**WAKATI**

Katika darasa la tatu, ulijifunza uhusiano kati ya saa, siku, wiki, mwezi, na mwaka. Katika sura hii, utajifunza jinsi ya kusoma, kuandika, kujumlisha, na kutoa muda katika saa na dakika. Pia, utajifunza kutatua mafumbo yanayohusu wakati.

---

### **ZOEZI LA 1: MARUDIO**
1. Jaza nafasi zilizoachwa wazi kwenye jedwali lifuatalo:
   
   - Siku 3 = ____ saa
   - Wiki 2 = ____ siku
   - Saa 3 = ____ dakika
   - Miaka 2 = ____ miezi
   - Mwaka 1 = ____ siku

2. Orodhesha miezi yote katika mwaka mmoja.
3. Mwezi wa Februari una siku ngapi katika mwaka wa kawaida?
4. Mwezi wa Februari una siku ngapi katika mwaka wa kisokoto?
5. Ni miezi ipi yenye siku 31?

---

### **USO WA SAA**
Uso wa saa una mishale mitatu:
- **Mshale mfupi**: Huonyesha saa.
- **Mshale mrefu**: Huonyesha dakika.
- **Mshale mwembamba zaidi**: Huonyesha sekunde.

Mishale hii huzunguka kutoka kushoto kwenda kulia.
- **Mshale mfupi** huzunguka mara moja kila saa 12.
- **Mshale mrefu** huzunguka mara moja kila dakika 60.
- **Saa 1 = Dakika 60**
- **Dakika 30 = Nusu saa**
- **Dakika 15 = Robo saa**

---

### **KUCHORA USO WA SAA**
**Hatua za kuchora uso wa saa:**
1. Chora duara ukitumia kitu cha mviringo kama sarafu au mfuniko wa chupa.
2. Weka alama 12 kwa nafasi sawa kwenye duara.
3. Andika namba 1 hadi 12 kwenye alama hizo.
4. Chora mshale mfupi kuelekeza namba 4.
5. Chora mshale mrefu kuelekeza namba 12.
6. Je, saa inaonyesha muda gani?

---

### **KUSOMA NA KUANDIKA MUDA KWA KUTUMIA SAA**

#### **Mifano ya Kusoma Muda**
- Saa 12 kamili (12:00)
- Saa 1 na nusu (1:30)
- Saa 5 na robo (5:15)
- Saa 4 kamili (4:00)
- Saa 8 na nusu (8:30)

#### **Mifano ya Kuandika Muda**
- Saa sita kamili huandikwa **6:00**
- Saa kumi na mbili na dakika thelathini huandikwa **12:30**
- Saa kumi na robo huandikwa **10:15**

---

### **ZOEZI LA 2**

3. Andika muda kwa maneno:
   - 12:15 ______________________________
   - 1:00 ______________________________
   - 11:30 ______________________________
   - 2:00 ______________________________
   - 8:15 ______________________________

---

### **KUJUMULISHA NA KUTOA MUDA**
#### **Mifano ya Kuongeza Muda**
- Saa 3 na dakika 20 + Saa 2 na dakika 40 = Saa 6
- Saa 4 na robo + Saa 1 na nusu = Saa 5 na dakika 45

#### **Mifano ya Kupunguza Muda**
- Saa 7 kasoro robo = Saa 6 na dakika 45
- Saa 10 kasoro dakika 20 = Saa 9 na dakika 40

**ZOEZI LA 3:**
1. Tafuta jumla ya muda ufuatao:
   - Saa 5 na dakika 30 + Saa 2 na dakika 15 = ______
   - Saa 8 na dakika 45 - Saa 3 na dakika 20 = ______
2. Je, tofauti kati ya Saa 9:00 na Saa 4:30 ni gani?
3. Ukianza kufanya kazi saa 7:15 na kumaliza saa 10:45, umekuwa kazini kwa muda gani?

---

**MWISHO**