊያም ይነገራል) ቦሮኛ ወይም ወይም ሺናሻ ናይሎ ሳህራዊ (አባይ ሰሃራዊ) ናይሎ ሳህራዊ አኙዋክኛ (በሱዳንም ይነገራል) ቃጭፖ ባልስኛ (በሱዳንም ይነገራል) ሙርሌኛ (በሱዳንም ይነገራል) ኩናምኛ (በኤርትራም ይነገራል) ኑርኛ (በሱዳንም ይነገራል) ኡዱክኛ (በሱዳንም ይነገራል) ወይቶኛ (ወይጦኛ) (የጠፋ) ኦንጎትኛ () (ለመጥፋት የተቃረበ) ረርበሬኛ () (የጠፋ)
30808
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%8B%E1%88%9D%20%E1%8A%AB%E1%88%8D%E1%8B%8B%E1%88%88%E1%89%A0%E1%89%B5%20%E1%8A%A9%E1%89%A0%E1%89%B5%20%E1%88%88%E1%89%80%E1%88%9B
ላም ካልዋለበት ኩበት ለቀማ
ላም ካልዋለበት ኩበት ለቀማ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ላም ካልዋለበት ኩበት ለቀማ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ኩበት ማለት የደረቀ የከብት እበት ሲሆን ከብቶች ባልዋሉበት ቦታ ኩበት መልቀም አይቻልም ። ነገር ግን ከብቶች በሚውሉበት ቦታ እበት ስለሚጥሉ እበቱ ደርቆ ኩበት ስለሚሆን ሰዎች ለማገዶ ይለቅሙታል ማለት ይሰበስቡታል ። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
20870
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%98%E1%8D%88%E1%8A%95%20%E1%89%A0%E1%8C%88%E1%8A%93%20%E1%8A%90%E1%8C%88%E1%88%AD%20%E1%89%A0%E1%8B%8B%E1%8A%93
ዘፈን በገና ነገር በዋና
ዘፈን በገና ነገር በዋና የአማርኛ ምሳሌ ነው። ዘፈን በገና ነገር በዋና የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
12668
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%8E%E1%8A%95%E1%8B%B0%E1%88%AD%20%E1%8B%A9%E1%8A%92%E1%89%A8%E1%88%AD%E1%88%B5%E1%89%B2
ጎንደር ዩኒቨርስቲ
የጎንደር የጤና ኮሌጅ የቀድሞው ስሙ ሲሆን የተመሰረተው በ1954 እ.ኤ.አ. ነው። በዚህም የኢትዮጵያ ቀደምቱ የጤና ትምህርት ተቋም ነው። ኮሌጁ በ2003 እ.ኤ.አ. ወደ ዩኒቨርስቲ ኮሌጅነት ያደገ ሲሆን በአምስት ትላልቅ ፋኩሊቲዎች እና ከ30 በላይ የትምህርት ክፍሎች (ዲፓርትመንቶች) እያሠለጠነ ያስመርቃል። ዩኒቨርስቲው በቀድሞዋ የኢትዮጵያ ዋና ከተማ ጎንደር የሚገኝ ሲሆን ማራኪ ካምፓስ፣ ቴዎድሮስ ካምፓስ እና ሳይንስ አምባ የሚባሉ ሶስት ግቢዎች በዚሁ ከተማ ውስጥ አሉት። የኢትዮጵያ ዩኒቨርሲቲዎች
23095
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%9B%E1%88%AD%E1%8B%AB%E1%88%9D%20%E1%8B%B0%E1%89%A5%E1%88%A8%20%E1%88%B2%E1%8A%93
ማርያም ደብረ ሲና
ኢትዮጵያ ውስጥ የሚገኝ ከአለት የተፈለፈ ቤተ ክርስቲያን ነው። አለት ፍልፍል አብያተ ክርስቲያናት አለት ፍልፍል አብያተ ክርስቲያናት
49145
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%89%B6%E1%88%AB%20%E1%8A%A0%E1%88%B5%E1%89%B0%E1%8A%94
የቶራ አስተኔ
የቶራ አስተኔ በሙሉ ጣት ሸሆኔ ክፍለመደብ ውስጥ የሆነ የጡት አጥቢ ሰፊ አስተኔ ነው። በአስተኔው ውስጥ ያሉት ወገኖች እነዚህ ናቸው፦ ሚዳቋ ቆርኬ (ኢምፓላ)- አንድ ዝርያ (አፍሪካ) ቆርኬ - አንድ ዝርያ (አፍሪካ) ሂሮላ ቆርኬ - አንድ ዝርያ (ኬንያ-ሱማሌ ጠረፍ ብቻ) ቶራ ፈረስ - ሁለት ዝርዮች (አፍሪካ) ቀይ ቆርኬ - ሦስት ዝርዮች (አፍሪካ) ዲባታግ - አንድ ዝርያ (ኢትዮጵያና ሶማሊያ ብቻ) ዘላይ ድኩላ (ስፕሪንግቦክ) - አንድ ዝርያ (ናሚቢያ ዙሪያ) የሕንድ ድኩላ - አንድ ዝርያ (ሕንድ ዙሪያ) ቀይ ድኩላ - አምስት ዝርዮች (አፍሪካ) የሚዳቋ ድኩላ ወገን - 8 ዝርዮች (አፍሪካ) ገረኑግ - አንድ ዝርያ (የአፍሪካ ቀንድ) የሜዳ ፍየል ወገን - የሜዳ ፍየል፣ ረጅም ቀንድ የሜዳ ፍየል፣ ዳማ ሜዳ ፍየል (አፍሪካ) የሞንጎሊያ ድኩላ ወገን - 3 ዝርዮች (ሞጎሊያ፣ ቲቤት፣ ቻይና) ሳይጋ ድኩላ - አንድ ዝርያ (እስያ) በይራ ድኩላ - አንድ ዝርያ (ጂቡቲ ዙሪያ) የንሹ - አራት ዝርዮች (ምሥራቅ አፍሪካ) ንጉሣዊ ድኩላ - አንድ ዝርያ (ምዕራብ አፍሪካ) ድንክ ድኩላ - ሁለት ዝርዮች (አፍሪካ) ሰስ - አንድ ዝርያ (አፍሪካ) ፌቆ - አንድ ዝርያ (አፍሪካ) የቡላ ድኩላ ወገን - ሦስት ዝርዮች (ደቡባዊ አፍሪካ) አራት ቀንድ ድኩላ - አንድ ዝርያ (ሕንድና ኔፓል) ሰማያዊ በሬ (ንልጋይ) - አንድ ዝርያ (ሕንድ) የእስያ ጎሽ ወገን - 5 ዝርዮች (እስያ)፤ የውሃ ጎሽ ለማዳ ነው። የበሬ ወገን - በሬ / ላም፣ ያክ፣ ዜቡ፣ ጋያል፣ የባሊ በሬ ለማዳ ሲሆኑ 4 አውሬ ዝዮችም አሉ። እንዝርት-ቀንድ ሳላ - አንድ ዝርያ (ቬትናም) ጎሽ - አንድ ዝርያ (አፍሪካ) የስሜን አሜሪካ ጎሽ ወገን - 2 ዝርዮች፣ አንዱ ከምሥራቅ አውሮፓ ነው። የአጋዘን ወገን - ድኩላ፣ የምኒልክ ድኩላ፣ ኣምበራይሌ፣ የደጋ አጋዘን፣ ኒያላ፣ 3 ሌሎች (አፍሪካ) የወንደቢ ወገን - ወንደቢና ታላቅ ወንደቢ (አፍሪካ) በሬ ዋሊያ (ታክን) - አንድ ዝርያ (ቡታን ዙሪያ) የዝባድ በሬ - አንድ ዝርያ (አርክቲክ ዙሪያ) የበርበር በግ - አንድ ዝርያ (ስሜን አፍሪካ) የአረቢያ ፍየል - አንድ ዝርያ (አረቢያ) የፍየል ወገን - ፍየል፣ ዋሊያ እና 6 ሌሎች የሂማላያ ፍየል - አንድ ዝርያ (ሂማላያ) የበግ ወገን - ለማዳ በግ እና 6 ሌሎች ንልጊሪ ፍየል - አንድ ዝርያ (ሕንድ) ሰማያዊ በግ - 2 ዝርዮች (ሂማላያ) ሰሮው (ፍየል-ድኩላ) - 6 ዝርዮች (እስያ) ጎራል (ፍየል-ድኩላ) - 4 ዝርዮች (እስያ) የተራራ ፍየል - አንድ ዝርያ (ስሜን አሜሪካ) ሻምዋ ዋልያ - 2 ዝርዮች (አውሮፓ) ተራ ሚዳቋ - 2 ዝርዮች (አፍሪካ) ሌሎች ሚዳቋዎች - ፪ ወገኖች (አፍሪካ) የፈረስ ፍየል ወገን - 2 ዝርዮች (አፍሪካ) ሳላ - 4 ዝርዮች (አፍሪካ) ነጭ ድኩላ - አንድ ዝርያ (ሳሃራ በረሃ) የቲቤት ድኩላ - አንድ ዝርያ (ቲቤት) አጋዘን ድኩላ - አንድ ዝርያ (ደቡብ አፍሪካ) የድፋርሳ ወገን - ድፋርሳና 5 ሌሎች (አፍሪካ) ብሆር - ሦስት ዝርዮች (አፍሪካ)
20551
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A5%E1%8C%84%E1%8A%95%20%E1%89%A0%E1%8A%A5%E1%8C%84%20%E1%89%86%E1%88%A8%E1%8C%A5%E1%8A%A9%E1%89%B5
እጄን በእጄ ቆረጥኩት
እጄን በእጄ ቆረጥኩት የአማርኛ ምሳሌ ነው። እጄን በእጄ ቆረጥኩት የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
20546
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A5%E1%8B%B5%E1%88%9C%E1%8A%93%20%E1%8C%A8%E1%88%AD%E1%89%85%20%E1%88%B2%E1%89%A0%E1%8C%A3%E1%8C%A0%E1%88%B5%20%E1%8B%AB%E1%88%8D%E1%89%85
እድሜና ጨርቅ ሲበጣጠስ ያልቅ
እድሜና ጨርቅ ሲበጣጠስ ያልቅ የአማርኛ ምሳሌ ነው። እድሜና ጨርቅ ሲበጣጠስ ያልቅ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
38132
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%8E%E1%88%B5%20%E1%8A%A0%E1%8A%95%E1%8C%84%E1%88%8C%E1%88%B5
ሎስ አንጄሌስ
ሎስ አንጄሌስ በካሊፎርኒያ የሚገኝ ትልቅ ከተማ ነው። 3,792,621 ሰዎች ይኖሩበታል። በ1773 ዓ.ም. በስፓኒሾች ተመሠረተ። ከተማው በ1813 ዓ.ም. ለሜክሲኮ፣ በ1839 ዓ.ም. ደግሞ ለአሜሪካ ሥልጣን ተዛወረ። የካሊፎርኒያ ከተሞች
15446
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%98%E1%89%A5%E1%88%8B%E1%89%B7%E1%8A%95%20%E1%88%B3%E1%89%B3%E1%8B%8D%E1%89%85%20%E1%8A%A5%E1%8C%87%E1%8A%95%20%E1%89%B3%E1%8C%A0%E1%89%A0%E1%89%BD
መብላቷን ሳታውቅ እጇን ታጠበች
መብላቷን ሳታውቅ እጇን ታጠበች የአማርኛ ምሳሌ ነው። መቅረቧን ሳታውቅ እጇን ታጠበች መደብ : ተረትና ምሳሌ
3768
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A6%E1%88%B5%E1%88%8E
ኦስሎ
ኦስሎ የኖርዌ ዋና ከተማ ነው። የሚኖርበት የህዝብ ቁጥር 876፣391 ሆኖ ይገመታል። ከተማው ላይ ተቀምጦ ይገኛል። በኖርዌ መዝገቦች መሠረት፣ ከተማው መጀመርያ አስሎ ተብሎ የተመሠረተ በ1041 ዓ.ም. ገደማ በንጉሥ ሃራልድ 3ኛ ነበር። ከ1291 ዓ.ም. የአገሩ ዋና ከተማ ሆኗል። ከ1616 ዓ.ም. እስከ 1917 ዓ.ም. ድረስ ስሙ ክርስቲያና ተባለ፤ ከዚያ በኋላ ግን ስሙ ወደ ኦስሎ ተመለሰ። ዋና ከተሞች የአውሮፓ ከተሞች
20877
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%9B%E1%89%A5%20%E1%8B%A8%E1%88%8C%E1%88%88%E1%8B%8D%20%E1%8D%88%E1%88%A8%E1%88%B0%E1%8A%9B%20%E1%88%9D%E1%88%B3%20%E1%8B%A8%E1%88%8C%E1%88%88%E1%8B%8D%20%E1%8A%AE%E1%88%B0%E1%8A%9B
ዛብ የሌለው ፈረሰኛ ምሳ የሌለው ኮሰኛ
ዛብ የሌለው ፈረሰኛ ምሳ የሌለው ኮሰኛ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ዛብ የሌለው ፈረሰኛ ምሳ የሌለው ኮሰኛ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
9847
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%A5%E1%88%AB%E1%89%B2%E1%88%B5%E1%88%8B%E1%89%AB
ብራቲስላቫ
ብራቲስላቫ () የስሎቫኪያ ዋና ከተማ ነው። በታሪክ መዝገብ «ብረዛላውስፑርክ» () ተጽፎ መጀመርያው የታወቀ በ899 ዓ.ም. ነበር። በ992 ዓ.ም. ገደማ በወጡ መሐለቆች ደግሞ ስሙ «ብራስላቫ» ወይም «ፕሬስላቫ» ተጽፎ ይገኛል። ይህም በጀርመንኛ (ፕሬስቡርግ) ስለ ሆነ እስከ 1911 ዓ.ም. ስሙ ያው ሆነ። በ1911 ዓ.ም. ስሙም ወደ ብራቲስላቫ ተቀየረ። የሚኖርበት የህዝብ ቁጥር 426,091 ሆኖ ይገመታል። ከተማው ላይ ተቀምጦ ይገኛል። ዋና ከተሞች የአውሮፓ ከተሞች
50537
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%9B%E1%88%AD%E1%8B%AB%E1%88%9D%20%E1%89%85%E1%8B%B3%E1%88%B4%20%E1%8C%88%E1%8D%85%20%E1%8D%B2%E1%8D%B0
የማርያም ቅዳሴ ገፅ ፲፰
፻፵፭ ፤ መኳንንት ደጆቻችሁን ክፈቱ ። ፻፵፮ ፤ የቆማቹህ ሰዎች ራሳችሁን ዝቅ ዝቅ አድርጉ ። ፻፵፯ ፤ አቤቱ ሁሉን ለፈጠርህ ለማትታይ አምላክ ለአንተ ሰውነታችንን እንዘረጋለን ሁሉን ለምታዋርድ ለአንተ ራሳችንን እናዋርዳለን ሁሉን ለምታሰግድ ለአንተ እንሰግዳለን ሁሉን ለምትገዛ ለአንተ እንገዛለን ። ፻፵፰ ፤ የተሠወረውን የምትገልጽ የተገለጸውን ሁሉ የምትሠውር ሆይ በውስጥ ያለውን የምታወጣ በውጭ ያለውን የምታስገባ ሆይ ። አሁንም በእውነት የሚጠሩህን የወገኖችህን ጩኸታቸውን ስማ ። ፻፵፱ ፤ በፍርሃት ሆናችሁ ለእግዚአብሔር ስገዱ አቤቱ በፊትህ እንሰግዳለን እናመሰግንሃለንም ። ፻፶ ፤ ጸሎተ ንስሐ ። ፻፶፩ ፤ ተመልከት ቅድሳት ለቅዱሳን ነው ። ቅዱስ አብ አንድ ነው ። ቅዱስ ወልድም አንድ ነው ። መንፈስ ቅዱስም አንድ ነው ። ፻፶፪ ፤ እግዚአብሔር ከሁላችሁ ጋራ ይሁን ። ከመንፈስ ጋራ ። አቤቱ ክርስቶስ ማረን (፳፩ ጊዜ) ። ፻፶፫ ፤ በንስሐ ውስጥ ያላችሁ ሰዎች ራሳችሁን ዝቅ ዝቅ አድርጉ ። ፻፶፬ ፤ ከዚህ በኋላ ወደ ሕዝቡ ተመልሶ አምላካችን እግዚአብሔር ሆይ ቅዳሴ ሐዋርያት ቁጥር ፺፭ - ፻፳፮ ። ፻፶፭ ፤ ሐዳፌ ነፍስ ። እናንተ የክርስቲያን ወገን ሆይ በዚች ቀን እንደተሰበሰባችሁ እንደዚሁ ክብርት በምትሆን በደብረፅዮንና በሰማይ ባለች ነፃ በምታወጣ በእየሩሳሌም ይሰብስባችሁ ። ፻፶፮ ፤ ይህንንም የማርያም የምስጋናዋን ቃል እንደሰማችሁ የሕፃናትን የምስጋና ቃል ይልቁንም ከጣዕሙ ብዛት የተነሳ አጥንትን የሚያለመልም የመላዕክትን ምስጋና እንደዚሁ ያሰማችሁ ። ፻፶፯ ፤ የእሳት ነበልባል ድንኳኖች ወደ ተተከሉበት የካህናት አለቃ ወዳለበት ያግባችሁ የተሳለ የፊቱ መልክ ከዚያ አለ ። ንጹሕ አክሊልና ብሩህ ልብስ ከዚያ አለ ። እርሱም ከላይ የተገኘ ነው እንጂ የስው እጅ ያልተጠበበበት ነው ። ፻፶፰ ፤ የቅዱሳን ማኀበር ወዳለበት ያግባችሁ ያስተማሩ የሐዋርያትም ማኀበር ድል የነሱ የሰማዕታት ማኀበር ብሩካን የሚሆኑ የጻድቃንም ማኀበር የተሾሙ የካህናት ማኀበር ትጉሃን የሚሆኑ የመላዕክት ማኀበር ፍፁማን ደናግልና የመነኮሳት ማኀበር ወዳለበት ያግባችሁ ። ከሁሉ በላይ ከሆነች ከአንዲት ቅድስት ቤተ ክርስቲያን ፍፁም አንድነቷ ሁሉ ጋራ ከነርሱም ጋራ ታቦትዘዶር ወዳለችበት ይህችውም እመቤታችን ማርያም ናት ። ፻፶፱ ፤ እንግዲህ ሞትን የምታለብስና ወደ ሲኦል የምታወርድ ትዕቢትና መታጀርንም ጌጥ አናድርግ ። ፻፷ ፤ እንግዲህ የሥጋ ንጽሕና ብቻ ያይደለ ትሕትናን ከንጽሕና ጋራ ገንዘብ እናድርግ ። መንፈስን ንጹሕ በማድረግ ነብያት እግዚአብሔርን አይተውታልና ። ፻፷፩ ፤ እንግዲህ እንደሐዋርያት ፍቅርን የዋሃትንም ገንዘብ እናድርግ ጌታቸውን ወደውታልና የዓመፃ ማሠሪያን ሁሉ ያሥሩ ይፈቱም ዘንድ እንደርሱ ያለውን ሥልጣን የሰጣቸው ። ←ወደ ገፅ ፲፯ ወደ ገፅ ፲፱→
18793
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%AB%E1%8B%98%E1%88%AD%E1%8D%8E%E1%88%AD%E1%8B%B5%20%E1%88%84%E1%8B%AD%E1%88%B5
ራዘርፎርድ ሄይስ
ራዘርፎርድ ሄይስ (እንግሊዝኛ: ) የአሜሪካ አስራ ዘጠነኛ ፕሬዝዳንት ነበሩ። ፕረዝዳንቱ ሥልጣን ላይ የወጡት እ.አ.አ. በ1877 ሲሆን በስልጣን ዘመናቸው ምክትል ፕሬዝዳንት ሁነው የተሾሙት ዊሊያም ዊለር ናቸው። ፕሬዝዳንቱ የዴሞክራቲክ ፓርቲ አባል የነበሩ ሲሆን ከሥልጣን የወረዱት እ.አ.አ. በ1881 ነበር። የአሜሪካ ፕሬዚዳንት የአሜሪካ ፕሬዝዳንቶች ዝርዝር የአሜሪካ መሪዎች
20985
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%8B%E1%8A%A8%20%E1%8A%A5%E1%8A%95%E1%8B%B0%20%E1%8A%A0%E1%8D%89%20%E1%8B%AB%E1%8A%A8%E1%8A%A8%20%E1%8A%A5%E1%8A%95%E1%8B%B0%20%E1%8A%A5%E1%8C%81%20%E1%8A%A0%E1%8B%AD%E1%88%86%E1%8A%95%E1%88%88%E1%89%B5%E1%88%9D
የላከ እንደ አፉ ያከከ እንደ እጁ አይሆንለትም
የላከ እንደ አፉ ያከከ እንደ እጁ አይሆንለትም የአማርኛ ምሳሌ ነው። የላከ እንደ አፉ ያከከ እንደ እጁ አይሆንለትም የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
44560
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8C%93%E1%89%B4%E1%88%9B%E1%88%8B%20%E1%89%A5%E1%88%94%E1%88%AB%E1%8B%8A%20%E1%8A%A5%E1%8C%8D%E1%88%AD%20%E1%8A%B3%E1%88%B5%20%E1%8D%8C%E1%8B%B4%E1%88%AC%E1%88%BD%E1%8A%95
የጓቴማላ ብሔራዊ እግር ኳስ ፌዴሬሽን
የጓቴማላ ብሔራዊ እግር ኳስ ፌዴሬሽን (እስፓንኛ፦ ) የጓቴማላ እግር ኳስ አስተዳዳሪ አካል ነው። ፌዴሬሽኑ የተመሠረተው በ1919 እ.ኤ.አ. ሲሆን የጓቴማላ ብሔራዊ እግር ኳስ ቡድንንና የተለያዩ ብሔራዊ ውድድሮችን ያዘጋጃል።
14545
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%A0%E1%89%A0%E1%8A%95%E1%8C%83%20%E1%88%AB%E1%88%B1%20%E1%88%98%E1%89%B6%20%E1%88%AB%E1%88%B1%20%E1%8B%AD%E1%8C%AE%E1%88%80%E1%88%8D
ጠበንጃ ራሱ መቶ ራሱ ይጮሀል
ጠበንጃ ራሱ መቶ ራሱ ይጮሀል የአማርኛ ምሳሌ ነው። ጠበንጃ ራሱ መቶ ራሱ ይጮሀል የአማርኛ ምሳሌ ነው። ጅራፍር እራሱ ገርፎ እራሱ ይጮሃል ከሚለው ጋር ይሄዳል መደብ : ተረትና ምሳሌ
21698
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%AB%E1%88%98%E1%88%B0%E1%8C%88%E1%8A%97%E1%89%B5%20%E1%89%85%E1%88%8D%20%E1%89%A3%E1%8D%8F%20%E1%89%B3%E1%8D%88%E1%88%B3%E1%88%88%E1%89%BD
ያመሰገኗት ቅል ባፏ ታፈሳለች
ያመሰገኗት ቅል ባፏ ታፈሳለች የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያመሰገኗት ቅል ባፏ ታፈሳለች የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
44515
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8A%A0%E1%8D%8D%E1%88%AA%E1%8A%AB%20%E1%8D%88%E1%8A%95%E1%8C%8D%E1%88%8D
የአፍሪካ ፈንግል
የአፍሪካ ፈንግል ወይም እንቅልፍ የለሽ የእንስሳትና የሌሎች እንስሳት ጥገኛ በሽታ ነው። መንስኤው በየፈንግል ብሩሲ ዝርያ ጥገኛ ህዋስ አማካኝነት ነው። ሰዎችን የሚያጠቁ ሁለት አይነት ናቸው፣ ፈንግል ብሩሲ ጋምቢነስ (ቲ.ቢ.ጂ) እና ፈንግል ብሩሲ ሮዲሲንስ (ቲ.ቢ.አር.). ቲ.ቢ.ጂ በሽታው ከተገኘባቸው ለ98% በላይ መንስኤ ሆኖ ተገኝቶአል። ሁሉም ሚተላለፉት በተመረዘ የቆላ ዝንብ አማካኝነት ነው። በአብዛኛው በገጠር ቦታዎች የተለመዱ ናቸው። በመጀመሪያ፣ በበሽታው የመጀመሪያ ደረጃ ትኩሳት፣ ራስ ምታት፣ ማሳከክ፣ እና የመገጣጠሚያ ህመም ስሜት ናቸው። ይህም የሚጀመረው በተነከሱ ከአንድ እስከ ሶስት ሳምንታት ባለው ጊዜ ውስጥ ነው። ከሳምንታትና ከወራት በኋላ የሁለተኛ ደረጃው ማቃዠት፣ መደንዘዝ፣ መዘባራቅና የእንቅልፍ ችግር በማስከተል ይጀምራል። ምርመራው በደም ጠብታ ወይም በፍርንትት ፈሳሽ ውስጥ ጥገኛ ተህዋስያኑን በመፈለግ ይጀምራል። የሸፊትነክ ቀዳዳ የበሽታውን የመጀመሪያና የሁለተኛ ደረጃ ልዩነቱን ለመንገር ይፈለጋል። አሰቃቂውን በሽታ ለመከላከል ለአደጋው ተጋላጭ የሆኑትን ሰዎች የቲ.ቢ.ጂ የደም ምርመራ ማካሄድን ያካትታል። በሽታው ገና እንደጀመረ ማለትም በስርአተ ነርብ ላይ ምልክቶች ከመታየታቸው በፊት ከታወቀ በሽታውን ማዳን ቀላል ነው። የመጀመሪያ ደረጃውን ለማከም ፔንታማይዲን ወይም ሱራሚን መድሀኒቶችን መጠቀም ነው። የሁለተኛ ደረጃውን ለማከም ኢፍሎርንቲን ወይም ኒፉርቲሞክእና ኢፍሎርንቲን ቅልቅል ለቲ.ቢ.ጂ ይይዛል። ምንም እንኳን ሜላርስፕሮል ለሁሉም ቢሰራም ፣ ከፍተኛ የጎንዮሽ ጉዳት ስላለው በተለይ ለ ቲ.ቢ.አር ያገለግላል። በሽታው ከሰሀራ በታች ባሉ በተወሰኑ የአፍሪካ አገራት ይከሰታል፣ በ36 ሀገራት ውስጥ የሚገኙ 70 ሚሊዮን የሚጠጉ ሰዎች በአደጋ ላይ ናቸው። በ2010 ለ9000 ሞት መንስኤ ሲሆን ይህም ቁጥር ከ1990 ማለትም 34,000 ከነበረው የቀነሰ ነው። በ2012 ውስጥ አዲስ ከተያዙት 7000 ህመምተኞች ጨምሮ በአሁኑ ወቅት በግምት 30,000 ሰዎች በበሽታው ተይዘዋል። ከነዚህ ህሙማን ውስጥ ከ80% የሚበልጠው በኮንጎ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ ውስጥ ነው። በቅርብ ታሪክ ውስጥ ሶስት ዋና ዋና ወረርሽኞች ተነስተዋል፤ አንዱ ከ1896 እስከ 1906 እ.ኤ.አ. በዋናነት ዩጋንዳ ውስጥና በኮንጎ ቤዝንና ሁለቱ ደግሞ በበርካታ አፍሪካ ሀገራት ውስጥ የተከሰቱ ሲሆን ይኸውም በ1920ና 1970 እ.ኤ.አ. የተከሰቱት ናቸው። ላሞች እና ሌሎች እንስሳት በሽታውን ሊሸከሙ ይችላሉ፣ እናም በበሽታው ሊያዙ ይችላሉ።
21670
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%AB%E1%88%8D%E1%89%B3%E1%8B%B0%E1%88%88%20%E1%8A%A8%E1%8A%95%E1%8D%88%E1%88%AD%20%E1%88%8A%E1%8D%95%E1%88%B5%E1%89%B2%E1%8A%AD%20%E1%8B%AB%E1%89%A0%E1%8B%9B%E1%88%8D
ያልታደለ ከንፈር ሊፕስቲክ ያበዛል
ያልታደለ ከንፈር ሊፕስቲክ ያበዛል የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልታደለ ከንፈር ሊፕስቲክ ያበዛል የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
20922
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%9D%E1%8A%93%E1%89%A5%20%E1%8B%98%E1%8A%90%E1%89%A0%20%E1%89%A2%E1%88%88%E1%8B%8D%20%E1%8A%A8%E1%8B%B0%E1%8C%85%E1%88%85%20%E1%8A%A5%E1%8B%A8%E1%8B%8D
ዝናብ ዘነበ ቢለው ከደጅህ እየው
ዝናብ ዘነበ ቢለው ከደጅህ እየው የአማርኛ ምሳሌ ነው። ዝናብ ዘነበ ቢለው ከደጅህ እየው የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
22088
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B5%E1%88%80%20%E1%89%B0%E1%89%A0%E1%8B%B5%E1%88%8E%20%E1%88%9B%E1%88%A9%E1%8A%9D%20%E1%8B%AD%E1%88%8B%E1%88%8D%20%E1%89%B6%E1%88%8E
ድሀ ተበድሎ ማሩኝ ይላል ቶሎ
ድሀ ተበድሎ ማሩኝ ይላል ቶሎ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ድሀ ተበድሎ ማሩኝ ይላል ቶሎ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
22077
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B5%E1%88%80%20%E1%89%A0%E1%88%85%E1%88%8D%E1%88%99%20%E1%89%85%E1%89%A4%20%E1%89%A3%E1%8B%AD%E1%8C%A0%E1%8C%A3%20%E1%8A%96%E1%88%AE%20%E1%8A%A5%E1%8A%A8%E1%8A%AD%20%E1%8B%AD%E1%8C%A8%E1%88%AD%E1%88%B0%E1%8B%8D%20%E1%8A%90%E1%89%A0%E1%88%AD
ድሀ በህልሙ ቅቤ ባይጠጣ ኖሮ እከክ ይጨርሰው ነበር
ድሀ በህልሙ ቅቤ ባይጠጣ ኖሮ እከክ ይጨርሰው ነበር የአማርኛ ምሳሌ ነው። ድሀ በህልሙ ቅቤ ባይጠጣ ኖሮ እከክ ይጨርሰው ነበር የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
14557
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%A5%E1%8B%AD%E1%89%B5%E1%8A%93%20%E1%88%9B%E1%8C%A3%E1%89%B5%E1%8A%95%20%E1%89%B0%E1%8A%9D%E1%89%B6%20%E1%88%9B%E1%88%B3%E1%88%88%E1%8D%8D%20%E1%8A%90%E1%8B%8D
ጥይትና ማጣትን ተኝቶ ማሳለፍ ነው
ጥይትና ማጣትን ተኝቶ ማሳለፍ ነው የአማርኛ ምሳሌ ነው። ጥይትና ማጣትን ተኝቶ ማሳለፍ ነው የአማርኛ ምሳሌ ነው። መደብ : ተረትና ምሳሌ
3592
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%B4%E1%8A%95%E1%89%B5%20%E1%8C%86%E1%8A%95%E1%88%B5%E1%8D%A5%20%E1%8A%A0%E1%8A%95%E1%89%B2%E1%8C%8B%20%E1%8A%A5%E1%8A%93%20%E1%89%A3%E1%88%AD%E1%89%A1%E1%8B%B3
ሴንት ጆንስ፥ አንቲጋ እና ባርቡዳ
ሴንት ጆንስ የአንቲጋ ና ባርቡዳ ዋና ከተማ ነው። የሚኖርበት የህዝብ ቁጥር 24,226 (በ1992 ዓ.ም.) ሆኖ ይገመታል። ከተማው በአንቲጋ ደሴት ላይ ተቀምጦ ይገኛል። የአንቲጋ መቀመጫ ከ1624 ዓ.ም. ጀምሮ ሆኗል። ዋና ከተሞች
18879
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%9A%E1%8B%AB%E1%8B%9D%E1%8B%AB%20%E1%8D%A9
ሚያዝያ ፩
ሚያዝያ ፩፣ በኢትዮጵያ ዘመን አቆጣጠር የዓመቱ ፪፻፲፩ኛው ዕለት ሲሆን፤ የፀደይ (በልግ)ወቅት ፮ኛው ቀን ነው። ከዚህ ዕለት በኋላ እስከ ዓመቱ መጨረሻ ድረስ በዘመነ ሉቃስ ፻፶፭ ዕለታት ሲቀሩ በዘመነ ዮሐንስ፣ ዘመነ ማቴዎስ እና ዘመነ ማርቆስ ደግሞ ፻፶፬ ቀናት ይቀራሉ። ዓቢይ ታሪካዊ ማስታወሻዎች ፲፱፻፶፩ ዓ/ም - የአሜሪካ የጠፈር በረራና ምርመራ ባለሥልጣን () ’መርኩሪ’ በሚባለው የአገሪቱ የመጀመሪያ የሰው አሳፋሪ መንኮራኩር መርሐ-ግብር የሚሳተፉትን ጠፈርተኞች ለዓለም አስተዋወቀ። እነርሱም፦ ስኮት ካርፔንተር፣ ጎርደን ኩፐር፣ ጆን ግሌን፣ ቨርጅል ግሪሰም፣ ዎልተር ስኪራ፣ አላን ሼፈርድ እና ዶናልድ ስሌይተን ነበሩ። ፲፱፻፶፪ ዓ/ም - ሁለት የብሪታንያ የሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት አባላት፤ ብራያን ሃሪሶን () እና ጄምስ ስሌተር () ለጉብኝት አዲስ አበባ ገቡ። ከንጉሠ ነገሥቱም ጋር ተገናኝተው ተወያይተዋል። ፲፱፻፷ ዓ/ም - የጥቁር አሜሪካዊው የሰብዓዊ መብት መሪ የዶክቶር ማርቲን ሉተር ኪንግ የቀብር ሥነ-ሥርዓት በተወለዱበት ከተማ በአትላንታ ተከናወነ። የጆርጂያ ክፍለ-ሀገር ገዥ ሌስተር ማደክስ ዶክቶር ኪንግ የ’ሀገር ጠላት’ ነበሩ በሚል አቋም እቀብሩ ላይ አልሳተፍም ብለው መቅረታቸው ሳይበቃ ለሟቹም ክብር የክፍለ ሀገሩን መንግሥታዊ ቢሮዎች እንደማይዘጉ አስታወቁ። ፲፱፻፷፭ ዓ/ም - የቡልጋሪያ ባለ ሥልጣናት ከኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት መንግሥት ጋር በሁለቱ አገሮች መኻል የባህላዊ ግንኙነት እና ልውውጥ ለመወያየት አዲስ አበባ ገቡ። ፲፱፻፷፮ ዓ/ም - በጠቅላይ ሚኒስትር እንዳልካቸው መኮንን የሚመራው የኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት መንግሥት ሕገ መንግሥታዊ የዘውድ ሥርዓትን ለመመሥረት የታዘዘውን አጥኒ ሸንጎ በማንኛውም ጉዳይ እንደሚተባበረውና እንደሚረዳው አረጋገጠ። አያይዞም መሬትን በተመለከተ በአገሪቱ ውስጥ ማንም ሰው ለማልማት ከሚችለው በላይ መሬት መያዝ እንዳይችልና ለወደፊት ከአርሶ አደሮች በስተቀር የእርሻ መሬት ለማንም እንደማይሰጥ ለማድረግ የሚያስችል ሕግ እንደሚወጣ አስታወቀ። ዕለተ ሞት ፲፱፻፺፩ ዓ/ም - የኒጄር ፕሬዚደንት ኢብራሂም ባሬ ማይናሳራ በአገሪቱ በተካሄደው ወታደራዊ መፈንቅለ መንግሥት ተገደሉ። ዋቢ ምንጮች
22099
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B5%E1%88%80%20%E1%8B%A8%E1%88%9A%E1%89%A0%E1%88%8B%E1%8B%8D%20%E1%8A%A5%E1%8A%95%E1%8C%82%20%E1%8B%A8%E1%88%9A%E1%8A%A8%E1%8D%8D%E1%88%88%E1%8B%8D%20%E1%8A%A0%E1%8B%AB%E1%8C%A3%E1%88%9D
ድሀ የሚበላው እንጂ የሚከፍለው አያጣም
ድሀ የሚበላው እንጂ የሚከፍለው አያጣም የአማርኛ ምሳሌ ነው። ድሀ የሚበላው እንጂ የሚከፍለው አያጣም የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
21301
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%B4%E1%89%B5%20%E1%88%9D%E1%88%AB%E1%89%8B%20%E1%8B%88%E1%8D%8D%E1%88%AB%E1%88%9D%20%E1%8A%90%E1%8B%8D
የሴት ምራቋ ወፍራም ነው
የሴት ምራቋ ወፍራም ነው የአማርኛ ምሳሌ ነው። የሴት ምራቋ ወፍራም ነው የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
20703
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A8%E1%8D%88%E1%88%B3%E1%88%9D%20%E1%89%A4%E1%89%B5%20%E1%89%85%E1%8B%98%E1%8A%93%E1%88%9D%20%E1%8C%88%E1%89%A3%E1%89%A0%E1%89%B5
ከፈሳም ቤት ቅዘናም ገባበት
ከፈሳም ቤት ቅዘናም ገባበት የአማርኛ ምሳሌ ነው። ከፈሳም ቤት ቅዘናም ገባበት የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
49829
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%AE%E1%8B%AD%E1%89%A4
ኮይቤ
በደ/ብ/ብ/ሕ/ክ/መ በደቡብ ኦሞ ዞን በማሌ (ማኣሌ) ወረዳ ሥር ያለ ከተማ ነው።
21326
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%89%80%E1%89%A0%E1%88%AE%20%E1%89%A3%E1%88%85%E1%89%B3%E1%8B%8A%20%E1%8B%A8%E1%88%88%E1%88%9D
የቀበሮ ባህታዊ የለም
የቀበሮ ባህታዊ የለም የአማርኛ ምሳሌ ነው። የቀበሮ ባህታዊ የለም የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
20980
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%88%E1%89%A0%E1%88%B1%E1%89%B5%20%E1%8B%AB%E1%88%8D%E1%89%83%E1%88%8D%20%E1%8B%A8%E1%88%B0%E1%8C%A1%E1%89%B5%20%E1%8B%AB%E1%8C%B8%E1%8B%B5%E1%89%83%E1%88%8D
የለበሱት ያልቃል የሰጡት ያጸድቃል
የለበሱት ያልቃል የሰጡት ያጸድቃል የአማርኛ ምሳሌ ነው። የለበሱት ያልቃል የሰጡት ያጸድቃል የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
19481
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8A%A1%E1%8B%9D%E1%89%A4%E1%8A%AA%E1%88%B5%E1%89%B3%E1%8A%95%20%E1%8A%A5%E1%8C%8D%E1%88%AD%20%E1%8A%B3%E1%88%B5%20%E1%8D%8C%E1%8B%B4%E1%88%AC%E1%88%BD%E1%8A%95
የኡዝቤኪስታን እግር ኳስ ፌዴሬሽን
የኡዝቤኪስታን እግር ኳስ ፌዴሬሽን የኡዝቤኪስታን እግር ኳስ አስተዳዳሪ አካል ነው። በ1946 እ.ኤ.አ. ኡዝቤኪስታን በሶቪዬት ሕብረት ውስጥ እያለች የተመሠረተ ሲሆን ከ1994 እ.ኤ.አ. ጀምሮ የፊፋ እና የእስያ እግር ኳስ ኮንፌዴሬሽን አባል ነው። ፌዴሬሽኑ የኡዝቤክ ሊግንና ሌሎችንም ብሔራዊ ውድድሮችን ያዘጋጃል። በተጨማሪም የኡዝቤኪስታን ብሔራዊ እግር ኳስ ቡድንን ያቀናጃል።
20587
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A5%E1%8C%8D%E1%88%AD%E1%8A%93%20%E1%8A%A5%E1%88%AB%E1%88%B5%20%E1%8A%A5%E1%8A%94%20%E1%8A%A5%E1%88%88%E1%89%A5%E1%88%B5%20%E1%8A%A5%E1%8A%94%20%E1%8A%A5%E1%88%88%E1%89%A5%E1%88%B5%20%E1%8B%AD%E1%8C%A3%E1%88%8B%E1%88%89
እግርና እራስ እኔ እለብስ እኔ እለብስ ይጣላሉ
እግርና እራስ እኔ እለብስ እኔ እለብስ ይጣላሉ የአማርኛ ምሳሌ ነው። እግርና እራስ እኔ እለብስ እኔ እለብስ ይጣላሉ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
13828
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%B0%E1%88%A8%E1%89%B5%20%E1%88%86%E1%8A%96%20%E1%89%80%E1%88%A8
ተረት ሆኖ ቀረ
ተረት ሆኖ ቀረ በታምራት ሞላ በ፲፱፻፺፯ ዓ.ም. የወጣ የሙዚቃ አልበም ነው። የዜማዎች ዝርዝር ብሔራዊ ቢብሎግራፊ (መዝገበ ቀረፀ ድምፅ ወምስል)፤ ሰኔ ፲፱፻፺፰ ዓ.ም.
16622
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%92%E1%8B%8D%20%E1%8B%AE%E1%88%AD%E1%8A%AD%20%E1%8A%A8%E1%89%B0%E1%88%9B
ኒው ዮርክ ከተማ
ከኒውዮርክ ግዛት ለመለየት ብዙ ጊዜ ኒውዮርክ ሲቲ () ተብሎ የሚጠራው በዩናይትድ ስቴትስ ውስጥ በሕዝብ ብዛት የምትገኝ ከተማ ናት። እ.ኤ.አ. በ 2020 8,804,190 ህዝብ ብዛት ከ300.46 ካሬ ​​ማይል (778.2 ኪ.ሜ.2) በላይ ተሰራጭቷል) ኒው ዮርክ ከተማ በዩናይትድ ስቴትስ ውስጥ በጣም ብዙ ህዝብ የሚኖርባት ዋና ከተማ ነች። በኒውዮርክ ግዛት ደቡባዊ ጫፍ ላይ የምትገኘው ከተማዋ የኒውዮርክ ሜትሮፖሊታን አካባቢ ማእከል ናት፣ በከተማ አካባቢ በአለም ላይ ትልቁ የሜትሮፖሊታን አካባቢ ነው። በ2020 ከ20.1 ሚሊዮን በላይ ሰዎች በሜትሮፖሊታን ስታቲስቲካዊ አካባቢ እና 23.5 ሚሊዮን በስታቲስቲክስ አካባቢዋ ከ2020 ጋር፣ ኒውዮርክ ከአለም በህዝብ ብዛት ካላቸው ሜጋሲቲዎች አንዷ ናት። ኒውዮርክ ከተማ የዓለም የባህል፣ የፋይናንስ እና የሚዲያ ዋና ከተማ ተብላ ተገልጻለች፣ በንግድ፣ በመዝናኛ፣ በምርምር፣ በቴክኖሎጂ፣ በትምህርት፣ በፖለቲካ፣ በቱሪዝም፣ በመመገቢያ፣ በሥነ ጥበብ፣ በፋሽን እና በስፖርት ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ ያሳደረች እና በፎቶ የተደገፈች ከተማ ነች። በዚህ አለም. የተባበሩት መንግስታት ዋና መሥሪያ ቤት ኒውዮርክ ለዓለም አቀፍ ዲፕሎማሲ አስፈላጊ ማዕከል ነው, እና አንዳንድ ጊዜ የዓለም ዋና ከተማ ተብላ ትጠራለች. በዓለም ላይ ካሉት ትላልቅ የተፈጥሮ ወደቦች በአንዱ ላይ የምትገኘው የኒውዮርክ ከተማ አምስት ወረዳዎችን ያቀፈች ሲሆን እያንዳንዳቸው ከኒውዮርክ ግዛት ካውንቲ ጋር አንድ ላይ ናቸው። አምስቱ ወረዳዎች-ብሩክሊን (ኪንግስ ካውንቲ)፣ ኩዊንስ (ኩዊንስ ካውንቲ)፣ ማንሃታን (ኒውዮርክ ካውንቲ)፣ ብሮንክስ (ብሮንክስ ካውንቲ) እና የስታተን አይላንድ (ሪችመንድ ካውንቲ) የተፈጠሩት የአካባቢ መንግስታት ወደ አንድ የማዘጋጃ ቤት አካል ሲዋሃዱ ነው። በ 1898 ከተማዋ እና የሜትሮፖሊታን አካባቢ ወደ ዩናይትድ ስቴትስ ህጋዊ ኢሚግሬሽን ዋና መግቢያን ይመሰርታሉ። በኒውዮርክ እስከ 800 የሚደርሱ ቋንቋዎች ይነገራቸዋል፣ይህም በዓለም ላይ ካሉት የቋንቋ ልዩ ልዩ ከተማ ያደርጋታል። ኒውዮርክ ከዩናይትድ ስቴትስ ውጭ የተወለዱ ከ3.2 ሚሊዮን በላይ ነዋሪዎች መኖሪያ ነች፣ ከ2016 ጀምሮ በዓለም ላይ ካሉት ከማንኛውም ከተማዎች ትልቁ የውጭ ሀገር ህዝብ ብዛት ከ2018 ጀምሮ፣ የኒውዮርክ ሜትሮፖሊታን አካባቢ አጠቃላይ የሜትሮፖሊታን ምርት (ጂኤምፒ) እንደሚያመርት ይገመታል። ) ወደ 1.8 ትሪሊዮን ዶላር የሚጠጋ፣ በዩናይትድ ስቴትስ አንደኛ ደረጃን ይዟል። የኒውዮርክ ሜትሮፖሊታን አካባቢ ሉዓላዊ ሀገር ቢሆን ኖሮ፣ በዓለም ላይ ስምንተኛ ትልቁ ኢኮኖሚ ይኖራት ነበር። ኒውዮርክ በዓለም ላይ ካሉት የየትኛውም ከተሞች ከፍተኛው ቢሊየነሮች ቁጥር ሁለተኛ ነው። የኒውዮርክ ከተማ መነሻውን በ1624 በኔዘርላንድስ ቅኝ ገዥዎች በማንሃታን ደሴት ደቡባዊ ጫፍ ላይ የተመሰረተ የንግድ ቦታ ነው። ሰፈሩ ኒው አምስተርዳም (ደች፡ ኒዩው አምስተርዳም) በ1626 ተሰይሟል እና በ1653 እንደ ከተማ ተከራይታለች። ከተማዋ እ.ኤ.አ. በ 1664 በእንግሊዝ ቁጥጥር ስር ወደቀ እና የእንግሊዙ ንጉስ ቻርልስ ለወንድሙ ለዮርክ መስፍን መሬቶቹን ከሰጠ በኋላ ስሙ ተቀይሯል ። ከተማዋ በጁላይ 1673 በሆች ተመልሳ አዲስ ኦሬንጅ ተባለች ለአንድ አመት ከሦስት ወር; ከተማዋ ከህዳር 1674 ጀምሮ ያለማቋረጥ ኒውዮርክ ተብላ ትጠራለች።ከ1785 እስከ 1790 ድረስ ኒውዮርክ የዩናይትድ ስቴትስ ዋና ከተማ ነበረች እና ከ1790 ጀምሮ ትልቁ የአሜሪካ ከተማ ነበረች። ዩኤስ በመርከብ በ19ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ እና በ20ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ፣ እና የአሜሪካ እና የነፃነት እና የሰላም እሳቤዎች ምልክት ነው። በ 21 ኛው ክፍለ ዘመን, ኒው ዮርክ እንደ ዓለም አቀፋዊ ፈጠራ, ሥራ ፈጣሪነት እና የአካባቢ ዘላቂነት እና የነፃነት እና የባህል ልዩነት ምልክት ሆኖ ብቅ አለ. እ.ኤ.አ. በ 2019 ኒውዮርክ የባህል ብዝሃነቷን በመጥቀስ ከ30,000 በላይ የሚሆኑ በአለም ዙሪያ ከ48 ከተሞች የተውጣጡ ከ30,000 በላይ ሰዎች በተደረገ ጥናት የአለም ታላቅ ከተማ ሆና ተመርጣለች። የአሜሪካ ከተሞች
21263
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%9E%E1%89%B0%20%E1%8B%AB%E1%88%8D%E1%8A%90%E1%89%A0%E1%88%A8%20%E1%8B%AD%E1%88%98%E1%88%B5%E1%88%8B%E1%88%8D%20%E1%8B%AB%E1%88%88%20%E1%8B%A8%E1%88%9B%E1%8B%AD%E1%88%9E%E1%89%B5%20%E1%8B%AD%E1%88%98%E1%88%B5%E1%88%8B%E1%88%8D
የሞተ ያልነበረ ይመስላል ያለ የማይሞት ይመስላል
የሞተ ያልነበረ ይመስላል ያለ የማይሞት ይመስላል የአማርኛ ምሳሌ ነው። የሞተ ያልነበረ ይመስላል ያለ የማይሞት ይመስላል የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
21961
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B0%E1%88%A8%E1%89%85%20%E1%8B%AD%E1%89%80%E1%88%98%E1%8C%A0%E1%88%8B%E1%88%8D%20%E1%8A%A5%E1%88%AD%E1%8C%A5%E1%89%A5%20%E1%8B%AD%E1%8C%8E%E1%89%A5%E1%8C%A3%E1%88%8D
ደረቅ ይቀመጠላል እርጥብ ይጎብጣል
ደረቅ ይቀመጠላል እርጥብ ይጎብጣል የአማርኛ ምሳሌ ነው። ደረቅ ይቀመጠላል እርጥብ ይጎብጣል የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
50689
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8B%9D%E1%8A%93%20%E1%8A%90%E1%8C%8B%E1%88%BD
የዝና ነጋሽ
የዝና ነጋሽ የኢትዮጵያ ታዋቂ ዘፋኝ ስትሆን ብዙ ባሕላዊ እና ዘመናዊ የሙዚቃ ስራወችን በማቅረብ ትታወቃለች። የህይወት ታሪክ ድምጻዊት የዝና ነጋሽ በታላቋ ብሪታኒያ፣ በለንደን ከተማ ትኖራለች ። የስራ ዝርዝር ትር ትር (2004 ዓ.ም/2012 እ.ኤ.አ) እናመስግናቸው (2011 ዓ.ም/2019 እ.ኤ.አ) ዳኘው ምኒልክ (2012 ዓ.ም/2020 እ.ኤ.አ) የኢትዮጵያ ዘፋኞች
21346
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%89%A0%E1%88%8B%E1%89%BD%E1%8B%8D%20%E1%8B%AB%E1%8C%88%E1%88%B3%E1%89%B3%E1%88%8D%20%E1%89%A0%E1%88%8B%E1%8B%AD%20%E1%89%A0%E1%88%8B%E1%8B%A9%20%E1%8B%AB%E1%8C%8E%E1%88%AD%E1%88%B3%E1%89%B3%E1%88%8D
የበላችው ያገሳታል በላይ በላዩ ያጎርሳታል
የበላችው ያገሳታል በላይ በላዩ ያጎርሳታል የአማርኛ ምሳሌ ነው። የበላችው ያገሳታል በላይ በላዩ ያጎርሳታል የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
22024
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B3%E1%89%A6%20%E1%8B%AB%E1%88%88%20%E1%89%85%E1%88%AD%E1%8D%8A%E1%89%B5%20%E1%8C%A0%E1%88%8B%20%E1%8B%AB%E1%88%88%20%E1%88%9D%E1%88%AD%E1%8C%8A%E1%89%B5
ዳቦ ያለ ቅርፊት ጠላ ያለ ምርጊት
ዳቦ ያለ ቅርፊት ጠላ ያለ ምርጊት የአማርኛ ምሳሌ ነው። ዳቦ ያለ ቅርፊት ጠላ ያለ ምርጊት የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
22194
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B6%E1%88%AE%E1%8A%93%20%E1%89%80%E1%89%A0%E1%88%AE%20%E1%89%B0%E1%8C%88%E1%8A%93%E1%8A%9D%E1%89%B0%E1%8B%8D%20%E1%8C%93%E1%88%AE
ዶሮና ቀበሮ ተገናኝተው ጓሮ
ዶሮና ቀበሮ ተገናኝተው ጓሮ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ዶሮና ቀበሮ ተገናኝተው ጓሮ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
44341
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A1%E1%88%AD-%E1%8A%92%E1%8A%91%E1%88%AD%E1%89%B3
ኡር-ኒኑርታ
ኡር-ኒኑርታ በሱመር የኢሲን ሥርወ መንግሥት 6ኛው ንጉሥ ነበረ (1823-1806 ዓክልበ. የነገሠ)። በንጉሥ ሊፒት-እሽታር ውድቀት ዙፋኑን ያዘ። መጀመርያ ፭ የኢሲን ነገሥታት ሴማዊ (አሞራዊ) ስሞች ሲኖራቸው፤ «ኡር-ኒኑርታ» ግን ሱመርኛ ስም ነው። በሱመራዊ ነገሥታት ዝርዝር ላይ ፳፰ ዓመታት እንደ ነገሠ ሲለን ከዘመኑ ፲፭ የዓመት ስሞች ብቻ ይታወቃሉ። ከመጀመርያው ዓመቱ በቀር ግን የሌሎቹ ዓመታት () ቅድም-ተከተላቸው እርግጥኛ አይደለም። ከነዚህም መካከል ለምሳሌ፦ ፩ ፦ (1823 አክልበ. ግድም) «ኡር-ኒኑርታ ንጉሥ የሆነበት ዓመት» ፦ «የኒፑር ዜጎች ለዘላለም ነጻ ያወጣቸውበት፣ በአንገታቸውም የሸከመውን ግብር የፈታላቸውበት ዓመት» በአንዱ ዓመቱ () ኡር-ኒኑርታ ኒፑርን ከኢሲን ተወዳዳሪ ከላርሳ ግዛት እንዳስመለሰ ይመስላል። በ1809 ዓክልበ. የላርሳ ንጉሥ አቢሳሬ ኢሲንን እንዳሸነፈው ከራሱ ዓመት ስም ይታወቃል። ከዚህ በቀር ኡር-ኒኑርታ መስኖ እና ቦይ በማስቆፈሩ አሮንቃ ምድርን አስደረቀ። በዚህም ዘመን ሌሎች ነጻ ከተሞች የራሳቸውን ነገሥታትና ዓመት ስሞች ነበራቸው። የኢሊፕ-አኩሱም ንጉሥ ሃሊዩም ዓመት ስም () እና የኪሱራ ንጉሥ ማናባልቴኤል ዓመት ስም () ሁለቱም «ኡር-ኒኑርታ የተገደለበት ዓመት» ይባላሉ፤ ይህም 1806 ዓክልበ. ይሆናል። ልጁ ቡር-ሲን ተከተለ። ዋቢ ምንጮች የኢሲን ነገሥታት
14560
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%A6%E1%88%AD%20%E1%88%B2%E1%88%98%E1%8C%A3%20%E1%8B%9B%E1%89%A2%E1%8B%AB%20%E1%89%86%E1%88%A8%E1%8C%A3
ጦር ሲመጣ ዛቢያ ቆረጣ
ጦር ሲመጣ ዛቢያ ቆረጣ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ጦር ሲመጣ ዛቢያ ቆረጣ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ሙሽራ መጣ በርበሬ ቀንጥሱ ከሚለው አባባል ጋር ይሄዳል። ነገሮችን ከበፊቱ አስቀድሞ ማቀድን የሚያበረታታ አባባል ነው። መደብ : ተረትና ምሳሌ
22021
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B3%E1%89%A6%20%E1%89%A0%E1%8B%88%E1%8C%A5%20%E1%89%A0%E1%8C%8D%E1%8B%9C%E1%88%AD%20%E1%88%9B%E1%88%9D%E1%88%88%E1%8C%A5
ዳቦ በወጥ በግዜር ማምለጥ
ዳቦ በወጥ በግዜር ማምለጥ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ዳቦ በወጥ በግዜር ማምለጥ የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
22207
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%80%E1%88%AD%E1%89%A3%20%E1%88%88%E1%89%A3%E1%88%88%E1%89%A4%E1%89%B1%20%E1%89%A3%E1%8A%A5%E1%8B%B5%20%E1%8A%90%E1%8B%8D
ጀርባ ለባለቤቱ ባእድ ነው
ጀርባ ለባለቤቱ ባእድ ነው የአማርኛ ምሳሌ ነው። ጀርባ ለባለቤቱ ባእድ ነው የአማርኛ ምሳሌ ነው። ያልተተረጎመ ምሳሌ ተረትና ምሳሌ
14591
https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%89%A0%E1%88%AB%20%E1%88%88%E1%88%9B
አበራ ለማ
አበራ ለማ የተወለደው በ1943 ዓ.ም. ፍቼ ሰላሌ ውስጥ ነው። እድገቱ ወሊሶንና አዲስ አበባን ያካትታል። ካገራችን ገጣሚያንና አጫጭር ልቦለድ ጸሓፊዎች አንዱ ነው። በኢትዮጵያ ቋንቋዎችና ሥነ ጽሑፍ ጥናት ከአዲስ አበባ ዩኒቨርስቲ የማዕርግ ተመራቂ ነው። ሙያው በጋዜጠኝነት ሲሆን፣ በኢትዮጵያ ሬዲዮና ፕሬስ መምሪያዎች ሠርቷል። ከጦር ግንባር ጋዜጠኝነት እስከ ኪነጥበባት ዘርፎች ሃያሲነት ዘልቋል። እስከ ሰማኒያዎቹ አሠርት አጋማሽ ድረስ፥ የኢትዮጵያ ደራስያን ማኅበር ዋና ጸሃፊ ሁኖ አገልግሏል። ዛሬ የኖርዌይ ነዋሪ ነው። በኖርዌይ ደራስያን ማኅበር ብቸኛውና የመጀመሪያው ጥቁርና ባፍ መፍቻ ቋንቋው የሚጽፍ አባል ደራሲ ነው። በዚህ ማኅበር ውስጥ የዓለም አቀፍ ኮሚቴው የረዥም ዘመን አባል በመሆንም ይታወቃል። ባለቅኔ ሎሬት ጸጋዬ ገብረ መድህንንና ስዊድናዊ/ኤርትራዊ የሆነውን የአስመራውን እስረኛ፣ ደራሲና ጋዜጠኛ ዳዊት ይስሐቅን (2009 እ.ኤ.አ.) ሃሳብን በነጻ የመግለጽ ሽልማት እንዲሸለሙ በእጩነት አቅርቦ ማሸለሙም ይታወሳል። *******በ2013 ዓ.ም ሁለት ከፍተኛ ሽልማቶችን በኢትዮጵያ አግኝቷል፡፡ 1. ከኢትዮጵያ ብሮድካስቲንግ ኮርፖሬሽን፣ በ2013 ዓ.ም. የሕይወት ዘመን ተሸላሚ ምርጥ ጋዜጠኛ 2. የኢሕደሪ ጠቅላይ ሚኒስትር የክብር ሜዳይ ሽልማት፣ በሥነ ጽሑፍ አስተዋጽኦ፣ 2013 ዓ.ም. *****ከአበራ ለማ የታተሙ ሥራዎች የሚከተሉት ይጠቀሳሉ። 1967 ኩል ወይስ ጥላሸት፣ የግጥም መድብል፣ 1974 ሽበት፣የግጥም መድብል፣ 1975 ሕይወትና ሞት፣የአጫጭር ልቦለዶች መድብል፣ 1976 ሞገደኛው ነውጤ፣ ኖቭሌት፣ 1978 አባደፋር፣ከሌሎች ደራስያን ጋር… ስብስብ፣ 1978 ጽጌረዳ ብእር፣ከሌሎች ገጣሚያን ጋር… ስብስብ፣ 198ዐ የማለዳ ስንቅ፣ያጫጭር ልቦለዶችና ግጥሞች መድብል፣ 198ዐ መቆያ፣ያጫጭር ልቦለዶችና ግጥሞች መድብል፣ 1981 ትዝታን በጸጸት፣ የቻይና ያጫጭር ልቦለዶች ትርጉም… በጋራ፣ 1994 አውጫጭኝ፣ የግጥም መድብል፣ 1994 ሙያዊ ሙዳዬ ቃላት፣ ኢልቦለድ…የቋንቋ ጉዳይ፣ 1999 የእውቀት ማኀደር፣ ኢልቦለድ… 2ዐዐ2 እውነትም እኛ፣ የግጥም ስብስብ በዲቪዲ፣ 2ዐዐ3 ጥሎ ማለፍ፣ ታሪካዊ ልበለድ 2006 ሽፈራው- ሞሪንጋ፣ ኢልቦለድ 2ዐዐ8 ቅንጣት- የኔዎቹ ኖቭሌቶች _ 2013 ኩርፊያና ፈገግታ፣ የግጥም መድብል .የኢትዮጵያውያን ገጣሚያን ሥራዎች ወደ ራሽያ ቋናቋ የተተረጎመ. በጋራ (ኖርዌጂያንኛ ግጥሞች)፣ በጋራ (በኖርዌጂያን ኖቭሌቶች) ፣ (የእንግሊዝኛ ግጥሞች) በጋ -2014 ትውስብ - ያጫጭር ልቦለዶችና ኖቭሌቶች ስብስብ