Prepare for Hugging Face Spaces deployment

.gitattributes

@@ -1,2 +1,4 @@
 *.pdf filter=lfs diff=lfs merge=lfs -text
 *.index filter=lfs diff=lfs merge=lfs -text
+data/pdfs/*.pdf filter=lfs diff=lfs merge=lfs -text
+data/index/*.index filter=lfs diff=lfs merge=lfs -text

.huggingface-space

@@ -0,0 +1,7 @@
+title: Swahili Content Generation
+emoji: 🇹🇿
+colorFrom: blue
+colorTo: green
+sdk: docker
+app_port: 7860
+pinned: false 

Dockerfile

@@ -0,0 +1,51 @@
+FROM nvidia/cuda:11.8.0-cudnn8-runtime-ubuntu22.04
+
+# Set environment variables
+ENV DEBIAN_FRONTEND=noninteractive \
+    PYTHONUNBUFFERED=1 \
+    PYTHONDONTWRITEBYTECODE=1 \
+    PORT=7860 \
+    BASE_DIR=/app
+
+# Install Python and other dependencies
+RUN apt-get update && apt-get install -y --no-install-recommends \
+    python3 \
+    python3-pip \
+    python3-dev \
+    build-essential \
+    git \
+    gcc \
+    g++ \
+    make \
+    curl \
+    && rm -rf /var/lib/apt/lists/*
+
+# Set working directory
+WORKDIR /app
+
+# Create necessary directories
+RUN mkdir -p /app/data/pdfs /app/data/texts /app/data/index
+
+# Copy requirements first for better caching
+COPY requirements.txt .
+
+# Install Python packages
+RUN pip3 install --no-cache-dir -r requirements.txt
+RUN pip3 install --no-cache-dir gradio
+
+# Copy your application code and data
+COPY app/ /app/
+COPY data/ /app/data/
+
+# Create a simple Gradio interface for the API
+COPY spaces_app.py /app/
+
+# Expose the port Hugging Face Spaces expects
+EXPOSE 7860
+
+# Health check
+HEALTHCHECK --interval=30s --timeout=30s --start-period=5s --retries=3 \
+    CMD curl -f http://localhost:${PORT}/health || exit 1
+
+# Command to run the application
+CMD ["python3", "spaces_app.py"] 

README.md

@@ -0,0 +1,87 @@
+# Swahili Content Generation
+
+This Hugging Face Space provides an AI-powered tool for generating educational content in Swahili for primary school students in grades 3 and 4. The system uses a Retrieval-Augmented Generation (RAG) approach to create accurate and contextually relevant educational materials.
+
+## Features
+
+- Generate educational content for Math and Science subjects
+- Support for grades 3 and 4
+- Three different content styles: normal, simple, and creative
+- RAG-based approach for accurate and contextually relevant content
+- Easy-to-use interface
+
+## How to Use
+
+1. Select the grade level (3 or 4)
+2. Choose the subject (Math or Science)
+3. Enter a topic (e.g., "namba", "mazingira", "vipimo", etc.)
+4. Select a style (normal, simple, or creative)
+5. Click "Generate Content"
+
+## Available Topics
+
+### Grade 3 Science
+
+- mazingira (Environment)
+- nishati (Energy)
+- maada (Matter)
+- mawasiliano (Communication)
+- usafi (Cleanliness)
+- vipimo (Measurements)
+- mlo (Nutrition)
+- mfumo (Systems)
+- maambukizi (Infections)
+- huduma (Services)
+- vifaa (Equipment)
+
+### Grade 4 Science
+
+- kinga (Immunity)
+- magonjwa (Diseases)
+- majaribio (Experiments)
+- maji (Water)
+- ukimwi (HIV/AIDS)
+- huduma (Services)
+- mazingira (Environment)
+- nishati (Energy)
+- mfumo (Systems)
+- mawasiliano (Communication)
+
+### Grade 3 Math
+
+- namba (Numbers)
+- mpangilio (Arrangement)
+- matendo (Operations)
+- sehemu (Fractions)
+- maumbo (Shapes)
+- vipimo (Measurements)
+- fedha (Money)
+- takwimu (Statistics)
+
+### Grade 4 Math
+
+- kugawanya (Division)
+- kujumlisha (Addition)
+- kuzidisha (Multiplication)
+- namba (Numbers)
+- kirumi (Roman Numerals)
+- wakati (Time)
+- mpangilio (Arrangement)
+- vipimo (Measurements)
+- takwimu (Statistics)
+- kutoa (Subtraction)
+- fedha (Money)
+- sehemu (Fractions)
+- maumbo (Shapes)
+
+## Technical Details
+
+This application uses:
+
+- Meta's Llama-3.2-3B-Instruct model for text generation
+- FAISS for efficient vector similarity search
+- SentenceTransformers for text embeddings
+- FastAPI for the backend API
+- Gradio for the user interface
+
+The system employs a Retrieval-Augmented Generation (RAG) approach, which enhances the language model's output by retrieving relevant information from a curated database of educational materials in Swahili.

app/config.py

@@ -0,0 +1,78 @@
+import os
+
+# Base paths
+BASE_DIR = os.getenv('BASE_DIR', os.path.dirname(os.path.dirname(os.path.abspath(__file__))))
+PDF_DIR = os.path.join(BASE_DIR, "data", "pdfs")
+TXT_DIR = os.path.join(BASE_DIR, "data", "texts")  
+INDEX_DIR = os.path.join(BASE_DIR, "data", "index")
+
+# Ensure directories exist
+os.makedirs(PDF_DIR, exist_ok=True)
+os.makedirs(TXT_DIR, exist_ok=True)
+os.makedirs(INDEX_DIR, exist_ok=True)
+
+# Model settings
+HUGGINGFACE_TOKEN = os.getenv("HUGGINGFACE_TOKEN")
+MODEL_ID = "meta-llama/Llama-3.2-3B-Instruct"
+
+# Documents path (contains both PDFs and TXTs)
+DATA_DIR = os.path.join(BASE_DIR, "data")
+DOCUMENTS_PATH = os.path.join(INDEX_DIR, "documents.pkl")
+
+# Index file paths
+FAISS_INDEX_PATH = os.path.join(INDEX_DIR, "faiss_index.pkl")
+
+# Science topics (PDFs)
+SCIENCE_FILES = [
+    os.path.join(PDF_DIR, "mazingira g3.pdf"),
+    os.path.join(PDF_DIR, "nishati g3.pdf"),
+    os.path.join(PDF_DIR, "maada g3.pdf"),
+    os.path.join(PDF_DIR, "mawasiliano g3.pdf"),
+    os.path.join(PDF_DIR, "usafi g3.pdf"),
+    os.path.join(PDF_DIR, "vipimo g3.pdf"),
+    os.path.join(PDF_DIR, "mlo g3.pdf"),
+    os.path.join(PDF_DIR, "mfumo g3.pdf"),
+    os.path.join(PDF_DIR, "maambukizi g3.pdf"),
+    os.path.join(PDF_DIR, "huduma g3.pdf"),
+    os.path.join(PDF_DIR, "vifaa g3.pdf"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "kinga ya mwili g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "ukimwi g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "maji g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "majaribio ya kisayansi g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "magonjwa g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "huduma g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "mazingira g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "nishati g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "matumizi ya nishati g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "mfumo g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "mawasiliano g4.txt"),
+]
+
+# Math topics (TXT files)
+MATH_FILES = [
+    os.path.join(TXT_DIR, "namba g3.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "mpangilio g3.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "mpangilio g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "matendo katika namba g3.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "kutambua sehemu g3.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "kutambua maumbo g3.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "vipimo g3.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "vipimo g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "wakati g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "takwimu kwa picha g3.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "takwimu g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "kugawanya namba g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "kujumlisha namba g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "kutoa namba g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "kuzidisha namba g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "namba nzima g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "namba za kirumi g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "wakati g3.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "fedha g3.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "fedha g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "sehemu g4.txt"),
+    os.path.join(TXT_DIR, "maumbo g4.txt"),
+]
+
+# Combined list of all files
+ALL_FILES = SCIENCE_FILES + MATH_FILES

app/main.py

@@ -0,0 +1,518 @@
+import os
+from transformers import pipeline
+import torch
+import nltk
+from nltk.translate.bleu_score import sentence_bleu, SmoothingFunction
+import fitz 
+from sentence_transformers import SentenceTransformer
+import faiss
+import numpy as np
+import pickle
+import re
+import logging
+from fastapi import FastAPI, HTTPException
+from fastapi.middleware.cors import CORSMiddleware
+from pydantic import BaseModel
+import uvicorn
+import asyncio
+from config import (
+    ALL_FILES,
+    MATH_FILES,
+    SCIENCE_FILES,
+    DATA_DIR,
+    DOCUMENTS_PATH,
+    FAISS_INDEX_PATH,
+    HUGGINGFACE_TOKEN,
+    MODEL_ID
+)
+
+app = FastAPI(title="Swahili Content Generation API")
+
+# Configure CORS
+app.add_middleware(
+    CORSMiddleware,
+    allow_origins=["*"],  
+    allow_credentials=True,
+    allow_methods=["*"],
+    allow_headers=["*"],
+)
+
+class PromptRequest(BaseModel):
+    prompt: str
+
+class ContentRequest(BaseModel):
+    grade: int
+    subject: str  # "math" or "science"
+    topic: str
+    style: str = "normal"  # "normal", "simple", or "creative"
+
+TOPIC_KEYWORDS = {
+    # Grade 3 Science
+    'mazingira g3.pdf': ['mazingira'],
+    'nishati g3.pdf': ['nishati'],
+    'maada g3.pdf': ['maada'],
+    'mawasiliano g3.pdf': ['mawasiliano'],
+    'usafi g3.pdf': ['usafi'],
+    'vipimo g3.pdf': ['vipimo'],
+    'mlo g3.pdf': ['mlo'],
+    'mfumo g3.pdf': ['mfumo'],
+    'maambukizi g3.pdf': ['maambukizi'],
+    'huduma g3.pdf': ['huduma'],
+    'vifaa g3.pdf': ['vifaa'],
+    
+    # Grade 4 Science
+    'kinga ya mwili g4.txt': ['kinga'],
+    'magonjwa g4.txt': ['magonjwa'],
+    'majaribio ya kisayansi g4.txt': ['majaribio'],
+    'maji g4.txt': ['maji'],
+    'ukimwi g4.txt': ['ukimwi'],
+    'huduma g4.txt': ['huduma-g4'],
+    'mazingira g4.txt': ['mazingira-g4'],
+    'matumizi ya nishati g4.txt': ['matumizi-nishati-g4'],
+    'nishati g4.txt': ['nishati-g4'],
+    'mfumo g4.txt': ['mfumo-g4'],
+    'mawasiliano g4.txt': ['mawasiliano-g4'],
+    
+    # MATH TOPICS Grade 3
+    'namba g3.txt': ['namba'],
+    'mpangilio g3.txt': ['mpangilio'],
+    'matendo katika namba g3.txt': ['matendo'],
+    'kutambua sehemu g3.txt': ['sehemu'],
+    'kutambua maumbo g3.txt': ['maumbo'],
+    'vipimo g3.txt': ['vipimo'],
+    'fedha g3.txt': ['fedha'],
+    'takwimu kwa picha g3.txt': ['takwimu'],
+    
+    # MATH TOPICS Grade 4
+    'kugawanya namba g4.txt': ['kugawanya'],
+    'kujumlisha namba g4.txt': ['kujumlisha'],
+    'kuzidisha namba g4.txt': ['kuzidisha'],
+    'namba nzima g4.txt': ['namba-g4'],
+    'namba za kirumi g4.txt': ['kirumi'],
+    'wakati g4.txt': ['wakati'],
+    'mpangilio g4.txt': ['mpangilio-g4'],
+    'vipimo g4.txt': ['vipimo-g4'],
+    'takwimu g4.txt': ['takwimu-g4'],
+    'kutoa namba g4.txt': ['kutoa'],
+    'fedha g4.txt': ['fedha-g4'],
+    'sehemu g4.txt': ['sehemu-g4'],
+    'maumbo g4.txt': ['maumbo-g4']
+}
+
+def preprocess_pdf_text(text):
+    words_to_remove = ['FOR', 'ONLINE', 'USE', 'ONLY', 'DO', 'NOT', 'DUPLICATE', 'SAYANSI', 'STD', 'PM']
+    pattern = r'\b(?:' + '|'.join(map(re.escape, words_to_remove)) + r')\b'
+    text = re.sub(pattern, '', text, flags=re.IGNORECASE)
+
+    text = ' '.join(text.split())
+    text = re.sub(r'[^\w\s\.\,\?\!\'\"àèìòùÀÈÌÒÙáéíóúÁÉÍÓÚâêîôûÂÊÎÔÛãẽĩõũÃẼĨÕŨ]', ' ', text)
+    text = ' '.join(text.split())
+    return text
+
+def extract_text_from_file(file_path):
+    if file_path.lower().endswith('.pdf'):
+        return extract_text_from_pdf(file_path)
+    elif file_path.lower().endswith('.txt'):
+        try:
+            with open(file_path, 'r', encoding='utf-8') as file:
+                text = file.read()
+            return text.strip()
+        except Exception as e:
+            logging.error(f"Error reading text file {file_path}: {str(e)}")
+            return ""
+    else:
+        logging.error(f"Unsupported file type for {file_path}")
+        return ""
+
+def extract_text_from_pdf(pdf_path):
+    text = ""
+    with fitz.open(pdf_path) as doc: 
+        for page_num, page in enumerate(doc):
+            try:
+                blocks = page.get_text("blocks")
+                page_text = "\n".join(block[4] for block in blocks)
+                cleaned_text = preprocess_pdf_text(page_text)
+                text += cleaned_text + "\n"
+                    
+            except Exception as e:
+                logging.error(f"Error processing page {page_num + 1}: {str(e)}")
+                continue
+
+    return text.strip()
+
+def split_text_into_chunks(text, source_file, chunk_size=750, overlap=50):
+    # Clean the text
+    text = text.strip().replace('\n', ' ').replace('  ', ' ')
+
+    # Get filename and keywords
+    filename = os.path.basename(source_file)
+    keywords = TOPIC_KEYWORDS.get(filename, [])
+
+    # Use NLTK for better sentence tokenization
+    sentences = nltk.sent_tokenize(text)
+    chunks = []
+    current_chunk = []
+    current_size = 0
+
+    for sentence in sentences:
+        sentence_words = len(sentence.split())
+
+        if current_size + sentence_words > chunk_size:
+            if current_chunk:
+                # Create chunk with metadata
+                chunk_text = ' '.join(current_chunk)
+           
+                chunk_info = {
+                    'text': chunk_text,
+                    'source': filename,
+                    'keywords': keywords
+                }
+                
+                chunks.append(chunk_info)
+
+                # Calculate overlap
+                overlap_size = 0
+                overlap_chunk = []
+                for s in reversed(current_chunk):
+                    if overlap_size + len(s.split()) <= overlap:
+                        overlap_chunk.insert(0, s)
+                        overlap_size += len(s.split())
+                    else:
+                        break
+
+                current_chunk = overlap_chunk
+                current_size = overlap_size
+
+        current_chunk.append(sentence)
+        current_size += sentence_words
+
+    if current_chunk:
+        chunk_text = ' '.join(current_chunk)
+        chunks.append({
+            'text': chunk_text,
+            'source': filename,
+            'keywords': keywords
+        })
+
+    return chunks
+
+def create_faiss_index(texts, embedding_model):
+    doc_embeddings = embedding_model.encode(texts)
+    index = faiss.IndexFlatL2(doc_embeddings.shape[1])
+    index.add(np.array(doc_embeddings))
+    return index
+
+def retrieve_documents(query, index, embedding_model, documents, top_k=3):
+    query_lower = query.lower()
+    target_topic = None
+
+    # Simple direct keyword matching since we only have one keyword per topic
+    for filename, keywords in TOPIC_KEYWORDS.items():
+        if keywords[0] == query_lower:  # Exact match with the single keyword
+            target_topic = filename
+            break
+        
+    # Get embeddings and search
+    query_embedding = embedding_model.encode([query])
+    distances, indices = index.search(query_embedding, top_k * 3)  # Get more candidates
+
+    # Filter and organize retrieved documents
+    topic_docs = []
+
+    for idx in indices[0]:
+        doc = documents[idx]
+        if doc['source'] == target_topic:
+            # Check if content is not too repetitive
+            if not any(existing.get('text', '') == doc['text'] for existing in topic_docs):
+                topic_docs.append(doc)
+
+        if len(topic_docs) >= top_k:
+            break
+
+    final_content = "\n\n".join(doc['text'] for doc in topic_docs[:top_k])
+    logger.info(f"Retrieved content from: {target_topic}")
+    return final_content
+
+def calculate_bleu(reference, candidate):
+    """
+    Calculate BLEU score between reference and candidate texts.
+    """
+    if isinstance(reference, list):
+        reference = " ".join(reference)
+    if isinstance(candidate, list):
+        candidate = " ".join(candidate)
+
+    reference_tokens = [reference.split()]  
+    candidate_tokens = candidate.split()  
+    smoothing = SmoothingFunction().method1  
+    return sentence_bleu(reference_tokens, candidate_tokens, smoothing_function=smoothing)
+
+def get_topic_files(grade: int, subject: str, topic: str):
+    # Convert topic to lowercase for case-insensitive matching
+    topic_lower = topic.lower()
+    
+    # Get the appropriate file list
+    file_list = MATH_FILES if subject.lower() == "math" else SCIENCE_FILES
+    
+    # Filter files by grade and topic
+    matching_files = []
+    for file in file_list:
+        if f"g{grade}" in file.lower():  # Check grade
+            filename = os.path.basename(file)
+            if filename in TOPIC_KEYWORDS:  # Check if file is in our topics
+                keywords = TOPIC_KEYWORDS[filename]
+                if topic_lower == keywords[0]:  
+                    matching_files.append(file)
+    
+    return matching_files
+
+def generate_response_with_rag(prompt, index, embedding_model, documents, settings):
+    # Retrieve relevant documents
+    retrieved_context = retrieve_documents(prompt, index, embedding_model, documents)
+
+    style_instructions = {
+        "simple": "Toa majibu rahisi na yanayoeleweka kwa urahisi, ukitumia maneno ya kawaida na sentensi fupi. Eleza dhana kama vile unazungumza na mwanafunzi mdogo.",
+        "creative": "Toa majibu ya kubunifu na yanayovutia, ukitumia mifano halisi na michoro ili kufanya maudhui yawe ya kuvutia na kukumbukika zaidi.",
+        "normal": ""
+    }
+
+    instruction = style_instructions.get(settings.get("style", "normal"), "")
+
+    # Create system prompt
+    system_prompt = f"""Elezea kwa upana somo la "{settings['topic']}". Kwa kila kipengele kinachofaa kuonesha picha ili mwanafunzi aelewe zaidi, weka alama ya [Picture Here] na elezea picha hiyo kwa sentensi moja au mbili. Hakikisha unaweka [Picture Here] tano (5) tu kwenye jibu lako. Kisha, toa maswali tano mwishoni kupima uelewa wa hili somo.
+
+    {instruction}
+
+    Context:
+    {retrieved_context}"""
+
+    # Generate response from the model
+    messages = [{"role": "system", "content": system_prompt}]
+    outputs = app.state.pipe(messages, max_new_tokens=2000)
+
+    try:
+        # Extract the generated text from pipeline output
+        if not outputs or len(outputs) == 0:
+            logger.error("No output generated")
+            return {
+                "content": "Failed to generate response",
+                "context": retrieved_context
+            }
+
+        generated_messages = outputs[0]['generated_text']
+        if isinstance(generated_messages, list):
+            # Find the assistant's message
+            for message in generated_messages:
+                if message.get('role') == 'assistant':
+                    response_content = message.get('content', '')
+                    break
+            else:
+                logger.error("No assistant response found in messages")
+                return {
+                    "content": "Failed to generate response",
+                    "context": retrieved_context
+                }
+        else:
+            response_content = generated_messages
+
+        if not response_content:
+            logger.error("Empty response content")
+            return {
+                "content": "Failed to generate response",
+                "context": retrieved_context
+            }
+
+        # Clean up the response
+        response_content = response_content.strip()
+        
+        # Split text into paragraphs and ensure proper spacing
+        paragraphs = [p.strip() for p in response_content.split('\n\n') if p.strip()]
+        
+        # Handle single-line paragraphs that should be split
+        formatted_paragraphs = []
+        for paragraph in paragraphs:
+            # If a paragraph is too long (more than 100 chars) and doesn't have proper line breaks,
+            # split it into sentences and add line breaks
+            if len(paragraph) > 100 and '\n' not in paragraph:
+                sentences = [s.strip() for s in nltk.sent_tokenize(paragraph)]
+                formatted_paragraphs.append('\n'.join(sentences))
+            else:
+                formatted_paragraphs.append(paragraph)
+        
+        # Join paragraphs with double line breaks and convert to HTML breaks
+        response_content = '\n\n'.join(formatted_paragraphs)
+        response_content = response_content.replace('\n', '<br>')
+
+        return {
+            "content": response_content,
+            "context": retrieved_context
+        }
+
+    except Exception as e:
+        logger.error(f"Error processing response: {e}")
+        logger.error(f"Raw output: {outputs}")
+        return {
+            "content": "Error processing response",
+            "context": retrieved_context
+        }
+
+async def load_or_create_index():
+    embedding_model = SentenceTransformer("all-MiniLM-L6-v2")
+    os.makedirs(DATA_DIR, exist_ok=True)
+    os.makedirs(os.path.dirname(FAISS_INDEX_PATH), exist_ok=True)
+
+    try:
+        with open(DOCUMENTS_PATH, 'rb') as f:
+            documents = pickle.load(f)
+        index = faiss.read_index(FAISS_INDEX_PATH)
+        print("FAISS index and documents loaded successfully.")
+        return index, documents, embedding_model
+    except FileNotFoundError:
+        print("Index and documents not found. Proceeding to create them.")
+        documents = []
+        
+        # Process all files (both PDFs and TXTs)
+        files_found = False
+        for file_path in ALL_FILES:
+            if not os.path.exists(file_path):
+                logger.warning(f"File not found: {file_path}")
+                continue
+                
+            filename = os.path.basename(file_path)
+            logging.info(f"Processing {filename}")
+            text = extract_text_from_file(file_path)
+            
+            if text:
+                files_found = True
+                chunks = split_text_into_chunks(text, filename)
+                documents.extend(chunks)
+            await asyncio.sleep(0)  # Allow other async operations to proceed
+        
+        if not files_found:
+            raise Exception(f"No valid text or PDF files found in the specified paths")
+
+        texts = [doc['text'] for doc in documents]
+        index = create_faiss_index(texts, embedding_model)
+
+        os.makedirs(os.path.dirname(DOCUMENTS_PATH), exist_ok=True)
+
+        # Save the index and documents
+        with open(DOCUMENTS_PATH, 'wb') as f:
+            pickle.dump(documents, f)
+        faiss.write_index(index, FAISS_INDEX_PATH)
+        print("FAISS index and documents saved successfully.")
+        
+        return index, documents, embedding_model
+
+logging.basicConfig(
+    level=logging.INFO,
+    format='%(asctime)s - %(name)s - %(levelname)s - %(message)s'
+)
+
+logger = logging.getLogger(__name__)
+
+# Initialize global variables in app state
+@app.on_event("startup")
+async def startup_event():
+    try:
+        logger.info("Starting application initialization...")
+        
+        # Download NLTK data
+        logger.info("Downloading NLTK data...")
+        try:
+            await asyncio.to_thread(nltk.download, 'punkt', quiet=True)
+            await asyncio.to_thread(nltk.download, 'punkt_tab', quiet=True)
+        except Exception as e:
+            logger.error(f"Error downloading NLTK data: {str(e)}")
+            raise
+            
+        # Initialize the model
+        logger.info("Initializing model...")
+
+        # Check if CUDA is available
+        device = "cuda" if torch.cuda.is_available() else "cpu"
+        logger.info(f"Using device: {device}")
+
+        if device == "cpu":
+            logger.warning("GPU not detected. Model will run slower on CPU.")
+
+        app.state.pipe = pipeline(
+            "text-generation",
+            model=MODEL_ID,
+            trust_remote_code=True,
+            token=HUGGINGFACE_TOKEN,
+            device_map="auto",
+            torch_dtype=torch.float16 if device == "cuda" else torch.float32
+        )
+        logger.info("Model initialized successfully")
+        
+        # Load or create index and related components
+        logger.info("Loading FAISS index and documents...")
+        app.state.index, app.state.documents, app.state.embedding_model = await load_or_create_index()
+        logger.info("FAISS index and documents loaded successfully")
+        
+    except Exception as e:
+        logger.error(f"Failed to initialize application: {str(e)}")
+        raise
+
+@app.post("/generate")
+async def generate_content(request: ContentRequest):
+    try:
+        logger.info(f"Generating content for grade {request.grade}, subject {request.subject}, topic {request.topic}")
+        
+        # Validate inputs
+        if request.grade not in [3, 4]:
+            raise HTTPException(status_code=400, detail="Invalid grade level. Must be 3 or 4")
+        
+        if request.subject.lower() not in ["math", "science"]:
+            raise HTTPException(status_code=400, detail="Invalid subject. Must be 'math' or 'science'")
+        
+        if request.style not in ["normal", "simple", "creative"]:
+            raise HTTPException(status_code=400, detail="Invalid style. Must be 'normal', 'simple', or 'creative'")
+        
+        # Get relevant topic files
+        topic_files = get_topic_files(request.grade, request.subject, request.topic)
+        if not topic_files:
+            raise HTTPException(status_code=404, detail="Topic not found for specified grade and subject")
+            
+        # Create settings dictionary
+        settings = {
+            "style": request.style,
+            "topic": request.topic,
+            "grade": request.grade,
+            "subject": request.subject
+        }
+            
+        response = generate_response_with_rag(
+            request.topic,  # Use topic as the prompt
+                    app.state.index,
+                    app.state.embedding_model,
+                    app.state.documents,
+            settings
+                )
+        
+        logger.info("Content generated successfully")
+        return {"response": response['content']}
+        
+    except Exception as e:
+        logger.error(f"Error generating response: {str(e)}")
+        raise HTTPException(status_code=500, detail=str(e))
+
+@app.get("/health")
+async def health_check():
+    try:
+        # Check if model is loaded
+        if not hasattr(app.state, "pipe"):
+            return {"status": "starting", "message": "Model is still loading"}
+        return {"status": "healthy"}
+    except Exception as e:
+        logger.error(f"Health check failed: {str(e)}")
+        raise HTTPException(status_code=500, detail="Internal server error")
+
+if __name__ == "__main__":
+    try:
+        logger.info("Starting FastAPI server...")
+        uvicorn.run(app, host="0.0.0.0", port=8080, log_level="info")
+    except Exception as e:
+        logger.error(f"Application failed to start: {str(e)}")
+        raise

data/pdfs/huduma g3.pdf

@@ -0,0 +1,3 @@
+version https://git-lfs.github.com/spec/v1
+oid sha256:e80283090a42c65b0ed6e06affb4da8e73a88b597380e0a83b537482059b9082
+size 2266463

data/pdfs/maada g3.pdf

@@ -0,0 +1,3 @@
+version https://git-lfs.github.com/spec/v1
+oid sha256:57df0eadd4c00a7f9c90efc6113a6f76e9106be6740f72930764108c09ad965f
+size 1878046

data/pdfs/maambukizi g3.pdf

@@ -0,0 +1,3 @@
+version https://git-lfs.github.com/spec/v1
+oid sha256:ac456120b91a44026e0747b185c5e56156df25273af4259151a2a480f2e0c9f8
+size 1227999

data/pdfs/mawasiliano g3.pdf

@@ -0,0 +1,3 @@
+version https://git-lfs.github.com/spec/v1
+oid sha256:3573e8b3b67c8561757cf46256dd4521ad33a06701c817880e63893ab77621c1
+size 1851698

data/pdfs/mazingira g3.pdf

@@ -0,0 +1,3 @@
+version https://git-lfs.github.com/spec/v1
+oid sha256:ed3a6bcb2b875570bd0f66f4b9011f84cbf86c4d04e4c85c29ad27788af542b9
+size 3790964

data/pdfs/mfumo g3.pdf

@@ -0,0 +1,3 @@
+version https://git-lfs.github.com/spec/v1
+oid sha256:be8f18984b4ab87795be2d655b998fc0601a010d73032f7b2b50304453743447
+size 856684

data/pdfs/mlo g3.pdf

@@ -0,0 +1,3 @@
+version https://git-lfs.github.com/spec/v1
+oid sha256:b502abd5c5325c6af126f5cac56fcd254e8fcaf8f1c75ffd82818d4417678038
+size 1320476

data/pdfs/nishati g3.pdf

@@ -0,0 +1,3 @@
+version https://git-lfs.github.com/spec/v1
+oid sha256:0137a4aa5c421fd9eae497b98df3a445bc9b34f4f38df14299d3420fcaa3ff16
+size 3608439

data/pdfs/usafi g3.pdf

@@ -0,0 +1,3 @@
+version https://git-lfs.github.com/spec/v1
+oid sha256:ee24d4d99ce3906349eceb4a5d5b23b2864968eec11bc8da5af835b44ede23d1
+size 2393156

data/pdfs/vifaa g3.pdf

@@ -0,0 +1,3 @@
+version https://git-lfs.github.com/spec/v1
+oid sha256:7cd09efc56b7747e70bdf3e12e830fd83915c6fdf51eaf3b497f850b5a0d9225
+size 2877496

data/pdfs/vipimo g3.pdf

@@ -0,0 +1,3 @@
+version https://git-lfs.github.com/spec/v1
+oid sha256:ff1fa51a3b53fba00810d56ff1a3143722868b3d491df2a4a7a0efd46fd8876b
+size 1989230

data/texts/fedha g3.txt

@@ -0,0 +1,31 @@
+
+Muhtasari wa Sura ya Saba: Fedha
+Fedha ni kipimo cha thamani ya vitu, na huja kwa namna ya sarafu na noti. Katika sura hii, unajifunza kuhusu thamani ya fedha, jinsi ya kutambua sarafu na noti za Tanzania, pamoja na fedha iliyokuwa ikitumika zamani na inayotumika sasa. Pia, unajifunza umuhimu wa fedha katika maisha ya kila siku.
+
+1. Sarafu za Tanzania
+Tanzania ina sarafu mbalimbali, zikiwemo za shilingi 500, 200, 100, 50, 20, 10, 5, na 1. Sarafu yenye thamani kubwa kuliko zote ni shilingi 500, wakati sarafu yenye thamani ndogo ni shilingi 1. Zoezi linahusisha kutambua sarafu ambazo mwanafunzi amewahi kuziona na kutumia katika manunuzi.
+
+2. Noti za Tanzania
+Noti za Tanzania zina thamani tofauti, na thamani yao imeandikwa kwa namba na alama mbalimbali. Zoezi linahimiza kutambua noti yenye thamani kubwa zaidi, noti inayolingana na thamani ya sarafu fulani, na alama zinazopatikana kwenye noti tofauti kama vile shilingi elfu tano, elfu mbili, na elfu moja.
+
+3. Kusoma, Kuandika, na Kujumlisha Fedha
+Sehemu hii inahusisha mazoezi ya kutambua bei za bidhaa mbalimbali na kufanya mahesabu yanayohusiana na fedha, kama vile:
+
+Kutambua bidhaa yenye bei kubwa au ndogo zaidi
+Kufanya majumlisho ya fedha kwa njia ya ulalo na wima
+Kutatua mafumbo yanayohusu fedha, kama vile jumla ya pesa zilizopatikana baada ya kuuza bidhaa
+4. Kutoa Fedha
+Sehemu hii inafundisha jinsi ya kutoa fedha kwa njia ya ulalo na wima. Mwanafunzi hujifunza kwa mifano na mazoezi mbalimbali, kama vile:
+
+Kupata chenji baada ya kufanya malipo
+Kiasi cha pesa kinachobaki baada ya kununua bidhaa fulani
+Tofauti ya fedha kati ya watu wawili
+5. Zingatio
+Neno "shilingi" kwa kifupi huandikwa "sh."
+Fedha hutumiwa kwa malipo na inaonesha thamani ya vitu kupitia bei.
+Noti ni nyepesi kuliko sarafu, hivyo ni rahisi kubeba kiasi kikubwa cha fedha kwa kutumia noti.
+Noti ni rahisi kuhifadhiwa, kwa mfano, zinaweza kuwekwa mfukoni bila kuharibu mfuko.
+6. Msamiati Muhimu
+Noti – Fedha iliyotengenezwa kwa kipande cha karatasi maalumu
+Sarafu – Fedha inayotengenezwa kwa madini
+Kwa ujumla, sura hii inawasaidia wanafunzi kuelewa thamani ya fedha, jinsi ya kufanya mahesabu ya fedha, na umuhimu wa fedha katika matumizi ya kila siku.

data/texts/fedha g4.txt

@@ -0,0 +1,99 @@
+Fedha ya Tanzania
+
+Katika sura hii, utajifunza jinsi ya kutumia matendo ya kujumlisha, kutoa, na kuzidisha fedha ya Tanzania. Pia utajifunza jinsi ya kufumbua mafumbo yanayohusiana na manunuzi na mauzo ya vitu.
+
+1. Kujumlisha Fedha
+
+Kujumlisha fedha kunafanana na kujumlisha namba. Kujumlisha huanza na mamoja, makumi, mamia, maelfu, na makumi elfu.
+
+Mifano:
+
+Sh. 71400 + Sh. 24500 = Sh. 95900
+
+Sh. 19850 + Sh. 45350 = Sh. 65200
+
+Sh. 11650 + Sh. 78450 = Sh. 90100
+
+Zoezi la 1: Jibu maswali haya.
+
+Sh. 25300 + Sh. 60200 =
+
+Sh. 52670 + Sh. 17380 =
+
+Sh. 36800 + Sh. 44000 =
+
+Sh. 11500 + Sh. 80150 =
+
+Sh. 66000 + Sh. 3500 =
+
+2. Kutoa Fedha
+
+Kutoa fedha kunafanyika kama kutoa namba.
+
+Mifano:
+
+Sh. 48000 - Sh. 5550 = Sh. 42450
+
+Sh. 90900 - Sh. 75300 = Sh. 15600
+
+Sh. 90800 - Sh. 36950 = Sh. 53850
+
+Zoezi la 2: Jibu maswali haya.
+
+Sh. 1700 - Sh. 1200 =
+
+Sh. 9250 - Sh. 2100 =
+
+Sh. 92450 - Sh. 38510 =
+
+Sh. 93500 - Sh. 40650 =
+
+Sh. 74000 - Sh. 35600 =
+
+3. Kuzidisha Fedha
+
+Tunazidisha fedha kwa namba kama ifuatavyo.
+
+Mifano:
+
+Sh. 750 × 4 = Sh. 3000
+
+Sh. 650 × 7 = Sh. 4550
+
+Zoezi la 3: Jibu maswali haya.
+
+Sh. 950 × 7 =
+
+Sh. 75 × 13 =
+
+Sh. 560 × 12 =
+
+Sh. 105 × 80 =
+
+Sh. 200 × 25 =
+
+4. Mafumbo ya Kujumlisha Fedha
+
+Mfano:
+
+Mapunda alitumia shilingi 45000 kwa mwezi kununua maziwa na shilingi 52500 kwa usafiri. Jumla alitumia kiasi gani cha fedha?
+
+Njia:
+
+Maziwa: Sh. 45000
+
+Usafiri: + Sh. 52500
+
+Jumla: Sh. 97500
+
+Zoezi la 4: Jibu maswali haya.
+
+Jeni alipata hasara ya shilingi 2500 baada ya kuuza bidhaa kwa shilingi 87500. Je, bidhaa hiyo ilikuwa imenunuliwa kwa kiasi gani?
+
+Muuza mboga alipata noti za shilingi 5000, 2000, 1000, na sarafu ya shilingi 200 baada ya mauzo. Tafuta jumla ya fedha alizopata.
+
+Mwanafunzi alinunua kitabu cha shilingi 5500 na daftari za shilingi 2600. Je, alitumia kiasi gani cha fedha katika manunuzi yake?
+
+Bupe alinunua mchele kwa shilingi 38000. Baada ya kuuza alipata faida ya shilingi 6000. Je, aliuza mchele kwa shilingi ngapi?
+
+Juma alinunua unga wa mahindi kwa shilingi 9500 na njegere kwa shillingi 14750. Je, jumla alitumia shilingi ngapi?

data/texts/huduma g4.txt

@@ -0,0 +1,147 @@
+Huduma ya Kwanza (First Aid)
+
+Maana ya Huduma ya Kwanza:
+Huduma ya kwanza ni msaada wa haraka unaotolewa kwa mtu anapopatwa na ugonjwa au ajali. Bila kuwepo kwa huduma ya kwanza, mtu huweza kudhurika zaidi au kupoteza maisha.
+
+Sababu za Kuzirai:
+1. Maumivu makali ya mwili
+2. Mshtuko wa moyo kutokana na habari njema au mbaya
+3. Kutokwa damu kwa wingi
+4. Uchovu uliokithiri
+5. Kufanya kazi ngumu bila kupumzika
+
+Hatua za Kutoa Huduma ya Kwanza kwa Mtu Aliyezirai:
+
+1. Mazingira Salama:
+   - Mlaze mgonjwa chali mahali palipo na hewa ya kutosha
+   - Ikiwa ni ndani, fungua madirisha na milango ili kuongeza mzunguko wa hewa
+   - Hakikisha mgonjwa yuko mahali penye kivuli au mazingira salama
+
+2. Kulegeza Nguo:
+   - Legeza nguo zake shingoni
+   - Legeza nguo kifuani
+   - Legeza nguo kiunoni
+   Hii husaidia kupunguza msongo na kuwezesha upumuaji mzuri
+
+3. Kuboresha Hali ya Mgonjwa:
+   - Mpepee mgonjwa ili apate hewa ya kutosha
+   - Mnawishe uso kwa maji safi
+   - Mwangalie kwa karibu hali yake ya kupumua
+
+4. Hatua za Ziada:
+   - Tafuta msaada wa dharura
+   - Mpeleke hospitalini kwa uchunguzi zaidi
+   - Endelea kumhudumia hadi msaada utakapofika
+
+Tahadhari Muhimu:
+- Usimzunguke mgonjwa kwa ukaribu sana kwani anahitaji hewa nyingi
+- Usisubiri muda mrefu kumtafutia msaada wa kitabibu
+- Usimhamishie sehemu yenye joto jingi
+- Hakikisha unampa nafasi ya kupumua vizuri
+
+Huduma ya kwanza ni msaada wa haraka unaotolewa kwa 
+mtu anapopatwa na ugonjwa au ajali. Darasa la tatu ulijifunza namna ya kutoa huduma 
+ya kwanza kwa mtu aliyeumwa na mdudu. Katika sura hii 
+utajifunza namna ya kutoa huduma ya kwanza kwa mtu 
+aliyezirai.
+Soma habari ifuatayo, kisha fanya zoezi la 1.
+Amani, Johari na Jumanne ni marafi ki. Marafi ki hawa wanaishi 
+katika kijiji cha Maendeleo. Siku moja, Amani alikuwa nje 
+akicheza na wenzake. Mama yake alimwita Amani na kumtuma 
+akachote maji kisimani. Amani alichukua ndoo na kuelekea 
+kisimani. Rafi ki zake Amani, nao waliamua kuongozana naye 
+kuelekea kisimani. Wakiwa njiani, Amani akamwona nyoka 
+mkubwa mweusi amekatisha njiani. 
+Amani alishituka, akaanguka chini na kuzirai. Rafi ki zake 
+walishituka na kuanza kumwita Amani! Amani! Lakini Amani 
+hakuweza kuamka. Johari na Jumanne walimsogeza pembeni 
+wakamlaza chali chini ya mti palipokuwa na kivuli.
+SAYANSI STD 4 (05/07/2021).indd 112 8/5/21 4:00 PM
+FOR ONLINE USE ONLY 
+DO NOT DUPLICATE
+FOR ONLINE USE ONLY
+113
+Kielelezo namba 1: Huduma ya kwanza kwa mtu aliyezirai
+Walianza kumpepea kwani alikuwa akitokwa na jasho mwili 
+mzima na kupumua kwa tabu. Johari alikimbia kwenda kutoa 
+taarifa kwa mama yake Amani.
+Mama yake alipofi ka walimchukua na kumpeleka hospitalini. 
+Daktari aliwaambia "Amani anaendelea vizuri ila alikuwa 
+amepata mshtuko uliomsababishia kuzirai." Daktari aliwaelezea 
+sababu za mtu kuzirai. Aliwaambia, "Mtu huweza kuzirai kwa 
+sababu ya maumivu makali ya mwili." Hali kadhalika, kupata 
+mshituko wa moyo kutokana na habari njema au mbaya. Pia, 
+kutokwa damu kwa wingi, uchovu uliokithiri na kufanya kazi 
+ngumu bila kupumzika husababisha mtu kuzirai.
+Daktari alisisitiza kuwa, kumsaidia mtu aliyezirai inakupasa 
+ufuate hatua zifuatazo: mlaze chali mahali palipo na hewa 
+ya kutosha. Legeza nguo zake shingoni, kifuani na kiunoni ili 
+kumpa ahueni.
+SAYANSI STD 4 (05/07/2021).indd 113 8/5/21 4:00 PM
+FOR ONLINE USE ONLY 
+DO NOT DUPLICATE
+FOR ONLINE USE ONLY
+114
+Ikiwa mtu huyo yupo ndani, fungua madirisha na milango. 
+Ikiwa hewa haitoshi, mpepee ili apate hewa nyingi ya kutosha. 
+Pia, unaweza kumnawisha mgonjwa uso kwa maji safi kisha 
+mpeleke hospitalini.
+Baada ya maelezo hayo walimshukuru daktari kwa elimu 
+aliyowapatia.
+ Zoezi la 1
+ 1. Huduma aliyopatiwa Amani kabla ya kwenda hospitali 
+ inaitwaje? 
+ 2. Kwa nini Amani alipomwona nyoka alidondoka?
+ 3. Mama Amani alimkuta mwanae katika hali gani?
+ 4. Ni vyanzo vipi alivyotaja daktari vinavyosababisha mtu 
+ kuzirai?
+ 5. Eleza namna ya kumsaidia mtu aliyezirai.
+Kazi ya Kufanya: Kutoa huduma ya kwanza kwa mtu 
+ aliyezirai
+Fanya igizodhima na wenzako la namna ya kutoa huduma ya 
+kwanza kwa mtu aliyezirai kwa kuzingatia hatua zake.
+SAYANSI STD 4 (05/07/2021).indd 114 8/5/21 4:00 PM
+FOR ONLINE USE ONLY 
+DO NOT DUPLICATE
+FOR ONLINE USE ONLY
+115
+ Zoezi la 2
+Andika NDIYO kwa sentensi sahihi na HAPANA kwa sentensi 
+isiyo sahihi.
+ 1. Ukimwona mtu yeyote anapumua harakaharaka ujue 
+ anakaribia kuzirai. __________________
+ 2. Tusiwe na tabia za kuwashitua wenzetu maana 
+ wanaweza kuzirai. ______________
+ 3. Mtu ambaye si mwoga hawezi kupatwa na tatizo la 
+ kuzirai. ______________
+ 4. Kuna sababu moja tu inayoweza kumsababishia mtu 
+ kuzirai. ________________
+ 5. Mtu aliyezirai anaweza kupatwa na tatizo la kushindwa 
+ kupumua. _______________
+ 6. Kutokwa na damu nyingi huweza kusababisha kuzirai. 
+ __________________
+ 7. Tunashauriwa kumzunguka mtu aliyezirai ili apate hewa 
+ ya kutosha. ____________________
+ 8. Tunashauriwa kumfunika kwa blanketi mtu aliyezirai ili 
+ asipate baridi. ________________
+ 9. Kufungua milango na madirisha huweza kumsaidia mtu 
+ aliyezirai akiwa ndani. _________________
+SAYANSI STD 4 (05/07/2021).indd 115 8/5/21 4:00 PM
+FOR ONLINE USE ONLY 
+DO NOT DUPLICATE
+FOR ONLINE USE ONLY
+116
+Zoezi la 3
+ 1. Eleza maana ya huduma ya kwanza.
+ 2. Kwa nini unashauriwa kumpepea mtu aliyezirai?
+ 3. Eleza umuhimu wa kutoa huduma ya kwanza kwa mtu 
+ aliyezirai.
+ 4. Eleza sababu nyingine zinazoweza kusababisha mtu 
+ kuzirai.
+ 5. Unapochelewa kumpatia huduma ya kwanza mtu 
+ aliyezirai anaweza kupata madhara gani?
+Msamiati 
+Blanketi nguo nzito iliyotengenezwa kwa sufu au pamba 
+inayotumiwa kujikinga dhidi ya baridi 
+Fahamu kuwa na uelewa wa jambo fulani
+Zirai hali ya mtu kupoteza fahamu

data/texts/kinga ya mwili g4.txt

@@ -0,0 +1,122 @@
+Kinga ya Mwili
+
+Katika sura hii, utajifunza kuhusu kinga ya mwili na mambo yanayosababisha kupungua kwa kinga ya mwili. Vilevile, utajifunza mambo ya kuzingatia ili kuimarisha kinga ya mwili.
+
+Maana ya Kinga ya Mwili
+
+Mwili wa binadamu wenye afya una uwezo wa kupambana na vimelea vinavyosababisha magonjwa. Uwezo huo huitwa kinga ya mwili. Kinga ya mwili ni uwezo wa mwili kupambana na viini vya magonjwa. Chembe hai nyeupe za damu ndizo zinazohusika kulinda mwili usishambuliwe na viini vya magonjwa. Chembe hai hizi hufanya kazi kama askari wanavyolinda ngome yao isishambuliwe na adui.
+
+Aina za Kinga ya Mwili
+
+Kinga ya mwili imegawanyika katika sehemu kuu mbili:
+
+Kinga ya Asili: Mtoto anaipata kutoka kwa mama yake anapokuwa tumboni na wakati wa kunyonya maziwa ya kwanza ya mama. Pia, kinga hii hutengenezwa ndani ya mwili na seli nyeupe za damu pale mtu anapoupata ugonjwa kwa mara ya kwanza.
+
+Kinga Isiyo ya Asili: Hupatikana kwa njia ya chanjo. Chanjo husisimua mwili kutoa kinga dhidi ya ugonjwa unaohusika. Watoto wachanga hupatiwa chanjo za magonjwa mbalimbali kama surua, ndui, polio, kifua kikuu, pepopunda, na kifaduro.
+
+Athari za Kupungua kwa Kinga ya Mwili
+
+Kinga ya mwili inapopungua, uwezo wa mwili wa kupambana na viini vya magonjwa hupungua, na hivyo mwili hushambuliwa kwa urahisi na magonjwa kama:
+
+Malaria
+
+Kifua kikuu
+
+Homa ya matumbo
+
+Watu wazima na watoto huweza kupatiwa chanjo ili kujenga kinga dhidi ya magonjwa kama homa ya manjano na saratani ya shingo ya kizazi.
+
+Njia za Kuimarisha Kinga ya Mwili
+
+Kula Mlo Kamili: Ulaji wa vyakula vyenye mchanganyiko wa vitamini, protini, wanga, mafuta, na madini husaidia kuimarisha kinga ya mwili.
+
+Kuishi Katika Mazingira Safi na Salama: Mazingira machafu huweza kusababisha magonjwa yanayodhoofisha kinga ya mwili.
+
+Kupata Usingizi wa Kutosha: Usingizi wa angalau saa nane kwa siku ni muhimu kwa afya ya mwili.
+
+Kuzingatia Matumizi Sahihi ya Dawa: Matumizi mabaya ya dawa huweza kudhoofisha kinga ya mwili, hivyo ni muhimu kupata ushauri wa daktari kabla ya kutumia dawa.
+
+Kunywa Maji ya Kutosha: Husaidia mwili kuondoa takamwili ambazo zinaweza kudhoofisha kinga ya mwili.
+
+Kufanya Mazoezi ya Mwili: Husaidia kuimarisha kinga ya mwili na kuepuka magonjwa mbalimbali.
+
+Maswali ya Mazoezi
+
+Zoezi la 1
+
+Je, habari hii inazungumzia nini?
+
+Taja viini vya magonjwa vilivyotajwa katika habari hii.
+
+Viini vya magonjwa vikiingia mwilini husababisha nini?
+
+Taja umuhimu wa chanjo kwa watoto wadogo.
+
+Zoezi la 2
+
+Tunga habari isiyozidi maneno hamsini kutokana na kielelezo cha ngome dhaifu.
+
+Madhara gani yanayoweza kutokea iwapo kinga ya mwili itakuwa dhaifu?
+
+Zoezi la 3
+
+Eleza umuhimu wa kinga ya mwili.
+
+Kwa nini baadhi ya watu wakiugua huweza kupona bila kutumia dawa?
+
+Eleza jinsi mlo kamili unavyosaidia kuimarisha kinga ya mwili.
+
+Taja mambo ya kuzingatia ili kuimarisha kinga ya mwili.
+
+Orodhesha magonjwa yanayoweza kumpata mtu aliyepungukiwa na kinga ya mwili.
+
+Zoezi la 4
+
+Oanisha maneno ya kifungu A na kifungu B ili kuunda sentensi yenye maana sahihi.
+
+Kifungu A
+
+Kifungu B
+
+1. UKIMWI
+
+(a) Kinga ya mwili.
+
+2. Jasho
+
+(b) Kupata usingizi.
+
+3. Kunywa dawa kiholela
+
+(c) Kudhoofisha kinga ya mwili.
+
+4. Kunywa maji ya kutosha
+
+(d) Kuimarisha afya.
+
+5. Kanuni ya afya
+
+(e) Kufuata ushauri wa daktari.
+
+6. Chembe hai nyeupe za damu
+
+(f) Kulinda mwili.
+
+7. Bakteria
+
+(g) Kusababisha magonjwa.
+
+8. Usafi
+
+(h) Kuzuia maambukizi.
+
+9. Mlo kamili
+
+(i) Kukuza mwili na afya.
+
+10. Chanjo
+
+(j) Kinga dhidi ya magonjwa.
+
+Kinga ya mwili ni muhimu kwa afya njema, hivyo tunapaswa kuzingatia njia bora za kuilinda na kuimarisha.
+

data/texts/kugawanya namba g4.txt

@@ -0,0 +1,52 @@
+# Kugawanya Namba
+
+Katika sura hii, utajifunza kugawanya namba zenye tarakimu hadi tatu kwa namba zenye tarakimu hadi mbili. Pia, utajifunza kuhusu mafumbo ya kugawanya.
+
+## 1. Kugawanya Vitu
+Kugawanya ni utaratibu wa kugawa vitu kwa usawa katika mafungu yenye idadi sawa.
+
+**Mfano:**
+Machungwa 10 yamegawanywa katika mafungu mawili sawa:
+- Kila fungu lina machungwa 5.
+
+Ikiwa Maimuna, Kimweli na Pendo wanataka kugawana pipi 15 kwa usawa:
+- Kila mmoja atapata pipi 5 (15 ÷ 3 = 5).
+
+## 2. Kugawanya Namba
+Unapogawanya namba, unaigawa katika mafungu yenye idadi sawa.
+
+**Mfano:**
+20 ÷ 4 = 5
+- Ina maana kuwa vitu 20 vimepangwa katika mafungu 4, kila fungu lina vitu 5.
+
+## 3. Kugawanya kwa Taarifa Fupi
+Katika kugawanya namba kubwa, tunaanza na tarakimu ya kushoto kwenda kulia.
+
+**Mfano:**
+245 ÷ 5 = 49
+1. 24 ÷ 5 = 4 (inabaki 4)
+2. 45 ÷ 5 = 9
+Kwa hiyo, jibu ni 49.
+
+## 4. Kugawanya kwa Kutoa kwa Jirudia
+Njia hii inahusisha kutoa idadi fulani kwa awamu hadi ifikie sifuri.
+
+**Mfano:**
+20 ÷ 4 = 5
+- 20 - 4 = 16
+- 16 - 4 = 12
+- 12 - 4 = 8
+- 8 - 4 = 4
+- 4 - 4 = 0
+Kwa hiyo, kuna 4 tano ndani ya 20.
+
+## 5. Mazoezi
+**Jibu maswali yafuatayo:**
+1. Gawanya 30 katika mafungu 6 sawa.
+2. Gawanya 84 katika mafungu 12 sawa.
+3. Gawanya 96 katika mafungu 3 sawa.
+4. Ukigawanya 42 kwa 7, kila mmoja atapata ngapi?
+5. Gawanya 36 kwa 6.
+
+Kugawanya ni njia rahisi ya kupanga vitu kwa usawa na kuelewa dhana ya mgawanyo katika maisha ya kila siku.
+

data/texts/kujumlisha namba g4.txt

@@ -0,0 +1,88 @@
+Kujumlisha Namba
+Katika sura hii, utajifunza kujumlisha namba zenye tarakimu hadi tano.
+
+Zoezi la 1: Marudio
+Jibu maswali yafuatayo:
+
+9327 + 432 =
+8195 + 1502 =
+5362 + 235 =
+845 + 5101 =
+9735 + 235 =
+
+Maswali ya Maisha Halisi
+Maria alinunua vifaranga 2464 na baadaye akanunua vingine 5758. Ana jumla ya vifaranga wangapi?
+Juma alivuna maembe 4395 na maparachichi 226. Jumla ya matunda aliyovuna ni ngapi?
+Kujumlisha Namba Bila Kubadili
+Katika kujumlisha, anza na mamoja, kisha makumi, mamia, maelfu, na makumi elfu.
+
+Mfano 1: Kujumlisha kwa Ulalo
+Jumlisha:
+68942 + 30051
+Njia:
+
+  6 8 9 4 2  
++ 3 0 0 5 1  
+---------------
+  9 8 9 9 3  
+Hatua za Jumlisho:
+
+Mamoja: 2 + 1 = 3
+Makumi: 4 + 5 = 9
+Mamia: 9 + 0 = 9
+Maelfu: 8 + 0 = 8
+Makumi elfu: 6 + 3 = 9
+Mfano 2: Kujumlisha kwa Wima
+Jumlisha:
+
+  45248  
++ 20231  
+--------
+  65479  
+Hatua za Jumlisho:
+
+Mamoja: 8 + 1 = 9
+Makumi: 4 + 3 = 7
+Mamia: 2 + 2 = 4
+Maelfu: 5 + 0 = 5
+Makumi elfu: 4 + 2 = 6
+Zoezi la 2
+Jumlisha namba zifuatazo:
+
+54351 + 12045 =
+63124 + 35743 =
+34570 + 55018 =
+80021 + 17734 =
+
+Kujumlisha Namba kwa Kubadili
+Ikiwa jumlisho linazidi 9 katika nafasi fulani, ongeza tarakimu iliyobebwa kwenye nafasi inayofuata.
+
+Mfano 1: Kujumlisha kwa Ulalo
+Jumlisha:
+58271 + 32989
+Njia:
+
+  5 8 2 7 1  
++ 3 2 9 8 9  
+---------------
+  9 1 2 6 0  
+Hatua za Jumlisho:
+
+Mamoja: 1 + 9 = 10 (weka 0, beba 1)
+Makumi: 1 + 7 + 8 = 16 (weka 6, beba 1)
+Mamia: 1 + 2 + 9 = 12 (weka 2, beba 1)
+Maelfu: 1 + 8 + 2 = 11 (weka 1, beba 1)
+Makumi elfu: 1 + 5 + 3 = 9
+Mfano 2: Kujumlisha kwa Wima
+
+  13827  
++ 15685  
+--------
+  29512  
+Hatua za Jumlisho:
+
+Mamoja: 7 + 5 = 12 (weka 2, beba 1)
+Makumi: 1 + 2 + 8 = 11 (weka 1, beba 1)
+Mamia: 1 + 8 + 6 = 15 (weka 5, beba 1)
+Maelfu: 1 + 3 + 5 = 9
+Makumi elfu: 1 + 1 = 2

data/texts/kutambua maumbo g3.txt

@@ -0,0 +1,41 @@
+Kutambua Maumbo
+Katika somo hili, utajifunza kuhusu maumbo bapa na yasiyo bapa, majina yake, na jinsi ya kuyachora.
+
+Maumbo Bapa
+Maumbo bapa ni maumbo yanayokuwa na urefu na upana bila kina. Maumbo haya ni pamoja na:
+
+Duara
+Mraba – Pande zote ni sawa.
+Mstatili – Pande mbili zinazoelekeana ni sawa.
+Pembetatu – Lina pembe tatu.
+Pentagoni – Lina pembe tano.
+Heksagoni – Lina pembe sita.
+Makala Muhimu:
+
+Maumbo bapa hupewa majina kulingana na muundo, pembe, na pande zake.
+Tofauti kati ya mraba na mstatili ni kwamba mraba una pande zote sawa, wakati mstatili una pande mbili zinazolingana.
+Maumbo Yasiyo Bapa
+Maumbo yasiyo bapa yana urefu, upana, na kina, hivyo yana nafasi inayoweza kubeba kitu. Mifano ya maumbo haya ni:
+
+Kasha
+Bilauri
+Mpira
+Pipa
+Yai
+Makala Muhimu:
+
+Maumbo yasiyo bapa yana nafasi ndani yake.
+Yanatofautiana na maumbo bapa kwa kuwa yana kina.
+Kuchora na Kutengeneza Maumbo
+Unapochora maumbo, zingatia idadi ya pembe na muundo wake. Pia, unaweza kutengeneza mapambo kwa kuchanganya maumbo bapa na yasiyo bapa.
+
+Mfano wa Kazi ya Kufanya:
+Chora maumbo bapa yenye pembe nne.
+Chora maumbo yasiyo bapa.
+Tengeneza mapambo kwa kutumia maumbo tofauti.
+Maswali ya Kujipima
+Taja tofauti kati ya maumbo bapa na yasiyo bapa.
+Taja mifano mitatu ya maumbo yasiyo bapa.
+Maumbo gani yana pembe tatu?
+Ni umbo lipi lina pembe sita?
+Chora mraba na mstatili, kisha taja tofauti yake.

data/texts/kutambua sehemu g3.txt

@@ -0,0 +1,32 @@
+Kutambua Sehemu
+Katika somo hili, utajifunza kuhusu sehemu za vitu, jinsi ya kuzisoma, kuziandika, na kuzitambua kupitia michoro.
+
+Kuelewa Sehemu
+Ulipokuwa darasa la pili, ulijifunza kugawa vitu katika sehemu kama nusu (½), robo (¼), na theluthi (⅓). Katika somo hili, utaendelea kujifunza jinsi ya kugawa vitu katika sehemu nyingine zaidi na kuzitambua kupitia michoro.
+
+Zoezi la Kumbukumbu
+Jibu maswali haya:
+
+Ni sehemu gani ya kila umbo imetiwa kivuli?
+Musa alikata chungwa katika vipande viwili sawa na kumpa dada yake kipande kimoja. Kila mmoja alipata sehemu gani ya chungwa?
+Mwalimu ana muwa wenye pingili nne zilizo sawa. Anataka kuwagawia wanafunzi wanne. Je, kila mmoja atapata kipande kimoja kati ya vingapi?
+Selemani alikuwa na papai moja na aliligawanya sawa kati yake na marafiki zake wawili. Je, alibakiwa na sehemu gani ya papai hilo?
+Sadiki ana fungu la machungwa mawili. Anataka kuwapa watoto wawili kila mmoja chungwa moja. Kila mtoto atapata sehemu gani ya fungu hilo?
+Kusoma na Kuandika Sehemu
+Vitu vinaweza kugawanywa katika sehemu sawa, ambazo huwasilishwa kwa njia ya vipande au michoro.
+
+Mifano ya Sehemu kwa Michoro:
+½ – Umbo lenye vipande viwili sawa, kimoja kimetiwa kivuli.
+⅓ – Umbo lenye vipande vitatu sawa, kimoja kimetiwa kivuli.
+¼ – Umbo lenye vipande vinne sawa, kimoja kimetiwa kivuli.
+⅘ – Umbo lenye vipande vitano sawa, vipande vinne vimetiwa kivuli.
+Sehemu huandikwa kwa mfumo wa n/k, ambapo:
+
+n ni idadi ya vipande vilivyotiwa kivuli.
+k ni idadi ya vipande vyote kwa ujumla.
+Zoezi la Kuchunguza Sehemu:
+Chora umbo lenye vipande vinne na weka kivuli kwenye sehemu tatu. Andika sehemu hiyo.
+Chora umbo lenye vipande saba na tia kivuli kipande kimoja. Andika sehemu hiyo.
+Chora umbo lenye vipande sita na tia kivuli kwenye vipande viwili. Andika sehemu hiyo.
+Hitimisho
+Kutambua sehemu ni muhimu kwa kuelewa mgawanyo wa vitu katika maisha ya kila siku. Sehemu zinaweza kusomwa na kuandikwa kwa njia ya nambari, michoro, na mifano halisi kama vipande vya matunda au vitu vya nyumbani.

data/texts/kutoa namba g4.txt

@@ -0,0 +1,79 @@
+# Kutoa Namba
+
+Katika darasa la tatu, ulijifunza kutoa namba zenye tarakimu hadi nne. Katika sura hii, utajifunza kutoa namba zenye tarakimu hadi tano.
+
+## 1. Marudio
+Jibu maswali haya:
+
+1. 536 - 111 =  
+2. 935 - 235 =  
+3. 9945 - 4633 =  
+4. 4798 - 2455 =  
+
+### Swali la Maisha Halisi:
+Shule ina wanafunzi 465, kati yao wavulana ni 253. Je, wasichana ni wangapi?
+
+## 2. Kutoa Namba
+Unaweza kutoa namba kwa njia mbili:
+- **Mpangilio wa ulalo**
+- **Mpangilio wa wima**
+
+### Mfano 1: Kutoa kwa Ulalo
+Toa: 37467 - 23331
+
+#### Hatua:
+1. Mamoja: 7 - 1 = 6
+2. Makumi: 6 - 3 = 3
+3. Mamia: 4 - 3 = 1
+4. Maelfu: 7 - 3 = 4
+5. Makumi elfu: 3 - 2 = 1
+
+**Jibu:** 14136
+
+### Mfano 2: Kutoa kwa Wima
+Toa: 65376 - 21145
+
+#### Hatua:
+1. Mamoja: 6 - 5 = 1
+2. Makumi: 7 - 4 = 3
+3. Mamia: 3 - 1 = 2
+4. Maelfu: 5 - 1 = 4
+5. Makumi elfu: 6 - 2 = 4
+
+**Jibu:** 44231
+
+## 3. Zoezi la Mazoezi
+Jibu maswali yafuatayo:
+1. 65458 - 21344 =  
+2. 87999 - 33422 =  
+3. 54762 - 44620 =  
+4. 75555 - 24521 =  
+
+### Swali la Maisha Halisi:
+Mfugaji ana ng'ombe 354 na mbuzi 253. Tofauti ya idadi ya ng'ombe na mbuzi ni ngapi?
+
+## 4. Kutoa Namba kwa Kubadili
+Baadhi ya nyakati, lazima ubadilishe ili kutoa namba.
+
+### Mfano:
+Toa: 57693 - 34564
+
+#### Hatua:
+1. Mamoja: 3 - 4, haitoshelezi. Chukua 1 kutoka makumi, ibadili kuwa 10 + 3 = 13. 13 - 4 = 9
+2. Makumi: 8 - 6 = 2
+3. Mamia: 6 - 5 = 1
+4. Maelfu: 7 - 4 = 3
+5. Makumi elfu: 5 - 3 = 2
+
+**Jibu:** 23129
+
+## 5. Zoezi la Mazoezi
+Jibu maswali haya:
+1. 85446 - 2254 =  
+2. 44346 - 37016 =  
+3. 78268 - 56186 =  
+4. 53766 - 31584 =  
+
+### Swali la Maisha Halisi:
+Bi Asha ana shilingi 87,536. Akinunua bidhaa za shilingi 66,743, atabaki na kiasi gani?
+

data/texts/kuzidisha namba g4.txt

@@ -0,0 +1,83 @@
+**Sura: Kuzidisha Namba**
+
+Katika sura hii, utajifunza namna ya kuzidisha namba zenye tarakimu mbili au tatu kwa namba nyingine zenye tarakimu moja au mbili. Pia, utajifunza hatua mbalimbali za kuzidisha na kutumia mbinu mbalimbali kutatua mafumbo ya kuzidisha.
+
+---
+
+### **1. Kuzidisha Namba Zenye Tarakimu Mbili kwa Tarakimu Moja**
+
+Katika hatua hii, tunazidisha namba zenye tarakimu mbili na namba yenye tarakimu moja.
+
+**Mfano 1:**
+
+\( 23 \times 4 \)
+
+Njia ya kuzidisha:
+
+\[ 23 \times 4 = 92 \]
+
+Hatua:
+1. \(4 \times 3 = 12\), andika 2 na chukua 1.
+2. \(4 \times 2 = 8\), ongeza 1 iliyobebwa = 9.
+
+Jibu: **92**
+
+---
+
+### **2. Kuzidisha Namba Zenye Tarakimu Mbili kwa Tarakimu Mbili**
+
+Katika hatua hii, tunazidisha namba zenye tarakimu mbili kwa namba nyingine yenye tarakimu mbili.
+
+**Mfano 2:**
+
+\( 32 \times 13 \)
+
+Njia ya kuzidisha:
+
+\[ 32 \times 13 = 416 \]
+
+Hatua:
+1. \(3 \times 2 = 6\), andika 6.
+2. \(3 \times 3 = 9\), andika 9.
+3. \(1 \times 2 = 2\), andika 2 kwenye nafasi ya makumi.
+4. \(1 \times 3 = 3\), andika 3 kwenye nafasi ya mamia.
+5. Jumlisha: **96 + 320 = 416**
+
+Jibu: **416**
+
+---
+
+### **3. Kuzidisha Namba Zenye Tarakimu Tatu kwa Tarakimu Moja**
+
+Katika hatua hii, tunazidisha namba zenye tarakimu tatu na namba yenye tarakimu moja.
+
+**Mfano 3:**
+
+\( 217 \times 4 \)
+
+Njia ya kuzidisha:
+
+\[ 217 \times 4 = 868 \]
+
+Hatua:
+1. \(4 \times 7 = 28\), andika 8, beba 2.
+2. \(4 \times 1 = 4\), ongeza 2 iliyobebwa = 6.
+3. \(4 \times 2 = 8\).
+
+Jibu: **868**
+
+---
+
+### **4. Mazoezi**
+Jibu maswali haya:
+
+1. \(25 \times 12 = \) ?
+2. \(37 \times 31 = \) ?
+3. \(62 \times 13 = \) ?
+4. \(51 \times 22 = \) ?
+5. \(56 \times 29 = \) ?
+
+---
+
+Sura hii imetoa msingi wa kuzidisha namba kwa kutumia mbinu rahisi za hatua kwa hatua. Endelea kufanya mazoezi ili kuboresha uelewa wako!
+

data/texts/magonjwa g4.txt

@@ -0,0 +1,103 @@
+Magonjwa
+Katika sura ya saba ulijifunza kuhusu kinga ya mwili. Pia, ulijifunza kuwa viini vya magonjwa hudhoofisha kinga ya mwili. Katika sura hii, utajifunza kuhusu magonjwa ya kuambukiza na yasiyoambukiza. Utajifunza pia kuenea kwa magonjwa, dalili zake, na namna ya kujikinga.
+Magonjwa mengi hutokana na vimelea mbalimbali vilivyopo katika mazingira yetu. Vimelea hivyo huishi katika hewa, udongo, maji yaliyotuama, na chakula kisicho salama. Pia, vimelea hivyo hupatikana kwenye maji ya kunywa yasiyo salama. Vimelea hivyo huingia mwilini kupitia njia mbalimbali kama vile kinywa, njia ya hewa, na ngozi. Vilevile, magonjwa mengine hutokana na kugusana au kuumwa na wadudu wanaobeba vimelea vya magonjwa. Mfano, mbu jike aina ya Anofelesi huuma watu na kuwaambukiza vimelea vya malaria.
+Aina za Magonjwa
+Kuna magonjwa ya kuambukiza na magonjwa yasiyoambukiza.
+Magonjwa ya kuambukiza
+Baadhi ya magonjwa ya kuambukiza ni yale yanayowapata watoto chini ya miaka mitano. Magonjwa hayo ni kama vile:
+•	Surua
+•	Pepopunda
+•	Tetekuwanga
+•	Malaria
+•	Kipindupindu
+•	Kichocho
+•	Kuhara damu
+•	Homa ya matumbo
+•	Kifua kikuu
+Magonjwa yasiyoambukiza
+Magonjwa yasiyoambukiza ni yale yasiyoenezwa kutoka kwa mtu mmoja kwenda kwa mwingine. Magonjwa hayo ni kama:
+•	Saratani
+•	Kisukari
+•	Pumu
+•	Shinikizo la damu
+•	Kiriba tumbo
+Magonjwa Yasiyoambukiza
+Magonjwa yasiyoambukiza huweza kumpata mtu na kuwa naye kwa muda mrefu bila dalili zozote. Hali hiyo humfanya mtu asitafute tiba mpaka mwili unapoanza kuuma. Hivyo, inashauriwa kufanya uchunguzi wa afya mara kwa mara. Uchunguzi husaidia kugundua mapema kuwepo kwa ugonjwa mwilini na tiba ya mapema inapunguza uwezekano wa madhara zaidi.
+Saratani
+Saratani ni ugonjwa unaotokea kwenye chembe hai za mwili. Chembe hizo huanza kujigawa na kutengeneza chembe hai mpya bila mpangilio maalumu. Chembe hizi huendelea kukua kwa kasi na kutengeneza uvimbe unaoitwa saratani, ambao huweza kutokea sehemu yoyote ya mwili.
+Sababu za Saratani
+Saratani husababishwa na vitu mbalimbali vinavyoharibu mpangilio wa chembe hai za mwili kama vile:
+•	Kemikali kutoka kwenye vyakula
+•	Hewa chafu
+•	Vipodozi
+•	Dawa tunazotumia
+•	Uchafuzi wa mazingira
+Namna ya Kuzuia Saratani
+•	Kuepuka ulaji usiofaa
+•	Kutotumia dawa kiholela
+•	Kuepuka unywaji wa pombe na uvutaji wa sigara
+•	Matibabu ya mapema hospitalini
+Kisukari
+Kisukari husababishwa na mwili kushindwa kudhibiti kiwango cha sukari kwenye damu kutokana na upungufu wa homoni ya insulini inayotolewa na kongosho.
+Dalili za Kisukari
+•	Kukojoa mara kwa mara
+•	Kupungua uzito kwa haraka
+•	Kuwa na kiu isiyoisha
+•	Uchovu wa mwili
+•	Hasira na kutoona vizuri
+•	Vidonda kutopona haraka
+•	Kupata ganzi mikononi au miguuni
+Namna ya Kuzuia Kisukari
+•	Kufanya mazoezi ya viungo
+•	Kudhibiti uzito wa mwili
+•	Kufuata ulaji sahihi
+Pumu
+Pumu ni ugonjwa unaoathiri mfumo wa upumuaji. Ugonjwa huu hujitokeza iwapo mtu mwenye ugonjwa atavuta hewa yenye viambata vinavyochochea ugonjwa kama vile vumbi, harufu kali, au chavua za maua.
+Dalili za Pumu
+•	Kukohoa
+•	Kupiga chafya
+•	Kubanwa na kifua
+•	Kushindwa kupumua
+•	Kutoa sauti kama filimbi wakati wa kupumua
+Namna ya Kuzuia Pumu
+•	Kujiepusha na vichochezi vinavyosababisha mzio
+•	Kupata dawa kutoka hospitalini
+•	Kuepuka mazingira na vyakula vinavyochochea mzio
+Magonjwa Yanayoambukiza
+Baadhi ya magonjwa ya kuambukiza hujulikana kama magonjwa ya mlipuko. Vimelea vya magonjwa haya husambaa kwa kasi katika muda mfupi na katika eneo kubwa, husababisha watu wengi kuathirika kwa muda mfupi. Magonjwa hayo ni:
+•	Kipindupindu
+•	Malaria
+•	Kifua kikuu
+•	Kichocho
+•	Surua
+•	Tetekuwanga
+•	Pepopunda
+Malaria
+Kuenea kwa Malaria
+Malaria inaenezwa na mbu jike aina ya Anofelesi, ambaye huambukiza ugonjwa kwa kuingiza vimelea mwilini anapomuuma mtu.
+Dalili za Malaria
+•	Baridi kali na kutetemeka
+•	Joto kali mwilini
+•	Kuumwa kichwa
+•	Kutapika
+•	Kupoteza hamu ya kula
+•	Viungo vya mwili kukosa nguvu
+Namna ya Kuzuia Malaria
+•	Kuharibu mazalio ya mbu kama vichaka, nyasi, na maji yaliyotuama
+•	Kumwaga mafuta ya taa kwenye vidimbwi
+•	Kuteketeza vifaa vinavyoweza kuwa mazalia ya mbu
+•	Kutumia vyandarua vilivyowekwa dawa
+•	Kupata tiba mapema hospitalini
+Kipindupindu
+Kipindupindu ni ugonjwa wa mlipuko unaosababishwa na bakteria na huambatana na kuhara na kutapika mfululizo.
+Kuenea kwa Kipindupindu
+•	Kinaenezwa na nzi wanaobeba kinyesi chenye bakteria kutoka sehemu moja kwenda nyingine
+•	Kinaenezwa kwa kuchafua maji kwa kinyesi chenye viini vya kipindupindu
+Dalili za Kipindupindu
+•	Kuharisha na kutapika mfululizo
+•	Upungufu wa maji mwilini
+Namna ya Kuzuia Kipindupindu
+•	Kutumia maji safi na salama
+•	Kuhakikisha usafi wa vyakula na mazingira
+•	Kufanya usafi wa mikono kabla ya kula na baada ya kutoka chooni
+

data/texts/majaribio ya kisayansi g4.txt

@@ -0,0 +1,39 @@
+Majaribio ya Kisayansi
+Utangulizi
+Katika darasa la tatu, ulijifunza namna ya kutumia vipimo rasmi na visivyo rasmi katika kufanya majaribio ya kisayansi. Katika sura hii, utajifunza hatua za kufuata wakati wa kufanya jaribio la kisayansi. Pia, utafanya majaribio ya kutambua mahitaji muhimu ya viumbe hai.
+Umuhimu wa Udadisi
+Wakati mwingine, tunajiuliza maswali ambayo hatuna uhakika wa majibu yake. Maswali kama:
+•	Kwa nini mtu huugua?
+•	Kwa nini mvua hunyesha?
+•	Kwa nini tunda likidondoka kutoka kwenye mti huanguka chini?
+Maswali haya yanaweza kupata majibu kwa kufanya uchunguzi wa kisayansi kupitia majaribio na utafiti. Udadisi husaidia kugundua mambo mapya lakini peke yake hautoi majibu, hivyo ni muhimu kufanya uchunguzi wa kina.
+Hatua za Kufanya Jaribio la Kisayansi
+Ili kupata majibu ya kisayansi, kuna hatua nane zinazopaswa kufuatwa:
+1.	Kubainisha tatizo – Tatizo ni jambo linalohitaji ufumbuzi, kwa mfano, kutambua kwa nini mimea hukua tofauti katika maeneo tofauti.
+2.	Kubuni dhanio – Hii ni nadharia inayotolewa kuhusu chanzo cha tatizo. Kwa mfano, tunaweza kudhani kuwa ukuaji wa mchicha unaathiriwa na upatikanaji wa maji.
+3.	Kuandaa vifaa vya jaribio – Hii inahusisha kutayarisha vifaa vyote vinavyohitajika, kama vile maji, mbegu, jembe, na eneo la kupandia.
+4.	Kufanya jaribio na kukusanya data – Jaribio hufanyika kwa kutumia vifaa vilivyoandaliwa, huku data zikikusanywa kwa uangalifu.
+5.	Kuchambua data – Data zilizokusanywa hupangwa na kuchambuliwa, kwa mfano, kwa kulinganisha ukuaji wa mchicha katika bustani mbili tofauti.
+6.	Kutafsiri matokeo – Matokeo hutolewa kwa njia ya majedwali, grafu, au maelezo yanayofanya iwe rahisi kuelewa kilichogunduliwa.
+7.	Hitimisho – Dhanio hutathminiwa na kuthibitishwa au kukanushwa kulingana na matokeo ya jaribio.
+8.	Kuandika taarifa – Baada ya jaribio kukamilika, taarifa huandikwa kwa mpangilio wa: lengo, vifaa, hatua zilizofuatwa, matokeo, na hitimisho.
+Mahitaji Muhimu ya Viumbe Hai
+Viumbe hai vinahitaji maji, joto, hewa, na mwanga ili viweze kuishi. Kupitia majaribio, tunaweza kuthibitisha umuhimu wa mahitaji haya katika ukuaji wa viumbe hai.
+Jaribio la Kuchunguza Umuhimu wa Maji Katika Ukuaji wa Mmea
+Lengo: Kuchunguza umuhimu wa maji katika kukua kwa mmea.
+Vifaa: Makopo mawili, udongo, maji, na mbegu za maharagwe.
+Hatua za jaribio:
+1.	Chukua makopo mawili na kuyapa namba 1 na 2.
+2.	Weka udongo kwenye makopo yote mawili.
+3.	Nyunyizia maji kidogo kwenye makopo yote mawili.
+4.	Panda mbegu kwenye makopo yote mawili.
+5.	Endelea kumwagilia maji kwenye kopo namba 1 kila siku na usimwagilie kopo namba 2.
+6.	Angalia tofauti ya ukuaji wa mbegu katika makopo yote mawili baada ya siku kadhaa.
+Matokeo Yanayotarajiwa: Mmea uliomwagiliwa maji utakua vizuri zaidi kuliko ule ambao haukupata maji.
+Zoezi
+1.	Umejifunza nini kutokana na somo hili?
+2.	Taja hatua nane za kufuata wakati wa kufanya jaribio la kisayansi.
+3.	Eleza kwa nini ni muhimu kufuata hatua hizi kwa usahihi.
+4.	Chagua tatizo moja katika mazingira yako linalohitaji utafiti wa kisayansi na upendekeze namna ya kulifanyia jaribio.
+________________________________________
+

data/texts/maji g4.txt

@@ -0,0 +1,35 @@
+Maji
+Hali Tatu za Maji
+Maji yanaweza kuwa katika hali tatu:
+1.	Hali yabisi – Maji katika hali yabisi huitwa barafu. Halijoto inapoongezeka, barafu huyeyuka na kuwa maji ya kimiminika.
+2.	Hali ya kimiminika – Maji katika hali hii hayana umbo maalum na huchukua umbo la chombo yalimowekwa. Joto likiongezeka kufikia nyuzijoto 100°C, maji huchemka na kuyeyuka.
+3.	Hali ya gesi – Maji yanapochemka hutengeneza mvuke, ambao ni hali ya gesi ya maji. Mvuke huu huweza kupozwa na kurudi kuwa kimiminika.
+
+Sifa za Hali Tatu za Maji
+•	Barafu (Hali yabisi): Haina ladha wala harufu, hushikika na ina umbo maalumu. Barafu ni nyepesi kuliko maji hivyo huelea juu ya maji.
+•	Maji ya kimiminika: Hayana rangi, ladha wala harufu. Hayana umbo maalumu bali huchukua umbo la chombo yalimowekwa.
+•	Mvuke wa maji (Hali ya gesi): Hauna rangi, harufu wala umbo maalumu. Haushikiki na huweza kubadilika kuwa kimiminika wakati wa kupoa.
+
+Matumizi ya Maji Katika Hali Zake Tatu
+1.	Barafu:
+o	Kutunza vyakula visiharibike.
+o	Kupooza vinywaji.
+o	Kutunza dawa hospitalini.
+o	Kupunguza uvimbe wa kuumwa au kujigonga.
+
+2.	Maji ya kimiminika:
+o	Kunywa na kupikia.
+o	Kufulia, kuogea na kusafisha mazingira.
+o	Kuzalisha nishati ya umeme.
+
+3.	Mvuke wa maji:
+o	Kutumika katika viwanda kuendesha mitambo.
+o	Kupoza na kuyeyusha dawa mbalimbali.
+
+Zoezi
+1.	Taja hali tatu za maji.
+2.	Eleza jinsi barafu inavyobadilika kuwa maji ya kimiminika.
+3.	Toa sifa mbili za mvuke wa maji.
+4.	Eleza matumizi mawili ya maji ya kimiminika.
+5.	Kwa nini barafu huelea juu ya maji?
+

data/texts/matendo katika namba g3.txt

@@ -0,0 +1,88 @@
+Sura ya Tatu: Matendo katika Namba (Muhtasari)
+Kujumlisha (Addition)
+Kujumlisha kwa Ulalo: Ongeza namba kwa kuweka tarakimu za mamoja, makumi, mamia, na maelfu kwenye safu.
+Mfano: 2411 + 136 = 2547
+
+Kujumlisha kwa Wima: Panga namba kwa wima na ongeza kuanzia mamoja hadi maelfu.
+Mfano: 6118 + 1211 = 7329
+
+Kujumlisha kwa Kubadili: Ikiwa jumla ya tarakimu inazidi 9, chukua makumi na uyaongeze kwenye safu inayofuata.
+Mfano: 2916 + 564 = 3480
+
+Kutoa (Subtraction)
+Kutoa kwa Ulalo: Toa namba kuanzia mamoja hadi maelfu.
+Mfano: 6874 – 2430 = 4444
+
+Kutoa kwa Wima: Panga namba kwa wima na toa kuanzia mamoja hadi maelfu.
+Mfano: 9854 – 8743 = 1111
+
+Kutoa kwa Kubadili: Ikiwa tarakimu ya chini ni kubwa, chukua moja kutoka safu inayofuata.
+Mfano: 5371 – 3282 = 2089
+
+Kuzidisha (Multiplication)
+Kuzidisha kwa Ulalo: Zidisha namba kwa kujumlisha kwa kurudia.
+Mfano: 24 × 2 = 48
+
+Kuzidisha kwa Wima: Panga namba kwa wima na zidisha kuanzia mamoja hadi makumi.
+Mfano: 31 × 7 = 217
+
+Kuzidisha kwa Sifuri: Namba yoyote ikizidishwa kwa sifuri jibu ni sifuri.
+Mfano: 0 × 5 = 0
+
+Mafumbo ya Matendo
+Kujumlisha:
+Mfano: Idadi ya ng’ombe ni 5200 na mbuzi 2986. Jumla ya mifugo ni 8186.
+
+Kutoa:
+Mfano: Mwaka huu mkulima alipata magunia 7456, mwaka jana alipata 4500. Alipata magunia mangapi zaidi? (Jibu: 2956)
+
+Kuzidisha:
+Mfano: Anna alinunua kalamu 3 kwa shilingi 50 kila moja. Jumla alilipa shilingi 150.
+
+Kanuni Muhimu
+Kujumlisha: Anza na mamoja, endelea hadi maelfu.
+
+Kutoa: Toa kuanzia mamoja, chukua moja kutoka safu inayofuata ikiwa tarakimu ya chini ni kubwa.
+
+Kuzidisha: Zidisha kwa kujumlisha kwa kurudia, au panga kwa wima.
+
+Sifuri: Namba yoyote ikizidishwa kwa sifuri jibu ni sifuri.
+
+Zoezi la Marudio
+Jibu maswali haya kwa kutumia mbinu zilizofundishwa:
+
+Kujumlisha
+114 + 320 =
+
+336 + 118 =
+
+2411 + 136 =
+
+2916 + 564 =
+
+Kutoa
+6874 – 2430 =
+
+9854 – 8743 =
+
+5371 – 3282 =
+
+7456 – 4500 =
+
+Kuzidisha
+24 × 2 =
+
+31 × 7 =
+
+5 × 13 =
+
+0 × 5 =
+
+Mafumbo
+Idadi ya ng’ombe ni 5200 na mbuzi 2986. Jumla ya mifugo ni ngapi?
+
+Mwaka huu mkulima alipata magunia 7456, mwaka jana alipata 4500. Alipata magunia mangapi zaidi?
+
+Anna alinunua kalamu 3 kwa shilingi 50 kila moja. Jumla alilipa shilingi ngapi?
+
+Ikiwa 0 × 5 = 0, thibitisha kwa kutumia mfano wa vitabu.

data/texts/matumizi ya nishati g4.txt

@@ -0,0 +1,22 @@
+Matumizi ya Nishati katika Kuhifadhi na Kuandaa Chakula
+Jokofu
+Jokofu ni kifaa kinachotumika kuhifadhi vyakula katika hali ya ubaridi ili visiharibike. Linatumia nishati kama umeme au mafuta ya taa. Lina sehemu mbili kuu:
+
+Friza – Hugandisha vyakula na hutumika kuhifadhi nyama, samaki, maziwa, njegere, na vyakula vinavyoweza kuota kwenye ubaridi wa kawaida.
+Friji – Hifadhi ya vyakula visivyogandishwa kama wali, mboga zilizopikwa, na vinywaji. Mlango wa jokofu hutumika kuhifadhi chupa na dawa, lakini si maziwa yanayoharibika haraka.
+Matumizi Bora ya Jokofu
+Epuka kuweka vyakula vya moto – Huongeza joto na kusababisha vijidudu kuzaliana.
+Usizime na kuwasha mara kwa mara – Inapunguza ufanisi na huongeza matumizi ya umeme.
+Safi sha mara mbili kwa mwezi – Tumia maji na sabuni, na usitumie vitu vyenye ncha kali.
+Panga vyakula kwa usahihi – Vihifadhi kwenye vyombo vyenye mfuniko, na epuka kuhifadhi chakula kikavu kama unga na vitunguu ndani ya jokofu.
+Funga mlango kwa usahihi – Hii huzuia hewa baridi isitoke na kuhakikisha ufanisi wake.
+Umuhimu wa Jokofu
+Huhifadhi vyakula kwa muda mrefu.
+Hutumika hospitalini na maduka ya dawa kuhifadhi dawa zinazohitaji ubaridi.
+Husaidia biashara za vinywaji baridi, hasa maeneo yenye joto kali.
+Majiko ya Kupikia
+Majiko hutofautiana kulingana na aina ya nishati yanayotumia, kama vile:
+
+Mkaa na kuni – Yanatumika sana lakini yanaharibu mazingira.
+Mafuta ya taa – Yapekezwa kwa aina mbili: yanayotumia utambi na yasiyotumia utambi.
+Gesi na umeme – Ni rafiki kwa mazingira na yanapunguza uharibifu wa misitu.

data/texts/maumbo g4.txt

@@ -0,0 +1,72 @@
+SURA: MAUMBO
+
+Utangulizi
+Katika sura hii, tutajifunza kuhusu maumbo mbalimbali yanayopatikana katika mazingira yetu. Maumbo ni sura ya kitu inayoweza kuwa tambarare au yenye ujazo. Tutaelewa aina tofauti za maumbo, sifa zake, na matumizi yake katika maisha ya kila siku.
+
+Maelezo
+Maumbo yanaweza kugawanywa katika makundi mawili makuu:
+
+Maumbo ya tambarare - Haya ni maumbo yenye pande mbili (urefu na upana) bila kina. Mfano wa maumbo ya tambarare ni:
+
+Mstatili
+
+Mraba
+
+Mduara
+
+Pembetatu
+
+Maumbo yenye ujazo - Haya ni maumbo yenye pande tatu (urefu, upana, na kina). Mfano wa maumbo haya ni:
+
+Mchemraba
+
+Mcheduara
+
+Piramidi
+
+Koni
+
+Hapo kutakuwa na picha: Mifano ya maumbo tambarare na maumbo yenye ujazo.
+
+Sifa za Maumbo
+
+Mstatili: Una pande nne, ambapo pande mbili zilizoelekea zinakuwa sawa kwa urefu.
+
+Mraba: Una pande nne zilizo sawa kwa urefu na kona zake ni za nyuzi 90.
+
+Mduara: Hauna kona wala pande, una umbali sawa kutoka katikati hadi ukingo wake.
+
+Mchemraba: Una nyuso sita zilizo sawa kwa ukubwa na ni mstatili.
+
+Piramidi: Ina msingi wa pembetatu au mstatili na nyuso zinazokutana juu.
+
+Hapo kutakuwa na picha: Mfano wa sifa za kila umbo.
+
+Umuhimu wa Maumbo
+
+Maumbo hutumika katika ujenzi wa majengo.
+
+Hutumika katika kutengeneza vifaa kama masanduku, vikombe, na sahani.
+
+Husaidia katika elimu ya hesabu na sayansi kuelewa nafasi na vipimo.
+
+Hutumika katika sanaa na mapambo.
+
+Hapo kutakuwa na picha: Mfano wa matumizi ya maumbo katika maisha ya kila siku.
+
+Maswali ya Kujifunza
+
+Taja aina mbili kuu za maumbo na utofauti wake.
+
+Ni sifa gani zinazotofautisha mraba na mstatili?
+
+Toa mifano mitatu ya maumbo yenye ujazo na matumizi yake.
+
+Kwa nini maumbo ni muhimu katika maisha ya kila siku?
+
+Chora mfano wa mduara, mchemraba, na koni.
+
+Hapo kutakuwa na picha: Chora mifano ya maumbo mbalimbali.
+
+Hitimisho
+Katika sura hii, tumeelewa maana ya maumbo, aina zake, sifa zake, na umuhimu wake katika maisha ya kila siku. Maumbo ni sehemu muhimu ya mazingira yetu na hutumiwa katika nyanja mbalimbali kama sayansi, ujenzi, na sanaa. Endelea kujifunza kwa kutazama maumbo yanayotuzunguka na kutambua matumizi yake.

data/texts/mawasiliano g4.txt

@@ -0,0 +1,55 @@
+**Mawasiliano**
+
+Binadamu hupata habari na taarifa kutoka vyanzo mbalimbali. Katika sura hii, tunajifunza matumizi na utunzaji wa redio na runinga.
+
+### **Redio**
+Redio ni kifaa kinachodaka mawimbi ya sumakuumeme na kuyabadilisha kuwa sauti. Sehemu zake muhimu ni spika, kitufe cha kuwashia, kitufe cha kutafutia stesheni, sehemu ya betri au umeme, mshikio, na antena.
+
+#### **Namna ya kutumia redio**
+1. Weka betri au chomeka kwenye soketi ya umeme.
+2. Washa redio kwa kutumia kitufe cha kuwashia.
+3. Tafuta stesheni kwa kurekebisha masafa.
+4. Rekebisha sauti kulingana na mahitaji.
+5. Baada ya matumizi, zima redio na soketi.
+
+#### **Umuhimu wa redio**
+- Kutoa taarifa kama habari, matangazo, na hotuba.
+- Kutoa burudani kama muziki na michezo.
+- Kuelimisha jamii kupitia vipindi vya afya na mazingira.
+
+#### **Utunzaji wa redio**
+- Kuiweka sehemu safi na kavu, kufuta vumbi mara kwa mara.
+- Kuzima na kutoa betri ikiwa haitatumika kwa muda mrefu.
+- Kuweka sehemu salama ili isidondoke.
+- Kufunika kwa kitambaa chepesi ili kuzuia vumbi.
+
+### **Runinga**
+Runinga ni kifaa kinachopokea mawimbi ya sumakuumeme na kuyabadilisha kuwa picha na sauti. Sehemu zake ni skrini, antena, spika, vitufe mbalimbali, na nyaya za umeme.
+
+#### **Namna ya kutumia runinga**
+1. Unganisha waya wa antena au dishi kwenye kisimbuzi.
+2. Chomeka waya wa kisimbuzi kwenye runinga.
+3. Chomeka nyaya za umeme kwenye soketi.
+4. Washa runinga na tafuta stesheni kwa kutumia rimoti.
+5. Rekebisha sauti na angalia vipindi unavyovihitaji.
+
+#### **Umuhimu wa runinga**
+- Hutupatia habari na matangazo.
+- Hutoa burudani kama muziki, michezo, na maigizo.
+- Huelimisha jamii kupitia vipindi vya afya na mazingira.
+- Hutumika kwa matangazo ya biashara.
+
+#### **Madhara ya kutazama runinga bila uangalizi**
+- Kuathirika kitabia kwa kuangalia vipindi visivyofaa kwa umri.
+- Kuathirika kimasomo kwa kutumia muda mwingi kwenye runinga.
+- Kuiga tabia zisizofaa kwa utamaduni wetu.
+
+#### **Utunzaji wa runinga**
+- Kuiweka sehemu safi na kavu, kufuta vumbi mara kwa mara.
+- Kuiweka sehemu salama ili kuepuka kuharibika.
+- Kuzima ikiwa haitumiki.
+- Kufunika kwa kitambaa chepesi ili kuzuia vumbi.
+- Kuiweka sehemu yenye hewa ya kutosha ili kuepuka joto kupita kiasi.
+
+Hii ni muhtasari wa mawasiliano kwa kutumia redio na runinga, matumizi yake, umuhimu wake, na jinsi ya kuitunza ili idumu kwa muda mrefu.
+

data/texts/mazingira g4.txt

@@ -0,0 +1,89 @@
+MAZINGIRA (ENVIRONMENT)
+
+Utangulizi
+Mazingira hujumuisha vitu vyote vinavyotuzunguka, vikiwemo viumbe hai na vitu visivyo hai. Viumbe hai ni pamoja na wanyama, mimea na wadudu. Vitu visivyo hai ni pamoja na mchanga, mawe, hewa na maji.
+
+USALAMA WA MAZINGIRA
+Mazingira salama ni yale ambayo:
+- Hayajaathiriwa kutoka katika uhalisia wake
+- Yanafaa kwa ukuaji wa viumbe hai
+- Yana udongo, maji, na hewa safi
+
+AINA ZA UHARIBIFU WA MAZINGIRA
+
+1. Uharibifu wa Udongo
+Sababu za Uharibifu:
+- Utupaji na uchomaji ovyo wa takataka
+- Utupaji wa vitu visivyooza (mifuko, makopo, chupa za plastiki, misumari)
+- Maji machafu na majitaka yanayotoka vyooni
+- Umwagaji wa mafuta kutoka magari na mitambo
+
+Madhara:
+- Huathiri afya za wanyama na mimea
+- Husababisha mazalio ya vijidudu vya magonjwa
+- Husababisha maambukizi ya magonjwa ya mlipuko
+
+2. Uchafuzi wa Maji
+Sababu:
+- Utupaji takataka katika mikondo ya maji
+- Majitaka kutoka vyooni, viwandani na migodini
+- Kemikali zenye sumu kutoka viwandani
+- Shughuli za kufua, kuoga, na kujisaidia karibu na vyanzo vya maji
+- Kilimo karibu na vyanzo vya maji
+
+Madhara:
+- Husababisha magonjwa (homa ya matumbo, kichocho, kipindupindu)
+- Husababisha saratani kutokana na kemikali
+- Huathiri viumbe wanaoishi majini
+
+3. Uchafuzi wa Hewa
+Vyanzo vya Uchafuzi:
+- Vumbi
+- Harufu mbaya
+- Kemikali
+- Vimelea vya magonjwa
+- Uchomaji takataka na misitu
+- Moshi wa sumu kutoka viwandani
+- Magari chakavu
+
+ATHARI ZA JUMLA ZA UCHAFUZI WA MAZINGIRA
+- Vifo vya wanyama na mimea
+- Magonjwa mbalimbali (kichocho, kipindupindu, kikohozi, mafua)
+- Kuongezeka kwa hewa ya kabonidioksidi
+- Saratani ya mapafu
+- Uharibifu wa mazingira ya viumbe hai
+
+NJIA ZA KUTUNZA MAZINGIRA
+
+1. Usimamizi wa Takataka:
+- Kutenganisha takataka zinazooza na zisizooza
+- Kufukia takataka zinazooza
+- Kupeleka takataka zinazofaa kwa urejelezaji viwandani
+- Kutumia tanuri au mashimo maalum kwa takataka zisizooza
+
+2. Usimamizi wa Majitaka:
+- Kutumia mfumo rasmi wa majitaka
+- Kuhifadhi katika mashimo maalum
+- Kunyonya kwa magari maalum
+- Kufukia mashimo yaliyojaa
+
+3. Utunzaji wa Hewa:
+- Kupanda na kutunza miti
+- Kupunguza uchomaji wa mkaa
+- Kutumia nishati mbadala (gesi, umeme)
+- Kudhibiti uchafuzi kutoka viwandani na magari
+
+UMUHIMU WA MITI KATIKA MAZINGIRA
+Faida za Miti:
+- Hutoa kuni na mkaa
+- Hutoa hewa ya oksijeni
+- Hutoa matunda
+- Hutoa kivuli
+- Hutoa dawa
+- Hutoa mbao
+- Ni makazi ya ndege, wanyama na wadudu
+- Hupunguza kiwango cha hewa ya kabonidioksidi
+
+Msamiati Muhimu:
+- Urejelezaji: Kuchakata takataka ili kutengeneza vitu vingine
+- Fueli: Maada inayounguzwa na kutoa nishati inayotumika kuendeshea mitambo

data/texts/mfumo g4.txt

@@ -0,0 +1,78 @@
+MFUMO WA MMENG'ENYO WA CHAKULA
+
+Utangulizi
+Mfumo wa mmeng'enyo wa chakula ni muhimu kwa mwili wa binadamu. Mmeng'enyo wa chakula huanzia mdomoni kuelekea tumboni na kuishia kwenye utumbo mwembamba. Chakula ambacho hakijameng'enywa huishia kwenye utumbo mpana.
+
+Sehemu Kuu za Mfumo wa Mmeng'enyo:
+- Kinywa
+- Koromeo
+- Umio
+- Tumbo
+- Utumbo mwembamba
+- Utumbo mpana
+- Ini
+- Kongosho
+- Kifuko nyongo
+
+KASORO KATIKA MFUMO WA MMENG'ENYO WA CHAKULA
+
+1. Kuvimbiwa
+Sababu:
+- Kula chakula kingi kupita kiasi
+- Chakula kutomeng'enywa vizuri tumboni
+
+Dalili:
+- Kuumwa tumbo
+- Kuhisi tumbo kujaa gesi
+- Kupiga mbweu
+- Gesi yenye harufu kali
+
+Njia za Kuzuia:
+- Kula chakula kiasi
+- Kunywa maji ya kutosha
+- Kula matunda na mboga za majani kwa wingi
+
+2. Kiungulia
+Sababu:
+- Kula chakula kingi kupita kiasi
+- Vyakula vya kukaanga na vyenye mafuta mengi
+- Vyakula vyenye asidi nyingi
+- Kula muda mfupi kabla ya kulala
+- Vinywaji kama juisi ya machungwa na nyanya
+
+Dalili:
+- Maumivu ya kuungua kifuani
+- Kucheua sana
+- Kuhisi uchachu mdomoni
+
+Njia za Kuzuia:
+- Kula chakula taratibu
+- Kula kidogokidogo mara kwa mara
+- Epuka vyakula vinavyosababisha kiungulia
+- Pumzika saa 2-3 kabla ya kulala
+- Epuka mazoezi au kazi nzito mara baada ya kula
+
+3. Vidonda vya Tumbo
+Sababu:
+- Vyakula vingi vyenye asidi
+- Mawazo mengi
+- Bakteria
+- Kukaa na njaa kwa muda mrefu
+
+Dalili:
+- Maumivu makali tumboni
+- Kutapika damu
+- Haja kubwa iliyochanganyika na damu
+
+Njia za Kuzuia:
+- Kula kwa wakati
+- Punguza vyakula vyenye asidi nyingi
+- Acha kuvuta sigara na kunywa pombe
+- Punguza mawazo na wasiwasi
+
+TABIA SAHIHI ZA ULAJI WA CHAKULA
+- Kula mlo kamili
+- Kula nafaka zisizokobolewa
+- Kunywa maji ya kutosha (nusu saa kabla au baada ya kula)
+- Kula kwa wakati maalum
+- Kula matunda na mboga za majani

data/texts/mpangilio g3.txt

@@ -0,0 +1,46 @@
+Muhtasari wa Sura: Mpangilio katika Namba
+Sura hii inafundisha dhana ya mpangilio wa namba, ambayo ni sehemu muhimu ya hisabati. Kabla ya kuelewa mpangilio wa namba, mwanafunzi anaanza kwa kuelewa dhana ya mpangilio wa vitu mbalimbali katika mazingira ya kila siku.
+
+Mpangilio wa Vitu
+Mpangilio ni utaratibu maalumu wa kupanga vitu kwa kufuata kanuni fulani. Katika maisha ya kila siku, kuna mifano mingi ya mpangilio, kama vile:
+
+Mpangilio wa mistari mikubwa na midogo katika daftari la mwandiko.
+Mpangilio wa madawati, meza, na viti ndani ya darasa.
+Mpangilio wa mayai katika kasha au trei.
+Mpangilio wa soda katika kreti ya soda.
+Hii inaonyesha kuwa mpangilio upo katika mazingira mengi, na kufahamu dhana hii husaidia kuelewa mpangilio wa namba.
+
+Aina za Mpangilio wa Namba
+1. Mpangilio wa Kuongezeka
+Namba hupangwa kwa kufuatana kutoka ndogo kwenda kubwa, kwa mfano:
+1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10...
+
+2. Mpangilio wa Kupungua
+Namba hupangwa kutoka kubwa kwenda ndogo, kwa mfano:
+15, 14, 13, 12, 11, 10, 9, 8, 7...
+
+3. Mpangilio Unaorudiwa
+Namba hupangwa kwa mfuatano unaojirudia, kwa mfano:
+1, 2, 3, 1, 2, 3, 1, 2, 3...
+
+4. Mpangilio kwa Hatua Maalum
+Namba zinaweza kupangwa kwa ongezeko au upungufu wa kiasi fulani kila hatua, kwa mfano:
+
+Kuongezeka kwa 2: 1, 3, 5, 7, 9, 11...
+Kuongezeka kwa 10: 10, 20, 30, 40, 50...
+Kupungua kwa 5: 30, 25, 20, 15, 10...
+Mazoezi ya Mpangilio wa Namba
+Sura hii pia inajumuisha mazoezi mbalimbali kwa wanafunzi ili kuwasaidia kuelewa mpangilio wa namba. Mazoezi hayo yanajumuisha:
+
+Kujaza namba zinazokosekana katika mfuatano.
+Kupanga namba kutoka ndogo hadi kubwa au kutoka kubwa hadi ndogo.
+Kuandika namba zinazofuata katika mpangilio maalum.
+Kutaja vitu vya kawaida ambavyo vimepangwa kwa utaratibu fulani.
+Umuhimu wa Mpangilio wa Namba
+Mpangilio wa namba ni dhana inayotumika katika maisha ya kila siku, kama vile:
+
+Kupanga vitu kwenye kabati au rafu.
+Kudhibiti foleni barabarani.
+Kupanga namba za nyumba au barabara.
+Kufanya mahesabu na kutambua mifumo ya namba katika hisabati.
+Kwa ujumla, sura hii inasisitiza umuhimu wa mpangilio na jinsi unavyotumika katika mazingira mbalimbali, huku ikimwandaa mwanafunzi kuelewa vizuri dhana za namba na matumizi yake katika maisha halisi.

data/texts/mpangilio g4.txt

@@ -0,0 +1,115 @@
+Mpangilio wa Namba
+
+1. Utangulizi
+
+Katika sura hii, utajifunza kuhusu mpangilio wa namba na jinsi ya kupanga vitu mbalimbali kwa kufuata mtiririko maalum.
+
+2. Zoezi la Marudio
+
+Orodhesha vitu vinne vinavyoonesha mpangilio uliotengenezwa na binadamu.
+
+Orodhesha wanyama watatu wenye rangi zenye mpangilio.
+
+Orodhesha herufi za picha na michoro yenye mpangilio wa asili.
+
+Panga namba zifuatazo kuanzia ndogo hadi kubwa: 56, 36, 76, 86, 16, 26, 66, 46.
+
+Jaza namba zinazokosekana katika mfuatano:
+
+(a) 55, 50, 45, ___, ___, 30, ___, ___, ___, 10
+
+(b) 9399, 9499, 9599, ___, ___, ___, 9999
+
+(c) 8850, 7750, 6650, ___, 4450, ___, ___
+
+(d) 10, 7, 4, 1; 10 ___, 4, ___; ___ 7, 4, ___
+
+3. Aina za Mpangilio wa Namba
+
+a) Mpangilio wa Kuongezeka
+
+Namba huongezeka kwa kiwango fulani katika kila hatua.Mfano:
+
+1000, 2000, 3000, 4000, 5000...
+
+5134, 5234, 5334, 5434...
+
+b) Mpangilio wa Kupungua
+
+Namba hupungua kwa kiwango fulani katika kila hatua.Mfano:
+
+750, 700, 650, 600, 550...
+
+45, 41, 37, 33, 29...
+
+c) Mpangilio wa Kujirudia
+
+Baadhi ya namba hujirudia kwa mpangilio maalum.Mfano:
+
+1000, 2000, 3000; 1000, 2000, 3000...
+
+4. Mpangilio wa Namba kwa Kujumlisha
+
+Mfano:
+
+1, 4, 7, 10, 13, 16, 19, 22, 25
+
+1, 3, 5, 7, 9, 11, 13
+
+Zoezi: Jaza namba zinazokosekana katika mipangilio ifuatayo:
+
+0, 2, 4, 6, ___, ____, ___
+
+11, 22, 33, 44, ___, ____, ___
+
+2, 6, 10, 14, 18, ___, ____, ___
+
+3, 8, 13, 18, 23, 28, 33, ___, ____, ___
+
+4, 10, ____, 22, ____, 34, 40, 46, ____, 58
+
+5. Mpangilio wa Namba kwa Kutoa
+
+Mfano:
+
+25, 23, 21, 19, 17
+
+750, 600, 450, 300, 150, 0
+
+45, 41, 37, 33, 29
+
+Zoezi: Jaza namba zinazokosekana:
+
+14, 12, 10, 8, ___, ____, ___
+
+23, 20, ___, 14, 11, ___, ____
+
+56, 54, 52, ___, ___, ____, 44
+
+69, 60, 51, 42, 33, ___, ____, ___
+
+95, 85, 75, ____, 55, 45, ___, ____, 15
+
+6. Mpangilio wa Namba kwa Kuzidisha
+
+Mfano:
+
+1, 3, 9, 27, 81
+
+2, 4, 8, 16, 32
+
+Zoezi: Jaza namba zinazokosekana:
+
+1, 2, 4, 8, ___, ____, ___
+
+3, 6, 12, 24, ___, ____, ___
+
+5, 10, 20, 40, ___, ____, ___
+
+7, 14, 28, 56, ___, ____, ___
+
+9, 18, 36, 72, ___, ____, ___
+
+7. Hitimisho
+
+Katika sura hii, umejifunza aina mbalimbali za mpangilio wa namba, ikiwemo kuongezeka, kupungua, kujirudia, kujumlisha, kutoa, na kuzidisha. Mazoezi yamekusaidia kuelewa jinsi ya kupanga namba kwa usahihi.

data/texts/namba g3.txt

@@ -0,0 +1,62 @@
+Sura ya Kwanza: Namba (Muhtasari)
+Kuhesabu, Kusoma, na Kuandika Namba
+Kuhesabu: Hesabu vitu kwa kutumia mifano ya mananasi, maputo, na penseli.
+Mfano: Hesabu maputo katika mafungu na taja jumla.
+
+Kusoma Namba: Soma namba kwa kuzingatia nafasi ya tarakimu (mamoja, makumi, mamia, maelfu).
+Mfano: 1001 husomwa "elfu moja na moja," 1100 husomwa "elfu moja mia moja."
+
+Kuandika Namba: Andika namba kwa tarakimu na kwa maneno.
+Mfano: "Elfu moja na kumi na moja" inaandikwa kama 1011.
+
+Thamani ya Tarakimu Katika Namba
+Nafasi ya Tarakimu: Thamani ya tarakimu inategemea nafasi yake katika namba:
+
+Nafasi ya kwanza (kutoka kulia): Mamoja
+
+Nafasi ya pili: Makumi
+
+Nafasi ya tatu: Mamia
+
+Nafasi ya nne: Maelfu
+Mfano: Katika namba 5643:
+
+5 ni maelfu, 6 ni mamia, 4 ni makumi, 3 ni mamoja.
+
+Kuandika Namba kwa Kirefu na Kifupi
+Kwa Kirefu: Andika namba kwa kujumlisha maelfu, mamia, makumi, na mamoja.
+Mfano: 9732 = 9000 + 700 + 30 + 2.
+
+Kwa Kifupi: Andika namba kwa kutumia tarakimu.
+Mfano: 8000 + 300 + 20 + 9 = 8329.
+
+Zoezi la Marudio
+Jibu maswali haya kwa kutumia mbinu zilizofundishwa:
+
+Kuhesabu na Kuandika Namba
+a. Hesabu maputo katika mafungu 9 na taja jumla.
+b. Andika namba 1012 kwa maneno.
+
+Kusoma Namba
+a. Soma namba 1572 kwa maneno.
+b. Soma namba 9700 kwa maneno.
+
+Thamani ya Tarakimu
+a. Katika namba 2968, taja thamani ya kila tarakimu.
+b. Andika namba yenye maelfu 3, mamia 5, makumi 7, na mamoja 2.
+
+Kuandika Namba kwa Kirefu na Kifupi
+a. Andika 4200 kwa kirefu.
+b. Andika 9000 + 800 + 70 + 2 kwa kifupi.
+
+Mafumbo ya Namba
+a. Andika namba inayotokana na maelfu 6, mamia 3, makumi 1, na mamoja 1.
+b. Andika namba 7639 kwa maneno.
+
+Zingatia
+Namba huandikwa kwa tarakimu (kama 1234) au kwa maneno (kama "elfu moja mia mbili thelathini na nne").
+
+Thamani ya tarakimu inategemea nafasi yake katika namba.
+
+Soma namba kwa kuzingatia thamani ya tarakimu, siyo kwa kusoma tarakimu pekee.
+Mfano: 9000 husomwa "elfu tisa," siyo "tisa elfu."

data/texts/namba nzima g4.txt

@@ -0,0 +1,48 @@
+Utangulizi
+Katika darasa la tatu, ulijifunza kuhesabu, kusoma, kuandika, na kubaini thamani ya tarakimu katika namba. Katika sura hii, utaendelea kuimarisha ujuzi huo na kujifunza mbinu za kuhesabu kwa mafungu ili kurahisisha kazi ya kuhesabu vitu vingi.
+
+1. Marudio ya Namba
+A. Kujaza Namba kwa Numerali na Maneno
+Andika namba zinazokosekana kwa numerali au maneno. Mfano:
+
+9999 - Elfu tisa mia tisa tisini na tisa
+5609 - Elfu tano mia sita na tisa
+8909 - ?
+495 - Elfu nne mia tisa tisini na tano
+B. Thamani ya Tarakimu
+Tambua thamani ya tarakimu katika namba. Mfano:
+
+3579: Tarakimu 9 ni mammoja
+5489: Tarakimu 5 ni elfu
+6713: Tarakimu 1 ni makumi
+2. Kuhesabu kwa Mafungu
+Kuhesabu kwa mafungu husaidia kurahisisha kazi ya kuhesabu vitu vingi haraka zaidi.
+
+A. Mfano 1: Kuhesabu Vijiti
+Panga vijiti kwa mafungu ya kumi.
+Hesabu vijiti vilivyobaki.
+Jumlisha idadi ya vijiti katika fungu na visivyo katika fungu.
+Mfano: 10 + 5 = 15
+B. Mfano 2: Kuhesabu Penseli 212
+Panga mafungu mawili ya penseli 100 kila moja.
+Hesabu penseli zilizobaki (12).
+Panga mafungu ya makumi na mamoja.
+Jumlisha: 100 + 100 + 10 + 2 = 212.
+3. Kuhesabu Vitu kwa Mafungu
+A. Mfano 1: Kuhesabu Visanduku
+Hesabu visanduku vya maelfu (2).
+Hesabu visanduku vya mamia (2).
+Hesabu visanduku vya makumi (1).
+Hesabu visanduku vya mamoja (3).
+Jumlisha: 2000 + 200 + 10 + 3 = 2213.
+B. Mfano 2: Kuhesabu Sarafu
+Hesabu mafungu ya maelfu (9) - 9000
+Hesabu mafungu ya mamia (9) - 900
+Hesabu mafungu ya makumi (9) - 90
+Hesabu sarafu za mamoja (9) - 9
+Jumlisha: 9000 + 900 + 90 + 9 = 9999.
+4. Maswali ya Mazoezi
+Andika namba 7896 kwa maneno.
+Andika thamani ya tarakimu 4 katika namba 8421.
+Hesabu visanduku 3112 na andika kwa maneno.
+Pangilia namba hizi kwa mpangilio wa kupanda: 5467, 4321, 6789, 1234.

data/texts/namba za kirumi g4.txt

@@ -0,0 +1,169 @@
+SURA: NAMBA ZA KIRUMI
+
+Utangulizi
+
+Namba za Kirumi ni mfumo wa namba unaotumia herufi za alfabeti kuwakilisha namba. Katika sura hii, utajifunza kutambua, kusoma, na kuandika namba za Kirumi kutoka I hadi L (1 hadi 50).
+
+1. Namba za Kirumi kuanzia I hadi X
+
+Namba za Kirumi za 1 hadi 10 ni kama ifuatavyo:
+
+1 - I (Moja)
+
+2 - II (Mbili)
+
+3 - III (Tatu)
+
+4 - IV (Nne)
+
+5 - V (Tano)
+
+6 - VI (Sita)
+
+7 - VII (Saba)
+
+8 - VIII (Nane)
+
+9 - IX (Tisa)
+
+10 - X (Kumi)
+
+Kanuni za Kuandika Namba za Kirumi
+
+Namba I inaweza kurudiwa mara tatu tu: I, II, III.
+
+Ikiwa namba ndogo ipo kushoto ya kubwa, huondolewa thamani yake (IV = 5 - 1 = 4).
+
+Ikiwa namba ndogo ipo kulia ya kubwa, huongezwa thamani yake (VI = 5 + 1 = 6).
+
+Zoezi la 1
+
+Panga namba IX, VI, X, IV, VII, V, VIII kwa mpangilio wa kutoka ndogo hadi kubwa.
+
+Badili namba hizi za Kirumi kuwa za Kiarabu: VII, IV, VI, V, VIII, IX.
+
+Badili namba hizi za Kiarabu kuwa za Kirumi: 3, 6, 7, 1, 8, 4, 10, 9, 5.
+
+2. Namba za Kirumi kuanzia XI hadi XX
+
+Namba za Kirumi za 11 hadi 20 ni kama ifuatavyo:
+
+11 - XI (Kumi na moja)
+
+12 - XII (Kumi na mbili)
+
+13 - XIII (Kumi na tatu)
+
+14 - XIV (Kumi na nne)
+
+15 - XV (Kumi na tano)
+
+16 - XVI (Kumi na sita)
+
+17 - XVII (Kumi na saba)
+
+18 - XVIII (Kumi na nane)
+
+19 - XIX (Kumi na tisa)
+
+20 - XX (Ishirini)
+
+Zoezi la 2
+
+Namba ipi ina thamani kubwa zaidi kati ya XI, XII, XIII, XV, XVI, XVII, XVIII, XIV, XIX?
+
+Andika namba hizi za Kirumi kwa maneno: XIV, XVI, XX, XI, XV, XIX.
+
+Badili namba hizi za Kiarabu kuwa za Kirumi: 19, 17, 13, 16, 20, 14, 12, 18, 11, 15.
+
+3. Namba za Kirumi kuanzia XXI hadi XXXIII
+
+Namba za Kirumi za 21 hadi 33 ni kama ifuatavyo:
+
+21 - XXI
+
+22 - XXII
+
+23 - XXIII
+
+24 - XXIV
+
+25 - XXV
+
+26 - XXVI
+
+27 - XXVII
+
+28 - XXVIII
+
+29 - XXIX
+
+30 - XXX
+
+31 - XXXI
+
+32 - XXXII
+
+33 - XXXIII
+
+Zoezi la 3
+
+Andika namba hizi kwa Kirumi: 29, 26, 32, 23.
+
+Andika namba hizi kwa Kiarabu: XXII, XXXI, XXVIII, XXV.
+
+Jaza namba zinazokosekana katika mfululizo huu:
+
+XXI, ____, XXIII, ____, ____, XXVI.
+
+XXIV, ____, XXVI, ____, ____, XXIX.
+
+4. Namba za Kirumi kuanzia XXXIV hadi L
+
+Namba za Kirumi za 34 hadi 50 ni kama ifuatavyo:
+
+34 - XXXIV
+
+35 - XXXV
+
+36 - XXXVI
+
+37 - XXXVII
+
+38 - XXXVIII
+
+39 - XXXIX
+
+40 - XL
+
+41 - XLI
+
+42 - XLII
+
+43 - XLIII
+
+44 - XLIV
+
+45 - XLV
+
+46 - XLVI
+
+47 - XLVII
+
+48 - XLVIII
+
+49 - XLIX
+
+50 - L
+
+Zoezi la 4
+
+Andika namba hizi kwa Kirumi: 35, 39, 40.
+
+Andika namba hizi kwa Kiarabu: XXXIV, XLVII, XLII.
+
+Jaza namba zinazokosekana katika mfululizo huu:
+
+XXXV, ____, XXXVII, ____, XXXIX.
+
+XL, ____, XLII, ____, XLIV.

data/texts/nishati g4.txt

@@ -0,0 +1,32 @@
+Nishati ya Umeme
+1. Vyanzo vya Umeme
+Maji: Maporomoko ya maji hutumika kuzalisha umeme kupitia tabaini na jenereta (Mfano: Kidatu, Mtera, Kihansi).
+Jua: Paneli za sola hukusanya miale ya jua na kuibadilisha kuwa umeme.
+Upepo: Kinuupepo huzungushwa na upepo na kuendesha jenereta kuzalisha umeme (Mfano: Singida).
+Fueli: Dizeli, petroli, makaa ya mawe, na gesi asilia hutumiwa kwenye mitambo kuzalisha umeme (Mfano: Ubungo, Mtwara, Kinyerezi).
+Betri na Jenereta: Vifaa kama selikavu, dainamo, na jenereta hutumiwa kuzalisha umeme mdogo.
+2. Sakiti ya Umeme
+Vipengele: Chanzo cha umeme, waya, swichi, na kifaa kinachotumia umeme.
+Umeme hutiririka ikiwa sakiti imekamilika.
+Sakiti haifanyi kazi ikiwa waya umekatika au swichi imezimwa.
+Jaribio: Kupima kama selikavu inaweza kuzalisha umeme kwa kuangalia iwapo glopu itawaka.
+Matokeo: Ikiwa swichi inawashwa na glopu inawaka, basi selikavu inazalisha umeme.
+3. Mabadiliko ya Nishati ya Umeme
+Nishati ya umeme hubadilishwa kuwa aina nyingine za nishati kulingana na kifaa:
+Kurunzi: Umeme → Mwanga na Joto
+Redio: Umeme → Sauti
+Jiko la Umeme: Umeme → Joto
+Feni: Umeme → Kinetic (Hewa)
+Televisheni: Umeme → Mwanga na Sauti
+4. Matumizi ya Nishati ya Umeme
+Majumbani: Miali ya jua hutumiwa kupitia paneli za sola kwa mwanga na vifaa vya umeme.
+Shuleni: Betri na jenereta hutumika kwa mwanga, redio, na vifaa vya kujifunzia.
+Zahanati: Umeme unasaidia katika vifaa vya tiba kama mashine za uchunguzi.
+Viwandani: Hutumiwa kuendesha mitambo na mashine za uzalishaji.
+Usafirishaji: Magari ya umeme na treni hutumia nishati ya umeme badala ya mafuta.
+5. Maswali ya Kujibu
+Ni vyanzo gani vya umeme vinavyopatikana Tanzania?
+Eleza jinsi umeme unavyopatikana kwa kutumia upepo.
+Kwa nini sakiti isiyokamilika haiwezi kusafirisha umeme?
+Eleza mabadiliko ya nishati yanayotokea unapowasha feni.
+Toa mifano mitatu ya matumizi ya umeme katika maisha ya kila siku.

data/texts/sehemu g4.txt

@@ -0,0 +1,100 @@
+Sehemu
+
+Darasa la tatu ulijifunza kusoma na kuandika sehemu zenye tarakimu hadi mbili. Katika sura hii utajifunza kujumlisha na kutoa sehemu zenye asili moja.
+
+Zoezi la 1: Marudio
+
+Andika sehemu zifuatazo kwa tarakimu:
+a) Robo tatu
+b) Theluthi mbili
+c) Nusu
+d) Mbili ya sita
+e) Moja ya sita
+
+Angalia michoro ifuatayo kisha andika sehemu za maumbo zilizotiwa kivuli.
+
+Kujumlisha Sehemu Zenye Asili Moja
+
+Mfano wa 1
+
+Tumia michoro kujibu swali hili.
+
+3/4 + 1/4 = 
+
+Hatua:
+
+Chora duara mbili zinazolingana.
+
+Gawanya kila duara katika sehemu nne zinazolingana.
+
+Weka kivuli katika sehemu 3 kati ya sehemu 4 kwenye duara la kwanza.
+
+Andika sehemu iliyotiwa kivuli kwa tarakimu.
+
+Weka kivuli katika sehemu 1 kati ya 4 kwenye duara la pili.
+
+Andika sehemu iliyotiwa kivuli kwa tarakimu.
+
+Hesabu idadi ya sehemu zilizotiwa kivuli katika duara zote mbili.
+
+Andika sehemu kwa tarakimu.
+
+Chora duara la tatu kuonesha jibu.
+
+Jibu:
+Duara moja lililogawanywa katika sehemu nne zilizo sawa. Kwa hiyo, kujumlisha sehemu zenye asili moja, jumlisha kiasi kama unavyojumlisha namba za kawaida. Asili haibadiliki kwa kuwa sehemu zinaunda kitu kimoja.
+
+3/4 + 1/4 = 4/4 = 1
+
+Mfano wa 2
+
+Tumia mstari wa namba kujibu swali hili.
+
+5/8 + 2/8 =
+
+
+Hatua:
+
+Chora mstari, ugawanye katika vipande 8 vinavyolingana.
+
+Viwekee alama.
+
+Ukianzia kwenye 0, alama ya kwanza kulia ni ya kwanza kati ya vipande 8.
+
+Anza kwenye 0, nenda kulia hatua 5.
+
+Kisha nenda hatua 2 kulia.
+
+Soma kwenye mstari wa namba hatua ya mwisho.
+
+Jibu:
+5/8 + 2/8 = 7/8
+
+Mafumbo ya Kujumlisha Sehemu
+
+Mfano
+
+Yona alijaza maji  ya pipa na Halima alijaza  ya pipa hilo. Je, wote wawili walijaza sehemu gani ya pipa hilo?
+
+Njia:
+
+Yona alijaza maji  ya pipa.
+
+Halima alijaza maji  ya pipa.
+
+Wote walijaza: .
+
+Zoezi la 4
+
+Jibu maswali haya:
+
+Mama alimpa mwanae robo ya biskuti. Baadaye alimpa robo tatu ya biskuti hiyo. Jumla alimpatia sehemu gani ya biskuti hiyo?
+
+Masanja alikula  ya mkate na Amani alikula  ya mkate huo. Ni sehemu gani ya mkate huo walikula wote wawili?
+
+Mkulima aligawanya shamba lake katika sehemu nane.  ya shamba hilo alipanda mahindi, na  ya shamba hilo alipanda maharage. Je ni sehemu gani ya shamba hilo ilipandwa mahindi na maharage?
+
+Wanakijiji waliuza  ya pamba kwenye chama cha ushirika cha Mlole. Pia,  ya pamba kwenye chama cha ushirika cha Mwadui. Wanakijiji waliuza sehemu gani ya pamba yote?
+
+Tausi alitumia  ya mshahara wake kulipia kodi. Alitumia  ya mshahara kwa chakula. Je, alitumia sehemu gani ya mshahara wake wote?
+

data/texts/takwimu g4.txt

@@ -0,0 +1,342 @@
+Takwimu
+Darasa la tatu ulijifunza kutumia takwimu kuwasilisha taarifa 
+mbalimbali. Katika sura hii utajifunza jinsi ya kukusanya, kurekodi 
+na kuwasilisha taarifa kwa kutumia picha na grafu kwa mihimili.
+ Zoezi la 1: Marudio 
+Angalia picha katika jedwali lifuatalo linaloonesha mauzo ya 
+samaki katika soko la Mwananchi kisha jibu maswali. 
+Siku Idadi ya samaki waliouzwa
+Jumatatu
+Jumanne
+Jumatano
+Alhamisi
+Ijumaa
+Jumamosi
+Jumapili
+Hisabati DRS 4 Final 30/JULY/2021.indd 174 30/07/2021 11:39
+FOR ONLINE USE ONLY 
+DO NOT DUPLICATE
+FOR ONLINE USE ONLY
+175
+1. Jumatatu waliuzwa samaki wangapi?
+2. Jumamosi waliuzwa samaki wangapi?
+3. Jumla waliuzwa samaki wangapi kwa wiki? 
+4. Tafuta tofauti ya idadi ya samaki waliouzwa siku ya 
+Jumatatu na Jumapili.
+5. Ni siku gani waliuzwa samaki wachache zaidi?
+6. Ni siku gani waliuzwa samaki wengi zaidi?
+7. Ni siku zipi waliuzwa idadi sawa ya samaki?
+8. Andika idadi ya samaki waliouzwa siku ya:
+(a) Alhamisi
+(b) Jumatano
+(c) Ijumaa
+Hisabati DRS 4 Final 30/JULY/2021.indd 175 30/07/2021 11:39
+FOR ONLINE USE ONLY 
+DO NOT DUPLICATE
+FOR ONLINE USE ONLY
+176
+Kukusanya na kurekodi taarifa
+Taarifa mbalimbali zilizokusanywa na kurekodiwa huitwa data. 
+Data zinaweza kutafsiriwa kwa kutumia picha au grafu za mihimili. 
+Kuwasilisha takwimu kwa picha
+Picha hutumika kuwakilisha taarifa zilizokusanywa na kurekodiwa. 
+Picha moja inaweza kutumika kuwakilisha idadi fulani ya vitu 
+kulingana na taarifa husika. Picha yoyote inaweza kutumika 
+kuwakilisha idadi ya vitu.
+ Mfano 
+Mwaka 2014 wanakijiji wa Kalenga walivuna mahindi, maharage, 
+viazi na mtama kama inavyoonesha katika jedwali. Chora picha 
+za magunia kuwakilisha takwimu hizo. 
+Kipimio: Picha ya gunia 1 inawakilisha magunia 1000.
+Mazao Idadi ya magunia
+Mahindi 25000
+Maharage 14000
+Viazi 30000
+Mtama 8000
+Hisabati DRS 4 Final 30/JULY/2021.indd 176 30/07/2021 11:39
+FOR ONLINE USE ONLY 
+DO NOT DUPLICATE
+FOR ONLINE USE ONLY
+177
+Jibu 
+Takwimu kwa picha
+Mazao 
+Idadi ya 
+magunia 
+kwa 
+kipimio
+Idadi kwa picha
+Mahindi 25
+Maharage 14
+Viazi 30
+Mtama 8
+Hisabati DRS 4 Final 30/JULY/2021.indd 177 30/07/2021 11:39
+FOR ONLINE USE ONLY 
+DO NOT DUPLICATE
+FOR ONLINE USE ONLY
+178
+ Zoezi la 2
+Jaza nafasi zilizoachwa wazi katika jedwali lifuatalo, namba 1 
+imefanyika kama mfano.
+Idadi Idadi kwa 
+picha
+Kipimio 
+1. Miti 15000 Picha ya mti 1 
+inawakilisha miti 1000 
+2. Mayai 11000 Picha ya yai 1 
+inawakilisha mayai 1000
+3. Boksi 200 Picha ya boksi 1 
+inawakilisha boksi 100
+4. Magunia ya 
+karanga 40000 
+Picha ya gunia 1 
+inawakilisha magunia 
+10000
+5. Machungwa 
+80000 
+Picha ya chungwa 1 
+inawakilisha machungwa 
+10000
+6. Chupa 50 za 
+maji 
+Picha ya chupa 1 
+inawakilisha chupa 10
+Hisabati DRS 4 Final 30/JULY/2021.indd 178 30/07/2021 11:39
+FOR ONLINE USE ONLY 
+DO NOT DUPLICATE
+FOR ONLINE USE ONLY
+179
+Kutumia picha kupata idadi ya vitu
+ Mfano 
+ Maria alikusanya mayai kama inavyoonesha katika jedwali. 
+ Kipimio: Picha ya yai 1 inawakilisha mayai 50. 
+Siku Idadi ya mayai
+Jumatatu 
+Jumanne
+Jumatano
+Alhamisi
+Ijumaa 
+Jumamosi
+Jumapili
+ Maswali
+(a) Ni siku gani Maria alikusanya mayai mengi zaidi?
+(b) Mayai mangapi yalikusanywa siku ya Jumanne?
+(c) Mayai mangapi yalikusanywa kwa wiki?
+Hisabati DRS 4 Final 30/JULY/2021.indd 179 30/07/2021 11:39
+FOR ONLINE USE ONLY 
+DO NOT DUPLICATE
+FOR ONLINE USE ONLY
+180
+ Jibu
+(a) Maria alikusanya mayai mengi zaidi siku ya Ijumaa
+(b) Mayai aliyokusanya siku ya Jumanne ni:
+Njia
+Kipimio: Picha ya yai 1 inawakilisha mayai 50
+Mayai aliyokusanya ni sawa na; 9 x 50 = 450
+Kwa hiyo, siku ya jumanne alikusanya mayai 450.
+(c)Mayai aliyokusanya kwa wiki ni:
+Njia
+Kipimio: Picha ya yai 1 inawakilisha mayai 50
+Mayai aliyokusanya kwa wiki sawa na 51 x 50 = 2550
+kwa hiyo, alikusanya mayai 2550 kwa wiki.
+Hisabati DRS 4 Final 30/JULY/2021.indd 180 30/07/2021 11:39
+FOR ONLINE USE ONLY 
+DO NOT DUPLICATE
+FOR ONLINE USE ONLY
+181
+ Zoezi la 3 
+1. Tumia takwimu kwa picha kujibu maswali yafuatayo:
+Maumbo ya pembetatu katika jedwali yanawakilisha idadi 
+ya mauzo ya nafaka kwa mwezi katika duka la Amani. Jibu 
+maswali yanayofuata.
+Mwezi Mauzo katika kilogramu
+Juni 
+Julai
+Agosti
+Septemba
+Oktoba 
+ Maswali
+Kipimio: Pembetatu moja inawakilisha kilogramu 1000 
+(a) Ni mwezi upi aliuza nafaka chache zaidi? 
+(b) Kilogramu ngapi ziliuzwa mwezi Agosti? 
+(c) Tafuta tofauti ya mauzo ya nafaka kwa miezi ya 
+Oktoba na Septemba.
+Hisabati DRS 4 Final 30/JULY/2021.indd 181 30/07/2021 11:39
+FOR ONLINE USE ONLY 
+DO NOT DUPLICATE
+FOR ONLINE USE ONLY
+182
+2. Tumia jedwali lifuatalo kuchora takwimu kwa picha 
+kuonesha idadi ya wanafunzi kwa kila shule:
+Kipimio: Picha ya mwanafunzi 1 inawakilisha wanafunzi 
+100.
+Shule ya Msingi Idadi ya wanafunzi
+Umoja 800
+Minazini 1200
+Mwenge 900
+Kilimani 1000
+Juhudi 600
+Kuwasilisha data kwa kutumia grafu kwa mihimili
+Grafu kwa mihimili hutumika kuwasilisha taarifa zilizokusanywa na 
+kurekodiwa. Grafu kwa mihimili huundwa na mihimili iliyosimama 
+sambamba yenye urefu unaotegemea idadi ya data. Kila mhimili 
+unawakilisha idadi ya vitu kulingana na data husika.
+Katika kuchora grafu kwa mihimili zingatia yafuatayo:
+(a) Kila mhimili unawakilisha data husika kwa kutumia 
+kipimio.
+(b) Upana wa mihimili ni sawa kwa kila mhimili.
+(c) Nafasi iliyo sawa huachwa kati ya mhimili na mhimili 
+kwenye mstari wa ulalo. 
+Hisabati DRS 4 Final 30/JULY/2021.indd 182 30/07/2021 11:39
+FOR ONLINE USE ONLY 
+DO NOT DUPLICATE
+FOR ONLINE USE ONLY
+183
+(d) Urefu wa mhimili hutegemea idadi ya data kwenye mstari 
+wa wima.
+(e) Grafu kwa mihimili inakuwa na kichwa cha habari.
+ Mfano wa 1
+Grafu kwa mihimili inayoonesha idadi ya wanafunzi wa darasa 
+la I-IV katika Shule ya Msingi Mwenge. 
+ 
+ Kipimio: sm 1 inawakilisha idadi ya wanafunzi 20 kwa wima
+ sm 1 inawakilisha upana wa mhimili 1 kwa ulalo
+Darasa
+Idadi ya wanafunzi
+0
+I II III IV
+20
+40
+60
+80
+Grafu kwa mihimili kuonesha idadi ya wanafunzi wa 
+Darasa la I-IV
+Hisabati DRS 4 Final 30/JULY/2021.indd 183 30/07/2021 11:39
+FOR ONLINE USE ONLY 
+DO NOT DUPLICATE
+FOR ONLINE USE ONLY
+184
+Maswali
+1. Mstari wa wima unaonesha nini?
+2. Mstari wa ulalo unaonesha nini?
+3. Darasa la I lina wanafunzi wangapi?
+4. Darasa lipi lina idadi kubwa ya wanafunzi? Idadi hiyo ni 
+ngapi?
+5. Madarasa yapi yana idadi sawa ya wanafunzi? Idadi hiyo 
+ya wanafunzi ni ngapi?
+ Jibu 
+1. Mstari wa wima unaonesha idadi ya wanafunzi
+2. Mstari wa ulalo unaonesha madarasa
+3. Darasa la I lina idadi ya wanafunzi 20.
+4. Darasa la III lina idadi kubwa ya wanafunzi ambayo ni 80.
+5. Darasa la II na la IV yana idadi sawa ya wanafunzi 
+ambayo ni 40.
+Shughuli ya kufanya
+Kusanya na panga vitabu kama ifuatavyo:
+Jina la kitabu Idadi ya vitabu
+Hisabati 18
+Kiswahili 14
+English 10
+Maarifa ya Jamii 20
+Hisabati DRS 4 Final 30/JULY/2021.indd 184 30/07/2021 11:39
+FOR ONLINE USE ONLY 
+DO NOT DUPLICATE
+FOR ONLINE USE ONLY
+185
+ 
+ Maswali
+1. Mpangilio wa vitabu vipi ni mrefu zaidi
+2. Mpangilio wa vitabu vipi ni mfupi?
+3. Chora grafu kwa mihimili kuonesha mpangilio wa vitabu 
+hivyo
+ 
+ Mfano wa 2
+Angalia mahudhurio ya wanafunzi wa darasa la nne katika Shule
+ya Msingi Mashujaa kisha jibu maswali yanayofuata.
+Siku Jumatatu Jumanne Jumatano Alhamisi Ijumaa 
+Idadi ya 
+wanafunzi 90 120 70 60 110
+Kipimio: sm 1 inawakilisha wanafunzi 20 kwa wima
+ sm 1 inawakilisha upana wa mhimili 1 kwa ulalo
+Maswali
+(a) chora grafu kwa mihimili kuonesha taarifa hiyo
+(b) mhimili wa siku gani ni mrefu zaidi?
+(c) mhimili wa siku gani ni mfupi zaidi?
+Hisabati DRS 4 Final 30/JULY/2021.indd 185 30/07/2021 11:39
+FOR ONLINE USE ONLY 
+DO NOT DUPLICATE
+FOR ONLINE USE ONLY
+186
+Jibu 
+(a)
+(b) Mhimili wa siku ya Jumanne ni mrefu zaidi.
+(c) Mhimili wa siku ya Alhamisi ni mfupi zaidi.
+0
+Jumatatu Jumanne Jumatano Alhamisi Ijumaa
+Siku
+Idadi ya wanafunzi
+20
+40
+60
+80
+100
+120
+Grafu kwa mihimili kuonesha mahudhurio ya 
+wanafunzi wa darasa la nne
+Hisabati DRS 4 Final 30/JULY/2021.indd 186 30/07/2021 11:39
+FOR ONLINE USE ONLY 
+DO NOT DUPLICATE
+FOR ONLINE USE ONLY
+187
+ Zoezi la 4
+ 1. Maimuna alivuna mahindi kwa miaka minne kama 
+inavyonekana kwenye jedwali:
+Mwaka Idadi ya magunia ya mahindi
+ 2012
+ 2013
+ 2014
+ 2015 
+ Kipimio: sm 1 inawakilisha magunia 2 kwa wima
+ sm 1 inawakilisha upana wa mhimili 1 kwa ulalo 
+ Maswali
+(a) Chora grafu kwa mihimili kuwakilisha takwimu hizo.
+(b) Taja mwaka wenye mhimili mrefu zaidi.
+(c) Nini tofauti kati ya mhimili wa mwaka 2012 na 2015.
+Hisabati DRS 4 Final 30/JULY/2021.indd 187 30/07/2021 11:39
+FOR ONLINE USE ONLY 
+DO NOT DUPLICATE
+FOR ONLINE USE ONLY
+188
+2. Chora grafu kwa mihimili inayoonesha matokeo ya jaribio 
+la somo la Hisabati kwa wanafunzi 6 wa darasa la IV kisha 
+jibu maswali . 
+Wanafunzi Alama
+Bakari 85
+Amani 60
+Neema 90
+Shukuru 40
+Ashura 80
+Bahati 60
+Kipimio: sm 1 inawakilisha alama 10 kwa wima
+ sm 1 inawakilisha upana wa mhimili 1 kwa ulalo
+Maswali 
+(a) Mhimili gani ni mrefu zaidi?
+(b) Tafuta tofauti kati ya mhimili mfupi zaidi na mrefu zaidi.
+(c) Taja majina ya wanafunzi wenye mihimili inayolingana 
+kwa urefu.
+Hisabati DRS 4 Final 30/JULY/2021.indd 188 30/07/2021 11:39
+FOR ONLINE USE ONLY 
+DO NOT DUPLICATE
+FOR ONLINE USE ONLY
+189
+3. Angalia grafu kwa mihimili inayoonesha mvua 
+zilizonyesha katika mwezi Januari, Februari, Machi na 
+Aprili kisha jibu maswali.
+ 
+ Grafu kwa mihimili kuonesha kiwango cha mvua 
+Kipimio: sm 1 inawakilisha mm 20 za mvua kwa wima
+ sm 1 inawakilisha upana wa mhimili 1 kwa ulalo
+Maswali
+(a) Mwezi gani mvua ilinyesha nyingi zaidi?
+(b) Miezi ipi ilikuwa na kiwango sawa cha mvua?
+(c) Mwezi Machi mvua ilinyesha kwa kiwango gani?

data/texts/takwimu kwa picha g3.txt

@@ -0,0 +1,89 @@
+ura ya Nane: Takwimu kwa Picha
+(Data Representation through Pictures)
+
+Lengo la Sura Hii:
+Katika sura hii, tutajifunza kuhusu takwimu kwa picha, ambavyo ni njia rahisi ya kuonyesha na kuelezea takwimu kwa kutumia picha. Hii inahusisha kusoma, kutafsiri, na kuandika takwimu kwa kutumia picha zilizopangwa katika makundi mbalimbali.
+
+Katika darasa la pili, ulijifunza jinsi ya kukusanya na kuorodhesha vitu mbalimbali. Vitu hivi huchorwa kwa picha ili kusaidia kuelewa idadi ya vitu vilivyokusanywa. Sasa, tutazama jinsi ya kutafsiri picha hizi na kuziandika kwa usahihi ili tuweze kufanya mahesabu na kutoa majibu sahihi.
+
+Zoezi la 1: Marudio
+Chunguza picha hizi kisha jibu maswali yafuatayo:
+
+Chora makundi ya matunda yanayofanana.
+Andika idadi ya matunda kwa kila kundi.
+Matunda yapi ni mengi zaidi?
+Matunda yapi ni machache zaidi?
+Matunda yapi yana idadi sawa?
+Takwimu kwa Picha: Faida na Mfano
+Takwimu kwa picha husaidia sana katika kuelewa takwimu kwa haraka. Kwa mfano, mama alinunua vyombo vya chakula. Alinunua bilauri 3, sufuria 2, vikombe 4, na vijiko 10. Vikipangwa kwa picha, itaonekana hivi:
+
+Jina la Chombo	Idadi ya Vyombo
+Bilauri	3
+Sufuria	2
+Vikombe	4
+Vijiko	10
+Hii inaonyesha vyombo vilivyonunuliwa, vikiwekwa kwa picha, ili kuwa rahisi kuelewa.
+
+Mfano wa 1: Mavuno ya Mahindi ya Mzee Makoye
+Jedwali lifuatalo linaonesha mavuno ya mahindi ya mzee Makoye kwa miaka minne. Hii ni takwimu kwa picha, ambapo tunaweza kuona magunia ya mahindi yaliyoonyeshwa kwa picha kwa kila mwaka.
+
+Mwaka	Idadi ya Magunia
+2012	10
+2013	8
+2014	6
+2015	12
+Takwimu hii inaweza kutafsiriwa kwa kuzingatia idadi ya magunia katika miaka tofauti.
+
+Mfano wa 2: Mayai yaliyokusanywa na Sauda, Maria, na Juma
+Katika banda la kuku, Sauda, Maria, na Juma walikusanya mayai. Takwimu kwa picha zinaonyesha picha za mayai kutoka kwa kila mmoja.
+
+Jina	Idadi ya Mayai
+Sauda	5
+Maria	7
+Juma	4
+Picha hizi zinasaidia kuelewa takwimu za mayai yaliyokusanywa na kila mmoja.
+
+Hatua za Kusoma, Kutafsiri, na Kuandika Takwimu kwa Picha
+Baini aina ya picha katika taarifa husika kwa kila kundi.
+Hesabu idadi ya picha hizo kulingana na makundi.
+Soma maelezo yanayofafanua picha hizo ili kuelewa muktadha wake.
+Tafsiri na andika takwimu kwa usahihi kulingana na picha hizo.
+Zoezi la 2: Takwimu kwa Picha za Miti
+Soma takwimu hizi kwa picha kisha jibu maswali yafuatayo:
+
+Mwaka 2012, ilipandwa miti mingapi?
+Mwaka upi ilipandwa miti mingi zaidi?
+Miti iliyopandwa mwaka 2013 ilizidi kwa kiasi gani miti iliyopandwa mwaka 2012?
+Mwaka upi ilipandwa miti michache zaidi?
+Kwa miaka yote mitatu, ilipandwa jumla ya miti mingapi?
+Zoezi la 3: Mavuno ya Mahindi, Mtama, Mpunga, na Ulezi
+Soma takwimu hizi kisha jibu maswali yafuatayo:
+
+Taja idadi ya magunia ya mahindi.
+Magunia ya mavuno gani ni mengi zaidi?
+Magunia machache ni ya mavuno gani?
+Kuna jumla ya magunia mangapi ya mavuno?
+Idadi ya magunia ya mahindi inazidi ya magunia ya mtama kwa kiasi gani?
+Zoezi la 4: Takwimu kwa Picha za Samaki
+Soma takwimu hizi kisha jibu maswali yafuatayo:
+
+Mvuvi yupi alivua samaki wengi zaidi?
+Idadi ya samaki wa mvuvi wa pili inazidi ya mvuvi wa kwanza kwa kiasi gani?
+Wavuvi hao walivua jumla ya samaki wangapi?
+Zoezi la 5: Takwimu kwa Picha za Vitu
+Chunguza picha hizi kisha jibu maswali yafuatayo:
+
+Ni picha gani yenye idadi ndogo zaidi?
+Ni picha gani yenye idadi kubwa zaidi?
+Ni picha zipi zenye vitu vyenye idadi sawa?
+Zoezi la 6: Takwimu za Vihesabio
+Soma takwimu hizi kisha jibu maswali yafuatayo:
+
+Nani ana vihesabio vingi zaidi?
+Je, Festo ana vihesabio vingapi?
+Wote wana jumla ya vihesabio vingapi?
+Nani ana vihesabio vichache zaidi?
+Idadi ya vihesabio vya Anna inazidi vihesabio vya Festo kwa kiasi gani?
+Msamiati
+Takwimu: Utaratibu wa kukusanya na kurekodi taarifa.
+Vihesabio: Vitu vinavyotumika katika hesabu, kama vile vidokezo vya nambari au vitu vya kuhesabu.

data/texts/ukimwi g4.txt

@@ -0,0 +1,39 @@
+Virusi vya UKIMWI na UKIMWI
+Utangulizi
+Ulipokuwa darasa la tatu, ulijifunza kuhusu maambukizi ya Virusi vya UKIMWI (VVU) na njia za kujikinga dhidi ya maambukizi hayo. Katika sura hii, utajifunza athari za maambukizi ya VVU na umuhimu wa kuwajali na kuwathamini watu wanaoishi na Virusi vya UKIMWI.
+________________________________________
+Athari za Maambukizi ya Virusi vya UKIMWI
+Soma habari ifuatayo kwa makini, kisha fanya zoezi la 1.
+Baadhi ya watu wanaoishi na VVU hawajui kama wameathirika kwa sababu huwa wanajisikia na kuonekana wana afya njema. Mtu anaweza kujua kuwa ameathirika kwa kupima hospitalini. VVU hushambulia chembe hai nyeupe za damu ambazo hujenga kinga ya mwili. Chembe hizi zinaposhambuliwa, mwili hupoteza uwezo wa kujikinga dhidi ya vimelea vya magonjwa.
+VVU vinapozidi kuongezeka hudhoofisha mwili na kusababisha kushambuliwa na magonjwa nyemelezi kama vile kifua kikuu, kuhara, malaria, na kikohozi. Mtu anayeishi na VVU anapaswa kupata matibabu sahihi kwa magonjwa nyemelezi.
+Dalili za VVU na UKIMWI
+•	Homa za mara kwa mara
+•	Kupungua uzito
+•	Utando mweupe mdomoni na kooni
+•	Ngozi kuwa na vipele
+•	Nywele kuwa dhaifu
+Hata hivyo, mgonjwa akiwahi kupima na kutumia dawa, dalili hizi hazionekani.
+Zoezi la 1
+1.	Mtu anawezaje kujitambua kuwa ameathirika na VVU?
+2.	VVU vinaathiri vipi kinga ya mwili?
+3.	Taja magonjwa matatu nyemelezi yanayoweza kumpata mtu anayeishi na VVU.
+________________________________________
+Zoezi la 3
+1.	Eleza ulichojifunza katika hili somo
+2.	Ni michezo gani mingine ambayo watu wanaoishi na VVU na wasio na VVU wanaweza kucheza pamoja?
+3.	Je, unaweza kumtambua mtu aliyeathirika na asiyeathirika na VVU?
+________________________________________
+Zoezi la 4
+1.	Orodhesha vyakula anavyopaswa kula mwathirika wa VVU.
+2.	Taja dalili angalau tatu za maambukizi ya VVU.
+3.	Taja huduma muhimu wanazotakiwa kupewa watu wanaoishi na VVU.
+4.	Ni mambo gani yanapaswa kufanyika ili kupunguza vitendo vya unyanyapaa kwa waathirika wa VVU?
+5.	Eleza namna gani elimu kuhusu VVU na UKIMWI inaweza kukusaidia?
+6.	Andika insha yenye maneno 80-90 kuhusu jinsi utakavyowajali na kuwatunza waathirika wa VVU.
+________________________________________
+Msamiati Muhimu
+•	Magonjwa nyemelezi: Magonjwa yanayompata mtu mwenye upungufu wa kinga mwilini.
+•	Unyanyapaa: Hali ya kumbagua na kumtenga mtu kutokana na hali yake ya maambukizi ya VVU.
+________________________________________
+Hii ni muundo mzuri wa somo kuhusu VVU na UKIMWI kwa wanafunzi wa darasa la nne. Inahakikisha kuwa elimu inatolewa kwa uelewa rahisi na inahimiza majadiliano na mazoezi kwa wanafunzi.
+

data/texts/vipimo g3.txt

@@ -0,0 +1,31 @@
+
+Muhtasari wa Sura ya Sita: Vipimo
+1. Umuhimu wa Vipimo
+Vipimo hutumika katika maisha ya kila siku, kama vile ujenzi, ushonaji, na upangaji wa muda.
+
+2. Vipimo vya Wakati
+Vipimo vya wakati vimegawanyika katika:
+
+Visivyo rasmi – Kutegemea mazingira kama kuwika kwa jogoo na mwelekeo wa kivuli cha jua.
+Rasmi – Kutumia saa, siku, wiki, mwezi, mwaka, muongo (miaka 10), na karne (miaka 100).
+3. Kusoma Saa
+Saa inaweza kusomwa kwa mtindo wa mshale au kidijitali. Mshale mfupi huonyesha saa, wa kati dakika, na mrefu zaidi sekunde.
+
+4. Majina ya Siku na Miezi
+Wiki ina siku 7: Jumatatu - Jumapili.
+Mwaka una miezi 12, kila mwezi ukiwa na siku 28-31.
+
+5. Majira ya Mwaka
+
+Masika – Mvua nyingi, kilimo hufanyika, mito hujaa maji.
+Kiangazi – Hakuna mvua, mito hupungua maji, baadhi ya mimea hukauka, na mazao huvunwa.
+Maswali Muhimu
+
+Maria na Rajabu huamka alfajiri na hutembea saa 2 kwenda shule.
+Wakati wa masika, mto Itamba hujaa maji na mvua hunyesha kwa wingi.
+Daraja lilijengwa usiku ili kuwasaidia kuvuka mto.
+Vipimo vya muda huonyesha uhusiano wa sekunde, dakika, saa, siku, wiki, na mwaka.
+Zoezi:
+
+Tambua muda kupitia picha za saa.
+Orodhesha shughuli zinazofanyika wakati wa masika na kiangazi.

data/texts/vipimo g4.txt

@@ -0,0 +1,103 @@
+# Vipimo vya Metriki
+
+Katika sura hii, utajifunza kubadili vipimo vya metriki vya urefu, uzani, na ujazo, pamoja na kutatua mafumbo yanayohusu vipimo hivyo.
+
+## 1. Kubadili Vipimo vya Urefu
+Kipimo cha msingi cha urefu ni meta (m). Vipimo vingine ni:
+
+* 1 sentimeta (sm) = 10 milimeta (mm)
+* 1 meta (m) = 100 sentimeta (sm) = 1000 milimeta (mm)
+* 1 kilometa (km) = 1000 meta (m)
+
+### Kubadili Kipimo Kikubwa Kuwa Kidogo
+**Mfano**: Badili m 3 kuwa sm
+
+\[1m = 100sm\]
+\[3m = 3 × 100 = 300sm\]
+
+**Mfano**: Badili km 5 m 250 kuwa m
+
+\[5km = 5 × 1000 = 5000m\]
+\[5000m + 250m = 5250m\]
+
+### Zoezi
+**Badili km kuwa m**
+* km 17
+* km 85
+* km 36
+* km 19
+* km 35 m 20
+
+**Badili m kuwa sm**
+* m 13
+* m 2
+* m 9
+* m 2100
+* m 990
+
+**Badili sm kuwa mm**
+* sm 5
+* sm 30
+* sm 12
+* sm 8
+* sm 102
+
+## 2. Kubadili Kipimo Kidogo Kuwa Kikubwa
+**Mfano**: Badili sm 500 kuwa m
+
+\[500sm ÷ 100 = 5m\]
+
+**Mfano**: Badili m 4500 kuwa km
+
+\[4500m ÷ 1000 = 4km\, 500m\]
+
+### Zoezi
+**Badili m kuwa km**
+* m 9000
+* m 15000
+* m 6000
+* m 1750
+
+**Badili sm kuwa m**
+* sm 2000
+* sm 150
+* sm 600
+* sm 1550
+
+**Badili mm kuwa sm**
+* mm 40
+* mm 100
+* mm 250
+* mm 245
+
+## 3. Kupima Urefu
+Urefu wa vitu hupimwa kwa kutumia rula au futikamba.
+
+### Shughuli
+Pima na rekodi urefu wa vitu vifuatavyo kwa sm na mm:
+* Ubao
+* Darasa
+* Dirisha
+* Mlango
+
+### Zoezi
+Chagua kipimo sahihi kati ya sm, m, km kwa kupima:
+* Urefu wa dawati
+* Umbali kutoka shule hadi sokoni
+* Urefu wa mlingoti wa bendera
+* Umbali kutoka nyumbani hadi shuleni
+* Urefu wa kalamu
+
+## 4. Mafumbo ya Vipimo vya Urefu
+**Mfano**: Urefu wa kiwanja cha mpira ni m 100, badili kuwa sm
+
+\[100m × 100 = 10000sm\]
+
+**Mfano**: Fausta alitembea km 8 m 700, Tasha alitembea m 6928.
+
+Fausta: \[8km × 1000 + 700 = 8700m\]
+Tasha: \[6928m\]
+Fausta alitembea zaidi kwa m 1772.
+
+### Zoezi
+Badili m 6 sm 75 kuwa sm

data/texts/wakati g4.txt

@@ -0,0 +1,95 @@
+**WAKATI**
+
+Katika darasa la tatu, ulijifunza uhusiano kati ya saa, siku, wiki, mwezi, na mwaka. Katika sura hii, utajifunza jinsi ya kusoma, kuandika, kujumlisha, na kutoa muda katika saa na dakika. Pia, utajifunza kutatua mafumbo yanayohusu wakati.
+
+---
+
+### **ZOEZI LA 1: MARUDIO**
+1. Jaza nafasi zilizoachwa wazi kwenye jedwali lifuatalo:
+   
+   - Siku 3 = ____ saa
+   - Wiki 2 = ____ siku
+   - Saa 3 = ____ dakika
+   - Miaka 2 = ____ miezi
+   - Mwaka 1 = ____ siku
+
+2. Orodhesha miezi yote katika mwaka mmoja.
+3. Mwezi wa Februari una siku ngapi katika mwaka wa kawaida?
+4. Mwezi wa Februari una siku ngapi katika mwaka wa kisokoto?
+5. Ni miezi ipi yenye siku 31?
+
+---
+
+### **USO WA SAA**
+Uso wa saa una mishale mitatu:
+- **Mshale mfupi**: Huonyesha saa.
+- **Mshale mrefu**: Huonyesha dakika.
+- **Mshale mwembamba zaidi**: Huonyesha sekunde.
+
+Mishale hii huzunguka kutoka kushoto kwenda kulia.
+- **Mshale mfupi** huzunguka mara moja kila saa 12.
+- **Mshale mrefu** huzunguka mara moja kila dakika 60.
+- **Saa 1 = Dakika 60**
+- **Dakika 30 = Nusu saa**
+- **Dakika 15 = Robo saa**
+
+---
+
+### **KUCHORA USO WA SAA**
+**Hatua za kuchora uso wa saa:**
+1. Chora duara ukitumia kitu cha mviringo kama sarafu au mfuniko wa chupa.
+2. Weka alama 12 kwa nafasi sawa kwenye duara.
+3. Andika namba 1 hadi 12 kwenye alama hizo.
+4. Chora mshale mfupi kuelekeza namba 4.
+5. Chora mshale mrefu kuelekeza namba 12.
+6. Je, saa inaonyesha muda gani?
+
+---
+
+### **KUSOMA NA KUANDIKA MUDA KWA KUTUMIA SAA**
+
+#### **Mifano ya Kusoma Muda**
+- Saa 12 kamili (12:00)
+- Saa 1 na nusu (1:30)
+- Saa 5 na robo (5:15)
+- Saa 4 kamili (4:00)
+- Saa 8 na nusu (8:30)
+
+#### **Mifano ya Kuandika Muda**
+- Saa sita kamili huandikwa **6:00**
+- Saa kumi na mbili na dakika thelathini huandikwa **12:30**
+- Saa kumi na robo huandikwa **10:15**
+
+---
+
+### **ZOEZI LA 2**
+
+3. Andika muda kwa maneno:
+   - 12:15 ______________________________
+   - 1:00 ______________________________
+   - 11:30 ______________________________
+   - 2:00 ______________________________
+   - 8:15 ______________________________
+
+---
+
+### **KUJUMULISHA NA KUTOA MUDA**
+#### **Mifano ya Kuongeza Muda**
+- Saa 3 na dakika 20 + Saa 2 na dakika 40 = Saa 6
+- Saa 4 na robo + Saa 1 na nusu = Saa 5 na dakika 45
+
+#### **Mifano ya Kupunguza Muda**
+- Saa 7 kasoro robo = Saa 6 na dakika 45
+- Saa 10 kasoro dakika 20 = Saa 9 na dakika 40
+
+**ZOEZI LA 3:**
+1. Tafuta jumla ya muda ufuatao:
+   - Saa 5 na dakika 30 + Saa 2 na dakika 15 = ______
+   - Saa 8 na dakika 45 - Saa 3 na dakika 20 = ______
+2. Je, tofauti kati ya Saa 9:00 na Saa 4:30 ni gani?
+3. Ukianza kufanya kazi saa 7:15 na kumaliza saa 10:45, umekuwa kazini kwa muda gani?
+
+---
+
+**MWISHO**
+

deploy_to_hf.sh

@@ -0,0 +1,52 @@
+#!/bin/bash
+
+# This script helps deploy your application to Hugging Face Spaces
+
+# Set your Hugging Face username and space name
+read -p "Enter your Hugging Face username: " HF_USERNAME
+read -p "Enter your Space name (e.g., swahili-content-generation): " SPACE_NAME
+
+# Check if git is installed
+if ! command -v git &> /dev/null; then
+    echo "Git is not installed. Please install git and try again."
+    exit 1
+fi
+
+# Check if git-lfs is installed
+if ! command -v git-lfs &> /dev/null; then
+    echo "Git LFS is not installed. Please install git-lfs and try again."
+    echo "Visit https://git-lfs.github.com/ for installation instructions."
+    exit 1
+fi
+
+# Check if the repository exists
+if [ ! -d ".git" ]; then
+    echo "Initializing git repository..."
+    git init
+    git lfs install
+fi
+
+# Set up Git LFS tracking for large files
+echo "Setting up Git LFS for large files..."
+git lfs track "data/pdfs/*.pdf"
+git lfs track "data/index/*.index"
+git add .gitattributes
+
+# Rename Dockerfile.spaces to Dockerfile for Hugging Face Spaces
+cp Dockerfile.spaces Dockerfile
+
+# Add all files to git
+git add .
+
+# Commit changes
+git commit -m "Prepare for Hugging Face Spaces deployment"
+
+# Add Hugging Face Spaces as a remote
+git remote add space https://huggingface.co/spaces/$HF_USERNAME/$SPACE_NAME || git remote set-url space https://huggingface.co/spaces/$HF_USERNAME/$SPACE_NAME
+
+# Push to Hugging Face Spaces
+echo "Pushing to Hugging Face Spaces..."
+git push --force space main
+
+echo "Deployment complete! Your application should be available at: https://huggingface.co/spaces/$HF_USERNAME/$SPACE_NAME"
+echo "Note: It may take a few minutes for the Space to build and deploy."