diff --git "a/0_Shrimad_Bhagvat_Puran.csv" "b/0_Shrimad_Bhagvat_Puran.csv"
new file mode 100644--- /dev/null
+++ "b/0_Shrimad_Bhagvat_Puran.csv"
@@ -0,0 +1,14214 @@
+Number,Sanskrit,Transliteration
+1.1.1,जन्माद्यस्य यतोऽन्वयादितरतः चार्थेष्वभिज्ञः स्वराट् ।तेने ब्रह्म हृदा य आदिकवये मुह्यन्ति यत् सूरयः ।तेजोवारिमृदां यथा विनिमयो यत्र त्रिसर्गोऽमृषा ।धाम्ना स्वेन सदा निरस्तकुहकं सत्यं परं धीमहि ॥ १ ॥,janmādyasya yato'nvayāditarataḥ cārtheṣvabhijñaḥ svarāṭ|tene brahma hṛdā ya ādikavaye muhyanti yat sūrayaḥ|tejovārimṛdāṃ yathā vinimayo yatra trisargo'mṛṣā|dhāmnā svena sadā nirastakuhakaṃ satyaṃ paraṃ dhīmahi|| 1 ||
+1.1.2,धर्मः प्रोज्झितकैतवोऽत्र परमो निर्मत्सराणां सतां ।वेद्यं वास्तवमत्र वस्तु शिवदं तापत्रयोन्मूलनम् ।श्रीमद्‍भागवते महामुनिकृते किं वा परैरीश्वरः ।सद्यो हृद्यवरुध्यतेऽत्र कृतिभिः शुश्रूषुभिः तत् क्षणात् ॥ २ ॥,dharmaḥ projjhitakaitavo'tra paramo nirmatsarāṇāṃ satāṃ|vedyaṃ vāstavamatra vastu śivadaṃ tāpatrayonmūlanam|śrīmad‍bhāgavate mahāmunikṛte kiṃ vā parairīśvaraḥ|sadyo hṛdyavarudhyate'tra kṛtibhiḥ śuśrūṣubhiḥ tat kṣaṇāt|| 2 ||
+1.1.3,निगमकल्पतरोर्गलितं फलं ।शुकमुखाद् अमृतद्रवसंयुतम् ।पिबत भागवतं रसमालयं ।मुहुरहो रसिका भुवि भावुकाः ॥ ३ ॥,nigamakalpatarorgalitaṃ phalaṃ|śukamukhād amṛtadravasaṃyutam|pibata bhāgavataṃ rasamālayaṃ|muhuraho rasikā bhuvi bhāvukāḥ|| 3 ||
+1.1.4,नैमिषेऽनिमिषक्षेत्रे ऋषयः शौनकादयः ।सत्रं स्वर्गायलोकाय सहस्रसममासत ॥ ४ ॥,naimiṣe'nimiṣakṣetre ṛṣayaḥ śaunakādayaḥ|satraṃ svargāyalokāya sahasrasamamāsata|| 4 ||
+1.1.5,त एकदा तु मुनयः प्रातर्हुतहुताग्नयः ।सत्कृतं सूतमासीनं पप्रच्छुः इदमादरात् ॥ ५ ॥,ta ekadā tu munayaḥ prātarhutahutāgnayaḥ|satkṛtaṃ sūtamāsīnaṃ papracchuḥ idamādarāt|| 5 ||
+1.1.6,ऋषय ऊचुः ।त्वया खलु पुराणानि सेतिहासानि चानघ ।आख्यातान्यप्यधीतानि धर्मशास्त्राणि यान्युत ॥ ६ ॥,ṛṣaya ūcuḥ|tvayā khalu purāṇāni setihāsāni cānagha|ākhyātānyapyadhītāni dharmaśāstrāṇi yānyuta|| 6 ||
+1.1.7,यानि वेदविदां श्रेष्ठो भगवान् बादरायणः ।अन्ये च मुनयः सूत परावरविदो विदुः ॥ ७ ॥,yāni vedavidāṃ śreṣṭho bhagavān bādarāyaṇaḥ|anye ca munayaḥ sūta parāvaravido viduḥ|| 7 ||
+1.1.8,वेत्थ त्वं सौम्य तत्सर्वं तत्त्वतः तदनुग्रहात् ।ब्रूयुः स्निग्धस्य शिष्यस्य गुरवो गुह्यमप्युत ॥ ८ ॥,vettha tvaṃ saumya tatsarvaṃ tattvataḥ tadanugrahāt|brūyuḥ snigdhasya śiṣyasya guravo guhyamapyuta|| 8 ||
+1.1.9,तत्र तत्राञ्जसाऽयुष्मन् भवता यद् विनिश्चितम् ।पुंसां एकान्ततः श्रेयः तन्नः शंसितुमर्हसि ॥ ९ ॥,tatra tatrāñjasā'yuṣman bhavatā yad viniścitam|puṃsāṃ ekāntataḥ śreyaḥ tannaḥ śaṃsitumarhasi|| 9 ||
+1.1.10,प्रायेणाल्पायुषः सभ्य कलौ अस्मिन् युगे जनाः ।मन्दाः सुमन्दमतयो मन्दभाग्या ह्युपद्रुताः ॥ १० ॥,prāyeṇālpāyuṣaḥ sabhya kalau asmin yuge janāḥ|mandāḥ sumandamatayo mandabhāgyā hyupadrutāḥ|| 10 ||
+1.1.11,भूरीणि भूरिकर्माणि श्रोतव्यानि विभागशः ।अतः साधोऽत्र यत्सारं समुद्धृत्य मनीषया ।ब्रूहि नः श्रद्दधानानां येनात्मा संप्रसीदति ॥ ११ ॥,bhūrīṇi bhūrikarmāṇi śrotavyāni vibhāgaśaḥ|ataḥ sādho'tra yatsāraṃ samuddhṛtya manīṣayā|brūhi naḥ śraddadhānānāṃ yenātmā saṃprasīdati|| 11 ||
+1.1.12,सूत जानासि भद्रं ते भगवान् सात्वतां पतिः ।देवक्यां वसुदेवस्य जातो यस्य चिकीर्षया ॥ १२ ॥,sūta jānāsi bhadraṃ te bhagavān sātvatāṃ patiḥ|devakyāṃ vasudevasya jāto yasya cikīrṣayā|| 12 ||
+1.1.13,तन्नः शुष्रूषमाणानां अर्हस्यङ्गानुवर्णितुम् ।यस्यावतारो भूतानां क्षेमाय च भवाय च ॥ १३ ॥,tannaḥ śuṣrūṣamāṇānāṃ arhasyaṅgānuvarṇitum|yasyāvatāro bhūtānāṃ kṣemāya ca bhavāya ca|| 13 ||
+1.1.14,आपन्नः संसृतिं घोरां यन्नाम विवशो गृणन् ।ततः सद्यो विमुच्येत यद् बिभेति स्वयं भयम् ॥ १४ ॥,āpannaḥ saṃsṛtiṃ ghorāṃ yannāma vivaśo gṛṇan|tataḥ sadyo vimucyeta yad bibheti svayaṃ bhayam|| 14 ||
+1.1.15,यत्पादसंश्रयाः सूत मुनयः प्रशमायनाः ।सद्यः पुनन्त्युपस्पृष्टाः स्वर्धुन्यापोऽनुसेवया ॥ १५ ॥,yatpādasaṃśrayāḥ sūta munayaḥ praśamāyanāḥ|sadyaḥ punantyupaspṛṣṭāḥ svardhunyāpo'nusevayā|| 15 ||
+1.1.16,को वा भगवतस्तस्य पुण्यश्लोकेड्यकर्मणः ।शुद्धिकामो न श्रृणुयाद् यशः कलिमलापहम् ॥ १६ ॥,ko vā bhagavatastasya puṇyaślokeḍyakarmaṇaḥ|śuddhikāmo na śrṛṇuyād yaśaḥ kalimalāpaham|| 16 ||
+1.1.17,तस्य कर्माण्युदाराणि परिगीतानि सूरिभिः ।ब्रूहि नः श्रद्दधानानां लीलया दधतः कलाः ॥ १७ ॥,tasya karmāṇyudārāṇi parigītāni sūribhiḥ|brūhi naḥ śraddadhānānāṃ līlayā dadhataḥ kalāḥ|| 17 ||
+1.1.18,अथाख्याहि हरेर्धीमन् अवतारकथाः शुभाः ।लीला विदधतः स्वैरं ईश्वरस्यात्ममायया ॥ १८ ॥,athākhyāhi harerdhīman avatārakathāḥ śubhāḥ|līlā vidadhataḥ svairaṃ īśvarasyātmamāyayā|| 18 ||
+1.1.19,वयं तु न वितृप्याम उत्तमश्लोकविक्रमे ।यत् श्रृण्वतां रसज्ञानां स्वादु स्वादु पदे पदे ॥ १९ ॥,vayaṃ tu na vitṛpyāma uttamaślokavikrame|yat śrṛṇvatāṃ rasajñānāṃ svādu svādu pade pade|| 19 ||
+1.1.20,कृतवान् किल वीर्याणि सह रामेण केशवः ।अतिमर्त्यानि भगवान् गूढः कपटमानुषः ॥ २० ॥,kṛtavān kila vīryāṇi saha rāmeṇa keśavaḥ|atimartyāni bhagavān gūḍhaḥ kapaṭamānuṣaḥ|| 20 ||
+1.1.21,कलिमागतमाज्ञाय क्षेत्रेऽस्मिन् वैष्णवे वयम् ।आसीना दीर्घसत्रेण कथायां सक्षणा हरेः ॥ २१ ॥,kalimāgatamājñāya kṣetre'smin vaiṣṇave vayam|āsīnā dīrghasatreṇa kathāyāṃ sakṣaṇā hareḥ|| 21 ||
+1.1.22,त्वं नः संदर्शितो धात्रा दुस्तरं निस्तितीर्षताम् ।कलिं सत्त्वहरं पुंसां कर्णधार इवार्णवम् ॥ २२ ॥,tvaṃ naḥ saṃdarśito dhātrā dustaraṃ nistitīrṣatām|kaliṃ sattvaharaṃ puṃsāṃ karṇadhāra ivārṇavam|| 22 ||
+1.1.23,ब्रूहि योगेश्वरे कृष्णे ब्रह्मण्ये धर्मवर्मणि ।स्वां काष्ठामधुनोपेते धर्मः कं शरणं गतः ॥ २३ ॥,brūhi yogeśvare kṛṣṇe brahmaṇye dharmavarmaṇi|svāṃ kāṣṭhāmadhunopete dharmaḥ kaṃ śaraṇaṃ gataḥ|| 23 ||
+1.1.1,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।प्रथमस्कन्धे नैमिषीयोपाखाने प्रथमोऽध्यायः ॥ १ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|prathamaskandhe naimiṣīyopākhāne prathamo'dhyāyaḥ|| 1 ||
+1.2.1,व्यास उवाच ।इति संप्रश्नसंहृष्टो विप्राणां रौमहर्षणिः ।प्रतिपूज्य वचस्तेषां प्रवक्तुं उपचक्रमे ॥ १ ॥,vyāsa uvāca|iti saṃpraśnasaṃhṛṣṭo viprāṇāṃ raumaharṣaṇiḥ|pratipūjya vacasteṣāṃ pravaktuṃ upacakrame|| 1 ||
+1.2.2,सूत उवाच ।यं प्रव्रजन्तमनुपेतमपेतकृत्यं ।द्वैपायनो विरहकातर आजुहाव ।पुत्रेति तन्मयतया तरवोऽभिनेदुः ।तं सर्वभूतहृदयं मुनिमानतोऽस्मि ॥ २ ॥,sūta uvāca|yaṃ pravrajantamanupetamapetakṛtyaṃ|dvaipāyano virahakātara ājuhāva|putreti tanmayatayā taravo'bhineduḥ|taṃ sarvabhūtahṛdayaṃ munimānato'smi|| 2 ||
+1.2.3,यः स्वानुभावमखिल श्रुतिसारमेकं ।अध्यात्मदीपं अतितितीर्षतां तमोऽन्धम् ।संसारिणां करुणयाऽह पुराणगुह्यं ।तं व्याससूनुमुपयामि गुरुं मुनीनाम् ॥ ३ ॥,yaḥ svānubhāvamakhila śrutisāramekaṃ|adhyātmadīpaṃ atititīrṣatāṃ tamo'ndham|saṃsāriṇāṃ karuṇayā'ha purāṇaguhyaṃ|taṃ vyāsasūnumupayāmi guruṃ munīnām|| 3 ||
+1.2.4,नारायणं नमस्कृत्य नरं चैव नरोत्तमम् ।देवीं सरस्वतीं व्यासं ततो जयमुदीरयेत् ॥ ४ ॥,nārāyaṇaṃ namaskṛtya naraṃ caiva narottamam|devīṃ sarasvatīṃ vyāsaṃ tato jayamudīrayet|| 4 ||
+1.2.5,मुनयः साधु पृष्टोऽहं भवद्भिः लोकमङ्गलम् ।यत्कृतः कृष्णसंप्रश्नो येनात्मा सुप्रसीदति ॥ ५ ॥,munayaḥ sādhu pṛṣṭo'haṃ bhavadbhiḥ lokamaṅgalam|yatkṛtaḥ kṛṣṇasaṃpraśno yenātmā suprasīdati|| 5 ||
+1.2.6,स वै पुंसां परो धर्मो यतो भक्तिरधोक्षजे ।अहैतुक्यप्रतिहता ययात्मा संप्रसीदति ॥ ६ ॥,sa vai puṃsāṃ paro dharmo yato bhaktiradhokṣaje|ahaitukyapratihatā yayātmā saṃprasīdati|| 6 ||
+1.2.7,वासुदेवे भगवति भक्तियोगः प्रयोजितः ।जनयत्याशु वैराग्यं ज्ञानं च यद् अहैतुकम् ॥ ७ ॥,vāsudeve bhagavati bhaktiyogaḥ prayojitaḥ|janayatyāśu vairāgyaṃ jñānaṃ ca yad ahaitukam|| 7 ||
+1.2.8,धर्मः स्वनुष्ठितः पुंसां विष्वक्सेनकथासु यः ।नोत्पादयेद् यदि रतिं श्रम एव हि केवलम् ॥ ८ ॥,dharmaḥ svanuṣṭhitaḥ puṃsāṃ viṣvaksenakathāsu yaḥ|notpādayed yadi ratiṃ śrama eva hi kevalam|| 8 ||
+1.2.9,धर्मस्य ह्यापवर्ग्यस्य नार्थोऽर्थायोपकल्पते ।नार्थस्य धर्मैकान्तस्य कामो लाभाय हि स्मृतः ॥ ९ ॥,dharmasya hyāpavargyasya nārtho'rthāyopakalpate|nārthasya dharmaikāntasya kāmo lābhāya hi smṛtaḥ|| 9 ||
+1.2.10,कामस्य नेन्द्रियप्रीतिः लाभो जीवेत यावता ।जीवस्य तत्त्वजिज्ञासा नार्थो यश्चेह कर्मभिः ॥ १० ॥,kāmasya nendriyaprītiḥ lābho jīveta yāvatā|jīvasya tattvajijñāsā nārtho yaśceha karmabhiḥ|| 10 ||
+1.2.11,वदन्ति तत् तत्त्वविदः तत्त्वं यत् ज्ञानमद्वयम् ।ब्रह्मेति परमात्मेति भगवानिति शब्द्यते ॥ ११ ॥,vadanti tat tattvavidaḥ tattvaṃ yat jñānamadvayam|brahmeti paramātmeti bhagavāniti śabdyate|| 11 ||
+1.2.12,तत् श्रद्दधाना मुनयो ज्ञानवैराग्ययुक्तया ।पश्यन्त्यात्मनि चात्मानं भक्त्या श्रुतगृहीतया ॥ १२ ॥,tat śraddadhānā munayo jñānavairāgyayuktayā|paśyantyātmani cātmānaṃ bhaktyā śrutagṛhītayā|| 12 ||
+1.2.13,अतः पुम्भिः द्विजश्रेष्ठा वर्णाश्रमविभागशः ।स्वनुष्ठितस्य धर्मस्य संसिद्धिः हरितोषणम् ॥ १३ ॥,ataḥ pumbhiḥ dvijaśreṣṭhā varṇāśramavibhāgaśaḥ|svanuṣṭhitasya dharmasya saṃsiddhiḥ haritoṣaṇam|| 13 ||
+1.2.14,तस्मादेकेन मनसा भगवान् सात्वतां पतिः ।श्रोतव्यः कीर्तितव्यश्च ध्येयः पूज्यश्च नित्यदा ॥ १४ ॥,tasmādekena manasā bhagavān sātvatāṃ patiḥ|śrotavyaḥ kīrtitavyaśca dhyeyaḥ pūjyaśca nityadā|| 14 ||
+1.2.15,यद् अदनुध्यासिना युक्ताः कर्मग्रन्थिनिबन्धनम् ।छिन्दन्ति कोविदास्तस्य को न कुर्यात् कथारतिम् ॥ १५ ॥,yad adanudhyāsinā yuktāḥ karmagranthinibandhanam|chindanti kovidāstasya ko na kuryāt kathāratim|| 15 ||
+1.2.16,शुश्रूषोः श्रद्दधानस्य वासुदेवकथारुचिः ।स्यान्महत्सेवया विप्राः पुण्यतीर्थनिषेवणात् ॥ १६ ॥,śuśrūṣoḥ śraddadhānasya vāsudevakathāruciḥ|syānmahatsevayā viprāḥ puṇyatīrthaniṣevaṇāt|| 16 ||
+1.2.17,श्रृण्वतां स्वकथां कृष्णः पुण्यश्रवणकीर्तनः ।हृद्यन्तःस्थो ह्यभद्राणि विधुनोति सुहृत्सताम् ॥ १७ ॥,śrṛṇvatāṃ svakathāṃ kṛṣṇaḥ puṇyaśravaṇakīrtanaḥ|hṛdyantaḥstho hyabhadrāṇi vidhunoti suhṛtsatām|| 17 ||
+1.2.18,नष्टप्रायेष्वभद्रेषु नित्यं भागवतसेवया ।भगवति उत्तमश्लोके भक्तिर्भवति नैष्ठिकी ॥ १८ ॥,naṣṭaprāyeṣvabhadreṣu nityaṃ bhāgavatasevayā|bhagavati uttamaśloke bhaktirbhavati naiṣṭhikī|| 18 ||
+1.2.19,तदा रजस्तमोभावाः कामलोभादयश्च ये ।चेत एतैरनाविद्धं स्थितं सत्त्वे प्रसीदति ॥ १९ ॥,tadā rajastamobhāvāḥ kāmalobhādayaśca ye|ceta etairanāviddhaṃ sthitaṃ sattve prasīdati|| 19 ||
+1.2.20,एवं प्रसन्नमनसो भगवद्‍भक्तियोगतः ।भगवत् तत्त्वविज्ञानं मुक्तसङ्गस्य जायते ॥ २० ॥,evaṃ prasannamanaso bhagavad‍bhaktiyogataḥ|bhagavat tattvavijñānaṃ muktasaṅgasya jāyate|| 20 ||
+1.2.21,भिद्यते हृदयग्रन्थिः छिद्यन्ते सर्वसंशयाः ।क्षीयन्ते चास्य कर्माणि दृष्ट एवात्मनीश्वरे ॥ २१ ॥,bhidyate hṛdayagranthiḥ chidyante sarvasaṃśayāḥ|kṣīyante cāsya karmāṇi dṛṣṭa evātmanīśvare|| 21 ||
+1.2.22,अतो वै कवयो नित्यं भक्तिं परमया मुदा ।वासुदेवे भगवति कुर्वन्त्यात्मप्रसादनीम् ॥ २२ ॥,ato vai kavayo nityaṃ bhaktiṃ paramayā mudā|vāsudeve bhagavati kurvantyātmaprasādanīm|| 22 ||
+1.2.23,सत्त्वं रजस्तम इति प्रकृतेर्गुणास्तैः ।युक्तः परः पुरुष एक इहास्य धत्ते ।स्थित्यादये हरिविरिञ्चिहरेति संज्ञाः ।श्रेयांसि तत्र खलु सत्त्वतनोः नृणां स्युः ॥ २३ ॥,sattvaṃ rajastama iti prakṛterguṇāstaiḥ|yuktaḥ paraḥ puruṣa eka ihāsya dhatte|sthityādaye hariviriñcihareti saṃjñāḥ|śreyāṃsi tatra khalu sattvatanoḥ nṛṇāṃ syuḥ|| 23 ||
+1.2.24,पार्थिवाद् दारुणो धूमः तस्मादग्निस्त्रयीमयः ।तमसस्तु रजस्तस्मात् सत्त्वं यद् ब्रह्मदर्शनम् ॥ २४ ॥,pārthivād dāruṇo dhūmaḥ tasmādagnistrayīmayaḥ|tamasastu rajastasmāt sattvaṃ yad brahmadarśanam|| 24 ||
+1.2.25,भेजिरे मुनयोऽथाग्रे भगवन्तं अधोक्षजम् ।सत्त्वं विशुद्धं क्षेमाय कल्पन्ते येऽनु तानिह ॥ २५ ॥,bhejire munayo'thāgre bhagavantaṃ adhokṣajam|sattvaṃ viśuddhaṃ kṣemāya kalpante ye'nu tāniha|| 25 ||
+1.2.26,मुमुक्षवो घोररूपान् हित्वा भूतपतीनथ ।नारायणकलाः शान्ता भजन्ति ह्यनसूयवः ॥ २६ ॥,mumukṣavo ghorarūpān hitvā bhūtapatīnatha|nārāyaṇakalāḥ śāntā bhajanti hyanasūyavaḥ|| 26 ||
+1.2.27,रजस्तमःप्रकृतयः समशीला भजन्ति वै ।पितृभूतप्रजेशादीन् श्रियैश्वर्यप्रजेप्सवः ॥ २७ ॥,rajastamaḥprakṛtayaḥ samaśīlā bhajanti vai|pitṛbhūtaprajeśādīn śriyaiśvaryaprajepsavaḥ|| 27 ||
+1.2.28,वासुदेवपरा वेदा वासुदेवपरा मखाः ।वासुदेवपरा योगा वासुदेवपराः क्रियाः ॥ २८ ॥,vāsudevaparā vedā vāsudevaparā makhāḥ|vāsudevaparā yogā vāsudevaparāḥ kriyāḥ|| 28 ||
+1.2.29,वासुदेवपरं ज्ञानं वासुदेवपरं तपः ।वासुदेवपरो धर्मो वासुदेवपरा गतिः ॥ २९ ॥,vāsudevaparaṃ jñānaṃ vāsudevaparaṃ tapaḥ|vāsudevaparo dharmo vāsudevaparā gatiḥ|| 29 ||
+1.2.30,स एवेदं ससर्जाग्रे भगवान् आत्ममायया ।सद् असद् रूपया चासौ गुणमय्यागुणो विभुः ॥ ३० ॥,sa evedaṃ sasarjāgre bhagavān ātmamāyayā|sad asad rūpayā cāsau guṇamayyāguṇo vibhuḥ|| 30 ||
+1.2.31,तया विलसितेष्वेषु गुणेषु गुणवानिव ।अन्तःप्रविष्ट आभाति विज्ञानेन विजृम्भितः ॥ ३१ ॥,tayā vilasiteṣveṣu guṇeṣu guṇavāniva|antaḥpraviṣṭa ābhāti vijñānena vijṛmbhitaḥ|| 31 ||
+1.2.32,यथा ह्यवहितो वह्निः दारुष्वेकः स्वयोनिषु ।नानेव भाति विश्वात्मा भूतेषु च तथा पुमान् ॥ ३२ ॥,yathā hyavahito vahniḥ dāruṣvekaḥ svayoniṣu|nāneva bhāti viśvātmā bhūteṣu ca tathā pumān|| 32 ||
+1.2.33,असौ गुणमयैर्भावैः भूत सूक्ष्मेन्द्रियात्मभिः ।स्वनिर्मितेषु निर्विष्टो भुङ्क्ते भूतेषु तद्‍गुणान् ॥ ३३ ॥,asau guṇamayairbhāvaiḥ bhūta sūkṣmendriyātmabhiḥ|svanirmiteṣu nirviṣṭo bhuṅkte bhūteṣu tad‍guṇān|| 33 ||
+1.2.34,भावयत्येष सत्त्वेन लोकान्वै लोकभावनः ।लीलावतारानुरतो देवतिर्यङ् नरादिषु ॥ ३४ ॥,bhāvayatyeṣa sattvena lokānvai lokabhāvanaḥ|līlāvatārānurato devatiryaṅ narādiṣu|| 34 ||
+1.2.2,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।प्रथमस्कन्धे नैमिषीयोपाख्याने द्वितीयोऽध्यायः ॥ २ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|prathamaskandhe naimiṣīyopākhyāne dvitīyo'dhyāyaḥ|| 2 ||
+1.3.1,सूत उवाच ।जगृहे पौरुषं रूपं भगवान् महदादिभिः ।संभूतं षोडशकलं आदौ लोकसिसृक्षया ॥ १ ॥,sūta uvāca|jagṛhe pauruṣaṃ rūpaṃ bhagavān mahadādibhiḥ|saṃbhūtaṃ ṣoḍaśakalaṃ ādau lokasisṛkṣayā|| 1 ||
+1.3.2,यस्याम्भसि शयानस्य योगनिद्रां वितन्वतः ।नाभिह्रदाम्बुजादासीद् ब्रह्मा विश्वसृजां पतिः ॥ २ ॥,yasyāmbhasi śayānasya yoganidrāṃ vitanvataḥ|nābhihradāmbujādāsīd brahmā viśvasṛjāṃ patiḥ|| 2 ||
+1.3.3,यस्यावयवसंस्थानैः कल्पितो लोकविस्तरः ।तद् वै भगवतो रूपं विशुद्धं सत्त्वमूर्जितम् ॥ ३ ॥,yasyāvayavasaṃsthānaiḥ kalpito lokavistaraḥ|tad vai bhagavato rūpaṃ viśuddhaṃ sattvamūrjitam|| 3 ||
+1.3.4,पश्यन्त्यदोरूपमदभ्रचक्षुषा ।सहस्रपादोरुभुजाननाद्‍भुतम् ।सहस्रमूर्धश्रवणाक्षिनासिकं ।सहस्रमौल्यम्बरकुण्डलोल्लसत् ॥ ४ ॥,paśyantyadorūpamadabhracakṣuṣā|sahasrapādorubhujānanād‍bhutam|sahasramūrdhaśravaṇākṣināsikaṃ|sahasramaulyambarakuṇḍalollasat|| 4 ||
+1.3.5,एतन्नानावताराणां निधानं बीजमव्ययम् ।यस्यांशांशेन सृज्यन्ते ���ेवतिर्यङ्नरादयः ॥ ५ ॥,etannānāvatārāṇāṃ nidhānaṃ bījamavyayam|yasyāṃśāṃśena sṛjyante devatiryaṅnarādayaḥ|| 5 ||
+1.3.6,स एव प्रथमं देवः कौमारं सर्गमाश्रितः ।चचार दुश्चरं ब्रह्मा ब्रह्मचर्यमखण्डितम् ॥ ६ ॥,sa eva prathamaṃ devaḥ kaumāraṃ sargamāśritaḥ|cacāra duścaraṃ brahmā brahmacaryamakhaṇḍitam|| 6 ||
+1.3.7,द्वितीयं तु भवायास्य रसातलगतां महीम् ।उद्धरिष्यन् उपादत्त यज्ञेशः सौकरं वपुः ॥ ७ ॥,dvitīyaṃ tu bhavāyāsya rasātalagatāṃ mahīm|uddhariṣyan upādatta yajñeśaḥ saukaraṃ vapuḥ|| 7 ||
+1.3.8,तृतीयं ऋषिसर्गं वै देवर्षित्वमुपेत्य सः ।तन्त्रं सात्वतमाचष्ट नैष्कर्म्यं कर्मणां यतः ॥ ८ ॥,tṛtīyaṃ ṛṣisargaṃ vai devarṣitvamupetya saḥ|tantraṃ sātvatamācaṣṭa naiṣkarmyaṃ karmaṇāṃ yataḥ|| 8 ||
+1.3.9,तुर्ये धर्मकलासर्गे नरनारायणौ ऋषी ।भूत्वात्मोपशमोपेतं अकरोद् दुश्चरं तपः ॥ ९ ॥,turye dharmakalāsarge naranārāyaṇau ṛṣī|bhūtvātmopaśamopetaṃ akarod duścaraṃ tapaḥ|| 9 ||
+1.3.10,पञ्चमः कपिलो नाम सिद्धेशः कालविप्लुतम् ।प्रोवाचासुरये सांख्यं तत्त्वग्रामविनिर्णयम् ॥ १० ॥,pañcamaḥ kapilo nāma siddheśaḥ kālaviplutam|provācāsuraye sāṃkhyaṃ tattvagrāmavinirṇayam|| 10 ||
+1.3.11,षष्ठे अत्रेरपत्यत्वं वृतः प्राप्तोऽनसूयया ।आन्वीक्षिकीमलर्काय प्रह्लादादिभ्य ऊचिवान् ॥ ११ ॥,ṣaṣṭhe atrerapatyatvaṃ vṛtaḥ prāpto'nasūyayā|ānvīkṣikīmalarkāya prahlādādibhya ūcivān|| 11 ||
+1.3.12,ततः सप्तम आकूत्यां रुचेर्यज्ञोऽभ्यजायत ।स यामाद्यैः सुरगणैः अपात् स्वायंभुवान्तरम् ॥ १२ ॥,tataḥ saptama ākūtyāṃ ruceryajño'bhyajāyata|sa yāmādyaiḥ suragaṇaiḥ apāt svāyaṃbhuvāntaram|| 12 ||
+1.3.13,अष्टमे मेरुदेव्यां तु नाभेर्जात उरुक्रमः ।दर्शयन्वर्त्म धीराणां सर्वाश्रम नमस्कृतम् ॥ १३ ॥,aṣṭame merudevyāṃ tu nābherjāta urukramaḥ|darśayanvartma dhīrāṇāṃ sarvāśrama namaskṛtam|| 13 ||
+1.3.14,ऋषिभिर्याचितो भेजे नवमं पार्थिवं वपुः ।दुग्धेमामोषधीर्विप्राः तेनायं स उशत्तमः ॥ १४ ॥,ṛṣibhiryācito bheje navamaṃ pārthivaṃ vapuḥ|dugdhemāmoṣadhīrviprāḥ tenāyaṃ sa uśattamaḥ|| 14 ||
+1.3.15,रूपं स जगृहे मात्स्यं चाक्षुषोदधिसंप्लवे ।नाव्यारोप्य महीमय्यां अपाद् वैवस्वतं मनुम् ॥ १५ ॥,rūpaṃ sa jagṛhe mātsyaṃ cākṣuṣodadhisaṃplave|nāvyāropya mahīmayyāṃ apād vaivasvataṃ manum|| 15 ||
+1.3.16,सुरासुराणां उदधिं मथ्नतां मन्दराचलम् ।दध्रे कमठरूपेण पृष्ठ एकादशे विभुः ॥ १६ ॥,surāsurāṇāṃ udadhiṃ mathnatāṃ mandarācalam|dadhre kamaṭharūpeṇa pṛṣṭha ekādaśe vibhuḥ|| 16 ||
+1.3.17,धान्वन्तरं द्वादशमं त्रयोदशममेव च ।अपाययत्सुरान्अन्यान् मोहिन्या मोहयन्स्त्रिया ॥ १७ ॥,dhānvantaraṃ dvādaśamaṃ trayodaśamameva ca|apāyayatsurānanyān mohinyā mohayanstriyā|| 17 ||
+1.3.18,चतुर्दशं नारसिंहं बिभ्रद् दैत्येन्द्रमूर्जितम् ।१ ददार करजैरूरौ एरकां कटकृत् यथा ॥ १८ ॥,caturdaśaṃ nārasiṃhaṃ bibhrad daityendramūrjitam|1 dadāra karajairūrau erakāṃ kaṭakṛt yathā|| 18 ||
+1.3.19,पञ्चदशं वामनकं कृत्वागादध्वरं बलेः ।पदत्रयं याचमानः प्रत्यादित्स��स्त्रिविष्टपम् ॥ १९ ॥,pañcadaśaṃ vāmanakaṃ kṛtvāgādadhvaraṃ baleḥ|padatrayaṃ yācamānaḥ pratyāditsustriviṣṭapam|| 19 ||
+1.3.20,अवतारे षोडशमे पश्यन् ब्रह्मद्रुहो नृपान् ।त्रिःसप्तकृत्वः कुपितो निःक्षत्रां अकरोन्महीम् ॥ २० ॥,avatāre ṣoḍaśame paśyan brahmadruho nṛpān|triḥsaptakṛtvaḥ kupito niḥkṣatrāṃ akaronmahīm|| 20 ||
+1.3.21,ततः सप्तदशे जातः सत्यवत्यां पराशरात् ।चक्रे वेदतरोः शाखा दृष्ट्वा पुंसोऽल्पमेधसः ॥ २१ ॥,tataḥ saptadaśe jātaḥ satyavatyāṃ parāśarāt|cakre vedataroḥ śākhā dṛṣṭvā puṃso'lpamedhasaḥ|| 21 ||
+1.3.22,नरदेवत्वमापन्नः सुरकार्यचिकीर्षया ।समुद्रनिग्रहादीनि चक्रे वीर्याण्यतः परम् ॥ २२ ॥,naradevatvamāpannaḥ surakāryacikīrṣayā|samudranigrahādīni cakre vīryāṇyataḥ param|| 22 ||
+1.3.23,एकोनविंशे विंशतिमे वृष्णिषु प्राप्य जन्मनी ।रामकृष्णाविति भुवो भगवान् अहरद्भरम् ॥ २३ ॥,ekonaviṃśe viṃśatime vṛṣṇiṣu prāpya janmanī|rāmakṛṣṇāviti bhuvo bhagavān aharadbharam|| 23 ||
+1.3.24,ततः कलौ संप्रवृत्ते सम्मोहाय सुरद्विषाम् ।बुद्धो नाम्नां जनसुतः कीकटेषु भविष्यति ॥ २४ ॥,tataḥ kalau saṃpravṛtte sammohāya suradviṣām|buddho nāmnāṃ janasutaḥ kīkaṭeṣu bhaviṣyati|| 24 ||
+1.3.25,अथासौ युगसंध्यायां दस्युप्रायेषु राजसु ।जनिता विष्णुयशसो नाम्ना कल्किर्जगत्पतिः ॥ २५ ॥,athāsau yugasaṃdhyāyāṃ dasyuprāyeṣu rājasu|janitā viṣṇuyaśaso nāmnā kalkirjagatpatiḥ|| 25 ||
+1.3.26,अवतारा ह्यसङ्ख्येया हरेः सत्त्वनिधेर्द्विजाः ।यथाविदासिनःकुल्याः सरसः स्युः सहस्रशः ॥ २६ ॥,avatārā hyasaṅkhyeyā hareḥ sattvanidherdvijāḥ|yathāvidāsinaḥkulyāḥ sarasaḥ syuḥ sahasraśaḥ|| 26 ||
+1.3.27,ऋषयो मनवो देवा मनुपुत्रा महौजसः ।कलाः सर्वे हरेरेव सप्रजापतयः तथा ॥ २७ ॥,ṛṣayo manavo devā manuputrā mahaujasaḥ|kalāḥ sarve harereva saprajāpatayaḥ tathā|| 27 ||
+1.3.28,एते चांशकलाःपुंसःकृष्णस्तु भगवान्स्वयम् ।इन्द्रारिव्याकुलं लोकं मृडयन्ति युगे युगे ॥ २८ ॥,ete cāṃśakalāḥpuṃsaḥkṛṣṇastu bhagavānsvayam|indrārivyākulaṃ lokaṃ mṛḍayanti yuge yuge|| 28 ||
+1.3.29,जन्म गुह्यं भगवतो य एतत्प्रयतो नरः ।सायंप्रातर्गृणन्भक्त्या दुःखग्रामाद् विमुच्यते ॥ २९ ॥,janma guhyaṃ bhagavato ya etatprayato naraḥ|sāyaṃprātargṛṇanbhaktyā duḥkhagrāmād vimucyate|| 29 ||
+1.3.30,एतद् रूपं भगवतो ह्यरूपस्य चिदात्मनः ।मायागुणैर्विरचितं महदादिभिरात्मनि ॥ ३० ॥,etad rūpaṃ bhagavato hyarūpasya cidātmanaḥ|māyāguṇairviracitaṃ mahadādibhirātmani|| 30 ||
+1.3.31,यथा नभसि मेघौघो रेणुर्वा पार्थिवोऽनिले ।एवं द्रष्टरि दृश्यत्वं आरोपितं अबुद्धिभिः ॥ ३१ ॥,yathā nabhasi meghaugho reṇurvā pārthivo'nile|evaṃ draṣṭari dṛśyatvaṃ āropitaṃ abuddhibhiḥ|| 31 ||
+1.3.32,अतः परं यदव्यक्तं अव्यूढगुणबृंहितम् ।अदृष्टाश्रुतवस्तुत्वात् स जीवो यत् पुनर्भवः ॥ ३२ ॥,ataḥ paraṃ yadavyaktaṃ avyūḍhaguṇabṛṃhitam|adṛṣṭāśrutavastutvāt sa jīvo yat punarbhavaḥ|| 32 ||
+1.3.33,यत्रेमे सदसद् रूपे प्रतिषिद्धे स्वसंविदा ।अविद्ययाऽत्मनि कृते इति तद्ब्रह्मद���्शनम् ॥ ३३ ॥,yatreme sadasad rūpe pratiṣiddhe svasaṃvidā|avidyayā'tmani kṛte iti tadbrahmadarśanam|| 33 ||
+1.3.34,यद्येषोपरता देवी माया वैशारदी मतिः ।संपन्न एवेति विदुः महिम्नि स्वे महीयते ॥ ३४ ॥,yadyeṣoparatā devī māyā vaiśāradī matiḥ|saṃpanna eveti viduḥ mahimni sve mahīyate|| 34 ||
+1.3.35,एवं जन्मानि कर्माणि ह्यकर्तुरजनस्य च ।वर्णयन्ति स्म कवयो वेदगुह्यानि हृत्पतेः ॥ ३५ ॥,evaṃ janmāni karmāṇi hyakarturajanasya ca|varṇayanti sma kavayo vedaguhyāni hṛtpateḥ|| 35 ||
+1.3.36,स वा इदं विश्वममोघलीलः ।सृजत्यवत्यत्ति न सज्जतेऽस्मिन् ।भूतेषु चान्तर्हित आत्मतंत्रः ।षाड्वर्गिकं जिघ्रति षड्गुणेशः ॥ ३६ ॥,sa vā idaṃ viśvamamoghalīlaḥ|sṛjatyavatyatti na sajjate'smin|bhūteṣu cāntarhita ātmataṃtraḥ|ṣāḍvargikaṃ jighrati ṣaḍguṇeśaḥ|| 36 ||
+1.3.37,न चास्य कश्चिन्निपुणेन धातुः ।अवैति जन्तुः कुमनीष ऊतीः ।नामानि रूपाणि मनोवचोभिः ।सन्तन्वतो नटचर्यामिवाज्ञः ॥ ३७ ॥,na cāsya kaścinnipuṇena dhātuḥ|avaiti jantuḥ kumanīṣa ūtīḥ|nāmāni rūpāṇi manovacobhiḥ|santanvato naṭacaryāmivājñaḥ|| 37 ||
+1.3.38,स वेद धातुः पदवीं परस्य ।दुरन्तवीर्यस्य रथाङ्गपाणेः ।योऽमायय ासन्ततयानुवृत्त्या ।भजेत तत्पादसरोजगन्धम् ॥ ३८ ॥,sa veda dhātuḥ padavīṃ parasya
+1.3.39,अथेह धन्या भगवन्त इत्थं ।यद्वासुदेवेऽखिललोकनाथे ।कुर्वन्ति सर्वात्मकमात्मभावं ।न यत्र भूयः परिवर्तउग्रः ॥ ३९ ॥,atheha dhanyā bhagavanta itthaṃ|yadvāsudeve'khilalokanāthe|kurvanti sarvātmakamātmabhāvaṃ|na yatra bhūyaḥ parivartaugraḥ|| 39 ||
+1.3.40,इदं भागवतं नाम पुराणं ब्रह्मसम्मितम् ।उत्तमश्लोकचरितं चकार भगवान् ऋषिः ॥ ४० ॥,idaṃ bhāgavataṃ nāma purāṇaṃ brahmasammitam|uttamaślokacaritaṃ cakāra bhagavān ṛṣiḥ|| 40 ||
+1.3.41,निःश्रेयसाय लोकस्य धन्यं स्वस्त्ययनं महत् ।तदिदं ग्राहयामास सुतं आत्मवतां वरम् ॥ ४१ ॥,niḥśreyasāya lokasya dhanyaṃ svastyayanaṃ mahat|tadidaṃ grāhayāmāsa sutaṃ ātmavatāṃ varam|| 41 ||
+1.3.42,सर्ववेदेतिहासानां सारं सारं समुद्धृतम् ।स तु संश्रावयामास महाराजं परीक्षितम् ॥ ४२ ॥,sarvavedetihāsānāṃ sāraṃ sāraṃ samuddhṛtam|sa tu saṃśrāvayāmāsa mahārājaṃ parīkṣitam|| 42 ||
+1.3.43,प्रायोपविष्टं गङ्गायां परीतं परमर्षिभिः ।कृष्णे स्वधामोपगते धर्मज्ञानादिभिः सह ॥ ४३ ॥,prāyopaviṣṭaṃ gaṅgāyāṃ parītaṃ paramarṣibhiḥ|kṛṣṇe svadhāmopagate dharmajñānādibhiḥ saha|| 43 ||
+1.3.44,कलौ नष्टदृशामेष पुराणार्कोऽधुनोदितः ।तत्र कीर्तयतो विप्रा विप्रर्षेर्भूरितेजसः ॥ ४४ ॥,kalau naṣṭadṛśāmeṣa purāṇārko'dhunoditaḥ|tatra kīrtayato viprā viprarṣerbhūritejasaḥ|| 44 ||
+1.3.45,अहं चाध्यगमं तत्र निविष्टस्तद् अनुग्रहात् ।सोऽहं वः श्रावयिष्यामि यथाधीतं यथामति ॥ ४५ ॥,ahaṃ cādhyagamaṃ tatra niviṣṭastad anugrahāt|so'haṃ vaḥ śrāvayiṣyāmi yathādhītaṃ yathāmati|| 45 ||
+1.3.3,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां प्रथमस्कन्धे नैमिषीयोपाख्याने तृतीयोऽध्यायः ॥ ३ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ prathamaskandhe naimiṣīyopākhyāne tṛtīyo'dhyāyaḥ|| 3 ||
+1.4.1,व्यास उवाच ।इति ब्रुवाणं संस्तूय मुनीनां दीर्घसत्रिणाम् ।वृद्धः कुलपतिः सूतं बह्वृचः शौनकोऽब्रवीत् ॥ १ ॥,vyāsa uvāca|iti bruvāṇaṃ saṃstūya munīnāṃ dīrghasatriṇām|vṛddhaḥ kulapatiḥ sūtaṃ bahvṛcaḥ śaunako'bravīt|| 1 ||
+1.4.2,शौनक उवाच ।सूत सूत महाभाग वद नो वदतां वर ।कथां भागवतीं पुण्यां यदाह भगवान् शुकः ॥ २ ॥,śaunaka uvāca|sūta sūta mahābhāga vada no vadatāṃ vara|kathāṃ bhāgavatīṃ puṇyāṃ yadāha bhagavān śukaḥ|| 2 ||
+1.4.3,कस्मिन् युगे प्रवृत्तेयं स्थाने वा केन हेतुना ।कुतः सञ्चोदितः कृष्णः कृतवान् संहितां मुनिः ॥ ३ ॥,kasmin yuge pravṛtteyaṃ sthāne vā kena hetunā|kutaḥ sañcoditaḥ kṛṣṇaḥ kṛtavān saṃhitāṃ muniḥ|| 3 ||
+1.4.4,तस्य पुत्रो महायोगी समदृङ् निर्विकल्पकः ।एकान्तमतिः उन्निद्रो गूढो मूढ इवेयते ॥ ४ ॥,tasya putro mahāyogī samadṛṅ nirvikalpakaḥ|ekāntamatiḥ unnidro gūḍho mūḍha iveyate|| 4 ||
+1.4.5,दृष्ट्वानुयान्तमृषिमात्मजमप्यनग्नं ।देव्यो ह्रिया परिदधुर्न सुतस्य चित्रम् ।तद्वीक्ष्य पृच्छति मुनौ जगदुस्तवास्ति ।स्त्रीपुम्भिदा न तु सुतस्य विविक्तदृष्टेः ॥ ५ ॥,dṛṣṭvānuyāntamṛṣimātmajamapyanagnaṃ|devyo hriyā paridadhurna sutasya citram|tadvīkṣya pṛcchati munau jagadustavāsti|strīpumbhidā na tu sutasya viviktadṛṣṭeḥ|| 5 ||
+1.4.6,कथमालक्षितः पौरैः संप्राप्तः कुरुजाङ्गलान् ।उन्मत्तमूकजडवद् विचरन् गजसाह्वये ॥ ६ ॥,kathamālakṣitaḥ pauraiḥ saṃprāptaḥ kurujāṅgalān|unmattamūkajaḍavad vicaran gajasāhvaye|| 6 ||
+1.4.7,कथं वा पाण्डवेयस्य राजर्षेर्मुनिना सह ।संवादः समभूत् तात यत्रैषा सात्वती श्रुतिः ॥ ७ ॥,kathaṃ vā pāṇḍaveyasya rājarṣermuninā saha|saṃvādaḥ samabhūt tāta yatraiṣā sātvatī śrutiḥ|| 7 ||
+1.4.8,स गोदोहनमात्रं हि गृहेषु गृहमेधिनाम् ।अवेक्षते महाभागः तीर्थीकुर्वन् तदाश्रमम् ॥ ८ ॥,sa godohanamātraṃ hi gṛheṣu gṛhamedhinām|avekṣate mahābhāgaḥ tīrthīkurvan tadāśramam|| 8 ||
+1.4.9,अभिमन्युसुतं सूत प्राहुर्भागवतोत्तमम् ।तस्य जन्म महाश्चर्यं कर्माणि च गृणीहि नः ॥ ९ ॥,abhimanyusutaṃ sūta prāhurbhāgavatottamam|tasya janma mahāścaryaṃ karmāṇi ca gṛṇīhi naḥ|| 9 ||
+1.4.10,स सम्राट् कस्य वा हेतोः पाण्डूनां मानवर्धनः ।प्रायोपविष्टो गङ्गायां अनादृत्य अधिराट् श्रियम् ॥ १० ॥,sa samrāṭ kasya vā hetoḥ pāṇḍūnāṃ mānavardhanaḥ|prāyopaviṣṭo gaṅgāyāṃ anādṛtya adhirāṭ śriyam|| 10 ||
+1.4.11,नमन्ति यत्पादनिकेतमात्मनः ।शिवाय हानीय धनानि शत्रवः ।कथं स वीरः श्रियमङ्ग दुस्त्यजां ।युवैषतोत् स्रष्टुमहो सहासुभिः ॥ ११ ॥,namanti yatpādaniketamātmanaḥ|śivāya hānīya dhanāni śatravaḥ|kathaṃ sa vīraḥ śriyamaṅga dustyajāṃ|yuvaiṣatot sraṣṭumaho sahāsubhiḥ|| 11 ||
+1.4.12,शिवाय लोकस्य भवाय भूतये ।य उत्तमश्लोकपरायणा जनाः ।जीवन्ति नात्मार्थमसौ पराश्रयं ।मुमोच निर्विद्य कुतः कलेवरम् ॥ १२ ॥,śivāya lokasya bhavāya bhūtaye|ya uttamaślokaparāyaṇā janāḥ|jīvanti nātmārthamasau parāśrayaṃ|mumoca nirvidya kutaḥ kalevaram|| 12 ||
+1.4.13,तत्सर्वं नः समाचक्ष्व पृष्टो यदिह किञ्चन ।मन्ये त्वां विषये वाचां स्नातमन्यत्र छान्दसात् ॥ १३ ॥,tatsarvaṃ naḥ samācakṣva pṛṣṭo yadiha kiñcana|manye tvāṃ viṣaye vācāṃ snātamanyatra chāndasāt|| 13 ||
+1.4.14,सूत उवाच ।द्वापरे समनुप्राप्ते तृतीये युगपर्यये ।जातः पराशराद् योगी वासव्यां कलया हरेः ॥ १४ ॥,sūta uvāca|dvāpare samanuprāpte tṛtīye yugaparyaye|jātaḥ parāśarād yogī vāsavyāṃ kalayā hareḥ|| 14 ||
+1.4.15,स कदाचित् सरस्वत्या उपस्पृश्य जलं शुचिः ।विविक्तदेश आसीन उदिते रविमण्डले ॥ १५ ॥,sa kadācit sarasvatyā upaspṛśya jalaṃ śuciḥ|viviktadeśa āsīna udite ravimaṇḍale|| 15 ||
+1.4.16,परावरज्ञः स ऋषिः कालेनाव्यक्तरंहसा ।युगधर्मव्यतिकरं प्राप्तं भुवि युगे युगे ॥ १६ ॥,parāvarajñaḥ sa ṛṣiḥ kālenāvyaktaraṃhasā|yugadharmavyatikaraṃ prāptaṃ bhuvi yuge yuge|| 16 ||
+1.4.17,भौतिकानां च भावानां शक्तिह्रासं च तत्कृतम् ।अश्रद्दधानान्निःसत्त्वान् दुर्मेधान् ह्रसितायुषः ॥ १७ ॥,bhautikānāṃ ca bhāvānāṃ śaktihrāsaṃ ca tatkṛtam|aśraddadhānānniḥsattvān durmedhān hrasitāyuṣaḥ|| 17 ||
+1.4.18,दुर्भगांश्च जनान् वीक्ष्य मुनिर्दिव्येन चक्षुषा ।सर्ववर्णाश्रमाणां यद् दध्यौ हितममोघदृक् ॥ १८ ॥,durbhagāṃśca janān vīkṣya munirdivyena cakṣuṣā|sarvavarṇāśramāṇāṃ yad dadhyau hitamamoghadṛk|| 18 ||
+1.4.19,चातुर्होत्रं कर्म शुद्धं प्रजानां वीक्ष्य वैदिकम् ।व्यदधाद् यज्ञसन्तत्यै वेदमेकं चतुर्विधम् ॥ १९ ॥,cāturhotraṃ karma śuddhaṃ prajānāṃ vīkṣya vaidikam|vyadadhād yajñasantatyai vedamekaṃ caturvidham|| 19 ||
+1.4.20,ऋग्यजुःसामाथर्वाख्या वेदाश्चत्वार उद्धृताः ।इतिहासपुराणं च पञ्चमो वेद उच्यते ॥ २० ॥,ṛgyajuḥsāmātharvākhyā vedāścatvāra uddhṛtāḥ|itihāsapurāṇaṃ ca pañcamo veda ucyate|| 20 ||
+1.4.21,तत्रर्ग्वेदधरः पैलः सामगो जैमिनिः कविः ।वैशंपायन एवैको निष्णातो यजुषामुत ॥ २१ ॥,tatrargvedadharaḥ pailaḥ sāmago jaiminiḥ kaviḥ|vaiśaṃpāyana evaiko niṣṇāto yajuṣāmuta|| 21 ||
+1.4.22,अथर्वाङ्गिरसामासीत् सुमन्तुर्दारुणो मुनिः ।इतिहासपुराणानां पिता मे रोमहर्षणः ॥ २२ ॥,atharvāṅgirasāmāsīt sumanturdāruṇo muniḥ|itihāsapurāṇānāṃ pitā me romaharṣaṇaḥ|| 22 ||
+1.4.23,त एत ऋषयो वेदं स्वं स्वं व्यस्यन्ननेकधा ।शिष्यैः प्रशिष्यैः तत् शिष्यैः वेदास्ते शाखिनोऽभवन् ॥ २३ ॥,ta eta ṛṣayo vedaṃ svaṃ svaṃ vyasyannanekadhā|śiṣyaiḥ praśiṣyaiḥ tat śiṣyaiḥ vedāste śākhino'bhavan|| 23 ||
+1.4.24,त एव वेदा दुर्मेधैः धार्यन्ते पुरुषैर्यथा ।एवं चकार भगवान् व्यासः कृपणवत्सलः ॥ २४ ॥,ta eva vedā durmedhaiḥ dhāryante puruṣairyathā|evaṃ cakāra bhagavān vyāsaḥ kṛpaṇavatsalaḥ|| 24 ||
+1.4.25,स्त्रीशूद्रद्विजबंधूनां त्रयी न श्रुतिगोचरा ।कर्मश्रेयसि मूढानां श्रेय एवं भवेदिह ।इति भारतमाख्यानं कृपया मुनिना कृतम् ॥ २५ ॥,strīśūdradvijabaṃdhūnāṃ trayī na śrutigocarā|karmaśreyasi mūḍhānāṃ śreya evaṃ bhavediha|iti bhāratamākhyānaṃ kṛpayā muninā kṛtam|| 25 ||
+1.4.26,एवं प्रवृत्तस्य सदा भूतानां श्रेयसि द्विजाः ।��र्वात्मकेनापि यदा नातुष्यत् हृदयं ततः ॥ २६ ॥,evaṃ pravṛttasya sadā bhūtānāṃ śreyasi dvijāḥ|sarvātmakenāpi yadā nātuṣyat hṛdayaṃ tataḥ|| 26 ||
+1.4.27,नातिप्रसीदद् हृदयः सरस्वत्यास्तटे शुचौ ।वितर्कयन् विविक्तस्थ इदं प्रोवाच धर्मवित् ॥ २७ ॥,nātiprasīdad hṛdayaḥ sarasvatyāstaṭe śucau|vitarkayan viviktastha idaṃ provāca dharmavit|| 27 ||
+1.4.28,धृतव्रतेन हि मया छन्दांसि गुरवोऽग्नयः ।मानिता निर्व्यलीकेन गृहीतं चानुशासनम् ॥ २८ ॥,dhṛtavratena hi mayā chandāṃsi guravo'gnayaḥ|mānitā nirvyalīkena gṛhītaṃ cānuśāsanam|| 28 ||
+1.4.29,भारतव्यपदेशेन ह्याम्नायार्थश्च दर्शितः ।दृश्यते यत्र धर्मादि स्त्रीशूद्रादिभिरप्युत ॥ २९ ॥,bhāratavyapadeśena hyāmnāyārthaśca darśitaḥ|dṛśyate yatra dharmādi strīśūdrādibhirapyuta|| 29 ||
+1.4.30,तथापि बत मे दैह्यो ह्यात्मा चैवात्मना विभुः ।असंपम्पन्न इवाभाति ब्रह्मवर्चस्य सत्तमः ॥ ३० ॥,tathāpi bata me daihyo hyātmā caivātmanā vibhuḥ|asaṃpampanna ivābhāti brahmavarcasya sattamaḥ|| 30 ||
+1.4.31,किं वा भागवता धर्मा न प्रायेण निरूपिताः ।प्रियाः परमहंसानां त एव ह्यच्युतप्रियाः ॥ ३१ ॥,kiṃ vā bhāgavatā dharmā na prāyeṇa nirūpitāḥ|priyāḥ paramahaṃsānāṃ ta eva hyacyutapriyāḥ|| 31 ||
+1.4.32,तस्यैवं खिलमात्मानं मन्यमानस्य खिद्यतः ।कृष्णस्य नारदोऽभ्यागाद् आश्रमं प्रागुदाहृतम् ॥ ३२ ॥,tasyaivaṃ khilamātmānaṃ manyamānasya khidyataḥ|kṛṣṇasya nārado'bhyāgād āśramaṃ prāgudāhṛtam|| 32 ||
+1.4.33,तमभिज्ञाय सहसा प्रत्युत्थायागतं मुनिः ।पूजयामास विधिवत् नारदं सुरपूजितम् ॥ ३३ ॥,tamabhijñāya sahasā pratyutthāyāgataṃ muniḥ|pūjayāmāsa vidhivat nāradaṃ surapūjitam|| 33 ||
+1.4.4,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।प्रथमस्कन्धे नैमिषीयोपाख्याने चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|prathamaskandhe naimiṣīyopākhyāne caturtho'dhyāyaḥ|| 4 ||
+1.5.1,सूत उवाच ।अथ तं सुखमासीन उपासीनं बृहच्छ्रवाः ।देवर्षिः प्राह विप्रर्षिं वीणापाणिः स्मयन्निव ॥ १ ॥,sūta uvāca|atha taṃ sukhamāsīna upāsīnaṃ bṛhacchravāḥ|devarṣiḥ prāha viprarṣiṃ vīṇāpāṇiḥ smayanniva|| 1 ||
+1.5.2,नारद उवाच ।पाराशर्य महाभाग भवतः कच्चिदात्मना ।परितुष्यति शारीर आत्मा मानस एव वा ॥ २ ॥,nārada uvāca|pārāśarya mahābhāga bhavataḥ kaccidātmanā|parituṣyati śārīra ātmā mānasa eva vā|| 2 ||
+1.5.3,जिज्ञासितं सुसंपन्नं अपि ते महदद्‍भुतम् ।कृतवान् भारतं यस्त्वं सर्वार्थपरिबृंहितम् ॥ ३ ॥,jijñāsitaṃ susaṃpannaṃ api te mahadad‍bhutam|kṛtavān bhārataṃ yastvaṃ sarvārthaparibṛṃhitam|| 3 ||
+1.5.4,जिज्ञासितमधीतं च यत्तद् ब्रह्म सनातनम् ।तथापि शोचस्यात्मानं अकृतार्थ इव प्रभो ॥ ४ ॥,jijñāsitamadhītaṃ ca yattad brahma sanātanam|tathāpi śocasyātmānaṃ akṛtārtha iva prabho|| 4 ||
+1.5.5,व्यास उवाच ।अस्त्येव मे सर्वमिदं त्वयोक्तं ।तथापि नात्मा परितुष्यते मे ।तन्मूलमव्यक्तमगाधबोधं ।पृच्छामहे त्वात्मभवात्मभूतम् ॥ ५ ॥,vyāsa uvāca|astyeva me sarvamidaṃ tvayoktaṃ|tathāpi nātmā parituṣyate me|tanmūlamavyaktamagādhabodhaṃ|pṛcchāmahe tvātmabhavātmabhūtam|| 5 ||
+1.5.6,स वै भवान् वेद समस्तगुह्यं ।उपासितो यत्पुरुषः पुराणः ।परावरेशो मनसैव विश्वं ।सृजत्यवत्यत्ति गुणैरसङ्गः ॥ ६ ॥,sa vai bhavān veda samastaguhyaṃ|upāsito yatpuruṣaḥ purāṇaḥ|parāvareśo manasaiva viśvaṃ|sṛjatyavatyatti guṇairasaṅgaḥ|| 6 ||
+1.5.7,त्वं पर्यटन्नर्क इव त्रिलोकीं ।अन्तश्चरो वायुरिवात्मसाक्षी ।परावरे ब्रह्मणि धर्मतो व्रतैः ।स्नातस्य मे न्यूनमलं विचक्ष्व ॥ ७ ॥,tvaṃ paryaṭannarka iva trilokīṃ|antaścaro vāyurivātmasākṣī|parāvare brahmaṇi dharmato vrataiḥ|snātasya me nyūnamalaṃ vicakṣva|| 7 ||
+1.5.8,श्रीनारद उवाच ।भवतानुदितप्रायं यशो भगवतोऽमलम् ।येनैवासौ न तुष्येत मन्ये तद्दर्शनं खिलम् ॥ ८ ॥,śrīnārada uvāca|bhavatānuditaprāyaṃ yaśo bhagavato'malam|yenaivāsau na tuṣyeta manye taddarśanaṃ khilam|| 8 ||
+1.5.9,यथा धर्मादयश्चार्था मुनिवर्यानुकीर्तिताः ।न तथा वासुदेवस्य महिमा ह्यनुवर्णितः ॥ ९ ॥,yathā dharmādayaścārthā munivaryānukīrtitāḥ|na tathā vāsudevasya mahimā hyanuvarṇitaḥ|| 9 ||
+1.5.10,न यद् वचश्चित्रपदं हरेर्यशो ।जगत्पवित्रं प्रगृणीत कर्हिचित् ।तद्वायसं तीर्थमुशन्ति मानसा ।न यत्र हंसा निरमन्त्युशिक्क्षयाः ॥ १० ॥,na yad vacaścitrapadaṃ hareryaśo|jagatpavitraṃ pragṛṇīta karhicit|tadvāyasaṃ tīrthamuśanti mānasā|na yatra haṃsā niramantyuśikkṣayāḥ|| 10 ||
+1.5.11,तद्वाग्विसर्गो जनताघविप्लवो ।यस्मिन् प्रतिश्लोकमबद्धवत्यपि ।नामान्यनन्तस्य यशोऽङ्कितानि यत् ।श्रृण्वन्ति गायन्ति गृणन्ति साधवः ॥ ११ ॥,tadvāgvisargo janatāghaviplavo|yasmin pratiślokamabaddhavatyapi|nāmānyanantasya yaśo'ṅkitāni yat|śrṛṇvanti gāyanti gṛṇanti sādhavaḥ|| 11 ||
+1.5.12,नैष्कर्म्यमप्यच्युतभाववर्जितं ।न शोभते ज्ञानमलं निरञ्जनम् ।कुतः पुनः शश्वदभद्रमीश्वरे ।न चार्पितं कर्म यदप्यकारणम् ॥ १२ ॥,naiṣkarmyamapyacyutabhāvavarjitaṃ|na śobhate jñānamalaṃ nirañjanam|kutaḥ punaḥ śaśvadabhadramīśvare|na cārpitaṃ karma yadapyakāraṇam|| 12 ||
+1.5.13,अथो महाभाग भवानमोघदृक् ।शुचिश्रवाः सत्यरतो धृतव्रतः ।उरुक्रमस्याखिलबंधमुक्तये ।समाधिनानुस्मर तद्विचेष्टितम् ॥ १३ ॥,atho mahābhāga bhavānamoghadṛk|śuciśravāḥ satyarato dhṛtavrataḥ|urukramasyākhilabaṃdhamuktaye|samādhinānusmara tadviceṣṭitam|| 13 ||
+1.5.14,ततोऽन्यथा किञ्चन यद्विवक्षतः ।पृथग् दृशस्तत् कृतरूपनामभिः ।न कर्हिचित् क्वापि च दुःस्थिता मतिः ।लभेत वाताहतनौरिवास्पदम् ॥ १४ ॥,tato'nyathā kiñcana yadvivakṣataḥ|pṛthag dṛśastat kṛtarūpanāmabhiḥ|na karhicit kvāpi ca duḥsthitā matiḥ|labheta vātāhatanaurivāspadam|| 14 ||
+1.5.15,जुगुप्सितं धर्मकृतेऽनुशासतः ।स्वभावरक्तस्य महान् व्यतिक्रमः ।यद्वाक्यतो धर्म इतीतरः स्थितो ।न मन्यते तस्य निवारणं जनः ॥ १५ ॥,jugupsitaṃ dharmakṛte'nuśāsataḥ|svabhāvaraktasya mahān vyatikramaḥ|yadvākyato dharma itītaraḥ sthito|na manyate tasya nivāraṇaṃ janaḥ|| 15 ||
+1.5.16,विचक्षणोऽस्यार्हति वेदितुं विभोः ।अनन्तपारस्य निवृत्तितः सुखम् ।प्रवर्तमानस्य गुणैरनात्मनः ।ततो भवान् दर्शय चेष्टितं विभोः ॥ १६ ॥,vicakṣaṇo'syārhati vedituṃ vibhoḥ|anantapārasya nivṛttitaḥ sukham|pravartamānasya guṇairanātmanaḥ|tato bhavān darśaya ceṣṭitaṃ vibhoḥ|| 16 ||
+1.5.17,त्यक्त्वा स्वधर्मं चरणाम्बुजं हरेः ।भजन् अपक्वोऽथ पतेत् ततो यदि ।यत्र क्व वाभद्रमभूदमुष्य किं ।को वार्थ आप्तोऽभजतां स्वधर्मतः ॥ १७ ॥,tyaktvā svadharmaṃ caraṇāmbujaṃ hareḥ|bhajan apakvo'tha patet tato yadi|yatra kva vābhadramabhūdamuṣya kiṃ|ko vārtha āpto'bhajatāṃ svadharmataḥ|| 17 ||
+1.5.18,तस्यैव हेतोः प्रयतेत कोविदो ।न लभ्यते यद्‍भ्रमतामुपर्यधः ।तल्लभ्यते दुःखवदन्यतः सुखं ।कालेन सर्वत्र गभीररंहसा ॥ १८ ॥,tasyaiva hetoḥ prayateta kovido|na labhyate yad‍bhramatāmuparyadhaḥ|tallabhyate duḥkhavadanyataḥ sukhaṃ|kālena sarvatra gabhīraraṃhasā|| 18 ||
+1.5.19,न वै जनो जातु कथञ्चनाव्रजेत् ।मुकुंदसेव्यन्यवदङ्ग संसृतिम् ।स्मरन् मुकुंदाङ्घ्र्युपगूहनं पुनः ।विहातुमिच्छेन्न रसग्रहो जनः ॥ १९ ॥,na vai jano jātu kathañcanāvrajet|mukuṃdasevyanyavadaṅga saṃsṛtim|smaran mukuṃdāṅghryupagūhanaṃ punaḥ|vihātumicchenna rasagraho janaḥ|| 19 ||
+1.5.20,इदं हि विश्वं भगवानिवेतरो ।यतो जगत्स्थाननिरोधसंभवाः ।तद्धि स्वयं वेद भवांस्तथापि वै ।प्रादेशमात्रं भवतः प्रदर्शितम् ॥ २० ॥,idaṃ hi viśvaṃ bhagavānivetaro|yato jagatsthānanirodhasaṃbhavāḥ|taddhi svayaṃ veda bhavāṃstathāpi vai|prādeśamātraṃ bhavataḥ pradarśitam|| 20 ||
+1.5.21,त्वमात्मनात्मानमवेह्यमोघदृक् ।परस्य पुंसः परमात्मनः कलाम् ।अजं प्रजातं जगतः शिवाय तन् ।महानुभावाभ्युदयोऽधिगण्यताम् ॥ २१ ॥,tvamātmanātmānamavehyamoghadṛk|parasya puṃsaḥ paramātmanaḥ kalām|ajaṃ prajātaṃ jagataḥ śivāya tan|mahānubhāvābhyudayo'dhigaṇyatām|| 21 ||
+1.5.22,इदं हि पुंसस्तपसः श्रुतस्य वा ।स्विष्टस्य सूक्तस्य च बुद्धिदत्तयोः ।अविच्युतोऽर्थः कविभिर्निरूपितो ।यदुत्तमश्लोक गुणानुवर्णनम् ॥ २२ ॥,idaṃ hi puṃsastapasaḥ śrutasya vā|sviṣṭasya sūktasya ca buddhidattayoḥ|avicyuto'rthaḥ kavibhirnirūpito|yaduttamaśloka guṇānuvarṇanam|| 22 ||
+1.5.23,अहं पुरातीतभवेऽभवं मुने ।दास्यास्तु कस्याश्चन वेदवादिनाम् ।निरूपितो बालक एव योगिनां ।शुश्रूषणे प्रावृषि निर्विविक्षताम् ॥ २३ ॥,ahaṃ purātītabhave'bhavaṃ mune|dāsyāstu kasyāścana vedavādinām|nirūpito bālaka eva yogināṃ|śuśrūṣaṇe prāvṛṣi nirvivikṣatām|| 23 ||
+1.5.24,ते मय्यपेताखिलचापलेऽर्भके ।दान्तेऽधृतक्रीडनकेऽनुवर्तिनि ।चक्रुः कृपां यद्यपि तुल्यदर्शनाः ।शुश्रूषमाणे मुनयोऽल्पभाषिणि ॥ २४ ॥,te mayyapetākhilacāpale'rbhake|dānte'dhṛtakrīḍanake'nuvartini|cakruḥ kṛpāṃ yadyapi tulyadarśanāḥ|śuśrūṣamāṇe munayo'lpabhāṣiṇi|| 24 ||
+1.5.25,उच्छिष्टलेपाननुमोदितो द्विजैः ।सकृत्स्म भुञ्जे तदपास्तकिल्बिषः ।एवं प्रवृत्तस्य विशुद्धचेतसः ।तद्धर्म एवात्मरुचिः प्रजायते ॥ २५ ॥,ucchiṣṭalepānanumodito dvijaiḥ|sakṛtsma bhuñje tadapāstakilbiṣaḥ|evaṃ pravṛttasya viśuddhacetasaḥ|taddharma evātmaruciḥ prajāyate|| 25 ||
+1.5.26,तत्रान्वहं क���ष्णकथाः प्रगायतां ।अनुग्रहेणाश्रृणवं मनोहराः ।ताः श्रद्धया मेऽनुपदं विश्रृण्वतः ।प्रियश्रवस्यङ्ग ममाभवद् रुचिः ॥ २६ ॥,tatrānvahaṃ kṛṣṇakathāḥ pragāyatāṃ|anugraheṇāśrṛṇavaṃ manoharāḥ|tāḥ śraddhayā me'nupadaṃ viśrṛṇvataḥ|priyaśravasyaṅga mamābhavad ruciḥ|| 26 ||
+1.5.27,तस्मिंस्तदा लब्धरुचेर्महामते ।प्रियश्रवस्यस्खलिता मतिर्मम ।ययाहमेतत् सदसत्स्वमायया ।पश्ये मयि ब्रह्मणि कल्पितं परे ॥ २७ ॥,tasmiṃstadā labdharucermahāmate|priyaśravasyaskhalitā matirmama|yayāhametat sadasatsvamāyayā|paśye mayi brahmaṇi kalpitaṃ pare|| 27 ||
+1.5.28,इत्थं शरत् प्रावृषिकावृतू हरेः ।विश्रृण्वतो मेऽनुसवं यशोऽमलम् ।सङ्कीर्त्यमानं मुनिभिर्महात्मभिः ।भक्तिः प्रवृत्ताऽत्मरजस्तमोपहा ॥ २८ ॥,itthaṃ śarat prāvṛṣikāvṛtū hareḥ|viśrṛṇvato me'nusavaṃ yaśo'malam|saṅkīrtyamānaṃ munibhirmahātmabhiḥ|bhaktiḥ pravṛttā'tmarajastamopahā|| 28 ||
+1.5.29,तस्यैवं मेऽनुरक्तस्य प्रश्रितस्य हतैनसः ।श्रद्दधानस्य बालस्य दान्तस्यानुचरस्य च ॥ २९ ॥,tasyaivaṃ me'nuraktasya praśritasya hatainasaḥ|śraddadhānasya bālasya dāntasyānucarasya ca|| 29 ||
+1.5.30,ज्ञानं गुह्यतमं यत्तत् साक्षाद्‍भगवतोदितम् ।अन्ववोचन् गमिष्यन्तः कृपया दीनवत्सलाः ॥ ३० ॥,jñānaṃ guhyatamaṃ yattat sākṣād‍bhagavatoditam|anvavocan gamiṣyantaḥ kṛpayā dīnavatsalāḥ|| 30 ||
+1.5.31,येनैवाहं भगवतो वासुदेवस्य वेधसः ।मायानुभावमविदं येन गच्छन्ति तत्पदम् ॥ ३१ ॥,yenaivāhaṃ bhagavato vāsudevasya vedhasaḥ|māyānubhāvamavidaṃ yena gacchanti tatpadam|| 31 ||
+1.5.32,एतत् संसूचितं ब्रह्मन् तापत्रयचिकित्सितम् ।यदीश्वरे भगवति कर्म ब्रह्मणि भावितम् ॥ ३२ ॥,etat saṃsūcitaṃ brahman tāpatrayacikitsitam|yadīśvare bhagavati karma brahmaṇi bhāvitam|| 32 ||
+1.5.33,आमयो यश्च भूतानां जायते येन सुव्रत ।तदेव ह्यामयं द्रव्यं न पुनाति चिकित्सितम् ॥ ३३ ॥,āmayo yaśca bhūtānāṃ jāyate yena suvrata|tadeva hyāmayaṃ dravyaṃ na punāti cikitsitam|| 33 ||
+1.5.34,एवं नृणां क्रियायोगाः सर्वे संसृतिहेतवः ।त एवात्मविनाशाय कल्पन्ते कल्पिताः परे ॥ ३४ ॥,evaṃ nṛṇāṃ kriyāyogāḥ sarve saṃsṛtihetavaḥ|ta evātmavināśāya kalpante kalpitāḥ pare|| 34 ||
+1.5.35,यदत्र क्रियते कर्म भगवत् परितोषणम् ।ज्ञानं यत् तद् अधीनं हि भक्तियोगसमन्वितम् ॥ ३५ ॥,yadatra kriyate karma bhagavat paritoṣaṇam|jñānaṃ yat tad adhīnaṃ hi bhaktiyogasamanvitam|| 35 ||
+1.5.36,कुर्वाणा यत्र कर्माणि भगवच्छिक्षयासकृत् ।गृणन्ति गुणनामानि कृष्णस्यानुस्मरन्ति च ॥ ३६ ॥,kurvāṇā yatra karmāṇi bhagavacchikṣayāsakṛt|gṛṇanti guṇanāmāni kṛṣṇasyānusmaranti ca|| 36 ||
+1.5.37,नमो भगवते तुभ्यं वासुदेवाय धीमहि ।प्रद्युम्नायानिरुद्धाय नमः सङ्कर्षणाय च ॥ ३७ ॥,namo bhagavate tubhyaṃ vāsudevāya dhīmahi|pradyumnāyāniruddhāya namaḥ saṅkarṣaṇāya ca|| 37 ||
+1.5.38,इति मूर्त्यभिधानेन मंत्रमूर्तिममूर्तिकम् ।यजते यज्ञपुरुषं स सम्यग् दर्शनः पुमान् ॥ ३८ ॥,iti mūrtyabhidhānena maṃtramūrtimamūrtikam|yajate yajñapuruṣaṃ sa samyag darśanaḥ pumān|| 38 ||
+1.5.39,इमं स्वनिगमं ब्रह्मन् अवेत्य मदनुष्ठितम् ।अदान्मे ज्ञानमैश्वर्यं स्वस्मिन् भावं च केशवः ॥ ३९ ॥,imaṃ svanigamaṃ brahman avetya madanuṣṭhitam|adānme jñānamaiśvaryaṃ svasmin bhāvaṃ ca keśavaḥ|| 39 ||
+1.5.40,त्वमप्यदभ्रश्रुत विश्रुतं विभोः ।समाप्यते येन विदां बुभुत्सितम् ।प्राख्याहि दुःखैर्मुहुरर्दितात्मनां ।संक्लेशनिर्वाणमुशन्ति नान्यथा ॥ ४० ॥,tvamapyadabhraśruta viśrutaṃ vibhoḥ|samāpyate yena vidāṃ bubhutsitam|prākhyāhi duḥkhairmuhurarditātmanāṃ|saṃkleśanirvāṇamuśanti nānyathā|| 40 ||
+1.5.5,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।प्रथमस्कन्धे व्यासनारदसंवादे पञ्चमोऽध्यायः ॥ ५ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|prathamaskandhe vyāsanāradasaṃvāde pañcamo'dhyāyaḥ|| 5 ||
+1.6.1,सूत उवाच ।एवं निशम्य भगवान् देवर्षेर्जन्म कर्म च ।भूयः पप्रच्छ तं ब्रह्मन् व्यासः सत्यवतीसुतः ॥ १ ॥,sūta uvāca|evaṃ niśamya bhagavān devarṣerjanma karma ca|bhūyaḥ papraccha taṃ brahman vyāsaḥ satyavatīsutaḥ|| 1 ||
+1.6.2,व्यास उवाच ।भिक्षुभिर्विप्रवसिते विज्ञानादेष्टृभिस्तव ।वर्तमानो वयस्याद्ये ततः किमकरोद्‍भवान् ॥ २ ॥,vyāsa uvāca|bhikṣubhirvipravasite vijñānādeṣṭṛbhistava|vartamāno vayasyādye tataḥ kimakarod‍bhavān|| 2 ||
+1.6.3,स्वायंभुव कया वृत्त्या वर्तितं ते परं वयः ।कथं चेदमुदस्राक्षीः काले प्राप्ते कलेवरम् ॥ ३ ॥,svāyaṃbhuva kayā vṛttyā vartitaṃ te paraṃ vayaḥ|kathaṃ cedamudasrākṣīḥ kāle prāpte kalevaram|| 3 ||
+1.6.4,प्राक्कल्पविषयामेतां स्मृतिं ते सुरसत्तम ।न ह्येष व्यवधात्काल एष सर्वनिराकृतिः ॥ ४ ॥,prākkalpaviṣayāmetāṃ smṛtiṃ te surasattama|na hyeṣa vyavadhātkāla eṣa sarvanirākṛtiḥ|| 4 ||
+1.6.5,नारद उवाच ।भिक्षुभिर्विप्रवसिते विज्ञानादेष्टृभिर्मम ।वर्तमानो वयस्याद्ये तत एतदकारषम् ॥ ५ ॥,nārada uvāca|bhikṣubhirvipravasite vijñānādeṣṭṛbhirmama|vartamāno vayasyādye tata etadakāraṣam|| 5 ||
+1.6.6,एकात्मजा मे जननी योषिन्मूढा च किङ्करी ।मय्यात्मजेऽनन्यगतौ चक्रे स्नेहानुबंधनम् ॥ ६ ॥,ekātmajā me jananī yoṣinmūḍhā ca kiṅkarī|mayyātmaje'nanyagatau cakre snehānubaṃdhanam|| 6 ||
+1.6.7,सास्वतंत्रा न कल्पासीद् योगक्षेमं ममेच्छती ।ईशस्य हि वशे लोको योषा दारुमयी यथा ॥ ७ ॥,sāsvataṃtrā na kalpāsīd yogakṣemaṃ mamecchatī|īśasya hi vaśe loko yoṣā dārumayī yathā|| 7 ||
+1.6.8,अहं च तद्‍ब्रह्मकुले ऊषिवांस्तदपेक्षया ।दिग्देशकालाव्युत्पन्नो बालकः पञ्चहायनः ॥ ८ ॥,ahaṃ ca tad‍brahmakule ūṣivāṃstadapekṣayā|digdeśakālāvyutpanno bālakaḥ pañcahāyanaḥ|| 8 ||
+1.6.9,एकदा निर्गतां गेहाद् दुहन्तीं निशि गां पथि ।सर्पोऽदशत्पदा स्पृष्टः कृपणां कालचोदितः ॥ ९ ॥,ekadā nirgatāṃ gehād duhantīṃ niśi gāṃ pathi|sarpo'daśatpadā spṛṣṭaḥ kṛpaṇāṃ kālacoditaḥ|| 9 ||
+1.6.10,तदा तदहमीशस्य भक्तानां शमभीप्सतः ।अनुग्रहं मन्यमानः प्रातिष्ठं दिशमुत्तराम् ॥ १० ॥,tadā tadahamīśasya bhaktānāṃ śamabhīpsataḥ|anugrahaṃ manyamānaḥ prātiṣṭhaṃ diśamuttarām|| 10 ||
+1.6.11,स्फीताञ्जनपदांस्तत्र पुरग्रामव्रजाकरान् ।खेटखर्वटवाटीश्च वनान्युपवनानि च ॥ ११ ॥,sphītāñjanapadāṃstatra puragrāmavrajākarān|kheṭakharvaṭavāṭīśca vanānyupavanāni ca|| 11 ||
+1.6.12,चित्रधातुविचित्राद्रीन् इभभग्नभुजद्रुमान् ।जलाशयान् शिवजलान् नलिनीः सुरसेविताः ॥ १२ ॥,citradhātuvicitrādrīn ibhabhagnabhujadrumān|jalāśayān śivajalān nalinīḥ surasevitāḥ|| 12 ||
+1.6.13,चित्रस्वनैः पत्ररथैः विभ्रमद् भ्रमरश्रियः ।नलवेणुशरस्तम्ब कुशकीचकगह्वरम् ॥ १३ ॥,citrasvanaiḥ patrarathaiḥ vibhramad bhramaraśriyaḥ|nalaveṇuśarastamba kuśakīcakagahvaram|| 13 ||
+1.6.14,एक एवातियातोऽहं अद्राक्षं विपिनं महत् ।घोरं प्रतिभयाकारं व्यालोलूकशिवाजिरम् ॥ १४ ॥,eka evātiyāto'haṃ adrākṣaṃ vipinaṃ mahat|ghoraṃ pratibhayākāraṃ vyālolūkaśivājiram|| 14 ||
+1.6.15,परिश्रान्तेन्द्रियात्माहं तृट्परीतो बुभुक्षितः ।स्नात्वा पीत्वा ह्रदे नद्या उपस्पृष्टो गतश्रमः ॥ १५ ॥,pariśrāntendriyātmāhaṃ tṛṭparīto bubhukṣitaḥ|snātvā pītvā hrade nadyā upaspṛṣṭo gataśramaḥ|| 15 ||
+1.6.16,तस्मिन्निर्मनुजेऽरण्ये पिप्पलोपस्थ आश्रितः ।आत्मनात्मानमात्मस्थं यथाश्रुतमचिन्तयम् ॥ १६ ॥,tasminnirmanuje'raṇye pippalopastha āśritaḥ|ātmanātmānamātmasthaṃ yathāśrutamacintayam|| 16 ||
+1.6.17,ध्यायतश्चरणांभोजं भावनिर्जितचेतसा ।औत्कण्ठ्याश्रुकलाक्षस्य हृद्यासीन्मे शनैर्हरिः ॥ १७ ॥,dhyāyataścaraṇāṃbhojaṃ bhāvanirjitacetasā|autkaṇṭhyāśrukalākṣasya hṛdyāsīnme śanairhariḥ|| 17 ||
+1.6.18,प्रेमातिभरनिर्भिन्न पुलकाङ्गोऽतिनिर्वृतः ।आनंदसंप्लवे लीनो नापश्यमुभयं मुने ॥ १८ ॥,premātibharanirbhinna pulakāṅgo'tinirvṛtaḥ|ānaṃdasaṃplave līno nāpaśyamubhayaṃ mune|| 18 ||
+1.6.19,रूपं भगवतो यत्तन् मनःकान्तं शुचापहम् ।अपश्यन् सहसोत्तस्थे वैक्लव्याद् दुर्मना इव ॥ १९ ॥,rūpaṃ bhagavato yattan manaḥkāntaṃ śucāpaham|apaśyan sahasottasthe vaiklavyād durmanā iva|| 19 ||
+1.6.20,दिदृक्षुस्तदहं भूयः प्रणिधाय मनो हृदि ।वीक्षमाणोऽपि नापश्यं अवितृप्त इवातुरः ॥ २० ॥,didṛkṣustadahaṃ bhūyaḥ praṇidhāya mano hṛdi|vīkṣamāṇo'pi nāpaśyaṃ avitṛpta ivāturaḥ|| 20 ||
+1.6.21,एवं यतन्तं विजने मामाहागोचरो गिराम् ।गंभीरश्लक्ष्णया वाचा शुचः प्रशमयन्निव ॥ २१ ॥,evaṃ yatantaṃ vijane māmāhāgocaro girām|gaṃbhīraślakṣṇayā vācā śucaḥ praśamayanniva|| 21 ||
+1.6.22,हन्तास्मिन् जन्मनि भवान् मा मां द्रष्टुमिहार्हति ।अविपक्वकषायाणां दुर्दर्शोऽहं कुयोगिनाम् ॥ २२ ॥,hantāsmin janmani bhavān mā māṃ draṣṭumihārhati|avipakvakaṣāyāṇāṃ durdarśo'haṃ kuyoginām|| 22 ||
+1.6.23,सकृद् यद् दर्शितं रूपं एतत्कामाय तेऽनघ ।मत्कामः शनकैः साधु सर्वान् मुञ्चति हृच्छयान् ॥ २३ ॥,sakṛd yad darśitaṃ rūpaṃ etatkāmāya te'nagha|matkāmaḥ śanakaiḥ sādhu sarvān muñcati hṛcchayān|| 23 ||
+1.6.24,सत्सेवयाऽदीर्घया ते जाता मयि दृढा मतिः ।हित्वावद्यमिमं लोकं गन्ता मज्जनतामसि ॥ २४ ॥,satsevayā'dīrghayā te jātā mayi dṛḍhā matiḥ|hitvāvadyamimaṃ lokaṃ gantā majjanatāmasi|| 24 ||
+1.6.25,मतिर्मयि निबद्धे��ं न विपद्येत कर्हिचित् ।प्रजासर्गनिरोधेऽपि स्मृतिश्च मदनुग्रहात् ॥ २५ ॥,matirmayi nibaddheyaṃ na vipadyeta karhicit|prajāsarganirodhe'pi smṛtiśca madanugrahāt|| 25 ||
+1.6.26,एतावदुक्त्वोपरराम तन्महद् ।भूतं नभोलिङ्गमलिङ्गमीश्वरम् ।अहं च तस्मै महतां महीयसे ।शीर्ष्णावनामं विदधेऽनुकंपितः ॥ २६ ॥,etāvaduktvopararāma tanmahad|bhūtaṃ nabholiṅgamaliṅgamīśvaram|ahaṃ ca tasmai mahatāṃ mahīyase|śīrṣṇāvanāmaṃ vidadhe'nukaṃpitaḥ|| 26 ||
+1.6.27,नामान्यनन्तस्य हतत्रपः पठन् ।गुह्यानि भद्राणि कृतानि च स्मरन् ।गां पर्यटन् तुष्टमना गतस्पृहः ।कालं प्रतीक्षन् विमदो विमत्सरः ॥ २७ ॥,nāmānyanantasya hatatrapaḥ paṭhan|guhyāni bhadrāṇi kṛtāni ca smaran|gāṃ paryaṭan tuṣṭamanā gataspṛhaḥ|kālaṃ pratīkṣan vimado vimatsaraḥ|| 27 ||
+1.6.28,एवं कृष्णमतेर्ब्रह्मन् असक्तस्यामलात्मनः ।कालः प्रादुरभूत्काले तडित्सौदामनी यथा ॥ २८ ॥,evaṃ kṛṣṇamaterbrahman asaktasyāmalātmanaḥ|kālaḥ prādurabhūtkāle taḍitsaudāmanī yathā|| 28 ||
+1.6.29,प्रयुज्यमाने मयि तां शुद्धां भागवतीं तनुम् ।आरब्धकर्मनिर्वाणो न्यपतत् पांचभौतिकः ॥ २९ ॥,prayujyamāne mayi tāṃ śuddhāṃ bhāgavatīṃ tanum|ārabdhakarmanirvāṇo nyapatat pāṃcabhautikaḥ|| 29 ||
+1.6.30,कल्पान्त इदमादाय शयानेऽम्भस्युदन्वतः ।शिशयिषोरनुप्राणं विविशेऽन्तरहं विभोः ॥ ३० ॥,kalpānta idamādāya śayāne'mbhasyudanvataḥ|śiśayiṣoranuprāṇaṃ viviśe'ntarahaṃ vibhoḥ|| 30 ||
+1.6.31,सहस्रयुगपर्यन्ते उत्थायेदं सिसृक्षतः ।मरीचिमिश्रा ऋषयः प्राणेभ्योऽहं च जज्ञिरे ॥ ३१ ॥,sahasrayugaparyante utthāyedaṃ sisṛkṣataḥ|marīcimiśrā ṛṣayaḥ prāṇebhyo'haṃ ca jajñire|| 31 ||
+1.6.32,अंतर्बहिश्च लोकान् त्रीन् पर्येम्यस्कन्दितव्रतः ।अनुग्रहात् महाविष्णोः अविघातगतिः क्वचित् ॥ ३२ ॥,aṃtarbahiśca lokān trīn paryemyaskanditavrataḥ|anugrahāt mahāviṣṇoḥ avighātagatiḥ kvacit|| 32 ||
+1.6.33,देवदत्तामिमां वीणां स्वरब्रह्मविभूषिताम् ।मूर्च्छयित्वा हरिकथां गायमानश्चराम्यहम् ॥ ३३ ॥,devadattāmimāṃ vīṇāṃ svarabrahmavibhūṣitām|mūrcchayitvā harikathāṃ gāyamānaścarāmyaham|| 33 ||
+1.6.34,प्रगायतः स्ववीर्याणि तीर्थपादः प्रियश्रवाः ।आहूत इव मे शीघ्रं दर्शनं याति चेतसि ॥ ३४ ॥,pragāyataḥ svavīryāṇi tīrthapādaḥ priyaśravāḥ|āhūta iva me śīghraṃ darśanaṃ yāti cetasi|| 34 ||
+1.6.35,एतद्ध्यातुरचित्तानां मात्रास्पर्शेच्छया मुहुः ।भवसिन्धुप्लवो दृष्टो हरिचर्यानुवर्णनम् ॥ ३५ ॥,etaddhyāturacittānāṃ mātrāsparśecchayā muhuḥ|bhavasindhuplavo dṛṣṭo haricaryānuvarṇanam|| 35 ||
+1.6.36,यमादिभिर्योगपथैः कामलोभहतो मुहुः ।मुकुंदसेवया यद्वत् तथात्माद्धा न शाम्यति ॥ ३६ ॥,yamādibhiryogapathaiḥ kāmalobhahato muhuḥ|mukuṃdasevayā yadvat tathātmāddhā na śāmyati|| 36 ||
+1.6.37,सर्वं तदिदमाख्यातं यत्पृष्टोऽहं त्वयानघ ।जन्मकर्मरहस्यं मे भवतश्चात्मतोषणम् ॥ ३७ ॥,sarvaṃ tadidamākhyātaṃ yatpṛṣṭo'haṃ tvayānagha|janmakarmarahasyaṃ me bhavataścātmatoṣaṇam|| 37 ||
+1.6.38,सूत उवाच ।एवं संभाष्य भगवान् नारदो व���सवीसुतम् ।आमंत्र्य वीणां रणयन् ययौ यादृच्छिको मुनिः ॥ ३८ ॥,sūta uvāca|evaṃ saṃbhāṣya bhagavān nārado vāsavīsutam|āmaṃtrya vīṇāṃ raṇayan yayau yādṛcchiko muniḥ|| 38 ||
+1.6.39,अहो देवर्षिर्धन्योऽयं यत्कीर्तिं शार्ङ्गधन्वनः ।गायन्माद्यन्निदं तंत्र्या रमयत्यातुरं जगत् ॥ ३९ ॥,aho devarṣirdhanyo'yaṃ yatkīrtiṃ śārṅgadhanvanaḥ|gāyanmādyannidaṃ taṃtryā ramayatyāturaṃ jagat|| 39 ||
+1.6.6,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।प्रथमस्कन्धे व्यासनारदसंवादे षष्ठोऽध्यायः ॥ ६ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|prathamaskandhe vyāsanāradasaṃvāde ṣaṣṭho'dhyāyaḥ|| 6 ||
+1.7.2,शौनक उवाच ।निर्गते नारदे सूत भगवान् बादरायणः ।श्रुतवांस्तदभिप्रेतं ततः किमकरोद् विभुः ।सूत उवाच ।ब्रह्मनद्यां सरस्वत्यां आश्रमः पश्चिमे तटे ।शम्याप्रास इति प्रोक्त ऋषीणां सत्रवर्धनः ॥ २ ॥,śaunaka uvāca|nirgate nārade sūta bhagavān bādarāyaṇaḥ|śrutavāṃstadabhipretaṃ tataḥ kimakarod vibhuḥ|sūta uvāca|brahmanadyāṃ sarasvatyāṃ āśramaḥ paścime taṭe|śamyāprāsa iti prokta ṛṣīṇāṃ satravardhanaḥ|| 2 ||
+1.7.3,तस्मिन् स्व आश्रमे व्यासो बदरीषण्डमण्डिते ।आसीनोऽप उपस्पृश्य प्रणिदध्यौ मनः स्वयम् ॥ ३ ॥,tasmin sva āśrame vyāso badarīṣaṇḍamaṇḍite|āsīno'pa upaspṛśya praṇidadhyau manaḥ svayam|| 3 ||
+1.7.4,भक्तियोगेन मनसि सम्यक् प्रणिहितेऽमले ।अपश्यत् पुरुषं पूर्णं मायां च तदपाश्रयम् ॥ ४ ॥,bhaktiyogena manasi samyak praṇihite'male|apaśyat puruṣaṃ pūrṇaṃ māyāṃ ca tadapāśrayam|| 4 ||
+1.7.5,यया संमोहितो जीव आत्मानं त्रिगुणात्मकम् ।परोऽपि मनुतेऽनर्थं तत्कृतं चाभिपद्यते ॥ ५ ॥,yayā saṃmohito jīva ātmānaṃ triguṇātmakam|paro'pi manute'narthaṃ tatkṛtaṃ cābhipadyate|| 5 ||
+1.7.6,अनर्थोपशमं साक्षाद् भक्तियोगमधोक्षजे ।लोकस्याजानतो विद्वांन् चक्रे सात्वतसंहिताम् ॥ ६ ॥,anarthopaśamaṃ sākṣād bhaktiyogamadhokṣaje|lokasyājānato vidvāṃn cakre sātvatasaṃhitām|| 6 ||
+1.7.7,यस्यां वै श्रूयमाणायां कृष्णे परमपूरुषे ।भक्तिरुत्पद्यते पुंसः शोकमोहभयापहा ॥ ७ ॥,yasyāṃ vai śrūyamāṇāyāṃ kṛṣṇe paramapūruṣe|bhaktirutpadyate puṃsaḥ śokamohabhayāpahā|| 7 ||
+1.7.8,स संहितां भागवतीं कृत्वानुक्रम्य चात्मजम् ।शुकं अध्यापयामास निवृत्तिनिरतं मुनिः ॥ ८ ॥,sa saṃhitāṃ bhāgavatīṃ kṛtvānukramya cātmajam|śukaṃ adhyāpayāmāsa nivṛttinirataṃ muniḥ|| 8 ||
+1.7.9,शौनक उवाच ।स वै निवृत्तिनिरतः सर्वत्रोपेक्षको मुनिः ।कस्य वा बृहतीं एतां आत्मारामः समभ्यसत् ॥ ९ ॥,śaunaka uvāca|sa vai nivṛttinirataḥ sarvatropekṣako muniḥ|kasya vā bṛhatīṃ etāṃ ātmārāmaḥ samabhyasat|| 9 ||
+1.7.10,सूत उवाच ।आत्मारामाश्च मुनयो निर्ग्रन्था अप्युरुक्रमे ।कुर्वन्ति अहैतुकीं भक्तिं इत्थंभूतगुणो हरिः ॥ १० ॥,sūta uvāca|ātmārāmāśca munayo nirgranthā apyurukrame|kurvanti ahaitukīṃ bhaktiṃ itthaṃbhūtaguṇo hariḥ|| 10 ||
+1.7.11,हरेर्गुणाक्षिप्तमतिः भगवान् बादरायणिः ।अध्यगान् महदाख्यानं नित्यं विष्णुजनप्रि���ः ॥ ११ ॥,harerguṇākṣiptamatiḥ bhagavān bādarāyaṇiḥ|adhyagān mahadākhyānaṃ nityaṃ viṣṇujanapriyaḥ|| 11 ||
+1.7.12,परीक्षितोऽथ राजर्षेः जन्मकर्मविलापनम् ।संस्थां च पाण्डुपुत्राणां वक्ष्ये कृष्णकथोदयम् ॥ १२ ॥,parīkṣito'tha rājarṣeḥ janmakarmavilāpanam|saṃsthāṃ ca pāṇḍuputrāṇāṃ vakṣye kṛṣṇakathodayam|| 12 ||
+1.7.13,यदा मृधे कौरवसृञ्जयानां ।वीरेष्वथो वीरगतिं गतेषु ।वृकोदराविद्धगदाभिमर्श ।भग्नोरुदण्डे धृतराष्ट्रपुत्रे ॥ १३ ॥,yadā mṛdhe kauravasṛñjayānāṃ|vīreṣvatho vīragatiṃ gateṣu|vṛkodarāviddhagadābhimarśa|bhagnorudaṇḍe dhṛtarāṣṭraputre|| 13 ||
+1.7.14,भर्तुः प्रियं द्रौणिरिति स्म पश्यन् ।कृष्णासुतानां स्वपतां शिरांसि ।उपाहरद् विप्रियमेव तस्य ।जुगुप्सितं कर्म विगर्हयन्ति ॥ १४ ॥,bhartuḥ priyaṃ drauṇiriti sma paśyan|kṛṣṇāsutānāṃ svapatāṃ śirāṃsi|upāharad vipriyameva tasya|jugupsitaṃ karma vigarhayanti|| 14 ||
+1.7.15,माता शिशूनां निधनं सुतानां ।निशम्य घोरं परितप्यमाना ।तदारुदद् बाष्पकलाकुलाक्षी ।तां सांत्वयन्नाह किरीटमाली ॥ १५ ॥,mātā śiśūnāṃ nidhanaṃ sutānāṃ|niśamya ghoraṃ paritapyamānā|tadārudad bāṣpakalākulākṣī|tāṃ sāṃtvayannāha kirīṭamālī|| 15 ||
+1.7.16,तदा शुचस्ते प्रमृजामि भद्रे ।यद्‍ब्रह्मबंधोः शिर आततायिनः ।गाण्डीवमुक्तैः विशिखैरुपाहरे ।त्वाक्रम्य यत्स्नास्यसि दग्धपुत्रा ॥ १६ ॥,tadā śucaste pramṛjāmi bhadre|yad‍brahmabaṃdhoḥ śira ātatāyinaḥ|gāṇḍīvamuktaiḥ viśikhairupāhare|tvākramya yatsnāsyasi dagdhaputrā|| 16 ||
+1.7.17,इति प्रियां वल्गुविचित्रजल्पैः ।स सान्त्वयित्वाच्युतमित्रसूतः ।अन्वाद्रवद् दंशित उग्रधन्वा ।कपिध्वजो गुरुपुत्रं रथेन ॥ १७ ॥,iti priyāṃ valguvicitrajalpaiḥ|sa sāntvayitvācyutamitrasūtaḥ|anvādravad daṃśita ugradhanvā|kapidhvajo guruputraṃ rathena|| 17 ||
+1.7.18,तमापतन्तं स विलक्ष्य दूरात् ।कुमारहोद्विग्नमना रथेन ।पराद्रवत् प्राणपरीप्सुरुर्व्यां ।यावद्‍गमं रुद्रभयाद् यथार्कः ॥ १८ ॥,tamāpatantaṃ sa vilakṣya dūrāt|kumārahodvignamanā rathena|parādravat prāṇaparīpsururvyāṃ|yāvad‍gamaṃ rudrabhayād yathārkaḥ|| 18 ||
+1.7.19,यदाशरणमात्मानं ऐक्षत श्रान्तवाजिनम् ।अस्त्रं ब्रह्मशिरो मेने आत्मत्राणं द्विजात्मजः ॥ १९ ॥,yadāśaraṇamātmānaṃ aikṣata śrāntavājinam|astraṃ brahmaśiro mene ātmatrāṇaṃ dvijātmajaḥ|| 19 ||
+1.7.20,अथोपस्पृश्य सलिलं सन्दधे तत्समाहितः ।अजानन् उपसंहारं प्राणकृच्छ्र उपस्थिते ॥ २० ॥,athopaspṛśya salilaṃ sandadhe tatsamāhitaḥ|ajānan upasaṃhāraṃ prāṇakṛcchra upasthite|| 20 ||
+1.7.21,ततः प्रादुष्कृतं तेजः प्रचण्डं सर्वतो दिशम् ।प्राणापदमभिप्रेक्ष्य विष्णुं जिष्णुरुवाच ह ॥ २१ ॥,tataḥ prāduṣkṛtaṃ tejaḥ pracaṇḍaṃ sarvato diśam|prāṇāpadamabhiprekṣya viṣṇuṃ jiṣṇuruvāca ha|| 21 ||
+1.7.22,अर्जुन उवाच ।कृष्ण कृष्ण महाबाहो भक्तानामभयङ्कर ।त्वमेको दह्यमानानां अपवर्गोऽसि संसृतेः ॥ २२ ॥,arjuna uvāca|kṛṣṇa kṛṣṇa mahābāho bhaktānāmabhayaṅkara|tvameko dahyamānānāṃ apavargo'si saṃsṛteḥ|| 22 ||
+1.7.23,त्वमाद��यः पुरुषः साक्षाद् ईश्वरः प्रकृतेः परः ।मायां व्युदस्य चिच्छक्त्या कैवल्ये स्थित आत्मनि ॥ २३ ॥,tvamādyaḥ puruṣaḥ sākṣād īśvaraḥ prakṛteḥ paraḥ|māyāṃ vyudasya cicchaktyā kaivalye sthita ātmani|| 23 ||
+1.7.24,स एव जीवलोकस्य मायामोहितचेतसः ।विधत्से स्वेन वीर्येण श्रेयो धर्मादिलक्षणम् ॥ २४ ॥,sa eva jīvalokasya māyāmohitacetasaḥ|vidhatse svena vīryeṇa śreyo dharmādilakṣaṇam|| 24 ||
+1.7.25,तथायं चावतारस्ते भुवो भारजिहीर्षया ।स्वानां चानन्यभावानां अनुध्यानाय चासकृत् ॥ २५ ॥,tathāyaṃ cāvatāraste bhuvo bhārajihīrṣayā|svānāṃ cānanyabhāvānāṃ anudhyānāya cāsakṛt|| 25 ||
+1.7.26,किमिदं स्वित्कुतो वेति देवदेव न वेद्म्यहम् ।सर्वतो मुखमायाति तेजः परमदारुणम् ॥ २६ ॥,kimidaṃ svitkuto veti devadeva na vedmyaham|sarvato mukhamāyāti tejaḥ paramadāruṇam|| 26 ||
+1.7.27,श्रीभगवानुवाच ।वेत्थेदं द्रोणपुत्रस्य ब्राह्ममस्त्रं प्रदर्शितम् ।नैवासौ वेद संहारं प्राणबाध उपस्थिते ॥ २७ ॥,śrībhagavānuvāca|vetthedaṃ droṇaputrasya brāhmamastraṃ pradarśitam|naivāsau veda saṃhāraṃ prāṇabādha upasthite|| 27 ||
+1.7.28,न ह्यस्यान्यतमं किञ्चिद् अस्त्रं प्रत्यवकर्शनम् ।जह्यस्त्रतेज उन्नद्धं अस्त्रज्ञो ह्यस्त्रतेजसा ॥ २८ ॥,na hyasyānyatamaṃ kiñcid astraṃ pratyavakarśanam|jahyastrateja unnaddhaṃ astrajño hyastratejasā|| 28 ||
+1.7.29,सूत उवाच ।श्रुत्वा भगवता प्रोक्तं फाल्गुनः परवीरहा ।स्पृष्ट्वापस्तं परिक्रम्य ब्राह्मं ब्राह्माय संदधे ॥ २९ ॥,sūta uvāca|śrutvā bhagavatā proktaṃ phālgunaḥ paravīrahā|spṛṣṭvāpastaṃ parikramya brāhmaṃ brāhmāya saṃdadhe|| 29 ||
+1.7.30,संहत्य अन्योन्यं उभयोः तेजसी शरसंवृते ।आवृत्य रोदसी खं च ववृधातेऽर्कवह्निवत् ॥ ३० ॥,saṃhatya anyonyaṃ ubhayoḥ tejasī śarasaṃvṛte|āvṛtya rodasī khaṃ ca vavṛdhāte'rkavahnivat|| 30 ||
+1.7.31,दृष्ट्वास्त्रतेजस्तु तयोः त्रिँल्लोकान् प्रदहन्महत् ।दह्यमानाः प्रजाः सर्वाः सांवर्तकममंसत ॥ ३१ ॥,dṛṣṭvāstratejastu tayoḥ triṃllokān pradahanmahat|dahyamānāḥ prajāḥ sarvāḥ sāṃvartakamamaṃsata|| 31 ||
+1.7.32,प्रजोपप्लवमालक्ष्य लोकव्यतिकरं च तम् ।मतं च वासुदेवस्य संजहारार्जुनो द्वयम् ॥ ३२ ॥,prajopaplavamālakṣya lokavyatikaraṃ ca tam|mataṃ ca vāsudevasya saṃjahārārjuno dvayam|| 32 ||
+1.7.33,तत आसाद्य तरसा दारुणं गौतमीसुतम् ।बबंधामर्षताम्राक्षः पशुं रशनया यथा ॥ ३३ ॥,tata āsādya tarasā dāruṇaṃ gautamīsutam|babaṃdhāmarṣatāmrākṣaḥ paśuṃ raśanayā yathā|| 33 ||
+1.7.34,शिबिराय निनीषन्तं रज्ज्वा बद्ध्वा रिपुं बलात् ।प्राहार्जुनं प्रकुपितो भगवान् अंबुजेक्षणः ॥ ३४ ॥,śibirāya ninīṣantaṃ rajjvā baddhvā ripuṃ balāt|prāhārjunaṃ prakupito bhagavān aṃbujekṣaṇaḥ|| 34 ||
+1.7.35,मैनं पार्थार्हसि त्रातुं ब्रह्मबंधुमिमं जहि ।यो असौ अनागसः सुप्तान् अवधीन्निशि बालकान् ॥ ३५ ॥,mainaṃ pārthārhasi trātuṃ brahmabaṃdhumimaṃ jahi|yo asau anāgasaḥ suptān avadhīnniśi bālakān|| 35 ||
+1.7.36,मत्तं प्रमत्तमुन्मत्तं सुप्तं बालं स्त्रियं जडम् ।प्रपन्नं विरथं भीतं न रिपुं हन्ति धर्मवित् ॥ ३६ ॥,mattaṃ pramattamunmattaṃ suptaṃ bālaṃ striyaṃ jaḍam|prapannaṃ virathaṃ bhītaṃ na ripuṃ hanti dharmavit|| 36 ||
+1.7.37,स्वप्राणान्यः परप्राणैः प्रपुष्णात्यघृणः खलः ।तद् वधस्तस्य हि श्रेयो यद् दोषाद्यात्यधः पुमान् ॥ ३७ ॥,svaprāṇānyaḥ paraprāṇaiḥ prapuṣṇātyaghṛṇaḥ khalaḥ|tad vadhastasya hi śreyo yad doṣādyātyadhaḥ pumān|| 37 ||
+1.7.38,प्रतिश्रुतं च भवता पाञ्चाल्यै श्रृण्वतो मम ।आहरिष्ये शिरस्तस्य यस्ते मानिनि पुत्रहा ॥ ३८ ॥,pratiśrutaṃ ca bhavatā pāñcālyai śrṛṇvato mama|āhariṣye śirastasya yaste mānini putrahā|| 38 ||
+1.7.39,तदसौ वध्यतां पाप आतताय्यात्मबंधुहा ।भर्तुश्च विप्रियं वीर कृतवान् कुलपांसनः ॥ ३९ ॥,tadasau vadhyatāṃ pāpa ātatāyyātmabaṃdhuhā|bhartuśca vipriyaṃ vīra kṛtavān kulapāṃsanaḥ|| 39 ||
+1.7.40,सूत उवाच ।एवं परीक्षता धर्मं पार्थः कृष्णेन चोदितः ।नैच्छद् हन्तुं गुरुसुतं यद्यप्यात्महनं महान् ॥ ४० ॥,sūta uvāca|evaṃ parīkṣatā dharmaṃ pārthaḥ kṛṣṇena coditaḥ|naicchad hantuṃ gurusutaṃ yadyapyātmahanaṃ mahān|| 40 ||
+1.7.41,अथोपेत्य स्वशिबिरं गोविंदप्रियसारथिः ।न्यवेदयत् तं प्रियायै शोचन्त्या आत्मजान् हतान् ॥ ४१ ॥,athopetya svaśibiraṃ goviṃdapriyasārathiḥ|nyavedayat taṃ priyāyai śocantyā ātmajān hatān|| 41 ||
+1.7.42,तथाहृतं पशुवत्पाशबद्धं ।अवाङ्मुखं कर्मजुगुप्सितेन ।निरीक्ष्य कृष्णापकृतं गुरोः सुतं ।वामस्वभावा कृपया ननाम च ॥ ४२ ॥,tathāhṛtaṃ paśuvatpāśabaddhaṃ|avāṅmukhaṃ karmajugupsitena|nirīkṣya kṛṣṇāpakṛtaṃ guroḥ sutaṃ|vāmasvabhāvā kṛpayā nanāma ca|| 42 ||
+1.7.43,उवाच चासहन्त्यस्य बंधनानयनं सती ।मुच्यतां मुच्यतां एष ब्राह्मणो नितरां गुरुः ॥ ४३ ॥,uvāca cāsahantyasya baṃdhanānayanaṃ satī|mucyatāṃ mucyatāṃ eṣa brāhmaṇo nitarāṃ guruḥ|| 43 ||
+1.7.44,सरहस्यो धनुर्वेदः सविसर्गोपसंयमः ।अस्त्रग्रामश्च भवता शिक्षितो यदनुग्रहात् ॥ ४४ ॥,sarahasyo dhanurvedaḥ savisargopasaṃyamaḥ|astragrāmaśca bhavatā śikṣito yadanugrahāt|| 44 ||
+1.7.45,स एष भगवान् द्रोणः प्रजारूपेण वर्तते ।तस्यात्मनोऽर्धं पत्‍न्याः ते नान्वगाद् वीरसूः कृपी ॥ ४५ ॥,sa eṣa bhagavān droṇaḥ prajārūpeṇa vartate|tasyātmano'rdhaṃ pat‍nyāḥ te nānvagād vīrasūḥ kṛpī|| 45 ||
+1.7.46,तद् धर्मज्ञ महाभाग भवद्भिः र्गौरवं कुलम् ।वृजिनं नार्हति प्राप्तुं पूज्यं वन्द्यमभीक्ष्णशः ॥ ४६ ॥,tad dharmajña mahābhāga bhavadbhiḥ rgauravaṃ kulam|vṛjinaṃ nārhati prāptuṃ pūjyaṃ vandyamabhīkṣṇaśaḥ|| 46 ||
+1.7.47,मा रोदीदस्य जननी गौतमी पतिदेवता ।यथाहं मृतवत्साऽर्ता रोदिम्यश्रुमुखी मुहुः ॥ ४७ ॥,mā rodīdasya jananī gautamī patidevatā|yathāhaṃ mṛtavatsā'rtā rodimyaśrumukhī muhuḥ|| 47 ||
+1.7.48,यैः कोपितं ब्रह्मकुलं राजन्यैरजितात्मभिः ।तत् कुलं प्रदहत्याशु सानुबंधं शुचार्पितम् ॥ ४८ ॥,yaiḥ kopitaṃ brahmakulaṃ rājanyairajitātmabhiḥ|tat kulaṃ pradahatyāśu sānubaṃdhaṃ śucārpitam|| 48 ||
+1.7.49,सूत उवाच ।धर्म्यं न्याय्यं सकरुणं निर्व्यलीकं समं महत् ।राजा धर्मसुतो राज्ञ्याः प्रत्यनंदद् वचो द्विजाः ॥ ४९ ॥,sūta uvāca|dharmyaṃ nyāyyaṃ sakaruṇaṃ nirvyalīkaṃ samaṃ mahat|rājā dharmasuto rājñyāḥ pratyanaṃdad vaco dvijāḥ|| 49 ||
+1.7.50,नकुलः सहदेवश्च युयुधानो धनंजयः ।भगवान् देवकीपुत्रो ये चान्ये याश्च योषितः ॥ ५० ॥,nakulaḥ sahadevaśca yuyudhāno dhanaṃjayaḥ|bhagavān devakīputro ye cānye yāśca yoṣitaḥ|| 50 ||
+1.7.51,तत्राहामर्षितो भीमः तस्य श्रेयान् वधः स्मृतः ।न भर्तुर्नात्मनश्चार्थे योऽहन् सुप्तान् शिशून् वृथा ॥ ५१ ॥,tatrāhāmarṣito bhīmaḥ tasya śreyān vadhaḥ smṛtaḥ|na bharturnātmanaścārthe yo'han suptān śiśūn vṛthā|| 51 ||
+1.7.52,निशम्य भीमगदितं द्रौपद्याश्च चतुर्भुजः ।आलोक्य वदनं सख्युः इदमाह हसन्निव ॥ ५२ ॥,niśamya bhīmagaditaṃ draupadyāśca caturbhujaḥ|ālokya vadanaṃ sakhyuḥ idamāha hasanniva|| 52 ||
+1.7.53,श्रीभगवानुवाच ।ब्रह्मबंधुर्न हन्तव्य आततायी वधार्हणः ।मयैवोभयमाम्नातं परिपाह्यनुशासनम् ॥ ५३ ॥,śrībhagavānuvāca|brahmabaṃdhurna hantavya ātatāyī vadhārhaṇaḥ|mayaivobhayamāmnātaṃ paripāhyanuśāsanam|| 53 ||
+1.7.54,कुरु प्रतिश्रुतं सत्यं यत्तत् सांत्वयता प्रियाम् ।प्रियं च भीमसेनस्य पाञ्चाल्या मह्यमेव च ॥ ५४ ॥,kuru pratiśrutaṃ satyaṃ yattat sāṃtvayatā priyām|priyaṃ ca bhīmasenasya pāñcālyā mahyameva ca|| 54 ||
+1.7.55,सूत उवाच ।अर्जुनः सहसाऽज्ञाय हरेर्हार्दमथासिना ।मणिं जहार मूर्धन्यं द्विजस्य सहमूर्धजम् ॥ ५५ ॥,sūta uvāca|arjunaḥ sahasā'jñāya harerhārdamathāsinā|maṇiṃ jahāra mūrdhanyaṃ dvijasya sahamūrdhajam|| 55 ||
+1.7.56,विमुच्य रशनाबद्धं बालहत्याहतप्रभम् ।तेजसा मणिना हीनं शिबिरान् निरयापयत् ॥ ५६ ॥,vimucya raśanābaddhaṃ bālahatyāhataprabham|tejasā maṇinā hīnaṃ śibirān nirayāpayat|| 56 ||
+1.7.57,वपनं द्रविणादानं स्थानान् निर्यापणं तथा ।एष हि ब्रह्मबंधूनां वधो नान्योऽस्ति दैहिकः ॥ ५७ ॥,vapanaṃ draviṇādānaṃ sthānān niryāpaṇaṃ tathā|eṣa hi brahmabaṃdhūnāṃ vadho nānyo'sti daihikaḥ|| 57 ||
+1.7.58,पुत्रशोकातुराः सर्वे पाण्डवाः सह कृष्णया ।स्वानां मृतानां यत्कृत्यं चक्रुर्निर्हरणादिकम् ॥ ५८ ॥,putraśokāturāḥ sarve pāṇḍavāḥ saha kṛṣṇayā|svānāṃ mṛtānāṃ yatkṛtyaṃ cakrurnirharaṇādikam|| 58 ||
+1.7.7,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।प्रथमस्कन्धे द्रौणिनिग्रहो नाम सप्तमोऽध्यायः ॥ ७ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|prathamaskandhe drauṇinigraho nāma saptamo'dhyāyaḥ|| 7 ||
+1.8.1,सूत उवाच ।अथ ते सम्परेतानां स्वानामुदकमिच्छताम् ।दातुं सकृष्णा गङ्गायां पुरस्कृत्य ययुः स्त्रियः ॥ १ ॥,sūta uvāca|atha te samparetānāṃ svānāmudakamicchatām|dātuṃ sakṛṣṇā gaṅgāyāṃ puraskṛtya yayuḥ striyaḥ|| 1 ||
+1.8.2,ते निनीयोदकं सर्वे विलप्य च भृशं पुनः ।आप्लुता हरिपादाब्जः अजःपूतसरिज्जले ॥ २ ॥,te ninīyodakaṃ sarve vilapya ca bhṛśaṃ punaḥ|āplutā haripādābjaḥ ajaḥpūtasarijjale|| 2 ||
+1.8.3,तत्रासीनं कुरुपतिं धृतराष्ट्रं सहानुजम् ।गान्धारीं पुत्रशोकार्तां पृथां कृष्णां च माधवः ॥ ३ ॥,tatrāsīnaṃ kurupatiṃ dh��tarāṣṭraṃ sahānujam|gāndhārīṃ putraśokārtāṃ pṛthāṃ kṛṣṇāṃ ca mādhavaḥ|| 3 ||
+1.8.4,सांत्वयामास मुनिभिः हतबंधून् शुचार्पितान् ।भूतेषु कालस्य गतिं दर्शयन् अप्रतिक्रियाम् ॥ ४ ॥,sāṃtvayāmāsa munibhiḥ hatabaṃdhūn śucārpitān|bhūteṣu kālasya gatiṃ darśayan apratikriyām|| 4 ||
+1.8.5,साधयित्वाजातशत्रोः स्वं राज्यं कितवैर्हृतम् ।घातयित्वासतो राज्ञः कचस्पर्शक्षतायुषः ॥ ५ ॥,sādhayitvājātaśatroḥ svaṃ rājyaṃ kitavairhṛtam|ghātayitvāsato rājñaḥ kacasparśakṣatāyuṣaḥ|| 5 ||
+1.8.6,याजयित्वाश्वमेधैस्तं त्रिभिरुत्तमकल्पकैः ।तद्यशः पावनं दिक्षु शतमन्योरिवातनोत् ॥ ६ ॥,yājayitvāśvamedhaistaṃ tribhiruttamakalpakaiḥ|tadyaśaḥ pāvanaṃ dikṣu śatamanyorivātanot|| 6 ||
+1.8.7,आमंत्र्य पाण्डुपुत्रांश्च शैनेयोद्धवसंयुतः ।द्वैपायनादिभिर्विप्रैः पूजितैः प्रतिपूजितः ॥ ७ ॥,āmaṃtrya pāṇḍuputrāṃśca śaineyoddhavasaṃyutaḥ|dvaipāyanādibhirvipraiḥ pūjitaiḥ pratipūjitaḥ|| 7 ||
+1.8.8,गन्तुं कृतमतिर्ब्रह्मन् द्वारकां रथमास्थितः ।उपलेभेऽभिधावन्तीं उत्तरां भयविह्वलाम् ॥ ८ ॥,gantuṃ kṛtamatirbrahman dvārakāṃ rathamāsthitaḥ|upalebhe'bhidhāvantīṃ uttarāṃ bhayavihvalām|| 8 ||
+1.8.9,उत्तरोवाच ।पाहि पाहि महायोगिन् देवदेव जगत्पते ।नान्यं त्वदभयं पश्ये यत्र मृत्युः परस्परम् ॥ ९ ॥,uttarovāca|pāhi pāhi mahāyogin devadeva jagatpate|nānyaṃ tvadabhayaṃ paśye yatra mṛtyuḥ parasparam|| 9 ||
+1.8.10,अभिद्रवति मामीश शरस्तप्तायसो विभो ।कामं दहतु मां नाथ मा मे गर्भो निपात्यताम् ॥ १० ॥,abhidravati māmīśa śarastaptāyaso vibho|kāmaṃ dahatu māṃ nātha mā me garbho nipātyatām|| 10 ||
+1.8.11,सूत उवाच ।उपधार्य वचस्तस्या भगवान् भक्तवत्सलः ।अपाण्डवमिदं कर्तुं द्रौणेरस्त्रमबुध्यत ॥ ११ ॥,sūta uvāca|upadhārya vacastasyā bhagavān bhaktavatsalaḥ|apāṇḍavamidaṃ kartuṃ drauṇerastramabudhyata|| 11 ||
+1.8.12,तर्ह्येवाथ मुनिश्रेष्ठ पाण्डवाः पञ्च सायकान् ।आत्मनोऽभिमुखान् दीप्तान् आलक्ष्यास्त्राण्युपाददुः ॥ १२ ॥,tarhyevātha muniśreṣṭha pāṇḍavāḥ pañca sāyakān|ātmano'bhimukhān dīptān ālakṣyāstrāṇyupādaduḥ|| 12 ||
+1.8.13,व्यसनं वीक्ष्य तत्तेषां अनन्यविषयात्मनाम् ।सुदर्शनेन स्वास्त्रेण स्वानां रक्षां व्यधाद्विभुः ॥ १३ ॥,vyasanaṃ vīkṣya tatteṣāṃ ananyaviṣayātmanām|sudarśanena svāstreṇa svānāṃ rakṣāṃ vyadhādvibhuḥ|| 13 ||
+1.8.14,अन्तःस्थः सर्वभूतानां आत्मा योगेश्वरो हरिः ।स्वमाययाऽवृणोद्‍गर्भं वैराट्याः कुरुतन्तवे ॥ १४ ॥,antaḥsthaḥ sarvabhūtānāṃ ātmā yogeśvaro hariḥ|svamāyayā'vṛṇod‍garbhaṃ vairāṭyāḥ kurutantave|| 14 ||
+1.8.15,यद्यप्यस्त्रं ब्रह्मशिरः त्वमोघं चाप्रतिक्रियम् ।वैष्णवं तेज आसाद्य समशाम्यद् भृगूद्वह ॥ १५ ॥,yadyapyastraṃ brahmaśiraḥ tvamoghaṃ cāpratikriyam|vaiṣṇavaṃ teja āsādya samaśāmyad bhṛgūdvaha|| 15 ||
+1.8.16,मा मंस्था ह्येतदाश्चर्यं सर्वाश्चर्यमयेऽच्युते ।य इदं मायया देव्या सृजत्यवति हन्त्यजः ॥ १६ ॥,mā maṃsthā hyetadāścaryaṃ sarvāścaryamaye'cyute|ya idaṃ māyayā devyā sṛjatyavati hantyajaḥ|| 16 ||
+1.8.17,ब्रह्मतेजोविनिर्मुक्तैः आत्मजैः सह कृष्णया ।प्रयाणाभिमुखं कृष्णं इदमाह पृथा सती ॥ १७ ॥,brahmatejovinirmuktaiḥ ātmajaiḥ saha kṛṣṇayā|prayāṇābhimukhaṃ kṛṣṇaṃ idamāha pṛthā satī|| 17 ||
+1.8.18,कुन्त्युवाच ।नमस्ये पुरुषं त्वाऽद्यं ईश्वरं प्रकृतेः परम् ।अलक्ष्यं सर्वभूतानां अन्तर्बहिरवस्थितम् ॥ १८ ॥,kuntyuvāca|namasye puruṣaṃ tvā'dyaṃ īśvaraṃ prakṛteḥ param|alakṣyaṃ sarvabhūtānāṃ antarbahiravasthitam|| 18 ||
+1.8.19,मायाजवनिकाच्छन्नं अज्ञाधोक्षजमव्ययम् ।न लक्ष्यसे मूढदृशा नटो नाट्यधरो यथा ॥ १९ ॥,māyājavanikācchannaṃ ajñādhokṣajamavyayam|na lakṣyase mūḍhadṛśā naṭo nāṭyadharo yathā|| 19 ||
+1.8.20,तथा परमहंसानां मुनीनां अमलात्मनाम् ।भक्तियोगविधानार्थं कथं पश्येम हि स्त्रियः ॥ २० ॥,tathā paramahaṃsānāṃ munīnāṃ amalātmanām|bhaktiyogavidhānārthaṃ kathaṃ paśyema hi striyaḥ|| 20 ||
+1.8.21,कृष्णाय वासुदेवाय देवकीनंदनाय च ।नंदगोपकुमाराय गोविंदाय नमो नमः ॥ २१ ॥,kṛṣṇāya vāsudevāya devakīnaṃdanāya ca|naṃdagopakumārāya goviṃdāya namo namaḥ|| 21 ||
+1.8.22,नमः पङ्कजनाभाय नमः पङ्कजमालिने ।नमः पङ्कजनेत्राय नमस्ते पङ्कजाङ्घ्रये ॥ २२ ॥,namaḥ paṅkajanābhāya namaḥ paṅkajamāline|namaḥ paṅkajanetrāya namaste paṅkajāṅghraye|| 22 ||
+1.8.23,यथा हृषीकेश खलेन देवकी ।कंसेन रुद्धातिचिरं शुचार्पिता ।विमोचिताहं च सहात्मजा विभो ।त्वयैव नाथेन मुहुर्विपद्‍गणात् ॥ २३ ॥,yathā hṛṣīkeśa khalena devakī|kaṃsena ruddhāticiraṃ śucārpitā|vimocitāhaṃ ca sahātmajā vibho|tvayaiva nāthena muhurvipad‍gaṇāt|| 23 ||
+1.8.24,विषान्महाग्नेः पुरुषाददर्शनाद् ।असत्सभाया वनवासकृच्छ्रतः ।मृधे मृधेऽनेकमहारथास्त्रतो ।द्रौण्यस्त्रतश्चास्म हरेऽभिरक्षिताः ॥ २४ ॥,viṣānmahāgneḥ puruṣādadarśanād|asatsabhāyā vanavāsakṛcchrataḥ|mṛdhe mṛdhe'nekamahārathāstrato|drauṇyastrataścāsma hare'bhirakṣitāḥ|| 24 ||
+1.8.25,विपदः सन्तु ताः शश्वत् तत्र तत्र जगद्‍गुरो ।भवतो दर्शनं यत्स्याद् अपुनर्भवदर्शनम् ॥ २५ ॥,vipadaḥ santu tāḥ śaśvat tatra tatra jagad‍guro|bhavato darśanaṃ yatsyād apunarbhavadarśanam|| 25 ||
+1.8.26,जन्मैश्वर्यश्रुतश्रीभिः एधमानमदः पुमान् ।नैवार्हत्यभिधातुं वै त्वां अकिञ्चनगोचरम् ॥ २६ ॥,janmaiśvaryaśrutaśrībhiḥ edhamānamadaḥ pumān|naivārhatyabhidhātuṃ vai tvāṃ akiñcanagocaram|| 26 ||
+1.8.27,नमोऽकिञ्चनवित्ताय निवृत्तगुणवृत्तये ।आत्मारामाय शान्ताय कैवल्यपतये नमः ॥ २७ ॥,namo'kiñcanavittāya nivṛttaguṇavṛttaye|ātmārāmāya śāntāya kaivalyapataye namaḥ|| 27 ||
+1.8.28,मन्ये त्वां कालमीशानं अनादिनिधनं विभुम् ।समं चरन्तं सर्वत्र भूतानां यन्मिथः कलिः ॥ २८ ॥,manye tvāṃ kālamīśānaṃ anādinidhanaṃ vibhum|samaṃ carantaṃ sarvatra bhūtānāṃ yanmithaḥ kaliḥ|| 28 ||
+1.8.29,न वेद कश्चिद् भगवंश्चिकीर्षितं ।तवेहमानस्य नृणां विडम्बनम् ।न यस्य कश्चिद् दयितोऽस्ति कर्हिचिद् ।द्वेष्यश्च यस्मिन्विषमा मतिर्नृणाम् ॥ २९ ॥,na veda kaścid bhagavaṃścikīrṣitaṃ|tavehamānasya nṛṇāṃ viḍambanam|na yasya kaścid dayito'sti karhicid|dveṣyaśca yasminviṣamā matirnṛṇām|| 29 ||
+1.8.30,जन्म कर्म च विश्वात्मन् अजस्याकर्तुरात्मनः ।तिर्यङ् नृषिषु यादःसु तद् अत्यन्तविडम्बनम् ॥ ३० ॥,janma karma ca viśvātman ajasyākarturātmanaḥ|tiryaṅ nṛṣiṣu yādaḥsu tad atyantaviḍambanam|| 30 ||
+1.8.31,गोप्याददे त्वयि कृतागसि दाम तावद् ।या ते दशाश्रुकलिल अञ्जन संभ्रमाक्षम् ।वक्त्रं निनीय भयभावनया स्थितस्य ।सा मां विमोहयति भीरपि यद्बिभेति ॥ ३१ ॥,gopyādade tvayi kṛtāgasi dāma tāvad|yā te daśāśrukalila añjana saṃbhramākṣam|vaktraṃ ninīya bhayabhāvanayā sthitasya|sā māṃ vimohayati bhīrapi yadbibheti|| 31 ||
+1.8.32,केचिद् आहुः अजं जातं पुण्यश्लोकस्य कीर्तये ।यदोः प्रियस्य अन्ववाये मलयस्येव चन्दनम् ॥ ३२ ॥,kecid āhuḥ ajaṃ jātaṃ puṇyaślokasya kīrtaye|yadoḥ priyasya anvavāye malayasyeva candanam|| 32 ||
+1.8.33,अपरे वसुदेवस्य देवक्यां याचितोऽभ्यगात् ।अजस्त्वमस्य क्षेमाय वधाय च सुरद्विषाम् ॥ ३३ ॥,apare vasudevasya devakyāṃ yācito'bhyagāt|ajastvamasya kṣemāya vadhāya ca suradviṣām|| 33 ||
+1.8.34,भारावतारणायान्ये भुवो नाव इवोदधौ ।सीदन्त्या भूरिभारेण जातो ह्यात्मभुवार्थितः ॥ ३४ ॥,bhārāvatāraṇāyānye bhuvo nāva ivodadhau|sīdantyā bhūribhāreṇa jāto hyātmabhuvārthitaḥ|| 34 ||
+1.8.35,भवेऽस्मिन् क्लिश्यमानानां अविद्याकामकर्मभिः ।श्रवण स्मरणार्हाणि करिष्यम् इति केचन ॥ ३५ ॥,bhave'smin kliśyamānānāṃ avidyākāmakarmabhiḥ|śravaṇa smaraṇārhāṇi kariṣyam iti kecana|| 35 ||
+1.8.36,श्रृण्वन्ति गायन्ति गृणन्त्यभीक्ष्णशः ।स्मरन्ति नन्दन्ति तवेहितं जनाः ।त एव पश्यन्त्यचिरेण तावकं ।भवप्रवाहोपरमं पदाम्बुजम् ॥ ३६ ॥,śrṛṇvanti gāyanti gṛṇantyabhīkṣṇaśaḥ|smaranti nandanti tavehitaṃ janāḥ|ta eva paśyantyacireṇa tāvakaṃ|bhavapravāhoparamaṃ padāmbujam|| 36 ||
+1.8.37,अप्यद्य नस्त्वं स्वकृतेहित प्रभो ।जिहाससि स्वित् सुहृदोऽनुजीविनः ।येषां न चान्यत् भवतः पदाम्बुजात् ।परायणं राजसु योजितांहसाम् ॥ ३७ ॥,apyadya nastvaṃ svakṛtehita prabho|jihāsasi svit suhṛdo'nujīvinaḥ|yeṣāṃ na cānyat bhavataḥ padāmbujāt|parāyaṇaṃ rājasu yojitāṃhasām|| 37 ||
+1.8.38,के वयं नामरूपाभ्यां यदुभिः सह पाण्डवाः ।भवतोऽदर्शनं यर्हि हृषीकाणां इव ईशितुः ॥ ३८ ॥,ke vayaṃ nāmarūpābhyāṃ yadubhiḥ saha pāṇḍavāḥ|bhavato'darśanaṃ yarhi hṛṣīkāṇāṃ iva īśituḥ|| 38 ||
+1.8.39,नेयं शोभिष्यते तत्र यथेदानीं गदाधर ।त्वत्पदैः अङ्किता भाति स्वलक्षणविलक्षितैः ॥ ३९ ॥,neyaṃ śobhiṣyate tatra yathedānīṃ gadādhara|tvatpadaiḥ aṅkitā bhāti svalakṣaṇavilakṣitaiḥ|| 39 ||
+1.8.40,इमे जनपदाः स्वृद्धाः सुपक्वौषधिवीरुधः ।वनाद्रि नदी उदन्वन्तो ह्येधन्ते तव वीक्षितैः ॥ ४० ॥,ime janapadāḥ svṛddhāḥ supakvauṣadhivīrudhaḥ|vanādri nadī udanvanto hyedhante tava vīkṣitaiḥ|| 40 ||
+1.8.41,अथ विश्वेश विश्वात्मन् विश्वमूर्ते स्वकेषु मे ।स्नेहपाशं इमं छिन्धि दृढं पाण्डुषु वृष्णिषु ॥ ४१ ॥,atha viśveśa viśvātman viśvamūrte svakeṣu me|snehapāśaṃ imaṃ chindhi dṛḍhaṃ pāṇḍuṣu vṛṣṇiṣu|| 41 ||
+1.8.42,त्वयि ��ेऽनन्यविषया मतिर्मधुपतेऽसकृत् ।रतिं उद्वहतात् अद्धा गङ्गेवौघं उदन्वति ॥ ४२ ॥,tvayi me'nanyaviṣayā matirmadhupate'sakṛt|ratiṃ udvahatāt addhā gaṅgevaughaṃ udanvati|| 42 ||
+1.8.43,श्रीकृष्ण कृष्णसख वृष्णि ऋषभावनिध्रुग् ।राजन्यवंशदहन अनपवर्ग वीर्य ।गोविन्द गोद्विजसुरार्तिहरावतार ।योगेश्वराखिलगुरो भगवन् नमस्ते ॥ ४३ ॥,śrīkṛṣṇa kṛṣṇasakha vṛṣṇi ṛṣabhāvanidhrug|rājanyavaṃśadahana anapavarga vīrya|govinda godvijasurārtiharāvatāra|yogeśvarākhilaguro bhagavan namaste|| 43 ||
+1.8.44,सूत उवाच ।पृथयेत्थं कलपदैः परिणूताखिलोदयः ।मन्दं जहास वैकुण्ठो मोहयन्निव मायया ॥ ४४ ॥,sūta uvāca|pṛthayetthaṃ kalapadaiḥ pariṇūtākhilodayaḥ|mandaṃ jahāsa vaikuṇṭho mohayanniva māyayā|| 44 ||
+1.8.45,तां बाढं इति उपामंत्र्य प्रविश्य गजसाह्वयम् ।स्त्रियश्च स्वपुरं यास्यन् प्रेम्णा राज्ञा निवारितः ॥ ४५ ॥,tāṃ bāḍhaṃ iti upāmaṃtrya praviśya gajasāhvayam|striyaśca svapuraṃ yāsyan premṇā rājñā nivāritaḥ|| 45 ||
+1.8.46,व्यासाद्यैरीश्वरेहा ज्ञैः कृष्णेनाद्‍भुतकर्मणा ।प्रबोधितोऽपि इतिहासैः नाबुध्यत शुचार्पितः ॥ ४६ ॥,vyāsādyairīśvarehā jñaiḥ kṛṣṇenād‍bhutakarmaṇā|prabodhito'pi itihāsaiḥ nābudhyata śucārpitaḥ|| 46 ||
+1.8.47,आह राजा धर्मसुतः चिन्तयन् सुहृदां वधम् ।प्राकृतेनात्मना विप्राः स्नेहमोहवशं गतः ॥ ४७ ॥,āha rājā dharmasutaḥ cintayan suhṛdāṃ vadham|prākṛtenātmanā viprāḥ snehamohavaśaṃ gataḥ|| 47 ||
+1.8.48,अहो मे पश्यताज्ञानं हृदि रूढं दुरात्मनः ।पारक्यस्यैव देहस्य बह्व्यो मेऽक्षौहिणीर्हताः ॥ ४८ ॥,aho me paśyatājñānaṃ hṛdi rūḍhaṃ durātmanaḥ|pārakyasyaiva dehasya bahvyo me'kṣauhiṇīrhatāḥ|| 48 ||
+1.8.49,बालद्विजसुहृन् मित्र पितृभ्रातृगुरु द्रुहः ।न मे स्यात् निरयात् मोक्षो ह्यपि वर्ष अयुत आयुतैः ॥ ४९ ॥,bāladvijasuhṛn mitra pitṛbhrātṛguru druhaḥ|na me syāt nirayāt mokṣo hyapi varṣa ayuta āyutaiḥ|| 49 ||
+1.8.50,नैनो राज्ञः प्रजाभर्तुः धर्मयुद्धे वधो द्विषाम् ।इति मे न तु बोधाय कल्पते शासनं वचः ॥ ५० ॥,naino rājñaḥ prajābhartuḥ dharmayuddhe vadho dviṣām|iti me na tu bodhāya kalpate śāsanaṃ vacaḥ|| 50 ||
+1.8.51,स्त्रीणां मत् हतबंधूनां द्रोहो योऽसौ इहोत्थितः ।कर्मभिः गृहमेधीयैः नाहं कल्पो व्यपोहितुम् ॥ ५१ ॥,strīṇāṃ mat hatabaṃdhūnāṃ droho yo'sau ihotthitaḥ|karmabhiḥ gṛhamedhīyaiḥ nāhaṃ kalpo vyapohitum|| 51 ||
+1.8.52,यथा पङ्केन पङ्काम्भः सुरया वा सुराकृतम् ।भूतहत्यां तथैवैकां न यज्ञैः मार्ष्टुमर्हति ॥ ५२ ॥,yathā paṅkena paṅkāmbhaḥ surayā vā surākṛtam|bhūtahatyāṃ tathaivaikāṃ na yajñaiḥ mārṣṭumarhati|| 52 ||
+1.8.8,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।प्रथमस्कन्धे कुन्तीस्तुतिर्युधिष्ठिरानुतापो नाम अष्टमोऽध्यायः ॥ ८ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|prathamaskandhe kuntīstutiryudhiṣṭhirānutāpo nāma aṣṭamo'dhyāyaḥ|| 8 ||
+1.9.1,सूत उवाच ।इति भीतः प्रजाद्रोहात् सर्वधर्मविवित्सया ।ततो विनशनं प्रागाद् यत��र देवव्रतोऽपतत् ॥ १ ॥,sūta uvāca|iti bhītaḥ prajādrohāt sarvadharmavivitsayā|tato vinaśanaṃ prāgād yatra devavrato'patat|| 1 ||
+1.9.2,तदा ते भ्रातरः सर्वे सदश्वैः स्वर्णभूषितैः ।अन्वगच्छन् रथैर्विप्रा व्यासधौम्यादयस्तथा ॥ २ ॥,tadā te bhrātaraḥ sarve sadaśvaiḥ svarṇabhūṣitaiḥ|anvagacchan rathairviprā vyāsadhaumyādayastathā|| 2 ||
+1.9.3,भगवानपि विप्रर्षे रथेन सधनञ्जयः ।स तैर्व्यरोचत नृपः कुबेर इव गुह्यकैः ॥ ३ ॥,bhagavānapi viprarṣe rathena sadhanañjayaḥ|sa tairvyarocata nṛpaḥ kubera iva guhyakaiḥ|| 3 ||
+1.9.4,दृष्ट्वा निपतितं भूमौ दिवश्च्युतं इवामरम् ।प्रणेमुः पाण्डवा भीष्मं सानुगाः सह चक्रिणा ॥ ४ ॥,dṛṣṭvā nipatitaṃ bhūmau divaścyutaṃ ivāmaram|praṇemuḥ pāṇḍavā bhīṣmaṃ sānugāḥ saha cakriṇā|| 4 ||
+1.9.5,तत्र ब्रह्मर्षयः सर्वे देवर्षयश्च सत्तम ।राजर्षयश्च तत्रासन् द्रष्टुं भरतपुङ्गवम् ॥ ५ ॥,tatra brahmarṣayaḥ sarve devarṣayaśca sattama|rājarṣayaśca tatrāsan draṣṭuṃ bharatapuṅgavam|| 5 ||
+1.9.6,पर्वतो नारदो धौम्यो भगवान् बादरायणः ।बृहदश्वो भरद्वाजः सशिष्यो रेणुकासुतः ॥ ६ ॥,parvato nārado dhaumyo bhagavān bādarāyaṇaḥ|bṛhadaśvo bharadvājaḥ saśiṣyo reṇukāsutaḥ|| 6 ||
+1.9.7,वसिष्ठ इन्द्रप्रमदः त्रितो गृत्समदोऽसितः ।कक्षीवान् गौतमोऽत्रिश्च कौशिकोऽथ सुदर्शनः ॥ ७ ॥,vasiṣṭha indrapramadaḥ trito gṛtsamado'sitaḥ|kakṣīvān gautamo'triśca kauśiko'tha sudarśanaḥ|| 7 ||
+1.9.8,अन्ये च मुनयो ब्रह्मन् ब्रह्मरातादयोऽमलाः ।शिष्यैरुपेता आजग्मुः कश्यपाङ्गिरसादयः ॥ ८ ॥,anye ca munayo brahman brahmarātādayo'malāḥ|śiṣyairupetā ājagmuḥ kaśyapāṅgirasādayaḥ|| 8 ||
+1.9.9,तान् समेतान् महाभागान् उपलभ्य वसूत्तमः ।पूजयामास धर्मज्ञो देशकालविभागवित् ॥ ९ ॥,tān sametān mahābhāgān upalabhya vasūttamaḥ|pūjayāmāsa dharmajño deśakālavibhāgavit|| 9 ||
+1.9.10,कृष्णं च तत्प्रभावज्ञ आसीनं जगदीश्वरम् ।हृदिस्थं पूजयामास माययोपात्त विग्रहम् ॥ १० ॥,kṛṣṇaṃ ca tatprabhāvajña āsīnaṃ jagadīśvaram|hṛdisthaṃ pūjayāmāsa māyayopātta vigraham|| 10 ||
+1.9.11,पाण्डुपुत्रान् उपासीनान् प्रश्रयप्रेमसङ्गतान् ।अभ्याचष्टानुरागाश्रैः अन्धीभूतेन चक्षुषा ॥ ११ ॥,pāṇḍuputrān upāsīnān praśrayapremasaṅgatān|abhyācaṣṭānurāgāśraiḥ andhībhūtena cakṣuṣā|| 11 ||
+1.9.12,अहो कष्टमहोऽन्याय्यं यद् यूयं धर्मनन्दनाः ।जीवितुं नार्हथ क्लिष्टं विप्रधर्माच्युताश्रयाः ॥ १२ ॥,aho kaṣṭamaho'nyāyyaṃ yad yūyaṃ dharmanandanāḥ|jīvituṃ nārhatha kliṣṭaṃ vipradharmācyutāśrayāḥ|| 12 ||
+1.9.13,संस्थितेऽतिरथे पाण्डौ पृथा बालप्रजा वधूः ।युष्मत्कृते बहून् क्लेशान् प्राप्ता तोकवती मुहुः ॥ १३ ॥,saṃsthite'tirathe pāṇḍau pṛthā bālaprajā vadhūḥ|yuṣmatkṛte bahūn kleśān prāptā tokavatī muhuḥ|| 13 ||
+1.9.14,सर्वं कालकृतं मन्ये भवतां च यदप्रियम् ।सपालो यद्वशे लोको वायोरिव घनावलिः ॥ १४ ॥,sarvaṃ kālakṛtaṃ manye bhavatāṃ ca yadapriyam|sapālo yadvaśe loko vāyoriva ghanāvaliḥ|| 14 ||
+1.9.15,यत्र धर्मसुतो राजा गदापाणिर्वृकोदरः ।कृष्णोऽस्त्री गाण्डिवं च���पं सुहृत् कृष्णः ततो विपत् ॥ १५ ॥,yatra dharmasuto rājā gadāpāṇirvṛkodaraḥ|kṛṣṇo'strī gāṇḍivaṃ cāpaṃ suhṛt kṛṣṇaḥ tato vipat|| 15 ||
+1.9.16,न ह्यस्य कर्हिचित् राजन् पुमान् वेद विधित्सितम् ।यत् विजिज्ञासया युक्ता मुह्यन्ति कवयोऽपि हि ॥ १६ ॥,na hyasya karhicit rājan pumān veda vidhitsitam|yat vijijñāsayā yuktā muhyanti kavayo'pi hi|| 16 ||
+1.9.17,तस्मात् इदं दैवतंत्रं व्यवस्य भरतर्षभ ।तस्यानुविहितोऽनाथा नाथ पाहि प्रजाः प्रभो ॥ १७ ॥,tasmāt idaṃ daivataṃtraṃ vyavasya bharatarṣabha|tasyānuvihito'nāthā nātha pāhi prajāḥ prabho|| 17 ||
+1.9.18,एष वै भगवान् साक्षात् आद्यो नारायणः पुमान् ।मोहयन् मायया लोकं गूढश्चरति वृष्णिषु ॥ १८ ॥,eṣa vai bhagavān sākṣāt ādyo nārāyaṇaḥ pumān|mohayan māyayā lokaṃ gūḍhaścarati vṛṣṇiṣu|| 18 ||
+1.9.19,अस्यानुभावं भगवान् वेद गुह्यतमं शिवः ।देवर्षिर्नारदः साक्षात् भगवान् कपिलो नृप ॥ १९ ॥,asyānubhāvaṃ bhagavān veda guhyatamaṃ śivaḥ|devarṣirnāradaḥ sākṣāt bhagavān kapilo nṛpa|| 19 ||
+1.9.20,यं मन्यसे मातुलेयं प्रियं मित्रं सुहृत्तमम् ।अकरोः सचिवं दूतं सौहृदादथ सारथिम् ॥ २० ॥,yaṃ manyase mātuleyaṃ priyaṃ mitraṃ suhṛttamam|akaroḥ sacivaṃ dūtaṃ sauhṛdādatha sārathim|| 20 ||
+1.9.21,सर्वात्मनः समदृशो ह्यद्वयस्यानहङ्कृतेः ।तत्कृतं मतिवैषम्यं निरवद्यस्य न क्वचित् ॥ २१ ॥,sarvātmanaḥ samadṛśo hyadvayasyānahaṅkṛteḥ|tatkṛtaṃ mativaiṣamyaṃ niravadyasya na kvacit|| 21 ||
+1.9.22,तथाप्येकान्तभक्तेषु पश्य भूपानुकम्पितम् ।यत् मे असून् त्यजतः साक्षात् कृष्णो दर्शनमागतः ॥ २२ ॥,tathāpyekāntabhakteṣu paśya bhūpānukampitam|yat me asūn tyajataḥ sākṣāt kṛṣṇo darśanamāgataḥ|| 22 ||
+1.9.23,भक्त्यावेश्य मनो यस्मिन् वाचा यन्नाम कीर्तयन् ।त्यजन् कलेवरं योगी मुच्यते कामकर्मभिः ॥ २३ ॥,bhaktyāveśya mano yasmin vācā yannāma kīrtayan|tyajan kalevaraṃ yogī mucyate kāmakarmabhiḥ|| 23 ||
+1.9.24,स देवदेवो भगवान् प्रतीक्षतां ।कलेवरं यावदिदं हिनोम्यहम् ।प्रसन्नहासारुणलोचनोल्लसन् ।मुखाम्बुजो ध्यानपथश्चतुर्भुजः ॥ २४ ॥,sa devadevo bhagavān pratīkṣatāṃ|kalevaraṃ yāvadidaṃ hinomyaham|prasannahāsāruṇalocanollasan|mukhāmbujo dhyānapathaścaturbhujaḥ|| 24 ||
+1.9.25,सूत उवाच ।युधिष्ठिरः तत् आकर्ण्य शयानं शरपञ्जरे ।अपृच्छत् विविधान् धर्मान् ऋषीणां चानुश्रृण्वताम् ॥ २५ ॥,sūta uvāca|yudhiṣṭhiraḥ tat ākarṇya śayānaṃ śarapañjare|apṛcchat vividhān dharmān ṛṣīṇāṃ cānuśrṛṇvatām|| 25 ||
+1.9.26,पुरुषस्वभावविहितान् यथावर्णं यथाश्रमम् ।वैराग्यरागोपाधिभ्यां आम्नातोभयलक्षणान् ॥ २६ ॥,puruṣasvabhāvavihitān yathāvarṇaṃ yathāśramam|vairāgyarāgopādhibhyāṃ āmnātobhayalakṣaṇān|| 26 ||
+1.9.27,दानधर्मान् राजधर्मान् मोक्षधर्मान् विभागशः ।स्त्रीधर्मान् भगवद्धर्मान् समासव्यास योगतः ॥ २७ ॥,dānadharmān rājadharmān mokṣadharmān vibhāgaśaḥ|strīdharmān bhagavaddharmān samāsavyāsa yogataḥ|| 27 ||
+1.9.28,धर्मार्थकाममोक्षांश्च सहोपायान् यथा मुने ।नानाख्यानेतिहासेषु वर्णयामास तत्त्ववित् ॥ २८ ॥,dharmārthakāmamokṣāṃśca sahopāyān yathā mune|nānākhyānetihāseṣu varṇayāmāsa tattvavit|| 28 ||
+1.9.29,धर्मं प्रवदतस्तस्य स कालः प्रत्युपस्थितः ।यो योगिनः छन्दमृत्योः वाञ्छितस्तु उत्तरायणः ॥ २९ ॥,dharmaṃ pravadatastasya sa kālaḥ pratyupasthitaḥ|yo yoginaḥ chandamṛtyoḥ vāñchitastu uttarāyaṇaḥ|| 29 ||
+1.9.30,तदोपसंहृत्य गिरः सहस्रणीः ।विमुक्तसङ्गं मन आदिपूरुषे ।कृष्णे लसत्पीतपटे चतुर्भुजे ।पुरः स्थितेऽमीलित दृग् व्यधारयत् ॥ ३० ॥,tadopasaṃhṛtya giraḥ sahasraṇīḥ|vimuktasaṅgaṃ mana ādipūruṣe|kṛṣṇe lasatpītapaṭe caturbhuje|puraḥ sthite'mīlita dṛg vyadhārayat|| 30 ||
+1.9.31,विशुद्धया धारणया हताशुभः ।तदीक्षयैवाशु गतायुधश्रमः ।निवृत्त सर्वेन्द्रिय वृत्ति विभ्रमः ।तुष्टाव जन्यं विसृजन् जनार्दनम् ॥ ३१ ॥,viśuddhayā dhāraṇayā hatāśubhaḥ|tadīkṣayaivāśu gatāyudhaśramaḥ|nivṛtta sarvendriya vṛtti vibhramaḥ|tuṣṭāva janyaṃ visṛjan janārdanam|| 31 ||
+1.9.32,श्रीभीष्म उवाच ।इति मतिरुपकल्पिता वितृष्णा ।भगवति सात्वतपुङ्गवे विभूम्नि ।स्वसुखमुपगते क्वचित् विहर्तुं ।प्रकृतिमुपेयुषि यद्‍भवप्रवाहः ॥ ३२ ॥,śrībhīṣma uvāca|iti matirupakalpitā vitṛṣṇā|bhagavati sātvatapuṅgave vibhūmni|svasukhamupagate kvacit vihartuṃ|prakṛtimupeyuṣi yad‍bhavapravāhaḥ|| 32 ||
+1.9.33,त्रिभुवनकमनं तमालवर्णं ।रविकरगौरवराम्बरं दधाने ।वपुरलककुलावृत आननाब्जं ।विजयसखे रतिरस्तु मेऽनवद्या ॥ ३३ ॥,tribhuvanakamanaṃ tamālavarṇaṃ|ravikaragauravarāmbaraṃ dadhāne|vapuralakakulāvṛta ānanābjaṃ|vijayasakhe ratirastu me'navadyā|| 33 ||
+1.9.34,युधि तुरगरजो विधूम्र विष्वक् ।कचलुलितश्रमवारि अलङ्कृतास्ये ।मम निशितशरैर्विभिद्यमान ।त्वचि विलसत्कवचेऽस्तु कृष्ण आत्मा ॥ ३४ ॥,yudhi turagarajo vidhūmra viṣvak|kacalulitaśramavāri alaṅkṛtāsye|mama niśitaśarairvibhidyamāna|tvaci vilasatkavace'stu kṛṣṇa ātmā|| 34 ||
+1.9.35,सपदि सखिवचो निशम्य मध्ये ।निजपरयोर्बलयो रथं निवेश्य ।स्थितवति परसैनिकायुरक्ष्णा ।हृतवति पार्थसखे रतिर्ममास्तु ॥ ३५ ॥,sapadi sakhivaco niśamya madhye|nijaparayorbalayo rathaṃ niveśya|sthitavati parasainikāyurakṣṇā|hṛtavati pārthasakhe ratirmamāstu|| 35 ||
+1.9.36,व्यवहित पृतनामुखं निरीक्ष्य ।स्वजनवधात् विमुखस्य दोषबुद्ध्या ।कुमतिम अहरत् आत्मविद्यया यः ।चश्चरणरतिः परमस्य तस्य मेऽस्तु ॥ ३६ ॥,vyavahita pṛtanāmukhaṃ nirīkṣya|svajanavadhāt vimukhasya doṣabuddhyā|kumatima aharat ātmavidyayā yaḥ|caścaraṇaratiḥ paramasya tasya me'stu|| 36 ||
+1.9.37,स्वनिगममपहाय मत्प्रतिज्ञां ।ऋतमधि कर्तुमवप्लुतो रथस्थः ।धृतरथ चरणोऽभ्ययात् चलद्‍गुः ।हरिरिव हन्तुमिभं गतोत्तरीयः ॥ ३७ ॥,svanigamamapahāya matpratijñāṃ|ṛtamadhi kartumavapluto rathasthaḥ|dhṛtaratha caraṇo'bhyayāt calad‍guḥ|haririva hantumibhaṃ gatottarīyaḥ|| 37 ||
+1.9.38,शितविशिखहतो विशीर्णदंशः ।क्षतजपरिप्लुत आततायिनो मे ।प्रसभं अभिससार मद्वधार्थं ।स भवतु मे भगवान् गतिर्मुकुन्दः ॥ ३८ ॥,śitaviśikhahato viśīrṇadaṃśaḥ|kṣatajaparipluta ātatāyino me|prasabhaṃ abhisasāra madvadhārthaṃ|sa bhavatu me bhagavān gatirmukundaḥ|| 38 ||
+1.9.39,विजयरथकुटुम्ब आत्ततोत्रे ।धृतहयरश्मिनि तत् श्रियेक्षणीये ।भगवति रतिरस्तु मे मुमूर्षोः ।यमिह निरीक्ष्य हता गताः स्वरूपम् ॥ ३९ ॥,vijayarathakuṭumba āttatotre|dhṛtahayaraśmini tat śriyekṣaṇīye|bhagavati ratirastu me mumūrṣoḥ|yamiha nirīkṣya hatā gatāḥ svarūpam|| 39 ||
+1.9.40,ललित गति विलास वल्गुहास ।प्रणय निरीक्षण कल्पितोरुमानाः ।कृतमनुकृतवत्य उन्मदान्धाः ।प्रकृतिमगन् किल यस्य गोपवध्वः ॥ ४० ॥,lalita gati vilāsa valguhāsa|praṇaya nirīkṣaṇa kalpitorumānāḥ|kṛtamanukṛtavatya unmadāndhāḥ|prakṛtimagan kila yasya gopavadhvaḥ|| 40 ||
+1.9.41,मुनिगण नृपवर्यसङ्कुलेऽन्तः ।सदसि युधिष्ठिर राजसूय एषाम् ।अर्हणं उपपेद ईक्षणीयो ।मम दृशिगोचर एष आविरात्मा ॥ ४१ ॥,munigaṇa nṛpavaryasaṅkule'ntaḥ|sadasi yudhiṣṭhira rājasūya eṣām|arhaṇaṃ upapeda īkṣaṇīyo|mama dṛśigocara eṣa āvirātmā|| 41 ||
+1.9.42,तमिममहमजं शरीरभाजां ।हृदि हृदि धिष्ठितमात्म कल्पितानाम् ।प्रतिदृशमिव नैकधार्कमेकं ।समधिगतोऽस्मि विधूत भेदमोहः ॥ ४२ ॥,tamimamahamajaṃ śarīrabhājāṃ|hṛdi hṛdi dhiṣṭhitamātma kalpitānām|pratidṛśamiva naikadhārkamekaṃ|samadhigato'smi vidhūta bhedamohaḥ|| 42 ||
+1.9.43,सूत उवाच ।कृष्ण एवं भगवति मनोवाक् दृष्टिवृत्तिभिः ।आत्मनि आत्मानमावेश्य सोऽन्तःश्वास उपारमत् ॥ ४३ ॥,sūta uvāca|kṛṣṇa evaṃ bhagavati manovāk dṛṣṭivṛttibhiḥ|ātmani ātmānamāveśya so'ntaḥśvāsa upāramat|| 43 ||
+1.9.44,सम्पद्यमानमाज्ञाय भीष्मं ब्रह्मणि निष्कले ।सर्वे बभूवुस्ते तूष्णीं वयांसीव दिनात्यये ॥ ४४ ॥,sampadyamānamājñāya bhīṣmaṃ brahmaṇi niṣkale|sarve babhūvuste tūṣṇīṃ vayāṃsīva dinātyaye|| 44 ||
+1.9.45,तत्र दुन्दुभयो नेदुः देवमानव वादिताः ।शशंसुः साधवो राज्ञां खात्पेतुः पुष्पवृष्टयः ॥ ४५ ॥,tatra dundubhayo neduḥ devamānava vāditāḥ|śaśaṃsuḥ sādhavo rājñāṃ khātpetuḥ puṣpavṛṣṭayaḥ|| 45 ||
+1.9.46,तस्य निर्हरणादीनि सम्परेतस्य भार्गव ।युधिष्ठिरः कारयित्वा मुहूर्तं दुःखितोऽभवत् ॥ ४६ ॥,tasya nirharaṇādīni samparetasya bhārgava|yudhiṣṭhiraḥ kārayitvā muhūrtaṃ duḥkhito'bhavat|| 46 ||
+1.9.47,तुष्टुवुर्मुनयो हृष्टाः कृष्णं तत् गुह्यनामभिः ।ततस्ते कृष्णहृदयाः स्वाश्रमान्प्रययुः पुनः ॥ ४७ ॥,tuṣṭuvurmunayo hṛṣṭāḥ kṛṣṇaṃ tat guhyanāmabhiḥ|tataste kṛṣṇahṛdayāḥ svāśramānprayayuḥ punaḥ|| 47 ||
+1.9.48,ततो युधिष्ठिरो गत्वा सहकृष्णो गजाह्वयम् ।पितरं सान्त्वयामास गान्धारीं च तपस्विनीम् ॥ ४८ ॥,tato yudhiṣṭhiro gatvā sahakṛṣṇo gajāhvayam|pitaraṃ sāntvayāmāsa gāndhārīṃ ca tapasvinīm|| 48 ||
+1.9.49,पित्रा चानुमतो राजा वासुदेवानुमोदितः ।चकार राज्यं धर्मेण पितृपैतामहं विभुः ॥ ४९ ॥,pitrā cānumato rājā vāsudevānumoditaḥ|cakāra rājyaṃ dharmeṇa pitṛpaitāmahaṃ vibhuḥ|| 49 ||
+1.9.9,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।प्रथमस्कन्धे युधिष्ठिरराज्यप्रलम्भो नाम नवमोऽध्यायः ॥ ९ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|prathamaskandhe yudhiṣṭhirarājyapralambho nāma navamo'dhyāyaḥ|| 9 ||
+1.10.1,शौनक उवाच ।हत्वा स्वरिक्थस्पृध आततायिनो ।युधिष्ठिरो धर्मभृतां वरिष्ठः ।सहानुजैः प्रत्यवरुद्धभोजनः ।कथं प्रवृत्तः किमकारषीत्ततः ॥ १ ॥,śaunaka uvāca|hatvā svarikthaspṛdha ātatāyino|yudhiṣṭhiro dharmabhṛtāṃ variṣṭhaḥ|sahānujaiḥ pratyavaruddhabhojanaḥ|kathaṃ pravṛttaḥ kimakāraṣīttataḥ|| 1 ||
+1.10.2,सूत उवाच ।वंशं कुरोर्वंशदवाग्निनिर्हृतं ।संरोहयित्वा भवभावनो हरिः ।निवेशयित्वा निजराज्य ईश्वरो ।युधिष्ठिरं प्रीतमना बभूव ह ॥ २ ॥,sūta uvāca|vaṃśaṃ kurorvaṃśadavāgninirhṛtaṃ|saṃrohayitvā bhavabhāvano hariḥ|niveśayitvā nijarājya īśvaro|yudhiṣṭhiraṃ prītamanā babhūva ha|| 2 ||
+1.10.3,निशम्य भीष्मोक्तमथाच्युतोक्तं ।प्रवृत्त विज्ञान विधूत विभ्रमः ।शशास गामिन्द्र इवाजिताश्रयः ।परिध्युपान्तां अनुजानुवर्तितः ॥ ३ ॥,niśamya bhīṣmoktamathācyutoktaṃ|pravṛtta vijñāna vidhūta vibhramaḥ|śaśāsa gāmindra ivājitāśrayaḥ|paridhyupāntāṃ anujānuvartitaḥ|| 3 ||
+1.10.4,कामं ववर्ष पर्जन्यः सर्वकामदुघा मही ।सिषिचुः स्म व्रजान् गावः पयसोधस्वतीर्मुदा ॥ ४ ॥,kāmaṃ vavarṣa parjanyaḥ sarvakāmadughā mahī|siṣicuḥ sma vrajān gāvaḥ payasodhasvatīrmudā|| 4 ||
+1.10.5,नद्यः समुद्रा गिरयः सवनस्पतिवीरुधः ।फलन्त्योषधयः सर्वाः कामं अन्वृतु तस्य वै ॥ ५ ॥,nadyaḥ samudrā girayaḥ savanaspativīrudhaḥ|phalantyoṣadhayaḥ sarvāḥ kāmaṃ anvṛtu tasya vai|| 5 ||
+1.10.6,नाधयो व्याधयः क्लेशा दैवभूतात्महेतवः ।अजातशत्रौ अवभवन् जन्तूनां राज्ञि कर्हिचित् ॥ ६ ॥,nādhayo vyādhayaḥ kleśā daivabhūtātmahetavaḥ|ajātaśatrau avabhavan jantūnāṃ rājñi karhicit|| 6 ||
+1.10.7,उषित्वा हास्तिनपुरे मासान् कतिपयान् हरिः ।सुहृदां च विशोकाय स्वसुश्च प्रियकाम्यया ॥ ७ ॥,uṣitvā hāstinapure māsān katipayān hariḥ|suhṛdāṃ ca viśokāya svasuśca priyakāmyayā|| 7 ||
+1.10.8,आमंत्र्य चाभ्यनुज्ञातः परिष्वज्याभिवाद्य तम् ।आरुरोह रथं कैश्चित् परिष्वक्तोऽभिवादितः ॥ ८ ॥,āmaṃtrya cābhyanujñātaḥ pariṣvajyābhivādya tam|āruroha rathaṃ kaiścit pariṣvakto'bhivāditaḥ|| 8 ||
+1.10.9,सुभद्रा द्रौपदी कुन्ती विराटतनया तथा ।गान्धारी धृतराष्ट्रश्च युयुत्सुः गौतमो यमौ ॥ ९ ॥,subhadrā draupadī kuntī virāṭatanayā tathā|gāndhārī dhṛtarāṣṭraśca yuyutsuḥ gautamo yamau|| 9 ||
+1.10.10,वृकोदरश्च धौम्यश्च स्त्रियो मत्स्यसुतादयः ।न सेहिरे विमुह्यन्तो विरहं शार्ङ्गधन्वनः ॥ १० ॥,vṛkodaraśca dhaumyaśca striyo matsyasutādayaḥ|na sehire vimuhyanto virahaṃ śārṅgadhanvanaḥ|| 10 ||
+1.10.11,सत्सङ्गात् मुक्तदुःसङ्गो हातुं नोत्सहते बुधः ।कीर्त्यमानं यशो यस्य सकृत् आकर्ण्य रोचनम् ॥ ११ ॥,satsaṅgāt muktaduḥsaṅgo hātuṃ notsahate budhaḥ|kīrtyamānaṃ yaśo yasya sakṛt ākarṇya rocanam|| 11 ||
+1.10.12,तस्मिन् न्यस्तधियः पार्थाः सहेरन् विरहं कथम् ।दर्शनस्पर्शसंलाप शयनासन भोजनैः ॥ १२ ॥,tasmin nyastadhiyaḥ pārthāḥ saheran virahaṃ katham|darśanasparśasaṃlāpa śayanāsana bhojanaiḥ|| 12 ||
+1.10.13,सर्वे तेऽनिमिषैः अक्षैः तं अनु द्रुतचेतसः ।वीक्��न्तः स्नेहसम्बद्धा विचेलुस्तत्र तत्र ह ॥ १३ ॥,sarve te'nimiṣaiḥ akṣaiḥ taṃ anu drutacetasaḥ|vīkṣantaḥ snehasambaddhā vicelustatra tatra ha|| 13 ||
+1.10.14,न्यरुन्धन् उद्‍गलत् बाष्पं औत्कण्ठ्यात् देवकीसुते ।निर्यात्यगारात् नोऽभद्रं इति स्यात् बान्धवस्त्रियः ॥ १४ ॥,nyarundhan ud‍galat bāṣpaṃ autkaṇṭhyāt devakīsute|niryātyagārāt no'bhadraṃ iti syāt bāndhavastriyaḥ|| 14 ||
+1.10.15,मृदङ्गशङ्खभेर्यश्च वीणापणव गोमुखाः ।धुन्धुर्यानक घण्टाद्या नेदुः दुन्दुभयस्तथा ॥ १५ ॥,mṛdaṅgaśaṅkhabheryaśca vīṇāpaṇava gomukhāḥ|dhundhuryānaka ghaṇṭādyā neduḥ dundubhayastathā|| 15 ||
+1.10.16,प्रासादशिखरारूढाः कुरुनार्यो दिदृक्षया ।ववृषुः कुसुमैः कृष्णं प्रेमव्रीडास्मितेक्षणाः ॥ १६ ॥,prāsādaśikharārūḍhāḥ kurunāryo didṛkṣayā|vavṛṣuḥ kusumaiḥ kṛṣṇaṃ premavrīḍāsmitekṣaṇāḥ|| 16 ||
+1.10.17,सितातपत्रं जग्राह मुक्तादामविभूषितम् ।रत्‍नदण्डं गुडाकेशः प्रियः प्रियतमस्य ह ॥ १७ ॥,sitātapatraṃ jagrāha muktādāmavibhūṣitam|rat‍nadaṇḍaṃ guḍākeśaḥ priyaḥ priyatamasya ha|| 17 ||
+1.10.18,उद्धवः सात्यकिश्चैव व्यजने परमाद्‍भुते ।विकीर्यमाणः कुसुमै रेजे मधुपतिः पथि ॥ १८ ॥,uddhavaḥ sātyakiścaiva vyajane paramād‍bhute|vikīryamāṇaḥ kusumai reje madhupatiḥ pathi|| 18 ||
+1.10.19,अश्रूयन्ताशिषः सत्याः तत्र तत्र द्विजेरिताः ।नानुरूपानुरूपाश्च निर्गुणस्य गुणात्मनः ॥ १९ ॥,aśrūyantāśiṣaḥ satyāḥ tatra tatra dvijeritāḥ|nānurūpānurūpāśca nirguṇasya guṇātmanaḥ|| 19 ||
+1.10.20,अन्योन्यमासीत् संजल्प उत्तमश्लोकचेतसाम् ।कौरवेन्द्रपुरस्त्रीणां सर्वश्रुतिमनोहरः ॥ २० ॥,anyonyamāsīt saṃjalpa uttamaślokacetasām|kauravendrapurastrīṇāṃ sarvaśrutimanoharaḥ|| 20 ||
+1.10.21,स वै किलायं पुरुषः पुरातनो ।य एक आसीदविशेष आत्मनि ।अग्रे गुणेभ्यो जगदात्मनीश्वरे ।निमीलितात्मन्निशि सुप्तशक्तिषु ॥ २१ ॥,sa vai kilāyaṃ puruṣaḥ purātano|ya eka āsīdaviśeṣa ātmani|agre guṇebhyo jagadātmanīśvare|nimīlitātmanniśi suptaśaktiṣu|| 21 ||
+1.10.22,स एव भूयो निजवीर्यचोदितां ।स्वजीवमायां प्रकृतिं सिसृक्षतीम् ।अनामरूपात्मनि रूपनामनी ।विधित्समानोऽनुससार शास्त्रकृत् ॥ २२ ॥,sa eva bhūyo nijavīryacoditāṃ|svajīvamāyāṃ prakṛtiṃ sisṛkṣatīm|anāmarūpātmani rūpanāmanī|vidhitsamāno'nusasāra śāstrakṛt|| 22 ||
+1.10.23,स वा अयं यत्पदमत्र सूरयो ।जितेन्द्रिया निर्जितमातरिश्वनः ।पश्यन्ति भक्ति उत्कलितामलात्मना ।नन्वेष सत्त्वं परिमार्ष्टुमर्हति ॥ २३ ॥,sa vā ayaṃ yatpadamatra sūrayo|jitendriyā nirjitamātariśvanaḥ|paśyanti bhakti utkalitāmalātmanā|nanveṣa sattvaṃ parimārṣṭumarhati|| 23 ||
+1.10.24,स वा अयं सख्यनुगीत सत्कथो ।वेदेषु गुह्येषु च गुह्यवादिभिः ।य एक ईशो जगदात्मलीलया ।सृजत्यवत्यत्ति न तत्र सज्जते ॥ २४ ॥,sa vā ayaṃ sakhyanugīta satkatho|vedeṣu guhyeṣu ca guhyavādibhiḥ|ya eka īśo jagadātmalīlayā|sṛjatyavatyatti na tatra sajjate|| 24 ||
+1.10.25,यदा ह्यधर्मेण तमोधियो नृपा ।जीवन्ति तत्रैष हि सत्त्वतः किल ।धत्ते भग�� सत्यमृतं दयां यशो ।भवाय रूपाणि दधत् युगे युगे ॥ २५ ॥,yadā hyadharmeṇa tamodhiyo nṛpā|jīvanti tatraiṣa hi sattvataḥ kila|dhatte bhagaṃ satyamṛtaṃ dayāṃ yaśo|bhavāya rūpāṇi dadhat yuge yuge|| 25 ||
+1.10.26,अहो अलं श्लाघ्यतमं यदोः कुलं ।अहो अलं पुण्यतमं मधोर्वनम् ।यदेष पुंसां ऋषभः श्रियः पतिः ।स्वजन्मना चङ्क्रमणेन चाञ्चति ॥ २६ ॥,aho alaṃ ślāghyatamaṃ yadoḥ kulaṃ|aho alaṃ puṇyatamaṃ madhorvanam|yadeṣa puṃsāṃ ṛṣabhaḥ śriyaḥ patiḥ|svajanmanā caṅkramaṇena cāñcati|| 26 ||
+1.10.27,अहो बत स्वर्यशसः तिरस्करी ।कुशस्थली पुण्ययशस्करी भुवः ।पश्यन्ति नित्यं यदनुग्रहेषितं ।स्मितावलोकं स्वपतिं स्म यत्प्रजाः ॥ २७ ॥,aho bata svaryaśasaḥ tiraskarī|kuśasthalī puṇyayaśaskarī bhuvaḥ|paśyanti nityaṃ yadanugraheṣitaṃ|smitāvalokaṃ svapatiṃ sma yatprajāḥ|| 27 ||
+1.10.28,नूनं व्रतस्नानहुतादिनेश्वरः ।समर्चितो ह्यस्य गृहीतपाणिभिः ।पिबंति याः सख्यधरामृतं मुहुः ।व्रजस्त्रियः सम्मुमुहुः यदाशयाः ॥ २८ ॥,nūnaṃ vratasnānahutādineśvaraḥ|samarcito hyasya gṛhītapāṇibhiḥ|pibaṃti yāḥ sakhyadharāmṛtaṃ muhuḥ|vrajastriyaḥ sammumuhuḥ yadāśayāḥ|| 28 ||
+1.10.29,या वीर्यशुल्केन हृताः स्वयंवरे ।प्रमथ्य चैद्यः प्रमुखान्हि शुष्मिणः ।प्रद्युम्न साम्बाम्ब सुतादयोऽपरा ।याः चाहृता भौमवधे सहस्रशः ॥ २९ ॥,yā vīryaśulkena hṛtāḥ svayaṃvare|pramathya caidyaḥ pramukhānhi śuṣmiṇaḥ|pradyumna sāmbāmba sutādayo'parā|yāḥ cāhṛtā bhaumavadhe sahasraśaḥ|| 29 ||
+1.10.30,एताः परं स्त्रीत्वमपास्तपेशलं ।निरस्तशौचं बत साधु कुर्वते ।यासां गृहात् पुष्करलोचनः पतिः ।न जातु अपैत्याहृतिभिः हृदि स्पृशन् ॥ ३० ॥,etāḥ paraṃ strītvamapāstapeśalaṃ|nirastaśaucaṃ bata sādhu kurvate|yāsāṃ gṛhāt puṣkaralocanaḥ patiḥ|na jātu apaityāhṛtibhiḥ hṛdi spṛśan|| 30 ||
+1.10.31,एवंविधा गदन्तीनां स गिरः पुरयोषिताम् ।निरीक्षणेन अभिनन्दन् सस्मितेन ययौ हरिः ॥ ३१ ॥,evaṃvidhā gadantīnāṃ sa giraḥ purayoṣitām|nirīkṣaṇena abhinandan sasmitena yayau hariḥ|| 31 ||
+1.10.32,अजातशत्रुः पृतनां गोपीथाय मधुद्विषः ।परेभ्यः शङ्कितः स्नेहात् प्रायुङ्क्त चतुरङ्गिणीम् ॥ ३२ ॥,ajātaśatruḥ pṛtanāṃ gopīthāya madhudviṣaḥ|parebhyaḥ śaṅkitaḥ snehāt prāyuṅkta caturaṅgiṇīm|| 32 ||
+1.10.33,अथ दूरागतान् शौरिः कौरवान् विरहातुरान् ।सन्निवर्त्य दृढं स्निग्धान् प्रायात्स्वनगरीं प्रियैः ॥ ३३ ॥,atha dūrāgatān śauriḥ kauravān virahāturān|sannivartya dṛḍhaṃ snigdhān prāyātsvanagarīṃ priyaiḥ|| 33 ||
+1.10.34,कुरुजाङ्गलपाञ्चालान् शूरसेनान् सयामुनान् ।ब्रह्मावर्तं कुरुक्षेत्रं मत्स्यान् सारस्वतानथ ॥ ३४ ॥,kurujāṅgalapāñcālān śūrasenān sayāmunān|brahmāvartaṃ kurukṣetraṃ matsyān sārasvatānatha|| 34 ||
+1.10.35,मरुधन्वमतिक्रम्य सौवीराभीरयोः परान् ।आनर्तान् भार्गवोपागात् श्रान्तवाहो मनाग्विभुः ॥ ३५ ॥,marudhanvamatikramya sauvīrābhīrayoḥ parān|ānartān bhārgavopāgāt śrāntavāho manāgvibhuḥ|| 35 ||
+1.10.36,तत्र तत्र ह तत्रत्यैः हरिः प्रत्युद्यतार्हणः ।सायं भेजे दिशं पश���चात् गविष्ठो गां गतस्तदा ॥ ३६ ॥,tatra tatra ha tatratyaiḥ hariḥ pratyudyatārhaṇaḥ|sāyaṃ bheje diśaṃ paścāt gaviṣṭho gāṃ gatastadā|| 36 ||
+1.10.10,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।प्रथमस्कन्धे श्रीकृष्णद्वारकागमनं नाम दशमोऽध्यायः ॥ १० ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|prathamaskandhe śrīkṛṣṇadvārakāgamanaṃ nāma daśamo'dhyāyaḥ|| 10 ||
+1.11.1,सूत उवाच ।आनर्तान् स उपव्रज्य स्वृद्धाञ्जनपदान् स्वकान् ।दध्मौ दरवरं तेषां विषादं शमयन्निव ॥ १ ॥,sūta uvāca|ānartān sa upavrajya svṛddhāñjanapadān svakān|dadhmau daravaraṃ teṣāṃ viṣādaṃ śamayanniva|| 1 ||
+1.11.2,स उच्चकाशे धवलोदरो दरोऽपि ।उरुक्रमस्य अधरशोण शोणिमा ।दाध्मायमानः करकञ्जसम्पुटे ।यथाब्जखण्डे कलहंस उत्स्वनः ॥ २ ॥,sa uccakāśe dhavalodaro daro'pi|urukramasya adharaśoṇa śoṇimā|dādhmāyamānaḥ karakañjasampuṭe|yathābjakhaṇḍe kalahaṃsa utsvanaḥ|| 2 ||
+1.11.3,तमुपश्रुत्य निनदं जगद्‍भयभयावहम् ।प्रत्युद्ययुः प्रजाः सर्वा भर्तृदर्शनलालसाः ॥ ३ ॥,tamupaśrutya ninadaṃ jagad‍bhayabhayāvaham|pratyudyayuḥ prajāḥ sarvā bhartṛdarśanalālasāḥ|| 3 ||
+1.11.4,तत्रोपनीतबलयो रवेर्दीपमिवादृताः ।आत्मारामं पूर्णकामं निजलाभेन नित्यदा ॥ ४ ॥,tatropanītabalayo raverdīpamivādṛtāḥ|ātmārāmaṃ pūrṇakāmaṃ nijalābhena nityadā|| 4 ||
+1.11.5,प्रीत्युत्फुल्लमुखाः प्रोचुः हर्षगद्‍गदया गिरा ।पितरं सर्वसुहृदं अवितारं इवार्भकाः ॥ ५ ॥,prītyutphullamukhāḥ procuḥ harṣagad‍gadayā girā|pitaraṃ sarvasuhṛdaṃ avitāraṃ ivārbhakāḥ|| 5 ||
+1.11.6,नताः स्म ते नाथ सदाङ्घ्रिपङ्कजं ।विरिञ्चवैरिञ्च्य सुरेन्द्र वन्दितम् ।परायणं क्षेममिहेच्छतां परं ।न यत्र कालः प्रभवेत्परः प्रभुः ॥ ६ ॥,natāḥ sma te nātha sadāṅghripaṅkajaṃ|viriñcavairiñcya surendra vanditam|parāyaṇaṃ kṣemamihecchatāṃ paraṃ|na yatra kālaḥ prabhavetparaḥ prabhuḥ|| 6 ||
+1.11.7,भवाय नस्त्वं भव विश्वभावन ।त्वमेव माताथ सुहृत्पतिः पिता ।त्वं सद्‍गुरुर्नः परमं च दैवतं ।यस्यानुवृत्त्या कृतिनो बभूविम ॥ ७ ॥,bhavāya nastvaṃ bhava viśvabhāvana|tvameva mātātha suhṛtpatiḥ pitā|tvaṃ sad‍gururnaḥ paramaṃ ca daivataṃ|yasyānuvṛttyā kṛtino babhūvima|| 7 ||
+1.11.8,अहो सनाथा भवता स्म यद्वयं ।त्रैविष्टपानामपि दूरदर्शनम् ।प्रेमस्मित स्निग्ध निरीक्षणाननं ।पश्येम रूपं तव सर्वसौभगम् ॥ ८ ॥,aho sanāthā bhavatā sma yadvayaṃ|traiviṣṭapānāmapi dūradarśanam|premasmita snigdha nirīkṣaṇānanaṃ|paśyema rūpaṃ tava sarvasaubhagam|| 8 ||
+1.11.9,यर्ह्यम्बुजाक्षापससार भो भवान् ।कुरून् मधून् वाथ सुहृद् दिदृक्षया ।तत्राब्दकोटिप्रतिमः क्षणो भवेद् ।रविं विनाक्ष्णोरिव नस्तवाच्युत ॥ ९ ॥,yarhyambujākṣāpasasāra bho bhavān|kurūn madhūn vātha suhṛd didṛkṣayā|tatrābdakoṭipratimaḥ kṣaṇo bhaved|raviṃ vinākṣṇoriva nastavācyuta|| 9 ||
+1.11.10,इति चोदीरिता वाचः प्रजानां भक्तवत्सलः ।शृण्वानोऽनुग्रहं दृष्ट्या वितन्वन् प्राविशत्पुरम् ॥ १० ॥,iti codīritā vācaḥ prajānāṃ bhaktavatsalaḥ|śṛṇvāno'nugrahaṃ dṛṣ���yā vitanvan prāviśatpuram|| 10 ||
+1.11.11,मधुभोजदशार्हार्ह कुकुरान्धक वृष्णिभिः ।आत्मतुल्य बलैर्गुप्तां नागैर्भोगवतीमिव ॥ ११ ॥,madhubhojadaśārhārha kukurāndhaka vṛṣṇibhiḥ|ātmatulya balairguptāṃ nāgairbhogavatīmiva|| 11 ||
+1.11.12,सर्वर्तु सर्वविभव पुण्यवृक्षलताश्रमैः ।उद्यानोपवनारामैः वृत पद्माकर श्रियम् ॥ १२ ॥,sarvartu sarvavibhava puṇyavṛkṣalatāśramaiḥ|udyānopavanārāmaiḥ vṛta padmākara śriyam|| 12 ||
+1.11.13,गोपुरद्वारमार्गेषु कृतकौतुक तोरणाम् ।चित्रध्वजपताकाग्रैः अन्तः प्रतिहतातपाम् ॥ १३ ॥,gopuradvāramārgeṣu kṛtakautuka toraṇām|citradhvajapatākāgraiḥ antaḥ pratihatātapām|| 13 ||
+1.11.14,सम्मार्जित महामार्ग रथ्यापणक चत्वराम् ।सिक्तां गन्धजलैरुप्तां फलपुष्पाक्षताङ्कुरैः ॥ १४ ॥,sammārjita mahāmārga rathyāpaṇaka catvarām|siktāṃ gandhajalairuptāṃ phalapuṣpākṣatāṅkuraiḥ|| 14 ||
+1.11.15,द्वारि द्वारि गृहाणां च दध्यक्षत फलेक्षुभिः ।अलङ्कृतां पूर्णकुम्भैः बलिभिः धूपदीपकैः ॥ १५ ॥,dvāri dvāri gṛhāṇāṃ ca dadhyakṣata phalekṣubhiḥ|alaṅkṛtāṃ pūrṇakumbhaiḥ balibhiḥ dhūpadīpakaiḥ|| 15 ||
+1.11.16,निशम्य प्रेष्ठमायान्तं वसुदेवो महामनाः ।अक्रूरश्चोग्रसेनश्च रामश्चाद्‍भुतविक्रमः ॥ १६ ॥,niśamya preṣṭhamāyāntaṃ vasudevo mahāmanāḥ|akrūraścograsenaśca rāmaścād‍bhutavikramaḥ|| 16 ||
+1.11.17,प्रद्युम्नः चारुदेष्णश्च साम्बो जाम्बवतीसुतः ।प्रहर्षवेग उच्छशित शयनासन भोजनाः ॥ १७ ॥,pradyumnaḥ cārudeṣṇaśca sāmbo jāmbavatīsutaḥ|praharṣavega ucchaśita śayanāsana bhojanāḥ|| 17 ||
+1.11.18,वारणेन्द्रं पुरस्कृत्य ब्राह्मणैः ससुमङ्गलैः ।शङ्खतूर्य निनादेन ब्रह्मघोषेण चादृताः ।प्रत्युज्जग्मू रथैर्हृष्टाः प्रणयागत साध्वसाः ॥ १८ ॥,vāraṇendraṃ puraskṛtya brāhmaṇaiḥ sasumaṅgalaiḥ|śaṅkhatūrya ninādena brahmaghoṣeṇa cādṛtāḥ|pratyujjagmū rathairhṛṣṭāḥ praṇayāgata sādhvasāḥ|| 18 ||
+1.11.19,वारमुख्याश्च शतशो यानैः तत् दर्शनोत्सुकाः ।लसत्कुण्डल निर्भात कपोल वदनश्रियः ॥ १९ ॥,vāramukhyāśca śataśo yānaiḥ tat darśanotsukāḥ|lasatkuṇḍala nirbhāta kapola vadanaśriyaḥ|| 19 ||
+1.11.20,नटनर्तकगन्धर्वाः सूत मागध वन्दिनः ।गायन्ति चोत्तमश्लोक चरितानि अद्‍भुतानि च ॥ २० ॥,naṭanartakagandharvāḥ sūta māgadha vandinaḥ|gāyanti cottamaśloka caritāni ad‍bhutāni ca|| 20 ||
+1.11.21,भगवान् तत्र बन्धूनां पौराणां अनुवर्तिनाम् ।यथाविधि उपसङ्गम्य सर्वेषां मानमादधे ॥ २१ ॥,bhagavān tatra bandhūnāṃ paurāṇāṃ anuvartinām|yathāvidhi upasaṅgamya sarveṣāṃ mānamādadhe|| 21 ||
+1.11.22,प्रह्वाभिवादन आश्लेष करस्पर्श स्मितेक्षणैः ।आश्वास्य चाश्वपाकेभ्यो वरैश्च अभिमतैर्विभुः ॥ २२ ॥,prahvābhivādana āśleṣa karasparśa smitekṣaṇaiḥ|āśvāsya cāśvapākebhyo varaiśca abhimatairvibhuḥ|| 22 ||
+1.11.23,स्वयं च गुरुभिर्विप्रैः सदारैः स्थविरैरपि ।आशीर्भिः युज्यमानोऽन्यैः वन्दिभिश्चाविशत् पुरम् ॥ २३ ॥,svayaṃ ca gurubhirvipraiḥ sadāraiḥ sthavirairapi|āśīrbhiḥ yujyamāno'nyaiḥ vandibhiścāviśat puram|| 23 ||
+1.11.24,राजमार्गं गते कृष्णे द्वारकायाः कुलस्त्रियः ।हर्म्याण्यारुरुहुर्विप्र तदीक्षण महोत्सवाः ॥ २४ ॥,rājamārgaṃ gate kṛṣṇe dvārakāyāḥ kulastriyaḥ|harmyāṇyāruruhurvipra tadīkṣaṇa mahotsavāḥ|| 24 ||
+1.11.25,नित्यं निरीक्षमाणानां यदपि द्वारकौकसाम् ।न वितृप्यन्ति हि दृशः श्रियो धामाङ्गमच्युतम् ॥ २५ ॥,nityaṃ nirīkṣamāṇānāṃ yadapi dvārakaukasām|na vitṛpyanti hi dṛśaḥ śriyo dhāmāṅgamacyutam|| 25 ||
+1.11.26,श्रियो निवासो यस्योरः पानपात्रं मुखं दृशाम् ।बाहवो लोकपालानां सारङ्गाणां पदाम्बुजम् ॥ २६ ॥,śriyo nivāso yasyoraḥ pānapātraṃ mukhaṃ dṛśām|bāhavo lokapālānāṃ sāraṅgāṇāṃ padāmbujam|| 26 ||
+1.11.27,सितातपत्रव्यजनैः उपस्कृतः ।नवर्षैः अभिवर्षितः पथि ।पिशङ्गवासा वनमालया बभौ ।यथार्कोडुप चाप वैद्युतैः ॥ २७ ॥,sitātapatravyajanaiḥ upaskṛtaḥ|navarṣaiḥ abhivarṣitaḥ pathi|piśaṅgavāsā vanamālayā babhau|yathārkoḍupa cāpa vaidyutaiḥ|| 27 ||
+1.11.28,प्रविष्टस्तु गृहं पित्रोः परिष्वक्तः स्वमातृभिः ।ववन्दे शिरसा सप्त देवकीप्रमुखा मुदा ॥ २८ ॥,praviṣṭastu gṛhaṃ pitroḥ pariṣvaktaḥ svamātṛbhiḥ|vavande śirasā sapta devakīpramukhā mudā|| 28 ||
+1.11.29,ताः पुत्रमङ्कं आरोप्य स्नेहस्नुत पयोधराः ।हर्षविह्वलितात्मानः सिषिचुः नेत्रजैर्जलैः ॥ २९ ॥,tāḥ putramaṅkaṃ āropya snehasnuta payodharāḥ|harṣavihvalitātmānaḥ siṣicuḥ netrajairjalaiḥ|| 29 ||
+1.11.30,अथाविशत् स्वभवनं सर्वकाममनुत्तमम् ।प्रासादा यत्र पत्‍नीनां सहस्राणि च षोडश ॥ ३० ॥,athāviśat svabhavanaṃ sarvakāmamanuttamam|prāsādā yatra pat‍nīnāṃ sahasrāṇi ca ṣoḍaśa|| 30 ||
+1.11.31,पत्‍न्यः पतिं प्रोष्य गृहानुपागतं ।क्य सञ्जात मनोमहोत्सवाः ।उत्तस्थुरारात् सहसासनाशयात् ।व्रतैः व्रीडित लोचनाननाः ॥ ३१ ॥,pat‍nyaḥ patiṃ proṣya gṛhānupāgataṃ|kya sañjāta manomahotsavāḥ|uttasthurārāt sahasāsanāśayāt|vrataiḥ vrīḍita locanānanāḥ|| 31 ||
+1.11.32,तं आत्मजैः दृष्टिभिरन्तरात्मना ।दुरन्तभावाः परिरेभिरे पतिम् ।निरुद्धमप्यास्रवदम्बु नेत्रयोः ।विलज्जतीनां भृगुवर्य वैक्लवात् ॥ ३२ ॥,taṃ ātmajaiḥ dṛṣṭibhirantarātmanā|durantabhāvāḥ parirebhire patim|niruddhamapyāsravadambu netrayoḥ|vilajjatīnāṃ bhṛguvarya vaiklavāt|| 32 ||
+1.11.33,यद्यप्यसौ पार्श्वगतो रहोगतः ।तथापि तस्याङ्घ्रियुगं नवं नवम् ।पदे पदे का विरमेत तत्पदात् ।चलापि यच्छ्रीर्न जहाति कर्हिचित् ॥ ३३ ॥,yadyapyasau pārśvagato rahogataḥ|tathāpi tasyāṅghriyugaṃ navaṃ navam|pade pade kā virameta tatpadāt|calāpi yacchrīrna jahāti karhicit|| 33 ||
+1.11.34,एवं नृपाणां क्षितिभारजन्मनां ।अक्षौहिणीभिः परिवृत्ततेजसाम् ।विधाय वैरं श्वसनो यथानलं ।मिथो वधेनोपरतो निरायुधः ॥ ३४ ॥,evaṃ nṛpāṇāṃ kṣitibhārajanmanāṃ|akṣauhiṇībhiḥ parivṛttatejasām|vidhāya vairaṃ śvasano yathānalaṃ|mitho vadhenoparato nirāyudhaḥ|| 34 ||
+1.11.35,स एष नरलोकेऽस्मिन् अवतीर्णः स्वमायया ।रेमे स्त्रीरत्‍नकूटस्थो भगवान् प्राकृतो यथा ॥ ३५ ॥,sa eṣa naraloke'smin avatīrṇaḥ svamāyayā|reme strīrat‍nakūṭastho bhagavān prākṛto yathā|| 35 ||
+1.11.36,उद्दामभाव पिशुनामल वल्गुहास ।व्रीडावलोकनिहतो मदनोऽपि यासाम् ।सम्मुह्य चापमजहात् प्रमदोत्तमास्ता ।यस्येन्द्रियं विमथितुं कुहकैर्न शेकुः ॥ ३६ ॥,uddāmabhāva piśunāmala valguhāsa|vrīḍāvalokanihato madano'pi yāsām|sammuhya cāpamajahāt pramadottamāstā|yasyendriyaṃ vimathituṃ kuhakairna śekuḥ|| 36 ||
+1.11.37,तमयं मन्यते लोको ह्यसङ्गमपि सङ्गिनम् ।आत्मौपम्येन मनुजं व्यापृण्वानं यतोऽबुधः ॥ ३७ ॥,tamayaṃ manyate loko hyasaṅgamapi saṅginam|ātmaupamyena manujaṃ vyāpṛṇvānaṃ yato'budhaḥ|| 37 ||
+1.11.38,एतत् ईशनमीशस्य प्रकृतिस्थोऽपि तद्‍गुणैः ।न युज्यते सदाऽत्मस्थैः यथा बुद्धिस्तदाश्रया ॥ ३८ ॥,etat īśanamīśasya prakṛtistho'pi tad‍guṇaiḥ|na yujyate sadā'tmasthaiḥ yathā buddhistadāśrayā|| 38 ||
+1.11.39,तं मेनिरेऽबला मूढाः स्त्रैणं चानुव्रतं रहः ।अप्रमाणविदो भर्तुः ईश्वरं मतयो यथा ॥ ३९ ॥,taṃ menire'balā mūḍhāḥ straiṇaṃ cānuvrataṃ rahaḥ|apramāṇavido bhartuḥ īśvaraṃ matayo yathā|| 39 ||
+1.11.11,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।प्रथमस्कन्धे नैमिषीयोपाख्याने श्रीकृष्णद्वारकाप्रवेशो नाम एकादशोऽध्यायः ॥ ११ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|prathamaskandhe naimiṣīyopākhyāne śrīkṛṣṇadvārakāpraveśo nāma ekādaśo'dhyāyaḥ|| 11 ||
+1.12.1,शौनक उवाच ।अश्वत्थाम्नोपसृष्टेन ब्रह्मशीर्ष्णोरुतेजसा ।उत्तराया हतो गर्भ ईशेनाजीवितः पुनः ॥ १ ॥,śaunaka uvāca|aśvatthāmnopasṛṣṭena brahmaśīrṣṇorutejasā|uttarāyā hato garbha īśenājīvitaḥ punaḥ|| 1 ||
+1.12.2,तस्य जन्म महाबुद्धेः कर्माणि च महात्मनः ।निधनं च यथैवासीत् स प्रेत्य गतवान् यथा ॥ २ ॥,tasya janma mahābuddheḥ karmāṇi ca mahātmanaḥ|nidhanaṃ ca yathaivāsīt sa pretya gatavān yathā|| 2 ||
+1.12.3,तदिदं श्रोतुमिच्छामो गदितुं यदि मन्यसे ।ब्रूहि नः श्रद्दधानानां यस्य ज्ञानमदाच्छुकः ॥ ३ ॥,tadidaṃ śrotumicchāmo gadituṃ yadi manyase|brūhi naḥ śraddadhānānāṃ yasya jñānamadācchukaḥ|| 3 ||
+1.12.4,सूत उवाच ।अपीपलद्धर्मराजः पितृवद् रञ्जयन् प्रजाः ।निःस्पृहः सर्वकामेभ्यः कृष्णपादानुसेवया ॥ ४ ॥,sūta uvāca|apīpaladdharmarājaḥ pitṛvad rañjayan prajāḥ|niḥspṛhaḥ sarvakāmebhyaḥ kṛṣṇapādānusevayā|| 4 ||
+1.12.5,सम्पदः क्रतवो लोका महिषी भ्रातरो मही ।जम्बूद्वीपाधिपत्यं च यशश्च त्रिदिवं गतम् ॥ ५ ॥,sampadaḥ kratavo lokā mahiṣī bhrātaro mahī|jambūdvīpādhipatyaṃ ca yaśaśca tridivaṃ gatam|| 5 ||
+1.12.6,किं ते कामाः सुरस्पार्हा मुकुन्दमनसो द्विजाः ।अधिजह्रुर्मुदं राज्ञः क्षुधितस्य यथेतरे ॥ ६ ॥,kiṃ te kāmāḥ suraspārhā mukundamanaso dvijāḥ|adhijahrurmudaṃ rājñaḥ kṣudhitasya yathetare|| 6 ||
+1.12.7,मातुर्गर्भगतो वीरः स तदा भृगुनन्दन ।ददर्श पुरुषं कञ्चिद् दह्यमानोऽस्त्रतेजसा ॥ ७ ॥,māturgarbhagato vīraḥ sa tadā bhṛgunandana|dadarśa puruṣaṃ kañcid dahyamāno'stratejasā|| 7 ||
+1.12.8,अङ्गुष्ठमात्रममलं स्फुरत् पुरट मौलिनम् ।अपीव्यदर्शनं श्यामं तडिद् वाससमच्युतम् ॥ ८ ॥,aṅguṣṭhamātramamalaṃ sphurat puraṭa maulinam|apīvyadarśanaṃ śyāmaṃ taḍid vāsasamacyutam|| 8 ||
+1.12.9,श्रीमद् दीर्घचतुर्बाहुं तप्तकाञ्चन कुण्डलम् ।क्षतजाक्षं गदापाणिं आत्मनः सर्वतो दिशम् ।परिभ्रमन्तं उल्काभां भ्रामयन्तं गदां मुहुः ॥ ९ ॥,śrīmad dīrghacaturbāhuṃ taptakāñcana kuṇḍalam|kṣatajākṣaṃ gadāpāṇiṃ ātmanaḥ sarvato diśam|paribhramantaṃ ulkābhāṃ bhrāmayantaṃ gadāṃ muhuḥ|| 9 ||
+1.12.10,अस्त्रतेजः स्वगदया नीहारमिव गोपतिः ।विधमन्तं सन्निकर्षे पर्यैक्षत क इत्यसौ ॥ १० ॥,astratejaḥ svagadayā nīhāramiva gopatiḥ|vidhamantaṃ sannikarṣe paryaikṣata ka ityasau|| 10 ||
+1.12.11,विधूय तदमेयात्मा भगवान् धर्मगुब् विभुः ।मिषतो दशमासस्य तत्रैवान्तर्दधे हरिः ॥ ११ ॥,vidhūya tadameyātmā bhagavān dharmagub vibhuḥ|miṣato daśamāsasya tatraivāntardadhe hariḥ|| 11 ||
+1.12.12,ततः सर्वगुणोदर्के सानुकूल ग्रहोदये ।जज्ञे वंशधरः पाण्डोः भूयः पाण्डुरिवौजसा ॥ १२ ॥,tataḥ sarvaguṇodarke sānukūla grahodaye|jajñe vaṃśadharaḥ pāṇḍoḥ bhūyaḥ pāṇḍurivaujasā|| 12 ||
+1.12.13,तस्य प्रीतमना राजा विप्रैर्धौम्य कृपादिभिः ।जातकं कारयामास वाचयित्वा च मङ्गलम् ॥ १३ ॥,tasya prītamanā rājā viprairdhaumya kṛpādibhiḥ|jātakaṃ kārayāmāsa vācayitvā ca maṅgalam|| 13 ||
+1.12.14,हिरण्यं गां महीं ग्रामान् हस्त्यश्वान् नृपतिर्वरान् ।प्रादात्स्वन्नं च विप्रेभ्यः प्रजातीर्थे स तीर्थवित् ॥ १४ ॥,hiraṇyaṃ gāṃ mahīṃ grāmān hastyaśvān nṛpatirvarān|prādātsvannaṃ ca viprebhyaḥ prajātīrthe sa tīrthavit|| 14 ||
+1.12.15,तमूचुर्ब्राह्मणास्तुष्टा राजानं प्रश्रयान्वितम् ।एष ह्यस्मिन् प्रजातन्तौ पुरूणां पौरवर्षभ ॥ १५ ॥,tamūcurbrāhmaṇāstuṣṭā rājānaṃ praśrayānvitam|eṣa hyasmin prajātantau purūṇāṃ pauravarṣabha|| 15 ||
+1.12.16,दैवेनाप्रतिघातेन शुक्ले संस्थामुपेयुषि ।रातो वोऽनुग्रहार्थाय विष्णुना प्रभविष्णुना ॥ १६ ॥,daivenāpratighātena śukle saṃsthāmupeyuṣi|rāto vo'nugrahārthāya viṣṇunā prabhaviṣṇunā|| 16 ||
+1.12.17,तस्मान्नाम्ना विष्णुरात इति लोके बृहच्छ्रवाः ।भविष्यति न सन्देहो महाभागवतो महान् ॥ १७ ॥,tasmānnāmnā viṣṇurāta iti loke bṛhacchravāḥ|bhaviṣyati na sandeho mahābhāgavato mahān|| 17 ||
+1.12.18,युधिष्ठिर उवाच ।अप्येष वंश्यान् राजर्षीन् पुण्यश्लोकान् महात्मनः ।अनुवर्तिता स्विद्यशसा साधुवादेन सत्तमाः ॥ १८ ॥,yudhiṣṭhira uvāca|apyeṣa vaṃśyān rājarṣīn puṇyaślokān mahātmanaḥ|anuvartitā svidyaśasā sādhuvādena sattamāḥ|| 18 ||
+1.12.19,ब्राह्मणा ऊचुः ।पार्थ प्रजाविता साक्षात् इक्ष्वाकुरिव मानवः ।ब्रह्मण्यः सत्यसन्धश्च रामो दाशरथिर्यथा ॥ १९ ॥,brāhmaṇā ūcuḥ|pārtha prajāvitā sākṣāt ikṣvākuriva mānavaḥ|brahmaṇyaḥ satyasandhaśca rāmo dāśarathiryathā|| 19 ||
+1.12.20,एष दाता शरण्यश्च यथा ह्यौशीनरः शिबिः ।यशो वितनिता स्वानां दौष्यन्तिरिव यज्वनाम् ॥ २० ॥,eṣa dātā śaraṇyaśca yathā hyauśīnaraḥ śibiḥ|yaśo vitanitā svānāṃ dauṣyantiriva yajvanām|| 20 ||
+1.12.21,धन्विनामग्रणीरेष तुल्यश्चार्जुनयोर्द्वयोः ।हुताश इव दुर्धर्षः समुद्र इव दुस्तरः ॥ २१ ॥,dhanvināmagraṇīreṣa tulyaścārjunayordvayoḥ|hutāśa iva durdharṣaḥ samudra iva dustaraḥ|| 21 ||
+1.12.22,मृगेन्द्र इव विक्रान्तो निषेव्यो हिमवानिव ।तितिक्षुर्वसुधेवासौ सहिष्णुः पितराविव ॥ २२ ॥,mṛgendra iva vikrānto niṣevyo himavāniva|titikṣurvasudhevāsau sahiṣṇuḥ pitarāviva|| 22 ||
+1.12.23,पितामहसमः साम्ये प्रसादे गिरिशोपमः ।आश्रयः सर्वभूतानां यथा देवो रमाश्रयः ॥ २३ ॥,pitāmahasamaḥ sāmye prasāde giriśopamaḥ|āśrayaḥ sarvabhūtānāṃ yathā devo ramāśrayaḥ|| 23 ||
+1.12.24,सर्वसद्‍गुणमाहात्म्ये एष कृष्णमनुव्रतः ।रन्तिदेव इवोदारो ययातिरिव धार्मिकः ॥ २४ ॥,sarvasad‍guṇamāhātmye eṣa kṛṣṇamanuvrataḥ|rantideva ivodāro yayātiriva dhārmikaḥ|| 24 ||
+1.12.25,धृत्या बलिसमः कृष्णे प्रह्राद इव सद्‍ग्रहः ।आहर्तैषोऽश्वमेधानां वृद्धानां पर्युपासकः ॥ २५ ॥,dhṛtyā balisamaḥ kṛṣṇe prahrāda iva sad‍grahaḥ|āhartaiṣo'śvamedhānāṃ vṛddhānāṃ paryupāsakaḥ|| 25 ||
+1.12.26,राजर्षीणां जनयिता शास्ता चोत्पथगामिनाम् ।निग्रहीता कलेरेष भुवो धर्मस्य कारणात् ॥ २६ ॥,rājarṣīṇāṃ janayitā śāstā cotpathagāminām|nigrahītā kalereṣa bhuvo dharmasya kāraṇāt|| 26 ||
+1.12.27,तक्षकादात्मनो मृत्युं द्विजपुत्रोपसर्जितात् ।प्रपत्स्यत उपश्रुत्य मुक्तसङ्गः पदं हरेः ॥ २७ ॥,takṣakādātmano mṛtyuṃ dvijaputropasarjitāt|prapatsyata upaśrutya muktasaṅgaḥ padaṃ hareḥ|| 27 ||
+1.12.28,जिज्ञासितात्म याथार्थ्यो मुनेर्व्याससुतादसौ ।हित्वेदं नृप गङ्गायां यास्यत्यद्धा अकुतोभयम् ॥ २८ ॥,jijñāsitātma yāthārthyo munervyāsasutādasau|hitvedaṃ nṛpa gaṅgāyāṃ yāsyatyaddhā akutobhayam|| 28 ||
+1.12.29,इति राज्ञ उपादिश्य विप्रा जातककोविदाः ।लब्धापचितयः सर्वे प्रतिजग्मुः स्वकान् गृहान् ॥ २९ ॥,iti rājña upādiśya viprā jātakakovidāḥ|labdhāpacitayaḥ sarve pratijagmuḥ svakān gṛhān|| 29 ||
+1.12.30,स एष लोके विख्यातः परीक्षिदिति यत्प्रभुः ।पूर्वं दृष्टमनुध्यायन् परीक्षेत नरेष्विह ॥ ३० ॥,sa eṣa loke vikhyātaḥ parīkṣiditi yatprabhuḥ|pūrvaṃ dṛṣṭamanudhyāyan parīkṣeta nareṣviha|| 30 ||
+1.12.31,स राजपुत्रो ववृधे आशु शुक्ल इवोडुपः ।आपूर्यमाणः पितृभिः काष्ठाभिरिव सोऽन्वहम् ॥ ३१ ॥,sa rājaputro vavṛdhe āśu śukla ivoḍupaḥ|āpūryamāṇaḥ pitṛbhiḥ kāṣṭhābhiriva so'nvaham|| 31 ||
+1.12.32,यक्ष्यमाणोऽश्वमेधेन ज्ञातिद्रोहजिहासया ।राजा लब्धधनो दध्यौ अन्यत्र करदण्डयोः ॥ ३२ ॥,yakṣyamāṇo'śvamedhena jñātidrohajihāsayā|rājā labdhadhano dadhyau anyatra karadaṇḍayoḥ|| 32 ||
+1.12.33,तदभिप्रेतमालक्ष्य भ्रातरोऽच्युतचोदिताः ।धनं प्रहीणमाजह्रुः उदीच्यां दिशि भूरिशः ॥ ३३ ॥,tadabhipretamālakṣya bhrātaro'cyutacoditāḥ|dhanaṃ prahīṇamājahruḥ udīcyāṃ diśi bhūriśaḥ|| 33 ||
+1.12.34,तेन सम्भृतसम्भारो धर्मपुत्रो युधिष्ठिरः ।वाजिमेधैः त्रिभिर्भीतो यज्ञैः समयजत् हरिम् ॥ ३४ ॥,tena sambhṛtasambhāro dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ|vājimedhaiḥ tribhirbhīto yajñaiḥ samayajat harim|| 34 ||
+1.12.35,आहूतो भगवान् राज्ञा याजयित्वा द्विजैर्नृपम् ।उवास कतिचित् मासान् सुहृदां प्रियकाम्यया ॥ ३५ ॥,āhūto bhagavān rājñā yājayitvā dvijairnṛpam|uvāsa katicit māsān suhṛdāṃ priyakāmyayā|| 35 ||
+1.12.36,ततो राज्ञाभ्यनुज्ञातः कृष्णया सहबन्धुभिः ।ययौ द्वारवतीं ब्रह्मन् सार्जुनो यदुभिर्वृतः ॥ ३६ ॥,tato rājñābhyanujñātaḥ kṛṣṇayā sahabandhubhiḥ|yayau dvāravatīṃ brahman sārjuno yadubhirvṛtaḥ|| 36 ||
+1.12.12,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।प्रथमस्कन्धे नैमिषीयोपाख्याने परीक्षिज्जन्माद्युत्कर्षो नाम द्वादशोऽध्यायः ॥ १२ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|prathamaskandhe naimiṣīyopākhyāne parīkṣijjanmādyutkarṣo nāma dvādaśo'dhyāyaḥ|| 12 ||
+1.13.1,सूत उवाच ।विदुरस्तीर्थयात्रायां मैत्रेयादात्मनो गतिम् ।ज्ञात्वागाt हास्तिनपुरं तयावाप्तविवित्सितः ॥ १ ॥,sūta uvāca|vidurastīrthayātrāyāṃ maitreyādātmano gatim|jñātvāgāt hāstinapuraṃ tayāvāptavivitsitaḥ|| 1 ||
+1.13.2,यावतः कृतवान् प्रश्नान् क्षत्ता कौषारवाग्रतः ।जातैकभक्तिः गोविन्दे तेभ्यश्चोपरराम ह ॥ २ ॥,yāvataḥ kṛtavān praśnān kṣattā kauṣāravāgrataḥ|jātaikabhaktiḥ govinde tebhyaścopararāma ha|| 2 ||
+1.13.3,तं बन्धुमागतं दृष्ट्वा धर्मपुत्रः सहानुजः ।धृतराष्ट्रो युयुत्सुश्च सूतः शारद्वतः पृथा ॥ ३ ॥,taṃ bandhumāgataṃ dṛṣṭvā dharmaputraḥ sahānujaḥ|dhṛtarāṣṭro yuyutsuśca sūtaḥ śāradvataḥ pṛthā|| 3 ||
+1.13.4,गान्धारी द्रौपदी ब्रह्मन् सुभद्रा चोत्तरा कृपी ।अन्याश्च जामयः पाण्डोः ज्ञातयः ससुताः स्त्रियः ॥ ४ ॥,gāndhārī draupadī brahman subhadrā cottarā kṛpī|anyāśca jāmayaḥ pāṇḍoḥ jñātayaḥ sasutāḥ striyaḥ|| 4 ||
+1.13.5,प्रत्युज्जग्मुः प्रहर्षेण प्राणं तन्व इवागतम् ।अभिसङ्गम्य विधिवत् परिष्वङ्गाभिवादनैः ॥ ५ ॥,pratyujjagmuḥ praharṣeṇa prāṇaṃ tanva ivāgatam|abhisaṅgamya vidhivat pariṣvaṅgābhivādanaiḥ|| 5 ||
+1.13.6,मुमुचुः प्रेमबाष्पौघं विरहौत्कण्ठ्य कातराः ।राजा तमर्हयां चक्रे कृतासन परिग्रहम् ॥ ६ ॥,mumucuḥ premabāṣpaughaṃ virahautkaṇṭhya kātarāḥ|rājā tamarhayāṃ cakre kṛtāsana parigraham|| 6 ||
+1.13.7,तं भुक्तवन्तं विश्रान्तं आसीनं सुखमासने ।प्रश्रयावनतो राजा प्राह तेषां च श्रृण्वताम् ॥ ७ ॥,taṃ bhuktavantaṃ viśrāntaṃ āsīnaṃ sukhamāsane|praśrayāvanato rājā prāha teṣāṃ ca śrṛṇvatām|| 7 ||
+1.13.8,युधिष्ठिर उवाच ।अपि स्मरथ नो युष्मत् पक्षच्छायासमेधितान् ।विपद्‍गणाद् विषाग्न्यादेः मोचिता यत्समातृकाः ॥ ८ ॥,yudhiṣṭhira uvāca|api smaratha no yuṣmat pakṣacchāyāsamedhitān|vipad‍gaṇād viṣāgnyādeḥ mocitā yatsamātṛkāḥ|| 8 ||
+1.13.9,कया वृत्त्या वर्तितं वः चरद्भिः क्षितिमण्डलम् ।तीर्थानि क्षेत्रमुख्यानि सेवितानीह भूतले ॥ ९ ॥,kayā vṛttyā vartitaṃ vaḥ caradbhiḥ kṣitimaṇḍalam|tīrthāni kṣetramukhyāni sevitānīha bhūtale|| 9 ||
+1.13.10,भवद्विधा भागवताः तीर्थभूताः स्वयं विभो ।तीर्थीकुर्वन्ति तीर्थानि स्वान्तःस्थेन गदाभृता ॥ १० ॥,bhavadvidhā bhāgavatāḥ tīrthabhūtāḥ svayaṃ vibho|tīrthīkurvanti tīrthāni svāntaḥsthena gadābhṛtā|| 10 ||
+1.13.11,अपि नः सुहृदस्तात बान्धवाः कृष्णदेवताः ।दृष्टाः श्रुता वा यदवः स्वपुर्यां सुखमासते ॥ ११ ॥,api naḥ suhṛdastāta bāndhavāḥ kṛṣṇadevatāḥ|dṛṣṭāḥ śrutā vā yadavaḥ svapuryāṃ sukhamāsate|| 11 ||
+1.13.12,इत्युक्तो धर्मराजेन सर्वं तत् समवर्णयत् ।यथानुभूतं क्रमशो विना यदुकुलक्षयम् ॥ १२ ॥,ityukto dharmarājena sarvaṃ tat samavarṇayat|yathānubhūtaṃ kramaśo vinā yadukulakṣayam|| 12 ||
+1.13.13,नन्वप्रियं दुर्विषहं नृणां स्वयमुपस्थितम् ।नावेदयत् सकरुणो दुःखितान् द्रष्टुमक्षमः ॥ १३ ॥,nanvapriyaṃ durviṣahaṃ nṛṇāṃ svayamupasthitam|nāvedayat sakaruṇo duḥkhitān draṣṭumakṣamaḥ|| 13 ||
+1.13.14,कञ्चित् कालमथ अवात्सीत् सत्कृतो देववत्सुखम् ।भ्रातुर्ज्येष्ठस्य श्रेयस्कृत् सर्वेषां सुखमावहन् ॥ १४ ॥,kañcit kālamatha avātsīt satkṛto devavatsukham|bhrāturjyeṣṭhasya śreyaskṛt sarveṣāṃ sukhamāvahan|| 14 ||
+1.13.15,अबिभ्रदर्यमा दण्डं यथावत् अघकारिषु ।यावद् दधार शूद्रत्वं शापात् वर्षशतं यमः ॥ १५ ॥,abibhradaryamā daṇḍaṃ yathāvat aghakāriṣu|yāvad dadhāra śūdratvaṃ śāpāt varṣaśataṃ yamaḥ|| 15 ||
+1.13.16,युधिष्ठिरो लब्धराज्यो दृष्ट्वा पौत्रं कुलन्धरम् ।भ्रातृभिर्लोकपालाभैः मुमुदे परया श्रिया ॥ १६ ॥,yudhiṣṭhiro labdharājyo dṛṣṭvā pautraṃ kulandharam|bhrātṛbhirlokapālābhaiḥ mumude parayā śriyā|| 16 ||
+1.13.17,एवं गृहेषु सक्तानां प्रमत्तानां तदीहया ।अत्यक्रामत् अविज्ञातः कालः परमदुस्तरः ॥ १७ ॥,evaṃ gṛheṣu saktānāṃ pramattānāṃ tadīhayā|atyakrāmat avijñātaḥ kālaḥ paramadustaraḥ|| 17 ||
+1.13.18,विदुरस्तत् अभिप्रेत्य धृतराष्ट्रं अभाषत ।राजन् निर्गम्यतां शीघ्रं पश्येदं भयमागतम् ॥ १८ ॥,vidurastat abhipretya dhṛtarāṣṭraṃ abhāṣata|rājan nirgamyatāṃ śīghraṃ paśyedaṃ bhayamāgatam|| 18 ||
+1.13.19,प्रतिक्रिया न यस्येह कुतश्चित् कर्हिचित् प्रभो ।स एष भगवान् कालः सर्वेषां नः समागतः ॥ १९ ॥,pratikriyā na yasyeha kutaścit karhicit prabho|sa eṣa bhagavān kālaḥ sarveṣāṃ naḥ samāgataḥ|| 19 ||
+1.13.20,येन चैवाभिपन्नोऽयं प्राणैः प्रियतमैरपि ।जनः सद्यो वियुज्येत किमुतान्यैः धनादिभिः ॥ २० ॥,yena caivābhipanno'yaṃ prāṇaiḥ priyatamairapi|janaḥ sadyo viyujyeta kimutānyaiḥ dhanādibhiḥ|| 20 ||
+1.13.21,पितृभ्रातृसुहृत्पुत्रा हतास्ते विगतं वयः ।आत्मा च जरया ग्रस्तः परगेहमुपाससे ॥ २१ ॥,pitṛbhrātṛsuhṛtputrā hatāste vigataṃ vayaḥ|ātmā ca jarayā grastaḥ paragehamupāsase|| 21 ||
+1.13.22,अहो महीयसी जन्तोः जीविताशा यया भवान् ।भीमापवर्जितं पिण्डं आदत्ते गृहपालवत् ॥ २२ ॥,aho mahīyasī jantoḥ jīvitāśā yayā bhavān|bhīmāpavarjitaṃ piṇḍaṃ ādatte gṛhapālavat|| 22 ||
+1.13.23,अग्निर्निसृष्टो दत्तश्च गरो दाराश्च दूषिताः ।हृतं क्षेत्रं धनं येषां तद्दत्तैरसुभिः कियत् ॥ २३ ॥,agnirnisṛṣṭo dattaśca garo dārāśca dūṣitāḥ|hṛtaṃ kṣetraṃ dhanaṃ yeṣāṃ taddattairasubhiḥ kiyat|| 23 ||
+1.13.24,तस्यापि तव देहोऽयं कृपणस्य जिजीविषोः ।परैत्यनिच्छतो जीर्णो जरया वाससी इव ॥ २४ ॥,tasyāpi tava deho'ya��� kṛpaṇasya jijīviṣoḥ|paraityanicchato jīrṇo jarayā vāsasī iva|| 24 ||
+1.13.25,गतस्वार्थमिमं देहं विरक्तो मुक्तबन्धनः ।अविज्ञातगतिः जह्यात् स वै धीर उदाहृतः ॥ २५ ॥,gatasvārthamimaṃ dehaṃ virakto muktabandhanaḥ|avijñātagatiḥ jahyāt sa vai dhīra udāhṛtaḥ|| 25 ||
+1.13.26,यः स्वकात्परतो वेह जातनिर्वेद आत्मवान् ।हृदि कृत्वा हरिं गेहात् प्रव्रजेत् स नरोत्तमः ॥ २६ ॥,yaḥ svakātparato veha jātanirveda ātmavān|hṛdi kṛtvā hariṃ gehāt pravrajet sa narottamaḥ|| 26 ||
+1.13.27,अथोदीचीं दिशं यातु स्वैरज्ञात गतिर्भवान् ।इतोऽर्वाक् प्रायशः कालः पुंसां गुणविकर्षणः ॥ २७ ॥,athodīcīṃ diśaṃ yātu svairajñāta gatirbhavān|ito'rvāk prāyaśaḥ kālaḥ puṃsāṃ guṇavikarṣaṇaḥ|| 27 ||
+1.13.28,एवं राजा विदुरेणानुजेन ।प्रज्ञाचक्षुर्बोधित आजमीढः ।छित्त्वा स्वेषु स्नेहपाशान्द्रढिम्नो ।निश्चक्राम भ्रातृसन्दर्शिताध्वा ॥ २८ ॥,evaṃ rājā vidureṇānujena|prajñācakṣurbodhita ājamīḍhaḥ|chittvā sveṣu snehapāśāndraḍhimno|niścakrāma bhrātṛsandarśitādhvā|| 28 ||
+1.13.29,पतिं प्रयान्तं सुबलस्य पुत्री ।पतिव्रता चानुजगाम साध्वी ।हिमालयं न्यस्तदण्डप्रहर्षं ।मनस्विनामिव सत्सम्प्रहारः ॥ २९ ॥,patiṃ prayāntaṃ subalasya putrī|pativratā cānujagāma sādhvī|himālayaṃ nyastadaṇḍapraharṣaṃ|manasvināmiva satsamprahāraḥ|| 29 ||
+1.13.30,अजातशत्रुः कृतमैत्रो हुताग्निः ।विप्रान् नत्वा तिलगोभूमिरुक्मैः ।गृहं प्रविष्टो गुरुवन्दनाय ।न चापश्यत् पितरौ सौबलीं च ॥ ३० ॥,ajātaśatruḥ kṛtamaitro hutāgniḥ|viprān natvā tilagobhūmirukmaiḥ|gṛhaṃ praviṣṭo guruvandanāya|na cāpaśyat pitarau saubalīṃ ca|| 30 ||
+1.13.31,तत्र सञ्जयमासीनं पप्रच्छोद्विग्नमानसः ।गावल्गणे क्व नस्तातो वृद्धो हीनश्च नेत्रयोः ॥ ३१ ॥,tatra sañjayamāsīnaṃ papracchodvignamānasaḥ|gāvalgaṇe kva nastāto vṛddho hīnaśca netrayoḥ|| 31 ||
+1.13.32,अम्बा च हतपुत्राऽर्ता पितृव्यः क्व गतः सुहृत् ।अपि मय्यकृतप्रज्ञे हतबन्धुः स भार्यया ।आशंसमानः शमलं गङ्गायां दुःखितोऽपतत् ॥ ३२ ॥,ambā ca hataputrā'rtā pitṛvyaḥ kva gataḥ suhṛt|api mayyakṛtaprajñe hatabandhuḥ sa bhāryayā|āśaṃsamānaḥ śamalaṃ gaṅgāyāṃ duḥkhito'patat|| 32 ||
+1.13.33,पितर्युपरते पाण्डौ सर्वान्नः सुहृदः शिशून् ।अरक्षतां व्यसनतः पितृव्यौ क्व गतावितः ॥ ३३ ॥,pitaryuparate pāṇḍau sarvānnaḥ suhṛdaḥ śiśūn|arakṣatāṃ vyasanataḥ pitṛvyau kva gatāvitaḥ|| 33 ||
+1.13.34,सूत उवाच ।कृपया स्नेहवैक्लव्यात् सूतो विरहकर्शितः ।आत्मेश्वरमचक्षाणो न प्रत्याहातिपीडितः ॥ ३४ ॥,sūta uvāca|kṛpayā snehavaiklavyāt sūto virahakarśitaḥ|ātmeśvaramacakṣāṇo na pratyāhātipīḍitaḥ|| 34 ||
+1.13.35,विमृज्याश्रूणि पाणिभ्यां विष्टभ्यात्मानमात्मना ।अजातशत्रुं प्रत्यूचे प्रभोः पादावनुस्मरन् ॥ ३५ ॥,vimṛjyāśrūṇi pāṇibhyāṃ viṣṭabhyātmānamātmanā|ajātaśatruṃ pratyūce prabhoḥ pādāvanusmaran|| 35 ||
+1.13.37,सञ्जय उवाच ।नाहं वेद व्यवसितं पित्रोर्वः कुलनन्दन ।गान्धार्या वा महाबाहो मुषितोऽस्मि महात्मभिः ॥ ३७ ॥,sañjaya uvāca|nāhaṃ veda vyavasitaṃ pitrorvaḥ kulanandana|gāndhāryā vā mahābāho muṣito'smi mahātmabhiḥ|| 37 ||
+1.13.38,अथाजगाम भगवान् नारदः सहतुम्बुरुः ।प्रत्युत्थायाभिवाद्याह सानुजोऽभ्यर्चयन् मुनिम् ॥ ३८ ॥,athājagāma bhagavān nāradaḥ sahatumburuḥ|pratyutthāyābhivādyāha sānujo'bhyarcayan munim|| 38 ||
+1.13.39,युधिष्ठिर उवाच ।नाहं वेद गतिं पित्रोः भगवन् क्व गतावितः ।अम्बा वा हतपुत्रार्ता क्व गता च तपस्विनी ॥ ३९ ॥,yudhiṣṭhira uvāca|nāhaṃ veda gatiṃ pitroḥ bhagavan kva gatāvitaḥ|ambā vā hataputrārtā kva gatā ca tapasvinī|| 39 ||
+1.13.40,कर्णधार इवापारे भगवान् पारदर्शकः ।अथाबभाषे भगवान् नारदो मुनिसत्तमः ॥ ४० ॥,karṇadhāra ivāpāre bhagavān pāradarśakaḥ|athābabhāṣe bhagavān nārado munisattamaḥ|| 40 ||
+1.13.40,नारद उवाच ।मा कञ्चन शुचो राजन् यदीश्वरवशं जगत् ।लोकाः सपाला यस्येमे वहन्ति बलिमीशितुः ।स संयुनक्ति भूतानि स एव वियुनक्ति च ॥ ४० ॥,nārada uvāca|mā kañcana śuco rājan yadīśvaravaśaṃ jagat|lokāḥ sapālā yasyeme vahanti balimīśituḥ|sa saṃyunakti bhūtāni sa eva viyunakti ca|| 40 ||
+1.13.41,यथा गावो नसि प्रोताः तन्त्यां बद्धाः स्वदामभिः ।वाक्तन्त्यां नामभिर्बद्धा वहन्ति बलिमीशितुः ॥ ४१ ॥,yathā gāvo nasi protāḥ tantyāṃ baddhāḥ svadāmabhiḥ|vāktantyāṃ nāmabhirbaddhā vahanti balimīśituḥ|| 41 ||
+1.13.42,यथा क्रीडोपस्कराणां संयोगविगमाविह ।इच्छया क्रीडितुः स्यातां तथैवेशेच्छया नृणाम् ॥ ४२ ॥,yathā krīḍopaskarāṇāṃ saṃyogavigamāviha|icchayā krīḍituḥ syātāṃ tathaiveśecchayā nṛṇām|| 42 ||
+1.13.43,यन्मन्यसे ध्रुवं लोकं अध्रुवं वा न चोभयम् ।सर्वथा न हि शोच्यास्ते स्नेहात् अन्यत्र मोहजात् ॥ ४३ ॥,yanmanyase dhruvaṃ lokaṃ adhruvaṃ vā na cobhayam|sarvathā na hi śocyāste snehāt anyatra mohajāt|| 43 ||
+1.13.44,तस्माज्जह्यङ्ग वैक्लव्यं अज्ञानकृतमात्मनः ।कथं त्वनाथाः कृपणा वर्तेरंस्ते च मां विना ॥ ४४ ॥,tasmājjahyaṅga vaiklavyaṃ ajñānakṛtamātmanaḥ|kathaṃ tvanāthāḥ kṛpaṇā varteraṃste ca māṃ vinā|| 44 ||
+1.13.45,कालकर्म गुणाधीनो देहोऽयं पाञ्चभौतिकः ।कथमन्यांस्तु गोपायेत् सर्पग्रस्तो यथा परम् ॥ ४५ ॥,kālakarma guṇādhīno deho'yaṃ pāñcabhautikaḥ|kathamanyāṃstu gopāyet sarpagrasto yathā param|| 45 ||
+1.13.46,अहस्तानि सहस्तानां अपदानि चतुष्पदाम् ।फल्गूनि तत्र महतां जीवो जीवस्य जीवनम् ॥ ४६ ॥,ahastāni sahastānāṃ apadāni catuṣpadām|phalgūni tatra mahatāṃ jīvo jīvasya jīvanam|| 46 ||
+1.13.47,तदिदं भगवान् राजन् एक आत्मात्मनां स्वदृक् ।अन्तरोऽनन्तरो भाति पश्य तं माययोरुधा ॥ ४७ ॥,tadidaṃ bhagavān rājan eka ātmātmanāṃ svadṛk|antaro'nantaro bhāti paśya taṃ māyayorudhā|| 47 ||
+1.13.48,सोऽयमद्य महाराज भगवान् भूतभावनः ।कालरूपोऽवतीर्णोऽस्यां अभावाय सुरद्विषाम् ॥ ४८ ॥,so'yamadya mahārāja bhagavān bhūtabhāvanaḥ|kālarūpo'vatīrṇo'syāṃ abhāvāya suradviṣām|| 48 ||
+1.13.49,निष्पादितं देवकृत्यं अवशेषं प्रतीक्षते ।तावद् यूयं अवेक्षध्वं भवेद् यावदिहेश्वरः ॥ ४९ ॥,niṣpāditaṃ devakṛtyaṃ avaśeṣaṃ pratīkṣate|tāvad yūyaṃ avekṣadhvaṃ bhaved yāvadiheśvaraḥ|| 49 ||
+1.13.50,धृ��राष्ट्रः सह भ्रात्रा गान्धार्या च स्वभार्यया ।दक्षिणेन हिमवत ऋषीणां आश्रमं गतः ॥ ५० ॥,dhṛtarāṣṭraḥ saha bhrātrā gāndhāryā ca svabhāryayā|dakṣiṇena himavata ṛṣīṇāṃ āśramaṃ gataḥ|| 50 ||
+1.13.51,स्रोतोभिः सप्तभिर्या वै स्वर्धुनी सप्तधा व्यधात् ।सप्तानां प्रीतये नाना सप्तस्रोतः प्रचक्षते ॥ ५१ ॥,srotobhiḥ saptabhiryā vai svardhunī saptadhā vyadhāt|saptānāṃ prītaye nānā saptasrotaḥ pracakṣate|| 51 ||
+1.13.52,स्नात्वानुसवनं तस्मिन् हुत्वा चाग्नीन्यथाविधि ।अब्भक्ष उपशान्तात्मा स आस्ते विगतैषणः ॥ ५२ ॥,snātvānusavanaṃ tasmin hutvā cāgnīnyathāvidhi|abbhakṣa upaśāntātmā sa āste vigataiṣaṇaḥ|| 52 ||
+1.13.53,जितासनो जितश्वासः प्रत्याहृतषडिन्द्रियः ।हरिभावनया ध्वस्तः अजःसत्त्वतमोमलः ॥ ५३ ॥,jitāsano jitaśvāsaḥ pratyāhṛtaṣaḍindriyaḥ|haribhāvanayā dhvastaḥ ajaḥsattvatamomalaḥ|| 53 ||
+1.13.54,विज्ञानात्मनि संयोज्य क्षेत्रज्ञे प्रविलाप्य तम् ।ब्रह्मण्यात्मानमाधारे घटाम्बरमिवाम्बरे ॥ ५४ ॥,vijñānātmani saṃyojya kṣetrajñe pravilāpya tam|brahmaṇyātmānamādhāre ghaṭāmbaramivāmbare|| 54 ||
+1.13.55,ध्वस्तमायागुणोदर्को निरुद्धकरणाशयः ।निवर्तिताखिलाहार आस्ते स्थाणुरिवाचलः ।तस्यान्तरायो मैवाभूः सन्न्यस्ताखिलकर्मणः ॥ ५५ ॥,dhvastamāyāguṇodarko niruddhakaraṇāśayaḥ|nivartitākhilāhāra āste sthāṇurivācalaḥ|tasyāntarāyo maivābhūḥ sannyastākhilakarmaṇaḥ|| 55 ||
+1.13.56,स वा अद्यतनाद् राजन् परतः पञ्चमेऽहनि ।कलेवरं हास्यति स्वं तच्च भस्मीभविष्यति ॥ ५६ ॥,sa vā adyatanād rājan parataḥ pañcame'hani|kalevaraṃ hāsyati svaṃ tacca bhasmībhaviṣyati|| 56 ||
+1.13.57,दह्यमानेऽग्निभिर्देहे पत्युः पत्‍नी सहोटजे ।बहिः स्थिता पतिं साध्वी तमग्निमनु वेक्ष्यति ॥ ५७ ॥,dahyamāne'gnibhirdehe patyuḥ pat‍nī sahoṭaje|bahiḥ sthitā patiṃ sādhvī tamagnimanu vekṣyati|| 57 ||
+1.13.58,विदुरस्तु तदाश्चर्यं निशाम्य कुरुनन्दन ।हर्षशोकयुतस्तस्माद् गन्ता तीर्थनिषेवकः ॥ ५८ ॥,vidurastu tadāścaryaṃ niśāmya kurunandana|harṣaśokayutastasmād gantā tīrthaniṣevakaḥ|| 58 ||
+1.13.59,इत्युक्त्वाथारुहत् स्वर्गं नारदः सहतुम्बुरुः ।युधिष्ठिरो वचस्तस्य हृदि कृत्वाजहाच्छुचः ॥ ५९ ॥,ityuktvāthāruhat svargaṃ nāradaḥ sahatumburuḥ|yudhiṣṭhiro vacastasya hṛdi kṛtvājahācchucaḥ|| 59 ||
+1.13.13,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।प्रथमस्कन्धे नैमिषीयोपाख्याने त्रयोदशोऽध्यायः ॥ १३ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|prathamaskandhe naimiṣīyopākhyāne trayodaśo'dhyāyaḥ|| 13 ||
+1.14.1,सूत उवाच ।सम्प्रस्थिते द्वारकायां जिष्णौ बन्धुदिदृक्षया ।ज्ञातुं च पुण्यश्लोकस्य कृष्णस्य च विचेष्टितम् ॥ १ ॥,sūta uvāca|samprasthite dvārakāyāṃ jiṣṇau bandhudidṛkṣayā|jñātuṃ ca puṇyaślokasya kṛṣṇasya ca viceṣṭitam|| 1 ||
+1.14.2,व्यतीताः कतिचिन्मासाः तदा नायात् ततोऽर्जुनः ।ददर्श घोररूपाणि निमित्तानि कुरूद्वहः ॥ २ ॥,vyatītāḥ katicinmāsāḥ tadā nāyāt tato'rjunaḥ|dadarśa ghorarūpāṇi nimittāni kurūdvahaḥ|| 2 ||
+1.14.3,कालस्य च गतिं रौद्रां विपर्यस्तर्तुधर्मिणः ।पापीयसीं नृणां वार्तां क्रोधलोभानृतात्मनाम् ॥ ३ ॥,kālasya ca gatiṃ raudrāṃ viparyastartudharmiṇaḥ|pāpīyasīṃ nṛṇāṃ vārtāṃ krodhalobhānṛtātmanām|| 3 ||
+1.14.4,जिह्मप्रायं व्यवहृतं शाठ्यमिश्रं च सौहृदम् ।पितृमातृसुहृद्‍भ्रातृ दम्पतीनां च कल्कनम् ॥ ४ ॥,jihmaprāyaṃ vyavahṛtaṃ śāṭhyamiśraṃ ca sauhṛdam|pitṛmātṛsuhṛd‍bhrātṛ dampatīnāṃ ca kalkanam|| 4 ||
+1.14.5,निमित्तान्यत्यरिष्टानि काले तु अनुगते नृणाम् ।लोभादि अधर्मप्रकृतिं दृष्ट्वोवाचानुजं नृपः ॥ ५ ॥,nimittānyatyariṣṭāni kāle tu anugate nṛṇām|lobhādi adharmaprakṛtiṃ dṛṣṭvovācānujaṃ nṛpaḥ|| 5 ||
+1.14.6,युधिष्ठिर उवाच ।सम्प्रेषितो द्वारकायां जिष्णुर्बन्धु दिदृक्षया ।ज्ञातुं च पुण्यश्लोकस्य कृष्णस्य च विचेष्टितम् ॥ ६ ॥,yudhiṣṭhira uvāca|sampreṣito dvārakāyāṃ jiṣṇurbandhu didṛkṣayā|jñātuṃ ca puṇyaślokasya kṛṣṇasya ca viceṣṭitam|| 6 ||
+1.14.7,गताः सप्ताधुना मासा भीमसेन तवानुजः ।नायाति कस्य वा हेतोः नाहं वेदेदमञ्जसा ॥ ७ ॥,gatāḥ saptādhunā māsā bhīmasena tavānujaḥ|nāyāti kasya vā hetoḥ nāhaṃ vededamañjasā|| 7 ||
+1.14.8,अपि देवर्षिणाऽदिष्टः स कालोऽयमुपस्थितः ।यदाऽत्मनोऽङ्गमाक्रीडं भगवान् उत्सिसृक्षति ॥ ८ ॥,api devarṣiṇā'diṣṭaḥ sa kālo'yamupasthitaḥ|yadā'tmano'ṅgamākrīḍaṃ bhagavān utsisṛkṣati|| 8 ||
+1.14.9,यस्मान्नः सम्पदो राज्यं दाराः प्राणाः कुलं प्रजाः ।आसन् सपत्‍नविजयो लोकाश्च यदनुग्रहात् ॥ ९ ॥,yasmānnaḥ sampado rājyaṃ dārāḥ prāṇāḥ kulaṃ prajāḥ|āsan sapat‍navijayo lokāśca yadanugrahāt|| 9 ||
+1.14.10,पश्योत्पातान् नरव्याघ्र दिव्यान् भौमान् सदैहिकान् ।दारुणान्शंसतोऽदूराद् भयं नो बुद्धिमोहनम् ॥ १० ॥,paśyotpātān naravyāghra divyān bhaumān sadaihikān|dāruṇānśaṃsato'dūrād bhayaṃ no buddhimohanam|| 10 ||
+1.14.11,ऊर्वक्षिबाहवो मह्यं स्फुरन्त्यङ्ग पुनः पुनः ।वेपथुश्चापि हृदये आरात् दास्यन्ति विप्रियम् ॥ ११ ॥,ūrvakṣibāhavo mahyaṃ sphurantyaṅga punaḥ punaḥ|vepathuścāpi hṛdaye ārāt dāsyanti vipriyam|| 11 ||
+1.14.12,शिवैषोद्यन्तं आदित्यं अभिरौति अनलानना ।मामङ्ग सारमेयोऽयं अभिरेभत्यभीरुवत् ॥ १२ ॥,śivaiṣodyantaṃ ādityaṃ abhirauti analānanā|māmaṅga sārameyo'yaṃ abhirebhatyabhīruvat|| 12 ||
+1.14.13,शस्ताः कुर्वन्ति मां सव्यं दक्षिणं पशवोऽपरे ।वाहांश्च पुरुषव्याघ्र लक्षये रुदतो मम ॥ १३ ॥,śastāḥ kurvanti māṃ savyaṃ dakṣiṇaṃ paśavo'pare|vāhāṃśca puruṣavyāghra lakṣaye rudato mama|| 13 ||
+1.14.14,मृत्युदूतः कपोतोऽयं उलूकः कम्पयन् मनः ।प्रत्युलूकश्च कुह्वानैः अनिद्रौ शून्यमिच्छतः ॥ १४ ॥,mṛtyudūtaḥ kapoto'yaṃ ulūkaḥ kampayan manaḥ|pratyulūkaśca kuhvānaiḥ anidrau śūnyamicchataḥ|| 14 ||
+1.14.15,धूम्रा दिशः परिधयः कम्पते भूः सहाद्रिभिः ।निर्घातश्च महांस्तात साकं च स्तनयित्‍नुभिः ॥ १५ ॥,dhūmrā diśaḥ paridhayaḥ kampate bhūḥ sahādribhiḥ|nirghātaśca mahāṃstāta sākaṃ ca stanayit‍nubhiḥ|| 15 ||
+1.14.16,वायुर्व��ति खरस्पर्शो रजसा विसृजंस्तमः ।असृग् वर्षन्ति जलदा बीभत्सं इव सर्वतः ॥ १६ ॥,vāyurvāti kharasparśo rajasā visṛjaṃstamaḥ|asṛg varṣanti jaladā bībhatsaṃ iva sarvataḥ|| 16 ||
+1.14.17,सूर्यं हतप्रभं पश्य ग्रहमर्दं मिथो दिवि ।ससङ्कुलैर्भूतगणैः ज्वलिते इव रोदसी ॥ १७ ॥,sūryaṃ hataprabhaṃ paśya grahamardaṃ mitho divi|sasaṅkulairbhūtagaṇaiḥ jvalite iva rodasī|| 17 ||
+1.14.18,नद्यो नदाश्च क्षुभिताः सरांसि च मनांसि च ।न ज्वलत्यग्निराज्येन कालोऽयं किं विधास्यति ॥ १८ ॥,nadyo nadāśca kṣubhitāḥ sarāṃsi ca manāṃsi ca|na jvalatyagnirājyena kālo'yaṃ kiṃ vidhāsyati|| 18 ||
+1.14.19,न पिबन्ति स्तनं वत्सा न दुह्यन्ति च मातरः ।रुदन्त्यश्रुमुखा गावो न हृष्यन्ति ऋषभा व्रजे ॥ १९ ॥,na pibanti stanaṃ vatsā na duhyanti ca mātaraḥ|rudantyaśrumukhā gāvo na hṛṣyanti ṛṣabhā vraje|| 19 ||
+1.14.20,दैवतानि रुदन्तीव स्विद्यन्ति ह्युच्चलन्ति च ।इमे जनपदा ग्रामाः पुरोद्यानाकराश्रमाः ।भ्रष्टश्रियो निरानन्दाः किमघं दर्शयन्ति नः ॥ २० ॥,daivatāni rudantīva svidyanti hyuccalanti ca|ime janapadā grāmāḥ purodyānākarāśramāḥ|bhraṣṭaśriyo nirānandāḥ kimaghaṃ darśayanti naḥ|| 20 ||
+1.14.21,मन्य एतैर्महोत्पातैः नूनं भगवतः पदैः ।अनन्यपुरुषश्रीभिः हीना भूर्हतसौभगा ॥ २१ ॥,manya etairmahotpātaiḥ nūnaṃ bhagavataḥ padaiḥ|ananyapuruṣaśrībhiḥ hīnā bhūrhatasaubhagā|| 21 ||
+1.14.22,इति चिन्तयतस्तस्य दृष्टारिष्टेन चेतसा ।राज्ञः प्रत्यागमद् ब्रह्मन् यदुपुर्याः कपिध्वजः ॥ २२ ॥,iti cintayatastasya dṛṣṭāriṣṭena cetasā|rājñaḥ pratyāgamad brahman yadupuryāḥ kapidhvajaḥ|| 22 ||
+1.14.23,तं पादयोः निपतितं अयथापूर्वमातुरम् ।अधोवदनं अब्बिन्दून् सृजन्तं नयनाब्जयोः ॥ २३ ॥,taṃ pādayoḥ nipatitaṃ ayathāpūrvamāturam|adhovadanaṃ abbindūn sṛjantaṃ nayanābjayoḥ|| 23 ||
+1.14.24,विलोक्य उद्विग्नहृदयो विच्छायं अनुजं नृपः ।पृच्छति स्म सुहृत् मध्ये संस्मरन् नारदेरितम् ॥ २४ ॥,vilokya udvignahṛdayo vicchāyaṃ anujaṃ nṛpaḥ|pṛcchati sma suhṛt madhye saṃsmaran nāraderitam|| 24 ||
+1.14.25,युधिष्ठिर उवाच ।कच्चिदानर्तपुर्यां नः स्वजनाः सुखमासते ।मधुभोजदशार्हार्ह सात्वतान्धकवृष्णयः ॥ २५ ॥,yudhiṣṭhira uvāca|kaccidānartapuryāṃ naḥ svajanāḥ sukhamāsate|madhubhojadaśārhārha sātvatāndhakavṛṣṇayaḥ|| 25 ||
+1.14.26,शूरो मातामहः कच्चित् स्वस्त्यास्ते वाथ मारिषः ।मातुलः सानुजः कच्चित् कुशल्यानकदुन्दुभिः ॥ २६ ॥,śūro mātāmahaḥ kaccit svastyāste vātha māriṣaḥ|mātulaḥ sānujaḥ kaccit kuśalyānakadundubhiḥ|| 26 ||
+1.14.27,सप्त स्वसारस्तत्पत्‍न्यो मातुलान्यः सहात्मजाः ।आसते सस्नुषाः क्षेमं देवकीप्रमुखाः स्वयम् ॥ २७ ॥,sapta svasārastatpat‍nyo mātulānyaḥ sahātmajāḥ|āsate sasnuṣāḥ kṣemaṃ devakīpramukhāḥ svayam|| 27 ||
+1.14.28,कच्चित् राजाऽहुको जीवति असत्पुत्रोऽस्य चानुजः ।हृदीकः ससुतोऽक्रूरो जयन्तगदसारणाः ॥ २८ ॥,kaccit rājā'huko jīvati asatputro'sya cānujaḥ|hṛdīkaḥ sasuto'krūro jayantagadasāraṇāḥ|| 28 ||
+1.14.29,आसते कुशलं कच्चित् ये च शत्रुजिदादय��� ।कच्चिदास्ते सुखं रामो भगवान् सात्वतां प्रभुः ॥ २९ ॥,āsate kuśalaṃ kaccit ye ca śatrujidādayaḥ|kaccidāste sukhaṃ rāmo bhagavān sātvatāṃ prabhuḥ|| 29 ||
+1.14.30,प्रद्युम्नः सर्ववृष्णीनां सुखमास्ते महारथः ।गम्भीररयोऽनिरुद्धो वर्धते भगवानुत ॥ ३० ॥,pradyumnaḥ sarvavṛṣṇīnāṃ sukhamāste mahārathaḥ|gambhīrarayo'niruddho vardhate bhagavānuta|| 30 ||
+1.14.31,सुषेणश्चारुदेष्णश्च साम्बो जाम्बवतीसुतः ।अन्ये च कार्ष्णिप्रवराः सपुत्रा ऋषभादयः ॥ ३१ ॥,suṣeṇaścārudeṣṇaśca sāmbo jāmbavatīsutaḥ|anye ca kārṣṇipravarāḥ saputrā ṛṣabhādayaḥ|| 31 ||
+1.14.32,तथैवानुचराः शौरेः श्रुतदेवोद्धवादयः ।सुनन्दनन्दशीर्षण्या ये चान्ये सात्वतर्षभाः ॥ ३२ ॥,tathaivānucarāḥ śaureḥ śrutadevoddhavādayaḥ|sunandanandaśīrṣaṇyā ye cānye sātvatarṣabhāḥ|| 32 ||
+1.14.33,अपि स्वस्त्यासते सर्वे रामकृष्ण भुजाश्रयाः ।अपि स्मरन्ति कुशलं अस्माकं बद्धसौहृदाः ॥ ३३ ॥,api svastyāsate sarve rāmakṛṣṇa bhujāśrayāḥ|api smaranti kuśalaṃ asmākaṃ baddhasauhṛdāḥ|| 33 ||
+1.14.34,भगवानपि गोविन्दो ब्रह्मण्यो भक्तवत्सलः ।कच्चित्पुरे सुधर्मायां सुखमास्ते सुहृद्वृतः ॥ ३४ ॥,bhagavānapi govindo brahmaṇyo bhaktavatsalaḥ|kaccitpure sudharmāyāṃ sukhamāste suhṛdvṛtaḥ|| 34 ||
+1.14.35,मङ्गलाय च लोकानां क्षेमाय च भवाय च ।आस्ते यदुकुलाम्भोधौ आद्योऽनन्तसखः पुमान् ॥ ३५ ॥,maṅgalāya ca lokānāṃ kṣemāya ca bhavāya ca|āste yadukulāmbhodhau ādyo'nantasakhaḥ pumān|| 35 ||
+1.14.36,यद्‍बाहुदण्डगुप्तायां स्वपुर्यां यदवोऽर्चिताः ।क्रीडन्ति परमानन्दं महापौरुषिका इव ॥ ३६ ॥,yad‍bāhudaṇḍaguptāyāṃ svapuryāṃ yadavo'rcitāḥ|krīḍanti paramānandaṃ mahāpauruṣikā iva|| 36 ||
+1.14.37,यत् पादशुश्रूषणमुख्य कर्मणा ।सत्यादयो द्व्यष्टसहस्रयोषितः ।निर्जित्य सङ्ख्ये त्रिदशांस्तदाशिषो ।हरन्ति वज्रायुधवल्लभोचिताः ॥ ३७ ॥,yat pādaśuśrūṣaṇamukhya karmaṇā|satyādayo dvyaṣṭasahasrayoṣitaḥ|nirjitya saṅkhye tridaśāṃstadāśiṣo|haranti vajrāyudhavallabhocitāḥ|| 37 ||
+1.14.38,यद्‍बाहुदण्डाभ्युदयानुजीविनो ।यदुप्रवीरा ह्यकुतोभया मुहुः ।अधिक्रमन्त्यङ्घ्रिभिराहृतां बलात् ।सभां सुधर्मां सुरसत्तमोचिताम् ॥ ३८ ॥,yad‍bāhudaṇḍābhyudayānujīvino|yadupravīrā hyakutobhayā muhuḥ|adhikramantyaṅghribhirāhṛtāṃ balāt|sabhāṃ sudharmāṃ surasattamocitām|| 38 ||
+1.14.39,कच्चित्तेऽनामयं तात भ्रष्टतेजा विभासि मे ।अलब्धमानोऽवज्ञातः किं वा तात चिरोषितः ॥ ३९ ॥,kaccitte'nāmayaṃ tāta bhraṣṭatejā vibhāsi me|alabdhamāno'vajñātaḥ kiṃ vā tāta ciroṣitaḥ|| 39 ||
+1.14.40,कच्चित् नाभिहतोऽभावैः शब्दादिभिरमङ्गलैः ।न दत्तमुक्तमर्थिभ्य आशया यत्प्रतिश्रुतम् ॥ ४० ॥,kaccit nābhihato'bhāvaiḥ śabdādibhiramaṅgalaiḥ|na dattamuktamarthibhya āśayā yatpratiśrutam|| 40 ||
+1.14.41,कच्चित्त्वं ब्राह्मणं बालं गां वृद्धं रोगिणं स्त्रियम् ।शरणोपसृतं सत्त्वं नात्याक्षीः शरणप्रदः ॥ ४१ ॥,kaccittvaṃ brāhmaṇaṃ bālaṃ gāṃ vṛddhaṃ rogiṇaṃ striyam|śaraṇopasṛtaṃ sattvaṃ nātyākṣīḥ śaraṇapradaḥ|| 41 ||
+1.14.42,कच्चित्त्वं नागमोऽगम्यां गम्यां वासत्कृतां स्त्रियम् ।पराजितो वाथ भवान् नोत्तमैर्नासमैः पथि ॥ ४२ ॥,kaccittvaṃ nāgamo'gamyāṃ gamyāṃ vāsatkṛtāṃ striyam|parājito vātha bhavān nottamairnāsamaiḥ pathi|| 42 ||
+1.14.43,अपि स्वित्पर्यभुङ्क्थास्त्वं सम्भोज्यान् वृद्धबालकान् ।जुगुप्सितं कर्म किञ्चित् कृतवान्न यदक्षमम् ॥ ४३ ॥,api svitparyabhuṅkthāstvaṃ sambhojyān vṛddhabālakān|jugupsitaṃ karma kiñcit kṛtavānna yadakṣamam|| 43 ||
+1.14.44,कच्चित्प्रेष्ठतमेनाथ हृदयेनात्मबन्धुना ।शून्योऽस्मि रहितो नित्यं मन्यसे तेऽन्यथा न रुक् ॥ ४४ ॥,kaccitpreṣṭhatamenātha hṛdayenātmabandhunā|śūnyo'smi rahito nityaṃ manyase te'nyathā na ruk|| 44 ||
+1.14.14,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।प्रथमस्कन्धे युधिष्टिरवितर्को नाम चतुर्दशोऽध्यायः ॥ १४ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|prathamaskandhe yudhiṣṭiravitarko nāma caturdaśo'dhyāyaḥ|| 14 ||
+1.15.1,सूत उवाच ।एवं कृष्णसखः कृष्णो भ्रात्र राज्ञाऽविकल्पितः ।नानाशंकास्पदं रूपं कृष्णविश्लेषकर्षितः ॥ १ ॥,sūta uvāca|evaṃ kṛṣṇasakhaḥ kṛṣṇo bhrātra rājñā'vikalpitaḥ|nānāśaṃkāspadaṃ rūpaṃ kṛṣṇaviśleṣakarṣitaḥ|| 1 ||
+1.15.2,शोकेन शुष्यद्वदनहृत्सरोजो हतप्रभः ।विभुं तमेवानुध्यायन्नाशक्रोत्प्रतिभाषितूम ॥ २ ॥,śokena śuṣyadvadanahṛtsarojo hataprabhaḥ|vibhuṃ tamevānudhyāyannāśakrotpratibhāṣitūma|| 2 ||
+1.15.3,कृच्छ्रेण संस्तभ्य शुचः पाणिनाऽमृज्य नेत्रयोः ।परोक्षेण समुन्नद्धप्रणयौत्कण्ठ्यकातरः ॥ ३ ॥,kṛcchreṇa saṃstabhya śucaḥ pāṇinā'mṛjya netrayoḥ|parokṣeṇa samunnaddhapraṇayautkaṇṭhyakātaraḥ|| 3 ||
+1.15.4,सख्य मैत्रीं सौहृदं च सारथ्यादिषु संस्मरन ।नृपमग्रजमित्याह बाष्पगद्गदया गिरा ॥ ४ ॥,sakhya maitrīṃ sauhṛdaṃ ca sārathyādiṣu saṃsmarana|nṛpamagrajamityāha bāṣpagadgadayā girā|| 4 ||
+1.15.5,अर्जुन उवाच ।वञ्चितोऽहं महाराज हरिणा बन्धुरुपिणा ।येन मेऽपहृतं तेजो देवविस्मापनं महत ॥ ५ ॥,arjuna uvāca|vañcito'haṃ mahārāja hariṇā bandhurupiṇā|yena me'pahṛtaṃ tejo devavismāpanaṃ mahata|| 5 ||
+1.15.6,यस्य क्षणवियोगेन लोको ह्यप्रियदर्शनः ।उक्थेन रहितो ह्येष मृतकः प्रोच्यते यथा ॥ ६ ॥,yasya kṣaṇaviyogena loko hyapriyadarśanaḥ|ukthena rahito hyeṣa mṛtakaḥ procyate yathā|| 6 ||
+1.15.7,यत्संश्रयाद् द्रुपदगेहमुपागतानां राज्ञा स्वयंवरमुखे स्मरदुर्मदानाम् ।तेजो हृतं खलु मयाभिहतश्च मत्स्यः सज्जीकृतेन धनुष्याधिगता च कृष्णा ॥ ७ ॥,yatsaṃśrayād drupadagehamupāgatānāṃ rājñā svayaṃvaramukhe smaradurmadānām|tejo hṛtaṃ khalu mayābhihataśca matsyaḥ sajjīkṛtena dhanuṣyādhigatā ca kṛṣṇā|| 7 ||
+1.15.8,यत्संनिधावहमु खाण्डवमग्नयेऽदामिन्द्रं च सामरगणं तरसा विजित्य ।लब्धा सभा मयकृताद्भुतशिल्पमाया दिग्भ्योऽहरन्नृपतयो बलिमध्वरे ते ॥ ८ ॥,yatsaṃnidhāvahamu khāṇḍavamagnaye'dāmindraṃ ca sāmaragaṇaṃ tarasā vijitya|labdhā sabhā mayakṛtādbhutaśilpamāyā digbhyo'harannṛpatayo balimadhvare te|| 8 ||
+1.15.9,यत्तेजसा नृ��शिरोऽङ्घ्रिमहन्मखार्थे आर्योऽनुजस्तव गजायुतसत्ववीर्यः ।तेनाहृताः प्रमथनाथमखाय भूपा यन्मोचितास्तदनयन् बलिमध्वरे ते ॥ ९ ॥,yattejasā nṛpaśiro'ṅghrimahanmakhārthe āryo'nujastava gajāyutasatvavīryaḥ|tenāhṛtāḥ pramathanāthamakhāya bhūpā yanmocitāstadanayan balimadhvare te|| 9 ||
+1.15.10,पत्‍न्यास्तवधिमखक्लृप्तमहाभिषेकश्‍लाघिष्ठन्चारुकाबरं कितवैः सभायाम ।स्पृष्टं विकीर्य पदयोः पतिताश्रुमुख्या यस्तत्स्त्रियोऽकृत हतेशविमुक्तकेशाः ॥ १० ॥,pat‍nyāstavadhimakhaklṛptamahābhiṣekaś‍lāghiṣṭhancārukābaraṃ kitavaiḥ sabhāyāma|spṛṣṭaṃ vikīrya padayoḥ patitāśrumukhyā yastatstriyo'kṛta hateśavimuktakeśāḥ|| 10 ||
+1.15.11,यो नो जुगोप वनमेत्य दुरन्तकृच्छ्राद दुर्वाससोऽरिविहतादयुताग्रभुग यः ।शाकान्नशिशःटमुपयुज्य यतास्त्रिलोकीं तृप्ताममंस्त सलिले विनिमंग्नसंघः ॥ ११ ॥,yo no jugopa vanametya durantakṛcchrāda durvāsaso'rivihatādayutāgrabhuga yaḥ|śākānnaśiśaḥṭamupayujya yatāstrilokīṃ tṛptāmamaṃsta salile vinimaṃgnasaṃghaḥ|| 11 ||
+1.15.12,यत्तेजसाथ भगवान युधि शुलपाणि र्विस्मापितः सगिरिजोऽस्त्रमदान्निजं मे ।अन्येऽपि चाहममुनैव कलेवरेण प्राप्तो महेन्द्रभवने महदासनार्धम ॥ १२ ॥,yattejasātha bhagavāna yudhi śulapāṇi rvismāpitaḥ sagirijo'stramadānnijaṃ me|anye'pi cāhamamunaiva kalevareṇa prāpto mahendrabhavane mahadāsanārdhama|| 12 ||
+1.15.13,तत्रैव मे विहरतो भुजदण्डयुग्मं गाण्डीवलक्षणमरातिवधाय देवाः ।सेन्द्रा श्रिता यदनुभावितमाजमीढ तेनाहमद्य मुषितः पुरुषेण भूम्र ॥ १३ ॥,tatraiva me viharato bhujadaṇḍayugmaṃ gāṇḍīvalakṣaṇamarātivadhāya devāḥ|sendrā śritā yadanubhāvitamājamīḍha tenāhamadya muṣitaḥ puruṣeṇa bhūmra|| 13 ||
+1.15.14,यद्वान्धवः कुरुबलाब्धिमनन्तपार मेको रथेन ततरेऽहमतार्यसत्त्वम ।प्रत्याहृतं बहु धनं च मयो परेषां तेजास्पदं मणीमयं च हृतं शिरोभ्यः ॥ १४ ॥,yadvāndhavaḥ kurubalābdhimanantapāra meko rathena tatare'hamatāryasattvama|pratyāhṛtaṃ bahu dhanaṃ ca mayo pareṣāṃ tejāspadaṃ maṇīmayaṃ ca hṛtaṃ śirobhyaḥ|| 14 ||
+1.15.15,यो भीष्मकर्णगुरुशल्यमूष्वदभ्र रजन्यवर्यरथमण्डलमन्डितासु ।अग्रेचरो मम विभो रथयूथपाना मायुर्मनांसि च दृशा सह ओज आर्च्छत ॥ १५ ॥,yo bhīṣmakarṇaguruśalyamūṣvadabhra rajanyavaryarathamaṇḍalamanḍitāsu|agrecaro mama vibho rathayūthapānā māyurmanāṃsi ca dṛśā saha oja ārcchata|| 15 ||
+1.15.16,यद्दोष्षु मा प्राणीहितं गुरुभिष्मकर्ण नप्तृत्रिगर्तशलसैन्धवबाह्निकाद्येः ।अस्त्राण्यमोघमाहिमानि निरुपिताने नो पस्पृशुर्नृहरिदासमिवासुराणि ॥ १६ ॥,yaddoṣṣu mā prāṇīhitaṃ gurubhiṣmakarṇa naptṛtrigartaśalasaindhavabāhnikādyeḥ|astrāṇyamoghamāhimāni nirupitāne no paspṛśurnṛharidāsamivāsurāṇi|| 16 ||
+1.15.17,सौत्ये वृतः कुमतिनाऽत्मदं ईश्वरो मे यत्पादपद्ममभवाय भजन्ति भव्याः ।मां श्रान्तवाहमरयो रथिनो भुविष्ठं न प्राहरन यदनुभावनिरस्तचिस्ताः । \ ॥ १७ ॥,sautye vṛtaḥ kumatinā'tmadaṃ īśvaro me yatpādapadmamabhavāya bhajanti bhavyāḥ|māṃ śrāntavāhamarayo rathino bhuviṣṭhaṃ na prāharana yadanubhāvanirastacistāḥ| \ || 17 ||
+1.15.18,नर्माण्युदाररुचिरस्मितशोभितानि हे पार्थ हेऽर्जुन सखे कुरुनन्दनेति ।संजल्पितानि नरदेव हृदिस्पृशानि स्मर्तूर्लुठन्ति हृदयं मम माधवस्य ॥ १८ ॥,narmāṇyudārarucirasmitaśobhitāni he pārtha he'rjuna sakhe kurunandaneti|saṃjalpitāni naradeva hṛdispṛśāni smartūrluṭhanti hṛdayaṃ mama mādhavasya|| 18 ||
+1.15.19,शय्यासनाटनविकथनभोजनादि ष्वैक्याद्वयस्य ऋतवानिति विप्रलब्धः ।सख्युः सखेव पितृवत्तनयस्य सर्वं सेहे महान्महितया कुमतेरघं मे ॥ १९ ॥,śayyāsanāṭanavikathanabhojanādi ṣvaikyādvayasya ṛtavāniti vipralabdhaḥ|sakhyuḥ sakheva pitṛvattanayasya sarvaṃ sehe mahānmahitayā kumateraghaṃ me|| 19 ||
+1.15.20,सोऽहं नृपेन्द्र रहितः पुरुषोत्तमेन सख्या प्रियेण सुहृदा हृदयने शुन्य ।अध्वन्युरुक्रमपरिग्रहमंग रक्षन गोपैरसाद्भिबलेव विनिर्जितोऽस्मि ॥ २० ॥,so'haṃ nṛpendra rahitaḥ puruṣottamena sakhyā priyeṇa suhṛdā hṛdayane śunya|adhvanyurukramaparigrahamaṃga rakṣana gopairasādbhibaleva vinirjito'smi|| 20 ||
+1.15.21,तद्वै धनुस्त इषवः स रथो हयास्ते सोऽहं रथी नॄपतयो यत आनमन्ति ।सर्व क्षणेन तदभुदसदीशरिक्तं भस्मन हुतं कुहकाराद्भमोवोत्पमुष्याम ॥ २१ ॥,tadvai dhanusta iṣavaḥ sa ratho hayāste so'haṃ rathī nṝpatayo yata ānamanti|sarva kṣaṇena tadabhudasadīśariktaṃ bhasmana hutaṃ kuhakārādbhamovotpamuṣyāma|| 21 ||
+1.15.22,राजंस्त्वयाभिषुष्टांना सुहृदां न सुहृत्पुरेः ।विप्रशपविमुढांना निघ्नतां मुष्टिभिर्मिथः ॥ २२ ॥,rājaṃstvayābhiṣuṣṭāṃnā suhṛdāṃ na suhṛtpureḥ|vipraśapavimuḍhāṃnā nighnatāṃ muṣṭibhirmithaḥ|| 22 ||
+1.15.23,वारुणीं मदिरां पीत्वा मदोन्मथितचेतसाम ।अजानतामिव्यान्योन्य चतूः पंचावशेषिताः ॥ २३ ॥,vāruṇīṃ madirāṃ pītvā madonmathitacetasāma|ajānatāmivyānyonya catūḥ paṃcāvaśeṣitāḥ|| 23 ||
+1.15.24,प्रायेणैतद भगवत ईश्वरस्य विचेष्टितम ।मिथो निघ्नन्ति भूतानि भावयन्ति च यन्मिथः ॥ २४ ॥,prāyeṇaitada bhagavata īśvarasya viceṣṭitama|mitho nighnanti bhūtāni bhāvayanti ca yanmithaḥ|| 24 ||
+1.15.25,जलौकसां जले यद्वन्महान्तोऽदन्त्यणीयसः ।दुर्बलान्बालिनो राजन्महान्तो बलिनो मिथः ॥ २५ ॥,jalaukasāṃ jale yadvanmahānto'dantyaṇīyasaḥ|durbalānbālino rājanmahānto balino mithaḥ|| 25 ||
+1.15.26,एवं बलिष्ठैर्यदुभिर्महद्भिरितरान विभुः ।यदुन यदुभिरन्योन्यं भुभारान संजहार ह ॥ २६ ॥,evaṃ baliṣṭhairyadubhirmahadbhiritarāna vibhuḥ|yaduna yadubhiranyonyaṃ bhubhārāna saṃjahāra ha|| 26 ||
+1.15.27,देशकालार्थयुक्तानि हृत्तापोपशमानि च ।हरन्ति स्मरताश्चित्तं गोविन्दाभिहितानि मे ॥ २७ ॥,deśakālārthayuktāni hṛttāpopaśamāni ca|haranti smaratāścittaṃ govindābhihitāni me|| 27 ||
+1.15.28,सूत उवाच ।एवं चिन्तयतो जिष्णोः कृष्णपादसरोरुहम ।सौहार्देनातिगाढेन शान्ताऽसीद्विमला मतिः ॥ २८ ॥,sūta uvāca|evaṃ cintayato jiṣṇoḥ kṛṣṇapādasaroruhama|sauhārdenātigāḍhena śāntā'sīdvimalā matiḥ|| 28 ||
+1.15.29,वासुदेवांगघ्यनुध्यानपरिबृंहितरंहसा ।भक्त्या निर्मथिताशेषकषायाधि��णोऽर्जुनः ॥ २९ ॥,vāsudevāṃgaghyanudhyānaparibṛṃhitaraṃhasā|bhaktyā nirmathitāśeṣakaṣāyādhiṣaṇo'rjunaḥ|| 29 ||
+1.15.30,गीतं भगवता ज्ञान यत तत संग्राममुर्धनि ।कालकर्मतमोरुद्धं पुनरध्यगमद विभुः ॥ ३० ॥,gītaṃ bhagavatā jñāna yata tata saṃgrāmamurdhani|kālakarmatamoruddhaṃ punaradhyagamada vibhuḥ|| 30 ||
+1.15.31,विशोको ब्रह्मासम्पत्या संछिन्नद्वैतसंशयः ।लीनप्रकृतिनैर्गुण्यादलिंगत्वादसम्भवः ॥ ३१ ॥,viśoko brahmāsampatyā saṃchinnadvaitasaṃśayaḥ|līnaprakṛtinairguṇyādaliṃgatvādasambhavaḥ|| 31 ||
+1.15.32,निशम्य भगवन्मार्ग संस्थां यदुकुलस्य च ।स्वःपथाय मतिं चक्रे निभॄतात्मा युधिष्ठिरः ॥ ३२ ॥,niśamya bhagavanmārga saṃsthāṃ yadukulasya ca|svaḥpathāya matiṃ cakre nibhṝtātmā yudhiṣṭhiraḥ|| 32 ||
+1.15.33,पृथाप्यनुश्रुत्य धनत्र्ज्ययोदितं नाश यदुनां भगवद्गतिं च ताम ।एकान्तभक्त्या भगवत्यधोक्षजे निवेशितात्मोपराम संसृतेः ॥ ३३ ॥,pṛthāpyanuśrutya dhanatrjyayoditaṃ nāśa yadunāṃ bhagavadgatiṃ ca tāma|ekāntabhaktyā bhagavatyadhokṣaje niveśitātmoparāma saṃsṛteḥ|| 33 ||
+1.15.34,ययाहरदृ भुवो भारं तां तनुं विजहावजः ।कण्टकं कण्टकेनेव द्वयं चापीशितूः समम ॥ ३४ ॥,yayāharadṛ bhuvo bhāraṃ tāṃ tanuṃ vijahāvajaḥ|kaṇṭakaṃ kaṇṭakeneva dvayaṃ cāpīśitūḥ samama|| 34 ||
+1.15.35,यथा मत्स्यादिरुपाणि धत्ते जाह्याद यथा नटः ।भूभरः क्षपितो येन जहौ तच्च कलेवरम ॥ ३५ ॥,yathā matsyādirupāṇi dhatte jāhyāda yathā naṭaḥ|bhūbharaḥ kṣapito yena jahau tacca kalevarama|| 35 ||
+1.15.36,यदा मुकुन्दो भगवानिमां महीं जहौ स्ततन्वा श्रवणीयसत्कथः ।तदाहरेवाप्रतिबुद्धचेतसा मधर्महेतूः कलिरन्ववर्तत ॥ ३६ ॥,yadā mukundo bhagavānimāṃ mahīṃ jahau statanvā śravaṇīyasatkathaḥ|tadāharevāpratibuddhacetasā madharmahetūḥ kaliranvavartata|| 36 ||
+1.15.37,युधिष्ठिरस्तत्पर्सर्पणं बुधः पुरे च राष्ट्रे च गृहे तथाऽत्मनि ।विभग्य लोभानृतजिह्नाहिंसना द्यधर्मचक्रं गमनाय पर्यधात ॥ ३७ ॥,yudhiṣṭhirastatparsarpaṇaṃ budhaḥ pure ca rāṣṭre ca gṛhe tathā'tmani|vibhagya lobhānṛtajihnāhiṃsanā dyadharmacakraṃ gamanāya paryadhāta|| 37 ||
+1.15.38,स्वराट पौत्रं विनयिनमात्मनः सुसमं गुणैः ।तोयनीव्याः पतिं भूमेरभ्यषिचंद गजाहृये ॥ ३८ ॥,svarāṭa pautraṃ vinayinamātmanaḥ susamaṃ guṇaiḥ|toyanīvyāḥ patiṃ bhūmerabhyaṣicaṃda gajāhṛye|| 38 ||
+1.15.39,मथूरायां तथा वज्रं शुरसेनपतिं ततः ।प्राजापत्यां निरुप्योष्टिमग्नीनपिबदीश्वरः ॥ ३९ ॥,mathūrāyāṃ tathā vajraṃ śurasenapatiṃ tataḥ|prājāpatyāṃ nirupyoṣṭimagnīnapibadīśvaraḥ|| 39 ||
+1.15.40,विसृज्य तत्र तत सर्व दुकुनलवलयादिकम ।निर्ममो निरहंकारः संछिन्नाशेषबन्धनः ॥ ४० ॥,visṛjya tatra tata sarva dukunalavalayādikama|nirmamo nirahaṃkāraḥ saṃchinnāśeṣabandhanaḥ|| 40 ||
+1.15.41,वाचं जुहाव मनसि तत्प्राण इतरे च तम ।मृत्यावपानं सोत्सर्गं तं पंचत्वे ह्याजोहवीत ॥ ४१ ॥,vācaṃ juhāva manasi tatprāṇa itare ca tama|mṛtyāvapānaṃ sotsargaṃ taṃ paṃcatve hyājohavīta|| 41 ||
+1.15.42,त्रेत्वे हुत्वाथ पंचत्वं तच्चेकत्वेऽजुहोन्मुनिः ।सर्वमात्मन्यजुहवीद ब्रह्��ण्यात्मानमव्यये ॥ ४२ ॥,tretve hutvātha paṃcatvaṃ taccekatve'juhonmuniḥ|sarvamātmanyajuhavīda brahmaṇyātmānamavyaye|| 42 ||
+1.15.43,चीरवासा निराहारो बद्धवड मुक्तमूर्धजः ।दर्शयन्नात्मनो रुपं जडोन्मत्तपिशाचवत ॥ ४३ ॥,cīravāsā nirāhāro baddhavaḍa muktamūrdhajaḥ|darśayannātmano rupaṃ jaḍonmattapiśācavata|| 43 ||
+1.15.44,अनपेक्षमाणो निरगादश्रृण्वन्बधिरो यथा ।उदीचीं प्रविवेशांशं गतपुर्वा महात्मभिः ।हृदि ब्रह्मा परं ध्यायान्नवर्तेत यतो गतः ॥ ४४ ॥,anapekṣamāṇo niragādaśrṛṇvanbadhiro yathā|udīcīṃ praviveśāṃśaṃ gatapurvā mahātmabhiḥ|hṛdi brahmā paraṃ dhyāyānnavarteta yato gataḥ|| 44 ||
+1.15.45,सर्व तमनु निर्जग्मुर्भ्रातरः कृतनिश्चयाः ।कलिनाधर्ममित्रेण दृष्टा स्पृष्टाः प्रजा भुवि ॥ ४५ ॥,sarva tamanu nirjagmurbhrātaraḥ kṛtaniścayāḥ|kalinādharmamitreṇa dṛṣṭā spṛṣṭāḥ prajā bhuvi|| 45 ||
+1.15.46,ते साधुकृतसर्वार्था ज्ञात्वऽत्यन्तिकमातमनः ।मनसा धारयामासुर्वैकुठचरणाम्बुजम ॥ ४६ ॥,te sādhukṛtasarvārthā jñātva'tyantikamātamanaḥ|manasā dhārayāmāsurvaikuṭhacaraṇāmbujama|| 46 ||
+1.15.47,तद्धनोद्रिक्यया भक्त्या विशुद्धधिषणाः परे ।तस्मिन नारायणपदे एकान्तमतयो गतिम ॥ ४७ ॥,taddhanodrikyayā bhaktyā viśuddhadhiṣaṇāḥ pare|tasmina nārāyaṇapade ekāntamatayo gatima|| 47 ||
+1.15.48,अवापुर्दुरवापां ते असद्भिर्विषयात्मभिः ।विहुतकल्मषास्थाने विरजेनात्मनैव हि ॥ ४८ ॥,avāpurduravāpāṃ te asadbhirviṣayātmabhiḥ|vihutakalmaṣāsthāne virajenātmanaiva hi|| 48 ||
+1.15.49,विदुरोऽपि परित्यज्य प्रभासे देहमात्मवान ।कृष्णावेशेन तच्चित्तः पितृभिः स्वक्षयं ययौ ॥ ४९ ॥,viduro'pi parityajya prabhāse dehamātmavāna|kṛṣṇāveśena taccittaḥ pitṛbhiḥ svakṣayaṃ yayau|| 49 ||
+1.15.50,द्रौपदी च तदाऽज्ञाय पतीनामनपेक्षताम ।वासुदेवे भगवति ह्योकान्तमतिराप तम ॥ ५० ॥,draupadī ca tadā'jñāya patīnāmanapekṣatāma|vāsudeve bhagavati hyokāntamatirāpa tama|| 50 ||
+1.15.51,यः श्रद्धयैतद भगवत्प्रियाणां पाण्डोः सुतानामिती सम्प्रयाणम ।श्रुणोत्यलं स्वत्ययनं पवित्रं लब्ध्या हरौ भक्तिमुपैति सिद्धिम ॥ ५१ ॥,yaḥ śraddhayaitada bhagavatpriyāṇāṃ pāṇḍoḥ sutānāmitī samprayāṇama|śruṇotyalaṃ svatyayanaṃ pavitraṃ labdhyā harau bhaktimupaiti siddhima|| 51 ||
+1.15.15,इति श्रीमद्भगवते महापुराणे पारमहंस्या संहितायं प्रथमस्कन्धे पाण्डवस्वर्गाहणं नाम पंचदशोऽध्यायः ॥ १५ ॥,iti śrīmadbhagavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyā saṃhitāyaṃ prathamaskandhe pāṇḍavasvargāhaṇaṃ nāma paṃcadaśo'dhyāyaḥ|| 15 ||
+1.16.1,सूत उवाच ।ततः परीक्षिद्द्विजवर्यशिक्षया महीं महाभागवतः शशास ह ।यथा हि सूत्यामभिजातकोविदाः समादिशन् विप्र महद्गुणस्तथा ॥ ००१ ॥,sūta uvāca|tataḥ parīkṣiddvijavaryaśikṣayā mahīṃ mahābhāgavataḥ śaśāsa ha|yathā hi sūtyāmabhijātakovidāḥ samādiśan vipra mahadguṇastathā|| 001 ||
+1.16.2,स उत्तरस्य तनयामुपयेम इरावतीम् ।जनमेजयादींश्चतुरस्तस्यामुत्पादयत्सुतान् ॥ ००२ ॥,sa uttarasya tanayāmupayema irāvatīm|janamejayādīṃścaturastasyāmutpādayatsutān|| 002 ||
+1.16.3,आजहाराश्वमेधांस्त्��ीन् गङ्गायां भूरिदक्षिणान् ।शारद्वतं गुरुं कृत्वा देवा यत्राक्षिगोचराः ॥ ००३ ॥,ājahārāśvamedhāṃstrīn gaṅgāyāṃ bhūridakṣiṇān|śāradvataṃ guruṃ kṛtvā devā yatrākṣigocarāḥ|| 003 ||
+1.16.4,निजग्राहौजसा वीरः कलिं दिग्विजये क्वचित् ।नृपलिङ्गधरं शूद्रं घ्नन्तं गोमिथुनं पदा ॥ ००४ ॥,nijagrāhaujasā vīraḥ kaliṃ digvijaye kvacit|nṛpaliṅgadharaṃ śūdraṃ ghnantaṃ gomithunaṃ padā|| 004 ||
+1.16.5,शौनक उवाच ।कस्य हेतोर्निजग्राह कलिं दिग्विजये नृपः ।नृदेवचिह्नधृक्शूद्र कोऽसौ गां यः पदाहनत् ।तत्कथ्यतां महाभाग यदि कृष्णकथाश्रयम् ॥ ००५ ॥,śaunaka uvāca|kasya hetornijagrāha kaliṃ digvijaye nṛpaḥ|nṛdevacihnadhṛkśūdra ko'sau gāṃ yaḥ padāhanat|tatkathyatāṃ mahābhāga yadi kṛṣṇakathāśrayam|| 005 ||
+1.16.6,अथवास्य पदाम्भोज मकरन्दलिहां सताम् ।किमन्यैरसदालापैरायुषो यदसद्व्ययः ॥ ००६ ॥,athavāsya padāmbhoja makarandalihāṃ satām|kimanyairasadālāpairāyuṣo yadasadvyayaḥ|| 006 ||
+1.16.7,क्षुद्रायुषां नृणामङ्ग मर्त्यानामृतमिच्छताम् ।इहोपहूतो भगवान्मृत्युः शामित्रकर्मणि ॥ ००७ ॥,kṣudrāyuṣāṃ nṛṇāmaṅga martyānāmṛtamicchatām|ihopahūto bhagavānmṛtyuḥ śāmitrakarmaṇi|| 007 ||
+1.16.8,न कश्चिन्म्रियते तावद्यावदास्त इहान्तकः ।एतदर्थं हि भगवानाहूतः परमर्षिभिः ।अहो नृलोके पीयेत हरिलीलामृतं वचः ॥ ००८ ॥,na kaścinmriyate tāvadyāvadāsta ihāntakaḥ|etadarthaṃ hi bhagavānāhūtaḥ paramarṣibhiḥ|aho nṛloke pīyeta harilīlāmṛtaṃ vacaḥ|| 008 ||
+1.16.9,मन्दस्य मन्दप्रज्ञस्य वयो मन्दायुषश्च वै ।निद्रया ह्रियते नक्तं दिवा च व्यर्थकर्मभिः ॥ ००९ ॥,mandasya mandaprajñasya vayo mandāyuṣaśca vai|nidrayā hriyate naktaṃ divā ca vyarthakarmabhiḥ|| 009 ||
+1.16.10,सूत उवाच ।यदा परीक्षित्कुरुजाङ्गलेऽवसत्कलिं प्रविष्टं निजचक्रवर्तिते ।निशम्य वार्तामनतिप्रियां ततः शरासनं संयुगशौण्डिराददे ॥ ०१० ॥,sūta uvāca|yadā parīkṣitkurujāṅgale'vasatkaliṃ praviṣṭaṃ nijacakravartite|niśamya vārtāmanatipriyāṃ tataḥ śarāsanaṃ saṃyugaśauṇḍirādade|| 010 ||
+1.16.11,स्वलङ्कृतं श्यामतुरङ्गयोजितं रथं मृगेन्द्रध्वजमाश्रितः पुरात् ।वृतो रथाश्वद्विपपत्तियुक्तया स्वसेनया दिग्विजयाय निर्गतः ॥ ०११ ॥,svalaṅkṛtaṃ śyāmaturaṅgayojitaṃ rathaṃ mṛgendradhvajamāśritaḥ purāt|vṛto rathāśvadvipapattiyuktayā svasenayā digvijayāya nirgataḥ|| 011 ||
+1.16.12,भद्राश्वं केतुमालं च भारतं चोत्तरान् कुरून् ।किम्पुरुषादीनि वर्षाणि विजित्य जगृहे बलिम् ॥ ०१२ ॥,bhadrāśvaṃ ketumālaṃ ca bhārataṃ cottarān kurūn|kimpuruṣādīni varṣāṇi vijitya jagṛhe balim|| 012 ||
+1.16.13,नगरांश्च वनांश्चैव नदीश्च विमलोदकाः ।पुरुषान् देवकल्पांश्च नारीश्च प्रियदर्शनाः ॥ ०१३ ॥,nagarāṃśca vanāṃścaiva nadīśca vimalodakāḥ|puruṣān devakalpāṃśca nārīśca priyadarśanāḥ|| 013 ||
+1.16.14,अदृष्टपूर्वान् सुभगान् स ददर्श धनञ्जयः ।सदनानि च शुभ्राणि नारीश्चाप्सरसां निभाः ॥ ०१४ ॥,adṛṣṭapūrvān subhagān sa dadarśa dhanañjayaḥ|sadanāni ca śubhrāṇi nārīścāpsarasāṃ nibhāḥ|| 014 ||
+1.16.15,तत्र तत्रोपशृण्वानः स्वपूर्वेषां महात्मनाम् ।प्रगीयमाणं च यशः कृष्णमाहात्म्यसूचकम् ॥ ०१५ ॥,tatra tatropaśṛṇvānaḥ svapūrveṣāṃ mahātmanām|pragīyamāṇaṃ ca yaśaḥ kṛṣṇamāhātmyasūcakam|| 015 ||
+1.16.16,आत्मानं च परित्रातमश्वत्थाम्नोऽस्त्रतेजसः ।स्नेहं च वृष्णिपार्थानां तेषां भक्तिं च केशवे ॥ ०१६ ॥,ātmānaṃ ca paritrātamaśvatthāmno'stratejasaḥ|snehaṃ ca vṛṣṇipārthānāṃ teṣāṃ bhaktiṃ ca keśave|| 016 ||
+1.16.17,तेभ्यः परमसन्तुष्टः प्रीत्युज्जृम्भितलोचनः ।महाधनानि वासांसि ददौ हारान्महामनाः ॥ ०१७ ॥,tebhyaḥ paramasantuṣṭaḥ prītyujjṛmbhitalocanaḥ|mahādhanāni vāsāṃsi dadau hārānmahāmanāḥ|| 017 ||
+1.16.18,सारथ्यपारषदसेवनसख्यदौत्य वीरासनानुगमनस्तवनप्रणामान् ।स्निग्धेषु पाण्डुषु जगत्प्रणतिं च विष्णोर् भक्तिं करोति नृपतिश्चरणारविन्दे ॥ ०१८ ॥,sārathyapāraṣadasevanasakhyadautya vīrāsanānugamanastavanapraṇāmān|snigdheṣu pāṇḍuṣu jagatpraṇatiṃ ca viṣṇor bhaktiṃ karoti nṛpatiścaraṇāravinde|| 018 ||
+1.16.19,तस्यैवं वर्तमानस्य पूर्वेषां वृत्तिमन्वहम् ।नातिदूरे किलाश्चर्यं यदासीत्तन्निबोध मे ॥ ०१९ ॥,tasyaivaṃ vartamānasya pūrveṣāṃ vṛttimanvaham|nātidūre kilāścaryaṃ yadāsīttannibodha me|| 019 ||
+1.16.20,धर्मः पदैकेन चरन् विच्छायामुपलभ्य गाम् ।पृच्छति स्माश्रुवदनां विवत्सामिव मातरम् ॥ ०२० ॥,dharmaḥ padaikena caran vicchāyāmupalabhya gām|pṛcchati smāśruvadanāṃ vivatsāmiva mātaram|| 020 ||
+1.16.21,धर्म उवाच ।कच्चिद्भद्रेऽनामयमात्मनस्ते विच्छायासि म्लायतेषन्मुखेन ।आलक्षये भवतीमन्तराधिं दूरे बन्धुं शोचसि कञ्चनाम्ब ॥ ०२१ ॥,dharma uvāca|kaccidbhadre'nāmayamātmanaste vicchāyāsi mlāyateṣanmukhena|ālakṣaye bhavatīmantarādhiṃ dūre bandhuṃ śocasi kañcanāmba|| 021 ||
+1.16.22,पादैर्न्यूनं शोचसि मैकपादमात्मानं वा वृषलैर्भोक्ष्यमाणम् ।आहो सुरादीन् हृतयज्ञभागान् प्रजा उत स्विन्मघवत्यवर्षति ॥ ०२२ ॥,pādairnyūnaṃ śocasi maikapādamātmānaṃ vā vṛṣalairbhokṣyamāṇam|āho surādīn hṛtayajñabhāgān prajā uta svinmaghavatyavarṣati|| 022 ||
+1.16.23,अरक्ष्यमाणाः स्त्रिय उर्वि बालान् शोचस्यथो पुरुषादैरिवार्तान् ।वाचं देवीं ब्रह्मकुले कुकर्मण्यब्रह्मण्ये राजकुले कुलाग्र्यान् ॥ ०२३ ॥,arakṣyamāṇāḥ striya urvi bālān śocasyatho puruṣādairivārtān|vācaṃ devīṃ brahmakule kukarmaṇyabrahmaṇye rājakule kulāgryān|| 023 ||
+1.16.24,किं क्षत्रबन्धून् कलिनोपसृष्टान् राष्ट्राणि वा तैरवरोपितानि ।इतस्ततो वाशनपानवासः स्नानव्यवायोन्मुखजीवलोकम् ॥ ०२४ ॥,kiṃ kṣatrabandhūn kalinopasṛṣṭān rāṣṭrāṇi vā tairavaropitāni|itastato vāśanapānavāsaḥ snānavyavāyonmukhajīvalokam|| 024 ||
+1.16.25,यद्वाम्ब ते भूरिभरावतार कृतावतारस्य हरेर्धरित्रि ।अन्तर्हितस्य स्मरती विसृष्टा कर्माणि निर्वाणविलम्बितानि ॥ ०२५ ॥,yadvāmba te bhūribharāvatāra kṛtāvatārasya harerdharitri|antarhitasya smaratī visṛṣṭā karmāṇi nirvāṇavilambitāni|| 025 ||
+1.16.26,इदं ममाचक्ष्व तवाधिमूलं वसुन्धरे य���न विकर्शितासि ।कालेन वा ते बलिनां बलीयसा सुरार्चितं किं हृतमम्ब सौभगम् ॥ ०२६ ॥,idaṃ mamācakṣva tavādhimūlaṃ vasundhare yena vikarśitāsi|kālena vā te balināṃ balīyasā surārcitaṃ kiṃ hṛtamamba saubhagam|| 026 ||
+1.16.27,धरण्युवाच ।भवान् हि वेद तत्सर्वं यन्मां धर्मानुपृच्छसि ।चतुर्भिर्वर्तसे येन पादैर्लोकसुखावहैः ॥ ०२७ ॥,dharaṇyuvāca|bhavān hi veda tatsarvaṃ yanmāṃ dharmānupṛcchasi|caturbhirvartase yena pādairlokasukhāvahaiḥ|| 027 ||
+1.16.28,सत्यं शौचं दया क्षान्तिस्त्यागः सन्तोष आर्जवम् ।शमो दमस्तपः साम्यं तितिक्षोपरतिः श्रुतम् ॥ ०२८ ॥,satyaṃ śaucaṃ dayā kṣāntistyāgaḥ santoṣa ārjavam|śamo damastapaḥ sāmyaṃ titikṣoparatiḥ śrutam|| 028 ||
+1.16.29,ज्ञानं विरक्तिरैश्वर्यं शौर्यं तेजो बलं स्मृतिः ।स्वातन्त्र्यं कौशलं कान्तिर्धैर्यं मार्दवमेव च ॥ ०२९ ॥,jñānaṃ viraktiraiśvaryaṃ śauryaṃ tejo balaṃ smṛtiḥ|svātantryaṃ kauśalaṃ kāntirdhairyaṃ mārdavameva ca|| 029 ||
+1.16.30,प्रागल्भ्यं प्रश्रयः शीलं सह ओजो बलं भगः ।गाम्भीर्यं स्थैर्यमास्तिक्यं कीर्तिर्मानोऽनहङ्कृतिः ॥ ०३० ॥,prāgalbhyaṃ praśrayaḥ śīlaṃ saha ojo balaṃ bhagaḥ|gāmbhīryaṃ sthairyamāstikyaṃ kīrtirmāno'nahaṅkṛtiḥ|| 030 ||
+1.16.31,एते चान्ये च भगवन्नित्या यत्र महागुणाः ।प्रार्थ्या महत्त्वमिच्छद्भिर्न वियन्ति स्म कर्हिचित् ॥ ०३१ ॥,ete cānye ca bhagavannityā yatra mahāguṇāḥ|prārthyā mahattvamicchadbhirna viyanti sma karhicit|| 031 ||
+1.16.32,तेनाहं गुणपात्रेण श्रीनिवासेन साम्प्रतम् ।शोचामि रहितं लोकं पाप्मना कलिनेक्षितम् ॥ ०३२ ॥,tenāhaṃ guṇapātreṇa śrīnivāsena sāmpratam|śocāmi rahitaṃ lokaṃ pāpmanā kalinekṣitam|| 032 ||
+1.16.33,आत्मानं चानुशोचामि भवन्तं चामरोत्तमम् ।देवान् पितॄनृषीन् साधून् सर्वान् वर्णांस्तथाश्रमान् ॥ ०३३ ॥,ātmānaṃ cānuśocāmi bhavantaṃ cāmarottamam|devān pitṝnṛṣīn sādhūn sarvān varṇāṃstathāśramān|| 033 ||
+1.16.34,ब्रह्मादयो बहुतिथं यदपाङ्गमोक्ष कामास्तपः समचरन् भगवत्प्रपन्नाः ।सा श्रीः स्ववासमरविन्दवनं विहाय यत्पादसौभगमलं भजतेऽनुरक्ता ॥ ०३४ ॥,brahmādayo bahutithaṃ yadapāṅgamokṣa kāmāstapaḥ samacaran bhagavatprapannāḥ|sā śrīḥ svavāsamaravindavanaṃ vihāya yatpādasaubhagamalaṃ bhajate'nuraktā|| 034 ||
+1.16.35,तस्याहमब्जकुलिशाङ्कुशकेतुकेतैः श्रीमत्पदैर्भगवतः समलङ्कृताङ्गी ।त्रीनत्यरोच उपलभ्य ततो विभूतिं लोकान् स मां व्यसृजदुत्स्मयतीं तदन्ते ॥ ०३५ ॥,tasyāhamabjakuliśāṅkuśaketuketaiḥ śrīmatpadairbhagavataḥ samalaṅkṛtāṅgī|trīnatyaroca upalabhya tato vibhūtiṃ lokān sa māṃ vyasṛjadutsmayatīṃ tadante|| 035 ||
+1.16.36,यो वै ममातिभरमासुरवंशराज्ञाम् अक्षौहिणीशतमपानुददात्मतन्त्रः ।त्वां दुःस्थमूनपदमात्मनि पौरुषेण सम्पादयन् यदुषु रम्यमबिभ्रदङ्गम् ॥ ०३६ ॥,yo vai mamātibharamāsuravaṃśarājñām akṣauhiṇīśatamapānudadātmatantraḥ|tvāṃ duḥsthamūnapadamātmani pauruṣeṇa sampādayan yaduṣu ramyamabibhradaṅgam|| 036 ||
+1.16.37,का वा सहेत विरहं पुरुषोत्तमस्य प्रेमावलोकरुचिरस्मितवल्गुजल्पैः ।स्थैर्यं समानमहरन्मधुमानिनीनां रोमोत्सवो मम यदङ्घ्रिविटङ्कितायाः ॥ ०३७ ॥,kā vā saheta virahaṃ puruṣottamasya premāvalokarucirasmitavalgujalpaiḥ|sthairyaṃ samānamaharanmadhumāninīnāṃ romotsavo mama yadaṅghriviṭaṅkitāyāḥ|| 037 ||
+1.16.38,तयोरेवं कथयतोः पृथिवीधर्मयोस्तदा ।परीक्षिन्नाम राजर्षिः प्राप्तः प्राचीं सरस्वतीम् ॥ ०३८ ॥,tayorevaṃ kathayatoḥ pṛthivīdharmayostadā|parīkṣinnāma rājarṣiḥ prāptaḥ prācīṃ sarasvatīm|| 038 ||
+1.17.1,सूत उवाच ।तत्र गोमिथुनं राजा हन्यमानमनाथवत् ।दण्डहस्तं च वृषलं ददृशे नृपलाञ्छनम् ॥ १ ॥,sūta uvāca|tatra gomithunaṃ rājā hanyamānamanāthavat|daṇḍahastaṃ ca vṛṣalaṃ dadṛśe nṛpalāñchanam|| 1 ||
+1.17.2,वृषं मृणालधवलं मेहन्तमिव बिभ्यतम् ।वेपमानं पदैकेन सीदन्तं शूद्रताडितम् ॥ २ ॥,vṛṣaṃ mṛṇāladhavalaṃ mehantamiva bibhyatam|vepamānaṃ padaikena sīdantaṃ śūdratāḍitam|| 2 ||
+1.17.3,गां च घर्मदुघां दीनां भृशं शूद्रपदाहताम् ।विवत्सामाश्रुवदनां क्षामां यवसमिच्छतीम् ॥ ३ ॥,gāṃ ca gharmadughāṃ dīnāṃ bhṛśaṃ śūdrapadāhatām|vivatsāmāśruvadanāṃ kṣāmāṃ yavasamicchatīm|| 3 ||
+1.17.4,पप्रच्छ रथमारूढः कार्तस्वरपरिच्छदम् ।मेघगम्भीरया वाचा समारोपितकार्मुकः ॥ ४ ॥,papraccha rathamārūḍhaḥ kārtasvaraparicchadam|meghagambhīrayā vācā samāropitakārmukaḥ|| 4 ||
+1.17.5,कस्त्वं मच्छरणे लोके बलाद्धंस्यबलान् बली ।नरदेवोऽसि वेषेण नटवत्कर्मणाद्विजः ॥ ५ ॥,kastvaṃ maccharaṇe loke balāddhaṃsyabalān balī|naradevo'si veṣeṇa naṭavatkarmaṇādvijaḥ|| 5 ||
+1.17.6,यस्त्वं कृष्णे गते दूरं सहगाण्डीवधन्वना ।शोच्योऽस्यशोच्यान् रहसि प्रहरन् वधमर्हसि ॥ ६ ॥,yastvaṃ kṛṣṇe gate dūraṃ sahagāṇḍīvadhanvanā|śocyo'syaśocyān rahasi praharan vadhamarhasi|| 6 ||
+1.17.7,त्वं वा मृणालधवलः पादैर्न्यूनः पदा चरन् ।वृषरूपेण किं कश्चिद्देवो नः परिखेदयन् ॥ ७ ॥,tvaṃ vā mṛṇāladhavalaḥ pādairnyūnaḥ padā caran|vṛṣarūpeṇa kiṃ kaściddevo naḥ parikhedayan|| 7 ||
+1.17.8,न जातु कौरवेन्द्राणां दोर्दण्डपरिरम्भिते ।भूतलेऽनुपतन्त्यस्मिन् विना ते प्राणिनां शुचः ॥ ८ ॥,na jātu kauravendrāṇāṃ dordaṇḍaparirambhite|bhūtale'nupatantyasmin vinā te prāṇināṃ śucaḥ|| 8 ||
+1.17.9,मा सौरभेयात्र शुचो व्येतु ते वृषलाद्भयम् ।मा रोदीरम्ब भद्रं ते खलानां मयि शास्तरि ॥ ९ ॥,mā saurabheyātra śuco vyetu te vṛṣalādbhayam|mā rodīramba bhadraṃ te khalānāṃ mayi śāstari|| 9 ||
+1.17.10,यस्य राष्ट्रे प्रजाः सर्वास्त्रस्यन्ते साध्व्यसाधुभिः ।तस्य मत्तस्य नश्यन्ति कीर्तिरायुर्भगो गतिः ॥ १० ॥,yasya rāṣṭre prajāḥ sarvāstrasyante sādhvyasādhubhiḥ|tasya mattasya naśyanti kīrtirāyurbhago gatiḥ|| 10 ||
+1.17.11,एष राज्ञां परो धर्मो ह्यार्तानामार्तिनिग्रहः ।अत एनं वधिष्यामि भूतद्रुहमसत्तमम् ॥ ११ ॥,eṣa rājñāṃ paro dharmo hyārtānāmārtinigrahaḥ|ata enaṃ vadhiṣyāmi bhūtadruhamasattamam|| 11 ||
+1.17.12,कोऽवृश्चत्तव पादांस्त्रीन् सौरभेय चतुष्पद ।मा भूवंस्त्वादृशा राष्ट्रे राज्ञां कृष्णानुवर्तिनाम् ॥ १२ ॥,ko'vṛścattava pādāṃstrīn saurabheya catuṣpada|mā bhūvaṃstvādṛśā rāṣṭre rājñāṃ kṛṣṇānuvartinām|| 12 ||
+1.17.13,आख्याहि वृष भद्रं वः साधूनामकृतागसाम् ।आत्मवैरूप्यकर्तारं पार्थानां कीर्तिदूषणम् ॥ १३ ॥,ākhyāhi vṛṣa bhadraṃ vaḥ sādhūnāmakṛtāgasām|ātmavairūpyakartāraṃ pārthānāṃ kīrtidūṣaṇam|| 13 ||
+1.17.14,जनेऽनागस्यघं युञ्जन् सर्वतोऽस्य च मद्भयम् ।साधूनां भद्रमेव स्यादसाधुदमने कृते ॥ १४ ॥,jane'nāgasyaghaṃ yuñjan sarvato'sya ca madbhayam|sādhūnāṃ bhadrameva syādasādhudamane kṛte|| 14 ||
+1.17.15,अनागःस्विह भूतेषु य आगस्कृन्निरङ्कुशः ।आहर्तास्मि भुजं साक्षादमर्त्यस्यापि साङ्गदम् ॥ १५ ॥,anāgaḥsviha bhūteṣu ya āgaskṛnniraṅkuśaḥ|āhartāsmi bhujaṃ sākṣādamartyasyāpi sāṅgadam|| 15 ||
+1.17.16,राज्ञो हि परमो धर्मः स्वधर्मस्थानुपालनम् ।शासतोऽन्यान् यथाशास्त्रमनापद्युत्पथानिह ॥ १६ ॥,rājño hi paramo dharmaḥ svadharmasthānupālanam|śāsato'nyān yathāśāstramanāpadyutpathāniha|| 16 ||
+1.17.17,धर्म उवाच ।एतद्वः पाण्डवेयानां युक्तमार्ताभयं वचः ।येषां गुणगणैः कृष्णो दौत्यादौ भगवान् कृतः ॥ १७ ॥,dharma uvāca|etadvaḥ pāṇḍaveyānāṃ yuktamārtābhayaṃ vacaḥ|yeṣāṃ guṇagaṇaiḥ kṛṣṇo dautyādau bhagavān kṛtaḥ|| 17 ||
+1.17.18,न वयं क्लेशबीजानि यतः स्युः पुरुषर्षभ ।पुरुषं तं विजानीमो वाक्यभेदविमोहिताः ॥ १८ ॥,na vayaṃ kleśabījāni yataḥ syuḥ puruṣarṣabha|puruṣaṃ taṃ vijānīmo vākyabhedavimohitāḥ|| 18 ||
+1.17.19,केचिद्विकल्पवसना आहुरात्मानमात्मनः ।दैवमन्येऽपरे कर्म स्वभावमपरे प्रभुम् ॥ १९ ॥,kecidvikalpavasanā āhurātmānamātmanaḥ|daivamanye'pare karma svabhāvamapare prabhum|| 19 ||
+1.17.20,अप्रतर्क्यादनिर्देश्यादिति केष्वपि निश्चयः ।अत्रानुरूपं राजर्षे विमृश स्वमनीषया ॥ २० ॥,apratarkyādanirdeśyāditi keṣvapi niścayaḥ|atrānurūpaṃ rājarṣe vimṛśa svamanīṣayā|| 20 ||
+1.17.21,सूत उवाच ।एवं धर्मे प्रवदति स सम्राड्द्विजसत्तमाः ।समाहितेन मनसा विखेदः पर्यचष्ट तम् ॥ २१ ॥,sūta uvāca|evaṃ dharme pravadati sa samrāḍdvijasattamāḥ|samāhitena manasā vikhedaḥ paryacaṣṭa tam|| 21 ||
+1.17.22,राजोवाच ।धर्मं ब्रवीषि धर्मज्ञ धर्मोऽसि वृषरूपधृक् ।यदधर्मकृतः स्थानं सूचकस्यापि तद्भवेत् ॥ २२ ॥,rājovāca|dharmaṃ bravīṣi dharmajña dharmo'si vṛṣarūpadhṛk|yadadharmakṛtaḥ sthānaṃ sūcakasyāpi tadbhavet|| 22 ||
+1.17.23,अथवा देवमायाया नूनं गतिरगोचरा ।चेतसो वचसश्चापि भूतानामिति निश्चयः ॥ २३ ॥,athavā devamāyāyā nūnaṃ gatiragocarā|cetaso vacasaścāpi bhūtānāmiti niścayaḥ|| 23 ||
+1.17.24,तपः शौचं दया सत्यमिति पादाः कृते कृताः ।अधर्मांशैस्त्रयो भग्नाः स्मयसङ्गमदैस्तव ॥ २४ ॥,tapaḥ śaucaṃ dayā satyamiti pādāḥ kṛte kṛtāḥ|adharmāṃśaistrayo bhagnāḥ smayasaṅgamadaistava|| 24 ||
+1.17.25,इदानीं धर्म पादस्ते सत्यं निर्वर्तयेद्यतः ।तं जिघृक्षत्यधर्मोऽयमनृतेनैधितः कलिः ॥ २५ ॥,idānīṃ dharma pādaste satyaṃ nirvartayedyataḥ|taṃ jighṛkṣatyadharmo'yamanṛtenaidhitaḥ kaliḥ|| 25 ||
+1.17.26,इयं च भूमिर्भगवता न्यासितोरुभरा सती ।श्रीमद्भिस्तत्पदन्यासैः स���्वतः कृतकौतुका ॥ २६ ॥,iyaṃ ca bhūmirbhagavatā nyāsitorubharā satī|śrīmadbhistatpadanyāsaiḥ sarvataḥ kṛtakautukā|| 26 ||
+1.17.27,शोचत्यश्रुकला साध्वी दुर्भगेवोज्झिता सती ।अब्रह्मण्या नृपव्याजाः शूद्रा भोक्ष्यन्ति मामिति ॥ २७ ॥,śocatyaśrukalā sādhvī durbhagevojjhitā satī|abrahmaṇyā nṛpavyājāḥ śūdrā bhokṣyanti māmiti|| 27 ||
+1.17.28,इति धर्मं महीं चैव सान्त्वयित्वा महारथः ।निशातमाददे खड्गं कलयेऽधर्महेतवे ॥ २८ ॥,iti dharmaṃ mahīṃ caiva sāntvayitvā mahārathaḥ|niśātamādade khaḍgaṃ kalaye'dharmahetave|| 28 ||
+1.17.29,तं जिघांसुमभिप्रेत्य विहाय नृपलाञ्छनम् ।तत्पादमूलं शिरसा समगाद्भयविह्वलः ॥ २९ ॥,taṃ jighāṃsumabhipretya vihāya nṛpalāñchanam|tatpādamūlaṃ śirasā samagādbhayavihvalaḥ|| 29 ||
+1.17.30,पतितं पादयोर्वीरः कृपया दीनवत्सलः ।शरण्यो नावधीच्छ्लोक्य आह चेदं हसन्निव ॥ ३० ॥,patitaṃ pādayorvīraḥ kṛpayā dīnavatsalaḥ|śaraṇyo nāvadhīcchlokya āha cedaṃ hasanniva|| 30 ||
+1.17.31,राजोवाच ।न ते गुडाकेशयशोधराणां बद्धाञ्जलेर्वै भयमस्ति किञ्चित् ।न वर्तितव्यं भवता कथञ्चन क्षेत्रे मदीये त्वमधर्मबन्धुः ॥ ३१ ॥,rājovāca|na te guḍākeśayaśodharāṇāṃ baddhāñjalervai bhayamasti kiñcit|na vartitavyaṃ bhavatā kathañcana kṣetre madīye tvamadharmabandhuḥ|| 31 ||
+1.17.32,त्वां वर्तमानं नरदेवदेहेष्वनुप्रवृत्तोऽयमधर्मपूगः ।लोभोऽनृतं चौर्यमनार्यमंहो ज्येष्ठा च माया कलहश्च दम्भः ॥ ३२ ॥,tvāṃ vartamānaṃ naradevadeheṣvanupravṛtto'yamadharmapūgaḥ|lobho'nṛtaṃ cauryamanāryamaṃho jyeṣṭhā ca māyā kalahaśca dambhaḥ|| 32 ||
+1.17.33,न वर्तितव्यं तदधर्मबन्धो धर्मेण सत्येन च वर्तितव्ये ।ब्रह्मावर्ते यत्र यजन्ति यज्ञैर्यज्ञेश्वरं यज्ञवितानविज्ञाः ॥ ३३ ॥,na vartitavyaṃ tadadharmabandho dharmeṇa satyena ca vartitavye|brahmāvarte yatra yajanti yajñairyajñeśvaraṃ yajñavitānavijñāḥ|| 33 ||
+1.17.34,यस्मिन् हरिर्भगवानिज्यमान इज्यात्ममूर्तिर्यजतां शं तनोति ।कामानमोघान् स्थिरजङ्गमानामन्तर्बहिर्वायुरिवैष आत्मा ॥ ३४ ॥,yasmin harirbhagavānijyamāna ijyātmamūrtiryajatāṃ śaṃ tanoti|kāmānamoghān sthirajaṅgamānāmantarbahirvāyurivaiṣa ātmā|| 34 ||
+1.17.35,सूत उवाच ।परीक्षितैवमादिष्टः स कलिर्जातवेपथुः ।तमुद्यतासिमाहेदं दण्डपाणिमिवोद्यतम् ॥ ३५ ॥,sūta uvāca|parīkṣitaivamādiṣṭaḥ sa kalirjātavepathuḥ|tamudyatāsimāhedaṃ daṇḍapāṇimivodyatam|| 35 ||
+1.17.36,कलिरुवाच ।यत्र क्व वाथ वत्स्यामि सार्वभौम तवाज्ञया ।लक्षये तत्र तत्रापि त्वामात्तेषुशरासनम् ॥ ३६ ॥,kaliruvāca|yatra kva vātha vatsyāmi sārvabhauma tavājñayā|lakṣaye tatra tatrāpi tvāmātteṣuśarāsanam|| 36 ||
+1.17.37,तन्मे धर्मभृतां श्रेष्ठ स्थानं निर्देष्टुमर्हसि ।यत्रैव नियतो वत्स्य आतिष्ठंस्तेऽनुशासनम् ॥ ३७ ॥,tanme dharmabhṛtāṃ śreṣṭha sthānaṃ nirdeṣṭumarhasi|yatraiva niyato vatsya ātiṣṭhaṃste'nuśāsanam|| 37 ||
+1.17.38,सूत उवाच ।अभ्यर्थितस्तदा तस्मै स्थानानि कलये ददौ ।द्यूतं पानं स्त्रियः सूना यत्राधर्मश्चतुर्विधः ॥ ३८ ॥,sūta uvāca|abhyarthitastadā tasmai sthānāni kalaye dadau|dyūtaṃ pānaṃ striyaḥ sūnā yatrādharmaścaturvidhaḥ|| 38 ||
+1.17.39,पुनश्च याचमानाय जातरूपमदात्प्रभुः ।ततोऽनृतं मदं कामं रजो वैरं च पञ्चमम् ॥ ३९ ॥,punaśca yācamānāya jātarūpamadātprabhuḥ|tato'nṛtaṃ madaṃ kāmaṃ rajo vairaṃ ca pañcamam|| 39 ||
+1.17.40,अमूनि पञ्च स्थानानि ह्यधर्मप्रभवः कलिः ।औत्तरेयेण दत्तानि न्यवसत्तन्निदेशकृत् ॥ ४० ॥,amūni pañca sthānāni hyadharmaprabhavaḥ kaliḥ|auttareyeṇa dattāni nyavasattannideśakṛt|| 40 ||
+1.17.41,अथैतानि न सेवेत बुभूषुः पुरुषः क्वचित् ।विशेषतो धर्मशीलो राजा लोकपतिर्गुरुः ॥ ४१ ॥,athaitāni na seveta bubhūṣuḥ puruṣaḥ kvacit|viśeṣato dharmaśīlo rājā lokapatirguruḥ|| 41 ||
+1.17.42,वृषस्य नष्टांस्त्रीन् पादान् तपः शौचं दयामिति ।प्रतिसन्दध आश्वास्य महीं च समवर्धयत् ॥ ४२ ॥,vṛṣasya naṣṭāṃstrīn pādān tapaḥ śaucaṃ dayāmiti|pratisandadha āśvāsya mahīṃ ca samavardhayat|| 42 ||
+1.17.43,स एष एतर्ह्यध्यास्त आसनं पार्थिवोचितम् ।पितामहेनोपन्यस्तं राज्ञारण्यं विविक्षता ॥ ४३ ॥,sa eṣa etarhyadhyāsta āsanaṃ pārthivocitam|pitāmahenopanyastaṃ rājñāraṇyaṃ vivikṣatā|| 43 ||
+1.17.44,आस्तेऽधुना स राजर्षिः कौरवेन्द्रश्रियोल्लसन् ।गजाह्वये महाभागश्चक्रवर्ती बृहच्छ्रवाः ॥ ४४ ॥,āste'dhunā sa rājarṣiḥ kauravendraśriyollasan|gajāhvaye mahābhāgaścakravartī bṛhacchravāḥ|| 44 ||
+1.17.45,इत्थम्भूतानुभावोऽयमभिमन्युसुतो नृपः ।यस्य पालयतः क्षौणीं यूयं सत्राय दीक्षिताः ॥ ४५ ॥,itthambhūtānubhāvo'yamabhimanyusuto nṛpaḥ|yasya pālayataḥ kṣauṇīṃ yūyaṃ satrāya dīkṣitāḥ|| 45 ||
+1.17.17,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमंहंस्या संहितायां प्रथमस्कन्धे कलिनिग्रहो नाम सप्तदशोऽध्यायः ॥ १७ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramaṃhaṃsyā saṃhitāyāṃ prathamaskandhe kalinigraho nāma saptadaśo'dhyāyaḥ|| 17 ||
+1.18.1,सूत उवाच ।यो वै द्रौण्यस्त्रविप्लुष्टो न मातुरुदरे मृतः ।अनुग्रहाद् भगवतः कृष्णस्याद्‍भुतकर्मणः ॥ १ ॥,sūta uvāca|yo vai drauṇyastravipluṣṭo na māturudare mṛtaḥ|anugrahād bhagavataḥ kṛṣṇasyād‍bhutakarmaṇaḥ|| 1 ||
+1.18.2,ब्रह्मकोपोत्थिताद् यस्तु तक्षकात् प्राणविप्लवात् ।न सम्मुमोहोरुभयाद् भगवत्यर्पिताशयः ॥ २ ॥,brahmakopotthitād yastu takṣakāt prāṇaviplavāt|na sammumohorubhayād bhagavatyarpitāśayaḥ|| 2 ||
+1.18.3,उत्सृज्य सर्वतः सङ्गं विज्ञाताजितसंस्थितिः ।वैयासकेर्जहौ शिष्यो गङ्गायां स्वं कलेवरम् ॥ ३ ॥,utsṛjya sarvataḥ saṅgaṃ vijñātājitasaṃsthitiḥ|vaiyāsakerjahau śiṣyo gaṅgāyāṃ svaṃ kalevaram|| 3 ||
+1.18.4,नोत्तमश्लोकवार्तानां जुषतां तत्कथामृतम् ।स्यात्सम्भ्रमोऽन्तकालेऽपि स्मरतां तत्पदाम्बुजम् ॥ ४ ॥,nottamaślokavārtānāṃ juṣatāṃ tatkathāmṛtam|syātsambhramo'ntakāle'pi smaratāṃ tatpadāmbujam|| 4 ||
+1.18.5,तावत्कलिर्न प्रभवेत् प्रविष्टोऽपीह सर्वतः ।यावदीशो महानुर्व्यां आभिमन्यव एकराट् ॥ ५ ॥,tāvatkalirna prabhavet praviṣṭo'pīha sarvataḥ|yāvadīśo mahānurvyāṃ ābhimanyava ekarāṭ|| 5 ||
+1.18.6,यस्मिन्नहनि यर्ह्येव भगवान् उत्ससर्ज गाम् ।तदैवेहा��ुवृत्तोऽसौ अधर्मप्रभवः कलिः ॥ ६ ॥,yasminnahani yarhyeva bhagavān utsasarja gām|tadaivehānuvṛtto'sau adharmaprabhavaḥ kaliḥ|| 6 ||
+1.18.7,नानुद्वेष्टि कलिं सम्राट् सारङ्ग इव सारभुक् ।कुशलान्याशु सिद्ध्यन्ति नेतराणि कृतानि यत् ॥ ७ ॥,nānudveṣṭi kaliṃ samrāṭ sāraṅga iva sārabhuk|kuśalānyāśu siddhyanti netarāṇi kṛtāni yat|| 7 ||
+1.18.8,किं नु बालेषु शूरेण कलिना धीरभीरुणा ।अप्रमत्तः प्रमत्तेषु यो वृको नृषु वर्तते ॥ ८ ॥,kiṃ nu bāleṣu śūreṇa kalinā dhīrabhīruṇā|apramattaḥ pramatteṣu yo vṛko nṛṣu vartate|| 8 ||
+1.18.9,उपवर्णितमेतद् वः पुण्यं पारीक्षितं मया ।वासुदेव कथोपेतं आख्यानं यदपृच्छत ॥ ९ ॥,upavarṇitametad vaḥ puṇyaṃ pārīkṣitaṃ mayā|vāsudeva kathopetaṃ ākhyānaṃ yadapṛcchata|| 9 ||
+1.18.10,या याः कथा भगवतः कथनीयोरुकर्मणः ।गुणकर्माश्रयाः पुम्भिः संसेव्यास्ता बुभूषुभिः ॥ १० ॥,yā yāḥ kathā bhagavataḥ kathanīyorukarmaṇaḥ|guṇakarmāśrayāḥ pumbhiḥ saṃsevyāstā bubhūṣubhiḥ|| 10 ||
+1.18.11,ऋषय ऊचुः ।सूत जीव समाः सौम्य शाश्वतीर्विशदं यशः ।यस्त्वं शंससि कृष्णस्य मर्त्यानां अमृतं हि नः ॥ ११ ॥,ṛṣaya ūcuḥ|sūta jīva samāḥ saumya śāśvatīrviśadaṃ yaśaḥ|yastvaṃ śaṃsasi kṛṣṇasya martyānāṃ amṛtaṃ hi naḥ|| 11 ||
+1.18.12,कर्मण्यस्मिन् अनाश्वासे धूमधूम्रात्मनां भवान् ।आपाययति गोविन्द पादपद्मासवं मधु ॥ १२ ॥,karmaṇyasmin anāśvāse dhūmadhūmrātmanāṃ bhavān|āpāyayati govinda pādapadmāsavaṃ madhu|| 12 ||
+1.18.13,तुलयाम लवेनापि न स्वर्गं नापुनर्भवम् ।भगवत् सङ्गिसंगस्य मर्त्यानां किमुताशिषः ॥ १३ ॥,tulayāma lavenāpi na svargaṃ nāpunarbhavam|bhagavat saṅgisaṃgasya martyānāṃ kimutāśiṣaḥ|| 13 ||
+1.18.14,को नाम तृप्येद् रसवित्कथायां ।महत्तमैकान्त परायणस्य ।नान्तं गुणानां अगुणस्य जग्मुः ।योगेश्वरा ये भवपाद्ममुख्याः ॥ १४ ॥,ko nāma tṛpyed rasavitkathāyāṃ|mahattamaikānta parāyaṇasya|nāntaṃ guṇānāṃ aguṇasya jagmuḥ|yogeśvarā ye bhavapādmamukhyāḥ|| 14 ||
+1.18.15,तन्नो भवान् वै भगवत्प्रधानो ।महत्तमैकान्त परायणस्य ।हरेरुदारं चरितं विशुद्धं ।शुश्रूषतां नो वितनोतु विद्वन् ॥ १५ ॥,tanno bhavān vai bhagavatpradhāno|mahattamaikānta parāyaṇasya|harerudāraṃ caritaṃ viśuddhaṃ|śuśrūṣatāṃ no vitanotu vidvan|| 15 ||
+1.18.16,स वै महाभागवतः परीक्षिद् ।येनापवर्गाख्यमदभ्रबुद्धिः ।ज्ञानेन वैयासकिशब्दितेन ।भेजे खगेन्द्रध्वजपादमूलम् ॥ १६ ॥,sa vai mahābhāgavataḥ parīkṣid|yenāpavargākhyamadabhrabuddhiḥ|jñānena vaiyāsakiśabditena|bheje khagendradhvajapādamūlam|| 16 ||
+1.18.17,तन्नः परं पुण्यमसंवृतार्थं ।आख्यानमत्यद्‍भुत योगनिष्ठम् ।आख्याह्यनन्ता चरितोपपन्नं ।पारीक्षितं भागवताभिरामम् ॥ १७ ॥,tannaḥ paraṃ puṇyamasaṃvṛtārthaṃ|ākhyānamatyad‍bhuta yoganiṣṭham|ākhyāhyanantā caritopapannaṃ|pārīkṣitaṃ bhāgavatābhirāmam|| 17 ||
+1.18.18,सूत उवाच ।अहो वयं जन्मभृतोऽद्य हास्म ।वृद्धानुवृत्त्यापि विलोमजाताः ।दौष्कुल्यमाधिं विधुनोति शीघ्रं ।महत्तमानामभिधानयोगः ॥ १८ ॥,sūta uvāca|aho vayaṃ janmabhṛto'dya hāsma|vṛddhānuvṛttyāpi vilomajātāḥ|dauṣkulyamādhiṃ vidhunoti śīghraṃ|mahattamānāmabhidhānayogaḥ|| 18 ||
+1.18.19,कुतः पुनर्गृणतो नाम तस्य ।महत्तमैकान्त परायणस्य ।योऽनन्तशक्तिः भगवाननन्तो ।महद्‍गुणत्वाद् यमनन्तमाहुः ॥ १९ ॥,kutaḥ punargṛṇato nāma tasya|mahattamaikānta parāyaṇasya|yo'nantaśaktiḥ bhagavānananto|mahad‍guṇatvād yamanantamāhuḥ|| 19 ||
+1.18.20,एतावतालं ननु सूचितेन ।गुणैरसाम्यानतिशायनस्य ।हित्वेतरान् प्रार्थयतो विभूतिः ।यस्याङ्घ्रिरेणुं जुषतेऽनभीप्सोः ॥ २० ॥,etāvatālaṃ nanu sūcitena|guṇairasāmyānatiśāyanasya|hitvetarān prārthayato vibhūtiḥ|yasyāṅghrireṇuṃ juṣate'nabhīpsoḥ|| 20 ||
+1.18.21,अथापि यत्पादनखावसृष्टं ।जगद्विरिञ्चोपहृतार्हणाम्भः ।सेशं पुनात्यन्यतमो मुकुन्दात् ।को नाम लोके भगवत्पदार्थः ॥ २१ ॥,athāpi yatpādanakhāvasṛṣṭaṃ|jagadviriñcopahṛtārhaṇāmbhaḥ|seśaṃ punātyanyatamo mukundāt|ko nāma loke bhagavatpadārthaḥ|| 21 ||
+1.18.22,यत्रानुरक्ताः सहसैव धीरा ।व्यपोह्य देहादिषु सङ्गमूढम् ।व्रजन्ति तत्पारमहंस्यमन्त्यं ।यस्मिन्नहिंसोपशमः स्वधर्मः ॥ २२ ॥,yatrānuraktāḥ sahasaiva dhīrā|vyapohya dehādiṣu saṅgamūḍham|vrajanti tatpāramahaṃsyamantyaṃ|yasminnahiṃsopaśamaḥ svadharmaḥ|| 22 ||
+1.18.23,अहं हि पृष्टोऽर्यमणो भवद्भिः ।आचक्ष आत्मावगमोऽत्र यावान् ।नभः पतन्त्यात्मसमं पतत्त्रिणः ।तथा समं विष्णुगतिं विपश्चितः ॥ २३ ॥,ahaṃ hi pṛṣṭo'ryamaṇo bhavadbhiḥ|ācakṣa ātmāvagamo'tra yāvān|nabhaḥ patantyātmasamaṃ patattriṇaḥ|tathā samaṃ viṣṇugatiṃ vipaścitaḥ|| 23 ||
+1.18.24,एकदा धनुरुद्यम्य विचरन्मृगयां वने ।मृगाननुगतः श्रान्तः क्षुधितस्तृषितो भृशम् ॥ २४ ॥,ekadā dhanurudyamya vicaranmṛgayāṃ vane|mṛgānanugataḥ śrāntaḥ kṣudhitastṛṣito bhṛśam|| 24 ||
+1.18.25,जलाशयमचक्षाणः प्रविवेश तमाश्रमम् ।ददर्श मुनिमासीनं शान्तं मीलितलोचनम् ॥ २५ ॥,jalāśayamacakṣāṇaḥ praviveśa tamāśramam|dadarśa munimāsīnaṃ śāntaṃ mīlitalocanam|| 25 ||
+1.18.26,प्रतिरुद्धेन्द्रियप्राण मनोबुद्धिमुपारतम् ।स्थानत्रयात्परं प्राप्तं ब्रह्मभूतमविक्रियम् ॥ २६ ॥,pratiruddhendriyaprāṇa manobuddhimupāratam|sthānatrayātparaṃ prāptaṃ brahmabhūtamavikriyam|| 26 ||
+1.18.27,विप्रकीर्णजटाच्छन्नं रौरवेणाजिनेन च ।विशुष्यत्तालुरुदकं तथाभूतमयाचत ॥ २७ ॥,viprakīrṇajaṭācchannaṃ rauraveṇājinena ca|viśuṣyattālurudakaṃ tathābhūtamayācata|| 27 ||
+1.18.28,अलब्धतृणभूम्यादिः असम्प्राप्तार्घ्यसूनृतः ।अवज्ञातं इवात्मानं मन्यमानश्चुकोप ह ॥ २८ ॥,alabdhatṛṇabhūmyādiḥ asamprāptārghyasūnṛtaḥ|avajñātaṃ ivātmānaṃ manyamānaścukopa ha|| 28 ||
+1.18.29,अभूतपूर्वः सहसा क्षुत्तृड्भ्यामर्दितात्मनः ।ब्राह्मणं प्रत्यभूद्‍ब्रह्मन् मत्सरो मन्युरेव च ॥ २९ ॥,abhūtapūrvaḥ sahasā kṣuttṛḍbhyāmarditātmanaḥ|brāhmaṇaṃ pratyabhūd‍brahman matsaro manyureva ca|| 29 ||
+1.18.30,स तु ब्रह्मऋषेरंसे गतासुमुरगं रुषा ।विनिर्गच्छन् धनुष्कोट्या निधाय पुरमागत् ॥ ३० ॥,sa tu brahmaṛṣeraṃse gatāsumuragaṃ ruṣā|vinirgacchan dhanuṣkoṭyā nidhāya puramāgat|| 30 ||
+1.18.31,एष किं निभृताशेष करणो मीलितेक्षणः ।मृषा समाधिराहोस्वित् किं नु स्यात् क्षत्रबन्धुभिः ॥ ३१ ॥,eṣa kiṃ nibhṛtāśeṣa karaṇo mīlitekṣaṇaḥ|mṛṣā samādhirāhosvit kiṃ nu syāt kṣatrabandhubhiḥ|| 31 ||
+1.18.32,तस्य पुत्रोऽतितेजस्वी विहरन् बालकोऽर्भकैः ।राज्ञाघं प्रापितं तातं श्रुत्वा तत्रेदमब्रवीत् ॥ ३२ ॥,tasya putro'titejasvī viharan bālako'rbhakaiḥ|rājñāghaṃ prāpitaṃ tātaṃ śrutvā tatredamabravīt|| 32 ||
+1.18.33,अहो अधर्मः पालानां पीव्नां बलिभुजामिव ।स्वामिन्यघं यद् दासानां द्वारपानां शुनामिव ॥ ३३ ॥,aho adharmaḥ pālānāṃ pīvnāṃ balibhujāmiva|svāminyaghaṃ yad dāsānāṃ dvārapānāṃ śunāmiva|| 33 ||
+1.18.34,ब्राह्मणैः क्षत्रबन्धुर्हि गृहपालो निरूपितः ।स कथं तद्‍गृहे द्वाःस्थः सभाण्डं भोक्तुमर्हति ॥ ३४ ॥,brāhmaṇaiḥ kṣatrabandhurhi gṛhapālo nirūpitaḥ|sa kathaṃ tad‍gṛhe dvāḥsthaḥ sabhāṇḍaṃ bhoktumarhati|| 34 ||
+1.18.35,कृष्णे गते भगवति शास्तर्युत्पथगामिनाम् ।तद् भिन्नसेतूनद्याहं शास्मि पश्यत मे बलम् ॥ ३५ ॥,kṛṣṇe gate bhagavati śāstaryutpathagāminām|tad bhinnasetūnadyāhaṃ śāsmi paśyata me balam|| 35 ||
+1.18.36,इत्युक्त्वा रोषताम्राक्षो वयस्यान् ऋषिबालकः ।कौशिक्याप उपस्पृश्य वाग्वज्रं विससर्ज ह ॥ ३६ ॥,ityuktvā roṣatāmrākṣo vayasyān ṛṣibālakaḥ|kauśikyāpa upaspṛśya vāgvajraṃ visasarja ha|| 36 ||
+1.18.37,इति लङ्घितमर्यादं तक्षकः सप्तमेऽहनि ।दङ्क्ष्यति स्म कुलाङ्गारं चोदितो मे ततद्रुहम् ॥ ३७ ॥,iti laṅghitamaryādaṃ takṣakaḥ saptame'hani|daṅkṣyati sma kulāṅgāraṃ codito me tatadruham|| 37 ||
+1.18.38,ततोऽभ्येत्याश्रमं बालो गले सर्पकलेवरम् ।पितरं वीक्ष्य दुःखार्तो मुक्तकण्ठो रुरोद ह ॥ ३८ ॥,tato'bhyetyāśramaṃ bālo gale sarpakalevaram|pitaraṃ vīkṣya duḥkhārto muktakaṇṭho ruroda ha|| 38 ||
+1.18.39,स वा आङ्गिरसो ब्रह्मन् श्रुत्वा सुतविलापनम् ।उन्मील्य शनकैर्नेत्रे दृष्ट्वा चांसे मृतोरगम् ॥ ३९ ॥,sa vā āṅgiraso brahman śrutvā sutavilāpanam|unmīlya śanakairnetre dṛṣṭvā cāṃse mṛtoragam|| 39 ||
+1.18.40,विसृज्य तं च पप्रच्छ वत्स कस्माद्धि रोदिषि ।केन वा तेऽपकृतं इत्युक्तः स न्यवेदयत् ॥ ४० ॥,visṛjya taṃ ca papraccha vatsa kasmāddhi rodiṣi|kena vā te'pakṛtaṃ ityuktaḥ sa nyavedayat|| 40 ||
+1.18.41,निशम्य शप्तमतदर्हं नरेन्द्रं ।स ब्राह्मणो नात्मजमभ्यनन्दत् ।अहो बतांहो महदद्य ते कृतं ।अल्पीयसि द्रोह उरुर्दमो धृतः ॥ ४१ ॥,niśamya śaptamatadarhaṃ narendraṃ|sa brāhmaṇo nātmajamabhyanandat|aho batāṃho mahadadya te kṛtaṃ|alpīyasi droha ururdamo dhṛtaḥ|| 41 ||
+1.18.42,न वै नृभिर्नरदेवं पराख्यं ।सम्मातुमर्हस्यविपक्वबुद्धे ।यत्तेजसा दुर्विषहेण गुप्ता ।विन्दन्ति भद्राण्यकुतोभयाः प्रजाः ॥ ४२ ॥,na vai nṛbhirnaradevaṃ parākhyaṃ|sammātumarhasyavipakvabuddhe|yattejasā durviṣaheṇa guptā|vindanti bhadrāṇyakutobhayāḥ prajāḥ|| 42 ||
+1.18.43,अलक्ष्यमाणे नरदेवनाम्नि ।रथाङ्गपाणावयमङ्ग लोकः ।तदा हि चौरप्रचुरो विनङ्क्ष्यति ।अरक्ष्यमाणोऽविव रूथवत् क्षणात् ॥ ४३ ॥,alakṣyamāṇe naradevanāmni|rathāṅgapāṇāvayamaṅga lokaḥ|tadā hi caurapracuro vinaṅkṣyati|arakṣyamāṇo'viva rūthavat kṣaṇāt|| 43 ||
+1.18.44,तदद्य नः पापमुपैत्यनन्वयं ।यन्नष्टनाथस्य वसोर्विलुम्पकात् ।परस्परं घ्नन्ति शपन्ति वृञ्जते ।पशून् स्त्रियोऽर्थाम् पुरुदस्यवो जनाः ॥ ४४ ॥,tadadya naḥ pāpamupaityananvayaṃ|yannaṣṭanāthasya vasorvilumpakāt|parasparaṃ ghnanti śapanti vṛñjate|paśūn striyo'rthām purudasyavo janāḥ|| 44 ||
+1.18.45,तदाऽर्यधर्मः प्रविलीयते नृणां ।वर्णाश्रमाचारयुतस्त्रयीमयः ।ततोऽर्थकामाभिनिवेशितात्मनां ।शुनां कपीनामिव वर्णसङ्करः ॥ ४५ ॥,tadā'ryadharmaḥ pravilīyate nṛṇāṃ|varṇāśramācārayutastrayīmayaḥ|tato'rthakāmābhiniveśitātmanāṃ|śunāṃ kapīnāmiva varṇasaṅkaraḥ|| 45 ||
+1.18.46,धर्मपालो नरपतिः स तु सम्राड् बृहच्छ्रवाः ।साक्षान् महाभागवतो राजर्षिर्हयमेधयाट् ॥ ४६ ॥,dharmapālo narapatiḥ sa tu samrāḍ bṛhacchravāḥ|sākṣān mahābhāgavato rājarṣirhayamedhayāṭ|| 46 ||
+1.18.5,क्षुत्तृट्श्रमयुतो दीनो नैवास्मच्छापमर्हति ॥ ५ ॥,kṣuttṛṭśramayuto dīno naivāsmacchāpamarhati|| 5 ||
+1.18.47,अपापेषु स्वभृत्येषु बालेनापक्वबुद्धिना ।पापं कृतं तद्‍भगवान् सर्वात्मा क्षन्तुमर्हति ॥ ४७ ॥,apāpeṣu svabhṛtyeṣu bālenāpakvabuddhinā|pāpaṃ kṛtaṃ tad‍bhagavān sarvātmā kṣantumarhati|| 47 ||
+1.18.48,तिरस्कृता विप्रलब्धाः शप्ताः क्षिप्ता हता अपि ।नास्य तत्प्रतिकुर्वन्ति तद्‍भक्ताः प्रभवोऽपि हि ॥ ४८ ॥,tiraskṛtā vipralabdhāḥ śaptāḥ kṣiptā hatā api|nāsya tatpratikurvanti tad‍bhaktāḥ prabhavo'pi hi|| 48 ||
+1.18.49,इति पुत्रकृताघेन सोऽनुतप्तो महामुनिः ।स्वयं विप्रकृतो राज्ञा नैवाघं तदचिन्तयत् ॥ ४९ ॥,iti putrakṛtāghena so'nutapto mahāmuniḥ|svayaṃ viprakṛto rājñā naivāghaṃ tadacintayat|| 49 ||
+1.18.50,प्रायशः साधवो लोके परैर्द्वन्द्वेषु योजिताः ।न व्यथन्ति न हृष्यन्ति यत आत्मागुणाश्रयः ॥ ५० ॥,prāyaśaḥ sādhavo loke parairdvandveṣu yojitāḥ|na vyathanti na hṛṣyanti yata ātmāguṇāśrayaḥ|| 50 ||
+1.18.18,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।प्रथमस्कन्धे विप्रशापोपलम्भनं नाम्ना अष्टादशोऽध्यायः ॥ १८ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|prathamaskandhe vipraśāpopalambhanaṃ nāmnā aṣṭādaśo'dhyāyaḥ|| 18 ||
+1.19.1,सूत उवाच ।महीपतिस्त्वथ तत्कर्म गर्ह्यं ।विचिन्तयन् नात्मकृतं सुदुर्मनाः ।अहो मया नीचमनार्यवत्कृतं ।निरागसि ब्रह्मणि गूढतेजसि ॥ १ ॥,sūta uvāca|mahīpatistvatha tatkarma garhyaṃ|vicintayan nātmakṛtaṃ sudurmanāḥ|aho mayā nīcamanāryavatkṛtaṃ|nirāgasi brahmaṇi gūḍhatejasi|| 1 ||
+1.19.2,ध्रुवं ततो मे कृतदेवहेलनाद् ।दुरत्ययं व्यसनं नातिदीर्घात् ।तदस्तु कामं ह्यघनिष्कृताय मे ।यथा न कुर्यां पुनरेवमद्धा ॥ २ ॥,dhruvaṃ tato me kṛtadevahelanād|duratyayaṃ vyasanaṃ nātidīrghāt|tadastu kāmaṃ hyaghaniṣkṛtāya me|yathā na kuryāṃ punarevamaddhā|| 2 ||
+1.19.3,अद्यैव राज्यं बलमृद्धकोशं ।प्रकोपितब्रह्मकुलानलो मे ।दहत्वभद्रस्य पुनर्न मेऽ��ूत् ।पापीयसी धीर्द्विजदेवगोभ्यः ॥ ३ ॥,adyaiva rājyaṃ balamṛddhakośaṃ|prakopitabrahmakulānalo me|dahatvabhadrasya punarna me'bhūt|pāpīyasī dhīrdvijadevagobhyaḥ|| 3 ||
+1.19.4,स चिन्तयन्नित्थमथाशृणोद् यथा ।मुनेः सुतोक्तो निर्ऋतिस्तक्षकाख्यः ।स साधु मेने न चिरेण तक्षका ।नलं प्रसक्तस्य विरक्तिकारणम् ॥ ४ ॥,sa cintayannitthamathāśṛṇod yathā|muneḥ sutokto nirṛtistakṣakākhyaḥ|sa sādhu mene na cireṇa takṣakā|nalaṃ prasaktasya viraktikāraṇam|| 4 ||
+1.19.5,अथो विहायेमममुं च लोकं ।विमर्शितौ हेयतया पुरस्तात् ।कृष्णाङ्घ्रिसेवामधिमन्यमान ।उपाविशत् प्रायममर्त्यनद्याम् ॥ ५ ॥,atho vihāyemamamuṃ ca lokaṃ|vimarśitau heyatayā purastāt|kṛṣṇāṅghrisevāmadhimanyamāna|upāviśat prāyamamartyanadyām|| 5 ||
+1.19.6,या वै लसच्छ्रीतुलसीविमिश्र ।कृष्णाङ्घ्रिरेण्वभ्यधिकाम्बुनेत्री ।पुनाति लोकानुभयत्र सेशान् ।कस्तां न सेवेत मरिष्यमाणः ॥ ६ ॥,yā vai lasacchrītulasīvimiśra|kṛṣṇāṅghrireṇvabhyadhikāmbunetrī|punāti lokānubhayatra seśān|kastāṃ na seveta mariṣyamāṇaḥ|| 6 ||
+1.19.7,इति व्यवच्छिद्य स पाण्डवेयः ।प्रायोपवेशं प्रति विष्णुपद्याम् ।दधौ मुकुन्दाङ्घ्रिमनन्यभावो ।मुनिव्रतो मुक्तसमस्तसङ्गः ॥ ७ ॥,iti vyavacchidya sa pāṇḍaveyaḥ|prāyopaveśaṃ prati viṣṇupadyām|dadhau mukundāṅghrimananyabhāvo|munivrato muktasamastasaṅgaḥ|| 7 ||
+1.19.8,तत्रोपजग्मुर्भुवनं पुनाना ।महानुभावा मुनयः सशिष्याः ।प्रायेण तीर्थाभिगमापदेशैः ।स्वयं हि तीर्थानि पुनन्ति सन्तः ॥ ८ ॥,tatropajagmurbhuvanaṃ punānā|mahānubhāvā munayaḥ saśiṣyāḥ|prāyeṇa tīrthābhigamāpadeśaiḥ|svayaṃ hi tīrthāni punanti santaḥ|| 8 ||
+1.19.9,अत्रिर्वसिष्ठश्च्यवनः शरद्वान् ।अरिष्टनेमिर्भृगुरङ्गिराश्च ।पराशरो गाधिसुतोऽथ राम ।उतथ्य इन्द्रप्रमदेध्मवाहौ ॥ ९ ॥,atrirvasiṣṭhaścyavanaḥ śaradvān|ariṣṭanemirbhṛguraṅgirāśca|parāśaro gādhisuto'tha rāma|utathya indrapramadedhmavāhau|| 9 ||
+1.19.10,मेधातिथिर्देवल आर्ष्टिषेणो ।भारद्वाजो गौतमः पिप्पलादः ।मैत्रेय और्वः कवषः कुम्भयोनिः ।द्वैपायनो भगवान् नारदश्च ॥ १० ॥,medhātithirdevala ārṣṭiṣeṇo|bhāradvājo gautamaḥ pippalādaḥ|maitreya aurvaḥ kavaṣaḥ kumbhayoniḥ|dvaipāyano bhagavān nāradaśca|| 10 ||
+1.19.11,अन्ये च देवर्षिब्रह्मर्षिवर्या ।राजर्षिवर्या अरुणादयश्च ।नानार्षेयप्रवरान् समेतान् ।अभ्यर्च्य राजा शिरसा ववन्दे ॥ ११ ॥,anye ca devarṣibrahmarṣivaryā|rājarṣivaryā aruṇādayaśca|nānārṣeyapravarān sametān|abhyarcya rājā śirasā vavande|| 11 ||
+1.19.12,सुखोपविष्टेष्वथ तेषु भूयः ।कृतप्रणामः स्वचिकीर्षितं यत् ।विज्ञापयामास विविक्तचेता ।उपस्थितोऽग्रेऽभिगृहीतपाणिः ॥ १२ ॥,sukhopaviṣṭeṣvatha teṣu bhūyaḥ|kṛtapraṇāmaḥ svacikīrṣitaṃ yat|vijñāpayāmāsa viviktacetā|upasthito'gre'bhigṛhītapāṇiḥ|| 12 ||
+1.19.13,राजोवाच ।अहो वयं धन्यतमा नृपाणां ।महत्तमानुग्रहणीयशीलाः ।राज्ञां कुलं ब्राह्मणपादशौचाद् ।दूराद् विसृष्टं बत गर्ह्यकर्म ॥ १३ ॥,rājovāca|aho vayaṃ dhanyatamā nṛpāṇāṃ|mahattamānugrahaṇīyaśīlāḥ|rājñāṃ kulaṃ brāhmaṇapādaśaucād|dūrād visṛṣṭaṃ bata garhyakarma|| 13 ||
+1.19.14,तस्यैव मेऽघस्य परावरेशो ।व्यासक्तचित्तस्य गृहेष्वभीक्ष्णम् ।निर्वेदमूलो द्विजशापरूपो ।यत्र प्रसक्तो भयमाशु धत्ते ॥ १४ ॥,tasyaiva me'ghasya parāvareśo|vyāsaktacittasya gṛheṣvabhīkṣṇam|nirvedamūlo dvijaśāparūpo|yatra prasakto bhayamāśu dhatte|| 14 ||
+1.19.15,तं मोपयातं प्रतियन्तु विप्रा ।गङ्गा च देवी धृतचित्तमीशे ।द्विजोपसृष्टः कुहकस्तक्षको वा ।दशत्वलं गायत विष्णुगाथाः ॥ १५ ॥,taṃ mopayātaṃ pratiyantu viprā|gaṅgā ca devī dhṛtacittamīśe|dvijopasṛṣṭaḥ kuhakastakṣako vā|daśatvalaṃ gāyata viṣṇugāthāḥ|| 15 ||
+1.19.16,पुनश्च भूयाद्‍भगवत्यनन्ते ।रतिः प्रसङ्गश्च तदाश्रयेषु ।महत्सु यां यामुपयामि सृष्टिं ।मैत्र्यस्तु सर्वत्र नमो द्विजेभ्यः ॥ १६ ॥,punaśca bhūyād‍bhagavatyanante|ratiḥ prasaṅgaśca tadāśrayeṣu|mahatsu yāṃ yāmupayāmi sṛṣṭiṃ|maitryastu sarvatra namo dvijebhyaḥ|| 16 ||
+1.19.17,इति स्म राजाध्यवसाययुक्तः ।प्राचीनमूलेषु कुशेषु धीरः ।उदङ्मुखो दक्षिणकूल आस्ते ।समुद्रपत्‍न्याः स्वसुतन्यस्तभारः ॥ १७ ॥,iti sma rājādhyavasāyayuktaḥ|prācīnamūleṣu kuśeṣu dhīraḥ|udaṅmukho dakṣiṇakūla āste|samudrapat‍nyāḥ svasutanyastabhāraḥ|| 17 ||
+1.19.18,एवं च तस्मिन् नरदेवदेवे ।प्रायोपविष्टे दिवि देवसङ्घाः ।प्रशस्य भूमौ व्यकिरन् प्रसूनैः ।मुदा मुहुर्दुन्दुभयश्च नेदुः ॥ १८ ॥,evaṃ ca tasmin naradevadeve|prāyopaviṣṭe divi devasaṅghāḥ|praśasya bhūmau vyakiran prasūnaiḥ|mudā muhurdundubhayaśca neduḥ|| 18 ||
+1.19.19,महर्षयो वै समुपागता ये ।प्रशस्य साध्वित्यनुमोदमानाः ।ऊचुः प्रजानुग्रहशीलसारा ।यदुत्तमश्लोकगुणाभिरूपम् ॥ १९ ॥,maharṣayo vai samupāgatā ye|praśasya sādhvityanumodamānāḥ|ūcuḥ prajānugrahaśīlasārā|yaduttamaślokaguṇābhirūpam|| 19 ||
+1.19.20,न वा इदं राजर्षिवर्य चित्रं ।भवत्सु कृष्णं समनुव्रतेषु ।येऽध्यासनं राजकिरीटजुष्टं ।सद्यो जहुर्भगवत्पार्श्वकामाः ॥ २० ॥,na vā idaṃ rājarṣivarya citraṃ|bhavatsu kṛṣṇaṃ samanuvrateṣu|ye'dhyāsanaṃ rājakirīṭajuṣṭaṃ|sadyo jahurbhagavatpārśvakāmāḥ|| 20 ||
+1.19.21,सर्वे वयं तावदिहास्महेऽद्य ।कलेवरं यावदसौ विहाय ।लोकं परं विरजस्कं विशोकं ।यास्यत्ययं भागवतप्रधानः ॥ २१ ॥,sarve vayaṃ tāvadihāsmahe'dya|kalevaraṃ yāvadasau vihāya|lokaṃ paraṃ virajaskaṃ viśokaṃ|yāsyatyayaṃ bhāgavatapradhānaḥ|| 21 ||
+1.19.22,आश्रुत्य तद् ऋषिगणवचः परीक्षित् ।समं मधुच्युद् गुरु चाव्यलीकम् ।आभाषतैनानभिनन्द्य युक्तान् ।शुश्रूषमाणश्चरितानि विष्णोः ॥ २२ ॥,āśrutya tad ṛṣigaṇavacaḥ parīkṣit|samaṃ madhucyud guru cāvyalīkam|ābhāṣatainānabhinandya yuktān|śuśrūṣamāṇaścaritāni viṣṇoḥ|| 22 ||
+1.19.23,समागताः सर्वत एव सर्वे ।वेदा यथा मूर्तिधरास्त्रिपृष्ठे ।नेहाथवामुत्र च कश्चनार्थ ।ऋते परानुग्रहमात्मशीलम् ॥ २३ ॥,samāgatāḥ sarvata eva sarve|vedā yathā mūrtidharāstripṛṣṭhe|nehāthavāmutra ca kaścanārtha|ṛte parānugrahamātmaśīlam|| 23 ||
+1.19.24,ततश्च वः पृच्छ्यमिमं वि���ृच्छे ।विश्रभ्य विप्रा इति कृत्यतायाम् ।सर्वात्मना म्रियमाणैश्च कृत्यं ।शुद्धं च तत्रामृशताभियुक्ताः ॥ २४ ॥,tataśca vaḥ pṛcchyamimaṃ vipṛcche|viśrabhya viprā iti kṛtyatāyām|sarvātmanā mriyamāṇaiśca kṛtyaṃ|śuddhaṃ ca tatrāmṛśatābhiyuktāḥ|| 24 ||
+1.19.25,तत्राभवद् भगवान् व्यासपुत्रो ।यदृच्छया गामटमानोऽनपेक्षः ।अलक्ष्यलिङ्गो निजलाभतुष्टो ।वृतश्च बालैरवधूतवेषः ॥ २५ ॥,tatrābhavad bhagavān vyāsaputro|yadṛcchayā gāmaṭamāno'napekṣaḥ|alakṣyaliṅgo nijalābhatuṣṭo|vṛtaśca bālairavadhūtaveṣaḥ|| 25 ||
+1.19.26,तं द्व्यष्टवर्षं सुकुमारपाद ।करोरुबाह्वंसकपोलगात्रम् ।चार्वायताक्षोन्नसतुल्यकर्ण ।सुभ्र्वाननं कम्बुसुजातकण्ठम् ॥ २६ ॥,taṃ dvyaṣṭavarṣaṃ sukumārapāda|karorubāhvaṃsakapolagātram|cārvāyatākṣonnasatulyakarṇa|subhrvānanaṃ kambusujātakaṇṭham|| 26 ||
+1.19.27,निगूढजत्रुं पृथुतुङ्गवक्षसं ।आवर्तनाभिं वलिवल्गूदरं च ।दिगम्बरं वक्त्रविकीर्णकेशं ।प्रलम्बबाहुं स्वमरोत्तमाभम् ॥ २७ ॥,nigūḍhajatruṃ pṛthutuṅgavakṣasaṃ|āvartanābhiṃ valivalgūdaraṃ ca|digambaraṃ vaktravikīrṇakeśaṃ|pralambabāhuṃ svamarottamābham|| 27 ||
+1.19.28,श्यामं सदापीच्यवयोऽङ्गलक्ष्म्या ।स्त्रीणां मनोज्ञं रुचिरस्मितेन ।प्रत्युत्थितास्ते मुनयः स्वासनेभ्यः ।तल्लक्षणज्ञा अपि गूढवर्चसम् ॥ २८ ॥,śyāmaṃ sadāpīcyavayo'ṅgalakṣmyā|strīṇāṃ manojñaṃ rucirasmitena|pratyutthitāste munayaḥ svāsanebhyaḥ|tallakṣaṇajñā api gūḍhavarcasam|| 28 ||
+1.19.29,स विष्णुरातोऽतिथय आगताय ।तस्मै सपर्यां शिरसाऽजहार ।ततो निवृत्ता ह्यबुधाः स्त्रियोऽर्भका ।महासने सोपविवेश पूजितः ॥ २९ ॥,sa viṣṇurāto'tithaya āgatāya|tasmai saparyāṃ śirasā'jahāra|tato nivṛttā hyabudhāḥ striyo'rbhakā|mahāsane sopaviveśa pūjitaḥ|| 29 ||
+1.19.30,स संवृतस्तत्र महान् महीयसां ।ब्रह्मर्षिराजर्षिदेवर्षि सङ्घैः ।व्यरोचतालं भगवान् यथेन्दुः ।ग्रहर्क्षतारानिकरैः परीतः ॥ ३० ॥,sa saṃvṛtastatra mahān mahīyasāṃ|brahmarṣirājarṣidevarṣi saṅghaiḥ|vyarocatālaṃ bhagavān yathenduḥ|graharkṣatārānikaraiḥ parītaḥ|| 30 ||
+1.19.31,प्रशान्तमासीनमकुण्ठमेधसं ।मुनिं नृपो भागवतोऽभ्युपेत्य ।प्रणम्य मूर्ध्नावहितः कृताञ्जलिः ।नत्वा गिरा सूनृतयान्वपृच्छत् ॥ ३१ ॥,praśāntamāsīnamakuṇṭhamedhasaṃ|muniṃ nṛpo bhāgavato'bhyupetya|praṇamya mūrdhnāvahitaḥ kṛtāñjaliḥ|natvā girā sūnṛtayānvapṛcchat|| 31 ||
+1.19.32,परीक्षिदुवाच ।अहो अद्य वयं ब्रह्मन् सत्सेव्याः क्षत्रबन्धवः ।कृपयातिथिरूपेण भवद्भिस्तीर्थकाः कृताः ॥ ३२ ॥,parīkṣiduvāca|aho adya vayaṃ brahman satsevyāḥ kṣatrabandhavaḥ|kṛpayātithirūpeṇa bhavadbhistīrthakāḥ kṛtāḥ|| 32 ||
+1.19.33,येषां संस्मरणात् पुंसां सद्यः शुद्ध्यन्ति वै गृहाः ।किं पुनर्दर्शनस्पर्श पादशौचासनादिभिः ॥ ३३ ॥,yeṣāṃ saṃsmaraṇāt puṃsāṃ sadyaḥ śuddhyanti vai gṛhāḥ|kiṃ punardarśanasparśa pādaśaucāsanādibhiḥ|| 33 ||
+1.19.34,सान्निध्यात्ते महायोगिन् पातकानि महान्त्यपि ।सद्यो नश्यन्ति वै पुंसां विष्णोरिव सुरेतराः ॥ ३४ ॥,sānnidhyātte mahāyogin pātakāni mahāntyapi|sadyo naśyanti vai puṃsāṃ viṣṇoriva suretarāḥ|| 34 ||
+1.19.35,अपि मे भगवान् प्रीतः कृष्णः पाण्डुसुतप्रियः ।पैतृष्वसेयप्रीत्यर्थं तद्‍गोत्रस्यात्तबान्धवः ॥ ३५ ॥,api me bhagavān prītaḥ kṛṣṇaḥ pāṇḍusutapriyaḥ|paitṛṣvaseyaprītyarthaṃ tad‍gotrasyāttabāndhavaḥ|| 35 ||
+1.19.36,अन्यथा तेऽव्यक्तगतेः दर्शनं नः कथं नृणाम् ।नितरां म्रियमाणानां संसिद्धस्य वनीयसः ॥ ३६ ॥,anyathā te'vyaktagateḥ darśanaṃ naḥ kathaṃ nṛṇām|nitarāṃ mriyamāṇānāṃ saṃsiddhasya vanīyasaḥ|| 36 ||
+1.19.37,अतः पृच्छामि संसिद्धिं योगिनां परमं गुरुम् ।पुरुषस्येह यत्कार्यं म्रियमाणस्य सर्वथा ॥ ३७ ॥,ataḥ pṛcchāmi saṃsiddhiṃ yogināṃ paramaṃ gurum|puruṣasyeha yatkāryaṃ mriyamāṇasya sarvathā|| 37 ||
+1.19.38,यच्छ्रोतव्यमथो जप्यं यत्कर्तव्यं नृभिः प्रभो ।स्मर्तव्यं भजनीयं वा ब्रूहि यद्वा विपर्ययम् ॥ ३८ ॥,yacchrotavyamatho japyaṃ yatkartavyaṃ nṛbhiḥ prabho|smartavyaṃ bhajanīyaṃ vā brūhi yadvā viparyayam|| 38 ||
+1.19.39,नूनं भगवतो ब्रह्मन् गृहेषु गृहमेधिनाम् ।न लक्ष्यते ह्यवस्थानं अपि गोदोहनं क्वचित् ॥ ३९ ॥,nūnaṃ bhagavato brahman gṛheṣu gṛhamedhinām|na lakṣyate hyavasthānaṃ api godohanaṃ kvacit|| 39 ||
+1.19.40,सूत उवाच ।एवमाभाषितः पृष्टः स राज्ञा श्लक्ष्णया गिरा ।प्रत्यभाषत धर्मज्ञो भगवान् बादरायणिः ॥ ४० ॥,sūta uvāca|evamābhāṣitaḥ pṛṣṭaḥ sa rājñā ślakṣṇayā girā|pratyabhāṣata dharmajño bhagavān bādarāyaṇiḥ|| 40 ||
+1.19.19,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।प्रथमस्कन्धे शुकागमनं नाम एकोनविंशोऽध्यायः ॥ १९ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|prathamaskandhe śukāgamanaṃ nāma ekonaviṃśo'dhyāyaḥ|| 19 ||
+2.1.1,श्रीशुक उवाच ।वरीयान् एष ते प्रश्नः कृतो लोकहितं नृप ।आत्मवित् सम्मतः पुंसां श्रोतव्यादिषु यः परः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|varīyān eṣa te praśnaḥ kṛto lokahitaṃ nṛpa|ātmavit sammataḥ puṃsāṃ śrotavyādiṣu yaḥ paraḥ|| 1 ||
+2.1.2,श्रोतव्यादीनि राजेन्द्र नृणां सन्ति सहस्रशः ।अपश्यतां आत्मतत्त्वं गृहेषु गृहमेधिनाम् ॥ २ ॥,śrotavyādīni rājendra nṛṇāṃ santi sahasraśaḥ|apaśyatāṃ ātmatattvaṃ gṛheṣu gṛhamedhinām|| 2 ||
+2.1.3,निद्रया ह्रियते नक्तं व्यवायेन च वा वयः ।दिवा चार्थेहया राजन् कुटुंबभरणेन वा ॥ ३ ॥,nidrayā hriyate naktaṃ vyavāyena ca vā vayaḥ|divā cārthehayā rājan kuṭuṃbabharaṇena vā|| 3 ||
+2.1.4,देहापत्यकलत्रादिषु आत्मसैन्येष्वसत्स्वपि ।तेषां प्रमत्तो निधनं पश्यन्नपि न पश्यति ॥ ४ ॥,dehāpatyakalatrādiṣu ātmasainyeṣvasatsvapi|teṣāṃ pramatto nidhanaṃ paśyannapi na paśyati|| 4 ||
+2.1.5,तस्माद्‍भारत सर्वात्मा भगवान् ईश्वरो हरिः ।श्रोतव्यः कीर्तितव्यश्च स्मर्तव्यश्चेच्छताभयम् ॥ ५ ॥,tasmād‍bhārata sarvātmā bhagavān īśvaro hariḥ|śrotavyaḥ kīrtitavyaśca smartavyaścecchatābhayam|| 5 ||
+2.1.6,एतावान् सांख्ययोगाभ्यां स्वधर्मपरिनिष्ठया ।जन्मलाभः परः पुंसां अंते नारायणस्मृत��ः ॥ ६ ॥,etāvān sāṃkhyayogābhyāṃ svadharmapariniṣṭhayā|janmalābhaḥ paraḥ puṃsāṃ aṃte nārāyaṇasmṛtiḥ|| 6 ||
+2.1.7,प्रायेण मुनयो राजन् निवृत्ता विधिषेधतः ।नैर्गुण्यस्था रमंते स्म गुणानुकथने हरेः ॥ ७ ॥,prāyeṇa munayo rājan nivṛttā vidhiṣedhataḥ|nairguṇyasthā ramaṃte sma guṇānukathane hareḥ|| 7 ||
+2.1.8,इदं भागवतं नाम पुराणं ब्रह्मसम्मितम् ।अधीतवान् द्वापरादौ पितुर्द्वैपायनादहम् ॥ ८ ॥,idaṃ bhāgavataṃ nāma purāṇaṃ brahmasammitam|adhītavān dvāparādau piturdvaipāyanādaham|| 8 ||
+2.1.9,परिनिष्ठितोऽपि नैर्गुण्य उत्तमश्लोकलीलया ।गृहीतचेता राजर्षे आख्यानं यत् अधीतवान् ॥ ९ ॥,pariniṣṭhito'pi nairguṇya uttamaślokalīlayā|gṛhītacetā rājarṣe ākhyānaṃ yat adhītavān|| 9 ||
+2.1.10,तदहं तेऽभिधास्यामि महापौरुषिको भवान् ।यस्य श्रद्दधतामाशु स्यान् मुकुंदे मतिः सती ॥ १० ॥,tadahaṃ te'bhidhāsyāmi mahāpauruṣiko bhavān|yasya śraddadhatāmāśu syān mukuṃde matiḥ satī|| 10 ||
+2.1.11,एतन्निर्विद्यमानानां इच्छतां अकुतोभयम् ।योगिनां नृप निर्णीतं हरेर्नामानुकीर्तनम् ॥ ११ ॥,etannirvidyamānānāṃ icchatāṃ akutobhayam|yogināṃ nṛpa nirṇītaṃ harernāmānukīrtanam|| 11 ||
+2.1.12,किं प्रमत्तस्य बहुभिः परोक्षैर्हायनैरिह ।वरं मुहूर्तं विदितं घटते श्रेयसे यतः ॥ १२ ॥,kiṃ pramattasya bahubhiḥ parokṣairhāyanairiha|varaṃ muhūrtaṃ viditaṃ ghaṭate śreyase yataḥ|| 12 ||
+2.1.13,खट्वाङ्गो नाम राजर्षिः ज्ञात्वेयत्तामिहायुषः ।मुहूर्तात् सर्वं उत्सृज्य गतवान् अभयं हरिम् ॥ १३ ॥,khaṭvāṅgo nāma rājarṣiḥ jñātveyattāmihāyuṣaḥ|muhūrtāt sarvaṃ utsṛjya gatavān abhayaṃ harim|| 13 ||
+2.1.14,तवाप्येतर्हि कौरव्य सप्ताहं जीवितावधिः ।उपकल्पय तत्सर्वं तावद् यद् सांपरायिकम् ॥ १४ ॥,tavāpyetarhi kauravya saptāhaṃ jīvitāvadhiḥ|upakalpaya tatsarvaṃ tāvad yad sāṃparāyikam|| 14 ||
+2.1.15,अंतकाले तु पुरुष आगते गतसाध्वसः ।छिन्द्याद् असङ्गशस्त्रेण स्पृहां देहेऽनु ये च तम् ॥ १५ ॥,aṃtakāle tu puruṣa āgate gatasādhvasaḥ|chindyād asaṅgaśastreṇa spṛhāṃ dehe'nu ye ca tam|| 15 ||
+2.1.16,गृहात् प्रव्रजितो धीरः पुण्यतीर्थजलाप्लुतः ।शुचौ विविक्त आसीनो विधिवत् कल्पितासने ॥ १६ ॥,gṛhāt pravrajito dhīraḥ puṇyatīrthajalāplutaḥ|śucau vivikta āsīno vidhivat kalpitāsane|| 16 ||
+2.1.17,अभ्यसेन् मनसा शुद्धं त्रिवृद् ब्रह्माक्षरं परम् ।मनो यच्छेज्जितश्वासो ब्रह्मबीजं अविस्मरन् ॥ १७ ॥,abhyasen manasā śuddhaṃ trivṛd brahmākṣaraṃ param|mano yacchejjitaśvāso brahmabījaṃ avismaran|| 17 ||
+2.1.18,नियच्छेद् विषयेभ्योऽक्षान् मनसा बुद्धिसारथिः ।मनः कर्मभिराक्षिप्तं शुभार्थे धारयेत् धिया ॥ १८ ॥,niyacched viṣayebhyo'kṣān manasā buddhisārathiḥ|manaḥ karmabhirākṣiptaṃ śubhārthe dhārayet dhiyā|| 18 ||
+2.1.19,तत्रैकावयवं ध्यायेत् अव्युच्छिन्नेन चेतसा ।मनो निर्विषयं युक्त्वा ततः किञ्चन न स्मरेत् ।पदं तत्परमं विष्णोः मनो यत्र प्रसीदति ॥ १९ ॥,tatraikāvayavaṃ dhyāyet avyucchinnena cetasā|mano nirviṣayaṃ yuktvā tataḥ kiñcana na smaret|padaṃ tatparamaṃ viṣṇoḥ mano yatra prasīdati|| 19 ||
+2.1.20,���जस्तमोभ्यां आक्षिप्तं विमूढं मन आत्मनः ।यच्छेद्धारणया धीरो हंति या तत्कृतं मलम् ॥ २० ॥,rajastamobhyāṃ ākṣiptaṃ vimūḍhaṃ mana ātmanaḥ|yaccheddhāraṇayā dhīro haṃti yā tatkṛtaṃ malam|| 20 ||
+2.1.21,यस्यां सन्धार्यमाणायां योगिनो भक्तिलक्षणः ।आशु संपद्यते योग आश्रयं भद्रमीक्षतः ॥ २१ ॥,yasyāṃ sandhāryamāṇāyāṃ yogino bhaktilakṣaṇaḥ|āśu saṃpadyate yoga āśrayaṃ bhadramīkṣataḥ|| 21 ||
+2.1.22,राजोवाच ।यथा सन्धार्यते ब्रह्मन् धारणा यत्र सम्मता ।यादृशी वा हरेदाशु पुरुषस्य मनोमलम् ॥ २२ ॥,rājovāca|yathā sandhāryate brahman dhāraṇā yatra sammatā|yādṛśī vā haredāśu puruṣasya manomalam|| 22 ||
+2.1.23,श्रीशुक उवाच ।जितासनो जितश्वासो जितसङ्गो जितेंद्रियः ।स्थूले भगवतो रूपे मनः सन्धारयेद् धिया ॥ २३ ॥,śrīśuka uvāca|jitāsano jitaśvāso jitasaṅgo jiteṃdriyaḥ|sthūle bhagavato rūpe manaḥ sandhārayed dhiyā|| 23 ||
+2.1.24,विशेषस्तस्य देहोऽयं स्थविष्ठश्च स्थवीयसाम् ।यत्रेदं दृश्यते विश्वं भूतं भव्यं भवच्च सत् ॥ २४ ॥,viśeṣastasya deho'yaṃ sthaviṣṭhaśca sthavīyasām|yatredaṃ dṛśyate viśvaṃ bhūtaṃ bhavyaṃ bhavacca sat|| 24 ||
+2.1.25,अण्डकोशे शरीरेऽस्मिन् सप्तावरणसंयुते ।वैराजः पुरुषो योऽसौ भगवान् धारणाश्रयः ॥ २५ ॥,aṇḍakośe śarīre'smin saptāvaraṇasaṃyute|vairājaḥ puruṣo yo'sau bhagavān dhāraṇāśrayaḥ|| 25 ||
+2.1.26,पातालमेतस्य हि पादमूलं ।पठंति पार्ष्णिप्रपदे रसातलम् ।महातलं विश्वसृजोऽथ गुल्फौ ।तलातलं वै पुरुषस्य जङ्घे ॥ २६ ॥,pātālametasya hi pādamūlaṃ|paṭhaṃti pārṣṇiprapade rasātalam|mahātalaṃ viśvasṛjo'tha gulphau|talātalaṃ vai puruṣasya jaṅghe|| 26 ||
+2.1.27,द्वे जानुनी सुतलं विश्वमूर्तेः ।ऊरुद्वयं वितलं चातलं च ।महीतलं तज्जघनं महीपते ।नभस्तलं नाभिसरो गृणन्ति ॥ २७ ॥,dve jānunī sutalaṃ viśvamūrteḥ|ūrudvayaṃ vitalaṃ cātalaṃ ca|mahītalaṃ tajjaghanaṃ mahīpate|nabhastalaṃ nābhisaro gṛṇanti|| 27 ||
+2.1.28,उरःस्थलं ज्योतिरनीकमस्य ।ग्रीवा महर्वदनं वै जनोऽस्य ।तपो रराटीं विदुरादिपुंसः ।सत्यं तु शीर्षाणि सहस्रशीर्ष्णः ॥ २८ ॥,uraḥsthalaṃ jyotiranīkamasya|grīvā maharvadanaṃ vai jano'sya|tapo rarāṭīṃ vidurādipuṃsaḥ|satyaṃ tu śīrṣāṇi sahasraśīrṣṇaḥ|| 28 ||
+2.1.29,इन्द्रादयो बाहव आहुरुस्राः ।कर्णौ दिशः श्रोत्रममुष्य शब्दः ।नासत्यदस्रौ परमस्य नासे ।घ्राणोऽस्य गंधो मुखमग्निरिद्धः ॥ २९ ॥,indrādayo bāhava āhurusrāḥ|karṇau diśaḥ śrotramamuṣya śabdaḥ|nāsatyadasrau paramasya nāse|ghrāṇo'sya gaṃdho mukhamagniriddhaḥ|| 29 ||
+2.1.30,द्यौरक्षिणी चक्षुरभूत्पतङ्गः ।पक्ष्माणि विष्णोरहनी उभे च ।तद्‍भ्रूविजृम्भः परमेष्ठिधिष्ण्यं ।आपोऽस्य तालू रस एव जिह्वा ॥ ३० ॥,dyaurakṣiṇī cakṣurabhūtpataṅgaḥ|pakṣmāṇi viṣṇorahanī ubhe ca|tad‍bhrūvijṛmbhaḥ parameṣṭhidhiṣṇyaṃ|āpo'sya tālū rasa eva jihvā|| 30 ||
+2.1.31,छन्दांस्यनन्तस्य शिरो गृणंति ।दंष्ट्रा यमः स्नेहकला द्विजानि ।हासो जनोन्मादकरी च माया ।दुरन्तसर्गो यदपाङ्गमोक्षः ॥ ३१ ॥,chandāṃsyanantasya śiro gṛṇaṃti|daṃṣṭrā yamaḥ snehakalā dvijāni|hāso janonmādakarī ca māyā|durantasargo yadapāṅgamokṣaḥ|| 31 ||
+2.1.32,व्रीडोत्तरौष्ठोऽधर एव लोभो ।धर्मः स्तनोऽधर्मपथोऽस्य पृष्ठम् ।कस्तस्य मेढ्रं वृषणौ च मित्रौ ।कुक्षिः समुद्रा गिरयोऽस्थिसङ्घाः ॥ ३२ ॥,vrīḍottarauṣṭho'dhara eva lobho|dharmaḥ stano'dharmapatho'sya pṛṣṭham|kastasya meḍhraṃ vṛṣaṇau ca mitrau|kukṣiḥ samudrā girayo'sthisaṅghāḥ|| 32 ||
+2.1.33,नद्योऽस्य नाड्योऽथ तनूरुहाणि ।महीरुहा विश्वतनोर्नृपेन्द्र ।अनन्तवीर्यः श्वसितं मातरिश्वा ।गतिर्वयः कर्म गुणप्रवाहः ॥ ३३ ॥,nadyo'sya nāḍyo'tha tanūruhāṇi|mahīruhā viśvatanornṛpendra|anantavīryaḥ śvasitaṃ mātariśvā|gatirvayaḥ karma guṇapravāhaḥ|| 33 ||
+2.1.34,ईशस्य केशान् विदुरम्बुवाहान् ।वासस्तु सन्ध्यां कुरुवर्य भूम्नः ।अव्यक्तमाहुः हृदयं मनश्च ।स चन्द्रमाः सर्वविकारकोशः ॥ ३४ ॥,īśasya keśān vidurambuvāhān|vāsastu sandhyāṃ kuruvarya bhūmnaḥ|avyaktamāhuḥ hṛdayaṃ manaśca|sa candramāḥ sarvavikārakośaḥ|| 34 ||
+2.1.35,विज्ञानशक्तिं महिमामनन्ति ।सर्वात्मनोऽन्तःकरणं गिरित्रम् ।अश्वाश्वतर्युष्ट्रगजा नखानि ।सर्वे मृगाः पशवः श्रोणिदेशे ॥ ३५ ॥,vijñānaśaktiṃ mahimāmananti|sarvātmano'ntaḥkaraṇaṃ giritram|aśvāśvataryuṣṭragajā nakhāni|sarve mṛgāḥ paśavaḥ śroṇideśe|| 35 ||
+2.1.36,वयांसि तद् व्याकरणं विचित्रं ।मनुर्मनीषा मनुजो निवासः ।गंधर्वविद्याधरचारणाप्सरः ।स्वरस्मृतीः असुरानीकवीर्यः ॥ ३६ ॥,vayāṃsi tad vyākaraṇaṃ vicitraṃ|manurmanīṣā manujo nivāsaḥ|gaṃdharvavidyādharacāraṇāpsaraḥ|svarasmṛtīḥ asurānīkavīryaḥ|| 36 ||
+2.1.37,ब्रह्माननं क्षत्रभुजो महात्मा ।विडूरुरङ्घ्रिश्रितकृष्णवर्णः ।नानाभिधाभीज्यगणोपपन्नो ।द्रव्यात्मकः कर्म वितानयोगः ॥ ३७ ॥,brahmānanaṃ kṣatrabhujo mahātmā|viḍūruraṅghriśritakṛṣṇavarṇaḥ|nānābhidhābhījyagaṇopapanno|dravyātmakaḥ karma vitānayogaḥ|| 37 ||
+2.1.38,इयान् असौ ईश्वरविग्रहस्य ।यः सन्निवेशः कथितो मया ते ।सन्धार्यतेऽस्मिन् वपुषि स्थविष्ठे ।मनः स्वबुद्ध्या न यतोऽस्ति किञ्चित् ॥ ३८ ॥,iyān asau īśvaravigrahasya|yaḥ sanniveśaḥ kathito mayā te|sandhāryate'smin vapuṣi sthaviṣṭhe|manaḥ svabuddhyā na yato'sti kiñcit|| 38 ||
+2.1.39,स सर्वधीवृत्त्यनुभूतसर्व ।आत्मा यथा स्वप्नजनेक्षितैकः ।तं सत्यमानंदनिधिं भजेत ।नान्यत्र सज्जेद्यत आत्मपातः ॥ ३९ ॥,sa sarvadhīvṛttyanubhūtasarva|ātmā yathā svapnajanekṣitaikaḥ|taṃ satyamānaṃdanidhiṃ bhajeta|nānyatra sajjedyata ātmapātaḥ|| 39 ||
+2.1.1,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।द्वितीयस्कंधे प्रथमोऽध्यायः ॥ १ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|dvitīyaskaṃdhe prathamo'dhyāyaḥ|| 1 ||
+2.2.1,श्रीशुक उवाच ।एवं पुरा धारणयाऽत्मयोनिः ।नष्टां स्मृतिं प्रत्यवरुध्य तुष्टात् ।तथा ससर्जेदममोघदृष्टिः ।यथाप्ययात् प्राक् व्यवसायबुद्धिः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ purā dhāraṇayā'tmayoniḥ|naṣṭāṃ smṛtiṃ pratyavarudhya tuṣṭāt|tathā sasarjedamamoghadṛṣṭiḥ|yathāpyayāt prāk vyavasāyabuddhiḥ|| 1 ||
+2.2.2,शाब्दस्य हि ब्रह्मण एष पन्था ।यन्नामभिर्ध्यायति धीरपार्थैः ।परिभ्रमन् तत्र न विन्दतेऽर्थान् ।मायामये वासनया शयानः ॥ २ ॥,śābdasya hi brahmaṇa eṣa panthā|yannāmabhirdhyāyati dhīrapārthaiḥ|paribhraman tatra na vindate'rthān|māyāmaye vāsanayā śayānaḥ|| 2 ||
+2.2.3,अतः कविर्नामसु यावदर्थः ।स्याद् अप्रमत्तो व्यवसायबुद्धिः ।सिद्धेऽन्यथार्थे न यतेत तत्र ।परिश्रमं तत्र समीक्षमाणः ॥ ३ ॥,ataḥ kavirnāmasu yāvadarthaḥ|syād apramatto vyavasāyabuddhiḥ|siddhe'nyathārthe na yateta tatra|pariśramaṃ tatra samīkṣamāṇaḥ|| 3 ||
+2.2.4,सत्यां क्षितौ किं कशिपोः प्रयासैः ।बाहौ स्वसिद्धे ह्युपबर्हणैः किम् ।सत्यञ्जलौ किं पुरुधान्नपात्र्या ।दिग्वल्कलादौ सति किं दुकूलैः ॥ ४ ॥,satyāṃ kṣitau kiṃ kaśipoḥ prayāsaiḥ|bāhau svasiddhe hyupabarhaṇaiḥ kim|satyañjalau kiṃ purudhānnapātryā|digvalkalādau sati kiṃ dukūlaiḥ|| 4 ||
+2.2.5,चीराणि किं पथि न सन्ति दिशन्ति भिक्षां ।नैवाङ्घ्रिपाः परभृतः सरितोऽप्यशुष्यन् ।रुद्धा गुहाः किमजितोऽवति नोपसन्नान् ।कस्माद् भजंति कवयो धनदुर्मदान्धान् ॥ ५ ॥,cīrāṇi kiṃ pathi na santi diśanti bhikṣāṃ|naivāṅghripāḥ parabhṛtaḥ sarito'pyaśuṣyan|ruddhā guhāḥ kimajito'vati nopasannān|kasmād bhajaṃti kavayo dhanadurmadāndhān|| 5 ||
+2.2.6,एवं स्वचित्ते स्वत एव सिद्ध ।आत्मा प्रियोऽर्थो भगवान अनंतः ।तं निर्वृतो नियतार्थो भजेत ।संसारहेतूपरमश्च यत्र ॥ ६ ॥,evaṃ svacitte svata eva siddha|ātmā priyo'rtho bhagavāna anaṃtaḥ|taṃ nirvṛto niyatārtho bhajeta|saṃsārahetūparamaśca yatra|| 6 ||
+2.2.7,कस्तां त्वनादृत्य परानुचिन्तां ।ऋते पशून् असतीं नाम कुर्यात् ।पश्यञ्जनं पतितं वैतरण्यां ।स्वकर्मजान् परितापान् जुषाणम् ॥ ७ ॥,kastāṃ tvanādṛtya parānucintāṃ|ṛte paśūn asatīṃ nāma kuryāt|paśyañjanaṃ patitaṃ vaitaraṇyāṃ|svakarmajān paritāpān juṣāṇam|| 7 ||
+2.2.8,केचित् स्वदेहान्तर्हृदयावकाशे ।प्रादेशमात्रं पुरुषं वसन्तम् ।चतुर्भुजं कञ्जरथाङ्गशङ्ख ।गदाधरं धारणया स्मरन्ति ॥ ८ ॥,kecit svadehāntarhṛdayāvakāśe|prādeśamātraṃ puruṣaṃ vasantam|caturbhujaṃ kañjarathāṅgaśaṅkha|gadādharaṃ dhāraṇayā smaranti|| 8 ||
+2.2.9,प्रसन्नवक्त्रं नलिनायतेक्षणं ।कदंबकिञ्जल्कपिशङ्गवाससम् ।लसन्महारत्‍नहिरण्मयाङ्गदं ।स्फुरन् महारत्‍नकिरीटकुण्डलम् ॥ ९ ॥,prasannavaktraṃ nalināyatekṣaṇaṃ|kadaṃbakiñjalkapiśaṅgavāsasam|lasanmahārat‍nahiraṇmayāṅgadaṃ|sphuran mahārat‍nakirīṭakuṇḍalam|| 9 ||
+2.2.10,उन्निद्रहृत्पङ्कजकर्णिकालये ।योगेश्वरास्थापितपादपल्लवम् ।श्रीलक्षणं कौस्तुभरत्‍नकन्धरं ।अम्लानलक्ष्म्या वनमालयाचितम् ॥ १० ॥,unnidrahṛtpaṅkajakarṇikālaye|yogeśvarāsthāpitapādapallavam|śrīlakṣaṇaṃ kaustubharat‍nakandharaṃ|amlānalakṣmyā vanamālayācitam|| 10 ||
+2.2.11,विभूषितं मेखलयाऽङ्गुलीयकैः ।महाधनैर्नूपुरकङ्कणादिभिः ।स्निग्धामलाकुञ्चितनीलकुन्तलैः ।विरोचमानाननहासपेशलम् ॥ ११ ॥,vibhūṣitaṃ mekhalayā'ṅgulīyakaiḥ|mahādhanairnūpuraka��kaṇādibhiḥ|snigdhāmalākuñcitanīlakuntalaiḥ|virocamānānanahāsapeśalam|| 11 ||
+2.2.12,अदीनलीलाहसितेक्षणोल्लसद् ।भ्रूभङ्गसंसूचितभूर्यनुग्रहम् ।ईक्षेत चिन्तामयमेनमीश्वरं ।यावन्मनो धारणयाऽवतिष्ठते ॥ १२ ॥,adīnalīlāhasitekṣaṇollasad|bhrūbhaṅgasaṃsūcitabhūryanugraham|īkṣeta cintāmayamenamīśvaraṃ|yāvanmano dhāraṇayā'vatiṣṭhate|| 12 ||
+2.2.13,एकैकशोऽङ्गानि धियानुभावयेत् ।पादादि यावद् हसितं गदाभृतः ।जितं जितं स्थानमपोह्य धारयेत् ।परं परं शुद्ध्यति धीर्यथा यथा ॥ १३ ॥,ekaikaśo'ṅgāni dhiyānubhāvayet|pādādi yāvad hasitaṃ gadābhṛtaḥ|jitaṃ jitaṃ sthānamapohya dhārayet|paraṃ paraṃ śuddhyati dhīryathā yathā|| 13 ||
+2.2.14,यावन्न जायेत परावरेऽस्मिन् ।विश्वेश्वरे द्रष्टरि भक्तियोगः ।तावत् स्थवीयः पुरुषस्य रूपं ।क्रियावसाने प्रयतः स्मरेत ॥ १४ ॥,yāvanna jāyeta parāvare'smin|viśveśvare draṣṭari bhaktiyogaḥ|tāvat sthavīyaḥ puruṣasya rūpaṃ|kriyāvasāne prayataḥ smareta|| 14 ||
+2.2.15,स्थिरं सुखं चासनमास्थितो यतिः ।यदा जिहासुरिममङ्ग लोकम् ।काले च देशे च मनो न सज्जयेत् ।प्राणान् नियच्छेन्मनसा जितासुः ॥ १५ ॥,sthiraṃ sukhaṃ cāsanamāsthito yatiḥ|yadā jihāsurimamaṅga lokam|kāle ca deśe ca mano na sajjayet|prāṇān niyacchenmanasā jitāsuḥ|| 15 ||
+2.2.16,मनः स्वबुद्ध्याऽमलया नियम्य ।क्षेत्रज्ञ एतां निनयेत् तमात्मनि ।आत्मानमात्मन्यवरुध्य धीरो ।लब्धोपशान्तिर्विरमेत कृत्यात् ॥ १६ ॥,manaḥ svabuddhyā'malayā niyamya|kṣetrajña etāṃ ninayet tamātmani|ātmānamātmanyavarudhya dhīro|labdhopaśāntirvirameta kṛtyāt|| 16 ||
+2.2.17,न यत्र कालोऽनिमिषां परः प्रभुः ।कुतो नु देवा जगतां य ईशिरे ।न यत्र सत्त्वं न रजस्तमश्च ।न वै विकारो न महान् प्रधानम् ॥ १७ ॥,na yatra kālo'nimiṣāṃ paraḥ prabhuḥ|kuto nu devā jagatāṃ ya īśire|na yatra sattvaṃ na rajastamaśca|na vai vikāro na mahān pradhānam|| 17 ||
+2.2.18,परं पदं वैष्णवमामनन्ति ।तद् यन्नेति नेतीत्यतदुत्सिसृक्षवः ।विसृज्य दौरात्म्यमनन्यसौहृदा ।हृदोपगुह्यार्हपदं पदे पदे ॥ १८ ॥,paraṃ padaṃ vaiṣṇavamāmananti|tad yanneti netītyatadutsisṛkṣavaḥ|visṛjya daurātmyamananyasauhṛdā|hṛdopaguhyārhapadaṃ pade pade|| 18 ||
+2.2.19,इत्थं मुनिस्तूपरमेद् व्यवस्थितो ।विज्ञानदृग्वीर्य सुरन्धिताशयः ।स्वपार्ष्णिनऽपीड्य गुदं ततोऽनिलं ।स्थानेषु षट्सून्नमयेज्जितक्लमः ॥ १९ ॥,itthaṃ munistūparamed vyavasthito|vijñānadṛgvīrya surandhitāśayaḥ|svapārṣṇina'pīḍya gudaṃ tato'nilaṃ|sthāneṣu ṣaṭsūnnamayejjitaklamaḥ|| 19 ||
+2.2.20,नाभ्यां स्थितं हृद्यधिरोप्य तस्माद् ।उदुदानगत्योरसि तं नयेन्मुनिः ।ततोऽनुसन्धाय धिया मनस्वी ।स्वतालुमूलं शनकैर्नयेत ॥ २० ॥,nābhyāṃ sthitaṃ hṛdyadhiropya tasmād|ududānagatyorasi taṃ nayenmuniḥ|tato'nusandhāya dhiyā manasvī|svatālumūlaṃ śanakairnayeta|| 20 ||
+2.2.21,तस्माद् भ्रुवोरन्तरमुन्नयेत ।निरुद्धसप्तायतनोऽनपेक्षः ।स्थित्वा मुहूर्तार्धमकुण्ठदृष्टिः ।निर्भिद्य मूर्धन् विसृजेत् परं गतः ॥ २१ ॥,tasmād bhruvorantaramunnayeta|niruddhasaptāyatano'napekṣaḥ|sthitvā muhūrtārdhamakuṇṭhadṛṣṭiḥ|nirbhidya mūrdhan visṛjet paraṃ gataḥ|| 21 ||
+2.2.22,यदि प्रयास्यन् नृप पारमेष्ठ्यं ।वैहायसानामुत यद् विहारम् ।अष्टाधिपत्यं गुणसन्निवाये ।सहैव गच्छेन्मनसेन्द्रियैश्च ॥ २२ ॥,yadi prayāsyan nṛpa pārameṣṭhyaṃ|vaihāyasānāmuta yad vihāram|aṣṭādhipatyaṃ guṇasannivāye|sahaiva gacchenmanasendriyaiśca|| 22 ||
+2.2.23,योगेश्वराणां गतिमाहुरन्तः ।बहिस्त्रिलोक्याः पवनान्तरात्मनाम् ।न कर्मभिस्तां गतिमाप्नुवन्ति ।विद्यातपोयोगसमाधिभाजाम् ॥ २३ ॥,yogeśvarāṇāṃ gatimāhurantaḥ|bahistrilokyāḥ pavanāntarātmanām|na karmabhistāṃ gatimāpnuvanti|vidyātapoyogasamādhibhājām|| 23 ||
+2.2.24,वैश्वानरं याति विहायसा गतः ।सुषुम्नया ब्रह्मपथेन शोचिषा ।विधूतकल्कोऽथ हरेरुदस्तात् ।प्रयाति चक्रं नृप शैशुमारम् ॥ २४ ॥,vaiśvānaraṃ yāti vihāyasā gataḥ|suṣumnayā brahmapathena śociṣā|vidhūtakalko'tha harerudastāt|prayāti cakraṃ nṛpa śaiśumāram|| 24 ||
+2.2.25,योऽन्तः पचति भूतानां यस्तपत्यण्डमध्यगः ।सोऽग्निर्वैश्वानरो मार्गो देवानां पितृणां मुनेः ।देवयानं पिङ्गलाभिः हन्येति शतायुषा ।रात्रीरिडाभिः पितृणां विषुवत्तां सुषुम्नया ।These two shlokas are found only in Madhwa school ।edition and Shri Vijayadhwajatirtha commented on these ।तद्विश्वनाभिं त्वतिवर्त्य विष्णोः ।अणीयसा विरजेनात्मनैकः ।नमस्कृतं ब्रह्मविदामुपैति ।कल्पायुषो यद् विबुधा रमन्ते ॥ २५ ॥,yo'ntaḥ pacati bhūtānāṃ yastapatyaṇḍamadhyagaḥ|so'gnirvaiśvānaro mārgo devānāṃ pitṛṇāṃ muneḥ|devayānaṃ piṅgalābhiḥ hanyeti śatāyuṣā|rātrīriḍābhiḥ pitṛṇāṃ viṣuvattāṃ suṣumnayā|These two shlokas are found only in Madhwa school|edition and Shri Vijayadhwajatirtha commented on these|tadviśvanābhiṃ tvativartya viṣṇoḥ|aṇīyasā virajenātmanaikaḥ|namaskṛtaṃ brahmavidāmupaiti|kalpāyuṣo yad vibudhā ramante|| 25 ||
+2.2.26,अथो अनन्तस्य मुखानलेन ।दन्दह्यमानं स निरीक्ष्य विश्वम् ।निर्याति सिद्धेश्वरयुष्टधिष्ण्यं ।यद् द्वैपरार्ध्यं तदु पारमेष्ठ्यम् ॥ २६ ॥,atho anantasya mukhānalena|dandahyamānaṃ sa nirīkṣya viśvam|niryāti siddheśvarayuṣṭadhiṣṇyaṃ|yad dvaiparārdhyaṃ tadu pārameṣṭhyam|| 26 ||
+2.2.27,न यत्र शोको न जरा न मृत्युः ।न आर्तिः न चोद्वेग ऋते कुतश्चित् ।यच्चित्ततोऽदः कृपयानिदं विदां ।दुरन्तदुःखप्रभवानुदर्शनात् ॥ २७ ॥,na yatra śoko na jarā na mṛtyuḥ|na ārtiḥ na codvega ṛte kutaścit|yaccittato'daḥ kṛpayānidaṃ vidāṃ|durantaduḥkhaprabhavānudarśanāt|| 27 ||
+2.2.28,ततो विशेषं प्रतिपद्य निर्भयः ।तेनात्मनापोऽनलमूर्तिरत्वरन् ।ज्योतिर्मयो वायुमुपेत्य काले ।वाय्वात्मना खं बृहदात्मलिङ्गम् ॥ २८ ॥,tato viśeṣaṃ pratipadya nirbhayaḥ|tenātmanāpo'nalamūrtiratvaran|jyotirmayo vāyumupetya kāle|vāyvātmanā khaṃ bṛhadātmaliṅgam|| 28 ||
+2.2.29,घ्राणेन गन्धं रसनेन वै रसं ।रूपं च दृष्ट्या श्वसनं त्वचैव ।श्रोत्रेण चोपेत्य नभोगुणत्वं ।प्राणेन चाकूतिमुपैति योगी ॥ २९ ॥,ghrāṇena gandhaṃ rasanena vai rasaṃ|rūpaṃ ca dṛṣṭyā śvasanaṃ tvacaiva|śrotreṇa copetya nabhoguṇatvaṃ|prāṇena cākūtimupaiti yogī|| 29 ||
+2.2.30,स भूतसूक्ष्मेन्द्रियसन्निकर्षं ।मनोमयं देवमयं विकार्यम् ।संसाद्य गत्या सह तेन याति ।विज्ञानतत्त्वं गुणसंनिरोधम् ॥ ३० ॥,sa bhūtasūkṣmendriyasannikarṣaṃ|manomayaṃ devamayaṃ vikāryam|saṃsādya gatyā saha tena yāti|vijñānatattvaṃ guṇasaṃnirodham|| 30 ||
+2.2.31,तेनात्मनात्मानमुपैति शान्तं ।आनंदमानंदमयोऽवसाने ।एतां गतिं भागवतीं गतो यः ।स वै पुनर्नेह विषज्जतेऽङ्ग ॥ ३१ ॥,tenātmanātmānamupaiti śāntaṃ|ānaṃdamānaṃdamayo'vasāne|etāṃ gatiṃ bhāgavatīṃ gato yaḥ|sa vai punarneha viṣajjate'ṅga|| 31 ||
+2.2.32,एते सृती ते नृप वेदगीते ।त्वयाभिपृष्टे च सनातने च ।ये वै पुरा ब्रह्मण आह तुष्ट ।आराधितो भगवान् वासुदेवः ॥ ३२ ॥,ete sṛtī te nṛpa vedagīte|tvayābhipṛṣṭe ca sanātane ca|ye vai purā brahmaṇa āha tuṣṭa|ārādhito bhagavān vāsudevaḥ|| 32 ||
+2.2.33,न ह्यतोऽन्यः शिवः पन्था विशतः संसृताविह ।वासुदेवे भगवति भक्तियोगो यतो भवेत् ॥ ३३ ॥,na hyato'nyaḥ śivaḥ panthā viśataḥ saṃsṛtāviha|vāsudeve bhagavati bhaktiyogo yato bhavet|| 33 ||
+2.2.34,भगवान्ब्रह्म कार्त्स्न्येन त्रिरन् वीक्ष्य मनीषया ।तदध्यवस्यत् कूटस्थो रतिरात्मन् यतो भवेत् ॥ ३४ ॥,bhagavānbrahma kārtsnyena triran vīkṣya manīṣayā|tadadhyavasyat kūṭastho ratirātman yato bhavet|| 34 ||
+2.2.35,भगवान् सर्वभूतेषु लक्षितः स्वात्मना हरिः ।दृश्यैर्बुद्ध्यादिभिर्द्रष्टा लक्षणैः अनुमापकैः ॥ ३५ ॥,bhagavān sarvabhūteṣu lakṣitaḥ svātmanā hariḥ|dṛśyairbuddhyādibhirdraṣṭā lakṣaṇaiḥ anumāpakaiḥ|| 35 ||
+2.2.36,तस्मात् सर्वात्मना राजन् हरिः सर्वत्र सर्वदा ।श्रोतव्यः कीर्तितव्यश्च स्मर्तव्यो भगवान् नृणाम् ॥ ३६ ॥,tasmāt sarvātmanā rājan hariḥ sarvatra sarvadā|śrotavyaḥ kīrtitavyaśca smartavyo bhagavān nṛṇām|| 36 ||
+2.2.37,पिबन्ति ये भगवत आत्मनः ।सतां कथामृतं श्रवणपुटेषु सम्भृतम् ।पुनन्ति ते विषयविदूषिताशयं ।व्रजन्ति तच्चरणसरोरुहान्तिकम् ॥ ३७ ॥,pibanti ye bhagavata ātmanaḥ|satāṃ kathāmṛtaṃ śravaṇapuṭeṣu sambhṛtam|punanti te viṣayavidūṣitāśayaṃ|vrajanti taccaraṇasaroruhāntikam|| 37 ||
+2.2.2,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।द्वितीयस्कंधे द्वितीयोऽध्यायः ॥ २ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|dvitīyaskaṃdhe dvitīyo'dhyāyaḥ|| 2 ||
+2.3.1,श्रीशुक उवाच ।एवमेतन्निगदितं पृष्टवान् यद् भवान् मम ।नृणां यन्म्रियमाणानां मनुष्येषु मनीषिणाम् ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|evametannigaditaṃ pṛṣṭavān yad bhavān mama|nṛṇāṃ yanmriyamāṇānāṃ manuṣyeṣu manīṣiṇām|| 1 ||
+2.3.2,ब्रह्मवर्चसकामस्तु यजेत ब्रह्मणस्पतिम् ।इन्द्रं इन्द्रियकामस्तु प्रजाकामः प्रजापतीन् ॥ २ ॥,brahmavarcasakāmastu yajeta brahmaṇaspatim|indraṃ indriyakāmastu prajākāmaḥ prajāpatīn|| 2 ||
+2.3.3,देवीं मायां तु श्रीकामः तेजस्कामो विभावसुम् ।वसुकामो वसून् रुद्रान् वीर्यकामोऽथ वीर्यवान् ॥ ३ ॥,devīṃ māyāṃ tu śrīkāmaḥ tejaskāmo vibhāvasum|vasukāmo vasūn rudrān vīryakāmo'tha vīryavān|| 3 ||
+2.3.4,अन्नाद्यकामस्तु अदितिं स्वर्ग��ामोऽदितेः सुतान् ।विश्वान् देवान् राज्यकामः साध्यान् संसाधको विशाम् ॥ ४ ॥,annādyakāmastu aditiṃ svargakāmo'diteḥ sutān|viśvān devān rājyakāmaḥ sādhyān saṃsādhako viśām|| 4 ||
+2.3.5,आयुष्कामोऽश्विनौ देवौ पुष्टिकाम इलां यजेत् ।प्रतिष्ठाकामः पुरुषो रोदसी लोकमातरौ ॥ ५ ॥,āyuṣkāmo'śvinau devau puṣṭikāma ilāṃ yajet|pratiṣṭhākāmaḥ puruṣo rodasī lokamātarau|| 5 ||
+2.3.6,रूपाभिकामो गन्धर्वान् स्त्रीकामोऽप्सर उर्वशीम् ।आधिपत्यकामः सर्वेषां यजेत परमेष्ठिनम् ॥ ६ ॥,rūpābhikāmo gandharvān strīkāmo'psara urvaśīm|ādhipatyakāmaḥ sarveṣāṃ yajeta parameṣṭhinam|| 6 ||
+2.3.7,यज्ञं यजेत् यशस्कामः कोशकामः प्रचेतसम् ।विद्याकामस्तु गिरिशं दाम्पत्यार्थ उमां सतीम् ॥ ७ ॥,yajñaṃ yajet yaśaskāmaḥ kośakāmaḥ pracetasam|vidyākāmastu giriśaṃ dāmpatyārtha umāṃ satīm|| 7 ||
+2.3.8,धर्मार्थ उत्तमश्लोकं तन्तुं तन्वन् पितॄन् यजेत् ।रक्षाकामः पुण्यजनान् ओजस्कामो मरुद्‍गणान् ॥ ८ ॥,dharmārtha uttamaślokaṃ tantuṃ tanvan pitṝn yajet|rakṣākāmaḥ puṇyajanān ojaskāmo marud‍gaṇān|| 8 ||
+2.3.9,राज्यकामो मनून् देवान् निर्ऋतिं त्वभिचरन् यजेत् ।कामकामो यजेत्सोमं अकामः पुरुषं परम् ॥ ९ ॥,rājyakāmo manūn devān nirṛtiṃ tvabhicaran yajet|kāmakāmo yajetsomaṃ akāmaḥ puruṣaṃ param|| 9 ||
+2.3.10,अकामः सर्वकामो वा मोक्षकाम उदारधीः ।तीव्रेण भक्तियोगेन यजेत पुरुषं परम् ॥ १० ॥,akāmaḥ sarvakāmo vā mokṣakāma udāradhīḥ|tīvreṇa bhaktiyogena yajeta puruṣaṃ param|| 10 ||
+2.3.11,एतावानेव यजतां इह निःश्रेयसोदयः ।भगवत्यचलो भावो यद्‍भागवतसङ्गतः ॥ ११ ॥,etāvāneva yajatāṃ iha niḥśreyasodayaḥ|bhagavatyacalo bhāvo yad‍bhāgavatasaṅgataḥ|| 11 ||
+2.3.12,ज्ञानं यदाप्रतिनिवृत्तगुणोर्मिचक्रम् ।आत्मप्रसाद उत यत्र गुणेष्वसङ्गः ।कैवल्यसम्मतपथस्त्वथ भक्तियोगः ।को निर्वृतो हरिकथासु रतिं न कुर्यात् ॥ १२ ॥,jñānaṃ yadāpratinivṛttaguṇormicakram|ātmaprasāda uta yatra guṇeṣvasaṅgaḥ|kaivalyasammatapathastvatha bhaktiyogaḥ|ko nirvṛto harikathāsu ratiṃ na kuryāt|| 12 ||
+2.3.13,शौनक उवाच ।इत्यभिव्याहृतं राजा निशम्य भरतर्षभः ।किमन्यत् पृष्टवान् भूयो वैयासकिं ऋषिं कविम् ॥ १३ ॥,śaunaka uvāca|ityabhivyāhṛtaṃ rājā niśamya bharatarṣabhaḥ|kimanyat pṛṣṭavān bhūyo vaiyāsakiṃ ṛṣiṃ kavim|| 13 ||
+2.3.14,एतद् शुश्रूषतां विद्वन् सूत नोऽर्हसि भाषितुम् ।कथा हरिकथोदर्काः सतां स्युः सदसि ध्रुवम् ॥ १४ ॥,etad śuśrūṣatāṃ vidvan sūta no'rhasi bhāṣitum|kathā harikathodarkāḥ satāṃ syuḥ sadasi dhruvam|| 14 ||
+2.3.15,स वै भागवतो राजा पाण्डवेयो महारथः ।बालक्रीडनकैः क्रीडन् कृष्णक्रीडां य आददे ॥ १५ ॥,sa vai bhāgavato rājā pāṇḍaveyo mahārathaḥ|bālakrīḍanakaiḥ krīḍan kṛṣṇakrīḍāṃ ya ādade|| 15 ||
+2.3.16,वैयासकिश्च भगवान् वासुदेवपरायणः ।उरुगायगुणोदाराः सतां स्युर्हि समागमे ॥ १६ ॥,vaiyāsakiśca bhagavān vāsudevaparāyaṇaḥ|urugāyaguṇodārāḥ satāṃ syurhi samāgame|| 16 ||
+2.3.17,आयुर्हरति वै पुंसां उद्यन्नस्तं च यन्नसौ ।तस्यर्ते यत्क्षणो नीत उत���तमश्लोकवार्तया ॥ १७ ॥,āyurharati vai puṃsāṃ udyannastaṃ ca yannasau|tasyarte yatkṣaṇo nīta uttamaślokavārtayā|| 17 ||
+2.3.18,तरवः किं न जीवन्ति भस्त्राः किं न श्वसन्त्युत ।न खादन्ति न मेहन्ति किं ग्रामपशवोऽपरे ॥ १८ ॥,taravaḥ kiṃ na jīvanti bhastrāḥ kiṃ na śvasantyuta|na khādanti na mehanti kiṃ grāmapaśavo'pare|| 18 ||
+2.3.19,श्वविड्वराहोष्ट्रखरैः संस्तुतः पुरुषः पशुः ।न यत्कर्णपथोपेतो जातु नाम गदाग्रजः ॥ १९ ॥,śvaviḍvarāhoṣṭrakharaiḥ saṃstutaḥ puruṣaḥ paśuḥ|na yatkarṇapathopeto jātu nāma gadāgrajaḥ|| 19 ||
+2.3.20,बिले बतोरुक्रमविक्रमान् ये ।न शृण्वतः कर्णपुटे नरस्य ।जिह्वासती दार्दुरिकेव सूत ।न चोपगायत्युरुगायगाथाः ॥ २० ॥,bile batorukramavikramān ye|na śṛṇvataḥ karṇapuṭe narasya|jihvāsatī dārdurikeva sūta|na copagāyatyurugāyagāthāḥ|| 20 ||
+2.3.21,भारः परं पट्टकिरीटजुष्टं ।अप्युत्तमाङ्गं न नमेन् मुकुंदम् ।शावौ करौ नो कुरुते सपर्यां ।हरेर्लसत्काञ्चनकङ्कणौ वा ॥ २१ ॥,bhāraḥ paraṃ paṭṭakirīṭajuṣṭaṃ|apyuttamāṅgaṃ na namen mukuṃdam|śāvau karau no kurute saparyāṃ|harerlasatkāñcanakaṅkaṇau vā|| 21 ||
+2.3.22,बर्हायिते ते नयने नराणां ।लिङ्गानि विष्णोर्न निरीक्षतो ये ।पादौ नृणां तौ द्रुमजन्मभाजौ ।क्षेत्राणि नानुव्रजतो हरेर्यौ ॥ २२ ॥,barhāyite te nayane narāṇāṃ|liṅgāni viṣṇorna nirīkṣato ye|pādau nṛṇāṃ tau drumajanmabhājau|kṣetrāṇi nānuvrajato hareryau|| 22 ||
+2.3.23,जीवन् शवो भागवताङ्घ्रिरेणुं ।न जातु मर्त्योऽभिलभेत यस्तु ।श्रीविष्णुपद्या मनुजस्तुलस्याः ।श्वसन् शवो यस्तु न वेद गन्धम् ॥ २३ ॥,jīvan śavo bhāgavatāṅghrireṇuṃ|na jātu martyo'bhilabheta yastu|śrīviṣṇupadyā manujastulasyāḥ|śvasan śavo yastu na veda gandham|| 23 ||
+2.3.24,तदश्मसारं हृदयं बतेदं ।यद्‍गृह्यमाणैर्हरिनामधेयैः ।न विक्रियेताथ यदा विकारो ।नेत्रे जलं गात्ररुहेषु हर्षः ॥ २४ ॥,tadaśmasāraṃ hṛdayaṃ batedaṃ|yad‍gṛhyamāṇairharināmadheyaiḥ|na vikriyetātha yadā vikāro|netre jalaṃ gātraruheṣu harṣaḥ|| 24 ||
+2.3.25,अथाभिधेह्यङ्ग मनोऽनुकूलं ।प्रभाषसे भागवतप्रधानः ।यदाह वैयासकिरात्मविद्या ।विशारदो नृपतिं साधु पृष्टः ॥ २५ ॥,athābhidhehyaṅga mano'nukūlaṃ|prabhāṣase bhāgavatapradhānaḥ|yadāha vaiyāsakirātmavidyā|viśārado nṛpatiṃ sādhu pṛṣṭaḥ|| 25 ||
+2.3.3,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।द्वितीयस्कंधे तृतीयोऽध्यायः ॥ ३ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|dvitīyaskaṃdhe tṛtīyo'dhyāyaḥ|| 3 ||
+2.4.1,सूत उवाच ।वैयासकेरिति वचः तत्त्वनिश्चयमात्मनः ।उपधार्य मतिं कृष्णे औत्तरेयः सतीं व्यधात् ॥ १ ॥,sūta uvāca|vaiyāsakeriti vacaḥ tattvaniścayamātmanaḥ|upadhārya matiṃ kṛṣṇe auttareyaḥ satīṃ vyadhāt|| 1 ||
+2.4.2,आत्मजायासुतागार पशुद्रविणबन्धुषु ।राज्ये चाविकले नित्यं विरूढां ममतां जहौ ॥ २ ॥,ātmajāyāsutāgāra paśudraviṇabandhuṣu|rājye cāvikale nityaṃ virūḍhāṃ mamatāṃ jahau|| 2 ||
+2.4.3,पप्रच्छ चेममेवार्थं यन्मां पृच्छथ सत्तमाः ।कृष्णानुभावश्रवणे श्रद्���धानो महामनाः ॥ ३ ॥,papraccha cemamevārthaṃ yanmāṃ pṛcchatha sattamāḥ|kṛṣṇānubhāvaśravaṇe śraddadhāno mahāmanāḥ|| 3 ||
+2.4.4,संस्थां विज्ञाय सन्न्यस्य कर्म त्रैवर्गिकं च यत् ।वासुदेवे भगवति आत्मभावं दृढं गतः ॥ ४ ॥,saṃsthāṃ vijñāya sannyasya karma traivargikaṃ ca yat|vāsudeve bhagavati ātmabhāvaṃ dṛḍhaṃ gataḥ|| 4 ||
+2.4.5,राजोवाच ।समीचीनं वचो ब्रह्मन् सर्वज्ञस्य तवानघ ।तमो विशीर्यते मह्यं हरेः कथयतः कथाम् ॥ ५ ॥,rājovāca|samīcīnaṃ vaco brahman sarvajñasya tavānagha|tamo viśīryate mahyaṃ hareḥ kathayataḥ kathām|| 5 ||
+2.4.6,भूय एव विवित्सामि भगवान् आत्ममायया ।यथेदं सृजते विश्वं दुर्विभाव्यमधीश्वरैः ॥ ६ ॥,bhūya eva vivitsāmi bhagavān ātmamāyayā|yathedaṃ sṛjate viśvaṃ durvibhāvyamadhīśvaraiḥ|| 6 ||
+2.4.7,यथा गोपायति विभुः यथा संयच्छते पुनः ।यां यां शक्तिमुपाश्रित्य पुरुशक्तिः परः पुमान् ।आत्मानं क्रीडयन्क्रीडन् करोति विकरोति च ॥ ७ ॥,yathā gopāyati vibhuḥ yathā saṃyacchate punaḥ|yāṃ yāṃ śaktimupāśritya puruśaktiḥ paraḥ pumān|ātmānaṃ krīḍayankrīḍan karoti vikaroti ca|| 7 ||
+2.4.8,नूनं भगवतो ब्रह्मन् हरेरद्‍भुतकर्मणः ।दुर्विभाव्यमिवाभाति कविभिश्चापि चेष्टितम् ॥ ८ ॥,nūnaṃ bhagavato brahman harerad‍bhutakarmaṇaḥ|durvibhāvyamivābhāti kavibhiścāpi ceṣṭitam|| 8 ||
+2.4.9,यथा गुणांस्तु प्रकृतेः युगपत् क्रमशोऽपि वा ।बिभर्ति भूरिशस्त्वेकः कुर्वन् कर्माणि जन्मभिः ॥ ९ ॥,yathā guṇāṃstu prakṛteḥ yugapat kramaśo'pi vā|bibharti bhūriśastvekaḥ kurvan karmāṇi janmabhiḥ|| 9 ||
+2.4.10,विचिकित्सितमेतन्मे ब्रवीतु भगवान् यथा ।शाब्दे ब्रह्मणि निष्णातः परस्मिंश्च भवान्खलु ॥ १० ॥,vicikitsitametanme bravītu bhagavān yathā|śābde brahmaṇi niṣṇātaḥ parasmiṃśca bhavānkhalu|| 10 ||
+2.4.11,सूत उवाच ।इत्युपामंत्रितो राज्ञा गुणानुकथने हरेः ।हृषीकेशं अनुस्मृत्य प्रतिवक्तुं प्रचक्रमे ॥ ११ ॥,sūta uvāca|ityupāmaṃtrito rājñā guṇānukathane hareḥ|hṛṣīkeśaṃ anusmṛtya prativaktuṃ pracakrame|| 11 ||
+2.4.12,श्रीशुक उवाच ।नमः परस्मै पुरुषाय भूयसे ।सदुद्‍भवस्थाननिरोधलीलया ।गृहीतशक्तित्रितयाय देहिनां ।अंतर्भवायानुपलक्ष्यवर्त्मने ॥ १२ ॥,śrīśuka uvāca|namaḥ parasmai puruṣāya bhūyase|sadud‍bhavasthānanirodhalīlayā|gṛhītaśaktitritayāya dehināṃ|aṃtarbhavāyānupalakṣyavartmane|| 12 ||
+2.4.13,भूयो नमः सद्वृजिनच्छिदेऽसतां ।असंभवायाखिलसत्त्वमूर्तये ।पुंसां पुनः पारमहंस्य आश्रमे ।व्यवस्थितानामनुमृग्यदाशुषे ॥ १३ ॥,bhūyo namaḥ sadvṛjinacchide'satāṃ|asaṃbhavāyākhilasattvamūrtaye|puṃsāṃ punaḥ pāramahaṃsya āśrame|vyavasthitānāmanumṛgyadāśuṣe|| 13 ||
+2.4.14,नमो नमस्तेऽस्त्वृषभाय सात्वतां ।विदूरकाष्ठाय मुहुः कुयोगिनाम् ।निरस्तसाम्यातिशयेन राधसा ।स्वधामनि ब्रह्मणि रंस्यते नमः ॥ १४ ॥,namo namaste'stvṛṣabhāya sātvatāṃ|vidūrakāṣṭhāya muhuḥ kuyoginām|nirastasāmyātiśayena rādhasā|svadhāmani brahmaṇi raṃsyate namaḥ|| 14 ||
+2.4.15,यत्कीर्तनं यत्स्मरणं यदीक्षणं ।यद् वंदनं यच्छ्रवणं यदर्हणम् ।लोकस्य सद्यो विधुनोति कल्मषं ।तस्मै सुभद्रश्रवसे नमो नमः ॥ १५ ॥,yatkīrtanaṃ yatsmaraṇaṃ yadīkṣaṇaṃ|yad vaṃdanaṃ yacchravaṇaṃ yadarhaṇam|lokasya sadyo vidhunoti kalmaṣaṃ|tasmai subhadraśravase namo namaḥ|| 15 ||
+2.4.16,विचक्षणा यच्चरणोपसादनात् ।सङ्गं व्युदस्योभयतोऽन्तरात्मनः ।विन्दन्ति हि ब्रह्मगतिं गतक्लमाः ।तस्मै सुभद्रश्रवसे नमो नमः ॥ १६ ॥,vicakṣaṇā yaccaraṇopasādanāt|saṅgaṃ vyudasyobhayato'ntarātmanaḥ|vindanti hi brahmagatiṃ gataklamāḥ|tasmai subhadraśravase namo namaḥ|| 16 ||
+2.4.17,तपस्विनो दानपरा यशस्विनो ।मनस्विनो मंत्रविदः सुमङ्गलाः ।क्षेमं न विन्दन्ति विना यदर्पणं ।तस्मै सुभद्रश्रवसे नमो नमः ॥ १७ ॥,tapasvino dānaparā yaśasvino|manasvino maṃtravidaḥ sumaṅgalāḥ|kṣemaṃ na vindanti vinā yadarpaṇaṃ|tasmai subhadraśravase namo namaḥ|| 17 ||
+2.4.18,किरातहूणान्ध्रपुलिन्दपुल्कशा ।आभीरकङ्का यवनाः खसादयः ।येऽन्ये च पापा यदपाश्रयाश्रयाः ।शुध्यन्ति तस्मै प्रभविष्णवे नमः ॥ १८ ॥,kirātahūṇāndhrapulindapulkaśā|ābhīrakaṅkā yavanāḥ khasādayaḥ|ye'nye ca pāpā yadapāśrayāśrayāḥ|śudhyanti tasmai prabhaviṣṇave namaḥ|| 18 ||
+2.4.19,स एष आत्मात्मवतामधीश्वरः ।त्रयीमयो धर्ममयस्तपोमयः ।गतव्यलीकैरजशङ्करादिभिः ।वितर्क्यलिङ्गो भगवान्प्रसीदताम् ॥ १९ ॥,sa eṣa ātmātmavatāmadhīśvaraḥ|trayīmayo dharmamayastapomayaḥ|gatavyalīkairajaśaṅkarādibhiḥ|vitarkyaliṅgo bhagavānprasīdatām|| 19 ||
+2.4.20,श्रियः पतिर्यज्ञपतिः प्रजापतिः ।धियां पतिर्लोकपतिर्धरापतिः ।पतिर्गतिश्चान्धकवृष्णिसात्वतां ।प्रसीदतां मे भगवान् सतां पतिः ॥ २० ॥,śriyaḥ patiryajñapatiḥ prajāpatiḥ|dhiyāṃ patirlokapatirdharāpatiḥ|patirgatiścāndhakavṛṣṇisātvatāṃ|prasīdatāṃ me bhagavān satāṃ patiḥ|| 20 ||
+2.4.21,यदङ्घ्र्यभिध्यानसमाधिधौतया ।धियानुपश्यन्ति हि तत्त्वमात्मनः ।वदन्ति चैतत् कवयो यथारुचं ।स मे मुकुंदो भगवान् प्रसीदताम् ॥ २१ ॥,yadaṅghryabhidhyānasamādhidhautayā|dhiyānupaśyanti hi tattvamātmanaḥ|vadanti caitat kavayo yathārucaṃ|sa me mukuṃdo bhagavān prasīdatām|| 21 ||
+2.4.22,प्रचोदिता येन पुरा सरस्वती ।वितन्वताऽजस्य सतीं स्मृतिं हृदि ।स्वलक्षणा प्रादुरभूत् किलास्यतः ।स मे ऋषीणां ऋषभः प्रसीदताम् ॥ २२ ॥,pracoditā yena purā sarasvatī|vitanvatā'jasya satīṃ smṛtiṃ hṛdi|svalakṣaṇā prādurabhūt kilāsyataḥ|sa me ṛṣīṇāṃ ṛṣabhaḥ prasīdatām|| 22 ||
+2.4.23,भूतैर्महद्भिर्य इमाः पुरो विभुः ।निर्माय शेते यदमूषु पूरुषः ।भुङ्क्ते गुणान् षोडश षोडशात्मकः ।सोऽलङ्कृषीष्ट भगवान् वचांसि मे ॥ २३ ॥,bhūtairmahadbhirya imāḥ puro vibhuḥ|nirmāya śete yadamūṣu pūruṣaḥ|bhuṅkte guṇān ṣoḍaśa ṣoḍaśātmakaḥ|so'laṅkṛṣīṣṭa bhagavān vacāṃsi me|| 23 ||
+2.4.24,नमस्तस्मै भगवते वासुदेवाय वेधसे ।पपुर्ज्ञानमयं सौम्या यन्मुखाम्बुरुहासवम् ॥ २४ ॥,namastasmai bhagavate vāsudevāya vedhase|papurjñānamayaṃ saumyā yanmukhāmburuhāsavam|| 24 ||
+2.4.25,एतद् एवात्मभू राजन् नारदाय विपृच्छते ।वेदगर्भोऽभ्यधात् साक्षाद् यदाह हरिरात्मनः ॥ २५ ॥,etad evātmabhū rājan n��radāya vipṛcchate|vedagarbho'bhyadhāt sākṣād yadāha harirātmanaḥ|| 25 ||
+2.4.4,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।द्वितीयस्कंधे चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|dvitīyaskaṃdhe caturtho'dhyāyaḥ|| 4 ||
+2.5.1,नारद उवाच ।देवदेव नमस्तेऽस्तु भूतभावन पूर्वज ।तद्विजानीहि यद् ज्ञानं आत्मतत्त्वनिदर्शनम् ॥ १ ॥,nārada uvāca|devadeva namaste'stu bhūtabhāvana pūrvaja|tadvijānīhi yad jñānaṃ ātmatattvanidarśanam|| 1 ||
+2.5.2,यद् रूपं यद् अधिष्ठानं यतः सृष्टमिदं प्रभो ।यत्संस्थं यत्परं यच्च तत् तत्त्वं वद तत्त्वतः ॥ २ ॥,yad rūpaṃ yad adhiṣṭhānaṃ yataḥ sṛṣṭamidaṃ prabho|yatsaṃsthaṃ yatparaṃ yacca tat tattvaṃ vada tattvataḥ|| 2 ||
+2.5.3,सर्वं ह्येतद् भवान् वेद भूतभव्यभवत्प्रभुः ।करामलकवद् विश्वं विज्ञानावसितं तव ॥ ३ ॥,sarvaṃ hyetad bhavān veda bhūtabhavyabhavatprabhuḥ|karāmalakavad viśvaṃ vijñānāvasitaṃ tava|| 3 ||
+2.5.4,यद् विज्ञानो यद् आधारो यत् परस्त्वं यदात्मकः ।एकः सृजसि भूतानि भूतैरेवात्ममायया ॥ ४ ॥,yad vijñāno yad ādhāro yat parastvaṃ yadātmakaḥ|ekaḥ sṛjasi bhūtāni bhūtairevātmamāyayā|| 4 ||
+2.5.5,आत्मन् भावयसे तानि न पराभावयन् स्वयम् ।आत्मशक्तिमवष्टभ्य ऊर्णनाभिरिवाक्लमः ॥ ५ ॥,ātman bhāvayase tāni na parābhāvayan svayam|ātmaśaktimavaṣṭabhya ūrṇanābhirivāklamaḥ|| 5 ||
+2.5.6,नाहं वेद परं ह्यस्मिन् नापरं न समं विभो ।नामरूपगुणैर्भाव्यं सदसत् किञ्चिदन्यतः ॥ ६ ॥,nāhaṃ veda paraṃ hyasmin nāparaṃ na samaṃ vibho|nāmarūpaguṇairbhāvyaṃ sadasat kiñcidanyataḥ|| 6 ||
+2.5.7,स भवानचरद् घोरं यत्तपः सुसमाहितः ।तेन खेदयसे नस्त्वं पराशङ्कां च यच्छसि ॥ ७ ॥,sa bhavānacarad ghoraṃ yattapaḥ susamāhitaḥ|tena khedayase nastvaṃ parāśaṅkāṃ ca yacchasi|| 7 ||
+2.5.8,एतन्मे पृच्छतः सर्वं सर्वज्ञ सकलेश्वर ।विजानीहि यथैवेदं अहं बुध्येऽनुशासितः ॥ ८ ॥,etanme pṛcchataḥ sarvaṃ sarvajña sakaleśvara|vijānīhi yathaivedaṃ ahaṃ budhye'nuśāsitaḥ|| 8 ||
+2.5.9,ब्रह्मोवाच ।सम्यक् कारुणिकस्येदं वत्स ते विचिकित्सितम् ।यदहं चोदितः सौम्य भगवद्वीर्यदर्शने ॥ ९ ॥,brahmovāca|samyak kāruṇikasyedaṃ vatsa te vicikitsitam|yadahaṃ coditaḥ saumya bhagavadvīryadarśane|| 9 ||
+2.5.10,नानृतं तव तच्चापि यथा मां प्रब्रवीषि भोः ।अविज्ञाय परं मत्त एतावत्त्वं यतो हि मे ॥ १० ॥,nānṛtaṃ tava taccāpi yathā māṃ prabravīṣi bhoḥ|avijñāya paraṃ matta etāvattvaṃ yato hi me|| 10 ||
+2.5.11,येन स्वरोचिषा विश्वं रोचितं रोचयाम्यहम् ।यथार्कोऽग्निः यथा सोमो यथा ऋक्षग्रहतारकाः ॥ ११ ॥,yena svarociṣā viśvaṃ rocitaṃ rocayāmyaham|yathārko'gniḥ yathā somo yathā ṛkṣagrahatārakāḥ|| 11 ||
+2.5.12,तस्मै नमो भगवते वासुदेवाय धीमहि ।यन्मायया दुर्जयया मां वदन्ति जगद्‍गुरुम् ॥ १२ ॥,tasmai namo bhagavate vāsudevāya dhīmahi|yanmāyayā durjayayā māṃ vadanti jagad‍gurum|| 12 ||
+2.5.13,विलज्जमानया यस्य स्थातुमीक्षापथेऽमुया ।विमोहिता विकत्थन्ते ममाहमिति दुर्धियः ॥ १३ ॥,vilajjamānayā yasya sthātumīkṣāpathe'muyā|vimohitā vikatthante mamāhamiti durdhiyaḥ|| 13 ||
+2.5.14,द्��व्यं कर्म च कालश्च स्वभावो जीव एव च ।वासुदेवात्परो ब्रह्मन् न चान्योऽर्थोऽस्ति तत्त्वतः ॥ १४ ॥,dravyaṃ karma ca kālaśca svabhāvo jīva eva ca|vāsudevātparo brahman na cānyo'rtho'sti tattvataḥ|| 14 ||
+2.5.15,नारायणपरा वेदा देवा नारायणाङ्गजाः ।नारायणपरा लोका नारायणपरा मखाः ॥ १५ ॥,nārāyaṇaparā vedā devā nārāyaṇāṅgajāḥ|nārāyaṇaparā lokā nārāyaṇaparā makhāḥ|| 15 ||
+2.5.16,नारायणपरो योगो नारायणपरं तपः ।नारायणपरं ज्ञानं नारायणपरा गतिः ॥ १६ ॥,nārāyaṇaparo yogo nārāyaṇaparaṃ tapaḥ|nārāyaṇaparaṃ jñānaṃ nārāyaṇaparā gatiḥ|| 16 ||
+2.5.17,तस्यापि द्रष्टुः ईशस्य कूटस्थस्याखिलात्मनः ।सृज्यं सृजामि सृष्टोऽहं ईक्षयैवाभिचोदितः ॥ १७ ॥,tasyāpi draṣṭuḥ īśasya kūṭasthasyākhilātmanaḥ|sṛjyaṃ sṛjāmi sṛṣṭo'haṃ īkṣayaivābhicoditaḥ|| 17 ||
+2.5.18,सत्त्वं रजस्तम इति निर्गुणस्य गुणास्त्रयः ।स्थितिसर्गनिरोधेषु गृहीता मायया विभोः ॥ १८ ॥,sattvaṃ rajastama iti nirguṇasya guṇāstrayaḥ|sthitisarganirodheṣu gṛhītā māyayā vibhoḥ|| 18 ||
+2.5.19,कार्यकारणकर्तृत्वे द्रव्यज्ञानक्रियाश्रयाः ।बध्नन्ति नित्यदा मुक्तं मायिनं पुरुषं गुणाः ॥ १९ ॥,kāryakāraṇakartṛtve dravyajñānakriyāśrayāḥ|badhnanti nityadā muktaṃ māyinaṃ puruṣaṃ guṇāḥ|| 19 ||
+2.5.20,स एष भगवान् लिङ्गैः त्रिभिरेतैरधोक्षजः ।स्वलक्षितगतिर्ब्रह्मन् सर्वेषां मम चेश्वरः ॥ २० ॥,sa eṣa bhagavān liṅgaiḥ tribhiretairadhokṣajaḥ|svalakṣitagatirbrahman sarveṣāṃ mama ceśvaraḥ|| 20 ||
+2.5.21,कालं कर्म स्वभावं च मायेशो मायया स्वया ।आत्मन् यदृच्छया प्राप्तं विबुभूषुरुपाददे ॥ २१ ॥,kālaṃ karma svabhāvaṃ ca māyeśo māyayā svayā|ātman yadṛcchayā prāptaṃ vibubhūṣurupādade|| 21 ||
+2.5.22,कालाद् गुणव्यतिकरः परिणामः स्वभावतः ।कर्मणो जन्म महतः पुरुषाधिष्ठितात् अभूत् ॥ २२ ॥,kālād guṇavyatikaraḥ pariṇāmaḥ svabhāvataḥ|karmaṇo janma mahataḥ puruṣādhiṣṭhitāt abhūt|| 22 ||
+2.5.23,महतस्तु विकुर्वाणाद् रजःसत्त्वोपबृंहितात् ।तमःप्रधानस्त्वभवद् द्रव्यज्ञानक्रियात्मकः ॥ २३ ॥,mahatastu vikurvāṇād rajaḥsattvopabṛṃhitāt|tamaḥpradhānastvabhavad dravyajñānakriyātmakaḥ|| 23 ||
+2.5.24,सोऽहङ्कार इति प्रोक्तो विकुर्वन्समभूत् त्रिधा ।वैकारिकस्तैजसश्च तामसश्चेति यद्भिदा ।द्रव्यशक्तिः क्रियाशक्तिः ज्ञानशक्तिरिति प्रभो ॥ २४ ॥,so'haṅkāra iti prokto vikurvansamabhūt tridhā|vaikārikastaijasaśca tāmasaśceti yadbhidā|dravyaśaktiḥ kriyāśaktiḥ jñānaśaktiriti prabho|| 24 ||
+2.5.25,तामसादपि भूतादेः विकुर्वाणाद् अभूत् नभः ।तस्य मात्रा गुणः शब्दो लिङ्गं यद् द्रष्टृदृश्ययोः ॥ २५ ॥,tāmasādapi bhūtādeḥ vikurvāṇād abhūt nabhaḥ|tasya mātrā guṇaḥ śabdo liṅgaṃ yad draṣṭṛdṛśyayoḥ|| 25 ||
+2.5.26,नभसोऽथ विकुर्वाणाद् अभूत् स्पर्शगुणोऽनिलः ।परान्वयाच्छब्दवांश्च प्राण ओजः सहो बलम् ॥ २६ ॥,nabhaso'tha vikurvāṇād abhūt sparśaguṇo'nilaḥ|parānvayācchabdavāṃśca prāṇa ojaḥ saho balam|| 26 ||
+2.5.27,वायोरपि विकुर्वाणात् कालकर्मस्वभावतः ।उदपद्यत तेजो वै रूपवत् स्पर्शशब्दवत् ॥ २७ ॥,vāyorapi vikurvāṇāt kālakarmasvabhāvataḥ|udapadyata tejo vai rūpavat sparśaśabdavat|| 27 ||
+2.5.28,तेजसस्तु विकुर्वाणाद् आसीत् अम्भो रसात्मकम् ।रूपवत् स्पर्शवच्चाम्भो घोषवच्च परान्वयात् ॥ २८ ॥,tejasastu vikurvāṇād āsīt ambho rasātmakam|rūpavat sparśavaccāmbho ghoṣavacca parānvayāt|| 28 ||
+2.5.29,विशेषस्तु विकुर्वाणाद् अम्भसो गन्धवानभूत् ।परान्वयाद् रसस्पर्श शब्दरूपगुणान्वितः ॥ २९ ॥,viśeṣastu vikurvāṇād ambhaso gandhavānabhūt|parānvayād rasasparśa śabdarūpaguṇānvitaḥ|| 29 ||
+2.5.30,वैकारिकान्मनो जज्ञे देवा वैकारिका दश ।दिग्वातार्कप्रचेतोऽश्वि वह्नीन्द्रोपेन्द्रमित्रकाः ॥ ३० ॥,vaikārikānmano jajñe devā vaikārikā daśa|digvātārkapraceto'śvi vahnīndropendramitrakāḥ|| 30 ||
+2.5.31,तैजसात्तु विकुर्वाणाद् इंद्रियाणि दशाभवन् ।ज्ञानशक्तिः क्रियाशक्तिः बुद्धिः प्राणश्च तैजसौ ।श्रोत्रं त्वग् घ्राण दृग् जिह्वा वाग् दोर्मेढ्राङ्घ्रिपायवः ॥ ३१ ॥,taijasāttu vikurvāṇād iṃdriyāṇi daśābhavan|jñānaśaktiḥ kriyāśaktiḥ buddhiḥ prāṇaśca taijasau|śrotraṃ tvag ghrāṇa dṛg jihvā vāg dormeḍhrāṅghripāyavaḥ|| 31 ||
+2.5.32,यदैतेऽसङ्गता भावा भूतेन्द्रियमनोगुणाः ।यदाऽयतननिर्माणे न शेकुर्ब्रह्मवित्तम ॥ ३२ ॥,yadaite'saṅgatā bhāvā bhūtendriyamanoguṇāḥ|yadā'yatananirmāṇe na śekurbrahmavittama|| 32 ||
+2.5.33,तदा संहत्य चान्योन्यं भगवच्छक्तिचोदिताः ।सदसत्त्वमुपादाय चोभयं ससृजुर्ह्यदः ॥ ३३ ॥,tadā saṃhatya cānyonyaṃ bhagavacchakticoditāḥ|sadasattvamupādāya cobhayaṃ sasṛjurhyadaḥ|| 33 ||
+2.5.34,वर्षपूगसहस्रान्ते तदण्डमुदके शयम् ।कालकर्मस्वभावस्थो जीवोऽजीवमजीवयत् ॥ ३४ ॥,varṣapūgasahasrānte tadaṇḍamudake śayam|kālakarmasvabhāvastho jīvo'jīvamajīvayat|| 34 ||
+2.5.35,स एव पुरुषः तस्माद् अण्डं निर्भिद्य निर्गतः ।सहस्रोर्वङ्घ्रिबाह्वक्षः सहस्राननशीर्षवान् ॥ ३५ ॥,sa eva puruṣaḥ tasmād aṇḍaṃ nirbhidya nirgataḥ|sahasrorvaṅghribāhvakṣaḥ sahasrānanaśīrṣavān|| 35 ||
+2.5.36,यस्येहावयवैर्लोकान् काल्पयन्ति मनीषिणः ।कट्यादिभिरधः सप्त सप्तोर्ध्वं जघनादिभिः ॥ ३६ ॥,yasyehāvayavairlokān kālpayanti manīṣiṇaḥ|kaṭyādibhiradhaḥ sapta saptordhvaṃ jaghanādibhiḥ|| 36 ||
+2.5.37,पुरुषस्य मुखं ब्रह्म क्षत्रमेतस्य बाहवः ।ऊर्वोर्वैश्यो भगवतः पद्‍भ्यां शूद्रोऽभ्यजायत ॥ ३७ ॥,puruṣasya mukhaṃ brahma kṣatrametasya bāhavaḥ|ūrvorvaiśyo bhagavataḥ pad‍bhyāṃ śūdro'bhyajāyata|| 37 ||
+2.5.38,भूर्लोकः कल्पितः पद्‍भ्यां भुवर्लोकोऽस्य नाभितः ।हृदा स्वर्लोक उरसा महर्लोको महात्मनः ॥ ३८ ॥,bhūrlokaḥ kalpitaḥ pad‍bhyāṃ bhuvarloko'sya nābhitaḥ|hṛdā svarloka urasā maharloko mahātmanaḥ|| 38 ||
+2.5.39,ग्रीवायां जनलोकोऽस्य तपोलोकः स्तनद्वयात् ।मूर्धभिः सत्यलोकस्तु ब्रह्मलोकः सनातनः ॥ ३९ ॥,grīvāyāṃ janaloko'sya tapolokaḥ stanadvayāt|mūrdhabhiḥ satyalokastu brahmalokaḥ sanātanaḥ|| 39 ||
+2.5.40,तत्कट्यां चातलं कॢप्तं ऊरूभ्यां वितलं विभोः ।जानुभ्यां सुतलं शुद्धं जङ्घाभ��यां तु तलातलम् ॥ ४० ॥,tatkaṭyāṃ cātalaṃ kḷptaṃ ūrūbhyāṃ vitalaṃ vibhoḥ|jānubhyāṃ sutalaṃ śuddhaṃ jaṅghābhyāṃ tu talātalam|| 40 ||
+2.5.41,महातलं तु गुल्फाभ्यां प्रपदाभ्यां रसातलम् ।पातालं पादतलत इति लोकमयः पुमान् ॥ ४१ ॥,mahātalaṃ tu gulphābhyāṃ prapadābhyāṃ rasātalam|pātālaṃ pādatalata iti lokamayaḥ pumān|| 41 ||
+2.5.42,भूर्लोकः कल्पितः पद्‍भ्यां भुवर्लोकोऽस्य नाभितः ।स्वर्लोकः कल्पितो मूर्ध्ना इति वा लोककल्पना ॥ ४२ ॥,bhūrlokaḥ kalpitaḥ pad‍bhyāṃ bhuvarloko'sya nābhitaḥ|svarlokaḥ kalpito mūrdhnā iti vā lokakalpanā|| 42 ||
+2.5.5,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।द्वितीयस्कंधे पञ्चमोऽध्यायः ॥ ५ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|dvitīyaskaṃdhe pañcamo'dhyāyaḥ|| 5 ||
+2.6.1,ब्रह्मोवाच ।वाचां वह्नेर्मुखं क्षेत्रं छन्दसां सप्त धातवः ।हव्यकव्यामृत अन्नानां जिह्वा सर्व रसस्य च ॥ १ ॥,brahmovāca|vācāṃ vahnermukhaṃ kṣetraṃ chandasāṃ sapta dhātavaḥ|havyakavyāmṛta annānāṃ jihvā sarva rasasya ca|| 1 ||
+2.6.2,सर्वा असूनां च वायोश्च तत् नासे परमायणे ।अश्विनोः ओषधीनां च घ्राणो मोद प्रमोदयोः ॥ २ ॥,sarvā asūnāṃ ca vāyośca tat nāse paramāyaṇe|aśvinoḥ oṣadhīnāṃ ca ghrāṇo moda pramodayoḥ|| 2 ||
+2.6.3,रूपाणां तेजसां चक्षुः दिवः सूर्यस्य चाक्षिणी ।कर्णौ दिशां च तीर्थानां श्रोत्रं आकाश शब्दयोः ।तद्‍गात्रं वस्तुसाराणां सौभगस्य च भाजनम् ॥ ३ ॥,rūpāṇāṃ tejasāṃ cakṣuḥ divaḥ sūryasya cākṣiṇī|karṇau diśāṃ ca tīrthānāṃ śrotraṃ ākāśa śabdayoḥ|tad‍gātraṃ vastusārāṇāṃ saubhagasya ca bhājanam|| 3 ||
+2.6.4,त्वगस्य स्पर्शवायोश्च सर्व मेधस्य चैव हि ।रोमाणि उद्भिज्ज जातीनां यैर्वा यज्ञस्तु सम्भृतः ॥ ४ ॥,tvagasya sparśavāyośca sarva medhasya caiva hi|romāṇi udbhijja jātīnāṃ yairvā yajñastu sambhṛtaḥ|| 4 ||
+2.6.5,केश श्मश्रु नखान्यस्य शिलालोहाभ्र विद्युताम् ।बाहवो लोकपालानां प्रायशः क्षेमकर्मणाम् ॥ ५ ॥,keśa śmaśru nakhānyasya śilālohābhra vidyutām|bāhavo lokapālānāṃ prāyaśaḥ kṣemakarmaṇām|| 5 ||
+2.6.6,विक्रमो भूर्भुवःस्वश्च क्षेमस्य शरणस्य च ।सर्वकाम वरस्यापि हरेश्चरण आस्पदम् ॥ ६ ॥,vikramo bhūrbhuvaḥsvaśca kṣemasya śaraṇasya ca|sarvakāma varasyāpi hareścaraṇa āspadam|| 6 ||
+2.6.7,अपां वीर्यस्य सर्गस्य पर्जन्यस्य प्रजापतेः ।पुंसः शिश्न उपस्थस्तु प्रजात्यानन्द निर्वृतेः ॥ ७ ॥,apāṃ vīryasya sargasya parjanyasya prajāpateḥ|puṃsaḥ śiśna upasthastu prajātyānanda nirvṛteḥ|| 7 ||
+2.6.8,पायुर्यमस्य मित्रस्य परिमोक्षस्य नारद ।हिंसाया निर्ऋतेर्मृत्यो निरयस्य गुदः स्मृतः ॥ ८ ॥,pāyuryamasya mitrasya parimokṣasya nārada|hiṃsāyā nirṛtermṛtyo nirayasya gudaḥ smṛtaḥ|| 8 ||
+2.6.9,पराभूतेः अधर्मस्य तमसश्चापि पश्चिमः ।नाड्यो नदनदीनां च गोत्राणां अस्थिसंहतिः ॥ ९ ॥,parābhūteḥ adharmasya tamasaścāpi paścimaḥ|nāḍyo nadanadīnāṃ ca gotrāṇāṃ asthisaṃhatiḥ|| 9 ||
+2.6.10,अव्यक्त रससिन्धूनां भूतानां निधनस्य च ।उदरं विदितं पुंसो हृदयं मनसः पदम् ॥ १�� ॥,avyakta rasasindhūnāṃ bhūtānāṃ nidhanasya ca|udaraṃ viditaṃ puṃso hṛdayaṃ manasaḥ padam|| 10 ||
+2.6.11,धर्मस्य मम तुभ्यं च कुमाराणां भवस्य च ।विज्ञानस्य च सत्त्वस्य परस्याऽत्मा परायणम् ॥ ११ ॥,dharmasya mama tubhyaṃ ca kumārāṇāṃ bhavasya ca|vijñānasya ca sattvasya parasyā'tmā parāyaṇam|| 11 ||
+2.6.12,अहं भवान् भवश्चैव त इमे मुनयोऽग्रजाः ।सुरासुरनरा नागाः खगा मृगसरीसृपाः ॥ १२ ॥,ahaṃ bhavān bhavaścaiva ta ime munayo'grajāḥ|surāsuranarā nāgāḥ khagā mṛgasarīsṛpāḥ|| 12 ||
+2.6.13,गन्धर्वाप्सरसो यक्षा रक्षोभूतगणोरगाः ।पशवः पितरः सिद्धा विद्याध्राश्चारणा द्रुमाः ॥ १३ ॥,gandharvāpsaraso yakṣā rakṣobhūtagaṇoragāḥ|paśavaḥ pitaraḥ siddhā vidyādhrāścāraṇā drumāḥ|| 13 ||
+2.6.14,अन्ये च विविधा जीवाः जल स्थल नभौकसः ।ग्रह ऋक्ष केतवस्ताराः तडितः स्तनयित्‍नवः ॥ १४ ॥,anye ca vividhā jīvāḥ jala sthala nabhaukasaḥ|graha ṛkṣa ketavastārāḥ taḍitaḥ stanayit‍navaḥ|| 14 ||
+2.6.15,सर्वं पुरुष एवेदं भूतं भव्यं भवच्च यत् ।तेनेदं आवृतं विश्वं वितस्तिं अधितिष्ठति ॥ १५ ॥,sarvaṃ puruṣa evedaṃ bhūtaṃ bhavyaṃ bhavacca yat|tenedaṃ āvṛtaṃ viśvaṃ vitastiṃ adhitiṣṭhati|| 15 ||
+2.6.16,स्वधिष्ण्यं प्रतपन् प्राणो बहिश्च प्रतपत्यसौ ।एवं विराजं प्रतपन् तपत्यन्तः बहिः पुमान् ॥ १६ ॥,svadhiṣṇyaṃ pratapan prāṇo bahiśca pratapatyasau|evaṃ virājaṃ pratapan tapatyantaḥ bahiḥ pumān|| 16 ||
+2.6.17,सोऽमृतस्याभयस्येशो मर्त्यं अन्नं यदत्यगात् ।महिमा एष ततो ब्रह्मन् पुरुषस्य दुरत्ययः ॥ १७ ॥,so'mṛtasyābhayasyeśo martyaṃ annaṃ yadatyagāt|mahimā eṣa tato brahman puruṣasya duratyayaḥ|| 17 ||
+2.6.18,पादेषु सर्वभूतानि पुंसः स्थितिपदो विदुः ।अमृतं क्षेममभयं त्रिमूर्ध्नोऽधायि मूर्धसु ॥ १८ ॥,pādeṣu sarvabhūtāni puṃsaḥ sthitipado viduḥ|amṛtaṃ kṣemamabhayaṃ trimūrdhno'dhāyi mūrdhasu|| 18 ||
+2.6.19,पादास्त्रयो बहिश्चासन् अप्रजानां य आश्रमाः ।अन्तः त्रिलोक्यास्त्वपरो गृहमेधोऽबृहद्व्रतः ॥ १९ ॥,pādāstrayo bahiścāsan aprajānāṃ ya āśramāḥ|antaḥ trilokyāstvaparo gṛhamedho'bṛhadvrataḥ|| 19 ||
+2.6.20,सृती विचक्रमे विश्वङ् साशनानशने उभे ।यद् अविद्या च विद्या च पुरुषस्तु उभयाश्रयः ॥ २० ॥,sṛtī vicakrame viśvaṅ sāśanānaśane ubhe|yad avidyā ca vidyā ca puruṣastu ubhayāśrayaḥ|| 20 ||
+2.6.21,यस्माद् अण्डं विराड् जज्ञे भूतेन्द्रिय गुणात्मकः ।तद् द्रव्यं अत्यगाद् विश्वं गोभिः सूर्य इवाऽतपन् ॥ २१ ॥,yasmād aṇḍaṃ virāḍ jajñe bhūtendriya guṇātmakaḥ|tad dravyaṃ atyagād viśvaṃ gobhiḥ sūrya ivā'tapan|| 21 ||
+2.6.22,यदास्य नाभ्यान्नलिनाद् अहं आसं महात्मनः ।नाविंदं यज्ञसम्भारान् पुरुषा अवयवात् ऋते ॥ २२ ॥,yadāsya nābhyānnalinād ahaṃ āsaṃ mahātmanaḥ|nāviṃdaṃ yajñasambhārān puruṣā avayavāt ṛte|| 22 ||
+2.6.23,तेषु यज्ञस्य पशवः सवनस्पतयः कुशाः ।इदं च देवयजनं कालश्चोरु गुणान्वितः ॥ २३ ॥,teṣu yajñasya paśavaḥ savanaspatayaḥ kuśāḥ|idaṃ ca devayajanaṃ kālaścoru guṇānvitaḥ|| 23 ||
+2.6.24,वस्तूनि ओषधयः स्नेहा रसलोहमृदो जलम् ।ऋचो यजूंषि सामानि चातुर्होत्र��� च सत्तम ॥ २४ ॥,vastūni oṣadhayaḥ snehā rasalohamṛdo jalam|ṛco yajūṃṣi sāmāni cāturhotraṃ ca sattama|| 24 ||
+2.6.25,नामधेयानि मंत्राश्च दक्षिणाश्च व्रतानि च ।देवतानुक्रमः कल्पः सङ्कल्पः तन्त्रमेव च ॥ २५ ॥,nāmadheyāni maṃtrāśca dakṣiṇāśca vratāni ca|devatānukramaḥ kalpaḥ saṅkalpaḥ tantrameva ca|| 25 ||
+2.6.26,गतयो मतयश्चैव प्रायश्चित्तं समर्पणम् ।पुरुषा अवयवैः एते संभाराः संभृता मया ॥ २६ ॥,gatayo matayaścaiva prāyaścittaṃ samarpaṇam|puruṣā avayavaiḥ ete saṃbhārāḥ saṃbhṛtā mayā|| 26 ||
+2.6.27,इति संभृतसंभारः पुरुषा अवयवैः अहम् ।तमेव पुरुषं यज्ञं तेनैवायजमीश्वरम् ॥ २७ ॥,iti saṃbhṛtasaṃbhāraḥ puruṣā avayavaiḥ aham|tameva puruṣaṃ yajñaṃ tenaivāyajamīśvaram|| 27 ||
+2.6.28,ततस्ते भ्रातर इमे प्रजानां पतयो नव ।अयजन् व्यक्तमव्यक्तं पुरुषं सुसमाहिताः ॥ २८ ॥,tataste bhrātara ime prajānāṃ patayo nava|ayajan vyaktamavyaktaṃ puruṣaṃ susamāhitāḥ|| 28 ||
+2.6.29,ततश्च मनवः काले ईजिरे ऋषयोऽपरे ।पितरो विबुधा दैत्या मनुष्याः क्रतुभिर्विभुम् ॥ २९ ॥,tataśca manavaḥ kāle ījire ṛṣayo'pare|pitaro vibudhā daityā manuṣyāḥ kratubhirvibhum|| 29 ||
+2.6.30,नारायणे भगवति तदिदं विश्वमाहितम् ।गृहीत माया उरुगुणः सर्गादौ अगुणः स्वतः ॥ ३० ॥,nārāyaṇe bhagavati tadidaṃ viśvamāhitam|gṛhīta māyā uruguṇaḥ sargādau aguṇaḥ svataḥ|| 30 ||
+2.6.31,सृजामि तन्नियुक्तोऽहं हरो हरति तद्वशः ।विश्वं पुरुषरूपेण परिपाति त्रिशक्तिधृक् ॥ ३१ ॥,sṛjāmi tanniyukto'haṃ haro harati tadvaśaḥ|viśvaṃ puruṣarūpeṇa paripāti triśaktidhṛk|| 31 ||
+2.6.32,इति तेऽभिहितं तात यथेदं अनुपृच्छसि ।न अन्यत् भगवतः किञ्चिद् भाव्यं सद्असदात्मकम् ॥ ३२ ॥,iti te'bhihitaṃ tāta yathedaṃ anupṛcchasi|na anyat bhagavataḥ kiñcid bhāvyaṃ sadasadātmakam|| 32 ||
+2.6.33,न भारती मेऽङ्ग मृषोपलक्ष्यते ।न वै क्वचिन्मे मनसो मृषा गतिः ।न मे हृषीकाणि पतन्त्यसत्पथे ।यन्मे हृदौत्कण्ठ्ययवता धृतो हरिः ॥ ३३ ॥,na bhāratī me'ṅga mṛṣopalakṣyate|na vai kvacinme manaso mṛṣā gatiḥ|na me hṛṣīkāṇi patantyasatpathe|yanme hṛdautkaṇṭhyayavatā dhṛto hariḥ|| 33 ||
+2.6.34,सोऽहं समाम्नायमयः तपोमयः ।प्रजापतीनां अभिवन्दितः पतिः ।आस्थाय योगं निपुणं समाहितः ।तं नाध्यगच्छं यत आत्मसंभवः ॥ ३४ ॥,so'haṃ samāmnāyamayaḥ tapomayaḥ|prajāpatīnāṃ abhivanditaḥ patiḥ|āsthāya yogaṃ nipuṇaṃ samāhitaḥ|taṃ nādhyagacchaṃ yata ātmasaṃbhavaḥ|| 34 ||
+2.6.35,नतोऽस्म्यहं तच्चरणं समीयुषां ।भवच्छिदं स्वस्त्ययनं सुमङ्गलम् ।यो ह्यात्ममायाविभवं स्म पर्यगाद् ।यथा नभः स्वान्तमथापरे कुतः ॥ ३५ ॥,nato'smyahaṃ taccaraṇaṃ samīyuṣāṃ|bhavacchidaṃ svastyayanaṃ sumaṅgalam|yo hyātmamāyāvibhavaṃ sma paryagād|yathā nabhaḥ svāntamathāpare kutaḥ|| 35 ||
+2.6.36,नाहं न यूयं यदृतां गतिं विदुः ।न वामदेवः किमुतापरे सुराः ।तन्मायया मोहितबुद्धयस्त्विदं ।विनिर्मितं चात्मसमं विचक्ष्महे ॥ ३६ ॥,nāhaṃ na yūyaṃ yadṛtāṃ gatiṃ viduḥ|na vāmadevaḥ kimutāpare surāḥ|tanmāyayā mohitabuddhayastvidaṃ|vinirmitaṃ cātmasamaṃ vicakṣmahe|| 36 ||
+2.6.37,यस्यावतारकर्माणि गायंति ह्यस्मदादयः ।न यं विदंति तत्त्वेन तस्मै भगवते नमः ॥ ३७ ॥,yasyāvatārakarmāṇi gāyaṃti hyasmadādayaḥ|na yaṃ vidaṃti tattvena tasmai bhagavate namaḥ|| 37 ||
+2.6.38,स एष आद्यः पुरुषः कल्पे कल्पे सृजत्यजः ।आत्मा आत्मनि आत्मनाऽत्मानं स संयच्छति पाति च ॥ ३८ ॥,sa eṣa ādyaḥ puruṣaḥ kalpe kalpe sṛjatyajaḥ|ātmā ātmani ātmanā'tmānaṃ sa saṃyacchati pāti ca|| 38 ||
+2.6.39,विशुद्धं केवलं ज्ञानं प्रत्यक् सम्यग् अवस्थितम् ।सत्यं पूर्णं अनाद्यन्तं निर्गुणं नित्यमद्वयम् ॥ ३९ ॥,viśuddhaṃ kevalaṃ jñānaṃ pratyak samyag avasthitam|satyaṃ pūrṇaṃ anādyantaṃ nirguṇaṃ nityamadvayam|| 39 ||
+2.6.40,ऋषे विदंति मुनयः प्रशान्तात्मेन्द्रियाशयाः ।यदा तद् एव असत् तर्कैः तिरोधीयेत विप्लुतम् ॥ ४० ॥,ṛṣe vidaṃti munayaḥ praśāntātmendriyāśayāḥ|yadā tad eva asat tarkaiḥ tirodhīyeta viplutam|| 40 ||
+2.6.41,आद्योऽवतारः पुरुषः परस्य ।कालः स्वभावः सद्असन्मनश्च ।द्रव्यं विकारो गुण इन्द्रियाणि ।विराट् स्वराट् स्थास्नु चरिष्णु भूम्नः ॥ ४१ ॥,ādyo'vatāraḥ puruṣaḥ parasya|kālaḥ svabhāvaḥ sadasanmanaśca|dravyaṃ vikāro guṇa indriyāṇi|virāṭ svarāṭ sthāsnu cariṣṇu bhūmnaḥ|| 41 ||
+2.6.42,अहं भवो यज्ञ इमे प्रजेशा ।दक्षादयो ये भवदादयश्च ।स्वर्लोकपालाः खगलोकपाला ।नृलोकपालाः तललोकपालाः ॥ ४२ ॥,ahaṃ bhavo yajña ime prajeśā|dakṣādayo ye bhavadādayaśca|svarlokapālāḥ khagalokapālā|nṛlokapālāḥ talalokapālāḥ|| 42 ||
+2.6.43,गन्धर्वविद्याधरचारणेशा ।ये यक्षरक्षोरग नागनाथाः ।ये वा ऋषीणां ऋषभाः पितॄणां ।दैत्येन्द्रसिद्धेश्वरदानवेंद्राः ॥ ४३ ॥,gandharvavidyādharacāraṇeśā|ye yakṣarakṣoraga nāganāthāḥ|ye vā ṛṣīṇāṃ ṛṣabhāḥ pitṝṇāṃ|daityendrasiddheśvaradānaveṃdrāḥ|| 43 ||
+2.6.44,अन्ये च ये प्रेतपिशाचभूत ।कूष्माण्ड यादः मृगपक्षिअधीशाः ।यत्किञ्च लोके भगवन् महस्वत् ।ओजः सहस्वद् बलवत् क्षमावत् ।श्रीह्रीविभूत्यात्मवद् अद्भुतार्णं ।तत्त्वं परं रूपवद् अस्वरूपम् ॥ ४४ ॥,anye ca ye pretapiśācabhūta|kūṣmāṇḍa yādaḥ mṛgapakṣiadhīśāḥ|yatkiñca loke bhagavan mahasvat|ojaḥ sahasvad balavat kṣamāvat|śrīhrīvibhūtyātmavad adbhutārṇaṃ|tattvaṃ paraṃ rūpavad asvarūpam|| 44 ||
+2.6.45,प्राधान्यतो या नृष आमनन्ति ।लीलावतारान् पुरुषस्य भूम्नः ।आपीयतां कर्णकषायशोषान् ।अनुक्रमिष्ये त इमान् सुपेशान् ॥ ४५ ॥,prādhānyato yā nṛṣa āmananti|līlāvatārān puruṣasya bhūmnaḥ|āpīyatāṃ karṇakaṣāyaśoṣān|anukramiṣye ta imān supeśān|| 45 ||
+2.6.6,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।द्वितीयस्कंधे षष्ठोऽध्यायः ॥ ६ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|dvitīyaskaṃdhe ṣaṣṭho'dhyāyaḥ|| 6 ||
+2.7.1,ब्रह्मोवाच ।यत्रोद्यतः क्षितितलोद्धरणाय बिभ्रत् ।क्रौडीं तनुं सकलयज्ञमयीमनन्तः ।अन्तर्महार्णव उपागतमादिदैत्यं ।तं दंष्ट्रयाऽद्रिमिव वज्रधरो ददार ॥ १ ॥,brahmovāca|yatrodyataḥ kṣititaloddharaṇāya bibhrat|krauḍīṃ tanuṃ sakalayajñamayīmanantaḥ|antarmahārṇava upāgatamādidaityaṃ|taṃ daṃṣṭrayā'drimiva vajradharo dadāra|| 1 ||
+2.7.2,जातो रुचेरजनयत् सुयमान् सुयज्ञ ।आकूतिसूनुः अमरान् अथ दक्षिणायाम् ।लोकत्रयस्य महतीं अहरद् यदार्तिं ।स्वायम्भुवेन मनुना हरिरित्यनूक्तः ॥ २ ॥,jāto rucerajanayat suyamān suyajña|ākūtisūnuḥ amarān atha dakṣiṇāyām|lokatrayasya mahatīṃ aharad yadārtiṃ|svāyambhuvena manunā harirityanūktaḥ|| 2 ||
+2.7.3,जज्ञे च कर्दमगृहे द्विज देवहूत्यां ।स्त्रीभिः समं नवभिरात्मगतिं स्वमात्रे ।ऊचे ययाऽत्मशमलं गुणसङ्गपङ्कम् ।अस्मिन् विधूय कपिलस्य गतिं प्रपेदे ॥ ३ ॥,jajñe ca kardamagṛhe dvija devahūtyāṃ|strībhiḥ samaṃ navabhirātmagatiṃ svamātre|ūce yayā'tmaśamalaṃ guṇasaṅgapaṅkam|asmin vidhūya kapilasya gatiṃ prapede|| 3 ||
+2.7.4,अत्रेः अपत्यमभिकाङ्क्षत आह तुष्टो ।दत्तो मयाहमिति यद् भगवान् स दत्तः ।यत् पादपङ्कजपराग पवित्रदेहा ।योगर्द्धिमापुरुभयीं यदुहैहयाद्याः ॥ ४ ॥,atreḥ apatyamabhikāṅkṣata āha tuṣṭo|datto mayāhamiti yad bhagavān sa dattaḥ|yat pādapaṅkajaparāga pavitradehā|yogarddhimāpurubhayīṃ yaduhaihayādyāḥ|| 4 ||
+2.7.5,तप्तं तपो विविधलोकसिसृक्षया मे ।आदौ सनात् स्वतपसः स चतुःसनोऽभूत् ।प्राक्कल्प संप्लवविनष्टमिह आत्मतत्त्वं ।सम्यग् जगाद मुनयो यदचक्षतात्मन् ॥ ५ ॥,taptaṃ tapo vividhalokasisṛkṣayā me|ādau sanāt svatapasaḥ sa catuḥsano'bhūt|prākkalpa saṃplavavinaṣṭamiha ātmatattvaṃ|samyag jagāda munayo yadacakṣatātman|| 5 ||
+2.7.6,धर्मस्य दक्षदुहितर्यजनिष्ट मूर्त्यां ।नारायणो नर इति स्वतपः प्रभावः ।दृष्ट्वात्मनो भगवतो नियमावलोपं ।देव्यस्त्वनङ्गपृतना घटितुं न शेकुः ॥ ६ ॥,dharmasya dakṣaduhitaryajaniṣṭa mūrtyāṃ|nārāyaṇo nara iti svatapaḥ prabhāvaḥ|dṛṣṭvātmano bhagavato niyamāvalopaṃ|devyastvanaṅgapṛtanā ghaṭituṃ na śekuḥ|| 6 ||
+2.7.7,कामं दहन्ति कृतिनो ननु रोषदृष्ट्या ।रोषं दहन्तमुत ते न दहन्त्यसह्यम् ।सोऽयं यदन्तरमलं प्रविशन् बिभेति ।कामः कथं नु पुनरस्य मनः श्रयेत ॥ ७ ॥,kāmaṃ dahanti kṛtino nanu roṣadṛṣṭyā|roṣaṃ dahantamuta te na dahantyasahyam|so'yaṃ yadantaramalaṃ praviśan bibheti|kāmaḥ kathaṃ nu punarasya manaḥ śrayeta|| 7 ||
+2.7.8,विद्धः सपत्‍न्युदितपत्रिभिरन्ति राज्ञो ।बालोऽपि सन्नुपगतस्तपसे वनानि ।तस्मा अदाद् ध्रुवगतिं गृणते प्रसन्नो ।दिव्याः स्तुवन्ति मुनयो यदुपर्यधस्तात् ॥ ८ ॥,viddhaḥ sapat‍nyuditapatribhiranti rājño|bālo'pi sannupagatastapase vanāni|tasmā adād dhruvagatiṃ gṛṇate prasanno|divyāḥ stuvanti munayo yaduparyadhastāt|| 8 ||
+2.7.9,यद्वेनमुत्पथगतं द्विजवाक्यवज्र ।निष्प्लुष्टपौरुषभगं निरये पतन्तम् ।त्रात्वाऽर्थितो जगति पुत्रपदं च लेभे ।दुग्धा वसूनि वसुधा सकलानि येन ॥ ९ ॥,yadvenamutpathagataṃ dvijavākyavajra|niṣpluṣṭapauruṣabhagaṃ niraye patantam|trātvā'rthito jagati putrapadaṃ ca lebhe|dugdhā vasūni vasudhā sakalāni yena|| 9 ||
+2.7.10,नाभेरसावृषभ आस सुदेविसूनुः ।यो वै चचार समदृग् जडयोगचर्याम् ।यत्पारमहंस्यमृषयः पदमामनन्ति ।स्वस्थः प्रशान्तकरणः परिमुक्तसङ्गः ॥ १० ॥,nābherasāvṛṣabha āsa sudevisūnuḥ|yo vai cacāra samadṛg jaḍayogacaryām|yatpāramahaṃsyamṛṣayaḥ padamāmananti|svasthaḥ praśāntakaraṇaḥ parimuktasaṅgaḥ|| 10 ||
+2.7.11,सत्रे ममाऽस भगवान् हयशीर्ष एव ।साक्षात् स यज्ञपुरुषः तपनीयवर्णः ।छन्दोमयो मखमयोऽखिलदेवतात्मा ।वाचो बभूवुरुशतीः श्वसतोऽस्य नस्तः ॥ ११ ॥,satre mamā'sa bhagavān hayaśīrṣa eva|sākṣāt sa yajñapuruṣaḥ tapanīyavarṇaḥ|chandomayo makhamayo'khiladevatātmā|vāco babhūvuruśatīḥ śvasato'sya nastaḥ|| 11 ||
+2.7.12,मत्स्यो युगान्तसमये मनुनोपलब्धः ।क्षोणीमयो निखिलजीवनिकायकेतः ।विस्रंसितानुरुभये सलिले मुखान्मे ।आदाय तत्र विजहार ह वेदमार्गान् ॥ १२ ॥,matsyo yugāntasamaye manunopalabdhaḥ|kṣoṇīmayo nikhilajīvanikāyaketaḥ|visraṃsitānurubhaye salile mukhānme|ādāya tatra vijahāra ha vedamārgān|| 12 ||
+2.7.13,क्षीरोदधावमरदानवयूथपानाम् ।उन्मथ्नताममृतलब्धय आदिदेवः ।पृष्ठेन कच्छपवपुर्विदधार गोत्रं ।निद्राक्षणोऽद्रिपरिवर्तकषाणकण्डूः ॥ १३ ॥,kṣīrodadhāvamaradānavayūthapānām|unmathnatāmamṛtalabdhaya ādidevaḥ|pṛṣṭhena kacchapavapurvidadhāra gotraṃ|nidrākṣaṇo'driparivartakaṣāṇakaṇḍūḥ|| 13 ||
+2.7.14,त्रैविष्टपोरुभयहा स नृसिंहरूपं ।कृत्वा भ्रमद् भ्रुकुटिदंष्ट्रकरालवक्त्रम् ।दैत्येन्द्रमाशु गदयाऽभिपतन्तमारात् ।ऊरौ निपात्य विददार नखैः स्फुरन्तम् ॥ १४ ॥,traiviṣṭaporubhayahā sa nṛsiṃharūpaṃ|kṛtvā bhramad bhrukuṭidaṃṣṭrakarālavaktram|daityendramāśu gadayā'bhipatantamārāt|ūrau nipātya vidadāra nakhaiḥ sphurantam|| 14 ||
+2.7.15,अन्तः सरस्युरुबलेन पदे गृहीतो ।ग्राहेण यूथपतिरम्बुजहस्त आर्तः ।आहेदमादिपुरुषाखिललोकनाथ ।तीर्थश्रवः श्रवणमङ्गलनामधेय ॥ १५ ॥,antaḥ sarasyurubalena pade gṛhīto|grāheṇa yūthapatirambujahasta ārtaḥ|āhedamādipuruṣākhilalokanātha|tīrthaśravaḥ śravaṇamaṅgalanāmadheya|| 15 ||
+2.7.16,श्रुत्वा हरिस्तमरणार्थिनमप्रमेयः ।चक्रायुधः पतगराजभुजाधिरूढः ।चक्रेण नक्रवदनं विनिपाद्य तस्माद् ।धस्ते प्रगृह्य भगवान् कृपयोज्जहार ॥ १६ ॥,śrutvā haristamaraṇārthinamaprameyaḥ|cakrāyudhaḥ patagarājabhujādhirūḍhaḥ|cakreṇa nakravadanaṃ vinipādya tasmād|dhaste pragṛhya bhagavān kṛpayojjahāra|| 16 ||
+2.7.17,ज्यायान् गुणैरवरजोऽप्यदितेः सुतानां ।लोकान् विचक्रम इमान् यदथाधियज्ञः ।क्ष्मां वामनेन जगृहे त्रिपदच्छलेन ।याच्ञामृते पथि चरन् प्रभुभिर्न चाल्यः ॥ १७ ॥,jyāyān guṇairavarajo'pyaditeḥ sutānāṃ|lokān vicakrama imān yadathādhiyajñaḥ|kṣmāṃ vāmanena jagṛhe tripadacchalena|yācñāmṛte pathi caran prabhubhirna cālyaḥ|| 17 ||
+2.7.18,नार्थो बलेरयमुरुक्रमपादशौचम् ।आपः शिखाधृतवतो विबुधाधिपत्यम् ।यो वै प्रतिश्रुतमृते न चिकीर्षदन्यद् ।आत्मानमङ्ग शिरसा हरयेऽभिमेने ॥ १८ ॥,nārtho balerayamurukramapādaśaucam|āpaḥ śikhādhṛtavato vibudhādhipatyam|yo vai pratiśrutamṛte na cikīrṣadanyad|ātmānamaṅga śirasā haraye'bhimene|| 18 ||
+2.7.19,तुभ्यं च नारद भृशं भगवान्विवृद्ध ।भावेन साधु परितुष्ट उवाच योगम् ।ज्ञानं च भागवतमात्मसतत्त्वदीपं ।यद्वासुदेवशरणा वि���ुरञ्जसैव ॥ १९ ॥,tubhyaṃ ca nārada bhṛśaṃ bhagavānvivṛddha|bhāvena sādhu parituṣṭa uvāca yogam|jñānaṃ ca bhāgavatamātmasatattvadīpaṃ|yadvāsudevaśaraṇā vidurañjasaiva|| 19 ||
+2.7.20,चक्रं च दिक्ष्वविहतं दशसु स्वतेजो ।मन्वन्तरेषु मनुवंशधरो बिभर्ति ।दुष्टेषु राजसु दमं व्यदधात्स्वकीर्तिं ।सत्ये त्रिपृष्ठ उशतीं प्रथयंश्चरित्रैः ॥ २० ॥,cakraṃ ca dikṣvavihataṃ daśasu svatejo|manvantareṣu manuvaṃśadharo bibharti|duṣṭeṣu rājasu damaṃ vyadadhātsvakīrtiṃ|satye tripṛṣṭha uśatīṃ prathayaṃścaritraiḥ|| 20 ||
+2.7.21,धन्वन्तरिश्च भगवान् स्वयमेव कीर्तिः ।नाम्ना नृणां पुरुरुजां रुज आशु हन्ति ।यज्ञे च भागममृतायुरवावचन्ध ।आयुश्च वेदमनुशास्त्यवतीर्य लोके ॥ २१ ॥,dhanvantariśca bhagavān svayameva kīrtiḥ|nāmnā nṛṇāṃ pururujāṃ ruja āśu hanti|yajñe ca bhāgamamṛtāyuravāvacandha|āyuśca vedamanuśāstyavatīrya loke|| 21 ||
+2.7.22,क्षत्रं क्षयाय विधिनोपभृतं महात्मा ।ब्रह्मध्रुगुज्झितपथं नरकार्तिलिप्सु ।उद्धन्त्यसाववनिकण्टकमुग्रवीर्यः ।त्रिःसप्तकृत्व उरुधारपरश्वधेन ॥ २२ ॥,kṣatraṃ kṣayāya vidhinopabhṛtaṃ mahātmā|brahmadhrugujjhitapathaṃ narakārtilipsu|uddhantyasāvavanikaṇṭakamugravīryaḥ|triḥsaptakṛtva urudhāraparaśvadhena|| 22 ||
+2.7.23,अस्मत्प्रसादसुमुखः कलया कलेश ।इक्ष्वाकुवंश अवतीर्य गुरोर्निदेशे ।तिष्ठन् वनं सदयितानुज आविवेश ।यस्मिन् विरुध्य दशकन्धर आर्तिमार्च्छत् ॥ २३ ॥,asmatprasādasumukhaḥ kalayā kaleśa|ikṣvākuvaṃśa avatīrya gurornideśe|tiṣṭhan vanaṃ sadayitānuja āviveśa|yasmin virudhya daśakandhara ārtimārcchat|| 23 ||
+2.7.24,यस्मा अदादुदधिरूढभयाङ्गवेपो ।मार्गं सपद्यरिपुरं हरवद् दिधक्षोः ।दूरे सुहृन्मथितरोष सुशोणदृष्ट्या ।तातप्यमानमकरोरगनक्रचक्रः ॥ २४ ॥,yasmā adādudadhirūḍhabhayāṅgavepo|mārgaṃ sapadyaripuraṃ haravad didhakṣoḥ|dūre suhṛnmathitaroṣa suśoṇadṛṣṭyā|tātapyamānamakaroraganakracakraḥ|| 24 ||
+2.7.25,वक्षःस्थलस्पर्शरुग्णमहेन्द्रवाह ।दन्तैर्विडम्बितककुब्जुष ऊढहासम् ।सद्योऽसुभिः सह विनेष्यति दारहर्तुः ।विस्फूर्जितैर्धनुष उच्चरतोऽधि सैन्ये ॥ २५ ॥,vakṣaḥsthalasparśarugṇamahendravāha|dantairviḍambitakakubjuṣa ūḍhahāsam|sadyo'subhiḥ saha vineṣyati dārahartuḥ|visphūrjitairdhanuṣa uccarato'dhi sainye|| 25 ||
+2.7.26,भूमेः सुरेतरवरूथविमर्दितायाः ।क्लेशव्ययाय कलया सितकृष्णकेशः ।जातः करिष्यति जनानुपलक्ष्यमार्गः ।कर्माणि चाऽत्ममहिमोपनिबन्धनानि ॥ २६ ॥,bhūmeḥ suretaravarūthavimarditāyāḥ|kleśavyayāya kalayā sitakṛṣṇakeśaḥ|jātaḥ kariṣyati janānupalakṣyamārgaḥ|karmāṇi cā'tmamahimopanibandhanāni|| 26 ||
+2.7.27,तोकेन जीवहरणं यदुलूकिकायाः ।त्रैमासिकस्य च पदा शकटोऽपवृत्तः ।यद् रिङ्गतान्तरगतेन दिविस्पृशोर्वा ।उन्मूलनं त्वितरथाऽर्जुनयोर्न भाव्यम् ॥ २७ ॥,tokena jīvaharaṇaṃ yadulūkikāyāḥ|traimāsikasya ca padā śakaṭo'pavṛttaḥ|yad riṅgatāntaragatena divispṛśorvā|unmūlanaṃ tvitarathā'rjunayorna bhāvyam|| 27 ||
+2.7.28,यद्वै व्रजे व्रजपशून् विषतोयपीतान् ।पालांस्त्वजीव यदनुग्रह���ृष्टिवृष्ट्या ।तच्छुद्धयेऽतिविषवीर्य विलोलजिह्वम् ।उच्चाटयिष्यदुरगं विहरन् ह्रदिन्याम् ॥ २८ ॥,yadvai vraje vrajapaśūn viṣatoyapītān|pālāṃstvajīva yadanugrahadṛṣṭivṛṣṭyā|tacchuddhaye'tiviṣavīrya vilolajihvam|uccāṭayiṣyaduragaṃ viharan hradinyām|| 28 ||
+2.7.29,तत्कर्म दिव्यमिव यन्निशि निःशयानं ।दावाग्निना शुचिवने परिदह्यमाने ।उन्नेष्यति व्रजमतोऽवसितान्तकालं ।नेत्रे पिधाप्य सबलोऽनधिगम्यवीर्यः ॥ २९ ॥,tatkarma divyamiva yanniśi niḥśayānaṃ|dāvāgninā śucivane paridahyamāne|unneṣyati vrajamato'vasitāntakālaṃ|netre pidhāpya sabalo'nadhigamyavīryaḥ|| 29 ||
+2.7.30,गृह्णीत यद् यदुपबन्धममुष्य माता ।शुल्बं सुतस्य न तु तत् तदमुष्य माति ।यज्जृम्भतोऽस्य वदने भुवनानि गोपी ।संवीक्ष्य शंकितमनाः प्रतिबोधिताऽसीत् ॥ ३० ॥,gṛhṇīta yad yadupabandhamamuṣya mātā|śulbaṃ sutasya na tu tat tadamuṣya māti|yajjṛmbhato'sya vadane bhuvanāni gopī|saṃvīkṣya śaṃkitamanāḥ pratibodhitā'sīt|| 30 ||
+2.7.31,नन्दं च मोक्ष्यति भयाद् वरुणस्य पाशात् ।गोपान् बिलेषु पिहितान् मयसूनुना च ।अह्न्यापृतं निशि शयानमतिश्रमेण ।लोकं विकुण्ठ मुपनेष्यति गोकुलं स्म ॥ ३१ ॥,nandaṃ ca mokṣyati bhayād varuṇasya pāśāt|gopān bileṣu pihitān mayasūnunā ca|ahnyāpṛtaṃ niśi śayānamatiśrameṇa|lokaṃ vikuṇṭha mupaneṣyati gokulaṃ sma|| 31 ||
+2.7.32,गोपैर्मखे प्रतिहते व्रजविप्लवाय ।देवेऽभिवर्षति पशून् कृपया रिरक्षुः ।धर्तोच्छिलीन्ध्रमिव सप्तदिनानि सप्त ।वर्षो महीध्रमनघैककरे सलीलम् ॥ ३२ ॥,gopairmakhe pratihate vrajaviplavāya|deve'bhivarṣati paśūn kṛpayā rirakṣuḥ|dhartocchilīndhramiva saptadināni sapta|varṣo mahīdhramanaghaikakare salīlam|| 32 ||
+2.7.33,क्रीडन् वने निशि निशाकररश्मिगौर्यां ।रासोन्मुखः कलपदायतमूर्च्छितेन ।उद्दीपितस्मररुजां व्रजभृद्वधूनां ।हर्तुर्हरिष्यति शिरो धनदानुगस्य ॥ ३३ ॥,krīḍan vane niśi niśākararaśmigauryāṃ|rāsonmukhaḥ kalapadāyatamūrcchitena|uddīpitasmararujāṃ vrajabhṛdvadhūnāṃ|harturhariṣyati śiro dhanadānugasya|| 33 ||
+2.7.34,ये च प्रलम्बखरदर्दुरकेश्यरिष्ट ।मल्लेभकंसयवनाः कपिपौण्ड्रकाद्याः ।अन्ये च शाल्वकुजबल्वलदन्तवक्र ।सप्तोक्षशम्बरविदूरथ रुक्मिमुख्याः ॥ ३४ ॥,ye ca pralambakharadardurakeśyariṣṭa|mallebhakaṃsayavanāḥ kapipauṇḍrakādyāḥ|anye ca śālvakujabalvaladantavakra|saptokṣaśambaravidūratha rukmimukhyāḥ|| 34 ||
+2.7.35,ये वा मृधे समितिशालिन आत्तचापाः ।काम्बोजमत्स्यकुरुकैकयसृञ्जयाद्याः ।यास्यन्त्यदर्शनमलं बलपार्थभीम ।व्याजाह्वयेन हरिणा निलयं तदीयम् ॥ ३५ ॥,ye vā mṛdhe samitiśālina āttacāpāḥ|kāmbojamatsyakurukaikayasṛñjayādyāḥ|yāsyantyadarśanamalaṃ balapārthabhīma|vyājāhvayena hariṇā nilayaṃ tadīyam|| 35 ||
+2.7.36,कालेन मीलितधियामवमृश्य नॄणां ।स्तोकायुषां स्वनिगमो बत दूरपारः ।आविर्हितस्त्वनुयुगं स हि सत्यवत्यां ।वेदद्रुमं विटपशो विभजिष्यति स्म ॥ ३६ ॥,kālena mīlitadhiyāmavamṛśya nṝṇāṃ|stokāyuṣāṃ svanigamo bata dūrapāraḥ|āvirhitastvanuyugaṃ sa hi satyavatyāṃ|vedadrumaṃ viṭapaśo vibhajiṣyati sma|| 36 ||
+2.7.37,देवद्विषां निगमवर्त्मनि निष्ठितानां ।पूर्भिर्मयेन विहिताभिरदृश्यतूर्भिः ।लोकान् घ्नतां मतिविमोहमतिप्रलोभं ।वेषं विधाय बहु भाष्यत औपधर्म्यम् ॥ ३७ ॥,devadviṣāṃ nigamavartmani niṣṭhitānāṃ|pūrbhirmayena vihitābhiradṛśyatūrbhiḥ|lokān ghnatāṃ mativimohamatipralobhaṃ|veṣaṃ vidhāya bahu bhāṣyata aupadharmyam|| 37 ||
+2.7.38,यर्ह्यालयेष्वपि सतां न हरेः कथाः स्युः ।पाषण्डिनो द्विजजना वृषला नृदेवाः ।स्वाहा स्वधा वषडिति स्म गिरो न यत्र ।शास्ता भविष्यति कलेर्भगवान् युगान्ते ॥ ३८ ॥,yarhyālayeṣvapi satāṃ na hareḥ kathāḥ syuḥ|pāṣaṇḍino dvijajanā vṛṣalā nṛdevāḥ|svāhā svadhā vaṣaḍiti sma giro na yatra|śāstā bhaviṣyati kalerbhagavān yugānte|| 38 ||
+2.7.39,सर्गे तपोऽहमृषयो नव ये प्रजेशाः ।स्थाने च धर्ममखमन्वमरावनीशाः ।अन्ते त्वधर्महरमन्युवशासुराद्या ।मायाविभूतय इमाः पुरुशक्तिभाजः ॥ ३९ ॥,sarge tapo'hamṛṣayo nava ye prajeśāḥ|sthāne ca dharmamakhamanvamarāvanīśāḥ|ante tvadharmaharamanyuvaśāsurādyā|māyāvibhūtaya imāḥ puruśaktibhājaḥ|| 39 ||
+2.7.40,विष्णोर्नु वीर्यगणनां कतमोऽर्हतीह ।यः पार्थिवान्यपि कविर्विममे रजांसि ।चस्कम्भ यः स्वरहसास्खलता त्रिपृष्ठं ।यस्मात् त्रिसाम्यसदनाद् उरुकम्पयानम् ॥ ४० ॥,viṣṇornu vīryagaṇanāṃ katamo'rhatīha|yaḥ pārthivānyapi kavirvimame rajāṃsi|caskambha yaḥ svarahasāskhalatā tripṛṣṭhaṃ|yasmāt trisāmyasadanād urukampayānam|| 40 ||
+2.7.41,नान्तं विदाम्यहममी मुनयोऽग्रजास्ते ।मायाबलस्य पुरुषस्य कुतोऽपरे ये ।गायन् गुणान् दशशतानन आदिदेवः ।शेषोऽधुनापि समवस्यति नास्य पारम् ॥ ४१ ॥,nāntaṃ vidāmyahamamī munayo'grajāste|māyābalasya puruṣasya kuto'pare ye|gāyan guṇān daśaśatānana ādidevaḥ|śeṣo'dhunāpi samavasyati nāsya pāram|| 41 ||
+2.7.42,येषां स एष भगवान् दययेदनन्तः ।सर्वात्मनाऽश्रितपदो यदि निर्व्यलीकम् ।ते दुस्तरामतितरन्ति च देवमायां ।नैषां ममाहमिति धीः श्वशृगालभक्ष्ये ॥ ४२ ॥,yeṣāṃ sa eṣa bhagavān dayayedanantaḥ|sarvātmanā'śritapado yadi nirvyalīkam|te dustarāmatitaranti ca devamāyāṃ|naiṣāṃ mamāhamiti dhīḥ śvaśṛgālabhakṣye|| 42 ||
+2.7.43,वेदाहमङ्ग परमस्य हि योगमायां ।यूयं भवश्च भगवानथ दैत्यवर्यः ।पत्‍नी मनोः स च मनुश्च तदात्मजाश्च ।प्राचीनबर्हि ऋभुरङ्ग उत ध्रुवश्च ॥ ४३ ॥,vedāhamaṅga paramasya hi yogamāyāṃ|yūyaṃ bhavaśca bhagavānatha daityavaryaḥ|pat‍nī manoḥ sa ca manuśca tadātmajāśca|prācīnabarhi ṛbhuraṅga uta dhruvaśca|| 43 ||
+2.7.44,इक्ष्वाकुरैलमुचुकुन्दविदेहगाधि ।रघ्वम्बरीषसगरा गयनाहुषाद्याः ।मान्धात्रलर्कशतधन्वनुरन्तिदेवा ।देवव्रतो बलिरमूर्त्तरयो दिलीपः ॥ ४४ ॥,ikṣvākurailamucukundavidehagādhi|raghvambarīṣasagarā gayanāhuṣādyāḥ|māndhātralarkaśatadhanvanurantidevā|devavrato baliramūrttarayo dilīpaḥ|| 44 ||
+2.7.45,सौभर्युतङ्कशिबिदेवलपिप्पलाद ।सारस्वतोद्धवपराशरभूरिषेणाः ।येऽन्ये विभीषणहनूमदुपेन्द्रदत्त ।पार्थार्ष्टिषेणविदुरश्रुतदेव वर्याः ॥ ४५ ॥,saubharyutaṅkaśibidevalapippalāda|sārasvatoddhavaparāśarabhūriṣeṇāḥ|ye'nye vibhīṣaṇahanūmadupendradatta|pārthārṣṭiṣeṇaviduraśrutadeva varyāḥ|| 45 ||
+2.7.46,ते वै विदन्त्यतितरन्ति च देवमायां ।स्त्रीशूद्रहूणशबरा अपि पापजीवाः ।यद्यद्‍भुतक्रम परायणशीलशिक्षाः ।तिर्यग्जना अपि किमु श्रुतधारणा ये ॥ ४६ ॥,te vai vidantyatitaranti ca devamāyāṃ|strīśūdrahūṇaśabarā api pāpajīvāḥ|yadyad‍bhutakrama parāyaṇaśīlaśikṣāḥ|tiryagjanā api kimu śrutadhāraṇā ye|| 46 ||
+2.7.47,शश्वत् प्रशान्तमभयं प्रतिबोधमात्रं ।शुद्धं समं सदसतः परमात्मतत्त्वम् ।शब्दो न यत्र पुरुकारकवान् क्रियार्थो ।माया परैत्यभिमुखे च विलज्जमाना ॥ ४७ ॥,śaśvat praśāntamabhayaṃ pratibodhamātraṃ|śuddhaṃ samaṃ sadasataḥ paramātmatattvam|śabdo na yatra purukārakavān kriyārtho|māyā paraityabhimukhe ca vilajjamānā|| 47 ||
+2.7.48,तद्वै पदं भगवतः परमस्य पुंसो ।ब्रह्मेति यद्विदुरजस्रसुखं विशोकम् ।सध्र्यङ् नियम्य यतयो यमकर्तहेतिं ।जह्युः स्वराडिव निपानखनित्रमिन्द्रः ॥ ४८ ॥,tadvai padaṃ bhagavataḥ paramasya puṃso|brahmeti yadvidurajasrasukhaṃ viśokam|sadhryaṅ niyamya yatayo yamakartahetiṃ|jahyuḥ svarāḍiva nipānakhanitramindraḥ|| 48 ||
+2.7.49,स श्रेयसामपि विभुर्भगवान् यतोऽस्य ।भावस्वभावविहितस्य सतः प्रसिद्धिः ।देहे स्वधातुविगमेऽनुविशीर्यमाणे ।व्योमेव तत्र पुरुषो न विशीर्यतेऽजः ॥ ४९ ॥,sa śreyasāmapi vibhurbhagavān yato'sya|bhāvasvabhāvavihitasya sataḥ prasiddhiḥ|dehe svadhātuvigame'nuviśīryamāṇe|vyomeva tatra puruṣo na viśīryate'jaḥ|| 49 ||
+2.7.50,सोऽयं तेऽभिहितस्तात भगवान् विश्वभावनः ।समासेन हरेर्नान्यद् अन्यस्मात् सदसच्च यत् ॥ ५० ॥,so'yaṃ te'bhihitastāta bhagavān viśvabhāvanaḥ|samāsena harernānyad anyasmāt sadasacca yat|| 50 ||
+2.7.51,इदं भागवतं नाम यन्मे भगवतोदितम् ।सङ्ग्रहोऽयं विभूतीनां त्वमेतद् विपुली कुरु ॥ ५१ ॥,idaṃ bhāgavataṃ nāma yanme bhagavatoditam|saṅgraho'yaṃ vibhūtīnāṃ tvametad vipulī kuru|| 51 ||
+2.7.52,राजोवाच ।यथा हरौ भगवति नृणां भक्तिर्भविष्यति ।सर्वात्मन्यखिलाधारे इति सङ्कल्प्य वर्णय ॥ ५२ ॥,rājovāca|yathā harau bhagavati nṛṇāṃ bhaktirbhaviṣyati|sarvātmanyakhilādhāre iti saṅkalpya varṇaya|| 52 ||
+2.7.3,मायां वर्णयतोऽमुष्य ईश्वरस्यानुमोदतः ।शृण्वतः श्रद्धया नित्यं माययाऽत्मा न मुह्यति ॥ ५ ॥ 3 ॥,māyāṃ varṇayato'muṣya īśvarasyānumodataḥ|śṛṇvataḥ śraddhayā nityaṃ māyayā'tmā na muhyati|| 5 || 3 ||
+2.7.7,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।द्वितीयस्कंधे सप्तमोऽध्यायः ॥ ७ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|dvitīyaskaṃdhe saptamo'dhyāyaḥ|| 7 ||
+2.8.1,राजोवाच ।ब्रह्मणा चोदितो ब्रह्मन् गुणाख्यानेऽगुणस्य च ।यस्मै यस्मै यथा प्राह नारदो देवदर्शनः ॥ १ ॥,rājovāca|brahmaṇā codito brahman guṇākhyāne'guṇasya ca|yasmai yasmai yathā prāha nārado devadarśanaḥ|| 1 ||
+2.8.2,एतत् वेदितुमिच्छामि तत्त्वं तत्त्वविदां वर ।हरेरद्‍भुतवीर्यस्य कथा लोकसुमङ्गलाः ॥ २ ॥,etat veditumicchāmi tattvaṃ tattvavidāṃ vara|harerad‍bhutavīryasya kath�� lokasumaṅgalāḥ|| 2 ||
+2.8.3,कथयस्व महाभाग यथाऽहं अखिलात्मनि ।कृष्णे निवेश्य निःसङ्गं मनस्त्यक्ष्ये कलेवरम् ॥ ३ ॥,kathayasva mahābhāga yathā'haṃ akhilātmani|kṛṣṇe niveśya niḥsaṅgaṃ manastyakṣye kalevaram|| 3 ||
+2.8.4,शृण्वतः श्रद्धया नित्यं गृणतश्च स्वचेष्टितम् ।कालेन नातिदीर्घेण भगवान्विशते हृदि ॥ ४ ॥,śṛṇvataḥ śraddhayā nityaṃ gṛṇataśca svaceṣṭitam|kālena nātidīrgheṇa bhagavānviśate hṛdi|| 4 ||
+2.8.5,प्रविष्टः कर्णरन्ध्रेण स्वानां भावसरोरुहम् ।धुनोति शमलं कृष्णः सलिलस्य यथा शरत् ॥ ५ ॥,praviṣṭaḥ karṇarandhreṇa svānāṃ bhāvasaroruham|dhunoti śamalaṃ kṛṣṇaḥ salilasya yathā śarat|| 5 ||
+2.8.6,धौतात्मा पुरुषः कृष्ण पादमूलं न मुञ्चति ।मुक्तसर्वपरिक्लेशः पान्थः स्वशरणं यथा ॥ ६ ॥,dhautātmā puruṣaḥ kṛṣṇa pādamūlaṃ na muñcati|muktasarvaparikleśaḥ pānthaḥ svaśaraṇaṃ yathā|| 6 ||
+2.8.7,यदधातुमतो ब्रह्मन्देहारम्भोऽस्य धातुभिः ।यदृच्छया हेतुना वा भवन्तो जानते यथा ॥ ७ ॥,yadadhātumato brahmandehārambho'sya dhātubhiḥ|yadṛcchayā hetunā vā bhavanto jānate yathā|| 7 ||
+2.8.8,आसीद् यदुदरात्पद्मं लोकसंस्थानलक्षणम् ।यावानयं वै पुरुष इयत्तावयवैः पृथक् ।तावानसाविति प्रोक्तः संस्थावयववानिव ॥ ८ ॥,āsīd yadudarātpadmaṃ lokasaṃsthānalakṣaṇam|yāvānayaṃ vai puruṣa iyattāvayavaiḥ pṛthak|tāvānasāviti proktaḥ saṃsthāvayavavāniva|| 8 ||
+2.8.9,अजः सृजति भूतानि भूतात्मा यदनुग्रहात् ।ददृशे येन तद् रूपं नाभिपद्मसमुद्‍भवः ॥ ९ ॥,ajaḥ sṛjati bhūtāni bhūtātmā yadanugrahāt|dadṛśe yena tad rūpaṃ nābhipadmasamud‍bhavaḥ|| 9 ||
+2.8.10,स चाऽपि यत्र पुरुषो विश्वस्थित्युद्‍भवाप्ययः ।मुक्त्वाऽत्ममायां मायेशः शेते सर्वगुहाशयः ॥ १० ॥,sa cā'pi yatra puruṣo viśvasthityud‍bhavāpyayaḥ|muktvā'tmamāyāṃ māyeśaḥ śete sarvaguhāśayaḥ|| 10 ||
+2.8.11,पुरुषावयवैर्लोकाः सपालाः पूर्वकल्पिताः ।लोकैरमुष्यावयवाः सपालैरिति शुश्रुम ॥ ११ ॥,puruṣāvayavairlokāḥ sapālāḥ pūrvakalpitāḥ|lokairamuṣyāvayavāḥ sapālairiti śuśruma|| 11 ||
+2.8.12,यावान् कल्पो विकल्पो वा यथा कालोऽनुमीयते ।भूतभव्यभवच्छब्द आयुर्मानश्च यत् सतः ॥ १२ ॥,yāvān kalpo vikalpo vā yathā kālo'numīyate|bhūtabhavyabhavacchabda āyurmānaśca yat sataḥ|| 12 ||
+2.8.13,कालस्यानुगतिर्या तु लक्ष्यतेऽण्वी बृहत्यपि ।यावत्यः कर्मगतयो यादृशी द्विजसत्तम ॥ १३ ॥,kālasyānugatiryā tu lakṣyate'ṇvī bṛhatyapi|yāvatyaḥ karmagatayo yādṛśī dvijasattama|| 13 ||
+2.8.14,यस्मिन् कर्मसमावायो यथा येनोपगृह्यते ।गुणानां गुणिनाश्चैव परिणाममभीप्सताम् ॥ १४ ॥,yasmin karmasamāvāyo yathā yenopagṛhyate|guṇānāṃ guṇināścaiva pariṇāmamabhīpsatām|| 14 ||
+2.8.15,भूपातालककुब्व्योम ग्रहनक्षत्रभूभृताम् ।सरित्समुद्रद्वीपानां सम्भवश्चैतदोकसाम् ॥ १५ ॥,bhūpātālakakubvyoma grahanakṣatrabhūbhṛtām|saritsamudradvīpānāṃ sambhavaścaitadokasām|| 15 ||
+2.8.16,प्रमाणमण्डकोशस्य बाह्याभ्यन्तरभेदतः ।महतां चानुचरितं वर्णाश्रमविनिश्चयः ॥ १६ ॥,pramāṇamaṇḍakośasya bāhyābhyantarabhedataḥ|mahatāṃ cānucaritaṃ varṇāśramaviniścayaḥ|| 16 ||
+2.8.17,युगानि युगमानश्च धर्मो यश्च युगे युगे ।अवतारानुचरितं यदाश्चर्यतमं हरेः ॥ १७ ॥,yugāni yugamānaśca dharmo yaśca yuge yuge|avatārānucaritaṃ yadāścaryatamaṃ hareḥ|| 17 ||
+2.8.18,नृणां साधारणो धर्मः सविशेषश्च यादृशः ।श्रेणीनां राजर्षीणाञ्च धर्मः कृच्छ्रेषु जीवताम् ॥ १८ ॥,nṛṇāṃ sādhāraṇo dharmaḥ saviśeṣaśca yādṛśaḥ|śreṇīnāṃ rājarṣīṇāñca dharmaḥ kṛcchreṣu jīvatām|| 18 ||
+2.8.19,तत्त्वानां परिसङ्ख्यानं लक्षणं हेतुलक्षणम् ।पुरुषाराधनविधिः योगस्याध्यात्मिकस्य च ॥ १९ ॥,tattvānāṃ parisaṅkhyānaṃ lakṣaṇaṃ hetulakṣaṇam|puruṣārādhanavidhiḥ yogasyādhyātmikasya ca|| 19 ||
+2.8.20,योगेश्वरैश्वर्यगतिः लिङ्गभङ्गस्तु योगिनाम् ।वेदोपवेदधर्माणां इतिहासपुराणयोः ॥ २० ॥,yogeśvaraiśvaryagatiḥ liṅgabhaṅgastu yoginām|vedopavedadharmāṇāṃ itihāsapurāṇayoḥ|| 20 ||
+2.8.21,सम्प्लवः सर्वभूतानां विक्रमः प्रतिसङ्क्रमः ।इष्टापूर्तस्य काम्यानां त्रिवर्गस्य च यो विधिः ॥ २१ ॥,samplavaḥ sarvabhūtānāṃ vikramaḥ pratisaṅkramaḥ|iṣṭāpūrtasya kāmyānāṃ trivargasya ca yo vidhiḥ|| 21 ||
+2.8.22,यश्चानुशायिनां सर्गः पाषण्डस्य च सम्भवः ।आत्मनो बन्धमोक्षौ च व्यवस्थानं स्वरूपतः ॥ २२ ॥,yaścānuśāyināṃ sargaḥ pāṣaṇḍasya ca sambhavaḥ|ātmano bandhamokṣau ca vyavasthānaṃ svarūpataḥ|| 22 ||
+2.8.23,यथात्मतन्त्रो भगवान् विक्रीडत्यात्ममायया ।विसृज्य वा यथा मायां उदास्ते साक्षिवद्विभुः ॥ २३ ॥,yathātmatantro bhagavān vikrīḍatyātmamāyayā|visṛjya vā yathā māyāṃ udāste sākṣivadvibhuḥ|| 23 ||
+2.8.24,सर्वमेतच्च भगवन् पृच्छतो मेऽनुपूर्वशः ।तत्त्वतोऽर्हस्युदाहर्तुं प्रपन्नाय महामुने ॥ २४ ॥,sarvametacca bhagavan pṛcchato me'nupūrvaśaḥ|tattvato'rhasyudāhartuṃ prapannāya mahāmune|| 24 ||
+2.8.25,अत्र प्रमाणं हि भवान् परमेष्ठी यथात्मभूः ।अपरे चानुतिष्ठन्ति पूर्वेषां पूर्वजैः कृतम् ॥ २५ ॥,atra pramāṇaṃ hi bhavān parameṣṭhī yathātmabhūḥ|apare cānutiṣṭhanti pūrveṣāṃ pūrvajaiḥ kṛtam|| 25 ||
+2.8.26,न मेऽसवः परायन्ति ब्रह्मन् अनशनादमी ।पिबतोऽच्युतपीयूषं अन्यत्र कुपिताद् द्विजात् ॥ २६ ॥,na me'savaḥ parāyanti brahman anaśanādamī|pibato'cyutapīyūṣaṃ anyatra kupitād dvijāt|| 26 ||
+2.8.27,श्रीसूत उवाच ।स उपामन्त्रितो राज्ञा कथायामिति सत्पतेः ।ब्रह्मरातो भृशं प्रीतो विष्णुरातेन संसदि ॥ २७ ॥,śrīsūta uvāca|sa upāmantrito rājñā kathāyāmiti satpateḥ|brahmarāto bhṛśaṃ prīto viṣṇurātena saṃsadi|| 27 ||
+2.8.28,प्राह भागवतं नाम पुराणं ब्रह्मसम्मितम् ।ब्रह्मणे भगवत्प्रोक्तं ब्रह्मकल्प उपागते ॥ २८ ॥,prāha bhāgavataṃ nāma purāṇaṃ brahmasammitam|brahmaṇe bhagavatproktaṃ brahmakalpa upāgate|| 28 ||
+2.8.29,यद्यत् परीक्षिदृषभः पाण्डूनामनुपृच्छति ।आनुपूर्व्येण तत्सर्वं आख्यातुमुपचक्रमे ॥ २९ ॥,yadyat parīkṣidṛṣabhaḥ pāṇḍūnāmanupṛcchati|ānupūrvyeṇa tatsarvaṃ ākhyātumupacakrame|| 29 ||
+2.8.8,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।द्वितीयस्कं���े अष्टमोऽध्यायः ॥ ८ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|dvitīyaskaṃdhe aṣṭamo'dhyāyaḥ|| 8 ||
+2.9.1,श्रीशुक उवाच ।आत्ममायामृते राजन् पन्परस्यानुभवात्मनः ।न घटेतार्थसम्बन्धः स्वप्नद्रष्टुरिवाञ्जसा ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|ātmamāyāmṛte rājan panparasyānubhavātmanaḥ|na ghaṭetārthasambandhaḥ svapnadraṣṭurivāñjasā|| 1 ||
+2.9.2,बहुरूप इवाभाति मायया बहुरूपया ।रममाणो गुणेष्वस्या ममाहमिति मन्यते ॥ २ ॥,bahurūpa ivābhāti māyayā bahurūpayā|ramamāṇo guṇeṣvasyā mamāhamiti manyate|| 2 ||
+2.9.3,यर्हि वाव महिम्नि स्वे परस्मिन् कालमाययोः ।रमेत गतसम्मोहः त्यक्त्वोदास्ते तदोभयम् ॥ ३ ॥,yarhi vāva mahimni sve parasmin kālamāyayoḥ|rameta gatasammohaḥ tyaktvodāste tadobhayam|| 3 ||
+2.9.4,आत्मतत्त्वविशुद्ध्यर्थं यदाह भगवानृतम् ।ब्रह्मणे दर्शयन् रूपं अव्यलीकव्रतादृतः ॥ ४ ॥,ātmatattvaviśuddhyarthaṃ yadāha bhagavānṛtam|brahmaṇe darśayan rūpaṃ avyalīkavratādṛtaḥ|| 4 ||
+2.9.5,स आदिदेवो जगतां परो गुरुः ।स्वधिष्ण्यमास्थाय सिसृक्षयैक्षत ।तां नाध्यगछ्रद्दृशमत्र सम्मतां ।प्रपञ्चनिर्माणविधिर्यया भवेत् ॥ ५ ॥,sa ādidevo jagatāṃ paro guruḥ|svadhiṣṇyamāsthāya sisṛkṣayaikṣata|tāṃ nādhyagachraddṛśamatra sammatāṃ|prapañcanirmāṇavidhiryayā bhavet|| 5 ||
+2.9.6,स चिन्तयन् द्व्यक्षरमेकदाम्भसि ।उपाशृणोत् द्विर्गदितं वचो विभुः ।स्पर्शेषु यत्षोडशमेकविंशं ।निष्किञ्चनानां नृप यद्धनं विदुः ॥ ६ ॥,sa cintayan dvyakṣaramekadāmbhasi|upāśṛṇot dvirgaditaṃ vaco vibhuḥ|sparśeṣu yatṣoḍaśamekaviṃśaṃ|niṣkiñcanānāṃ nṛpa yaddhanaṃ viduḥ|| 6 ||
+2.9.7,निशम्य तद्वक्तृदिदृक्षया दिशो ।विलोक्य तत्रान्यदपश्यमानः ।स्वधिष्ण्यमास्थाय विमृश्य तद्धितं ।तपस्युपादिष्ट इवादधे मनः ॥ ७ ॥,niśamya tadvaktṛdidṛkṣayā diśo|vilokya tatrānyadapaśyamānaḥ|svadhiṣṇyamāsthāya vimṛśya taddhitaṃ|tapasyupādiṣṭa ivādadhe manaḥ|| 7 ||
+2.9.8,दिव्यं सहस्राब्दममोघदर्शनो ।जितानिलात्मा विजितोभयेन्द्रियः ।अतप्यत स्माखिललोकतापनं ।तपस्तपीयांस्तपतां समाहितः ॥ ८ ॥,divyaṃ sahasrābdamamoghadarśano|jitānilātmā vijitobhayendriyaḥ|atapyata smākhilalokatāpanaṃ|tapastapīyāṃstapatāṃ samāhitaḥ|| 8 ||
+2.9.9,तस्मै स्वलोकं भगवान् सभाजितः ।सन्दर्शयामास परं न यत्परम् ।व्यपेतसङ्क्लेशविमोहसाध्वसं ।स्वदृष्टवद्भिः विबुधैरभिष्टुतम् ॥ ९ ॥,tasmai svalokaṃ bhagavān sabhājitaḥ|sandarśayāmāsa paraṃ na yatparam|vyapetasaṅkleśavimohasādhvasaṃ|svadṛṣṭavadbhiḥ vibudhairabhiṣṭutam|| 9 ||
+2.9.10,प्रवर्तते यत्र रजस्तमस्तयोः ।सत्त्वं च मिश्रं न च कालविक्रमः ।न यत्र माया किमुतापरे हरेः ।अनुव्रता यत्र सुरासुरार्चिताः ॥ १० ॥,pravartate yatra rajastamastayoḥ|sattvaṃ ca miśraṃ na ca kālavikramaḥ|na yatra māyā kimutāpare hareḥ|anuvratā yatra surāsurārcitāḥ|| 10 ||
+2.9.11,श्यामावदाताः शतपत्रलोचनाः ।पिशङ्गवस्त्राः सुरुचः सुपेशसः ।सर्वे चतुर्बाहव उन्मिषन्मणि ।प्रवेकनिष्काभरणाः सुवर्चसः ।प्रवालवैदूर्यमृणालवर्चसः ।परिस्फुरत्कुण्डल मौलिमालिनः ॥ ११ ॥,śyāmāvadātāḥ śatapatralocanāḥ|piśaṅgavastrāḥ surucaḥ supeśasaḥ|sarve caturbāhava unmiṣanmaṇi|pravekaniṣkābharaṇāḥ suvarcasaḥ|pravālavaidūryamṛṇālavarcasaḥ|parisphuratkuṇḍala maulimālinaḥ|| 11 ||
+2.9.12,भ्राजिष्णुभिर्यः परितो विराजते ।लसद्विमानावलिभिर्महात्मनाम् ।विद्योतमानः प्रमदोत्तमाद्युभिः ।सविद्युदभ्रावलिभिर्यथा नभः ॥ १२ ॥,bhrājiṣṇubhiryaḥ parito virājate|lasadvimānāvalibhirmahātmanām|vidyotamānaḥ pramadottamādyubhiḥ|savidyudabhrāvalibhiryathā nabhaḥ|| 12 ||
+2.9.13,श्रीर्यत्र रूपिण्युरुगायपादयोः ।करोति मानं बहुधा विभूतिभिः ।प्रेङ्खं श्रिता या कुसुमाकरानुगैः ।विगीयमाना प्रियकर्म गायती ॥ १३ ॥,śrīryatra rūpiṇyurugāyapādayoḥ|karoti mānaṃ bahudhā vibhūtibhiḥ|preṅkhaṃ śritā yā kusumākarānugaiḥ|vigīyamānā priyakarma gāyatī|| 13 ||
+2.9.14,ददर्श तत्राखिलसात्वतां पतिं ।श्रियः पतिं यज्ञपतिं जगत्पतिम् ।सुनंदनंदप्रबलार्हणादिभिः ।स्वपार्षदाग्रैः परिसेवितं विभुम् ॥ १४ ॥,dadarśa tatrākhilasātvatāṃ patiṃ|śriyaḥ patiṃ yajñapatiṃ jagatpatim|sunaṃdanaṃdaprabalārhaṇādibhiḥ|svapārṣadāgraiḥ parisevitaṃ vibhum|| 14 ||
+2.9.15,भृत्यप्रसादाभिमुखं दृगासवं ।प्रसन्नहासारुणलोचनाननम् ।किरीटिनं कुण्डलिनं चतुर्भुजं ।पीतांशुकं वक्षसि लक्षितं श्रिया ॥ १५ ॥,bhṛtyaprasādābhimukhaṃ dṛgāsavaṃ|prasannahāsāruṇalocanānanam|kirīṭinaṃ kuṇḍalinaṃ caturbhujaṃ|pītāṃśukaṃ vakṣasi lakṣitaṃ śriyā|| 15 ||
+2.9.16,अध्यर्हणीयासनमास्थितं परं ।वृतं चतुःषोडशपञ्चशक्तिभिः ।युक्तं भगैः स्वैरितरत्र चाध्रुवैः ।स्व एव धामन् रममाणमीश्वरम् ॥ १६ ॥,adhyarhaṇīyāsanamāsthitaṃ paraṃ|vṛtaṃ catuḥṣoḍaśapañcaśaktibhiḥ|yuktaṃ bhagaiḥ svairitaratra cādhruvaiḥ|sva eva dhāman ramamāṇamīśvaram|| 16 ||
+2.9.17,तद्दर्शनाह्लादपरिप्लुतान्तरो ।हृष्यत्तनुः प्रेमभराश्रुलोचनः ।ननाम पादाम्बुजमस्य विश्वसृग् ।यत् पारमहंस्येन पथाधिगम्यते ॥ १७ ॥,taddarśanāhlādapariplutāntaro|hṛṣyattanuḥ premabharāśrulocanaḥ|nanāma pādāmbujamasya viśvasṛg|yat pāramahaṃsyena pathādhigamyate|| 17 ||
+2.9.18,तं प्रीयमाणं समुपस्थितं कविं ।प्रजाविसर्गे निजशासनार्हणम् ।बभाष ईषत्स्मितशोचिषा गिरा ।प्रियः प्रियं प्रीतमनाः करे स्पृशन् ॥ १८ ॥,taṃ prīyamāṇaṃ samupasthitaṃ kaviṃ|prajāvisarge nijaśāsanārhaṇam|babhāṣa īṣatsmitaśociṣā girā|priyaḥ priyaṃ prītamanāḥ kare spṛśan|| 18 ||
+2.9.19,श्रीभगवानुवाच ।त्वयाहं तोषितः सम्यग् वेदगर्भ सिसृक्षया ।चिरं भृतेन तपसा दुस्तोषः कूटयोगिनाम् ॥ १९ ॥,śrībhagavānuvāca|tvayāhaṃ toṣitaḥ samyag vedagarbha sisṛkṣayā|ciraṃ bhṛtena tapasā dustoṣaḥ kūṭayoginām|| 19 ||
+2.9.20,वरं वरय भद्रं ते वरेशं माभिवाञ्छितम् ।ब्रह्मञ्छ्रेयः परिश्रामः पुंसां मद्दर्शनावधिः ॥ २० ॥,varaṃ varaya bhadraṃ te vareśaṃ mābhivāñchitam|brahmañchreyaḥ pariśrāmaḥ puṃsāṃ maddarśanāvadhiḥ|| 20 ||
+2.9.21,मनीषितानुभावोऽयं मम लोकावलोकनम् ।यदुपश्रुत्य रहसि चकर्थ परमं तपः ॥ २१ ॥,manīṣitānubhāvo'yaṃ mama lokāvalokanam|yadupaśrutya rahasi cakartha paramaṃ tapaḥ|| 21 ||
+2.9.22,प्रत्यादिष्टं मया तत्र त्वयि कर्मविमोहिते ।तपो मे हृदयं साक्षाद् आत्माऽहं तपसोऽनघ ॥ २२ ॥,pratyādiṣṭaṃ mayā tatra tvayi karmavimohite|tapo me hṛdayaṃ sākṣād ātmā'haṃ tapaso'nagha|| 22 ||
+2.9.23,सृजामि तपसैवेदं ग्रसामि तपसा पुनः ।बिभर्मि तपसा विश्वं वीर्यं मे दुश्चरं तपः ॥ २३ ॥,sṛjāmi tapasaivedaṃ grasāmi tapasā punaḥ|bibharmi tapasā viśvaṃ vīryaṃ me duścaraṃ tapaḥ|| 23 ||
+2.9.24,ब्रह्मोवाच ।भगवन् सर्वभूतानां अध्यक्षोऽवस्थितो गुहाम् ।वेद ह्यप्रतिरुद्धेन प्रज्ञानेन चिकीर्षितम् ॥ २४ ॥,brahmovāca|bhagavan sarvabhūtānāṃ adhyakṣo'vasthito guhām|veda hyapratiruddhena prajñānena cikīrṣitam|| 24 ||
+2.9.25,तथापि नाथमानस्य नाथ नाथय नाथितम् ।परावरे यथा रूपे जानीयां ते त्वरूपिणः ॥ २५ ॥,tathāpi nāthamānasya nātha nāthaya nāthitam|parāvare yathā rūpe jānīyāṃ te tvarūpiṇaḥ|| 25 ||
+2.9.26,यथात्ममायायोगेन नानाशक्त्युपबृंहितम् ।विलुम्पन् विसृजन् गृह्णन् बिभ्रदात्मानमात्मना ॥ २६ ॥,yathātmamāyāyogena nānāśaktyupabṛṃhitam|vilumpan visṛjan gṛhṇan bibhradātmānamātmanā|| 26 ||
+2.9.27,क्रीडस्यमोघसङ्कल्प ऊर्णनाभिर्यथोर्णुते ।तथा तद्विषयां धेहि मनीषां मयि माधव ॥ २७ ॥,krīḍasyamoghasaṅkalpa ūrṇanābhiryathorṇute|tathā tadviṣayāṃ dhehi manīṣāṃ mayi mādhava|| 27 ||
+2.9.28,भगवच्छिक्षितमहं करवाणि ह्यतन्द्रितः ।नेहमानः प्रजासर्गं बध्येयं यदनुग्रहात् ॥ २८ ॥,bhagavacchikṣitamahaṃ karavāṇi hyatandritaḥ|nehamānaḥ prajāsargaṃ badhyeyaṃ yadanugrahāt|| 28 ||
+2.9.29,यावत्सखा सख्युरिवेश ते कृतः ।प्रजाविसर्गे विभजामि भो जनम् ।अविक्लबस्ते परिकर्मणि स्थितो ।मा मे समुन्नद्धमदोऽजमानिनः ॥ २९ ॥,yāvatsakhā sakhyuriveśa te kṛtaḥ|prajāvisarge vibhajāmi bho janam|aviklabaste parikarmaṇi sthito|mā me samunnaddhamado'jamāninaḥ|| 29 ||
+2.9.30,श्रीभगवानुवाच ।ज्ञानं परमगुह्यं मे यद्विज्ञानसमन्वितम् ।सरहस्यं तदङ्गं च गृहाण गदितं मया ॥ ३० ॥,śrībhagavānuvāca|jñānaṃ paramaguhyaṃ me yadvijñānasamanvitam|sarahasyaṃ tadaṅgaṃ ca gṛhāṇa gaditaṃ mayā|| 30 ||
+2.9.31,यावानहं यथाभावो यद् रूपगुणकर्मकः ।तथैव तत्त्वविज्ञानं अस्तु ते मदनुग्रहात् ॥ ३१ ॥,yāvānahaṃ yathābhāvo yad rūpaguṇakarmakaḥ|tathaiva tattvavijñānaṃ astu te madanugrahāt|| 31 ||
+2.9.32,अहमेवासमेकोऽग्रे नान्यत् यत्सदसत्परम् ।पश्चादहं यदेतच्च योऽवशिष्येत सोऽस्म्यहम् ॥ ३२ ॥,ahamevāsameko'gre nānyat yatsadasatparam|paścādahaṃ yadetacca yo'vaśiṣyeta so'smyaham|| 32 ||
+2.9.33,ऋतेऽर्थं यत्प्रतीयेत न प्रतीयेत चात्मनि ।तद्विद्याद् आत्मनो मायां यथाभासो यथा तमः ॥ ३३ ॥,ṛte'rthaṃ yatpratīyeta na pratīyeta cātmani|tadvidyād ātmano māyāṃ yathābhāso yathā tamaḥ|| 33 ||
+2.9.34,यथा महान्ति भूतानि भूतेषूच्चावचेष्वनु ।प्रविष्टानि अप्रविष्टानि तथा तेषु न तेष्वहम् ॥ ३४ ॥,yathā mahānti bhūtāni bhūteṣūccāvaceṣvanu|praviṣṭāni apraviṣṭāni tathā teṣu na teṣvaham|| 34 ||
+2.9.35,एतावदेव जिज्ञास्यं तत्त्वजिज्ञासुनाऽत्मनः ।अन्वयव���यतिरेकाभ्यां यत्स्यात् सर्वत्र सर्वदा ॥ ३५ ॥,etāvadeva jijñāsyaṃ tattvajijñāsunā'tmanaḥ|anvayavyatirekābhyāṃ yatsyāt sarvatra sarvadā|| 35 ||
+2.9.36,एतन्मतं समातिष्ठ परमेण समाधिना ।भवान् कल्पविकल्पेषु न विमुह्यति कर्हिचित् ॥ ३६ ॥,etanmataṃ samātiṣṭha parameṇa samādhinā|bhavān kalpavikalpeṣu na vimuhyati karhicit|| 36 ||
+2.9.37,श्रीशुक उवाच ।सम्प्रदिश्यैवमजनो जनानां परमेष्ठिनम् ।पश्यतः तस्य तद् रूपं आत्मनो न्यरुणद्धरिः ॥ ३७ ॥,śrīśuka uvāca|sampradiśyaivamajano janānāṃ parameṣṭhinam|paśyataḥ tasya tad rūpaṃ ātmano nyaruṇaddhariḥ|| 37 ||
+2.9.38,अन्तर्हितेन्द्रियार्थाय हरये विहिताञ्जलिः ।सर्वभूतमयो विश्वं ससर्जेदं स पूर्ववत् ॥ ३८ ॥,antarhitendriyārthāya haraye vihitāñjaliḥ|sarvabhūtamayo viśvaṃ sasarjedaṃ sa pūrvavat|| 38 ||
+2.9.39,प्रजापतिर्धर्मपतिः एकदा नियमान् यमान् ।भद्रं प्रजानामन्विच्छन् नातिष्ठत्स्वार्थकाम्यया ॥ ३९ ॥,prajāpatirdharmapatiḥ ekadā niyamān yamān|bhadraṃ prajānāmanvicchan nātiṣṭhatsvārthakāmyayā|| 39 ||
+2.9.40,तं नारदः प्रियतमो रिक्थादानामनुव्रतः ।शुश्रूषमाणः शीलेन प्रश्रयेण दमेन च ॥ ४० ॥,taṃ nāradaḥ priyatamo rikthādānāmanuvrataḥ|śuśrūṣamāṇaḥ śīlena praśrayeṇa damena ca|| 40 ||
+2.9.41,मायां विविदिषन् विष्णोः मायेशस्य महामुनिः ।महाभागवतो राजन् पितरं पर्यतोषयत् ॥ ४१ ॥,māyāṃ vividiṣan viṣṇoḥ māyeśasya mahāmuniḥ|mahābhāgavato rājan pitaraṃ paryatoṣayat|| 41 ||
+2.9.42,तुष्टं निशाम्य पितरं लोकानां प्रपितामहम् ।देवर्षिः परिपप्रच्छ भवान् यन्मानुपृच्छति ॥ ४२ ॥,tuṣṭaṃ niśāmya pitaraṃ lokānāṃ prapitāmaham|devarṣiḥ paripapraccha bhavān yanmānupṛcchati|| 42 ||
+2.9.43,तस्मा इदं भागवतं पुराणं दशलक्षणम् ।प्रोक्तं भगवता प्राह प्रीतः पुत्राय भूतकृत् ॥ ४३ ॥,tasmā idaṃ bhāgavataṃ purāṇaṃ daśalakṣaṇam|proktaṃ bhagavatā prāha prītaḥ putrāya bhūtakṛt|| 43 ||
+2.9.44,नारदः प्राह मुनये सरस्वत्यास्तटे नृप ।ध्यायते ब्रह्म परमं व्यासाय अमिततेजसे ॥ ४४ ॥,nāradaḥ prāha munaye sarasvatyāstaṭe nṛpa|dhyāyate brahma paramaṃ vyāsāya amitatejase|| 44 ||
+2.9.45,यदुताहं त्वया पृष्टो वैराजात्पुरुषादिदम् ।यथासीत् तदुपाख्यास्ते प्रश्नान् अन्यांश्च कृत्स्नशः ॥ ४५ ॥,yadutāhaṃ tvayā pṛṣṭo vairājātpuruṣādidam|yathāsīt tadupākhyāste praśnān anyāṃśca kṛtsnaśaḥ|| 45 ||
+2.9.9,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।द्वितीयस्कंधे नवमोऽध्यायः ॥ ९ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|dvitīyaskaṃdhe navamo'dhyāyaḥ|| 9 ||
+2.10.1,श्रीशुक उवाच ।अत्र सर्गो विसर्गश्च स्थानं पोषणमूतयः ।मन्वन्तरेशानुकथा निरोधो मुक्तिराश्रयः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|atra sargo visargaśca sthānaṃ poṣaṇamūtayaḥ|manvantareśānukathā nirodho muktirāśrayaḥ|| 1 ||
+2.10.2,दशमस्य विशुद्ध्यर्थं नवानामिह लक्षणम् ।वर्णयन्ति महात्मानः श्रुतेनार्थेन चाञ्जसा ॥ २ ॥,daśamasya viśuddhyarthaṃ navānāmiha lakṣaṇam|varṇayanti mahātmānaḥ śrutenārthena cāñjasā|| 2 ||
+2.10.3,भूतमात्रेन्द्रियधिया�� जन्म सर्ग उदाहृतः ।ब्रह्मणो गुणवैषम्यात् विसर्गः पौरुषः स्मृतः ॥ ३ ॥,bhūtamātrendriyadhiyāṃ janma sarga udāhṛtaḥ|brahmaṇo guṇavaiṣamyāt visargaḥ pauruṣaḥ smṛtaḥ|| 3 ||
+2.10.4,स्थितिर्वैकुण्ठविजयः पोषणं तदनुग्रहः ।मन्वन्तराणि सद्धर्म ऊतयः कर्मवासनाः ॥ ४ ॥,sthitirvaikuṇṭhavijayaḥ poṣaṇaṃ tadanugrahaḥ|manvantarāṇi saddharma ūtayaḥ karmavāsanāḥ|| 4 ||
+2.10.5,अवतारानुचरितं हरेश्चास्यानुवर्तिनाम् ।पुंसां ईशकथाः प्रोक्ता नानाख्यान उपबृंहिताः ॥ ५ ॥,avatārānucaritaṃ hareścāsyānuvartinām|puṃsāṃ īśakathāḥ proktā nānākhyāna upabṛṃhitāḥ|| 5 ||
+2.10.6,निरोधोऽस्यानुशयनं आत्मनः सह शक्तिभिः ।मुक्तिः हित्वान्यथा रूपं स्वरूपेण व्यवस्थितिः ॥ ६ ॥,nirodho'syānuśayanaṃ ātmanaḥ saha śaktibhiḥ|muktiḥ hitvānyathā rūpaṃ svarūpeṇa vyavasthitiḥ|| 6 ||
+2.10.7,आभासश्च निरोधश्च यतश्चाध्यवसीयते ।स आश्रयः परं ब्रह्म परमात्मेति शब्द्यते ॥ ७ ॥,ābhāsaśca nirodhaśca yataścādhyavasīyate|sa āśrayaḥ paraṃ brahma paramātmeti śabdyate|| 7 ||
+2.10.8,योऽध्यात्मिकोऽयं पुरुषः सोऽसौ एवाधिदैविकः ।यः तत्र उभय विच्छेदः स स्मृतोह्याधिभौतिकः ॥ ८ ॥,yo'dhyātmiko'yaṃ puruṣaḥ so'sau evādhidaivikaḥ|yaḥ tatra ubhaya vicchedaḥ sa smṛtohyādhibhautikaḥ|| 8 ||
+2.10.9,एकं एकतराभावे यदा न उपलभामहे ।त्रितयं तत्र यो वेद स आत्मा स्वाश्रयाश्रयः ॥ ९ ॥,ekaṃ ekatarābhāve yadā na upalabhāmahe|tritayaṃ tatra yo veda sa ātmā svāśrayāśrayaḥ|| 9 ||
+2.10.10,पुरुषोऽण्डं विनिर्भिद्य यदाऽसौ स विनिर्गतः ।आत्मनोऽयनमन्विच्छन् अपः अस्राक्षीच्छुचिः शुचीः ॥ १० ॥,puruṣo'ṇḍaṃ vinirbhidya yadā'sau sa vinirgataḥ|ātmano'yanamanvicchan apaḥ asrākṣīcchuciḥ śucīḥ|| 10 ||
+2.10.11,तास्ववात्सीत् स्वसृष्टासु सहस्रं परिवत्सरान् ।तेन नारायणो नाम यदापः पुरुषोद्‍भवाः ॥ ११ ॥,tāsvavātsīt svasṛṣṭāsu sahasraṃ parivatsarān|tena nārāyaṇo nāma yadāpaḥ puruṣod‍bhavāḥ|| 11 ||
+2.10.12,द्रव्यं कर्म च कालश्च स्वभावो जीव एव च ।यदनुग्रहतः सन्ति न सन्ति यद् उपेक्षया ॥ १२ ॥,dravyaṃ karma ca kālaśca svabhāvo jīva eva ca|yadanugrahataḥ santi na santi yad upekṣayā|| 12 ||
+2.10.13,एको नानात्वमन्विच्छन् योगतल्पात् समुत्थितः ।वीर्यं हिरण्मयं देवो मायया व्यसृजत् त्रिधा ॥ १३ ॥,eko nānātvamanvicchan yogatalpāt samutthitaḥ|vīryaṃ hiraṇmayaṃ devo māyayā vyasṛjat tridhā|| 13 ||
+2.10.14,अधिदैवं अथ अध्यात्मं अधिभूतमिति प्रभुः ।अथैकं पौरुषं वीर्यं त्रिधा भिद्यत तच्छृणु ॥ १४ ॥,adhidaivaṃ atha adhyātmaṃ adhibhūtamiti prabhuḥ|athaikaṃ pauruṣaṃ vīryaṃ tridhā bhidyata tacchṛṇu|| 14 ||
+2.10.15,अन्तः शरीर आकाशात् पुरुषस्य विचेष्टतः ।ओजः सहो बलं जज्ञे ततः प्राणो महान् असुः ॥ १५ ॥,antaḥ śarīra ākāśāt puruṣasya viceṣṭataḥ|ojaḥ saho balaṃ jajñe tataḥ prāṇo mahān asuḥ|| 15 ||
+2.10.16,अनुप्राणन्ति यं प्राणाः प्राणन्तं सर्वजन्तुषु ।अपानंतं अपानन्ति नरदेवं इवानुगाः ॥ १६ ॥,anuprāṇanti yaṃ prāṇāḥ prāṇantaṃ sarvajantuṣu|apānaṃtaṃ apānanti naradevaṃ ivānugāḥ|| 16 ||
+2.10.17,प्राणेन आक्षिपता क्षुत् तृड् अन्तरा जायते विभोः ।पिपासतो जक्षतश्च प्राङ् मुखं निरभिद्यत ॥ १७ ॥,prāṇena ākṣipatā kṣut tṛḍ antarā jāyate vibhoḥ|pipāsato jakṣataśca prāṅ mukhaṃ nirabhidyata|| 17 ||
+2.10.18,मुखतः तालु निर्भिन्नं जिह्वा तत्र उपजायते ।ततो नानारसो जज्ञे जिह्वया योऽधिगम्यते ॥ १८ ॥,mukhataḥ tālu nirbhinnaṃ jihvā tatra upajāyate|tato nānāraso jajñe jihvayā yo'dhigamyate|| 18 ||
+2.10.19,विवक्षोर्मुखतो भूम्नो वह्निर्वाग् व्याहृतं तयोः ।जले वै तस्य सुचिरं निरोधः समजायत ॥ १९ ॥,vivakṣormukhato bhūmno vahnirvāg vyāhṛtaṃ tayoḥ|jale vai tasya suciraṃ nirodhaḥ samajāyata|| 19 ||
+2.10.20,नासिके निरभिद्येतां दोधूयति नभस्वति ।तत्र वायुः गन्धवहो घ्राणो नसि जिघृक्षतः ॥ २० ॥,nāsike nirabhidyetāṃ dodhūyati nabhasvati|tatra vāyuḥ gandhavaho ghrāṇo nasi jighṛkṣataḥ|| 20 ||
+2.10.21,यदाऽत्मनि निरालोकं आत्मानं च दिदृक्षतः ।निर्भिन्ने ह्यक्षिणी तस्य ज्योतिः चक्षुः गुणग्रहः ॥ २१ ॥,yadā'tmani nirālokaṃ ātmānaṃ ca didṛkṣataḥ|nirbhinne hyakṣiṇī tasya jyotiḥ cakṣuḥ guṇagrahaḥ|| 21 ||
+2.10.22,बोध्यमानस्य ऋषिभिः आत्मनः तत् जिघृक्षतः ।कर्णौ च निरभिद्येतां दिशः श्रोत्रं गुणग्रहः ॥ २२ ॥,bodhyamānasya ṛṣibhiḥ ātmanaḥ tat jighṛkṣataḥ|karṇau ca nirabhidyetāṃ diśaḥ śrotraṃ guṇagrahaḥ|| 22 ||
+2.10.23,वस्तुनो मृदुकाठिन्य लघुगुर्वोष्ण शीतताम् ।जिघृक्षतः त्वङ् निर्भिन्ना तस्यां रोम महीरुहाः ।तत्र चान्तर्बहिर्वातः त्वचा लब्धगुणो वृतः ॥ २३ ॥,vastuno mṛdukāṭhinya laghugurvoṣṇa śītatām|jighṛkṣataḥ tvaṅ nirbhinnā tasyāṃ roma mahīruhāḥ|tatra cāntarbahirvātaḥ tvacā labdhaguṇo vṛtaḥ|| 23 ||
+2.10.24,हस्तौ रुरुहतुः तस्य नाना कर्म चिकीर्षया ।तयोस्तु बलमिन्द्रश्च आदानं उभयाश्रयम् ॥ २४ ॥,hastau ruruhatuḥ tasya nānā karma cikīrṣayā|tayostu balamindraśca ādānaṃ ubhayāśrayam|| 24 ||
+2.10.25,गतिं जिगीषतः पादौ रुरुहातेऽभिकामिकाम् ।पद्‍भ्यां यज्ञः स्वयं हव्यं कर्मभिः क्रियते नृभिः ॥ २५ ॥,gatiṃ jigīṣataḥ pādau ruruhāte'bhikāmikām|pad‍bhyāṃ yajñaḥ svayaṃ havyaṃ karmabhiḥ kriyate nṛbhiḥ|| 25 ||
+2.10.26,निरभिद्यत शिश्नो वै प्रजानन्द अमृतार्थिनः ।उपस्थ आसीत् कामानां प्रियं तद् उभयाश्रयम् ॥ २६ ॥,nirabhidyata śiśno vai prajānanda amṛtārthinaḥ|upastha āsīt kāmānāṃ priyaṃ tad ubhayāśrayam|| 26 ||
+2.10.27,उत्सिसृक्षोः धातुमलं निरभिद्यत वै गुदम् ।ततः पायुस्ततो मित्र उत्सर्ग उभयाश्रयः ॥ २७ ॥,utsisṛkṣoḥ dhātumalaṃ nirabhidyata vai gudam|tataḥ pāyustato mitra utsarga ubhayāśrayaḥ|| 27 ||
+2.10.28,आसिसृप्सोः पुरः पुर्या नाभिद्वारं अपानतः ।तत्र अपानः ततो मृत्युः पृथक्त्वं उभयाश्रयम् ॥ २८ ॥,āsisṛpsoḥ puraḥ puryā nābhidvāraṃ apānataḥ|tatra apānaḥ tato mṛtyuḥ pṛthaktvaṃ ubhayāśrayam|| 28 ||
+2.10.29,आदित्सोः अन्नपानानां आसन् कुक्ष्यन्न नाडयः ।नद्यः समुद्राश्च तयोः तुष्टिः पुष्टिः तदाश्रये ॥ २९ ॥,āditsoḥ annapānānāṃ āsan kukṣyanna nāḍayaḥ|nadyaḥ samudrāśca tayoḥ tuṣṭiḥ puṣṭiḥ tadāśraye|| 29 ||
+2.10.30,निदिध्यासोः आत्ममाय���ं हृदयं निरभिद्यत ।ततो मनः ततश्चंद्रः सङ्कल्पः काम एव च ॥ ३० ॥,nididhyāsoḥ ātmamāyāṃ hṛdayaṃ nirabhidyata|tato manaḥ tataścaṃdraḥ saṅkalpaḥ kāma eva ca|| 30 ||
+2.10.31,त्वक् चर्म मांस रुधिर मेदो मज्जास्थि धातवः ।भूम्यप्तेजोमयाः सप्त प्राणो व्योमाम्बु वायुभिः ॥ ३१ ॥,tvak carma māṃsa rudhira medo majjāsthi dhātavaḥ|bhūmyaptejomayāḥ sapta prāṇo vyomāmbu vāyubhiḥ|| 31 ||
+2.10.32,गुणात्मकान् इंद्रियाणि भूतादि प्रभवा गुणाः ।मनः सर्व विकारात्मा बुद्धिर्विज्ञानरूपिणी ॥ ३२ ॥,guṇātmakān iṃdriyāṇi bhūtādi prabhavā guṇāḥ|manaḥ sarva vikārātmā buddhirvijñānarūpiṇī|| 32 ||
+2.10.33,एतद् भगवतो रूपं स्थूलं ते व्याहृतं मया ।मह्यादिभिश्च आवरणैः अष्टभिः बहिरावृतम् ॥ ३३ ॥,etad bhagavato rūpaṃ sthūlaṃ te vyāhṛtaṃ mayā|mahyādibhiśca āvaraṇaiḥ aṣṭabhiḥ bahirāvṛtam|| 33 ||
+2.10.34,अतः परं सूक्ष्मतमं अव्यक्तं निर्विशेषणम् ।अनादिमध्यनिधनं नित्यं वाङ् मनसः परम् ॥ ३४ ॥,ataḥ paraṃ sūkṣmatamaṃ avyaktaṃ nirviśeṣaṇam|anādimadhyanidhanaṃ nityaṃ vāṅ manasaḥ param|| 34 ||
+2.10.35,अमुनी भगवद् रूपे मया ते ह्यनुवर्णिते ।उभे अपि न गृह्णन्ति मायासृष्टे विपश्चितः ॥ ३५ ॥,amunī bhagavad rūpe mayā te hyanuvarṇite|ubhe api na gṛhṇanti māyāsṛṣṭe vipaścitaḥ|| 35 ||
+2.10.36,स वाच्य वाचकतया भगवान् ब्रह्मरूपधृक् ।नामरूपक्रिया धत्ते सकर्माकर्मकः परः ॥ ३६ ॥,sa vācya vācakatayā bhagavān brahmarūpadhṛk|nāmarūpakriyā dhatte sakarmākarmakaḥ paraḥ|| 36 ||
+2.10.37,प्रजापतीन् मनून् देवान् ऋषीन् पितृगणान् पृथक् ।सिद्धचारणगन्धर्वान् विद्याध्रासुर गुह्यकान् ॥ ३७ ॥,prajāpatīn manūn devān ṛṣīn pitṛgaṇān pṛthak|siddhacāraṇagandharvān vidyādhrāsura guhyakān|| 37 ||
+2.10.38,किन्नराप्सरसो नागान् सर्पान् किम्पुरुषोरगान् ।मातृरक्षःपिशाचांश्च प्रेतभूतविनायकान् ॥ ३८ ॥,kinnarāpsaraso nāgān sarpān kimpuruṣoragān|mātṛrakṣaḥpiśācāṃśca pretabhūtavināyakān|| 38 ||
+2.10.39,कूष्माण्दोन्माद वेतालान् यातुधानान् ग्रहानपि ।खगान् मृगान् पशून् वृक्षान् गिरीन् नृप सरीसृपान् ॥ ३९ ॥,kūṣmāṇdonmāda vetālān yātudhānān grahānapi|khagān mṛgān paśūn vṛkṣān girīn nṛpa sarīsṛpān|| 39 ||
+2.10.40,द्विविधाश्चतुर्विधा येऽन्ये जल स्थल वनौकसः ।कुशलाअकुशला मिश्राः कर्मणां गतयस्त्विमाः ॥ ४० ॥,dvividhāścaturvidhā ye'nye jala sthala vanaukasaḥ|kuśalāakuśalā miśrāḥ karmaṇāṃ gatayastvimāḥ|| 40 ||
+2.10.41,सत्त्वं रजस्तम इति तिस्रः सुरनृनारकाः ।तत्राप्येकैकशो राजन् भिद्यन्ते गतयस्त्रिधा ।यद् एकैकतरोऽन्याभ्यां स्वभाव उपहन्यते ॥ ४१ ॥,sattvaṃ rajastama iti tisraḥ suranṛnārakāḥ|tatrāpyekaikaśo rājan bhidyante gatayastridhā|yad ekaikataro'nyābhyāṃ svabhāva upahanyate|| 41 ||
+2.10.42,स एवेदं जगद्धाता भगवान् धर्मरूपधृक् ।पुष्णाति स्थापयन् विश्वं तिर्यङ्नरसुरादिभिः ॥ ४२ ॥,sa evedaṃ jagaddhātā bhagavān dharmarūpadhṛk|puṣṇāti sthāpayan viśvaṃ tiryaṅnarasurādibhiḥ|| 42 ||
+2.10.43,ततः कालाग्निरुद्रात्मा यत्सृष्टं इदमात्मनः ।सं निय��्छति तत्काले घनानीकं इवानिलः ॥ ४३ ॥,tataḥ kālāgnirudrātmā yatsṛṣṭaṃ idamātmanaḥ|saṃ niyacchati tatkāle ghanānīkaṃ ivānilaḥ|| 43 ||
+2.10.44,इत्थं भावेन कथितो भगवान् भगवत्तमः ।न इत्थं भावेन हि परं द्रष्टुं अर्हन्ति सूरयः ॥ ४४ ॥,itthaṃ bhāvena kathito bhagavān bhagavattamaḥ|na itthaṃ bhāvena hi paraṃ draṣṭuṃ arhanti sūrayaḥ|| 44 ||
+2.10.45,नास्य कर्मणि जन्मादौ परस्य अनुविधीयते ।कर्तृत्वप्रतिषेधार्थं माययारोपितं हि तत् ॥ ४५ ॥,nāsya karmaṇi janmādau parasya anuvidhīyate|kartṛtvapratiṣedhārthaṃ māyayāropitaṃ hi tat|| 45 ||
+2.10.46,अयं तु ब्रह्मणः कल्पः सविकल्प उदाहृतः ।विधिः साधारणो यत्र सर्गाः प्राकृतवैकृताः ॥ ४६ ॥,ayaṃ tu brahmaṇaḥ kalpaḥ savikalpa udāhṛtaḥ|vidhiḥ sādhāraṇo yatra sargāḥ prākṛtavaikṛtāḥ|| 46 ||
+2.10.47,परिमाणं च कालस्य कल्पलक्षण विग्रहम् ।यथा पुरस्ताद् व्याख्यास्ये पाद्मं कल्पमथो श्रृणु ॥ ४७ ॥,parimāṇaṃ ca kālasya kalpalakṣaṇa vigraham|yathā purastād vyākhyāsye pādmaṃ kalpamatho śrṛṇu|| 47 ||
+2.10.48,शौनक उवाच ।यदाह नो भवान् सूत क्षत्ता भागवतोत्तमः ।चचार तीर्थानि भुवः त्यक्त्वा बंधून् सुदुस्त्यजान् ॥ ४८ ॥,śaunaka uvāca|yadāha no bhavān sūta kṣattā bhāgavatottamaḥ|cacāra tīrthāni bhuvaḥ tyaktvā baṃdhūn sudustyajān|| 48 ||
+2.10.49,क्षत्तुः कौशारवेः तस्य संवादोऽध्यात्मसंश्रितः ।यद्वा स भगवान् तस्मै पृष्टः तत्त्वं उवाच ह ॥ ४९ ॥,kṣattuḥ kauśāraveḥ tasya saṃvādo'dhyātmasaṃśritaḥ|yadvā sa bhagavān tasmai pṛṣṭaḥ tattvaṃ uvāca ha|| 49 ||
+2.10.50,ब्रूहि नः तद् इदं सौम्य विदुरस्य विचेष्टितम् ।बन्धुत्याग निमित्तं च यथैव आगतवान् पुनः ॥ ५० ॥,brūhi naḥ tad idaṃ saumya vidurasya viceṣṭitam|bandhutyāga nimittaṃ ca yathaiva āgatavān punaḥ|| 50 ||
+2.10.51,सूत उवाच ।राज्ञा परीक्षिता पृष्टो यद् अवोचत् महामुनिः ।तद्वोऽभिधास्ये श्रृणुत राज्ञः प्रश्नानुसारतः ॥ ५१ ॥,sūta uvāca|rājñā parīkṣitā pṛṣṭo yad avocat mahāmuniḥ|tadvo'bhidhāsye śrṛṇuta rājñaḥ praśnānusārataḥ|| 51 ||
+2.10.10,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।द्वितीयस्कंधे दशमोऽध्यायः ॥ १० ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|dvitīyaskaṃdhe daśamo'dhyāyaḥ|| 10 ||
+3.1.1,श्रीशुक उवाच ।एवमेतत्पुरा पृष्टो मैत्रेयो भगवान् किल ।क्षत्त्रा वनं प्रविष्टेन त्यक्त्वा स्वगृह ऋद्धिमत् ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|evametatpurā pṛṣṭo maitreyo bhagavān kila|kṣattrā vanaṃ praviṣṭena tyaktvā svagṛha ṛddhimat|| 1 ||
+3.1.2,यद्वा अयं मंत्रकृद्वो भगवान् अखिलेश्वरः ।पौरवेन्द्रगृहं हित्वा प्रविवेशात्मसात्कृतम् ॥ २ ॥,yadvā ayaṃ maṃtrakṛdvo bhagavān akhileśvaraḥ|pauravendragṛhaṃ hitvā praviveśātmasātkṛtam|| 2 ||
+3.1.3,राजोवाच ।कुत्र क्षत्तुर्भगवता मैत्रेयेणास सङ्गमः ।कदा वा सहसंवाद एतद् वर्णय नः प्रभो ॥ ३ ॥,rājovāca|kutra kṣatturbhagavatā maitreyeṇāsa saṅgamaḥ|kadā vā sahasaṃvāda etad varṇaya naḥ prabho|| 3 ||
+3.1.4,न ह्यल्पार्थोदयस्तस्य विदुरस्य अमलात्मनः ।तस्मिन् वरीयसि प्रश्नः साधुवादोपबृंहितः ॥ ४ ॥,na hyalpārthodayastasya vidurasya amalātmanaḥ|tasmin varīyasi praśnaḥ sādhuvādopabṛṃhitaḥ|| 4 ||
+3.1.5,सूत उवाच ।स एवं ऋषिवर्योऽयं पृष्टो राज्ञा परीक्षिता ।प्रत्याह तं सुबहुवित् प्रीतात्मा श्रूयतामिति ॥ ५ ॥,sūta uvāca|sa evaṃ ṛṣivaryo'yaṃ pṛṣṭo rājñā parīkṣitā|pratyāha taṃ subahuvit prītātmā śrūyatāmiti|| 5 ||
+3.1.6,श्रीशुक उवाच ।यदा तु राजा स्वसुतानसाधून् ।पुष्णन् न धर्मेण विनष्टदृष्टिः ।भ्रातुर्यविष्ठस्य सुतान् विबन्धून् ।प्रवेश्य लाक्षाभवने ददाह ॥ ६ ॥,śrīśuka uvāca|yadā tu rājā svasutānasādhūn|puṣṇan na dharmeṇa vinaṣṭadṛṣṭiḥ|bhrāturyaviṣṭhasya sutān vibandhūn|praveśya lākṣābhavane dadāha|| 6 ||
+3.1.7,यदा सभायां कुरुदेवदेव्याः ।केशाभिमर्शं सुतकर्म गर्ह्यम् ।न वारयामास नृपः स्नुषायाः ।स्वास्रैर्हरन्त्याः कुचकुङ्कुमानि ॥ ७ ॥,yadā sabhāyāṃ kurudevadevyāḥ|keśābhimarśaṃ sutakarma garhyam|na vārayāmāsa nṛpaḥ snuṣāyāḥ|svāsrairharantyāḥ kucakuṅkumāni|| 7 ||
+3.1.8,द्यूते त्वधर्मेण जितस्य साधोः ।सत्यावलंबस्य वनं गतस्य ।न याचतोऽदात् समयेन दायं ।तमोजुषाणो यदजातशत्रोः ॥ ८ ॥,dyūte tvadharmeṇa jitasya sādhoḥ|satyāvalaṃbasya vanaṃ gatasya|na yācato'dāt samayena dāyaṃ|tamojuṣāṇo yadajātaśatroḥ|| 8 ||
+3.1.9,यदा च पार्थप्रहितः सभायां ।जगद्‍गुरुर्यानि जगाद कृष्णः ।न तानि पुंसां अमृतायनानि ।राजोरु मेने क्षतपुण्यलेशः ॥ ९ ॥,yadā ca pārthaprahitaḥ sabhāyāṃ|jagad‍gururyāni jagāda kṛṣṇaḥ|na tāni puṃsāṃ amṛtāyanāni|rājoru mene kṣatapuṇyaleśaḥ|| 9 ||
+3.1.10,यदोपहूतो भवनं प्रविष्टो ।मंत्राय पृष्टः किल पूर्वजेन ।अथाह तन्मंत्रदृशां वरीयान् ।यन्मंत्रिणो वैदुरिकं वदन्ति ॥ १० ॥,yadopahūto bhavanaṃ praviṣṭo|maṃtrāya pṛṣṭaḥ kila pūrvajena|athāha tanmaṃtradṛśāṃ varīyān|yanmaṃtriṇo vaidurikaṃ vadanti|| 10 ||
+3.1.11,अजातशत्रोः प्रतियच्छ दायं ।तितिक्षतो दुर्विषहं तवागः ।सहानुजो यत्र वृकोदराहिः ।श्वसन् रुषा यत्त्वमलं बिभेषि ॥ ११ ॥,ajātaśatroḥ pratiyaccha dāyaṃ|titikṣato durviṣahaṃ tavāgaḥ|sahānujo yatra vṛkodarāhiḥ|śvasan ruṣā yattvamalaṃ bibheṣi|| 11 ||
+3.1.12,पार्थांस्तु देवो भगवान् मुकुन्दो ।गृहीतवान् स क्षितिदेवदेवः ।आस्ते स्वपुर्यां यदुदेवदेवो ।विनिर्जिताशेष नृदेवदेवः ॥ १२ ॥,pārthāṃstu devo bhagavān mukundo|gṛhītavān sa kṣitidevadevaḥ|āste svapuryāṃ yadudevadevo|vinirjitāśeṣa nṛdevadevaḥ|| 12 ||
+3.1.13,स एष दोषः पुरुषद्विडास्ते ।गृहान् प्रविष्टो यमपत्यमत्या ।पुष्णासि कृष्णाद्विमुखो गतश्रीः ।त्यजाश्वशैवं कुलकौशलाय ॥ १३ ॥,sa eṣa doṣaḥ puruṣadviḍāste|gṛhān praviṣṭo yamapatyamatyā|puṣṇāsi kṛṣṇādvimukho gataśrīḥ|tyajāśvaśaivaṃ kulakauśalāya|| 13 ||
+3.1.14,इति ऊचिवान् तत्र सुयोधनेन ।प्रवृद्धकोपस्फुरिताधरेण ।असत्कृतः सत्स्पृहणीयशीलः ।क्षत्ता सकर्णानुजसौबलेन ॥ १४ ॥,iti ūcivān tatra suyodhanena|pravṛddhakopasphuritādhareṇa|asatkṛtaḥ satspṛhaṇīyaśīlaḥ|kṣattā sakarṇānujasaubalena|| 14 ||
+3.1.15,क एनमत्रोपजुहाव जिह्मं ।दास्याः सुतं यद्‍बलिनैव पुष्टः ।तस्मिन् प्रतीपः परकृत्य आस्ते ।निर्वास्यतामाशु पुराच्छ्वसानः ॥ १५ ॥,ka enamatropajuhāva jihmaṃ|dāsyāḥ sutaṃ yad‍balinaiva puṣṭaḥ|tasmin pratīpaḥ parakṛtya āste|nirvāsyatāmāśu purācchvasānaḥ|| 15 ||
+3.1.16,स इत्थमत्युल्बणकर्णबाणैः ।भ्रातुः पुरो मर्मसु ताडितोऽपि ।स्वयं धनुर्द्वारि निधाय मायां ।गतव्यथोऽयादुरु मानयानः ॥ १६ ॥,sa itthamatyulbaṇakarṇabāṇaiḥ|bhrātuḥ puro marmasu tāḍito'pi|svayaṃ dhanurdvāri nidhāya māyāṃ|gatavyatho'yāduru mānayānaḥ|| 16 ||
+3.1.17,स निर्गतः कौरवपुण्यलब्धो ।गजाह्वयात् तीर्थपदः पदानि ।अन्वाक्रमत्पुण्यचिकीर्षयोर्व्यां ।स्वधिष्ठितो यानि सहस्रमूर्तिः ॥ १७ ॥,sa nirgataḥ kauravapuṇyalabdho|gajāhvayāt tīrthapadaḥ padāni|anvākramatpuṇyacikīrṣayorvyāṃ|svadhiṣṭhito yāni sahasramūrtiḥ|| 17 ||
+3.1.18,पुरेषु पुण्योपवनाद्रिकुञ्जे ।ष्वपङ्कतोयेषु सरित्सरःसु ।अनन्तलिङ्गैः समलङ्कृतेषु ।चचार तीर्थायतनेष्वनन्यः ॥ १८ ॥,pureṣu puṇyopavanādrikuñje|ṣvapaṅkatoyeṣu saritsaraḥsu|anantaliṅgaiḥ samalaṅkṛteṣu|cacāra tīrthāyataneṣvananyaḥ|| 18 ||
+3.1.19,गां पर्यटन् मेध्यविविक्तवृत्तिः ।सदाप्लुतोऽधः शयनोऽवधूतः ।अलक्षितः स्वैरवधूतवेषो ।व्रतानि चेरे हरितोषणानि ॥ १९ ॥,gāṃ paryaṭan medhyaviviktavṛttiḥ|sadāpluto'dhaḥ śayano'vadhūtaḥ|alakṣitaḥ svairavadhūtaveṣo|vratāni cere haritoṣaṇāni|| 19 ||
+3.1.20,इत्थं व्रजन् भारतमेव वर्षं ।कालेन यावद्‍गतवान् प्रभासम् ।तावच्छशास क्षितिमेक चक्रां ।एकातपत्रामजितेन पार्थः ॥ २० ॥,itthaṃ vrajan bhāratameva varṣaṃ|kālena yāvad‍gatavān prabhāsam|tāvacchaśāsa kṣitimeka cakrāṃ|ekātapatrāmajitena pārthaḥ|| 20 ||
+3.1.21,तत्राथ शुश्राव सुहृद्विनष्टिं ।वनं यथा वेणुज वह्निसंश्रयम् ।संस्पर्धया दग्धमथानुशोचन् ।सरस्वतीं प्रत्यगियाय तूष्णीम् ॥ २१ ॥,tatrātha śuśrāva suhṛdvinaṣṭiṃ|vanaṃ yathā veṇuja vahnisaṃśrayam|saṃspardhayā dagdhamathānuśocan|sarasvatīṃ pratyagiyāya tūṣṇīm|| 21 ||
+3.1.22,तस्यां त्रितस्योशनसो मनोश्च ।पृथोरथाग्नेरसितस्य वायोः ।तीर्थं सुदासस्य गवां गुहस्य ।यत् श्राद्धदेवस्य स आसिषेवे ॥ २२ ॥,tasyāṃ tritasyośanaso manośca|pṛthorathāgnerasitasya vāyoḥ|tīrthaṃ sudāsasya gavāṃ guhasya|yat śrāddhadevasya sa āsiṣeve|| 22 ||
+3.1.23,अन्यानि चेह द्विजदेवदेवैः ।कृतानि नानायतनानि विष्णोः ।प्रत्यङ्ग मुख्याङ्कितमन्दिराणि ।यद्दर्शनात् कृष्णमनुस्मरन्ति ॥ २३ ॥,anyāni ceha dvijadevadevaiḥ|kṛtāni nānāyatanāni viṣṇoḥ|pratyaṅga mukhyāṅkitamandirāṇi|yaddarśanāt kṛṣṇamanusmaranti|| 23 ||
+3.1.24,ततस्त्वतिव्रज्य सुराष्ट्रमृद्धं ।सौवीरमत्स्यान् कुरुजाङ्गलांश्च ।कालेन तावद्यमुनामुपेत्य ।तत्रोद्धवं भागवतं ददर्श ॥ २४ ॥,tatastvativrajya surāṣṭramṛddhaṃ|sauvīramatsyān kurujāṅgalāṃśca|kālena tāvadyamunāmupetya|tatroddhavaṃ bhāgavataṃ dadarśa|| 24 ||
+3.1.25,स वासुदेवानुचरं प्रशान्तं ।बृहस्पतेः प्राक्तनयं प्रतीतम् ।आलिङ्ग्य गाढं प्रणयेन भद्रं ।स्वानां अपृच्छद् भागवत्प्रजानाम् ॥ २५ ॥,sa vāsudevānucaraṃ praśāntaṃ|bṛhaspateḥ prāktanayaṃ pratītam|āliṅgya gāḍhaṃ praṇayena bhadraṃ|svānāṃ apṛcchad bhāgavatprajānām|| 25 ||
+3.1.26,कच्चित्पुराणौ पुरुषौ स्वनाभ्य ।पाद्मानुवृत्त्येह किलावतीर्णौ ।आसात उर्व्याः कुशलं विधाय ।कृतक्षणौ कुशलं शूरगेहे ॥ २६ ॥,kaccitpurāṇau puruṣau svanābhya|pādmānuvṛttyeha kilāvatīrṇau|āsāta urvyāḥ kuśalaṃ vidhāya|kṛtakṣaṇau kuśalaṃ śūragehe|| 26 ||
+3.1.27,कच्चित् कुरूणां परमः सुहृन्नो ।भामः स आस्ते सुखमङ्ग शौरिः ।यो वै स्वसॄणां पितृवद् ददाति ।वरान् वदान्यो वरतर्पणेन ॥ २७ ॥,kaccit kurūṇāṃ paramaḥ suhṛnno|bhāmaḥ sa āste sukhamaṅga śauriḥ|yo vai svasṝṇāṃ pitṛvad dadāti|varān vadānyo varatarpaṇena|| 27 ||
+3.1.28,कच्चिद् वरूथाधिपतिर्यदूनां ।प्रद्युम्न आस्ते सुखमङ्ग वीरः ।यं रुक्मिणी भगवतोऽभिलेभे ।आराध्य विप्रान् स्मरमादिसर्गे ॥ २८ ॥,kaccid varūthādhipatiryadūnāṃ|pradyumna āste sukhamaṅga vīraḥ|yaṃ rukmiṇī bhagavato'bhilebhe|ārādhya viprān smaramādisarge|| 28 ||
+3.1.29,कच्चित्सुखं सात्वतवृष्णिभोज ।दाशार्हकाणामधिपः स आस्ते ।यमभ्यषिञ्चत् शतपत्रनेत्रो ।नृपासनाशां परिहृत्य दूरात् ॥ २९ ॥,kaccitsukhaṃ sātvatavṛṣṇibhoja|dāśārhakāṇāmadhipaḥ sa āste|yamabhyaṣiñcat śatapatranetro|nṛpāsanāśāṃ parihṛtya dūrāt|| 29 ||
+3.1.30,कच्चिद् हरेः सौम्य सुतः सदृक्ष ।आस्तेऽग्रणी रथिनां साधु साम्बः ।असूत यं जाम्बवती व्रताढ्या ।देवं गुहं योऽम्बिकया धृतोऽग्रे ॥ ३० ॥,kaccid hareḥ saumya sutaḥ sadṛkṣa|āste'graṇī rathināṃ sādhu sāmbaḥ|asūta yaṃ jāmbavatī vratāḍhyā|devaṃ guhaṃ yo'mbikayā dhṛto'gre|| 30 ||
+3.1.31,क्षेमं स कच्चिद् युयुधान आस्ते ।यः फाल्गुनात् लब्धधनूरहस्यः ।लेभेऽञ्जसाधोक्षजसेवयैव ।गतिं तदीयां यतिभिर्दुरापाम् ॥ ३१ ॥,kṣemaṃ sa kaccid yuyudhāna āste|yaḥ phālgunāt labdhadhanūrahasyaḥ|lebhe'ñjasādhokṣajasevayaiva|gatiṃ tadīyāṃ yatibhirdurāpām|| 31 ||
+3.1.32,कच्चिद् बुधः स्वस्त्यनमीव ।आस्ते श्वफल्कपुत्रो भगवत्प्रपन्नः ।यः कृष्णपादाङ्कितमार्गपांसु ।ष्वचेष्टत प्रेमविभिन्नधैर्यः ॥ ३२ ॥,kaccid budhaḥ svastyanamīva|āste śvaphalkaputro bhagavatprapannaḥ|yaḥ kṛṣṇapādāṅkitamārgapāṃsu|ṣvaceṣṭata premavibhinnadhairyaḥ|| 32 ||
+3.1.33,कच्चिच्छिवं देवकभोजपुत्र्या ।विष्णुप्रजाया इव देवमातुः ।या वै स्वगर्भेण दधार देवं ।त्रयी यथा यज्ञवितानमर्थम् ॥ ३३ ॥,kaccicchivaṃ devakabhojaputryā|viṣṇuprajāyā iva devamātuḥ|yā vai svagarbheṇa dadhāra devaṃ|trayī yathā yajñavitānamartham|| 33 ||
+3.1.34,अपिस्विदास्ते भगवान् सुखं वो ।यः सात्वतां कामदुघोऽनिरुद्धः ।यमामनन्ति स्म हि शब्दयोनिं ।मनोमयं सत्त्वतुरीयतत्त्वम् ॥ ३४ ॥,apisvidāste bhagavān sukhaṃ vo|yaḥ sātvatāṃ kāmadugho'niruddhaḥ|yamāmananti sma hi śabdayoniṃ|manomayaṃ sattvaturīyatattvam|| 34 ||
+3.1.35,अपिस्विदन्ये च निजात्मदैवं ।अनन्यवृत्त्या समनुव्रता ये ।हृदीकसत्यात्मज चारुदेष्ण ।गदादयः स्वस्ति चरन्ति सौम्य ॥ ��५ ॥,apisvidanye ca nijātmadaivaṃ|ananyavṛttyā samanuvratā ye|hṛdīkasatyātmaja cārudeṣṇa|gadādayaḥ svasti caranti saumya|| 35 ||
+3.1.36,अपि स्वदोर्भ्यां विजयाच्युताभ्यां ।धर्मेण धर्मः परिपाति सेतुम् ।दुर्योधनोऽतप्यत यत्सभायां ।साम्राज्यलक्ष्म्या विजयानुवृत्त्या ॥ ३६ ॥,api svadorbhyāṃ vijayācyutābhyāṃ|dharmeṇa dharmaḥ paripāti setum|duryodhano'tapyata yatsabhāyāṃ|sāmrājyalakṣmyā vijayānuvṛttyā|| 36 ||
+3.1.37,किं वा कृताघेष्वघमत्यमर्षी ।भीमोऽहिवद्दीर्घतमं व्यमुञ्चत् ।यस्याङ्घ्रिपातं रणभूर्न सेहे ।मार्गं गदायाश्चरतो विचित्रम् ॥ ३७ ॥,kiṃ vā kṛtāgheṣvaghamatyamarṣī|bhīmo'hivaddīrghatamaṃ vyamuñcat|yasyāṅghripātaṃ raṇabhūrna sehe|mārgaṃ gadāyāścarato vicitram|| 37 ||
+3.1.38,कच्चिद् यशोधा रथयूथपानां ।गाण्डीव धन्वोपरतारिरास्ते ।अलक्षितो यच्छरकूटगूढो ।मायाकिरातो गिरिशस्तुतोष ॥ ३८ ॥,kaccid yaśodhā rathayūthapānāṃ|gāṇḍīva dhanvoparatārirāste|alakṣito yaccharakūṭagūḍho|māyākirāto giriśastutoṣa|| 38 ||
+3.1.39,यमावुतस्वित्तनयौ पृथायाः ।पार्थैर्वृतौ पक्ष्मभिरक्षिणीव ।रेमात उद्दाय मृधे स्वरिक्थं ।परात्सुपर्णाविव वज्रिवक्त्रात् ॥ ३९ ॥,yamāvutasvittanayau pṛthāyāḥ|pārthairvṛtau pakṣmabhirakṣiṇīva|remāta uddāya mṛdhe svarikthaṃ|parātsuparṇāviva vajrivaktrāt|| 39 ||
+3.1.40,अहो पृथापि ध्रियतेऽर्भकार्थे ।राजर्षिवर्येण विनापि तेन ।यस्त्वेकवीरोऽधिरथो विजिग्ये ।धनुर्द्वितीयः ककुभश्चतस्रः ॥ ४० ॥,aho pṛthāpi dhriyate'rbhakārthe|rājarṣivaryeṇa vināpi tena|yastvekavīro'dhiratho vijigye|dhanurdvitīyaḥ kakubhaścatasraḥ|| 40 ||
+3.1.41,सौम्यानुशोचे तमधःपतन्तं ।भ्रात्रे परेताय विदुद्रुहे यः ।निर्यापितो येन सुहृत्स्वपुर्या ।अहं स्वपुत्रान् समनुव्रतेन ॥ ४१ ॥,saumyānuśoce tamadhaḥpatantaṃ|bhrātre paretāya vidudruhe yaḥ|niryāpito yena suhṛtsvapuryā|ahaṃ svaputrān samanuvratena|| 41 ||
+3.1.42,सोऽहं हरेर्मर्त्यविडम्बनेन ।दृशो नृणां चालयतो विधातुः ।नान्योपलक्ष्यः पदवीं प्रसादात् ।चरामि पश्यन् गतविस्मयोऽत्र ॥ ४२ ॥,so'haṃ harermartyaviḍambanena|dṛśo nṛṇāṃ cālayato vidhātuḥ|nānyopalakṣyaḥ padavīṃ prasādāt|carāmi paśyan gatavismayo'tra|| 42 ||
+3.1.43,नूनं नृपाणां त्रिमदोत्पथानां ।महीं मुहुश्चालयतां चमूभिः ।वधात्प्रपन्नार्तिजिहीर्षयेशोऽपि ।उपैक्षताघं भगवान् कुरूणाम् ॥ ४३ ॥,nūnaṃ nṛpāṇāṃ trimadotpathānāṃ|mahīṃ muhuścālayatāṃ camūbhiḥ|vadhātprapannārtijihīrṣayeśo'pi|upaikṣatāghaṃ bhagavān kurūṇām|| 43 ||
+3.1.44,अजस्य जन्मोत्पथनाशनाय ।कर्माण्यकर्तुर्ग्रहणाय पुंसाम् ।नन्वन्यथा कोऽर्हति देहयोगं ।परो गुणानामुत कर्मतंत्रम् ॥ ४४ ॥,ajasya janmotpathanāśanāya|karmāṇyakarturgrahaṇāya puṃsām|nanvanyathā ko'rhati dehayogaṃ|paro guṇānāmuta karmataṃtram|| 44 ||
+3.1.45,तस्य प्रपन्नाखिललोकपानां ।अवस्थितानां अनुशासने स्वे ।अर्थाय जातस्य यदुष्वजस्य ।वार्तां सखे कीर्तय तीर्थकीर्तेः ॥ ४५ ॥,tasya prapannākhilalokapānāṃ|avasthitānāṃ anuśāsane sve|arthāya jātasya yaduṣvajasya|vārtāṃ sakhe kīrtaya tīrthakīrteḥ|| 45 ||
+3.1.1,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे विदुरोद्धवसंवादे प्रथमोऽध्यायः ॥ १ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe viduroddhavasaṃvāde prathamo'dhyāyaḥ|| 1 ||
+3.2.1,श्रीशुक उवाच ।इति भागवतः पृष्टः क्षत्त्रा वार्तां प्रियाश्रयाम् ।प्रतिवक्तुं न चोत्सेह औत्कण्ठ्यात् स्मारितेश्वरः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|iti bhāgavataḥ pṛṣṭaḥ kṣattrā vārtāṃ priyāśrayām|prativaktuṃ na cotseha autkaṇṭhyāt smāriteśvaraḥ|| 1 ||
+3.2.2,यः पञ्चहायनो मात्रा प्रातराशाय याचितः ।तन्नैच्छत् रचयन् यस्य सपर्यां बाललीलया ॥ २ ॥,yaḥ pañcahāyano mātrā prātarāśāya yācitaḥ|tannaicchat racayan yasya saparyāṃ bālalīlayā|| 2 ||
+3.2.3,स कथं सेवया तस्य कालेन जरसं गतः ।पृष्टो वार्तां प्रतिब्रूयाद् भर्तुः पादौ अनुस्मरन् ॥ ३ ॥,sa kathaṃ sevayā tasya kālena jarasaṃ gataḥ|pṛṣṭo vārtāṃ pratibrūyād bhartuḥ pādau anusmaran|| 3 ||
+3.2.4,स मुहूर्तं अभूत्तूष्णीं कृष्णाङ्घ्रिसुधया भृशम् ।तीव्रेण भक्तियोगेन निमग्नः साधु निर्वृतः ॥ ४ ॥,sa muhūrtaṃ abhūttūṣṇīṃ kṛṣṇāṅghrisudhayā bhṛśam|tīvreṇa bhaktiyogena nimagnaḥ sādhu nirvṛtaḥ|| 4 ||
+3.2.5,पुलकोद् भिन्नसर्वाङ्गो मुञ्चन्मीलद्दृशा शुचः ।पूर्णार्थो लक्षितस्तेन स्नेहप्रसरसम्प्लुतः ॥ ५ ॥,pulakod bhinnasarvāṅgo muñcanmīladdṛśā śucaḥ|pūrṇārtho lakṣitastena snehaprasarasamplutaḥ|| 5 ||
+3.2.6,शनकैः भगवल्लोकान् नृलोकं पुनरागतः ।विमृज्य नेत्रे विदुरं प्रीत्याहोद्धव उत्स्मयन् ॥ ६ ॥,śanakaiḥ bhagavallokān nṛlokaṃ punarāgataḥ|vimṛjya netre viduraṃ prītyāhoddhava utsmayan|| 6 ||
+3.2.7,उद्धव उवाच ।कृष्णद्युमणि निम्लोचे गीर्णेष्वजगरेण ह ।किं नु नः कुशलं ब्रूयां गतश्रीषु गृहेष्वहम् ॥ ७ ॥,uddhava uvāca|kṛṣṇadyumaṇi nimloce gīrṇeṣvajagareṇa ha|kiṃ nu naḥ kuśalaṃ brūyāṃ gataśrīṣu gṛheṣvaham|| 7 ||
+3.2.8,दुर्भगो बत लोकोऽयं यदवो नितरामपि ।ये संवसन्तो न विदुः हरिं मीना इवोडुपम् ॥ ८ ॥,durbhago bata loko'yaṃ yadavo nitarāmapi|ye saṃvasanto na viduḥ hariṃ mīnā ivoḍupam|| 8 ||
+3.2.9,इङ्गितज्ञाः पुरुप्रौढा एकारामाश्च सात्वताः ।सात्वतां ऋषभं सर्वे भूतावासममंसत ॥ ९ ॥,iṅgitajñāḥ puruprauḍhā ekārāmāśca sātvatāḥ|sātvatāṃ ṛṣabhaṃ sarve bhūtāvāsamamaṃsata|| 9 ||
+3.2.10,देवस्य मायया स्पृष्टा ये चान्यद् असदाश्रिताः ।भ्राम्यते धीर्न तद्वाक्यैः आत्मन्युप्तात्मनो हरौ ॥ १० ॥,devasya māyayā spṛṣṭā ye cānyad asadāśritāḥ|bhrāmyate dhīrna tadvākyaiḥ ātmanyuptātmano harau|| 10 ||
+3.2.11,प्रदर्श्या तप्ततपसां अवितृप्तदृशां नृणाम् ।आदायान्तरधाद्यस्तु स्वबिम्बं लोकलोचनम् ॥ ११ ॥,pradarśyā taptatapasāṃ avitṛptadṛśāṃ nṛṇām|ādāyāntaradhādyastu svabimbaṃ lokalocanam|| 11 ||
+3.2.12,यन्मर्त्यलीलौपयिकं स्वयोग ।मायाबलं दर्शयता गृहीतम् ।विस्मापनं स्वस्य च सौभगर्द्धेः ।परं पदं भूषणभूषणाङ्गम् ॥ १२ ॥,yanmartyalīlaupayikaṃ svayoga|māyābalaṃ darśayatā gṛhītam|vismāpanaṃ svasya ca saubhagarddheḥ|paraṃ padaṃ bhūṣaṇabhūṣaṇāṅgam|| 12 ||
+3.2.13,यद्धर्मसूनोर्बत राजसूये ।निरीक्ष्य दृक्स्वस्त्ययनं त्रिलोकः ।कार्त्स्न्येन चाद्येह गतं विधातुः ।अर्वाक्सृतौ कौशलमित्यमन्यत ॥ १३ ॥,yaddharmasūnorbata rājasūye|nirīkṣya dṛksvastyayanaṃ trilokaḥ|kārtsnyena cādyeha gataṃ vidhātuḥ|arvāksṛtau kauśalamityamanyata|| 13 ||
+3.2.14,यस्यानुरागप्लुतहासरास ।लीलावलोकप्रतिलब्धमानाः ।व्रजस्त्रियो दृग्भिरनुप्रवृत्त ।धियोऽवतस्थुः किल कृत्यशेषाः ॥ १४ ॥,yasyānurāgaplutahāsarāsa|līlāvalokapratilabdhamānāḥ|vrajastriyo dṛgbhiranupravṛtta|dhiyo'vatasthuḥ kila kṛtyaśeṣāḥ|| 14 ||
+3.2.15,स्वशान्तरूपेष्वितरैः स्वरूपैः ।अभ्यर्द्यमानेष्वनुकम्पितात्मा ।परावरेशो महदंशयुक्तो ।ह्यजोऽपि जातो भगवान् यथाग्निः ॥ १५ ॥,svaśāntarūpeṣvitaraiḥ svarūpaiḥ|abhyardyamāneṣvanukampitātmā|parāvareśo mahadaṃśayukto|hyajo'pi jāto bhagavān yathāgniḥ|| 15 ||
+3.2.16,मां खेदयत्येतदजस्य जन्म ।विडम्बनं यद्वसुदेवगेहे ।व्रजे च वासोऽरिभयादिव स्वयं ।पुराद् व्यवात्सीद् यत् अनन्तवीर्यः ॥ १६ ॥,māṃ khedayatyetadajasya janma|viḍambanaṃ yadvasudevagehe|vraje ca vāso'ribhayādiva svayaṃ|purād vyavātsīd yat anantavīryaḥ|| 16 ||
+3.2.17,दुनोति चेतः स्मरतो ममैतद् ।यदाह पादावभिवन्द्य पित्रोः ।ताताम्ब कंसाद् उरुशंकितानां ।प्रसीदतं नोऽकृतनिष्कृतीनाम् ॥ १७ ॥,dunoti cetaḥ smarato mamaitad|yadāha pādāvabhivandya pitroḥ|tātāmba kaṃsād uruśaṃkitānāṃ|prasīdataṃ no'kṛtaniṣkṛtīnām|| 17 ||
+3.2.18,को वा अमुष्याङ्घ्रिसरोजरेणुं ।विस्मर्तुमीशीत पुमान् विजिघ्रन् ।यो विस्फुरद्‍भ्रूविटपेन भूमेः ।भारं कृतान्तेन तिरश्चकार ॥ १८ ॥,ko vā amuṣyāṅghrisarojareṇuṃ|vismartumīśīta pumān vijighran|yo visphurad‍bhrūviṭapena bhūmeḥ|bhāraṃ kṛtāntena tiraścakāra|| 18 ||
+3.2.19,दृष्टा भवद्भिः ननु राजसूये ।चैद्यस्य कृष्णं द्विषतोऽपि सिद्धिः ।यां योगिनः संस्पृहयन्ति सम्यग् ।योगेन कस्तद्विरहं सहेत ॥ १९ ॥,dṛṣṭā bhavadbhiḥ nanu rājasūye|caidyasya kṛṣṇaṃ dviṣato'pi siddhiḥ|yāṃ yoginaḥ saṃspṛhayanti samyag|yogena kastadvirahaṃ saheta|| 19 ||
+3.2.20,तथैव चान्ये नरलोकवीरा ।य आहवे कृष्णमुखारविन्दम् ।नेत्रैः पिबन्तो नयनाभिरामं ।पार्थास्त्रपूताः पदमापुरस्य ॥ २० ॥,tathaiva cānye naralokavīrā|ya āhave kṛṣṇamukhāravindam|netraiḥ pibanto nayanābhirāmaṃ|pārthāstrapūtāḥ padamāpurasya|| 20 ||
+3.2.21,स्वयं त्वसाम्यातिशयस्त्र्यधीशः ।स्वाराज्यलक्ष्म्याप्तसमस्तकामः ।बलिं हरद्भिश्चिरलोकपालैः ।किरीटकोट्येडितपादपीठः ॥ २१ ॥,svayaṃ tvasāmyātiśayastryadhīśaḥ|svārājyalakṣmyāptasamastakāmaḥ|baliṃ haradbhiściralokapālaiḥ|kirīṭakoṭyeḍitapādapīṭhaḥ|| 21 ||
+3.2.22,तत्तस्य कैङ्कर्यमलं भृतान्नो ।विग्लापयत्यङ्ग यदुग्रसेनम् ।तिष्ठन्निषण्णं परमेष्ठिधिष्ण्ये ।न्यबोधयद्देव निधारयेति ॥ २२ ॥,tattasya kaiṅkaryamalaṃ bhṛtānno|viglāpayatyaṅga yadugrasenam|tiṣṭhanniṣaṇṇaṃ parameṣṭhidhiṣṇye|nyabodhayaddeva nidhārayeti|| 22 ||
+3.2.23,अहो बक�� यं स्तनकालकूटं ।जिघांसयापाययदप्यसाध्वी ।लेभे गतिं धात्र्युचितां ततोऽन्यं ।कं वा दयालुं शरणं व्रजेम ॥ २३ ॥,aho bakī yaṃ stanakālakūṭaṃ|jighāṃsayāpāyayadapyasādhvī|lebhe gatiṃ dhātryucitāṃ tato'nyaṃ|kaṃ vā dayāluṃ śaraṇaṃ vrajema|| 23 ||
+3.2.24,मन्येऽसुरान् भागवतांस्त्र्यधीशे ।संरम्भमार्गाभिनिविष्टचित्तान् ।ये संयुगेऽचक्षत तार्क्ष्यपुत्र ।मंसे सुनाभायुधमापतन्तम् ॥ २४ ॥,manye'surān bhāgavatāṃstryadhīśe|saṃrambhamārgābhiniviṣṭacittān|ye saṃyuge'cakṣata tārkṣyaputra|maṃse sunābhāyudhamāpatantam|| 24 ||
+3.2.25,वसुदेवस्य देवक्यां जातो भोजेन्द्रबन्धने ।चिकीर्षुर्भगवानस्याः शमजेनाभियाचितः ॥ २५ ॥,vasudevasya devakyāṃ jāto bhojendrabandhane|cikīrṣurbhagavānasyāḥ śamajenābhiyācitaḥ|| 25 ||
+3.2.26,ततो नन्दव्रजमितः पित्रा कंसाद् विबिभ्यता ।एकादश समास्तत्र गूढार्चिः सबलोऽवसत् ॥ २६ ॥,tato nandavrajamitaḥ pitrā kaṃsād vibibhyatā|ekādaśa samāstatra gūḍhārciḥ sabalo'vasat|| 26 ||
+3.2.27,परीतो वत्सपैर्वत्सान् चारयन् व्यहरद्विभुः ।यमुनोपवने कूजद् द्विजसङ्कुलिताङ्घ्रिपे ॥ २७ ॥,parīto vatsapairvatsān cārayan vyaharadvibhuḥ|yamunopavane kūjad dvijasaṅkulitāṅghripe|| 27 ||
+3.2.28,कौमारीं दर्शयन् चेष्टां प्रेक्षणीयां व्रजौकसाम् ।रुदन्निव हसन्मुग्ध बालसिंहावलोकनः ॥ २८ ॥,kaumārīṃ darśayan ceṣṭāṃ prekṣaṇīyāṃ vrajaukasām|rudanniva hasanmugdha bālasiṃhāvalokanaḥ|| 28 ||
+3.2.29,स एव गोधनं लक्ष्म्या निकेतं सितगोवृषम् ।चारयन्ननुगान् गोपान् रणद् वेणुररीरमत् ॥ २९ ॥,sa eva godhanaṃ lakṣmyā niketaṃ sitagovṛṣam|cārayannanugān gopān raṇad veṇurarīramat|| 29 ||
+3.2.30,प्रयुक्तान् भोजराजेन मायिनः कामरूपिणः ।लीलया व्यनुदत्तान् तान् बालः क्रीडनकानिव ॥ ३० ॥,prayuktān bhojarājena māyinaḥ kāmarūpiṇaḥ|līlayā vyanudattān tān bālaḥ krīḍanakāniva|| 30 ||
+3.2.31,विपन्नान् विषपानेन निगृह्य भुजगाधिपम् ।उत्थाप्यापाययद् गावः तत्तोयं प्रकृतिस्थितम् ॥ ३१ ॥,vipannān viṣapānena nigṛhya bhujagādhipam|utthāpyāpāyayad gāvaḥ tattoyaṃ prakṛtisthitam|| 31 ||
+3.2.32,अयाजयद् गोसवेन गोपराजं द्विजोत्तमैः ।वित्तस्य चोरुभारस्य चिकीर्षन् सद्व्ययं विभुः ॥ ३२ ॥,ayājayad gosavena goparājaṃ dvijottamaiḥ|vittasya corubhārasya cikīrṣan sadvyayaṃ vibhuḥ|| 32 ||
+3.2.33,वर्षतीन्द्रे व्रजः कोपाद् भग्नमानेऽतिविह्वलः ।गोत्रलीलातपत्रेण त्रातो भद्रानुगृह्णता ॥ ३३ ॥,varṣatīndre vrajaḥ kopād bhagnamāne'tivihvalaḥ|gotralīlātapatreṇa trāto bhadrānugṛhṇatā|| 33 ||
+3.2.34,शरच्छशिकरैर्मृष्टं मानयन् रजनीमुखम् ।गायन् कलपदं रेमे स्त्रीणां मण्डलमण्डनः ॥ ३४ ॥,śaracchaśikarairmṛṣṭaṃ mānayan rajanīmukham|gāyan kalapadaṃ reme strīṇāṃ maṇḍalamaṇḍanaḥ|| 34 ||
+3.2.2,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे विदुरोद्धवसंवादे द्वितीयोऽध्यायः ॥ २ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe viduroddhavasaṃvāde dvitīyo'dhyāyaḥ|| 2 ||
+3.3.1,उद्धव उवाच ।ततः स आगत्य पुरं स्वपित्रोः ।चिकीर्षया शं बलदेवसंयुतः ।निपात्य तुङ्गाद् रिपुयूथनाथं ।हतं व्यकर्षद् व्यसुमोजसोर्व्याम् ॥ १ ॥,uddhava uvāca|tataḥ sa āgatya puraṃ svapitroḥ|cikīrṣayā śaṃ baladevasaṃyutaḥ|nipātya tuṅgād ripuyūthanāthaṃ|hataṃ vyakarṣad vyasumojasorvyām|| 1 ||
+3.3.2,सान्दीपनेः सकृत् प्रोक्तं ब्रह्माधीत्य सविस्तरम् ।तस्मै प्रादाद् वरं पुत्रं मृतं पञ्चजनोदरात् ॥ २ ॥,sāndīpaneḥ sakṛt proktaṃ brahmādhītya savistaram|tasmai prādād varaṃ putraṃ mṛtaṃ pañcajanodarāt|| 2 ||
+3.3.3,समाहुता भीष्मककन्यया ये ।श्रियः सवर्णेन बुभूषयैषाम् ।गान्धर्ववृत्त्या मिषतां स्वभागं ।जह्रे पदं मूर्ध्नि दधत्सुपर्णः ॥ ३ ॥,samāhutā bhīṣmakakanyayā ye|śriyaḥ savarṇena bubhūṣayaiṣām|gāndharvavṛttyā miṣatāṃ svabhāgaṃ|jahre padaṃ mūrdhni dadhatsuparṇaḥ|| 3 ||
+3.3.4,ककुद्मिनोऽविद्धनसो दमित्वा ।स्वयंवरे नाग्नजितीमुवाह ।तद्‍भग्नमानानपि गृध्यतोऽज्ञान् ।जघ्नेऽक्षतः शस्त्रभृतः स्वशस्त्रैः ॥ ४ ॥,kakudmino'viddhanaso damitvā|svayaṃvare nāgnajitīmuvāha|tad‍bhagnamānānapi gṛdhyato'jñān|jaghne'kṣataḥ śastrabhṛtaḥ svaśastraiḥ|| 4 ||
+3.3.5,प्रियं प्रभुर्ग्राम्य इव प्रियाया ।विधित्सुरार्च्छद् द्युतरुं यदर्थे ।वज्र्याद्रवत्तं सगणो रुषान्धः ।क्रीडामृगो नूनमयं वधूनाम् ॥ ५ ॥,priyaṃ prabhurgrāmya iva priyāyā|vidhitsurārcchad dyutaruṃ yadarthe|vajryādravattaṃ sagaṇo ruṣāndhaḥ|krīḍāmṛgo nūnamayaṃ vadhūnām|| 5 ||
+3.3.6,सुतं मृधे खं वपुषा ग्रसन्तं ।दृष्ट्वा सुनाभोन्मथितं धरित्र्या ।आमंत्रितस्तत् तनयाय शेषं ।दत्त्वा तदन्तःपुरमाविवेश ॥ ६ ॥,sutaṃ mṛdhe khaṃ vapuṣā grasantaṃ|dṛṣṭvā sunābhonmathitaṃ dharitryā|āmaṃtritastat tanayāya śeṣaṃ|dattvā tadantaḥpuramāviveśa|| 6 ||
+3.3.7,तत्राहृतास्ता नरदेवकन्याः ।कुजेन दृष्ट्वा हरिमार्तबन्धुम् ।उत्थाय सद्यो जगृहुः प्रहर्ष ।व्रीडानुरागप्रहितावलोकैः ॥ ७ ॥,tatrāhṛtāstā naradevakanyāḥ|kujena dṛṣṭvā harimārtabandhum|utthāya sadyo jagṛhuḥ praharṣa|vrīḍānurāgaprahitāvalokaiḥ|| 7 ||
+3.3.8,आसां मुहूर्त एकस्मिन् नानागारेषु योषिताम् ।सविधं जगृहे पाणीन् अनुरूपः स्वमायया ॥ ८ ॥,āsāṃ muhūrta ekasmin nānāgāreṣu yoṣitām|savidhaṃ jagṛhe pāṇīn anurūpaḥ svamāyayā|| 8 ||
+3.3.9,तास्वपत्यान्यजनयद् आत्मतुल्यानि सर्वतः ।एकैकस्यां दश दश प्रकृतेर्विबुभूषया ॥ ९ ॥,tāsvapatyānyajanayad ātmatulyāni sarvataḥ|ekaikasyāṃ daśa daśa prakṛtervibubhūṣayā|| 9 ||
+3.3.10,कालमागधशाल्वादीन् अनीकै रुन्धतः पुरम् ।अजीघनत् स्वयं दिव्यं स्वपुंसां तेज आदिशत् ॥ १० ॥,kālamāgadhaśālvādīn anīkai rundhataḥ puram|ajīghanat svayaṃ divyaṃ svapuṃsāṃ teja ādiśat|| 10 ||
+3.3.11,शम्बरं द्विविदं बाणं मुरं बल्वलमेव च ।अन्यांश्च दन्तवक्रादीन् अवधीत्कांश्च घातयत् ॥ ११ ॥,śambaraṃ dvividaṃ bāṇaṃ muraṃ balvalameva ca|anyāṃśca dantavakrādīn avadhītkāṃśca ghātayat|| 11 ||
+3.3.12,अथ ते भ्रातृपुत्राणां पक्षयोः पतितान् नृपान् ।चचाल भूः कुरुक्षेत्रं येषां आपततां बलैः ॥ १२ ॥,atha te bhrātṛputrāṇāṃ pakṣayoḥ patitān nṛpān|cacāla bhūḥ kurukṣetraṃ yeṣāṃ āpatatāṃ balaiḥ|| 12 ||
+3.3.13,स कर्णदुःशासनसौबलानां ।कुमंत्रपाकेन हतश्रियायुषम् ।सुयोधनं सानुचरं शयानं ।भग्नोरुमूर्व्यां न ननन्द पश्यन् ॥ १३ ॥,sa karṇaduḥśāsanasaubalānāṃ|kumaṃtrapākena hataśriyāyuṣam|suyodhanaṃ sānucaraṃ śayānaṃ|bhagnorumūrvyāṃ na nananda paśyan|| 13 ||
+3.3.14,कियान् भुवोऽयं क्षपितोरुभारो ।यद्द्रोणभीष्मार्जुन भीममूलैः ।अष्टादशाक्षौहिणिको मदंशैः ।आस्ते बलं दुर्विषहं यदूनाम् ॥ १४ ॥,kiyān bhuvo'yaṃ kṣapitorubhāro|yaddroṇabhīṣmārjuna bhīmamūlaiḥ|aṣṭādaśākṣauhiṇiko madaṃśaiḥ|āste balaṃ durviṣahaṃ yadūnām|| 14 ||
+3.3.15,मिथो यदैषां भविता विवादो ।मध्वामदाताम्रविलोचनानाम् ।नैषां वधोपाय इयानतोऽन्यो ।मय्युद्यतेऽन्तर्दधते स्वयं स्म ॥ १५ ॥,mitho yadaiṣāṃ bhavitā vivādo|madhvāmadātāmravilocanānām|naiṣāṃ vadhopāya iyānato'nyo|mayyudyate'ntardadhate svayaṃ sma|| 15 ||
+3.3.16,एवं सञ्चिन्त्य भगवान् स्वराज्ये स्थाप्य धर्मजम् ।नन्दयामास सुहृदः साधूनां वर्त्म दर्शयन् ॥ १६ ॥,evaṃ sañcintya bhagavān svarājye sthāpya dharmajam|nandayāmāsa suhṛdaḥ sādhūnāṃ vartma darśayan|| 16 ||
+3.3.17,उत्तरायां धृतः पूरोः वंशः साध्वभिमन्युना ।स वै द्रौण्यस्त्रसंछिन्नः पुनर्भगवता धृतः ॥ १७ ॥,uttarāyāṃ dhṛtaḥ pūroḥ vaṃśaḥ sādhvabhimanyunā|sa vai drauṇyastrasaṃchinnaḥ punarbhagavatā dhṛtaḥ|| 17 ||
+3.3.18,अयाजयद् धर्मसुतं अश्वमेधैस्त्रिभिर्विभुः ।सोऽपि क्ष्मामनुजै रक्षन् रेमे कृष्णमनुव्रतः ॥ १८ ॥,ayājayad dharmasutaṃ aśvamedhaistribhirvibhuḥ|so'pi kṣmāmanujai rakṣan reme kṛṣṇamanuvrataḥ|| 18 ||
+3.3.19,भगवान् अपि विश्वात्मा लोकवेदपथानुगः ।कामान् सिषेवे द्वार्वत्यां असक्तः साङ्ख्यमास्थितः ॥ १९ ॥,bhagavān api viśvātmā lokavedapathānugaḥ|kāmān siṣeve dvārvatyāṃ asaktaḥ sāṅkhyamāsthitaḥ|| 19 ||
+3.3.20,स्निग्धस्मितावलोकेन वाचा पीयूषकल्पया ।चरित्रेणानवद्येन श्रीनिकेतेन चात्मना ॥ २० ॥,snigdhasmitāvalokena vācā pīyūṣakalpayā|caritreṇānavadyena śrīniketena cātmanā|| 20 ||
+3.3.21,इमं लोकममुं चैव रमयन् सुतरां यदून् ।रेमे क्षणदया दत्त क्षणस्त्रीक्षणसौहृदः ॥ २१ ॥,imaṃ lokamamuṃ caiva ramayan sutarāṃ yadūn|reme kṣaṇadayā datta kṣaṇastrīkṣaṇasauhṛdaḥ|| 21 ||
+3.3.22,तस्यैवं रममाणस्य संवत्सरगणान् बहून् ।गृहमेधेषु योगेषु विरागः समजायत ॥ २२ ॥,tasyaivaṃ ramamāṇasya saṃvatsaragaṇān bahūn|gṛhamedheṣu yogeṣu virāgaḥ samajāyata|| 22 ||
+3.3.23,दैवाधीनेषु कामेषु दैवाधीनः स्वयं पुमान् ।को विश्रम्भेत योगेन योगेश्वरमनुव्रतः ॥ २३ ॥,daivādhīneṣu kāmeṣu daivādhīnaḥ svayaṃ pumān|ko viśrambheta yogena yogeśvaramanuvrataḥ|| 23 ||
+3.3.24,पुर्यां कदाचित् क्रीडद्भिः यदुभोजकुमारकैः ।कोपिता मुनयः शेपुः भगवन् मतकोविदाः ॥ २४ ॥,puryāṃ kadācit krīḍadbhiḥ yadubhojakumārakaiḥ|kopitā munayaḥ śepuḥ bhagavan matakovidāḥ|| 24 ||
+3.3.25,ततः कतिपयैर्मासैः वृष्णिभोज अन्धकादयः ।ययुः प्रभासं संहृष्टा रथैर्देवविमोहिताः ॥ २५ ॥,tataḥ katipayairmāsaiḥ vṛṣṇibhoja andhakādayaḥ|yayuḥ prabhāsaṃ saṃhṛṣṭā rathairdevavimohitāḥ|| 25 ||
+3.3.26,तत्र स्नात्वा पितॄन् देवान् ऋषींश्चैव तदम्भसा ।तर्पयित्वाथ विप्रेभ्यो गावो बहुगुणा ददुः ॥ २६ ॥,tatra snātvā pitṝn devān ṛṣīṃścaiva tadambhasā|tarpayitvātha viprebhyo gāvo bahuguṇā daduḥ|| 26 ||
+3.3.27,हिरण्यं रजतं शय्यां वासांस्यजिनकम्बलान् ।यानं रथानिभान् कन्या धरां वृत्तिकरीमपि ॥ २७ ॥,hiraṇyaṃ rajataṃ śayyāṃ vāsāṃsyajinakambalān|yānaṃ rathānibhān kanyā dharāṃ vṛttikarīmapi|| 27 ||
+3.3.28,अन्नं चोरुरसं तेभ्यो दत्त्वा भगवदर्पणम् ।गोविप्रार्थासवः शूराः प्रणेमुर्भुवि मूर्धभिः ॥ २८ ॥,annaṃ corurasaṃ tebhyo dattvā bhagavadarpaṇam|goviprārthāsavaḥ śūrāḥ praṇemurbhuvi mūrdhabhiḥ|| 28 ||
+3.3.3,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे विदुरोद्धवसंवादे तृतीयोऽध्यायः ॥ ३ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe viduroddhavasaṃvāde tṛtīyo'dhyāyaḥ|| 3 ||
+3.4.1,उद्धव उवाच ।अथ ते तदनुज्ञाता भुक्त्वा पीत्वा च वारुणीम् ।तया विभ्रंशितज्ञाना दुरुक्तैर्मर्म पस्पृशुः ॥ १ ॥,uddhava uvāca|atha te tadanujñātā bhuktvā pītvā ca vāruṇīm|tayā vibhraṃśitajñānā duruktairmarma paspṛśuḥ|| 1 ||
+3.4.2,तेषां मैरेयदोषेण विषमीकृतचेतसाम् ।निम्लोचति रवावासीत् वेणूनामिव मर्दनम् ॥ २ ॥,teṣāṃ maireyadoṣeṇa viṣamīkṛtacetasām|nimlocati ravāvāsīt veṇūnāmiva mardanam|| 2 ||
+3.4.3,भगवान् स्वात्ममायाया गतिं तां अवलोक्य सः ।सरस्वतीं उपस्पृश्य वृक्षमूलमुपाविशत् ॥ ३ ॥,bhagavān svātmamāyāyā gatiṃ tāṃ avalokya saḥ|sarasvatīṃ upaspṛśya vṛkṣamūlamupāviśat|| 3 ||
+3.4.4,अहं चोक्तो भगवता प्रपन्नार्तिहरेण ह ।बदरीं त्वं प्रयाहीति स्वकुलं सञ्जिहीर्षुणा ॥ ४ ॥,ahaṃ cokto bhagavatā prapannārtihareṇa ha|badarīṃ tvaṃ prayāhīti svakulaṃ sañjihīrṣuṇā|| 4 ||
+3.4.5,अथापि तदभिप्रेतं जानन् अहं अरिन्दम ।पृष्ठतोऽन्वगमं भर्तुः पादविश्लेषणाक्षमः ॥ ५ ॥,athāpi tadabhipretaṃ jānan ahaṃ arindama|pṛṣṭhato'nvagamaṃ bhartuḥ pādaviśleṣaṇākṣamaḥ|| 5 ||
+3.4.6,अद्राक्षमेकमासीनं विचिन्वन् दयितं पतिम् ।श्रीनिकेतं सरस्वत्यां कृतकेतमकेतनम् ॥ ६ ॥,adrākṣamekamāsīnaṃ vicinvan dayitaṃ patim|śrīniketaṃ sarasvatyāṃ kṛtaketamaketanam|| 6 ||
+3.4.7,श्यामावदातं विरजं प्रशान्तारुणलोचनम् ।दोर्भिश्चतुर्भिः विदितं पीतकौशाम्बरेण च ॥ ७ ॥,śyāmāvadātaṃ virajaṃ praśāntāruṇalocanam|dorbhiścaturbhiḥ viditaṃ pītakauśāmbareṇa ca|| 7 ||
+3.4.8,वाम ऊरौ अवधिश्रित्य दक्षिणाङ्घ्रिसरोरुहम् ।अपाश्रितार्भकाश्वत्थं अकृशं त्यक्तपिप्पलम् ॥ ८ ॥,vāma ūrau avadhiśritya dakṣiṇāṅghrisaroruham|apāśritārbhakāśvatthaṃ akṛśaṃ tyaktapippalam|| 8 ||
+3.4.9,तस्मिन् महाभागवतो द्वैपायनसुहृत्सखा ।लोकान् अनुचरन् सिद्ध आससाद यदृच्छया ॥ ९ ॥,tasmin mahābhāgavato dvaipāyanasuhṛtsakhā|lokān anucaran siddha āsasāda yadṛcchayā|| 9 ||
+3.4.10,तस्यानुरक्तस्य मुनेर्मुकुन्दः ।प्रमोदभावानतकन्धरस्य ।आश्रृण्वतो मां अनुरागहास ।समीक्षया विश्रमयन् उवाच ॥ १० ॥,tasyānuraktasya munermukundaḥ|pramodabhāvānatakandharasya|āśrṛṇvato māṃ anurāgahāsa|samīkṣayā viśramayan uvāca|| 10 ||
+3.4.11,श्रीभगवानुवाच ।वेदाहमन्तर्मनसीप्सितं ते ।ददामि यत्तद् दुरवापमन्यैः ।सत्रे पुरा विश्वसृजां वसूनां ।मत्सिद्धिकामेन वसो त्वयेष्टः ॥ ११ ॥,śrībhagavānuvāca|vedāhamantarmanasīpsitaṃ te|dadāmi yattad duravāpamanyaiḥ|satre purā viśvasṛjāṃ vasūnāṃ|matsiddhikāmena vaso tvayeṣṭaḥ|| 11 ||
+3.4.12,स एष साधो चरमो भवानां ।आसादितस्ते मदनुग्रहो यत् ।यन्मां नृलोकान् रह उत्सृजन्तं ।दिष्ट्या ददृश्वान् विशदानुवृत्त्या ॥ १२ ॥,sa eṣa sādho caramo bhavānāṃ|āsāditaste madanugraho yat|yanmāṃ nṛlokān raha utsṛjantaṃ|diṣṭyā dadṛśvān viśadānuvṛttyā|| 12 ||
+3.4.13,पुरा मया प्रोक्तमजाय नाभ्ये ।पद्मे निषण्णाय ममादिसर्गे ।ज्ञानं परं मन्महिमावभासं ।यत्सूरयो भागवतं वदन्ति ॥ १३ ॥,purā mayā proktamajāya nābhye|padme niṣaṇṇāya mamādisarge|jñānaṃ paraṃ manmahimāvabhāsaṃ|yatsūrayo bhāgavataṃ vadanti|| 13 ||
+3.4.14,इत्यादृतोक्तः परमस्य पुंसः ।प्रतिक्षणानुग्रहभाजनोऽहम् ।स्नेहोत्थरोमा स्खलिताक्षरस्तं ।मुञ्चञ्छुचः प्राञ्जलिराबभाषे ॥ १४ ॥,ityādṛtoktaḥ paramasya puṃsaḥ|pratikṣaṇānugrahabhājano'ham|snehottharomā skhalitākṣarastaṃ|muñcañchucaḥ prāñjalirābabhāṣe|| 14 ||
+3.4.15,को न्वीश ते पादसरोजभाजां ।सुदुर्लभोऽर्थेषु चतुर्ष्वपीह ।तथापि नाहं प्रवृणोमि भूमन् ।भवत्पदाम्भोज निषेवणोत्सुकः ॥ १५ ॥,ko nvīśa te pādasarojabhājāṃ|sudurlabho'rtheṣu caturṣvapīha|tathāpi nāhaṃ pravṛṇomi bhūman|bhavatpadāmbhoja niṣevaṇotsukaḥ|| 15 ||
+3.4.16,कर्माण्यनीहस्य भवोऽभवस्य ।ते दुर्गाश्रयोऽथारिभयात्पलायनम् ।कालात्मनो यत्प्रमदायुताश्रयः ।स्वात्मन् रतेः खिद्यति धीर्विदामिह ॥ १६ ॥,karmāṇyanīhasya bhavo'bhavasya|te durgāśrayo'thāribhayātpalāyanam|kālātmano yatpramadāyutāśrayaḥ|svātman rateḥ khidyati dhīrvidāmiha|| 16 ||
+3.4.17,मन्त्रेषु मां वा उपहूय यत्त्वं ।अकुण्ठिताखण्डसदात्मबोधः ।पृच्छेः प्रभो मुग्ध इवाप्रमत्तः ।तन्नो मनो मोहयतीव देव ॥ १७ ॥,mantreṣu māṃ vā upahūya yattvaṃ|akuṇṭhitākhaṇḍasadātmabodhaḥ|pṛccheḥ prabho mugdha ivāpramattaḥ|tanno mano mohayatīva deva|| 17 ||
+3.4.18,ज्ञानं परं स्वात्मरहःप्रकाशं ।प्रोवाच कस्मै भगवान् समग्रम् ।अपि क्षमं नो ग्रहणाय भर्तः ।वदाञ्जसा यद् वृजिनं तरेम ॥ १८ ॥,jñānaṃ paraṃ svātmarahaḥprakāśaṃ|provāca kasmai bhagavān samagram|api kṣamaṃ no grahaṇāya bhartaḥ|vadāñjasā yad vṛjinaṃ tarema|| 18 ||
+3.4.19,इत्यावेदितहार्दाय मह्यं स भगवान् परः ।आदिदेश अरविन्दाक्ष आत्मनः परमां स्थितिम् ॥ १९ ॥,ityāveditahārdāya mahyaṃ sa bhagavān paraḥ|ādideśa aravindākṣa ātmanaḥ paramāṃ sthitim|| 19 ||
+3.4.20,स एवं आराधितपादतीर्थाद् ।अधीततत्त्वात्मविबोधमार्गः ।प्रणम्य पादौ परिवृत्य देवं ।इहागतोऽहं विरहातुरात्मा ॥ २० ॥,sa evaṃ ārādhitapādatīrthād|adhītatattvātmavibodhamārgaḥ|praṇamya pādau parivṛtya devaṃ|ihāgato'haṃ virahāturātmā|| 20 ||
+3.4.21,सोऽहं तद्दर्शनाह्लाद वियोगार्तियुतः प्रभो ।गमिष्ये दयितं तस्य बदर्याश्रममण्डलम् ॥ २१ ॥,so'haṃ taddarśanāhlāda viyogārtiyutaḥ prabho|gamiṣye dayitaṃ tasya badaryāśramamaṇḍalam|| 21 ||
+3.4.22,यत्र नारायणो देवो नरश्च भगवान् ऋषिः ।मृदु तीव्रं तपो दीर्घं तेपाते लोकभावनौ ॥ २२ ॥,yatra nārāyaṇo devo naraśca bhagavān ṛṣiḥ|mṛdu tīvraṃ tapo dīrghaṃ tepāte lokabhāvanau|| 22 ||
+3.4.23,श्रीशुक उवाच ।इति उद्धवाद् उपाकर्ण्य सुहृदां दुःसहं वधम् ।ज्ञानेनाशमयत् क्षत्ता शोकं उत्पतितं बुधः ॥ २३ ॥,śrīśuka uvāca|iti uddhavād upākarṇya suhṛdāṃ duḥsahaṃ vadham|jñānenāśamayat kṣattā śokaṃ utpatitaṃ budhaḥ|| 23 ||
+3.4.24,स तं महाभागवतं व्रजन्तं कौरवर्षभः ।विश्रम्भाद् अभ्यधत्तेदं मुख्यं कृष्णपरिग्रहे ॥ २४ ॥,sa taṃ mahābhāgavataṃ vrajantaṃ kauravarṣabhaḥ|viśrambhād abhyadhattedaṃ mukhyaṃ kṛṣṇaparigrahe|| 24 ||
+3.4.25,विदुर उवाच ।ज्ञानं परं स्वात्मरहःप्रकाशं ।यदाह योगेश्वर ईश्वरस्ते ।वक्तुं भवान्नोऽर्हति यद्धि विष्णोः ।भृत्याः स्वभृत्यार्थकृतश्चरन्ति ॥ २५ ॥,vidura uvāca|jñānaṃ paraṃ svātmarahaḥprakāśaṃ|yadāha yogeśvara īśvaraste|vaktuṃ bhavānno'rhati yaddhi viṣṇoḥ|bhṛtyāḥ svabhṛtyārthakṛtaścaranti|| 25 ||
+3.4.26,उद्धव उवाच ।ननु ते तत्त्वसंराध्य ऋषिः कौषारवोऽन्ति मे ।साक्षाद् भगवतादिष्टो मर्त्यलोकं जिहासता ॥ २६ ॥,uddhava uvāca|nanu te tattvasaṃrādhya ṛṣiḥ kauṣāravo'nti me|sākṣād bhagavatādiṣṭo martyalokaṃ jihāsatā|| 26 ||
+3.4.27,श्रीशुक उवाच ।इति सह विदुरेण विश्वमूर्तेः ।गुणकथया सुधया प्लावितोरुतापः ।क्षणमिव पुलिने यमस्वसुस्तां ।समुषित औपगविर्निशां ततोऽगात् ॥ २७ ॥,śrīśuka uvāca|iti saha vidureṇa viśvamūrteḥ|guṇakathayā sudhayā plāvitorutāpaḥ|kṣaṇamiva puline yamasvasustāṃ|samuṣita aupagavirniśāṃ tato'gāt|| 27 ||
+3.4.28,राजोवाच ।निधनमुपगतेषु वृष्णिभोजेषु ।अधिरथयूथपयूथपेषु मुख्यः ।स तु कथमवशिष्ट उद्धवो ।यद्धरिरपि तत्यज आकृतिं त्र्यधीशः ॥ २८ ॥,rājovāca|nidhanamupagateṣu vṛṣṇibhojeṣu|adhirathayūthapayūthapeṣu mukhyaḥ|sa tu kathamavaśiṣṭa uddhavo|yaddharirapi tatyaja ākṛtiṃ tryadhīśaḥ|| 28 ||
+3.4.29,श्रीशुक उवाच ।ब्रह्मशापापदेशेन कालेनामोघवाञ्छितः ।संहृत्य स्वकुलं स्फीतं त्यक्ष्यन् देहमचिन्तयत् ॥ २९ ॥,śrīśuka uvāca|brahmaśāpāpadeśena kālenāmoghavāñchitaḥ|saṃhṛtya svakulaṃ sphītaṃ tyakṣyan dehamacintayat|| 29 ||
+3.4.30,अस्मात् लोकादुपरते मयि ज्ञानं मदाश्रयम् ।अर्हत्युद्धव एवाद्धा सम्प्रत्यात्मवतां वरः ॥ ३० ॥,asmāt lokāduparate mayi jñānaṃ madāśrayam|arhatyuddhava evāddhā sampratyātmavatāṃ varaḥ|| 30 ||
+3.4.31,नोद्धवोऽण्वपि मन्न्यूनो यद्‍गुणैर्नार्दितः प्रभुः ।अतो मद्वयुनं लोकं ग्राहयन् इह तिष्ठतु ॥ ३१ ॥,noddhavo'ṇvapi mannyūno yad‍guṇairnārditaḥ prabhuḥ|ato madvayunaṃ lokaṃ grāhayan iha tiṣṭhatu|| 31 ||
+3.4.32,एवं त्रिलोकगुरुणा सन्दिष्टः शब्दयोनिना ।बदर्याश्रममासाद्य हरिमीजे समाधिना ॥ ३२ ॥,evaṃ trilokaguruṇā sandiṣṭaḥ śabdayoninā|badaryāśramamāsādya harimīje samādhinā|| 32 ||
+3.4.33,विदुरोऽप्युद्धवात् श्रुत्वा कृष्णस्य परमात्मनः ।क्रीडयोपात्तदेहस्य कर्माणि श्लाघितानि च ॥ ३३ ॥,viduro'pyuddhavāt śrutvā kṛṣṇasya paramātmanaḥ|krīḍayopāttadehasya karmāṇi ślāghitāni ca|| 33 ||
+3.4.34,देहन्यासं च तस्यैवं धीराणां धैर्यवर्धनम् ।अन्येषां दुष्करतरं पशूनां विक्लवात्मनाम् ॥ ३४ ॥,dehanyāsaṃ ca tasyaivaṃ dhīrāṇāṃ dhairyavardhanam|anyeṣāṃ duṣkarataraṃ paśūnāṃ viklavātmanām|| 34 ||
+3.4.35,आत्मानं च कुरुश्रेष्ठ कृष्णेन मनसेक्षितम् ।ध्यायन् गते भागवते रुरोद प्रेमविह्वलः ॥ ३५ ॥,ātmānaṃ ca kuruśreṣṭha kṛṣṇena manasekṣitam|dhyāyan gate bhāgavate ruroda premavihvalaḥ|| 35 ||
+3.4.36,कालिन्द्याः कतिभिः सिद्ध अहोभिर्भरतर्षभ ।प्रापद्यत स्वःसरितं यत्र मित्रासुतो मुनिः ॥ ३६ ॥,kālindyāḥ katibhiḥ siddha ahobhirbharatarṣabha|prāpadyata svaḥsaritaṃ yatra mitrāsuto muniḥ|| 36 ||
+3.4.4,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे विदुरोद्धवसंवादे चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe viduroddhavasaṃvāde caturtho'dhyāyaḥ|| 4 ||
+3.5.1,श्रीशुक उवाच ।द्वारि द्युनद्या ऋषभः कुरूणां ।मैत्रेयमासीनमगाधबोधम् ।क्षत्तोपसृत्याच्युतभावसिद्धः ।पप्रच्छ सौशील्यगुणाभितृप्तः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|dvāri dyunadyā ṛṣabhaḥ kurūṇāṃ|maitreyamāsīnamagādhabodham|kṣattopasṛtyācyutabhāvasiddhaḥ|papraccha sauśīlyaguṇābhitṛptaḥ|| 1 ||
+3.5.2,विदुर उवाच ।सुखाय कर्माणि करोति लोको ।न तैः सुखं वान्यदुपारमं वा ।विन्देत भूयस्तत एव दुःखं ।यदत्र युक्तं भगवान् वदेन्नः ॥ २ ॥,vidura uvāca|sukhāya karmāṇi karoti loko|na taiḥ sukhaṃ vānyadupāramaṃ vā|vindeta bhūyastata eva duḥkhaṃ|yadatra yuktaṃ bhagavān vadennaḥ|| 2 ||
+3.5.3,जनस्य कृष्णाद् विमुखस्य दैवाद् ।अधर्मशीलस्य सुदुःखितस्य ।अनुग्रहायेह चरन्ति नूनं ।भूतानि भव्यानि जनार्दनस्य ॥ ३ ॥,janasya kṛṣṇād vimukhasya daivād|adharmaśīlasya suduḥkhitasya|anugrahāyeha caranti nūnaṃ|bhūtāni bhavyāni janārdanasya|| 3 ||
+3.5.4,तत्साधुवर्यादिश वर्त्म शं नः ।संराधितो भगवान् येन पुंसाम् ।हृदि स्थितो यच्छति भक्तिपूते ।ज्ञानं सतत्त्वाधिगमं पुराणम् ॥ ४ ॥,tatsādhuvaryādiśa vartma śaṃ naḥ|saṃrādhito bhagavān yena puṃsām|hṛdi sthito yacchati bhaktipūte|jñānaṃ satattvādhigamaṃ purāṇam|| 4 ||
+3.5.5,करोति कर्माणि कृतावतारो ।यान्यात्मतंत्रो भगवान् त्र्यधीशः ।यथा ससर्जाग्र इदं निरीहः ।संस्थाप्य वृत्तिं जगतो विधत्ते ॥ ५ ॥,karoti karmāṇi kṛtāvatāro|yānyātmataṃtro bhagavān tryadhīśaḥ|yathā sasarjāgra idaṃ nirīhaḥ|saṃsthāpya vṛttiṃ jagato vidhatte|| 5 ||
+3.5.6,यथा पुनः स्वे ख इदं निवेश्य ।शेते गुहायां स निवृत्तवृत्तिः ।योगेश्वराधीश्वर एक एतद् ।अनुप्रविष्टो बहुधा यथाऽसीत् ॥ ६ ॥,yathā punaḥ sve kha idaṃ niveśya|śete guhāyāṃ sa nivṛttavṛttiḥ|yogeśvarādhīśvara eka etad|anupraviṣṭo bahudhā yathā'sīt|| 6 ||
+3.5.7,क���रीडन् विधत्ते द्विजगोसुराणां ।क्षेमाय कर्माण्यवतारभेदैः ।मनो न तृप्यत्यपि शृण्वतां नः ।सुश्लोकमौलेश्चरितामृतानि ॥ ७ ॥,krīḍan vidhatte dvijagosurāṇāṃ|kṣemāya karmāṇyavatārabhedaiḥ|mano na tṛpyatyapi śṛṇvatāṃ naḥ|suślokamauleścaritāmṛtāni|| 7 ||
+3.5.8,यैस्तत्त्वभेदैः अधिलोकनाथो ।लोकानलोकान् सह लोकपालान् ।अचीकॢपद्यत्र हि सर्वसत्त्व ।निकायभेदोऽधिकृतः प्रतीतः ॥ ८ ॥,yaistattvabhedaiḥ adhilokanātho|lokānalokān saha lokapālān|acīkḷpadyatra hi sarvasattva|nikāyabhedo'dhikṛtaḥ pratītaḥ|| 8 ||
+3.5.9,येन प्रजानामुत आत्मकर्म ।रूपाभिधानां च भिदां व्यधत्त ।नारायणो विश्वसृगात्मयोनिः ।एतच्च नो वर्णय विप्रवर्य ॥ ९ ॥,yena prajānāmuta ātmakarma|rūpābhidhānāṃ ca bhidāṃ vyadhatta|nārāyaṇo viśvasṛgātmayoniḥ|etacca no varṇaya vipravarya|| 9 ||
+3.5.10,परावरेषां भगवन् व्रतानि ।श्रुतानि मे व्यासमुखादभीक्ष्णम् ।अतृप्नुम क्षुल्लसुखावहानां ।तेषामृते कृष्णकथामृतौघात् ॥ १० ॥,parāvareṣāṃ bhagavan vratāni|śrutāni me vyāsamukhādabhīkṣṇam|atṛpnuma kṣullasukhāvahānāṃ|teṣāmṛte kṛṣṇakathāmṛtaughāt|| 10 ||
+3.5.11,कस्तृप्नुयात्तीर्थपदोऽभिधानात् ।सत्रेषु वः सूरिभिरीड्यमानात् ।यः कर्णनाडीं पुरुषस्य यातो ।भवप्रदां गेहरतिं छिनत्ति ॥ ११ ॥,kastṛpnuyāttīrthapado'bhidhānāt|satreṣu vaḥ sūribhirīḍyamānāt|yaḥ karṇanāḍīṃ puruṣasya yāto|bhavapradāṃ geharatiṃ chinatti|| 11 ||
+3.5.12,मुनिर्विवक्षुर्भगवद्‍गुणानां ।सखापि ते भारतमाह कृष्णः ।यस्मिन् नृणां ग्राम्यसुखानुवादैः ।मतिर्गृहीता नु हरेः कथायाम् ॥ १२ ॥,munirvivakṣurbhagavad‍guṇānāṃ|sakhāpi te bhāratamāha kṛṣṇaḥ|yasmin nṛṇāṃ grāmyasukhānuvādaiḥ|matirgṛhītā nu hareḥ kathāyām|| 12 ||
+3.5.13,सा श्रद्दधानस्य विवर्धमाना ।विरक्तिमन्यत्र करोति पुंसः ।हरेः पदानुस्मृतिनिर्वृतस्य ।समस्तदुःखाप्ययमाशु धत्ते ॥ १३ ॥,sā śraddadhānasya vivardhamānā|viraktimanyatra karoti puṃsaḥ|hareḥ padānusmṛtinirvṛtasya|samastaduḥkhāpyayamāśu dhatte|| 13 ||
+3.5.14,तान् शोच्यशोच्यान् अविदोऽनुशोचे ।हरेः कथायां विमुखानघेन ।क्षिणोति देवोऽनिमिषस्तु येषां ।आयुर्वृथावादगतिस्मृतीनाम् ॥ १४ ॥,tān śocyaśocyān avido'nuśoce|hareḥ kathāyāṃ vimukhānaghena|kṣiṇoti devo'nimiṣastu yeṣāṃ|āyurvṛthāvādagatismṛtīnām|| 14 ||
+3.5.15,तदस्य कौषारव शर्मदातुः ।हरेः कथामेव कथासु सारम् ।उद्धृत्य पुष्पेभ्य इवार्तबन्धो ।शिवाय नः कीर्तय तीर्थकीर्तेः ॥ १५ ॥,tadasya kauṣārava śarmadātuḥ|hareḥ kathāmeva kathāsu sāram|uddhṛtya puṣpebhya ivārtabandho|śivāya naḥ kīrtaya tīrthakīrteḥ|| 15 ||
+3.5.16,स विश्वजन्मस्थितिसंयमार्थे ।कृतावतारः प्रगृहीतशक्तिः ।चकार कर्माण्यतिपूरुषाणि ।यानीश्वरः कीर्तय तानि मह्यम् ॥ १६ ॥,sa viśvajanmasthitisaṃyamārthe|kṛtāvatāraḥ pragṛhītaśaktiḥ|cakāra karmāṇyatipūruṣāṇi|yānīśvaraḥ kīrtaya tāni mahyam|| 16 ||
+3.5.17,श्रीशुक उवाच ।स एवं भगवान् पृष्टः क्षत्त्रा कौषारविर्मुनिः ।पुंसां निःश्रेय��ार्थेन तमाह बहु मानयन् ॥ १७ ॥,śrīśuka uvāca|sa evaṃ bhagavān pṛṣṭaḥ kṣattrā kauṣāravirmuniḥ|puṃsāṃ niḥśreyasārthena tamāha bahu mānayan|| 17 ||
+3.5.18,मैत्रेय उवाच ।साधु पृष्टं त्वया साधो लोकान् साधु अनुगृह्णता ।कीर्तिं वितन्वता लोके आत्मनोऽधोक्षजात्मनः ॥ १८ ॥,maitreya uvāca|sādhu pṛṣṭaṃ tvayā sādho lokān sādhu anugṛhṇatā|kīrtiṃ vitanvatā loke ātmano'dhokṣajātmanaḥ|| 18 ||
+3.5.19,नैतच्चित्रं त्वयि क्षत्तः बादरायणवीर्यजे ।गृहीतोऽनन्यभावेन यत्त्वया हरिरीश्वरः ॥ १९ ॥,naitaccitraṃ tvayi kṣattaḥ bādarāyaṇavīryaje|gṛhīto'nanyabhāvena yattvayā harirīśvaraḥ|| 19 ||
+3.5.20,माण्डव्यशापाद् भगवान् प्रजासंयमनो यमः ।भ्रातुः क्षेत्रे भुजिष्यायां जातः सत्यवतीसुतात् ॥ २० ॥,māṇḍavyaśāpād bhagavān prajāsaṃyamano yamaḥ|bhrātuḥ kṣetre bhujiṣyāyāṃ jātaḥ satyavatīsutāt|| 20 ||
+3.5.21,भवान् भगवतो नित्यं सम्मतः सानुगस्य ह ।यस्य ज्ञानोपदेशाय माऽदिशद्‍भगवान् व्रजन् ॥ २१ ॥,bhavān bhagavato nityaṃ sammataḥ sānugasya ha|yasya jñānopadeśāya mā'diśad‍bhagavān vrajan|| 21 ||
+3.5.22,अथ ते भगवल्लीला योगमायोरुबृंहिताः ।विश्वस्थिति उद्भवान्तार्था वर्णयामि अनुपूर्वशः ॥ २२ ॥,atha te bhagavallīlā yogamāyorubṛṃhitāḥ|viśvasthiti udbhavāntārthā varṇayāmi anupūrvaśaḥ|| 22 ||
+3.5.23,भगवान् एक आसेदं अग्र आत्माऽत्मनां विभुः ।आत्मेच्छानुगतावात्मा नानामत्युपलक्षणः ॥ २३ ॥,bhagavān eka āsedaṃ agra ātmā'tmanāṃ vibhuḥ|ātmecchānugatāvātmā nānāmatyupalakṣaṇaḥ|| 23 ||
+3.5.24,स वा एष तदा द्रष्टा नापश्यद् दृश्यमेकराट् ।मेनेऽसन्तमिवात्मानं सुप्तशक्तिः असुप्तदृक् ॥ २४ ॥,sa vā eṣa tadā draṣṭā nāpaśyad dṛśyamekarāṭ|mene'santamivātmānaṃ suptaśaktiḥ asuptadṛk|| 24 ||
+3.5.25,सा वा एतस्य संद्रष्टुः शक्तिः सद् असदात्मिका ।माया नाम महाभाग ययेदं निर्ममे विभुः ॥ २५ ॥,sā vā etasya saṃdraṣṭuḥ śaktiḥ sad asadātmikā|māyā nāma mahābhāga yayedaṃ nirmame vibhuḥ|| 25 ||
+3.5.26,कालवृत्त्या तु मायायां गुणमय्यामधोक्षजः ।पुरुषेणात्मभूतेन वीर्यमाधत्त वीर्यवान् ॥ २६ ॥,kālavṛttyā tu māyāyāṃ guṇamayyāmadhokṣajaḥ|puruṣeṇātmabhūtena vīryamādhatta vīryavān|| 26 ||
+3.5.27,ततोऽभवन् महत्तत्त्वं अव्यक्तात् कालचोदितात् ।विज्ञानात्माऽत्मदेहस्थं विश्वं व्यञ्जन् तमोनुदः ॥ २७ ॥,tato'bhavan mahattattvaṃ avyaktāt kālacoditāt|vijñānātmā'tmadehasthaṃ viśvaṃ vyañjan tamonudaḥ|| 27 ||
+3.5.28,सोऽप्यंशगुणकालात्मा भगवद् दृष्टिगोचरः ।आत्मानं व्यकरोद् आत्मा विश्वस्यास्य सिसृक्षया ॥ २८ ॥,so'pyaṃśaguṇakālātmā bhagavad dṛṣṭigocaraḥ|ātmānaṃ vyakarod ātmā viśvasyāsya sisṛkṣayā|| 28 ||
+3.5.29,महत्तत्त्वाद् विकुर्वाणाद् अहंतत्त्वं व्यजायत ।कार्यकारणकर्त्रात्मा भूतेन्द्रियमनोमयः ॥ २९ ॥,mahattattvād vikurvāṇād ahaṃtattvaṃ vyajāyata|kāryakāraṇakartrātmā bhūtendriyamanomayaḥ|| 29 ||
+3.5.30,वैकारिकस्तैजसश्च तामसश्चेत्यहं त्रिधा ।अहंतत्त्वाद् विकुर्वाणात् मनो वैकारिकात् अभूत् ।वैकारिकाश्च ये देवा अर्थाभिव्यञ्जनं यतः ॥ ३० ॥,vaikārikastaijasaśca tāmasaścetyahaṃ tridhā|ahaṃtattvād vikurvāṇāt mano vaikārikāt abhūt|vaikārikāśca ye devā arthābhivyañjanaṃ yataḥ|| 30 ||
+3.5.31,तैजसानि इन्द्रियाण्येव ज्ञानकर्ममयानि च ।तामसो भूतसूक्ष्मादिः यतः खं लिङ्गमात्मनः ॥ ३१ ॥,taijasāni indriyāṇyeva jñānakarmamayāni ca|tāmaso bhūtasūkṣmādiḥ yataḥ khaṃ liṅgamātmanaḥ|| 31 ||
+3.5.32,कालमायांशयोगेन भगवद् वीक्षितं नभः ।नभसोऽनुसृतं स्पर्शं विकुर्वन् निर्ममेऽनिलम् ॥ ३२ ॥,kālamāyāṃśayogena bhagavad vīkṣitaṃ nabhaḥ|nabhaso'nusṛtaṃ sparśaṃ vikurvan nirmame'nilam|| 32 ||
+3.5.33,अनिलोऽपि विकुर्वाणो नभसोरुबलान्वितः ।ससर्ज रूपतन्मात्रं ज्योतिर्लोकस्य लोचनम् ॥ ३३ ॥,anilo'pi vikurvāṇo nabhasorubalānvitaḥ|sasarja rūpatanmātraṃ jyotirlokasya locanam|| 33 ||
+3.5.34,अनिलेन अन्वितं ज्योतिः विकुर्वत् परवीक्षितम् ।आधत्ताम्भो रसमयं कालमायांशयोगतः ॥ ३४ ॥,anilena anvitaṃ jyotiḥ vikurvat paravīkṣitam|ādhattāmbho rasamayaṃ kālamāyāṃśayogataḥ|| 34 ||
+3.5.35,ज्योतिषाम्भोऽनुसंसृष्टं विकुर्वद् ब्रह्मवीक्षितम् ।महीं गन्धगुणां आधात् कालमायांशयोगतः ॥ ३५ ॥,jyotiṣāmbho'nusaṃsṛṣṭaṃ vikurvad brahmavīkṣitam|mahīṃ gandhaguṇāṃ ādhāt kālamāyāṃśayogataḥ|| 35 ||
+3.5.36,भूतानां नभआदीनां यद् यद् यद् भव्यावरावरम् ।तेषां परानुसंसर्गाद् यथा सङ्ख्यं गुणान् विदुः ॥ ३६ ॥,bhūtānāṃ nabhaādīnāṃ yad yad yad bhavyāvarāvaram|teṣāṃ parānusaṃsargād yathā saṅkhyaṃ guṇān viduḥ|| 36 ||
+3.5.37,एते देवाः कला विष्णोः कालमायांशलिङ्गिनः ।नानात्वात् स्वक्रियानीशाः प्रोचुः प्राञ्जलयो विभुम् ॥ ३७ ॥,ete devāḥ kalā viṣṇoḥ kālamāyāṃśaliṅginaḥ|nānātvāt svakriyānīśāḥ procuḥ prāñjalayo vibhum|| 37 ||
+3.5.38,देवा ऊचुः ।नमाम ते देव पदारविन्दं ।प्रपन्नतापोपशमातपत्रम् ।यन्मूलकेता यतयोऽञ्जसोरु ।संसारदुःखं बहिरुत्क्षिपन्ति ॥ ३८ ॥,devā ūcuḥ|namāma te deva padāravindaṃ|prapannatāpopaśamātapatram|yanmūlaketā yatayo'ñjasoru|saṃsāraduḥkhaṃ bahirutkṣipanti|| 38 ||
+3.5.39,धातर्यदस्मिन् भव ईश जीवाः ।तापत्रयेणाभिहता न शर्म ।आत्मन्लभन्ते भगवंस्तवाङ्घ्रि ।च्छायां सविद्यामत आश्रयेम ॥ ३९ ॥,dhātaryadasmin bhava īśa jīvāḥ|tāpatrayeṇābhihatā na śarma|ātmanlabhante bhagavaṃstavāṅghri|cchāyāṃ savidyāmata āśrayema|| 39 ||
+3.5.40,मार्गन्ति यत्ते मुखपद्मनीडै ।श्छन्दःसुपर्णैः ऋषयो विविक्ते ।यस्याघमर्षोदसरिद्वरायाः ।पदं पदं तीर्थपदः प्रपन्नाः ॥ ४० ॥,mārganti yatte mukhapadmanīḍai|śchandaḥsuparṇaiḥ ṛṣayo vivikte|yasyāghamarṣodasaridvarāyāḥ|padaṃ padaṃ tīrthapadaḥ prapannāḥ|| 40 ||
+3.5.41,यत् श्रद्धया श्रुतवत्या च भक्त्या ।सम्मृज्यमाने हृदयेऽवधाय ।ज्ञानेन वैराग्यबलेन धीरा ।व्रजेम तत्तेऽङ्घ्रिसरोजपीठम् ॥ ४१ ॥,yat śraddhayā śrutavatyā ca bhaktyā|sammṛjyamāne hṛdaye'vadhāya|jñānena vairāgyabalena dhīrā|vrajema tatte'ṅghrisarojapīṭham|| 41 ||
+3.5.42,विश्वस्य जन्मस्थितिसंयमार्थे ।कृतावतारस्य पदाम्बुजं ते ।व्रजेम सर्वे शरणं यदीश ।स्मृ���ं प्रयच्छत्यभयं स्वपुंसाम् ॥ ४२ ॥,viśvasya janmasthitisaṃyamārthe|kṛtāvatārasya padāmbujaṃ te|vrajema sarve śaraṇaṃ yadīśa|smṛtaṃ prayacchatyabhayaṃ svapuṃsām|| 42 ||
+3.5.43,यत्सानुबन्धेऽसति देहगेहे ।ममाहं इति ऊढ दुराग्रहाणाम् ।पुंसां सुदूरं वसतोऽपि पुर्यां ।भजेम तत्ते भगवन् पदाब्जम् ॥ ४३ ॥,yatsānubandhe'sati dehagehe|mamāhaṃ iti ūḍha durāgrahāṇām|puṃsāṃ sudūraṃ vasato'pi puryāṃ|bhajema tatte bhagavan padābjam|| 43 ||
+3.5.44,तान् वै ह्यसद्वृत्तिभिरक्षिभिर्ये ।पराहृतान्तर्मनसः परेश ।अथो न पश्यन्ति उरुगाय नूनं ।ये ते पदन्यासविलासलक्ष्याः ॥ ४४ ॥,tān vai hyasadvṛttibhirakṣibhirye|parāhṛtāntarmanasaḥ pareśa|atho na paśyanti urugāya nūnaṃ|ye te padanyāsavilāsalakṣyāḥ|| 44 ||
+3.5.45,पानेन ते देव कथासुधायाः ।प्रवृद्धभक्त्या विशदाशया ये ।वैराग्यसारं प्रतिलभ्य बोधं ।यथाञ्जसान् वीयुरकुण्ठधिष्ण्यम् ॥ ४५ ॥,pānena te deva kathāsudhāyāḥ|pravṛddhabhaktyā viśadāśayā ye|vairāgyasāraṃ pratilabhya bodhaṃ|yathāñjasān vīyurakuṇṭhadhiṣṇyam|| 45 ||
+3.5.46,तथापरे चात्मसमाधियोग ।बलेन जित्वा प्रकृतिं बलिष्ठाम् ।त्वामेव धीराः पुरुषं विशन्ति ।तेषां श्रमः स्यान्न तु सेवया ते ॥ ४६ ॥,tathāpare cātmasamādhiyoga|balena jitvā prakṛtiṃ baliṣṭhām|tvāmeva dhīrāḥ puruṣaṃ viśanti|teṣāṃ śramaḥ syānna tu sevayā te|| 46 ||
+3.5.47,तत्ते वयं लोकसिसृक्षयाद्य ।त्वयानुसृष्टास्त्रिभिरात्मभिः स्म ।सर्वे वियुक्ताः स्वविहारतन्त्रं ।न शक्नुमस्तत् प्रतिहर्तवे ते ॥ ४७ ॥,tatte vayaṃ lokasisṛkṣayādya|tvayānusṛṣṭāstribhirātmabhiḥ sma|sarve viyuktāḥ svavihāratantraṃ|na śaknumastat pratihartave te|| 47 ||
+3.5.48,यावद्‍बलिं तेऽज हराम काले ।यथा वयं चान्नमदाम यत्र ।यथोभयेषां त इमे हि लोका ।बलिं हरन्तोऽन्नमदन्त्यनूहाः ॥ ४८ ॥,yāvad‍baliṃ te'ja harāma kāle|yathā vayaṃ cānnamadāma yatra|yathobhayeṣāṃ ta ime hi lokā|baliṃ haranto'nnamadantyanūhāḥ|| 48 ||
+3.5.49,त्वं नः सुराणामसि सान्वयानां ।कूटस्थ आद्यः पुरुषः पुराणः ।त्वं देव शक्त्यां गुणकर्मयोनौ ।रेतस्त्वजायां कविमादधेऽजः ॥ ४९ ॥,tvaṃ naḥ surāṇāmasi sānvayānāṃ|kūṭastha ādyaḥ puruṣaḥ purāṇaḥ|tvaṃ deva śaktyāṃ guṇakarmayonau|retastvajāyāṃ kavimādadhe'jaḥ|| 49 ||
+3.5.50,ततो वयं मत्प्रमुखा यदर्थे ।बभूविमात्मन् करवाम किं ते ।त्वं नः स्वचक्षुः परिदेहि शक्त्या ।देव क्रियार्थे यद् अनुग्रहाणाम् ॥ ५० ॥,tato vayaṃ matpramukhā yadarthe|babhūvimātman karavāma kiṃ te|tvaṃ naḥ svacakṣuḥ paridehi śaktyā|deva kriyārthe yad anugrahāṇām|| 50 ||
+3.5.5,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे विदुरोद्धवसंवादे पञ्चमोऽध्यायः ॥ ५ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe viduroddhavasaṃvāde pañcamo'dhyāyaḥ|| 5 ||
+3.6.1,ऋषिरुवाच ।इति तासां स्वशक्तीनां सतीनामसमेत्य सः ।प्रसुप्तलोकतन्त्राणां निशाम्य गतिमीश्वरः ॥ १ ॥,ṛṣiruvāca|iti tāsāṃ svaśaktīnāṃ satīnāmasametya saḥ|prasuptalokatantrāṇāṃ niśāmya gatimīśvaraḥ|| 1 ||
+3.6.2,कालसञ्ज्ञां तदा देवीं बिभ्रत् शक्तिमुरुक्रमः ।त्रयोविंशति तत्त्वानां गणं युगपदाविशत् ॥ २ ॥,kālasañjñāṃ tadā devīṃ bibhrat śaktimurukramaḥ|trayoviṃśati tattvānāṃ gaṇaṃ yugapadāviśat|| 2 ||
+3.6.3,सोऽनुप्रविष्टो भगवान् चेष्टारूपेण तं गणम् ।भिन्नं संयोजयामास सुप्तं कर्म प्रबोधयन् ॥ ३ ॥,so'nupraviṣṭo bhagavān ceṣṭārūpeṇa taṃ gaṇam|bhinnaṃ saṃyojayāmāsa suptaṃ karma prabodhayan|| 3 ||
+3.6.4,प्रबुद्धकर्म दैवेन त्रयोविंशतिको गणः ।प्रेरितोऽजनयत्स्वाभिः मात्राभिः अधिपूरुषम् ॥ ४ ॥,prabuddhakarma daivena trayoviṃśatiko gaṇaḥ|prerito'janayatsvābhiḥ mātrābhiḥ adhipūruṣam|| 4 ||
+3.6.5,परेण विशता स्वस्मिन् मात्रया विश्वसृग्गणः ।चुक्षोभान्योन्यमासाद्य यस्मिन् लोकाश्चराचराः ॥ ५ ॥,pareṇa viśatā svasmin mātrayā viśvasṛggaṇaḥ|cukṣobhānyonyamāsādya yasmin lokāścarācarāḥ|| 5 ||
+3.6.6,हिरण्मयः स पुरुषः सहस्रपरिवत्सरान् ।आण्डकोश उवासाप्सु सर्वसत्त्वोपबृंहितः ॥ ६ ॥,hiraṇmayaḥ sa puruṣaḥ sahasraparivatsarān|āṇḍakośa uvāsāpsu sarvasattvopabṛṃhitaḥ|| 6 ||
+3.6.7,स वै विश्वसृजां गर्भो देवकर्मात्मशक्तिमान् ।विबभाजात्मनात्मानं एकधा दशधा त्रिधा ॥ ७ ॥,sa vai viśvasṛjāṃ garbho devakarmātmaśaktimān|vibabhājātmanātmānaṃ ekadhā daśadhā tridhā|| 7 ||
+3.6.8,एष ह्यशेषसत्त्वानां आत्मांशः परमात्मनः ।आद्योऽवतारो यत्रासौ भूतग्रामो विभाव्यते ॥ ८ ॥,eṣa hyaśeṣasattvānāṃ ātmāṃśaḥ paramātmanaḥ|ādyo'vatāro yatrāsau bhūtagrāmo vibhāvyate|| 8 ||
+3.6.9,साध्यात्मः साधिदैवश्च साधिभूत इति त्रिधा ।विराट्प्राणो दशविध एकधा हृदयेन च ॥ ९ ॥,sādhyātmaḥ sādhidaivaśca sādhibhūta iti tridhā|virāṭprāṇo daśavidha ekadhā hṛdayena ca|| 9 ||
+3.6.10,स्मरन्विश्वसृजामीशो विज्ञापितं अधोक्षजः ।विराजं अतपत्स्वेन तेजसैषां विवृत्तये ॥ १० ॥,smaranviśvasṛjāmīśo vijñāpitaṃ adhokṣajaḥ|virājaṃ atapatsvena tejasaiṣāṃ vivṛttaye|| 10 ||
+3.6.11,अथ तस्याभितप्तस्य कति चायतनानि ह ।निरभिद्यन्त देवानां तानि मे गदतः श्रृणु ॥ ११ ॥,atha tasyābhitaptasya kati cāyatanāni ha|nirabhidyanta devānāṃ tāni me gadataḥ śrṛṇu|| 11 ||
+3.6.12,तस्याग्निरास्यं निर्भिन्नं लोकपालोऽविशत्पदम् ।वाचा स्वांशेन वक्तव्यं ययासौ प्रतिपद्यते ॥ १२ ॥,tasyāgnirāsyaṃ nirbhinnaṃ lokapālo'viśatpadam|vācā svāṃśena vaktavyaṃ yayāsau pratipadyate|| 12 ||
+3.6.13,निर्भिन्नं तालु वरुणो लोकपालोऽविशद्धरेः ।जिह्वयांशेन च रसं ययासौ प्रतिपद्यते ॥ १३ ॥,nirbhinnaṃ tālu varuṇo lokapālo'viśaddhareḥ|jihvayāṃśena ca rasaṃ yayāsau pratipadyate|| 13 ||
+3.6.14,निर्भिन्ने अश्विनौ नासे विष्णोः आविशतां पदम् ।घ्राणेनांशेन गन्धस्य प्रतिपत्तिर्यतो भवेत् ॥ १४ ॥,nirbhinne aśvinau nāse viṣṇoḥ āviśatāṃ padam|ghrāṇenāṃśena gandhasya pratipattiryato bhavet|| 14 ||
+3.6.15,निर्भिन्ने अक्षिणी त्वष्टा लोकपालोऽविशद्विभोः ।चक्षुषांशेन रूपाणां प्रतिपत्तिर्यतो भवेत् ॥ १५ ॥,nirbhinne akṣiṇī tvaṣṭā lokapālo'viśadvibhoḥ|cakṣuṣāṃśena rūpāṇāṃ pratipattiryato bhavet|| 15 ||
+3.6.16,निर्भिन्ना���्यस्य चर्माणि लोकपालोऽनिलोऽविशत् ।प्राणेनांशेन संस्पर्शं येनासौ प्रतिपद्यते ॥ १६ ॥,nirbhinnānyasya carmāṇi lokapālo'nilo'viśat|prāṇenāṃśena saṃsparśaṃ yenāsau pratipadyate|| 16 ||
+3.6.17,कर्णौ अस्य विनिर्भिन्नौ धिष्ण्यं स्वं विविशुर्दिशः ।श्रोत्रेणांशेन शब्दस्य सिद्धिं येन प्रपद्यते ॥ १७ ॥,karṇau asya vinirbhinnau dhiṣṇyaṃ svaṃ viviśurdiśaḥ|śrotreṇāṃśena śabdasya siddhiṃ yena prapadyate|| 17 ||
+3.6.18,त्वचमस्य विनिर्भिन्नां विविशुर्धिष्ण्यमोषधीः ।अंशेन रोमभिः कण्डूं यैरसौ प्रतिपद्यते ॥ १८ ॥,tvacamasya vinirbhinnāṃ viviśurdhiṣṇyamoṣadhīḥ|aṃśena romabhiḥ kaṇḍūṃ yairasau pratipadyate|| 18 ||
+3.6.19,मेढ्रं तस्य विनिर्भिन्नं स्वधिष्ण्यं क उपाविशत् ।रेतसांशेन येनासौ आनन्दं प्रतिपद्यते ॥ १९ ॥,meḍhraṃ tasya vinirbhinnaṃ svadhiṣṇyaṃ ka upāviśat|retasāṃśena yenāsau ānandaṃ pratipadyate|| 19 ||
+3.6.20,गुदं पुंसो विनिर्भिन्नं मित्रो लोकेश आविशत् ।पायुनांशेन येनासौ विसर्गं प्रतिपद्यते ॥ २० ॥,gudaṃ puṃso vinirbhinnaṃ mitro lokeśa āviśat|pāyunāṃśena yenāsau visargaṃ pratipadyate|| 20 ||
+3.6.21,हस्तावस्य विनिर्भिन्नौ इन्द्रः स्वर्पतिराविशत् ।वार्तयांशेन पुरुषो यया वृत्तिं प्रपद्यते ॥ २१ ॥,hastāvasya vinirbhinnau indraḥ svarpatirāviśat|vārtayāṃśena puruṣo yayā vṛttiṃ prapadyate|| 21 ||
+3.6.22,पादौ अस्य विनिर्भिन्नौ लोकेशो विष्णुराविशत् ।गत्या स्वांशेन पुरुषो यया प्राप्यं प्रपद्यते ॥ २२ ॥,pādau asya vinirbhinnau lokeśo viṣṇurāviśat|gatyā svāṃśena puruṣo yayā prāpyaṃ prapadyate|| 22 ||
+3.6.23,बुद्धिं चास्य विनिर्भिन्नां वागीशो धिष्ण्यमाविशत् ।बोधेनांशेन बोद्धव्य प्रतिपत्तिर्यतो भवेत् ॥ २३ ॥,buddhiṃ cāsya vinirbhinnāṃ vāgīśo dhiṣṇyamāviśat|bodhenāṃśena boddhavya pratipattiryato bhavet|| 23 ||
+3.6.24,हृदयं चास्य निर्भिन्नं चन्द्रमा धिष्ण्यमाविशत् ।मनसांशेन येनासौ विक्रियां प्रतिपद्यते ॥ २४ ॥,hṛdayaṃ cāsya nirbhinnaṃ candramā dhiṣṇyamāviśat|manasāṃśena yenāsau vikriyāṃ pratipadyate|| 24 ||
+3.6.25,आत्मानं चास्य निर्भिन्नं अभिमानोऽविशत्पदम् ।कर्मणांशेन येनासौ कर्तव्यं प्रतिपद्यते ॥ २५ ॥,ātmānaṃ cāsya nirbhinnaṃ abhimāno'viśatpadam|karmaṇāṃśena yenāsau kartavyaṃ pratipadyate|| 25 ||
+3.6.26,सत्त्वं चास्य विनिर्भिन्नं महान् धिष्ण्यमुपाविशत् ।चित्तेनांशेन येनासौ विज्ञानं प्रतिपद्यते ॥ २६ ॥,sattvaṃ cāsya vinirbhinnaṃ mahān dhiṣṇyamupāviśat|cittenāṃśena yenāsau vijñānaṃ pratipadyate|| 26 ||
+3.6.27,शीर्ष्णोऽस्य द्यौर्धरा पद्‍भ्यां खं नाभेरुदपद्यत ।गुणानां वृत्तयो येषु प्रतीयन्ते सुरादयः ॥ २७ ॥,śīrṣṇo'sya dyaurdharā pad‍bhyāṃ khaṃ nābherudapadyata|guṇānāṃ vṛttayo yeṣu pratīyante surādayaḥ|| 27 ||
+3.6.28,आत्यन्तिकेन सत्त्वेन दिवं देवाः प्रपेदिरे ।धरां रजःस्वभावेन पणयो ये च ताननु ॥ २८ ॥,ātyantikena sattvena divaṃ devāḥ prapedire|dharāṃ rajaḥsvabhāvena paṇayo ye ca tānanu|| 28 ||
+3.6.29,तार्तीयेन स्वभावेन भगवन् नाभिमाश्रिताः ।उभयोरन्तरं व्योम ये रुद्रपार्षदां गणाः ॥ २९ ॥,tārtīyena svabhāvena bhagavan nābhimāśritāḥ|ubhayorantaraṃ vyoma ye rudrapārṣadāṃ gaṇāḥ|| 29 ||
+3.6.30,मुखतोऽवर्तत ब्रह्म पुरुषस्य कुरूद्वह ।यस्तून्मुखत्वाद् वर्णानां मुख्योऽभूद् ब्राह्मणो गुरुः ॥ ३० ॥,mukhato'vartata brahma puruṣasya kurūdvaha|yastūnmukhatvād varṇānāṃ mukhyo'bhūd brāhmaṇo guruḥ|| 30 ||
+3.6.31,बाहुभ्योऽवर्तत क्षत्रं क्षत्रियस्तदनुव्रतः ।यो जातस्त्रायते वर्णान् पौरुषः कण्टकक्षतात् ॥ ३१ ॥,bāhubhyo'vartata kṣatraṃ kṣatriyastadanuvrataḥ|yo jātastrāyate varṇān pauruṣaḥ kaṇṭakakṣatāt|| 31 ||
+3.6.32,विशोऽवर्तन्त तस्योर्वोः लोकवृत्तिकरीर्विभोः ।वैश्यस्तदुद्‍भवो वार्तां नृणां यः समवर्तयत् ॥ ३२ ॥,viśo'vartanta tasyorvoḥ lokavṛttikarīrvibhoḥ|vaiśyastadud‍bhavo vārtāṃ nṛṇāṃ yaḥ samavartayat|| 32 ||
+3.6.33,पद्‍भ्यां भगवतो जज्ञे शुश्रूषा धर्मसिद्धये ।तस्यां जातः पुरा शूद्रो यद्वृत्त्या तुष्यते हरिः ॥ ३३ ॥,pad‍bhyāṃ bhagavato jajñe śuśrūṣā dharmasiddhaye|tasyāṃ jātaḥ purā śūdro yadvṛttyā tuṣyate hariḥ|| 33 ||
+3.6.34,एते वर्णाः स्वधर्मेण यजन्ति स्वगुरुं हरिम् ।श्रद्धया आत्मविशुद्ध्यर्थं यज्जाताः सह वृत्तिभिः ॥ ३४ ॥,ete varṇāḥ svadharmeṇa yajanti svaguruṃ harim|śraddhayā ātmaviśuddhyarthaṃ yajjātāḥ saha vṛttibhiḥ|| 34 ||
+3.6.35,एतत् क्षत्तर्भगवतो दैवकर्मात्मरूपिणः ।कः श्रद्दध्यादुपाकर्तुं योगमायाबलोदयम् ॥ ३५ ॥,etat kṣattarbhagavato daivakarmātmarūpiṇaḥ|kaḥ śraddadhyādupākartuṃ yogamāyābalodayam|| 35 ||
+3.6.36,तथापि कीर्तयाम्यङ्ग यथामति यथाश्रुतम् ।कीर्तिं हरेः स्वां सत्कर्तुं गिरमन्याभिधासतीम् ॥ ३६ ॥,tathāpi kīrtayāmyaṅga yathāmati yathāśrutam|kīrtiṃ hareḥ svāṃ satkartuṃ giramanyābhidhāsatīm|| 36 ||
+3.6.37,एकान्तलाभं वचसो नु पुंसां ।सुश्लोकमौलेर्गुणवादमाहुः ।श्रुतेश्च विद्वद्भिरुपाकृतायां ।कथासुधायां उपसम्प्रयोगम् ॥ ३७ ॥,ekāntalābhaṃ vacaso nu puṃsāṃ|suślokamaulerguṇavādamāhuḥ|śruteśca vidvadbhirupākṛtāyāṃ|kathāsudhāyāṃ upasamprayogam|| 37 ||
+3.6.38,आत्मनोऽवसितो वत्स महिमा कविनाऽदिना ।संवत्सरसहस्रान्ते धिया योगविपक्वया ॥ ३८ ॥,ātmano'vasito vatsa mahimā kavinā'dinā|saṃvatsarasahasrānte dhiyā yogavipakvayā|| 38 ||
+3.6.39,अतो भगवतो माया मायिनामपि मोहिनी ।यत्स्वयं चात्मवर्त्मात्मा न वेद किमुतापरे ॥ ३९ ॥,ato bhagavato māyā māyināmapi mohinī|yatsvayaṃ cātmavartmātmā na veda kimutāpare|| 39 ||
+3.6.40,यतोऽप्राप्य न्यवर्तन्त वाचश्च मनसा सह ।अहं चान्य इमे देवाः तस्मै भगवते नमः ॥ ४० ॥,yato'prāpya nyavartanta vācaśca manasā saha|ahaṃ cānya ime devāḥ tasmai bhagavate namaḥ|| 40 ||
+3.6.6,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे षष्ठोऽध्यायः ॥ ६ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe ṣaṣṭho'dhyāyaḥ|| 6 ||
+3.7.1,श्रीशुक उवाच ।एवं ब्रुवाणं मैत्रेयं द्वैपायनसुतो बुधः ।प्रीणयन्निव भारत्या विदुरः प्रत्यभाषत ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ bruvāṇaṃ maitreyaṃ dvaipāyanasuto budhaḥ|prīṇayanniva bhāratyā viduraḥ pratyabhāṣata|| 1 ||
+3.7.2,विदुर उवाच ।ब्रह्मन् कथं भगवतः चिन्मात्रस्याविकारिणः ।लीलया चापि युज्येरन् निर्गुणस्य गुणाः क्रियाः ॥ २ ॥,vidura uvāca|brahman kathaṃ bhagavataḥ cinmātrasyāvikāriṇaḥ|līlayā cāpi yujyeran nirguṇasya guṇāḥ kriyāḥ|| 2 ||
+3.7.3,क्रीडायां उद्यमोऽर्भस्य कामश्चिक्रीडिषान्यतः ।स्वतस्तृप्तस्य च कथं निवृत्तस्य सदान्यतः ॥ ३ ॥,krīḍāyāṃ udyamo'rbhasya kāmaścikrīḍiṣānyataḥ|svatastṛptasya ca kathaṃ nivṛttasya sadānyataḥ|| 3 ||
+3.7.4,अस्राक्षीत् भगवान् विश्वं गुणमय्याऽत्ममायया ।तया संस्थापयत्येतद् भूयः प्रत्यपिधास्यति ॥ ४ ॥,asrākṣīt bhagavān viśvaṃ guṇamayyā'tmamāyayā|tayā saṃsthāpayatyetad bhūyaḥ pratyapidhāsyati|| 4 ||
+3.7.5,देशतः कालतो योऽसौ अवस्थातः स्वतोऽन्यतः ।अविलुप्तावबोधात्मा स युज्येताजया कथम् ॥ ५ ॥,deśataḥ kālato yo'sau avasthātaḥ svato'nyataḥ|aviluptāvabodhātmā sa yujyetājayā katham|| 5 ||
+3.7.6,भगवानेक एवैष सर्वक्षेत्रेष्ववस्थितः ।अमुष्य दुर्भगत्वं वा क्लेशो वा कर्मभिः कुतः ॥ ६ ॥,bhagavāneka evaiṣa sarvakṣetreṣvavasthitaḥ|amuṣya durbhagatvaṃ vā kleśo vā karmabhiḥ kutaḥ|| 6 ||
+3.7.7,एतस्मिन्मे मनो विद्वन् खिद्यतेऽज्ञानसङ्कटे ।तन्नः पराणुद विभो कश्मलं मानसं महत् ॥ ७ ॥,etasminme mano vidvan khidyate'jñānasaṅkaṭe|tannaḥ parāṇuda vibho kaśmalaṃ mānasaṃ mahat|| 7 ||
+3.7.8,श्रीशुक उवाच ।स इत्थं चोदितः क्षत्त्रा तत्त्वजिज्ञासुना मुनिः ।प्रत्याह भगवच्चित्तः स्मयन्निव गतस्मयः ॥ ८ ॥,śrīśuka uvāca|sa itthaṃ coditaḥ kṣattrā tattvajijñāsunā muniḥ|pratyāha bhagavaccittaḥ smayanniva gatasmayaḥ|| 8 ||
+3.7.9,मैत्रेय उवाच ।सेयं भगवतो माया यन्नयेन विरुध्यते ।ईश्वरस्य विमुक्तस्य कार्पण्यमुत बन्धनम् ॥ ९ ॥,maitreya uvāca|seyaṃ bhagavato māyā yannayena virudhyate|īśvarasya vimuktasya kārpaṇyamuta bandhanam|| 9 ||
+3.7.10,यदर्थेन विनामुष्य पुंस आत्मविपर्ययः ।प्रतीयत उपद्रष्टुः स्वशिरश्छेदनादिकः ॥ १० ॥,yadarthena vināmuṣya puṃsa ātmaviparyayaḥ|pratīyata upadraṣṭuḥ svaśiraśchedanādikaḥ|| 10 ||
+3.7.11,यथा जले चन्द्रमसः कम्पादिस्तत्कृतो गुणः ।दृश्यतेऽसन्नपि द्रष्टुः आत्मनोऽनात्मनो गुणः ॥ ११ ॥,yathā jale candramasaḥ kampādistatkṛto guṇaḥ|dṛśyate'sannapi draṣṭuḥ ātmano'nātmano guṇaḥ|| 11 ||
+3.7.12,स वै निवृत्तिधर्मेण वासुदेवानुकम्पया ।भगवद्‍भक्तियोगेन तिरोधत्ते शनैरिह ॥ १२ ॥,sa vai nivṛttidharmeṇa vāsudevānukampayā|bhagavad‍bhaktiyogena tirodhatte śanairiha|| 12 ||
+3.7.13,यदेन्द्रियोपरामोऽथ द्रष्ट्रात्मनि परे हरौ ।विलीयन्ते तदा क्लेशाः संसुप्तस्येव कृत्स्नशः ॥ १३ ॥,yadendriyoparāmo'tha draṣṭrātmani pare harau|vilīyante tadā kleśāḥ saṃsuptasyeva kṛtsnaśaḥ|| 13 ||
+3.7.14,अशेषसङ्क्लेशशमं विधत्ते ।गुणानुवादश्रवणं मुरारेः ।किं वा पुनस्तच्चरणारविन्द ।परागसेवारतिरात्मलब्धा ॥ १४ ॥,aśeṣasaṅkleśaśamaṃ vidhatte|guṇānuvādaśravaṇaṃ murāreḥ|kiṃ vā punastaccaraṇāravinda|parāgasevāratirātmalabdhā|| 14 ||
+3.7.15,व��दुर उवाच ।सञ्छिन्नः संशयो मह्यं तव सूक्तासिना विभो ।उभयत्रापि भगवन् मनो मे सम्प्रधावति ॥ १५ ॥,vidura uvāca|sañchinnaḥ saṃśayo mahyaṃ tava sūktāsinā vibho|ubhayatrāpi bhagavan mano me sampradhāvati|| 15 ||
+3.7.16,साध्वेतद् व्याहृतं विद्वन् आत्ममायायनं हरेः ।आभात्यपार्थं निर्मूलं विश्वमूलं न यद्‍बहिः ॥ १६ ॥,sādhvetad vyāhṛtaṃ vidvan ātmamāyāyanaṃ hareḥ|ābhātyapārthaṃ nirmūlaṃ viśvamūlaṃ na yad‍bahiḥ|| 16 ||
+3.7.17,यश्च मूढतमो लोके यश्च बुद्धेः परं गतः ।तावुभौ सुखमेधेते क्लिश्यत्यन्तरितो जनः ॥ १७ ॥,yaśca mūḍhatamo loke yaśca buddheḥ paraṃ gataḥ|tāvubhau sukhamedhete kliśyatyantarito janaḥ|| 17 ||
+3.7.18,अर्थाभावं विनिश्चित्य प्रतीतस्यापि नात्मनः ।तां चापि युष्मच्चरण सेवयाहं पराणुदे ॥ १८ ॥,arthābhāvaṃ viniścitya pratītasyāpi nātmanaḥ|tāṃ cāpi yuṣmaccaraṇa sevayāhaṃ parāṇude|| 18 ||
+3.7.19,यत्सेवया भगवतः कूटस्थस्य मधुद्विषः ।रतिरासो भवेत्तीव्रः पादयोर्व्यसनार्दनः ॥ १९ ॥,yatsevayā bhagavataḥ kūṭasthasya madhudviṣaḥ|ratirāso bhavettīvraḥ pādayorvyasanārdanaḥ|| 19 ||
+3.7.20,दुरापा ह्यल्पतपसः सेवा वैकुण्ठवर्त्मसु ।यत्रोपगीयते नित्यं देवदेवो जनार्दनः ॥ २० ॥,durāpā hyalpatapasaḥ sevā vaikuṇṭhavartmasu|yatropagīyate nityaṃ devadevo janārdanaḥ|| 20 ||
+3.7.21,सृष्ट्वाग्रे महदादीनि सविकाराणि अनुक्रमात् ।तेभ्यो विराजं उद्धृत्य तमनु प्राविशद्विभुः ॥ २१ ॥,sṛṣṭvāgre mahadādīni savikārāṇi anukramāt|tebhyo virājaṃ uddhṛtya tamanu prāviśadvibhuḥ|| 21 ||
+3.7.22,यमाहुराद्यं पुरुषं सहस्राङ्घ्र्यूरुबाहुकम् ।यत्र विश्व इमे लोकाः सविकाशं समासते ॥ २२ ॥,yamāhurādyaṃ puruṣaṃ sahasrāṅghryūrubāhukam|yatra viśva ime lokāḥ savikāśaṃ samāsate|| 22 ||
+3.7.23,यस्मिन् दशविधः प्राणः सेन्द्रियार्थेन्द्रियः त्रिवृत् ।त्वयेरितो यतो वर्णाः तद्विभूतीर्वदस्व नः ॥ २३ ॥,yasmin daśavidhaḥ prāṇaḥ sendriyārthendriyaḥ trivṛt|tvayerito yato varṇāḥ tadvibhūtīrvadasva naḥ|| 23 ||
+3.7.24,यत्र पुत्रैश्च पौत्रैश्च नप्तृभिः सह गोत्रजैः ।प्रजा विचित्राकृतय आसन्याभिरिदं ततम् ॥ २४ ॥,yatra putraiśca pautraiśca naptṛbhiḥ saha gotrajaiḥ|prajā vicitrākṛtaya āsanyābhiridaṃ tatam|| 24 ||
+3.7.25,प्रजापतीनां स पतिः चकॢपे कान् प्रजापतीन् ।सर्गांश्चैवानुसर्गांश्च मनून् मन्वन्तराधिपान् ॥ २५ ॥,prajāpatīnāṃ sa patiḥ cakḷpe kān prajāpatīn|sargāṃścaivānusargāṃśca manūn manvantarādhipān|| 25 ||
+3.7.26,एतेषामपि वंशांश्च वंशानुचरितानि च ।उपर्यधश्च ये लोका भूमेर्मित्रात्मजासते ॥ २६ ॥,eteṣāmapi vaṃśāṃśca vaṃśānucaritāni ca|uparyadhaśca ye lokā bhūmermitrātmajāsate|| 26 ||
+3.7.27,तेषां संस्थां प्रमाणं च भूर्लोकस्य च वर्णय ।तिर्यङ्मानुषदेवानां सरीसृप पतत्त्रिणाम् ।वद नः सर्गसंव्यूहं गार्भस्वेदद्विजोद्भिदाम् ॥ २७ ॥,teṣāṃ saṃsthāṃ pramāṇaṃ ca bhūrlokasya ca varṇaya|tiryaṅmānuṣadevānāṃ sarīsṛpa patattriṇām|vada naḥ sargasaṃvyūhaṃ gārbhasvedadvijodbhidām|| 27 ||
+3.7.28,गुणावतारैर्विश्वस्य सर्गस्थित्यप्ययाश्रयम् ।सृजतः श्रीनिवासस्य व्याचक्ष्वोदारविक्रमम् ॥ २८ ॥,guṇāvatārairviśvasya sargasthityapyayāśrayam|sṛjataḥ śrīnivāsasya vyācakṣvodāravikramam|| 28 ||
+3.7.29,वर्णाश्रमविभागांश्च रूपशीलस्वभावतः ।ऋषीणां जन्मकर्माणि वेदस्य च विकर्षणम् ॥ २९ ॥,varṇāśramavibhāgāṃśca rūpaśīlasvabhāvataḥ|ṛṣīṇāṃ janmakarmāṇi vedasya ca vikarṣaṇam|| 29 ||
+3.7.30,यज्ञस्य च वितानानि योगस्य च पथः प्रभो ।नैष्कर्म्यस्य च साङ्ख्यस्य तंत्रं वा भगवत्स्मृतम् ॥ ३० ॥,yajñasya ca vitānāni yogasya ca pathaḥ prabho|naiṣkarmyasya ca sāṅkhyasya taṃtraṃ vā bhagavatsmṛtam|| 30 ||
+3.7.31,पाषण्डपथवैषम्यं प्रतिलोमनिवेशनम् ।जीवस्य गतयो याश्च यावतीर्गुणकर्मजाः ॥ ३१ ॥,pāṣaṇḍapathavaiṣamyaṃ pratilomaniveśanam|jīvasya gatayo yāśca yāvatīrguṇakarmajāḥ|| 31 ||
+3.7.32,धर्मार्थकाममोक्षाणां निमित्तान्यविरोधतः ।वार्ताया दण्डनीतेश्च श्रुतस्य च विधिं पृथक् ॥ ३२ ॥,dharmārthakāmamokṣāṇāṃ nimittānyavirodhataḥ|vārtāyā daṇḍanīteśca śrutasya ca vidhiṃ pṛthak|| 32 ||
+3.7.33,श्राद्धस्य च विधिं ब्रह्मन् पितॄणां सर्गमेव च ।ग्रहनक्षत्रताराणां कालावयवसंस्थितिम् ॥ ३३ ॥,śrāddhasya ca vidhiṃ brahman pitṝṇāṃ sargameva ca|grahanakṣatratārāṇāṃ kālāvayavasaṃsthitim|| 33 ||
+3.7.34,दानस्य तपसो वापि यच्चेष्टापूर्तयोः फलम् ।प्रवासस्थस्य यो धर्मो यश्च पुंस उतापदि ॥ ३४ ॥,dānasya tapaso vāpi yacceṣṭāpūrtayoḥ phalam|pravāsasthasya yo dharmo yaśca puṃsa utāpadi|| 34 ||
+3.7.35,येन वा भगवान् तुस्तुष्येद् धर्मयोनिर्जनार्दनः ।सम्प्रसीदति वा येषां एतत् आख्याहि मेऽनघ ॥ ३५ ॥,yena vā bhagavān tustuṣyed dharmayonirjanārdanaḥ|samprasīdati vā yeṣāṃ etat ākhyāhi me'nagha|| 35 ||
+3.7.36,अनुव्रतानां शिष्याणां पुत्राणां च द्विजोत्तम ।अनापृष्टमपि ब्रूयुः गुरवो दीनवत्सलाः ॥ ३६ ॥,anuvratānāṃ śiṣyāṇāṃ putrāṇāṃ ca dvijottama|anāpṛṣṭamapi brūyuḥ guravo dīnavatsalāḥ|| 36 ||
+3.7.37,तत्त्वानां भगवन् तेषां कतिधा प्रतिसङ्क्रमः ।तत्रेमं क उपासीरन् क उ स्विदनुशेरते ॥ ३७ ॥,tattvānāṃ bhagavan teṣāṃ katidhā pratisaṅkramaḥ|tatremaṃ ka upāsīran ka u svidanuśerate|| 37 ||
+3.7.38,पुरुषस्य च संस्थानं स्वरूपं वा परस्य च ।ज्ञानं च नैगमं यत्तद् गुरुशिष्यप्रयोजनम् ॥ ३८ ॥,puruṣasya ca saṃsthānaṃ svarūpaṃ vā parasya ca|jñānaṃ ca naigamaṃ yattad guruśiṣyaprayojanam|| 38 ||
+3.7.39,निमित्तानि च तस्येह प्रोक्तान्यनघसूरिभिः ।स्वतो ज्ञानं कुतः पुंसां भक्तिर्वैराग्यमेव वा ॥ ३९ ॥,nimittāni ca tasyeha proktānyanaghasūribhiḥ|svato jñānaṃ kutaḥ puṃsāṃ bhaktirvairāgyameva vā|| 39 ||
+3.7.40,एतान्मे पृच्छतः प्रश्नान् हरेः कर्मविवित्सया ।ब्रूहि मेऽज्ञस्य मित्रत्वात् अजया नष्टचक्षुषः ॥ ४० ॥,etānme pṛcchataḥ praśnān hareḥ karmavivitsayā|brūhi me'jñasya mitratvāt ajayā naṣṭacakṣuṣaḥ|| 40 ||
+3.7.41,सर्वे वेदाश्च यज्ञाश्च तपो दानानि चानघ ।जीवाभयप्रदानस्य न कुर्वीरन् कलामपि ॥ ४१ ॥,sarve vedāśca yajñāśca tapo dānāni cānagha|jīvābhayapradānasya na kurvīran kalāmapi|| 41 ||
+3.7.42,श्��ीशुक उवाच ।स इत्थं आपृष्टपुराणकल्पः ।कुरुप्रधानेन मुनिप्रधानः ।प्रवृद्धहर्षो भगवत्कथायां ।सञ्चोदितस्तं प्रहसन्निवाह ॥ ४२ ॥,śrīśuka uvāca|sa itthaṃ āpṛṣṭapurāṇakalpaḥ|kurupradhānena munipradhānaḥ|pravṛddhaharṣo bhagavatkathāyāṃ|sañcoditastaṃ prahasannivāha|| 42 ||
+3.7.7,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे सप्तमोऽध्यायः ॥ ७ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe saptamo'dhyāyaḥ|| 7 ||
+3.8.1,मैत्रेय उवाच ।सत्सेवनीयो बत पूरुवंशो ।यल्लोकपालो भगवत्प्रधानः ।बभूविथेहाजितकीर्तिमालां ।पदे पदे नूतनयस्यभीक्ष्णम् ॥ १ ॥,maitreya uvāca|satsevanīyo bata pūruvaṃśo|yallokapālo bhagavatpradhānaḥ|babhūvithehājitakīrtimālāṃ|pade pade nūtanayasyabhīkṣṇam|| 1 ||
+3.8.2,सोऽहं नृणां क्षुल्लसुखाय दुःखं ।महद्‍गतानां विरमाय तस्य ।प्रवर्तये भागवतं पुराणं ।यदाह साक्षात् भगवान् ऋषिभ्यः ॥ २ ॥,so'haṃ nṛṇāṃ kṣullasukhāya duḥkhaṃ|mahad‍gatānāṃ viramāya tasya|pravartaye bhāgavataṃ purāṇaṃ|yadāha sākṣāt bhagavān ṛṣibhyaḥ|| 2 ||
+3.8.3,आसीनमुर्व्यां भगवन्तमाद्यं ।सङ्कर्षणं देवमकुण्ठसत्त्वम् ।विवित्सवस्तत्त्वमतः परस्य ।कुमारमुख्या मुनयोऽन्वपृच्छन् ॥ ३ ॥,āsīnamurvyāṃ bhagavantamādyaṃ|saṅkarṣaṇaṃ devamakuṇṭhasattvam|vivitsavastattvamataḥ parasya|kumāramukhyā munayo'nvapṛcchan|| 3 ||
+3.8.4,स्वमेव धिष्ण्यं बहु मानयन्तं ।यद् वासुदेवाभिधमामनन्ति ।प्रत्यग्धृताक्षाम्बुजकोशमीषद् ।उन्मीलयन्तं विबुधोदयाय ॥ ४ ॥,svameva dhiṣṇyaṃ bahu mānayantaṃ|yad vāsudevābhidhamāmananti|pratyagdhṛtākṣāmbujakośamīṣad|unmīlayantaṃ vibudhodayāya|| 4 ||
+3.8.5,स्वर्धुन्युदार्द्रैः स्वजटाकलापैः ।उपस्पृशन्तश्चरणोपधानम् ।पद्मं यदर्चन्त्यहिराजकन्याः ।सप्रेम नानाबलिभिर्वरार्थाः ॥ ५ ॥,svardhunyudārdraiḥ svajaṭākalāpaiḥ|upaspṛśantaścaraṇopadhānam|padmaṃ yadarcantyahirājakanyāḥ|saprema nānābalibhirvarārthāḥ|| 5 ||
+3.8.6,मुहुर्गृणन्तो वचसानुराग ।स्खलत्पदेनास्य कृतानि तज्ज्ञाः ।किरीटसाहस्रमणिप्रवेक ।प्रद्योतितोद्दामफणासहस्रम् ॥ ६ ॥,muhurgṛṇanto vacasānurāga|skhalatpadenāsya kṛtāni tajjñāḥ|kirīṭasāhasramaṇipraveka|pradyotitoddāmaphaṇāsahasram|| 6 ||
+3.8.7,प्रोक्तं किलैतद्‍भगवत्तमेन ।निवृत्तिधर्माभिरताय तेन ।सनत्कुमाराय स चाह पृष्टः ।साङ्ख्यायनायाङ्ग धृतव्रताय ॥ ७ ॥,proktaṃ kilaitad‍bhagavattamena|nivṛttidharmābhiratāya tena|sanatkumārāya sa cāha pṛṣṭaḥ|sāṅkhyāyanāyāṅga dhṛtavratāya|| 7 ||
+3.8.8,साङ्ख्यायनः पारमहंस्यमुख्यो ।विवक्षमाणो भगवद्विभूतीः ।जगाद सोऽस्मद्‍गुरवेऽन्विताय ।पराशरायाथ बृहस्पतेश्च ॥ ८ ॥,sāṅkhyāyanaḥ pāramahaṃsyamukhyo|vivakṣamāṇo bhagavadvibhūtīḥ|jagāda so'smad‍gurave'nvitāya|parāśarāyātha bṛhaspateśca|| 8 ||
+3.8.9,प्रोवाच मह्यं स दयालुरुक्तो ।मुनिः पुलस्त्येन पुराणमाद्यम् ।सोऽहं तवैतत्कथयामि वत्स ।श्रद्धालवे नित्यमनुव्रताय ॥ ९ ॥,provāca mahyaṃ sa dayālurukto|muniḥ pulastyena purāṇamādyam|so'haṃ tavaitatkathayāmi vatsa|śraddhālave nityamanuvratāya|| 9 ||
+3.8.10,उदाप्लुतं विश्वमिदं तदासीत् ।यन्निद्रयामीलितदृङ् न्यमीलयत् ।अहीन्द्रतल्पेऽधिशयान एकः ।कृतक्षणः स्वात्मरतौ निरीहः ॥ १० ॥,udāplutaṃ viśvamidaṃ tadāsīt|yannidrayāmīlitadṛṅ nyamīlayat|ahīndratalpe'dhiśayāna ekaḥ|kṛtakṣaṇaḥ svātmaratau nirīhaḥ|| 10 ||
+3.8.11,सोऽन्तः शरीरेऽर्पितभूतसूक्ष्मः ।कालात्मिकां शक्तिमुदीरयाणः ।उवास तस्मिन् सलिले पदे स्वे ।यथानलो दारुणि रुद्धवीर्यः ॥ ११ ॥,so'ntaḥ śarīre'rpitabhūtasūkṣmaḥ|kālātmikāṃ śaktimudīrayāṇaḥ|uvāsa tasmin salile pade sve|yathānalo dāruṇi ruddhavīryaḥ|| 11 ||
+3.8.12,चतुर्युगानां च सहस्रमप्सु ।स्वपन् स्वयोदीरितया स्वशक्त्या ।कालाख्ययाऽसादितकर्मतन्त्रो ।लोकानपीतान्ददृशे स्वदेहे ॥ १२ ॥,caturyugānāṃ ca sahasramapsu|svapan svayodīritayā svaśaktyā|kālākhyayā'sāditakarmatantro|lokānapītāndadṛśe svadehe|| 12 ||
+3.8.13,तस्यार्थसूक्ष्माभिनिविष्टदृष्टेः ।अन्तर्गतोऽर्थो रजसा तनीयान् ।गुणेन कालानुगतेन विद्धः ।सूष्यंस्तदाभिद्यत नाभिदेशात् ॥ १३ ॥,tasyārthasūkṣmābhiniviṣṭadṛṣṭeḥ|antargato'rtho rajasā tanīyān|guṇena kālānugatena viddhaḥ|sūṣyaṃstadābhidyata nābhideśāt|| 13 ||
+3.8.14,स पद्मकोशः सहसोदतिष्ठत् ।कालेन कर्मप्रतिबोधनेन ।स्वरोचिषा तत्सलिलं विशालं ।विद्योतयन्नर्क इवात्मयोनिः ॥ १४ ॥,sa padmakośaḥ sahasodatiṣṭhat|kālena karmapratibodhanena|svarociṣā tatsalilaṃ viśālaṃ|vidyotayannarka ivātmayoniḥ|| 14 ||
+3.8.15,तल्लोकपद्मं स उ एव विष्णुः ।प्रावीविशत्सर्वगुणावभासम् ।तस्मिन् स्वयं वेदमयो विधाता ।स्वयंभुवं यं स्म वदन्ति सोऽभूत् ॥ १५ ॥,tallokapadmaṃ sa u eva viṣṇuḥ|prāvīviśatsarvaguṇāvabhāsam|tasmin svayaṃ vedamayo vidhātā|svayaṃbhuvaṃ yaṃ sma vadanti so'bhūt|| 15 ||
+3.8.16,तस्यां स चाम्भोरुहकर्णिकायां ।अवस्थितो लोकमपश्यमानः ।परिक्रमन् व्योम्नि विवृत्तनेत्रः ।चत्वारि लेभेऽनुदिशं मुखानि ॥ १६ ॥,tasyāṃ sa cāmbhoruhakarṇikāyāṃ|avasthito lokamapaśyamānaḥ|parikraman vyomni vivṛttanetraḥ|catvāri lebhe'nudiśaṃ mukhāni|| 16 ||
+3.8.17,तस्माद्युगान्तश्वसनावघूर्ण ।जलोर्मिचक्रात् सलिलाद्विरूढम् ।उपाश्रितः कञ्जमु लोकतत्त्वं ।नात्मानमद्धाविददादिदेवः ॥ १७ ॥,tasmādyugāntaśvasanāvaghūrṇa|jalormicakrāt salilādvirūḍham|upāśritaḥ kañjamu lokatattvaṃ|nātmānamaddhāvidadādidevaḥ|| 17 ||
+3.8.18,क एष योऽसौ अहमब्जपृष्ठ ।एतत्कुतो वाब्जमनन्यदप्सु ।अस्ति ह्यधस्तादिह किञ्चनैतद् ।अधिष्ठितं यत्र सता नु भाव्यम् ॥ १८ ॥,ka eṣa yo'sau ahamabjapṛṣṭha|etatkuto vābjamananyadapsu|asti hyadhastādiha kiñcanaitad|adhiṣṭhitaṃ yatra satā nu bhāvyam|| 18 ||
+3.8.19,स इत्थमुद्वीक्ष्य तदब्जनाल ।नाडीभिरन्तर्जलमाविवेश ।नार्वाग्गतस्तत् खरनालनाल ।नाभिं विचिन्वन् तदविन्दताजः ॥ १९ ॥,sa itthamudvīkṣya tadabjanāla|nāḍībhirantarjalamāviveśa|nārvāggatastat kharanālanāla|nābhiṃ vicinvan tadavindatājaḥ|| 19 ||
+3.8.20,तमस्यपारे विदुरात्मसर्गं ।विचिन���वतोऽभूत् सुमहांस्त्रिणेमिः ।यो देहभाजां भयमीरयाणः ।परिक्षिणोत्यायुरजस्य हेतिः ॥ २० ॥,tamasyapāre vidurātmasargaṃ|vicinvato'bhūt sumahāṃstriṇemiḥ|yo dehabhājāṃ bhayamīrayāṇaḥ|parikṣiṇotyāyurajasya hetiḥ|| 20 ||
+3.8.21,ततो निवृत्तोऽप्रतिलब्धकामः ।स्वधिष्ण्यमासाद्य पुनः स देवः ।शनैर्जितश्वासनिवृत्तचित्तो ।न्यषीददारूढसमाधियोगः ॥ २१ ॥,tato nivṛtto'pratilabdhakāmaḥ|svadhiṣṇyamāsādya punaḥ sa devaḥ|śanairjitaśvāsanivṛttacitto|nyaṣīdadārūḍhasamādhiyogaḥ|| 21 ||
+3.8.22,कालेन सोऽजः पुरुषायुषाभि ।प्रवृत्तयोगेन विरूढबोधः ।स्वयं तदन्तर्हृदयेऽवभातं ।अपश्यतापश्यत यन्न पूर्वम् ॥ २२ ॥,kālena so'jaḥ puruṣāyuṣābhi|pravṛttayogena virūḍhabodhaḥ|svayaṃ tadantarhṛdaye'vabhātaṃ|apaśyatāpaśyata yanna pūrvam|| 22 ||
+3.8.23,मृणालगौरायतशेषभोग ।पर्यङ्क एकं पुरुषं शयानम् ।फणातपत्रायुतमूर्धरत्‍न ।द्युभिर्हतध्वान्तयुगान्ततोये ॥ २३ ॥,mṛṇālagaurāyataśeṣabhoga|paryaṅka ekaṃ puruṣaṃ śayānam|phaṇātapatrāyutamūrdharat‍na|dyubhirhatadhvāntayugāntatoye|| 23 ||
+3.8.24,प्रेक्षां क्षिपन्तं हरितोपलाद्रेः ।सन्ध्याभ्रनीवेरु रुरुक्ममूर्ध्नः ।रत्‍नोदधारौषधिसौमनस्य ।वनस्रजो वेणुभुजाङ्घ्रिपाङ्घ्रेः ॥ २४ ॥,prekṣāṃ kṣipantaṃ haritopalādreḥ|sandhyābhranīveru rurukmamūrdhnaḥ|rat‍nodadhārauṣadhisaumanasya|vanasrajo veṇubhujāṅghripāṅghreḥ|| 24 ||
+3.8.25,आयामतो विस्तरतः स्वमान ।देहेन लोकत्रयसङ्ग्रहेण ।विचित्रदिव्याभरणांशुकानां ।कृतश्रियापाश्रितवेषदेहम् ॥ २५ ॥,āyāmato vistarataḥ svamāna|dehena lokatrayasaṅgraheṇa|vicitradivyābharaṇāṃśukānāṃ|kṛtaśriyāpāśritaveṣadeham|| 25 ||
+3.8.26,पुंसां स्वकामाय विविक्तमार्गैः ।अभ्यर्चतां कामदुघाङ्घ्रिपद्मम् ।प्रदर्शयन्तं कृपया नखेन्दु ।मयूखभिन्नाङ्गुलिचारुपत्रम् ॥ २६ ॥,puṃsāṃ svakāmāya viviktamārgaiḥ|abhyarcatāṃ kāmadughāṅghripadmam|pradarśayantaṃ kṛpayā nakhendu|mayūkhabhinnāṅgulicārupatram|| 26 ||
+3.8.27,मुखेन लोकार्तिहरस्मितेन ।परिस्फुरत् कुण्डलमण्डितेन ।शोणायितेनाधरबिम्बभासा ।प्रत्यर्हयन्तं सुनसेन सुभ्र्वा ॥ २७ ॥,mukhena lokārtiharasmitena|parisphurat kuṇḍalamaṇḍitena|śoṇāyitenādharabimbabhāsā|pratyarhayantaṃ sunasena subhrvā|| 27 ||
+3.8.28,कदम्बकिञ्जल्कपिशङ्गवाससा ।स्वलङ्कृतं मेखलया नितम्बे ।हारेण चानन्तधनेन वत्स ।श्रीवत्सवक्षःस्थलवल्लभेन ॥ २८ ॥,kadambakiñjalkapiśaṅgavāsasā|svalaṅkṛtaṃ mekhalayā nitambe|hāreṇa cānantadhanena vatsa|śrīvatsavakṣaḥsthalavallabhena|| 28 ||
+3.8.29,परार्ध्यकेयूरमणिप्रवेक ।पर्यस्तदोर्दण्डसहस्रशाखम् ।अव्यक्तमूलं भुवनाङ्घ्रिपेन्द्र ।महीन्द्रभोगैरधिवीतवल्शम् ॥ २९ ॥,parārdhyakeyūramaṇipraveka|paryastadordaṇḍasahasraśākham|avyaktamūlaṃ bhuvanāṅghripendra|mahīndrabhogairadhivītavalśam|| 29 ||
+3.8.30,चराचरौको भगवन् महीध्र ।महीन्द्रबन्धुं सलिलोपगूढम् ।किरीटसाहस्रहिरण्यश्रृङ्गं ।आविर्भवत्कौस्तुभरत्‍नगर्भम् ॥ ३० ॥,carācarauko bhagavan mahīdhra|mahīndrabandhuṃ salilopagūḍham|kirīṭasāhasrahiraṇyaśrṛṅgaṃ|āvirbhavatkaustubharat‍nagarbham|| 30 ||
+3.8.31,निवीतमाम्नायमधुव्रतश्रिया ।स्वकीर्तिमय्या वनमालया हरिम् ।सूर्येन्दुवाय्वग्न्यगमं त्रिधामभिः ।परिक्रमत् प्राधनिकैर्दुरासदम् ॥ ३१ ॥,nivītamāmnāyamadhuvrataśriyā|svakīrtimayyā vanamālayā harim|sūryenduvāyvagnyagamaṃ tridhāmabhiḥ|parikramat prādhanikairdurāsadam|| 31 ||
+3.8.32,तर्ह्येव तन्नाभिसरःसरोजं ।आत्मानमम्भः श्वसनं वियच्च ।ददर्श देवो जगतो विधाता ।नातः परं लोकविसर्गदृष्टिः ॥ ३२ ॥,tarhyeva tannābhisaraḥsarojaṃ|ātmānamambhaḥ śvasanaṃ viyacca|dadarśa devo jagato vidhātā|nātaḥ paraṃ lokavisargadṛṣṭiḥ|| 32 ||
+3.8.33,स कर्मबीजं रजसोपरक्तः ।प्रजाः सिसृक्षन्नियदेव दृष्ट्वा ।अस्तौद् विसर्गाभिमुखस्तमीड्यं ।अव्यक्तवर्त्मन्यभिवेशितात्मा ॥ ३३ ॥,sa karmabījaṃ rajasoparaktaḥ|prajāḥ sisṛkṣanniyadeva dṛṣṭvā|astaud visargābhimukhastamīḍyaṃ|avyaktavartmanyabhiveśitātmā|| 33 ||
+3.8.8,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे अष्टमोऽध्यायः ॥ ८ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe aṣṭamo'dhyāyaḥ|| 8 ||
+3.9.1,ब्रह्मोवाच ।ज्ञातोऽसि मेऽद्य सुचिरान्ननु देहभाजां ।न ज्ञायते भगवतो गतिरित्यवद्यम् ।नान्यत्त्वदस्ति भगवन्नपि तन्न शुद्धं ।मायागुणव्यतिकराद् यदुरुर्विभासि ॥ १ ॥,brahmovāca|jñāto'si me'dya sucirānnanu dehabhājāṃ|na jñāyate bhagavato gatirityavadyam|nānyattvadasti bhagavannapi tanna śuddhaṃ|māyāguṇavyatikarād yadururvibhāsi|| 1 ||
+3.9.2,रूपं यदेतदवबोधरसोदयेन ।शश्वन्निवृत्ततमसः सदनुग्रहाय ।आदौ गृहीतमवतारशतैकबीजं ।यन्नाभिपद्मभवनाद् अहमाविरासम् ॥ २ ॥,rūpaṃ yadetadavabodharasodayena|śaśvannivṛttatamasaḥ sadanugrahāya|ādau gṛhītamavatāraśataikabījaṃ|yannābhipadmabhavanād ahamāvirāsam|| 2 ||
+3.9.3,नातः परं परम यद्‍भवतः स्वरूपम् ।आनन्दमात्रमविकल्पमविद्धवर्चः ।पश्यामि विश्वसृजमेकमविश्वमात्मन् ।भूतेन्द्रियात्मकमदस्त उपाश्रितोऽस्मि ॥ ३ ॥,nātaḥ paraṃ parama yad‍bhavataḥ svarūpam|ānandamātramavikalpamaviddhavarcaḥ|paśyāmi viśvasṛjamekamaviśvamātman|bhūtendriyātmakamadasta upāśrito'smi|| 3 ||
+3.9.4,तद्वा इदं भुवनमङ्गल मङ्गलाय ।ध्याने स्म नो दर्शितं त उपासकानाम् ।तस्मै नमो भगवतेऽनुविधेम तुभ्यं ।योऽनादृतो नरकभाग्भिरसत्प्रसङ्गैः ॥ ४ ॥,tadvā idaṃ bhuvanamaṅgala maṅgalāya|dhyāne sma no darśitaṃ ta upāsakānām|tasmai namo bhagavate'nuvidhema tubhyaṃ|yo'nādṛto narakabhāgbhirasatprasaṅgaiḥ|| 4 ||
+3.9.5,ये तु त्वदीयचरणाम्बुजकोशगन्धं ।जिघ्रन्ति कर्णविवरैः श्रुतिवातनीतम् ।भक्त्या गृहीतचरणः परया च तेषां ।नापैषि नाथ हृदयाम्बुरुहात्स्वपुंसाम् ॥ ५ ॥,ye tu tvadīyacaraṇāmbujakośagandhaṃ|jighranti karṇavivaraiḥ śrutivātanītam|bhaktyā gṛhītacaraṇaḥ parayā ca teṣāṃ|nāpaiṣi nātha hṛdayāmburuhātsvapuṃsām|| 5 ||
+3.9.6,तावद्‍भयं द्रविणगेहसुहृन्निमित्तं ।शोकः स्पृहा परिभवो विपुलश्च लोभः ।तावन्ममेत्यसदवग्रह आर्तिमूलं ।यावन्न तेऽङ्घ्रिमभयं प्रवृणीत लोकः ॥ ६ ॥,tāvad‍bhayaṃ draviṇagehasuhṛnnimittaṃ|śokaḥ spṛhā paribhavo vipulaśca lobhaḥ|tāvanmametyasadavagraha ārtimūlaṃ|yāvanna te'ṅghrimabhayaṃ pravṛṇīta lokaḥ|| 6 ||
+3.9.7,दैवेन ते हतधियो भवतः प्रसङ्गात् ।सर्वाशुभोपशमनाद् विमुखेन्द्रिया ये ।कुर्वन्ति कामसुखलेशलवाय दीना ।लोभाभिभूतमनसोऽकुशलानि शश्वत् ॥ ७ ॥,daivena te hatadhiyo bhavataḥ prasaṅgāt|sarvāśubhopaśamanād vimukhendriyā ye|kurvanti kāmasukhaleśalavāya dīnā|lobhābhibhūtamanaso'kuśalāni śaśvat|| 7 ||
+3.9.8,क्षुत्तृट्त्रधातुभिरिमा मुहुरर्द्यमानाः ।शीतोष्णवातवर्षैरितरेतराच्च ।कामाग्निनाच्युत रुषा च सुदुर्भरेण ।सम्पश्यतो मन उरुक्रम सीदते मे ॥ ८ ॥,kṣuttṛṭtradhātubhirimā muhurardyamānāḥ|śītoṣṇavātavarṣairitaretarācca|kāmāgninācyuta ruṣā ca sudurbhareṇa|sampaśyato mana urukrama sīdate me|| 8 ||
+3.9.9,यावत् पृथक्त्वमिदमात्मन इन्द्रियार्थ ।मायाबलं भगवतो जन ईश पश्येत् ।तावन्न संसृतिरसौ प्रतिसङ्क्रमेत ।व्यर्थापि दुःखनिवहं वहती क्रियार्था ॥ ९ ॥,yāvat pṛthaktvamidamātmana indriyārtha|māyābalaṃ bhagavato jana īśa paśyet|tāvanna saṃsṛtirasau pratisaṅkrameta|vyarthāpi duḥkhanivahaṃ vahatī kriyārthā|| 9 ||
+3.9.10,अह्न्यापृतार्तकरणा निशि निःशयाना ।नानामनोरथधिया क्षणभग्ननिद्राः ।दैवाहतार्थरचना ऋषयोऽपि देव ।युष्मत् प्रसङ्गविमुखा इह संसरन्ति ॥ १० ॥,ahnyāpṛtārtakaraṇā niśi niḥśayānā|nānāmanorathadhiyā kṣaṇabhagnanidrāḥ|daivāhatārtharacanā ṛṣayo'pi deva|yuṣmat prasaṅgavimukhā iha saṃsaranti|| 10 ||
+3.9.11,त्वं भक्तियोगपरिभावितहृत्सरोज ।आस्से श्रुतेक्षितपथो ननु नाथ पुंसाम् ।यद् यद् धिया ते उरुगाय विभावयन्ति ।तत्तद् वपुः प्रणयसे सदनुग्रहाय ॥ ११ ॥,tvaṃ bhaktiyogaparibhāvitahṛtsaroja|āsse śrutekṣitapatho nanu nātha puṃsām|yad yad dhiyā te urugāya vibhāvayanti|tattad vapuḥ praṇayase sadanugrahāya|| 11 ||
+3.9.12,नातिप्रसीदति तथोपचितोपचारैः ।आराधितः सुरगणैर्हृदि बद्धकामैः ।यत्सर्वभूतदययासदलभ्ययैको ।नानाजनेष्ववहितः सुहृदन्तरात्मा ॥ १२ ॥,nātiprasīdati tathopacitopacāraiḥ|ārādhitaḥ suragaṇairhṛdi baddhakāmaiḥ|yatsarvabhūtadayayāsadalabhyayaiko|nānājaneṣvavahitaḥ suhṛdantarātmā|| 12 ||
+3.9.13,पुंसामतो विविधकर्मभिरध्वराद्यैः ।दानेन चोग्रतपसा परिचर्यया च ।आराधनं भगवतस्तव सत्क्रियार्थो ।धर्मोऽर्पितः कर्हिचिद् ध्रियते न यत्र ॥ १३ ॥,puṃsāmato vividhakarmabhiradhvarādyaiḥ|dānena cogratapasā paricaryayā ca|ārādhanaṃ bhagavatastava satkriyārtho|dharmo'rpitaḥ karhicid dhriyate na yatra|| 13 ||
+3.9.14,शश्वत्स्वरूपमहसैव निपीतभेद ।मोहाय बोधधिषणाय नमः परस्मै ।विश्वोद्‍भवस्थितिलयेषु निमित्तलीला ।रासाय ते नम इदं चकृमेश्वराय ॥ १४ ॥,śaśvatsvarūpamahasaiva nipītabheda|mohāya bodhadhiṣaṇāya namaḥ parasmai|viśvod‍bhavasthitilayeṣu nimittalīlā|rāsāya te nama idaṃ cakṛmeśvarāya|| 14 ||
+3.9.15,यस्यावतार गुणकर्मविडम्बनानि ।नामानि येऽसुविगमे विवशा गृणन्ति ।तेऽनैकजन्मशमलं सहसैव हित्वा ।संयान्त्यपावृतामृतं तमजं प्रपद्ये ॥ १५ ॥,yasyāvatāra guṇakarmaviḍambanāni|nāmāni ye'suvigame vivaśā gṛṇanti|te'naikajanmaśamalaṃ sahasaiva hitvā|saṃyāntyapāvṛtāmṛtaṃ tamajaṃ prapadye|| 15 ||
+3.9.16,यो वा अहं च गिरिशश्च विभुः स्वयं च ।स्थित्युद्‍भवप्रलयहेतव आत्ममूलम् ।भित्त्वा त्रिपाद्ववृध एक उरुप्ररोहः ।तस्मै नमो भगवते भुवनद्रुमाय ॥ १६ ॥,yo vā ahaṃ ca giriśaśca vibhuḥ svayaṃ ca|sthityud‍bhavapralayahetava ātmamūlam|bhittvā tripādvavṛdha eka uruprarohaḥ|tasmai namo bhagavate bhuvanadrumāya|| 16 ||
+3.9.17,लोको विकर्मनिरतः कुशले प्रमत्तः ।कर्मण्ययं त्वदुदिते भवदर्चने स्वे ।यस्तावदस्य बलवान् इह जीविताशां ।सद्यश्छिनत्त्यनिमिषाय नमोऽस्तु तस्मै ॥ १७ ॥,loko vikarmanirataḥ kuśale pramattaḥ|karmaṇyayaṃ tvadudite bhavadarcane sve|yastāvadasya balavān iha jīvitāśāṃ|sadyaśchinattyanimiṣāya namo'stu tasmai|| 17 ||
+3.9.18,यस्माद्‍बिभेम्यहमपि द्विपरार्धधिष्ण्यं ।अध्यासितः सकललोकनमस्कृतं यत् ।तेपे तपो बहुसवोऽवरुरुत्समानः ।तस्मै नमो भगवतेऽधिमखाय तुभ्यम् ॥ १८ ॥,yasmād‍bibhemyahamapi dviparārdhadhiṣṇyaṃ|adhyāsitaḥ sakalalokanamaskṛtaṃ yat|tepe tapo bahusavo'varurutsamānaḥ|tasmai namo bhagavate'dhimakhāya tubhyam|| 18 ||
+3.9.19,तिर्यङ्मनुष्यविबुधादिषु जीवयोनि ।ष्वात्मेच्छयात्मकृतसेतुपरीप्सया यः ।रेमे निरस्तविषयोऽप्यवरुद्धदेहः ।तस्मै नमो भगवते पुरुषोत्तमाय ॥ १९ ॥,tiryaṅmanuṣyavibudhādiṣu jīvayoni|ṣvātmecchayātmakṛtasetuparīpsayā yaḥ|reme nirastaviṣayo'pyavaruddhadehaḥ|tasmai namo bhagavate puruṣottamāya|| 19 ||
+3.9.20,योऽविद्ययानुपहतोऽपि दशार्धवृत्त्या ।निद्रामुवाह जठरीकृतलोकयात्रः ।अन्तर्जलेऽहिकशिपुस्पर्शानुकूलां ।भीमोर्मिमालिनि जनस्य सुखं विवृण्वन् ॥ २० ॥,yo'vidyayānupahato'pi daśārdhavṛttyā|nidrāmuvāha jaṭharīkṛtalokayātraḥ|antarjale'hikaśipusparśānukūlāṃ|bhīmormimālini janasya sukhaṃ vivṛṇvan|| 20 ||
+3.9.21,यन्नाभिपद्मभवनाद् अहमासमीड्य ।लोकत्रयोपकरणो यदनुग्रहेण ।तस्मै नमस्त उदरस्थभवाय योग ।निद्रावसानविकसन् नलिनेक्षणाय ॥ २१ ॥,yannābhipadmabhavanād ahamāsamīḍya|lokatrayopakaraṇo yadanugraheṇa|tasmai namasta udarasthabhavāya yoga|nidrāvasānavikasan nalinekṣaṇāya|| 21 ||
+3.9.22,सोऽयं समस्तजगतां सुहृदेक आत्मा ।सत्त्वेन यन्मृडयते भगवान् भगेन ।तेनैव मे दृशमनुस्पृशताद्यथाहं ।स्रक्ष्यामि पूर्ववदिदं प्रणतप्रियोऽसौ ॥ २२ ॥,so'yaṃ samastajagatāṃ suhṛdeka ātmā|sattvena yanmṛḍayate bhagavān bhagena|tenaiva me dṛśamanuspṛśatādyathāhaṃ|srakṣyāmi pūrvavadidaṃ praṇatapriyo'sau|| 22 ||
+3.9.23,एष प्रपन्नवरदो रमयात्मशक्त्या ।यद्यत् करिष्यति गृहीतगुणावतारः ।तस्मिन्स्वविक्रममिदं सृजतोऽपि चेतो ।युञ्जीत कर्मशमलं च यथा विजह्याम् ॥ २३ ॥,eṣa prapannavarado ramayātmaśaktyā|yadyat kariṣyati gṛhītaguṇāvatāraḥ|tasminsvavikramamidaṃ sṛjato'pi ceto|yuñjīta karmaśamalaṃ ca yathā vijahyām|| 23 ||
+3.9.24,नाभिह्रदादिह सतोऽम्भसि यस्य पुंसो ।विज्ञानशक्तिरहमासमनन्तशक्तेः ।रूपं विचित्रमिदमस्य विवृण्वतो मे ।मा रीरिष���ष्ट निगमस्य गिरां विसर्गः ॥ २४ ॥,nābhihradādiha sato'mbhasi yasya puṃso|vijñānaśaktirahamāsamanantaśakteḥ|rūpaṃ vicitramidamasya vivṛṇvato me|mā rīriṣīṣṭa nigamasya girāṃ visargaḥ|| 24 ||
+3.9.25,सोऽसौ अदभ्रकरुणो भगवान् विवृद्ध ।प्रेमस्मितेन नयनाम्बुरुहं विजृम्भन् ।उत्थाय विश्वविजयाय च नो विषादं ।माध्व्या गिरापनयतात्पुरुषः पुराणः ॥ २५ ॥,so'sau adabhrakaruṇo bhagavān vivṛddha|premasmitena nayanāmburuhaṃ vijṛmbhan|utthāya viśvavijayāya ca no viṣādaṃ|mādhvyā girāpanayatātpuruṣaḥ purāṇaḥ|| 25 ||
+3.9.26,मैत्रेय उवाच ।स्वसम्भवं निशाम्यैवं तपोविद्यासमाधिभिः ।यावन्मनोवचः स्तुत्वा विरराम स खिन्नवत् ॥ २६ ॥,maitreya uvāca|svasambhavaṃ niśāmyaivaṃ tapovidyāsamādhibhiḥ|yāvanmanovacaḥ stutvā virarāma sa khinnavat|| 26 ||
+3.9.27,अथाभिप्रेतमन्वीक्ष्य ब्रह्मणो मधुसूदनः ।विषण्णचेतसं तेन कल्पव्यतिकराम्भसा ॥ २७ ॥,athābhipretamanvīkṣya brahmaṇo madhusūdanaḥ|viṣaṇṇacetasaṃ tena kalpavyatikarāmbhasā|| 27 ||
+3.9.28,लोकसंस्थानविज्ञान आत्मनः परिखिद्यतः ।तमाहागाधया वाचा कश्मलं शमयन्निव ॥ २८ ॥,lokasaṃsthānavijñāna ātmanaḥ parikhidyataḥ|tamāhāgādhayā vācā kaśmalaṃ śamayanniva|| 28 ||
+3.9.29,श्रीभगवानुवाच ।मा वेदगर्भ गास्तन्द्रीं सर्ग उद्यममावह ।तन्मयाऽपादितं ह्यग्रे यन्मां प्रार्थयते भवान् ॥ २९ ॥,śrībhagavānuvāca|mā vedagarbha gāstandrīṃ sarga udyamamāvaha|tanmayā'pāditaṃ hyagre yanmāṃ prārthayate bhavān|| 29 ||
+3.9.30,भूयस्त्वं तप आतिष्ठ विद्यां चैव मदाश्रयाम् ।ताभ्यां अन्तर्हृदि ब्रह्मन् लोकान् द्रक्ष्यसि अपावृतान् ॥ ३० ॥,bhūyastvaṃ tapa ātiṣṭha vidyāṃ caiva madāśrayām|tābhyāṃ antarhṛdi brahman lokān drakṣyasi apāvṛtān|| 30 ||
+3.9.31,तत आत्मनि लोके च भक्तियुक्तः समाहितः ।द्रष्टासि मां ततं ब्रह्मन् मयि लोकान् त्वमात्मनः ॥ ३१ ॥,tata ātmani loke ca bhaktiyuktaḥ samāhitaḥ|draṣṭāsi māṃ tataṃ brahman mayi lokān tvamātmanaḥ|| 31 ||
+3.9.32,यदा तु सर्वभूतेषु दारुष्वग्निमिव स्थितम् ।प्रतिचक्षीत मां लोको जह्यात्तर्ह्येव कश्मलम् ॥ ३२ ॥,yadā tu sarvabhūteṣu dāruṣvagnimiva sthitam|praticakṣīta māṃ loko jahyāttarhyeva kaśmalam|| 32 ||
+3.9.33,यदा रहितमात्मानं भूतेन्द्रियगुणाशयैः ।स्वरूपेण मयोपेतं पश्यन् स्वाराज्यमृच्छति ॥ ३३ ॥,yadā rahitamātmānaṃ bhūtendriyaguṇāśayaiḥ|svarūpeṇa mayopetaṃ paśyan svārājyamṛcchati|| 33 ||
+3.9.34,नानाकर्मवितानेन प्रजा बह्वीः सिसृक्षतः ।नात्मावसीदत्यस्मिन् ते वर्षीयान् मदनुग्रहः ॥ ३४ ॥,nānākarmavitānena prajā bahvīḥ sisṛkṣataḥ|nātmāvasīdatyasmin te varṣīyān madanugrahaḥ|| 34 ||
+3.9.35,ऋषिमाद्यं न बध्नाति पापीयान् त्वां रजोगुणः ।यन्मनो मयि निर्बद्धं प्रजाः संसृजतोऽपि ते ॥ ३५ ॥,ṛṣimādyaṃ na badhnāti pāpīyān tvāṃ rajoguṇaḥ|yanmano mayi nirbaddhaṃ prajāḥ saṃsṛjato'pi te|| 35 ||
+3.9.36,ज्ञातोऽहं भवता त्वद्य दुर्विज्ञेयोऽपि देहिनाम् ।यन्मां त्वं मन्यसेऽयुक्तं भूतेन्द्रियगुणात्मभिः ॥ ३६ ॥,jñāto'haṃ bhavatā tvadya durvijñeyo'pi dehinām|yanmāṃ tvaṃ manyase'yuktaṃ bhūtendriyaguṇātmabhiḥ|| 36 ||
+3.9.37,तुभ्यं मद्विचिकित्सायां आत्मा मे दर्शितोऽबहिः ।नालेन सलिले मूलं पुष्करस्य विचिन्वतः ॥ ३७ ॥,tubhyaṃ madvicikitsāyāṃ ātmā me darśito'bahiḥ|nālena salile mūlaṃ puṣkarasya vicinvataḥ|| 37 ||
+3.9.38,यच्चकर्थाङ्ग मत्स्तोत्रं मत्कथा अभ्युदयांकितम् ।यद्वा तपसि ते निष्ठा स एष मदनुग्रहः ॥ ३८ ॥,yaccakarthāṅga matstotraṃ matkathā abhyudayāṃkitam|yadvā tapasi te niṣṭhā sa eṣa madanugrahaḥ|| 38 ||
+3.9.39,प्रीतोऽहमस्तु भद्रं ते लोकानां विजयेच्छया ।यद् अस्तौषीर्गुणमयं निर्गुणं मानुवर्णयन् ॥ ३९ ॥,prīto'hamastu bhadraṃ te lokānāṃ vijayecchayā|yad astauṣīrguṇamayaṃ nirguṇaṃ mānuvarṇayan|| 39 ||
+3.9.40,य एतेन पुमान्नित्यं स्तुत्वा स्तोत्रेण मां भजेत् ।तस्याशु सम्प्रसीदेयं सर्वकामवरेश्वरः ॥ ४० ॥,ya etena pumānnityaṃ stutvā stotreṇa māṃ bhajet|tasyāśu samprasīdeyaṃ sarvakāmavareśvaraḥ|| 40 ||
+3.9.41,पूर्तेन तपसा यज्ञैः दानैर्योगसमाधिना ।राद्धं निःश्रेयसं पुंसां मत्प्रीतिः तत्त्वविन्मतम् ॥ ४१ ॥,pūrtena tapasā yajñaiḥ dānairyogasamādhinā|rāddhaṃ niḥśreyasaṃ puṃsāṃ matprītiḥ tattvavinmatam|| 41 ||
+3.9.42,अहमात्मात्मनां धातः प्रेष्ठः सन् प्रेयसामपि ।अतो मयि रतिं कुर्याद् देहादिर्यत्कृते प्रियः ॥ ४२ ॥,ahamātmātmanāṃ dhātaḥ preṣṭhaḥ san preyasāmapi|ato mayi ratiṃ kuryād dehādiryatkṛte priyaḥ|| 42 ||
+3.9.43,सर्ववेदमयेनेदं आत्मनाऽत्माऽत्मयोनिना ।प्रजाः सृज यथापूर्वं याश्च मय्यनुशेरते ॥ ४३ ॥,sarvavedamayenedaṃ ātmanā'tmā'tmayoninā|prajāḥ sṛja yathāpūrvaṃ yāśca mayyanuśerate|| 43 ||
+3.9.44,मैत्रेय उवाच ।तस्मा एवं जगत्स्रष्ट्रे प्रधानपुरुषेश्वरः ।व्यज्येदं स्वेन रूपेण कञ्जनाभस्तिरोदधे ॥ ४४ ॥,maitreya uvāca|tasmā evaṃ jagatsraṣṭre pradhānapuruṣeśvaraḥ|vyajyedaṃ svena rūpeṇa kañjanābhastirodadhe|| 44 ||
+3.9.9,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे नवमोऽध्यायः ॥ ९ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe navamo'dhyāyaḥ|| 9 ||
+3.10.1,विदुर उवाच ।अन्तर्हिते भगवति ब्रह्मा लोकपितामहः ।प्रजाः ससर्ज कतिधा दैहिकीर्मानसीर्विभुः ॥ १ ॥,vidura uvāca|antarhite bhagavati brahmā lokapitāmahaḥ|prajāḥ sasarja katidhā daihikīrmānasīrvibhuḥ|| 1 ||
+3.10.2,ये च मे भगवन्पृष्टाः त्वय्यर्था बहुवित्तम ।तान्वदस्वानुपूर्व्येण छिन्धि नः सर्वसंशयान् ॥ २ ॥,ye ca me bhagavanpṛṣṭāḥ tvayyarthā bahuvittama|tānvadasvānupūrvyeṇa chindhi naḥ sarvasaṃśayān|| 2 ||
+3.10.3,सूत उवाच ।एवं सञ्चोदितस्तेन क्षत्त्रा कौषारवो मुनिः ।प्रीतः प्रत्याह तान् प्रश्नान् हृदिस्थानथ भार्गव ॥ ३ ॥,sūta uvāca|evaṃ sañcoditastena kṣattrā kauṣāravo muniḥ|prītaḥ pratyāha tān praśnān hṛdisthānatha bhārgava|| 3 ||
+3.10.4,मैत्रेय उवाच ।विरिञ्चोऽपि तथा चक्रे दिव्यं वर्षशतं तपः ।आत्मनि आत्मानमावेश्य यथाह भगवान् अजः ॥ ४ ॥,maitreya uvāca|viriñco'pi tathā cakre divyaṃ varṣaśataṃ tapaḥ|ātmani ātmānamāveśya yathāha bhagavān ajaḥ|| 4 ||
+3.10.5,तद् विलोक्याब्जसंभूतो ���ायुना यदधिष्ठितः ।पद्मं अम्भश्च तत्काल कृतवीर्येण कम्पितम् ॥ ५ ॥,tad vilokyābjasaṃbhūto vāyunā yadadhiṣṭhitaḥ|padmaṃ ambhaśca tatkāla kṛtavīryeṇa kampitam|| 5 ||
+3.10.6,तपसा हि एधमानेन विद्यया चात्मसंस्थया ।विवृद्धविज्ञानबलो न्यपाद् वायुं सहाम्भसा ॥ ६ ॥,tapasā hi edhamānena vidyayā cātmasaṃsthayā|vivṛddhavijñānabalo nyapād vāyuṃ sahāmbhasā|| 6 ||
+3.10.7,तद्विलोक्य वियद्व्यापि पुष्करं यदधिष्ठितम् ।अनेन लोकान्प्राग्लीनान् कल्पितास्मीत्यचिन्तयत् ॥ ७ ॥,tadvilokya viyadvyāpi puṣkaraṃ yadadhiṣṭhitam|anena lokānprāglīnān kalpitāsmītyacintayat|| 7 ||
+3.10.8,पद्मकोशं तदाविश्य भगवत्कर्मचोदितः ।एकं व्यभाङ्क्षीदुरुधा त्रिधा भाव्यं द्विसप्तधा ॥ ८ ॥,padmakośaṃ tadāviśya bhagavatkarmacoditaḥ|ekaṃ vyabhāṅkṣīdurudhā tridhā bhāvyaṃ dvisaptadhā|| 8 ||
+3.10.9,एतावान् जीवलोकस्य संस्थाभेदः समाहृतः ।धर्मस्य ह्यनिमित्तस्य विपाकः परमेष्ठ्यसौ ॥ ९ ॥,etāvān jīvalokasya saṃsthābhedaḥ samāhṛtaḥ|dharmasya hyanimittasya vipākaḥ parameṣṭhyasau|| 9 ||
+3.10.10,विदुर उवाच ।यथात्थ बहुरूपस्य हरेरद्‍भुतकर्मणः ।कालाख्यं लक्षणं ब्रह्मन् यथा वर्णय नः प्रभो ॥ १० ॥,vidura uvāca|yathāttha bahurūpasya harerad‍bhutakarmaṇaḥ|kālākhyaṃ lakṣaṇaṃ brahman yathā varṇaya naḥ prabho|| 10 ||
+3.10.11,मैत्रेय उवाच ।गुणव्यतिकराकारो निर्विशेषोऽप्रतिष्ठितः ।पुरुषः तदुपादानं आत्मानं लीलयासृजत् ॥ ११ ॥,maitreya uvāca|guṇavyatikarākāro nirviśeṣo'pratiṣṭhitaḥ|puruṣaḥ tadupādānaṃ ātmānaṃ līlayāsṛjat|| 11 ||
+3.10.12,विश्वं वै ब्रह्मतन्मात्रं संस्थितं विष्णुमायया ।ईश्वरेण परिच्छिन्नं कालेनाव्यक्तमूर्तिना ॥ १२ ॥,viśvaṃ vai brahmatanmātraṃ saṃsthitaṃ viṣṇumāyayā|īśvareṇa paricchinnaṃ kālenāvyaktamūrtinā|| 12 ||
+3.10.13,यथेदानीं तथाग्रे च पश्चादप्येतदीदृशम् ।सर्गो नवविधस्तस्य प्राकृतो वैकृतस्तु यः ॥ १३ ॥,yathedānīṃ tathāgre ca paścādapyetadīdṛśam|sargo navavidhastasya prākṛto vaikṛtastu yaḥ|| 13 ||
+3.10.14,कालद्रव्यगुणैरस्य त्रिविधः प्रतिसङ्क्रमः ।आद्यस्तु महतः सर्गो गुणवैषम्यमात्मनः ॥ १४ ॥,kāladravyaguṇairasya trividhaḥ pratisaṅkramaḥ|ādyastu mahataḥ sargo guṇavaiṣamyamātmanaḥ|| 14 ||
+3.10.15,द्वितीयस्त्वहमो यत्र द्रव्यज्ञानक्रियोदयः ।भूतसर्गस्तृतीयस्तु तन्मात्रो द्रव्यशक्तिमान् ॥ १५ ॥,dvitīyastvahamo yatra dravyajñānakriyodayaḥ|bhūtasargastṛtīyastu tanmātro dravyaśaktimān|| 15 ||
+3.10.16,चतुर्थ ऐन्द्रियः सर्गो यस्तु ज्ञानक्रियात्मकः ।वैकारिको देवसर्गः पञ्चमो यन्मयं मनः ॥ १६ ॥,caturtha aindriyaḥ sargo yastu jñānakriyātmakaḥ|vaikāriko devasargaḥ pañcamo yanmayaṃ manaḥ|| 16 ||
+3.10.17,षष्ठस्तु तमसः सर्गो यस्त्वबुद्धिकृतः प्रभोः ।षडिमे प्राकृताः सर्गा वैकृतानपि मे श्रृणु ॥ १७ ॥,ṣaṣṭhastu tamasaḥ sargo yastvabuddhikṛtaḥ prabhoḥ|ṣaḍime prākṛtāḥ sargā vaikṛtānapi me śrṛṇu|| 17 ||
+3.10.18,रजोभाजो भगवतो लीलेयं हरिमेधसः ।सप्तमो मुख्यसर्गस्तु षड्विधस्तस्थुषां च यः ॥ १८ ॥,rajobhājo bhagavato līleyaṃ harimedhasaḥ|saptamo mukhyasargastu ṣaḍvidhastasthuṣāṃ ca yaḥ|| 18 ||
+3.10.19,वनस्पत्योषधिलता त्वक्सारा वीरुधो द्रुमाः ।उत्स्रोतसस्तमःप्राया अन्तःस्पर्शा विशेषिणः ॥ १९ ॥,vanaspatyoṣadhilatā tvaksārā vīrudho drumāḥ|utsrotasastamaḥprāyā antaḥsparśā viśeṣiṇaḥ|| 19 ||
+3.10.20,तिरश्चामष्टमः सर्गः सोऽष्टाविंशद्विधो मतः ।अविदो भूरितमसो घ्राणज्ञा हृद्यवेदिनः ॥ २० ॥,tiraścāmaṣṭamaḥ sargaḥ so'ṣṭāviṃśadvidho mataḥ|avido bhūritamaso ghrāṇajñā hṛdyavedinaḥ|| 20 ||
+3.10.21,गौरजो महिषः कृष्णः सूकरो गवयो रुरुः ।द्विशफाः पशवश्चेमे अविरुष्ट्रश्च सत्तम ॥ २१ ॥,gaurajo mahiṣaḥ kṛṣṇaḥ sūkaro gavayo ruruḥ|dviśaphāḥ paśavaśceme aviruṣṭraśca sattama|| 21 ||
+3.10.22,खरोऽश्वोऽश्वतरो गौरः शरभश्चमरी तथा ।एते चैकशफाः क्षत्तः श्रृणु पञ्चनखान् पशून् ॥ २२ ॥,kharo'śvo'śvataro gauraḥ śarabhaścamarī tathā|ete caikaśaphāḥ kṣattaḥ śrṛṇu pañcanakhān paśūn|| 22 ||
+3.10.23,श्वा सृगालो वृको व्याघ्रो मार्जारः शशशल्लकौ ।सिंहः कपिर्गजः कूर्मो गोधा च मकरादयः ॥ २३ ॥,śvā sṛgālo vṛko vyāghro mārjāraḥ śaśaśallakau|siṃhaḥ kapirgajaḥ kūrmo godhā ca makarādayaḥ|| 23 ||
+3.10.24,कङ्कगृध्रबकश्येन भासभल्लूकबर्हिणः ।हंससारसचक्राह्व काकोलूकादयः खगाः ॥ २४ ॥,kaṅkagṛdhrabakaśyena bhāsabhallūkabarhiṇaḥ|haṃsasārasacakrāhva kākolūkādayaḥ khagāḥ|| 24 ||
+3.10.25,अर्वाक्स्रोतस्तु नवमः क्षत्तरेकविधो नृणाम् ।रजोऽधिकाः कर्मपरा दुःखे च सुखमानिनः ॥ २५ ॥,arvāksrotastu navamaḥ kṣattarekavidho nṛṇām|rajo'dhikāḥ karmaparā duḥkhe ca sukhamāninaḥ|| 25 ||
+3.10.26,वैकृतास्त्रय एवैते देवसर्गश्च सत्तम ।वैकारिकस्तु यः प्रोक्तः कौमारस्तूभयात्मकः ॥ २६ ॥,vaikṛtāstraya evaite devasargaśca sattama|vaikārikastu yaḥ proktaḥ kaumārastūbhayātmakaḥ|| 26 ||
+3.10.27,देवसर्गश्चाष्टविधो विबुधाः पितरोऽसुराः ।गन्धर्वाप्सरसः सिद्धा यक्षरक्षांसि चारणाः ॥ २७ ॥,devasargaścāṣṭavidho vibudhāḥ pitaro'surāḥ|gandharvāpsarasaḥ siddhā yakṣarakṣāṃsi cāraṇāḥ|| 27 ||
+3.10.28,भूतप्रेतपिशाचाश्च विद्याध्राः किन्नरादयः ।दशैते विदुराख्याताः सर्गास्ते विश्वसृक्कृताः ॥ २८ ॥,bhūtapretapiśācāśca vidyādhrāḥ kinnarādayaḥ|daśaite vidurākhyātāḥ sargāste viśvasṛkkṛtāḥ|| 28 ||
+3.10.29,अतः परं प्रवक्ष्यामि वंशान् मन्वन्तराणि च ।एवं रजःप्लुतः स्रष्टा कल्पादिष्वात्मभूर्हरिः ।सृजत्यमोघसङ्कल्प आत्मैवात्मानमात्मना ॥ २९ ॥,ataḥ paraṃ pravakṣyāmi vaṃśān manvantarāṇi ca|evaṃ rajaḥplutaḥ sraṣṭā kalpādiṣvātmabhūrhariḥ|sṛjatyamoghasaṅkalpa ātmaivātmānamātmanā|| 29 ||
+3.10.10,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे दशमोऽध्यायः ॥ १० ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe daśamo'dhyāyaḥ|| 10 ||
+3.11.1,मैत्रेय उवाच ।चरमः सद्विशेषाणां अनेकोऽसंयुतः सदा ।परमाणुः स विज्ञेयो नृणामैक्यभ्रमो यतः ॥ १ ॥,maitreya uvāca|caramaḥ sadviśeṣāṇāṃ aneko'saṃyutaḥ sadā|paramāṇuḥ sa vijñeyo nṛṇāmaikyabhramo yataḥ|| 1 ||
+3.11.2,सत एव पदार्थस्य स्वरूपावस्थितस्य यत् ।कैवल्यं परममहान् अविशेषो निरन्तरः ॥ २ ॥,sata eva padārthasya svarūpāvasthitasya yat|kaivalyaṃ paramamahān aviśeṣo nirantaraḥ|| 2 ||
+3.11.3,एवं कालोऽप्यनुमितः सौक्ष्म्ये स्थौल्ये च सत्तम ।संस्थानभुक्त्या भगवान् अव्यक्तो व्यक्तभुग्विभुः ॥ ३ ॥,evaṃ kālo'pyanumitaḥ saukṣmye sthaulye ca sattama|saṃsthānabhuktyā bhagavān avyakto vyaktabhugvibhuḥ|| 3 ||
+3.11.4,स कालः परमाणुर्वै यो भुङ्क्ते परमाणुताम् ।सतोऽविशेषभुग्यस्तु स कालः परमो महान् ॥ ४ ॥,sa kālaḥ paramāṇurvai yo bhuṅkte paramāṇutām|sato'viśeṣabhugyastu sa kālaḥ paramo mahān|| 4 ||
+3.11.5,अणुर्द्वौ परमाणू स्यात् त्रसरेणुस्त्रयः स्मृतः ।जालार्करश्म्यवगतः खमेवानुपतन्नगात् ॥ ५ ॥,aṇurdvau paramāṇū syāt trasareṇustrayaḥ smṛtaḥ|jālārkaraśmyavagataḥ khamevānupatannagāt|| 5 ||
+3.11.6,त्रसरेणुत्रिकं भुङ्क्ते यः कालः स त्रुटिः स्मृतः ।शतभागस्तु वेधः स्यात् तैस्त्रिभिस्तु लवः स्मृतः ॥ ६ ॥,trasareṇutrikaṃ bhuṅkte yaḥ kālaḥ sa truṭiḥ smṛtaḥ|śatabhāgastu vedhaḥ syāt taistribhistu lavaḥ smṛtaḥ|| 6 ||
+3.11.7,निमेषस्त्रिलवो ज्ञेय आम्नातस्ते त्रयः क्षणः ।क्षणान् पञ्च विदुः काष्ठां लघु ता दश पञ्च च ॥ ७ ॥,nimeṣastrilavo jñeya āmnātaste trayaḥ kṣaṇaḥ|kṣaṇān pañca viduḥ kāṣṭhāṃ laghu tā daśa pañca ca|| 7 ||
+3.11.8,लघूनि वै समाम्नाता दश पञ्च च नाडिका ।ते द्वे मुहूर्तः प्रहरः षड्यामः सप्त वा नृणाम् ॥ ८ ॥,laghūni vai samāmnātā daśa pañca ca nāḍikā|te dve muhūrtaḥ praharaḥ ṣaḍyāmaḥ sapta vā nṛṇām|| 8 ||
+3.11.9,द्वादशार्धपलोन्मानं चतुर्भिश्चतुरङ्गुलैः ।स्वर्णमाषैः कृतच्छिद्रं यावत् प्रस्थजलप्लुतम् ॥ ९ ॥,dvādaśārdhapalonmānaṃ caturbhiścaturaṅgulaiḥ|svarṇamāṣaiḥ kṛtacchidraṃ yāvat prasthajalaplutam|| 9 ||
+3.11.10,यामाश्चत्वारश्चत्वारो मर्त्यानामहनी उभे ।पक्षः पञ्चदशाहानि शुक्लः कृष्णश्च मानद ॥ १० ॥,yāmāścatvāraścatvāro martyānāmahanī ubhe|pakṣaḥ pañcadaśāhāni śuklaḥ kṛṣṇaśca mānada|| 10 ||
+3.11.11,तयोः समुच्चयो मासः पितॄणां तदहर्निशम् ।द्वौ तावृतुः षडयनं दक्षिणं चोत्तरं दिवि ॥ ११ ॥,tayoḥ samuccayo māsaḥ pitṝṇāṃ tadaharniśam|dvau tāvṛtuḥ ṣaḍayanaṃ dakṣiṇaṃ cottaraṃ divi|| 11 ||
+3.11.12,अयने चाहनी प्राहुः वत्सरो द्वादश स्मृतः ।संवत्सरशतं नॄणां परमायुर्निरूपितम् ॥ १२ ॥,ayane cāhanī prāhuḥ vatsaro dvādaśa smṛtaḥ|saṃvatsaraśataṃ nṝṇāṃ paramāyurnirūpitam|| 12 ||
+3.11.13,ग्रहर्क्षताराचक्रस्थः परमाण्वादिना जगत् ।संवत्सरावसानेन पर्येत्यनिमिषो विभुः ॥ १३ ॥,graharkṣatārācakrasthaḥ paramāṇvādinā jagat|saṃvatsarāvasānena paryetyanimiṣo vibhuḥ|| 13 ||
+3.11.14,संवत्सरः परिवत्सर इडावत्सर एव च ।अनुवत्सरो वत्सरश्च विदुरैवं प्रभाष्यते ॥ १४ ॥,saṃvatsaraḥ parivatsara iḍāvatsara eva ca|anuvatsaro vatsaraśca viduraivaṃ prabhāṣyate|| 14 ||
+3.11.15,यः सृज्यशक्तिमुरुधोच्छ्वसयन् स्वशक्त्या ।पुंसोऽभ्रमाय दिवि धावति भूतभेदः ।कालाख्यया गुणमयं क्रतुभिर्वितन्वन् ।तस्मै बलिं हरत वत्सरपञ्चकाय ॥ १५ ॥,yaḥ sṛjyaśaktimurudhocchvasayan svaśaktyā|puṃso'bhramāya divi dhāvati bhūtabhedaḥ|kālākhyayā guṇamayaṃ kratubhirvitanvan|tasmai baliṃ harata vatsarapañcakāya|| 15 ||
+3.11.16,विदुर उवाच ।पितृदेवमनुष्याणां आयुः परमिदं स्मृतम् ।परेषां गतिमाचक्ष्व ये स्युः कल्पाद्‍बहिर्विदः ॥ १६ ॥,vidura uvāca|pitṛdevamanuṣyāṇāṃ āyuḥ paramidaṃ smṛtam|pareṣāṃ gatimācakṣva ye syuḥ kalpād‍bahirvidaḥ|| 16 ||
+3.11.17,भगवान् वेद कालस्य गतिं भगवतो ननु ।विश्वं विचक्षते धीरा योगराद्धेन चक्षुषा ॥ १७ ॥,bhagavān veda kālasya gatiṃ bhagavato nanu|viśvaṃ vicakṣate dhīrā yogarāddhena cakṣuṣā|| 17 ||
+3.11.18,मैत्रेय उवाच ।कृतं त्रेता द्वापरं च कलिश्चेति चतुर्युगम् ।दिव्यैर्द्वादशभिर्वर्षैः सावधानं निरूपितम् ॥ १८ ॥,maitreya uvāca|kṛtaṃ tretā dvāparaṃ ca kaliśceti caturyugam|divyairdvādaśabhirvarṣaiḥ sāvadhānaṃ nirūpitam|| 18 ||
+3.11.19,चत्वारि त्रीणि द्वे चैकं कृतादिषु यथाक्रमम् ।सङ्ख्यातानि सहस्राणि द्विगुणानि शतानि च ॥ १९ ॥,catvāri trīṇi dve caikaṃ kṛtādiṣu yathākramam|saṅkhyātāni sahasrāṇi dviguṇāni śatāni ca|| 19 ||
+3.11.20,संध्यांशयोरन्तरेण यः कालः शतसङ्ख्ययोः ।तमेवाहुर्युगं तज्ज्ञा यत्र धर्मो विधीयते ॥ २० ॥,saṃdhyāṃśayorantareṇa yaḥ kālaḥ śatasaṅkhyayoḥ|tamevāhuryugaṃ tajjñā yatra dharmo vidhīyate|| 20 ||
+3.11.21,धर्मश्चतुष्पान्मनुजान् कृते समनुवर्तते ।स एवान्येष्वधर्मेण व्येति पादेन वर्धता ॥ २१ ॥,dharmaścatuṣpānmanujān kṛte samanuvartate|sa evānyeṣvadharmeṇa vyeti pādena vardhatā|| 21 ||
+3.11.22,त्रिलोक्या युगसाहस्रं बहिराब्रह्मणो दिनम् ।तावत्येव निशा तात यन्निमीलति विश्वसृक् ॥ २२ ॥,trilokyā yugasāhasraṃ bahirābrahmaṇo dinam|tāvatyeva niśā tāta yannimīlati viśvasṛk|| 22 ||
+3.11.23,निशावसान आरब्धो लोककल्पोऽनुवर्तते ।यावद्दिनं भगवतो मनून् भुञ्जंश्चतुर्दश ॥ २३ ॥,niśāvasāna ārabdho lokakalpo'nuvartate|yāvaddinaṃ bhagavato manūn bhuñjaṃścaturdaśa|| 23 ||
+3.11.24,स्वं स्वं कालं मनुर्भुङ्क्ते साधिकां ह्येकसप्ततिम् ।मन्वन्तरेषु मनवः तद् वंश्या ऋषयः सुराः ।भवन्ति चैव युगपत् सुरेशाश्चानु ये च तान् ॥ २४ ॥,svaṃ svaṃ kālaṃ manurbhuṅkte sādhikāṃ hyekasaptatim|manvantareṣu manavaḥ tad vaṃśyā ṛṣayaḥ surāḥ|bhavanti caiva yugapat sureśāścānu ye ca tān|| 24 ||
+3.11.25,एष दैनन्दिनः सर्गो ब्राह्मस्त्रैलोक्यवर्तनः ।तिर्यङ्नृपितृदेवानां सम्भवो यत्र कर्मभिः ॥ २५ ॥,eṣa dainandinaḥ sargo brāhmastrailokyavartanaḥ|tiryaṅnṛpitṛdevānāṃ sambhavo yatra karmabhiḥ|| 25 ||
+3.11.26,मन्वन्तरेषु भगवान् बिभ्रत्सत्त्वं स्वमूर्तिभिः ।मन्वादिभिरिदं विश्वं अवत्युदितपौरुषः ॥ २६ ॥,manvantareṣu bhagavān bibhratsattvaṃ svamūrtibhiḥ|manvādibhiridaṃ viśvaṃ avatyuditapauruṣaḥ|| 26 ||
+3.11.27,तमोमात्रामुपादाय प्रतिसंरुद्धविक्रमः ।कालेनानुगताशेष आस्ते तूष्णीं दिनात्यये ॥ २७ ॥,tamomātrāmupādāya pratisaṃruddhavikramaḥ|kālenānugatāśeṣa āste tūṣṇīṃ dinātyaye|| 27 ||
+3.11.28,तमेवान्वपि धीयन्ते लोका भूरादयस्त्रयः ।निशायां अनुवृत्तायां निर्मुक्तशशिभास्करम् ॥ २८ ॥,tamevānvapi dhīyante lokā bhūrādayastrayaḥ|niśāyāṃ anuvṛttāyāṃ nirmuktaśaśibhāskaram|| 28 ||
+3.11.29,त्रिलोक्यां दह्यमानायां शक्त्या सङ्कर्षणाग्निना ।यान्त्यूष्मणा महर्लोकात् जनं भृग्वादयोऽर्दिताः ॥ २९ ॥,trilokyāṃ dahyamānāyāṃ śaktyā saṅkarṣaṇāgninā|yāntyūṣmaṇā maharlokāt janaṃ bhṛgvādayo'rditāḥ|| 29 ||
+3.11.30,तावत् त्रिभुवनं सद्यः कल्पान्तैधितसिन्धवः ।प्लावयन्त्युत्कटाटोप चण्डवातेरितोर्मयः ॥ ३० ॥,tāvat tribhuvanaṃ sadyaḥ kalpāntaidhitasindhavaḥ|plāvayantyutkaṭāṭopa caṇḍavāteritormayaḥ|| 30 ||
+3.11.31,अन्तः स तस्मिन् सलिल आस्तेऽनन्तासनो हरिः ।योगनिद्रानिमीलाक्षः स्तूयमानो जनालयैः ॥ ३१ ॥,antaḥ sa tasmin salila āste'nantāsano hariḥ|yoganidrānimīlākṣaḥ stūyamāno janālayaiḥ|| 31 ||
+3.11.32,एवंविधैरहोरात्रैः कालगत्योपलक्षितैः ।अपक्षितमिवास्यापि परमायुर्वयःशतम् ॥ ३२ ॥,evaṃvidhairahorātraiḥ kālagatyopalakṣitaiḥ|apakṣitamivāsyāpi paramāyurvayaḥśatam|| 32 ||
+3.11.33,यदर्धमायुषस्तस्य परार्धमभिधीयते ।पूर्वः परार्धोऽपक्रान्तो ह्यपरोऽद्य प्रवर्तते ॥ ३३ ॥,yadardhamāyuṣastasya parārdhamabhidhīyate|pūrvaḥ parārdho'pakrānto hyaparo'dya pravartate|| 33 ||
+3.11.34,पूर्वस्यादौ परार्धस्य ब्राह्मो नाम महानभूत् ।कल्पो यत्राभवद्‍ब्रह्मा शब्दब्रह्मेति यं विदुः ॥ ३४ ॥,pūrvasyādau parārdhasya brāhmo nāma mahānabhūt|kalpo yatrābhavad‍brahmā śabdabrahmeti yaṃ viduḥ|| 34 ||
+3.11.35,तस्यैव चान्ते कल्पोऽभूद् यं पाद्ममभिचक्षते ।यद्धरेर्नाभिसरस आसीत् लोकसरोरुहम् ॥ ३५ ॥,tasyaiva cānte kalpo'bhūd yaṃ pādmamabhicakṣate|yaddharernābhisarasa āsīt lokasaroruham|| 35 ||
+3.11.36,अयं तु कथितः कल्पो द्वितीयस्यापि भारत ।वाराह इति विख्यातो यत्रासीत् शूकरो हरिः ॥ ३६ ॥,ayaṃ tu kathitaḥ kalpo dvitīyasyāpi bhārata|vārāha iti vikhyāto yatrāsīt śūkaro hariḥ|| 36 ||
+3.11.37,कालोऽयं द्विपरार्धाख्यो निमेष उपचर्यते ।अव्याकृतस्यानन्तस्य अनादेर्जगदात्मनः ॥ ३७ ॥,kālo'yaṃ dviparārdhākhyo nimeṣa upacaryate|avyākṛtasyānantasya anāderjagadātmanaḥ|| 37 ||
+3.11.38,कालोऽयं परमाण्वादिः द्विपरार्धान्त ईश्वरः ।नैवेशितुं प्रभुर्भूम्न ईश्वरो धाममानिनाम् ॥ ३८ ॥,kālo'yaṃ paramāṇvādiḥ dviparārdhānta īśvaraḥ|naiveśituṃ prabhurbhūmna īśvaro dhāmamāninām|| 38 ||
+3.11.39,विकारैः सहितो युक्तैः विशेषादिभिरावृतः ।आण्डकोशो बहिरयं पञ्चाशत्कोटिविस्तृतः ॥ ३९ ॥,vikāraiḥ sahito yuktaiḥ viśeṣādibhirāvṛtaḥ|āṇḍakośo bahirayaṃ pañcāśatkoṭivistṛtaḥ|| 39 ||
+3.11.40,दशोत्तराधिकैर्यत्र प्रविष्टः परमाणुवत् ।लक्ष्यतेऽन्तर्गताश्चान्ये कोटिशो ह्यण्डराशयः ॥ ४० ॥,daśottarādhikairyatra praviṣṭaḥ paramāṇuvat|lakṣyate'ntargatāścānye koṭiśo hyaṇḍarāśayaḥ|| 40 ||
+3.11.41,तदाहुरक्षरं ब्रह्म सर्वकारणकारणम् ।विष्णोर्धाम परं साक्षात् पुरुषस्य महात्मनः ॥ ४१ ॥,tadāhurakṣaraṃ brahma sarvakāraṇakāraṇam|viṣṇordhāma paraṃ sākṣāt puruṣasya mahātmanaḥ|| 41 ||
+3.11.11,इति श्रीमद्भागव���े महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे एकादशोऽध्यायः ॥ ११ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe ekādaśo'dhyāyaḥ|| 11 ||
+3.12.1,मैत्रेय उवाच ।इति ते वर्णितः क्षत्तः कालाख्यः परमात्मनः ।महिमा वेदगर्भोऽथ यथास्राक्षीन्निबोध मे ॥ १ ॥,maitreya uvāca|iti te varṇitaḥ kṣattaḥ kālākhyaḥ paramātmanaḥ|mahimā vedagarbho'tha yathāsrākṣīnnibodha me|| 1 ||
+3.12.2,ससर्जाग्रेऽन्धतामिस्रं अथ तामिस्रमादिकृत् ।महामोहं च मोहं च तमश्चाज्ञानवृत्तयः ॥ २ ॥,sasarjāgre'ndhatāmisraṃ atha tāmisramādikṛt|mahāmohaṃ ca mohaṃ ca tamaścājñānavṛttayaḥ|| 2 ||
+3.12.3,दृष्ट्वा पापीयसीं सृष्टिं नात्मानं बह्वमन्यत ।भगवद्ध्यानपूतेन मनसान्यां ततोऽसृजत् ॥ ३ ॥,dṛṣṭvā pāpīyasīṃ sṛṣṭiṃ nātmānaṃ bahvamanyata|bhagavaddhyānapūtena manasānyāṃ tato'sṛjat|| 3 ||
+3.12.4,सनकं च सनन्दं च सनातनमथात्मभूः ।सनत्कुमारं च मुनीन् निष्क्रियान् ऊर्ध्वरेतसः ॥ ४ ॥,sanakaṃ ca sanandaṃ ca sanātanamathātmabhūḥ|sanatkumāraṃ ca munīn niṣkriyān ūrdhvaretasaḥ|| 4 ||
+3.12.5,तान् बभाषे स्वभूः पुत्रान् प्रजाः सृजत पुत्रकाः ।तन्नैच्छन् मोक्षधर्माणो वासुदेवपरायणाः ॥ ५ ॥,tān babhāṣe svabhūḥ putrān prajāḥ sṛjata putrakāḥ|tannaicchan mokṣadharmāṇo vāsudevaparāyaṇāḥ|| 5 ||
+3.12.6,सोऽवध्यातः सुतैरेवं प्रत्याख्यातानुशासनैः ।क्रोधं दुर्विषहं जातं नियन्तुमुपचक्रमे ॥ ६ ॥,so'vadhyātaḥ sutairevaṃ pratyākhyātānuśāsanaiḥ|krodhaṃ durviṣahaṃ jātaṃ niyantumupacakrame|| 6 ||
+3.12.7,धिया निगृह्यमाणोऽपि भ्रुवोर्मध्यात्प्रजापतेः ।सद्योऽजायत तन्मन्युः कुमारो नीललोहितः ॥ ७ ॥,dhiyā nigṛhyamāṇo'pi bhruvormadhyātprajāpateḥ|sadyo'jāyata tanmanyuḥ kumāro nīlalohitaḥ|| 7 ||
+3.12.8,स वै रुरोद देवानां पूर्वजो भगवान्भवः ।नामानि कुरु मे धातः स्थानानि च जगद्‍गुरो ॥ ८ ॥,sa vai ruroda devānāṃ pūrvajo bhagavānbhavaḥ|nāmāni kuru me dhātaḥ sthānāni ca jagad‍guro|| 8 ||
+3.12.9,इति तस्य वचः पाद्मो भगवान् परिपालयन् ।अभ्यधाद् भद्रया वाचा मा रोदीस्तत्करोमि ते ॥ ९ ॥,iti tasya vacaḥ pādmo bhagavān paripālayan|abhyadhād bhadrayā vācā mā rodīstatkaromi te|| 9 ||
+3.12.10,यदरोदीः सुरश्रेष्ठ सोद्वेग इव बालकः ।ततस्त्वां अभिधास्यन्ति नाम्ना रुद्र इति प्रजाः ॥ १० ॥,yadarodīḥ suraśreṣṭha sodvega iva bālakaḥ|tatastvāṃ abhidhāsyanti nāmnā rudra iti prajāḥ|| 10 ||
+3.12.11,हृदिन्द्रियाण्यसुर्व्योम वायुरग्निर्जलं मही ।सूर्यश्चन्द्रस्तपश्चैव स्थानान्यग्रे कृतानि मे ॥ ११ ॥,hṛdindriyāṇyasurvyoma vāyuragnirjalaṃ mahī|sūryaścandrastapaścaiva sthānānyagre kṛtāni me|| 11 ||
+3.12.12,मन्युर्मनुर्महिनसो महान् शिव ऋतध्वजः ।उग्ररेता भवः कालो वामदेवो धृतव्रतः ॥ १२ ॥,manyurmanurmahinaso mahān śiva ṛtadhvajaḥ|ugraretā bhavaḥ kālo vāmadevo dhṛtavrataḥ|| 12 ||
+3.12.13,धीर्धृतिरसलोमा च नियुत्सर्पिरिलाम्बिका ।इरावती सुधा दीक्षा रुद्राण्यो रुद्र ते स्त्रियः ॥ १३ ॥,dhīrdhṛtirasalomā ca niyutsarpirilāmbikā|irāvatī sudhā dīkṣā rudrāṇyo rudra te striyaḥ|| 13 ||
+3.12.14,गृहाणैतानि नामानि स्थानानि च सयोषणः ।एभिः सृज प्रजा बह्वीः प्रजानामसि यत्पतिः ॥ १४ ॥,gṛhāṇaitāni nāmāni sthānāni ca sayoṣaṇaḥ|ebhiḥ sṛja prajā bahvīḥ prajānāmasi yatpatiḥ|| 14 ||
+3.12.15,इत्यादिष्टः स्वगुरुणा भगवान् नीललोहितः ।सत्त्वाकृतिस्वभावेन ससर्जात्मसमाः प्रजाः ॥ १५ ॥,ityādiṣṭaḥ svaguruṇā bhagavān nīlalohitaḥ|sattvākṛtisvabhāvena sasarjātmasamāḥ prajāḥ|| 15 ||
+3.12.16,रुद्राणां रुद्रसृष्टानां समन्ताद् ग्रसतां जगत् ।निशाम्यासंख्यशो यूथान् प्रजापतिरशङ्कत ॥ १६ ॥,rudrāṇāṃ rudrasṛṣṭānāṃ samantād grasatāṃ jagat|niśāmyāsaṃkhyaśo yūthān prajāpatiraśaṅkata|| 16 ||
+3.12.17,अलं प्रजाभिः सृष्टाभिः ईदृशीभिः सुरोत्तम ।मया सह दहन्तीभिः दिशश्चक्षुर्भिरुल्बणैः ॥ १७ ॥,alaṃ prajābhiḥ sṛṣṭābhiḥ īdṛśībhiḥ surottama|mayā saha dahantībhiḥ diśaścakṣurbhirulbaṇaiḥ|| 17 ||
+3.12.18,तप आतिष्ठ भद्रं ते सर्वभूतसुखावहम् ।तपसैव यथापूर्वं स्रष्टा विश्वमिदं भवान् ॥ १८ ॥,tapa ātiṣṭha bhadraṃ te sarvabhūtasukhāvaham|tapasaiva yathāpūrvaṃ sraṣṭā viśvamidaṃ bhavān|| 18 ||
+3.12.19,तपसैव परं ज्योतिः भगवन्तमधोक्षजम् ।सर्वभूतगुहावासं अञ्जसा विन्दते पुमान् ॥ १९ ॥,tapasaiva paraṃ jyotiḥ bhagavantamadhokṣajam|sarvabhūtaguhāvāsaṃ añjasā vindate pumān|| 19 ||
+3.12.20,मैत्रेय उवाच ।एवमात्मभुवाऽदिष्टः परिक्रम्य गिरां पतिम् ।बाढमित्यमुमामन्त्र्य विवेश तपसे वनम् ॥ २० ॥,maitreya uvāca|evamātmabhuvā'diṣṭaḥ parikramya girāṃ patim|bāḍhamityamumāmantrya viveśa tapase vanam|| 20 ||
+3.12.21,अथाभिध्यायतः सर्गं दश पुत्राः प्रजज्ञिरे ।भगवत् शक्तियुक्तस्य लोकसन्तानहेतवः ॥ २१ ॥,athābhidhyāyataḥ sargaṃ daśa putrāḥ prajajñire|bhagavat śaktiyuktasya lokasantānahetavaḥ|| 21 ||
+3.12.22,मरीचिरत्र्यङ्गिरसौ पुलस्त्यः पुलहः क्रतुः ।भृगुर्वसिष्ठो दक्षश्च दशमस्तत्र नारदः ॥ २२ ॥,marīciratryaṅgirasau pulastyaḥ pulahaḥ kratuḥ|bhṛgurvasiṣṭho dakṣaśca daśamastatra nāradaḥ|| 22 ||
+3.12.23,उत्सङ्गान्नारदो जज्ञे दक्षोऽङ्गुष्ठात्स्वयम्भुवः ।प्राणाद्वसिष्ठः सञ्जातो भृगुस्त्वचि करात्क्रतुः ॥ २३ ॥,utsaṅgānnārado jajñe dakṣo'ṅguṣṭhātsvayambhuvaḥ|prāṇādvasiṣṭhaḥ sañjāto bhṛgustvaci karātkratuḥ|| 23 ||
+3.12.24,पुलहो नाभितो जज्ञे पुलस्त्यः कर्णयोः ऋषिः ।अङ्गिरा मुखतोऽक्ष्णोऽत्रिः मरीचिर्मनसोऽभवत् ॥ २४ ॥,pulaho nābhito jajñe pulastyaḥ karṇayoḥ ṛṣiḥ|aṅgirā mukhato'kṣṇo'triḥ marīcirmanaso'bhavat|| 24 ||
+3.12.25,धर्मः स्तनाद् दक्षिणतो यत्र नारायणः स्वयम् ।अधर्मः पृष्ठतो यस्मात् मृत्युर्लोकभयङ्करः ॥ २५ ॥,dharmaḥ stanād dakṣiṇato yatra nārāyaṇaḥ svayam|adharmaḥ pṛṣṭhato yasmāt mṛtyurlokabhayaṅkaraḥ|| 25 ||
+3.12.26,हृदि कामो भ्रुवः क्रोधो लोभश्चाधरदच्छदात् ।आस्याद् वाक्सिन्धवो मेढ्रान् निर्ऋतिः पायोरघाश्रयः ॥ २६ ॥,hṛdi kāmo bhruvaḥ krodho lobhaścādharadacchadāt|āsyād vāksindhavo meḍhrān nirṛtiḥ pāyoraghāśrayaḥ|| 26 ||
+3.12.27,छायायाः कर्दमो जज्ञे देवहूत्याः पतिः प्रभ��ः ।मनसो देहतश्चेदं जज्ञे विश्वकृतो जगत् ॥ २७ ॥,chāyāyāḥ kardamo jajñe devahūtyāḥ patiḥ prabhuḥ|manaso dehataścedaṃ jajñe viśvakṛto jagat|| 27 ||
+3.12.28,वाचं दुहितरं तन्वीं स्वयम्भूर्हरतीं मनः ।अकामां चकमे क्षत्तः सकाम इति नः श्रुतम् ॥ २८ ॥,vācaṃ duhitaraṃ tanvīṃ svayambhūrharatīṃ manaḥ|akāmāṃ cakame kṣattaḥ sakāma iti naḥ śrutam|| 28 ||
+3.12.29,तमधर्मे कृतमतिं विलोक्य पितरं सुताः ।मरीचिमुख्या मुनयो विश्रम्भात् प्रत्यबोधयन् ॥ २९ ॥,tamadharme kṛtamatiṃ vilokya pitaraṃ sutāḥ|marīcimukhyā munayo viśrambhāt pratyabodhayan|| 29 ||
+3.12.30,नैतत्पूर्वैः कृतं त्वद्ये न करिष्यन्ति चापरे ।यस्त्वं दुहितरं गच्छेः अनिगृह्याङ्गजं प्रभुः ॥ ३० ॥,naitatpūrvaiḥ kṛtaṃ tvadye na kariṣyanti cāpare|yastvaṃ duhitaraṃ gaccheḥ anigṛhyāṅgajaṃ prabhuḥ|| 30 ||
+3.12.31,तेजीयसामपि ह्येतन्न सुश्लोक्यं जगद्‍गुरो ।यद्वृत्तमनुतिष्ठन् वै लोकः क्षेमाय कल्पते ॥ ३१ ॥,tejīyasāmapi hyetanna suślokyaṃ jagad‍guro|yadvṛttamanutiṣṭhan vai lokaḥ kṣemāya kalpate|| 31 ||
+3.12.32,तस्मै नमो भगवते य इदं स्वेन रोचिषा ।आत्मस्थं व्यञ्जयामास स धर्मं पातुमर्हति ॥ ३२ ॥,tasmai namo bhagavate ya idaṃ svena rociṣā|ātmasthaṃ vyañjayāmāsa sa dharmaṃ pātumarhati|| 32 ||
+3.12.33,स इत्थं गृणतः पुत्रान् पुरो दृष्ट्वा प्रजापतीन् ।प्रजापतिपतिस्तन्वं तत्याज व्रीडितस्तदा ।तां दिशो जगृहुर्घोरां नीहारं यद्विदुस्तमः ॥ ३३ ॥,sa itthaṃ gṛṇataḥ putrān puro dṛṣṭvā prajāpatīn|prajāpatipatistanvaṃ tatyāja vrīḍitastadā|tāṃ diśo jagṛhurghorāṃ nīhāraṃ yadvidustamaḥ|| 33 ||
+3.12.34,कदाचिद् ध्यायतः स्रष्टुः वेदा आसंश्चतुर्मुखात् ।कथं स्रक्ष्याम्यहं लोकान् समवेतान् यथा पुरा ॥ ३४ ॥,kadācid dhyāyataḥ sraṣṭuḥ vedā āsaṃścaturmukhāt|kathaṃ srakṣyāmyahaṃ lokān samavetān yathā purā|| 34 ||
+3.12.35,चातुर्होत्रं कर्मतन्त्रं उपवेदनयैः सह ।धर्मस्य पादाश्चत्वारः तथैवाश्रमवृत्तयः ॥ ३५ ॥,cāturhotraṃ karmatantraṃ upavedanayaiḥ saha|dharmasya pādāścatvāraḥ tathaivāśramavṛttayaḥ|| 35 ||
+3.12.36,विदुर उवाच ।स वै विश्वसृजामीशो वेदादीन् मुखतोऽसृजत् ।यद् यद् येनासृजद् देवस्तन्मे ब्रूहि तपोधन ॥ ३६ ॥,vidura uvāca|sa vai viśvasṛjāmīśo vedādīn mukhato'sṛjat|yad yad yenāsṛjad devastanme brūhi tapodhana|| 36 ||
+3.12.37,मैत्रेय उवाच ।ऋग्यजुःसामाथर्वाख्यान् वेदान् पूर्वादिभिर्मुखैः ।शास्त्रमिज्यां स्तुतिस्तोमं प्रायश्चित्तं व्यधात्क्रमात् ॥ ३७ ॥,maitreya uvāca|ṛgyajuḥsāmātharvākhyān vedān pūrvādibhirmukhaiḥ|śāstramijyāṃ stutistomaṃ prāyaścittaṃ vyadhātkramāt|| 37 ||
+3.12.38,आयुर्वेदं धनुर्वेदं गान्धर्वं वेदमात्मनः ।स्थापत्यं चासृजद् वेदं क्रमात् पूर्वादिभिर्मुखैः ॥ ३८ ॥,āyurvedaṃ dhanurvedaṃ gāndharvaṃ vedamātmanaḥ|sthāpatyaṃ cāsṛjad vedaṃ kramāt pūrvādibhirmukhaiḥ|| 38 ||
+3.12.39,इतिहासपुराणानि पञ्चमं वेदमीश्वरः ।सर्वेभ्य एव वक्त्रेभ्यः ससृजे सर्वदर्शनः ॥ ३९ ॥,itihāsapurāṇāni pañcamaṃ vedamīśvaraḥ|sarvebhya eva vaktrebhyaḥ sasṛje sarvadarśanaḥ|| 39 ||
+3.12.40,षोडश्युक्थौ पूर्ववक्त्रात् पुरीष्यग्निष्टुतावथ ।आप्तोर्यामातिरात्रौ च वाजपेयं सगोसवम् ॥ ४० ॥,ṣoḍaśyukthau pūrvavaktrāt purīṣyagniṣṭutāvatha|āptoryāmātirātrau ca vājapeyaṃ sagosavam|| 40 ||
+3.12.41,विद्या दानं तपः सत्यं धर्मस्येति पदानि च ।आश्रमांश्च यथासंख्यं असृजत्सह वृत्तिभिः ॥ ४१ ॥,vidyā dānaṃ tapaḥ satyaṃ dharmasyeti padāni ca|āśramāṃśca yathāsaṃkhyaṃ asṛjatsaha vṛttibhiḥ|| 41 ||
+3.12.42,सावित्रं प्राजापत्यं च ब्राह्मं चाथ बृहत्तथा ।वार्ता सञ्चयशालीन शिलोञ्छ इति वै गृहे ॥ ४२ ॥,sāvitraṃ prājāpatyaṃ ca brāhmaṃ cātha bṛhattathā|vārtā sañcayaśālīna śiloñcha iti vai gṛhe|| 42 ||
+3.12.43,वैखानसा वालखिल्यौ दुम्बराः फेनपा वने ।न्यासे कुटीचकः पूर्वं बह्वोदो हंसनिष्क्रियौ ॥ ४३ ॥,vaikhānasā vālakhilyau dumbarāḥ phenapā vane|nyāse kuṭīcakaḥ pūrvaṃ bahvodo haṃsaniṣkriyau|| 43 ||
+3.12.44,आन्वीक्षिकी त्रयी वार्ता दण्डनीतिस्तथैव च ।एवं व्याहृतयश्चासन् प्रणवो ह्यस्य दह्रतः ॥ ४४ ॥,ānvīkṣikī trayī vārtā daṇḍanītistathaiva ca|evaṃ vyāhṛtayaścāsan praṇavo hyasya dahrataḥ|| 44 ||
+3.12.45,१ तस्योष्णिगासील्लोमभ्यो गायत्री च त्वचो विभोः ।२ त्रिष्टुम्मांसात्स्नुतोऽनुष्टुब्३ ४ जगत्यस्थ्नः५ प्रजापतेः ॥ ४५ ॥,1 tasyoṣṇigāsīllomabhyo gāyatrī ca tvaco vibhoḥ|2 triṣṭummāṃsātsnuto'nuṣṭub3 4 jagatyasthnaḥ5 prajāpateḥ|| 45 ||
+3.12.46,मज्जायाः पङ्क्तिरुत्पन्ना बृहती प्राणतोऽभवत् ।स्पर्शस्तस्याभवज्जीवः स्वरो देह उदाहृत ॥ ४६ ॥,majjāyāḥ paṅktirutpannā bṛhatī prāṇato'bhavat|sparśastasyābhavajjīvaḥ svaro deha udāhṛta|| 46 ||
+3.13.1,श्रीशुक उवाच ।निशम्य वाचं वदतो मुनेः पुण्यतमां नृप ।भूयः पप्रच्छ कौरव्यो वासुदेवकथादृतः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|niśamya vācaṃ vadato muneḥ puṇyatamāṃ nṛpa|bhūyaḥ papraccha kauravyo vāsudevakathādṛtaḥ|| 1 ||
+3.13.2,विदुर उवाच ।स वै स्वायम्भुवः सम्राट् प्रियः पुत्रः स्वयम्भुवः ।प्रतिलभ्य प्रियां पत्‍नीं किं चकार ततो मुने ॥ २ ॥,vidura uvāca|sa vai svāyambhuvaḥ samrāṭ priyaḥ putraḥ svayambhuvaḥ|pratilabhya priyāṃ pat‍nīṃ kiṃ cakāra tato mune|| 2 ||
+3.13.3,चरितं तस्य राजर्षेः आदिराजस्य सत्तम ।ब्रूहि मे श्रद्दधानाय विष्वक्सेनाश्रयो ह्यसौ ॥ ३ ॥,caritaṃ tasya rājarṣeḥ ādirājasya sattama|brūhi me śraddadhānāya viṣvaksenāśrayo hyasau|| 3 ||
+3.13.4,श्रुतस्य पुंसां सुचिरश्रमस्य ।नन्वञ्जसा सूरिभिरीडितोऽर्थः ।तत्तद्‍गुणानुश्रवणं मुकुन्द ।पादारविन्दं हृदयेषु येषाम् ॥ ४ ॥,śrutasya puṃsāṃ suciraśramasya|nanvañjasā sūribhirīḍito'rthaḥ|tattad‍guṇānuśravaṇaṃ mukunda|pādāravindaṃ hṛdayeṣu yeṣām|| 4 ||
+3.13.5,श्रीशुक उवाच ।इति ब्रुवाणं विदुरं विनीतं ।सहस्रशीर्ष्णश्चरणोपधानम् ।प्रहृष्टरोमा भगवत्कथायां ।प्रणीयमानो मुनिरभ्यचष्ट ॥ ५ ॥,śrīśuka uvāca|iti bruvāṇaṃ viduraṃ vinītaṃ|sahasraśīrṣṇaścaraṇopadhānam|prahṛṣṭaromā bhagavatkathāyāṃ|praṇīyamāno munirabhyacaṣṭa|| 5 ||
+3.13.6,मैत्रेय उवाच ।यदा स्वभार्यया सार्धं जातः स्वायम्भुवो मनुः ।प्राञ्जलिः प्रणतश्चेदं वेदगर्भमभाषत ॥ ६ ॥,maitreya uvāca|yadā svabhāryayā sārdhaṃ jātaḥ svāyambhuvo manuḥ|prāñjaliḥ praṇataścedaṃ vedagarbhamabhāṣata|| 6 ||
+3.13.7,त्वमेकः सर्वभूतानां जन्मकृत् वृत्तिदः पिता ।तथापि नः प्रजानां ते शुश्रूषा केन वा भवेत् ॥ ७ ॥,tvamekaḥ sarvabhūtānāṃ janmakṛt vṛttidaḥ pitā|tathāpi naḥ prajānāṃ te śuśrūṣā kena vā bhavet|| 7 ||
+3.13.8,तद्विधेहि नमस्तुभ्यं कर्मस्वीड्यात्मशक्तिषु ।यत्कृत्वेह यशो विष्वक् अमुत्र च भवेद्‍गतिः ॥ ८ ॥,tadvidhehi namastubhyaṃ karmasvīḍyātmaśaktiṣu|yatkṛtveha yaśo viṣvak amutra ca bhaved‍gatiḥ|| 8 ||
+3.13.9,ब्रह्मोवाच ।प्रीतस्तुभ्यमहं तात स्वस्ति स्ताद्वां क्षितीश्वर ।यन्निर्व्यलीकेन हृदा शाधि मेत्यात्मनार्पितम् ॥ ९ ॥,brahmovāca|prītastubhyamahaṃ tāta svasti stādvāṃ kṣitīśvara|yannirvyalīkena hṛdā śādhi metyātmanārpitam|| 9 ||
+3.13.10,एतावत्यात्मजैर्वीर कार्या ह्यपचितिर्गुरौ ।शक्त्याप्रमत्तैर्गृह्येत सादरं गतमत्सरैः ॥ १० ॥,etāvatyātmajairvīra kāryā hyapacitirgurau|śaktyāpramattairgṛhyeta sādaraṃ gatamatsaraiḥ|| 10 ||
+3.13.11,स त्वमस्यामपत्यानि सदृशान्यात्मनो गुणैः ।उत्पाद्य शास धर्मेण गां यज्ञैः पुरुषं यज ॥ ११ ॥,sa tvamasyāmapatyāni sadṛśānyātmano guṇaiḥ|utpādya śāsa dharmeṇa gāṃ yajñaiḥ puruṣaṃ yaja|| 11 ||
+3.13.12,परं शुश्रूषणं मह्यं स्यात्प्रजारक्षया नृप ।भगवांस्ते प्रजाभर्तुः हृषीकेशोऽनुतुष्यति ॥ १२ ॥,paraṃ śuśrūṣaṇaṃ mahyaṃ syātprajārakṣayā nṛpa|bhagavāṃste prajābhartuḥ hṛṣīkeśo'nutuṣyati|| 12 ||
+3.13.13,येषां न तुष्टो भगवान् यज्ञलिङ्गो जनार्दनः ।तेषां श्रमो ह्यपार्थाय यदात्मा नादृतः स्वयम् ॥ १३ ॥,yeṣāṃ na tuṣṭo bhagavān yajñaliṅgo janārdanaḥ|teṣāṃ śramo hyapārthāya yadātmā nādṛtaḥ svayam|| 13 ||
+3.13.14,मनुरुवाच ।आदेशेऽहं भगवतो वर्तेयामीवसूदन ।स्थानं त्विहानुजानीहि प्रजानां मम च प्रभो ॥ १४ ॥,manuruvāca|ādeśe'haṃ bhagavato varteyāmīvasūdana|sthānaṃ tvihānujānīhi prajānāṃ mama ca prabho|| 14 ||
+3.13.15,यदोकः सर्वसत्त्वानां मही मग्ना महाम्भसि ।अस्या उद्धरणे यत्‍नो देव देव्या विधीयताम् ॥ १५ ॥,yadokaḥ sarvasattvānāṃ mahī magnā mahāmbhasi|asyā uddharaṇe yat‍no deva devyā vidhīyatām|| 15 ||
+3.13.16,मैत्रेय उवाच ।परमेष्ठी त्वपां मध्ये तथा सन्नामवेक्ष्य गाम् ।कथमेनां समुन्नेष्य इति दध्यौ धिया चिरम् ॥ १६ ॥,maitreya uvāca|parameṣṭhī tvapāṃ madhye tathā sannāmavekṣya gām|kathamenāṃ samunneṣya iti dadhyau dhiyā ciram|| 16 ||
+3.13.17,सृजतो मे क्षितिर्वार्भिः प्लाव्यमाना रसां गता ।अथात्र किमनुष्ठेयं अस्माभिः सर्गयोजितैः ।यस्याहं हृदयादासं स ईशो विदधातु मे ॥ १७ ॥,sṛjato me kṣitirvārbhiḥ plāvyamānā rasāṃ gatā|athātra kimanuṣṭheyaṃ asmābhiḥ sargayojitaiḥ|yasyāhaṃ hṛdayādāsaṃ sa īśo vidadhātu me|| 17 ||
+3.13.18,इत्यभिध्यायतो नासा विवरात्सहसानघ ।वराहतोको निरगाद् अङ्गुष्ठपरिमाणकः ॥ १८ ॥,ityabhidhyāyato nāsā vivarātsahasānagha|varāhatoko niragād aṅguṣṭhaparimāṇakaḥ|| 18 ||
+3.13.19,तस्याभिप��्यतः खस्थः क्षणेन किल भारत ।गजमात्रः प्रववृधे तदद्‍भुतं अभून्महत् ॥ १९ ॥,tasyābhipaśyataḥ khasthaḥ kṣaṇena kila bhārata|gajamātraḥ pravavṛdhe tadad‍bhutaṃ abhūnmahat|| 19 ||
+3.13.20,मरीचिप्रमुखैर्विप्रैः कुमारैर्मनुना सह ।दृष्ट्वा तत्सौकरं रूपं तर्कयामास चित्रधा ॥ २० ॥,marīcipramukhairvipraiḥ kumārairmanunā saha|dṛṣṭvā tatsaukaraṃ rūpaṃ tarkayāmāsa citradhā|| 20 ||
+3.13.21,किमेतत्सौकरव्याजं सत्त्वं दिव्यमवस्थितम् ।अहो बताश्चर्यमिदं नासाया मे विनिःसृतम् ॥ २१ ॥,kimetatsaukaravyājaṃ sattvaṃ divyamavasthitam|aho batāścaryamidaṃ nāsāyā me viniḥsṛtam|| 21 ||
+3.13.22,दृष्टोऽङ्गुष्ठशिरोमात्रः क्षणाद्‍गण्डशिलासमः ।अपि स्विद्‍भगवानेष यज्ञो मे खेदयन्मनः ॥ २२ ॥,dṛṣṭo'ṅguṣṭhaśiromātraḥ kṣaṇād‍gaṇḍaśilāsamaḥ|api svid‍bhagavāneṣa yajño me khedayanmanaḥ|| 22 ||
+3.13.23,इति मीमांसतस्तस्य ब्रह्मणः सह सूनुभिः ।भगवान् यज्ञपुरुषो जगर्जागेन्द्रसन्निभः ॥ २३ ॥,iti mīmāṃsatastasya brahmaṇaḥ saha sūnubhiḥ|bhagavān yajñapuruṣo jagarjāgendrasannibhaḥ|| 23 ||
+3.13.24,ब्रह्माणं हर्षयामास हरिस्तांश्च द्विजोत्तमान् ।स्वगर्जितेन ककुभः प्रतिस्वनयता विभुः ॥ २४ ॥,brahmāṇaṃ harṣayāmāsa haristāṃśca dvijottamān|svagarjitena kakubhaḥ pratisvanayatā vibhuḥ|| 24 ||
+3.13.25,निशम्य ते घर्घरितं स्वखेद ।क्षयिष्णु मायामयसूकरस्य ।जनस्तपःसत्यनिवासिनस्ते त्रिभिः ।पवित्रैर्मुनयोऽगृणन् स्म ॥ २५ ॥,niśamya te ghargharitaṃ svakheda|kṣayiṣṇu māyāmayasūkarasya|janastapaḥsatyanivāsinaste tribhiḥ|pavitrairmunayo'gṛṇan sma|| 25 ||
+3.13.26,तेषां सतां वेदवितानमूर्तिः ।ब्रह्मावधार्यात्मगुणानुवादम् ।विनद्य भूयो विबुधोदयाय ।गजेन्द्रलीलो जलमाविवेश ॥ २६ ॥,teṣāṃ satāṃ vedavitānamūrtiḥ|brahmāvadhāryātmaguṇānuvādam|vinadya bhūyo vibudhodayāya|gajendralīlo jalamāviveśa|| 26 ||
+3.13.27,उत्क्षिप्तवालः खचरः कठोरः ।सटा विधुन्वन् खररोमशत्वक् ।खुराहताभ्रः सितदंष्ट्र ईक्षा ।ज्योतिर्बभासे भगवान्महीध्रः ॥ २७ ॥,utkṣiptavālaḥ khacaraḥ kaṭhoraḥ|saṭā vidhunvan khararomaśatvak|khurāhatābhraḥ sitadaṃṣṭra īkṣā|jyotirbabhāse bhagavānmahīdhraḥ|| 27 ||
+3.13.28,घ्राणेन पृथ्व्याः पदवीं विजिघ्रन् ।क्रोडापदेशः स्वयमध्वराङ्गः ।करालदंष्ट्रोऽप्यकरालदृग्भ्याम् ।उद्वीक्ष्य विप्रान् गृणतोऽविशत्कम् ॥ २८ ॥,ghrāṇena pṛthvyāḥ padavīṃ vijighran|kroḍāpadeśaḥ svayamadhvarāṅgaḥ|karāladaṃṣṭro'pyakarāladṛgbhyām|udvīkṣya viprān gṛṇato'viśatkam|| 28 ||
+3.13.29,स वज्रकूटाङ्गनिपातवेग ।विशीर्णकुक्षिः स्तनयन्नुदन्वान् ।उत्सृष्टदीर्घोर्मिभुजैरिवार्तः ।चुक्रोश यज्ञेश्वर पाहि मेति ॥ २९ ॥,sa vajrakūṭāṅganipātavega|viśīrṇakukṣiḥ stanayannudanvān|utsṛṣṭadīrghormibhujairivārtaḥ|cukrośa yajñeśvara pāhi meti|| 29 ||
+3.13.30,खुरैः क्षुरप्रैर्दरयंस्तदाप ।उत्पारपारं त्रिपरू रसायाम् ।ददर्श गां तत्र सुषुप्सुरग्रे ।यां जीवधानीं स्वयमभ्यधत्त ॥ ३० ॥,khuraiḥ kṣuraprairdarayaṃstadāpa|utpārapāraṃ triparū rasāyām|dadarśa gāṃ tatra suṣupsuragre|yāṃ jīvadhānīṃ svayamabhyadhatta|| 30 ||
+3.13.31,स्वदंष्ट्रयोद्धृत्य महीं निमग्नां ।स उत्थितः संरुरुचे रसायाः ।तत्रापि दैत्यं गदयापतन्तं ।सुनाभसन्दीपिततीव्रमन्युः ॥ ३१ ॥,svadaṃṣṭrayoddhṛtya mahīṃ nimagnāṃ|sa utthitaḥ saṃruruce rasāyāḥ|tatrāpi daityaṃ gadayāpatantaṃ|sunābhasandīpitatīvramanyuḥ|| 31 ||
+3.13.32,जघान रुन्धानमसह्यविक्रमं ।स लीलयेभं मृगराडिवाम्भसि ।तद्रक्तपङ्काङ्कितगण्डतुण्डो ।यथा गजेन्द्रो जगतीं विभिन्दन् ॥ ३२ ॥,jaghāna rundhānamasahyavikramaṃ|sa līlayebhaṃ mṛgarāḍivāmbhasi|tadraktapaṅkāṅkitagaṇḍatuṇḍo|yathā gajendro jagatīṃ vibhindan|| 32 ||
+3.13.33,तमालनीलं सितदन्तकोट्या ।क्ष्मामुत्क्षिपन्तं गजलीलयाङ्ग ।प्रज्ञाय बद्धाञ्जलयोऽनुवाकैः ।विरिञ्चिमुख्या उपतस्थुरीशम् ॥ ३३ ॥,tamālanīlaṃ sitadantakoṭyā|kṣmāmutkṣipantaṃ gajalīlayāṅga|prajñāya baddhāñjalayo'nuvākaiḥ|viriñcimukhyā upatasthurīśam|| 33 ||
+3.13.34,ऋषय ऊचुः ।जितं जितं तेऽजित यज्ञभावन ।त्रयीं तनुं स्वां परिधुन्वते नमः ।यद् रोमगर्तेषु निलिल्युरध्वराः ।तस्मै नमः कारणसूकराय ते ॥ ३४ ॥,ṛṣaya ūcuḥ|jitaṃ jitaṃ te'jita yajñabhāvana|trayīṃ tanuṃ svāṃ paridhunvate namaḥ|yad romagarteṣu nililyuradhvarāḥ|tasmai namaḥ kāraṇasūkarāya te|| 34 ||
+3.13.35,रूपं तवैतन्ननु दुष्कृतात्मनां ।दुर्दर्शनं देव यदध्वरात्मकम् ।छन्दांसि यस्य त्वचि बर्हिरोम ।स्वाज्यं दृशि त्वङ्घ्रिषु चातुर्होत्रम् ॥ ३५ ॥,rūpaṃ tavaitannanu duṣkṛtātmanāṃ|durdarśanaṃ deva yadadhvarātmakam|chandāṃsi yasya tvaci barhiroma|svājyaṃ dṛśi tvaṅghriṣu cāturhotram|| 35 ||
+3.13.36,स्रुक्तुण्ड आसीत्स्रुव ईश नासयोः ।इडोदरे चमसाः कर्णरन्ध्रे ।प्राशित्रमास्ये ग्रसने ग्रहास्तु ते ।यच्चर्वणं ते भगवन्नग्निहोत्रम् ॥ ३६ ॥,sruktuṇḍa āsītsruva īśa nāsayoḥ|iḍodare camasāḥ karṇarandhre|prāśitramāsye grasane grahāstu te|yaccarvaṇaṃ te bhagavannagnihotram|| 36 ||
+3.13.37,दीक्षानुजन्मोपसदः शिरोधरं ।त्वं प्रायणीयोदयनीयदंष्ट्रः ।जिह्वा प्रवर्ग्यस्तव शीर्षकं क्रतोः ।सभ्यावसथ्यं चितयोऽसवो हि ते ॥ ३७ ॥,dīkṣānujanmopasadaḥ śirodharaṃ|tvaṃ prāyaṇīyodayanīyadaṃṣṭraḥ|jihvā pravargyastava śīrṣakaṃ kratoḥ|sabhyāvasathyaṃ citayo'savo hi te|| 37 ||
+3.13.38,सोमस्तु रेतः सवनान्यवस्थितिः ।संस्थाविभेदास्तव देव धातवः ।सत्राणि सर्वाणि शरीरसन्धि ।स्त्वं सर्वयज्ञक्रतुरिष्टिबन्धनः ॥ ३८ ॥,somastu retaḥ savanānyavasthitiḥ|saṃsthāvibhedāstava deva dhātavaḥ|satrāṇi sarvāṇi śarīrasandhi|stvaṃ sarvayajñakraturiṣṭibandhanaḥ|| 38 ||
+3.13.39,नमो नमस्तेऽखिलमन्त्रदेवता ।द्रव्याय सर्वक्रतवे क्रियात्मने ।वैराग्यभक्त्यात्मजयानुभावित ।ज्ञानाय विद्यागुरवे नमो नमः ॥ ३९ ॥,namo namaste'khilamantradevatā|dravyāya sarvakratave kriyātmane|vairāgyabhaktyātmajayānubhāvita|jñānāya vidyāgurave namo namaḥ|| 39 ||
+3.13.40,दंष्ट्राग्रकोट्या भगवंस्त्वया धृता ।विराजते भूधर भूः सभूधरा ।यथा वनान्निःसरतो दता धृता ।म��ङ्गजेन्द्रस्य सपत्रपद्मिनी ॥ ४० ॥,daṃṣṭrāgrakoṭyā bhagavaṃstvayā dhṛtā|virājate bhūdhara bhūḥ sabhūdharā|yathā vanānniḥsarato datā dhṛtā|mataṅgajendrasya sapatrapadminī|| 40 ||
+3.13.41,त्रयीमयं रूपमिदं च सौकरं ।भूमण्डलेनाथ दता धृतेन ते ।चकास्ति शृङ्गोढघनेन भूयसा ।कुलाचलेन्द्रस्य यथैव विभ्रमः ॥ ४१ ॥,trayīmayaṃ rūpamidaṃ ca saukaraṃ|bhūmaṇḍalenātha datā dhṛtena te|cakāsti śṛṅgoḍhaghanena bhūyasā|kulācalendrasya yathaiva vibhramaḥ|| 41 ||
+3.13.42,संस्थापयैनां जगतां सतस्थुषां ।लोकाय पत्‍नीमसि मातरं पिता ।विधेम चास्यै नमसा सह त्वया ।यस्यां स्वतेजोऽग्निमिवारणावधाः ॥ ४२ ॥,saṃsthāpayaināṃ jagatāṃ satasthuṣāṃ|lokāya pat‍nīmasi mātaraṃ pitā|vidhema cāsyai namasā saha tvayā|yasyāṃ svatejo'gnimivāraṇāvadhāḥ|| 42 ||
+3.13.43,कः श्रद्दधीतान्यतमस्तव प्रभो ।रसां गताया भुव उद्विबर्हणम् ।न विस्मयोऽसौ त्वयि विश्वविस्मये ।यो माययेदं ससृजेऽतिविस्मयम् ॥ ४३ ॥,kaḥ śraddadhītānyatamastava prabho|rasāṃ gatāyā bhuva udvibarhaṇam|na vismayo'sau tvayi viśvavismaye|yo māyayedaṃ sasṛje'tivismayam|| 43 ||
+3.13.44,विधुन्वता वेदमयं निजं वपुः ।जनस्तपःसत्यनिवासिनो वयम् ।सटाशिखोद्धूत शिवाम्बुबिन्दुभिः ।विमृज्यमाना भृशमीश पाविताः ॥ ४४ ॥,vidhunvatā vedamayaṃ nijaṃ vapuḥ|janastapaḥsatyanivāsino vayam|saṭāśikhoddhūta śivāmbubindubhiḥ|vimṛjyamānā bhṛśamīśa pāvitāḥ|| 44 ||
+3.13.45,स वै बत भ्रष्टमतिस्तवैष ते ।यः कर्मणां पारमपारकर्मणः ।यद्योगमायागुणयोगमोहितं ।विश्वं समस्तं भगवन्विधेहि शम् ॥ ४५ ॥,sa vai bata bhraṣṭamatistavaiṣa te|yaḥ karmaṇāṃ pāramapārakarmaṇaḥ|yadyogamāyāguṇayogamohitaṃ|viśvaṃ samastaṃ bhagavanvidhehi śam|| 45 ||
+3.13.46,मैत्रेय उवाच ।इत्युपस्थीयमानस्तैः मुनिभिर्ब्रह्मवादिभिः ।सलिले स्वखुराक्रान्त उपाधत्तावितावनिम् ॥ ४६ ॥,maitreya uvāca|ityupasthīyamānastaiḥ munibhirbrahmavādibhiḥ|salile svakhurākrānta upādhattāvitāvanim|| 46 ||
+3.13.47,स इत्थं भगवानुर्वीं विष्वक्सेनः प्रजापतिः ।रसाया लीलयोन्नीतां अप्सु न्यस्य ययौ हरिः ॥ ४७ ॥,sa itthaṃ bhagavānurvīṃ viṣvaksenaḥ prajāpatiḥ|rasāyā līlayonnītāṃ apsu nyasya yayau hariḥ|| 47 ||
+3.13.48,य एवमेतां हरिमेधसो हरेः ।कथां सुभद्रां कथनीयमायिनः ।शृण्वीत भक्त्या श्रवयेत वोशतीं ।जनार्दनोऽस्याशु हृदि प्रसीदति ॥ ४८ ॥,ya evametāṃ harimedhaso hareḥ|kathāṃ subhadrāṃ kathanīyamāyinaḥ|śṛṇvīta bhaktyā śravayeta vośatīṃ|janārdano'syāśu hṛdi prasīdati|| 48 ||
+3.13.49,तस्मिन्प्रसन्ने सकलाशिषां प्रभौ ।किं दुर्लभं ताभिरलं लवात्मभिः ।अनन्यदृष्ट्या भजतां गुहाशयः ।स्वयं विधत्ते स्वगतिं परः पराम् ॥ ४९ ॥,tasminprasanne sakalāśiṣāṃ prabhau|kiṃ durlabhaṃ tābhiralaṃ lavātmabhiḥ|ananyadṛṣṭyā bhajatāṃ guhāśayaḥ|svayaṃ vidhatte svagatiṃ paraḥ parām|| 49 ||
+3.13.50,को नाम लोके पुरुषार्थसारवित् ।पुराकथानां भगवत्कथासुधाम् ।आपीय कर्णाञ्जलिभिर्भवापहा ।महो विरज्येत विना नरेतरम् ॥ ५० ॥,ko nāma loke puruṣārthasāravit|purākathānāṃ bhagavatkathāsudhām|āpīya karṇāñjalibhirbhavāpahā|maho virajyeta vinā naretaram|| 50 ||
+3.13.13,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे वराहप्रादुर्भावानुवर्णनं त्रयोदशोऽध्यायः ॥ १३ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe varāhaprādurbhāvānuvarṇanaṃ trayodaśo'dhyāyaḥ|| 13 ||
+3.14.1,श्रीशुक उवाच ।निशम्य कौषारविणोपवर्णितां ।हरेः कथां कारणसूकरात्मनः ।पुनः स पप्रच्छ तमुद्यताञ्जलिः ।न चातितृप्तो विदुरो धृतव्रतः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|niśamya kauṣāraviṇopavarṇitāṃ|hareḥ kathāṃ kāraṇasūkarātmanaḥ|punaḥ sa papraccha tamudyatāñjaliḥ|na cātitṛpto viduro dhṛtavrataḥ|| 1 ||
+3.14.2,विदुर उवाच ।तेनैव तु मुनिश्रेष्ठ हरिणा यज्ञमूर्तिना ।आदिदैत्यो हिरण्याक्षो हत इत्यनुशुश्रुम ॥ २ ॥,vidura uvāca|tenaiva tu muniśreṣṭha hariṇā yajñamūrtinā|ādidaityo hiraṇyākṣo hata ityanuśuśruma|| 2 ||
+3.14.3,तस्य चोद्धरतः क्षौणीं स्वदंष्ट्राग्रेण लीलया ।दैत्यराजस्य च ब्रह्मन् कस्माद् हेतोरभून्मृधः ॥ ३ ॥,tasya coddharataḥ kṣauṇīṃ svadaṃṣṭrāgreṇa līlayā|daityarājasya ca brahman kasmād hetorabhūnmṛdhaḥ|| 3 ||
+3.14.4,मैत्रेय उवाच ।साधु वीर त्वया पृष्टं अवतारकथां हरेः ।यत्त्वं पृच्छसि मर्त्यानां मृत्युपाशविशातनीम् ॥ ४ ॥,maitreya uvāca|sādhu vīra tvayā pṛṣṭaṃ avatārakathāṃ hareḥ|yattvaṃ pṛcchasi martyānāṃ mṛtyupāśaviśātanīm|| 4 ||
+3.14.5,ययोत्तानपदः पुत्रो मुनिना गीतयार्भकः ।मृत्योः कृत्वैव मूर्ध्न्यङ्घ्रिं आरुरोह हरेः पदम् ॥ ५ ॥,yayottānapadaḥ putro muninā gītayārbhakaḥ|mṛtyoḥ kṛtvaiva mūrdhnyaṅghriṃ āruroha hareḥ padam|| 5 ||
+3.14.6,अथात्रापीतिहासोऽयं श्रुतो मे वर्णितः पुरा ।ब्रह्मणा देवदेवेन देवानां अनुपृच्छताम् ॥ ६ ॥,athātrāpītihāso'yaṃ śruto me varṇitaḥ purā|brahmaṇā devadevena devānāṃ anupṛcchatām|| 6 ||
+3.14.7,दितिर्दाक्षायणी क्षत्तः मारीचं कश्यपं पतिम् ।अपत्यकामा चकमे सन्ध्यायां हृच्छयार्दिता ॥ ७ ॥,ditirdākṣāyaṇī kṣattaḥ mārīcaṃ kaśyapaṃ patim|apatyakāmā cakame sandhyāyāṃ hṛcchayārditā|| 7 ||
+3.14.8,इष्ट्वाग्निजिह्वं पयसा पुरुषं यजुषां पतिम् ।निम्लोचत्यर्क आसीनं अग्न्यगारे समाहितम् ॥ ८ ॥,iṣṭvāgnijihvaṃ payasā puruṣaṃ yajuṣāṃ patim|nimlocatyarka āsīnaṃ agnyagāre samāhitam|| 8 ||
+3.14.9,दितिरुवाच ।एष मां त्वत्कृते विद्वन् काम आत्तशरासनः ।दुनोति दीनां विक्रम्य रम्भामिव मतङ्गजः ॥ ९ ॥,ditiruvāca|eṣa māṃ tvatkṛte vidvan kāma āttaśarāsanaḥ|dunoti dīnāṃ vikramya rambhāmiva mataṅgajaḥ|| 9 ||
+3.14.10,तद्‍भवान् दह्यमानायां सपत्‍नीनां समृद्धिभिः ।प्रजावतीनां भद्रं ते मय्यायुङ्क्तामनुग्रहम् ॥ १० ॥,tad‍bhavān dahyamānāyāṃ sapat‍nīnāṃ samṛddhibhiḥ|prajāvatīnāṃ bhadraṃ te mayyāyuṅktāmanugraham|| 10 ||
+3.14.11,भर्तर्याप्तोरुमानानां लोकानाविशते यशः ।पतिर्भवद्विधो यासां प्रजया ननु जायते ॥ ११ ॥,bhartaryāptorumānānāṃ lokānāviśate yaśaḥ|patirbhavadvidho yāsāṃ prajayā nanu jāyate|| 11 ||
+3.14.12,पुरा पिता नो भगवान् दक्षो दुहितृवत्सलः ।कं वृणीत वरं व���्सा इत्यपृच्छत नः पृथक् ॥ १२ ॥,purā pitā no bhagavān dakṣo duhitṛvatsalaḥ|kaṃ vṛṇīta varaṃ vatsā ityapṛcchata naḥ pṛthak|| 12 ||
+3.14.13,स विदित्वात्मजानां नो भावं सन्तानभावनः ।त्रयोदशाददात्तासां यास्ते शीलमनुव्रताः ॥ १३ ॥,sa viditvātmajānāṃ no bhāvaṃ santānabhāvanaḥ|trayodaśādadāttāsāṃ yāste śīlamanuvratāḥ|| 13 ||
+3.14.14,अथ मे कुरु कल्याण कामं कञ्जविलोचन ।आर्तोपसर्पणं भूमन् अमोघं हि महीयसि ॥ १४ ॥,atha me kuru kalyāṇa kāmaṃ kañjavilocana|ārtopasarpaṇaṃ bhūman amoghaṃ hi mahīyasi|| 14 ||
+3.14.15,इति तां वीर मारीचः कृपणां बहुभाषिणीम् ।प्रत्याहानुनयन् वाचा प्रवृद्धानङ्गकश्मलाम् ॥ १५ ॥,iti tāṃ vīra mārīcaḥ kṛpaṇāṃ bahubhāṣiṇīm|pratyāhānunayan vācā pravṛddhānaṅgakaśmalām|| 15 ||
+3.14.16,एष तेऽहं विधास्यामि प्रियं भीरु यदिच्छसि ।तस्याः कामं न कः कुर्यात् सिद्धिस्त्रैवर्गिकी यतः ॥ १६ ॥,eṣa te'haṃ vidhāsyāmi priyaṃ bhīru yadicchasi|tasyāḥ kāmaṃ na kaḥ kuryāt siddhistraivargikī yataḥ|| 16 ||
+3.14.17,सर्वाश्रमानुपादाय स्वाश्रमेण कलत्रवान् ।व्यसनार्णवमत्येति जलयानैर्यथार्णवम् ॥ १७ ॥,sarvāśramānupādāya svāśrameṇa kalatravān|vyasanārṇavamatyeti jalayānairyathārṇavam|| 17 ||
+3.14.18,यामाहुरात्मनो ह्यर्धं श्रेयस्कामस्य मानिनि ।यस्यां स्वधुरमध्यस्य पुमांश्चरति विज्वरः ॥ १८ ॥,yāmāhurātmano hyardhaṃ śreyaskāmasya mānini|yasyāṃ svadhuramadhyasya pumāṃścarati vijvaraḥ|| 18 ||
+3.14.19,यामाश्रित्येन्द्रियारातीन् दुर्जयानितराश्रमैः ।वयं जयेम हेलाभिः दस्यून् दुर्गपतिर्यथा ॥ १९ ॥,yāmāśrityendriyārātīn durjayānitarāśramaiḥ|vayaṃ jayema helābhiḥ dasyūn durgapatiryathā|| 19 ||
+3.14.20,न वयं प्रभवस्तां त्वां अनुकर्तुं गृहेश्वरि ।अप्यायुषा वा कार्त्स्न्येन ये चान्ये गुणगृध्नवः ॥ २० ॥,na vayaṃ prabhavastāṃ tvāṃ anukartuṃ gṛheśvari|apyāyuṣā vā kārtsnyena ye cānye guṇagṛdhnavaḥ|| 20 ||
+3.14.21,अथापि काममेतं ते प्रजात्यै करवाण्यलम् ।यथा मां नातिरोचन्ति मुहूर्तं प्रतिपालय ॥ २१ ॥,athāpi kāmametaṃ te prajātyai karavāṇyalam|yathā māṃ nātirocanti muhūrtaṃ pratipālaya|| 21 ||
+3.14.22,एषा घोरतमा वेला घोराणां घोरदर्शना ।चरन्ति यस्यां भूतानि भूतेशानुचराणि ह ॥ २२ ॥,eṣā ghoratamā velā ghorāṇāṃ ghoradarśanā|caranti yasyāṃ bhūtāni bhūteśānucarāṇi ha|| 22 ||
+3.14.23,एतस्यां साध्वि सन्ध्यायां भगवान् भूतभावनः ।परीतो भूतपर्षद्भिः वृषेणाटति भूतराट् ॥ २३ ॥,etasyāṃ sādhvi sandhyāyāṃ bhagavān bhūtabhāvanaḥ|parīto bhūtaparṣadbhiḥ vṛṣeṇāṭati bhūtarāṭ|| 23 ||
+3.14.24,श्मशानचक्रानिलधूलिधूम्र ।विकीर्णविद्योतजटाकलापः ।भस्मावगुण्ठामलरुक्मदेहो ।देवस्त्रिभिः पश्यति देवरस्ते ॥ २४ ॥,śmaśānacakrāniladhūlidhūmra|vikīrṇavidyotajaṭākalāpaḥ|bhasmāvaguṇṭhāmalarukmadeho|devastribhiḥ paśyati devaraste|| 24 ||
+3.14.25,न यस्य लोके स्वजनः परो वा ।नात्यादृतो नोत कश्चिद्विगर्ह्यः ।वयं व्रतैर्यत् चरणापविद्धां ।आशास्महेऽजां बत भुक्तभोगाम् ॥ २५ ॥,na yasya loke svajanaḥ paro vā|nātyādṛto nota kaścidvigarhyaḥ|vayaṃ vratairyat caraṇāpaviddhāṃ|āśāsmahe'jāṃ bata bhuktabhogām|| 25 ||
+3.14.26,यस्यानवद्याचरितं मनीषिणो ।गृणन्त्यविद्यापटलं बिभित्सवः ।निरस्तसाम्यातिशयोऽपि यत्स्वयं ।पिशाचचर्यामचरद्‍गतिः सताम् ॥ २६ ॥,yasyānavadyācaritaṃ manīṣiṇo|gṛṇantyavidyāpaṭalaṃ bibhitsavaḥ|nirastasāmyātiśayo'pi yatsvayaṃ|piśācacaryāmacarad‍gatiḥ satām|| 26 ||
+3.14.27,हसन्ति यस्याचरितं हि दुर्भगाः ।स्वात्मन् रतस्याविदुषः समीहितम् ।यैर्वस्त्रमाल्याभरणानुलेपनैः ।श्वभोजनं स्वात्मतयोपलालितम् ॥ २७ ॥,hasanti yasyācaritaṃ hi durbhagāḥ|svātman ratasyāviduṣaḥ samīhitam|yairvastramālyābharaṇānulepanaiḥ|śvabhojanaṃ svātmatayopalālitam|| 27 ||
+3.14.28,ब्रह्मादयो यत्कृतसेतुपाला ।यत्कारणं विश्वमिदं च माया ।आज्ञाकरी यस्य पिशाचचर्या ।अहो विभूम्नश्चरितं विडम्बनम् ॥ २८ ॥,brahmādayo yatkṛtasetupālā|yatkāraṇaṃ viśvamidaṃ ca māyā|ājñākarī yasya piśācacaryā|aho vibhūmnaścaritaṃ viḍambanam|| 28 ||
+3.14.29,मैत्रेय उवाच ।सैवं संविदिते भर्त्रा मन्मथोन् मथितेन्द्रिया ।जग्राह वासो ब्रह्मर्षेः वृषलीव गतत्रपा ॥ २९ ॥,maitreya uvāca|saivaṃ saṃvidite bhartrā manmathon mathitendriyā|jagrāha vāso brahmarṣeḥ vṛṣalīva gatatrapā|| 29 ||
+3.14.30,स विदित्वाथ भार्यायाः तं निर्बन्धं विकर्मणि ।नत्वा दिष्टाय रहसि तयाथोपविवेश हि ॥ ३० ॥,sa viditvātha bhāryāyāḥ taṃ nirbandhaṃ vikarmaṇi|natvā diṣṭāya rahasi tayāthopaviveśa hi|| 30 ||
+3.14.31,अथोपस्पृश्य सलिलं प्राणानायम्य वाग्यतः ।ध्यायन् जजाप विरजं ब्रह्म ज्योतिः सनातनम् ॥ ३१ ॥,athopaspṛśya salilaṃ prāṇānāyamya vāgyataḥ|dhyāyan jajāpa virajaṃ brahma jyotiḥ sanātanam|| 31 ||
+3.14.32,दितिस्तु व्रीडिता तेन कर्मावद्येन भारत ।उपसङ्गम्य विप्रर्षिं अधोमुख्यभ्यभाषत ॥ ३२ ॥,ditistu vrīḍitā tena karmāvadyena bhārata|upasaṅgamya viprarṣiṃ adhomukhyabhyabhāṣata|| 32 ||
+3.14.33,दितिरुवाच ।न मे गर्भमिमं ब्रह्मन् भूतानां ऋषभोऽवधीत् ।रुद्रः पतिर्हि भूतानां यस्याकरवमंहसम् ॥ ३३ ॥,ditiruvāca|na me garbhamimaṃ brahman bhūtānāṃ ṛṣabho'vadhīt|rudraḥ patirhi bhūtānāṃ yasyākaravamaṃhasam|| 33 ||
+3.14.34,नमो रुद्राय महते देवायोग्राय मीढुषे ।शिवाय न्यस्तदण्डाय धृतदण्डाय मन्यवे ॥ ३४ ॥,namo rudrāya mahate devāyogrāya mīḍhuṣe|śivāya nyastadaṇḍāya dhṛtadaṇḍāya manyave|| 34 ||
+3.14.35,स नः प्रसीदतां भामो भगवानुर्वनुग्रहः ।व्याधस्याप्यनुकम्प्यानां स्त्रीणां देवः सतीपतिः ॥ ३५ ॥,sa naḥ prasīdatāṃ bhāmo bhagavānurvanugrahaḥ|vyādhasyāpyanukampyānāṃ strīṇāṃ devaḥ satīpatiḥ|| 35 ||
+3.14.36,मैत्रेय उवाच ।स्वसर्गस्याशिषं लोक्यां आशासानां प्रवेपतीम् ।निवृत्तसन्ध्यानियमो भार्यामाह प्रजापतिः ॥ ३६ ॥,maitreya uvāca|svasargasyāśiṣaṃ lokyāṃ āśāsānāṃ pravepatīm|nivṛttasandhyāniyamo bhāryāmāha prajāpatiḥ|| 36 ||
+3.14.37,कश्यप उवाच ।अप्रायत्यादात्मनस्ते दोषान्मौहूर्तिकादुत ।मन्निदेशातिचारेण देवानां चातिहेलनात् ॥ ३७ ॥,kaśyapa uvāca|aprāyatyādātmanaste doṣānmauhūrtikāduta|mannideśāticāreṇa devānāṃ cātihelanāt|| 37 ||
+3.14.38,भविष्यतस्तवाभद्रौ अभद्रे जाठराधमौ ।लोकान्सपालांस्त्रींश्चण्डि मुहुराक्रन्दयिष्यतः ॥ ३८ ॥,bhaviṣyatastavābhadrau abhadre jāṭharādhamau|lokānsapālāṃstrīṃścaṇḍi muhurākrandayiṣyataḥ|| 38 ||
+3.14.39,प्राणिनां हन्यमानानां दीनानां अकृतागसाम् ।स्त्रीणां निगृह्यमाणानां कोपितेषु महात्मसु ॥ ३९ ॥,prāṇināṃ hanyamānānāṃ dīnānāṃ akṛtāgasām|strīṇāṃ nigṛhyamāṇānāṃ kopiteṣu mahātmasu|| 39 ||
+3.14.40,तदा विश्वेश्वरः क्रुद्धो भगवान् लोकभावनः ।हनिष्यत्यवतीर्यासौ यथाद्रीन् शतपर्वधृक् ॥ ४० ॥,tadā viśveśvaraḥ kruddho bhagavān lokabhāvanaḥ|haniṣyatyavatīryāsau yathādrīn śataparvadhṛk|| 40 ||
+3.14.41,दितिरुवाच ।वधं भगवता साक्षान् सुनाभोदारबाहुना ।आशासे पुत्रयोर्मह्यं मा क्रुद्धाद्‍ब्राह्मणाद् विभो ॥ ४१ ॥,ditiruvāca|vadhaṃ bhagavatā sākṣān sunābhodārabāhunā|āśāse putrayormahyaṃ mā kruddhād‍brāhmaṇād vibho|| 41 ||
+3.14.42,न ब्रह्मदण्डदग्धस्य न भूतभयदस्य च ।नारकाश्चानुगृह्णन्ति यां यां योनिमसौ गतः ॥ ४२ ॥,na brahmadaṇḍadagdhasya na bhūtabhayadasya ca|nārakāścānugṛhṇanti yāṃ yāṃ yonimasau gataḥ|| 42 ||
+3.14.43,कश्यप उवाच ।कृतशोकानुतापेन सद्यः प्रत्यवमर्शनात् ।भगवत्युरुमानाच्च भवे मय्यपि चादरात् ॥ ४३ ॥,kaśyapa uvāca|kṛtaśokānutāpena sadyaḥ pratyavamarśanāt|bhagavatyurumānācca bhave mayyapi cādarāt|| 43 ||
+3.14.44,पुत्रस्यैव च पुत्राणां भवितैकः सतां मतः ।गास्यन्ति यद्यशः शुद्धं भगवद्यशसा समम् ॥ ४४ ॥,putrasyaiva ca putrāṇāṃ bhavitaikaḥ satāṃ mataḥ|gāsyanti yadyaśaḥ śuddhaṃ bhagavadyaśasā samam|| 44 ||
+3.14.45,योगैर्हेमेव दुर्वर्णं भावयिष्यन्ति साधवः ।निर्वैरादिभिरात्मानं यच्छीलमनुवर्तितुम् ॥ ४५ ॥,yogairhemeva durvarṇaṃ bhāvayiṣyanti sādhavaḥ|nirvairādibhirātmānaṃ yacchīlamanuvartitum|| 45 ||
+3.14.46,यत्प्रसादादिदं विश्वं प्रसीदति यदात्मकम् ।स स्वदृग्भगवान् यस्य तोष्यतेऽनन्यया दृशा ॥ ४६ ॥,yatprasādādidaṃ viśvaṃ prasīdati yadātmakam|sa svadṛgbhagavān yasya toṣyate'nanyayā dṛśā|| 46 ||
+3.14.47,स वै महाभागवतो महात्मा ।महानुभावो महतां महिष्ठः ।प्रवृद्धभक्त्या ह्यनुभाविताशये ।निवेश्य वैकुण्ठमिमं विहास्यति ॥ ४७ ॥,sa vai mahābhāgavato mahātmā|mahānubhāvo mahatāṃ mahiṣṭhaḥ|pravṛddhabhaktyā hyanubhāvitāśaye|niveśya vaikuṇṭhamimaṃ vihāsyati|| 47 ||
+3.14.48,अलम्पटः शीलधरो गुणाकरो ।हृष्टः परर्ध्या व्यथितो दुःखितेषु ।अभूतशत्रुर्जगतः शोकहर्ता ।नैदाघिकं तापमिवोडुराजः ॥ ४८ ॥,alampaṭaḥ śīladharo guṇākaro|hṛṣṭaḥ parardhyā vyathito duḥkhiteṣu|abhūtaśatrurjagataḥ śokahartā|naidāghikaṃ tāpamivoḍurājaḥ|| 48 ||
+3.14.49,अन्तर्बहिश्चामलमब्जनेत्रं ।स्वपूरुषेच्छानुगृहीतरूपम् ।पौत्रस्तव श्रीललनाललामं ।द्रष्टा स्फुरत्कुण्डलमण्डिताननम् ॥ ४९ ॥,antarbahiścāmalamabjanetraṃ|svapūruṣecchānugṛhītarūpam|pautrastava śrīlalanālalāmaṃ|draṣṭā sphuratkuṇḍalamaṇḍitānanam|| 49 ||
+3.14.50,मैत्रेय उवाच ।श्रुत्वा भागवतं पौत्रं अमोदत दितिर्भृशम् ।प���त्रयोश्च वधं कृष्णाद् विदित्वाऽसीन् महामनाः ॥ ५० ॥,maitreya uvāca|śrutvā bhāgavataṃ pautraṃ amodata ditirbhṛśam|putrayośca vadhaṃ kṛṣṇād viditvā'sīn mahāmanāḥ|| 50 ||
+3.14.14,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे दितिकश्यपसंवादे चतुर्दशोऽध्यायः ॥ १४ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe ditikaśyapasaṃvāde caturdaśo'dhyāyaḥ|| 14 ||
+3.15.1,मैत्रेय उवाच ।प्राजापत्यं तु तत्तेजः परतेजोहनं दितिः ।दधार वर्षाणि शतं शङ्कमाना सुरार्दनात् ॥ १ ॥,maitreya uvāca|prājāpatyaṃ tu tattejaḥ paratejohanaṃ ditiḥ|dadhāra varṣāṇi śataṃ śaṅkamānā surārdanāt|| 1 ||
+3.15.2,लोके तेनाहतालोके लोकपाला हतौजसः ।न्यवेदयन्विश्वसृजे ध्वान्तव्यतिकरं दिशाम् ॥ २ ॥,loke tenāhatāloke lokapālā hataujasaḥ|nyavedayanviśvasṛje dhvāntavyatikaraṃ diśām|| 2 ||
+3.15.3,देवा ऊचुः ।तम एतद्विभो वेत्थ संविग्ना यद्वयं भृशम् ।न ह्यव्यक्तं भगवतः कालेनास्पृष्टवर्त्मनः ॥ ३ ॥,devā ūcuḥ|tama etadvibho vettha saṃvignā yadvayaṃ bhṛśam|na hyavyaktaṃ bhagavataḥ kālenāspṛṣṭavartmanaḥ|| 3 ||
+3.15.4,देवदेव जगद्धातः लोकनाथशिखामणे ।परेषामपरेषां त्वं भूतानामसि भाववित् ॥ ४ ॥,devadeva jagaddhātaḥ lokanāthaśikhāmaṇe|pareṣāmapareṣāṃ tvaṃ bhūtānāmasi bhāvavit|| 4 ||
+3.15.5,नमो विज्ञानवीर्याय माययेदमुपेयुषे ।गृहीतगुणभेदाय नमस्तेऽव्यक्तयोनये ॥ ५ ॥,namo vijñānavīryāya māyayedamupeyuṣe|gṛhītaguṇabhedāya namaste'vyaktayonaye|| 5 ||
+3.15.6,ये त्वानन्येन भावेन भावयन्त्यात्मभावनम् ।आत्मनि प्रोतभुवनं परं सदसदात्मकम् ॥ ६ ॥,ye tvānanyena bhāvena bhāvayantyātmabhāvanam|ātmani protabhuvanaṃ paraṃ sadasadātmakam|| 6 ||
+3.15.7,तेषां सुपक्वयोगानां जितश्वासेन्द्रियात्मनाम् ।लब्धयुष्मत् प्रसादानां न कुतश्चित्पराभवः ॥ ७ ॥,teṣāṃ supakvayogānāṃ jitaśvāsendriyātmanām|labdhayuṣmat prasādānāṃ na kutaścitparābhavaḥ|| 7 ||
+3.15.8,यस्य वाचा प्रजाः सर्वा गावस्तन्त्येव यन्त्रिताः ।हरन्ति बलिमायत्ताः तस्मै मुख्याय ते नमः ॥ ८ ॥,yasya vācā prajāḥ sarvā gāvastantyeva yantritāḥ|haranti balimāyattāḥ tasmai mukhyāya te namaḥ|| 8 ||
+3.15.9,स त्वं विधत्स्व शं भूमन् तमसा लुप्तकर्मणाम् ।अदभ्रदयया दृष्ट्या आपन्नानर्हसीक्षितुम् ॥ ९ ॥,sa tvaṃ vidhatsva śaṃ bhūman tamasā luptakarmaṇām|adabhradayayā dṛṣṭyā āpannānarhasīkṣitum|| 9 ||
+3.15.10,एष देव दितेर्गर्भ ओजः काश्यपमर्पितम् ।दिशस्तिमिरयन् सर्वा वर्धतेऽग्निरिवैधसि ॥ १० ॥,eṣa deva ditergarbha ojaḥ kāśyapamarpitam|diśastimirayan sarvā vardhate'gnirivaidhasi|| 10 ||
+3.15.11,मैत्रेय उवाच ।स प्रहस्य महाबाहो भगवान् शब्दगोचरः ।प्रत्याचष्टात्मभूर्देवान् प्रीणन् रुचिरया गिरा ॥ ११ ॥,maitreya uvāca|sa prahasya mahābāho bhagavān śabdagocaraḥ|pratyācaṣṭātmabhūrdevān prīṇan rucirayā girā|| 11 ||
+3.15.12,ब्रह्मोवाच ।मानसा मे सुता युष्मत् पूर्वजाः सनकादयः ।चेरुर्विहायसा लोकान् लोकेषु विगतस्पृहाः ॥ १२ ॥,brahmovāca|mānasā me sutā yuṣmat pūrvajāḥ sanakādayaḥ|cerurvihāyas�� lokān lokeṣu vigataspṛhāḥ|| 12 ||
+3.15.13,त एकदा भगवतो वैकुण्ठस्यामलात्मनः ।ययुर्वैकुण्ठनिलयं सर्वलोकनमस्कृतम् ॥ १३ ॥,ta ekadā bhagavato vaikuṇṭhasyāmalātmanaḥ|yayurvaikuṇṭhanilayaṃ sarvalokanamaskṛtam|| 13 ||
+3.15.14,वसन्ति यत्र पुरुषाः सर्वे वैकुण्ठमूर्तयः ।येऽनिमित्तनिमित्तेन धर्मेणाराधयन् हरिम् ॥ १४ ॥,vasanti yatra puruṣāḥ sarve vaikuṇṭhamūrtayaḥ|ye'nimittanimittena dharmeṇārādhayan harim|| 14 ||
+3.15.15,यत्र चाद्यः पुमानास्ते भगवान् शब्दगोचरः ।सत्त्वं विष्टभ्य विरजं स्वानां नो मृडयन् वृषः ॥ १५ ॥,yatra cādyaḥ pumānāste bhagavān śabdagocaraḥ|sattvaṃ viṣṭabhya virajaṃ svānāṃ no mṛḍayan vṛṣaḥ|| 15 ||
+3.15.16,यत्र नैःश्रेयसं नाम वनं कामदुघैर्द्रुमैः ।सर्वर्तुश्रीभिर्विभ्राजत् कैवल्यमिव मूर्तिमत् ॥ १६ ॥,yatra naiḥśreyasaṃ nāma vanaṃ kāmadughairdrumaiḥ|sarvartuśrībhirvibhrājat kaivalyamiva mūrtimat|| 16 ||
+3.15.17,वैमानिकाः सललनाश्चरितानि यत्र ।गायन्ति लोकशमलक्षपणानि भर्तुः ।अन्तर्जलेऽनुविकसन् मधुमाधवीनां ।गन्धेन खण्डितधियोऽप्यनिलं क्षिपन्तः ॥ १७ ॥,vaimānikāḥ salalanāścaritāni yatra|gāyanti lokaśamalakṣapaṇāni bhartuḥ|antarjale'nuvikasan madhumādhavīnāṃ|gandhena khaṇḍitadhiyo'pyanilaṃ kṣipantaḥ|| 17 ||
+3.15.18,पारावतान्यभृतसारसचक्रवाक ।दात्यूहहंसशुकतित्तिरिबर्हिणां यः ।कोलाहलो विरमतेऽचिरमात्रमुच्चैः ।भृङ्गाधिपे हरिकथामिव गायमाने ॥ १८ ॥,pārāvatānyabhṛtasārasacakravāka|dātyūhahaṃsaśukatittiribarhiṇāṃ yaḥ|kolāhalo viramate'ciramātramuccaiḥ|bhṛṅgādhipe harikathāmiva gāyamāne|| 18 ||
+3.15.19,मन्दारकुन्दकुरबोत्पलचम्पकार्ण ।पुन्नागनागबकुलाम्बुजपारिजाताः ।गन्धेऽर्चिते तुलसिकाभरणेन तस्या ।यस्मिंस्तपः सुमनसो बहु मानयन्ति ॥ १९ ॥,mandārakundakurabotpalacampakārṇa|punnāganāgabakulāmbujapārijātāḥ|gandhe'rcite tulasikābharaṇena tasyā|yasmiṃstapaḥ sumanaso bahu mānayanti|| 19 ||
+3.15.20,यत्सङ्कुलं हरिपदानतिमात्रदृष्टैः ।वैदूर्यमारकतहेममयैर्विमानैः ।येषां बृहत्कटितटाः स्मितशोभिमुख्यः ।कृष्णात्मनां न रज आदधुरुत्स्मयाद्यैः ॥ २० ॥,yatsaṅkulaṃ haripadānatimātradṛṣṭaiḥ|vaidūryamārakatahemamayairvimānaiḥ|yeṣāṃ bṛhatkaṭitaṭāḥ smitaśobhimukhyaḥ|kṛṣṇātmanāṃ na raja ādadhurutsmayādyaiḥ|| 20 ||
+3.15.21,श्री रूपिणी क्वणयती चरणारविन्दं ।लीलाम्बुजेन हरिसद्मनि मुक्तदोषा ।संलक्ष्यते स्फटिककुड्य उपेतहेम्नि ।सम्मार्जतीव यदनुग्रहणेऽन्ययत्‍नः ॥ २१ ॥,śrī rūpiṇī kvaṇayatī caraṇāravindaṃ|līlāmbujena harisadmani muktadoṣā|saṃlakṣyate sphaṭikakuḍya upetahemni|sammārjatīva yadanugrahaṇe'nyayat‍naḥ|| 21 ||
+3.15.22,वापीषु विद्रुमतटास्वमलामृताप्सु ।प्रेष्यान्विता निजवने तुलसीभिरीशम् ।अभ्यर्चती स्वलकमुन्नसमीक्ष्य वक्त्रम् ।उच्छेषितं भगवतेत्यमताङ्ग यच्छ्रीः ॥ २२ ॥,vāpīṣu vidrumataṭāsvamalāmṛtāpsu|preṣyānvitā nijavane tulasībhirīśam|abhyarcatī svalakamunnasamīkṣya vaktram|uccheṣitaṃ bhagavatetyamatāṅga yacchrīḥ|| 22 ||
+3.15.23,यन्न व्रजन्त्यघभिदो रच���ानुवादात् ।श्रृण्वन्ति येऽन्यविषयाः कुकथा मतिघ्नीः ।यास्तु श्रुता हतभगैर्नृभिरात्तसारान् ।तांस्तान् क्षिपन्त्यशरणेषु तमःसु हन्त ॥ २३ ॥,yanna vrajantyaghabhido racanānuvādāt|śrṛṇvanti ye'nyaviṣayāḥ kukathā matighnīḥ|yāstu śrutā hatabhagairnṛbhirāttasārān|tāṃstān kṣipantyaśaraṇeṣu tamaḥsu hanta|| 23 ||
+3.15.24,येऽभ्यर्थितामपि च नो नृगतिं प्रपन्ना ।ज्ञानं च तत्त्वविषयं सहधर्मं यत्र ।नाराधनं भगवतो वितरन्त्यमुष्य ।सम्मोहिता विततया बत मायया ते ॥ २४ ॥,ye'bhyarthitāmapi ca no nṛgatiṃ prapannā|jñānaṃ ca tattvaviṣayaṃ sahadharmaṃ yatra|nārādhanaṃ bhagavato vitarantyamuṣya|sammohitā vitatayā bata māyayā te|| 24 ||
+3.15.25,यच्च व्रजन्त्यनिमिषामृषभानुवृत्त्या ।दूरे यमा ह्युपरि नः स्पृहणीयशीलाः ।भर्तुर्मिथः सुयशसः कथनानुराग ।वैक्लव्यबाष्पकलया पुलकीकृताङ्गाः ॥ २५ ॥,yacca vrajantyanimiṣāmṛṣabhānuvṛttyā|dūre yamā hyupari naḥ spṛhaṇīyaśīlāḥ|bharturmithaḥ suyaśasaḥ kathanānurāga|vaiklavyabāṣpakalayā pulakīkṛtāṅgāḥ|| 25 ||
+3.15.26,तद्विश्वगुर्वधिकृतं भुवनैकवन्द्यं ।दिव्यं विचित्रविबुधाग्र्यविमानशोचिः ।आपुः परां मुदमपूर्वमुपेत्य योग ।मायाबलेन मुनयस्तदथो विकुण्ठम् ॥ २६ ॥,tadviśvagurvadhikṛtaṃ bhuvanaikavandyaṃ|divyaṃ vicitravibudhāgryavimānaśociḥ|āpuḥ parāṃ mudamapūrvamupetya yoga|māyābalena munayastadatho vikuṇṭham|| 26 ||
+3.15.27,तस्मिन्नतीत्य मुनयः षडसज्जमानाः ।कक्षाः समानवयसावथ सप्तमायाम् ।देवावचक्षत गृहीतगदौ परार्ध्य ।केयूरकुण्डलकिरीटविटङ्कवेषौ ॥ २७ ॥,tasminnatītya munayaḥ ṣaḍasajjamānāḥ|kakṣāḥ samānavayasāvatha saptamāyām|devāvacakṣata gṛhītagadau parārdhya|keyūrakuṇḍalakirīṭaviṭaṅkaveṣau|| 27 ||
+3.15.28,मत्तद्विरेफवनमालिकया निवीतौ ।विन्यस्तयासितचतुष्टयबाहुमध्ये ।वक्त्रं भ्रुवा कुटिलया स्फुटनिर्गमाभ्यां ।रक्तेक्षणेन च मनाग्रभसं दधानौ ॥ २८ ॥,mattadvirephavanamālikayā nivītau|vinyastayāsitacatuṣṭayabāhumadhye|vaktraṃ bhruvā kuṭilayā sphuṭanirgamābhyāṃ|raktekṣaṇena ca manāgrabhasaṃ dadhānau|| 28 ||
+3.15.29,द्वार्येतयोर्निविविशुर्मिषतोरपृष्ट्वा ।पूर्वा यथा पुरटवज्रकपाटिका याः ।सर्वत्र तेऽविषमया मुनयः स्वदृष्ट्या ।ये सञ्चरन्त्यविहता विगताभिशङ्काः ॥ २९ ॥,dvāryetayorniviviśurmiṣatorapṛṣṭvā|pūrvā yathā puraṭavajrakapāṭikā yāḥ|sarvatra te'viṣamayā munayaḥ svadṛṣṭyā|ye sañcarantyavihatā vigatābhiśaṅkāḥ|| 29 ||
+3.15.30,तान्वीक्ष्य वातरशनांश्चतुरः कुमारान् ।वृद्धान्दशार्धवयसो विदितात्मतत्त्वान् ।वेत्रेण चास्खलयतामतदर्हणांस्तौ ।तेजो विहस्य भगवत् प्रतिकूलशीलौ ॥ ३० ॥,tānvīkṣya vātaraśanāṃścaturaḥ kumārān|vṛddhāndaśārdhavayaso viditātmatattvān|vetreṇa cāskhalayatāmatadarhaṇāṃstau|tejo vihasya bhagavat pratikūlaśīlau|| 30 ||
+3.15.31,ताभ्यां मिषत्स्वनिमिषेषु निषिध्यमानाः ।स्वर्हत्तमा ह्यपि हरेः प्रतिहारपाभ्याम् ।ऊचुः सुहृत्तमदिदृक्षितभङ्ग ईषत् ।कामानुजेन सहसा त उपप्ल��ताक्षाः ॥ ३१ ॥,tābhyāṃ miṣatsvanimiṣeṣu niṣidhyamānāḥ|svarhattamā hyapi hareḥ pratihārapābhyām|ūcuḥ suhṛttamadidṛkṣitabhaṅga īṣat|kāmānujena sahasā ta upaplutākṣāḥ|| 31 ||
+3.15.32,मुनय ऊचुः ।को वामिहैत्य भगवत् परिचर्ययोच्चैः ।तद्धर्मिणां निवसतां विषमः स्वभावः ।तस्मिन् प्रशान्तपुरुषे गतविग्रहे वां ।को वात्मवत् कुहकयोः परिशङ्कनीयः ॥ ३२ ॥,munaya ūcuḥ|ko vāmihaitya bhagavat paricaryayoccaiḥ|taddharmiṇāṃ nivasatāṃ viṣamaḥ svabhāvaḥ|tasmin praśāntapuruṣe gatavigrahe vāṃ|ko vātmavat kuhakayoḥ pariśaṅkanīyaḥ|| 32 ||
+3.15.33,न ह्यन्तरं भगवतीह समस्तकुक्षौ ।आत्मानमात्मनि नभो नभसीव धीराः ।पश्यन्ति यत्र युवयोः सुरलिङ्गिनोः किं ।व्युत्पादितं ह्युदरभेदि भयं यतोऽस्य ॥ ३३ ॥,na hyantaraṃ bhagavatīha samastakukṣau|ātmānamātmani nabho nabhasīva dhīrāḥ|paśyanti yatra yuvayoḥ suraliṅginoḥ kiṃ|vyutpāditaṃ hyudarabhedi bhayaṃ yato'sya|| 33 ||
+3.15.34,तद्वाममुष्य परमस्य विकुण्ठभर्तुः ।कर्तुं प्रकृष्टमिह धीमहि मन्दधीभ्याम् ।लोकानितो व्रजतमन्तरभावदृष्ट्या ।पापीयसस्त्रय इमे रिपवोऽस्य यत्र ॥ ३४ ॥,tadvāmamuṣya paramasya vikuṇṭhabhartuḥ|kartuṃ prakṛṣṭamiha dhīmahi mandadhībhyām|lokānito vrajatamantarabhāvadṛṣṭyā|pāpīyasastraya ime ripavo'sya yatra|| 34 ||
+3.15.35,तेषामितीरितमुभाववधार्य घोरं ।तं ब्रह्मदण्डमनिवारणमस्त्रपूगैः ।सद्यो हरेरनुचरावुरु बिभ्यतस्तत् ।पादग्रहावपततामतिकातरेण ॥ ३५ ॥,teṣāmitīritamubhāvavadhārya ghoraṃ|taṃ brahmadaṇḍamanivāraṇamastrapūgaiḥ|sadyo hareranucarāvuru bibhyatastat|pādagrahāvapatatāmatikātareṇa|| 35 ||
+3.15.36,भूयादघोनि भगवद्भिरकारि दण्डो ।यो नौ हरेत सुरहेलनमप्यशेषम् ।मा वोऽनुतापकलया भगवत्स्मृतिघ्नो ।मोहो भवेदिह तु नौ व्रजतोरधोऽधः ॥ ३६ ॥,bhūyādaghoni bhagavadbhirakāri daṇḍo|yo nau hareta surahelanamapyaśeṣam|mā vo'nutāpakalayā bhagavatsmṛtighno|moho bhavediha tu nau vrajatoradho'dhaḥ|| 36 ||
+3.15.37,एवं तदैव भगवान् अरविन्दनाभः ।स्वानां विबुध्य सदतिक्रममार्यहृद्यः ।तस्मिन् ययौ परमहंसमहामुनीनाम् ।अन्वेषणीयचरणौ चलयन् सहश्रीः ॥ ३७ ॥,evaṃ tadaiva bhagavān aravindanābhaḥ|svānāṃ vibudhya sadatikramamāryahṛdyaḥ|tasmin yayau paramahaṃsamahāmunīnām|anveṣaṇīyacaraṇau calayan sahaśrīḥ|| 37 ||
+3.15.38,तं त्वागतं प्रतिहृतौपयिकं स्वपुम्भिः ।तेऽचक्षताक्षविषयं स्वसमाधिभाग्यम् ।हंसश्रियोर्व्यजनयोः शिववायुलोलः ।शुभ्रातपत्रशशिकेसरशीकराम्बुम् ॥ ३८ ॥,taṃ tvāgataṃ pratihṛtaupayikaṃ svapumbhiḥ|te'cakṣatākṣaviṣayaṃ svasamādhibhāgyam|haṃsaśriyorvyajanayoḥ śivavāyulolaḥ|śubhrātapatraśaśikesaraśīkarāmbum|| 38 ||
+3.15.39,कृत्स्नप्रसादसुमुखं स्पृहणीयधाम ।स्नेहावलोककलया हृदि संस्पृशन्तम् ।श्यामे पृथावुरसि शोभितया श्रिया स्वः ।चूडामणिं सुभगयन्तमिवात्मधिष्ण्यम् ॥ ३९ ॥,kṛtsnaprasādasumukhaṃ spṛhaṇīyadhāma|snehāvalokakalayā hṛdi saṃspṛśantam|śyāme pṛthāvurasi śobhitayā śriyā svaḥ|cūḍāmaṇiṃ subhagayantamivātmadhiṣṇyam|| 39 ||
+3.15.40,पीतांशुके पृथुनितम्बिनि विस्फुरन्त्या ।काञ्च्यालिभिर्विरुतया वनमालया च ।वल्गुप्रकोष्ठवलयं विनतासुतांसे ।विन्यस्तहस्तमितरेण धुनानमब्जम् ॥ ४० ॥,pītāṃśuke pṛthunitambini visphurantyā|kāñcyālibhirvirutayā vanamālayā ca|valguprakoṣṭhavalayaṃ vinatāsutāṃse|vinyastahastamitareṇa dhunānamabjam|| 40 ||
+3.15.41,विद्युत्क्षिपन् मकरकुण्डलमण्डनार्ह ।गण्डस्थलोन्नसमुखं मणिमत्किरीटम् ।दोर्दण्डषण्डविवरे हरता परार्ध्य ।हारेण कन्धरगतेन च कौस्तुभेन ॥ ४१ ॥,vidyutkṣipan makarakuṇḍalamaṇḍanārha|gaṇḍasthalonnasamukhaṃ maṇimatkirīṭam|dordaṇḍaṣaṇḍavivare haratā parārdhya|hāreṇa kandharagatena ca kaustubhena|| 41 ||
+3.15.42,अत्रोपसृष्टमिति चोत्स्मितमिन्दिरायाः ।स्वानां धिया विरचितं बहुसौष्ठवाढ्यम् ।मह्यं भवस्य भवतां च भजन्तमङ्गं ।नेमुर्निरीक्ष्य न वितृप्तदृशो मुदा कैः ॥ ४२ ॥,atropasṛṣṭamiti cotsmitamindirāyāḥ|svānāṃ dhiyā viracitaṃ bahusauṣṭhavāḍhyam|mahyaṃ bhavasya bhavatāṃ ca bhajantamaṅgaṃ|nemurnirīkṣya na vitṛptadṛśo mudā kaiḥ|| 42 ||
+3.15.43,तस्यारविन्दनयनस्य पदारविन्द ।किञ्जल्कमिश्रतुलसीमकरन्दवायुः ।अन्तर्गतः स्वविवरेण चकार तेषां ।सङ्क्षोभमक्षरजुषामपि चित्ततन्वोः ॥ ४३ ॥,tasyāravindanayanasya padāravinda|kiñjalkamiśratulasīmakarandavāyuḥ|antargataḥ svavivareṇa cakāra teṣāṃ|saṅkṣobhamakṣarajuṣāmapi cittatanvoḥ|| 43 ||
+3.15.44,ते वा अमुष्य वदनासितपद्मकोशम् ।उद्वीक्ष्य सुन्दरतराधरकुन्दहासम् ।लब्धाशिषः पुनरवेक्ष्य तदीयमङ्घ्रि ।द्वन्द्वं नखारुणमणिश्रयणं निदध्युः ॥ ४४ ॥,te vā amuṣya vadanāsitapadmakośam|udvīkṣya sundaratarādharakundahāsam|labdhāśiṣaḥ punaravekṣya tadīyamaṅghri|dvandvaṃ nakhāruṇamaṇiśrayaṇaṃ nidadhyuḥ|| 44 ||
+3.15.45,पुंसां गतिं मृगयतामिह योगमार्गैः ।ध्यानास्पदं बहुमतं नयनाभिरामम् ।पौंस्नं वपुर्दर्शयानमनन्यसिद्धैः ।औत्पत्तिकैः समगृणन्युतमष्टभोगैः ॥ ४५ ॥,puṃsāṃ gatiṃ mṛgayatāmiha yogamārgaiḥ|dhyānāspadaṃ bahumataṃ nayanābhirāmam|pauṃsnaṃ vapurdarśayānamananyasiddhaiḥ|autpattikaiḥ samagṛṇanyutamaṣṭabhogaiḥ|| 45 ||
+3.15.46,कुमारा ऊचुः ।योऽन्तर्हितो हृदि गतोऽपि दुरात्मनां त्वं ।सोऽद्यैव नो नयनमूलमनन्त राद्धः ।यर्ह्येव कर्णविवरेण गुहां गतो नः ।पित्रानुवर्णितरहा भवदुद्‍भवेन ॥ ४६ ॥,kumārā ūcuḥ|yo'ntarhito hṛdi gato'pi durātmanāṃ tvaṃ|so'dyaiva no nayanamūlamananta rāddhaḥ|yarhyeva karṇavivareṇa guhāṃ gato naḥ|pitrānuvarṇitarahā bhavadud‍bhavena|| 46 ||
+3.15.47,तं त्वां विदाम भगवन्परमात्मतत्त्वं ।सत्त्वेन सम्प्रति रतिं रचयन्तमेषाम् ।यत्तेऽनुतापविदितैर्दृढभक्तियोगैः ।उद्‍ग्रन्थयो हृदि विदुर्मुनयो विरागाः ॥ ४७ ॥,taṃ tvāṃ vidāma bhagavanparamātmatattvaṃ|sattvena samprati ratiṃ racayantameṣām|yatte'nutāpaviditairdṛḍhabhaktiyogaiḥ|ud‍granthayo hṛdi vidurmunayo virāgāḥ|| 47 ||
+3.15.48,नात्यन्तिकं विगणयन्त्यपि ते प्रसादं ।किन्त्वन्यदर्पितभयं भ्रुव उन्नयैस्ते ।येऽङ्ग त्वदङ्घ्रिशरणा भवतः कथायाः ।कीर्तन्यतीर्थयशसः कुशला रसज्ञाः ॥ ४८ ॥,n��tyantikaṃ vigaṇayantyapi te prasādaṃ|kintvanyadarpitabhayaṃ bhruva unnayaiste|ye'ṅga tvadaṅghriśaraṇā bhavataḥ kathāyāḥ|kīrtanyatīrthayaśasaḥ kuśalā rasajñāḥ|| 48 ||
+3.15.49,कामं भवः स्ववृजिनैर्निरयेषु नः स्तात् ।चेतोऽलिवद्यदि नु ते पदयो रमेत ।वाचश्च नस्तुलसिवद्यदि तेऽङ्घ्रिशोभाः ।पूर्येत ते गुणगणैर्यदि कर्णरन्ध्रः ॥ ४९ ॥,kāmaṃ bhavaḥ svavṛjinairnirayeṣu naḥ stāt|ceto'livadyadi nu te padayo rameta|vācaśca nastulasivadyadi te'ṅghriśobhāḥ|pūryeta te guṇagaṇairyadi karṇarandhraḥ|| 49 ||
+3.15.50,प्रादुश्चकर्थ यदिदं पुरुहूत रूपं ।तेनेश निर्वृतिमवापुरलं दृशो नः ।तस्मा इदं भगवते नम इद्विधेम ।योऽनात्मनां दुरुदयो भगवान् प्रतीतः ॥ ५० ॥,prāduścakartha yadidaṃ puruhūta rūpaṃ|teneśa nirvṛtimavāpuralaṃ dṛśo naḥ|tasmā idaṃ bhagavate nama idvidhema|yo'nātmanāṃ durudayo bhagavān pratītaḥ|| 50 ||
+3.15.15,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे जयविजयोः सनकादिशापो नाम पञ्चदशोऽध्यायः ॥ १५ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe jayavijayoḥ sanakādiśāpo nāma pañcadaśo'dhyāyaḥ|| 15 ||
+3.16.1,ब्रह्मोवाच ।इति तद्गृणतां तेषां मुनीनां योगधर्मिणाम् ।प्रतिनन्द्य जगादेदं विकुण्ठनिलयो विभुः ॥ १ ॥,brahmovāca|iti tadgṛṇatāṃ teṣāṃ munīnāṃ yogadharmiṇām|pratinandya jagādedaṃ vikuṇṭhanilayo vibhuḥ|| 1 ||
+3.16.2,श्रीभगवानुवाच ।एतौ तौ पार्षदौ मह्यं जयो विजय एव च ।कदर्थीकृत्य मां यद्वो बह्वक्रातामतिक्रमम् ॥ २ ॥,śrībhagavānuvāca|etau tau pārṣadau mahyaṃ jayo vijaya eva ca|kadarthīkṛtya māṃ yadvo bahvakrātāmatikramam|| 2 ||
+3.16.3,यस्त्वेतयोर्धृतो दण्डो भवद्भिर्मामनुव्रतैः ।स एवानुमतोऽस्माभिः मुनयो देवहेलनात् ॥ ३ ॥,yastvetayordhṛto daṇḍo bhavadbhirmāmanuvrataiḥ|sa evānumato'smābhiḥ munayo devahelanāt|| 3 ||
+3.16.4,तद्वः प्रसादयाम्यद्य ब्रह्म दैवं परं हि मे ।तद्धीत्यात्मकृतं मन्ये यत्स्वपुम्भिरसत्कृताः ॥ ४ ॥,tadvaḥ prasādayāmyadya brahma daivaṃ paraṃ hi me|taddhītyātmakṛtaṃ manye yatsvapumbhirasatkṛtāḥ|| 4 ||
+3.16.5,यन्नामानि च गृह्णाति लोको भृत्ये कृतागसि ।सोऽसाधुवादस्तत् कीर्तिं हन्ति त्वचमिवामयः ॥ ५ ॥,yannāmāni ca gṛhṇāti loko bhṛtye kṛtāgasi|so'sādhuvādastat kīrtiṃ hanti tvacamivāmayaḥ|| 5 ||
+3.16.6,यस्यामृतामलयशःश्रवणावगाहः ।सद्यः पुनाति जगदाश्वपचाद्विकुण्ठः ।सोऽहं भवद्‍भ्य उपलब्धसुतीर्थकीर्तिः ।छिन्द्यां स्वबाहुमपि वः प्रतिकूलवृत्तिम् ॥ ६ ॥,yasyāmṛtāmalayaśaḥśravaṇāvagāhaḥ|sadyaḥ punāti jagadāśvapacādvikuṇṭhaḥ|so'haṃ bhavad‍bhya upalabdhasutīrthakīrtiḥ|chindyāṃ svabāhumapi vaḥ pratikūlavṛttim|| 6 ||
+3.16.7,यत्सेवया चरणपद्मपवित्ररेणुं ।सद्यः क्षताखिलमलं प्रतिलब्धशीलम् ।न श्रीर्विरक्तमपि मां विजहाति यस्याः ।प्रेक्षालवार्थ इतरे नियमान् वहन्ति ॥ ७ ॥,yatsevayā caraṇapadmapavitrareṇuṃ|sadyaḥ kṣatākhilamalaṃ pratilabdhaśīlam|na śrīrviraktamapi māṃ vijahāti yasyāḥ|prekṣālavārtha itare niyamān vahanti|| 7 ||
+3.16.8,नाहं तथाद्मि यजमानहविर्वितानेः ।च्योतद्‍घृतप्लुतमदन् हुतभुङ्मुखेन ।यद्‍ब्राह्मणस्य मुखतश्चरतोऽनुघासं ।तुष्टस्य मय्यवहितैर्निजकर्मपाकैः ॥ ८ ॥,nāhaṃ tathādmi yajamānahavirvitāneḥ|cyotad‍ghṛtaplutamadan hutabhuṅmukhena|yad‍brāhmaṇasya mukhataścarato'nughāsaṃ|tuṣṭasya mayyavahitairnijakarmapākaiḥ|| 8 ||
+3.16.9,येषां बिभर्म्यहमखण्डविकुण्ठयोग ।मायाविभूतिरमलाङ्घ्रिरजः किरीटैः ।विप्रांस्तु को न विषहेत यदर्हणाम्भः ।सद्यः पुनाति सहचन्द्रललामलोकान् ॥ ९ ॥,yeṣāṃ bibharmyahamakhaṇḍavikuṇṭhayoga|māyāvibhūtiramalāṅghrirajaḥ kirīṭaiḥ|viprāṃstu ko na viṣaheta yadarhaṇāmbhaḥ|sadyaḥ punāti sahacandralalāmalokān|| 9 ||
+3.16.10,ये मे तनूर्द्विजवरान्दुहतीर्मदीया ।भूतान्यलब्धशरणानि च भेदबुद्ध्या ।द्रक्ष्यन्त्यघक्षतदृशो ह्यहिमन्यवस्तान् ।गृध्रा रुषा मम कुषन्त्यधिदण्डनेतुः ॥ १० ॥,ye me tanūrdvijavarānduhatīrmadīyā|bhūtānyalabdhaśaraṇāni ca bhedabuddhyā|drakṣyantyaghakṣatadṛśo hyahimanyavastān|gṛdhrā ruṣā mama kuṣantyadhidaṇḍanetuḥ|| 10 ||
+3.16.11,ये ब्राह्मणान्मयि धिया क्षिपतोऽर्चयन्तः ।तुष्यद्धृदः स्मितसुधोक्षितपद्मवक्त्राः ।वाण्यानुरागकलयात्मजवद् गृणन्तः ।सम्बोधयन्ति अहमिवाहमुपाहृतस्तैः ॥ ११ ॥,ye brāhmaṇānmayi dhiyā kṣipato'rcayantaḥ|tuṣyaddhṛdaḥ smitasudhokṣitapadmavaktrāḥ|vāṇyānurāgakalayātmajavad gṛṇantaḥ|sambodhayanti ahamivāhamupāhṛtastaiḥ|| 11 ||
+3.16.12,तन्मे स्वभर्तुरवसायमलक्षमाणौ ।युष्मद्व्यतिक्रमगतिं प्रतिपद्य सद्यः ।भूयो ममान्तिकमितां तदनुग्रहो मे ।यत्कल्पतामचिरतो भृतयोर्विवासः ॥ १२ ॥,tanme svabharturavasāyamalakṣamāṇau|yuṣmadvyatikramagatiṃ pratipadya sadyaḥ|bhūyo mamāntikamitāṃ tadanugraho me|yatkalpatāmacirato bhṛtayorvivāsaḥ|| 12 ||
+3.16.13,ब्रह्मोवाच ।अथ तस्योशतीं देवीं ऋषिकुल्यां सरस्वतीम् ।नास्वाद्य मन्युदष्टानां तेषां आत्माप्यतृप्यत ॥ १३ ॥,brahmovāca|atha tasyośatīṃ devīṃ ṛṣikulyāṃ sarasvatīm|nāsvādya manyudaṣṭānāṃ teṣāṃ ātmāpyatṛpyata|| 13 ||
+3.16.14,सतीं व्यादाय शृण्वन्तो लघ्वीं गुर्वर्थगह्वराम् ।विगाह्यागाधगम्भीरां न विदुस्तच्चिकीर्षितम् ॥ १४ ॥,satīṃ vyādāya śṛṇvanto laghvīṃ gurvarthagahvarām|vigāhyāgādhagambhīrāṃ na vidustaccikīrṣitam|| 14 ||
+3.16.15,ते योगमाययारब्ध पारमेष्ठ्यमहोदयम् ।प्रोचुः प्राञ्जलयो विप्राः प्रहृष्टाः क्षुभितत्वचः ॥ १५ ॥,te yogamāyayārabdha pārameṣṭhyamahodayam|procuḥ prāñjalayo viprāḥ prahṛṣṭāḥ kṣubhitatvacaḥ|| 15 ||
+3.16.16,ऋषय ऊचुः ।न वयं भगवन् विद्मः तव देव चिकीर्षितम् ।कृतो मेऽनुग्रहश्चेति यदध्यक्षः प्रभाषसे ॥ १६ ॥,ṛṣaya ūcuḥ|na vayaṃ bhagavan vidmaḥ tava deva cikīrṣitam|kṛto me'nugrahaśceti yadadhyakṣaḥ prabhāṣase|| 16 ||
+3.16.17,ब्रह्मण्यस्य परं दैवं ब्राह्मणाः किल ते प्रभो ।विप्राणां देवदेवानां भगवान् आत्मदैवतम् ॥ १७ ॥,brahmaṇyasya paraṃ daivaṃ brāhmaṇāḥ kila te prabho|viprāṇāṃ devadevānāṃ bhagavān ātmadaivatam|| 17 ||
+3.16.18,त्वत्तः सनातनो धर्मो रक्ष्यते तनुभिस्तव ।धर्मस्य परमो गुह्यो निर्विकारो भवान्मतः ॥ १८ ॥,tvattaḥ sanātano dharmo rakṣyate tanubhistava|dharmasya paramo guhyo nirvikāro bhavānmataḥ|| 18 ||
+3.16.19,तरन्ति ह्यञ्जसा मृत्युं निवृत्ता यदनुग्रहात् ।योगिनः स भवान् किंस्विद् अनुगृह्येत यत्परैः ॥ १९ ॥,taranti hyañjasā mṛtyuṃ nivṛttā yadanugrahāt|yoginaḥ sa bhavān kiṃsvid anugṛhyeta yatparaiḥ|| 19 ||
+3.16.20,यं वै विभूतिरुपयात्यनुवेलमन्यैः ।अर्थार्थिभिः स्वशिरसा धृतपादरेणुः ।धन्यार्पिताङ्घ्रितुलसीनवदामधाम्नो ।लोकं मधुव्रतपतेरिव कामयाना ॥ २० ॥,yaṃ vai vibhūtirupayātyanuvelamanyaiḥ|arthārthibhiḥ svaśirasā dhṛtapādareṇuḥ|dhanyārpitāṅghritulasīnavadāmadhāmno|lokaṃ madhuvratapateriva kāmayānā|| 20 ||
+3.16.21,यस्तां विविक्तचरितैः अनुवर्तमानां ।नात्याद्रियत्परमभागवतप्रसङ्गः ।स त्वं द्विजानुपथपुण्यरजः पुनीतः ।श्रीवत्सलक्ष्म किमगा भगभाजनस्त्वम् ॥ २१ ॥,yastāṃ viviktacaritaiḥ anuvartamānāṃ|nātyādriyatparamabhāgavataprasaṅgaḥ|sa tvaṃ dvijānupathapuṇyarajaḥ punītaḥ|śrīvatsalakṣma kimagā bhagabhājanastvam|| 21 ||
+3.16.22,धर्मस्य ते भगवतस्त्रियुग त्रिभिः स्वैः ।पद्भिश्चराचरमिदं द्विजदेवतार्थम् ।नूनं भृतं तदभिघाति रजस्तमश्च ।सत्त्वेन नो वरदया तनुवा निरस्य ॥ २२ ॥,dharmasya te bhagavatastriyuga tribhiḥ svaiḥ|padbhiścarācaramidaṃ dvijadevatārtham|nūnaṃ bhṛtaṃ tadabhighāti rajastamaśca|sattvena no varadayā tanuvā nirasya|| 22 ||
+3.16.23,न त्वं द्विजोत्तमकुलं यदिहात्मगोपं ।गोप्ता वृषः स्वर्हणेन ससूनृतेन ।तर्ह्येव नङ्क्ष्यति शिवस्तव देव पन्था ।लोकोऽग्रहीष्यद् ऋषभस्य हि तत्प्रमाणम् ॥ २३ ॥,na tvaṃ dvijottamakulaṃ yadihātmagopaṃ|goptā vṛṣaḥ svarhaṇena sasūnṛtena|tarhyeva naṅkṣyati śivastava deva panthā|loko'grahīṣyad ṛṣabhasya hi tatpramāṇam|| 23 ||
+3.16.24,तत्तेऽनभीष्टमिव सत्त्वनिधेर्विधित्सोः ।क्षेमं जनाय निजशक्तिभिरुद्धृतारेः ।नैतावता त्र्यधिपतेर्बत विश्वभर्तुः ।तेजः क्षतं त्ववनतस्य स ते विनोदः ॥ २४ ॥,tatte'nabhīṣṭamiva sattvanidhervidhitsoḥ|kṣemaṃ janāya nijaśaktibhiruddhṛtāreḥ|naitāvatā tryadhipaterbata viśvabhartuḥ|tejaḥ kṣataṃ tvavanatasya sa te vinodaḥ|| 24 ||
+3.16.25,यं वानयोर्दममधीश भवान्विधत्ते ।वृत्तिं नु वा तदनुमन्महि निर्व्यलीकम् ।अस्मासु वा य उचितो ध्रियतां स दण्डो ।येऽनागसौ वयमयुङ्क्ष्महि किल्बिषेण ॥ २५ ॥,yaṃ vānayordamamadhīśa bhavānvidhatte|vṛttiṃ nu vā tadanumanmahi nirvyalīkam|asmāsu vā ya ucito dhriyatāṃ sa daṇḍo|ye'nāgasau vayamayuṅkṣmahi kilbiṣeṇa|| 25 ||
+3.16.26,श्रीभगवानुवाच ।एतौ सुरेतरगतिं प्रतिपद्य सद्यः ।संरम्भसम्भृतसमाध्यनुबद्धयोगौ ।भूयः सकाशमुपयास्यत आशु यो वः ।शापो मयैव निमितस्तदवैत विप्राः ॥ २६ ॥,śrībhagavānuvāca|etau suretaragatiṃ pratipadya sadyaḥ|saṃrambhasambhṛtasamādhyanubaddhayogau|bhūyaḥ sakāśamupayāsyata āśu yo vaḥ|śāpo mayaiva nimitastadavaita viprāḥ|| 26 ||
+3.16.27,ब्रह्मोवाच ।अथ ते मुनयो दृष्ट्वा नयनानन्दभाजनम् ।वैकुण्ठं तदधिष्ठानं विकुण्ठं च स्वयंप्रभम् ॥ २७ ॥,brahmovāca|atha te munayo dṛṣṭvā nayanānandabhājanam|vaikuṇṭhaṃ tadadhiṣṭhānaṃ vikuṇṭhaṃ ca svayaṃprabham|| 27 ||
+3.16.28,भगवन्तं परिक्रम्य प्रणिपत्यानुमान्य च ।प्रतिजग्मुः प्रमुदिताः शंसन्तो वैष्णवीं श्रियम् ॥ २८ ॥,bhagavantaṃ parikramya praṇipatyānumānya ca|pratijagmuḥ pramuditāḥ śaṃsanto vaiṣṇavīṃ śriyam|| 28 ||
+3.16.29,भगवाननुगावाह यातं मा भैष्टमस्तु शम् ।ब्रह्मतेजः समर्थोऽपि हन्तुं नेच्छे मतं तु मे ॥ २९ ॥,bhagavānanugāvāha yātaṃ mā bhaiṣṭamastu śam|brahmatejaḥ samartho'pi hantuṃ necche mataṃ tu me|| 29 ||
+3.16.30,एतत्पुरैव निर्दिष्टं रमया क्रुद्धया यदा ।पुरापवारिता द्वारि विशन्ती मय्युपारते ॥ ३० ॥,etatpuraiva nirdiṣṭaṃ ramayā kruddhayā yadā|purāpavāritā dvāri viśantī mayyupārate|| 30 ||
+3.16.31,मयि संरम्भयोगेन निस्तीर्य ब्रह्महेलनम् ।प्रत्येष्यतं निकाशं मे कालेनाल्पीयसा पुनः ॥ ३१ ॥,mayi saṃrambhayogena nistīrya brahmahelanam|pratyeṣyataṃ nikāśaṃ me kālenālpīyasā punaḥ|| 31 ||
+3.16.32,द्वाःस्थावादिश्य भगवान् विमानश्रेणिभूषणम् ।सर्वातिशयया लक्ष्म्या जुष्टं स्वं धिष्ण्यमाविशत् ॥ ३२ ॥,dvāḥsthāvādiśya bhagavān vimānaśreṇibhūṣaṇam|sarvātiśayayā lakṣmyā juṣṭaṃ svaṃ dhiṣṇyamāviśat|| 32 ||
+3.16.33,तौ तु गीर्वाणऋषभौ दुस्तरात् हरिलोकतः ।हतश्रियौ ब्रह्मशापाद् अभूतां विगतस्मयौ ॥ ३३ ॥,tau tu gīrvāṇaṛṣabhau dustarāt harilokataḥ|hataśriyau brahmaśāpād abhūtāṃ vigatasmayau|| 33 ||
+3.16.34,तदा विकुण्ठधिषणात् तयोर्निपतमानयोः ।हाहाकारो महानासीद् विमानाग्र्येषु पुत्रकाः ॥ ३४ ॥,tadā vikuṇṭhadhiṣaṇāt tayornipatamānayoḥ|hāhākāro mahānāsīd vimānāgryeṣu putrakāḥ|| 34 ||
+3.16.35,तावेव ह्यधुना प्राप्तौ पार्षदप्रवरौ हरेः ।दितेर्जठरनिर्विष्टं काश्यपं तेज उल्बणम् ॥ ३५ ॥,tāveva hyadhunā prāptau pārṣadapravarau hareḥ|diterjaṭharanirviṣṭaṃ kāśyapaṃ teja ulbaṇam|| 35 ||
+3.16.36,तयोरसुरयोरद्य तेजसा यमयोर्हि वः ।आक्षिप्तं तेज एतर्हि भगवान् तद्विधित्सति ॥ ३६ ॥,tayorasurayoradya tejasā yamayorhi vaḥ|ākṣiptaṃ teja etarhi bhagavān tadvidhitsati|| 36 ||
+3.16.37,विश्वस्य यः स्थितिलयोद्‍भवहेतुराद्यो ।योगेश्वरैरपि दुरत्यययोगमायः ।क्षेमं विधास्यति स नो भगवांस्त्र्यधीशः ।तत्रास्मदीयविमृशेन कियानिहार्थः ॥ ३७ ॥,viśvasya yaḥ sthitilayod‍bhavaheturādyo|yogeśvarairapi duratyayayogamāyaḥ|kṣemaṃ vidhāsyati sa no bhagavāṃstryadhīśaḥ|tatrāsmadīyavimṛśena kiyānihārthaḥ|| 37 ||
+3.16.16,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे षोडशोऽध्यायः ॥ १६ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe ṣoḍaśo'dhyāyaḥ|| 16 ||
+3.17.1,मैत्रेय उवाच ।निशम्यात्मभुवा गीतं कारणं शङ्कयोज्झिताः ।ततः सर्वे न्यवर्तन्त त्रिदिवाय दिवौकसः ॥ १ ॥,maitreya uvāca|niśamyātmabhuvā gītaṃ kāraṇaṃ śaṅkayojjhitāḥ|tataḥ sarve nyavartanta tridivāya divaukasaḥ|| 1 ||
+3.17.2,दितिस्तु भर्तुरादेशाद् अपत्यपरिशङ्किनी ।पूर्णे वर्षशते साध्वी पुत्रौ प्रसुषुवे यमौ ॥ २ ॥,ditistu bharturādeśād apatyapariśaṅkinī|pūrṇe var��aśate sādhvī putrau prasuṣuve yamau|| 2 ||
+3.17.3,उत्पाता बहवस्तत्र निपेतुर्जायमानयोः ।दिवि भुव्यन्तरिक्षे च लोकस्य उरु भयावहाः ॥ ३ ॥,utpātā bahavastatra nipeturjāyamānayoḥ|divi bhuvyantarikṣe ca lokasya uru bhayāvahāḥ|| 3 ||
+3.17.4,सहाचला भुवश्चेलुः दिशः सर्वाः प्रजज्वलुः ।स उल्काश्च अशनयः पेतुः केतवश्चार्तिहेतवः ॥ ४ ॥,sahācalā bhuvaśceluḥ diśaḥ sarvāḥ prajajvaluḥ|sa ulkāśca aśanayaḥ petuḥ ketavaścārtihetavaḥ|| 4 ||
+3.17.5,ववौ वायुः सुदुःस्पर्शः फूत्कारानीरयन्मुहुः ।उन्मूलयन् नगपतीन् वात्यानीको रजोध्वजः ॥ ५ ॥,vavau vāyuḥ suduḥsparśaḥ phūtkārānīrayanmuhuḥ|unmūlayan nagapatīn vātyānīko rajodhvajaḥ|| 5 ||
+3.17.6,उद्धसत् तडिदम्भोद घटया नष्टभागणे ।व्योम्नि प्रविष्टतमसा न स्म व्यादृश्यते पदम् ॥ ६ ॥,uddhasat taḍidambhoda ghaṭayā naṣṭabhāgaṇe|vyomni praviṣṭatamasā na sma vyādṛśyate padam|| 6 ||
+3.17.7,चुक्रोश विमना वार्धिरुदूर्मिः क्षुभितोदरः ।सोदपानाश्च सरितः चुक्षुभुः शुष्कपङ्कजाः ॥ ७ ॥,cukrośa vimanā vārdhirudūrmiḥ kṣubhitodaraḥ|sodapānāśca saritaḥ cukṣubhuḥ śuṣkapaṅkajāḥ|| 7 ||
+3.17.8,मुहुः परिधयोऽभूवन् सराह्वोः शशिसूर्ययोः ।निर्घाता रथनिर्ह्रादा विवरेभ्यः प्रजज्ञिरे ॥ ८ ॥,muhuḥ paridhayo'bhūvan sarāhvoḥ śaśisūryayoḥ|nirghātā rathanirhrādā vivarebhyaḥ prajajñire|| 8 ||
+3.17.9,अन्तर्ग्रामेषु मुखतो वमन्त्यो वह्निमुल्बणम् ।सृगाल उलूक टङ्कारैः प्रणेदुः अशिवं शिवाः ॥ ९ ॥,antargrāmeṣu mukhato vamantyo vahnimulbaṇam|sṛgāla ulūka ṭaṅkāraiḥ praṇeduḥ aśivaṃ śivāḥ|| 9 ||
+3.17.10,सङ्गीतवद् रोदनवद् उन्नमय्य शिरोधराम् ।व्यमुञ्चन् विविधा वाचो ग्रामसिंहाः ततस्ततः ॥ १० ॥,saṅgītavad rodanavad unnamayya śirodharām|vyamuñcan vividhā vāco grāmasiṃhāḥ tatastataḥ|| 10 ||
+3.17.11,खराश्च कर्कशैः क्षत्तः खुरैर्घ्नन्तो धरातलम् ।खार्कार रभसा मत्ताः पर्यधावन् वरूथशः ॥ ११ ॥,kharāśca karkaśaiḥ kṣattaḥ khurairghnanto dharātalam|khārkāra rabhasā mattāḥ paryadhāvan varūthaśaḥ|| 11 ||
+3.17.12,रुदन्तो रासभत्रस्ता नीडाद् उदपतन्खगाः ।घोषेऽरण्ये च पशवः शकृन् मूत्रमकुर्वत ॥ १२ ॥,rudanto rāsabhatrastā nīḍād udapatankhagāḥ|ghoṣe'raṇye ca paśavaḥ śakṛn mūtramakurvata|| 12 ||
+3.17.13,गावः अत्रसन् असृग्दोहाः तोयदाः पूयवर्षिणः ।व्यरुदन् देवलिङ्गानि द्रुमाः पेतुर्विनानिलम् ॥ १३ ॥,gāvaḥ atrasan asṛgdohāḥ toyadāḥ pūyavarṣiṇaḥ|vyarudan devaliṅgāni drumāḥ peturvinānilam|| 13 ||
+3.17.14,ग्रहान् पुण्यतमानन्ये भगणांश्चापि दीपिताः ।अतिचेरुः वक्रगत्या युयुधुश्च परस्परम् ॥ १४ ॥,grahān puṇyatamānanye bhagaṇāṃścāpi dīpitāḥ|aticeruḥ vakragatyā yuyudhuśca parasparam|| 14 ||
+3.17.15,दृष्ट्वा अन्यांश्च महोत्पातान् अतत्तत्त्वविदः प्रजाः ।ब्रह्मपुत्रान् ऋते भीता मेनिरे विश्वसंप्लवम् ॥ १५ ॥,dṛṣṭvā anyāṃśca mahotpātān atattattvavidaḥ prajāḥ|brahmaputrān ṛte bhītā menire viśvasaṃplavam|| 15 ||
+3.17.16,तौ आदिदैत्यौ सहसा व्यज्यमान आत्मपौरुषौ ।ववृधातेऽश्मसारेण कायेन अद्रिपती इव ॥ १६ ॥,tau ādidaityau sahasā vyajyamāna ātmapauruṣau|vavṛdhāte'śmasāreṇa kāyena adripatī iva|| 16 ||
+3.17.17,दिविस्पृशौ हेमकिरीटकोटिभिः ।निरुद्धकाष्ठौ स्फुरदङ्गदाभुजौ ।गां कंपयन्तौ चरणैः पदे पदे ।कट्या सुकाञ्च्यार्कमतीत्य तस्थतुः ॥ १७ ॥,divispṛśau hemakirīṭakoṭibhiḥ|niruddhakāṣṭhau sphuradaṅgadābhujau|gāṃ kaṃpayantau caraṇaiḥ pade pade|kaṭyā sukāñcyārkamatītya tasthatuḥ|| 17 ||
+3.17.18,प्रजापतिर्नाम तयोरकार्षीद् ।यः प्राक् स्वदेहाद्यमयोरजायत ।तं वै हिरण्यकशिपुं विदुः प्रजा ।यं तं हिरण्याक्षमसूत साग्रतः ॥ १८ ॥,prajāpatirnāma tayorakārṣīd|yaḥ prāk svadehādyamayorajāyata|taṃ vai hiraṇyakaśipuṃ viduḥ prajā|yaṃ taṃ hiraṇyākṣamasūta sāgrataḥ|| 18 ||
+3.17.19,चक्रे हिरण्यकशिपुः दोर्भ्यां ब्रह्मवरेण च ।वशे सपालान् लोकान् त्रीन् अकुतोमृत्युरुद्धतः ॥ १९ ॥,cakre hiraṇyakaśipuḥ dorbhyāṃ brahmavareṇa ca|vaśe sapālān lokān trīn akutomṛtyuruddhataḥ|| 19 ||
+3.17.20,हिरण्याक्षो अनुजस्तस्य प्रियः प्रीतिकृदन्वहम् ।गदापाणिर्दिवं यातो युयुत्सुः मृगयन् रणम् ॥ २० ॥,hiraṇyākṣo anujastasya priyaḥ prītikṛdanvaham|gadāpāṇirdivaṃ yāto yuyutsuḥ mṛgayan raṇam|| 20 ||
+3.17.21,तं वीक्ष्य दुःसहजवं रणत् काञ्चन नूपुरम् ।वैजयन्त्या स्रजा जुष्टं अंस न्यस्त महागदम् ॥ २१ ॥,taṃ vīkṣya duḥsahajavaṃ raṇat kāñcana nūpuram|vaijayantyā srajā juṣṭaṃ aṃsa nyasta mahāgadam|| 21 ||
+3.17.22,मनोवीर्यवर उत्सिक्तं असृण्यं अकुतोभयम् ।भीता निलिल्यिरे देवाः तार्क्ष्य त्रस्तः इवाहयः ॥ २२ ॥,manovīryavara utsiktaṃ asṛṇyaṃ akutobhayam|bhītā nililyire devāḥ tārkṣya trastaḥ ivāhayaḥ|| 22 ||
+3.17.23,स वै तिरोहितान् दृष्ट्वा महसा स्वेन दैत्यराट् ।सइन्द्रान् देवगणान् क्षीबान् अपश्यन् व्यनदद्‍भृशम् ॥ २३ ॥,sa vai tirohitān dṛṣṭvā mahasā svena daityarāṭ|saindrān devagaṇān kṣībān apaśyan vyanadad‍bhṛśam|| 23 ||
+3.17.24,ततो निवृत्तः क्रीडिष्यन् गम्भीरं भीमनिस्वनम् ।विजगाहे महासत्त्वो वार्धिं मत्त इव द्विपः ॥ २४ ॥,tato nivṛttaḥ krīḍiṣyan gambhīraṃ bhīmanisvanam|vijagāhe mahāsattvo vārdhiṃ matta iva dvipaḥ|| 24 ||
+3.17.25,तस्मिन्प्रविष्टे वरुणस्य सैनिका ।यादोगणाः सन्नधियः ससाध्वसाः ।अहन्यमाना अपि तस्य वर्चसा ।प्रधर्षिता दूरतरं प्रदुद्रुवुः ॥ २५ ॥,tasminpraviṣṭe varuṇasya sainikā|yādogaṇāḥ sannadhiyaḥ sasādhvasāḥ|ahanyamānā api tasya varcasā|pradharṣitā dūrataraṃ pradudruvuḥ|| 25 ||
+3.17.26,स वर्षपूगान् उदधौ महाबलः ।चरन् महोर्मीन् श्वसनेरितान्मुहुः ।मौर्व्याभिजघ्ने गदया विभावरीं ।आसेदिवान् तात पुरीं प्रचेतसः ॥ २६ ॥,sa varṣapūgān udadhau mahābalaḥ|caran mahormīn śvasaneritānmuhuḥ|maurvyābhijaghne gadayā vibhāvarīṃ|āsedivān tāta purīṃ pracetasaḥ|| 26 ||
+3.17.27,तत्रोपलभ्यासुरलोकपालकं ।यादोगणानां ऋषभं प्रचेतसम् ।स्मयन् प्रलब्धुं प्रणिपत्य नीचवत् ।जगाद मे देह्यधिराज संयुगम् ॥ २७ ॥,tatropalabhyāsuralokapālakaṃ|yādogaṇānāṃ ṛṣabhaṃ pracetasam|smayan pralabdhuṃ praṇipatya nīcavat|jagāda me dehyadhirāja saṃyugam|| 27 ||
+3.17.28,त्वं लोकपालोऽधिपतिर्बृहच्छ्रवा ।वीर्यापहो दुर्मदवीरमानिनाम् ।विजित्य लोकेऽखिलदैत्यदानवान् ।यद् राजसूयेन पुरायजत्प्रभो ॥ २८ ॥,tvaṃ lokapālo'dhipatirbṛhacchravā|vīryāpaho durmadavīramāninām|vijitya loke'khiladaityadānavān|yad rājasūyena purāyajatprabho|| 28 ||
+3.17.29,स एवं उत्सिक्त मदेन विद्विषा ।दृढं प्रलब्धो भगवान् अपां पतिः ।रोषं समुत्थं शमयन् स्वया धिया ।व्यवोचदङ्गोपशमं गता वयम् ॥ २९ ॥,sa evaṃ utsikta madena vidviṣā|dṛḍhaṃ pralabdho bhagavān apāṃ patiḥ|roṣaṃ samutthaṃ śamayan svayā dhiyā|vyavocadaṅgopaśamaṃ gatā vayam|| 29 ||
+3.17.30,पश्यामि नान्यं पुरुषात् पुरातनाद् ।यः संयुगे त्वां रणमार्गकोविदम् ।आराधयिष्यति असुरर्षभेहि तं ।मनस्विनो यं गृणते भवादृशाः ॥ ३० ॥,paśyāmi nānyaṃ puruṣāt purātanād|yaḥ saṃyuge tvāṃ raṇamārgakovidam|ārādhayiṣyati asurarṣabhehi taṃ|manasvino yaṃ gṛṇate bhavādṛśāḥ|| 30 ||
+3.17.31,तं वीरमारादभिपद्य विस्मयः ।शयिष्यसे वीरशये श्वभिर्वृतः ।यस्त्वद्विधानां असतां प्रशान्तये ।रूपाणि धत्ते सदनुग्रहेच्छया ॥ ३१ ॥,taṃ vīramārādabhipadya vismayaḥ|śayiṣyase vīraśaye śvabhirvṛtaḥ|yastvadvidhānāṃ asatāṃ praśāntaye|rūpāṇi dhatte sadanugrahecchayā|| 31 ||
+3.17.17,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे सप्तदशोऽध्यायः ॥ १७ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe saptadaśo'dhyāyaḥ|| 17 ||
+3.18.1,मैत्रेय उवाच ।तदेवमाकर्ण्य जलेशभाषितं ।महामनास्तद् विगणय्य दुर्मदः ।हरेर्विदित्वा गतिमङ्ग नारदाद् ।रसातलं निर्विविशे त्वरान्वितः ॥ १ ॥,maitreya uvāca|tadevamākarṇya jaleśabhāṣitaṃ|mahāmanāstad vigaṇayya durmadaḥ|harerviditvā gatimaṅga nāradād|rasātalaṃ nirviviśe tvarānvitaḥ|| 1 ||
+3.18.2,ददर्श तत्राभिजितं धराधरं ।प्रोन्नीयमान अवनिं अग्रदंष्ट्रया ।मुष्णन्तमक्ष्णा स्वरुचोऽरुणश्रिया ।जहास चाहो वनगोचरो मृगः ॥ २ ॥,dadarśa tatrābhijitaṃ dharādharaṃ|pronnīyamāna avaniṃ agradaṃṣṭrayā|muṣṇantamakṣṇā svaruco'ruṇaśriyā|jahāsa cāho vanagocaro mṛgaḥ|| 2 ||
+3.18.3,आहैनमेह्यज्ञ महीं विमुञ्च नो ।रसौकसां विश्वसृजेयमर्पिता ।न स्वस्ति यास्यस्यनया ममेक्षतः ।सुराधमासादितसूकराकृते ॥ ३ ॥,āhainamehyajña mahīṃ vimuñca no|rasaukasāṃ viśvasṛjeyamarpitā|na svasti yāsyasyanayā mamekṣataḥ|surādhamāsāditasūkarākṛte|| 3 ||
+3.18.4,त्वं नः सपत्‍नैः अभवाय किं भृतो ।यो मायया हन्त्यसुरान् परोक्षजित् ।त्वां योगमायाबलमल्पपौरुषं ।संस्थाप्य मूढ प्रमृजे सुहृच्छुचः ॥ ४ ॥,tvaṃ naḥ sapat‍naiḥ abhavāya kiṃ bhṛto|yo māyayā hantyasurān parokṣajit|tvāṃ yogamāyābalamalpapauruṣaṃ|saṃsthāpya mūḍha pramṛje suhṛcchucaḥ|| 4 ||
+3.18.5,त्वयि संस्थिते गदया शीर्णशीर्षणि ।अस्मद्‍भुजच्युतया ये च तुभ्यम् ।बलिं हरन्ति ऋषयो ये च देवाः ।स्वयं सर्वे न भविष्यन्त्यमूलाः ॥ ५ ॥,tvayi saṃsthite gadayā śīrṇaśīrṣaṇi|asmad‍bhujacyutayā ye ca tubhyam|baliṃ haranti ṛṣayo ye ca devāḥ|svayaṃ sarve na bhaviṣyantyamūlāḥ|| 5 ||
+3.18.6,स तुद्यमानोऽरिदुरुक्ततोमरैः ।दंष्ट्राग्रगां गां उपलक्ष्य भीताम् ।तोदं मृषन् निरगाद् अम्बुमध्याद् ।ग्राहाहतः सकरेणुर्यथेभः ॥ ६ ॥,sa tudyamāno'riduruktatomaraiḥ|daṃṣṭrāgragāṃ gāṃ upalakṣya bhītām|todaṃ mṛṣan niragād ambumadhyād|grāhāhataḥ sakareṇuryathebhaḥ|| 6 ||
+3.18.7,तं निःसरन्तं सलिलाद् अनुद्रुतो ।हिरण्यकेशो द्विरदं यथा झषः ।करालदंष्ट्रोऽशनिनिस्वनोऽब्रवीद् ।गतह्रियां किं त्वसतां विगर्हितम् ॥ ७ ॥,taṃ niḥsarantaṃ salilād anudruto|hiraṇyakeśo dviradaṃ yathā jhaṣaḥ|karāladaṃṣṭro'śaninisvano'bravīd|gatahriyāṃ kiṃ tvasatāṃ vigarhitam|| 7 ||
+3.18.8,स गां उदस्तात् सलिलस्य गोचरे ।विन्यस्य तस्यां अदधात् स्वसत्त्वम् ।अभिष्टुतो विश्वसृजा प्रसूनैः ।आपूर्यमाणो विबुधैः पश्यतोऽरेः ॥ ८ ॥,sa gāṃ udastāt salilasya gocare|vinyasya tasyāṃ adadhāt svasattvam|abhiṣṭuto viśvasṛjā prasūnaiḥ|āpūryamāṇo vibudhaiḥ paśyato'reḥ|| 8 ||
+3.18.9,परानुषक्तं तपनीयोपकल्पं ।महागदं काञ्चनचित्रदंशम् ।मर्माण्यभीक्ष्णं प्रतुदन्तं दुरुक्तैः ।प्रचण्डमन्युः प्रहसन् तं बभाषे ॥ ९ ॥,parānuṣaktaṃ tapanīyopakalpaṃ|mahāgadaṃ kāñcanacitradaṃśam|marmāṇyabhīkṣṇaṃ pratudantaṃ duruktaiḥ|pracaṇḍamanyuḥ prahasan taṃ babhāṣe|| 9 ||
+3.18.10,श्रीभगवानुवाच ।सत्यं वयं भो वनगोचरा मृगा ।युष्मद्विधान्मृगये ग्रामसिंहान् ।न मृत्युपाशैः प्रतिमुक्तस्य वीरा ।विकत्थनं तव गृह्णन्त्यभद्र ॥ १० ॥,śrībhagavānuvāca|satyaṃ vayaṃ bho vanagocarā mṛgā|yuṣmadvidhānmṛgaye grāmasiṃhān|na mṛtyupāśaiḥ pratimuktasya vīrā|vikatthanaṃ tava gṛhṇantyabhadra|| 10 ||
+3.18.11,एते वयं न्यासहरा रसौकसां ।गतह्रियो गदया द्रावितास्ते ।तिष्ठामहेऽथापि कथञ्चिदाजौ ।स्थेयं क्व यामो बलिनोत्पाद्य वैरम् ॥ ११ ॥,ete vayaṃ nyāsaharā rasaukasāṃ|gatahriyo gadayā drāvitāste|tiṣṭhāmahe'thāpi kathañcidājau|stheyaṃ kva yāmo balinotpādya vairam|| 11 ||
+3.18.12,त्वं पद्रथानां किल यूथपाधिपो ।घटस्व नोऽस्वस्तय आश्वनूहः ।संस्थाप्य चास्मान् प्रमृजाश्रु स्वकानां ।यः स्वां प्रतिज्ञां नातिपिपर्त्यसभ्यः ॥ १२ ॥,tvaṃ padrathānāṃ kila yūthapādhipo|ghaṭasva no'svastaya āśvanūhaḥ|saṃsthāpya cāsmān pramṛjāśru svakānāṃ|yaḥ svāṃ pratijñāṃ nātipipartyasabhyaḥ|| 12 ||
+3.18.13,मैत्रेय उवाच ।सोऽधिक्षिप्तो भगवता प्रलब्धश्च रुषा भृशम् ।आजहारोल्बणं क्रोधं क्रीड्यमानोऽहिराडिव ॥ १३ ॥,maitreya uvāca|so'dhikṣipto bhagavatā pralabdhaśca ruṣā bhṛśam|ājahārolbaṇaṃ krodhaṃ krīḍyamāno'hirāḍiva|| 13 ||
+3.18.14,सृजन् अमर्षितः श्वासान् मन्युप्रचलितेन्द्रियः ।आसाद्य तरसा दैत्यो गदया न्यहनद् हरिम् ॥ १४ ॥,sṛjan amarṣitaḥ śvāsān manyupracalitendriyaḥ|āsādya tarasā daityo gadayā nyahanad harim|| 14 ||
+3.18.15,भगवान् तु गदावेगं विसृष्टं रिपुणोरसि ।अवञ्चयत् तिरश्चीनो योगारूढ इवान्तकम् ॥ १५ ॥,bhagavān tu gadāvegaṃ visṛṣṭaṃ ripuṇorasi|avañcayat tiraścīno yogārūḍha ivāntakam|| 15 ||
+3.18.16,पुनर्गदां स्वां आदाय भ्रामयन्तं अभीक्ष्णशः ।अभ��यधावद् हरिः क्रुद्धः संरम्भाद् दष्टदच्छदम् ॥ १६ ॥,punargadāṃ svāṃ ādāya bhrāmayantaṃ abhīkṣṇaśaḥ|abhyadhāvad hariḥ kruddhaḥ saṃrambhād daṣṭadacchadam|| 16 ||
+3.18.17,ततश्च गदयारातिं दक्षिणस्यां भ्रुवि प्रभुः ।आजघ्ने स तु तां सौम्य गदया कोविदोऽहनत् ॥ १७ ॥,tataśca gadayārātiṃ dakṣiṇasyāṃ bhruvi prabhuḥ|ājaghne sa tu tāṃ saumya gadayā kovido'hanat|| 17 ||
+3.18.18,एवं गदाभ्यां गुर्वीभ्यां हर्यक्षो हरिरेव च ।जिगीषया सुसंरब्धौ अन्योन्यं अभिजघ्नतुः ॥ १८ ॥,evaṃ gadābhyāṃ gurvībhyāṃ haryakṣo harireva ca|jigīṣayā susaṃrabdhau anyonyaṃ abhijaghnatuḥ|| 18 ||
+3.18.19,तयोः स्पृधोस्तिग्मगदाहताङ्गयोः ।क्षतास्रवघ्राणविवृद्धमन्य्वोः ।विचित्रमार्गांश्चरतोर्जिगीषया ।व्यभादिलायामिव शुष्मिणोर्मृधः ॥ १९ ॥,tayoḥ spṛdhostigmagadāhatāṅgayoḥ|kṣatāsravaghrāṇavivṛddhamanyvoḥ|vicitramārgāṃścaratorjigīṣayā|vyabhādilāyāmiva śuṣmiṇormṛdhaḥ|| 19 ||
+3.18.20,दैत्यस्य यज्ञावयवस्य माया ।गृहीतवाराहतनोर्महात्मनः ।कौरव्य मह्यां द्विषतोर्विमर्दनं ।दिदृक्षुरागाद् ऋषिभिर्वृतः स्वराट् ॥ २० ॥,daityasya yajñāvayavasya māyā|gṛhītavārāhatanormahātmanaḥ|kauravya mahyāṃ dviṣatorvimardanaṃ|didṛkṣurāgād ṛṣibhirvṛtaḥ svarāṭ|| 20 ||
+3.18.21,आसन्नशौण्डीरमपेतसाध्वसं ।कृतप्रतीकारमहार्यविक्रमम् ।विलक्ष्य दैत्यं भगवान् सहस्रणीः ।जगाद नारायणमादिसूकरम् ॥ २१ ॥,āsannaśauṇḍīramapetasādhvasaṃ|kṛtapratīkāramahāryavikramam|vilakṣya daityaṃ bhagavān sahasraṇīḥ|jagāda nārāyaṇamādisūkaram|| 21 ||
+3.18.22,ब्रह्मोवाच ।एष ते देव देवानां अङ्घ्रिमूलमुपेयुषाम् ।विप्राणां सौरभेयीणां भूतानां अपि अनागसाम् ॥ २२ ॥,brahmovāca|eṣa te deva devānāṃ aṅghrimūlamupeyuṣām|viprāṇāṃ saurabheyīṇāṃ bhūtānāṃ api anāgasām|| 22 ||
+3.18.23,आगस्कृद् भयकृद् दुष्कृद् अस्मद् राद्धवरोऽसुरः ।अन्वेषन् अप्रतिरथो लोकान् अटति कण्टकः ॥ २३ ॥,āgaskṛd bhayakṛd duṣkṛd asmad rāddhavaro'suraḥ|anveṣan apratiratho lokān aṭati kaṇṭakaḥ|| 23 ||
+3.18.24,मैनं मायाविनं दृप्तं निरङ्कुशमसत्तमम् ।आक्रीड बालवद्देव यथाऽशीविषमुत्थितम् ॥ २४ ॥,mainaṃ māyāvinaṃ dṛptaṃ niraṅkuśamasattamam|ākrīḍa bālavaddeva yathā'śīviṣamutthitam|| 24 ||
+3.18.25,न यावदेष वर्धेत स्वां वेलां प्राप्य दारुणः ।स्वां देव मायां आस्थाय तावत् जह्यघमच्युत ॥ २५ ॥,na yāvadeṣa vardheta svāṃ velāṃ prāpya dāruṇaḥ|svāṃ deva māyāṃ āsthāya tāvat jahyaghamacyuta|| 25 ||
+3.18.26,एषा घोरतमा सन्ध्या लोकच्छम्बट्करी प्रभो ।उपसर्पति सर्वात्मन् सुराणां जयमावह ॥ २६ ॥,eṣā ghoratamā sandhyā lokacchambaṭkarī prabho|upasarpati sarvātman surāṇāṃ jayamāvaha|| 26 ||
+3.18.27,अधुनैषोऽभिजिन्नाम योगो मौहूर्तिको ह्यगात् ।शिवाय नस्त्वं सुहृदां आशु निस्तर दुस्तरम् ॥ २७ ॥,adhunaiṣo'bhijinnāma yogo mauhūrtiko hyagāt|śivāya nastvaṃ suhṛdāṃ āśu nistara dustaram|| 27 ||
+3.18.28,दिष्ट्या त्वां विहितं मृत्युं अयं आसादितः स्वयम् ।विक्रम्यैनं मृधे हत्वा लोकान् आधेहि शर्मणि ॥ २८ ॥,diṣṭyā tvāṃ vihitaṃ mṛtyuṃ ayaṃ āsāditaḥ svayam|vikramyainaṃ mṛdhe hatvā lokān ādhehi śarmaṇi|| 28 ||
+3.18.18,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे अष्टादशोऽध्यायः ॥ १८ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe aṣṭādaśo'dhyāyaḥ|| 18 ||
+3.19.1,मैत्रेय उवाच ।अवधार्य विरिञ्चस्य निर्व्यलीकामृतं वचः ।प्रहस्य प्रेमगर्भेण तदपाङ्गेन सोऽग्रहीत् ॥ १ ॥,maitreya uvāca|avadhārya viriñcasya nirvyalīkāmṛtaṃ vacaḥ|prahasya premagarbheṇa tadapāṅgena so'grahīt|| 1 ||
+3.19.2,ततः सपत्‍नं मुखतः चरन्तं अकुतोभयम् ।जघानोत्पत्य गदया हनौ असुरमक्षजः ॥ २ ॥,tataḥ sapat‍naṃ mukhataḥ carantaṃ akutobhayam|jaghānotpatya gadayā hanau asuramakṣajaḥ|| 2 ||
+3.19.3,सा हता तेन गदया विहता भगवत्करात् ।विघूर्णित अपतद् रेजे तदद्‍भुतं इवाभवत् ॥ ३ ॥,sā hatā tena gadayā vihatā bhagavatkarāt|vighūrṇita apatad reje tadad‍bhutaṃ ivābhavat|| 3 ||
+3.19.4,स तदा लब्धतीर्थोऽपि न बबाधे निरायुधम् ।मानयन् स मृधे धर्मं विष्वक्सेनं प्रकोपयन् ॥ ४ ॥,sa tadā labdhatīrtho'pi na babādhe nirāyudham|mānayan sa mṛdhe dharmaṃ viṣvaksenaṃ prakopayan|| 4 ||
+3.19.5,गदायां अपविद्धायां हाहाकारे विनिर्गते ।मानयामास तद् धर्मं सुनाभं चास्मरद्विभुः ॥ ५ ॥,gadāyāṃ apaviddhāyāṃ hāhākāre vinirgate|mānayāmāsa tad dharmaṃ sunābhaṃ cāsmaradvibhuḥ|| 5 ||
+3.19.6,तं व्यग्रचक्रं दितिपुत्राधमेन ।स्वपार्षदमुख्येन विषज्जमानम् ।चित्रा वाचोऽतद्विदां खेचराणां ।तत्रास्मासन् स्वस्ति तेऽमुं जहीति ॥ ६ ॥,taṃ vyagracakraṃ ditiputrādhamena|svapārṣadamukhyena viṣajjamānam|citrā vāco'tadvidāṃ khecarāṇāṃ|tatrāsmāsan svasti te'muṃ jahīti|| 6 ||
+3.19.7,स तं निशाम्यात्तरथाङ्गमग्रतो ।व्यवस्थितं पद्मपलाशलोचनम् ।विलोक्य चामर्ष परिप्लुतेन्द्रियो ।रुषा स्वदन्तच्छदमादशच्छ्वसन् ॥ ७ ॥,sa taṃ niśāmyāttarathāṅgamagrato|vyavasthitaṃ padmapalāśalocanam|vilokya cāmarṣa pariplutendriyo|ruṣā svadantacchadamādaśacchvasan|| 7 ||
+3.19.8,करालदंष्ट्रश्चक्षुर्भ्यां सञ्चक्षाणो दहन्निव ।अभिप्लुत्य स्वगदया हतोऽसीत्याहनद् हरिम् ॥ ८ ॥,karāladaṃṣṭraścakṣurbhyāṃ sañcakṣāṇo dahanniva|abhiplutya svagadayā hato'sītyāhanad harim|| 8 ||
+3.19.9,पदा सव्येन तां साधो भगवान् यज्ञसूकरः ।लीलया मिषतः शत्रोः प्राहरद् वातरंहसम् ॥ ९ ॥,padā savyena tāṃ sādho bhagavān yajñasūkaraḥ|līlayā miṣataḥ śatroḥ prāharad vātaraṃhasam|| 9 ||
+3.19.10,आह चायुधमाधत्स्व घटस्व त्वं जिगीषसि ।इत्युक्तः स तदा भूयः ताडयन् व्यनदद् भृशम् ॥ १० ॥,āha cāyudhamādhatsva ghaṭasva tvaṃ jigīṣasi|ityuktaḥ sa tadā bhūyaḥ tāḍayan vyanadad bhṛśam|| 10 ||
+3.19.11,तां स आपततीं वीक्ष्य भगवान् समवस्थितः ।जग्राह लीलया प्राप्तां गरुत्मानिव पन्नगीम् ॥ ११ ॥,tāṃ sa āpatatīṃ vīkṣya bhagavān samavasthitaḥ|jagrāha līlayā prāptāṃ garutmāniva pannagīm|| 11 ||
+3.19.12,स्वपौरुषे प्रतिहते हतमानो महासुरः ।नैच्छद्गदां दीयमानां हरिणा विगतप्रभः ॥ १२ ॥,svapauruṣe pratihate hatamāno mahāsuraḥ|naicchadgadāṃ dīyamānāṃ hariṇā vigataprabhaḥ|| 12 ||
+3.19.13,जग्राह त्रिशिखं शूलं ज्वलज्ज्वलनलोलुपम् ।यज्ञाय धृतरूपाय विप्रायाभिचरन् यथा ॥ १३ ॥,jagrāha triśikhaṃ śūlaṃ jvalajjvalanalolupam|yajñāya dhṛtarūpāya viprāyābhicaran yathā|| 13 ||
+3.19.14,तदोजसा दैत्यमहाभटार्पितं ।चकासदन्तःख उदीर्णदीधिति ।चक्रेण चिच्छेद निशातनेमिना ।हरिर्यथा तार्क्ष्यपतत्रमुज्झितम् ॥ १४ ॥,tadojasā daityamahābhaṭārpitaṃ|cakāsadantaḥkha udīrṇadīdhiti|cakreṇa ciccheda niśātaneminā|hariryathā tārkṣyapatatramujjhitam|| 14 ||
+3.19.15,वृक्णे स्वशूले बहुधारिणा हरेः ।प्रत्येत्य विस्तीर्णमुरो विभूतिमत् ।प्रवृद्धरोषः स कठोरमुष्टिना ।नदन् प्रहृत्यान्तरधीयतासुरः ॥ १५ ॥,vṛkṇe svaśūle bahudhāriṇā hareḥ|pratyetya vistīrṇamuro vibhūtimat|pravṛddharoṣaḥ sa kaṭhoramuṣṭinā|nadan prahṛtyāntaradhīyatāsuraḥ|| 15 ||
+3.19.16,तेनेत्थमाहतः क्षत्तः भगवान् आदिसूकरः ।नाकम्पत मनाक्क्वापि स्रजा हत इव द्विपः ॥ १६ ॥,tenetthamāhataḥ kṣattaḥ bhagavān ādisūkaraḥ|nākampata manākkvāpi srajā hata iva dvipaḥ|| 16 ||
+3.19.17,अथोरुधासृजन् मायां योगमायेश्वरे हरौ ।यां विलोक्य प्रजास्त्रस्ता मेनिरेऽस्योपसंयमम् ॥ १७ ॥,athorudhāsṛjan māyāṃ yogamāyeśvare harau|yāṃ vilokya prajāstrastā menire'syopasaṃyamam|| 17 ||
+3.19.18,प्रववुर्वायवश्चण्डाः तमः पांसवमैरयन् ।दिग्भ्यो निपेतुर्ग्रावाणः क्षेपणैः प्रहिता इव ॥ १८ ॥,pravavurvāyavaścaṇḍāḥ tamaḥ pāṃsavamairayan|digbhyo nipeturgrāvāṇaḥ kṣepaṇaiḥ prahitā iva|| 18 ||
+3.19.19,द्यौर्नष्टभगणाभ्रौघैः सविद्युत् स्तनयित्‍नुभिः ।वर्षद्भिः पूयकेशासृग् विण्मूत्रास्थीनि चासकृत् ॥ १९ ॥,dyaurnaṣṭabhagaṇābhraughaiḥ savidyut stanayit‍nubhiḥ|varṣadbhiḥ pūyakeśāsṛg viṇmūtrāsthīni cāsakṛt|| 19 ||
+3.19.20,गिरयः प्रत्यदृश्यन्त नानायुधमुचोऽनघ ।दिग्वाससो यातुधान्यः शूलिन्यो मुक्तमूर्धजाः ॥ २० ॥,girayaḥ pratyadṛśyanta nānāyudhamuco'nagha|digvāsaso yātudhānyaḥ śūlinyo muktamūrdhajāḥ|| 20 ||
+3.19.21,बहुभिर्यक्षरक्षोभिः पत्त्यश्व रथकुञ्जरैः ।आततायिभिरुत्सृष्टा हिंस्रा वाचोऽतिवैशसाः ॥ २१ ॥,bahubhiryakṣarakṣobhiḥ pattyaśva rathakuñjaraiḥ|ātatāyibhirutsṛṣṭā hiṃsrā vāco'tivaiśasāḥ|| 21 ||
+3.19.22,प्रादुष्कृतानां मायानां आसुरीणां विनाशयत् ।सुदर्शनास्त्रं भगवान् प्रायुङ्क्त दयितं त्रिपात् ॥ २२ ॥,prāduṣkṛtānāṃ māyānāṃ āsurīṇāṃ vināśayat|sudarśanāstraṃ bhagavān prāyuṅkta dayitaṃ tripāt|| 22 ||
+3.19.23,तदा दितेः समभवत् सहसा हृदि वेपथुः ।स्मरन्त्या भर्तुः आदेशं स्तनात् च असृक् प्रसुस्रुवे ॥ २३ ॥,tadā diteḥ samabhavat sahasā hṛdi vepathuḥ|smarantyā bhartuḥ ādeśaṃ stanāt ca asṛk prasusruve|| 23 ||
+3.19.24,विनष्टासु स्वमायासु भूयश्चाव्रज्य केशवम् ।रुषोपगूहमानोऽमुं ददृशेऽवस्थितं बहिः ॥ २४ ॥,vinaṣṭāsu svamāyāsu bhūyaścāvrajya keśavam|ruṣopagūhamāno'muṃ dadṛśe'vasthitaṃ bahiḥ|| 24 ||
+3.19.25,तं मुष्टिभिर्विनिघ्नन्तं वज्रसारैः अधोक्षजः ।करेण कर्णमूलेऽहन् यथा त्वाष्ट्रं मरुत्पति�� ॥ २५ ॥,taṃ muṣṭibhirvinighnantaṃ vajrasāraiḥ adhokṣajaḥ|kareṇa karṇamūle'han yathā tvāṣṭraṃ marutpatiḥ|| 25 ||
+3.19.26,स आहतो विश्वजिता ह्यवज्ञया ।परिभ्रमद्गात्र उदस्तलोचनः ।विशीर्णबाह्वङ्घ्रिशिरोरुहोऽपतद् ।यथा नगेन्द्रो लुलितो नभस्वता ॥ २६ ॥,sa āhato viśvajitā hyavajñayā|paribhramadgātra udastalocanaḥ|viśīrṇabāhvaṅghriśiroruho'patad|yathā nagendro lulito nabhasvatā|| 26 ||
+3.19.27,क्षितौ शयानं तमकुण्ठवर्चसं ।करालदंष्ट्रं परिदष्टदच्छदम् ।अजादयो वीक्ष्य शशंसुरागता ।अहो इमं को नु लभेत संस्थितिम् ॥ २७ ॥,kṣitau śayānaṃ tamakuṇṭhavarcasaṃ|karāladaṃṣṭraṃ paridaṣṭadacchadam|ajādayo vīkṣya śaśaṃsurāgatā|aho imaṃ ko nu labheta saṃsthitim|| 27 ||
+3.19.28,यं योगिनो योगसमाधिना रहो ।ध्यायन्ति लिङ्गादसतो मुमुक्षया ।तस्यैष दैत्यऋषभः पदाहतो ।मुखं प्रपश्यन् तनुमुत्ससर्ज ह ॥ २८ ॥,yaṃ yogino yogasamādhinā raho|dhyāyanti liṅgādasato mumukṣayā|tasyaiṣa daityaṛṣabhaḥ padāhato|mukhaṃ prapaśyan tanumutsasarja ha|| 28 ||
+3.19.29,एतौ तौ पार्षदावस्य शापाद् यातौ असद्गतिम् ।पुनः कतिपयैः स्थानं प्रपत्स्येते ह जन्मभिः ॥ २९ ॥,etau tau pārṣadāvasya śāpād yātau asadgatim|punaḥ katipayaiḥ sthānaṃ prapatsyete ha janmabhiḥ|| 29 ||
+3.19.30,देवा ऊचुः ।नमो नमस्तेऽखिलयज्ञतन्तवे ।स्थितौ गृहीतामलसत्त्वमूर्तये ।दिष्ट्या हतोऽयं जगतामरुन्तुदः ।त्वत् पादभक्त्या वयमीश निर्वृताः ॥ ३० ॥,devā ūcuḥ|namo namaste'khilayajñatantave|sthitau gṛhītāmalasattvamūrtaye|diṣṭyā hato'yaṃ jagatāmaruntudaḥ|tvat pādabhaktyā vayamīśa nirvṛtāḥ|| 30 ||
+3.19.31,मैत्रेय उवाच ।एवं हिरण्याक्षमसह्यविक्रमं ।स सादयित्वा हरिरादिसूकरः ।जगाम लोकं स्वमखण्डितोत्सवं ।समीडितः पुष्करविष्टरादिभिः ॥ ३१ ॥,maitreya uvāca|evaṃ hiraṇyākṣamasahyavikramaṃ|sa sādayitvā harirādisūkaraḥ|jagāma lokaṃ svamakhaṇḍitotsavaṃ|samīḍitaḥ puṣkaraviṣṭarādibhiḥ|| 31 ||
+3.19.32,मया यथानूक्तमवादि ते हरेः ।कृतावतारस्य सुमित्र चेष्टितम् ।यथा हिरण्याक्ष उदारविक्रमो ।महामृधे क्रीडनवन्निराकृतः ॥ ३२ ॥,mayā yathānūktamavādi te hareḥ|kṛtāvatārasya sumitra ceṣṭitam|yathā hiraṇyākṣa udāravikramo|mahāmṛdhe krīḍanavannirākṛtaḥ|| 32 ||
+3.19.33,सूत उवाच ।इति कौषारवाख्यातां आश्रुत्य भगवत्कथाम् ।क्षत्तानन्दं परं लेभे महाभागवतो द्विज ॥ ३३ ॥,sūta uvāca|iti kauṣāravākhyātāṃ āśrutya bhagavatkathām|kṣattānandaṃ paraṃ lebhe mahābhāgavato dvija|| 33 ||
+3.19.34,अन्येषां पुण्यश्लोकानां उद्दामयशसां सताम् ।उपश्रुत्य भवेन्मोदः श्रीवत्साङ्कस्य किं पुनः ॥ ३४ ॥,anyeṣāṃ puṇyaślokānāṃ uddāmayaśasāṃ satām|upaśrutya bhavenmodaḥ śrīvatsāṅkasya kiṃ punaḥ|| 34 ||
+3.19.35,यो गजेन्द्रं झषग्रस्तं ध्यायन्तं चरणाम्बुजम् ।क्रोशन्तीनां करेणूनां कृच्छ्रतोऽमोचयद्द्रुतम् ॥ ३५ ॥,yo gajendraṃ jhaṣagrastaṃ dhyāyantaṃ caraṇāmbujam|krośantīnāṃ kareṇūnāṃ kṛcchrato'mocayaddrutam|| 35 ||
+3.19.36,तं सुखाराध्यमृजुभिः अनन्यशरणैर्नृभिः ।कृतज्ञः को न सेवेत दुराराध्यं असाधुभिः ॥ ३६ ॥,ta��� sukhārādhyamṛjubhiḥ ananyaśaraṇairnṛbhiḥ|kṛtajñaḥ ko na seveta durārādhyaṃ asādhubhiḥ|| 36 ||
+3.19.37,यो वै हिरण्याक्षवधं महाद्‍भुतं ।विक्रीडितं कारणसूकरात्मनः ।श्रृणोति गायत्यनुमोदतेऽञ्जसा ।विमुच्यते ब्रह्मवधादपि द्विजाः ॥ ३७ ॥,yo vai hiraṇyākṣavadhaṃ mahād‍bhutaṃ|vikrīḍitaṃ kāraṇasūkarātmanaḥ|śrṛṇoti gāyatyanumodate'ñjasā|vimucyate brahmavadhādapi dvijāḥ|| 37 ||
+3.19.38,एतन् महापुण्यमलं पवित्रं ।धन्यं यशस्यं पदमायुराशिषाम् ।प्राणेन्द्रियाणां युधि शौर्यवर्धनं ।नारायणोऽन्ते गतिरङ्ग श्रृण्वताम् ॥ ३८ ॥,etan mahāpuṇyamalaṃ pavitraṃ|dhanyaṃ yaśasyaṃ padamāyurāśiṣām|prāṇendriyāṇāṃ yudhi śauryavardhanaṃ|nārāyaṇo'nte gatiraṅga śrṛṇvatām|| 38 ||
+3.19.19,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे एकोनविंशोऽध्यायः ॥ १९ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe ekonaviṃśo'dhyāyaḥ|| 19 ||
+3.20.1,शौनक उवाच ।महीं प्रतिष्ठामध्यस्य सौते स्वायम्भुवो मनुः ।कानि अन्वतिष्ठद् द्वाराणि मार्गाय अवर जन्मनाम् ॥ १ ॥,śaunaka uvāca|mahīṃ pratiṣṭhāmadhyasya saute svāyambhuvo manuḥ|kāni anvatiṣṭhad dvārāṇi mārgāya avara janmanām|| 1 ||
+3.20.2,क्षत्ता महाभागवतः कृष्णस्यैकान्तिकः सुहृत् ।यस्तत्याजाग्रजं कृष्णे सापत्यं अघवानिति ॥ २ ॥,kṣattā mahābhāgavataḥ kṛṣṇasyaikāntikaḥ suhṛt|yastatyājāgrajaṃ kṛṣṇe sāpatyaṃ aghavāniti|| 2 ||
+3.20.3,द्वैपायनादनवरो महित्वे तस्य देहजः ।सर्वात्मना श्रितः कृष्णं तत्परांश्चाप्यनुव्रतः ॥ ३ ॥,dvaipāyanādanavaro mahitve tasya dehajaḥ|sarvātmanā śritaḥ kṛṣṇaṃ tatparāṃścāpyanuvrataḥ|| 3 ||
+3.20.4,किं अन्वपृच्छन् मैत्रेयं विरजास्तीर्थसेवया ।उपगम्य कुशावर्त आसीनं तत्त्ववित्तमम् ॥ ४ ॥,kiṃ anvapṛcchan maitreyaṃ virajāstīrthasevayā|upagamya kuśāvarta āsīnaṃ tattvavittamam|| 4 ||
+3.20.5,तयोः संवदतोः सूत प्रवृत्ता ह्यमलाः कथाः ।आपो गाङ्गा इवाघघ्नीः हरेः पादाम्बुजाश्रयाः ॥ ५ ॥,tayoḥ saṃvadatoḥ sūta pravṛttā hyamalāḥ kathāḥ|āpo gāṅgā ivāghaghnīḥ hareḥ pādāmbujāśrayāḥ|| 5 ||
+3.20.6,ता नः कीर्तय भद्रं ते कीर्तन्योदारकर्मणः ।रसज्ञः को नु तृप्येत हरिलीलामृतं पिबन् ॥ ६ ॥,tā naḥ kīrtaya bhadraṃ te kīrtanyodārakarmaṇaḥ|rasajñaḥ ko nu tṛpyeta harilīlāmṛtaṃ piban|| 6 ||
+3.20.7,एवं उग्रश्रवाः पृष्ट ऋषिभिः नैमिषायनैः ।भगवति अर्पिताध्यात्मः तान् आह श्रूयतामिति ॥ ७ ॥,evaṃ ugraśravāḥ pṛṣṭa ṛṣibhiḥ naimiṣāyanaiḥ|bhagavati arpitādhyātmaḥ tān āha śrūyatāmiti|| 7 ||
+3.20.8,सूत उवाच ।हरेर्धृतक्रोडतनोः स्वमायया ।निशम्य गोरुद्धरणं रसातलात् ।लीलां हिरण्याक्षमवज्ञया हतं ।सञ्जातहर्षो मुनिमाह भारतः ॥ ८ ॥,sūta uvāca|harerdhṛtakroḍatanoḥ svamāyayā|niśamya goruddharaṇaṃ rasātalāt|līlāṃ hiraṇyākṣamavajñayā hataṃ|sañjātaharṣo munimāha bhārataḥ|| 8 ||
+3.20.9,विदुर उवाच ।प्रजापतिपतिः सृष्ट्वा प्रजासर्गे प्रजापतीन् ।किं आरभत मे ब्रह्मन् प्रब्रूह्यव्यक्तमार्गवित् ॥ ९ ��,vidura uvāca|prajāpatipatiḥ sṛṣṭvā prajāsarge prajāpatīn|kiṃ ārabhata me brahman prabrūhyavyaktamārgavit|| 9 ||
+3.20.10,ये मरीच्यादयो विप्रा यस्तु स्वायम्भुवो मनुः ।ते वै ब्रह्मण आदेशात् कथं एतद् अभावयन् ॥ १० ॥,ye marīcyādayo viprā yastu svāyambhuvo manuḥ|te vai brahmaṇa ādeśāt kathaṃ etad abhāvayan|| 10 ||
+3.20.11,सद्वितीयाः किमसृजन् स्वतन्त्रा उत कर्मसु ।आहो स्वित्संहताः सर्व इदं स्म समकल्पयन् ॥ ११ ॥,sadvitīyāḥ kimasṛjan svatantrā uta karmasu|āho svitsaṃhatāḥ sarva idaṃ sma samakalpayan|| 11 ||
+3.20.12,मैत्रेय उवाच ।दैवेन दुर्वितर्क्येण परेणानिमिषेण च ।जातक्षोभाद् भगवतो महान् आसीद् गुणत्रयात् ॥ १२ ॥,maitreya uvāca|daivena durvitarkyeṇa pareṇānimiṣeṇa ca|jātakṣobhād bhagavato mahān āsīd guṇatrayāt|| 12 ||
+3.20.13,रजःप्रधानान् महतः त्रिलिङ्गो दैवचोदितात् ।जातः ससर्ज भूतादिः वियदादीनि पञ्चशः ॥ १३ ॥,rajaḥpradhānān mahataḥ triliṅgo daivacoditāt|jātaḥ sasarja bhūtādiḥ viyadādīni pañcaśaḥ|| 13 ||
+3.20.14,तानि चैकैकशः स्रष्टुं असमर्थानि भौतिकम् ।संहत्य दैवयोगेन हैमं अण्डं अवासृजन् ॥ १४ ॥,tāni caikaikaśaḥ sraṣṭuṃ asamarthāni bhautikam|saṃhatya daivayogena haimaṃ aṇḍaṃ avāsṛjan|| 14 ||
+3.20.15,सोऽशयिष्टाब्धिसलिले आण्डकोशो निरात्मकः ।साग्रं वै वर्षसाहस्रं अन्ववात्सीत् तं ईश्वरः ॥ १५ ॥,so'śayiṣṭābdhisalile āṇḍakośo nirātmakaḥ|sāgraṃ vai varṣasāhasraṃ anvavātsīt taṃ īśvaraḥ|| 15 ||
+3.20.16,तस्य नाभेरभूत्पद्मं सहस्रार्कोरुदीधिति ।सर्वजीवनिकायौको यत्र स्वयं अभूत्स्वराट् ॥ १६ ॥,tasya nābherabhūtpadmaṃ sahasrārkorudīdhiti|sarvajīvanikāyauko yatra svayaṃ abhūtsvarāṭ|| 16 ||
+3.20.17,सोऽनुविष्टो भगवता यः शेते सलिलाशये ।लोकसंस्थां यथा पूर्वं निर्ममे संस्थया स्वया ॥ १७ ॥,so'nuviṣṭo bhagavatā yaḥ śete salilāśaye|lokasaṃsthāṃ yathā pūrvaṃ nirmame saṃsthayā svayā|| 17 ||
+3.20.18,ससर्ज च्छाययाविद्यां पञ्चपर्वाणमग्रतः ।तामिस्रं अन्धतामिस्रं तमो मोहो महातमः ॥ १८ ॥,sasarja cchāyayāvidyāṃ pañcaparvāṇamagrataḥ|tāmisraṃ andhatāmisraṃ tamo moho mahātamaḥ|| 18 ||
+3.20.19,विससर्जात्मनः कायं नाभिनन्दन् तमोमयम् ।जगृहुर्यक्षरक्षांसि रात्रिं क्षुत्तृट्समुद्‍भवाम् ॥ १९ ॥,visasarjātmanaḥ kāyaṃ nābhinandan tamomayam|jagṛhuryakṣarakṣāṃsi rātriṃ kṣuttṛṭsamud‍bhavām|| 19 ||
+3.20.20,क्षुत्तृड्भ्यां उपसृष्टास्ते तं जग्धुमभिदुद्रुवुः ।मा रक्षतैनं जक्षध्वं इति ऊचुः क्षुत्तृडर्दिताः ॥ २० ॥,kṣuttṛḍbhyāṃ upasṛṣṭāste taṃ jagdhumabhidudruvuḥ|mā rakṣatainaṃ jakṣadhvaṃ iti ūcuḥ kṣuttṛḍarditāḥ|| 20 ||
+3.20.21,देवस्तानाह संविग्नो मा मां जक्षत रक्षत ।अहो मे यक्षरक्षांसि प्रजा यूयं बभूविथ ॥ २१ ॥,devastānāha saṃvigno mā māṃ jakṣata rakṣata|aho me yakṣarakṣāṃsi prajā yūyaṃ babhūvitha|| 21 ||
+3.20.22,देवताः प्रभया या या दीव्यन् प्रमुखतोऽसृजत् ।ते अहार्षुर्देवयन्तो विसृष्टां तां प्रभामहः ॥ २२ ॥,devatāḥ prabhayā yā yā dīvyan pramukhato'sṛjat|te ahārṣurdevayanto visṛṣṭāṃ tāṃ prabhāmahaḥ|| 22 ||
+3.20.23,देवोऽदेवाञ्जघनतः सृजति स्मातिलोलुपान् ।ते एनं लोलुपतया मैथुनायाभिपेदिरे ॥ २३ ॥,devo'devāñjaghanataḥ sṛjati smātilolupān|te enaṃ lolupatayā maithunāyābhipedire|| 23 ||
+3.20.24,ततो हसन् स भगवान् असुरैर्निरपत्रपैः ।अन्वीयमानस्तरसा क्रुद्धो भीतः परापतत् ॥ २४ ॥,tato hasan sa bhagavān asurairnirapatrapaiḥ|anvīyamānastarasā kruddho bhītaḥ parāpatat|| 24 ||
+3.20.25,स उपव्रज्य वरदं प्रपन्नार्तिहरं हरिम् ।अनुग्रहाय भक्तानां अनुरूपात्मदर्शनम् ॥ २५ ॥,sa upavrajya varadaṃ prapannārtiharaṃ harim|anugrahāya bhaktānāṃ anurūpātmadarśanam|| 25 ||
+3.20.26,पाहि मां परमात्मंस्ते प्रेषणेनासृजं प्रजाः ।ता इमा यभितुं पापा उपाक्रामन्ति मां प्रभो ॥ २६ ॥,pāhi māṃ paramātmaṃste preṣaṇenāsṛjaṃ prajāḥ|tā imā yabhituṃ pāpā upākrāmanti māṃ prabho|| 26 ||
+3.20.27,त्वमेकः किल लोकानां क्लिष्टानां क्लेशनाशनः ।त्वमेकः क्लेशदस्तेषां अनासन्न पदां तव ॥ २७ ॥,tvamekaḥ kila lokānāṃ kliṣṭānāṃ kleśanāśanaḥ|tvamekaḥ kleśadasteṣāṃ anāsanna padāṃ tava|| 27 ||
+3.20.28,सोऽवधार्यास्य कार्पण्यं विविक्ताध्यात्मदर्शनः ।विमुञ्चात्मतनुं घोरां इत्युक्तो विमुमोच ह ॥ २८ ॥,so'vadhāryāsya kārpaṇyaṃ viviktādhyātmadarśanaḥ|vimuñcātmatanuṃ ghorāṃ ityukto vimumoca ha|| 28 ||
+3.20.29,तां क्वणच्चरणाम्भोजां मदविह्वल लोचनाम् ।काञ्चीकलापविलसद् दुकूलत् छन्न रोधसम् ॥ २९ ॥,tāṃ kvaṇaccaraṇāmbhojāṃ madavihvala locanām|kāñcīkalāpavilasad dukūlat channa rodhasam|| 29 ||
+3.20.30,अन्योन्यश्लेषयोत्तुङ्ग निरन्तरपयोधराम् ।सुनासां सुद्विजां स्निग्ध हासलीलावलोकनाम् ॥ ३० ॥,anyonyaśleṣayottuṅga nirantarapayodharām|sunāsāṃ sudvijāṃ snigdha hāsalīlāvalokanām|| 30 ||
+3.20.31,गूहन्तीं व्रीडयात्मानं नीलालकवरूथिनीम् ।उपलभ्यासुरा धर्म सर्वे सम्मुमुहुः स्त्रियम् ॥ ३१ ॥,gūhantīṃ vrīḍayātmānaṃ nīlālakavarūthinīm|upalabhyāsurā dharma sarve sammumuhuḥ striyam|| 31 ||
+3.20.32,अहो रूपमहो धैर्यं अहो अस्या नवं वयः ।मध्ये कामयमानानां अकामेव विसर्पति ॥ ३२ ॥,aho rūpamaho dhairyaṃ aho asyā navaṃ vayaḥ|madhye kāmayamānānāṃ akāmeva visarpati|| 32 ||
+3.20.33,वितर्कयन्तो बहुधा तां सन्ध्यां प्रमदाकृतिम् ।अभिसम्भाव्य विश्रम्भात् पर्यपृच्छन् कुमेधसः ॥ ३३ ॥,vitarkayanto bahudhā tāṃ sandhyāṃ pramadākṛtim|abhisambhāvya viśrambhāt paryapṛcchan kumedhasaḥ|| 33 ||
+3.20.34,कासि कस्यासि रम्भोरु को वार्थस्तेऽत्र भामिनि ।रूपद्रविणपण्येन दुर्भगान्नो विबाधसे ॥ ३४ ॥,kāsi kasyāsi rambhoru ko vārthaste'tra bhāmini|rūpadraviṇapaṇyena durbhagānno vibādhase|| 34 ||
+3.20.35,या वा काचित्त्वमबले दिष्ट्या सन्दर्शनं तव ।उत्सुनोषीक्षमाणानां कन्दुकक्रीडया मनः ॥ ३५ ॥,yā vā kācittvamabale diṣṭyā sandarśanaṃ tava|utsunoṣīkṣamāṇānāṃ kandukakrīḍayā manaḥ|| 35 ||
+3.20.36,नैकत्र ते जयति शालिनि पादपद्मं ।घ्नन्त्या मुहुः करतलेन पतत्पतङ्गम् ।मध्यं विषीदति बृहत्स्तनभारभीतं ।शान्तेव दृष्टिरमला सुशिखासमूहः ॥ ३६ ॥,naikatra te jayati śālini pādapadmaṃ|ghnantyā muhuḥ karatalena patatpataṅgam|madhyaṃ viṣīdati bṛhatstanabhārabhītaṃ|śānteva dṛṣṭiramalā suśikhāsamūhaḥ|| 36 ||
+3.20.37,इति सायन्तनीं सन्ध्यां असुराः प्रमदायतीम् ।प्रलोभयन्तीं जगृहुः मत्वा मूढधियः स्त्रियम् ॥ ३७ ॥,iti sāyantanīṃ sandhyāṃ asurāḥ pramadāyatīm|pralobhayantīṃ jagṛhuḥ matvā mūḍhadhiyaḥ striyam|| 37 ||
+3.20.38,प्रहस्य भावगम्भीरं जिघ्रन्ति आत्मानमात्मना ।कान्त्या ससर्ज भगवान् गन्धर्वाप्सरसां गणान् ॥ ३८ ॥,prahasya bhāvagambhīraṃ jighranti ātmānamātmanā|kāntyā sasarja bhagavān gandharvāpsarasāṃ gaṇān|| 38 ||
+3.20.39,विससर्ज तनुं तां वै ज्योत्स्नां कान्तिमतीं प्रियाम् ।ते एव चाददुः प्रीत्या विश्वावसुपुरोगमाः ॥ ३९ ॥,visasarja tanuṃ tāṃ vai jyotsnāṃ kāntimatīṃ priyām|te eva cādaduḥ prītyā viśvāvasupurogamāḥ|| 39 ||
+3.20.40,सृष्ट्वा भूतपिशाचांश्च भगवान् आत्मतन्द्रिणा ।दिग्वाससो मुक्तकेशान् वीक्ष्य चामीलयद् दृशौ ॥ ४० ॥,sṛṣṭvā bhūtapiśācāṃśca bhagavān ātmatandriṇā|digvāsaso muktakeśān vīkṣya cāmīlayad dṛśau|| 40 ||
+3.20.41,जगृहुस्तद्विसृष्टां तां जृम्भणाख्यां तनुं प्रभोः ।निद्रां इन्द्रियविक्लेदो यया भूतेषु दृश्यते ।येनोच्छिष्टान्धर्षयन्ति तमुन्मादं प्रचक्षते ॥ ४१ ॥,jagṛhustadvisṛṣṭāṃ tāṃ jṛmbhaṇākhyāṃ tanuṃ prabhoḥ|nidrāṃ indriyavikledo yayā bhūteṣu dṛśyate|yenocchiṣṭāndharṣayanti tamunmādaṃ pracakṣate|| 41 ||
+3.20.42,ऊर्जस्वन्तं मन्यमान आत्मानं भगवानजः ।साध्यान् गणान् पितृगणान् परोक्षेणासृजत्प्रभुः ॥ ४२ ॥,ūrjasvantaṃ manyamāna ātmānaṃ bhagavānajaḥ|sādhyān gaṇān pitṛgaṇān parokṣeṇāsṛjatprabhuḥ|| 42 ||
+3.20.43,ते आत्मसर्गं तं कायं पितरः प्रतिपेदिरे ।साध्येभ्यश्च पितृभ्यश्च कवयो यद्वितन्वते ॥ ४३ ॥,te ātmasargaṃ taṃ kāyaṃ pitaraḥ pratipedire|sādhyebhyaśca pitṛbhyaśca kavayo yadvitanvate|| 43 ||
+3.20.44,सिद्धान् विद्याधरांश्चैव तिरोधानेन सोऽसृजत् ।तेभ्योऽददात् तं आत्मानं अन्तर्धानाख्यमद्‍भुतम् ॥ ४४ ॥,siddhān vidyādharāṃścaiva tirodhānena so'sṛjat|tebhyo'dadāt taṃ ātmānaṃ antardhānākhyamad‍bhutam|| 44 ||
+3.20.45,स किन्नरान् किम्पुरुषान् प्रत्यात्म्येनासृजत्प्रभुः ।मानयन्नात्मनात्मानं आत्माभासं विलोकयन् ॥ ४५ ॥,sa kinnarān kimpuruṣān pratyātmyenāsṛjatprabhuḥ|mānayannātmanātmānaṃ ātmābhāsaṃ vilokayan|| 45 ||
+3.20.46,ते तु तज्जगृहू रूपं त्यक्तं यत्परमेष्ठिना ।मिथुनीभूय गायन्तः तं एवोषसि कर्मभिः ॥ ४६ ॥,te tu tajjagṛhū rūpaṃ tyaktaṃ yatparameṣṭhinā|mithunībhūya gāyantaḥ taṃ evoṣasi karmabhiḥ|| 46 ||
+3.20.47,देहेन वै भोगवता शयानो बहुचिन्तया ।सर्गेऽनुपचिते क्रोधात् उत्ससर्ज ह तद्वपुः ॥ ४७ ॥,dehena vai bhogavatā śayāno bahucintayā|sarge'nupacite krodhāt utsasarja ha tadvapuḥ|| 47 ||
+3.20.48,येऽहीयन्तामुतः केशा अहयस्तेऽङ्ग जज्ञिरे ।सर्पाः प्रसर्पतः क्रूरा नागा भोगोरुकन्धराः ॥ ४८ ॥,ye'hīyantāmutaḥ keśā ahayaste'ṅga jajñire|sarpāḥ prasarpataḥ krūrā nāgā bhogorukandharāḥ|| 48 ||
+3.20.49,स आत्मानं मन्यमानः कृतकृत्यमिवात्मभूः ।तदा मनून् ससर्जान्ते मनसा लोकभावनान् ॥ ४९ ॥,sa ātmānaṃ manyamānaḥ kṛtakṛtyamivātmabhūḥ|tadā manūn sasarjānte manasā lokabhāvanān|| 49 ||
+3.20.50,तेभ्यः सोऽसृजत्स्वीयं पुरं पुरुषमात्मवान् ।तान् दृष्ट्वा ये पुरा सृष्टाः प्रशशंसुः प्रजापतिम् ॥ ५० ॥,tebhyaḥ so'sṛjatsvīyaṃ puraṃ puruṣamātmavān|tān dṛṣṭvā ye purā sṛṣṭāḥ praśaśaṃsuḥ prajāpatim|| 50 ||
+3.20.51,अहो एतत् जगत्स्रष्टः सुकृतं बत ते कृतम् ।प्रतिष्ठिताः क्रिया यस्मिन् साकं अन्नमदाम हे ॥ ५१ ॥,aho etat jagatsraṣṭaḥ sukṛtaṃ bata te kṛtam|pratiṣṭhitāḥ kriyā yasmin sākaṃ annamadāma he|| 51 ||
+3.20.52,तपसा विद्यया युक्तो योगेन सुसमाधिना ।ऋषीन् ऋषिः हृषीकेशः ससर्जाभिमताः प्रजाः ॥ ५२ ॥,tapasā vidyayā yukto yogena susamādhinā|ṛṣīn ṛṣiḥ hṛṣīkeśaḥ sasarjābhimatāḥ prajāḥ|| 52 ||
+3.20.53,तेभ्यश्चैकैकशः स्वस्य देहस्यांशमदादजः ।यत्तत् समाधियोगर्द्धि तपोविद्याविरक्तिमत् ॥ ५३ ॥,tebhyaścaikaikaśaḥ svasya dehasyāṃśamadādajaḥ|yattat samādhiyogarddhi tapovidyāviraktimat|| 53 ||
+3.20.20,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे विंशोऽध्यायः ॥ २० ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe viṃśo'dhyāyaḥ|| 20 ||
+3.21.1,विदुर उवाच ।स्वायम्भुवस्य च मनोः वंशः परमसम्मतः ।कथ्यतां भगवन्यत्र मैथुनेनैधिरे प्रजाः ॥ १ ॥,vidura uvāca|svāyambhuvasya ca manoḥ vaṃśaḥ paramasammataḥ|kathyatāṃ bhagavanyatra maithunenaidhire prajāḥ|| 1 ||
+3.21.2,प्रियव्रतोत्तानपादौ सुतौ स्वायम्भुवस्य वै ।यथाधर्मं जुगुपतुः सप्तद्वीपवतीं महीम् ॥ २ ॥,priyavratottānapādau sutau svāyambhuvasya vai|yathādharmaṃ jugupatuḥ saptadvīpavatīṃ mahīm|| 2 ||
+3.21.3,तस्य वै दुहिता ब्रह्मन् देवहूतीति विश्रुता ।पत्‍नी प्रजापतेरुक्ता कर्दमस्य त्वयानघ ॥ ३ ॥,tasya vai duhitā brahman devahūtīti viśrutā|pat‍nī prajāpateruktā kardamasya tvayānagha|| 3 ||
+3.21.4,तस्यां स वै महायोगी युक्तायां योगलक्षणैः ।ससर्ज कतिधा वीर्यं तन्मे शुश्रूषवे वद ॥ ४ ॥,tasyāṃ sa vai mahāyogī yuktāyāṃ yogalakṣaṇaiḥ|sasarja katidhā vīryaṃ tanme śuśrūṣave vada|| 4 ||
+3.21.5,रुचिर्यो भगवान् ब्रह्मन् दक्षो वा ब्रह्मणः सुतः ।यथा ससर्ज भूतानि लब्ध्वा भार्यां च मानवीम् ॥ ५ ॥,ruciryo bhagavān brahman dakṣo vā brahmaṇaḥ sutaḥ|yathā sasarja bhūtāni labdhvā bhāryāṃ ca mānavīm|| 5 ||
+3.21.6,मैत्रेय उवाच ।प्रजाः सृजेति भगवान् कर्दमो ब्रह्मणोदितः ।सरस्वत्यां तपस्तेपे सहस्राणां समा दश ॥ ६ ॥,maitreya uvāca|prajāḥ sṛjeti bhagavān kardamo brahmaṇoditaḥ|sarasvatyāṃ tapastepe sahasrāṇāṃ samā daśa|| 6 ||
+3.21.7,ततः समाधियुक्तेन क्रियायोगेन कर्दमः ।सम्प्रपेदे हरिं भक्त्या प्रपन्नवरदाशुषम् ॥ ७ ॥,tataḥ samādhiyuktena kriyāyogena kardamaḥ|samprapede hariṃ bhaktyā prapannavaradāśuṣam|| 7 ||
+3.21.8,तावत्प्रसन्नो भगवान् पुष्कराक्षः कृते युगे ।दर्शयामास तं क्षत्तः शाब्दं ब्रह्म दधद्वपुः ॥ ८ ॥,tāvatprasanno bhagavān puṣkarākṣaḥ kṛte yuge|darśayāmāsa taṃ kṣattaḥ śābdaṃ brahma dadhadvapuḥ|| 8 ||
+3.21.9,स तं विरजमर्काभं सितपद्मोत्पलस्रजम् ।स्निग्धनीलालकव्रात वक्त्राब्जं विरजोऽम्बरम् ॥ ९ ॥,sa taṃ virajamarkābhaṃ sitapadmotpalasrajam|snigdhanīlālakavrāta vaktrābjaṃ virajo'mbaram|| 9 ||
+3.21.10,किरीटिनं कुण्डलिनं शङ्खचक्रगदाधरम् ।श्वेतोत्पलक्रीडनकं मनःस्पर्शस्मितेक्षणम् ॥ १० ॥,kirīṭinaṃ kuṇḍalinaṃ śaṅkhacakragadādharam|śvetotpalakrīḍanakaṃ manaḥsparśasmitekṣaṇam|| 10 ||
+3.21.11,विन्यस्तचरणाम्भोजं अंसदेशे गरुत्मतः ।दृष्ट्वा खेऽवस्थितं वक्षः श्रियं कौस्तुभकन्धरम् ॥ ११ ॥,vinyastacaraṇāmbhojaṃ aṃsadeśe garutmataḥ|dṛṣṭvā khe'vasthitaṃ vakṣaḥ śriyaṃ kaustubhakandharam|| 11 ||
+3.21.12,जातहर्षोऽपतन्मूर्ध्ना क्षितौ लब्धमनोरथः ।गीर्भिस्त्वभ्यगृणात्प्रीति स्वभावात्मा कृताञ्जलिः ॥ १२ ॥,jātaharṣo'patanmūrdhnā kṣitau labdhamanorathaḥ|gīrbhistvabhyagṛṇātprīti svabhāvātmā kṛtāñjaliḥ|| 12 ||
+3.21.13,ऋषिरुवाच ।जुष्टं बताद्याखिलसत्त्वराशेः ।सांसिध्यमक्ष्णोस्तव दर्शनान्नः ।यद्दर्शनं जन्मभिरीड्य सद्भिः ।आशासते योगिनो रूढयोगाः ॥ १३ ॥,ṛṣiruvāca|juṣṭaṃ batādyākhilasattvarāśeḥ|sāṃsidhyamakṣṇostava darśanānnaḥ|yaddarśanaṃ janmabhirīḍya sadbhiḥ|āśāsate yogino rūḍhayogāḥ|| 13 ||
+3.21.14,ये मायया ते हतमेधसस्त्वत् ।पादारविन्दं भवसिन्धुपोतम् ।उपासते कामलवाय तेषां ।रासीश कामान् निरयेऽपि ये स्युः ॥ १४ ॥,ye māyayā te hatamedhasastvat|pādāravindaṃ bhavasindhupotam|upāsate kāmalavāya teṣāṃ|rāsīśa kāmān niraye'pi ye syuḥ|| 14 ||
+3.21.15,तथा स चाहं परिवोढुकामः ।समानशीलां गृहमेधधेनुम् ।उपेयिवान् मूलमशेषमूलं ।दुराशयः कामदुघाङ्घ्रिपस्य ॥ १५ ॥,tathā sa cāhaṃ parivoḍhukāmaḥ|samānaśīlāṃ gṛhamedhadhenum|upeyivān mūlamaśeṣamūlaṃ|durāśayaḥ kāmadughāṅghripasya|| 15 ||
+3.21.16,प्रजापतेस्ते वचसाधीश तन्त्या ।लोकः किलायं कामहतोऽनुबद्धः ।अहं च लोकानुगतो वहामि ।बलिं च शुक्लानिमिषाय तुभ्यम् ॥ १६ ॥,prajāpateste vacasādhīśa tantyā|lokaḥ kilāyaṃ kāmahato'nubaddhaḥ|ahaṃ ca lokānugato vahāmi|baliṃ ca śuklānimiṣāya tubhyam|| 16 ||
+3.21.17,लोकांश्च लोकानुगतान् पशूंश्च ।हित्वा श्रितास्ते चरणातपत्रम् ।परस्परं त्वद्‍गुणवादसीधु ।पीयूषनिर्यापितदेहधर्माः ॥ १७ ॥,lokāṃśca lokānugatān paśūṃśca|hitvā śritāste caraṇātapatram|parasparaṃ tvad‍guṇavādasīdhu|pīyūṣaniryāpitadehadharmāḥ|| 17 ||
+3.21.18,न तेऽजराक्षभ्रमिरायुरेषां ।त्रयोदशारं त्रिशतं षष्टिपर्व ।षण्नेम्यनन्तच्छदि यत्त्रिणाभि ।करालस्रोतो जगदाच्छिद्य धावत् ॥ १८ ॥,na te'jarākṣabhramirāyureṣāṃ|trayodaśāraṃ triśataṃ ṣaṣṭiparva|ṣaṇnemyanantacchadi yattriṇābhi|karālasroto jagadācchidya dhāvat|| 18 ||
+3.21.19,एकः स्वयं सन्जगतः सिसृक्षया ।अद्वितीययात्मन् अधि योगमायया ।सृजस्यदः पासि पुनर्ग्रसिष्यसे ।यथोर्णनाभिः भगवन् स्वशक्तिभिः ॥ १९ ॥,ekaḥ svayaṃ sanjagataḥ sisṛkṣayā|advitīyayātman adhi yogamāyayā|sṛjasyadaḥ pāsi punargrasiṣyase|yathorṇanābhiḥ bhagavan svaśaktibhiḥ|| 19 ||
+3.21.20,नैतद्‍बताधीश पदं तवेप्सितं ।यन्मायया नस्तनुष��� भूतसूक्ष्मम् ।अनुग्रहायास्त्वपि यर्हि मायया ।लसत्तुलस्या तनुवा विलक्षितः ॥ २० ॥,naitad‍batādhīśa padaṃ tavepsitaṃ|yanmāyayā nastanuṣe bhūtasūkṣmam|anugrahāyāstvapi yarhi māyayā|lasattulasyā tanuvā vilakṣitaḥ|| 20 ||
+3.21.21,तं त्वानुभूत्योपरतक्रियार्थं ।स्वमायया वर्तितलोकतन्त्रम् ।नमाम्यभीक्ष्णं नमनीयपाद ।सरोजमल्पीयसि कामवर्षम् ॥ २१ ॥,taṃ tvānubhūtyoparatakriyārthaṃ|svamāyayā vartitalokatantram|namāmyabhīkṣṇaṃ namanīyapāda|sarojamalpīyasi kāmavarṣam|| 21 ||
+3.21.22,ऋषिरुवाच ।इत्यव्यलीकं प्रणुतोऽब्जनाभः ।तं आबभाषे वचसामृतेन ।सुपर्णपक्षोपरि रोचमानः ।प्रेमस्मित उद्वीक्षणविभ्रमद्‍भ्रूः ॥ २२ ॥,ṛṣiruvāca|ityavyalīkaṃ praṇuto'bjanābhaḥ|taṃ ābabhāṣe vacasāmṛtena|suparṇapakṣopari rocamānaḥ|premasmita udvīkṣaṇavibhramad‍bhrūḥ|| 22 ||
+3.21.23,श्रीभगवानुवाच ।विदित्वा तव चैत्यं मे पुरैव समयोजि तत् ।यदर्थं आत्मनियमैः त्वयैवाहं समर्चितः ॥ २३ ॥,śrībhagavānuvāca|viditvā tava caityaṃ me puraiva samayoji tat|yadarthaṃ ātmaniyamaiḥ tvayaivāhaṃ samarcitaḥ|| 23 ||
+3.21.24,न वै जातु मृषैव स्यात् प्रजाध्यक्ष मदर्हणम् ।भवद्विधेष्वतितरां मयि सङ्गृभितात्मनाम् ॥ २४ ॥,na vai jātu mṛṣaiva syāt prajādhyakṣa madarhaṇam|bhavadvidheṣvatitarāṃ mayi saṅgṛbhitātmanām|| 24 ||
+3.21.25,प्रजापतिसुतः सम्राट् मनुर्विख्यातमङ्गलः ।ब्रह्मावर्तं योऽधिवसन् शास्ति सप्तार्णवां महीम् ॥ २५ ॥,prajāpatisutaḥ samrāṭ manurvikhyātamaṅgalaḥ|brahmāvartaṃ yo'dhivasan śāsti saptārṇavāṃ mahīm|| 25 ||
+3.21.26,स चेह विप्र राजर्षिः महिष्या शतरूपया ।आयास्यति दिदृक्षुस्त्वां परश्वो धर्मकोविदः ॥ २६ ॥,sa ceha vipra rājarṣiḥ mahiṣyā śatarūpayā|āyāsyati didṛkṣustvāṃ paraśvo dharmakovidaḥ|| 26 ||
+3.21.27,आत्मजां असितापाङ्गीं वयःशीलगुणान्विताम् ।मृगयन्तीं पतिं दास्यति अनुरूपाय ते प्रभो ॥ २७ ॥,ātmajāṃ asitāpāṅgīṃ vayaḥśīlaguṇānvitām|mṛgayantīṃ patiṃ dāsyati anurūpāya te prabho|| 27 ||
+3.21.28,समाहितं ते हृदयं यत्र इमान् परिवत्सरान् ।सा त्वां ब्रह्मन् नृपवधूः काममाशु भजिष्यति ॥ २८ ॥,samāhitaṃ te hṛdayaṃ yatra imān parivatsarān|sā tvāṃ brahman nṛpavadhūḥ kāmamāśu bhajiṣyati|| 28 ||
+3.21.29,या ते आत्मभृतं वीर्यं नवधा प्रसविष्यति ।वीर्ये त्वदीये ऋषय आधास्यन्ति अञ्जसात्मनः ॥ २९ ॥,yā te ātmabhṛtaṃ vīryaṃ navadhā prasaviṣyati|vīrye tvadīye ṛṣaya ādhāsyanti añjasātmanaḥ|| 29 ||
+3.21.30,त्वं च सम्यग् अनुष्ठाय निदेशं मे उशत्तमः ।मयि तीर्थीकृताशेष क्रियार्थो मां प्रपत्स्यसे ॥ ३० ॥,tvaṃ ca samyag anuṣṭhāya nideśaṃ me uśattamaḥ|mayi tīrthīkṛtāśeṣa kriyārtho māṃ prapatsyase|| 30 ||
+3.21.31,कृत्वा दयां च जीवेषु दत्त्वा चाभयमात्मवान् ।मय्यात्मानं सह जगद् द्रक्ष्यस्यात्मनि चापि माम् ॥ ३१ ॥,kṛtvā dayāṃ ca jīveṣu dattvā cābhayamātmavān|mayyātmānaṃ saha jagad drakṣyasyātmani cāpi mām|| 31 ||
+3.21.32,सहाहं स्वांशकलया त्वद्वीर्येण महामुने ।तव क्षेत्रे देवहूत्यां प्रणेष्ये तत्त्वसंहिताम् ॥ ३२ ॥,sahāhaṃ svāṃśakalayā tvadvīryeṇa mahāmune|tava kṣetre devahūtyāṃ praṇeṣye tattvasaṃhitām|| 32 ||
+3.21.33,मैत्रेय उवाच ।एवं तं अनुभाष्याथ भगवान् प्रत्यगक्षजः ।जगाम बिन्दुसरसः सरस्वत्या परिश्रितात् ॥ ३३ ॥,maitreya uvāca|evaṃ taṃ anubhāṣyātha bhagavān pratyagakṣajaḥ|jagāma bindusarasaḥ sarasvatyā pariśritāt|| 33 ||
+3.21.34,निरीक्षतस्तस्य ययावशेष ।सिद्धेश्वराभिष्टुतसिद्धमार्गः ।आकर्णयन् पत्ररथेन्द्रपक्षैः ।उच्चारितं स्तोममुदीर्णसाम ॥ ३४ ॥,nirīkṣatastasya yayāvaśeṣa|siddheśvarābhiṣṭutasiddhamārgaḥ|ākarṇayan patrarathendrapakṣaiḥ|uccāritaṃ stomamudīrṇasāma|| 34 ||
+3.21.35,अथ सम्प्रस्थिते शुक्ले कर्दमो भगवान् ऋषिः ।आस्ते स्म बिन्दुसरसि तं कालं प्रतिपालयन् ॥ ३५ ॥,atha samprasthite śukle kardamo bhagavān ṛṣiḥ|āste sma bindusarasi taṃ kālaṃ pratipālayan|| 35 ||
+3.21.36,मनुः स्यन्दनमास्थाय शातकौम्भपरिच्छदम् ।आरोप्य स्वां दुहितरं सभार्यः पर्यटन् महीम् ॥ ३६ ॥,manuḥ syandanamāsthāya śātakaumbhaparicchadam|āropya svāṃ duhitaraṃ sabhāryaḥ paryaṭan mahīm|| 36 ||
+3.21.37,तस्मिन् सुधन्वन्नहनि भगवान् यत्समादिशत् ।उपायादाश्रमपदं मुनेः शान्तव्रतस्य तत् ॥ ३७ ॥,tasmin sudhanvannahani bhagavān yatsamādiśat|upāyādāśramapadaṃ muneḥ śāntavratasya tat|| 37 ||
+3.21.38,यस्मिन्भगवतो नेत्रान् न्यपतन् अश्रुबिन्दवः ।कृपया सम्परीतस्य प्रपन्नेऽर्पितया भृशम् ॥ ३८ ॥,yasminbhagavato netrān nyapatan aśrubindavaḥ|kṛpayā samparītasya prapanne'rpitayā bhṛśam|| 38 ||
+3.21.39,तद्वै बिन्दुसरो नाम सरस्वत्या परिप्लुतम् ।पुण्यं शिवामृतजलं महर्षिगणसेवितम् ॥ ३९ ॥,tadvai bindusaro nāma sarasvatyā pariplutam|puṇyaṃ śivāmṛtajalaṃ maharṣigaṇasevitam|| 39 ||
+3.21.40,पुण्यद्रुमलताजालैः कूजत् पुण्यमृगद्विजैः ।सर्वर्तुफलपुष्पाढ्यं वनराजिश्रियान्वितम् ॥ ४० ॥,puṇyadrumalatājālaiḥ kūjat puṇyamṛgadvijaiḥ|sarvartuphalapuṣpāḍhyaṃ vanarājiśriyānvitam|| 40 ||
+3.21.41,मत्तद्विजगणैर्घुष्टं मत्तभ्रमर विभ्रमम् ।मत्तबर्हिनटाटोपं आह्वयन् मत्तकोकिलम् ॥ ४१ ॥,mattadvijagaṇairghuṣṭaṃ mattabhramara vibhramam|mattabarhinaṭāṭopaṃ āhvayan mattakokilam|| 41 ||
+3.21.42,कदम्ब चम्पकाशोक करञ्ज बकुलासनैः ।कुन्दमन्दारकुटजैः चूतपोतैः अलङ्कृतम् ॥ ४२ ॥,kadamba campakāśoka karañja bakulāsanaiḥ|kundamandārakuṭajaiḥ cūtapotaiḥ alaṅkṛtam|| 42 ||
+3.21.43,कारण्डवैः प्लवैर्हंसैः कुररैः जलकुक्कुटैः ।सारसैः चक्रवाकैश्च चकोरैः वल्गु कूजितम् ॥ ४३ ॥,kāraṇḍavaiḥ plavairhaṃsaiḥ kuraraiḥ jalakukkuṭaiḥ|sārasaiḥ cakravākaiśca cakoraiḥ valgu kūjitam|| 43 ||
+3.21.44,तथैव हरिणैः क्रोडैः श्वावित् गवय कुञ्जरैः ।गोपुच्छैः हरिभिः मर्कैः नकुलैः नाभिभिर्वृतम् ॥ ४४ ॥,tathaiva hariṇaiḥ kroḍaiḥ śvāvit gavaya kuñjaraiḥ|gopucchaiḥ haribhiḥ markaiḥ nakulaiḥ nābhibhirvṛtam|| 44 ||
+3.21.45,प्रविश्य तत्तीर्थवरं आदिराजः सहात्मजः ।ददर्श मुनिमासीनं तस्मिन् हुतहुताशनम् ॥ ४५ ॥,praviśya tattīrthavaraṃ ādirājaḥ sahātmajaḥ|dadarśa munimāsīnaṃ tasmin hutahutāśanam|| 45 ||
+3.21.46,विद्योतमानं वपुषा तपसि उग्रयुजा चिरम् ।नातिक्षामं भगवतः स्निग्धापाङ्गावलोकनात् ।तद्व्याहृतामृतकला पीयूषश्रवणेन च ॥ ४६ ॥,vidyotamānaṃ vapuṣā tapasi ugrayujā ciram|nātikṣāmaṃ bhagavataḥ snigdhāpāṅgāvalokanāt|tadvyāhṛtāmṛtakalā pīyūṣaśravaṇena ca|| 46 ||
+3.21.47,प्रांशुं पद्मपलाशाक्षं जटिलं चीरवाससम् ।उपसंश्रित्य मलिनं यथार्हणं असंस्कृतम् ॥ ४७ ॥,prāṃśuṃ padmapalāśākṣaṃ jaṭilaṃ cīravāsasam|upasaṃśritya malinaṃ yathārhaṇaṃ asaṃskṛtam|| 47 ||
+3.21.48,अथोटजमुपायातं नृदेवं प्रणतं पुरः ।सपर्यया पर्यगृह्णात् प्रतिनन्द्यानुरूपया ॥ ४८ ॥,athoṭajamupāyātaṃ nṛdevaṃ praṇataṃ puraḥ|saparyayā paryagṛhṇāt pratinandyānurūpayā|| 48 ||
+3.21.49,गृहीतार्हणमासीनं संयतं प्रीणयन् मुनिः ।स्मरन् भगवदादेशं इत्याह श्लक्ष्णया गिरा ॥ ४९ ॥,gṛhītārhaṇamāsīnaṃ saṃyataṃ prīṇayan muniḥ|smaran bhagavadādeśaṃ ityāha ślakṣṇayā girā|| 49 ||
+3.21.50,नूनं चङ्क्रमणं देव सतां संरक्षणाय ते ।वधाय चासतां यस्त्वं हरेः शक्तिर्हि पालिनी ॥ ५० ॥,nūnaṃ caṅkramaṇaṃ deva satāṃ saṃrakṣaṇāya te|vadhāya cāsatāṃ yastvaṃ hareḥ śaktirhi pālinī|| 50 ||
+3.21.51,योऽर्केन्दु अग्नीन्द्रवायूनां यमधर्मप्रचेतसाम् ।रूपाणि स्थान आधत्से तस्मै शुक्लाय ते नमः ॥ ५१ ॥,yo'rkendu agnīndravāyūnāṃ yamadharmapracetasām|rūpāṇi sthāna ādhatse tasmai śuklāya te namaḥ|| 51 ||
+3.21.52,न यदा रथमास्थाय जैत्रं मणिगणार्पितम् ।विस्फूर्जत् चण्डकोदण्डो रथेन त्रासयन् अघान् ॥ ५२ ॥,na yadā rathamāsthāya jaitraṃ maṇigaṇārpitam|visphūrjat caṇḍakodaṇḍo rathena trāsayan aghān|| 52 ||
+3.21.53,स्वसैन्यचरणक्षुण्णं वेपयन् मण्डलं भुवः ।विकर्षन् बृहतीं सेनां पर्यटसि अंशुमानिव ॥ ५३ ॥,svasainyacaraṇakṣuṇṇaṃ vepayan maṇḍalaṃ bhuvaḥ|vikarṣan bṛhatīṃ senāṃ paryaṭasi aṃśumāniva|| 53 ||
+3.21.54,तदैव सेतवः सर्वे वर्णाश्रमनिबन्धनाः ।भगवद् रचिता राजन् भिद्येरन् बत दस्युभिः ॥ ५४ ॥,tadaiva setavaḥ sarve varṇāśramanibandhanāḥ|bhagavad racitā rājan bhidyeran bata dasyubhiḥ|| 54 ||
+3.21.55,अधर्मश्च समेधेत लोलुपैर्व्यङ्कुशैर्नृभिः ।शयाने त्वयि लोकोऽयं दस्युग्रस्तो विनङ्क्ष्यति ॥ ५५ ॥,adharmaśca samedheta lolupairvyaṅkuśairnṛbhiḥ|śayāne tvayi loko'yaṃ dasyugrasto vinaṅkṣyati|| 55 ||
+3.21.56,अथापि पृच्छे त्वां वीर यदर्थं त्वं इहागतः ।तद्वयं निर्व्यलीकेन प्रतिपद्यामहे हृदा ॥ ५६ ॥,athāpi pṛcche tvāṃ vīra yadarthaṃ tvaṃ ihāgataḥ|tadvayaṃ nirvyalīkena pratipadyāmahe hṛdā|| 56 ||
+3.21.21,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे एकविंशोऽध्यायः ॥ २१ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe ekaviṃśo'dhyāyaḥ|| 21 ||
+3.22.1,मैत्रेय उवाच ।एवं आविष्कृताशेष गुणकर्मोदयो मुनिम् ।सव्रीड इव तं सम्राड् उपारतमुवाच ह ॥ १ ॥,maitreya uvāca|evaṃ āviṣkṛtāśeṣa guṇakarmodayo munim|savrīḍa iva taṃ samrāḍ upāratamuvāca ha|| 1 ||
+3.22.2,मनुरुवाच ।ब्रह्मासृजत्स्वमुखतो युष्मान् आत्मपरीप्सया ।छन्दोमयस्तपोविद्या योगयुक्तानलम्पटान् ॥ २ ॥,manuruvāca|brahmāsṛjatsvamukhato yuṣmān ātmaparīpsayā|chandomayastapovidyā yogayuktānalampaṭān|| 2 ||
+3.22.3,तत्त्राणायासृजत् चास्मान् दोः सहस्रात्सहस्रपात् ।हृदयं तस्य हि ब्रह्म क्षत्रमङ्गं प्रचक्षते ॥ ३ ॥,tattrāṇāyāsṛjat cāsmān doḥ sahasrātsahasrapāt|hṛdayaṃ tasya hi brahma kṣatramaṅgaṃ pracakṣate|| 3 ||
+3.22.4,अतो ह्यन्योन्यमात्मानं ब्रह्म क्षत्रं च रक्षतः ।रक्षति स्माव्ययो देवः स यः सदसदात्मकः ॥ ४ ॥,ato hyanyonyamātmānaṃ brahma kṣatraṃ ca rakṣataḥ|rakṣati smāvyayo devaḥ sa yaḥ sadasadātmakaḥ|| 4 ||
+3.22.5,तव सन्दर्शनादेव च्छिन्ना मे सर्वसंशयाः ।यत्स्वयं भगवान् प्रीत्या धर्ममाह रिरक्षिषोः ॥ ५ ॥,tava sandarśanādeva cchinnā me sarvasaṃśayāḥ|yatsvayaṃ bhagavān prītyā dharmamāha rirakṣiṣoḥ|| 5 ||
+3.22.6,दिष्ट्या मे भगवान् दृष्टो दुर्दर्शो योऽकृतात्मनाम् ।दिष्ट्या पादरजः स्पृष्टं शीर्ष्णा मे भवतः शिवम् ॥ ६ ॥,diṣṭyā me bhagavān dṛṣṭo durdarśo yo'kṛtātmanām|diṣṭyā pādarajaḥ spṛṣṭaṃ śīrṣṇā me bhavataḥ śivam|| 6 ||
+3.22.7,दिष्ट्या त्वयानुशिष्टोऽहं कृतश्चानुग्रहो महान् ।अपावृतैः कर्णरन्ध्रैः जुष्टा दिष्ट्योशतीर्गिरः ॥ ७ ॥,diṣṭyā tvayānuśiṣṭo'haṃ kṛtaścānugraho mahān|apāvṛtaiḥ karṇarandhraiḥ juṣṭā diṣṭyośatīrgiraḥ|| 7 ||
+3.22.8,स भवान् दुहितृस्नेह परिक्लिष्टात्मनो मम ।श्रोतुमर्हसि दीनस्य श्रावितं कृपया मुने ॥ ८ ॥,sa bhavān duhitṛsneha parikliṣṭātmano mama|śrotumarhasi dīnasya śrāvitaṃ kṛpayā mune|| 8 ||
+3.22.9,प्रियव्रतोत्तानपदोः स्वसेयं दुहिता मम ।अन्विच्छति पतिं युक्तं वयःशीलगुणादिभिः ॥ ९ ॥,priyavratottānapadoḥ svaseyaṃ duhitā mama|anvicchati patiṃ yuktaṃ vayaḥśīlaguṇādibhiḥ|| 9 ||
+3.22.10,यदा तु भवतः शील श्रुतरूपवयोगुणान् ।अशृणोत् नारदाद् एषा त्वय्यासीत् कृतनिश्चया ॥ १० ॥,yadā tu bhavataḥ śīla śrutarūpavayoguṇān|aśṛṇot nāradād eṣā tvayyāsīt kṛtaniścayā|| 10 ||
+3.22.11,तत्प्रतीच्छ द्विजाग्र्येमां श्रद्धयोपहृतां मया ।सर्वात्मनानुरूपां ते गृहमेधिषु कर्मसु ॥ ११ ॥,tatpratīccha dvijāgryemāṃ śraddhayopahṛtāṃ mayā|sarvātmanānurūpāṃ te gṛhamedhiṣu karmasu|| 11 ||
+3.22.12,उद्यतस्य हि कामस्य प्रतिवादो न शस्यते ।अपि निर्मुक्तसङ्गस्य कामरक्तस्य किं पुनः ॥ १२ ॥,udyatasya hi kāmasya prativādo na śasyate|api nirmuktasaṅgasya kāmaraktasya kiṃ punaḥ|| 12 ||
+3.22.13,य उद्यतमनादृत्य कीनाशं अभियाचते ।क्षीयते तद्यशः स्फीतं मानश्चावज्ञया हतः ॥ १३ ॥,ya udyatamanādṛtya kīnāśaṃ abhiyācate|kṣīyate tadyaśaḥ sphītaṃ mānaścāvajñayā hataḥ|| 13 ||
+3.22.14,अहं त्वाश्रृणवं विद्वन् विवाहार्थं समुद्यतम् ।अतस्त्वं उपकुर्वाणः प्रत्तां प्रतिगृहाण मे ॥ १४ ॥,ahaṃ tvāśrṛṇavaṃ vidvan vivāhārthaṃ samudyatam|atastvaṃ upakurvāṇaḥ prattāṃ pratigṛhāṇa me|| 14 ||
+3.22.15,ऋषिरुवाच ।बाढमुद्वोढुकामोऽहं अप्रत्ता च तवात्मजा ।आवयोः अनुरूपोऽसौ आद्यो वैवाहिको विधिः ॥ १५ ॥,ṛṣiruvāca|bāḍhamudvoḍhukāmo'haṃ aprattā ca tavātmajā|āvayoḥ anurūpo'sau ādyo vaivāhiko vidhiḥ|| 15 ||
+3.22.16,कामः स भूयान् नरदेव तेऽस्याः ।पुत्र्याः समाम्नायविधौ प्रतीतः ।क एव ते तनयां नाद्रियेत ।स्वयैव कान्त्या क्षिपतीमिव श्रियम् ॥ १६ ॥,kāmaḥ sa bhūyān naradeva te'syāḥ|putryāḥ samāmnāyavidhau pratītaḥ|ka eva te tanayāṃ nādriyeta|svayaiva kāntyā kṣipatīmiva śriyam|| 16 ||
+3.22.17,यां हर्म्यपृष्ठे क्वणदङ्घ्रिशोभां ।विक्रीडतीं कन्दुकविह्वलाक्षीम् ।विश्वावसुर्न्यपतत् स्वात् विमानात् ।विलोक्य सम्मोहविमूढचेताः ॥ १७ ॥,yāṃ harmyapṛṣṭhe kvaṇadaṅghriśobhāṃ|vikrīḍatīṃ kandukavihvalākṣīm|viśvāvasurnyapatat svāt vimānāt|vilokya sammohavimūḍhacetāḥ|| 17 ||
+3.22.18,तां प्रार्थयन्तीं ललनाललामं ।असेवितश्रीचरणैरदृष्टाम् ।वत्सां मनोरुच्चपदः स्वसारं ।को नानुमन्येत बुधोऽभियाताम् ॥ १८ ॥,tāṃ prārthayantīṃ lalanālalāmaṃ|asevitaśrīcaraṇairadṛṣṭām|vatsāṃ manoruccapadaḥ svasāraṃ|ko nānumanyeta budho'bhiyātām|| 18 ||
+3.22.19,अतो भजिष्ये समयेन साध्वीं ।यावत्तेजो बिभृयाद् आत्मनो मे ।अतो धर्मान् पारमहंस्यमुख्यान् ।शुक्लप्रोक्तान् बहु मन्येऽविहिंस्रान् ॥ १९ ॥,ato bhajiṣye samayena sādhvīṃ|yāvattejo bibhṛyād ātmano me|ato dharmān pāramahaṃsyamukhyān|śuklaproktān bahu manye'vihiṃsrān|| 19 ||
+3.22.20,यतोऽभवद्विश्वमिदं विचित्रं ।संस्थास्यते यत्र च वावतिष्ठते ।प्रजापतीनां पतिरेष मह्यं ।परं प्रमाणं भगवान् अनन्तः ॥ २० ॥,yato'bhavadviśvamidaṃ vicitraṃ|saṃsthāsyate yatra ca vāvatiṣṭhate|prajāpatīnāṃ patireṣa mahyaṃ|paraṃ pramāṇaṃ bhagavān anantaḥ|| 20 ||
+3.22.21,मैत्रेय उवाच ।स उग्रधन्वन् इयदेवाबभाषे ।आसीच्च तूष्णीं अरविन्दनाभम् ।धियोपगृह्णन् स्मितशोभितेन ।मुखेन चेतो लुलुभे देवहूत्याः ॥ २१ ॥,maitreya uvāca|sa ugradhanvan iyadevābabhāṣe|āsīcca tūṣṇīṃ aravindanābham|dhiyopagṛhṇan smitaśobhitena|mukhena ceto lulubhe devahūtyāḥ|| 21 ||
+3.22.22,सोऽनु ज्ञात्वा व्यवसितं महिष्या दुहितुः स्फुटम् ।तस्मै गुणगणाढ्याय ददौ तुल्यां प्रहर्षितः ॥ २२ ॥,so'nu jñātvā vyavasitaṃ mahiṣyā duhituḥ sphuṭam|tasmai guṇagaṇāḍhyāya dadau tulyāṃ praharṣitaḥ|| 22 ||
+3.22.23,शतरूपा महाराज्ञी पारिबर्हान् महाधनान् ।दम्पत्योः पर्यदात् प्रीत्या भूषावासः परिच्छदान् ॥ २३ ॥,śatarūpā mahārājñī pāribarhān mahādhanān|dampatyoḥ paryadāt prītyā bhūṣāvāsaḥ paricchadān|| 23 ||
+3.22.24,प्रत्तां दुहितरं सम्राट् सदृक्षाय गतव्यथः ।उपगुह्य च बाहुभ्यां औत्कण्ठ्योन्मथिताशयः ॥ २४ ॥,prattāṃ duhitaraṃ samrāṭ sadṛkṣāya gatavyathaḥ|upaguhya ca bāhubhyāṃ autkaṇṭhyonmathitāśayaḥ|| 24 ||
+3.22.25,अशक्नुवन् तद्विरहं मुञ्चन् बाष्पकलां मुहुः ।आसिञ्चद् अम्ब वत्सेति नेत्रोदैर्दुहितुः शिखाः ॥ २५ ॥,aśaknuvan tadvirahaṃ muñcan bāṣpakalāṃ muhuḥ|āsiñcad amba vatseti netrodairduhituḥ śikhāḥ|| 25 ||
+3.22.26,आमन्त्र्य तं मुनिवरं अनुज्ञातः सहानुगः ।प्रतस्थे रथमारुह्य सभार्यः स्वपुरं नृपः ॥ २६ ॥,āmantrya taṃ munivaraṃ anujñātaḥ sahānugaḥ|pratasthe rathamāruhya sabhāryaḥ svapuraṃ nṛpaḥ|| 26 ||
+3.22.27,उभ��ोः ऋषिकुल्यायाः सरस्वत्याः सुरोधसोः ।ऋषीणां उपशान्तानां पश्यन् आश्रमसम्पदः ॥ २७ ॥,ubhayoḥ ṛṣikulyāyāḥ sarasvatyāḥ surodhasoḥ|ṛṣīṇāṃ upaśāntānāṃ paśyan āśramasampadaḥ|| 27 ||
+3.22.28,तं आयान्तं अभिप्रेत्य ब्रह्मावर्तात्प्रजाः पतिम् ।गीतसंस्तुतिवादित्रैः प्रत्युदीयुः प्रहर्षिताः ॥ २८ ॥,taṃ āyāntaṃ abhipretya brahmāvartātprajāḥ patim|gītasaṃstutivāditraiḥ pratyudīyuḥ praharṣitāḥ|| 28 ||
+3.22.29,बर्हिष्मती नाम पुरी सर्वसंपत् समन्विता ।न्यपतन्यत्र रोमाणि यज्ञस्याङ्गं विधुन्वतः ॥ २९ ॥,barhiṣmatī nāma purī sarvasaṃpat samanvitā|nyapatanyatra romāṇi yajñasyāṅgaṃ vidhunvataḥ|| 29 ||
+3.22.30,कुशाः काशास्त एवासन् शश्वद्धरितवर्चसः ।ऋषयो यैः पराभाव्य यज्ञघ्नान् यज्ञमीजिरे ॥ ३० ॥,kuśāḥ kāśāsta evāsan śaśvaddharitavarcasaḥ|ṛṣayo yaiḥ parābhāvya yajñaghnān yajñamījire|| 30 ||
+3.22.31,कुशकाशमयं बर्हिः आस्तीर्य भगवान् मनुः ।अयजद् यज्ञपुरुषं लब्धा स्थानं यतो भुवम् ॥ ३१ ॥,kuśakāśamayaṃ barhiḥ āstīrya bhagavān manuḥ|ayajad yajñapuruṣaṃ labdhā sthānaṃ yato bhuvam|| 31 ||
+3.22.32,बर्हिष्मतीं नाम विभुः यां निर्विश्य समावसत् ।तस्यां प्रविष्टो भवनं तापत्रयविनाशनम् ॥ ३२ ॥,barhiṣmatīṃ nāma vibhuḥ yāṃ nirviśya samāvasat|tasyāṃ praviṣṭo bhavanaṃ tāpatrayavināśanam|| 32 ||
+3.22.33,सभार्यः सप्रजः कामान् बुभुजेऽन्याविरोधतः ।सङ्गीयमानसत्कीर्तिः सस्त्रीभिः सुरगायकैः ।प्रत्यूषेष्वनुबद्धेन हृदा श्रृण्वन् हरेः कथाः ॥ ३३ ॥,sabhāryaḥ saprajaḥ kāmān bubhuje'nyāvirodhataḥ|saṅgīyamānasatkīrtiḥ sastrībhiḥ suragāyakaiḥ|pratyūṣeṣvanubaddhena hṛdā śrṛṇvan hareḥ kathāḥ|| 33 ||
+3.22.34,निष्णातं योगमायासु मुनिं स्वायम्भुवं मनुम् ।यदाभ्रंशयितुं भोगा न शेकुर्भगवत्परम् ॥ ३४ ॥,niṣṇātaṃ yogamāyāsu muniṃ svāyambhuvaṃ manum|yadābhraṃśayituṃ bhogā na śekurbhagavatparam|| 34 ||
+3.22.35,अयातयामाः तस्यासन् यामाः स्वान्तरयापनाः ।श्रृण्वतो ध्यायतो विष्णोः कुर्वतो ब्रुवतः कथाः ॥ ३५ ॥,ayātayāmāḥ tasyāsan yāmāḥ svāntarayāpanāḥ|śrṛṇvato dhyāyato viṣṇoḥ kurvato bruvataḥ kathāḥ|| 35 ||
+3.22.36,स एवं स्वान्तरं निन्ये युगानां एकसप्ततिम् ।वासुदेवप्रसङ्गेन परिभूतगतित्रयः ॥ ३६ ॥,sa evaṃ svāntaraṃ ninye yugānāṃ ekasaptatim|vāsudevaprasaṅgena paribhūtagatitrayaḥ|| 36 ||
+3.22.37,शारीरा मानसा दिव्या वैयासे ये च मानुषाः ।भौतिकाश्च कथं क्लेशा बाधन्ते हरिसंश्रयम् ॥ ३७ ॥,śārīrā mānasā divyā vaiyāse ye ca mānuṣāḥ|bhautikāśca kathaṃ kleśā bādhante harisaṃśrayam|| 37 ||
+3.22.38,यः पृष्टो मुनिभिः प्राह धर्मान् नानाविधान् शुभान् ।नृणां वर्णाश्रमाणां च सर्वभूतहितः सदा ॥ ३८ ॥,yaḥ pṛṣṭo munibhiḥ prāha dharmān nānāvidhān śubhān|nṛṇāṃ varṇāśramāṇāṃ ca sarvabhūtahitaḥ sadā|| 38 ||
+3.22.39,एतत्ते आदिराजस्य मनोश्चरितमद्‍भुतम् ।वर्णितं वर्णनीयस्य तदपत्योदयं श्रृणु ॥ ३९ ॥,etatte ādirājasya manoścaritamad‍bhutam|varṇitaṃ varṇanīyasya tadapatyodayaṃ śrṛṇu|| 39 ||
+3.22.22,इति श्रीमद्भागवते ���हापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे द्वाविंशोऽध्यायः ॥ २२ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe dvāviṃśo'dhyāyaḥ|| 22 ||
+3.23.1,मैत्रेय उवाच ।पितृभ्यां प्रस्थिते साध्वी पतिं इङ्कितकोविदा ।नित्यं पर्यचरत् प्रीत्या भवानीव भवं प्रभुम् ॥ १ ॥,maitreya uvāca|pitṛbhyāṃ prasthite sādhvī patiṃ iṅkitakovidā|nityaṃ paryacarat prītyā bhavānīva bhavaṃ prabhum|| 1 ||
+3.23.2,विश्रम्भेणात्मशौचेन गौरवेण दमेन च ।शुश्रूषया सौहृदेन वाचा मधुरया च भोः ॥ २ ॥,viśrambheṇātmaśaucena gauraveṇa damena ca|śuśrūṣayā sauhṛdena vācā madhurayā ca bhoḥ|| 2 ||
+3.23.3,विसृज्य कामं दम्भं च द्वेषं लोभमघं मदम् ।अप्रमत्तोद्यता नित्यं तेजीयांसमतोषयत् ॥ ३ ॥,visṛjya kāmaṃ dambhaṃ ca dveṣaṃ lobhamaghaṃ madam|apramattodyatā nityaṃ tejīyāṃsamatoṣayat|| 3 ||
+3.23.4,स वै देवर्षिवर्यस्तां मानवीं समनुव्रताम् ।दैवाद्‍गरीयसः पत्युः आशासानां महाशिषः ॥ ४ ॥,sa vai devarṣivaryastāṃ mānavīṃ samanuvratām|daivād‍garīyasaḥ patyuḥ āśāsānāṃ mahāśiṣaḥ|| 4 ||
+3.23.5,कालेन भूयसा क्षामां कर्शितां व्रतचर्यया ।प्रेमगद्‍गदया वाचा पीडितः कृपयाब्रवीत् ॥ ५ ॥,kālena bhūyasā kṣāmāṃ karśitāṃ vratacaryayā|premagad‍gadayā vācā pīḍitaḥ kṛpayābravīt|| 5 ||
+3.23.6,कर्दम उवाच ।तुष्टोऽहमद्य तव मानवि मानदायाः ।शुश्रूषया परमया परया च भक्त्या ।यो देहिनामयमतीव सुहृत्स्वदेहो ।नावेक्षितः समुचितः क्षपितुं मदर्थे ॥ ६ ॥,kardama uvāca|tuṣṭo'hamadya tava mānavi mānadāyāḥ|śuśrūṣayā paramayā parayā ca bhaktyā|yo dehināmayamatīva suhṛtsvadeho|nāvekṣitaḥ samucitaḥ kṣapituṃ madarthe|| 6 ||
+3.23.7,ये मे स्वधर्मनिरतस्य तपःसमाधि ।विद्यात्मयोगविजिता भगवत्प्रसादाः ।तानेव ते मदनुसेवनयावरुद्धान् ।दृष्टिं प्रपश्य वितराम्यभयानशोकान् ॥ ७ ॥,ye me svadharmaniratasya tapaḥsamādhi|vidyātmayogavijitā bhagavatprasādāḥ|tāneva te madanusevanayāvaruddhān|dṛṣṭiṃ prapaśya vitarāmyabhayānaśokān|| 7 ||
+3.23.8,अन्ये पुनर्भगवतो भ्रुव उद्विजृम्भ ।विभ्रंशितार्थरचनाः किमुरुक्रमस्य ।सिद्धासि भुङ्क्ष्व विभवान् निजधर्मदोहान् ।दिव्यान् नरैर्दुरधिगान् नृपविक्रियाभिः ॥ ८ ॥,anye punarbhagavato bhruva udvijṛmbha|vibhraṃśitārtharacanāḥ kimurukramasya|siddhāsi bhuṅkṣva vibhavān nijadharmadohān|divyān narairduradhigān nṛpavikriyābhiḥ|| 8 ||
+3.23.9,एवं ब्रुवाणमबलाखिलयोगमाया ।विद्याविचक्षणमवेक्ष्य गताधिरासीत् ।सम्प्रश्रयप्रणयविह्वलया गिरेषद् ।व्रीडावलोकविलसद् हसिताननाह ॥ ९ ॥,evaṃ bruvāṇamabalākhilayogamāyā|vidyāvicakṣaṇamavekṣya gatādhirāsīt|sampraśrayapraṇayavihvalayā gireṣad|vrīḍāvalokavilasad hasitānanāha|| 9 ||
+3.23.10,देवहूतिरुवाच ।राद्धं बत द्विजवृषैतदमोघयोग ।मायाधिपे त्वयि विभो तदवैमि भर्तः ।यस्तेऽभ्यधायि समयः सकृदङ्गसङ्गो ।भूयाद्‍गरीयसि गुणः प्रसवः सतीनाम् ॥ १० ॥,devahūtiruvāca|rāddhaṃ bata dvijavṛṣaitadamoghayoga|māyādhipe tvayi vibho tadavaimi bhartaḥ|yaste'bhyadhāyi samayaḥ sakṛdaṅgasaṅgo|bhūyād‍garīyasi guṇaḥ prasavaḥ satīnām|| 10 ||
+3.23.11,तत्रेतिकृत्यमुपशिक्ष यथोपदेशं ।येनैष मे कर्शितोऽतिरिरंसयाऽत्मा ।सिद्ध्येत ते कृतमनोभवधर्षिताया ।दीनस्तदीश भवनं सदृशं विचक्ष्व ॥ ११ ॥,tatretikṛtyamupaśikṣa yathopadeśaṃ|yenaiṣa me karśito'tiriraṃsayā'tmā|siddhyeta te kṛtamanobhavadharṣitāyā|dīnastadīśa bhavanaṃ sadṛśaṃ vicakṣva|| 11 ||
+3.23.12,मैत्रेय उवाच ।प्रियायाः प्रियमन्विच्छन् कर्दमो योगमास्थितः ।विमानं कामगं क्षत्तः तर्ह्येवाविरचीकरत् ॥ १२ ॥,maitreya uvāca|priyāyāḥ priyamanvicchan kardamo yogamāsthitaḥ|vimānaṃ kāmagaṃ kṣattaḥ tarhyevāviracīkarat|| 12 ||
+3.23.13,सर्वकामदुघं दिव्यं सर्वरत्‍नसमन्वितम् ।सर्वर्द्ध्युपचयोदर्कं मणिस्तम्भैरुपस्कृतम् ॥ १३ ॥,sarvakāmadughaṃ divyaṃ sarvarat‍nasamanvitam|sarvarddhyupacayodarkaṃ maṇistambhairupaskṛtam|| 13 ||
+3.23.14,दिव्योपकरणोपेतं सर्वकालसुखावहम् ।पट्टिकाभिः पताकाभिः विचित्राभिः अलङ्कृतम् ॥ १४ ॥,divyopakaraṇopetaṃ sarvakālasukhāvaham|paṭṭikābhiḥ patākābhiḥ vicitrābhiḥ alaṅkṛtam|| 14 ||
+3.23.15,स्रग्भिर्विचित्रमाल्याभिः मञ्जुशिञ्जत् षडङ्घ्रिभिः ।दुकूलक्षौमकौशेयैः नानावस्त्रैः विराजितम् ॥ १५ ॥,sragbhirvicitramālyābhiḥ mañjuśiñjat ṣaḍaṅghribhiḥ|dukūlakṣaumakauśeyaiḥ nānāvastraiḥ virājitam|| 15 ||
+3.23.16,उपर्युपरि विन्यस्त निलयेषु पृथक्पृथक् ।क्षिप्तैः कशिपुभिः कान्तं पर्यङ्कव्यजनासनैः ॥ १६ ॥,uparyupari vinyasta nilayeṣu pṛthakpṛthak|kṣiptaiḥ kaśipubhiḥ kāntaṃ paryaṅkavyajanāsanaiḥ|| 16 ||
+3.23.17,तत्र तत्र विनिक्षिप्त नानाशिल्पोपशोभितम् ।महामरकतस्थल्या जुष्टं विद्रुमवेदिभिः ॥ १७ ॥,tatra tatra vinikṣipta nānāśilpopaśobhitam|mahāmarakatasthalyā juṣṭaṃ vidrumavedibhiḥ|| 17 ||
+3.23.18,द्वाःसु विद्रुमदेहल्या भातं वज्रकपाटवत् ।शिखरेषु इन्द्रनीलेषु हेमकुम्भैः अधिश्रितम् ॥ १८ ॥,dvāḥsu vidrumadehalyā bhātaṃ vajrakapāṭavat|śikhareṣu indranīleṣu hemakumbhaiḥ adhiśritam|| 18 ||
+3.23.19,चक्षुष्मत् पद्मरागाग्र्यैः वज्रभित्तिषु निर्मितैः ।जुष्टं विचित्रवैतानैः महार्हैः हेमतोरणैः ॥ १९ ॥,cakṣuṣmat padmarāgāgryaiḥ vajrabhittiṣu nirmitaiḥ|juṣṭaṃ vicitravaitānaiḥ mahārhaiḥ hematoraṇaiḥ|| 19 ||
+3.23.20,हंसपारावतव्रातैः तत्र तत्र निकूजितम् ।कृत्रिमान् मन्यमानैः स्वान् अधिरुह्याधिरुह्य च ॥ २० ॥,haṃsapārāvatavrātaiḥ tatra tatra nikūjitam|kṛtrimān manyamānaiḥ svān adhiruhyādhiruhya ca|| 20 ||
+3.23.21,विहारस्थानविश्राम संवेशप्राङ्गणाजिरैः ।यथोपजोषं रचितैः विस्मापनम् इवात्मनः ॥ २१ ॥,vihārasthānaviśrāma saṃveśaprāṅgaṇājiraiḥ|yathopajoṣaṃ racitaiḥ vismāpanam ivātmanaḥ|| 21 ||
+3.23.22,ईदृग्गृहं तत्पश्यन्तीं नातिप्रीतेन चेतसा ।सर्वभूताशयाभिज्ञः प्रावोचत् कर्दमः स्वयम् ॥ २२ ॥,īdṛggṛhaṃ tatpaśyantīṃ nātiprītena cetasā|sarvabhūtāśayābhijñaḥ prāvocat kardamaḥ svayam|| 22 ||
+3.23.23,निमज्ज्यास्मिन् ह्रदे भीरु विमानं इदमारुह ।इदं शुक्लकृतं तीर्थं आशिषां यापकं नृणाम् ॥ २३ ॥,nimajjyāsmin hrade bhīru vimānaṃ idamāruha|idaṃ śuklakṛtaṃ tīrthaṃ āśiṣāṃ yāpakaṃ nṛṇām|| 23 ||
+3.23.24,सा तद्‍भर्तुः समादाय वचः कुवलयेक्षणा ।सरजं बिभ्रती वासो वेणीभूतांश्च मूर्धजान् ॥ २४ ॥,sā tad‍bhartuḥ samādāya vacaḥ kuvalayekṣaṇā|sarajaṃ bibhratī vāso veṇībhūtāṃśca mūrdhajān|| 24 ||
+3.23.25,अङ्गं च मलपङ्केन सञ्छन्नं शबलस्तनम् ।आविवेश सरस्वत्याः सरः शिवजलाशयम् ॥ २५ ॥,aṅgaṃ ca malapaṅkena sañchannaṃ śabalastanam|āviveśa sarasvatyāḥ saraḥ śivajalāśayam|| 25 ||
+3.23.26,सान्तः सरसि वेश्मस्थाः शतानि दश कन्यकाः ।सर्वाः किशोरवयसो ददर्शोत्पलगन्धयः ॥ २६ ॥,sāntaḥ sarasi veśmasthāḥ śatāni daśa kanyakāḥ|sarvāḥ kiśoravayaso dadarśotpalagandhayaḥ|| 26 ||
+3.23.27,तां दृष्ट्वा सहसोत्थाय प्रोचुः प्राञ्जलयः स्त्रियः ।वयं कर्मकरीस्तुभ्यं शाधि नः करवाम किम् ॥ २७ ॥,tāṃ dṛṣṭvā sahasotthāya procuḥ prāñjalayaḥ striyaḥ|vayaṃ karmakarīstubhyaṃ śādhi naḥ karavāma kim|| 27 ||
+3.23.28,स्नानेन तां महार्हेण स्नापयित्वा मनस्विनीम् ।दुकूले निर्मले नूत्‍ने ददुरस्यै च मानदाः ॥ २८ ॥,snānena tāṃ mahārheṇa snāpayitvā manasvinīm|dukūle nirmale nūt‍ne dadurasyai ca mānadāḥ|| 28 ||
+3.23.29,भूषणानि परार्ध्यानि वरीयांसि द्युमन्ति च ।अन्नं सर्वगुणोपेतं पानं चैवामृतासवम् ॥ २९ ॥,bhūṣaṇāni parārdhyāni varīyāṃsi dyumanti ca|annaṃ sarvaguṇopetaṃ pānaṃ caivāmṛtāsavam|| 29 ||
+3.23.30,अथादर्शे स्वमात्मानं स्रग्विणं विरजाम्बरम् ।विरजं कृतस्वस्त्ययनं कन्याभिर्बहुमानितम् ॥ ३० ॥,athādarśe svamātmānaṃ sragviṇaṃ virajāmbaram|virajaṃ kṛtasvastyayanaṃ kanyābhirbahumānitam|| 30 ||
+3.23.31,स्नातं कृतशिरःस्नानं सर्वाभरणभूषितम् ।निष्कग्रीवं वलयिनं कूजत् काञ्चननूपुरम् ॥ ३१ ॥,snātaṃ kṛtaśiraḥsnānaṃ sarvābharaṇabhūṣitam|niṣkagrīvaṃ valayinaṃ kūjat kāñcananūpuram|| 31 ||
+3.23.32,श्रोण्योरध्यस्तया काञ्च्या काञ्चन्या बहुरत्‍नया ।हारेण च महार्हेण रुचकेन च भूषितम् ॥ ३२ ॥,śroṇyoradhyastayā kāñcyā kāñcanyā bahurat‍nayā|hāreṇa ca mahārheṇa rucakena ca bhūṣitam|| 32 ||
+3.23.33,सुदता सुभ्रुवा श्लक्ष्ण स्निग्धापाङ्गेन चक्षुषा ।पद्मकोशस्पृधा नीलैः अलकैश्च लसन्मुखम् ॥ ३३ ॥,sudatā subhruvā ślakṣṇa snigdhāpāṅgena cakṣuṣā|padmakośaspṛdhā nīlaiḥ alakaiśca lasanmukham|| 33 ||
+3.23.34,यदा सस्मार ऋषभं ऋषीणां दयितं पतिम् ।तत्र चास्ते सह स्त्रीभिः यत्रास्ते स प्रजापतिः ॥ ३४ ॥,yadā sasmāra ṛṣabhaṃ ṛṣīṇāṃ dayitaṃ patim|tatra cāste saha strībhiḥ yatrāste sa prajāpatiḥ|| 34 ||
+3.23.35,भर्तुः पुरस्तादात्मानं स्त्रीसहस्रवृतं तदा ।निशाम्य तद्योगगतिं संशयं प्रत्यपद्यत ॥ ३५ ॥,bhartuḥ purastādātmānaṃ strīsahasravṛtaṃ tadā|niśāmya tadyogagatiṃ saṃśayaṃ pratyapadyata|| 35 ||
+3.23.36,स तां कृतमलस्नानां विभ्राजन्तीमपूर्ववत् ।आत्मनो बिभ्रतीं रूपं संवीतरुचिरस्तनीम् ॥ ३६ ॥,sa tāṃ kṛtamalasnānāṃ vibhrājantīmapūrvavat|ātmano bibhratīṃ rūpaṃ saṃvītarucirastanīm|| 36 ||
+3.23.37,विद्याधरीसहस्रेण सेव्यमानां सुवाससम् ।जातभावो विमानं तद् आरोहय���् अमित्रहन् ॥ ३७ ॥,vidyādharīsahasreṇa sevyamānāṃ suvāsasam|jātabhāvo vimānaṃ tad ārohayad amitrahan|| 37 ||
+3.23.38,तस्मिन् अलुप्तमहिमा प्रिययानुरक्तो ।विद्याधरीभिरुपचीर्णवपुर्विमाने ।बभ्राज उत्कचकुमुद्‍गणवानपीच्यः ।ताराभिरावृत इव उडुपतिः नभःस्थः ॥ ३८ ॥,tasmin aluptamahimā priyayānurakto|vidyādharībhirupacīrṇavapurvimāne|babhrāja utkacakumud‍gaṇavānapīcyaḥ|tārābhirāvṛta iva uḍupatiḥ nabhaḥsthaḥ|| 38 ||
+3.23.39,तेनाष्टलोकपविहारकुलाचलेन्द्र ।द्रोणीष्वनङ्गसखमारुतसौभगासु ।सिद्धैर्नुतो द्युधुनिपातशिवस्वनासु ।रेमे चिरं धनदवल्ललनावरूथी ॥ ३९ ॥,tenāṣṭalokapavihārakulācalendra|droṇīṣvanaṅgasakhamārutasaubhagāsu|siddhairnuto dyudhunipātaśivasvanāsu|reme ciraṃ dhanadavallalanāvarūthī|| 39 ||
+3.23.40,वैश्रम्भके सुरसने नन्दने पुष्पभद्रके ।मानसे चैत्ररथ्ये च स रेमे रामया रतः ॥ ४० ॥,vaiśrambhake surasane nandane puṣpabhadrake|mānase caitrarathye ca sa reme rāmayā rataḥ|| 40 ||
+3.23.41,भ्राजिष्णुना विमानेन कामगेन महीयसा ।वैमानिकानत्यशेत चरन् लोकान् यथानिलः ॥ ४१ ॥,bhrājiṣṇunā vimānena kāmagena mahīyasā|vaimānikānatyaśeta caran lokān yathānilaḥ|| 41 ||
+3.23.42,किं दुरापादनं तेषां पुंसां उद्दामचेतसाम् ।यैराश्रितस्तीर्थपदः चरणो व्यसनात्ययः ॥ ४२ ॥,kiṃ durāpādanaṃ teṣāṃ puṃsāṃ uddāmacetasām|yairāśritastīrthapadaḥ caraṇo vyasanātyayaḥ|| 42 ||
+3.23.43,प्रेक्षयित्वा भुवो गोलं पत्‍न्यै यावान् स्वसंस्थया ।बह्वाश्चर्यं महायोगी स्वाश्रमाय न्यवर्तत ॥ ४३ ॥,prekṣayitvā bhuvo golaṃ pat‍nyai yāvān svasaṃsthayā|bahvāścaryaṃ mahāyogī svāśramāya nyavartata|| 43 ||
+3.23.44,विभज्य नवधाऽत्मानं मानवीं सुरतोत्सुकाम् ।रामां निरमयन् रेमे वर्षपूगान् मुहूर्तवत् ॥ ४४ ॥,vibhajya navadhā'tmānaṃ mānavīṃ suratotsukām|rāmāṃ niramayan reme varṣapūgān muhūrtavat|| 44 ||
+3.23.45,तस्मिन् विमान उत्कृष्टां शय्यां रतिकरीं श्रिता ।न चाबुध्यत तं कालं पत्यापीच्येन सङ्गता ॥ ४५ ॥,tasmin vimāna utkṛṣṭāṃ śayyāṃ ratikarīṃ śritā|na cābudhyata taṃ kālaṃ patyāpīcyena saṅgatā|| 45 ||
+3.23.46,एवं योगानुभावेन दम्पत्यो रममाणयोः ।शतं व्यतीयुः शरदः कामलालसयोर्मनाक् ॥ ४६ ॥,evaṃ yogānubhāvena dampatyo ramamāṇayoḥ|śataṃ vyatīyuḥ śaradaḥ kāmalālasayormanāk|| 46 ||
+3.23.47,तस्यां आधत्त रेतस्तां भावयन् आत्मनाऽत्मवित् ।नोधा विधाय रूपं स्वं सर्वसङ्कल्पविद्विभुः ॥ ४७ ॥,tasyāṃ ādhatta retastāṃ bhāvayan ātmanā'tmavit|nodhā vidhāya rūpaṃ svaṃ sarvasaṅkalpavidvibhuḥ|| 47 ||
+3.23.48,अतः सा सुषुवे सद्यो देवहूतिः स्त्रियः प्रजाः ।सर्वास्ताश्चारुसर्वाङ्ग्यो लोहितोत्पलगन्धयः ॥ ४८ ॥,ataḥ sā suṣuve sadyo devahūtiḥ striyaḥ prajāḥ|sarvāstāścārusarvāṅgyo lohitotpalagandhayaḥ|| 48 ||
+3.23.49,पतिं सा प्रव्रजिष्यन्तं तदाऽलक्ष्योशती बहिः ।स्मयमाना विक्लवेन हृदयेन विदूयता ॥ ४९ ॥,patiṃ sā pravrajiṣyantaṃ tadā'lakṣyośatī bahiḥ|smayamānā viklavena hṛdayena vidūyatā|| 49 ||
+3.23.50,लिखन्त्यधोमुखी भूमिं पदा नखमणिश्रिया ।उवाच ललितां वाचं निरु���्याश्रुकलां शनैः ॥ ५० ॥,likhantyadhomukhī bhūmiṃ padā nakhamaṇiśriyā|uvāca lalitāṃ vācaṃ nirudhyāśrukalāṃ śanaiḥ|| 50 ||
+3.23.51,देवहूतिरुवाच ।सर्वं तद्‍भगवान् मह्यं उपोवाह प्रतिश्रुतम् ।अथापि मे प्रपन्नाया अभयं दातुमर्हसि ॥ ५१ ॥,devahūtiruvāca|sarvaṃ tad‍bhagavān mahyaṃ upovāha pratiśrutam|athāpi me prapannāyā abhayaṃ dātumarhasi|| 51 ||
+3.23.52,ब्रह्मन् दुहितृभिस्तुभ्यं विमृग्याः पतयः समाः ।कश्चित्स्यान्मे विशोकाय त्वयि प्रव्रजिते वनम् ॥ ५२ ॥,brahman duhitṛbhistubhyaṃ vimṛgyāḥ patayaḥ samāḥ|kaścitsyānme viśokāya tvayi pravrajite vanam|| 52 ||
+3.23.53,एतावतालं कालेन व्यतिक्रान्तेन मे प्रभो ।इन्द्रियार्थप्रसङ्गेन परित्यक्तपरात्मनः ॥ ५३ ॥,etāvatālaṃ kālena vyatikrāntena me prabho|indriyārthaprasaṅgena parityaktaparātmanaḥ|| 53 ||
+3.23.54,इन्द्रियार्थेषु सज्जन्त्या प्रसङ्गस्त्वयि मे कृतः ।अजानन्त्या परं भावं तथाप्यस्तु अभयाय मे ॥ ५४ ॥,indriyārtheṣu sajjantyā prasaṅgastvayi me kṛtaḥ|ajānantyā paraṃ bhāvaṃ tathāpyastu abhayāya me|| 54 ||
+3.23.55,सङ्गो यः संसृतेर्हेतुः असत्सु विहितोऽधिया ।स एव साधुषु कृतो निःसङ्गत्वाय कल्पते ॥ ५५ ॥,saṅgo yaḥ saṃsṛterhetuḥ asatsu vihito'dhiyā|sa eva sādhuṣu kṛto niḥsaṅgatvāya kalpate|| 55 ||
+3.23.56,नेह यत्कर्म धर्माय न विरागाय कल्पते ।न तीर्थपदसेवायै जीवन्नपि मृतो हि सः ॥ ५६ ॥,neha yatkarma dharmāya na virāgāya kalpate|na tīrthapadasevāyai jīvannapi mṛto hi saḥ|| 56 ||
+3.23.57,साहं भगवतो नूनं वञ्चिता मायया दृढम् ।यत्त्वां विमुक्तिदं प्राप्य न मुमुक्षेय बन्धनात् ॥ ५७ ॥,sāhaṃ bhagavato nūnaṃ vañcitā māyayā dṛḍham|yattvāṃ vimuktidaṃ prāpya na mumukṣeya bandhanāt|| 57 ||
+3.23.23,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे त्रयोविंशोऽध्यायः ॥ २३ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe trayoviṃśo'dhyāyaḥ|| 23 ||
+3.24.1,मैत्रेय उवाच ।निर्वेदवादिनीमेवं मनोर्दुहितरं मुनिः ।दयालुः शालिनीमाह शुक्लाभिव्याहृतं स्मरन् ॥ १ ॥,maitreya uvāca|nirvedavādinīmevaṃ manorduhitaraṃ muniḥ|dayāluḥ śālinīmāha śuklābhivyāhṛtaṃ smaran|| 1 ||
+3.24.2,ऋषिरुवाच ।मा खिदो राजपुत्रीत्थं आत्मानं प्रत्यनिन्दिते ।भगवान् तेऽक्षरो गर्भं अदूरात्सम्प्रपत्स्यते ॥ २ ॥,ṛṣiruvāca|mā khido rājaputrītthaṃ ātmānaṃ pratyanindite|bhagavān te'kṣaro garbhaṃ adūrātsamprapatsyate|| 2 ||
+3.24.3,धृतव्रतासि भद्रं ते दमेन नियमेन च ।तपोद्रविणदानैश्च श्रद्धया चेश्वरं भज ॥ ३ ॥,dhṛtavratāsi bhadraṃ te damena niyamena ca|tapodraviṇadānaiśca śraddhayā ceśvaraṃ bhaja|| 3 ||
+3.24.4,स त्वयाऽराधितः शुक्लो वितन्वन् मामकं यशः ।छेत्ता ते हृदयग्रन्थिं औदर्यो ब्रह्मभावनः ॥ ४ ॥,sa tvayā'rādhitaḥ śuklo vitanvan māmakaṃ yaśaḥ|chettā te hṛdayagranthiṃ audaryo brahmabhāvanaḥ|| 4 ||
+3.24.5,मैत्रेय उवाच ।देवहूत्यपि सन्देशं गौरवेण प्रजापतेः ।सम्यक् श्रद्धाय पुरुषं कूटस्थं अभजद्‍गुरुम् ॥ ५ ॥,maitreya uvāca|devahūtyapi sandeśaṃ gauraveṇa prajāpateḥ|samyak śraddhāya puruṣaṃ kūṭasthaṃ abhajad‍gurum|| 5 ||
+3.24.6,तस्यां बहुतिथे काले भगवान् मधुसूदनः ।कार्दमं वीर्यमापन्नो जज्ञेऽग्निरिव दारुणि ॥ ६ ॥,tasyāṃ bahutithe kāle bhagavān madhusūdanaḥ|kārdamaṃ vīryamāpanno jajñe'gniriva dāruṇi|| 6 ||
+3.24.7,अवादयन् तदा व्योम्नि वादित्राणि घनाघनाः ।गायन्ति तं स्म गन्धर्वा नृत्यन्ति अप्सरसो मुदा ॥ ७ ॥,avādayan tadā vyomni vāditrāṇi ghanāghanāḥ|gāyanti taṃ sma gandharvā nṛtyanti apsaraso mudā|| 7 ||
+3.24.8,पेतुः सुमनसो दिव्याः खेचरैः अपवर्जिताः ।प्रसेदुश्च दिशः सर्वा अम्भांसि च मनांसि च ॥ ८ ॥,petuḥ sumanaso divyāḥ khecaraiḥ apavarjitāḥ|praseduśca diśaḥ sarvā ambhāṃsi ca manāṃsi ca|| 8 ||
+3.24.9,तत्कर्दमाश्रमपदं सरस्वत्या परिश्रितम् ।स्वयम्भूः साकं ऋषिभिः मरीच्यादिभिरभ्ययात् ॥ ९ ॥,tatkardamāśramapadaṃ sarasvatyā pariśritam|svayambhūḥ sākaṃ ṛṣibhiḥ marīcyādibhirabhyayāt|| 9 ||
+3.24.10,भगवन्तं परं ब्रह्म सत्त्वेनांशेन शत्रुहन् ।तत्त्वसङ्ख्यानविज्ञप्त्यै जातं विद्वानजः स्वराट् ॥ १० ॥,bhagavantaṃ paraṃ brahma sattvenāṃśena śatruhan|tattvasaṅkhyānavijñaptyai jātaṃ vidvānajaḥ svarāṭ|| 10 ||
+3.24.11,सभाजयन् विशुद्धेन चेतसा तच्चिकीर्षितम् ।प्रहृष्यमाणैरसुभिः कर्दमं चेदमभ्यधात् ॥ ११ ॥,sabhājayan viśuddhena cetasā taccikīrṣitam|prahṛṣyamāṇairasubhiḥ kardamaṃ cedamabhyadhāt|| 11 ||
+3.24.12,ब्रह्मोवाच ।त्वया मेऽपचितिस्तात कल्पिता निर्व्यलीकतः ।यन्मे सञ्जगृहे वाक्यं भवान्मानद मानयन् ॥ १२ ॥,brahmovāca|tvayā me'pacitistāta kalpitā nirvyalīkataḥ|yanme sañjagṛhe vākyaṃ bhavānmānada mānayan|| 12 ||
+3.24.13,एतावत्येव शुश्रूषा कार्या पितरि पुत्रकैः ।बाढं इति अनुमन्येत गौरवेण गुरोर्वचः ॥ १३ ॥,etāvatyeva śuśrūṣā kāryā pitari putrakaiḥ|bāḍhaṃ iti anumanyeta gauraveṇa gurorvacaḥ|| 13 ||
+3.24.14,इमा दुहितरः सभ्य तव वत्स सुमध्यमाः ।सर्गमेतं प्रभावैः स्वैः बृंहयिष्यन्ति अनेकधा ॥ १४ ॥,imā duhitaraḥ sabhya tava vatsa sumadhyamāḥ|sargametaṃ prabhāvaiḥ svaiḥ bṛṃhayiṣyanti anekadhā|| 14 ||
+3.24.15,अतस्त्वं ऋषिमुख्येभ्यो यथाशीलं यथारुचि ।आत्मजाः परिदेह्यद्य विस्तृणीहि यशो भुवि ॥ १५ ॥,atastvaṃ ṛṣimukhyebhyo yathāśīlaṃ yathāruci|ātmajāḥ paridehyadya vistṛṇīhi yaśo bhuvi|| 15 ||
+3.24.16,वेदाहमाद्यं पुरुषं अवतीर्णं स्वमायया ।भूतानां शेवधिं देहं बिभ्राणं कपिलं मुने ॥ १६ ॥,vedāhamādyaṃ puruṣaṃ avatīrṇaṃ svamāyayā|bhūtānāṃ śevadhiṃ dehaṃ bibhrāṇaṃ kapilaṃ mune|| 16 ||
+3.24.17,ज्ञानविज्ञानयोगेन कर्मणां उद्धरन्जटाः ।हिरण्यकेशः पद्माक्षः पद्ममुद्रापदाम्बुजः ॥ १७ ॥,jñānavijñānayogena karmaṇāṃ uddharanjaṭāḥ|hiraṇyakeśaḥ padmākṣaḥ padmamudrāpadāmbujaḥ|| 17 ||
+3.24.18,एष मानवि ते गर्भं प्रविष्टः कैटभार्दनः ।अविद्यासंशयग्रन्थिं छित्त्वा गां विचरिष्यति ॥ १८ ॥,eṣa mānavi te garbhaṃ praviṣṭaḥ kaiṭabhārdanaḥ|avidyāsaṃśayagranthiṃ chittvā gāṃ vicariṣyati|| 18 ||
+3.24.19,अयं सिद्धगणाधीशः साङ्ख्याचार्यैः सुसम्मतः ।लोके कपिल इत्याख्यां गन्ता ते कीर्ति��र्धनः ॥ १९ ॥,ayaṃ siddhagaṇādhīśaḥ sāṅkhyācāryaiḥ susammataḥ|loke kapila ityākhyāṃ gantā te kīrtivardhanaḥ|| 19 ||
+3.24.20,मैत्रेय उवाच ।तौ आवाश्वास्य जगत्स्रष्टा कुमारैः सहनारदः ।हंसो हंसेन यानेन त्रिधामपरमं ययौ ॥ २० ॥,maitreya uvāca|tau āvāśvāsya jagatsraṣṭā kumāraiḥ sahanāradaḥ|haṃso haṃsena yānena tridhāmaparamaṃ yayau|| 20 ||
+3.24.21,गते शतधृतौ क्षत्तः कर्दमस्तेन चोदितः ।यथोदितं स्वदुहितॄः प्रादाद्विश्वसृजां ततः ॥ २१ ॥,gate śatadhṛtau kṣattaḥ kardamastena coditaḥ|yathoditaṃ svaduhitṝḥ prādādviśvasṛjāṃ tataḥ|| 21 ||
+3.24.22,मरीचये कलां प्रादाद् अनसूयां अथात्रये ।श्रद्धां अङ्गिरसेऽयच्छत् पुलस्त्याय हविर्भुवम् ॥ २२ ॥,marīcaye kalāṃ prādād anasūyāṃ athātraye|śraddhāṃ aṅgirase'yacchat pulastyāya havirbhuvam|| 22 ||
+3.24.23,पुलहाय गतिं युक्तां क्रतवे च क्रियां सतीम् ।ख्यातिं च भृगवेऽयच्छद् वसिष्ठायाप्यरुन्धतीम् ॥ २३ ॥,pulahāya gatiṃ yuktāṃ kratave ca kriyāṃ satīm|khyātiṃ ca bhṛgave'yacchad vasiṣṭhāyāpyarundhatīm|| 23 ||
+3.24.24,अथर्वणेऽददाच्छान्तिं यया यज्ञो वितन्यते ।विप्रर्षभान् कृतोद्वाहान् सदारान् समलालयत् ॥ २४ ॥,atharvaṇe'dadācchāntiṃ yayā yajño vitanyate|viprarṣabhān kṛtodvāhān sadārān samalālayat|| 24 ||
+3.24.25,ततस्त ऋषयः क्षत्तः कृतदारा निमन्त्र्य तम् ।प्रातिष्ठन् नन्दिमापन्नाः स्वं स्वमाश्रम मण्डलम् ॥ २५ ॥,tatasta ṛṣayaḥ kṣattaḥ kṛtadārā nimantrya tam|prātiṣṭhan nandimāpannāḥ svaṃ svamāśrama maṇḍalam|| 25 ||
+3.24.26,स चावतीर्णं त्रियुगं आज्ञाय विबुधर्षभम् ।विविक्त उपसङ्गम्य प्रणम्य समभाषत ॥ २६ ॥,sa cāvatīrṇaṃ triyugaṃ ājñāya vibudharṣabham|vivikta upasaṅgamya praṇamya samabhāṣata|| 26 ||
+3.24.27,अहो पापच्यमानानां निरये स्वैरमङ्गलैः ।कालेन भूयसा नूनं प्रसीदन्तीह देवताः ॥ २७ ॥,aho pāpacyamānānāṃ niraye svairamaṅgalaiḥ|kālena bhūyasā nūnaṃ prasīdantīha devatāḥ|| 27 ||
+3.24.28,बहुजन्मविपक्वेन सम्यग् योगसमाधिना ।द्रष्टुं यतन्ते यतयः शून्यागारेषु यत्पदम् ॥ २८ ॥,bahujanmavipakvena samyag yogasamādhinā|draṣṭuṃ yatante yatayaḥ śūnyāgāreṣu yatpadam|| 28 ||
+3.24.29,स एव भगवानद्य हेलनं न गणय्य नः ।गृहेषु जातो ग्राम्याणां यः स्वानां पक्षपोषणः ॥ २९ ॥,sa eva bhagavānadya helanaṃ na gaṇayya naḥ|gṛheṣu jāto grāmyāṇāṃ yaḥ svānāṃ pakṣapoṣaṇaḥ|| 29 ||
+3.24.30,स्वीयं वाक्यमृतं कर्तुमं अतीर्णोऽसि मे गृहे ।चिकीर्षुर्भगवान् ज्ञानं भक्तानां मानवर्धनः ॥ ३० ॥,svīyaṃ vākyamṛtaṃ kartumaṃ atīrṇo'si me gṛhe|cikīrṣurbhagavān jñānaṃ bhaktānāṃ mānavardhanaḥ|| 30 ||
+3.24.31,तान्येव तेऽभिरूपाणि रूपाणि भगवंस्तव ।यानि यानि च रोचन्ते स्वजनानां अरूपिणः ॥ ३१ ॥,tānyeva te'bhirūpāṇi rūpāṇi bhagavaṃstava|yāni yāni ca rocante svajanānāṃ arūpiṇaḥ|| 31 ||
+3.24.32,त्वां सूरिभिस्तत्त्वबुभुत्सयाद्धा ।सदाभिवादार्हणपादपीठम् ।ऐश्वर्यवैराग्ययशोऽवबोध ।वीर्यश्रिया पूर्तमहं प्रपद्ये ॥ ३२ ॥,tvāṃ sūribhistattvabubhutsayāddhā|sadābhivādārhaṇapādapīṭham|aiśvaryavairāgyayaśo'vabodha|vīryaśriyā pūrtamahaṃ prapadye|| 32 ||
+3.24.33,परं प्रधानं पुरुषं महान्तं ।कालं कविं त्रिवृतं लोकपालम् ।आत्मानुभूत्यानुगतप्रपञ्चं ।स्वच्छन्दशक्तिं कपिलं प्रपद्ये ॥ ३३ ॥,paraṃ pradhānaṃ puruṣaṃ mahāntaṃ|kālaṃ kaviṃ trivṛtaṃ lokapālam|ātmānubhūtyānugataprapañcaṃ|svacchandaśaktiṃ kapilaṃ prapadye|| 33 ||
+3.24.34,आ स्माभिपृच्छेऽद्य पतिं प्रजानां ।त्वयावतीर्णर्ण उताप्तकामः ।परिव्रजत्पदवीमास्थितोऽहं ।चरिष्ये त्वां हृदि युञ्जन् विशोकः ॥ ३४ ॥,ā smābhipṛcche'dya patiṃ prajānāṃ|tvayāvatīrṇarṇa utāptakāmaḥ|parivrajatpadavīmāsthito'haṃ|cariṣye tvāṃ hṛdi yuñjan viśokaḥ|| 34 ||
+3.24.35,श्रीभगवानुवाच ।मया प्रोक्तं हि लोकस्य प्रमाणं सत्यलौकिके ।अथाजनि मया तुभ्यं यदवोचमृतं मुने ॥ ३५ ॥,śrībhagavānuvāca|mayā proktaṃ hi lokasya pramāṇaṃ satyalaukike|athājani mayā tubhyaṃ yadavocamṛtaṃ mune|| 35 ||
+3.24.36,एतन्मे जन्म लोकेऽस्मिन् मुमुक्षूणां दुराशयात् ।प्रसङ्ख्यानाय तत्त्वानां सम्मतायात्मदर्शने ॥ ३६ ॥,etanme janma loke'smin mumukṣūṇāṃ durāśayāt|prasaṅkhyānāya tattvānāṃ sammatāyātmadarśane|| 36 ||
+3.24.37,एष आत्मपथोऽव्यक्तो नष्टः कालेन भूयसा ।तं प्रवर्तयितुं देहं इमं विद्धि मया भृतम् ॥ ३७ ॥,eṣa ātmapatho'vyakto naṣṭaḥ kālena bhūyasā|taṃ pravartayituṃ dehaṃ imaṃ viddhi mayā bhṛtam|| 37 ||
+3.24.38,गच्छ कामं मयाऽपृष्टो मयि सन्न्यस्तकर्मणा ।जित्वा सुदुर्जयं मृत्युं अमृतत्वाय मां भज ॥ ३८ ॥,gaccha kāmaṃ mayā'pṛṣṭo mayi sannyastakarmaṇā|jitvā sudurjayaṃ mṛtyuṃ amṛtatvāya māṃ bhaja|| 38 ||
+3.24.39,मामात्मानं स्वयंज्योतिः सर्वभूतगुहाशयम् ।आत्मन्येवात्मना वीक्ष्य विशोकोऽभयमृच्छसि ॥ ३९ ॥,māmātmānaṃ svayaṃjyotiḥ sarvabhūtaguhāśayam|ātmanyevātmanā vīkṣya viśoko'bhayamṛcchasi|| 39 ||
+3.24.40,मात्र आध्यात्मिकीं विद्यां शमनीं सर्वकर्मणाम् ।वितरिष्ये यया चासौ भयं चातितरिष्यति ॥ ४० ॥,mātra ādhyātmikīṃ vidyāṃ śamanīṃ sarvakarmaṇām|vitariṣye yayā cāsau bhayaṃ cātitariṣyati|| 40 ||
+3.24.41,मैत्रेय उवाच ।एवं समुदितस्तेन कपिलेन प्रजापतिः ।दक्षिणीकृत्य तं प्रीतो वनमेव जगाम ह ॥ ४१ ॥,maitreya uvāca|evaṃ samuditastena kapilena prajāpatiḥ|dakṣiṇīkṛtya taṃ prīto vanameva jagāma ha|| 41 ||
+3.24.42,व्रतं स आस्थितो मौनं आत्मैकशरणो मुनिः ।निःसङ्गो व्यचरत् क्षोणीं अनग्निरनिकेतनः ॥ ४२ ॥,vrataṃ sa āsthito maunaṃ ātmaikaśaraṇo muniḥ|niḥsaṅgo vyacarat kṣoṇīṃ anagniraniketanaḥ|| 42 ||
+3.24.43,मनो ब्रह्मणि युञ्जानो यत्तत् सदसतः परम् ।गुणावभासे विगुण एकभक्त्यानुभाविते ॥ ४३ ॥,mano brahmaṇi yuñjāno yattat sadasataḥ param|guṇāvabhāse viguṇa ekabhaktyānubhāvite|| 43 ||
+3.24.44,निरहङ्कृतिर्निर्ममश्च निर्द्वन्द्वः समदृक् स्वदृक् ।प्रत्यक्प्रशान्तधीर्धीरः प्रशान्तोर्मिरिवोदधिः ॥ ४४ ॥,nirahaṅkṛtirnirmamaśca nirdvandvaḥ samadṛk svadṛk|pratyakpraśāntadhīrdhīraḥ praśāntormirivodadhiḥ|| 44 ||
+3.24.45,वासुदेवे भगवति सर्वज्ञे प्रत्यगात्मनि ।परेण भक्तिभावेन लब्धात्मा मुक्तबन्धनः ॥ ४५ ॥,vāsudeve bhagavati sarvajñe pratyagātmani|pareṇa bhaktibhāvena labdhātmā muktabandhanaḥ|| 45 ||
+3.24.46,आत्मानं सर्वभूतेषु भगवन्तं अवस्थितम् ।अपश्यत्सर्वभूतानि भगवत्यपि चात्मनि ॥ ४६ ॥,ātmānaṃ sarvabhūteṣu bhagavantaṃ avasthitam|apaśyatsarvabhūtāni bhagavatyapi cātmani|| 46 ||
+3.24.47,इच्छाद्वेषविहीनेन सर्वत्र समचेतसा ।भगवद्‍भक्तियुक्तेन प्राप्ता भागवती गतिः ॥ ४७ ॥,icchādveṣavihīnena sarvatra samacetasā|bhagavad‍bhaktiyuktena prāptā bhāgavatī gatiḥ|| 47 ||
+3.24.24,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे चतुर्विंशोऽध्यायः ॥ २४ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe caturviṃśo'dhyāyaḥ|| 24 ||
+3.25.1,शौनक उवाच ।कपिलस्तत्त्वसङ्ख्याता भगवान् आत्ममायया ।जातः स्वयमजः साक्षाद् आत्मप्रज्ञप्तये नृणाम् ॥ १ ॥,śaunaka uvāca|kapilastattvasaṅkhyātā bhagavān ātmamāyayā|jātaḥ svayamajaḥ sākṣād ātmaprajñaptaye nṛṇām|| 1 ||
+3.25.2,न ह्यस्य वर्ष्मणः पुंसां वरिम्णः सर्वयोगिनाम् ।विश्रुतौ श्रुतदेवस्य भूरि तृप्यन्ति मेऽसवः ॥ २ ॥,na hyasya varṣmaṇaḥ puṃsāṃ varimṇaḥ sarvayoginām|viśrutau śrutadevasya bhūri tṛpyanti me'savaḥ|| 2 ||
+3.25.3,यद् यद् विधत्ते भगवान् स्वच्छन्दात्मात्ममायया ।तानि मे श्रद्दधानस्य कीर्तन्यान्यनुकीर्तय ॥ ३ ॥,yad yad vidhatte bhagavān svacchandātmātmamāyayā|tāni me śraddadhānasya kīrtanyānyanukīrtaya|| 3 ||
+3.25.4,सूत उवाच ।द्वैपायनसखस्त्वेवं मैत्रेयो भगवांस्तथा ।प्राहेदं विदुरं प्रीत आन्वीक्षिक्यां प्रचोदितः ॥ ४ ॥,sūta uvāca|dvaipāyanasakhastvevaṃ maitreyo bhagavāṃstathā|prāhedaṃ viduraṃ prīta ānvīkṣikyāṃ pracoditaḥ|| 4 ||
+3.25.5,मैत्रेय उवाच ।पितरि प्रस्थितेऽरण्यं मातुः प्रियचिकीर्षया ।तस्मिन् बिन्दुसरेऽवात्सीत् भगवान् कपिलः किल ॥ ५ ॥,maitreya uvāca|pitari prasthite'raṇyaṃ mātuḥ priyacikīrṣayā|tasmin bindusare'vātsīt bhagavān kapilaḥ kila|| 5 ||
+3.25.6,तमासीनमकर्माणं तत्त्वमार्गाग्रदर्शनम् ।स्वसुतं देवहूत्याह धातुः संस्मरती वचः ॥ ६ ॥,tamāsīnamakarmāṇaṃ tattvamārgāgradarśanam|svasutaṃ devahūtyāha dhātuḥ saṃsmaratī vacaḥ|| 6 ||
+3.25.7,देवहूतिरुवाच ।निर्विण्णा नितरां भूमन् असत् इन्द्रियतर्षणात् ।येन सम्भाव्यमानेन प्रपन्नान्धं तमः प्रभो ॥ ७ ॥,devahūtiruvāca|nirviṇṇā nitarāṃ bhūman asat indriyatarṣaṇāt|yena sambhāvyamānena prapannāndhaṃ tamaḥ prabho|| 7 ||
+3.25.8,तस्य त्वं तमसोऽन्धस्य दुष्पारस्याद्य पारगम् ।सच्चक्षुर्जन्मनामन्ते लब्धं मे त्वदनुग्रहात् ॥ ८ ॥,tasya tvaṃ tamaso'ndhasya duṣpārasyādya pāragam|saccakṣurjanmanāmante labdhaṃ me tvadanugrahāt|| 8 ||
+3.25.9,य आद्यो भगवान् पुंसां ईश्वरो वै भवान्किल ।लोकस्य तमसान्धस्य चक्षुः सूर्य इवोदितः ॥ ९ ॥,ya ādyo bhagavān puṃsāṃ īśvaro vai bhavānkila|lokasya tamasāndhasya cakṣuḥ sūrya ivoditaḥ|| 9 ||
+3.25.10,अथ मे देव सम्मोहं अपाक्रष्टुं त्वमर्हसि ।योऽवग्रहोऽहं मम इति इति एतस्मिन् योजितस्त्वया ॥ १० ॥,atha me deva sammohaṃ apākraṣṭuṃ tvamarhasi|yo'vagraho'haṃ mama iti iti etasmin yojitastvayā|| 10 ||
+3.25.11,तं त्वा गताहं शरणं शरण्यं ।स्वभृत्यसंसारतरोः कुठारम् ।जिज्ञासयाहं प्रकृतेः पूरुषस्य ।नमामि सद्धर्मविदां वरिष्ठम् ॥ ११ ॥,taṃ tvā gatāhaṃ śaraṇaṃ śaraṇyaṃ|svabhṛtyasaṃsārataroḥ kuṭhāram|jijñāsayāhaṃ prakṛteḥ pūruṣasya|namāmi saddharmavidāṃ variṣṭham|| 11 ||
+3.25.12,मैत्रेय उवाच ।इति स्वमातुर्निरवद्यमीप्सितं ।निशम्य पुंसां अपवर्गवर्धनम् ।धियाभिनन्द्यात्मवतां सतां गतिः ।बभाष ईषत् स्मितशोभिताननः ॥ १२ ॥,maitreya uvāca|iti svamāturniravadyamīpsitaṃ|niśamya puṃsāṃ apavargavardhanam|dhiyābhinandyātmavatāṃ satāṃ gatiḥ|babhāṣa īṣat smitaśobhitānanaḥ|| 12 ||
+3.25.13,श्रीभगवानुवाच ।योग आध्यात्मिकः पुंसां मतो निःश्रेयसाय मे ।अत्यन्तोपरतिर्यत्र दुःखस्य च सुखस्य च ॥ १३ ॥,śrībhagavānuvāca|yoga ādhyātmikaḥ puṃsāṃ mato niḥśreyasāya me|atyantoparatiryatra duḥkhasya ca sukhasya ca|| 13 ||
+3.25.14,तमिमं ते प्रवक्ष्यामि यं अवोचं पुरानघे ।ऋषीणां श्रोतुकामानां योगं सर्वाङ्गनैपुणम् ॥ १४ ॥,tamimaṃ te pravakṣyāmi yaṃ avocaṃ purānaghe|ṛṣīṇāṃ śrotukāmānāṃ yogaṃ sarvāṅganaipuṇam|| 14 ||
+3.25.15,चेतः खल्वस्य बन्धाय मुक्तये चात्मनो मतम् ।गुणेषु सक्तं बन्धाय रतं वा पुंसि मुक्तये ॥ १५ ॥,cetaḥ khalvasya bandhāya muktaye cātmano matam|guṇeṣu saktaṃ bandhāya rataṃ vā puṃsi muktaye|| 15 ||
+3.25.16,अहं ममाभिमानोत्थैः कामलोभादिभिर्मलैः ।वीतं यदा मनः शुद्धं अदुःखं असुखं समम् ॥ १६ ॥,ahaṃ mamābhimānotthaiḥ kāmalobhādibhirmalaiḥ|vītaṃ yadā manaḥ śuddhaṃ aduḥkhaṃ asukhaṃ samam|| 16 ||
+3.25.17,तदा पुरुष आत्मानं केवलं प्रकृतेः परम् ।निरन्तरं स्वयंज्योतिः अणिमानं अखण्डितम् ॥ १७ ॥,tadā puruṣa ātmānaṃ kevalaṃ prakṛteḥ param|nirantaraṃ svayaṃjyotiḥ aṇimānaṃ akhaṇḍitam|| 17 ||
+3.25.18,ज्ञानवैराग्ययुक्तेन भक्तियुक्तेन चात्मना ।परिपश्यति उदासीनं प्रकृतिं च हतौजसम् ॥ १८ ॥,jñānavairāgyayuktena bhaktiyuktena cātmanā|paripaśyati udāsīnaṃ prakṛtiṃ ca hataujasam|| 18 ||
+3.25.19,न युज्यमानया भक्त्या भगवति अखिलात्मनि ।सदृशोऽस्ति शिवः पन्था योगिनां ब्रह्मसिद्धये ॥ १९ ॥,na yujyamānayā bhaktyā bhagavati akhilātmani|sadṛśo'sti śivaḥ panthā yogināṃ brahmasiddhaye|| 19 ||
+3.25.20,प्रसङ्गमजरं पाशं आत्मनः कवयो विदुः ।स एव साधुषु कृतो मोक्षद्वारं अपावृतम् ॥ २० ॥,prasaṅgamajaraṃ pāśaṃ ātmanaḥ kavayo viduḥ|sa eva sādhuṣu kṛto mokṣadvāraṃ apāvṛtam|| 20 ||
+3.25.21,तितिक्षवः कारुणिकाः सुहृदः सर्वदेहिनाम् ।अजातशत्रवः शान्ताः साधवः साधुभूषणाः ॥ २१ ॥,titikṣavaḥ kāruṇikāḥ suhṛdaḥ sarvadehinām|ajātaśatravaḥ śāntāḥ sādhavaḥ sādhubhūṣaṇāḥ|| 21 ||
+3.25.22,मय्यनन्येन भावेन भक्तिं कुर्वन्ति ये दृढाम् ।मत्कृते त्यक्तकर्माणः त्यक्तस्वजनबान्धवाः ॥ २२ ॥,mayyananyena bhāvena bhaktiṃ kurvanti ye dṛḍhām|matkṛte tyaktakarmāṇaḥ tyaktasvajanabāndhavāḥ|| 22 ||
+3.25.23,मदाश्रयाः कथा मृष्टाः शृण्वन्ति कथयन्ति च ।तपन्ति विविधास्तापा नैतान् मद्‍गतचेतसः ॥ २३ ॥,madāśrayāḥ kathā mṛṣṭāḥ ś��ṇvanti kathayanti ca|tapanti vividhāstāpā naitān mad‍gatacetasaḥ|| 23 ||
+3.25.24,ते एते साधवः साध्वि सर्वसङ्गविवर्जिताः ।सङ्गस्तेष्वथ ते प्रार्थ्यः सङ्गदोषहरा हि ते ॥ २४ ॥,te ete sādhavaḥ sādhvi sarvasaṅgavivarjitāḥ|saṅgasteṣvatha te prārthyaḥ saṅgadoṣaharā hi te|| 24 ||
+3.25.25,सतां प्रसङ्गान् मम वीर्यसंविदो ।भवन्ति हृत्कर्णरसायनाः कथाः ।तज्जोषणादाश्वपवर्गवर्त्मनि ।श्रद्धा रतिर्भक्तिरनुक्रमिष्यति ॥ २५ ॥,satāṃ prasaṅgān mama vīryasaṃvido|bhavanti hṛtkarṇarasāyanāḥ kathāḥ|tajjoṣaṇādāśvapavargavartmani|śraddhā ratirbhaktiranukramiṣyati|| 25 ||
+3.25.26,भक्त्या पुमान्जातविराग ऐन्द्रियाद् ।दृष्टश्रुतान् मद्रचनानुचिन्तया ।चित्तस्य यत्तो ग्रहणे योगयुक्तो ।यतिष्यते ऋजुभिर्योगमार्गैः ॥ २६ ॥,bhaktyā pumānjātavirāga aindriyād|dṛṣṭaśrutān madracanānucintayā|cittasya yatto grahaṇe yogayukto|yatiṣyate ṛjubhiryogamārgaiḥ|| 26 ||
+3.25.27,असेवयायं प्रकृतेर्गुणानां ।ज्ञानेन वैराग्यविजृम्भितेन ।योगेन मय्यर्पितया च भक्त्या ।मां प्रत्यगात्मानमिहावरुन्धे ॥ २७ ॥,asevayāyaṃ prakṛterguṇānāṃ|jñānena vairāgyavijṛmbhitena|yogena mayyarpitayā ca bhaktyā|māṃ pratyagātmānamihāvarundhe|| 27 ||
+3.25.28,देवहूतिरुवाच ।काचित् त्वय्युचिता भक्तिः कीदृशी मम गोचरा ।यया पदं ते निर्वाणं अञ्जसा अन्वाश्नवै अहम् ॥ २८ ॥,devahūtiruvāca|kācit tvayyucitā bhaktiḥ kīdṛśī mama gocarā|yayā padaṃ te nirvāṇaṃ añjasā anvāśnavai aham|| 28 ||
+3.25.29,यो योगो भगवद्‍बाणो निर्वाणात्मंस्त्वयोदितः ।कीदृशः कति चाङ्गानि यतस्तत्त्वावबोधनम् ॥ २९ ॥,yo yogo bhagavad‍bāṇo nirvāṇātmaṃstvayoditaḥ|kīdṛśaḥ kati cāṅgāni yatastattvāvabodhanam|| 29 ||
+3.25.30,तद् एतन्मे विजानीहि यथाहं मन्दधीर्हरे ।सुखं बुद्ध्येय दुर्बोधं योषा भवदनुग्रहात् ॥ ३० ॥,tad etanme vijānīhi yathāhaṃ mandadhīrhare|sukhaṃ buddhyeya durbodhaṃ yoṣā bhavadanugrahāt|| 30 ||
+3.25.31,मैत्रेय उवाच ।विदित्वार्थं कपिलो मातुरित्थं ।जातस्नेहो यत्र तन्वाभिजातः ।तत्त्वाम्नायं यत्प्रवदन्ति साङ्ख्यं ।प्रोवाच वै भक्तिवितानयोगम् ॥ ३१ ॥,maitreya uvāca|viditvārthaṃ kapilo māturitthaṃ|jātasneho yatra tanvābhijātaḥ|tattvāmnāyaṃ yatpravadanti sāṅkhyaṃ|provāca vai bhaktivitānayogam|| 31 ||
+3.25.32,श्रीभगवानुवाच ।देवानां गुणलिङ्गानां आनुश्रविककर्मणाम् ।सत्त्व एवैकमनसो वृत्तिः स्वाभाविकी तु या ॥ ३२ ॥,śrībhagavānuvāca|devānāṃ guṇaliṅgānāṃ ānuśravikakarmaṇām|sattva evaikamanaso vṛttiḥ svābhāvikī tu yā|| 32 ||
+3.25.33,अनिमित्ता भागवती भक्तिः सिद्धेर्गरीयसी ।जरयत्याशु या कोशं निगीर्णमनलो यथा ॥ ३३ ॥,animittā bhāgavatī bhaktiḥ siddhergarīyasī|jarayatyāśu yā kośaṃ nigīrṇamanalo yathā|| 33 ||
+3.25.34,नैकात्मतां मे स्पृहयन्ति केचिन् ।मत्पादसेवाभिरता मदीहाः ।येऽन्योन्यतो भागवताः प्रसज्य ।सभाजयन्ते मम पौरुषाणि ॥ ३४ ॥,naikātmatāṃ me spṛhayanti kecin|matpādasevābhiratā madīhāḥ|ye'nyonyato bhāgavatāḥ prasajya|sabhājayante mama pauruṣāṇi|| 34 ||
+3.25.35,पश्यन्ति ते मे रुचिराण्यम���ब सन्तः ।प्रसन्नवक्त्रारुणलोचनानि ।रूपाणि दिव्यानि वरप्रदानि ।साकं वाचं स्पृहणीयां वदन्ति ॥ ३५ ॥,paśyanti te me rucirāṇyamba santaḥ|prasannavaktrāruṇalocanāni|rūpāṇi divyāni varapradāni|sākaṃ vācaṃ spṛhaṇīyāṃ vadanti|| 35 ||
+3.25.36,तैर्दर्शनीयावयवैरुदार ।विलासहासेक्षितवामसूक्तैः ।हृतात्मनो हृतप्राणांश्च भक्तिः ।अनिच्छतो मे गतिमण्वीं प्रयुङ्क्ते ॥ ३६ ॥,tairdarśanīyāvayavairudāra|vilāsahāsekṣitavāmasūktaiḥ|hṛtātmano hṛtaprāṇāṃśca bhaktiḥ|anicchato me gatimaṇvīṃ prayuṅkte|| 36 ||
+3.25.37,अथो विभूतिं मम मायाविनस्तां ।ऐश्वर्यमष्टाङ्गमनुप्रवृत्तम् ।श्रियं भागवतीं वास्पृहयन्ति भद्रां ।परस्य मे तेऽश्नुवते तु लोके ॥ ३७ ॥,atho vibhūtiṃ mama māyāvinastāṃ|aiśvaryamaṣṭāṅgamanupravṛttam|śriyaṃ bhāgavatīṃ vāspṛhayanti bhadrāṃ|parasya me te'śnuvate tu loke|| 37 ||
+3.25.38,न कर्हिचिन्मत्पराः शान्तरूपे ।नङ्क्ष्यन्ति नो मेऽनिमिषो लेढि हेतिः ।येषामहं प्रिय आत्मा सुतश्च ।सखा गुरुः सुहृदो दैवमिष्टम् ॥ ३८ ॥,na karhicinmatparāḥ śāntarūpe|naṅkṣyanti no me'nimiṣo leḍhi hetiḥ|yeṣāmahaṃ priya ātmā sutaśca|sakhā guruḥ suhṛdo daivamiṣṭam|| 38 ||
+3.25.39,इमं लोकं तथैव अमुं आत्मानं उभयायिनम् ।आत्मानं अनु ये चेह ये रायः पशवो गृहाः ॥ ३९ ॥,imaṃ lokaṃ tathaiva amuṃ ātmānaṃ ubhayāyinam|ātmānaṃ anu ye ceha ye rāyaḥ paśavo gṛhāḥ|| 39 ||
+3.25.40,विसृज्य सर्वान् अन्यांश्च मामेवं विश्वतोमुखम् ।भजन्ति अनन्यया भक्त्या तान्मृत्योरतिपारये ॥ ४० ॥,visṛjya sarvān anyāṃśca māmevaṃ viśvatomukham|bhajanti ananyayā bhaktyā tānmṛtyoratipāraye|| 40 ||
+3.25.41,नान्यत्र मद्‍भगवतः प्रधानपुरुषेश्वरात् ।आत्मनः सर्वभूतानां भयं तीव्रं निवर्तते ॥ ४१ ॥,nānyatra mad‍bhagavataḥ pradhānapuruṣeśvarāt|ātmanaḥ sarvabhūtānāṃ bhayaṃ tīvraṃ nivartate|| 41 ||
+3.25.42,मद्‍भयाद् वाति वातोऽयं सूर्यस्तपति मद्‍भयात् ।वर्षतीन्द्रो दहत्यग्निः मृत्युश्चरति मद्‍भयात् ॥ ४२ ॥,mad‍bhayād vāti vāto'yaṃ sūryastapati mad‍bhayāt|varṣatīndro dahatyagniḥ mṛtyuścarati mad‍bhayāt|| 42 ||
+3.25.43,ज्ञानवैराग्ययुक्तेन भक्तियोगेन योगिनः ।क्षेमाय पादमूलं मे प्रविशन्ति अकुतोभयम् ॥ ४३ ॥,jñānavairāgyayuktena bhaktiyogena yoginaḥ|kṣemāya pādamūlaṃ me praviśanti akutobhayam|| 43 ||
+3.25.44,एतावान् एव लोकेऽस्मिन् पुंसां निःश्रेयसोदयः ।तीव्रेण भक्तियोगेन मनो मय्यर्पितं स्थिरम् ॥ ४४ ॥,etāvān eva loke'smin puṃsāṃ niḥśreyasodayaḥ|tīvreṇa bhaktiyogena mano mayyarpitaṃ sthiram|| 44 ||
+3.25.25,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे पञ्चविंशोऽध्यायः ॥ २५ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe pañcaviṃśo'dhyāyaḥ|| 25 ||
+3.26.1,श्रीभगवानुवाच ।अथ ते सम्प्रवक्ष्यामि तत्त्वानां लक्षणं पृथक् ।यद्विदित्वा विमुच्येत पुरुषः प्राकृतैर्गुणैः ॥ १ ॥,śrībhagavānuvāca|atha te sampravakṣyāmi tattvānāṃ lakṣaṇaṃ pṛthak|yadviditvā vimucyeta puruṣaḥ prākṛtairguṇaiḥ|| 1 ||
+3.26.2,ज्ञानं निःश्रेयसार्थाय पुरुषस्यात्मदर्शनम् ।यदाहुर्वर्णये तत्ते हृदयग्रन्थिभेदनम् ॥ २ ॥,jñānaṃ niḥśreyasārthāya puruṣasyātmadarśanam|yadāhurvarṇaye tatte hṛdayagranthibhedanam|| 2 ||
+3.26.3,अनादिरात्मा पुरुषो निर्गुणः प्रकृतेः परः ।प्रत्यग्धामा स्वयंज्योतिः विश्वं येन समन्वितम् ॥ ३ ॥,anādirātmā puruṣo nirguṇaḥ prakṛteḥ paraḥ|pratyagdhāmā svayaṃjyotiḥ viśvaṃ yena samanvitam|| 3 ||
+3.26.4,स एष प्रकृतिं सूक्ष्मां दैवीं गुणमयीं विभुः ।यदृच्छयैवोपगतां अभ्यपद्यत लीलया ॥ ४ ॥,sa eṣa prakṛtiṃ sūkṣmāṃ daivīṃ guṇamayīṃ vibhuḥ|yadṛcchayaivopagatāṃ abhyapadyata līlayā|| 4 ||
+3.26.5,गुणैर्विचित्राः सृजतीं सरूपाः प्रकृतिं प्रजाः ।विलोक्य मुमुहे सद्यः स इह ज्ञानगूहया ॥ ५ ॥,guṇairvicitrāḥ sṛjatīṃ sarūpāḥ prakṛtiṃ prajāḥ|vilokya mumuhe sadyaḥ sa iha jñānagūhayā|| 5 ||
+3.26.6,एवं पराभिध्यानेन कर्तृत्वं प्रकृतेः पुमान् ।कर्मसु क्रियमाणेषु गुणैरात्मनि मन्यते ॥ ६ ॥,evaṃ parābhidhyānena kartṛtvaṃ prakṛteḥ pumān|karmasu kriyamāṇeṣu guṇairātmani manyate|| 6 ||
+3.26.7,तदस्य संसृतिर्बन्धः पारतन्त्र्यं च तत्कृतम् ।भवति अकर्तुरीशस्य साक्षिणो निर्वृतात्मनः ॥ ७ ॥,tadasya saṃsṛtirbandhaḥ pāratantryaṃ ca tatkṛtam|bhavati akarturīśasya sākṣiṇo nirvṛtātmanaḥ|| 7 ||
+3.26.8,कार्यकारणकर्तृत्वे कारणं प्रकृतिं विदुः ।भोक्तृत्वे सुखदुःखानां पुरुषं प्रकृतेः परम् ॥ ८ ॥,kāryakāraṇakartṛtve kāraṇaṃ prakṛtiṃ viduḥ|bhoktṛtve sukhaduḥkhānāṃ puruṣaṃ prakṛteḥ param|| 8 ||
+3.26.9,देवहूतिरुवाच ।प्रकृतेः पुरुषस्यापि लक्षणं पुरुषोत्तम ।ब्रूहि कारणयोरस्य सदसच्च यदात्मकम् ॥ ९ ॥,devahūtiruvāca|prakṛteḥ puruṣasyāpi lakṣaṇaṃ puruṣottama|brūhi kāraṇayorasya sadasacca yadātmakam|| 9 ||
+3.26.10,श्रीभगवानुवाच ।यत्तत् त्रिगुणमव्यक्तं नित्यं सदसदात्मकम् ।प्रधानं प्रकृतिं प्राहुः अविशेषं विशेषवत् ॥ १० ॥,śrībhagavānuvāca|yattat triguṇamavyaktaṃ nityaṃ sadasadātmakam|pradhānaṃ prakṛtiṃ prāhuḥ aviśeṣaṃ viśeṣavat|| 10 ||
+3.26.11,पञ्चभिः पञ्चभिर्ब्रह्म चतुर्भिर्दशभिस्तथा ।एतत् चतुर्विंशतिकं गणं प्राधानिकं विदुः ॥ ११ ॥,pañcabhiḥ pañcabhirbrahma caturbhirdaśabhistathā|etat caturviṃśatikaṃ gaṇaṃ prādhānikaṃ viduḥ|| 11 ||
+3.26.12,महाभूतानि पञ्चैव भूरापोऽग्निर्मरुन्नभः ।तन्मात्राणि च तावन्ति गन्धादीनि मतानि मे ॥ १२ ॥,mahābhūtāni pañcaiva bhūrāpo'gnirmarunnabhaḥ|tanmātrāṇi ca tāvanti gandhādīni matāni me|| 12 ||
+3.26.13,इन्द्रियाणि दश श्रोत्रं त्वग् दृक् रसननासिकाः ।वाक्करौ चरणौ मेढ्रं पायुर्दशम उच्यते ॥ १३ ॥,indriyāṇi daśa śrotraṃ tvag dṛk rasananāsikāḥ|vākkarau caraṇau meḍhraṃ pāyurdaśama ucyate|| 13 ||
+3.26.14,मनो बुद्धिरहङ्कारः चित्तमित्यन्तरात्मकम् ।चतुर्धा लक्ष्यते भेदो वृत्त्या लक्षणरूपया ॥ १४ ॥,mano buddhirahaṅkāraḥ cittamityantarātmakam|caturdhā lakṣyate bhedo vṛttyā lakṣaṇarūpayā|| 14 ||
+3.26.15,एतावानेव सङ्ख्यातो ब्रह्मणः सगुणस्य ह ।सन्निवेशो मया प्रो��्तो यः कालः पञ्चविंशकः ॥ १५ ॥,etāvāneva saṅkhyāto brahmaṇaḥ saguṇasya ha|sanniveśo mayā prokto yaḥ kālaḥ pañcaviṃśakaḥ|| 15 ||
+3.26.16,प्रभावं पौरुषं प्राहुः कालमेके यतो भयम् ।अहङ्कारविमूढस्य कर्तुः प्रकृतिमीयुषः ॥ १६ ॥,prabhāvaṃ pauruṣaṃ prāhuḥ kālameke yato bhayam|ahaṅkāravimūḍhasya kartuḥ prakṛtimīyuṣaḥ|| 16 ||
+3.26.17,प्रकृतेर्गुणसाम्यस्य निर्विशेषस्य मानवि ।चेष्टा यतः स भगवान् काल इत्युपलक्षितः ॥ १७ ॥,prakṛterguṇasāmyasya nirviśeṣasya mānavi|ceṣṭā yataḥ sa bhagavān kāla ityupalakṣitaḥ|| 17 ||
+3.26.18,अन्तः पुरुषरूपेण कालरूपेण यो बहिः ।समन्वेत्येष सत्त्वानां भगवान् आत्ममायया ॥ १८ ॥,antaḥ puruṣarūpeṇa kālarūpeṇa yo bahiḥ|samanvetyeṣa sattvānāṃ bhagavān ātmamāyayā|| 18 ||
+3.26.19,दैवात्क्षुभितधर्मिण्यां स्वस्यां योनौ परः पुमान् ।आधत्त वीर्यं सासूत महत्तत्त्वं हिरण्मयम् ॥ १९ ॥,daivātkṣubhitadharmiṇyāṃ svasyāṃ yonau paraḥ pumān|ādhatta vīryaṃ sāsūta mahattattvaṃ hiraṇmayam|| 19 ||
+3.26.20,विश्वमात्मगतं व्यञ्जन् कूटस्थो जगदङ्कुरः ।स्वतेजसापिबत् तीव्रं आत्मप्रस्वापनं तमः ॥ २० ॥,viśvamātmagataṃ vyañjan kūṭastho jagadaṅkuraḥ|svatejasāpibat tīvraṃ ātmaprasvāpanaṃ tamaḥ|| 20 ||
+3.26.21,यत्तत्सत्त्वगुणं स्वच्छं शान्तं भगवतः पदम् ।यदाहुर्वासुदेवाख्यं चित्तं तन्महदात्मकम् ॥ २१ ॥,yattatsattvaguṇaṃ svacchaṃ śāntaṃ bhagavataḥ padam|yadāhurvāsudevākhyaṃ cittaṃ tanmahadātmakam|| 21 ||
+3.26.22,स्वच्छत्वं अविकारित्वं शान्तत्वमिति चेतसः ।वृत्तिभिर्लक्षणं प्रोक्तं यथापां प्रकृतिः परा ॥ २२ ॥,svacchatvaṃ avikāritvaṃ śāntatvamiti cetasaḥ|vṛttibhirlakṣaṇaṃ proktaṃ yathāpāṃ prakṛtiḥ parā|| 22 ||
+3.26.23,महत्तत्त्वाद् विकुर्वाणाद् भगवद्वीर्यसम्भवात् ।क्रियाशक्तिः अहङ्कारः त्रिविधः समपद्यत ॥ २३ ॥,mahattattvād vikurvāṇād bhagavadvīryasambhavāt|kriyāśaktiḥ ahaṅkāraḥ trividhaḥ samapadyata|| 23 ||
+3.26.24,वैकारिकस्तैजसश्च तामसश्च यतो भवः ।मनसश्चेन्द्रियाणां च भूतानां महतामपि ॥ २४ ॥,vaikārikastaijasaśca tāmasaśca yato bhavaḥ|manasaścendriyāṇāṃ ca bhūtānāṃ mahatāmapi|| 24 ||
+3.26.25,सहस्रशिरसं साक्षाद् यं अनन्तं प्रचक्षते ।सङ्कर्षणाख्यं पुरुषं भूतेन्द्रियमनोमयम् ॥ २५ ॥,sahasraśirasaṃ sākṣād yaṃ anantaṃ pracakṣate|saṅkarṣaṇākhyaṃ puruṣaṃ bhūtendriyamanomayam|| 25 ||
+3.26.26,कर्तृत्वं करणत्वं च कार्यत्वं चेति लक्षणम् ।शान्तघोरविमूढत्वं इति वा स्यादहङ्कृतेः ॥ २६ ॥,kartṛtvaṃ karaṇatvaṃ ca kāryatvaṃ ceti lakṣaṇam|śāntaghoravimūḍhatvaṃ iti vā syādahaṅkṛteḥ|| 26 ||
+3.26.27,वैकारिकाद् विकुर्वाणात् मनस्तत्त्वमजायत ।यत्सङ्कल्पविकल्पाभ्यां वर्तते कामसम्भवः ॥ २७ ॥,vaikārikād vikurvāṇāt manastattvamajāyata|yatsaṅkalpavikalpābhyāṃ vartate kāmasambhavaḥ|| 27 ||
+3.26.28,यद् विदुर्ह्यनिरुद्धाख्यं हृषीकाणां अधीश्वरम् ।शारदेन्दीवरश्यामं संराध्यं योगिभिः शनैः ॥ २८ ॥,yad vidurhyaniruddhākhyaṃ hṛṣīkāṇāṃ adhīśvaram|śāradendīvaraśyāmaṃ saṃrādhyaṃ yogibhiḥ śanaiḥ|| 28 ||
+3.26.29,तैजसात���तु विकुर्वाणाद् बुद्धितत्त्वमभूत्सति ।द्रव्यस्फुरणविज्ञानं इन्द्रियाणामनुग्रहः ॥ २९ ॥,taijasāttu vikurvāṇād buddhitattvamabhūtsati|dravyasphuraṇavijñānaṃ indriyāṇāmanugrahaḥ|| 29 ||
+3.26.30,संशयोऽथ विपर्यासो निश्चयः स्मृतिरेव च ।स्वाप इत्युच्यते बुद्धेः लक्षणं वृत्तितः पृथक् ॥ ३० ॥,saṃśayo'tha viparyāso niścayaḥ smṛtireva ca|svāpa ityucyate buddheḥ lakṣaṇaṃ vṛttitaḥ pṛthak|| 30 ||
+3.26.31,तैजसानि इन्द्रियाण्येव क्रियाज्ञानविभागशः ।प्राणस्य हि क्रियाशक्तिः बुद्धेर्विज्ञानशक्तिता ॥ ३१ ॥,taijasāni indriyāṇyeva kriyājñānavibhāgaśaḥ|prāṇasya hi kriyāśaktiḥ buddhervijñānaśaktitā|| 31 ||
+3.26.32,तामसाच्च विकुर्वाणाद् भगवद्वीर्यचोदितात् ।शब्दमात्रं अभूत् तस्मात् नभः श्रोत्रं तु शब्दगम् ॥ ३२ ॥,tāmasācca vikurvāṇād bhagavadvīryacoditāt|śabdamātraṃ abhūt tasmāt nabhaḥ śrotraṃ tu śabdagam|| 32 ||
+3.26.33,अर्थाश्रयत्वं शब्दस्य द्रष्टुर्लिङ्गत्वमेव च ।तन्मात्रत्वं च नभसो लक्षणं कवयो विदुः ॥ ३३ ॥,arthāśrayatvaṃ śabdasya draṣṭurliṅgatvameva ca|tanmātratvaṃ ca nabhaso lakṣaṇaṃ kavayo viduḥ|| 33 ||
+3.26.34,भूतानां छिद्रदातृत्वं बहिरन्तरमेव च ।प्राणेन्द्रियात्मधिष्ण्यत्वं नभसो वृत्तिलक्षणम् ॥ ३४ ॥,bhūtānāṃ chidradātṛtvaṃ bahirantarameva ca|prāṇendriyātmadhiṣṇyatvaṃ nabhaso vṛttilakṣaṇam|| 34 ||
+3.26.35,नभसः शब्दतन्मात्रात् कालगत्या विकुर्वतः ।स्पर्शोऽभवत्ततो वायुः त्वक् स्पर्शस्य च सङ्ग्रहः ॥ ३५ ॥,nabhasaḥ śabdatanmātrāt kālagatyā vikurvataḥ|sparśo'bhavattato vāyuḥ tvak sparśasya ca saṅgrahaḥ|| 35 ||
+3.26.36,मृदुत्वं कठिनत्वं च शैत्यमुष्णत्वमेव च ।एतत्स्पर्शस्य स्पर्शत्वं तन्मात्रत्वं नभस्वतः ॥ ३६ ॥,mṛdutvaṃ kaṭhinatvaṃ ca śaityamuṣṇatvameva ca|etatsparśasya sparśatvaṃ tanmātratvaṃ nabhasvataḥ|| 36 ||
+3.26.37,चालनं व्यूहनं प्राप्तिः नेतृत्वं द्रव्यशब्दयोः ।सर्वेन्द्रियाणां आत्मत्वं वायोः कर्माभिलक्षणम् ॥ ३७ ॥,cālanaṃ vyūhanaṃ prāptiḥ netṛtvaṃ dravyaśabdayoḥ|sarvendriyāṇāṃ ātmatvaṃ vāyoḥ karmābhilakṣaṇam|| 37 ||
+3.26.38,वायोश्च स्पर्शतन्मात्राद् रूपं दैवेरितादभूत् ।समुत्थितं ततस्तेजः चक्षू रूपोपलम्भनम् ॥ ३८ ॥,vāyośca sparśatanmātrād rūpaṃ daiveritādabhūt|samutthitaṃ tatastejaḥ cakṣū rūpopalambhanam|| 38 ||
+3.26.39,द्रव्याकृतित्वं गुणता व्यक्तिसंस्थात्वमेव च ।तेजस्त्वं तेजसः साध्वि रूपमात्रस्य वृत्तयः ॥ ३९ ॥,dravyākṛtitvaṃ guṇatā vyaktisaṃsthātvameva ca|tejastvaṃ tejasaḥ sādhvi rūpamātrasya vṛttayaḥ|| 39 ||
+3.26.40,द्योतनं पचनं पानं अदनं हिममर्दनम् ।तेजसो वृत्तयस्त्वेताः शोषणं क्षुत्तृडेव च ॥ ४० ॥,dyotanaṃ pacanaṃ pānaṃ adanaṃ himamardanam|tejaso vṛttayastvetāḥ śoṣaṇaṃ kṣuttṛḍeva ca|| 40 ||
+3.26.41,रूपमात्राद् विकुर्वाणात् तेजसो दैवचोदितात् ।रसमात्रं अभूत् तस्मात् अम्भो जिह्वा रसग्रहः ॥ ४१ ॥,rūpamātrād vikurvāṇāt tejaso daivacoditāt|rasamātraṃ abhūt tasmāt ambho jihvā rasagrahaḥ|| 41 ||
+3.26.42,कषायो मधुरस्तिक्तः कट��वम्ल इति नैकधा ।भौतिकानां विकारेण रस एको विभिद्यते ॥ ४२ ॥,kaṣāyo madhurastiktaḥ kaṭvamla iti naikadhā|bhautikānāṃ vikāreṇa rasa eko vibhidyate|| 42 ||
+3.26.43,क्लेदनं पिण्डनं तृप्तिः प्राणनाप्यायनोन्दनम् ।तापापनोदो भूयस्त्वं अम्भसो वृत्तयस्त्विमाः ॥ ४३ ॥,kledanaṃ piṇḍanaṃ tṛptiḥ prāṇanāpyāyanondanam|tāpāpanodo bhūyastvaṃ ambhaso vṛttayastvimāḥ|| 43 ||
+3.26.44,रसमात्राद् विकुर्वाणात् अम्भसो दैवचोदितात् ।गन्धमात्रं अभूत् तस्मात् पृथ्वी घ्राणस्तु गन्धगः ॥ ४४ ॥,rasamātrād vikurvāṇāt ambhaso daivacoditāt|gandhamātraṃ abhūt tasmāt pṛthvī ghrāṇastu gandhagaḥ|| 44 ||
+3.26.45,करम्भपूतिसौरभ्य शान्तोग्राम्लादिभिः पृथक् ।द्रव्यावयववैषम्याद् गन्ध एको विभिद्यते ॥ ४५ ॥,karambhapūtisaurabhya śāntogrāmlādibhiḥ pṛthak|dravyāvayavavaiṣamyād gandha eko vibhidyate|| 45 ||
+3.26.46,भावनं ब्रह्मणः स्थानं धारणं सद्विशेषणम् ।सर्वसत्त्वगुणोद्‍भेदः पृथिवीवृत्तिलक्षणम् ॥ ४६ ॥,bhāvanaṃ brahmaṇaḥ sthānaṃ dhāraṇaṃ sadviśeṣaṇam|sarvasattvaguṇod‍bhedaḥ pṛthivīvṛttilakṣaṇam|| 46 ||
+3.26.47,नभोगुणविशेषोऽर्थो यस्य तच्छ्रोत्रमुच्यते ।वायोर्गुणविशेषोऽर्थो यस्य तत्स्पर्शनं विदुः ॥ ४७ ॥,nabhoguṇaviśeṣo'rtho yasya tacchrotramucyate|vāyorguṇaviśeṣo'rtho yasya tatsparśanaṃ viduḥ|| 47 ||
+3.26.48,तेजोगुणविशेषोऽर्थो यस्य तच्चक्षुरुच्यते ।अम्भोगुणविशेषोऽर्थो यस्य तद्रसनं विदुः ।भूमेर्गुणविशेषोऽर्थो यस्य स घ्राण उच्यते ॥ ४८ ॥,tejoguṇaviśeṣo'rtho yasya taccakṣurucyate|ambhoguṇaviśeṣo'rtho yasya tadrasanaṃ viduḥ|bhūmerguṇaviśeṣo'rtho yasya sa ghrāṇa ucyate|| 48 ||
+3.26.49,परस्य दृश्यते धर्मो हि अपरस्मिन् समन्वयात् ।अतो विशेषो भावानां भूमावेवोपलक्ष्यते ॥ ४९ ॥,parasya dṛśyate dharmo hi aparasmin samanvayāt|ato viśeṣo bhāvānāṃ bhūmāvevopalakṣyate|| 49 ||
+3.26.50,एतान्यसंहत्य यदा महदादीनि सप्त वै ।कालकर्मगुणोपेतो जगदादिरुपाविशत् ॥ ५० ॥,etānyasaṃhatya yadā mahadādīni sapta vai|kālakarmaguṇopeto jagadādirupāviśat|| 50 ||
+3.26.51,ततस्तेनानुविद्धेभ्यो युक्तेभ्योऽण्डं अचेतनम् ।उत्थितं पुरुषो यस्मात् उदतिष्ठदसौ विराट् ॥ ५१ ॥,tatastenānuviddhebhyo yuktebhyo'ṇḍaṃ acetanam|utthitaṃ puruṣo yasmāt udatiṣṭhadasau virāṭ|| 51 ||
+3.26.52,एतदण्डं विशेषाख्यं क्रमवृद्धैर्दशोत्तरैः ।तोयादिभिः परिवृतं प्रधानेनावृतैर्बहिः ।यत्र लोकवितानोऽयं रूपं भगवतो हरेः ॥ ५२ ॥,etadaṇḍaṃ viśeṣākhyaṃ kramavṛddhairdaśottaraiḥ|toyādibhiḥ parivṛtaṃ pradhānenāvṛtairbahiḥ|yatra lokavitāno'yaṃ rūpaṃ bhagavato hareḥ|| 52 ||
+3.26.53,हिरण्मयाद् अण्डकोशाद् उत्थाय सलिलेशयात् ।तमाविश्य महादेवो बहुधा निर्बिभेद खम् ॥ ५३ ॥,hiraṇmayād aṇḍakośād utthāya salileśayāt|tamāviśya mahādevo bahudhā nirbibheda kham|| 53 ||
+3.26.54,निरभिद्यतास्य प्रथमं मुखं वाणी ततोऽभवत् ।वाण्या वह्निरथो नासे प्राणोऽतो घ्राण एतयोः ॥ ५४ ॥,nirabhidyatāsya prathamaṃ mukhaṃ vāṇī tato'bhavat|vāṇyā vahniratho nāse prāṇo'to ghrāṇa etayoḥ|| 54 ||
+3.26.55,घ्राणात् वायुरभि���्येतां अक्षिणी चक्षुरेतयोः ।तस्मात्सूर्यो न्यभिद्येतां कर्णौ श्रोत्रं ततो दिशः ॥ ५५ ॥,ghrāṇāt vāyurabhidyetāṃ akṣiṇī cakṣuretayoḥ|tasmātsūryo nyabhidyetāṃ karṇau śrotraṃ tato diśaḥ|| 55 ||
+3.26.56,निर्बिभेद विराजस्त्वग् रोमश्मश्र्वादयस्ततः ।तत ओषधयश्चासन् शिश्नं निर्बिभिदे ततः ॥ ५६ ॥,nirbibheda virājastvag romaśmaśrvādayastataḥ|tata oṣadhayaścāsan śiśnaṃ nirbibhide tataḥ|| 56 ||
+3.26.57,रेतस्तस्मादाप आसन् निरभिद्यत वै गुदम् ।गुदादपानोऽपानाच्च मृत्युर्लोकभयङ्करः ॥ ५७ ॥,retastasmādāpa āsan nirabhidyata vai gudam|gudādapāno'pānācca mṛtyurlokabhayaṅkaraḥ|| 57 ||
+3.26.58,हस्तौ च निरभिद्येतां बलं ताभ्यां ततः स्वराट् ।पादौ च निरभिद्येतां गतिस्ताभ्यां ततो हरिः ॥ ५८ ॥,hastau ca nirabhidyetāṃ balaṃ tābhyāṃ tataḥ svarāṭ|pādau ca nirabhidyetāṃ gatistābhyāṃ tato hariḥ|| 58 ||
+3.26.59,नाड्योऽस्य निरभिद्यन्त ताभ्यो लोहितमाभृतम् ।नद्यस्ततः समभवन् उदरं निरभिद्यत ॥ ५९ ॥,nāḍyo'sya nirabhidyanta tābhyo lohitamābhṛtam|nadyastataḥ samabhavan udaraṃ nirabhidyata|| 59 ||
+3.26.60,क्षुत्पिपासे ततः स्यातां समुद्रस्त्वेतयोरभूत् ।अथास्य हृदयं भिन्नं हृदयान्मन उत्थितम् ॥ ६० ॥,kṣutpipāse tataḥ syātāṃ samudrastvetayorabhūt|athāsya hṛdayaṃ bhinnaṃ hṛdayānmana utthitam|| 60 ||
+3.26.61,मनसश्चन्द्रमा जातो बुद्धिर्बुद्धेर्गिरां पतिः ।अहङ्कारस्ततो रुद्रः चित्तं चैत्यस्ततोऽभवत् ॥ ६१ ॥,manasaścandramā jāto buddhirbuddhergirāṃ patiḥ|ahaṅkārastato rudraḥ cittaṃ caityastato'bhavat|| 61 ||
+3.26.62,एते हि अभ्युत्थिता देवा नैवास्योत्थापनेऽशकन् ।पुनराविविशुः खानि तमुत्थापयितुं क्रमात् ॥ ६२ ॥,ete hi abhyutthitā devā naivāsyotthāpane'śakan|punarāviviśuḥ khāni tamutthāpayituṃ kramāt|| 62 ||
+3.26.63,वह्निर्वाचा मुखं भेजे नोदतिष्ठत् तदा विराट् ।घ्राणेन नासिके वायुः नोदतिष्ठत् तदा विराट् ॥ ६३ ॥,vahnirvācā mukhaṃ bheje nodatiṣṭhat tadā virāṭ|ghrāṇena nāsike vāyuḥ nodatiṣṭhat tadā virāṭ|| 63 ||
+3.26.64,अक्षिणी चक्षुषादित्यो नोदतिष्ठत् तदा विराट् ।श्रोत्रेण कर्णौ च दिशो नोदतिष्ठत् तदा विराट् ॥ ६४ ॥,akṣiṇī cakṣuṣādityo nodatiṣṭhat tadā virāṭ|śrotreṇa karṇau ca diśo nodatiṣṭhat tadā virāṭ|| 64 ||
+3.26.65,त्वचं रोमभिरोषध्यो नोदतिष्ठत् तदा विराट् ।रेतसा शिश्नमापस्तु नोदतिष्ठत् तदा विराट् ॥ ६५ ॥,tvacaṃ romabhiroṣadhyo nodatiṣṭhat tadā virāṭ|retasā śiśnamāpastu nodatiṣṭhat tadā virāṭ|| 65 ||
+3.26.66,गुदं मृत्युरपानेन नोदतिष्ठत् तदा विराट् ।हस्ताविन्द्रो बलेनैव नोदतिष्ठत् तदा विराट् ॥ ६६ ॥,gudaṃ mṛtyurapānena nodatiṣṭhat tadā virāṭ|hastāvindro balenaiva nodatiṣṭhat tadā virāṭ|| 66 ||
+3.26.67,विष्णुर्गत्यैव चरणौ नोदतिष्ठत् तदा विराट् ।नाडीर्नद्यो लोहितेन नोदतिष्ठत् तदा विराट् ॥ ६७ ॥,viṣṇurgatyaiva caraṇau nodatiṣṭhat tadā virāṭ|nāḍīrnadyo lohitena nodatiṣṭhat tadā virāṭ|| 67 ||
+3.26.68,क्षुत्तृड्भ्यां उदरं सिन्धुः नोदतिष्ठत् तदा विराट् ।हृदयं मनसा चन्द्रो नोदति���्ठत् तदा विराट् ॥ ६८ ॥,kṣuttṛḍbhyāṃ udaraṃ sindhuḥ nodatiṣṭhat tadā virāṭ|hṛdayaṃ manasā candro nodatiṣṭhat tadā virāṭ|| 68 ||
+3.26.69,बुद्ध्या ब्रह्मापि हृदयं नोदतिष्ठत् तदा विराट् ।रुद्रोऽभिमत्या हृदयं नोदतिष्ठत् तदा विराट् ॥ ६९ ॥,buddhyā brahmāpi hṛdayaṃ nodatiṣṭhat tadā virāṭ|rudro'bhimatyā hṛdayaṃ nodatiṣṭhat tadā virāṭ|| 69 ||
+3.26.70,चित्तेन हृदयं चैत्यः क्षेत्रज्ञः प्राविशद्यदा ।विराट्तदैव पुरुषः सलिलाद् उदतिष्ठत ॥ ७० ॥,cittena hṛdayaṃ caityaḥ kṣetrajñaḥ prāviśadyadā|virāṭtadaiva puruṣaḥ salilād udatiṣṭhata|| 70 ||
+3.26.71,यथा प्रसुप्तं पुरुषं प्राणेन्द्रियमनोधियः ।प्रभवन्ति विना येन नोत्थापयितुमोजसा ॥ ७१ ॥,yathā prasuptaṃ puruṣaṃ prāṇendriyamanodhiyaḥ|prabhavanti vinā yena notthāpayitumojasā|| 71 ||
+3.26.72,तमस्मिन् प्रत्यगात्मानं धिया योगप्रवृत्तया ।भक्त्या विरक्त्या ज्ञानेन विविच्यात्मनि चिन्तयेत् ॥ ७२ ॥,tamasmin pratyagātmānaṃ dhiyā yogapravṛttayā|bhaktyā viraktyā jñānena vivicyātmani cintayet|| 72 ||
+3.26.26,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे षड्विंशोऽध्यायः ॥ २६ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe ṣaḍviṃśo'dhyāyaḥ|| 26 ||
+3.27.1,श्रीभगवानुवाच ।प्रकृतिस्थोऽपि पुरुषो नाज्यते प्राकृतैर्गुणैः ।अविकारात् अकर्तृत्वात् निर्गुणत्वाज्जलार्कवत् ॥ १ ॥,śrībhagavānuvāca|prakṛtistho'pi puruṣo nājyate prākṛtairguṇaiḥ|avikārāt akartṛtvāt nirguṇatvājjalārkavat|| 1 ||
+3.27.2,स एष यर्हि प्रकृतेः गुणेष्वभिविषज्जते ।अहङ्क्रियाविमूढात्मा कर्तास्मीति अभिमन्यते ॥ २ ॥,sa eṣa yarhi prakṛteḥ guṇeṣvabhiviṣajjate|ahaṅkriyāvimūḍhātmā kartāsmīti abhimanyate|| 2 ||
+3.27.3,तेन संसारपदवीं अवशोऽभ्येत्यनिर्वृतः ।प्रासङ्गिकैः कर्मदोषैः सदसन् मिश्रयोनिषु ॥ ३ ॥,tena saṃsārapadavīṃ avaśo'bhyetyanirvṛtaḥ|prāsaṅgikaiḥ karmadoṣaiḥ sadasan miśrayoniṣu|| 3 ||
+3.27.4,अर्थे हि अविद्यमानेऽपि संसृतिर्न निवर्तते ।ध्यायतो विषयानस्य स्वप्नेऽनर्थागमो यथा ॥ ४ ॥,arthe hi avidyamāne'pi saṃsṛtirna nivartate|dhyāyato viṣayānasya svapne'narthāgamo yathā|| 4 ||
+3.27.5,अत एव शनैश्चित्तं प्रसक्तं असतां पथि ।भक्तियोगेन तीव्रेण विरक्त्या च नयेद्वशम् ॥ ५ ॥,ata eva śanaiścittaṃ prasaktaṃ asatāṃ pathi|bhaktiyogena tīvreṇa viraktyā ca nayedvaśam|| 5 ||
+3.27.6,यमादिभिः योगपथैः अभ्यसन् श्रद्धयान्वितः ।मयि भावेन सत्येन मत्कथाश्रवणेन च ॥ ६ ॥,yamādibhiḥ yogapathaiḥ abhyasan śraddhayānvitaḥ|mayi bhāvena satyena matkathāśravaṇena ca|| 6 ||
+3.27.7,सर्वभूतसमत्वेन निर्वैरेणाप्रसङ्गतः ।ब्रह्मचर्येण मौनेन स्वधर्मेण बलीयसा ॥ ७ ॥,sarvabhūtasamatvena nirvaireṇāprasaṅgataḥ|brahmacaryeṇa maunena svadharmeṇa balīyasā|| 7 ||
+3.27.8,यदृच्छयोपलब्धेन सन्तुष्टो मितभुङ् मुनिः ।विविक्तशरणः शान्तो मैत्रः करुण आत्मवान् ॥ ८ ॥,yadṛcchayopalabdhena santuṣṭo mitabhuṅ muniḥ|viviktaśaraṇaḥ śānto maitraḥ karuṇa ātmavān|| 8 ||
+3.27.9,सानुबन्धे च देहेऽस्मिन् अकुर्वन् असदाग्रहम् ।ज्ञानेन दृष्टतत्त्वेन प्रकृतेः पुरुषस्य च ॥ ९ ॥,sānubandhe ca dehe'smin akurvan asadāgraham|jñānena dṛṣṭatattvena prakṛteḥ puruṣasya ca|| 9 ||
+3.27.10,निवृत्तबुद्ध्यवस्थानो दूरीभूतान्यदर्शनः ।उपलभ्यात्मनात्मानं चक्षुषेवार्कमात्मदृक् ॥ १० ॥,nivṛttabuddhyavasthāno dūrībhūtānyadarśanaḥ|upalabhyātmanātmānaṃ cakṣuṣevārkamātmadṛk|| 10 ||
+3.27.11,मुक्तलिङ्गं सदाभासं असति प्रतिपद्यते ।सतो बन्धुमसच्चक्षुः सर्वानुस्यूतमद्वयम् ॥ ११ ॥,muktaliṅgaṃ sadābhāsaṃ asati pratipadyate|sato bandhumasaccakṣuḥ sarvānusyūtamadvayam|| 11 ||
+3.27.12,यथा जलस्थ आभासः स्थलस्थेनावदृश्यते ।स्वाभासेन तथा सूर्यो जलस्थेन दिवि स्थितः ॥ १२ ॥,yathā jalastha ābhāsaḥ sthalasthenāvadṛśyate|svābhāsena tathā sūryo jalasthena divi sthitaḥ|| 12 ||
+3.27.13,एवं त्रिवृद् अहङ्कारो भूतेन्द्रियमनोमयैः ।स्वाभासैः लक्षितोऽनेन सदाभासेन सत्यदृक् ॥ १३ ॥,evaṃ trivṛd ahaṅkāro bhūtendriyamanomayaiḥ|svābhāsaiḥ lakṣito'nena sadābhāsena satyadṛk|| 13 ||
+3.27.14,भूतसूक्ष्मेन्द्रियमनो बुद्ध्यादिष्विह निद्रया ।लीनेष्वसति यस्तत्र विनिद्रो निरहङ्क्रियः ॥ १४ ॥,bhūtasūkṣmendriyamano buddhyādiṣviha nidrayā|līneṣvasati yastatra vinidro nirahaṅkriyaḥ|| 14 ||
+3.27.15,मन्यमानस्तदात्मानं अनष्टो नष्टवन्मृषा ।नष्टेऽहङ्करणे द्रष्टा नष्टवित्त इवातुरः ॥ १५ ॥,manyamānastadātmānaṃ anaṣṭo naṣṭavanmṛṣā|naṣṭe'haṅkaraṇe draṣṭā naṣṭavitta ivāturaḥ|| 15 ||
+3.27.16,एवं प्रत्यवमृश्यासौ आत्मानं प्रतिपद्यते ।साहङ्कारस्य द्रव्यस्य योऽवस्थानमनुग्रहः ॥ १६ ॥,evaṃ pratyavamṛśyāsau ātmānaṃ pratipadyate|sāhaṅkārasya dravyasya yo'vasthānamanugrahaḥ|| 16 ||
+3.27.17,देवहूतिरुवाच ।पुरुषं प्रकृतिर्ब्रह्मन् न विमुञ्चति कर्हिचित् ।अन्योन्यापाश्रयत्वाच्च नित्यत्वाद् अनयोः प्रभो ॥ १७ ॥,devahūtiruvāca|puruṣaṃ prakṛtirbrahman na vimuñcati karhicit|anyonyāpāśrayatvācca nityatvād anayoḥ prabho|| 17 ||
+3.27.18,यथा गन्धस्य भूमेश्च न भावो व्यतिरेकतः ।अपां रसस्य च यथा तथा बुद्धेः परस्य च ॥ १८ ॥,yathā gandhasya bhūmeśca na bhāvo vyatirekataḥ|apāṃ rasasya ca yathā tathā buddheḥ parasya ca|| 18 ||
+3.27.19,अकर्तुः कर्मबन्धोऽयं पुरुषस्य यदाश्रयः ।गुणेषु सत्सु प्रकृतेः कैवल्यं तेष्वतः कथम् ॥ १९ ॥,akartuḥ karmabandho'yaṃ puruṣasya yadāśrayaḥ|guṇeṣu satsu prakṛteḥ kaivalyaṃ teṣvataḥ katham|| 19 ||
+3.27.20,क्वचित् तत्त्वावमर्शेन निवृत्तं भयमुल्बणम् ।अनिवृत्तनिमित्तत्वात् पुनः प्रत्यवतिष्ठते ॥ २० ॥,kvacit tattvāvamarśena nivṛttaṃ bhayamulbaṇam|anivṛttanimittatvāt punaḥ pratyavatiṣṭhate|| 20 ||
+3.27.21,श्रीभगवानुवाच ।अनिमित्तनिमित्तेन स्वधर्मेणामलात्मना ।तीव्रया मयि भक्त्या च श्रुतसम्भृतया चिरम् ॥ २१ ॥,śrībhagavānuvāca|animittanimittena svadharmeṇāmalātmanā|tīvrayā mayi bhaktyā ca śrutasambhṛtayā ciram|| 21 ||
+3.27.22,ज्ञानेन दृष्टतत्त्वेन वैराग्येण बलीयसा ।तपोयुक्तेन योगेन तीव्रेणात्मसमाधिना ॥ २२ ॥,jñānena dṛṣṭatattvena vairāgyeṇa balīyasā|tapoyuktena yogena tīvreṇātmasamādhinā|| 22 ||
+3.27.23,प्रकृतिः पुरुषस्येह दह्यमाना त्वहर्निशम् ।तिरोभवित्री शनकैः अग्नेर्योनिरिवारणिः ॥ २३ ॥,prakṛtiḥ puruṣasyeha dahyamānā tvaharniśam|tirobhavitrī śanakaiḥ agneryonirivāraṇiḥ|| 23 ||
+3.27.24,भुक्तभोगा परित्यक्ता दृष्टदोषा च नित्यशः ।नेश्वरस्याशुभं धत्ते स्वे महिम्नि स्थितस्य च ॥ २४ ॥,bhuktabhogā parityaktā dṛṣṭadoṣā ca nityaśaḥ|neśvarasyāśubhaṃ dhatte sve mahimni sthitasya ca|| 24 ||
+3.27.25,यथा हि अप्रतिबुद्धस्य प्रस्वापो बह्वनर्थभृत् ।स एव प्रतिबुद्धस्य न वै मोहाय कल्पते ॥ २५ ॥,yathā hi apratibuddhasya prasvāpo bahvanarthabhṛt|sa eva pratibuddhasya na vai mohāya kalpate|| 25 ||
+3.27.26,एवं विदिततत्त्वस्य प्रकृतिर्मयि मानसम् ।युञ्जतो नापकुरुत आत्मारामस्य कर्हिचित् ॥ २६ ॥,evaṃ viditatattvasya prakṛtirmayi mānasam|yuñjato nāpakuruta ātmārāmasya karhicit|| 26 ||
+3.27.27,यदैवमध्यात्मरतः कालेन बहुजन्मना ।सर्वत्र जातवैराग्य आब्रह्मभुवनान्मुनिः ॥ २७ ॥,yadaivamadhyātmarataḥ kālena bahujanmanā|sarvatra jātavairāgya ābrahmabhuvanānmuniḥ|| 27 ||
+3.27.28,मद्‍भक्तः प्रतिबुद्धार्थो मत्प्रसादेन भूयसा ।निःश्रेयसं स्वसंस्थानं कैवल्याख्यं मदाश्रयम् ॥ २८ ॥,mad‍bhaktaḥ pratibuddhārtho matprasādena bhūyasā|niḥśreyasaṃ svasaṃsthānaṃ kaivalyākhyaṃ madāśrayam|| 28 ||
+3.27.29,प्राप्नोतीहाञ्जसा धीरः स्वदृशा च्छिन्नसंशयः ।यद्‍गत्वा न निवर्तेत योगी लिङ्गाद् विनिर्गमे ॥ २९ ॥,prāpnotīhāñjasā dhīraḥ svadṛśā cchinnasaṃśayaḥ|yad‍gatvā na nivarteta yogī liṅgād vinirgame|| 29 ||
+3.27.30,यदा न योगोपचितासु चेतो ।मायासु सिद्धस्य विषज्जतेऽङ्ग ।अनन्यहेतुष्वथ मे गतिः स्याद् ।आत्यन्तिकी यत्र न मृत्युहासः ॥ ३० ॥,yadā na yogopacitāsu ceto|māyāsu siddhasya viṣajjate'ṅga|ananyahetuṣvatha me gatiḥ syād|ātyantikī yatra na mṛtyuhāsaḥ|| 30 ||
+3.27.27,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे सप्तविंशोऽध्यायः ॥ २७ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe saptaviṃśo'dhyāyaḥ|| 27 ||
+3.28.1,श्रीभगवानुवाच ।योगस्य लक्षणं वक्ष्ये सबीजस्य नृपात्मजे ।मनो येनैव विधिना प्रसन्नं याति सत्पथम् ॥ १ ॥,śrībhagavānuvāca|yogasya lakṣaṇaṃ vakṣye sabījasya nṛpātmaje|mano yenaiva vidhinā prasannaṃ yāti satpatham|| 1 ||
+3.28.2,स्वधर्माचरणं शक्त्या विधर्माच्च निवर्तनम् ।दैवाल्लब्धेन सन्तोष आत्मवित् चरणार्चनम् ॥ २ ॥,svadharmācaraṇaṃ śaktyā vidharmācca nivartanam|daivāllabdhena santoṣa ātmavit caraṇārcanam|| 2 ||
+3.28.3,ग्राम्यधर्मनिवृत्तिश्च मोक्षधर्मरतिस्तथा ।मितमेध्यादनं शश्वद् विविक्तक्षेमसेवनम् ॥ ३ ॥,grāmyadharmanivṛttiśca mokṣadharmaratistathā|mitamedhyādanaṃ śaśvad viviktakṣemasevanam|| 3 ||
+3.28.4,अहिंसा सत्यमस्तेयं यावदर्थपरिग्रहः ।ब्रह्मचर्यं तपः शौचं स्वाध्यायः पुरुषार्चनम् ॥ ४ ॥,ahiṃsā satyamasteyaṃ yāvadarthaparigrahaḥ|brahmacaryaṃ tapaḥ śaucaṃ svādhyāyaḥ puruṣārcanam|| 4 ||
+3.28.5,मौनं सदाऽसनजयः स्थैर्य��� प्राणजयः शनैः ।प्रत्याहारश्चेन्द्रियाणां विषयान्मनसा हृदि ॥ ५ ॥,maunaṃ sadā'sanajayaḥ sthairyaṃ prāṇajayaḥ śanaiḥ|pratyāhāraścendriyāṇāṃ viṣayānmanasā hṛdi|| 5 ||
+3.28.6,स्वधिष्ण्यानां एकदेशे मनसा प्राणधारणम् ।वैकुण्ठलीलाभिध्यानं समाधानं तथात्मनः ॥ ६ ॥,svadhiṣṇyānāṃ ekadeśe manasā prāṇadhāraṇam|vaikuṇṭhalīlābhidhyānaṃ samādhānaṃ tathātmanaḥ|| 6 ||
+3.28.7,एतैः अन्यैश्च पथिभिः मनो दुष्टमसत्पथम् ।बुद्ध्या युञ्जीत शनकैः जितप्राणो ह्यतन्द्रितः ॥ ७ ॥,etaiḥ anyaiśca pathibhiḥ mano duṣṭamasatpatham|buddhyā yuñjīta śanakaiḥ jitaprāṇo hyatandritaḥ|| 7 ||
+3.28.8,शुचौ देशे प्रतिष्ठाप्य विजितासन आसनम् ।तस्मिन् स्वस्ति समासीन ऋजुकायः समभ्यसेत् ॥ ८ ॥,śucau deśe pratiṣṭhāpya vijitāsana āsanam|tasmin svasti samāsīna ṛjukāyaḥ samabhyaset|| 8 ||
+3.28.9,प्राणस्य शोधयेन्मार्गं पूरकुम्भकरेचकैः ।प्रतिकूलेन वा चित्तं यथा स्थिरं अचञ्चलम् ॥ ९ ॥,prāṇasya śodhayenmārgaṃ pūrakumbhakarecakaiḥ|pratikūlena vā cittaṃ yathā sthiraṃ acañcalam|| 9 ||
+3.28.10,मनोऽचिरात्स्याद् विरजं जितश्वासस्य योगिनः ।वाय्वग्निभ्यां यथा लोहं ध्मातं त्यजति वै मलम् ॥ १० ॥,mano'cirātsyād virajaṃ jitaśvāsasya yoginaḥ|vāyvagnibhyāṃ yathā lohaṃ dhmātaṃ tyajati vai malam|| 10 ||
+3.28.11,प्राणायामैः दहेद् दोषान् धारणाभिश्च किल्बिषान् ।प्रत्याहारेण संसर्गान् ध्यानेनानीश्वरान्गुणान् ॥ ११ ॥,prāṇāyāmaiḥ dahed doṣān dhāraṇābhiśca kilbiṣān|pratyāhāreṇa saṃsargān dhyānenānīśvarānguṇān|| 11 ||
+3.28.12,यदा मनः स्वं विरजं योगेन सुसमाहितम् ।काष्ठां भगवतो ध्यायेत् स्वनासाग्रावलोकनः ॥ १२ ॥,yadā manaḥ svaṃ virajaṃ yogena susamāhitam|kāṣṭhāṃ bhagavato dhyāyet svanāsāgrāvalokanaḥ|| 12 ||
+3.28.13,प्रसन्नवदनाम्भोजं पद्मगर्भारुणेक्षणम् ।नीलोत्पलदलश्यामं शङ्खचक्रगदाधरम् ॥ १३ ॥,prasannavadanāmbhojaṃ padmagarbhāruṇekṣaṇam|nīlotpaladalaśyāmaṃ śaṅkhacakragadādharam|| 13 ||
+3.28.14,लसत्पङ्कज किञ्जल्क पीतकौशेयवाससम् ।श्रीवत्सवक्षसं भ्राजत् कौस्तुभामुक्तकन्धरम् ॥ १४ ॥,lasatpaṅkaja kiñjalka pītakauśeyavāsasam|śrīvatsavakṣasaṃ bhrājat kaustubhāmuktakandharam|| 14 ||
+3.28.15,मत्तद्विरेफकलया परीतं वनमालया ।परार्ध्यहारवलय किरीटाङ्गदनूपुरम् ॥ १५ ॥,mattadvirephakalayā parītaṃ vanamālayā|parārdhyahāravalaya kirīṭāṅgadanūpuram|| 15 ||
+3.28.16,काञ्चीगुणोल्लसत् श्रोणिं हृदयाम्भोजविष्टरम् ।दर्शनीयतमं शान्तं मनोनयन वर्धनम् ॥ १६ ॥,kāñcīguṇollasat śroṇiṃ hṛdayāmbhojaviṣṭaram|darśanīyatamaṃ śāntaṃ manonayana vardhanam|| 16 ||
+3.28.17,अपीच्यदर्शनं शश्वत् सर्वलोकनमस्कृतम् ।सन्तं वयसि कैशोरे भृत्यानुग्रहकातरम् ॥ १७ ॥,apīcyadarśanaṃ śaśvat sarvalokanamaskṛtam|santaṃ vayasi kaiśore bhṛtyānugrahakātaram|| 17 ||
+3.28.18,कीर्तन्यतीर्थयशसं पुण्यश्लोकयशस्करम् ।ध्यायेद्देवं समग्राङ्गं यावन्न च्यवते मनः ॥ १८ ॥,kīrtanyatīrthayaśasaṃ puṇyaślokayaśaskaram|dhyāyeddevaṃ samagrāṅgaṃ yāvanna cyavate manaḥ|| 18 ||
+3.28.19,स्थितं व्रजन्तमासीनं शयानं वा गुहाशयम् ।प्रेक्षणीयेहितं ध्यायेत् शुद्धभावेन चेतसा ॥ १९ ॥,sthitaṃ vrajantamāsīnaṃ śayānaṃ vā guhāśayam|prekṣaṇīyehitaṃ dhyāyet śuddhabhāvena cetasā|| 19 ||
+3.28.20,तस्मिन्लब्धपदं चित्तं सर्वावयवसंस्थितम् ।विलक्ष्यैकत्र संयुज्याद् अङ्गे भगवतो मुनिः ॥ २० ॥,tasminlabdhapadaṃ cittaṃ sarvāvayavasaṃsthitam|vilakṣyaikatra saṃyujyād aṅge bhagavato muniḥ|| 20 ||
+3.28.21,सञ्चिन्तयेद् भगवतश्चरणारविन्दं ।वज्राङ्कुशध्वज सरोरुह लाञ्छनाढ्यम् ।उत्तुङ्गरक्तविलसन् नखचक्रवाल ।ज्योत्स्नाभिराहतमहद् हृदयान्धकारम् ॥ २१ ॥,sañcintayed bhagavataścaraṇāravindaṃ|vajrāṅkuśadhvaja saroruha lāñchanāḍhyam|uttuṅgaraktavilasan nakhacakravāla|jyotsnābhirāhatamahad hṛdayāndhakāram|| 21 ||
+3.28.22,यच्छौचनिःसृतसरित् प्रवरोदकेन ।तीर्थेन मूर्ध्न्यधिकृतेन शिवः शिवोऽभूत् ।ध्यातुर्मनःशमलशैलनिसृष्टवज्रं ।ध्यायेच्चिरं भगवतश्चरणारविन्दम् ॥ २२ ॥,yacchaucaniḥsṛtasarit pravarodakena|tīrthena mūrdhnyadhikṛtena śivaḥ śivo'bhūt|dhyāturmanaḥśamalaśailanisṛṣṭavajraṃ|dhyāyecciraṃ bhagavataścaraṇāravindam|| 22 ||
+3.28.23,जानुद्वयं जलजलोचनया जनन्या ।लक्ष्म्याखिलस्य सुरवन्दितया विधातुः ।ऊर्वोर्निधाय करपल्लवरोचिषा यत् ।संलालितं हृदि विभोरभवस्य कुर्यात् ॥ २३ ॥,jānudvayaṃ jalajalocanayā jananyā|lakṣmyākhilasya suravanditayā vidhātuḥ|ūrvornidhāya karapallavarociṣā yat|saṃlālitaṃ hṛdi vibhorabhavasya kuryāt|| 23 ||
+3.28.24,ऊरू सुपर्णभुजयोरधि शोभमानौ ।ओजोनिधी अतसिकाकुसुमावभासौ ।व्यालम्बिपीतवरवाससि वर्तमान ।काञ्चीकलापपरिरम्भि नितम्बबिम्बम् ॥ २४ ॥,ūrū suparṇabhujayoradhi śobhamānau|ojonidhī atasikākusumāvabhāsau|vyālambipītavaravāsasi vartamāna|kāñcīkalāpaparirambhi nitambabimbam|| 24 ||
+3.28.25,नाभिह्रदं भुवनकोशगुहोदरस्थं ।यत्रात्मयोनिधिषणाखिललोकपद्मम् ।व्यूढं हरिन्मणिवृषस्तनयोरमुष्य ।ध्यायेद् द्वयं विशदहारमयूखगौरम् ॥ २५ ॥,nābhihradaṃ bhuvanakośaguhodarasthaṃ|yatrātmayonidhiṣaṇākhilalokapadmam|vyūḍhaṃ harinmaṇivṛṣastanayoramuṣya|dhyāyed dvayaṃ viśadahāramayūkhagauram|| 25 ||
+3.28.26,वक्षोऽधिवासमृषभस्य महाविभूतेः ।पुंसां मनोनयननिर्वृतिमादधानम् ।कण्ठं च कौस्तुभमणेरधिभूषणार्थं ।कुर्यान्मनस्यखिल लोकनमस्कृतस्य ॥ २६ ॥,vakṣo'dhivāsamṛṣabhasya mahāvibhūteḥ|puṃsāṃ manonayananirvṛtimādadhānam|kaṇṭhaṃ ca kaustubhamaṇeradhibhūṣaṇārthaṃ|kuryānmanasyakhila lokanamaskṛtasya|| 26 ||
+3.28.27,बाहूंश्च मन्दरगिरेः परिवर्तनेन ।निर्णिक्तबाहुवलयान् अधिलोकपालान् ।सञ्चिन्तयेद् दशशतारमसह्यतेजः ।शङ्खं च तत्करसरोरुहराजहंसम् ॥ २७ ॥,bāhūṃśca mandaragireḥ parivartanena|nirṇiktabāhuvalayān adhilokapālān|sañcintayed daśaśatāramasahyatejaḥ|śaṅkhaṃ ca tatkarasaroruharājahaṃsam|| 27 ||
+3.28.28,कौमोदकीं भगवतो दयितां स्मरेत ।दिग्धामरातिभटशोणितकर्दमेन ।मालां मधुव्रतवरूथगिरोपघुष्टां ।चैत्यस्य तत्त्वममलं मणिमस्य कण्ठे ॥ २८ ॥,kaumodakīṃ bhagavato dayitāṃ smareta|digdhāmarātibhaṭaśoṇitakardamena|mālāṃ madhuvratavarūthagiropaghuṣṭāṃ|caityasya tattvamamalaṃ maṇimasya kaṇṭhe|| 28 ||
+3.28.29,भृत्यानुकम्पितधियेह गृहीतमूर्तेः ।सञ्चिन्तयेद् भगवतो वदनारविन्दम् ।यद्विस्फुरन् मकरकुण्डलवल्गितेन ।विद्योतितामलकपोलमुदारनासम् ॥ २९ ॥,bhṛtyānukampitadhiyeha gṛhītamūrteḥ|sañcintayed bhagavato vadanāravindam|yadvisphuran makarakuṇḍalavalgitena|vidyotitāmalakapolamudāranāsam|| 29 ||
+3.28.30,यच्छ्रीनिकेतमलिभिः परिसेव्यमानं ।भूत्या स्वया कुटिलकुन्तलवृन्दजुष्टम् ।मीनद्वयाश्रयमधिक्षिपदब्जनेत्रं ।ध्यायेन् मनोमयमतन्द्रित उल्लसद्‍भ्रु ॥ ३० ॥,yacchrīniketamalibhiḥ parisevyamānaṃ|bhūtyā svayā kuṭilakuntalavṛndajuṣṭam|mīnadvayāśrayamadhikṣipadabjanetraṃ|dhyāyen manomayamatandrita ullasad‍bhru|| 30 ||
+3.28.31,तस्यावलोकमधिकं कृपयातिघोर ।तापत्रयोपशमनाय निसृष्टमक्ष्णोः ।स्निग्धस्मितानुगुणितं विपुलप्रसादं ।ध्यायेच्चिरं विपुलभावनया गुहायाम् ॥ ३१ ॥,tasyāvalokamadhikaṃ kṛpayātighora|tāpatrayopaśamanāya nisṛṣṭamakṣṇoḥ|snigdhasmitānuguṇitaṃ vipulaprasādaṃ|dhyāyecciraṃ vipulabhāvanayā guhāyām|| 31 ||
+3.28.32,हासं हरेरवनताखिललोकतीव्र ।शोकाश्रुसागरविशोषणमत्युदारम् ।सम्मोहनाय रचितं निजमाययास्य ।भ्रूमण्डलं मुनिकृते मकरध्वजस्य ॥ ३२ ॥,hāsaṃ hareravanatākhilalokatīvra|śokāśrusāgaraviśoṣaṇamatyudāram|sammohanāya racitaṃ nijamāyayāsya|bhrūmaṇḍalaṃ munikṛte makaradhvajasya|| 32 ||
+3.28.33,ध्यानायनं प्रहसितं बहुलाधरोष्ठ ।भासारुणायिततनुद्विजकुन्दपङ्क्ति ।ध्यायेत्स्वदेहकुहरेऽवसितस्य विष्णोः ।भक्त्यार्द्रयार्पितमना न पृथग्दिदृक्षेत् ॥ ३३ ॥,dhyānāyanaṃ prahasitaṃ bahulādharoṣṭha|bhāsāruṇāyitatanudvijakundapaṅkti|dhyāyetsvadehakuhare'vasitasya viṣṇoḥ|bhaktyārdrayārpitamanā na pṛthagdidṛkṣet|| 33 ||
+3.28.34,एवं हरौ भगवति प्रतिलब्धभावो ।भक्त्या द्रवद्धृदय उत्पुलकः प्रमोदात् ।औत्कण्ठ्यबाष्पकलया मुहुरर्द्यमानः ।तच्चापि चित्तबडिशं शनकैर्वियुङ्क्ते ॥ ३४ ॥,evaṃ harau bhagavati pratilabdhabhāvo|bhaktyā dravaddhṛdaya utpulakaḥ pramodāt|autkaṇṭhyabāṣpakalayā muhurardyamānaḥ|taccāpi cittabaḍiśaṃ śanakairviyuṅkte|| 34 ||
+3.28.35,मुक्ताश्रयं यर्हि निर्विषयं विरक्तं ।निर्वाणमृच्छति मनः सहसा यथार्चिः ।आत्मानमत्र पुरुषोऽव्यवधानमेकम् ।अन्वीक्षते प्रतिनिवृत्तगुणप्रवाहः ॥ ३५ ॥,muktāśrayaṃ yarhi nirviṣayaṃ viraktaṃ|nirvāṇamṛcchati manaḥ sahasā yathārciḥ|ātmānamatra puruṣo'vyavadhānamekam|anvīkṣate pratinivṛttaguṇapravāhaḥ|| 35 ||
+3.28.36,सोऽप्येतया चरमया मनसो निवृत्त्या ।तस्मिन् महिम्न्यवसितः सुखदुःखबाह्ये ।हेतुत्वमप्यसति कर्तरि दुःखयोर्यत् ।स्वात्मन्विधत्त उपलब्धपरात्मकाष्ठः ॥ ३६ ॥,so'pyetayā caramayā manaso nivṛttyā|tasmin mahimnyavasitaḥ sukhaduḥkhabāhye|hetutvamapyasati kartari duḥkhayoryat|svātmanvidhatta upalabdhaparātmakāṣṭhaḥ|| 36 ||
+3.28.37,देहं च तं न चरमः स्थितमुत्थितं वा ।सिद्धो विपश्यति यतोऽध्यगमत्स्वरूपम् ।दैवादुपेतमथ दैववशादपेतं ।वासो यथा ��रिकृतं मदिरामदान्धः ॥ ३७ ॥,dehaṃ ca taṃ na caramaḥ sthitamutthitaṃ vā|siddho vipaśyati yato'dhyagamatsvarūpam|daivādupetamatha daivavaśādapetaṃ|vāso yathā parikṛtaṃ madirāmadāndhaḥ|| 37 ||
+3.28.38,देहोऽपि दैववशगः खलु कर्म यावत् ।स्वारम्भकं प्रतिसमीक्षत एव सासुः ।तं सप्रपञ्चमधिरूढसमाधियोगः ।स्वाप्नं पुनर्न भजते प्रतिबुद्धवस्तुः ॥ ३८ ॥,deho'pi daivavaśagaḥ khalu karma yāvat|svārambhakaṃ pratisamīkṣata eva sāsuḥ|taṃ saprapañcamadhirūḍhasamādhiyogaḥ|svāpnaṃ punarna bhajate pratibuddhavastuḥ|| 38 ||
+3.28.39,यथा पुत्राच्च वित्ताच्च पृथङ्मर्त्यः प्रतीयते ।अप्यात्मत्वेनाभिमताद् देहादेः पुरुषस्तथा ॥ ३९ ॥,yathā putrācca vittācca pṛthaṅmartyaḥ pratīyate|apyātmatvenābhimatād dehādeḥ puruṣastathā|| 39 ||
+3.28.40,यथोल्मुकाद् विस्फुलिङ्गाद् धूमाद्वापि स्वसम्भवात् ।अप्यात्मत्वेनाभिमताद् यथाग्निः पृथगुल्मुकात् ॥ ४० ॥,yatholmukād visphuliṅgād dhūmādvāpi svasambhavāt|apyātmatvenābhimatād yathāgniḥ pṛthagulmukāt|| 40 ||
+3.28.41,भूतेन्द्रियान्तःकरणात् प्रधानात् जीवसंज्ञितात् ।आत्मा तथा पृथग्द्रष्टा भगवान् ब्रह्मसंज्ञितः ॥ ४१ ॥,bhūtendriyāntaḥkaraṇāt pradhānāt jīvasaṃjñitāt|ātmā tathā pṛthagdraṣṭā bhagavān brahmasaṃjñitaḥ|| 41 ||
+3.28.42,सर्वभूतेषु चात्मानं सर्वभूतानि चात्मनि ।ईक्षेतान् अन्यभावेन भूतेष्विव तदात्मताम् ॥ ४२ ॥,sarvabhūteṣu cātmānaṃ sarvabhūtāni cātmani|īkṣetān anyabhāvena bhūteṣviva tadātmatām|| 42 ||
+3.28.43,स्वयोनिषु यथा ज्योतिः एकं नाना प्रतीयते ।योनीनां गुणवैषम्यात् तथात्मा प्रकृतौ स्थितः ॥ ४३ ॥,svayoniṣu yathā jyotiḥ ekaṃ nānā pratīyate|yonīnāṃ guṇavaiṣamyāt tathātmā prakṛtau sthitaḥ|| 43 ||
+3.28.44,तस्माद् इमां स्वां प्रकृतिं दैवीं सदसदात्मिकाम् ।दुर्विभाव्यां पराभाव्य स्वरूपेणावतिष्ठते ॥ ४४ ॥,tasmād imāṃ svāṃ prakṛtiṃ daivīṃ sadasadātmikām|durvibhāvyāṃ parābhāvya svarūpeṇāvatiṣṭhate|| 44 ||
+3.28.28,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे अष्टाविंशोऽध्यायः ॥ २८ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe aṣṭāviṃśo'dhyāyaḥ|| 28 ||
+3.29.1,देवहूतिरुवाच ।लक्षणं महदादीनां प्रकृतेः पुरुषस्य च ।स्वरूपं लक्ष्यतेऽमीषां येन तत्पारमार्थिकम् ॥ १ ॥,devahūtiruvāca|lakṣaṇaṃ mahadādīnāṃ prakṛteḥ puruṣasya ca|svarūpaṃ lakṣyate'mīṣāṃ yena tatpāramārthikam|| 1 ||
+3.29.2,यथा साङ्ख्येषु कथितं यन्मूलं तत्प्रचक्षते ।भक्तियोगस्य मे मार्गं ब्रूहि विस्तरशः प्रभो ॥ २ ॥,yathā sāṅkhyeṣu kathitaṃ yanmūlaṃ tatpracakṣate|bhaktiyogasya me mārgaṃ brūhi vistaraśaḥ prabho|| 2 ||
+3.29.3,विरागो येन पुरुषो भगवन् सर्वतो भवेत् ।आचक्ष्व जीवलोकस्य विविधा मम संसृतीः ॥ ३ ॥,virāgo yena puruṣo bhagavan sarvato bhavet|ācakṣva jīvalokasya vividhā mama saṃsṛtīḥ|| 3 ||
+3.29.4,कालस्येश्वररूपस्य परेषां च परस्य ते ।स्वरूपं बत कुर्वन्ति यद्धेतोः कुशलं जनाः ॥ ४ ॥,kālasyeśvararūpasya pareṣāṃ ca parasya te|svarūpaṃ bata kurvanti yaddhetoḥ kuśalaṃ janāḥ|| 4 ||
+3.29.5,लोक��्य मिथ्याभिमतेरचक्षुषः ।चिरं प्रसुप्तस्य तमस्यनाश्रये ।श्रान्तस्य कर्मस्वनुविद्धया धिया ।त्वमाविरासीः किल योगभास्करः ॥ ५ ॥,lokasya mithyābhimateracakṣuṣaḥ|ciraṃ prasuptasya tamasyanāśraye|śrāntasya karmasvanuviddhayā dhiyā|tvamāvirāsīḥ kila yogabhāskaraḥ|| 5 ||
+3.29.6,मैत्रेय उवाच ।इति मातुर्वचः श्लक्ष्णं प्रतिनन्द्य महामुनिः ।आबभाषे कुरुश्रेष्ठ प्रीतस्तां करुणार्दितः ॥ ६ ॥,maitreya uvāca|iti māturvacaḥ ślakṣṇaṃ pratinandya mahāmuniḥ|ābabhāṣe kuruśreṣṭha prītastāṃ karuṇārditaḥ|| 6 ||
+3.29.7,श्रीभगवानुवाच ।भक्तियोगो बहुविधो मार्गैर्भामिनि भाव्यते ।स्वभावगुणमार्गेण पुंसां भावो विभिद्यते ॥ ७ ॥,śrībhagavānuvāca|bhaktiyogo bahuvidho mārgairbhāmini bhāvyate|svabhāvaguṇamārgeṇa puṃsāṃ bhāvo vibhidyate|| 7 ||
+3.29.8,अभिसन्धाय यो हिंसां दम्भं मात्सर्यमेव वा ।संरम्भी भिन्नदृग्भावं मयि कुर्यात्स तामसः ॥ ८ ॥,abhisandhāya yo hiṃsāṃ dambhaṃ mātsaryameva vā|saṃrambhī bhinnadṛgbhāvaṃ mayi kuryātsa tāmasaḥ|| 8 ||
+3.29.9,विषयान् अभिसन्धाय यश ऐश्वर्यमेव वा ।अर्चादौ अर्चयेद्यो मां पृथग्भावः स राजसः ॥ ९ ॥,viṣayān abhisandhāya yaśa aiśvaryameva vā|arcādau arcayedyo māṃ pṛthagbhāvaḥ sa rājasaḥ|| 9 ||
+3.29.10,कर्मनिर्हारमुद्दिश्य परस्मिन् वा तदर्पणम् ।यजेद् यष्टव्यमिति वा पृथग्भावः स सात्त्विकः ॥ १० ॥,karmanirhāramuddiśya parasmin vā tadarpaṇam|yajed yaṣṭavyamiti vā pṛthagbhāvaḥ sa sāttvikaḥ|| 10 ||
+3.29.11,मद्‍गुणश्रुतिमात्रेण मयि सर्वगुहाशये ।मनोगतिः अविच्छिन्ना यथा गङ्गाम्भसोऽम्बुधौ ॥ ११ ॥,mad‍guṇaśrutimātreṇa mayi sarvaguhāśaye|manogatiḥ avicchinnā yathā gaṅgāmbhaso'mbudhau|| 11 ||
+3.29.12,लक्षणं भक्तियोगस्य निर्गुणस्य ह्युदाहृतम् ।अहैतुक्यव्यवहिता या भक्तिः पुरुषोत्तमे ॥ १२ ॥,lakṣaṇaṃ bhaktiyogasya nirguṇasya hyudāhṛtam|ahaitukyavyavahitā yā bhaktiḥ puruṣottame|| 12 ||
+3.29.13,सालोक्यसार्ष्टिसामीप्य सारूप्यैकत्वमप्युत ।दीयमानं न गृह्णन्ति विना मत्सेवनं जनाः ॥ १३ ॥,sālokyasārṣṭisāmīpya sārūpyaikatvamapyuta|dīyamānaṃ na gṛhṇanti vinā matsevanaṃ janāḥ|| 13 ||
+3.29.14,स एव भक्तियोगाख्य आत्यन्तिक उदाहृतः ।येनातिव्रज्य त्रिगुणं मद्‍भावायोपपद्यते ॥ १४ ॥,sa eva bhaktiyogākhya ātyantika udāhṛtaḥ|yenātivrajya triguṇaṃ mad‍bhāvāyopapadyate|| 14 ||
+3.29.15,निषेवितेनानिमित्तेन स्वधर्मेण महीयसा ।क्रियायोगेन शस्तेन नातिहिंस्रेण नित्यशः ॥ १५ ॥,niṣevitenānimittena svadharmeṇa mahīyasā|kriyāyogena śastena nātihiṃsreṇa nityaśaḥ|| 15 ||
+3.29.16,मद्धिष्ण्य दर्शनस्पर्श पूजास्तुति अभिवन्दनैः ।भूतेषु मद्‍भावनया सत्त्वेनासङ्गमेन च ॥ १६ ॥,maddhiṣṇya darśanasparśa pūjāstuti abhivandanaiḥ|bhūteṣu mad‍bhāvanayā sattvenāsaṅgamena ca|| 16 ||
+3.29.17,महतां बहुमानेन दीनानां अनुकम्पया ।मैत्र्या चैवात्मतुल्येषु यमेन नियमेन च ॥ १७ ॥,mahatāṃ bahumānena dīnānāṃ anukampayā|maitryā caivātmatulyeṣu yamena niyamena ca|| 17 ||
+3.29.18,आध्यात्मिकानुश्रवणात् नामसङ्कीर्तनाच्च मे ।आर्जवेनार्यसङ्गेन निरहङ्क्रियया तथा ॥ १८ ॥,ādhyātmikānuśravaṇāt nāmasaṅkīrtanācca me|ārjavenāryasaṅgena nirahaṅkriyayā tathā|| 18 ||
+3.29.19,मद् धर्मणो गुणैः एतैः परिसंशुद्ध आशयः ।पुरुषस्याञ्जसाभ्येति श्रुतमात्रगुणं हि माम् ॥ १९ ॥,mad dharmaṇo guṇaiḥ etaiḥ parisaṃśuddha āśayaḥ|puruṣasyāñjasābhyeti śrutamātraguṇaṃ hi mām|| 19 ||
+3.29.20,यथा वातरथो घ्राणं आवृङ्क्ते गन्ध आशयात् ।एवं योगरतं चेत आत्मानं अविकारि यत् ॥ २० ॥,yathā vātaratho ghrāṇaṃ āvṛṅkte gandha āśayāt|evaṃ yogarataṃ ceta ātmānaṃ avikāri yat|| 20 ||
+3.29.21,अहं सर्वेषु भूतेषु भूतात्मावस्थितः सदा ।तं अवज्ञाय मां मर्त्यः कुरुतेऽर्चाविडम्बनम् ॥ २१ ॥,ahaṃ sarveṣu bhūteṣu bhūtātmāvasthitaḥ sadā|taṃ avajñāya māṃ martyaḥ kurute'rcāviḍambanam|| 21 ||
+3.29.22,यो मां सर्वेषु भूतेषु सन्तमात्मानमीश्वरम् ।हित्वार्चां भजते मौढ्याद् भस्मन्येव जुहोति सः ॥ २२ ॥,yo māṃ sarveṣu bhūteṣu santamātmānamīśvaram|hitvārcāṃ bhajate mauḍhyād bhasmanyeva juhoti saḥ|| 22 ||
+3.29.23,द्विषतः परकाये मां मानिनो भिन्नदर्शिनः ।भूतेषु बद्धवैरस्य न मनः शान्तिमृच्छति ॥ २३ ॥,dviṣataḥ parakāye māṃ mānino bhinnadarśinaḥ|bhūteṣu baddhavairasya na manaḥ śāntimṛcchati|| 23 ||
+3.29.24,अहमुच्चावचैर्द्रव्यैः क्रिययोत्पन्नयानघे ।नैव तुष्येऽर्चितोऽर्चायां भूतग्रामावमानिनः ॥ २४ ॥,ahamuccāvacairdravyaiḥ kriyayotpannayānaghe|naiva tuṣye'rcito'rcāyāṃ bhūtagrāmāvamāninaḥ|| 24 ||
+3.29.25,अर्चादौ अर्चयेत्तावद् ईश्वरं मां स्वकर्मकृत् ।यावन्न वेद स्वहृदि सर्वभूतेष्ववस्थितम् ॥ २५ ॥,arcādau arcayettāvad īśvaraṃ māṃ svakarmakṛt|yāvanna veda svahṛdi sarvabhūteṣvavasthitam|| 25 ||
+3.29.26,आत्मनश्च परस्यापि यः करोत्यन्तरोदरम् ।तस्य भिन्नदृशो मृत्युः विदधे भयमुल्बणम् ॥ २६ ॥,ātmanaśca parasyāpi yaḥ karotyantarodaram|tasya bhinnadṛśo mṛtyuḥ vidadhe bhayamulbaṇam|| 26 ||
+3.29.27,अथ मां सर्वभूतेषु भूतात्मानं कृतालयम् ।अर्हयेद् दानमानाभ्यां मैत्र्याभिन्नेन चक्षुषा ॥ २७ ॥,atha māṃ sarvabhūteṣu bhūtātmānaṃ kṛtālayam|arhayed dānamānābhyāṃ maitryābhinnena cakṣuṣā|| 27 ||
+3.29.28,जीवाः श्रेष्ठा हि अजीवानां ततः प्राणभृतः शुभे ।ततः सचित्ताः प्रवराः ततश्चेन्द्रियवृत्तयः ॥ २८ ॥,jīvāḥ śreṣṭhā hi ajīvānāṃ tataḥ prāṇabhṛtaḥ śubhe|tataḥ sacittāḥ pravarāḥ tataścendriyavṛttayaḥ|| 28 ||
+3.29.29,तत्रापि स्पर्शवेदिभ्यः प्रवरा रसवेदिनः ।तेभ्यो गन्धविदः श्रेष्ठाः ततः शब्दविदो वराः ॥ २९ ॥,tatrāpi sparśavedibhyaḥ pravarā rasavedinaḥ|tebhyo gandhavidaḥ śreṣṭhāḥ tataḥ śabdavido varāḥ|| 29 ||
+3.29.30,रूपभेदविदस्तत्र ततश्चोभयतोदतः ।तेषां बहुपदाः श्रेष्ठाः चतुष्पादस्ततो द्विपात् ॥ ३० ॥,rūpabhedavidastatra tataścobhayatodataḥ|teṣāṃ bahupadāḥ śreṣṭhāḥ catuṣpādastato dvipāt|| 30 ||
+3.29.31,ततो वर्णाश्च चत्वारः तेषां ब्राह्मण उत्तमः ।ब्राह्मणेष्वपि वेदज्ञो हि अर्थज्ञोऽभ्यधिकस्ततः ॥ ३१ ॥,tato varṇāśca catvāraḥ teṣāṃ brāhmaṇa uttamaḥ|brāhmaṇeṣvapi vedajño hi arthajño'bhyadhikastataḥ|| 31 ||
+3.29.32,अर्थज्ञात्संशयच्छेत्ता ततः श्रेयान् स्वकर्मकृत् ।मुक्तसङ्गस्ततो भूयात् अदोग्धा धर्ममात्मनः ॥ ३२ ॥,arthajñātsaṃśayacchettā tataḥ śreyān svakarmakṛt|muktasaṅgastato bhūyāt adogdhā dharmamātmanaḥ|| 32 ||
+3.29.33,तस्मान्मय्यर्पिताशेष क्रियार्थात्मा निरन्तरः ।मय्यर्पितात्मनः पुंसो मयि सन्न्यस्तकर्मणः ।न पश्यामि परं भूतं अकर्तुः समदर्शनात् ॥ ३३ ॥,tasmānmayyarpitāśeṣa kriyārthātmā nirantaraḥ|mayyarpitātmanaḥ puṃso mayi sannyastakarmaṇaḥ|na paśyāmi paraṃ bhūtaṃ akartuḥ samadarśanāt|| 33 ||
+3.29.34,मनसैतानि भूतानि प्रणमेद्‍बहुमानयन् ।ईश्वरो जीवकलया प्रविष्टो भगवानिति ॥ ३४ ॥,manasaitāni bhūtāni praṇamed‍bahumānayan|īśvaro jīvakalayā praviṣṭo bhagavāniti|| 34 ||
+3.29.35,भक्तियोगश्च योगश्च मया मानव्युदीरितः ।ययोरेकतरेणैव पुरुषः पुरुषं व्रजेत् ॥ ३५ ॥,bhaktiyogaśca yogaśca mayā mānavyudīritaḥ|yayorekatareṇaiva puruṣaḥ puruṣaṃ vrajet|| 35 ||
+3.29.36,एतद्‍भगवतो रूपं ब्रह्मणः परमात्मनः ।परं प्रधानं पुरुषं दैवं कर्मविचेष्टितम् ॥ ३६ ॥,etad‍bhagavato rūpaṃ brahmaṇaḥ paramātmanaḥ|paraṃ pradhānaṃ puruṣaṃ daivaṃ karmaviceṣṭitam|| 36 ||
+3.29.37,रूपभेदास्पदं दिव्यं काल इत्यभिधीयते ।भूतानां महदादीनां यतो भिन्नदृशां भयम् ॥ ३७ ॥,rūpabhedāspadaṃ divyaṃ kāla ityabhidhīyate|bhūtānāṃ mahadādīnāṃ yato bhinnadṛśāṃ bhayam|| 37 ||
+3.29.38,योऽन्तः प्रविश्य भूतानि भूतैरत्त्यखिलाश्रयः ।स विष्ण्वाख्योऽधियज्ञोऽसौ कालः कलयतां प्रभुः ॥ ३८ ॥,yo'ntaḥ praviśya bhūtāni bhūtairattyakhilāśrayaḥ|sa viṣṇvākhyo'dhiyajño'sau kālaḥ kalayatāṃ prabhuḥ|| 38 ||
+3.29.39,न चास्य कश्चिद् दयितो न द्वेष्यो न च बान्धवः ।आविशत्यप्रमत्तोऽसौ प्रमत्तं जनमन्तकृत् ॥ ३९ ॥,na cāsya kaścid dayito na dveṣyo na ca bāndhavaḥ|āviśatyapramatto'sau pramattaṃ janamantakṛt|| 39 ||
+3.29.40,यद्‍भयाद् वाति वातोऽयं सूर्यस्तपति यद्‍भयात् ।यद्‍भयाद् वर्षते देवो भगणो भाति यद्‍भयात् ॥ ४० ॥,yad‍bhayād vāti vāto'yaṃ sūryastapati yad‍bhayāt|yad‍bhayād varṣate devo bhagaṇo bhāti yad‍bhayāt|| 40 ||
+3.29.41,यद् वनस्पतयो भीता लताश्चौषधिभिः सह ।स्वे स्वे कालेऽभिगृह्णन्ति पुष्पाणि च फलानि च ॥ ४१ ॥,yad vanaspatayo bhītā latāścauṣadhibhiḥ saha|sve sve kāle'bhigṛhṇanti puṣpāṇi ca phalāni ca|| 41 ||
+3.29.42,स्रवन्ति सरितो भीता नोत्सर्पत्युदधिर्यतः ।अग्निरिन्धे सगिरिभिः भूर्न मज्जति यद्‍भयात् ॥ ४२ ॥,sravanti sarito bhītā notsarpatyudadhiryataḥ|agnirindhe sagiribhiḥ bhūrna majjati yad‍bhayāt|| 42 ||
+3.29.43,नभो ददाति श्वसतां पदं यन्नियमाददः ।लोकं स्वदेहं तनुते महान् सप्तभिरावृतम् ॥ ४३ ॥,nabho dadāti śvasatāṃ padaṃ yanniyamādadaḥ|lokaṃ svadehaṃ tanute mahān saptabhirāvṛtam|| 43 ||
+3.29.44,गुणाभिमानिनो देवाः सर्गादिष्वस्य यद्‍भयात् ।वर्तन्तेऽनुयुगं येषां वश एतच्चराचरम् ॥ ४४ ॥,guṇābhimānino devāḥ sargādiṣvasya yad‍bhayāt|vartante'nuyugaṃ yeṣāṃ vaśa etaccarācaram|| 44 ||
+3.29.45,सोऽनन्तोऽन्तकरः कालो अनादिरादिकृदव्ययः ।जन��� जनेन जनयन् मारयन् मृत्युनान्तकम् ॥ ४५ ॥,so'nanto'ntakaraḥ kālo anādirādikṛdavyayaḥ|janaṃ janena janayan mārayan mṛtyunāntakam|| 45 ||
+3.29.29,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे एकोनत्रिंशोऽध्यायः ॥ २९ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe ekonatriṃśo'dhyāyaḥ|| 29 ||
+3.30.1,कपिल उवाच ।तस्यैतस्य जनो नूनं नायं वेदोरुविक्रमम् ।काल्यमानोऽपि बलिनो वायोरिव घनावलिः ॥ १ ॥,kapila uvāca|tasyaitasya jano nūnaṃ nāyaṃ vedoruvikramam|kālyamāno'pi balino vāyoriva ghanāvaliḥ|| 1 ||
+3.30.2,यं यं अर्थमुपादत्ते दुःखेन सुखहेतवे ।तं तं धुनोति भगवान् पुमान्छोचति यत्कृते ॥ २ ॥,yaṃ yaṃ arthamupādatte duḥkhena sukhahetave|taṃ taṃ dhunoti bhagavān pumānchocati yatkṛte|| 2 ||
+3.30.3,यदध्रुवस्य देहस्य सानुबन्धस्य दुर्मतिः ।ध्रुवाणि मन्यते मोहाद् गृहक्षेत्रवसूनि च ॥ ३ ॥,yadadhruvasya dehasya sānubandhasya durmatiḥ|dhruvāṇi manyate mohād gṛhakṣetravasūni ca|| 3 ||
+3.30.4,जन्तुर्वै भव एतस्मिन् यां यां योनिमनुव्रजेत् ।तस्यां तस्यां स लभते निर्वृतिं न विरज्यते ॥ ४ ॥,janturvai bhava etasmin yāṃ yāṃ yonimanuvrajet|tasyāṃ tasyāṃ sa labhate nirvṛtiṃ na virajyate|| 4 ||
+3.30.5,नरकस्थोऽपि देहं वै न पुमान् त्यक्तुमिच्छति ।नारक्यां निर्वृतौ सत्यां देवमायाविमोहितः ॥ ५ ॥,narakastho'pi dehaṃ vai na pumān tyaktumicchati|nārakyāṃ nirvṛtau satyāṃ devamāyāvimohitaḥ|| 5 ||
+3.30.6,आत्मजायासुतागार पशुद्रविण बन्धुषु ।निरूढमूलहृदय आत्मानं बहु मन्यते ॥ ६ ॥,ātmajāyāsutāgāra paśudraviṇa bandhuṣu|nirūḍhamūlahṛdaya ātmānaṃ bahu manyate|| 6 ||
+3.30.7,सन्दह्यमानसर्वाङ्ग एषां उद्वहनाधिना ।करोति अविरतं मूढो दुरितानि दुराशयः ॥ ७ ॥,sandahyamānasarvāṅga eṣāṃ udvahanādhinā|karoti avirataṃ mūḍho duritāni durāśayaḥ|| 7 ||
+3.30.8,आक्षिप्तात्मेन्द्रियः स्त्रीणां असतीनां च मायया ।रहो रचितयालापैः शिशूनां कलभाषिणाम् ॥ ८ ॥,ākṣiptātmendriyaḥ strīṇāṃ asatīnāṃ ca māyayā|raho racitayālāpaiḥ śiśūnāṃ kalabhāṣiṇām|| 8 ||
+3.30.9,गृहेषु कूटधर्मेषु दुःखतन्त्रेष्वतन्द्रितः ।कुर्वन् दुखप्रतीकारं सुखवन्मन्यते गृही ॥ ९ ॥,gṛheṣu kūṭadharmeṣu duḥkhatantreṣvatandritaḥ|kurvan dukhapratīkāraṃ sukhavanmanyate gṛhī|| 9 ||
+3.30.10,अर्थैरापादितैर्गुर्व्या हिंसयेतः ततश्च तान् ।पुष्णाति येषां पोषेण शेषभुग्यात्यधः स्वयम् ॥ १० ॥,arthairāpāditairgurvyā hiṃsayetaḥ tataśca tān|puṣṇāti yeṣāṃ poṣeṇa śeṣabhugyātyadhaḥ svayam|| 10 ||
+3.30.11,वार्तायां लुप्यमानायां आरब्धायां पुनः पुनः ।लोभाभिभूतो निःसत्त्वः परार्थे कुरुते स्पृहाम् ॥ ११ ॥,vārtāyāṃ lupyamānāyāṃ ārabdhāyāṃ punaḥ punaḥ|lobhābhibhūto niḥsattvaḥ parārthe kurute spṛhām|| 11 ||
+3.30.12,कुटुम्बभरणाकल्पो मन्दभाग्यो वृथोद्यमः ।श्रिया विहीनः कृपणो ध्यायन् श्वसिति मूढधीः ॥ १२ ॥,kuṭumbabharaṇākalpo mandabhāgyo vṛthodyamaḥ|śriyā vihīnaḥ kṛpaṇo dhyāyan śvasiti mūḍhadhīḥ|| 12 ||
+3.30.13,एवं स्वभरणाकल्पं तत्कलत्रादयस्तथा ।नाद्���ियन्ते यथा पूर्वं कीनाशा इव गोजरम् ॥ १३ ॥,evaṃ svabharaṇākalpaṃ tatkalatrādayastathā|nādriyante yathā pūrvaṃ kīnāśā iva gojaram|| 13 ||
+3.30.14,तत्राप्यजातनिर्वेदो भ्रियमाणः स्वयम्भृतैः ।जरयोपात्तवैरूप्यो मरणाभिमुखो गृहे ॥ १४ ॥,tatrāpyajātanirvedo bhriyamāṇaḥ svayambhṛtaiḥ|jarayopāttavairūpyo maraṇābhimukho gṛhe|| 14 ||
+3.30.15,आस्तेऽवमत्योपन्यस्तं गृहपाल इवाहरन् ।आमयाव्यप्रदीप्ताग्निः अल्पाहारोऽल्पचेष्टितः ॥ १५ ॥,āste'vamatyopanyastaṃ gṛhapāla ivāharan|āmayāvyapradīptāgniḥ alpāhāro'lpaceṣṭitaḥ|| 15 ||
+3.30.16,वायुनोत्क्रमतोत्तारः कफसंरुद्धनाडिकः ।कासश्वासकृतायासः कण्ठे घुरघुरायते ॥ १६ ॥,vāyunotkramatottāraḥ kaphasaṃruddhanāḍikaḥ|kāsaśvāsakṛtāyāsaḥ kaṇṭhe ghuraghurāyate|| 16 ||
+3.30.17,शयानः परिशोचद्भिः परिवीतः स्वबन्धुभिः ।वाच्यमानोऽपि न ब्रूते कालपाशवशं गतः ॥ १७ ॥,śayānaḥ pariśocadbhiḥ parivītaḥ svabandhubhiḥ|vācyamāno'pi na brūte kālapāśavaśaṃ gataḥ|| 17 ||
+3.30.18,एवं कुटुम्बभरणे व्यापृतात्माजितेन्द्रियः ।म्रियते रुदतां स्वानां उरुवेदनयास्तधीः ॥ १८ ॥,evaṃ kuṭumbabharaṇe vyāpṛtātmājitendriyaḥ|mriyate rudatāṃ svānāṃ uruvedanayāstadhīḥ|| 18 ||
+3.30.19,यमदूतौ तदा प्राप्तौ भीमौ सरभसेक्षणौ ।स दृष्ट्वा त्रस्तहृदयः शकृन् मूत्रं विमुञ्चति ॥ १९ ॥,yamadūtau tadā prāptau bhīmau sarabhasekṣaṇau|sa dṛṣṭvā trastahṛdayaḥ śakṛn mūtraṃ vimuñcati|| 19 ||
+3.30.20,यातनादेह आवृत्य पाशैर्बद्ध्वा गले बलात् ।नयतो दीर्घमध्वानं दण्ड्यं राजभटा यथा ॥ २० ॥,yātanādeha āvṛtya pāśairbaddhvā gale balāt|nayato dīrghamadhvānaṃ daṇḍyaṃ rājabhaṭā yathā|| 20 ||
+3.30.21,तयोर्निर्भिन्नहृदयः तर्जनैर्जातवेपथुः ।पथि श्वभिर्भक्ष्यमाण आर्तोऽघं स्वमनुस्मरन् ॥ २१ ॥,tayornirbhinnahṛdayaḥ tarjanairjātavepathuḥ|pathi śvabhirbhakṣyamāṇa ārto'ghaṃ svamanusmaran|| 21 ||
+3.30.22,क्षुत्तृट्परीतोऽर्कदवानलानिलैः ।सन्तप्यमानः पथि तप्तवालुके ।कृच्छ्रेण पृष्ठे कशया च ताडितः ।चलत्यशक्तोऽपि निराश्रमोदके ॥ २२ ॥,kṣuttṛṭparīto'rkadavānalānilaiḥ|santapyamānaḥ pathi taptavāluke|kṛcchreṇa pṛṣṭhe kaśayā ca tāḍitaḥ|calatyaśakto'pi nirāśramodake|| 22 ||
+3.30.23,तत्र तत्र पतन्छ्रान्तो मूर्च्छितः पुनरुत्थितः ।पथा पापीयसा नीतस्तरसा यमसादनम् ॥ २३ ॥,tatra tatra patanchrānto mūrcchitaḥ punarutthitaḥ|pathā pāpīyasā nītastarasā yamasādanam|| 23 ||
+3.30.24,योजनानां सहस्राणि नवतिं नव चाध्वनः ।त्रिभिर्मुहूर्तैर्द्वाभ्यां वा नीतः प्राप्नोति यातनाः ॥ २४ ॥,yojanānāṃ sahasrāṇi navatiṃ nava cādhvanaḥ|tribhirmuhūrtairdvābhyāṃ vā nītaḥ prāpnoti yātanāḥ|| 24 ||
+3.30.25,आदीपनं स्वगात्राणां वेष्टयित्वोल्मुकादिभिः ।आत्ममांसादनं क्वापि स्वकृत्तं परतोऽपि वा ॥ २५ ॥,ādīpanaṃ svagātrāṇāṃ veṣṭayitvolmukādibhiḥ|ātmamāṃsādanaṃ kvāpi svakṛttaṃ parato'pi vā|| 25 ||
+3.30.26,जीवतश्चान्त्राभ्युद्धारः श्वगृध्रैर्यमसादने ।सर्पवृश्चिक दंशाद्यैः दशद्भिश्चात्मवैशसम् ॥ २६ ॥,jīvataścāntrābhyuddhāraḥ śvagṛdhrairyamasādane|sarpavṛścika daṃśādyaiḥ daśadbhiścātmavaiśasam|| 26 ||
+3.30.27,कृन्तनं चावयवशो गजादिभ्यो भिदापनम् ।पातनं गिरिशृङ्गेभ्यो रोधनं चाम्बुगर्तयोः ॥ २७ ॥,kṛntanaṃ cāvayavaśo gajādibhyo bhidāpanam|pātanaṃ giriśṛṅgebhyo rodhanaṃ cāmbugartayoḥ|| 27 ||
+3.30.28,यास्तामिस्रान्धतामिस्रा रौरवाद्याश्च यातनाः ।भुङ्क्ते नरो वा नारी वा मिथः सङ्गेन निर्मिताः ॥ २८ ॥,yāstāmisrāndhatāmisrā rauravādyāśca yātanāḥ|bhuṅkte naro vā nārī vā mithaḥ saṅgena nirmitāḥ|| 28 ||
+3.30.29,अत्रैव नरकः स्वर्ग इति मातः प्रचक्षते ।या यातना वै नारक्यः ता इहाप्युपलक्षिताः ॥ २९ ॥,atraiva narakaḥ svarga iti mātaḥ pracakṣate|yā yātanā vai nārakyaḥ tā ihāpyupalakṣitāḥ|| 29 ||
+3.30.30,एवं कुटुम्बं बिभ्राण उदरम्भर एव वा ।विसृज्येहोभयं प्रेत्य भुङ्क्ते तत्फलमीदृशम् ॥ ३० ॥,evaṃ kuṭumbaṃ bibhrāṇa udarambhara eva vā|visṛjyehobhayaṃ pretya bhuṅkte tatphalamīdṛśam|| 30 ||
+3.30.31,एकः प्रपद्यते ध्वान्तं हित्वेदं स्वकलेवरम् ।कुशलेतरपाथेयो भूतद्रोहेण यद् भृतम् ॥ ३१ ॥,ekaḥ prapadyate dhvāntaṃ hitvedaṃ svakalevaram|kuśaletarapātheyo bhūtadroheṇa yad bhṛtam|| 31 ||
+3.30.32,दैवेनासादितं तस्य शमलं निरये पुमान् ।भुङ्क्ते कुटुम्बपोषस्य हृतवित्त इवातुरः ॥ ३२ ॥,daivenāsāditaṃ tasya śamalaṃ niraye pumān|bhuṅkte kuṭumbapoṣasya hṛtavitta ivāturaḥ|| 32 ||
+3.30.33,केवलेन हि अधर्मेण कुटुम्बभरणोत्सुकः ।याति जीवोऽन्धतामिस्रं चरमं तमसः पदम् ॥ ३३ ॥,kevalena hi adharmeṇa kuṭumbabharaṇotsukaḥ|yāti jīvo'ndhatāmisraṃ caramaṃ tamasaḥ padam|| 33 ||
+3.30.34,अधस्तात् नरलोकस्य यावतीर्यातनादयः ।क्रमशः समनुक्रम्य पुनरत्राव्रजेच्छुचिः ॥ ३४ ॥,adhastāt naralokasya yāvatīryātanādayaḥ|kramaśaḥ samanukramya punaratrāvrajecchuciḥ|| 34 ||
+3.30.30,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे त्रिंशोऽध्यायः ॥ ३० ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe triṃśo'dhyāyaḥ|| 30 ||
+3.31.1,श्रीभगवानुवाच ।कर्मणा दैवनेत्रेण जन्तुर्देहोपपत्तये ।स्त्रियाः प्रविष्ट उदरं पुंसो रेतःकणाश्रयः ॥ १ ॥,śrībhagavānuvāca|karmaṇā daivanetreṇa janturdehopapattaye|striyāḥ praviṣṭa udaraṃ puṃso retaḥkaṇāśrayaḥ|| 1 ||
+3.31.2,कललं त्वेकरात्रेण पञ्चरात्रेण बुद्‍बुदम् ।दशाहेन तु कर्कन्धूः पेश्यण्डं वा ततः परम् ॥ २ ॥,kalalaṃ tvekarātreṇa pañcarātreṇa bud‍budam|daśāhena tu karkandhūḥ peśyaṇḍaṃ vā tataḥ param|| 2 ||
+3.31.3,मासेन तु शिरो द्वाभ्यां बाह्वङ्घ्र्याद्यङ्गविग्रहः ।नखलोमास्थिचर्माणि लिङ्गच्छिद्रोद् भवस्त्रिभिः ॥ ३ ॥,māsena tu śiro dvābhyāṃ bāhvaṅghryādyaṅgavigrahaḥ|nakhalomāsthicarmāṇi liṅgacchidrod bhavastribhiḥ|| 3 ||
+3.31.4,चतुर्भिर्धातवः सप्त पञ्चभिः क्षुत्तृडुद्‍भवः ।षड्भिर्जरायुणा वीतः कुक्षौ भ्राम्यति दक्षिणे ॥ ४ ॥,caturbhirdhātavaḥ sapta pañcabhiḥ kṣuttṛḍud‍bhavaḥ|ṣaḍbhirjarāyuṇā vītaḥ kukṣau bhrāmyati dakṣiṇe|| 4 ||
+3.31.5,मातुर्जग्धान्नपानाद्यैः एधद् धातुरसम्मते ।शेते विण्���ूत्रयोर्गर्ते स जन्तुर्जन्तुसम्भवे ॥ ५ ॥,māturjagdhānnapānādyaiḥ edhad dhāturasammate|śete viṇmūtrayorgarte sa janturjantusambhave|| 5 ||
+3.31.6,कृमिभिः क्षतसर्वाङ्गः सौकुमार्यात्प्रतिक्षणम् ।मूर्च्छां आप्नोति उरुक्लेशः तत्रत्यैः क्षुधितैर्मुहुः ॥ ६ ॥,kṛmibhiḥ kṣatasarvāṅgaḥ saukumāryātpratikṣaṇam|mūrcchāṃ āpnoti urukleśaḥ tatratyaiḥ kṣudhitairmuhuḥ|| 6 ||
+3.31.7,कटुतीक्ष्णोष्णलवण रूक्षाम्लादिभिरुल्बणैः ।मातृभुक्तैरुपस्पृष्टः सर्वाङ्गोत्थितवेदनः ॥ ७ ॥,kaṭutīkṣṇoṣṇalavaṇa rūkṣāmlādibhirulbaṇaiḥ|mātṛbhuktairupaspṛṣṭaḥ sarvāṅgotthitavedanaḥ|| 7 ||
+3.31.8,उल्बेन संवृतस्तस्मिन् अन्त्रैश्च बहिरावृतः ।आस्ते कृत्वा शिरः कुक्षौ भुग्नपृष्ठशिरोधरः ॥ ८ ॥,ulbena saṃvṛtastasmin antraiśca bahirāvṛtaḥ|āste kṛtvā śiraḥ kukṣau bhugnapṛṣṭhaśirodharaḥ|| 8 ||
+3.31.9,अकल्पः स्वाङ्गचेष्टायां शकुन्त इव पञ्जरे ।तत्र लब्धस्मृतिर्दैवात् कर्म जन्मशतोद्‍भवम् ।स्मरन् दीर्घमनुच्छ्वासं शर्म किं नाम विन्दते ॥ ९ ॥,akalpaḥ svāṅgaceṣṭāyāṃ śakunta iva pañjare|tatra labdhasmṛtirdaivāt karma janmaśatod‍bhavam|smaran dīrghamanucchvāsaṃ śarma kiṃ nāma vindate|| 9 ||
+3.31.10,आरभ्य सप्तमान् मासात् लब्धबोधोऽपि वेपितः ।नैकत्रास्ते सूतिवातैः विष्ठाभूरिव सोदरः ॥ १० ॥,ārabhya saptamān māsāt labdhabodho'pi vepitaḥ|naikatrāste sūtivātaiḥ viṣṭhābhūriva sodaraḥ|| 10 ||
+3.31.11,नाथमान ऋषिर्भीतः सप्तवध्रिः कृताञ्जलिः ।स्तुवीत तं विक्लवया वाचा येनोदरेऽर्पितः ॥ ११ ॥,nāthamāna ṛṣirbhītaḥ saptavadhriḥ kṛtāñjaliḥ|stuvīta taṃ viklavayā vācā yenodare'rpitaḥ|| 11 ||
+3.31.12,जन्तुरुवाच ।तस्योपसन्नमवितुं जगदिच्छयात्त ।नानातनोर्भुवि चलत् चरणारविन्दम् ।सोऽहं व्रजामि शरणं ह्यकुतोभयं मे ।येनेदृशी गतिरदर्श्यसतोऽनुरूपा ॥ १२ ॥,janturuvāca|tasyopasannamavituṃ jagadicchayātta|nānātanorbhuvi calat caraṇāravindam|so'haṃ vrajāmi śaraṇaṃ hyakutobhayaṃ me|yenedṛśī gatiradarśyasato'nurūpā|| 12 ||
+3.31.13,यस्त्वत्र बद्ध इव कर्मभिरावृतात्मा ।भूतेन्द्रियाशयमयीमवलम्ब्य मायाम् ।आस्ते विशुद्धमविकारमखण्डबोधम् ।आतप्यमानहृदयेऽवसितं नमामि ॥ १३ ॥,yastvatra baddha iva karmabhirāvṛtātmā|bhūtendriyāśayamayīmavalambya māyām|āste viśuddhamavikāramakhaṇḍabodham|ātapyamānahṛdaye'vasitaṃ namāmi|| 13 ||
+3.31.14,यः पञ्चभूतरचिते रहितः शरीरे ।छन्नोऽयथेन्द्रियगुणार्थचिदात्मकोऽहम् ।तेनाविकुण्ठमहिमानमृषिं तमेनं ।वन्दे परं प्रकृतिपूरुषयोः पुमांसम् ॥ १४ ॥,yaḥ pañcabhūtaracite rahitaḥ śarīre|channo'yathendriyaguṇārthacidātmako'ham|tenāvikuṇṭhamahimānamṛṣiṃ tamenaṃ|vande paraṃ prakṛtipūruṣayoḥ pumāṃsam|| 14 ||
+3.31.15,यन्माययोरुगुणकर्म निबन्धनेऽस्मिन् ।सांसारिके पथि चरन् तदभिश्रमेण ।नष्टस्मृतिः पुनरयं प्रवृणीत लोकं ।युक्त्या कया महदनुग्रहमन्तरेण ॥ १५ ॥,yanmāyayoruguṇakarma nibandhane'smin|sāṃsārike pathi caran tadabhiśrameṇa|naṣṭasmṛtiḥ punarayaṃ pravṛṇīta lokaṃ|yuktyā kayā mahadanugrahamantareṇa|| 15 ||
+3.31.16,ज्ञानं यदेतद् अदधात्कतमः स देवः ।त्रैकालिकं स्थिरचरेष्वनुवर्तितांशः ।तं जीवकर्मपदवीं अनुवर्तमानाः ।तापत्रयोपशमनाय वयं भजेम ॥ १६ ॥,jñānaṃ yadetad adadhātkatamaḥ sa devaḥ|traikālikaṃ sthiracareṣvanuvartitāṃśaḥ|taṃ jīvakarmapadavīṃ anuvartamānāḥ|tāpatrayopaśamanāya vayaṃ bhajema|| 16 ||
+3.31.17,देह्यन्यदेहविवरे जठराग्निनासृग् ।विण्मूत्रकूपपतितो भृशतप्तदेहः ।इच्छन्नितो विवसितुं गणयन् स्वमासान् ।निर्वास्यते कृपणधीर्भगवन् कदा नु ॥ १७ ॥,dehyanyadehavivare jaṭharāgnināsṛg|viṇmūtrakūpapatito bhṛśataptadehaḥ|icchannito vivasituṃ gaṇayan svamāsān|nirvāsyate kṛpaṇadhīrbhagavan kadā nu|| 17 ||
+3.31.18,येनेदृशीं गतिमसौ दशमास्य ईश ।सङ्ग्राहितः पुरुदयेन भवादृशेन ।स्वेनैव तुष्यतु कृतेन स दीननाथः ।को नाम तत्प्रति विनाञ्जलिमस्य कुर्यात् ॥ १८ ॥,yenedṛśīṃ gatimasau daśamāsya īśa|saṅgrāhitaḥ purudayena bhavādṛśena|svenaiva tuṣyatu kṛtena sa dīnanāthaḥ|ko nāma tatprati vināñjalimasya kuryāt|| 18 ||
+3.31.19,पश्यत्ययं धिषणया ननु सप्तवध्रिः ।शारीरके दमशरीर्यपरः स्वदेहे ।यत्सृष्टयाऽसं तमहं पुरुषं पुराणं ।पश्ये बहिर्हृदि च चैत्यमिव प्रतीतम् ॥ १९ ॥,paśyatyayaṃ dhiṣaṇayā nanu saptavadhriḥ|śārīrake damaśarīryaparaḥ svadehe|yatsṛṣṭayā'saṃ tamahaṃ puruṣaṃ purāṇaṃ|paśye bahirhṛdi ca caityamiva pratītam|| 19 ||
+3.31.20,सोऽहं वसन्नपि विभो बहुदुःखवासं ।गर्भान्न निर्जिगमिषे बहिरन्धकूपे ।यत्रोपयातमुपसर्पति देवमाया ।मिथ्या मतिर्यदनु संसृतिचक्रमेतत् ॥ २० ॥,so'haṃ vasannapi vibho bahuduḥkhavāsaṃ|garbhānna nirjigamiṣe bahirandhakūpe|yatropayātamupasarpati devamāyā|mithyā matiryadanu saṃsṛticakrametat|| 20 ||
+3.31.21,तस्मादहं विगतविक्लव उद्धरिष्य ।आत्मानमाशु तमसः सुहृदाऽत्मनैव ।भूयो यथा व्यसनमेतदनेकरन्ध्रं ।मा मे भविष्यदुपसादितविष्णुपादः ॥ २१ ॥,tasmādahaṃ vigataviklava uddhariṣya|ātmānamāśu tamasaḥ suhṛdā'tmanaiva|bhūyo yathā vyasanametadanekarandhraṃ|mā me bhaviṣyadupasāditaviṣṇupādaḥ|| 21 ||
+3.31.22,कपिल उवाच ।एवं कृतमतिर्गर्भे दशमास्यः स्तुवन्नृषिः ।सद्यः क्षिपत्यवाचीनं प्रसूत्यै सूतिमारुतः ॥ २२ ॥,kapila uvāca|evaṃ kṛtamatirgarbhe daśamāsyaḥ stuvannṛṣiḥ|sadyaḥ kṣipatyavācīnaṃ prasūtyai sūtimārutaḥ|| 22 ||
+3.31.23,तेनावसृष्टः सहसा कृत्वावाक् शिर आतुरः ।विनिष्क्रामति कृच्छ्रेण निरुच्छ्वासो हतस्मृतिः ॥ २३ ॥,tenāvasṛṣṭaḥ sahasā kṛtvāvāk śira āturaḥ|viniṣkrāmati kṛcchreṇa nirucchvāso hatasmṛtiḥ|| 23 ||
+3.31.24,पतितो भुव्यसृङ्मूत्रे विष्ठाभूरिव चेष्टते ।रोरूयति गते ज्ञाने विपरीतां गतिं गतः ॥ २४ ॥,patito bhuvyasṛṅmūtre viṣṭhābhūriva ceṣṭate|rorūyati gate jñāne viparītāṃ gatiṃ gataḥ|| 24 ||
+3.31.25,परच्छन्दं न विदुषा पुष्यमाणो जनेन सः ।अनभिप्रेतमापन्नः प्रत्याख्यातुमनीश्वरः ॥ २५ ॥,paracchandaṃ na viduṣā puṣyamāṇo janena saḥ|anabhipretamāpannaḥ pratyākhyātumanīśvaraḥ|| 25 ||
+3.31.26,शायितोऽशुचिपर्यङ्के जन्तुः स्वेदजदूषिते ।नेशः कण्डूयनेऽङ्गानां आस���ोत्थानचेष्टने ॥ २६ ॥,śāyito'śuciparyaṅke jantuḥ svedajadūṣite|neśaḥ kaṇḍūyane'ṅgānāṃ āsanotthānaceṣṭane|| 26 ||
+3.31.27,तुदन्त्यामत्वचं दंशा मशका मत्कुणादयः ।रुदन्तं विगतज्ञानं कृमयः कृमिकं यथा ॥ २७ ॥,tudantyāmatvacaṃ daṃśā maśakā matkuṇādayaḥ|rudantaṃ vigatajñānaṃ kṛmayaḥ kṛmikaṃ yathā|| 27 ||
+3.31.28,इत्येवं शैशवं भुक्त्वा दुःखं पौगण्डमेव च ।अलब्धाभीप्सितोऽज्ञानाद् इद्धमन्युः शुचार्पितः ॥ २८ ॥,ityevaṃ śaiśavaṃ bhuktvā duḥkhaṃ paugaṇḍameva ca|alabdhābhīpsito'jñānād iddhamanyuḥ śucārpitaḥ|| 28 ||
+3.31.29,सह देहेन मानेन वर्धमानेन मन्युना ।करोति विग्रहं कामी कामिष्वन्ताय चात्मनः ॥ २९ ॥,saha dehena mānena vardhamānena manyunā|karoti vigrahaṃ kāmī kāmiṣvantāya cātmanaḥ|| 29 ||
+3.31.30,भूतैः पञ्चभिरारब्धे देहे देह्यबुधोऽसकृत् ।अहं ममेत्यसद्‍ग्राहः करोति कुमतिर्मतिम् ॥ ३० ॥,bhūtaiḥ pañcabhirārabdhe dehe dehyabudho'sakṛt|ahaṃ mametyasad‍grāhaḥ karoti kumatirmatim|| 30 ||
+3.31.31,तदर्थं कुरुते कर्म यद्‍बद्धो याति संसृतिम् ।योऽनुयाति ददत्क्लेशं अविद्याकर्मबन्धनः ॥ ३१ ॥,tadarthaṃ kurute karma yad‍baddho yāti saṃsṛtim|yo'nuyāti dadatkleśaṃ avidyākarmabandhanaḥ|| 31 ||
+3.31.32,यद्यसद्भि पथि पुनः शिश्नोदरकृतोद्यमैः ।आस्थितो रमते जन्तुः तमो विशति पूर्ववत् ॥ ३२ ॥,yadyasadbhi pathi punaḥ śiśnodarakṛtodyamaiḥ|āsthito ramate jantuḥ tamo viśati pūrvavat|| 32 ||
+3.31.33,सत्यं शौचं दया मौनं बुद्धिः श्रीर्ह्रीर्यशः क्षमा ।शमो दमो भगश्चेति यत्सङ्गाद्याति सङ्क्षयम् ॥ ३३ ॥,satyaṃ śaucaṃ dayā maunaṃ buddhiḥ śrīrhrīryaśaḥ kṣamā|śamo damo bhagaśceti yatsaṅgādyāti saṅkṣayam|| 33 ||
+3.31.34,तेष्वशान्तेषु मूढेषु खण्डितात्मस्वसाधुषु ।सङ्गं न कुर्याच्छोच्येषु योषित् क्रीडामृगेषु च ॥ ३४ ॥,teṣvaśānteṣu mūḍheṣu khaṇḍitātmasvasādhuṣu|saṅgaṃ na kuryācchocyeṣu yoṣit krīḍāmṛgeṣu ca|| 34 ||
+3.31.35,न तथास्य भवेन्मोहो बन्धश्चान्यप्रसङ्गतः ।योषित्सङ्गात् यथा पुंसो यथा तत्सङ्गिसङ्गतः ॥ ३५ ॥,na tathāsya bhavenmoho bandhaścānyaprasaṅgataḥ|yoṣitsaṅgāt yathā puṃso yathā tatsaṅgisaṅgataḥ|| 35 ||
+3.31.36,प्रजापतिः स्वां दुहितरं दृष्ट्वा तद् रूपधर्षितः ।रोहिद्‍भूतां सोऽन्वधावद् ऋक्षरूपी हतत्रपः ॥ ३६ ॥,prajāpatiḥ svāṃ duhitaraṃ dṛṣṭvā tad rūpadharṣitaḥ|rohid‍bhūtāṃ so'nvadhāvad ṛkṣarūpī hatatrapaḥ|| 36 ||
+3.31.37,तत्सृष्टसृष्टसृष्टेषु को न्वखण्डितधीः पुमान् ।ऋषिं नारायणमृते योषिन् मय्येह मायया ॥ ३७ ॥,tatsṛṣṭasṛṣṭasṛṣṭeṣu ko nvakhaṇḍitadhīḥ pumān|ṛṣiṃ nārāyaṇamṛte yoṣin mayyeha māyayā|| 37 ||
+3.31.38,बलं मे पश्य मायायाः स्त्रीमय्या जयिनो दिशाम् ।या करोति पदाक्रान्तान् भ्रूविजृम्भेण केवलम् ॥ ३८ ॥,balaṃ me paśya māyāyāḥ strīmayyā jayino diśām|yā karoti padākrāntān bhrūvijṛmbheṇa kevalam|| 38 ||
+3.31.39,सङ्गं न कुर्यात्प्रमदासु जातु ।योगस्य पारं परमारुरुक्षुः ।मत्सेवया प्रतिलब्धात्मलाभो ।वदन्ति या निरयद्वारमस्य ॥ ३९ ॥,saṅgaṃ na kuryātpramadāsu jātu|yogasya pāraṃ paramārurukṣuḥ|matsevayā pratilabdhātmalābho|vadanti yā nirayadvāramasya|| 39 ||
+3.31.40,योपयाति शनैर्माया योषिद् देवविनिर्मिता ।तामीक्षेतात्मनो मृत्युं तृणैः कूपमिवावृतम् ॥ ४० ॥,yopayāti śanairmāyā yoṣid devavinirmitā|tāmīkṣetātmano mṛtyuṃ tṛṇaiḥ kūpamivāvṛtam|| 40 ||
+3.31.41,यां मन्यते पतिं मोहान् मन्मायामृषभायतीम् ।स्त्रीत्वं स्त्रीसङ्गतः प्राप्तो वित्तापत्यगृहप्रदम् ॥ ४१ ॥,yāṃ manyate patiṃ mohān manmāyāmṛṣabhāyatīm|strītvaṃ strīsaṅgataḥ prāpto vittāpatyagṛhapradam|| 41 ||
+3.31.42,तां आत्मनो विजानीयात् पत्यपत्यगृहात्मकम् ।दैवोपसादितं मृत्युं मृगयोर्गायनं यथा ॥ ४२ ॥,tāṃ ātmano vijānīyāt patyapatyagṛhātmakam|daivopasāditaṃ mṛtyuṃ mṛgayorgāyanaṃ yathā|| 42 ||
+3.31.43,देहेन जीवभूतेन लोकात् लोकमनुव्रजन् ।भुञ्जान एव कर्माणि करोत्यविरतं पुमान् ॥ ४३ ॥,dehena jīvabhūtena lokāt lokamanuvrajan|bhuñjāna eva karmāṇi karotyavirataṃ pumān|| 43 ||
+3.31.44,जीवो ह्यस्यानुगो देहो भूतेन्द्रियमनोमयः ।तन्निरोधोऽस्य मरणं आविर्भावस्तु सम्भवः ॥ ४४ ॥,jīvo hyasyānugo deho bhūtendriyamanomayaḥ|tannirodho'sya maraṇaṃ āvirbhāvastu sambhavaḥ|| 44 ||
+3.31.45,द्रव्योपलब्धिस्थानस्य द्रव्येक्षायोग्यता यदा ।तत्पञ्चत्वं अहंमानाद् उत्पत्तिर्द्रव्यदर्शनम् ॥ ४५ ॥,dravyopalabdhisthānasya dravyekṣāyogyatā yadā|tatpañcatvaṃ ahaṃmānād utpattirdravyadarśanam|| 45 ||
+3.31.46,यथाक्ष्णोर्द्रव्यावयव दर्शनायोग्यता यदा ।तदैव चक्षुषो द्रष्टुः द्रष्टृत्वायोग्यतानयोः ॥ ४६ ॥,yathākṣṇordravyāvayava darśanāyogyatā yadā|tadaiva cakṣuṣo draṣṭuḥ draṣṭṛtvāyogyatānayoḥ|| 46 ||
+3.31.47,तस्मान्न कार्यः सन्त्रासो न कार्पण्यं न सम्भ्रमः ।बुद्ध्वा जीवगतिं धीरो मुक्तसङ्गश्चरेदिह ॥ ४७ ॥,tasmānna kāryaḥ santrāso na kārpaṇyaṃ na sambhramaḥ|buddhvā jīvagatiṃ dhīro muktasaṅgaścarediha|| 47 ||
+3.31.48,सम्यग्दर्शनया बुद्ध्या योगवैराग्ययुक्तया ।मायाविरचिते लोके चरेन्न्यस्य कलेवरम् ॥ ४८ ॥,samyagdarśanayā buddhyā yogavairāgyayuktayā|māyāviracite loke carennyasya kalevaram|| 48 ||
+3.31.31,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे कपिलेयोपाख्याने जीवगतिर्नाम एकयस्त्रिंशोऽध्यायः ॥ ३१ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe kapileyopākhyāne jīvagatirnāma ekayastriṃśo'dhyāyaḥ|| 31 ||
+3.32.1,कपिल उवाच ।अथ यो गृहमेधीयान् धर्मानेवावसन्गृहे ।काममर्थं च धर्मान् स्वान् दोग्धि भूयः पिपर्ति तान् ॥ १ ॥,kapila uvāca|atha yo gṛhamedhīyān dharmānevāvasangṛhe|kāmamarthaṃ ca dharmān svān dogdhi bhūyaḥ piparti tān|| 1 ||
+3.32.2,स चापि भगवद्धर्मात् काममूढः पराङ्मुखः ।यजते क्रतुभिर्देवान् पितॄंश्च श्रद्धयान्वितः ॥ २ ॥,sa cāpi bhagavaddharmāt kāmamūḍhaḥ parāṅmukhaḥ|yajate kratubhirdevān pitṝṃśca śraddhayānvitaḥ|| 2 ||
+3.32.3,तत् श्रद्धया क्रान्तमतिः पितृदेवव्रतः पुमान् ।गत्वा चान्द्रमसं लोकं सोमपाः पुनरेष्यति ॥ ३ ॥,tat śraddhayā krāntamatiḥ pitṛdevavrataḥ pumān|gatvā cāndramasaṃ lokaṃ somapāḥ punareṣyati|| 3 ||
+3.32.4,यदा चाहीन्द्रशय्यायां शेतेऽनन्तासनो हरिः ।तदा लोका लयं यान्ति ते एते गृहमेधिनाम् ॥ ४ ॥,yadā cāhīndraśayyāyāṃ śete'nantāsano hariḥ|tadā lokā layaṃ yānti te ete gṛhamedhinām|| 4 ||
+3.32.5,ये स्वधर्मान्न दुह्यन्ति धीराः कामार्थहेतवे ।निःसङ्गा न्यस्तकर्माणः प्रशान्ताः शुद्धचेतसः ॥ ५ ॥,ye svadharmānna duhyanti dhīrāḥ kāmārthahetave|niḥsaṅgā nyastakarmāṇaḥ praśāntāḥ śuddhacetasaḥ|| 5 ||
+3.32.6,निवृत्तिधर्मनिरता निर्ममा निरहङ्कृताः ।स्वधर्माप्तेन सत्त्वेन परिशुद्धेन चेतसा ॥ ६ ॥,nivṛttidharmaniratā nirmamā nirahaṅkṛtāḥ|svadharmāptena sattvena pariśuddhena cetasā|| 6 ||
+3.32.7,सूर्यद्वारेण ते यान्ति पुरुषं विश्वतोमुखम् ।परावरेशं प्रकृतिं अस्योत्पत्त्यन्तभावनम् ॥ ७ ॥,sūryadvāreṇa te yānti puruṣaṃ viśvatomukham|parāvareśaṃ prakṛtiṃ asyotpattyantabhāvanam|| 7 ||
+3.32.8,द्विपरार्धावसाने यः प्रलयो ब्रह्मणस्तु ते ।तावद् अध्यासते लोकं परस्य परचिन्तकाः ॥ ८ ॥,dviparārdhāvasāne yaḥ pralayo brahmaṇastu te|tāvad adhyāsate lokaṃ parasya paracintakāḥ|| 8 ||
+3.32.9,क्ष्माम्भोऽनलानिलवियन् मनैन्द्रियार्थ ।भूतादिभिः परिवृतं प्रतिसञ्जिहीर्षुः ।अव्याकृतं विशति यर्हि गुणत्रयात्मा ।कालं पराख्यमनुभूय परः स्वयम्भूः ॥ ९ ॥,kṣmāmbho'nalānilaviyan manaindriyārtha|bhūtādibhiḥ parivṛtaṃ pratisañjihīrṣuḥ|avyākṛtaṃ viśati yarhi guṇatrayātmā|kālaṃ parākhyamanubhūya paraḥ svayambhūḥ|| 9 ||
+3.32.10,एवं परेत्य भगवन्तमनुप्रविष्टा ।ये योगिनो जितमरुन्मनसो विरागाः ।तेनैव साकममृतं पुरुषं पुराणं ।ब्रह्म प्रधानमुपयान्ति अगताभिमानाः ॥ १० ॥,evaṃ paretya bhagavantamanupraviṣṭā|ye yogino jitamarunmanaso virāgāḥ|tenaiva sākamamṛtaṃ puruṣaṃ purāṇaṃ|brahma pradhānamupayānti agatābhimānāḥ|| 10 ||
+3.32.11,अथ तं सर्वभूतानां हृत्पद्मेषु कृतालयम् ।श्रुतानुभावं शरणं व्रज भावेन भामिनि ॥ ११ ॥,atha taṃ sarvabhūtānāṃ hṛtpadmeṣu kṛtālayam|śrutānubhāvaṃ śaraṇaṃ vraja bhāvena bhāmini|| 11 ||
+3.32.12,आद्यः स्थिरचराणां यो वेदगर्भः सहर्षिभिः ।योगेश्वरैः कुमाराद्यैः सिद्धैर्योगप्रवर्तकैः ॥ १२ ॥,ādyaḥ sthiracarāṇāṃ yo vedagarbhaḥ saharṣibhiḥ|yogeśvaraiḥ kumārādyaiḥ siddhairyogapravartakaiḥ|| 12 ||
+3.32.13,भेददृष्ट्याभिमानेन निःसङ्गेनापि कर्मणा ।कर्तृत्वात्सगुणं ब्रह्म पुरुषं पुरुषर्षभम् ॥ १३ ॥,bhedadṛṣṭyābhimānena niḥsaṅgenāpi karmaṇā|kartṛtvātsaguṇaṃ brahma puruṣaṃ puruṣarṣabham|| 13 ||
+3.32.14,स संसृत्य पुनः काले कालेनेश्वरमूर्तिना ।जाते गुणव्यतिकरे यथापूर्वं प्रजायते ॥ १४ ॥,sa saṃsṛtya punaḥ kāle kāleneśvaramūrtinā|jāte guṇavyatikare yathāpūrvaṃ prajāyate|| 14 ||
+3.32.15,ऐश्वर्यं पारमेष्ठ्यं च तेऽपि धर्मविनिर्मितम् ।निषेव्य पुनरायान्ति गुणव्यतिकरे सति ॥ १५ ॥,aiśvaryaṃ pārameṣṭhyaṃ ca te'pi dharmavinirmitam|niṣevya punarāyānti guṇavyatikare sati|| 15 ||
+3.32.16,ये त्विहासक्तमनसः कर्मसु श्रद्धयान्विताः ।कुर्वन्ति अप्रतिषिद्���ानि नित्यान्यपि च कृत्स्नशः ॥ १६ ॥,ye tvihāsaktamanasaḥ karmasu śraddhayānvitāḥ|kurvanti apratiṣiddhāni nityānyapi ca kṛtsnaśaḥ|| 16 ||
+3.32.17,रजसा कुण्ठमनसः कामात्मानोऽजितेन्द्रियाः ।पितॄन् यजन्ति अनुदिनं गृहेष्वभिरताशयाः ॥ १७ ॥,rajasā kuṇṭhamanasaḥ kāmātmāno'jitendriyāḥ|pitṝn yajanti anudinaṃ gṛheṣvabhiratāśayāḥ|| 17 ||
+3.32.18,त्रैवर्गिकास्ते पुरुषा विमुखा हरिमेधसः ।कथायां कथनीयोरुविक्रमस्य मधुद्विषः ॥ १८ ॥,traivargikāste puruṣā vimukhā harimedhasaḥ|kathāyāṃ kathanīyoruvikramasya madhudviṣaḥ|| 18 ||
+3.32.19,नूनं दैवेन विहता ये चाच्युतकथासुधाम् ।हित्वा शृण्वन्ति असद्‍गाथाः पुरीषमिव विड्भुजः ॥ १९ ॥,nūnaṃ daivena vihatā ye cācyutakathāsudhām|hitvā śṛṇvanti asad‍gāthāḥ purīṣamiva viḍbhujaḥ|| 19 ||
+3.32.20,दक्षिणेन पथार्यम्णः पितृलोकं व्रजन्ति ते ।प्रजामनु प्रजायन्ते श्मशानान्तक्रियाकृतः ॥ २० ॥,dakṣiṇena pathāryamṇaḥ pitṛlokaṃ vrajanti te|prajāmanu prajāyante śmaśānāntakriyākṛtaḥ|| 20 ||
+3.32.21,ततस्ते क्षीणसुकृताः पुनर्लोकमिमं सति ।पतन्ति विवशा देवैः सद्यो विभ्रंशितोदयाः ॥ २१ ॥,tataste kṣīṇasukṛtāḥ punarlokamimaṃ sati|patanti vivaśā devaiḥ sadyo vibhraṃśitodayāḥ|| 21 ||
+3.32.22,तस्मात्त्वं सर्वभावेन भजस्व परमेष्ठिनम् ।तद्‍गुणाश्रयया भक्त्या भजनीयपदाम्बुजम् ॥ २२ ॥,tasmāttvaṃ sarvabhāvena bhajasva parameṣṭhinam|tad‍guṇāśrayayā bhaktyā bhajanīyapadāmbujam|| 22 ||
+3.32.23,वासुदेवे भगवति भक्तियोगः प्रयोजितः ।जनयत्याशु वैराग्यं ज्ञानं यद्‍ब्रह्मदर्शनम् ॥ २३ ॥,vāsudeve bhagavati bhaktiyogaḥ prayojitaḥ|janayatyāśu vairāgyaṃ jñānaṃ yad‍brahmadarśanam|| 23 ||
+3.32.24,यदास्य चित्तमर्थेषु समेष्विन्द्रियवृत्तिभिः ।न विगृह्णाति वैषम्यं प्रियं अप्रियमित्युत ॥ २४ ॥,yadāsya cittamartheṣu sameṣvindriyavṛttibhiḥ|na vigṛhṇāti vaiṣamyaṃ priyaṃ apriyamityuta|| 24 ||
+3.32.25,स तदैवात्मनात्मानं निःसङ्गं समदर्शनम् ।हेयोपादेयरहितं आरूढं पदमीक्षते ॥ २५ ॥,sa tadaivātmanātmānaṃ niḥsaṅgaṃ samadarśanam|heyopādeyarahitaṃ ārūḍhaṃ padamīkṣate|| 25 ||
+3.32.26,ज्ञानमात्रं परं ब्रह्म परमात्मेश्वरः पुमान् ।दृश्यादिभिः पृथग्भावैः भगवान् एक ईयते ॥ २६ ॥,jñānamātraṃ paraṃ brahma paramātmeśvaraḥ pumān|dṛśyādibhiḥ pṛthagbhāvaiḥ bhagavān eka īyate|| 26 ||
+3.32.27,एतावानेव योगेन समग्रेणेह योगिनः ।युज्यतेऽभिमतो ह्यर्थो यद् असङ्गस्तु कृत्स्नशः ॥ २७ ॥,etāvāneva yogena samagreṇeha yoginaḥ|yujyate'bhimato hyartho yad asaṅgastu kṛtsnaśaḥ|| 27 ||
+3.32.28,ज्ञानमेकं पराचीनैः इन्द्रियैर्ब्रह्म निर्गुणम् ।अवभात्यर्थरूपेण भ्रान्त्या शब्दादिधर्मिणा ॥ २८ ॥,jñānamekaṃ parācīnaiḥ indriyairbrahma nirguṇam|avabhātyartharūpeṇa bhrāntyā śabdādidharmiṇā|| 28 ||
+3.32.29,यथा महान् अहंरूपः त्रिवृत् पञ्चविधः स्वराट् ।एकादशविधस्तस्य वपुरण्डं जगद्यतः ॥ २९ ॥,yathā mahān ahaṃrūpaḥ trivṛt pañcavidhaḥ svarāṭ|ekādaśavidhastasya vapuraṇḍaṃ jagadyataḥ|| 29 ||
+3.32.30,एतद्वै श्रद्धया भक्त्या योगाभ्यासेन नित्यश�� ।समाहितात्मा निःसङ्गो विरक्त्या परिपश्यति ॥ ३० ॥,etadvai śraddhayā bhaktyā yogābhyāsena nityaśaḥ|samāhitātmā niḥsaṅgo viraktyā paripaśyati|| 30 ||
+3.32.31,इत्येतत्कथितं गुर्वि ज्ञानं तद्‍ब्रह्मदर्शनम् ।येन अनुबुद्ध्यते तत्त्वं प्रकृतेः पुरुषस्य च ॥ ३१ ॥,ityetatkathitaṃ gurvi jñānaṃ tad‍brahmadarśanam|yena anubuddhyate tattvaṃ prakṛteḥ puruṣasya ca|| 31 ||
+3.32.32,ज्ञानयोगश्च मन्निष्ठो नैर्गुण्यो भक्तिलक्षणः ।द्वयोरप्येक एवार्थो भगवत् शब्दलक्षणः ॥ ३२ ॥,jñānayogaśca manniṣṭho nairguṇyo bhaktilakṣaṇaḥ|dvayorapyeka evārtho bhagavat śabdalakṣaṇaḥ|| 32 ||
+3.32.33,यथेन्द्रियैः पृथग्द्वारैः अर्थो बहुगुणाश्रयः ।एको नानेयते तद्वद् भगवान् शास्त्रवर्त्मभिः ॥ ३३ ॥,yathendriyaiḥ pṛthagdvāraiḥ artho bahuguṇāśrayaḥ|eko nāneyate tadvad bhagavān śāstravartmabhiḥ|| 33 ||
+3.32.34,क्रियया क्रतुभिर्दानैः तपःस्वाध्यायमर्शनैः ।आत्मेन्द्रियजयेनापि सन्न्यासेन च कर्मणाम् ॥ ३४ ॥,kriyayā kratubhirdānaiḥ tapaḥsvādhyāyamarśanaiḥ|ātmendriyajayenāpi sannyāsena ca karmaṇām|| 34 ||
+3.32.35,योगेन विविधाङ्गेन भक्तियोगेन चैव हि ।धर्मेणोभयचिह्नेन यः प्रवृत्तिनिवृत्तिमान् ॥ ३५ ॥,yogena vividhāṅgena bhaktiyogena caiva hi|dharmeṇobhayacihnena yaḥ pravṛttinivṛttimān|| 35 ||
+3.32.36,आत्मतत्त्वावबोधेन वैराग्येण दृढेन च ।ईयते भगवानेभिः सगुणो निर्गुणः स्वदृक् ॥ ३६ ॥,ātmatattvāvabodhena vairāgyeṇa dṛḍhena ca|īyate bhagavānebhiḥ saguṇo nirguṇaḥ svadṛk|| 36 ||
+3.32.37,प्रावोचं भक्तियोगस्य स्वरूपं ते चतुर्विधम् ।कालस्य चाव्यक्तगतेः योऽन्तर्धावति जन्तुषु ॥ ३७ ॥,prāvocaṃ bhaktiyogasya svarūpaṃ te caturvidham|kālasya cāvyaktagateḥ yo'ntardhāvati jantuṣu|| 37 ||
+3.32.38,जीवस्य संसृतीर्बह्वीः अविद्याकर्म निर्मिताः ।यास्वङ्ग प्रविशन्नात्मा न वेद गतिमात्मनः ॥ ३८ ॥,jīvasya saṃsṛtīrbahvīḥ avidyākarma nirmitāḥ|yāsvaṅga praviśannātmā na veda gatimātmanaḥ|| 38 ||
+3.32.39,नैतत्खलायोपदिशेन् नाविनीताय कर्हिचित् ।न स्तब्धाय न भिन्नाय नैव धर्मध्वजाय च ॥ ३९ ॥,naitatkhalāyopadiśen nāvinītāya karhicit|na stabdhāya na bhinnāya naiva dharmadhvajāya ca|| 39 ||
+3.32.40,न लोलुपायोपदिशेत् न गृहारूढचेतसे ।नाभक्ताय च मे जातु न मद्‍भक्तद्विषामपि ॥ ४० ॥,na lolupāyopadiśet na gṛhārūḍhacetase|nābhaktāya ca me jātu na mad‍bhaktadviṣāmapi|| 40 ||
+3.32.41,श्रद्दधानाय भक्ताय विनीताय अनसूयवे ।भूतेषु कृतमैत्राय शुश्रूषाभिरताय च ॥ ४१ ॥,śraddadhānāya bhaktāya vinītāya anasūyave|bhūteṣu kṛtamaitrāya śuśrūṣābhiratāya ca|| 41 ||
+3.32.42,बहिर्जातविरागाय शान्तचित्ताय दीयताम् ।निर्मत्सराय शुचये यस्याहं प्रेयसां प्रियः ॥ ४२ ॥,bahirjātavirāgāya śāntacittāya dīyatām|nirmatsarāya śucaye yasyāhaṃ preyasāṃ priyaḥ|| 42 ||
+3.32.43,य इदं श्रृणुयाद् अम्ब श्रद्धया पुरुषः सकृत् ।यो वाभिधत्ते मच्चित्तः स ह्येति पदवीं च मे ॥ ४३ ॥,ya idaṃ śrṛṇuyād amba śraddhayā puruṣaḥ sakṛt|yo vābhidhatte maccittaḥ sa hyeti padavīṃ ca me|| 43 ||
+3.32.32,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे कपिलेये द्वात्रिंशोऽध्यायः ॥ ३२ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe kapileye dvātriṃśo'dhyāyaḥ|| 32 ||
+3.33.1,मैत्रेय उवाच ।एवं निशम्य कपिलस्य वचो जनित्री ।सा कर्दमस्य दयिता किल देवहूतिः ।विस्रस्तमोहपटला तमभिप्रणम्य ।तुष्टाव तत्त्वविषयाङ्कित सिद्धिभूमिम् ॥ १ ॥,maitreya uvāca|evaṃ niśamya kapilasya vaco janitrī|sā kardamasya dayitā kila devahūtiḥ|visrastamohapaṭalā tamabhipraṇamya|tuṣṭāva tattvaviṣayāṅkita siddhibhūmim|| 1 ||
+3.33.2,देवहूतिरुवाच ।अथाप्यजोऽन्तःसलिले शयानं ।भूतेन्द्रियार्थात्ममयं वपुस्ते ।गुणप्रवाहं सदशेषबीजं ।दध्यौ स्वयं यत् जठराब्जजातः ॥ २ ॥,devahūtiruvāca|athāpyajo'ntaḥsalile śayānaṃ|bhūtendriyārthātmamayaṃ vapuste|guṇapravāhaṃ sadaśeṣabījaṃ|dadhyau svayaṃ yat jaṭharābjajātaḥ|| 2 ||
+3.33.3,स एव विश्वस्य भवान् विधत्ते ।गुणप्रवाहेण विभक्तवीर्यः ।सर्गाद्यनीहोऽवितथाभिसन्धिः ।आत्मेश्वरोऽतर्क्य सहस्रशक्तिः ॥ ३ ॥,sa eva viśvasya bhavān vidhatte|guṇapravāheṇa vibhaktavīryaḥ|sargādyanīho'vitathābhisandhiḥ|ātmeśvaro'tarkya sahasraśaktiḥ|| 3 ||
+3.33.4,स त्वं भृतो मे जठरेण नाथ ।कथं नु यस्योदर एतदासीत् ।विश्वं युगान्ते वटपत्र एकः ।शेते स्म मायाशिशुरङ्घ्रिपानः ॥ ४ ॥,sa tvaṃ bhṛto me jaṭhareṇa nātha|kathaṃ nu yasyodara etadāsīt|viśvaṃ yugānte vaṭapatra ekaḥ|śete sma māyāśiśuraṅghripānaḥ|| 4 ||
+3.33.5,त्वं देहतन्त्रः प्रशमाय पाप्मनां ।निदेशभाजां च विभो विभूतये ।यथावतारास्तव सूकरादयः ।तथायमप्यात्म पथोपलब्धये ॥ ५ ॥,tvaṃ dehatantraḥ praśamāya pāpmanāṃ|nideśabhājāṃ ca vibho vibhūtaye|yathāvatārāstava sūkarādayaḥ|tathāyamapyātma pathopalabdhaye|| 5 ||
+3.33.6,यन्नामधेयश्रवणानुकीर्तनाद् ।यत्प्रह्वणाद् यत् स्मरणादपि क्वचित् ।श्वादोऽपि सद्यः सवनाय कल्पते ।कुतः पुनस्ते भगवन्नु दर्शनात् ॥ ६ ॥,yannāmadheyaśravaṇānukīrtanād|yatprahvaṇād yat smaraṇādapi kvacit|śvādo'pi sadyaḥ savanāya kalpate|kutaḥ punaste bhagavannu darśanāt|| 6 ||
+3.33.7,अहो बत श्वपचोऽतो गरीयान् ।यज्जिह्वाग्रे वर्तते नाम तुभ्यम् ।तेपुस्तपस्ते जुहुवुः सस्नुरार्या ।ब्रह्मानूचुर्नाम गृणन्ति ये ते ॥ ७ ॥,aho bata śvapaco'to garīyān|yajjihvāgre vartate nāma tubhyam|tepustapaste juhuvuḥ sasnurāryā|brahmānūcurnāma gṛṇanti ye te|| 7 ||
+3.33.8,तं त्वामहं ब्रह्म परं पुमांसं ।प्रत्यक्स्रोतस्यात्मनि संविभाव्यम् ।स्वतेजसा ध्वस्तगुणप्रवाहं ।वन्दे विष्णुं कपिलं वेदगर्भम् ॥ ८ ॥,taṃ tvāmahaṃ brahma paraṃ pumāṃsaṃ|pratyaksrotasyātmani saṃvibhāvyam|svatejasā dhvastaguṇapravāhaṃ|vande viṣṇuṃ kapilaṃ vedagarbham|| 8 ||
+3.33.9,मैत्रेय उवाच ।ईडितो भगवानेवं कपिलाख्यः परः पुमान् ।वाचाविक्लवयेत्याह मातरं मातृवत्सलः ॥ ९ ॥,maitreya uvāca|īḍito bhagavānevaṃ kapilākhyaḥ paraḥ pumān|vācāviklavayetyāha mātaraṃ mātṛvatsalaḥ|| 9 ||
+3.33.10,कपिल उवाच ।मार्गेणानेन मातस्ते सुसेव्येनोदितेन मे ।आस्थितेन परां काष्ठां अचिराद् ���वरोत्स्यसि ॥ १० ॥,kapila uvāca|mārgeṇānena mātaste susevyenoditena me|āsthitena parāṃ kāṣṭhāṃ acirād avarotsyasi|| 10 ||
+3.33.11,श्रद्धत्स्वैतन्मतं मह्यं जुष्टं यद्‍ब्रह्मवादिभिः ।येन मां अभयं याया मृत्युमृच्छन्त्यतद्विदः ॥ ११ ॥,śraddhatsvaitanmataṃ mahyaṃ juṣṭaṃ yad‍brahmavādibhiḥ|yena māṃ abhayaṃ yāyā mṛtyumṛcchantyatadvidaḥ|| 11 ||
+3.33.12,मैत्रेय उवाच ।इति प्रदर्श्य भगवान् सतीं तां आत्मनो गतिम् ।स्वमात्रा ब्रह्मवादिन्या कपिलोऽनुमतो ययौ ॥ १२ ॥,maitreya uvāca|iti pradarśya bhagavān satīṃ tāṃ ātmano gatim|svamātrā brahmavādinyā kapilo'numato yayau|| 12 ||
+3.33.13,सा चापि तनयोक्तेन योगादेशेन योगयुक् ।तस्मिन् आश्रम आपीडे सरस्वत्याः समाहिता ॥ १३ ॥,sā cāpi tanayoktena yogādeśena yogayuk|tasmin āśrama āpīḍe sarasvatyāḥ samāhitā|| 13 ||
+3.33.14,अभीक्ष्ण अवगाहकपिशान् जटिलान् कुटिलालकान् ।आत्मानं च उग्रतपसा बिभ्रती चीरिणं कृशम् ॥ १४ ॥,abhīkṣṇa avagāhakapiśān jaṭilān kuṭilālakān|ātmānaṃ ca ugratapasā bibhratī cīriṇaṃ kṛśam|| 14 ||
+3.33.15,प्रजापतेः कर्दमस्य तपोयोगविजृम्भितम् ।स्वगार्हस्थ्यमनौपम्यं प्रार्थ्यं वैमानिकैरपि ॥ १५ ॥,prajāpateḥ kardamasya tapoyogavijṛmbhitam|svagārhasthyamanaupamyaṃ prārthyaṃ vaimānikairapi|| 15 ||
+3.33.16,पयःफेननिभाः शय्या दान्ता रुक्मपरिच्छदाः ।आसनानि च हैमानि सुस्पर्शास्तरणानि च ॥ १६ ॥,payaḥphenanibhāḥ śayyā dāntā rukmaparicchadāḥ|āsanāni ca haimāni susparśāstaraṇāni ca|| 16 ||
+3.33.17,स्वच्छस्फटिककुड्येषु महामारकतेषु च ।रत्‍नप्रदीपा आभान्ति ललना रत्‍नसंयुताः ॥ १७ ॥,svacchasphaṭikakuḍyeṣu mahāmārakateṣu ca|rat‍napradīpā ābhānti lalanā rat‍nasaṃyutāḥ|| 17 ||
+3.33.18,गृहोद्यानं कुसुमितै रम्यं बह्वमरद्रुमैः ।कूजद् विहङ्गमिथुनं गायन् मत्तमधुव्रतम् ॥ १८ ॥,gṛhodyānaṃ kusumitai ramyaṃ bahvamaradrumaiḥ|kūjad vihaṅgamithunaṃ gāyan mattamadhuvratam|| 18 ||
+3.33.19,यत्र प्रविष्टमात्मानं विबुधानुचरा जगुः ।वाप्यां उत्पलगन्धिन्यां कर्दमेनोपलालितम् ॥ १९ ॥,yatra praviṣṭamātmānaṃ vibudhānucarā jaguḥ|vāpyāṃ utpalagandhinyāṃ kardamenopalālitam|| 19 ||
+3.33.20,हित्वा तदीप्सिततमं अप्याखण्डलयोषिताम् ।किञ्चिच्चकार वदनं पुत्रविश्लेषणातुरा ॥ २० ॥,hitvā tadīpsitatamaṃ apyākhaṇḍalayoṣitām|kiñciccakāra vadanaṃ putraviśleṣaṇāturā|| 20 ||
+3.33.21,वनं प्रव्रजिते पत्यौ अपत्यविरहातुरा ।ज्ञाततत्त्वाप्यभून्नष्टे वत्से गौरिव वत्सला ॥ २१ ॥,vanaṃ pravrajite patyau apatyavirahāturā|jñātatattvāpyabhūnnaṣṭe vatse gauriva vatsalā|| 21 ||
+3.33.22,तमेव ध्यायती देवं अपत्यं कपिलं हरिम् ।बभूवाचिरतो वत्स निःस्पृहा तादृशे गृहे ॥ २२ ॥,tameva dhyāyatī devaṃ apatyaṃ kapilaṃ harim|babhūvācirato vatsa niḥspṛhā tādṛśe gṛhe|| 22 ||
+3.33.23,ध्यायती भगवद्रूपं यदाह ध्यानगोचरम् ।सुतः प्रसन्नवदनं समस्तव्यस्तचिन्तया ॥ २३ ॥,dhyāyatī bhagavadrūpaṃ yadāha dhyānagocaram|sutaḥ prasannavadanaṃ samastavyastacintayā|| 23 ||
+3.33.24,भक्तिप्रवाहयोगेन वैराग्येण बलीयसा ।युक्तानुष्ठानजातेन ज्ञानेन ��्रह्महेतुना ॥ २४ ॥,bhaktipravāhayogena vairāgyeṇa balīyasā|yuktānuṣṭhānajātena jñānena brahmahetunā|| 24 ||
+3.33.25,विशुद्धेन तदात्मानं आत्मना विश्वतोमुखम् ।स्वानुभूत्या तिरोभूत मायागुणविशेषणम् ॥ २५ ॥,viśuddhena tadātmānaṃ ātmanā viśvatomukham|svānubhūtyā tirobhūta māyāguṇaviśeṣaṇam|| 25 ||
+3.33.26,ब्रह्मण्यवस्थितमतिः भगवति आत्मसंश्रये ।निवृत्तजीवापत्तित्वात् क्षीणक्लेशाऽप्त निर्वृतिः ॥ २६ ॥,brahmaṇyavasthitamatiḥ bhagavati ātmasaṃśraye|nivṛttajīvāpattitvāt kṣīṇakleśā'pta nirvṛtiḥ|| 26 ||
+3.33.27,नित्यारूढसमाधित्वात् परावृत्तगुणभ्रमा ।न सस्मार तदाऽत्मानं स्वप्ने दृष्टमिवोत्थितः ॥ २७ ॥,nityārūḍhasamādhitvāt parāvṛttaguṇabhramā|na sasmāra tadā'tmānaṃ svapne dṛṣṭamivotthitaḥ|| 27 ||
+3.33.28,तद्देहः परतः पोषोऽपि अकृशश्चाध्यसम्भवात् ।बभौ मलैरवच्छन्नः सधूम इव पावकः ॥ २८ ॥,taddehaḥ parataḥ poṣo'pi akṛśaścādhyasambhavāt|babhau malairavacchannaḥ sadhūma iva pāvakaḥ|| 28 ||
+3.33.29,स्वाङ्गं तपोयोगमयं मुक्तकेशं गताम्बरम् ।दैवगुप्तं न बुबुधे वासुदेवप्रविष्टधीः ॥ २९ ॥,svāṅgaṃ tapoyogamayaṃ muktakeśaṃ gatāmbaram|daivaguptaṃ na bubudhe vāsudevapraviṣṭadhīḥ|| 29 ||
+3.33.30,एवं सा कपिलोक्तेन मार्गेणाचिरतः परम् ।आत्मानं ब्रह्मनिर्वाणं भगवन्तं अवाप ह ॥ ३० ॥,evaṃ sā kapiloktena mārgeṇācirataḥ param|ātmānaṃ brahmanirvāṇaṃ bhagavantaṃ avāpa ha|| 30 ||
+3.33.31,तद्वीरासीत् पुण्यतमं क्षेत्रं त्रैलोक्यविश्रुतम् ।नाम्ना सिद्धपदं यत्र सा संसिद्धिमुपेयुषी ॥ ३१ ॥,tadvīrāsīt puṇyatamaṃ kṣetraṃ trailokyaviśrutam|nāmnā siddhapadaṃ yatra sā saṃsiddhimupeyuṣī|| 31 ||
+3.33.32,तस्यास्तद्योगविधुतमार्त्यं मर्त्यमभूत्सरित् ।स्रोतसां प्रवरा सौम्य सिद्धिदा सिद्धसेविता ॥ ३२ ॥,tasyāstadyogavidhutamārtyaṃ martyamabhūtsarit|srotasāṃ pravarā saumya siddhidā siddhasevitā|| 32 ||
+3.33.33,कपिलोऽपि महायोगी भगवान् पितुराश्रमात् ।मातरं समनुज्ञाप्य प्राग् उदीचीं दिशं ययौ ॥ ३३ ॥,kapilo'pi mahāyogī bhagavān piturāśramāt|mātaraṃ samanujñāpya prāg udīcīṃ diśaṃ yayau|| 33 ||
+3.33.34,सिद्धचारण गन्धर्वैः मुनिभिश्च अप्सरोगणैः ।स्तूयमानः समुद्रेण दत्तार्हणनिकेतनः ॥ ३४ ॥,siddhacāraṇa gandharvaiḥ munibhiśca apsarogaṇaiḥ|stūyamānaḥ samudreṇa dattārhaṇaniketanaḥ|| 34 ||
+3.33.35,आस्ते योगं समास्थाय साङ्ख्याचार्यैरभिष्टुतः ।त्रयाणामपि लोकानां उपशान्त्यै समाहितः ॥ ३५ ॥,āste yogaṃ samāsthāya sāṅkhyācāryairabhiṣṭutaḥ|trayāṇāmapi lokānāṃ upaśāntyai samāhitaḥ|| 35 ||
+3.33.36,एतन्निगदितं तात यत्पृष्टोऽहं तवानघ ।कपिलस्य च संवादो देवहूत्याश्च पावनः ॥ ३६ ॥,etannigaditaṃ tāta yatpṛṣṭo'haṃ tavānagha|kapilasya ca saṃvādo devahūtyāśca pāvanaḥ|| 36 ||
+3.33.37,य इदमनुशृणोति योऽभिधत्ते ।कपिलमुनेर्मतं आत्मयोगगुह्यम् ।भगवति कृतधीः सुपर्णकेतौ ।उपलभते भगवत् पदारविन्दम् ॥ ३७ ॥,ya idamanuśṛṇoti yo'bhidhatte|kapilamunermataṃ ātmayogaguhyam|bhagavati kṛtadhīḥ suparṇaketau|upalabhate bhagavat padāravindam|| 37 ||
+3.33.33,इति श्रीमद्भागवते महाप���राणे पारमहंस्यां संहितायां ।तृतीयस्कन्धे कापिलेयोपाख्याने त्रयस्त्रिंशोऽध्यायः ॥ ३३ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|tṛtīyaskandhe kāpileyopākhyāne trayastriṃśo'dhyāyaḥ|| 33 ||
+4.1.1,मैत्रेय उवाच ।मनोस्तु शतरूपायां तिस्रः कन्याश्च जज्ञिरे ।आकूतिर्देवहूतिश्च प्रसूतिरिति विश्रुताः ॥ १ ॥,maitreya uvāca|manostu śatarūpāyāṃ tisraḥ kanyāśca jajñire|ākūtirdevahūtiśca prasūtiriti viśrutāḥ|| 1 ||
+4.1.2,आकूतिं रुचये प्रादाद् अपि भ्रातृमतीं नृपः ।पुत्रिकाधर्ममाश्रित्य शतरूपानुमोदितः ॥ २ ॥,ākūtiṃ rucaye prādād api bhrātṛmatīṃ nṛpaḥ|putrikādharmamāśritya śatarūpānumoditaḥ|| 2 ||
+4.1.3,प्रजापतिः स भगवान् रुचिस्तस्यां अजीजनत् ।मिथुनं ब्रह्मवर्चस्वी परमेण समाधिना ॥ ३ ॥,prajāpatiḥ sa bhagavān rucistasyāṃ ajījanat|mithunaṃ brahmavarcasvī parameṇa samādhinā|| 3 ||
+4.1.4,यस्तयोः पुरुषः साक्षात् विष्णुर्यज्ञस्वरूपधृक् ।या स्त्री सा दक्षिणा भूतेः अंशभूतानपायिनी ॥ ४ ॥,yastayoḥ puruṣaḥ sākṣāt viṣṇuryajñasvarūpadhṛk|yā strī sā dakṣiṇā bhūteḥ aṃśabhūtānapāyinī|| 4 ||
+4.1.5,आनिन्ये स्वगृहं पुत्र्याः पुत्रं विततरोचिषम् ।स्वायम्भुवो मुदा युक्तो रुचिर्जग्राह दक्षिणाम् ॥ ५ ॥,āninye svagṛhaṃ putryāḥ putraṃ vitatarociṣam|svāyambhuvo mudā yukto rucirjagrāha dakṣiṇām|| 5 ||
+4.1.6,तां कामयानां भगवान् उवाह यजुषां पतिः ।तुष्टायां तोषमापन्नोऽ जनयद् द्वादशात्मजान् ॥ ६ ॥,tāṃ kāmayānāṃ bhagavān uvāha yajuṣāṃ patiḥ|tuṣṭāyāṃ toṣamāpanno' janayad dvādaśātmajān|| 6 ||
+4.1.7,तोषः प्रतोषः सन्तोषो भद्रः शान्तिरिडस्पतिः ।इध्मः कविर्विभुः स्वह्नः सुदेवो रोचनो द्विषट् ॥ ७ ॥,toṣaḥ pratoṣaḥ santoṣo bhadraḥ śāntiriḍaspatiḥ|idhmaḥ kavirvibhuḥ svahnaḥ sudevo rocano dviṣaṭ|| 7 ||
+4.1.8,तुषिता नाम ते देवा आसन् स्वायम्भुवान्तरे ।मरीचिमिश्रा ऋषयो यज्ञः सुरगणेश्वरः ॥ ८ ॥,tuṣitā nāma te devā āsan svāyambhuvāntare|marīcimiśrā ṛṣayo yajñaḥ suragaṇeśvaraḥ|| 8 ||
+4.1.9,प्रियव्रतोत्तानपादौ मनुपुत्रौ महौजसौ ।तत्पुत्रपौत्रनप्तॄणां अनुवृत्तं तदन्तरम् ॥ ९ ॥,priyavratottānapādau manuputrau mahaujasau|tatputrapautranaptṝṇāṃ anuvṛttaṃ tadantaram|| 9 ||
+4.1.10,देवहूतिमदात् तात कर्दमायात्मजां मनुः ।तत्संबन्धि श्रुतप्रायं भवता गदतो मम ॥ १० ॥,devahūtimadāt tāta kardamāyātmajāṃ manuḥ|tatsaṃbandhi śrutaprāyaṃ bhavatā gadato mama|| 10 ||
+4.1.11,दक्षाय ब्रह्मपुत्राय प्रसूतिं भगवान्मनुः ।प्रायच्छद्यत्कृतः सर्गः त्रिलोक्यां विततो महान् ॥ ११ ॥,dakṣāya brahmaputrāya prasūtiṃ bhagavānmanuḥ|prāyacchadyatkṛtaḥ sargaḥ trilokyāṃ vitato mahān|| 11 ||
+4.1.12,याः कर्दमसुताः प्रोक्ता नव ब्रह्मर्षिपत्‍नयः ।तासां प्रसूतिप्रसवं प्रोच्यमानं निबोध मे ॥ १२ ॥,yāḥ kardamasutāḥ proktā nava brahmarṣipat‍nayaḥ|tāsāṃ prasūtiprasavaṃ procyamānaṃ nibodha me|| 12 ||
+4.1.13,पत्‍नी मरीचेस्तु कला सुषुवे कर्दमात्मजा ।कश्यपं पूर्णिमानं च ययोः आपूरितं जगत् ��� १३ ॥,pat‍nī marīcestu kalā suṣuve kardamātmajā|kaśyapaṃ pūrṇimānaṃ ca yayoḥ āpūritaṃ jagat|| 13 ||
+4.1.14,पूर्णिमासूत विरजं विश्वगं च परन्तप ।देवकुल्यां हरेः पाद शौचाद्याभूत्सरिद्दिवः ॥ १४ ॥,pūrṇimāsūta virajaṃ viśvagaṃ ca parantapa|devakulyāṃ hareḥ pāda śaucādyābhūtsariddivaḥ|| 14 ||
+4.1.15,अत्रेः पत्‍न्यनसूया त्रीन् जज्ञे सुयशसः सुतान् ।दत्तं दुर्वाससं सोमं आत्मेशब्रह्मसम्भवान् ॥ १५ ॥,atreḥ pat‍nyanasūyā trīn jajñe suyaśasaḥ sutān|dattaṃ durvāsasaṃ somaṃ ātmeśabrahmasambhavān|| 15 ||
+4.1.16,विदुर उवाच ।अत्रेर्गृहे सुरश्रेष्ठाः स्थित्युत्पत्त्यन्तहेतवः ।किञ्चित् चिकीर्षवो जाता एतदाख्याहि मे गुरो ॥ १६ ॥,vidura uvāca|atrergṛhe suraśreṣṭhāḥ sthityutpattyantahetavaḥ|kiñcit cikīrṣavo jātā etadākhyāhi me guro|| 16 ||
+4.1.17,मैत्रेय उवाच ।ब्रह्मणा चोदितः सृष्टौ अत्रिर्ब्रह्मविदां वरः ।सह पत्‍न्या ययावृक्षं कुलाद्रिं तपसि स्थितः ॥ १७ ॥,maitreya uvāca|brahmaṇā coditaḥ sṛṣṭau atrirbrahmavidāṃ varaḥ|saha pat‍nyā yayāvṛkṣaṃ kulādriṃ tapasi sthitaḥ|| 17 ||
+4.1.18,तस्मिन् प्रसूनस्तबक पलाशाशोककानने ।वार्भिः स्रवद्भिरुद्‍घुष्टे निर्विन्ध्यायाः समन्ततः ॥ १८ ॥,tasmin prasūnastabaka palāśāśokakānane|vārbhiḥ sravadbhirud‍ghuṣṭe nirvindhyāyāḥ samantataḥ|| 18 ||
+4.1.19,प्राणायामेन संयम्य मनो वर्षशतं मुनिः ।अतिष्ठत् एकपादेन निर्द्वन्द्वोऽनिलभोजनः ॥ १९ ॥,prāṇāyāmena saṃyamya mano varṣaśataṃ muniḥ|atiṣṭhat ekapādena nirdvandvo'nilabhojanaḥ|| 19 ||
+4.1.20,शरणं तं प्रपद्येऽहं य एव जगदीश्वरः ।प्रजां आत्मसमां मह्यं प्रयच्छत्विति चिन्तयन् ॥ २० ॥,śaraṇaṃ taṃ prapadye'haṃ ya eva jagadīśvaraḥ|prajāṃ ātmasamāṃ mahyaṃ prayacchatviti cintayan|| 20 ||
+4.1.21,तप्यमानं त्रिभुवनं प्राणायामैधसाग्निना ।निर्गतेन मुनेर्मूर्ध्नः समीक्ष्य प्रभवस्त्रयः ॥ २१ ॥,tapyamānaṃ tribhuvanaṃ prāṇāyāmaidhasāgninā|nirgatena munermūrdhnaḥ samīkṣya prabhavastrayaḥ|| 21 ||
+4.1.22,अप्सरोमुनिगन्धर्व सिद्धविद्याधरोरगैः ।वितायमानयशसः तदा आश्रमपदं ययुः ॥ २२ ॥,apsaromunigandharva siddhavidyādharoragaiḥ|vitāyamānayaśasaḥ tadā āśramapadaṃ yayuḥ|| 22 ||
+4.1.23,तत्प्रादुर्भावसंयोग विद्योतितमना मुनिः ।उत्तिष्ठन्नेकपादेन ददर्श विबुधर्षभान् ॥ २३ ॥,tatprādurbhāvasaṃyoga vidyotitamanā muniḥ|uttiṣṭhannekapādena dadarśa vibudharṣabhān|| 23 ||
+4.1.24,प्रणम्य दण्डवद्‍भूमौ उपतस्थेऽर्हणाञ्जलिः ।वृषहंससुपर्णस्थान् स्वैः स्वैश्चिह्नैश्च चिह्नितान् ॥ २४ ॥,praṇamya daṇḍavad‍bhūmau upatasthe'rhaṇāñjaliḥ|vṛṣahaṃsasuparṇasthān svaiḥ svaiścihnaiśca cihnitān|| 24 ||
+4.1.25,कृपावलोकेन हसद् वदनेनोपलम्भितान् ।तद् रोचिषा प्रतिहते निमील्य मुनिरक्षिणी ॥ २५ ॥,kṛpāvalokena hasad vadanenopalambhitān|tad rociṣā pratihate nimīlya munirakṣiṇī|| 25 ||
+4.1.26,चेतस्तत्प्रवणं युञ्जन् अस्तावीत्संहताञ्जलिः ।श्लक्ष्णया सूक्तया वाचा सर्वलोकगरीयसः ॥ २६ ॥,cetastatpravaṇaṃ yuñjan astāvītsaṃhatāñjaliḥ|ślakṣṇayā sūktayā vācā sarvalokagarīyasaḥ|| 26 ||
+4.1.27,अत्रिरुवाच ।विश्वोद्‍भवस्थितिलयेषु विभज्यमानैः ।मायागुणैरनुयुगं विगृहीतदेहाः ।ते ब्रह्मविष्णुगिरिशाः प्रणतोऽस्म्यहं वः ।तेभ्यः क एव भवतां मे इहोपहूतः ॥ २७ ॥,atriruvāca|viśvod‍bhavasthitilayeṣu vibhajyamānaiḥ|māyāguṇairanuyugaṃ vigṛhītadehāḥ|te brahmaviṣṇugiriśāḥ praṇato'smyahaṃ vaḥ|tebhyaḥ ka eva bhavatāṃ me ihopahūtaḥ|| 27 ||
+4.1.28,एको मयेह भगवान् विविधप्रधानैः ।चित्तीकृतः प्रजननाय कथं नु यूयम् ।अत्रागतास्तनुभृतां मनसोऽपि दूराद् ।ब्रूत प्रसीदत महानिह विस्मयो मे ॥ २८ ॥,eko mayeha bhagavān vividhapradhānaiḥ|cittīkṛtaḥ prajananāya kathaṃ nu yūyam|atrāgatāstanubhṛtāṃ manaso'pi dūrād|brūta prasīdata mahāniha vismayo me|| 28 ||
+4.1.29,मैत्रेय उवाच ।इति तस्य वचः श्रुत्वा त्रयस्ते विबुधर्षभाः ।प्रत्याहुः श्लक्ष्णया वाचा प्रहस्य तं ऋषिं प्रभो ॥ २९ ॥,maitreya uvāca|iti tasya vacaḥ śrutvā trayaste vibudharṣabhāḥ|pratyāhuḥ ślakṣṇayā vācā prahasya taṃ ṛṣiṃ prabho|| 29 ||
+4.1.30,देवा ऊचुः ।यथा कृतस्ते सङ्कल्पो भाव्यं तेनैव नान्यथा ।सत्सङ्कल्पस्य ते ब्रह्मन् यद्वै ध्यायति ते वयम् ॥ ३० ॥,devā ūcuḥ|yathā kṛtaste saṅkalpo bhāvyaṃ tenaiva nānyathā|satsaṅkalpasya te brahman yadvai dhyāyati te vayam|| 30 ||
+4.1.31,अथास्मद् अंशभूतास्ते आत्मजा लोकविश्रुताः ।भवितारोऽङ्ग भद्रं ते विस्रप्स्यन्ति च ते यशः ॥ ३१ ॥,athāsmad aṃśabhūtāste ātmajā lokaviśrutāḥ|bhavitāro'ṅga bhadraṃ te visrapsyanti ca te yaśaḥ|| 31 ||
+4.1.32,एवं कामवरं दत्त्वा प्रतिजग्मुः सुरेश्वराः ।सभाजितास्तयोः सम्यग् दम्पत्योर्मिषतोस्ततः ॥ ३२ ॥,evaṃ kāmavaraṃ dattvā pratijagmuḥ sureśvarāḥ|sabhājitāstayoḥ samyag dampatyormiṣatostataḥ|| 32 ||
+4.1.33,सोमोऽभूद्‍ब्रह्मणोंऽशेन दत्तो विष्णोस्तु योगवित् ।दुर्वासाः शंकरस्यांशो निबोधाङ्गिरसः प्रजाः ॥ ३३ ॥,somo'bhūd‍brahmaṇoṃ'śena datto viṣṇostu yogavit|durvāsāḥ śaṃkarasyāṃśo nibodhāṅgirasaḥ prajāḥ|| 33 ||
+4.1.34,श्रद्धा त्वङ्गिरसः पत्‍नी चतस्रोऽसूत कन्यकाः ।सिनीवाली कुहू राका चतुर्थ्यनुमतिस्तथा ॥ ३४ ॥,śraddhā tvaṅgirasaḥ pat‍nī catasro'sūta kanyakāḥ|sinīvālī kuhū rākā caturthyanumatistathā|| 34 ||
+4.1.35,तत्पुत्रावपरावास्तां ख्यातौ स्वारोचिषेऽन्तरे ।उतथ्यो भगवान् साक्षात् ब्रह्मिष्ठश्च बृहस्पतिः ॥ ३५ ॥,tatputrāvaparāvāstāṃ khyātau svārociṣe'ntare|utathyo bhagavān sākṣāt brahmiṣṭhaśca bṛhaspatiḥ|| 35 ||
+4.1.36,पुलस्त्योऽजनयत्पत्‍न्यां अगस्त्यं च हविर्भुवि ।सोऽन्यजन्मनि दह्राग्निः विश्रवाश्च महातपाः ॥ ३६ ॥,pulastyo'janayatpat‍nyāṃ agastyaṃ ca havirbhuvi|so'nyajanmani dahrāgniḥ viśravāśca mahātapāḥ|| 36 ||
+4.1.37,तस्य यक्षपतिर्देवः कुबेरस्त्विडविडासुतः ।रावणः कुम्भकर्णश्च तथान्यस्यां विभीषणः ॥ ३७ ॥,tasya yakṣapatirdevaḥ kuberastviḍaviḍāsutaḥ|rāvaṇaḥ kumbhakarṇaśca tathānyasyāṃ vibhīṣaṇaḥ|| 37 ||
+4.1.38,पुलहस्य गतिर्भार्या त्रीनसूत सती सुतान् ।कर्मश्रेष्ठं वरीयांसं सहिष्णुं च महामते ॥ ३��� ॥,pulahasya gatirbhāryā trīnasūta satī sutān|karmaśreṣṭhaṃ varīyāṃsaṃ sahiṣṇuṃ ca mahāmate|| 38 ||
+4.1.39,क्रतोरपि क्रिया भार्या वालखिल्यानसूयत ।ऋषीन्षष्टिसहस्राणि ज्वलतो ब्रह्मतेजसा ॥ ३९ ॥,kratorapi kriyā bhāryā vālakhilyānasūyata|ṛṣīnṣaṣṭisahasrāṇi jvalato brahmatejasā|| 39 ||
+4.1.40,ऊर्जायां जज्ञिरे पुत्रा वसिष्ठस्य परंतप ।चित्रकेतुप्रधानास्ते सप्त ब्रह्मर्षयोऽमलाः ॥ ४० ॥,ūrjāyāṃ jajñire putrā vasiṣṭhasya paraṃtapa|citraketupradhānāste sapta brahmarṣayo'malāḥ|| 40 ||
+4.1.41,चित्रकेतुः सुरोचिश्च विरजा मित्र एव च ।उल्बणो वसुभृद्यानो द्युमान् शक्त्यादयोऽपरे ॥ ४१ ॥,citraketuḥ surociśca virajā mitra eva ca|ulbaṇo vasubhṛdyāno dyumān śaktyādayo'pare|| 41 ||
+4.1.42,चित्तिस्त्वथर्वणः पत्‍नी लेभे पुत्रं धृतव्रतम् ।दध्यञ्चमश्वशिरसं भृगोर्वंशं निबोध मे ॥ ४२ ॥,cittistvatharvaṇaḥ pat‍nī lebhe putraṃ dhṛtavratam|dadhyañcamaśvaśirasaṃ bhṛgorvaṃśaṃ nibodha me|| 42 ||
+4.1.43,भृगुः ख्यात्यां महाभागः पत्‍न्यां पुत्रानजीजनत् ।धातारं च विधातारं श्रियं च भगवत्पराम् ॥ ४३ ॥,bhṛguḥ khyātyāṃ mahābhāgaḥ pat‍nyāṃ putrānajījanat|dhātāraṃ ca vidhātāraṃ śriyaṃ ca bhagavatparām|| 43 ||
+4.1.44,आयतिं नियतिं चैव सुते मेरुस्तयोरदात् ।ताभ्यां तयोरभवतां मृकण्डः प्राण एव च ॥ ४४ ॥,āyatiṃ niyatiṃ caiva sute merustayoradāt|tābhyāṃ tayorabhavatāṃ mṛkaṇḍaḥ prāṇa eva ca|| 44 ||
+4.1.45,मार्कण्डेयो मृकण्डस्य प्राणाद्वेदशिरा मुनिः ।कविश्च भार्गवो यस्य भगवानुशना सुतः ॥ ४५ ॥,mārkaṇḍeyo mṛkaṇḍasya prāṇādvedaśirā muniḥ|kaviśca bhārgavo yasya bhagavānuśanā sutaḥ|| 45 ||
+4.1.46,ते एते मुनयः क्षत्तः लोकान् सर्गैरभावयन् ।एष कर्दमदौहित्र सन्तानः कथितस्तव ।श्रृण्वतः श्रद्दधानस्य सद्यः पापहरः परः ॥ ४६ ॥,te ete munayaḥ kṣattaḥ lokān sargairabhāvayan|eṣa kardamadauhitra santānaḥ kathitastava|śrṛṇvataḥ śraddadhānasya sadyaḥ pāpaharaḥ paraḥ|| 46 ||
+4.1.47,प्रसूतिं मानवीं दक्ष उपयेमे ह्यजात्मजः ।तस्यां ससर्ज दुहितॄः षोडशामललोचनाः ॥ ४७ ॥,prasūtiṃ mānavīṃ dakṣa upayeme hyajātmajaḥ|tasyāṃ sasarja duhitṝḥ ṣoḍaśāmalalocanāḥ|| 47 ||
+4.1.48,त्रयोदशादाद्धर्माय तथैकामग्नये विभुः ।पितृभ्य एकां युक्तेभ्यो भवायैकां भवच्छिदे ॥ ४८ ॥,trayodaśādāddharmāya tathaikāmagnaye vibhuḥ|pitṛbhya ekāṃ yuktebhyo bhavāyaikāṃ bhavacchide|| 48 ||
+4.1.49,श्रद्धा मैत्री दया शान्तिः तुष्टिः पुष्टिः क्रियोन्नतिः ।बुद्धिर्मेधा तितिक्षा ह्रीः मूर्तिर्धर्मस्य पत्‍नयः ॥ ४९ ॥,śraddhā maitrī dayā śāntiḥ tuṣṭiḥ puṣṭiḥ kriyonnatiḥ|buddhirmedhā titikṣā hrīḥ mūrtirdharmasya pat‍nayaḥ|| 49 ||
+4.1.50,श्रद्धासूत शुभं मैत्री प्रसादं अभयं दया ।शान्तिः सुखं मुदं तुष्टिः स्मयं पुष्टिः असूयत ॥ ५० ॥,śraddhāsūta śubhaṃ maitrī prasādaṃ abhayaṃ dayā|śāntiḥ sukhaṃ mudaṃ tuṣṭiḥ smayaṃ puṣṭiḥ asūyata|| 50 ||
+4.1.51,योगं क्रियोन्नतिर्दर्पं अर्थं बुद्धिरसूयत ।मेधा स्मृतिं तितिक्षा तु क्षेमं ह्रीः प्रश्रयं सुतम् ॥ ५१ ॥,yogaṃ kriyonnatirdarpaṃ arthaṃ buddhirasūyata|medhā smṛtiṃ titikṣā tu kṣemaṃ hrīḥ praśrayaṃ sutam|| 51 ||
+4.1.53,मूर्तिः सर्वगुणोत्पत्तिः नरनारायणौ ऋषी ।ययोर्जन्मन्यदो विश्वं अभ्यनन्दत् सुनिर्वृतम् ।मनांसि ककुभो वाताः प्रसेदुः सरितोऽद्रयः ॥ ५३ ॥,mūrtiḥ sarvaguṇotpattiḥ naranārāyaṇau ṛṣī|yayorjanmanyado viśvaṃ abhyanandat sunirvṛtam|manāṃsi kakubho vātāḥ praseduḥ sarito'drayaḥ|| 53 ||
+4.1.54,दिव्यवाद्यन्त तूर्याणि पेतुः कुसुमवृष्टयः ।मुनयस्तुष्टुवुस्तुष्टा जगुर्गन्धर्वकिन्नराः ॥ ५४ ॥,divyavādyanta tūryāṇi petuḥ kusumavṛṣṭayaḥ|munayastuṣṭuvustuṣṭā jagurgandharvakinnarāḥ|| 54 ||
+4.1.55,नृत्यन्ति स्म स्त्रियो देव्य आसीत् परममङ्गलम् ।देवा ब्रह्मादयः सर्वे उपतस्थुरभिष्टवैः ॥ ५५ ॥,nṛtyanti sma striyo devya āsīt paramamaṅgalam|devā brahmādayaḥ sarve upatasthurabhiṣṭavaiḥ|| 55 ||
+4.1.56,देवा ऊचुः ।यो मायया विरचितं निजयात्मनीदं ।खे रूपभेदमिव तत्प्रतिचक्षणाय ।एतेन धर्मसदने ऋषिमूर्तिनाद्य ।प्रादुश्चकार पुरुषाय नमः परस्मै ॥ ५६ ॥,devā ūcuḥ|yo māyayā viracitaṃ nijayātmanīdaṃ|khe rūpabhedamiva tatpraticakṣaṇāya|etena dharmasadane ṛṣimūrtinādya|prāduścakāra puruṣāya namaḥ parasmai|| 56 ||
+4.1.57,सोऽयं स्थितिव्यतिकरोपशमाय सृष्टान् ।सत्त्वेन नः सुरगणान् अनुमेयतत्त्वः ।दृश्याददभ्रकरुणेन विलोकनेन ।यच्छ्रीनिकेतममलं क्षिपतारविन्दम् ॥ ५७ ॥,so'yaṃ sthitivyatikaropaśamāya sṛṣṭān|sattvena naḥ suragaṇān anumeyatattvaḥ|dṛśyādadabhrakaruṇena vilokanena|yacchrīniketamamalaṃ kṣipatāravindam|| 57 ||
+4.1.58,एवं सुरगणैस्तात भगवन्तावभिष्टुतौ ।लब्धावलोकैर्ययतुः अर्चितौ गन्धमादनम् ॥ ५८ ॥,evaṃ suragaṇaistāta bhagavantāvabhiṣṭutau|labdhāvalokairyayatuḥ arcitau gandhamādanam|| 58 ||
+4.1.59,तौ इमौ वै भगवतो हरेरंशाविहागतौ ।भारव्ययाय च भुवः कृष्णौ यदुकुरूद्वहौ ॥ ५९ ॥,tau imau vai bhagavato hareraṃśāvihāgatau|bhāravyayāya ca bhuvaḥ kṛṣṇau yadukurūdvahau|| 59 ||
+4.1.60,स्वाहाभिमानिनश्चाग्नेः आत्मजान् त्रीन् अजीजनत् ।पावकं पवमानं च शुचिं च हुतभोजनम् ॥ ६० ॥,svāhābhimāninaścāgneḥ ātmajān trīn ajījanat|pāvakaṃ pavamānaṃ ca śuciṃ ca hutabhojanam|| 60 ||
+4.1.61,तेभ्योऽग्नयः समभवन् चत्वारिंशच्च पञ्च च ।ते एवैकोनपञ्चाशत् साकं पितृपितामहैः ॥ ६१ ॥,tebhyo'gnayaḥ samabhavan catvāriṃśacca pañca ca|te evaikonapañcāśat sākaṃ pitṛpitāmahaiḥ|| 61 ||
+4.1.62,वैतानिके कर्मणि यत् नामभिर्ब्रह्मवादिभिः ।आग्नेय्य इष्टयो यज्ञे निरूप्यन्तेऽग्नयस्तु ते ॥ ६२ ॥,vaitānike karmaṇi yat nāmabhirbrahmavādibhiḥ|āgneyya iṣṭayo yajñe nirūpyante'gnayastu te|| 62 ||
+4.1.63,अग्निष्वात्ता बर्हिषदः सौम्याः पितर आज्यपाः ।साग्नयोऽनग्नयस्तेषां पत्‍नी दाक्षायणी स्वधा ॥ ६३ ॥,agniṣvāttā barhiṣadaḥ saumyāḥ pitara ājyapāḥ|sāgnayo'nagnayasteṣāṃ pat‍nī dākṣāyaṇī svadhā|| 63 ||
+4.1.64,तेभ्यो दधार कन्ये द्वे वयुनां धारिणीं स्वधा ।उभे ते ब्रह्मवादिन्यौ ज्ञानविज्ञानपारगे ॥ ६४ ॥,tebhyo dadhāra kanye dve vayunāṃ dhāriṇīṃ svadhā|ubhe te brahmavādinyau jñānavijñānap��rage|| 64 ||
+4.1.65,भवस्य पत्‍नी तु सती भवं देवमनुव्रता ।आत्मनः सदृशं पुत्रं न लेभे गुणशीलतः ॥ ६५ ॥,bhavasya pat‍nī tu satī bhavaṃ devamanuvratā|ātmanaḥ sadṛśaṃ putraṃ na lebhe guṇaśīlataḥ|| 65 ||
+4.1.66,पितर्यप्रतिरूपे स्वे भवायानागसे रुषा ।अप्रौढैवात्मनात्मानं अजहाद् योगसंयुता ॥ ६६ ॥,pitaryapratirūpe sve bhavāyānāgase ruṣā|aprauḍhaivātmanātmānaṃ ajahād yogasaṃyutā|| 66 ||
+4.1.1,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे विदुरमैत्रेयसंवादे प्रथमोऽध्यायः ॥ १ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe viduramaitreyasaṃvāde prathamo'dhyāyaḥ|| 1 ||
+4.2.1,विदुर उवाच ।भवे शीलवतां श्रेष्ठे दक्षो दुहितृवत्सलः ।विद्वेषं अकरोत् कस्माद् अनादृत्यात्मजां सतीम् ॥ १ ॥,vidura uvāca|bhave śīlavatāṃ śreṣṭhe dakṣo duhitṛvatsalaḥ|vidveṣaṃ akarot kasmād anādṛtyātmajāṃ satīm|| 1 ||
+4.2.2,कस्तं चराचरगुरुं निर्वैरं शान्तविग्रहम् ।आत्मारामं कथं द्वेष्टि जगतो दैवतं महत् ॥ २ ॥,kastaṃ carācaraguruṃ nirvairaṃ śāntavigraham|ātmārāmaṃ kathaṃ dveṣṭi jagato daivataṃ mahat|| 2 ||
+4.2.3,एतदाख्याहि मे ब्रह्मन् जामातुः श्वशुरस्य च ।विद्वेषस्तु यतः प्राणान् तत्यजे दुस्त्यजान्सती ॥ ३ ॥,etadākhyāhi me brahman jāmātuḥ śvaśurasya ca|vidveṣastu yataḥ prāṇān tatyaje dustyajānsatī|| 3 ||
+4.2.4,मैत्रेय उवाच ।पुरा विश्वसृजां सत्रे समेताः परमर्षयः ।तथामरगणाः सर्वे सानुगा मुनयोऽग्नयः ॥ ४ ॥,maitreya uvāca|purā viśvasṛjāṃ satre sametāḥ paramarṣayaḥ|tathāmaragaṇāḥ sarve sānugā munayo'gnayaḥ|| 4 ||
+4.2.5,तत्र प्रविष्टमृषयो दृष्ट्वार्कमिव रोचिषा ।भ्राजमानं वितिमिरं कुर्वन्तं तन्महत्सदः ॥ ५ ॥,tatra praviṣṭamṛṣayo dṛṣṭvārkamiva rociṣā|bhrājamānaṃ vitimiraṃ kurvantaṃ tanmahatsadaḥ|| 5 ||
+4.2.6,उदतिष्ठन् सदस्यास्ते स्वधिष्ण्येभ्यः सहाग्नयः ।ऋते विरिञ्चं शर्वं च तद्‍भासाक्षिप्तचेतसः ॥ ६ ॥,udatiṣṭhan sadasyāste svadhiṣṇyebhyaḥ sahāgnayaḥ|ṛte viriñcaṃ śarvaṃ ca tad‍bhāsākṣiptacetasaḥ|| 6 ||
+4.2.7,सदसस्पतिभिर्दक्षो भगवान् साधु सत्कृतः ।अजं लोकगुरुं नत्वा निषसाद तदाज्ञया ॥ ७ ॥,sadasaspatibhirdakṣo bhagavān sādhu satkṛtaḥ|ajaṃ lokaguruṃ natvā niṣasāda tadājñayā|| 7 ||
+4.2.8,प्राङ्निषण्णं मृडं दृष्ट्वा नामृष्यत् तद् अनादृतः ।उवाच वामं चक्षुर्भ्यां अभिवीक्ष्य दहन्निव ॥ ८ ॥,prāṅniṣaṇṇaṃ mṛḍaṃ dṛṣṭvā nāmṛṣyat tad anādṛtaḥ|uvāca vāmaṃ cakṣurbhyāṃ abhivīkṣya dahanniva|| 8 ||
+4.2.9,श्रूयतां ब्रह्मर्षयो मे सहदेवाः सहाग्नयः ।साधूनां ब्रुवतो वृत्तं न अज्ञानात् न च मत्सरात् ॥ ९ ॥,śrūyatāṃ brahmarṣayo me sahadevāḥ sahāgnayaḥ|sādhūnāṃ bruvato vṛttaṃ na ajñānāt na ca matsarāt|| 9 ||
+4.2.10,अयं तु लोकपालानां यशोघ्नो निरपत्रपः ।सद्भिः आचरितः पन्था येन स्तब्धेन दूषितः ॥ १० ॥,ayaṃ tu lokapālānāṃ yaśoghno nirapatrapaḥ|sadbhiḥ ācaritaḥ panthā yena stabdhena dūṣitaḥ|| 10 ||
+4.2.11,एष मे शिष्यतां प्राप्तो यन्मे दुहितुरग्रहीत् ।पाणिं विप्राग्निमुखतः सावित्र्या इव साधुवत् ॥ ११ ॥,eṣa me śiṣyatāṃ prāpto yanme duhituragrahīt|pāṇiṃ viprāgnimukhataḥ sāvitryā iva sādhuvat|| 11 ||
+4.2.12,गृहीत्वा मृगशावाक्ष्याः पाणिं मर्कटलोचनः ।प्रत्युत्थानाभिवादार्हे वाचाप्यकृत नोचितम् ॥ १२ ॥,gṛhītvā mṛgaśāvākṣyāḥ pāṇiṃ markaṭalocanaḥ|pratyutthānābhivādārhe vācāpyakṛta nocitam|| 12 ||
+4.2.13,लुप्तक्रियायाशुचये मानिने भिन्नसेतवे ।अनिच्छन्नप्यदां बालां शूद्रायेवोशतीं गिरम् ॥ १३ ॥,luptakriyāyāśucaye mānine bhinnasetave|anicchannapyadāṃ bālāṃ śūdrāyevośatīṃ giram|| 13 ||
+4.2.14,प्रेतावासेषु घोरेषु प्रेतैर्भूतगणैर्वृतः ।अटतु उन्मत्तवत् नग्नो व्युप्तकेशो हसन् रुदन् ॥ १४ ॥,pretāvāseṣu ghoreṣu pretairbhūtagaṇairvṛtaḥ|aṭatu unmattavat nagno vyuptakeśo hasan rudan|| 14 ||
+4.2.15,चिताभस्मकृतस्नानः प्रेतस्रङ् अस्थिभूषणः ।शिवापदेशो ह्यशिवो मत्तो मत्तजनप्रियः ।पतिः प्रमथनाथानां तमोमात्रात्मकात्मनाम् ॥ १५ ॥,citābhasmakṛtasnānaḥ pretasraṅ asthibhūṣaṇaḥ|śivāpadeśo hyaśivo matto mattajanapriyaḥ|patiḥ pramathanāthānāṃ tamomātrātmakātmanām|| 15 ||
+4.2.16,तस्मा उन्मादनाथाय नष्टशौचाय दुर्हृदे ।दत्ता बत मया साध्वी चोदिते परमेष्ठिना ॥ १६ ॥,tasmā unmādanāthāya naṣṭaśaucāya durhṛde|dattā bata mayā sādhvī codite parameṣṭhinā|| 16 ||
+4.2.17,मैत्रेय उवाच ।विनिन्द्यैवं स गिरिशं अप्रतीपमवस्थितम् ।दक्षोऽथाप उपस्पृश्य क्रुद्धः शप्तुं प्रचक्रमे ॥ १७ ॥,maitreya uvāca|vinindyaivaṃ sa giriśaṃ apratīpamavasthitam|dakṣo'thāpa upaspṛśya kruddhaḥ śaptuṃ pracakrame|| 17 ||
+4.2.18,अयं तु देवयजन इन्द्रोपेन्द्रादिभिर्भवः ।सह भागं न लभतां देवैर्देवगणाधमः ॥ १८ ॥,ayaṃ tu devayajana indropendrādibhirbhavaḥ|saha bhāgaṃ na labhatāṃ devairdevagaṇādhamaḥ|| 18 ||
+4.2.19,निषिध्यमानः स सदस्यमुख्यैः ।दक्षो गिरित्राय विसृज्य शापम् ।तस्माद् विनिष्क्रम्य विवृद्धमन्युः ।जगाम कौरव्य निजं निकेतनम् ॥ १९ ॥,niṣidhyamānaḥ sa sadasyamukhyaiḥ|dakṣo giritrāya visṛjya śāpam|tasmād viniṣkramya vivṛddhamanyuḥ|jagāma kauravya nijaṃ niketanam|| 19 ||
+4.2.20,विज्ञाय शापं गिरिशानुगाग्रणीः ।नन्दीश्वरो रोषकषायदूषितः ।दक्षाय शापं विससर्ज दारुणं ।ये चान्वमोदन् तदवाच्यतां द्विजाः ॥ २० ॥,vijñāya śāpaṃ giriśānugāgraṇīḥ|nandīśvaro roṣakaṣāyadūṣitaḥ|dakṣāya śāpaṃ visasarja dāruṇaṃ|ye cānvamodan tadavācyatāṃ dvijāḥ|| 20 ||
+4.2.21,य एतन्मर्त्यमुद्दिश्य भगवत्यप्रतिद्रुहि ।द्रुह्यत्यज्ञः पृथग्दृष्टिः तत्त्वतो विमुखो भवेत् ॥ २१ ॥,ya etanmartyamuddiśya bhagavatyapratidruhi|druhyatyajñaḥ pṛthagdṛṣṭiḥ tattvato vimukho bhavet|| 21 ||
+4.2.22,गृहेषु कूटधर्मेषु सक्तो ग्राम्यसुखेच्छया ।कर्मतन्त्रं वितनुते वेदवादविपन्नधीः ॥ २२ ॥,gṛheṣu kūṭadharmeṣu sakto grāmyasukhecchayā|karmatantraṃ vitanute vedavādavipannadhīḥ|| 22 ||
+4.2.23,बुद्ध्या पराभिध्यायिन्या विस्मृतात्मगतिः पशुः ।स्त्रीकामः सोऽस्त्वतितरां दक्षो बस्तमुखोऽचिरात् ��� २३ ॥,buddhyā parābhidhyāyinyā vismṛtātmagatiḥ paśuḥ|strīkāmaḥ so'stvatitarāṃ dakṣo bastamukho'cirāt|| 23 ||
+4.2.24,विद्याबुद्धिः अविद्यायां कर्ममय्यामसौ जडः ।संसरन्त्विह ये चामुं अनु शर्वावमानिनम् ॥ २४ ॥,vidyābuddhiḥ avidyāyāṃ karmamayyāmasau jaḍaḥ|saṃsarantviha ye cāmuṃ anu śarvāvamāninam|| 24 ||
+4.2.25,गिरः श्रुतायाः पुष्पिण्या मधुगन्धेन भूरिणा ।मथ्ना चोन्मथितात्मानः सम्मुह्यन्तु हरद्विषः ॥ २५ ॥,giraḥ śrutāyāḥ puṣpiṇyā madhugandhena bhūriṇā|mathnā conmathitātmānaḥ sammuhyantu haradviṣaḥ|| 25 ||
+4.2.6,सर्वभक्षा द्विजा वृत्त्यै धृतविद्यातपोव्रताः ।वित्तदेहेन्द्रियारामा याचका विचरन्त्विह ॥ २ ॥ ६ ॥,sarvabhakṣā dvijā vṛttyai dhṛtavidyātapovratāḥ|vittadehendriyārāmā yācakā vicarantviha|| 2 || 6 ||
+4.2.27,तस्यैवं वदतः शापं श्रुत्वा द्विजकुलाय वै ।भृगुः प्रत्यसृजच्छापं ब्रह्मदण्डं दुरत्ययम् ॥ २७ ॥,tasyaivaṃ vadataḥ śāpaṃ śrutvā dvijakulāya vai|bhṛguḥ pratyasṛjacchāpaṃ brahmadaṇḍaṃ duratyayam|| 27 ||
+4.2.28,भवव्रतधरा ये च ये च तान् समनुव्रताः ।पाषण्डिनस्ते भवन्तु सच्छास्त्रपरिपन्थिनः ॥ २८ ॥,bhavavratadharā ye ca ye ca tān samanuvratāḥ|pāṣaṇḍinaste bhavantu sacchāstraparipanthinaḥ|| 28 ||
+4.2.29,नष्टशौचा मूढधियो जटाभस्मास्थिधारिणः ।विशन्तु शिवदीक्षायां यत्र दैवं सुरासवम् ॥ २९ ॥,naṣṭaśaucā mūḍhadhiyo jaṭābhasmāsthidhāriṇaḥ|viśantu śivadīkṣāyāṃ yatra daivaṃ surāsavam|| 29 ||
+4.2.30,ब्रह्म च ब्राह्मणांश्चैव यद्यूयं परिनिन्दथ ।सेतुं विधारणं पुंसां अतः पाषण्डमाश्रिताः ॥ ३० ॥,brahma ca brāhmaṇāṃścaiva yadyūyaṃ parinindatha|setuṃ vidhāraṇaṃ puṃsāṃ ataḥ pāṣaṇḍamāśritāḥ|| 30 ||
+4.2.31,एष एव हि लोकानां शिवः पन्थाः सनातनः ।यं पूर्वे चानुसन्तस्थुः यत्प्रमाणं जनार्दनः ॥ ३१ ॥,eṣa eva hi lokānāṃ śivaḥ panthāḥ sanātanaḥ|yaṃ pūrve cānusantasthuḥ yatpramāṇaṃ janārdanaḥ|| 31 ||
+4.2.32,तद्‍ब्रह्म परमं शुद्धं सतां वर्त्म सनातनम् ।विगर्ह्य यात पाषण्डं दैवं वो यत्र भूतराट् ॥ ३२ ॥,tad‍brahma paramaṃ śuddhaṃ satāṃ vartma sanātanam|vigarhya yāta pāṣaṇḍaṃ daivaṃ vo yatra bhūtarāṭ|| 32 ||
+4.2.33,मैत्रेय उवाच ।तस्यैवं वदतः शापं भृगोः स भगवान्भवः ।निश्चक्राम ततः किञ्चित् विमना इव सानुगः ॥ ३३ ॥,maitreya uvāca|tasyaivaṃ vadataḥ śāpaṃ bhṛgoḥ sa bhagavānbhavaḥ|niścakrāma tataḥ kiñcit vimanā iva sānugaḥ|| 33 ||
+4.2.34,तेऽपि विश्वसृजः सत्रं सहस्रपरिवत्सरान् ।संविधाय महेष्वास यत्रेज्य ऋषभो हरिः ॥ ३४ ॥,te'pi viśvasṛjaḥ satraṃ sahasraparivatsarān|saṃvidhāya maheṣvāsa yatrejya ṛṣabho hariḥ|| 34 ||
+4.2.35,आप्लुत्यावभृथं यत्र गङ्गा यमुनयान्विता ।विरजेनात्मना सर्वे स्वं स्वं धाम ययुस्ततः ॥ ३५ ॥,āplutyāvabhṛthaṃ yatra gaṅgā yamunayānvitā|virajenātmanā sarve svaṃ svaṃ dhāma yayustataḥ|| 35 ||
+4.2.2,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे दक्षशापो नाम द्वितीयोऽध्यायः ॥ २ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe dakṣaśāpo nāma dvitīyo'dhyāyaḥ|| 2 ||
+4.3.1,मै��्रेय उवाच ।सदा विद्विषतोरेवं कालो वै ध्रियमाणयोः ।जामातुः श्वशुरस्यापि सुमहानतिचक्रमे ॥ १ ॥,maitreya uvāca|sadā vidviṣatorevaṃ kālo vai dhriyamāṇayoḥ|jāmātuḥ śvaśurasyāpi sumahānaticakrame|| 1 ||
+4.3.2,यदाभिषिक्तो दक्षस्तु ब्रह्मणा परमेष्ठिना ।प्रजापतीनां सर्वेषां आधिपत्ये स्मयोऽभवत् ॥ २ ॥,yadābhiṣikto dakṣastu brahmaṇā parameṣṭhinā|prajāpatīnāṃ sarveṣāṃ ādhipatye smayo'bhavat|| 2 ||
+4.3.3,इष्ट्वा स वाजपेयेन ब्रह्मिष्ठानभिभूय च ।बृहस्पतिसवं नाम समारेभे क्रतूत्तमम् ॥ ३ ॥,iṣṭvā sa vājapeyena brahmiṣṭhānabhibhūya ca|bṛhaspatisavaṃ nāma samārebhe kratūttamam|| 3 ||
+4.3.4,तस्मिन् ब्रह्मर्षयः सर्वे देवर्षिपितृदेवताः ।आसन् कृतस्वस्त्ययनाः तत्पत्‍न्यश्च सभर्तृकाः ॥ ४ ॥,tasmin brahmarṣayaḥ sarve devarṣipitṛdevatāḥ|āsan kṛtasvastyayanāḥ tatpat‍nyaśca sabhartṛkāḥ|| 4 ||
+4.3.5,तदुपश्रुत्य नभसि खेचराणां प्रजल्पताम् ।सती दाक्षायणी देवी पितृयज्ञमहोत्सवम् ॥ ५ ॥,tadupaśrutya nabhasi khecarāṇāṃ prajalpatām|satī dākṣāyaṇī devī pitṛyajñamahotsavam|| 5 ||
+4.3.6,व्रजन्तीः सर्वतो दिग्भ्य उपदेववरस्त्रियः ।विमानयानाः सप्रेष्ठा निष्ककण्ठीः सुवाससः ॥ ६ ॥,vrajantīḥ sarvato digbhya upadevavarastriyaḥ|vimānayānāḥ sapreṣṭhā niṣkakaṇṭhīḥ suvāsasaḥ|| 6 ||
+4.3.7,दृष्ट्वा स्वनिलयाभ्याशे लोलाक्षीर्मृष्टकुण्डलाः ।पतिं भूतपतिं देवं औत्सुक्यादभ्यभाषत ॥ ७ ॥,dṛṣṭvā svanilayābhyāśe lolākṣīrmṛṣṭakuṇḍalāḥ|patiṃ bhūtapatiṃ devaṃ autsukyādabhyabhāṣata|| 7 ||
+4.3.8,सत्युवाच ।प्रजापतेस्ते श्वशुरस्य साम्प्रतं ।निर्यापितो यज्ञमहोत्सवः किल ।वयं च तत्राभिसराम वाम ते ।यद्यर्थितामी विबुधा व्रजन्ति हि ॥ ८ ॥,satyuvāca|prajāpateste śvaśurasya sāmprataṃ|niryāpito yajñamahotsavaḥ kila|vayaṃ ca tatrābhisarāma vāma te|yadyarthitāmī vibudhā vrajanti hi|| 8 ||
+4.3.9,तस्मिन् भगिन्यो मम भर्तृभिः स्वकैः ।ध्रुवं गमिष्यन्ति सुहृद्दिदृक्षवः ।अहं च तस्मिन् भवताभिकामये ।सहोपनीतं परिबर्हमर्हितुम् ॥ ९ ॥,tasmin bhaginyo mama bhartṛbhiḥ svakaiḥ|dhruvaṃ gamiṣyanti suhṛddidṛkṣavaḥ|ahaṃ ca tasmin bhavatābhikāmaye|sahopanītaṃ paribarhamarhitum|| 9 ||
+4.3.10,तत्र स्वसॄर्मे ननु भर्तृसम्मिता ।मातृष्वसॄः क्लिन्नधियं च मातरम् ।द्रक्ष्ये चिरोत्कण्ठमना महर्षिभिः ।उन्नीयमानं च मृडाध्वरध्वजम् ॥ १० ॥,tatra svasṝrme nanu bhartṛsammitā|mātṛṣvasṝḥ klinnadhiyaṃ ca mātaram|drakṣye cirotkaṇṭhamanā maharṣibhiḥ|unnīyamānaṃ ca mṛḍādhvaradhvajam|| 10 ||
+4.3.11,त्वय्येतदाश्चर्यमजात्ममायया ।विनिर्मितं भाति गुणत्रयात्मकम् ।तथाप्यहं योषिदतत्त्वविच्च ते ।दीना दिदृक्षे भव मे भवक्षितिम् ॥ ११ ॥,tvayyetadāścaryamajātmamāyayā|vinirmitaṃ bhāti guṇatrayātmakam|tathāpyahaṃ yoṣidatattvavicca te|dīnā didṛkṣe bhava me bhavakṣitim|| 11 ||
+4.3.12,पश्य प्रयान्तीरभवान्ययोषितो ।ऽप्यलङ्कृताः कान्तसखा वरूथशः ।यासां व्रजद्भिः शितिकण्ठ मण्डितं ।नभो विमानैः कलहंसपाण्डुभ��ः ॥ १२ ॥,paśya prayāntīrabhavānyayoṣito|'pyalaṅkṛtāḥ kāntasakhā varūthaśaḥ|yāsāṃ vrajadbhiḥ śitikaṇṭha maṇḍitaṃ|nabho vimānaiḥ kalahaṃsapāṇḍubhiḥ|| 12 ||
+4.3.13,कथं सुतायाः पितृगेहकौतुकं ।निशम्य देहः सुरवर्य नेङ्गते ।अनाहुता अप्यभियन्ति सौहृदं ।भर्तुर्गुरोर्देहकृतश्च केतनम् ॥ १३ ॥,kathaṃ sutāyāḥ pitṛgehakautukaṃ|niśamya dehaḥ suravarya neṅgate|anāhutā apyabhiyanti sauhṛdaṃ|bharturgurordehakṛtaśca ketanam|| 13 ||
+4.3.14,तन्मे प्रसीदेदममर्त्य वाञ्छितं ।कर्तुं भवान्कारुणिको बतार्हति ।त्वयात्मनोऽर्धेऽहमदभ्रचक्षुषा ।निरूपिता मानुगृहाण याचितः ॥ १४ ॥,tanme prasīdedamamartya vāñchitaṃ|kartuṃ bhavānkāruṇiko batārhati|tvayātmano'rdhe'hamadabhracakṣuṣā|nirūpitā mānugṛhāṇa yācitaḥ|| 14 ||
+4.3.15,ऋषिरुवाच ।एवं गिरित्रः प्रिययाभिभाषितः ।प्रत्यभ्यधत्त प्रहसन् सुहृत्प्रियः ।संस्मारितो मर्मभिदः कुवागिषून् ।यानाह को विश्वसृजां समक्षतः ॥ १५ ॥,ṛṣiruvāca|evaṃ giritraḥ priyayābhibhāṣitaḥ|pratyabhyadhatta prahasan suhṛtpriyaḥ|saṃsmārito marmabhidaḥ kuvāgiṣūn|yānāha ko viśvasṛjāṃ samakṣataḥ|| 15 ||
+4.3.16,श्रीभगवानुवाच ।त्वयोदितं शोभनमेव शोभने ।अनाहुता अप्यभियन्ति बन्धुषु ।ते यद्यनुत्पादितदोषदृष्टयो ।बलीयसानात्म्यमदेन मन्युना ॥ १६ ॥,śrībhagavānuvāca|tvayoditaṃ śobhanameva śobhane|anāhutā apyabhiyanti bandhuṣu|te yadyanutpāditadoṣadṛṣṭayo|balīyasānātmyamadena manyunā|| 16 ||
+4.3.17,विद्यातपोवित्तवपुर्वयःकुलैः ।सतां गुणैः षड्भिरसत्तमेतरैः ।स्मृतौ हतायां भृतमानदुर्दृशः ।स्तब्धा न पश्यन्ति हि धाम भूयसाम् ॥ १७ ॥,vidyātapovittavapurvayaḥkulaiḥ|satāṃ guṇaiḥ ṣaḍbhirasattametaraiḥ|smṛtau hatāyāṃ bhṛtamānadurdṛśaḥ|stabdhā na paśyanti hi dhāma bhūyasām|| 17 ||
+4.3.18,नैतादृशानां स्वजनव्यपेक्षया ।गृहान् प्रतीयादनवस्थितात्मनाम् ।येऽभ्यागतान् वक्रधियाभिचक्षते ।आरोपितभ्रूभिरमर्षणाक्षिभिः ॥ १८ ॥,naitādṛśānāṃ svajanavyapekṣayā|gṛhān pratīyādanavasthitātmanām|ye'bhyāgatān vakradhiyābhicakṣate|āropitabhrūbhiramarṣaṇākṣibhiḥ|| 18 ||
+4.3.19,तथारिभिर्न व्यथते शिलीमुखैः ।शेतेऽर्दिताङ्गो हृदयेन दूयता ।स्वानां यथा वक्रधियां दुरुक्तिभिः ।दिवानिशं तप्यति मर्मताडितः ॥ १९ ॥,tathāribhirna vyathate śilīmukhaiḥ|śete'rditāṅgo hṛdayena dūyatā|svānāṃ yathā vakradhiyāṃ duruktibhiḥ|divāniśaṃ tapyati marmatāḍitaḥ|| 19 ||
+4.3.20,व्यक्तं त्वमुत्कृष्टगतेः प्रजापतेः ।प्रियात्मजानामसि सुभ्रु मे मता ।तथापि मानं न पितुः प्रपत्स्यसे ।मदाश्रयात्कः परितप्यते यतः ॥ २० ॥,vyaktaṃ tvamutkṛṣṭagateḥ prajāpateḥ|priyātmajānāmasi subhru me matā|tathāpi mānaṃ na pituḥ prapatsyase|madāśrayātkaḥ paritapyate yataḥ|| 20 ||
+4.3.21,पापच्यमानेन हृदाऽतुरेन्द्रियः ।समृद्धिभिः पूरुषबुद्धिसाक्षिणाम् ।अकल्प एषामधिरोढुमञ्जसा ।परं पदं द्वेष्टि यथासुरा हरिम् ॥ २१ ॥,pāpacyamānena hṛdā'turendriyaḥ|samṛddhibhiḥ pūruṣabuddhisākṣiṇām|akalpa eṣāmadhiroḍhumañjasā|paraṃ padaṃ dveṣṭi yathāsurā harim|| 21 ||
+4.3.22,प्रत्युद्‍���मप्रश्रयणाभिवादनं ।विधीयते साधु मिथः सुमध्यमे ।प्राज्ञैः परस्मै पुरुषाय चेतसा ।गुहाशयायैव न देहमानिने ॥ २२ ॥,pratyud‍gamapraśrayaṇābhivādanaṃ|vidhīyate sādhu mithaḥ sumadhyame|prājñaiḥ parasmai puruṣāya cetasā|guhāśayāyaiva na dehamānine|| 22 ||
+4.3.23,सत्त्वं विशुद्धं वसुदेवशब्दितं ।यदीयते तत्र पुमानपावृतः ।सत्त्वे च तस्मिन् भगवान् वासुदेवो ।ह्यधोक्षजो मे नमसा विधीयते ॥ २३ ॥,sattvaṃ viśuddhaṃ vasudevaśabditaṃ|yadīyate tatra pumānapāvṛtaḥ|sattve ca tasmin bhagavān vāsudevo|hyadhokṣajo me namasā vidhīyate|| 23 ||
+4.3.24,तत्ते निरीक्ष्यो न पितापि देहकृद् ।दक्षो मम द्विट् तदनुव्रताश्च ये ।यो विश्वसृग्यज्ञगतं वरोरु मां ।अनागसं दुर्वचसाकरोत्तिरः ॥ २४ ॥,tatte nirīkṣyo na pitāpi dehakṛd|dakṣo mama dviṭ tadanuvratāśca ye|yo viśvasṛgyajñagataṃ varoru māṃ|anāgasaṃ durvacasākarottiraḥ|| 24 ||
+4.3.25,यदि व्रजिष्यस्यतिहाय मद्वचो ।भद्रं भवत्या न ततो भविष्यति ।सम्भावितस्य स्वजनात्पराभवो ।यदा स सद्यो मरणाय कल्पते ॥ २५ ॥,yadi vrajiṣyasyatihāya madvaco|bhadraṃ bhavatyā na tato bhaviṣyati|sambhāvitasya svajanātparābhavo|yadā sa sadyo maraṇāya kalpate|| 25 ||
+4.3.3,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे उमारुद्रसंवादे तृतीयोऽध्यायः ॥ ३ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe umārudrasaṃvāde tṛtīyo'dhyāyaḥ|| 3 ||
+4.4.1,मैत्रेय उवाच ।एतावदुक्त्वा विरराम शङ्करः ।पत्‍न्यङ्गनाशं ह्युभयत्र चिन्तयन् ।सुहृद् दिदृक्षुः परिशङ्किता भवान् ।निष्क्रामती निर्विशती द्विधाऽस सा ॥ १ ॥,maitreya uvāca|etāvaduktvā virarāma śaṅkaraḥ|pat‍nyaṅganāśaṃ hyubhayatra cintayan|suhṛd didṛkṣuḥ pariśaṅkitā bhavān|niṣkrāmatī nirviśatī dvidhā'sa sā|| 1 ||
+4.4.2,सुहृद् दिदृक्षाप्रतिघातदुर्मनाः ।स्नेहाद्रुदत्यश्रुकलातिविह्वला ।भवं भवान्यप्रतिपूरुषं रुषा ।प्रधक्ष्यतीवैक्षत जातवेपथुः ॥ २ ॥,suhṛd didṛkṣāpratighātadurmanāḥ|snehādrudatyaśrukalātivihvalā|bhavaṃ bhavānyapratipūruṣaṃ ruṣā|pradhakṣyatīvaikṣata jātavepathuḥ|| 2 ||
+4.4.3,ततो विनिःश्वस्य सती विहाय तं ।शोकेन रोषेण च दूयता हृदा ।पित्रोरगात् स्त्रैणविमूढधीर्गृहान् ।प्रेम्णात्मनो योऽर्धमदात्सतां प्रियः ॥ ३ ॥,tato viniḥśvasya satī vihāya taṃ|śokena roṣeṇa ca dūyatā hṛdā|pitroragāt straiṇavimūḍhadhīrgṛhān|premṇātmano yo'rdhamadātsatāṃ priyaḥ|| 3 ||
+4.4.4,तामन्वगच्छन् द्रुतविक्रमां सतीं ।एकां त्रिनेत्रानुचराः सहस्रशः ।सपार्षदयक्षा मणिमन्मदादयः ।पुरोवृषेन्द्रास्तरसा गतव्यथाः ॥ ४ ॥,tāmanvagacchan drutavikramāṃ satīṃ|ekāṃ trinetrānucarāḥ sahasraśaḥ|sapārṣadayakṣā maṇimanmadādayaḥ|purovṛṣendrāstarasā gatavyathāḥ|| 4 ||
+4.4.5,तां सारिका कन्दुकदर्पणाम्बुज ।श्वेतातपत्र व्यजनस्रगादिभिः ।गीतायनैः दुन्दुभिशङ्खवेणुभिः ।वृषेन्द्रमारोप्य विटङ्किता ययुः ॥ ५ ॥,tāṃ sārikā kandukadarpaṇāmbuja|śvetātapatra vyajanasragādibhiḥ|gītāyanaiḥ dundubhiśaṅkhaveṇubhiḥ|vṛṣendramāropya viṭaṅkitā yayuḥ|| 5 ||
+4.4.6,आब्रह्मघोषोर्जितयज्ञवैशसं ।विप्रर्षिजुष्टं विबुधैश्च सर्वशः ।मृद्दार्वयःकाञ्चनदर्भचर्मभिः ।निसृष्टभाण्डं यजनं समाविशत् ॥ ६ ॥,ābrahmaghoṣorjitayajñavaiśasaṃ|viprarṣijuṣṭaṃ vibudhaiśca sarvaśaḥ|mṛddārvayaḥkāñcanadarbhacarmabhiḥ|nisṛṣṭabhāṇḍaṃ yajanaṃ samāviśat|| 6 ||
+4.4.7,तामागतां तत्र न कश्चनाद्रियद् ।विमानितां यज्ञकृतो भयाज्जनः ।ऋते स्वसॄर्वै जननीं च सादराः ।प्रेमाश्रुकण्ठ्यः परिषस्वजुर्मुदा ॥ ७ ॥,tāmāgatāṃ tatra na kaścanādriyad|vimānitāṃ yajñakṛto bhayājjanaḥ|ṛte svasṝrvai jananīṃ ca sādarāḥ|premāśrukaṇṭhyaḥ pariṣasvajurmudā|| 7 ||
+4.4.8,सौदर्यसम्प्रश्नसमर्थवार्तया ।मात्रा च मातृष्वसृभिश्च सादरम् ।दत्तां सपर्यां वरमासनं च सा ।नादत्त पित्राप्रतिनन्दिता सती ॥ ८ ॥,saudaryasampraśnasamarthavārtayā|mātrā ca mātṛṣvasṛbhiśca sādaram|dattāṃ saparyāṃ varamāsanaṃ ca sā|nādatta pitrāpratinanditā satī|| 8 ||
+4.4.9,अरुद्रभागं तमवेक्ष्य चाध्वरं ।पित्रा च देवे कृतहेलनं विभौ ।अनादृता यज्ञसदस्यधीश्वरी ।चुकोप लोकानिव धक्ष्यती रुषा ॥ ९ ॥,arudrabhāgaṃ tamavekṣya cādhvaraṃ|pitrā ca deve kṛtahelanaṃ vibhau|anādṛtā yajñasadasyadhīśvarī|cukopa lokāniva dhakṣyatī ruṣā|| 9 ||
+4.4.10,जगर्ह सामर्षविपन्नया गिरा ।शिवद्विषं धूमपथश्रमस्मयम् ।स्वतेजसा भूतगणान् समुत्थितान् ।निगृह्य देवी जगतोऽभिशृण्वतः ॥ १० ॥,jagarha sāmarṣavipannayā girā|śivadviṣaṃ dhūmapathaśramasmayam|svatejasā bhūtagaṇān samutthitān|nigṛhya devī jagato'bhiśṛṇvataḥ|| 10 ||
+4.4.11,देव्युवाच ।न यस्य लोकेऽस्त्यतिशायनः प्रियः ।तथाप्रियो देहभृतां प्रियात्मनः ।तस्मिन् समस्तात्मनि मुक्तवैरके ।ऋते भवन्तं कतमः प्रतीपयेत् ॥ ११ ॥,devyuvāca|na yasya loke'styatiśāyanaḥ priyaḥ|tathāpriyo dehabhṛtāṃ priyātmanaḥ|tasmin samastātmani muktavairake|ṛte bhavantaṃ katamaḥ pratīpayet|| 11 ||
+4.4.12,दोषान् परेषां हि गुणेषु साधवो ।गृह्णन्ति केचिन्न भवादृशो द्विज ।गुणांश्च फल्गून् बहुलीकरिष्णवो ।महत्तमास्तेष्वविदद्‍भवानघम् ॥ १२ ॥,doṣān pareṣāṃ hi guṇeṣu sādhavo|gṛhṇanti kecinna bhavādṛśo dvija|guṇāṃśca phalgūn bahulīkariṣṇavo|mahattamāsteṣvavidad‍bhavānagham|| 12 ||
+4.4.13,नाश्चर्यमेतद्यदसत्सु सर्वदा ।महद्विनिन्दा कुणपात्मवादिषु ।सेर्ष्यं महापूरुषपादपांसुभिः ।निरस्ततेजःसु तदेव शोभनम् ॥ १३ ॥,nāścaryametadyadasatsu sarvadā|mahadvinindā kuṇapātmavādiṣu|serṣyaṃ mahāpūruṣapādapāṃsubhiḥ|nirastatejaḥsu tadeva śobhanam|| 13 ||
+4.4.14,यद् द्व्यक्षरं नाम गिरेरितं नृणां ।सकृत्प्रसङ्गादघमाशु हन्ति तत् ।पवित्रकीर्तिं तमलङ्घ्यशासनं ।भवानहो द्वेष्टि शिवं शिवेतरः ॥ १४ ॥,yad dvyakṣaraṃ nāma gireritaṃ nṛṇāṃ|sakṛtprasaṅgādaghamāśu hanti tat|pavitrakīrtiṃ tamalaṅghyaśāsanaṃ|bhavānaho dveṣṭi śivaṃ śivetaraḥ|| 14 ||
+4.4.15,यत्पादपद्मं महतां मनोऽलिभिः ।निषेवितं ब्रह्मरसासवार्थिभिः ।लोकस्य यद्वर्षति चाशिषोऽर्थिनः ���तस्मै भवान् द्रुह्यति विश्वबन्धवे ॥ १५ ॥,yatpādapadmaṃ mahatāṃ mano'libhiḥ|niṣevitaṃ brahmarasāsavārthibhiḥ|lokasya yadvarṣati cāśiṣo'rthinaḥ|tasmai bhavān druhyati viśvabandhave|| 15 ||
+4.4.16,किं वा शिवाख्यमशिवं न विदुस्त्वदन्ये ।ब्रह्मादयस्तमवकीर्य जटाः श्मशाने ।तन्माल्यभस्मनृकपाल्यवसत्पिशाचैः ।ये मूर्धभिर्दधति तच्चरणावसृष्टम् ॥ १६ ॥,kiṃ vā śivākhyamaśivaṃ na vidustvadanye|brahmādayastamavakīrya jaṭāḥ śmaśāne|tanmālyabhasmanṛkapālyavasatpiśācaiḥ|ye mūrdhabhirdadhati taccaraṇāvasṛṣṭam|| 16 ||
+4.4.17,कर्णौ पिधाय निरयाद्यदकल्प ईशे ।धर्मावितर्यसृणिभिर्नृभिरस्यमाने ।छिन्द्यात्प्रसह्य रुशतीमसतीं प्रभुश्चेत् ।जिह्वामसूनपि ततो विसृजेत्स धर्मः ॥ १७ ॥,karṇau pidhāya nirayādyadakalpa īśe|dharmāvitaryasṛṇibhirnṛbhirasyamāne|chindyātprasahya ruśatīmasatīṃ prabhuścet|jihvāmasūnapi tato visṛjetsa dharmaḥ|| 17 ||
+4.4.18,अतस्तवोत्पन्नमिदं कलेवरं ।न धारयिष्ये शितिकण्ठगर्हिणः ।जग्धस्य मोहाद्धि विशुद्धिमन्धसो ।जुगुप्सितस्योद्धरणं प्रचक्षते ॥ १८ ॥,atastavotpannamidaṃ kalevaraṃ|na dhārayiṣye śitikaṇṭhagarhiṇaḥ|jagdhasya mohāddhi viśuddhimandhaso|jugupsitasyoddharaṇaṃ pracakṣate|| 18 ||
+4.4.19,न वेदवादान् अनुवर्तते मतिः ।स्व एव लोके रमतो महामुनेः ।यथा गतिर्देवमनुष्ययोः पृथक् ।स्व एव धर्मे न परं क्षिपेत्स्थितः ॥ १९ ॥,na vedavādān anuvartate matiḥ|sva eva loke ramato mahāmuneḥ|yathā gatirdevamanuṣyayoḥ pṛthak|sva eva dharme na paraṃ kṣipetsthitaḥ|| 19 ||
+4.4.20,कर्म प्रवृत्तं च निवृत्तमप्यृतं ।वेदे विविच्योभयलिङ्गमाश्रितम् ।विरोधि तद्यौगपदैककर्तरि ।द्वयं तथा ब्रह्मणि कर्म नर्च्छति ॥ २० ॥,karma pravṛttaṃ ca nivṛttamapyṛtaṃ|vede vivicyobhayaliṅgamāśritam|virodhi tadyaugapadaikakartari|dvayaṃ tathā brahmaṇi karma narcchati|| 20 ||
+4.4.21,मा वः पदव्यः पितरस्मदास्थिता ।या यज्ञशालासु न धूमवर्त्मभिः ।तदन्नतृप्तैरसुभृद्भिरीडिता ।अव्यक्तलिङ्गा अवधूतसेविताः ॥ २१ ॥,mā vaḥ padavyaḥ pitarasmadāsthitā|yā yajñaśālāsu na dhūmavartmabhiḥ|tadannatṛptairasubhṛdbhirīḍitā|avyaktaliṅgā avadhūtasevitāḥ|| 21 ||
+4.4.22,नैतेन देहेन हरे कृतागसो ।देहोद्‍भवेनालमलं कुजन्मना ।व्रीडा ममाभूत्कुजनप्रसङ्गतः ।तज्जन्म धिग् यो महतामवद्यकृत् ॥ २२ ॥,naitena dehena hare kṛtāgaso|dehod‍bhavenālamalaṃ kujanmanā|vrīḍā mamābhūtkujanaprasaṅgataḥ|tajjanma dhig yo mahatāmavadyakṛt|| 22 ||
+4.4.23,गोत्रं त्वदीयं भगवान्वृषध्वजो ।दाक्षायणीत्याह यदा सुदुर्मनाः ।व्यपेतनर्मस्मितमाशु तद्ध्यहं ।व्युत्स्रक्ष्य एतत्कुणपं त्वदङ्गजम् ॥ २३ ॥,gotraṃ tvadīyaṃ bhagavānvṛṣadhvajo|dākṣāyaṇītyāha yadā sudurmanāḥ|vyapetanarmasmitamāśu taddhyahaṃ|vyutsrakṣya etatkuṇapaṃ tvadaṅgajam|| 23 ||
+4.4.24,मैत्रेय उवाच ।इत्यध्वरे दक्षमनूद्य शत्रुहन् ।क्षितावुदीचीं निषसाद शान्तवाक् ।स्पृष्ट्वा जलं पीतदुकूलसंवृता ।निमील्य दृग्योगपथं समाविशत् ॥ २४ ॥,maitreya uvāca|ityadhvare dakṣamanūdya śatruhan|kṣitāvudīcīṃ niṣasāda śāntavāk|spṛṣṭvā jalaṃ pītadukūlasaṃvṛtā|nimīlya dṛgyogapathaṃ samāviśat|| 24 ||
+4.4.25,कृत्वा समानावनिलौ जितासना ।सोदानमुत्थाप्य च नाभिचक्रतः ।शनैर्हृदि स्थाप्य धियोरसि स्थितं ।कण्ठाद् भ्रुवोर्मध्यमनिन्दितानयत् ॥ २५ ॥,kṛtvā samānāvanilau jitāsanā|sodānamutthāpya ca nābhicakrataḥ|śanairhṛdi sthāpya dhiyorasi sthitaṃ|kaṇṭhād bhruvormadhyamaninditānayat|| 25 ||
+4.4.26,एवं स्वदेहं महतां महीयसा ।मुहुः समारोपितमङ्कमादरात् ।जिहासती दक्षरुषा मनस्विनी ।दधार गात्रेष्वनिलाग्निधारणाम् ॥ २६ ॥,evaṃ svadehaṃ mahatāṃ mahīyasā|muhuḥ samāropitamaṅkamādarāt|jihāsatī dakṣaruṣā manasvinī|dadhāra gātreṣvanilāgnidhāraṇām|| 26 ||
+4.4.27,ततः स्वभर्तुश्चरणाम्बुजासवं ।जगद्‍गुरोश्चिन्तयती न चापरम् ।ददर्श देहो हतकल्मषः सती ।सद्यः प्रजज्वाल समाधिजाग्निना ॥ २७ ॥,tataḥ svabhartuścaraṇāmbujāsavaṃ|jagad‍gurościntayatī na cāparam|dadarśa deho hatakalmaṣaḥ satī|sadyaḥ prajajvāla samādhijāgninā|| 27 ||
+4.4.28,तत्पश्यतां खे भुवि चाद्‍भुतं महत् ।हा हेति वादः सुमहान् अजायत ।हन्त प्रिया दैवतमस्य देवी ।जहावसून्केन सती प्रकोपिता ॥ २८ ॥,tatpaśyatāṃ khe bhuvi cād‍bhutaṃ mahat|hā heti vādaḥ sumahān ajāyata|hanta priyā daivatamasya devī|jahāvasūnkena satī prakopitā|| 28 ||
+4.4.29,अहो अनात्म्यं महदस्य पश्यत ।प्रजापतेर्यस्य चराचरं प्रजाः ।जहावसून्यद्विमताऽत्मजा ।सती मनस्विनी मानमभीक्ष्णमर्हति ॥ २९ ॥,aho anātmyaṃ mahadasya paśyata|prajāpateryasya carācaraṃ prajāḥ|jahāvasūnyadvimatā'tmajā|satī manasvinī mānamabhīkṣṇamarhati|| 29 ||
+4.4.30,सोऽयं दुर्मर्षहृदयो ब्रह्मध्रुक् च ।लोकेऽपकीर्तिं महतीमवाप्स्यति ।यदङ्गजां स्वां पुरुषद्विडुद्यतां ।न प्रत्यषेधन्मृतयेऽपराधतः ॥ ३० ॥,so'yaṃ durmarṣahṛdayo brahmadhruk ca|loke'pakīrtiṃ mahatīmavāpsyati|yadaṅgajāṃ svāṃ puruṣadviḍudyatāṃ|na pratyaṣedhanmṛtaye'parādhataḥ|| 30 ||
+4.4.31,वदत्येवं जने सत्या दृष्ट्वासुत्यागमद्‍भुतम् ।दक्षं तत्पार्षदा हन्तुं उदतिष्ठन्नुदायुधाः ॥ ३१ ॥,vadatyevaṃ jane satyā dṛṣṭvāsutyāgamad‍bhutam|dakṣaṃ tatpārṣadā hantuṃ udatiṣṭhannudāyudhāḥ|| 31 ||
+4.4.32,तेषां आपततां वेगं निशाम्य भगवान् भृगुः ।यज्ञघ्नघ्नेन यजुषा दक्षिणाग्नौ जुहाव ह ॥ ३२ ॥,teṣāṃ āpatatāṃ vegaṃ niśāmya bhagavān bhṛguḥ|yajñaghnaghnena yajuṣā dakṣiṇāgnau juhāva ha|| 32 ||
+4.4.33,अध्वर्युणा हूयमाने देवा उत्पेतुरोजसा ।ऋभवो नाम तपसा सोमं प्राप्ताः सहस्रशः ॥ ३३ ॥,adhvaryuṇā hūyamāne devā utpeturojasā|ṛbhavo nāma tapasā somaṃ prāptāḥ sahasraśaḥ|| 33 ||
+4.4.34,तैरलातायुधैः सर्वे प्रमथाः सहगुह्यकाः ।हन्यमाना दिशो भेजुः उशद्भिर्ब्रह्मतेजसा ॥ ३४ ॥,tairalātāyudhaiḥ sarve pramathāḥ sahaguhyakāḥ|hanyamānā diśo bhejuḥ uśadbhirbrahmatejasā|| 34 ||
+4.4.4,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे सतीदेहोत्सर्गो नाम चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe satīdehotsargo nāma caturtho'dhyāyaḥ|| 4 ||
+4.5.1,मैत्रेय उवाच ।भवो भवान्या निधनं प्रजापतेः ।असत्कृताया अवगम्य नारदात् ।स्वपार्षदसैन्यं च तदध्वरर्भुभिः ।विद्रावितं क्रोधमपारमादधे ॥ १ ॥,maitreya uvāca|bhavo bhavānyā nidhanaṃ prajāpateḥ|asatkṛtāyā avagamya nāradāt|svapārṣadasainyaṃ ca tadadhvararbhubhiḥ|vidrāvitaṃ krodhamapāramādadhe|| 1 ||
+4.5.2,क्रुद्धः सुदष्टौष्ठपुटः स धूर्जटिः ।जटां तडिद् वह्निसटोग्ररोचिषम् ।उत्कृत्य रुद्रः सहसोत्थितो हसन् ।गम्भीरनादो विससर्ज तां भुवि ॥ २ ॥,kruddhaḥ sudaṣṭauṣṭhapuṭaḥ sa dhūrjaṭiḥ|jaṭāṃ taḍid vahnisaṭograrociṣam|utkṛtya rudraḥ sahasotthito hasan|gambhīranādo visasarja tāṃ bhuvi|| 2 ||
+4.5.3,ततोऽतिकायस्तनुवा स्पृशन्दिवं ।सहस्रबाहुर्घनरुक् त्रिसूर्यदृक् ।करालदंष्ट्रो ज्वलदग्निमूर्धजः ।कपालमाली विविधोद्यतायुधः ॥ ३ ॥,tato'tikāyastanuvā spṛśandivaṃ|sahasrabāhurghanaruk trisūryadṛk|karāladaṃṣṭro jvaladagnimūrdhajaḥ|kapālamālī vividhodyatāyudhaḥ|| 3 ||
+4.5.4,तं किं करोमीति गृणन्तमाह ।बद्धाञ्जलिं भगवान् भूतनाथः ।दक्षं सयज्ञं जहि मद्‍भटानां ।त्वमग्रणी रुद्र भटांशको मे ॥ ४ ॥,taṃ kiṃ karomīti gṛṇantamāha|baddhāñjaliṃ bhagavān bhūtanāthaḥ|dakṣaṃ sayajñaṃ jahi mad‍bhaṭānāṃ|tvamagraṇī rudra bhaṭāṃśako me|| 4 ||
+4.5.5,आज्ञप्त एवं कुपितेन मन्युना ।स देवदेवं परिचक्रमे विभुम् ।मेनेतदात्मानमसङ्गरंहसा ।महीयसां तात सहः सहिष्णुम् ॥ ५ ॥,ājñapta evaṃ kupitena manyunā|sa devadevaṃ paricakrame vibhum|menetadātmānamasaṅgaraṃhasā|mahīyasāṃ tāta sahaḥ sahiṣṇum|| 5 ||
+4.5.6,अन्वीयमानः स तु रुद्रपार्षदैः ।भृशं नदद्भिर्व्यनदत्सुभैरवम् ।उद्यम्य शूलं जगदन्तकान्तकं ।स प्राद्रवद् घोषणभूषणाङ्घ्रिः ॥ ६ ॥,anvīyamānaḥ sa tu rudrapārṣadaiḥ|bhṛśaṃ nadadbhirvyanadatsubhairavam|udyamya śūlaṃ jagadantakāntakaṃ|sa prādravad ghoṣaṇabhūṣaṇāṅghriḥ|| 6 ||
+4.5.7,अथर्त्विजो यजमानः सदस्याः ।ककुभ्युदीच्यां प्रसमीक्ष्य रेणुम् ।तमः किमेतत्कुत एतद्रजोऽभू ।दिति द्विजा द्विजपत्‍न्यश्च दध्युः ॥ ७ ॥,athartvijo yajamānaḥ sadasyāḥ|kakubhyudīcyāṃ prasamīkṣya reṇum|tamaḥ kimetatkuta etadrajo'bhū|diti dvijā dvijapat‍nyaśca dadhyuḥ|| 7 ||
+4.5.8,वाता न वान्ति न हि सन्ति दस्यवः ।प्राचीनबर्हिर्जीवति होग्रदण्डः ।गावो न काल्यन्त इदं कुतो रजो ।लोकोऽधुना किं प्रलयाय कल्पते ॥ ८ ॥,vātā na vānti na hi santi dasyavaḥ|prācīnabarhirjīvati hogradaṇḍaḥ|gāvo na kālyanta idaṃ kuto rajo|loko'dhunā kiṃ pralayāya kalpate|| 8 ||
+4.5.9,प्रसूतिमिश्राः स्त्रिय उद्विग्नचित्ता ।ऊचुर्विपाको वृजिनस्यैव तस्य ।यत्पश्यन्तीनां दुहितॄणां प्रजेशः ।सुतां सतीमवदध्यावनागाम् ॥ ९ ॥,prasūtimiśrāḥ striya udvignacittā|ūcurvipāko vṛjinasyaiva tasya|yatpaśyantīnāṃ duhitṝṇāṃ prajeśaḥ|sutāṃ satīmavadadhyāvanāgām|| 9 ||
+4.5.10,यस्त्वन्तकाले व्युप्तजटाकलापः ।स्वशूलसूच्यर्पितदिग्गजेन्द्रः ।वितत्य नृत्यत्युदितास्त्रदोर्ध्वजान् ।उच्चाट्टहास स्तनयित्‍नुभिन्नदिक् ॥ १० ॥,yastvantakāle vyuptajaṭākal��paḥ|svaśūlasūcyarpitadiggajendraḥ|vitatya nṛtyatyuditāstradordhvajān|uccāṭṭahāsa stanayit‍nubhinnadik|| 10 ||
+4.5.11,अमर्षयित्वा तमसह्यतेजसं ।मन्युप्लुतं दुर्निरीक्ष्यं भ्रुकुट्या ।करालदंष्ट्राभिरुदस्तभागणं ।स्यात् स्वस्ति किं कोपयतो विधातुः ॥ ११ ॥,amarṣayitvā tamasahyatejasaṃ|manyuplutaṃ durnirīkṣyaṃ bhrukuṭyā|karāladaṃṣṭrābhirudastabhāgaṇaṃ|syāt svasti kiṃ kopayato vidhātuḥ|| 11 ||
+4.5.12,बह्वेवमुद्विग्न दृशोच्यमाने ।जनेन दक्षस्य मुहुर्महात्मनः ।उत्पेतुरुत्पाततमाः सहस्रशो ।भयावहा दिवि भूमौ च पर्यक् ॥ १२ ॥,bahvevamudvigna dṛśocyamāne|janena dakṣasya muhurmahātmanaḥ|utpeturutpātatamāḥ sahasraśo|bhayāvahā divi bhūmau ca paryak|| 12 ||
+4.5.13,तावत्स रुद्रानुचरैर्मखो महान् ।नानायुधैर्वामनकैरुदायुधैः ।पिङ्गैः पिशङ्गैर्मकरोदराननैः ।पर्याद्रवद्भिः विदुरान्वरुध्यत ॥ १३ ॥,tāvatsa rudrānucarairmakho mahān|nānāyudhairvāmanakairudāyudhaiḥ|piṅgaiḥ piśaṅgairmakarodarānanaiḥ|paryādravadbhiḥ vidurānvarudhyata|| 13 ||
+4.5.14,केचिद्‍बभञ्जुः प्राग्वंशं पत्‍नीशालां तथापरे ।सद आग्नीध्रशालां च तद्विहारं महानसम् ॥ १४ ॥,kecid‍babhañjuḥ prāgvaṃśaṃ pat‍nīśālāṃ tathāpare|sada āgnīdhraśālāṃ ca tadvihāraṃ mahānasam|| 14 ||
+4.5.15,रुरुजुर्यज्ञपात्राणि तथैकेऽग्नीननाशयन् ।कुण्डेष्वमूत्रयन्केचिद् बिभिदुर्वेदिमेखलाः ॥ १५ ॥,rurujuryajñapātrāṇi tathaike'gnīnanāśayan|kuṇḍeṣvamūtrayankecid bibhidurvedimekhalāḥ|| 15 ||
+4.5.16,अबाधन्त मुनीनन्ये एके पत्‍नीरतर्जयन् ।अपरे जगृहुर्देवान् प्रत्यासन्नान् पलायितान् ॥ १६ ॥,abādhanta munīnanye eke pat‍nīratarjayan|apare jagṛhurdevān pratyāsannān palāyitān|| 16 ||
+4.5.17,भृगुं बबन्ध मणिमान् वीरभद्रः प्रजापतिम् ।चण्डेशः पूषणं देवं भगं नन्दीश्वरोऽग्रहीत् ॥ १७ ॥,bhṛguṃ babandha maṇimān vīrabhadraḥ prajāpatim|caṇḍeśaḥ pūṣaṇaṃ devaṃ bhagaṃ nandīśvaro'grahīt|| 17 ||
+4.5.18,सर्व एवर्त्विजो दृष्ट्वा सदस्याः सदिवौकसः ।तैरर्द्यमानाः सुभृशं ग्रावभिर्नैकधाद्रवन् ॥ १८ ॥,sarva evartvijo dṛṣṭvā sadasyāḥ sadivaukasaḥ|tairardyamānāḥ subhṛśaṃ grāvabhirnaikadhādravan|| 18 ||
+4.5.19,जुह्वतः स्रुवहस्तस्य श्मश्रूणि भगवान्भवः ।भृगोर्लुलुञ्चे सदसि योऽहसत् श्मश्रु दर्शयन् ॥ १९ ॥,juhvataḥ sruvahastasya śmaśrūṇi bhagavānbhavaḥ|bhṛgorluluñce sadasi yo'hasat śmaśru darśayan|| 19 ||
+4.5.20,भगस्य नेत्रे भगवान् पातितस्य रुषा भुवि ।उज्जहार सदःस्थोऽक्ष्णा यः शपन्तं असूसुचत् ॥ २० ॥,bhagasya netre bhagavān pātitasya ruṣā bhuvi|ujjahāra sadaḥstho'kṣṇā yaḥ śapantaṃ asūsucat|| 20 ||
+4.5.21,पूष्णो ह्यपातयद् दन्तान् कालिङ्गस्य यथा बलः ।शप्यमाने गरिमणि योऽहसद् दर्शयन्दतः ॥ २१ ॥,pūṣṇo hyapātayad dantān kāliṅgasya yathā balaḥ|śapyamāne garimaṇi yo'hasad darśayandataḥ|| 21 ||
+4.5.22,आक्रम्योरसि दक्षस्य शितधारेण हेतिना ।छिन्दन्नपि तदुद्धर्तुं नाशक्नोत् त्र्यम्बकस्तदा ॥ २२ ॥,ākramyorasi dakṣasya śitadhāreṇa hetinā|chindannapi taduddhartuṃ nāśaknot tryambakastadā|| 22 ||
+4.5.23,शस्त्रैरस्त्रान���वितैरेवं अनिर्भिन्नत्वचं हरः ।विस्मयं परमापन्नो दध्यौ पशुपतिश्चिरम् ॥ २३ ॥,śastrairastrānvitairevaṃ anirbhinnatvacaṃ haraḥ|vismayaṃ paramāpanno dadhyau paśupatiściram|| 23 ||
+4.5.24,दृष्ट्वा संज्ञपनं योगं पशूनां स पतिर्मखे ।यजमानपशोः कस्य कायात्तेनाहरच्छिरः ॥ २४ ॥,dṛṣṭvā saṃjñapanaṃ yogaṃ paśūnāṃ sa patirmakhe|yajamānapaśoḥ kasya kāyāttenāharacchiraḥ|| 24 ||
+4.5.25,साधुवादस्तदा तेषां कर्म तत्तस्य शंसताम् ।भूतप्रेतपिशाचानां अन्येषां तद्विपर्ययः ॥ २५ ॥,sādhuvādastadā teṣāṃ karma tattasya śaṃsatām|bhūtapretapiśācānāṃ anyeṣāṃ tadviparyayaḥ|| 25 ||
+4.5.26,जुहावैतच्छिरस्तस्मिन् दक्षिणाग्नावमर्षितः ।तद्देवयजनं दग्ध्वा प्रातिष्ठद् गुह्यकालयम् ॥ २६ ॥,juhāvaitacchirastasmin dakṣiṇāgnāvamarṣitaḥ|taddevayajanaṃ dagdhvā prātiṣṭhad guhyakālayam|| 26 ||
+4.5.5,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे दक्षयज्ञविध्वंसो नाम पञ्चमोऽध्यायः ॥ ५ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe dakṣayajñavidhvaṃso nāma pañcamo'dhyāyaḥ|| 5 ||
+4.6.1,मैत्रेय उवाच ।अथ देवगणाः सर्वे रुद्रानीकैः पराजिताः ।शूलपट्टिशनिस्त्रिंश गदापरिघमुद्‍गरैः ॥ १ ॥,maitreya uvāca|atha devagaṇāḥ sarve rudrānīkaiḥ parājitāḥ|śūlapaṭṭiśanistriṃśa gadāparighamud‍garaiḥ|| 1 ||
+4.6.2,सञ्छिन्नभिन्नसर्वाङ्गाः सर्त्विक्सभ्या भयाकुलाः ।स्वयम्भुवे नमस्कृत्य कार्त्स्न्येनैतन् न्यवेदयन् ॥ २ ॥,sañchinnabhinnasarvāṅgāḥ sartviksabhyā bhayākulāḥ|svayambhuve namaskṛtya kārtsnyenaitan nyavedayan|| 2 ||
+4.6.3,उपलभ्य पुरैवैतद् भगवान् अब्जसम्भवः ।नारायणश्च विश्वात्मा न कस्याध्वरमीयतुः ॥ ३ ॥,upalabhya puraivaitad bhagavān abjasambhavaḥ|nārāyaṇaśca viśvātmā na kasyādhvaramīyatuḥ|| 3 ||
+4.6.4,तदाकर्ण्य विभुः प्राह तेजीयसि कृतागसि ।क्षेमाय तत्र सा भूयात् नन्न प्रायेण बुभूषताम् ॥ ४ ॥,tadākarṇya vibhuḥ prāha tejīyasi kṛtāgasi|kṣemāya tatra sā bhūyāt nanna prāyeṇa bubhūṣatām|| 4 ||
+4.6.5,अथापि यूयं कृतकिल्बिषा भवं ।ये बर्हिषो भागभाजं परादुः ।प्रसादयध्वं परिशुद्धचेतसा ।क्षिप्रप्रसादं प्रगृहीताङ्घ्रिपद्मम् ॥ ५ ॥,athāpi yūyaṃ kṛtakilbiṣā bhavaṃ|ye barhiṣo bhāgabhājaṃ parāduḥ|prasādayadhvaṃ pariśuddhacetasā|kṣipraprasādaṃ pragṛhītāṅghripadmam|| 5 ||
+4.6.6,आशासाना जीवितमध्वरस्य ।लोकः सपालः कुपिते न यस्मिन् ।तमाशु देवं प्रियया विहीनं ।क्षमापयध्वं हृदि विद्धं दुरुक्तैः ॥ ६ ॥,āśāsānā jīvitamadhvarasya|lokaḥ sapālaḥ kupite na yasmin|tamāśu devaṃ priyayā vihīnaṃ|kṣamāpayadhvaṃ hṛdi viddhaṃ duruktaiḥ|| 6 ||
+4.6.7,नाहं न यज्ञो न च यूयमन्ये ।ये देहभाजो मुनयश्च तत्त्वम् ।विदुः प्रमाणं बलवीर्ययोर्वा ।यस्यात्मतन्त्रस्य क उपायं विधित्सेत् ॥ ७ ॥,nāhaṃ na yajño na ca yūyamanye|ye dehabhājo munayaśca tattvam|viduḥ pramāṇaṃ balavīryayorvā|yasyātmatantrasya ka upāyaṃ vidhitset|| 7 ||
+4.6.8,स इत्थमादिश्य सुरानजस्तैः ।समन्वितः पितृभिः सप्रजेशैः ।य��ौ स्वधिष्ण्यान्निलयं पुरद्विषः ।कैलासमद्रिप्रवरं प्रियं प्रभोः ॥ ८ ॥,sa itthamādiśya surānajastaiḥ|samanvitaḥ pitṛbhiḥ saprajeśaiḥ|yayau svadhiṣṇyānnilayaṃ puradviṣaḥ|kailāsamadripravaraṃ priyaṃ prabhoḥ|| 8 ||
+4.6.9,जन्मौषधितपोमन्त्र योगसिद्धैर्नरेतरैः ।जुष्टं किन्नरगन्धर्वैः अप्सरोभिर्वृतं सदा ॥ ९ ॥,janmauṣadhitapomantra yogasiddhairnaretaraiḥ|juṣṭaṃ kinnaragandharvaiḥ apsarobhirvṛtaṃ sadā|| 9 ||
+4.6.10,नानामणिमयैः शृङ्गैः नानाधातुविचित्रितैः ।नानाद्रुमलतागुल्मैः नानामृगगणावृतैः ॥ १० ॥,nānāmaṇimayaiḥ śṛṅgaiḥ nānādhātuvicitritaiḥ|nānādrumalatāgulmaiḥ nānāmṛgagaṇāvṛtaiḥ|| 10 ||
+4.6.11,नानामलप्रस्रवणैः नानाकन्दरसानुभिः ।रमणं विहरन्तीनां रमणैः सिद्धयोषिताम् ॥ ११ ॥,nānāmalaprasravaṇaiḥ nānākandarasānubhiḥ|ramaṇaṃ viharantīnāṃ ramaṇaiḥ siddhayoṣitām|| 11 ||
+4.6.12,मयूरकेकाभिरुतं मदान्धालिविमूर्च्छितम् ।प्लावितै रक्तकण्ठानां कूजितैश्च पतत्त्रिणाम् ॥ १२ ॥,mayūrakekābhirutaṃ madāndhālivimūrcchitam|plāvitai raktakaṇṭhānāṃ kūjitaiśca patattriṇām|| 12 ||
+4.6.13,आह्वयन्तं इवोद्धस्तैः द्विजान् कामदुघैर्द्रुमैः ।व्रजन्तमिव मातङ्गैः गृणन्तमिव निर्झरैः ॥ १३ ॥,āhvayantaṃ ivoddhastaiḥ dvijān kāmadughairdrumaiḥ|vrajantamiva mātaṅgaiḥ gṛṇantamiva nirjharaiḥ|| 13 ||
+4.6.14,मन्दारैः पारिजातैश्च सरलैश्चोपशोभितम् ।तमालैः शालतालैश्च कोविदारासनार्जुनैः ॥ १४ ॥,mandāraiḥ pārijātaiśca saralaiścopaśobhitam|tamālaiḥ śālatālaiśca kovidārāsanārjunaiḥ|| 14 ||
+4.6.15,चूतैः कदम्बैर्नीपैश्च नागपुन्नाग चम्पकैः ।पाटलाशोकबकुलैः कुन्दैः कुरबकैरपि ॥ १५ ॥,cūtaiḥ kadambairnīpaiśca nāgapunnāga campakaiḥ|pāṭalāśokabakulaiḥ kundaiḥ kurabakairapi|| 15 ||
+4.6.16,स्वर्णार्णशतपत्रैश्च वररेणुकजातिभिः ।कुब्जकैर्मल्लिकाभिश्च माधवीभिश्च मण्डितम् ॥ १६ ॥,svarṇārṇaśatapatraiśca varareṇukajātibhiḥ|kubjakairmallikābhiśca mādhavībhiśca maṇḍitam|| 16 ||
+4.6.17,पनसोदुम्बराश्वत्थ प्लक्ष न्यग्रोधहिङ्गुभिः ।भूर्जैरोषधिभिः पूगै राजपूगैश्च जम्बुभिः ॥ १७ ॥,panasodumbarāśvattha plakṣa nyagrodhahiṅgubhiḥ|bhūrjairoṣadhibhiḥ pūgai rājapūgaiśca jambubhiḥ|| 17 ||
+4.6.18,खर्जूराम्रातकाम्राद्यैः प्रियाल मधुकेङ्गुदैः ।द्रुमजातिभिरन्यैश्च राजितं वेणुकीचकैः ॥ १८ ॥,kharjūrāmrātakāmrādyaiḥ priyāla madhukeṅgudaiḥ|drumajātibhiranyaiśca rājitaṃ veṇukīcakaiḥ|| 18 ||
+4.6.19,कुमुदोत्पलकह्लार शतपत्रवनर्द्धिभिः ।नलिनीषु कलं कूजत् खगवृन्दोपशोभितम् ॥ १९ ॥,kumudotpalakahlāra śatapatravanarddhibhiḥ|nalinīṣu kalaṃ kūjat khagavṛndopaśobhitam|| 19 ||
+4.6.20,मृगैः शाखामृगैः क्रोडैः मृगेन्द्रैः ऋक्षशल्यकैः ।गवयैः शरभैर्व्याघ्रै रुरुभिर्महिषादिभिः ॥ २० ॥,mṛgaiḥ śākhāmṛgaiḥ kroḍaiḥ mṛgendraiḥ ṛkṣaśalyakaiḥ|gavayaiḥ śarabhairvyāghrai rurubhirmahiṣādibhiḥ|| 20 ||
+4.6.21,कर्णान्त्रैकपदाश्वास्यैः निर्जुष्टं वृकनाभिभिः ।कदलीखण्डसंरुद्ध नलिनीपुलिनश्रियम् ॥ २१ ॥,karṇāntraikapadāśvāsyaiḥ nirjuṣṭaṃ vṛkanābhibhiḥ|kadalīkhaṇḍasaṃruddha nalinīpulinaśriyam|| 21 ||
+4.6.22,पर्यस्तं नन्दया सत्याः स्नानपुण्यतरोदया ।विलोक्य भूतेशगिरिं विबुधा विस्मयं ययुः ॥ २२ ॥,paryastaṃ nandayā satyāḥ snānapuṇyatarodayā|vilokya bhūteśagiriṃ vibudhā vismayaṃ yayuḥ|| 22 ||
+4.6.23,ददृशुस्तत्र ते रम्यां अलकां नाम वै पुरीम् ।वनं सौगन्धिकं चापि यत्र तन्नाम पङ्कजम् ॥ २३ ॥,dadṛśustatra te ramyāṃ alakāṃ nāma vai purīm|vanaṃ saugandhikaṃ cāpi yatra tannāma paṅkajam|| 23 ||
+4.6.24,नन्दा च अलकनन्दा च सरितौ बाह्यतः पुरः ।तीर्थपादपदाम्भोज रजसातीव पावने ॥ २४ ॥,nandā ca alakanandā ca saritau bāhyataḥ puraḥ|tīrthapādapadāmbhoja rajasātīva pāvane|| 24 ||
+4.6.25,ययोः सुरस्त्रियः क्षत्तः अवरुह्य स्वधिष्ण्यतः ।क्रीडन्ति पुंसः सिञ्चन्त्यो विगाह्य रतिकर्शिताः ॥ २५ ॥,yayoḥ surastriyaḥ kṣattaḥ avaruhya svadhiṣṇyataḥ|krīḍanti puṃsaḥ siñcantyo vigāhya ratikarśitāḥ|| 25 ||
+4.6.2,ययोः तत्स्नानविभ्रष्ट नवकुङ्कुमपिञ्जरम् ।वितृषोऽपि पिबन्त्यम्भः पाययन्तो गजा गजीः ॥ २ ॥,yayoḥ tatsnānavibhraṣṭa navakuṅkumapiñjaram|vitṛṣo'pi pibantyambhaḥ pāyayanto gajā gajīḥ|| 2 ||
+4.6.27,तारहेम महारत्‍न विमानशतसङ्कुलाम् ।जुष्टां पुण्यजनस्त्रीभिः यथा खं सतडिद्‍घनम् ॥ २७ ॥,tārahema mahārat‍na vimānaśatasaṅkulām|juṣṭāṃ puṇyajanastrībhiḥ yathā khaṃ sataḍid‍ghanam|| 27 ||
+4.6.28,हित्वा यक्षेश्वरपुरीं वनं सौगन्धिकं च तत् ।द्रुमैः कामदुघैर्हृद्यं चित्रमाल्यफलच्छदैः ॥ २८ ॥,hitvā yakṣeśvarapurīṃ vanaṃ saugandhikaṃ ca tat|drumaiḥ kāmadughairhṛdyaṃ citramālyaphalacchadaiḥ|| 28 ||
+4.6.29,रक्तकण्ठखगानीक स्वरमण्डितषट्पदम् ।कलहंसकुलप्रेष्ठं खरदण्डजलाशयम् ॥ २९ ॥,raktakaṇṭhakhagānīka svaramaṇḍitaṣaṭpadam|kalahaṃsakulapreṣṭhaṃ kharadaṇḍajalāśayam|| 29 ||
+4.6.30,वनकुञ्जर सङ्घृष्ट हरिचन्दनवायुना ।अधि पुण्यजनस्त्रीणां मुहुरुन्मथयन्मनः ॥ ३० ॥,vanakuñjara saṅghṛṣṭa haricandanavāyunā|adhi puṇyajanastrīṇāṃ muhurunmathayanmanaḥ|| 30 ||
+4.6.31,वैदूर्यकृतसोपाना वाप्य उत्पलमालिनीः ।प्राप्तं किम्पुरुषैर्दृष्ट्वा ते आराद् ददृशुर्वटम् ॥ ३१ ॥,vaidūryakṛtasopānā vāpya utpalamālinīḥ|prāptaṃ kimpuruṣairdṛṣṭvā te ārād dadṛśurvaṭam|| 31 ||
+4.6.32,स योजनशतोत्सेधः पादोनविटपायतः ।पर्यक्कृताचलच्छायो निर्नीडस्तापवर्जितः ॥ ३२ ॥,sa yojanaśatotsedhaḥ pādonaviṭapāyataḥ|paryakkṛtācalacchāyo nirnīḍastāpavarjitaḥ|| 32 ||
+4.6.33,तस्मिन् महायोगमये मुमुक्षुशरणे सुराः ।ददृशुः शिवमासीनं त्यक्तामर्षमिवान्तकम् ॥ ३३ ॥,tasmin mahāyogamaye mumukṣuśaraṇe surāḥ|dadṛśuḥ śivamāsīnaṃ tyaktāmarṣamivāntakam|| 33 ||
+4.6.34,सनन्दनाद्यैर्महासिद्धैः शान्तैः संशान्तविग्रहम् ।उपास्यमानं सख्या च भर्त्रा गुह्यकरक्षसाम् ॥ ३४ ॥,sanandanādyairmahāsiddhaiḥ śāntaiḥ saṃśāntavigraham|upāsyamānaṃ sakhyā ca bhartrā guhyakarakṣasām|| 34 ||
+4.6.35,विद्यातपोयोगपथं आस्थितं तमधीश्वरम् ।चरन्तं विश्वसुहृदं वात्सल्यात् लोकमङ्गलम् ॥ ३५ ॥,vidyātapoyogapathaṃ āsthitaṃ tamadhīśvaram|carantaṃ viśvasuhṛdaṃ vātsalyāt lokamaṅgalam|| 35 ||
+4.6.36,लिङ्गं च तापसाभीष्टं भस्मदण्डजटाजिनम् ।अङ्गेन सन्ध्याभ्ररुचा चन्द्रलेखां च बिभ्रतम् ॥ ३६ ॥,liṅgaṃ ca tāpasābhīṣṭaṃ bhasmadaṇḍajaṭājinam|aṅgena sandhyābhrarucā candralekhāṃ ca bibhratam|| 36 ||
+4.6.37,उपविष्टं दर्भमय्यां बृस्यां ब्रह्म सनातनम् ।नारदाय प्रवोचन्तं पृच्छते शृण्वतां सताम् ॥ ३७ ॥,upaviṣṭaṃ darbhamayyāṃ bṛsyāṃ brahma sanātanam|nāradāya pravocantaṃ pṛcchate śṛṇvatāṃ satām|| 37 ||
+4.6.38,कृत्वोरौ दक्षिणे सव्यं पादपद्मं च जानुनि ।बाहुं प्रकोष्ठेऽक्षमालां आसीनं तर्कमुद्रया ॥ ३८ ॥,kṛtvorau dakṣiṇe savyaṃ pādapadmaṃ ca jānuni|bāhuṃ prakoṣṭhe'kṣamālāṃ āsīnaṃ tarkamudrayā|| 38 ||
+4.6.39,तं ब्रह्मनिर्वाणसमाधिमाश्रितं ।व्युपाश्रितं गिरिशं योगकक्षाम् ।सलोकपाला मुनयो मनूनां ।आद्यं मनुं प्राञ्जलयः प्रणेमुः ॥ ३९ ॥,taṃ brahmanirvāṇasamādhimāśritaṃ|vyupāśritaṃ giriśaṃ yogakakṣām|salokapālā munayo manūnāṃ|ādyaṃ manuṃ prāñjalayaḥ praṇemuḥ|| 39 ||
+4.6.40,स तूपलभ्यागतमात्मयोनिं ।सुरासुरेशैरभिवन्दिताङ्घ्रिः ।उत्थाय चक्रे शिरसाभिवन्दन ।मर्हत्तमः कस्य यथैव विष्णुः ॥ ४० ॥,sa tūpalabhyāgatamātmayoniṃ|surāsureśairabhivanditāṅghriḥ|utthāya cakre śirasābhivandana|marhattamaḥ kasya yathaiva viṣṇuḥ|| 40 ||
+4.6.41,तथापरे सिद्धगणा महर्षिभिः ।ये वै समन्तादनु नीललोहितम् ।नमस्कृतः प्राह शशाङ्कशेखरं ।कृतप्रणामं प्रहसन्निवात्मभूः ॥ ४१ ॥,tathāpare siddhagaṇā maharṣibhiḥ|ye vai samantādanu nīlalohitam|namaskṛtaḥ prāha śaśāṅkaśekharaṃ|kṛtapraṇāmaṃ prahasannivātmabhūḥ|| 41 ||
+4.6.42,ब्रह्मोवाच ।जाने त्वामीशं विश्वस्य जगतो योनिबीजयोः ।शक्तेः शिवस्य च परं यत्तद्‍ब्रह्मा निरन्तरम् ॥ ४२ ॥,brahmovāca|jāne tvāmīśaṃ viśvasya jagato yonibījayoḥ|śakteḥ śivasya ca paraṃ yattad‍brahmā nirantaram|| 42 ||
+4.6.43,त्वमेव भगवन् एतत् शिवशक्त्योः स्वरूपयोः ।विश्वं सृजसि पास्यत्सि क्रीडन् ऊर्णपटो यथा ॥ ४३ ॥,tvameva bhagavan etat śivaśaktyoḥ svarūpayoḥ|viśvaṃ sṛjasi pāsyatsi krīḍan ūrṇapaṭo yathā|| 43 ||
+4.6.44,त्वमेव धर्मार्थदुघाभिपत्तये ।दक्षेण सूत्रेण ससर्जिथाध्वरम् ।त्वयैव लोकेऽवसिताश्च सेतवो ।यान्ब्राह्मणाः श्रद्दधते धृतव्रताः ॥ ४४ ॥,tvameva dharmārthadughābhipattaye|dakṣeṇa sūtreṇa sasarjithādhvaram|tvayaiva loke'vasitāśca setavo|yānbrāhmaṇāḥ śraddadhate dhṛtavratāḥ|| 44 ||
+4.6.45,त्वं कर्मणां मङ्गल मङ्गलानां ।कर्तुः स्वलोकं तनुषे स्वः परं वा ।अमङ्गलानां च तमिस्रमुल्बणं ।विपर्ययः केन तदेव कस्यचित् ॥ ४५ ॥,tvaṃ karmaṇāṃ maṅgala maṅgalānāṃ|kartuḥ svalokaṃ tanuṣe svaḥ paraṃ vā|amaṅgalānāṃ ca tamisramulbaṇaṃ|viparyayaḥ kena tadeva kasyacit|| 45 ||
+4.6.46,न वै सतां त्वत् चरणार्पितात्मनां ।भूतेषु सर्वेष्वभिपश्यतां तव ।भूतानि चात्मन्यपृथग्दिदृक्षतां ।प्रायेण रोषोऽभिभवेद्यथा पशुम् ॥ ४६ ॥,na vai satāṃ tvat caraṇārpitātmanāṃ|bhūteṣu sarveṣvabhipaśyatāṃ tava|bhūtāni cātmanyapṛthagdidṛkṣatāṃ|prāyeṇa ro���o'bhibhavedyathā paśum|| 46 ||
+4.6.47,पृथग्धियः कर्मदृशो दुराशयाः ।परोदयेनार्पितहृद्रुजोऽनिशम् ।परान् दुरुक्तैर्वितुदन्त्यरुन्तुदाः ।तान्मावधीद् दैववधान् भवद्विधः ॥ ४७ ॥,pṛthagdhiyaḥ karmadṛśo durāśayāḥ|parodayenārpitahṛdrujo'niśam|parān duruktairvitudantyaruntudāḥ|tānmāvadhīd daivavadhān bhavadvidhaḥ|| 47 ||
+4.6.48,यस्मिन्यदा पुष्करनाभमायया ।दुरन्तया स्पृष्टधियः पृथग्दृशः ।कुर्वन्ति तत्र ह्यनुकम्पया कृपां ।न साधवो दैवबलात्कृते क्रमम् ॥ ४८ ॥,yasminyadā puṣkaranābhamāyayā|durantayā spṛṣṭadhiyaḥ pṛthagdṛśaḥ|kurvanti tatra hyanukampayā kṛpāṃ|na sādhavo daivabalātkṛte kramam|| 48 ||
+4.6.49,भवांस्तु पुंसः परमस्य मायया ।दुरन्तयास्पृष्टमतिः समस्तदृक् ।तया हतात्मस्वनुकर्मचेतः ।स्वनुग्रहं कर्तुमिहार्हसि प्रभो ॥ ४९ ॥,bhavāṃstu puṃsaḥ paramasya māyayā|durantayāspṛṣṭamatiḥ samastadṛk|tayā hatātmasvanukarmacetaḥ|svanugrahaṃ kartumihārhasi prabho|| 49 ||
+4.6.50,कुर्वध्वरस्योद्धरणं हतस्य भोः ।त्वयासमाप्तस्य मनो प्रजापतेः ।न यत्र भागं तव भागिनो ददुः ।कुयाजिनो येन मखो निनीयते ॥ ५० ॥,kurvadhvarasyoddharaṇaṃ hatasya bhoḥ|tvayāsamāptasya mano prajāpateḥ|na yatra bhāgaṃ tava bhāgino daduḥ|kuyājino yena makho ninīyate|| 50 ||
+4.6.51,जीवताद् यजमानोऽयं प्रपद्येताक्षिणी भगः ।भृगोः श्मश्रूणि रोहन्तु पूष्णो दन्ताश्च पूर्ववत् ॥ ५१ ॥,jīvatād yajamāno'yaṃ prapadyetākṣiṇī bhagaḥ|bhṛgoḥ śmaśrūṇi rohantu pūṣṇo dantāśca pūrvavat|| 51 ||
+4.6.52,देवानां भग्नगात्राणां ऋत्विजां चायुधाश्मभिः ।भवतानुगृहीतानां आशु मन्योऽस्त्वनातुरम् ॥ ५२ ॥,devānāṃ bhagnagātrāṇāṃ ṛtvijāṃ cāyudhāśmabhiḥ|bhavatānugṛhītānāṃ āśu manyo'stvanāturam|| 52 ||
+4.6.53,एष ते रुद्र भागोऽस्तु यदुच्छिष्टोऽध्वरस्य वै ।यज्ञस्ते रुद्र भागेन कल्पतां अद्य यज्ञहन् ॥ ५३ ॥,eṣa te rudra bhāgo'stu yaducchiṣṭo'dhvarasya vai|yajñaste rudra bhāgena kalpatāṃ adya yajñahan|| 53 ||
+4.6.6,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे रुद्रसान्त्वनं नाम षष्ठोऽध्यायः ॥ ६ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe rudrasāntvanaṃ nāma ṣaṣṭho'dhyāyaḥ|| 6 ||
+4.7.1,मैत्रेय उवाच ।इत्यजेनानुनीतेन भवेन परितुष्यता ।अभ्यधायि महाबाहो प्रहस्य श्रूयतामिति ॥ १ ॥,maitreya uvāca|ityajenānunītena bhavena parituṣyatā|abhyadhāyi mahābāho prahasya śrūyatāmiti|| 1 ||
+4.7.2,महादेव उवाच ।नाघं प्रजेश बालानां वर्णये नानुचिन्तये ।देवमायाभिभूतानां दण्डस्तत्र धृतो मया ॥ २ ॥,mahādeva uvāca|nāghaṃ prajeśa bālānāṃ varṇaye nānucintaye|devamāyābhibhūtānāṃ daṇḍastatra dhṛto mayā|| 2 ||
+4.7.3,प्रजापतेर्दग्धशीर्ष्णो भवत्वजमुखं शिरः ।मित्रस्य चक्षुषेक्षेत भागं स्वं बर्हिषो भगः ॥ ३ ॥,prajāpaterdagdhaśīrṣṇo bhavatvajamukhaṃ śiraḥ|mitrasya cakṣuṣekṣeta bhāgaṃ svaṃ barhiṣo bhagaḥ|| 3 ||
+4.7.4,पूषा तु यजमानस्य दद्भिर्जक्षतु पिष्टभुक् ।देवाः प्रकृतसर्वाङ्गा ये मे उच्छेषणं दद���ः ॥ ४ ॥,pūṣā tu yajamānasya dadbhirjakṣatu piṣṭabhuk|devāḥ prakṛtasarvāṅgā ye me uccheṣaṇaṃ daduḥ|| 4 ||
+4.7.5,बाहुभ्यां अश्विनोः पूष्णो हस्ताभ्यां कृतबाहवः ।भवन्तु अध्वर्यवश्चान्ये बस्तश्मश्रुर्भृगुर्भवेत् ॥ ५ ॥,bāhubhyāṃ aśvinoḥ pūṣṇo hastābhyāṃ kṛtabāhavaḥ|bhavantu adhvaryavaścānye bastaśmaśrurbhṛgurbhavet|| 5 ||
+4.7.6,मैत्रेय उवाच ।तदा सर्वाणि भूतानि श्रुत्वा मीढुष्टमोदितम् ।परितुष्टात्मभिस्तात साधु साध्वित्यथाब्रुवन् ॥ ६ ॥,maitreya uvāca|tadā sarvāṇi bhūtāni śrutvā mīḍhuṣṭamoditam|parituṣṭātmabhistāta sādhu sādhvityathābruvan|| 6 ||
+4.7.7,ततो मीढ्वांसमामन्त्र्य शुनासीराः सहर्षिभिः ।भूयस्तद् देवयजनं समीढ्वद्वेधसो ययुः ॥ ७ ॥,tato mīḍhvāṃsamāmantrya śunāsīrāḥ saharṣibhiḥ|bhūyastad devayajanaṃ samīḍhvadvedhaso yayuḥ|| 7 ||
+4.7.8,विधाय कार्त्स्न्येन च तद् यदाह भगवान्भवः ।सन्दधुः कस्य कायेन सवनीयपशोः शिरः ॥ ८ ॥,vidhāya kārtsnyena ca tad yadāha bhagavānbhavaḥ|sandadhuḥ kasya kāyena savanīyapaśoḥ śiraḥ|| 8 ||
+4.7.9,सन्धीयमाने शिरसि दक्षो रुद्राभिवीक्षितः ।सद्यः सुप्त इवोत्तस्थौ ददृशे चाग्रतो मृडम् ॥ ९ ॥,sandhīyamāne śirasi dakṣo rudrābhivīkṣitaḥ|sadyaḥ supta ivottasthau dadṛśe cāgrato mṛḍam|| 9 ||
+4.7.10,तदा वृषध्वजद्वेष कलिलात्मा प्रजापतिः ।शिवावलोकाद् अभवत् शरद्ध्रद इवामलः ॥ १० ॥,tadā vṛṣadhvajadveṣa kalilātmā prajāpatiḥ|śivāvalokād abhavat śaraddhrada ivāmalaḥ|| 10 ||
+4.7.11,भवस्तवाय कृतधीः नाशक्नोत् अनुरागतः ।औत्कण्ठ्याद् बाष्पकलया संपरेतां सुतां स्मरन् ॥ ११ ॥,bhavastavāya kṛtadhīḥ nāśaknot anurāgataḥ|autkaṇṭhyād bāṣpakalayā saṃparetāṃ sutāṃ smaran|| 11 ||
+4.7.12,कृच्छ्रात्संस्तभ्य च मनः प्रेमविह्वलितः सुधीः ।शशंस निर्व्यलीकेन भावेनेशं प्रजापतिः ॥ १२ ॥,kṛcchrātsaṃstabhya ca manaḥ premavihvalitaḥ sudhīḥ|śaśaṃsa nirvyalīkena bhāveneśaṃ prajāpatiḥ|| 12 ||
+4.7.13,दक्ष उवाच ।भूयाननुग्रह अहो भवता कृतो मे ।दण्डस्त्वया मयि भृतो यदपि प्रलब्धः ।न ब्रह्मबन्धुषु च वां भगवन् अवज्ञा ।तुभ्यं हरेश्च कुत एव धृतव्रतेषु ॥ १३ ॥,dakṣa uvāca|bhūyānanugraha aho bhavatā kṛto me|daṇḍastvayā mayi bhṛto yadapi pralabdhaḥ|na brahmabandhuṣu ca vāṃ bhagavan avajñā|tubhyaṃ hareśca kuta eva dhṛtavrateṣu|| 13 ||
+4.7.14,विद्यातपो व्रतधरान् मुखतः स्म विप्रान् ।ब्रह्माऽत्मतत्त्वमवितुं प्रथमं त्वमस्राक् ।तद्‍ब्राह्मणान् परम सर्वविपत्सु पासि ।पालः पशूनिव विभो प्रगृहीतदण्डः ॥ १४ ॥,vidyātapo vratadharān mukhataḥ sma viprān|brahmā'tmatattvamavituṃ prathamaṃ tvamasrāk|tad‍brāhmaṇān parama sarvavipatsu pāsi|pālaḥ paśūniva vibho pragṛhītadaṇḍaḥ|| 14 ||
+4.7.15,योऽसौ मयाविदिततत्त्वदृशा सभायां ।क्षिप्तो दुरुक्तिविशिखैर्विगणय्य तन्माम् ।अर्वाक् पतन्तमर्हत्तमनिन्दयापाद् ।दृष्ट्याऽर्द्रया स भगवान् स्वकृतेन तुष्येत् ॥ १५ ॥,yo'sau mayāviditatattvadṛśā sabhāyāṃ|kṣipto duruktiviśikhairvigaṇayya tanmām|arvāk patantamarhattamanindayāpād|dṛṣṭyā'rdrayā sa bhagavān svakṛtena tuṣyet|| 15 ||
+4.7.16,मैत्���ेय उवाच ।क्षमाप्यैवं स मीढ्वांसं ब्रह्मणा चानुमंत्रितः ।कर्म सन्तानयामास सोपाध्यायर्त्विगादिभिः ॥ १६ ॥,maitreya uvāca|kṣamāpyaivaṃ sa mīḍhvāṃsaṃ brahmaṇā cānumaṃtritaḥ|karma santānayāmāsa sopādhyāyartvigādibhiḥ|| 16 ||
+4.7.17,वैष्णवं यज्ञसन्तत्यै त्रिकपालं द्विजोत्तमाः ।पुरोडाशं निरवपन् वीरसंसर्गशुद्धये ॥ १७ ॥,vaiṣṇavaṃ yajñasantatyai trikapālaṃ dvijottamāḥ|puroḍāśaṃ niravapan vīrasaṃsargaśuddhaye|| 17 ||
+4.7.18,अध्वर्युणाऽत्त हविषा यजमानो विशाम्पते ।धिया विशुद्धया दध्यौ तथा प्रादुरभूत् हरिः ॥ १८ ॥,adhvaryuṇā'tta haviṣā yajamāno viśāmpate|dhiyā viśuddhayā dadhyau tathā prādurabhūt hariḥ|| 18 ||
+4.7.19,तदा स्वप्रभया तेषां द्योतयन्त्या दिशो दश ।मुष्णन् तेज उपानीतः तार्क्ष्येण स्तोत्रवाजिना ॥ १९ ॥,tadā svaprabhayā teṣāṃ dyotayantyā diśo daśa|muṣṇan teja upānītaḥ tārkṣyeṇa stotravājinā|| 19 ||
+4.7.20,श्यामो हिरण्यरशनोऽर्ककिरीटजुष्टो ।नीलालक भ्रमरमण्डितकुण्डलास्यः ।शङ्खाब्जचक्रशरचापगदासिचर्म ।व्यग्रैर्हिरण्मयभुजैः इव कर्णिकारः ॥ २० ॥,śyāmo hiraṇyaraśano'rkakirīṭajuṣṭo|nīlālaka bhramaramaṇḍitakuṇḍalāsyaḥ|śaṅkhābjacakraśaracāpagadāsicarma|vyagrairhiraṇmayabhujaiḥ iva karṇikāraḥ|| 20 ||
+4.7.21,वक्षस्यधिश्रितवधूर्वनमाल्युदार ।हासावलोककलया रमयंश्च विश्वम् ।पार्श्वभ्रमद्व्यजन चामरराजहंसः ।श्वेतातपत्रशशिनोपरि रज्यमानः ॥ २१ ॥,vakṣasyadhiśritavadhūrvanamālyudāra|hāsāvalokakalayā ramayaṃśca viśvam|pārśvabhramadvyajana cāmararājahaṃsaḥ|śvetātapatraśaśinopari rajyamānaḥ|| 21 ||
+4.7.22,तमुपागतमालक्ष्य सर्वे सुरगणादयः ।प्रणेमुः सहसोत्थाय ब्रह्मेन्द्रत्र्यक्षनायकाः ॥ २२ ॥,tamupāgatamālakṣya sarve suragaṇādayaḥ|praṇemuḥ sahasotthāya brahmendratryakṣanāyakāḥ|| 22 ||
+4.7.23,तत्तेजसा हतरुचः सन्नजिह्वाः ससाध्वसाः ।मूर्ध्ना धृताञ्जलिपुटा उपतस्थुरधोक्षजम् ॥ २३ ॥,tattejasā hatarucaḥ sannajihvāḥ sasādhvasāḥ|mūrdhnā dhṛtāñjalipuṭā upatasthuradhokṣajam|| 23 ||
+4.7.24,अप्यर्वाग्वृत्तयो यस्य महि त्वात्मभुवादयः ।यथामति गृणन्ति स्म कृतानुग्रहविग्रहम् ॥ २४ ॥,apyarvāgvṛttayo yasya mahi tvātmabhuvādayaḥ|yathāmati gṛṇanti sma kṛtānugrahavigraham|| 24 ||
+4.7.25,दक्षो गृहीतार्हणसादनोत्तमं ।यज्ञेश्वरं विश्वसृजां परं गुरुम् ।सुनन्दनन्दाद्यनुगैर्वृतं मुदा ।गृणन्प्रपेदे प्रयतः कृताञ्जलिः ॥ २५ ॥,dakṣo gṛhītārhaṇasādanottamaṃ|yajñeśvaraṃ viśvasṛjāṃ paraṃ gurum|sunandanandādyanugairvṛtaṃ mudā|gṛṇanprapede prayataḥ kṛtāñjaliḥ|| 25 ||
+4.7.26,दक्ष उवाच ।शुद्धं स्वधाम्न्युपरताखिलबुद्ध्यवस्थं ।चिन्मात्रमेकमभयं प्रतिषिध्य मायाम् ।तिष्ठन् तयैव पुरुषत्वमुपेत्य तस्याम् ।आस्ते भवानपरिशुद्ध इवात्मतंत्र ॥ २६ ॥,dakṣa uvāca|śuddhaṃ svadhāmnyuparatākhilabuddhyavasthaṃ|cinmātramekamabhayaṃ pratiṣidhya māyām|tiṣṭhan tayaiva puruṣatvamupetya tasyām|āste bhavānapariśuddha ivātmataṃtra|| 26 ||
+4.7.27,ऋत्विज ऊचुः ।तत्त्वं न ते वयमनञ्जन रुद्रशापात् ।कर्मण्यवग्रहधियो भगवन् विदामः ।धर्मोपलक्षणमिदं त्रिवृदध्वराख्यं ।ज्ञातं यदर्थमधिदैवमदो व्यवस्थाः ॥ २७ ॥,ṛtvija ūcuḥ|tattvaṃ na te vayamanañjana rudraśāpāt|karmaṇyavagrahadhiyo bhagavan vidāmaḥ|dharmopalakṣaṇamidaṃ trivṛdadhvarākhyaṃ|jñātaṃ yadarthamadhidaivamado vyavasthāḥ|| 27 ||
+4.7.28,सदस्या ऊचुः ।उत्पत्त्यध्वन्यशरण उरुक्लेशदुर्गेऽन्तकोग्र ।व्यालान्विष्टे विषयमृगतृष्यात्मगेहोरुभारः ।द्वन्द्वश्वभ्रे खलमृगभये शोकदावेऽज्ञसार्थः ।पादौकस्ते शरणद कदा याति कामोपसृष्टः ॥ २८ ॥,sadasyā ūcuḥ|utpattyadhvanyaśaraṇa urukleśadurge'ntakogra|vyālānviṣṭe viṣayamṛgatṛṣyātmagehorubhāraḥ|dvandvaśvabhre khalamṛgabhaye śokadāve'jñasārthaḥ|pādaukaste śaraṇada kadā yāti kāmopasṛṣṭaḥ|| 28 ||
+4.7.29,रुद्र उवाच ।तव वरद वराङ्घ्रावाशिषेहाखिलार्थे ।ह्यपि मुनिभिरसक्तैरादरेणार्हणीये ।यदि रचितधियं माविद्यलोकोऽपविद्धं ।जपति न गणये तत्त्वत्परानुग्रहेण ॥ २९ ॥,rudra uvāca|tava varada varāṅghrāvāśiṣehākhilārthe|hyapi munibhirasaktairādareṇārhaṇīye|yadi racitadhiyaṃ māvidyaloko'paviddhaṃ|japati na gaṇaye tattvatparānugraheṇa|| 29 ||
+4.7.30,भृगुरुवाच ।यन्मायया गहनयापहृतात्मबोधा ।ब्रह्मादयस्तनुभृतस्तमसि स्वपन्तः ।नात्मन्श्रितं तव विदन्त्यधुनापि तत्त्वं ।सोऽयं प्रसीदतु भवान्प्रणतात्मबन्धुः ॥ ३० ॥,bhṛguruvāca|yanmāyayā gahanayāpahṛtātmabodhā|brahmādayastanubhṛtastamasi svapantaḥ|nātmanśritaṃ tava vidantyadhunāpi tattvaṃ|so'yaṃ prasīdatu bhavānpraṇatātmabandhuḥ|| 30 ||
+4.7.31,ब्रह्मोवाच ।नैतत्स्वरूपं भवतोऽसौ पदार्थ ।भेदग्रहैः पुरुषो यावदीक्षेत् ।ज्ञानस्य चार्थस्य गुणस्य चाश्रयो ।मायामयाद् व्यतिरिक्तो मतस्त्वम् ॥ ३१ ॥,brahmovāca|naitatsvarūpaṃ bhavato'sau padārtha|bhedagrahaiḥ puruṣo yāvadīkṣet|jñānasya cārthasya guṇasya cāśrayo|māyāmayād vyatirikto matastvam|| 31 ||
+4.7.32,इन्द्र उवाच ।इदमप्यच्युत विश्वभावनं ।वपुरानन्दकरं मनोदृशाम् ।सुरविद्विट्क्षपणैरुदायुधैः ।भुजदण्डैरुपपन्नमष्टभिः ॥ ३२ ॥,indra uvāca|idamapyacyuta viśvabhāvanaṃ|vapurānandakaraṃ manodṛśām|suravidviṭkṣapaṇairudāyudhaiḥ|bhujadaṇḍairupapannamaṣṭabhiḥ|| 32 ||
+4.7.33,पत्‍न्य ऊचुः ।यज्ञोऽयं तव यजनाय केन सृष्टो ।विध्वस्तः पशुपतिनाद्य दक्षकोपात् ।तं नस्त्वं शवशयनाभशान्तमेधं ।यज्ञात्मन्नलिनरुचा दृशा पुनीहि ॥ ३३ ॥,pat‍nya ūcuḥ|yajño'yaṃ tava yajanāya kena sṛṣṭo|vidhvastaḥ paśupatinādya dakṣakopāt|taṃ nastvaṃ śavaśayanābhaśāntamedhaṃ|yajñātmannalinarucā dṛśā punīhi|| 33 ||
+4.7.34,ऋषय ऊचुः ।अनन्वितं ते भगवन् विचेष्टितं ।यदात्मना चरसि हि कर्म नाज्यसे ।विभूतये यत उपसेदुरीश्वरीं ।न मन्यते स्वयमनुवर्ततीं भवान् ॥ ३४ ॥,ṛṣaya ūcuḥ|ananvitaṃ te bhagavan viceṣṭitaṃ|yadātmanā carasi hi karma nājyase|vibhūtaye yata upasedurīśvarīṃ|na manyate svayamanuvartatīṃ bhavān|| 34 ||
+4.7.35,सिद्धा ऊचुः ।अयं त्वत्कथामृष्टपीयूषनद्यां ।मनोवारणः क्लेशदावाग्निदग्धः ।तृषार्तोऽवगाढो न सस���मार दावं ।न निष्क्रामति ब्रह्मसम्पन्नवन्नः ॥ ३५ ॥,siddhā ūcuḥ|ayaṃ tvatkathāmṛṣṭapīyūṣanadyāṃ|manovāraṇaḥ kleśadāvāgnidagdhaḥ|tṛṣārto'vagāḍho na sasmāra dāvaṃ|na niṣkrāmati brahmasampannavannaḥ|| 35 ||
+4.7.36,यजमान्युवाच ।स्वागतं ते प्रसीदेश तुभ्यं नमः ।श्रीनिवास श्रिया कान्तया त्राहि नः ।त्वामृतेऽधीश नाङ्गैर्मखः शोभते ।शीर्षहीनः कबन्धो यथा पुरुषः ॥ ३६ ॥,yajamānyuvāca|svāgataṃ te prasīdeśa tubhyaṃ namaḥ|śrīnivāsa śriyā kāntayā trāhi naḥ|tvāmṛte'dhīśa nāṅgairmakhaḥ śobhate|śīrṣahīnaḥ kabandho yathā puruṣaḥ|| 36 ||
+4.7.37,लोकपाला ऊचुः ।दृष्टः किं नो दृग्भिरसद्‍ग्रहैस्त्वं ।प्रत्यग्द्रष्टा दृश्यते येन विश्वम् ।माया ह्येषा भवदीया हि भूमन् ।यस्त्वं षष्ठः पञ्चभिर्भासि भूतैः ॥ ३७ ॥,lokapālā ūcuḥ|dṛṣṭaḥ kiṃ no dṛgbhirasad‍grahaistvaṃ|pratyagdraṣṭā dṛśyate yena viśvam|māyā hyeṣā bhavadīyā hi bhūman|yastvaṃ ṣaṣṭhaḥ pañcabhirbhāsi bhūtaiḥ|| 37 ||
+4.7.38,योगेश्वरा ऊचुः ।प्रेयान्न तेऽन्योऽस्त्यमुतस्त्वयि प्रभो ।विश्वात्मनीक्षेन्न पृथग्य आत्मनः ।अथापि भक्त्येश तयोपधावतां ।अनन्यवृत्त्यानुगृहाण वत्सल ॥ ३८ ॥,yogeśvarā ūcuḥ|preyānna te'nyo'styamutastvayi prabho|viśvātmanīkṣenna pṛthagya ātmanaḥ|athāpi bhaktyeśa tayopadhāvatāṃ|ananyavṛttyānugṛhāṇa vatsala|| 38 ||
+4.7.39,जगदुद्‍भवस्थितिलयेषु दैवतो ।बहुभिद्यमानगुणयाऽत्ममायया ।रचितात्मभेदमतये स्वसंस्थया ।विनिवर्तितभ्रमगुणात्मने नमः ॥ ३९ ॥,jagadud‍bhavasthitilayeṣu daivato|bahubhidyamānaguṇayā'tmamāyayā|racitātmabhedamataye svasaṃsthayā|vinivartitabhramaguṇātmane namaḥ|| 39 ||
+4.7.40,ब्रह्मोवाच ।नमस्ते श्रितसत्त्वाय धर्मादीनां च सूतये ।निर्गुणाय च यत्काष्ठां नाहं वेदापरेऽपि च ॥ ४० ॥,brahmovāca|namaste śritasattvāya dharmādīnāṃ ca sūtaye|nirguṇāya ca yatkāṣṭhāṃ nāhaṃ vedāpare'pi ca|| 40 ||
+4.7.41,अग्निरुवाच ।यत्तेजसाहं सुसमिद्धतेजा ।हव्यं वहे स्वध्वर आज्यसिक्तम् ।तं यज्ञियं पञ्चविधं च पञ्चभिः ।स्विष्टं यजुर्भिः प्रणतोऽस्मि यज्ञम् ॥ ४१ ॥,agniruvāca|yattejasāhaṃ susamiddhatejā|havyaṃ vahe svadhvara ājyasiktam|taṃ yajñiyaṃ pañcavidhaṃ ca pañcabhiḥ|sviṣṭaṃ yajurbhiḥ praṇato'smi yajñam|| 41 ||
+4.7.42,देवा ऊचुः ।पुरा कल्पापाये स्वकृतमुदरीकृत्य विकृतं ।त्वमेवाद्यस्तस्मिन् सलिल उरगेन्द्राधिशयने ।पुमान् शेषे सिद्धैर्हृदि विमृशिताध्यात्मपदविः ।स एवाद्याक्ष्णोर्यः पथि चरसि भृत्यानवसि नः ॥ ४२ ॥,devā ūcuḥ|purā kalpāpāye svakṛtamudarīkṛtya vikṛtaṃ|tvamevādyastasmin salila uragendrādhiśayane|pumān śeṣe siddhairhṛdi vimṛśitādhyātmapadaviḥ|sa evādyākṣṇoryaḥ pathi carasi bhṛtyānavasi naḥ|| 42 ||
+4.7.43,गन्धर्वा ऊचुः ।अंशांशास्ते देव मरीच्यादय एते ।ब्रह्मेन्द्राद्या देवगणा रुद्रपुरोगाः ।क्रीडाभाण्डं विश्वमिदं यस्य विभूमन् ।तस्मै नित्यं नाथ नमस्ते करवाम ॥ ४३ ॥,gandharvā ūcuḥ|aṃśāṃśāste deva marīcyādaya ete|brahmendrādyā devagaṇā rudrapurogāḥ|krīḍābhāṇḍaṃ viśvamidaṃ yasya vibhūman|tasmai nityaṃ nātha namaste karavāma|| 43 ||
+4.7.44,विद्याधरा ऊचुः ।त्वन्माययार्थमभिपद्य कलेवरेऽस्मिन् ।कृत्वा ममाहमिति दुर्मतिरुत्पथैः स्वैः ।क्षिप्तोऽप्यसद्विषयलालस आत्ममोहं ।युष्मत्कथामृतनिषेवक उद्व्युदस्येत् ॥ ४४ ॥,vidyādharā ūcuḥ|tvanmāyayārthamabhipadya kalevare'smin|kṛtvā mamāhamiti durmatirutpathaiḥ svaiḥ|kṣipto'pyasadviṣayalālasa ātmamohaṃ|yuṣmatkathāmṛtaniṣevaka udvyudasyet|| 44 ||
+4.7.45,ब्राह्मणा ऊचुः ।त्वं क्रतुस्त्वं हविस्त्वं हुताशः स्वयं ।त्वं हि मंत्रः समिद् दर्भपात्राणि च ।त्वं सदस्यर्त्विजो दम्पती देवता ।अग्निहोत्रं स्वधा सोम आज्यं पशुः ॥ ४५ ॥,brāhmaṇā ūcuḥ|tvaṃ kratustvaṃ havistvaṃ hutāśaḥ svayaṃ|tvaṃ hi maṃtraḥ samid darbhapātrāṇi ca|tvaṃ sadasyartvijo dampatī devatā|agnihotraṃ svadhā soma ājyaṃ paśuḥ|| 45 ||
+4.7.46,त्वं पुरा गां रसाया महासूकरो ।दंष्ट्रया पद्मिनीं वारणेन्द्रो यथा ।स्तूयमानो नदन् लीलया योगिभिः ।व्युज्जहर्थ त्रयीगात्र यज्ञक्रतुः ॥ ४६ ॥,tvaṃ purā gāṃ rasāyā mahāsūkaro|daṃṣṭrayā padminīṃ vāraṇendro yathā|stūyamāno nadan līlayā yogibhiḥ|vyujjahartha trayīgātra yajñakratuḥ|| 46 ||
+4.7.47,स प्रसीद त्वमस्माकं आकाङ्क्षतां ।दर्शनं ते परिभ्रष्टसत्कर्मणाम् ।कीर्त्यमाने नृभिर्नाम्नि यज्ञेश ते ।यज्ञविघ्नाः क्षयं यान्ति तस्मै नमः ॥ ४७ ॥,sa prasīda tvamasmākaṃ ākāṅkṣatāṃ|darśanaṃ te paribhraṣṭasatkarmaṇām|kīrtyamāne nṛbhirnāmni yajñeśa te|yajñavighnāḥ kṣayaṃ yānti tasmai namaḥ|| 47 ||
+4.7.48,मैत्रेय उवाच ।इति दक्षः कविर्यज्ञं भद्र रुद्राभिमर्शितम् ।कीर्त्यमाने हृषीकेशे सन्निन्ये यज्ञभावने ॥ ४८ ॥,maitreya uvāca|iti dakṣaḥ kaviryajñaṃ bhadra rudrābhimarśitam|kīrtyamāne hṛṣīkeśe sanninye yajñabhāvane|| 48 ||
+4.7.49,भगवान् स्वेन भागेन सर्वात्मा सर्वभागभुक् ।दक्षं बभाष आभाष्य प्रीयमाण इवानघ ॥ ४९ ॥,bhagavān svena bhāgena sarvātmā sarvabhāgabhuk|dakṣaṃ babhāṣa ābhāṣya prīyamāṇa ivānagha|| 49 ||
+4.7.50,श्रीभगवानुवाच ।अहं ब्रह्मा च शर्वश्च जगतः कारणं परम् ।आत्मेश्वर उपद्रष्टा स्वयं दृगविशेषणः ॥ ५० ॥,śrībhagavānuvāca|ahaṃ brahmā ca śarvaśca jagataḥ kāraṇaṃ param|ātmeśvara upadraṣṭā svayaṃ dṛgaviśeṣaṇaḥ|| 50 ||
+4.7.51,आत्ममायां समाविश्य सोऽहं गुणमयीं द्विज ।सृजन् रक्षन् हरन् विश्वं दध्रे संज्ञां क्रियोचिताम् ॥ ५१ ॥,ātmamāyāṃ samāviśya so'haṃ guṇamayīṃ dvija|sṛjan rakṣan haran viśvaṃ dadhre saṃjñāṃ kriyocitām|| 51 ||
+4.7.52,तस्मिन् ब्रह्मण्यद्वितीये केवले परमात्मनि ।ब्रह्मरुद्रौ च भूतानि भेदेनाज्ञोऽनुपश्यति ॥ ५२ ॥,tasmin brahmaṇyadvitīye kevale paramātmani|brahmarudrau ca bhūtāni bhedenājño'nupaśyati|| 52 ||
+4.7.53,यथा पुमान्न स्वाङ्गेषु शिरःपाण्यादिषु क्वचित् ।पारक्यबुद्धिं कुरुते एवं भूतेषु मत्परः ॥ ५३ ॥,yathā pumānna svāṅgeṣu śiraḥpāṇyādiṣu kvacit|pārakyabuddhiṃ kurute evaṃ bhūteṣu matparaḥ|| 53 ||
+4.7.54,त्रयाणां एकभावानां यो न पश्यति वै भिदाम् ।सर्वभूतात्मनां ब्रह्मन् स शान्त��ं अधिगच्छति ॥ ५४ ॥,trayāṇāṃ ekabhāvānāṃ yo na paśyati vai bhidām|sarvabhūtātmanāṃ brahman sa śāntiṃ adhigacchati|| 54 ||
+4.7.55,मैत्रेय उवाच ।एवं भगवतादिष्टः प्रजापतिपतिर्हरिम् ।अर्चित्वा क्रतुना स्वेन देवान् उभयतोऽयजत् ॥ ५५ ॥,maitreya uvāca|evaṃ bhagavatādiṣṭaḥ prajāpatipatirharim|arcitvā kratunā svena devān ubhayato'yajat|| 55 ||
+4.7.56,रुद्रं च स्वेन भागेन ह्युपाधावत्समाहितः ।कर्मणोदवसानेन सोमपानितरानपि ।उदवस्य सहर्त्विग्भिः सस्नाववभृथं ततः ॥ ५६ ॥,rudraṃ ca svena bhāgena hyupādhāvatsamāhitaḥ|karmaṇodavasānena somapānitarānapi|udavasya sahartvigbhiḥ sasnāvavabhṛthaṃ tataḥ|| 56 ||
+4.7.57,तस्मा अप्यनुभावेन स्वेनैवावाप्तराधसे ।धर्म एव मतिं दत्त्वा त्रिदशास्ते दिवं ययुः ॥ ५७ ॥,tasmā apyanubhāvena svenaivāvāptarādhase|dharma eva matiṃ dattvā tridaśāste divaṃ yayuḥ|| 57 ||
+4.7.58,एवं दाक्षायणी हित्वा सती पूर्वकलेवरम् ।जज्ञे हिमवतः क्षेत्रे मेनायामिति शुश्रुम ॥ ५८ ॥,evaṃ dākṣāyaṇī hitvā satī pūrvakalevaram|jajñe himavataḥ kṣetre menāyāmiti śuśruma|| 58 ||
+4.7.59,तमेव दयितं भूय आवृङ्क्ते पतिमम्बिका ।अनन्यभावैकगतिं शक्तिः सुप्तेव पूरुषम् ॥ ५९ ॥,tameva dayitaṃ bhūya āvṛṅkte patimambikā|ananyabhāvaikagatiṃ śaktiḥ supteva pūruṣam|| 59 ||
+4.7.60,एतद्‍भगवतः शम्भोः कर्म दक्षाध्वरद्रुहः ।श्रुतं भागवतात् शिष्याद् उद्धवान्मे बृहस्पतेः ॥ ६० ॥,etad‍bhagavataḥ śambhoḥ karma dakṣādhvaradruhaḥ|śrutaṃ bhāgavatāt śiṣyād uddhavānme bṛhaspateḥ|| 60 ||
+4.7.61,इदं पवित्रं परमीशचेष्टितं ।यशस्यमायुष्यमघौघमर्षणम् ।यो नित्यदाऽकर्ण्य नरोऽनुकीर्तयेद् ।धुनोत्यघं कौरव भक्तिभावतः ॥ ६१ ॥,idaṃ pavitraṃ paramīśaceṣṭitaṃ|yaśasyamāyuṣyamaghaughamarṣaṇam|yo nityadā'karṇya naro'nukīrtayed|dhunotyaghaṃ kaurava bhaktibhāvataḥ|| 61 ||
+4.7.7,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे दक्षयज्ञसंधान सप्तमोऽध्यायः ॥ ७ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe dakṣayajñasaṃdhāna saptamo'dhyāyaḥ|| 7 ||
+4.8.1,मैत्रेय उवाच ।सनकाद्या नारदश्च ऋभुर्हंसोऽरुणिर्यतिः ।नैते गृहान् ब्रह्मसुता ह्यावसन् ऊर्ध्वरेतसः ॥ १ ॥,maitreya uvāca|sanakādyā nāradaśca ṛbhurhaṃso'ruṇiryatiḥ|naite gṛhān brahmasutā hyāvasan ūrdhvaretasaḥ|| 1 ||
+4.8.2,मृषाधर्मस्य भार्यासीद् दम्भं मायां च शत्रुहन् ।असूत मिथुनं तत्तु निर्ऋतिर्जगृहेऽप्रजः ॥ २ ॥,mṛṣādharmasya bhāryāsīd dambhaṃ māyāṃ ca śatruhan|asūta mithunaṃ tattu nirṛtirjagṛhe'prajaḥ|| 2 ||
+4.8.3,तयोः समभवल्लोभो निकृतिश्च महामते ।ताभ्यां क्रोधश्च हिंसा च यद्दुरुक्तिः स्वसा कलिः ॥ ३ ॥,tayoḥ samabhavallobho nikṛtiśca mahāmate|tābhyāṃ krodhaśca hiṃsā ca yadduruktiḥ svasā kaliḥ|| 3 ||
+4.8.4,दुरुक्तौ कलिराधत्त भयं मृत्युं च सत्तम ।तयोश्च मिथुनं जज्ञे यातना निरयस्तथा ॥ ४ ॥,duruktau kalirādhatta bhayaṃ mṛtyuṃ ca sattama|tayośca mithunaṃ jajñe yātanā nirayastathā|| 4 ||
+4.8.5,सङ्ग्रहेण मयाऽख्यातः प्रतिसर्गस्तवानघ ।त्रिः श्रुत्वैतत्पुम���न् पुण्यं विधुनोत्यात्मनो मलम् ॥ ५ ॥,saṅgraheṇa mayā'khyātaḥ pratisargastavānagha|triḥ śrutvaitatpumān puṇyaṃ vidhunotyātmano malam|| 5 ||
+4.8.6,अथातः कीर्तये वंशं पुण्यकीर्तेः कुरूद्वह ।स्वायम्भुवस्यापि मनोः हरेरंशांशजन्मनः ॥ ६ ॥,athātaḥ kīrtaye vaṃśaṃ puṇyakīrteḥ kurūdvaha|svāyambhuvasyāpi manoḥ hareraṃśāṃśajanmanaḥ|| 6 ||
+4.8.7,प्रियव्रतोत्तानपादौ शतरूपापतेः सुतौ ।वासुदेवस्य कलया रक्षायां जगतः स्थितौ ॥ ७ ॥,priyavratottānapādau śatarūpāpateḥ sutau|vāsudevasya kalayā rakṣāyāṃ jagataḥ sthitau|| 7 ||
+4.8.8,जाये उत्तानपादस्य सुनीतिः सुरुचिस्तयोः ।सुरुचिः प्रेयसी पत्युः नेतरा यत्सुतो ध्रुवः ॥ ८ ॥,jāye uttānapādasya sunītiḥ surucistayoḥ|suruciḥ preyasī patyuḥ netarā yatsuto dhruvaḥ|| 8 ||
+4.8.9,एकदा सुरुचेः पुत्रं अङ्कमारोप्य लालयन् ।उत्तमं नारुरुक्षन्तं ध्रुवं राजाभ्यनन्दत ॥ ९ ॥,ekadā suruceḥ putraṃ aṅkamāropya lālayan|uttamaṃ nārurukṣantaṃ dhruvaṃ rājābhyanandata|| 9 ||
+4.8.10,तथा चिकीर्षमाणं तं सपत्‍न्यास्तनयं ध्रुवम् ।सुरुचिः शृण्वतो राज्ञः सेर्ष्यमाहातिगर्विता ॥ १० ॥,tathā cikīrṣamāṇaṃ taṃ sapat‍nyāstanayaṃ dhruvam|suruciḥ śṛṇvato rājñaḥ serṣyamāhātigarvitā|| 10 ||
+4.8.11,न वत्स नृपतेर्धिष्ण्यं भवान् आरोढुमर्हति ।न गृहीतो मया यत्त्वं कुक्षौ अपि नृपात्मजः ॥ ११ ॥,na vatsa nṛpaterdhiṣṇyaṃ bhavān āroḍhumarhati|na gṛhīto mayā yattvaṃ kukṣau api nṛpātmajaḥ|| 11 ||
+4.8.12,बालोऽसि बत नात्मानं अन्यस्त्रीगर्भसम्भृतम् ।नूनं वेद भवान् यस्य दुर्लभेऽर्थे मनोरथः ॥ १२ ॥,bālo'si bata nātmānaṃ anyastrīgarbhasambhṛtam|nūnaṃ veda bhavān yasya durlabhe'rthe manorathaḥ|| 12 ||
+4.8.13,तपसाऽराध्य पुरुषं तस्यैवानुग्रहेण मे ।गर्भे त्वं साधयात्मानं यदीच्छसि नृपासनम् ॥ १३ ॥,tapasā'rādhya puruṣaṃ tasyaivānugraheṇa me|garbhe tvaṃ sādhayātmānaṃ yadīcchasi nṛpāsanam|| 13 ||
+4.8.14,मैत्रेय उवाच ।मातुः सपत्‍न्याः स दुरुक्तिविद्धः ।श्वसन् रुषा दण्डहतो यथाहिः ।हित्वा मिषन्तं पितरं सन्नवाचं ।जगाम मातुः प्ररुदन् सकाशम् ॥ १४ ॥,maitreya uvāca|mātuḥ sapat‍nyāḥ sa duruktividdhaḥ|śvasan ruṣā daṇḍahato yathāhiḥ|hitvā miṣantaṃ pitaraṃ sannavācaṃ|jagāma mātuḥ prarudan sakāśam|| 14 ||
+4.8.15,तं निःश्वसन्तं स्फुरिताधरोष्ठं ।सुनीतिरुत्सङ्ग उदूह्य बालम् ।निशम्य तत्पौरमुखान्नितान्तं ।सा विव्यथे यद्‍गदितं सपत्‍न्या ॥ १५ ॥,taṃ niḥśvasantaṃ sphuritādharoṣṭhaṃ|sunītirutsaṅga udūhya bālam|niśamya tatpauramukhānnitāntaṃ|sā vivyathe yad‍gaditaṃ sapat‍nyā|| 15 ||
+4.8.16,सोत्सृज्य धैर्यं विललाप शोक ।दावाग्निना दावलतेव बाला ।वाक्यं सपत्‍न्याः स्मरती सरोज ।श्रिया दृशा बाष्पकलामुवाह ॥ १६ ॥,sotsṛjya dhairyaṃ vilalāpa śoka|dāvāgninā dāvalateva bālā|vākyaṃ sapat‍nyāḥ smaratī saroja|śriyā dṛśā bāṣpakalāmuvāha|| 16 ||
+4.8.17,दीर्घं श्वसन्ती वृजिनस्य पारं ।अपश्यती बालकमाह बाला ।मामङ्गलं तात परेषु मंस्था ।भुङ्क्ते जनो यत्परदुःखदस्तत् ॥ १७ ॥,dīrghaṃ śvasantī vṛjinasya pāra���|apaśyatī bālakamāha bālā|māmaṅgalaṃ tāta pareṣu maṃsthā|bhuṅkte jano yatparaduḥkhadastat|| 17 ||
+4.8.18,सत्यं सुरुच्याभिहितं भवान्मे ।यद् दुर्भगाया उदरे गृहीतः ।स्तन्येन वृद्धश्च विलज्जते यां ।भार्येति वा वोढुमिडस्पतिर्माम् ॥ १८ ॥,satyaṃ surucyābhihitaṃ bhavānme|yad durbhagāyā udare gṛhītaḥ|stanyena vṛddhaśca vilajjate yāṃ|bhāryeti vā voḍhumiḍaspatirmām|| 18 ||
+4.8.19,आतिष्ठ तत्तात विमत्सरस्त्वं ।उक्तं समात्रापि यदव्यलीकम् ।आराधयाधोक्षजपादपद्मं ।यदीच्छसेऽध्यासनमुत्तमो यथा ॥ १९ ॥,ātiṣṭha tattāta vimatsarastvaṃ|uktaṃ samātrāpi yadavyalīkam|ārādhayādhokṣajapādapadmaṃ|yadīcchase'dhyāsanamuttamo yathā|| 19 ||
+4.8.20,यस्याङ्घ्रिपद्मं परिचर्य विश्व ।विभावनायात्तगुणाभिपत्तेः ।अजोऽध्यतिष्ठत्खलु पारमेष्ठ्यं ।पदं जितात्मश्वसनाभिवन्द्यम् ॥ २० ॥,yasyāṅghripadmaṃ paricarya viśva|vibhāvanāyāttaguṇābhipatteḥ|ajo'dhyatiṣṭhatkhalu pārameṣṭhyaṃ|padaṃ jitātmaśvasanābhivandyam|| 20 ||
+4.8.21,तथा मनुर्वो भगवान्पितामहो ।यमेकमत्या पुरुदक्षिणैर्मखैः ।इष्ट्वाभिपेदे दुरवापमन्यतो ।भौमं सुखं दिव्यमथापवर्ग्यम् ॥ २१ ॥,tathā manurvo bhagavānpitāmaho|yamekamatyā purudakṣiṇairmakhaiḥ|iṣṭvābhipede duravāpamanyato|bhaumaṃ sukhaṃ divyamathāpavargyam|| 21 ||
+4.8.22,तमेव वत्साश्रय भृत्यवत्सलं ।मुमुक्षुभिर्मृग्यपदाब्जपद्धतिम् ।अनन्यभावे निजधर्मभाविते ।मनस्यवस्थाप्य भजस्व पूरुषम् ॥ २२ ॥,tameva vatsāśraya bhṛtyavatsalaṃ|mumukṣubhirmṛgyapadābjapaddhatim|ananyabhāve nijadharmabhāvite|manasyavasthāpya bhajasva pūruṣam|| 22 ||
+4.8.23,नान्यं ततः पद्मपलाशलोचनाद् ।दुःखच्छिदं ते मृगयामि कञ्चन ।यो मृग्यते हस्तगृहीतपद्मया ।श्रियेतरैरङ्ग विमृग्यमाणया ॥ २३ ॥,nānyaṃ tataḥ padmapalāśalocanād|duḥkhacchidaṃ te mṛgayāmi kañcana|yo mṛgyate hastagṛhītapadmayā|śriyetarairaṅga vimṛgyamāṇayā|| 23 ||
+4.8.24,मैत्रेय उवाच ।एवं सञ्जल्पितं मातुः आकर्ण्यार्थागमं वचः ।सन्नियम्यात्मनाऽत्मानं निश्चक्राम पितुः पुरात् ॥ २४ ॥,maitreya uvāca|evaṃ sañjalpitaṃ mātuḥ ākarṇyārthāgamaṃ vacaḥ|sanniyamyātmanā'tmānaṃ niścakrāma pituḥ purāt|| 24 ||
+4.8.25,नारदस्तदुपाकर्ण्य ज्ञात्वा तस्य चिकीर्षितम् ।स्पृष्ट्वा मूर्धन्यघघ्नेन पाणिना प्राह विस्मितः ॥ २५ ॥,nāradastadupākarṇya jñātvā tasya cikīrṣitam|spṛṣṭvā mūrdhanyaghaghnena pāṇinā prāha vismitaḥ|| 25 ||
+4.8.26,अहो तेजः क्षत्रियाणां मानभङ्गममृष्यताम् ।बालोऽप्ययं हृदा धत्ते यत्समातुरसद्वचः ॥ २६ ॥,aho tejaḥ kṣatriyāṇāṃ mānabhaṅgamamṛṣyatām|bālo'pyayaṃ hṛdā dhatte yatsamāturasadvacaḥ|| 26 ||
+4.8.27,नारद उवाच ।नाधुनाप्यवमानं ते सम्मानं वापि पुत्रक ।लक्षयामः कुमारस्य सक्तस्य क्रीडनादिषु ॥ २७ ॥,nārada uvāca|nādhunāpyavamānaṃ te sammānaṃ vāpi putraka|lakṣayāmaḥ kumārasya saktasya krīḍanādiṣu|| 27 ||
+4.8.28,विकल्पे विद्यमानेऽपि न ह्यसन्तोषहेतवः ।पुंसो मोहमृते भिन्ना यल्लोके निजकर्मभिः ॥ २८ ॥,vikalpe vidyamāne'pi na hyasantoṣahetavaḥ|puṃso mohamṛte bhinnā yalloke nijakarmabhiḥ|| 28 ||
+4.8.29,परितुष्येत् ततस्तात तावन्मात्रेण पूरुषः ।दैवोपसादितं यावद् वीक्ष्येश्वरगतिं बुधः ॥ २९ ॥,parituṣyet tatastāta tāvanmātreṇa pūruṣaḥ|daivopasāditaṃ yāvad vīkṣyeśvaragatiṃ budhaḥ|| 29 ||
+4.8.30,अथ मात्रोपदिष्टेन योगेनावरुरुत्ससि ।यत्प्रसादं स वै पुंसां दुराराध्यो मतो मम ॥ ३० ॥,atha mātropadiṣṭena yogenāvarurutsasi|yatprasādaṃ sa vai puṃsāṃ durārādhyo mato mama|| 30 ||
+4.8.31,मुनयः पदवीं यस्य निःसङ्गेनोरुजन्मभिः ।न विदुर्मृगयन्तोऽपि तीव्रयोगसमाधिना ॥ ३१ ॥,munayaḥ padavīṃ yasya niḥsaṅgenorujanmabhiḥ|na vidurmṛgayanto'pi tīvrayogasamādhinā|| 31 ||
+4.8.32,अतो निवर्ततामेष निर्बन्धस्तव निष्फलः ।यतिष्यति भवान् काले श्रेयसां समुपस्थिते ॥ ३२ ॥,ato nivartatāmeṣa nirbandhastava niṣphalaḥ|yatiṣyati bhavān kāle śreyasāṃ samupasthite|| 32 ||
+4.8.33,यस्य यद् दैवविहितं स तेन सुखदुःखयोः ।आत्मानं तोषयन् देही तमसः पारमृच्छति ॥ ३३ ॥,yasya yad daivavihitaṃ sa tena sukhaduḥkhayoḥ|ātmānaṃ toṣayan dehī tamasaḥ pāramṛcchati|| 33 ||
+4.8.34,गुणाधिकान्मुदं लिप्सेद् अनुक्रोशं गुणाधमात् ।मैत्रीं समानादन्विच्छेत् न तापैरभिभूयते ॥ ३४ ॥,guṇādhikānmudaṃ lipsed anukrośaṃ guṇādhamāt|maitrīṃ samānādanvicchet na tāpairabhibhūyate|| 34 ||
+4.8.35,ध्रुव उवाच ।सोऽयं शमो भगवता सुखदुःखहतात्मनाम् ।दर्शितः कृपया पुंसां दुर्दर्शोऽस्मद्विधैस्तु यः ॥ ३५ ॥,dhruva uvāca|so'yaṃ śamo bhagavatā sukhaduḥkhahatātmanām|darśitaḥ kṛpayā puṃsāṃ durdarśo'smadvidhaistu yaḥ|| 35 ||
+4.8.36,अथापि मेऽविनीतस्य क्षात्त्रं घोरमुपेयुषः ।सुरुच्या दुर्वचोबाणैः न भिन्ने श्रयते हृदि ॥ ३६ ॥,athāpi me'vinītasya kṣāttraṃ ghoramupeyuṣaḥ|surucyā durvacobāṇaiḥ na bhinne śrayate hṛdi|| 36 ||
+4.8.37,पदं त्रिभुवनोत्कृष्टं जिगीषोः साधु वर्त्म मे ।ब्रूहि अस्मत् पितृभिर्ब्रह्मन् अन्यैरप्यनधिष्ठितम् ॥ ३७ ॥,padaṃ tribhuvanotkṛṣṭaṃ jigīṣoḥ sādhu vartma me|brūhi asmat pitṛbhirbrahman anyairapyanadhiṣṭhitam|| 37 ||
+4.8.38,नूनं भवान् भगवतो योऽङ्गजः परमेष्ठिनः ।वितुदन्नटते वीणां हिताय जगतोऽर्कवत् ॥ ३८ ॥,nūnaṃ bhavān bhagavato yo'ṅgajaḥ parameṣṭhinaḥ|vitudannaṭate vīṇāṃ hitāya jagato'rkavat|| 38 ||
+4.8.39,मैत्रेय उवाच ।इत्युदाहृतमाकर्ण्य भगवान् नारदस्तदा ।प्रीतः प्रत्याह तं बालं सद्वाक्यं अनुकम्पया ॥ ३९ ॥,maitreya uvāca|ityudāhṛtamākarṇya bhagavān nāradastadā|prītaḥ pratyāha taṃ bālaṃ sadvākyaṃ anukampayā|| 39 ||
+4.8.40,नारद उवाच ।जनन्याभिहितः पन्थाः स वै निःश्रेयसस्य ते ।भगवान् वासुदेवस्तं भज तं प्रवणात्मना ॥ ४० ॥,nārada uvāca|jananyābhihitaḥ panthāḥ sa vai niḥśreyasasya te|bhagavān vāsudevastaṃ bhaja taṃ pravaṇātmanā|| 40 ||
+4.8.41,धर्मार्थकाममोक्षाख्यं य इच्छेत् श्रेय आत्मनः ।एकं ह्येव हरेस्तत्र कारणं पादसेवनम् ॥ ४१ ॥,dharmārthakāmamokṣākhyaṃ ya icchet śreya ātmanaḥ|ekaṃ hyeva harestatra kāraṇaṃ pādasevanam|| 41 ||
+4.8.42,तत्तात गच्छ भद्रं ते यमुनायास्तटं शुचि ।पुण्यं मधुवनं यत्र सान्निध्यं नित्यदा हरेः ॥ ४२ ॥,tattāta gaccha bhadraṃ te yamunāyāstaṭaṃ śuci|puṇyaṃ madhuvanaṃ yatra sānnidhyaṃ nityadā hareḥ|| 42 ||
+4.8.43,स्नात्वानुसवनं तस्मिन् कालिन्द्याः सलिले शिवे ।कृत्वोचितानि निवसन् आत्मनः कल्पितासनः ॥ ४३ ॥,snātvānusavanaṃ tasmin kālindyāḥ salile śive|kṛtvocitāni nivasan ātmanaḥ kalpitāsanaḥ|| 43 ||
+4.8.44,प्राणायामेन त्रिवृता प्राणेन्द्रियमनोमलम् ।शनैर्व्युदस्याभिध्यायेन् मनसा गुरुणा गुरुम् ॥ ४४ ॥,prāṇāyāmena trivṛtā prāṇendriyamanomalam|śanairvyudasyābhidhyāyen manasā guruṇā gurum|| 44 ||
+4.8.45,प्रसादाभिमुखं शश्वत् प्रसन्नवदनेक्षणम् ।सुनासं सुभ्रुवं चारु कपोलं सुरसुन्दरम् ॥ ४५ ॥,prasādābhimukhaṃ śaśvat prasannavadanekṣaṇam|sunāsaṃ subhruvaṃ cāru kapolaṃ surasundaram|| 45 ||
+4.8.46,तरुणं रमणीयाङ्गं अरुणोष्ठेक्षणाधरम् ।प्रणताश्रयणं नृम्णं शरण्यं करुणार्णवम् ॥ ४६ ॥,taruṇaṃ ramaṇīyāṅgaṃ aruṇoṣṭhekṣaṇādharam|praṇatāśrayaṇaṃ nṛmṇaṃ śaraṇyaṃ karuṇārṇavam|| 46 ||
+4.8.47,श्रीवत्साङ्कं घनश्यामं पुरुषं वनमालिनम् ।शङ्खचक्रगदापद्मैः अभिव्यक्तचतुर्भुजम् ॥ ४७ ॥,śrīvatsāṅkaṃ ghanaśyāmaṃ puruṣaṃ vanamālinam|śaṅkhacakragadāpadmaiḥ abhivyaktacaturbhujam|| 47 ||
+4.8.48,किरीटिनं कुण्डलिनं केयूरवलयान्वितम् ।कौस्तुभाभरणग्रीवं पीतकौशेयवाससम् ॥ ४८ ॥,kirīṭinaṃ kuṇḍalinaṃ keyūravalayānvitam|kaustubhābharaṇagrīvaṃ pītakauśeyavāsasam|| 48 ||
+4.8.49,काञ्चीकलापपर्यस्तं लसत्काञ्चन नूपुरम् ।दर्शनीयतमं शान्तं मनोनयनवर्धनम् ॥ ४९ ॥,kāñcīkalāpaparyastaṃ lasatkāñcana nūpuram|darśanīyatamaṃ śāntaṃ manonayanavardhanam|| 49 ||
+4.8.50,पद्‍भ्यां नखमणिश्रेण्या विलसद्‍भ्यां समर्चताम् ।हृत्पद्मकर्णिकाधिष्ण्यं आक्रम्यात् मन्यवस्थितम् ॥ ५० ॥,pad‍bhyāṃ nakhamaṇiśreṇyā vilasad‍bhyāṃ samarcatām|hṛtpadmakarṇikādhiṣṇyaṃ ākramyāt manyavasthitam|| 50 ||
+4.8.51,स्मयमानं अभिध्यायेत् सानुरागावलोकनम् ।नियतेनैकभूतेन मनसा वरदर्षभम् ॥ ५१ ॥,smayamānaṃ abhidhyāyet sānurāgāvalokanam|niyatenaikabhūtena manasā varadarṣabham|| 51 ||
+4.8.52,एवं भगवतो रूपं सुभद्रं ध्यायतो मनः ।निर्वृत्या परया तूर्णं सम्पन्नं न निवर्तते ॥ ५२ ॥,evaṃ bhagavato rūpaṃ subhadraṃ dhyāyato manaḥ|nirvṛtyā parayā tūrṇaṃ sampannaṃ na nivartate|| 52 ||
+4.8.53,जपश्च परमो गुह्यः श्रूयतां मे नृपात्मज ।यं सप्तरात्रं प्रपठन् पुमान् पश्यति खेचरान् ॥ ५३ ॥,japaśca paramo guhyaḥ śrūyatāṃ me nṛpātmaja|yaṃ saptarātraṃ prapaṭhan pumān paśyati khecarān|| 53 ||
+4.8.54,ॐ नमो भगवते वासुदेवाय ।मन्त्रेणानेन देवस्य कुर्याद् द्रव्यमयीं बुधः ।सपर्यां विविधैर्द्रव्यैः देशकालविभागवित् ॥ ५४ ॥,oṃ namo bhagavate vāsudevāya|mantreṇānena devasya kuryād dravyamayīṃ budhaḥ|saparyāṃ vividhairdravyaiḥ deśakālavibhāgavit|| 54 ||
+4.8.55,सलिलैः शुचिभिर्माल्यैः वन्यैर्मूलफलादिभिः ।शस्ताङ्कुरांशुकैश्चार्चेत् तुलस्या प्रियया प्रभुम् ॥ ५५ ॥,salilaiḥ śucibhirmālyaiḥ vanyairmūlaphalādibhiḥ|śastāṅkurāṃśukaiścārcet tulasyā priyayā prabhum|| 55 ||
+4.8.56,लब्ध्वा द्रव्यमयीमर्चां क्षित्यम्ब्वादिषु वार्चयेत् ।आभृतात्मा मुनिः शान्तो यतवाङ्मितवन्यभुक् ॥ ५६ ॥,labdhvā dravyamayīmarcāṃ kṣityambvādiṣu vārcayet|ābhṛtātmā muniḥ śānto yatavāṅmitavanyabhuk|| 56 ||
+4.8.57,स्वेच्छावतारचरितैः अचिन्त्यनिजमायया ।करिष्यति उत्तमश्लोकः तद् ध्यायेद् हृदयङ्गमम् ॥ ५७ ॥,svecchāvatāracaritaiḥ acintyanijamāyayā|kariṣyati uttamaślokaḥ tad dhyāyed hṛdayaṅgamam|| 57 ||
+4.8.58,परिचर्या भगवतो यावत्यः पूर्वसेविताः ।ता मंत्रहृदयेनैव प्रयुञ्ज्यान् मंत्रमूर्तये ॥ ५८ ॥,paricaryā bhagavato yāvatyaḥ pūrvasevitāḥ|tā maṃtrahṛdayenaiva prayuñjyān maṃtramūrtaye|| 58 ||
+4.8.59,एवं कायेन मनसा वचसा च मनोगतम् ।परिचर्यमाणो भगवान् भक्तिमत्परिचर्यया ॥ ५९ ॥,evaṃ kāyena manasā vacasā ca manogatam|paricaryamāṇo bhagavān bhaktimatparicaryayā|| 59 ||
+4.8.60,पुंसां अमायिनां सम्यक् भजतां भाववर्धनः ।श्रेयो दिशत्यभिमतं यद्धर्मादिषु देहिनाम् ॥ ६० ॥,puṃsāṃ amāyināṃ samyak bhajatāṃ bhāvavardhanaḥ|śreyo diśatyabhimataṃ yaddharmādiṣu dehinām|| 60 ||
+4.8.61,विरक्तश्चेन्द्रियरतौ भक्तियोगेन भूयसा ।तं निरन्तरभावेन भजेताद्धा विमुक्तये ॥ ६१ ॥,viraktaścendriyaratau bhaktiyogena bhūyasā|taṃ nirantarabhāvena bhajetāddhā vimuktaye|| 61 ||
+4.8.62,इत्युक्तस्तं परिक्रम्य प्रणम्य च नृपार्भकः ।ययौ मधुवनं पुण्यं हरेश्चरणचर्चितम् ॥ ६२ ॥,ityuktastaṃ parikramya praṇamya ca nṛpārbhakaḥ|yayau madhuvanaṃ puṇyaṃ hareścaraṇacarcitam|| 62 ||
+4.8.63,तपोवनं गते तस्मिन् प्रविष्टोऽन्तःपुरं मुनिः ।अर्हितार्हणको राज्ञा सुखासीन उवाच तम् ॥ ६३ ॥,tapovanaṃ gate tasmin praviṣṭo'ntaḥpuraṃ muniḥ|arhitārhaṇako rājñā sukhāsīna uvāca tam|| 63 ||
+4.8.64,नारद उवाच ।राजन् किं ध्यायसे दीर्घं मुखेन परिशुष्यता ।किं वा न रिष्यते कामो धर्मो वार्थेन संयुतः ॥ ६४ ॥,nārada uvāca|rājan kiṃ dhyāyase dīrghaṃ mukhena pariśuṣyatā|kiṃ vā na riṣyate kāmo dharmo vārthena saṃyutaḥ|| 64 ||
+4.8.65,राजोवाच ।सुतो मे बालको ब्रह्मन् स्त्रैणेनाकरुणात्मना ।निर्वासितः पञ्चवर्षः सह मात्रा महान्कविः ॥ ६५ ॥,rājovāca|suto me bālako brahman straiṇenākaruṇātmanā|nirvāsitaḥ pañcavarṣaḥ saha mātrā mahānkaviḥ|| 65 ||
+4.8.66,अप्यनाथं वने ब्रह्मन् मा स्मादन्त्यर्भकं वृकाः ।श्रान्तं शयानं क्षुधितं परिम्लानमुखाम्बुजम् ॥ ६६ ॥,apyanāthaṃ vane brahman mā smādantyarbhakaṃ vṛkāḥ|śrāntaṃ śayānaṃ kṣudhitaṃ parimlānamukhāmbujam|| 66 ||
+4.8.67,अहो मे बत दौरात्म्यं स्त्रीजितस्योपधारय ।योऽङ्कं प्रेम्णाऽरुरुक्षन्तं नाभ्यनन्दमसत्तमः ॥ ६७ ॥,aho me bata daurātmyaṃ strījitasyopadhāraya|yo'ṅkaṃ premṇā'rurukṣantaṃ nābhyanandamasattamaḥ|| 67 ||
+4.8.68,नारद उवाच ।मा मा शुचः स्वतनयं देवगुप्तं विशाम्पते ।तत्प्रभावं अविज्ञाय प्रावृङ्क्ते यद्यशो जगत् ॥ ६८ ॥,nārada uvāca|mā mā śucaḥ svatanayaṃ devaguptaṃ viśāmpate|tatprabhāvaṃ avijñāya prāvṛṅkte yadyaśo jagat|| 68 ||
+4.8.69,सुदुष्करं कर्म कृत्वा लोकपालैरपि प्रभुः ।ऐष्यत्यचिरतो राजन् यशो विपुलयंस्तव ॥ ६९ ॥,suduṣkaraṃ karma kṛtvā lokapālairapi prabhuḥ|aiṣyatyacirato rājan yaśo vipulayaṃstava|| 69 ||
+4.8.70,मैत्रेय उवाच ।इति देवर्षिणा प्रोक्तं विश्रुत्य जगतीपतिः ।राजलक्ष्मीमनादृत्य पुत्रं एवान्वचिन्तयत् ॥ ७० ॥,maitreya uvāca|iti devarṣiṇā proktaṃ viśrutya jagatīpatiḥ|rājalakṣmīmanādṛtya putraṃ evānvacintayat|| 70 ||
+4.8.71,तत्राभिषिक्तः प्रयतः तां उपोष्य विभावरीम् ।समाहितः पर्यचर दृष्यादेशेन पूरुषम् ॥ ७१ ॥,tatrābhiṣiktaḥ prayataḥ tāṃ upoṣya vibhāvarīm|samāhitaḥ paryacara dṛṣyādeśena pūruṣam|| 71 ||
+4.8.72,त्रिरात्रान्ते त्रिरात्रान्ते कपित्थबदराशनः ।आत्मवृत्त्यनुसारेण मासं निन्येऽर्चयन् हरिम् ॥ ७२ ॥,trirātrānte trirātrānte kapitthabadarāśanaḥ|ātmavṛttyanusāreṇa māsaṃ ninye'rcayan harim|| 72 ||
+4.8.73,द्वितीयं च तथा मासं षष्ठे षष्ठेऽर्भको दिने ।तृणपर्णादिभिः शीर्णैः कृतान्नोऽभ्यर्चयन् विभुम् ॥ ७३ ॥,dvitīyaṃ ca tathā māsaṃ ṣaṣṭhe ṣaṣṭhe'rbhako dine|tṛṇaparṇādibhiḥ śīrṇaiḥ kṛtānno'bhyarcayan vibhum|| 73 ||
+4.8.74,तृतीयं चानयन् मासं नवमे नवमेऽहनि ।अब्भक्ष उत्तमश्लोकं उपाधावत्समाधिना ॥ ७४ ॥,tṛtīyaṃ cānayan māsaṃ navame navame'hani|abbhakṣa uttamaślokaṃ upādhāvatsamādhinā|| 74 ||
+4.8.75,चतुर्थमपि वै मासं द्वादशे द्वादशेऽहनि ।वायुभक्षो जितश्वासो ध्यायन् देवमधारयत् ॥ ७५ ॥,caturthamapi vai māsaṃ dvādaśe dvādaśe'hani|vāyubhakṣo jitaśvāso dhyāyan devamadhārayat|| 75 ||
+4.8.76,पञ्चमे मास्यनुप्राप्ते जितश्वासो नृपात्मजः ।ध्यायन् ब्रह्म पदैकेन तस्थौ स्थाणुरिवाचलः ॥ ७६ ॥,pañcame māsyanuprāpte jitaśvāso nṛpātmajaḥ|dhyāyan brahma padaikena tasthau sthāṇurivācalaḥ|| 76 ||
+4.8.77,सर्वतो मन आकृष्य हृदि भूतेन्द्रियाशयम् ।ध्यायन् भगवतो रूपं नाद्राक्षीत् किंचनापरम् ॥ ७७ ॥,sarvato mana ākṛṣya hṛdi bhūtendriyāśayam|dhyāyan bhagavato rūpaṃ nādrākṣīt kiṃcanāparam|| 77 ||
+4.8.78,आधारं महदादीनां प्रधानपुरुषेश्वरम् ।ब्रह्म धारयमाणस्य त्रयो लोकाश्चकम्पिरे ॥ ७८ ॥,ādhāraṃ mahadādīnāṃ pradhānapuruṣeśvaram|brahma dhārayamāṇasya trayo lokāścakampire|| 78 ||
+4.8.79,यदैकपादेन स पार्थिवार्भकः ।तस्थौ तदङ्गुष्ठनिपीडिता मही ।ननाम तत्रार्धमिभेन्द्रधिष्ठिता ।तरीव सव्येतरतः पदे पदे ॥ ७९ ॥,yadaikapādena sa pārthivārbhakaḥ|tasthau tadaṅguṣṭhanipīḍitā mahī|nanāma tatrārdhamibhendradhiṣṭhitā|tarīva savyetarataḥ pade pade|| 79 ||
+4.8.80,तस्मिन् अभिध्यायति विश्वमात्मनो ।द्वारं निरुध्यासुमनन्यया धिया ।लोका निरुच्छ्वासनिपीडिता भृशं ।सलोकपालाः शरणं ययुर्हरिम् ॥ ८० ॥,tasmin abhidhyāyati viśvamātmano|dvāraṃ nirudhyāsumananyayā dhiyā|lokā nirucchvāsanipīḍitā bhṛśaṃ|salokapālāḥ śaraṇaṃ yayurharim|| 80 ||
+4.8.81,देवा ऊचुः ।नैवं विदामो भगवन् प्राणरोधं ।चराचरस्याखिलसत्त्वधाम्नः ।विधेहि तन्नो वृजिनाद्विमोक्षं ।प्राप्ता वयं त्वां शरणं शरण्यम् ॥ ८१ ॥,devā ūcuḥ|naivaṃ vidāmo bhagavan prāṇarodhaṃ|carācarasyākhilasattvadhāmnaḥ|vidhehi tanno vṛjinādvimokṣaṃ|prāptā vayaṃ tvāṃ śaraṇaṃ śaraṇyam|| 81 ||
+4.8.82,श्रीभगवानुवा�� ।मा भैष्ट बालं तपसो दुरत्ययान् ।निवर्तयिष्ये प्रतियात स्वधाम ।यतो हि वः प्राणनिरोध आसीत् ।औत्तानपादिर्मयि सङ्गतात्मा ॥ ८२ ॥,śrībhagavānuvāca|mā bhaiṣṭa bālaṃ tapaso duratyayān|nivartayiṣye pratiyāta svadhāma|yato hi vaḥ prāṇanirodha āsīt|auttānapādirmayi saṅgatātmā|| 82 ||
+4.8.8,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे ध्रुवचरिते अष्टमोऽध्यायः ॥ ८ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe dhruvacarite aṣṭamo'dhyāyaḥ|| 8 ||
+4.9.1,मैत्रेय उवाच ।ते एवमुत्सन्नभया उरुक्रमे ।कृतावनामाः प्रययुस्त्रिविष्टपम् ।सहस्रशीर्षापि ततो गरुत्मता ।मधोर्वनं भृत्यदिदृक्षया गतः ॥ १ ॥,maitreya uvāca|te evamutsannabhayā urukrame|kṛtāvanāmāḥ prayayustriviṣṭapam|sahasraśīrṣāpi tato garutmatā|madhorvanaṃ bhṛtyadidṛkṣayā gataḥ|| 1 ||
+4.9.2,स वै धिया योगविपाकतीव्रया ।हृत्पद्मकोशे स्फुरितं तडित्प्रभम् ।तिरोहितं सहसैवोपलक्ष्य ।बहिःस्थितं तदवस्थं ददर्श ॥ २ ॥,sa vai dhiyā yogavipākatīvrayā|hṛtpadmakośe sphuritaṃ taḍitprabham|tirohitaṃ sahasaivopalakṣya|bahiḥsthitaṃ tadavasthaṃ dadarśa|| 2 ||
+4.9.3,तद्दर्शनेनागतसाध्वसः क्षितौ ।अवन्दताङ्गं विनमय्य दण्डवत् ।दृग्भ्यां प्रपश्यन् प्रपिबन्निवार्भकः ।चुम्बन्निवास्येन भुजैरिवाश्लिषन् ॥ ३ ॥,taddarśanenāgatasādhvasaḥ kṣitau|avandatāṅgaṃ vinamayya daṇḍavat|dṛgbhyāṃ prapaśyan prapibannivārbhakaḥ|cumbannivāsyena bhujairivāśliṣan|| 3 ||
+4.9.4,स तं विवक्षन्तमतद्विदं हरिः ।ज्ञात्वास्य सर्वस्य च हृद्यवस्थितः ।कृताञ्जलिं ब्रह्ममयेन कम्बुना ।पस्पर्श बालं कृपया कपोले ॥ ४ ॥,sa taṃ vivakṣantamatadvidaṃ hariḥ|jñātvāsya sarvasya ca hṛdyavasthitaḥ|kṛtāñjaliṃ brahmamayena kambunā|pasparśa bālaṃ kṛpayā kapole|| 4 ||
+4.9.5,स वै तदैव प्रतिपादितां गिरं ।दैवीं परिज्ञातपरात्मनिर्णयः ।तं भक्तिभावोऽभ्यगृणादसत्वरं ।परिश्रुतोरुश्रवसं ध्रुवक्षितिः ॥ ५ ॥,sa vai tadaiva pratipāditāṃ giraṃ|daivīṃ parijñātaparātmanirṇayaḥ|taṃ bhaktibhāvo'bhyagṛṇādasatvaraṃ|pariśrutoruśravasaṃ dhruvakṣitiḥ|| 5 ||
+4.9.6,ध्रुव उवाच ।योऽन्तः प्रविश्य मम वाचमिमां प्रसुप्तां ।संजीवयत्यखिलशक्तिधरः स्वधाम्ना ।अन्यांश्च हस्तचरणश्रवणत्वगादीन् ।प्राणान्नमो भगवते पुरुषाय तुभ्यम् ॥ ६ ॥,dhruva uvāca|yo'ntaḥ praviśya mama vācamimāṃ prasuptāṃ|saṃjīvayatyakhilaśaktidharaḥ svadhāmnā|anyāṃśca hastacaraṇaśravaṇatvagādīn|prāṇānnamo bhagavate puruṣāya tubhyam|| 6 ||
+4.9.7,एकस्त्वमेव भगवन् इदमात्मशक्त्या ।मायाख्ययोरुगुणया महदाद्यशेषम् ।सृष्ट्वानुविश्य पुरुषस्तदसद्‍गुणेषु ।नानेव दारुषु विभावसुवद्विभासि ॥ ७ ॥,ekastvameva bhagavan idamātmaśaktyā|māyākhyayoruguṇayā mahadādyaśeṣam|sṛṣṭvānuviśya puruṣastadasad‍guṇeṣu|nāneva dāruṣu vibhāvasuvadvibhāsi|| 7 ||
+4.9.8,त्वद्दत्तया वयुनयेदमचष्ट विश्वं ।सुप्तप्रबुद्ध इव नाथ भवत्प्रपन्नः ।तस्यापवर्ग्यशरणं तव पादमूलं ।विस्मर्य���े कृतविदा कथमार्तबन्धो ॥ ८ ॥,tvaddattayā vayunayedamacaṣṭa viśvaṃ|suptaprabuddha iva nātha bhavatprapannaḥ|tasyāpavargyaśaraṇaṃ tava pādamūlaṃ|vismaryate kṛtavidā kathamārtabandho|| 8 ||
+4.9.9,नूनं विमुष्टमतयस्तव मायया ते ।ये त्वां भवाप्ययविमोक्षणमन्यहेतोः ।अर्चन्ति कल्पकतरुं कुणपोपभोग्यम् ।इच्छन्ति यत्स्पर्शजं निरयेऽपि नॄणाम् ॥ ९ ॥,nūnaṃ vimuṣṭamatayastava māyayā te|ye tvāṃ bhavāpyayavimokṣaṇamanyahetoḥ|arcanti kalpakataruṃ kuṇapopabhogyam|icchanti yatsparśajaṃ niraye'pi nṝṇām|| 9 ||
+4.9.10,या निर्वृतिस्तनुभृतां तव पादपद्म ।ध्यानाद्‍भवज्जनकथाश्रवणेन वा स्यात् ।सा ब्रह्मणि स्वमहिमन्यपि नाथ मा भूत् ।किं त्वन्तकासिलुलितात्पततां विमानात् ॥ १० ॥,yā nirvṛtistanubhṛtāṃ tava pādapadma|dhyānād‍bhavajjanakathāśravaṇena vā syāt|sā brahmaṇi svamahimanyapi nātha mā bhūt|kiṃ tvantakāsilulitātpatatāṃ vimānāt|| 10 ||
+4.9.11,भक्तिं मुहुः प्रवहतां त्वयि मे प्रसङ्गो ।भूयादनन्त महतां अमलाशयानाम् ।येनाञ्जसोल्बणमुरुव्यसनं भवाब्धिं ।नेष्ये भवद्‍गुणकथामृतपानमत्तः ॥ ११ ॥,bhaktiṃ muhuḥ pravahatāṃ tvayi me prasaṅgo|bhūyādananta mahatāṃ amalāśayānām|yenāñjasolbaṇamuruvyasanaṃ bhavābdhiṃ|neṣye bhavad‍guṇakathāmṛtapānamattaḥ|| 11 ||
+4.9.12,ते न स्मरन्त्यतितरां प्रियमीश मर्त्यं ।ये चान्वदः सुतसुहृद्‍गृहवित्तदाराः ।ये त्वब्जनाभ भवदीयपदारविन्द ।सौगन्ध्यलुब्धहृदयेषु कृतप्रसङ्गाः ॥ १२ ॥,te na smarantyatitarāṃ priyamīśa martyaṃ|ye cānvadaḥ sutasuhṛd‍gṛhavittadārāḥ|ye tvabjanābha bhavadīyapadāravinda|saugandhyalubdhahṛdayeṣu kṛtaprasaṅgāḥ|| 12 ||
+4.9.13,तिर्यङ्नगद्विजसरीसृपदेवदैत्य ।मर्त्यादिभिः परिचितं सदसद्विशेषम् ।रूपं स्थविष्ठमज ते महदाद्यनेकं ।नातः परं परम वेद्मि न यत्र वादः ॥ १३ ॥,tiryaṅnagadvijasarīsṛpadevadaitya|martyādibhiḥ paricitaṃ sadasadviśeṣam|rūpaṃ sthaviṣṭhamaja te mahadādyanekaṃ|nātaḥ paraṃ parama vedmi na yatra vādaḥ|| 13 ||
+4.9.14,कल्पान्त एतदखिलं जठरेण गृह्णन् ।शेते पुमान् स्वदृगनन्तसखस्तदङ्के ।यन्नाभिसिन्धुरुहकाञ्चन लोकपद्म ।गर्भे द्युमान्भगवते प्रणतोऽस्मि तस्मै ॥ १४ ॥,kalpānta etadakhilaṃ jaṭhareṇa gṛhṇan|śete pumān svadṛganantasakhastadaṅke|yannābhisindhuruhakāñcana lokapadma|garbhe dyumānbhagavate praṇato'smi tasmai|| 14 ||
+4.9.15,त्वं नित्यमुक्तपरिशुद्धविबुद्ध आत्मा ।कूटस्थ आदिपुरुषो भगवान् त्र्यधीशः ।यद्‍बुद्ध्यवस्थितिमखण्डितया स्वदृष्ट्या ।द्रष्टा स्थितावधिमखो व्यतिरिक्त आस्से ॥ १५ ॥,tvaṃ nityamuktapariśuddhavibuddha ātmā|kūṭastha ādipuruṣo bhagavān tryadhīśaḥ|yad‍buddhyavasthitimakhaṇḍitayā svadṛṣṭyā|draṣṭā sthitāvadhimakho vyatirikta āsse|| 15 ||
+4.9.16,यस्मिन् विरुद्धगतयो ह्यनिशं पतन्ति ।विद्यादयो विविधशक्तय आनुपूर्व्यात् ।तद्‍ब्रह्म विश्वभवमेकमनन्तमाद्यम् ।आनन्दमात्रमविकारमहं प्रपद्ये ॥ १६ ॥,yasmin viruddhagatayo hyaniśaṃ patanti|vidyādayo vividhaśaktaya ānupūrvyāt|tad‍brahma viśvabhavamekamanantamādyam|ānandamātramavikāramahaṃ prapadye|| 16 ||
+4.9.17,सत्याशिषो हि भगवन् तव पादपद्मम् ।आशीस्तथानुभजतः पुरुषार्थमूर्तेः ।अप्येवमार्य भगवान्परिपाति दीनान् ।वाश्रेव वत्सकमनुग्रहकातरोऽस्मान् ॥ १७ ॥,satyāśiṣo hi bhagavan tava pādapadmam|āśīstathānubhajataḥ puruṣārthamūrteḥ|apyevamārya bhagavānparipāti dīnān|vāśreva vatsakamanugrahakātaro'smān|| 17 ||
+4.9.18,मैत्रेय उवाच ।अथाभिष्टुत एवं वै सत्सङ्कल्पेन धीमता ।भृत्यानुरक्तो भगवान् प्रतिनन्द्येदमब्रवीत् ॥ १८ ॥,maitreya uvāca|athābhiṣṭuta evaṃ vai satsaṅkalpena dhīmatā|bhṛtyānurakto bhagavān pratinandyedamabravīt|| 18 ||
+4.9.19,श्रीभगवानुवाच ।वेदाहं ते व्यवसितं हृदि राजन्यबालक ।तत्प्रयच्छामि भद्रं ते दुरापं अपि सुव्रत ॥ १९ ॥,śrībhagavānuvāca|vedāhaṃ te vyavasitaṃ hṛdi rājanyabālaka|tatprayacchāmi bhadraṃ te durāpaṃ api suvrata|| 19 ||
+4.9.20,नान्यैरधिष्ठितं भद्र यद्‍भ्राजिष्णु ध्रुवक्षिति ।यत्र ग्रहर्क्षताराणां ज्योतिषां चक्रमाहितम् ॥ २० ॥,nānyairadhiṣṭhitaṃ bhadra yad‍bhrājiṣṇu dhruvakṣiti|yatra graharkṣatārāṇāṃ jyotiṣāṃ cakramāhitam|| 20 ||
+4.9.21,मेढ्यां गोचक्रवत्स्थास्नु परस्तात्कल्पवासिनाम् ।धर्मोऽग्निः कश्यपः शुक्रो मुनयो ये वनौकसः ।चरन्ति दक्षिणीकृत्य भ्रमन्तो यत्सतारकाः ॥ २१ ॥,meḍhyāṃ gocakravatsthāsnu parastātkalpavāsinām|dharmo'gniḥ kaśyapaḥ śukro munayo ye vanaukasaḥ|caranti dakṣiṇīkṛtya bhramanto yatsatārakāḥ|| 21 ||
+4.9.22,प्रस्थिते तु वनं पित्रा दत्त्वा गां धर्मसंश्रयः ।षट्त्रिंशद् वर्षसाहस्रं रक्षिताव्याहतेन्द्रियः ॥ २२ ॥,prasthite tu vanaṃ pitrā dattvā gāṃ dharmasaṃśrayaḥ|ṣaṭtriṃśad varṣasāhasraṃ rakṣitāvyāhatendriyaḥ|| 22 ||
+4.9.23,त्वद्‍भ्रातर्युत्तमे नष्टे मृगयायां तु तन्मनाः ।अन्वेषन्ती वनं माता दावाग्निं सा प्रवेक्ष्यति ॥ २३ ॥,tvad‍bhrātaryuttame naṣṭe mṛgayāyāṃ tu tanmanāḥ|anveṣantī vanaṃ mātā dāvāgniṃ sā pravekṣyati|| 23 ||
+4.9.24,इष्ट्वा मां यज्ञहृदयं यज्ञैः पुष्कलदक्षिणैः ।भुक्त्वा चेहाशिषः सत्या अन्ते मां संस्मरिष्यसि ॥ २४ ॥,iṣṭvā māṃ yajñahṛdayaṃ yajñaiḥ puṣkaladakṣiṇaiḥ|bhuktvā cehāśiṣaḥ satyā ante māṃ saṃsmariṣyasi|| 24 ||
+4.9.25,ततो गन्तासि मत्स्थानं सर्वलोकनमस्कृतम् ।उपरिष्टादृषिभ्यस्त्वं यतो नावर्तते गतः ॥ २५ ॥,tato gantāsi matsthānaṃ sarvalokanamaskṛtam|upariṣṭādṛṣibhyastvaṃ yato nāvartate gataḥ|| 25 ||
+4.9.26,मैत्रेय उवाच ।इत्यर्चितः स भगवान् अतिदिश्यात्मनः पदम् ।बालस्य पश्यतो धाम स्वं अगाद् गरुडध्वजः ॥ २६ ॥,maitreya uvāca|ityarcitaḥ sa bhagavān atidiśyātmanaḥ padam|bālasya paśyato dhāma svaṃ agād garuḍadhvajaḥ|| 26 ||
+4.9.27,सोऽपि सङ्कल्पजं विष्णोः पादसेवोपसादितम् ।प्राप्य सङ्कल्पनिर्वाणं नातिप्रीतोऽभ्यगात्पुरम् ॥ २७ ॥,so'pi saṅkalpajaṃ viṣṇoḥ pādasevopasāditam|prāpya saṅkalpanirvāṇaṃ nātiprīto'bhyagātpuram|| 27 ||
+4.9.28,विदुर उवाच ।सुदुर्लभं यत्परमं पदं हरेः ।मायाविनस्तत् चरणार्चनार्जितम् ।लब्ध्वाप्यसिद्धार्थमिवैकजन्मना ।कथं स्वमात्मानममन्यतार्थवित् ॥ २८ ॥,vidura uvāca|sudurlabhaṃ yatparamaṃ padaṃ hareḥ|māyāvinastat caraṇārcanārjitam|labdhvāpyasiddhārthamivaikajanmanā|kathaṃ svamātmānamamanyatārthavit|| 28 ||
+4.9.29,मैत्रेय उवाच ।मातुः सपत्‍न्या वाग्बाणैः हृदि विद्धस्तु तान् स्मरन् ।नैच्छन्मुक्तिपतेर्मुक्तिं तस्मात् तापमुपेयिवान् ॥ २९ ॥,maitreya uvāca|mātuḥ sapat‍nyā vāgbāṇaiḥ hṛdi viddhastu tān smaran|naicchanmuktipatermuktiṃ tasmāt tāpamupeyivān|| 29 ||
+4.9.30,ध्रुव उवाच ।समाधिना नैकभवेन यत्पदं ।विदुः सनन्दादय ऊर्ध्वरेतसः ।मासैरहं षड्भिरमुष्य पादयोः ।छायामुपेत्यापगतः पृथङ्मतिः ॥ ३० ॥,dhruva uvāca|samādhinā naikabhavena yatpadaṃ|viduḥ sanandādaya ūrdhvaretasaḥ|māsairahaṃ ṣaḍbhiramuṣya pādayoḥ|chāyāmupetyāpagataḥ pṛthaṅmatiḥ|| 30 ||
+4.9.31,अहो बत ममानात्म्यं मन्दभाग्यस्य पश्यत ।भवच्छिदः पादमूलं गत्वा याचे यदन्तवत् ॥ ३१ ॥,aho bata mamānātmyaṃ mandabhāgyasya paśyata|bhavacchidaḥ pādamūlaṃ gatvā yāce yadantavat|| 31 ||
+4.9.32,मतिर्विदूषिता देवैः पतद्भिः असहिष्णुभिः ।यो नारदवचस्तथ्यं नाग्राहिषमसत्तमः ॥ ३२ ॥,matirvidūṣitā devaiḥ patadbhiḥ asahiṣṇubhiḥ|yo nāradavacastathyaṃ nāgrāhiṣamasattamaḥ|| 32 ||
+4.9.33,दैवीं मायामुपाश्रित्य प्रसुप्त इव भिन्नदृक् ।तप्ये द्वितीयेऽप्यसति भ्रातृभ्रातृव्यहृद्रुजा ॥ ३३ ॥,daivīṃ māyāmupāśritya prasupta iva bhinnadṛk|tapye dvitīye'pyasati bhrātṛbhrātṛvyahṛdrujā|| 33 ||
+4.9.34,मयैतत्प्रार्थितं व्यर्थं चिकित्सेव गतायुषि ।प्रसाद्य जगदात्मानं तपसा दुष्प्रसादनम् ।भवच्छिदमयाचेऽहं भवं भाग्यविवर्जितः ॥ ३४ ॥,mayaitatprārthitaṃ vyarthaṃ cikitseva gatāyuṣi|prasādya jagadātmānaṃ tapasā duṣprasādanam|bhavacchidamayāce'haṃ bhavaṃ bhāgyavivarjitaḥ|| 34 ||
+4.9.35,स्वाराज्यं यच्छतो मौढ्यान् मानो मे भिक्षितो बत ।ईश्वरात्क्षीणपुण्येन फलीकारानिवाधनः ॥ ३५ ॥,svārājyaṃ yacchato mauḍhyān māno me bhikṣito bata|īśvarātkṣīṇapuṇyena phalīkārānivādhanaḥ|| 35 ||
+4.9.36,मैत्रेय उवाच ।न वै मुकुन्दस्य पदारविन्दयो ।रजोजुषस्तात भवादृशा जनाः ।वाञ्छन्ति तद्दास्यमृतेऽर्थमात्मनो ।यदृच्छया लब्धमनःसमृद्धयः ॥ ३६ ॥,maitreya uvāca|na vai mukundasya padāravindayo|rajojuṣastāta bhavādṛśā janāḥ|vāñchanti taddāsyamṛte'rthamātmano|yadṛcchayā labdhamanaḥsamṛddhayaḥ|| 36 ||
+4.9.37,आकर्ण्यात्मजमायान्तं सम्परेत्य यथाऽगतम् ।राजा न श्रद्दधे भद्रं अभद्रस्य कुतो मम ॥ ३७ ॥,ākarṇyātmajamāyāntaṃ samparetya yathā'gatam|rājā na śraddadhe bhadraṃ abhadrasya kuto mama|| 37 ||
+4.9.38,श्रद्धाय वाक्यं देवर्षेः हर्षवेगेन धर्षितः ।वार्ताहर्तुरतिप्रीतो हारं प्रादान्महाधनम् ॥ ३८ ॥,śraddhāya vākyaṃ devarṣeḥ harṣavegena dharṣitaḥ|vārtāharturatiprīto hāraṃ prādānmahādhanam|| 38 ||
+4.9.39,सदश्वं रथमारुह्य कार्तस्वरपरिष्कृतम् ।ब्राह्मणैः कुलवृद्धैश्च पर्यस्तोऽमात्यबन्धुभिः ॥ ३९ ॥,sadaśvaṃ rathamāruhya kārtasvarapariṣkṛtam|brāhmaṇaiḥ kulavṛddhaiśca paryasto'mātyabandhubhiḥ|| 39 ||
+4.9.40,शङ्खदुन्दुभिनादेन ब्रह्मघोषेण वेणुभिः ।निश्चक��राम पुरात् तूर्णं आत्मजाभीक्षणोत्सुकः ॥ ४० ॥,śaṅkhadundubhinādena brahmaghoṣeṇa veṇubhiḥ|niścakrāma purāt tūrṇaṃ ātmajābhīkṣaṇotsukaḥ|| 40 ||
+4.9.41,सुनीतिः सुरुचिश्चास्य महिष्यौ रुक्मभूषिते ।आरुह्य शिबिकां सार्धं उत्तमेनाभिजग्मतुः ॥ ४१ ॥,sunītiḥ suruciścāsya mahiṣyau rukmabhūṣite|āruhya śibikāṃ sārdhaṃ uttamenābhijagmatuḥ|| 41 ||
+4.9.42,तं दृष्ट्वोपवनाभ्याश आयान्तं तरसा रथात् ।अवरुह्य नृपस्तूर्णं आसाद्य प्रेमविह्वलः ॥ ४२ ॥,taṃ dṛṣṭvopavanābhyāśa āyāntaṃ tarasā rathāt|avaruhya nṛpastūrṇaṃ āsādya premavihvalaḥ|| 42 ||
+4.9.43,परिरेभेऽङ्गजं दोर्भ्यां दीर्घोत्कण्ठमनाः श्वसन् ।विष्वक्सेनाङ्घ्रिसंस्पर्श हताशेषाघबन्धनम् ॥ ४३ ॥,parirebhe'ṅgajaṃ dorbhyāṃ dīrghotkaṇṭhamanāḥ śvasan|viṣvaksenāṅghrisaṃsparśa hatāśeṣāghabandhanam|| 43 ||
+4.9.44,अथाजिघ्रन् मुहुर्मूर्ध्नि शीतैर्नयनवारिभिः ।स्नापयामास तनयं जातोद्दाममनोरथः ॥ ४४ ॥,athājighran muhurmūrdhni śītairnayanavāribhiḥ|snāpayāmāsa tanayaṃ jātoddāmamanorathaḥ|| 44 ||
+4.9.45,अभिवन्द्य पितुः पादौ आशीर्भिश्चाभिमन्त्रितः ।ननाम मातरौ शीर्ष्णा सत्कृतः सज्जनाग्रणीः ॥ ४५ ॥,abhivandya pituḥ pādau āśīrbhiścābhimantritaḥ|nanāma mātarau śīrṣṇā satkṛtaḥ sajjanāgraṇīḥ|| 45 ||
+4.9.46,सुरुचिस्तं समुत्थाप्य पादावनतमर्भकम् ।परिष्वज्याह जीवेति बाष्पगद्‍गदया गिरा ॥ ४६ ॥,surucistaṃ samutthāpya pādāvanatamarbhakam|pariṣvajyāha jīveti bāṣpagad‍gadayā girā|| 46 ||
+4.9.47,यस्य प्रसन्नो भगवान् गुणैर्मैत्र्यादिभिर्हरिः ।तस्मै नमन्ति भूतानि निम्नमाप इव स्वयम् ॥ ४७ ॥,yasya prasanno bhagavān guṇairmaitryādibhirhariḥ|tasmai namanti bhūtāni nimnamāpa iva svayam|| 47 ||
+4.9.48,उत्तमश्च ध्रुवश्चोभौ अन्योन्यं प्रेमविह्वलौ ।अङ्गसङ्गाद् उत्पुलकौ अस्रौघं मुहुरूहतुः ॥ ४८ ॥,uttamaśca dhruvaścobhau anyonyaṃ premavihvalau|aṅgasaṅgād utpulakau asraughaṃ muhurūhatuḥ|| 48 ||
+4.9.49,सुनीतिरस्य जननी प्राणेभ्योऽपि प्रियं सुतम् ।उपगुह्य जहावाधिं तदङ्गस्पर्शनिर्वृता ॥ ४९ ॥,sunītirasya jananī prāṇebhyo'pi priyaṃ sutam|upaguhya jahāvādhiṃ tadaṅgasparśanirvṛtā|| 49 ||
+4.9.50,पयः स्तनाभ्यां सुस्राव नेत्रजैः सलिलैः शिवैः ।तदाभिषिच्यमानाभ्यां वीर वीरसुवो मुहुः ॥ ५० ॥,payaḥ stanābhyāṃ susrāva netrajaiḥ salilaiḥ śivaiḥ|tadābhiṣicyamānābhyāṃ vīra vīrasuvo muhuḥ|| 50 ||
+4.9.51,तां शशंसुर्जना राज्ञीं दिष्ट्या ते पुत्र आर्तिहा ।प्रतिलब्धश्चिरं नष्टो रक्षिता मण्डलं भुवः ॥ ५१ ॥,tāṃ śaśaṃsurjanā rājñīṃ diṣṭyā te putra ārtihā|pratilabdhaściraṃ naṣṭo rakṣitā maṇḍalaṃ bhuvaḥ|| 51 ||
+4.9.52,अभ्यर्चितस्त्वया नूनं भगवान् प्रणतार्तिहा ।यदनुध्यायिनो धीरा मृत्युं जिग्युः सुदुर्जयम् ॥ ५२ ॥,abhyarcitastvayā nūnaṃ bhagavān praṇatārtihā|yadanudhyāyino dhīrā mṛtyuṃ jigyuḥ sudurjayam|| 52 ||
+4.9.53,लाल्यमानं जनैरेवं ध्रुवं सभ्रातरं नृपः ।आरोप्य करिणीं हृष्टः स्तूयमानोऽविशत्पुरम् ॥ ५३ ॥,lālyamānaṃ janairevaṃ dhruvaṃ sabhrātaraṃ nṛpaḥ|āropya kariṇīṃ hṛṣṭaḥ stūyamāno'viśatpuram|| 53 ||
+4.9.54,तत्र तत्रोपसङ्कॢप्तैः लसन् मकरतोरणैः ।सवृन्दैः कदलीस्तम्भैः पूगपोतैश्च तद्विधैः ॥ ५४ ॥,tatra tatropasaṅkḷptaiḥ lasan makaratoraṇaiḥ|savṛndaiḥ kadalīstambhaiḥ pūgapotaiśca tadvidhaiḥ|| 54 ||
+4.9.55,चूतपल्लववासःस्रङ् मुक्तादामविलम्बिभिः ।उपस्कृतं प्रतिद्वारं अपां कुम्भैः सदीपकैः ॥ ५५ ॥,cūtapallavavāsaḥsraṅ muktādāmavilambibhiḥ|upaskṛtaṃ pratidvāraṃ apāṃ kumbhaiḥ sadīpakaiḥ|| 55 ||
+4.9.56,प्राकारैः गोपुरागारैः शातकुम्भपरिच्छदैः ।सर्वतोऽलङ्कृतं श्रीमद् विमानशिखरद्युभिः ॥ ५६ ॥,prākāraiḥ gopurāgāraiḥ śātakumbhaparicchadaiḥ|sarvato'laṅkṛtaṃ śrīmad vimānaśikharadyubhiḥ|| 56 ||
+4.9.57,मृष्टचत्वररथ्याट्ट मार्गं चन्दनचर्चितम् ।लाजाक्षतैः पुष्पफलैः तण्डुलैर्बलिभिर्युतम् ॥ ५७ ॥,mṛṣṭacatvararathyāṭṭa mārgaṃ candanacarcitam|lājākṣataiḥ puṣpaphalaiḥ taṇḍulairbalibhiryutam|| 57 ||
+4.9.58,ध्रुवाय पथि दृष्टाय तत्र तत्र पुरस्त्रियः ।सिद्धार्थाक्षतदध्यम्बु दूर्वापुष्पफलानि च ॥ ५८ ॥,dhruvāya pathi dṛṣṭāya tatra tatra purastriyaḥ|siddhārthākṣatadadhyambu dūrvāpuṣpaphalāni ca|| 58 ||
+4.9.59,उपजह्रुः प्रयुञ्जाना वात्सल्यादाशिषः सतीः ।शृण्वन् तद्वल्गुगीतानि प्राविशद्‍भवनं पितुः ॥ ५९ ॥,upajahruḥ prayuñjānā vātsalyādāśiṣaḥ satīḥ|śṛṇvan tadvalgugītāni prāviśad‍bhavanaṃ pituḥ|| 59 ||
+4.9.60,महामणिव्रातमये स तस्मिन् भवनोत्तमे ।लालितो नितरां पित्रा न्यवसद् दिवि देववत् ॥ ६० ॥,mahāmaṇivrātamaye sa tasmin bhavanottame|lālito nitarāṃ pitrā nyavasad divi devavat|| 60 ||
+4.9.61,पयःफेननिभाः शय्या दान्ता रुक्मपरिच्छदाः ।आसनानि महार्हाणि यत्र रौक्मा उपस्कराः ॥ ६१ ॥,payaḥphenanibhāḥ śayyā dāntā rukmaparicchadāḥ|āsanāni mahārhāṇi yatra raukmā upaskarāḥ|| 61 ||
+4.9.62,यत्र स्फटिककुड्येषु महामारकतेषु च ।मणिप्रदीपा आभान्ति ललनारत्‍नसंयुताः ॥ ६२ ॥,yatra sphaṭikakuḍyeṣu mahāmārakateṣu ca|maṇipradīpā ābhānti lalanārat‍nasaṃyutāḥ|| 62 ||
+4.9.63,उद्यानानि च रम्याणि विचित्रैरमरद्रुमैः ।कूजद्विहङ्गमिथुनैः गायन्मत्तमधुव्रतैः ॥ ६३ ॥,udyānāni ca ramyāṇi vicitrairamaradrumaiḥ|kūjadvihaṅgamithunaiḥ gāyanmattamadhuvrataiḥ|| 63 ||
+4.9.64,वाप्यो वैदूर्यसोपानाः पद्मोत्पलकुमुद्वतीः ।हंसकारण्डवकुलैः जुष्टाश्चक्राह्वसारसैः ॥ ६४ ॥,vāpyo vaidūryasopānāḥ padmotpalakumudvatīḥ|haṃsakāraṇḍavakulaiḥ juṣṭāścakrāhvasārasaiḥ|| 64 ||
+4.9.65,उत्तानपादो राजर्षिः प्रभावं तनयस्य तम् ।श्रुत्वा दृष्ट्वाद्‍भुततमं प्रपेदे विस्मयं परम् ॥ ६५ ॥,uttānapādo rājarṣiḥ prabhāvaṃ tanayasya tam|śrutvā dṛṣṭvād‍bhutatamaṃ prapede vismayaṃ param|| 65 ||
+4.9.66,वीक्ष्योढवयसं तं च प्रकृतीनां च सम्मतम् ।अनुरक्तप्रजं राजा ध्रुवं चक्रे भुवः पतिम् ॥ ६६ ॥,vīkṣyoḍhavayasaṃ taṃ ca prakṛtīnāṃ ca sammatam|anuraktaprajaṃ rājā dhruvaṃ cakre bhuvaḥ patim|| 66 ||
+4.9.67,आत्मानं च प्रवयसं आकलय्य विशाम्पतिः ।वनं विरक्तः प्रातिष्ठद् विमृशन्नात्मनो गत���म् ॥ ६७ ॥,ātmānaṃ ca pravayasaṃ ākalayya viśāmpatiḥ|vanaṃ viraktaḥ prātiṣṭhad vimṛśannātmano gatim|| 67 ||
+4.9.9,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे ध्रुवराज्याभिषेक वर्णनं नाम नवमोऽध्यायः ॥ ९ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe dhruvarājyābhiṣeka varṇanaṃ nāma navamo'dhyāyaḥ|| 9 ||
+4.10.1,मैत्रेय उवाच ।प्रजापतेर्दुहितरं शिशुमारस्य वै ध्रुवः ।उपयेमे भ्रमिं नाम तत्सुतौ कल्पवत्सरौ ॥ १ ॥,maitreya uvāca|prajāpaterduhitaraṃ śiśumārasya vai dhruvaḥ|upayeme bhramiṃ nāma tatsutau kalpavatsarau|| 1 ||
+4.10.2,इलायामपि भार्यायां वायोः पुत्र्यां महाबलः ।पुत्रं उत्कलनामानं योषिद् रत्‍नमजीजनत् ॥ २ ॥,ilāyāmapi bhāryāyāṃ vāyoḥ putryāṃ mahābalaḥ|putraṃ utkalanāmānaṃ yoṣid rat‍namajījanat|| 2 ||
+4.10.3,उत्तमस्त्वकृतोद्वाहो मृगयायां बलीयसा ।हतः पुण्यजनेनाद्रौ तन्मातास्य गतिं गता ॥ ३ ॥,uttamastvakṛtodvāho mṛgayāyāṃ balīyasā|hataḥ puṇyajanenādrau tanmātāsya gatiṃ gatā|| 3 ||
+4.10.4,ध्रुवो भ्रातृवधं श्रुत्वा कोपामर्षशुचार्पितः ।जैत्रं स्यन्दनमास्थाय गतः पुण्यजनालयम् ॥ ४ ॥,dhruvo bhrātṛvadhaṃ śrutvā kopāmarṣaśucārpitaḥ|jaitraṃ syandanamāsthāya gataḥ puṇyajanālayam|| 4 ||
+4.10.5,गत्वोदीचीं दिशं राजा रुद्रानुचरसेविताम् ।ददर्श हिमवद्द्रोण्यां पुरीं गुह्यकसंकुलाम् ॥ ५ ॥,gatvodīcīṃ diśaṃ rājā rudrānucarasevitām|dadarśa himavaddroṇyāṃ purīṃ guhyakasaṃkulām|| 5 ||
+4.10.6,दध्मौ शङ्खं बृहद्‍बाहुः खं दिशश्चानुनादयन् ।येनोद्विग्नदृशः क्षत्तः उपदेव्योऽत्रसन्भृशम् ॥ ६ ॥,dadhmau śaṅkhaṃ bṛhad‍bāhuḥ khaṃ diśaścānunādayan|yenodvignadṛśaḥ kṣattaḥ upadevyo'trasanbhṛśam|| 6 ||
+4.10.7,ततो निष्क्रम्य बलिन उपदेवमहाभटाः ।असहन्तः तन्निनादं अभिपेतुरुदायुधाः ॥ ७ ॥,tato niṣkramya balina upadevamahābhaṭāḥ|asahantaḥ tanninādaṃ abhipeturudāyudhāḥ|| 7 ||
+4.10.8,स तान् आपततो वीर उग्रधन्वा महारथः ।एकैकं युगपत्सर्वान् अहन् बाणैस्त्रिभिस्त्रिभिः ॥ ८ ॥,sa tān āpatato vīra ugradhanvā mahārathaḥ|ekaikaṃ yugapatsarvān ahan bāṇaistribhistribhiḥ|| 8 ||
+4.10.9,ते वै ललाटलग्नैस्तैः इषुभिः सर्व एव हि ।मत्वा निरस्तमात्मानं आशंसन्कर्म तस्य तत् ॥ ९ ॥,te vai lalāṭalagnaistaiḥ iṣubhiḥ sarva eva hi|matvā nirastamātmānaṃ āśaṃsankarma tasya tat|| 9 ||
+4.10.10,तेऽपि चामुममृष्यन्तः पादस्पर्शमिवोरगाः ।शरैरविध्यन् युगपद् द्विगुणं प्रचिकीर्षवः ॥ १० ॥,te'pi cāmumamṛṣyantaḥ pādasparśamivoragāḥ|śarairavidhyan yugapad dviguṇaṃ pracikīrṣavaḥ|| 10 ||
+4.10.11,ततः परिघनिस्त्रिंशैः प्रासशूलपरश्वधैः ।शक्त्यृष्टिभिर्भुशुण्डीभिः चित्रवाजैः शरैरपि ॥ ११ ॥,tataḥ parighanistriṃśaiḥ prāsaśūlaparaśvadhaiḥ|śaktyṛṣṭibhirbhuśuṇḍībhiḥ citravājaiḥ śarairapi|| 11 ||
+4.10.12,अभ्यवर्षन् प्रकुपिताः सरथं सहसारथिम् ।इच्छन्तः तत्प्रतीकर्तुं अयुतानां त्रयोदश ॥ १२ ॥,abhyavarṣan prakupitāḥ sarathaṃ sahasārathim|icchantaḥ tatpratīkartuṃ ayutānāṃ trayodaśa|| 12 ||
+4.10.13,औत्तानपादिः स तदा शस्त्रवर्षेण भूरिणा ।न एवादृश्यताच्छन्न आसारेण यथा गिरिः ॥ १३ ॥,auttānapādiḥ sa tadā śastravarṣeṇa bhūriṇā|na evādṛśyatācchanna āsāreṇa yathā giriḥ|| 13 ||
+4.10.14,हाहाकारस्तदैवासीत् सिद्धानां दिवि पश्यताम् ।हतोऽयं मानवः सूर्यो मग्नः पुण्यजनार्णवे ॥ १४ ॥,hāhākārastadaivāsīt siddhānāṃ divi paśyatām|hato'yaṃ mānavaḥ sūryo magnaḥ puṇyajanārṇave|| 14 ||
+4.10.15,नदत्सु यातुधानेषु जयकाशिष्वथो मृधे ।उदतिष्ठद् रथस्तस्य नीहारादिव भास्करः ॥ १५ ॥,nadatsu yātudhāneṣu jayakāśiṣvatho mṛdhe|udatiṣṭhad rathastasya nīhārādiva bhāskaraḥ|| 15 ||
+4.10.16,धनुर्विस्फूर्जयन्दिव्यं द्विषतां खेदमुद्वहन् ।अस्त्रौघं व्यधमद्‍बाणैः घनानीकमिवानिलः ॥ १६ ॥,dhanurvisphūrjayandivyaṃ dviṣatāṃ khedamudvahan|astraughaṃ vyadhamad‍bāṇaiḥ ghanānīkamivānilaḥ|| 16 ||
+4.10.17,तस्य ते चापनिर्मुक्ता भित्त्वा वर्माणि रक्षसाम् ।कायान् आविविशुस्तिग्मा गिरीन् अशनयो यथा ॥ १७ ॥,tasya te cāpanirmuktā bhittvā varmāṇi rakṣasām|kāyān āviviśustigmā girīn aśanayo yathā|| 17 ||
+4.10.18,भल्लैः सञ्छिद्यमानानां शिरोभिश्चारुकुण्डलैः ।ऊरुभिर्हेमतालाभैः दोर्भिर्वलयवल्गुभिः ॥ १८ ॥,bhallaiḥ sañchidyamānānāṃ śirobhiścārukuṇḍalaiḥ|ūrubhirhematālābhaiḥ dorbhirvalayavalgubhiḥ|| 18 ||
+4.10.19,हारकेयूरमुकुटैः उष्णीषैश्च महाधनैः ।आस्तृतास्ता रणभुवो रेजुर्वीरमनोहराः ॥ १९ ॥,hārakeyūramukuṭaiḥ uṣṇīṣaiśca mahādhanaiḥ|āstṛtāstā raṇabhuvo rejurvīramanoharāḥ|| 19 ||
+4.10.20,हतावशिष्टा इतरे रणाजिराद् ।रक्षोगणाः क्षत्रियवर्यसायकैः ।प्रायो विवृक्णावयवा विदुद्रुवुः ।मृगेन्द्रविक्रीडितयूथपा इव ॥ २० ॥,hatāvaśiṣṭā itare raṇājirād|rakṣogaṇāḥ kṣatriyavaryasāyakaiḥ|prāyo vivṛkṇāvayavā vidudruvuḥ|mṛgendravikrīḍitayūthapā iva|| 20 ||
+4.10.21,अपश्यमानः स तदाततायिनं ।महामृधे कञ्चन मानवोत्तमः ।पुरीं दिदृक्षन्नपि नाविशद् द्विषां ।न मायिनां वेद चिकीर्षितं जनः ॥ २१ ॥,apaśyamānaḥ sa tadātatāyinaṃ|mahāmṛdhe kañcana mānavottamaḥ|purīṃ didṛkṣannapi nāviśad dviṣāṃ|na māyināṃ veda cikīrṣitaṃ janaḥ|| 21 ||
+4.10.22,इति ब्रुवंश्चित्ररथः स्वसारथिं ।यत्तः परेषां प्रतियोगशङ्कितः ।शुश्राव शब्दं जलधेरिवेरितं ।नभस्वतो दिक्षु रजोऽन्वदृश्यत ॥ २२ ॥,iti bruvaṃścitrarathaḥ svasārathiṃ|yattaḥ pareṣāṃ pratiyogaśaṅkitaḥ|śuśrāva śabdaṃ jaladheriveritaṃ|nabhasvato dikṣu rajo'nvadṛśyata|| 22 ||
+4.10.23,क्षणेनाच्छादितं व्योम घनानीकेन सर्वतः ।विस्फुरत्तडिता दिक्षु त्रासयत् स्तनयित्‍नुना ॥ २३ ॥,kṣaṇenācchāditaṃ vyoma ghanānīkena sarvataḥ|visphurattaḍitā dikṣu trāsayat stanayit‍nunā|| 23 ||
+4.10.24,ववृषू रुधिरौघासृक् पूयविण्मूत्रमेदसः ।निपेतुर्गगनादस्य कबन्धान्यग्रतोऽनघ ॥ २४ ॥,vavṛṣū rudhiraughāsṛk pūyaviṇmūtramedasaḥ|nipeturgaganādasya kabandhānyagrato'nagha|| 24 ||
+4.10.25,ततः खेऽदृश्यत गिरिः निपेतुः सर्वतोदिशम् ।गदापरिघनिस्त्रिंश मुसलाः साश्मवर्षिणः ॥ २५ ॥,tataḥ khe'dṛśyata giriḥ nipetuḥ sarvatodiśam|gadāparighanistriṃśa musalāḥ sāśmavarṣiṇaḥ|| 25 ||
+4.10.26,अहयोऽशनिनिःश्वासा वमन्तोऽग्निं रुषाक्षिभिः ।अभ्यधावन् गजा मत्ताः सिंहव्याघ्राश्च यूथशः ॥ २६ ॥,ahayo'śaniniḥśvāsā vamanto'gniṃ ruṣākṣibhiḥ|abhyadhāvan gajā mattāḥ siṃhavyāghrāśca yūthaśaḥ|| 26 ||
+4.10.27,समुद्र ऊर्मिभिर्भीमः प्लावयन् सर्वतो भुवम् ।आससाद महाह्रादः कल्पान्त इव भीषणः ॥ २७ ॥,samudra ūrmibhirbhīmaḥ plāvayan sarvato bhuvam|āsasāda mahāhrādaḥ kalpānta iva bhīṣaṇaḥ|| 27 ||
+4.10.28,एवंविधान्यनेकानि त्रासनान्यमनस्विनाम् ।ससृजुस्तिग्मगतय आसुर्या माययासुराः ॥ २८ ॥,evaṃvidhānyanekāni trāsanānyamanasvinām|sasṛjustigmagataya āsuryā māyayāsurāḥ|| 28 ||
+4.10.29,ध्रुवे प्रयुक्तामसुरैः तां मायामतिदुस्तराम् ।निशम्य तस्य मुनयः शमाशंसन् समागताः ॥ २९ ॥,dhruve prayuktāmasuraiḥ tāṃ māyāmatidustarām|niśamya tasya munayaḥ śamāśaṃsan samāgatāḥ|| 29 ||
+4.10.30,मुनय ऊचुः ।औत्तानपाद भगवान् तव शार्ङ्गधन्वा ।देवः क्षिणोत्ववनतार्तिहरो विपक्षान् ।यन्नामधेयमभिधाय निशम्य चाद्धा ।लोकोऽञ्जसा तरति दुस्तरमङ्ग मृत्युम् ॥ ३० ॥,munaya ūcuḥ|auttānapāda bhagavān tava śārṅgadhanvā|devaḥ kṣiṇotvavanatārtiharo vipakṣān|yannāmadheyamabhidhāya niśamya cāddhā|loko'ñjasā tarati dustaramaṅga mṛtyum|| 30 ||
+4.10.10,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे दशमोऽध्यायः ॥ १० ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe daśamo'dhyāyaḥ|| 10 ||
+4.11.1,मैत्रेय उवाच ।निशम्य गदतामेवं ऋषीणां धनुषि ध्रुवः ।सन्दधेऽस्त्रमुपस्पृश्य यन्नारायणनिर्मितम् ॥ १ ॥,maitreya uvāca|niśamya gadatāmevaṃ ṛṣīṇāṃ dhanuṣi dhruvaḥ|sandadhe'stramupaspṛśya yannārāyaṇanirmitam|| 1 ||
+4.11.2,सन्धीयमान एतस्मिन् माया गुह्यकनिर्मिताः ।क्षिप्रं विनेशुर्विदुर क्लेशा ज्ञानोदये यथा ॥ २ ॥,sandhīyamāna etasmin māyā guhyakanirmitāḥ|kṣipraṃ vineśurvidura kleśā jñānodaye yathā|| 2 ||
+4.11.3,तस्यार्षास्त्रं धनुषि प्रयुञ्जतः ।सुवर्णपुङ्खाः कलहंसवाससः ।विनिःसृता आविविशुर्द्विषद्‍बलं ।यथा वनं भीमरवाः शिखण्डिनः ॥ ३ ॥,tasyārṣāstraṃ dhanuṣi prayuñjataḥ|suvarṇapuṅkhāḥ kalahaṃsavāsasaḥ|viniḥsṛtā āviviśurdviṣad‍balaṃ|yathā vanaṃ bhīmaravāḥ śikhaṇḍinaḥ|| 3 ||
+4.11.4,तैस्तिग्मधारैः प्रधने शिलीमुखैः ।इतस्ततः पुण्यजना उपद्रुताः ।तमभ्यधावन् कुपिता उदायुधाः ।सुपर्णं उन्नद्धफणा इवाहयः ॥ ४ ॥,taistigmadhāraiḥ pradhane śilīmukhaiḥ|itastataḥ puṇyajanā upadrutāḥ|tamabhyadhāvan kupitā udāyudhāḥ|suparṇaṃ unnaddhaphaṇā ivāhayaḥ|| 4 ||
+4.11.5,स तान् पृषत्कैरभिधावतो मृधे ।निकृत्तबाहूरुशिरोधरोदरान् ।निनाय लोकं परमर्कमण्डलं ।व्रजन्ति निर्भिद्य यमूर्ध्वरेतसः ॥ ५ ॥,sa tān pṛṣatkairabhidhāvato mṛdhe|nikṛttabāhūruśirodharodarān|nināya lokaṃ paramarkamaṇḍalaṃ|vrajanti nirbhidya yamūrdhvaretasaḥ|| 5 ||
+4.11.6,तान् हन्यमानानभिवीक्ष्य गुह्यकान् ।अनागसश्चित्ररथेन भूरिशः ।औत्तानपादिं कृपया पितामहो ।मनु���्जगादोपगतः सहर्षिभिः ॥ ६ ॥,tān hanyamānānabhivīkṣya guhyakān|anāgasaścitrarathena bhūriśaḥ|auttānapādiṃ kṛpayā pitāmaho|manurjagādopagataḥ saharṣibhiḥ|| 6 ||
+4.11.7,मनुरुवाच ।अलं वत्सातिरोषेण तमोद्वारेण पाप्मना ।येन पुण्यजनानेतान् अवधीस्त्वं अनागसः ॥ ७ ॥,manuruvāca|alaṃ vatsātiroṣeṇa tamodvāreṇa pāpmanā|yena puṇyajanānetān avadhīstvaṃ anāgasaḥ|| 7 ||
+4.11.8,नास्मत्कुलोचितं तात कर्मैतत् सद्विगर्हितम् ।वधो यदुपदेवानां आरब्धस्तेऽकृतैनसाम् ॥ ८ ॥,nāsmatkulocitaṃ tāta karmaitat sadvigarhitam|vadho yadupadevānāṃ ārabdhaste'kṛtainasām|| 8 ||
+4.11.9,नन्वेकस्यापराधेन प्रसङ्गाद् बहवो हताः ।भ्रातुर्वधाभितप्तेन त्वयाङ्ग भ्रातृवत्सल ॥ ९ ॥,nanvekasyāparādhena prasaṅgād bahavo hatāḥ|bhrāturvadhābhitaptena tvayāṅga bhrātṛvatsala|| 9 ||
+4.11.10,नायं मार्गो हि साधूनां हृषीकेशानुवर्तिनाम् ।यदात्मानं पराग्गृह्य पशुवद्भूतवैशसम् ॥ १० ॥,nāyaṃ mārgo hi sādhūnāṃ hṛṣīkeśānuvartinām|yadātmānaṃ parāggṛhya paśuvadbhūtavaiśasam|| 10 ||
+4.11.11,सर्वभूतात्मभावेन भूतावासं हरिं भवान् ।आराध्याप दुराराध्यं विष्णोस्तत्परमं पदम् ॥ ११ ॥,sarvabhūtātmabhāvena bhūtāvāsaṃ hariṃ bhavān|ārādhyāpa durārādhyaṃ viṣṇostatparamaṃ padam|| 11 ||
+4.11.12,स त्वं हरेरनुध्यातः तत्पुंसामपि सम्मतः ।कथं त्ववद्यं कृतवान् अनुशिक्षन्सतां व्रतम् ॥ १२ ॥,sa tvaṃ hareranudhyātaḥ tatpuṃsāmapi sammataḥ|kathaṃ tvavadyaṃ kṛtavān anuśikṣansatāṃ vratam|| 12 ||
+4.11.13,तितिक्षया करुणया मैत्र्या चाखिलजन्तुषु ।समत्वेन च सर्वात्मा भगवान् सम्प्रसीदति ॥ १३ ॥,titikṣayā karuṇayā maitryā cākhilajantuṣu|samatvena ca sarvātmā bhagavān samprasīdati|| 13 ||
+4.11.14,सम्प्रसन्ने भगवति पुरुषः प्राकृतैर्गुणैः ।विमुक्तो जीवनिर्मुक्तो ब्रह्म निर्वाणमृच्छति ॥ १४ ॥,samprasanne bhagavati puruṣaḥ prākṛtairguṇaiḥ|vimukto jīvanirmukto brahma nirvāṇamṛcchati|| 14 ||
+4.11.15,भूतैः पञ्चभिरारब्धैः योषित्पुरुष एव हि ।तयोर्व्यवायात् सम्भूतिः योषित्पुरुषयोरिह ॥ १५ ॥,bhūtaiḥ pañcabhirārabdhaiḥ yoṣitpuruṣa eva hi|tayorvyavāyāt sambhūtiḥ yoṣitpuruṣayoriha|| 15 ||
+4.11.16,एवं प्रवर्तते सर्गः स्थितिः संयम एव च ।गुणव्यतिकराद् राजन् मायया परमात्मनः ॥ १६ ॥,evaṃ pravartate sargaḥ sthitiḥ saṃyama eva ca|guṇavyatikarād rājan māyayā paramātmanaḥ|| 16 ||
+4.11.17,निमित्तमात्रं तत्रासीत् निर्गुणः पुरुषर्षभः ।व्यक्ताव्यक्तमिदं विश्वं यत्र भ्रमति लोहवत् ॥ १७ ॥,nimittamātraṃ tatrāsīt nirguṇaḥ puruṣarṣabhaḥ|vyaktāvyaktamidaṃ viśvaṃ yatra bhramati lohavat|| 17 ||
+4.11.18,स खल्विदं भगवान्कालशक्त्या ।गुणप्रवाहेण विभक्तवीर्यः ।करोत्यकर्तैव निहन्त्यहन्ता ।चेष्टा विभूम्नः खलु दुर्विभाव्या ॥ १८ ॥,sa khalvidaṃ bhagavānkālaśaktyā|guṇapravāheṇa vibhaktavīryaḥ|karotyakartaiva nihantyahantā|ceṣṭā vibhūmnaḥ khalu durvibhāvyā|| 18 ||
+4.11.19,सोऽनन्तोऽन्तकरः कालो ऽनादिरादिकृदव्ययः ।जनं जनेन जनयन् मारयन् मृत्युनान्तकम् ॥ १९ ॥,so'nanto'ntakaraḥ kālo 'nādirādikṛdavyayaḥ|janaṃ janena janayan mārayan mṛtyun��ntakam|| 19 ||
+4.11.20,न वै स्वपक्षोऽस्य विपक्ष एव वा ।परस्य मृत्योर्विशतः समं प्रजाः ।तं धावमानं अनुधावन्त्यनीशा ।यथा रजांस्यनिलं भूतसङ्घाः ॥ २० ॥,na vai svapakṣo'sya vipakṣa eva vā|parasya mṛtyorviśataḥ samaṃ prajāḥ|taṃ dhāvamānaṃ anudhāvantyanīśā|yathā rajāṃsyanilaṃ bhūtasaṅghāḥ|| 20 ||
+4.11.21,आयुषोऽपचयं जन्तोः तथैवोपचयं विभुः ।उभाभ्यां रहितः स्वस्थो दुःस्थस्य विदधात्यसौ ॥ २१ ॥,āyuṣo'pacayaṃ jantoḥ tathaivopacayaṃ vibhuḥ|ubhābhyāṃ rahitaḥ svastho duḥsthasya vidadhātyasau|| 21 ||
+4.11.22,केचित्कर्म वदन्त्येनं स्वभावमपरे नृप ।एके कालं परे दैवं पुंसः काममुतापरे ॥ २२ ॥,kecitkarma vadantyenaṃ svabhāvamapare nṛpa|eke kālaṃ pare daivaṃ puṃsaḥ kāmamutāpare|| 22 ||
+4.11.23,अव्यक्तस्याप्रमेयस्य नानाशक्त्युदयस्य च ।न वै चिकीर्षितं तात को वेदाथ स्वसम्भवम् ॥ २३ ॥,avyaktasyāprameyasya nānāśaktyudayasya ca|na vai cikīrṣitaṃ tāta ko vedātha svasambhavam|| 23 ||
+4.11.24,न चैते पुत्रक भ्रातुः हन्तारो धनदानुगाः ।विसर्गादानयोस्तात पुंसो दैवं हि कारणम् ॥ २४ ॥,na caite putraka bhrātuḥ hantāro dhanadānugāḥ|visargādānayostāta puṃso daivaṃ hi kāraṇam|| 24 ||
+4.11.25,स एव विश्वं सृजति स एवावति हन्ति च ।अथापि ह्यनहङ्कारात् नाज्यते गुणकर्मभिः ॥ २५ ॥,sa eva viśvaṃ sṛjati sa evāvati hanti ca|athāpi hyanahaṅkārāt nājyate guṇakarmabhiḥ|| 25 ||
+4.11.26,एष भूतानि भूतात्मा भूतेशो भूतभावनः ।स्वशक्त्या मायया युक्तः सृजत्यत्ति च पाति च ॥ २६ ॥,eṣa bhūtāni bhūtātmā bhūteśo bhūtabhāvanaḥ|svaśaktyā māyayā yuktaḥ sṛjatyatti ca pāti ca|| 26 ||
+4.11.27,तमेव मृत्युममृतं तात दैवं ।सर्वात्मनोपेहि जगत्परायणम् ।यस्मै बलिं विश्वसृजो हरन्ति ।गावो यथा वै नसि दामयन्त्रिताः ॥ २७ ॥,tameva mṛtyumamṛtaṃ tāta daivaṃ|sarvātmanopehi jagatparāyaṇam|yasmai baliṃ viśvasṛjo haranti|gāvo yathā vai nasi dāmayantritāḥ|| 27 ||
+4.11.28,यः पञ्चवर्षो जननीं त्वं विहाय ।मातुः सपत्‍न्या वचसा भिन्नमर्मा ।वनं गतस्तपसा प्रत्यगक्षं ।आराध्य लेभे मूर्ध्नि पदं त्रिलोक्याः ॥ २८ ॥,yaḥ pañcavarṣo jananīṃ tvaṃ vihāya|mātuḥ sapat‍nyā vacasā bhinnamarmā|vanaṃ gatastapasā pratyagakṣaṃ|ārādhya lebhe mūrdhni padaṃ trilokyāḥ|| 28 ||
+4.11.29,तमेनमङ्गात्मनि मुक्तविग्रहे ।व्यपाश्रितं निर्गुणमेकमक्षरम् ।आत्मानमन्विच्छ विमुक्तमात्मदृग् ।यस्मिन् इदं भेदमसत्प्रतीयते ॥ २९ ॥,tamenamaṅgātmani muktavigrahe|vyapāśritaṃ nirguṇamekamakṣaram|ātmānamanviccha vimuktamātmadṛg|yasmin idaṃ bhedamasatpratīyate|| 29 ||
+4.11.30,त्वं प्रत्यगात्मनि तदा भगवत्यनन्त ।आनन्दमात्र उपपन्नसमस्तशक्तौ ।भक्तिं विधाय परमां शनकैरविद्या ।ग्रन्थिं विभेत्स्यसि ममाहमिति प्ररूढम् ॥ ३० ॥,tvaṃ pratyagātmani tadā bhagavatyananta|ānandamātra upapannasamastaśaktau|bhaktiṃ vidhāya paramāṃ śanakairavidyā|granthiṃ vibhetsyasi mamāhamiti prarūḍham|| 30 ||
+4.11.31,संयच्छ रोषं भद्रं ते प्रतीपं श्रेयसां परम् ।श्रुतेन भूयसा राजन् अगदेन यथामयम् ॥ ३१ ॥,saṃyaccha roṣaṃ bhadraṃ te pratīpaṃ śreyasāṃ param|śrutena bhūyasā rājan agadena yathāmayam|| 31 ||
+4.11.32,येनोपसृष्टात्पुरुषात् लोक उद्विजते भृशम् ।न बुधस्तद्वशं गच्छेद् इच्छन् अभयमात्मनः ॥ ३२ ॥,yenopasṛṣṭātpuruṣāt loka udvijate bhṛśam|na budhastadvaśaṃ gacched icchan abhayamātmanaḥ|| 32 ||
+4.11.33,हेलनं गिरिशभ्रातुः धनदस्य त्वया कृतम् ।यज्जघ्निवान् पुण्यजनान् भ्रातृघ्नानित्यमर्षितः ॥ ३३ ॥,helanaṃ giriśabhrātuḥ dhanadasya tvayā kṛtam|yajjaghnivān puṇyajanān bhrātṛghnānityamarṣitaḥ|| 33 ||
+4.11.34,तं प्रसादय वत्साशु सन्नत्या प्रश्रयोक्तिभिः ।न यावन्महतां तेजः कुलं नोऽभिभविष्यति ॥ ३४ ॥,taṃ prasādaya vatsāśu sannatyā praśrayoktibhiḥ|na yāvanmahatāṃ tejaḥ kulaṃ no'bhibhaviṣyati|| 34 ||
+4.11.35,एवं स्वायम्भुवः पौत्रं अनुशास्य मनुर्ध्रुवम् ।तेनाभिवन्दितः साकं ऋषिभिः स्वपुरं ययौ ॥ ३५ ॥,evaṃ svāyambhuvaḥ pautraṃ anuśāsya manurdhruvam|tenābhivanditaḥ sākaṃ ṛṣibhiḥ svapuraṃ yayau|| 35 ||
+4.11.11,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे एकादशोऽध्यायः ॥ ११ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe ekādaśo'dhyāyaḥ|| 11 ||
+4.12.1,मैत्रेय उवाच ।ध्रुवं निवृत्तं प्रतिबुद्ध्य वैशसाद् ।अपेतमन्युं भगवान् धनेश्वरः ।तत्रागतश्चारणयक्षकिन्नरैः ।संस्तूयमानो न्यवदत् कृताञ्जलिम् ॥ १ ॥,maitreya uvāca|dhruvaṃ nivṛttaṃ pratibuddhya vaiśasād|apetamanyuṃ bhagavān dhaneśvaraḥ|tatrāgataścāraṇayakṣakinnaraiḥ|saṃstūyamāno nyavadat kṛtāñjalim|| 1 ||
+4.12.2,धनद उवाच ।भो भोः क्षत्रियदायाद परितुष्टोऽस्मि तेऽनघ ।यत्त्वं पितामहादेशाद् वैरं दुस्त्यजमत्यजः ॥ २ ॥,dhanada uvāca|bho bhoḥ kṣatriyadāyāda parituṣṭo'smi te'nagha|yattvaṃ pitāmahādeśād vairaṃ dustyajamatyajaḥ|| 2 ||
+4.12.3,न भवान् अवधीद्यक्षान् न यक्षा भ्रातरं तव ।काल एव हि भूतानां प्रभुरप्ययभावयोः ॥ ३ ॥,na bhavān avadhīdyakṣān na yakṣā bhrātaraṃ tava|kāla eva hi bhūtānāṃ prabhurapyayabhāvayoḥ|| 3 ||
+4.12.4,अहं त्वमित्यपार्था धीः अज्ञानात् पुरुषस्य हि ।स्वाप्नीवाभात्यतद्ध्यानाद् यया बन्धविपर्ययौ ॥ ४ ॥,ahaṃ tvamityapārthā dhīḥ ajñānāt puruṣasya hi|svāpnīvābhātyataddhyānād yayā bandhaviparyayau|| 4 ||
+4.12.5,तद्‍गच्छ ध्रुव भद्रं ते भगवन्तं अधोक्षजम् ।सर्वभूतात्मभावेन सर्वभूतात्मविग्रहम् ॥ ५ ॥,tad‍gaccha dhruva bhadraṃ te bhagavantaṃ adhokṣajam|sarvabhūtātmabhāvena sarvabhūtātmavigraham|| 5 ||
+4.12.6,भजस्व भजनीयाङ्घ्रिं अभवाय भवच्छिदम् ।युक्तं विरहितं शक्त्या गुणमय्यात्ममायया ॥ ६ ॥,bhajasva bhajanīyāṅghriṃ abhavāya bhavacchidam|yuktaṃ virahitaṃ śaktyā guṇamayyātmamāyayā|| 6 ||
+4.12.7,वृणीहि कामं नृप यन्मनोगतं ।मत्तस्त्वमौत्तानपदेऽविशङ्कितः ।वरं वरार्होऽम्बुजनाभपादयोः ।अनन्तरं त्वां वयमङ्ग शुश्रुम ॥ ७ ॥,vṛṇīhi kāmaṃ nṛpa yanmanogataṃ|mattastvamauttānapade'viśaṅkitaḥ|varaṃ varārho'mbujanābhapādayoḥ|anantaraṃ tvāṃ vayamaṅga śuśruma|| 7 ||
+4.12.8,मैत्रेय उवाच ।स राजराजेन वराय चोदितो ।ध्रुवो महाभागवतो महामतिः ।हरौ स वव्रेऽचलितां स्मृतिं यया ।तरत्ययत्‍नेन दुरत्ययं तमः ॥ ८ ॥,maitreya uvāca|sa rājarājena varāya codito|dhruvo mahābhāgavato mahāmatiḥ|harau sa vavre'calitāṃ smṛtiṃ yayā|taratyayat‍nena duratyayaṃ tamaḥ|| 8 ||
+4.12.9,तस्य प्रीतेन मनसा तां दत्त्वैडविडस्ततः ।पश्यतोऽन्तर्दधे सोऽपि स्वपुरं प्रत्यपद्यत ॥ ९ ॥,tasya prītena manasā tāṃ dattvaiḍaviḍastataḥ|paśyato'ntardadhe so'pi svapuraṃ pratyapadyata|| 9 ||
+4.12.10,अथायजत यज्ञेशं क्रतुभिर्भूरिदक्षिणैः ।द्रव्यक्रियादेवतानां कर्म कर्मफलप्रदम् ॥ १० ॥,athāyajata yajñeśaṃ kratubhirbhūridakṣiṇaiḥ|dravyakriyādevatānāṃ karma karmaphalapradam|| 10 ||
+4.12.11,सर्वात्मनि अच्युतेऽसर्वे तीव्रौघां भक्तिमुद्वहन् ।ददर्शात्मनि भूतेषु तं एव अवस्थितं विभुम् ॥ ११ ॥,sarvātmani acyute'sarve tīvraughāṃ bhaktimudvahan|dadarśātmani bhūteṣu taṃ eva avasthitaṃ vibhum|| 11 ||
+4.12.12,तमेवं शीलसम्पन्नं ब्रह्मण्यं दीनवत्सलम् ।गोप्तारं धर्मसेतूनां मेनिरे पितरं प्रजाः ॥ १२ ॥,tamevaṃ śīlasampannaṃ brahmaṇyaṃ dīnavatsalam|goptāraṃ dharmasetūnāṃ menire pitaraṃ prajāḥ|| 12 ||
+4.12.13,षट्त्रिंशद् वर्षसाहस्रं शशास क्षितिमण्डलम् ।भोगैः पुण्यक्षयं कुर्वन् अभोगैः अशुभक्षयम् ॥ १३ ॥,ṣaṭtriṃśad varṣasāhasraṃ śaśāsa kṣitimaṇḍalam|bhogaiḥ puṇyakṣayaṃ kurvan abhogaiḥ aśubhakṣayam|| 13 ||
+4.12.14,एवं बहुसवं कालं महात्माविचलेन्द्रियः ।त्रिवर्गौपयिकं नीत्वा पुत्रायादान् नृपासनम् ॥ १४ ॥,evaṃ bahusavaṃ kālaṃ mahātmāvicalendriyaḥ|trivargaupayikaṃ nītvā putrāyādān nṛpāsanam|| 14 ||
+4.12.15,मन्यमान इदं विश्वं मायारचितमात्मनि ।अविद्यारचितस्वप्न गन्धर्वनगरोपमम् ॥ १५ ॥,manyamāna idaṃ viśvaṃ māyāracitamātmani|avidyāracitasvapna gandharvanagaropamam|| 15 ||
+4.12.16,आत्मस्त्र्यपत्यसुहृदो बलमृद्धकोशम् ।अन्तःपुरं परिविहारभुवश्च रम्याः ।भूमण्डलं जलधिमेखलमाकलय्य ।कालोपसृष्टमिति स प्रययौ विशालाम् ॥ १६ ॥,ātmastryapatyasuhṛdo balamṛddhakośam|antaḥpuraṃ parivihārabhuvaśca ramyāḥ|bhūmaṇḍalaṃ jaladhimekhalamākalayya|kālopasṛṣṭamiti sa prayayau viśālām|| 16 ||
+4.12.17,तस्यां विशुद्धकरणः शिववार्विगाह्य ।बद्ध्वाऽसनं जितमरुन्मनसाऽहृताक्षः ।स्थूले दधार भगवत्प्रतिरूप एतद् ।ध्यायन् तदव्यवहितो व्यसृजत्समाधौ ॥ १७ ॥,tasyāṃ viśuddhakaraṇaḥ śivavārvigāhya|baddhvā'sanaṃ jitamarunmanasā'hṛtākṣaḥ|sthūle dadhāra bhagavatpratirūpa etad|dhyāyan tadavyavahito vyasṛjatsamādhau|| 17 ||
+4.12.18,भक्तिं हरौ भगवति प्रवहन्नजस्रम् ।आनन्दबाष्पकलया मुहुरर्द्यमानः ।विक्लिद्यमानहृदयः पुलकाचिताङ्गो ।नात्मानमस्मरदसाविति मुक्तलिङ्गः ॥ १८ ॥,bhaktiṃ harau bhagavati pravahannajasram|ānandabāṣpakalayā muhurardyamānaḥ|viklidyamānahṛdayaḥ pulakācitāṅgo|nātmānamasmaradasāviti muktaliṅgaḥ|| 18 ||
+4.12.19,स ददर्श विमानाग्र्यं नभसोऽवतरद् ध्रुवः ।विभ्राजयद् दश दिशो राकापतिमिवोदितम् ॥ १९ ॥,sa dadarśa vimānāgryaṃ nabhaso'vatarad dhruvaḥ|vibhrājayad daśa diśo rākāpatimivoditam|| 19 ||
+4.12.20,तत्रानु देवप्रवरौ चतुर्भुजौ ।श्यामौ किशोरावरुणाम्बुजेक्षणौ ।स्थिताववष्टभ्य गदां सुवाससौ ।किरीटहाराङ्गदचारुकुण्डलौ ॥ २० ॥,tatrānu devapravarau caturbhujau|śyāmau kiśorāvaruṇāmbujekṣaṇau|sthitāvavaṣṭabhya gadāṃ suvāsasau|kirīṭahārāṅgadacārukuṇḍalau|| 20 ||
+4.12.21,विज्ञाय तावुत्तमगायकिङ्करौ ।अभ्युत्थितः साध्वसविस्मृतक्रमः ।ननाम नामानि गृणन्मधुद्विषः ।पार्षत्प्रधानौ इति संहताञ्जलिः ॥ २१ ॥,vijñāya tāvuttamagāyakiṅkarau|abhyutthitaḥ sādhvasavismṛtakramaḥ|nanāma nāmāni gṛṇanmadhudviṣaḥ|pārṣatpradhānau iti saṃhatāñjaliḥ|| 21 ||
+4.12.22,तं कृष्णपादाभिनिविष्टचेतसं ।बद्धाञ्जलिं प्रश्रयनम्रकन्धरम् ।सुनन्दनन्दावुपसृत्य सस्मितं ।प्रत्यूचतुः पुष्करनाभसम्मतौ ॥ २२ ॥,taṃ kṛṣṇapādābhiniviṣṭacetasaṃ|baddhāñjaliṃ praśrayanamrakandharam|sunandanandāvupasṛtya sasmitaṃ|pratyūcatuḥ puṣkaranābhasammatau|| 22 ||
+4.12.23,सुनन्दनन्दावूचतुः ।भो भो राजन् सुभद्रं ते वाचं नोऽवहितः श्रृणु ।यः पञ्चवर्षस्तपसा भवान् देवमतीतृपत् ॥ २३ ॥,sunandanandāvūcatuḥ|bho bho rājan subhadraṃ te vācaṃ no'vahitaḥ śrṛṇu|yaḥ pañcavarṣastapasā bhavān devamatītṛpat|| 23 ||
+4.12.24,तस्याखिलजगद्धातुः आवां देवस्य शार्ङ्गिणः ।पार्षदौ इह सम्प्राप्तौ नेतुं त्वां भगवत्पदम् ॥ २४ ॥,tasyākhilajagaddhātuḥ āvāṃ devasya śārṅgiṇaḥ|pārṣadau iha samprāptau netuṃ tvāṃ bhagavatpadam|| 24 ||
+4.12.25,सुदुर्जयं विष्णुपदं जितं त्वया ।यत्सूरयोऽप्राप्य विचक्षते परम् ।आतिष्ठ तच्चन्द्रदिवाकरादयो ।ग्रहर्क्षताराः परियन्ति दक्षिणम् ॥ २५ ॥,sudurjayaṃ viṣṇupadaṃ jitaṃ tvayā|yatsūrayo'prāpya vicakṣate param|ātiṣṭha taccandradivākarādayo|graharkṣatārāḥ pariyanti dakṣiṇam|| 25 ||
+4.12.26,अनास्थितं ते पितृभिः अन्यैरप्यङ्ग कर्हिचित् ।आतिष्ठ जगतां वन्द्यं तद्विष्णोः परमं पदम् ॥ २६ ॥,anāsthitaṃ te pitṛbhiḥ anyairapyaṅga karhicit|ātiṣṭha jagatāṃ vandyaṃ tadviṣṇoḥ paramaṃ padam|| 26 ||
+4.12.27,एतद्विमानप्रवरं उत्तमश्लोकमौलिना ।उपस्थापितमायुष्मन् अधिरोढुं त्वमर्हसि ॥ २७ ॥,etadvimānapravaraṃ uttamaślokamaulinā|upasthāpitamāyuṣman adhiroḍhuṃ tvamarhasi|| 27 ||
+4.12.28,मैत्रेय उवाच ।निशम्य वैकुण्ठनियोज्यमुख्ययोः ।मधुच्युतं वाचमुरुक्रमप्रियः ।कृताभिषेकः कृतनित्यमङ्गलो ।मुनीन् प्रणम्याशिषमभ्यवादयत् ॥ २८ ॥,maitreya uvāca|niśamya vaikuṇṭhaniyojyamukhyayoḥ|madhucyutaṃ vācamurukramapriyaḥ|kṛtābhiṣekaḥ kṛtanityamaṅgalo|munīn praṇamyāśiṣamabhyavādayat|| 28 ||
+4.12.29,परीत्याभ्यर्च्य धिष्ण्याग्र्यं पार्षदौ अवभिवन्द्य च ।इयेष तदधिष्ठातुं बिभ्रद्रूपं हिरण्मयम् ॥ २९ ॥,parītyābhyarcya dhiṣṇyāgryaṃ pārṣadau avabhivandya ca|iyeṣa tadadhiṣṭhātuṃ bibhradrūpaṃ hiraṇmayam|| 29 ||
+4.12.30,तदोत्तानपदः पुत्रो ददर्शान्तकमागतम् ।मृत्योर्मूर्ध्नि पदं दत्त्वा आरुरोहाद्भुतं गृहम् ॥ ३० ॥,tadottānapadaḥ putro dadarśāntakamāgatam|mṛtyormūrdhni padaṃ dattvā ārurohādbhutaṃ gṛham|| 30 ||
+4.12.31,तदा दुन्दुभयो नेदुः मृदङ्गपणवादयः ।गन्धर्वमुख्याः प्रजगुः पेतुः कुसुमवृष्टयः ॥ ३१ ॥,tadā dundubhayo neduḥ mṛdaṅgapaṇavādayaḥ|gandharvamukhyāḥ prajaguḥ petuḥ kusumavṛṣṭayaḥ|| 31 ||
+4.12.32,स च स्वर्लोकमारोक्ष्यन् सुनीतिं जननीं ध्रुवः ।अन्वस्मरदगं हित्वा दीनां यास्ये त्रिविष्टपम् ॥ ३२ ॥,sa ca svarlokamārokṣyan sunītiṃ jananīṃ dhruvaḥ|anvasmaradagaṃ hitvā dīnāṃ yāsye triviṣṭapam|| 32 ||
+4.12.33,इति व्यवसितं तस्य व्यवसाय सुरोत्तमौ ।दर्शयामासतुर्देवीं पुरो यानेन गच्छतीम् ॥ ३३ ॥,iti vyavasitaṃ tasya vyavasāya surottamau|darśayāmāsaturdevīṃ puro yānena gacchatīm|| 33 ||
+4.12.34,तत्र तत्र प्रशंसद्भिः पथि वैमानिकैः सुरैः ।अवकीर्यमाणो ददृशे कुसुमैः क्रमशो ग्रहान् ॥ ३४ ॥,tatra tatra praśaṃsadbhiḥ pathi vaimānikaiḥ suraiḥ|avakīryamāṇo dadṛśe kusumaiḥ kramaśo grahān|| 34 ||
+4.12.35,त्रिलोकीं देवयानेन सोऽतिव्रज्य मुनीनपि ।परस्ताद्यद्ध्रुवगतिः विष्णोः पदमथाभ्यगात् ॥ ३५ ॥,trilokīṃ devayānena so'tivrajya munīnapi|parastādyaddhruvagatiḥ viṣṇoḥ padamathābhyagāt|| 35 ||
+4.12.36,यद्भ्राजमानं स्वरुचैव सर्वतो ।लोकास्त्रयो ह्यनु विभ्राजन्त एते ।यन्नाव्रजन्जन्तुषु येऽननुग्रहा ।व्रजन्ति भद्राणि चरन्ति येऽनिशम् ॥ ३६ ॥,yadbhrājamānaṃ svarucaiva sarvato|lokāstrayo hyanu vibhrājanta ete|yannāvrajanjantuṣu ye'nanugrahā|vrajanti bhadrāṇi caranti ye'niśam|| 36 ||
+4.12.37,शान्ताः समदृशः शुद्धाः सर्वभूतानुरञ्जनाः ।यान्त्यञ्जसाच्युतपदं अच्युतप्रियबान्धवाः ॥ ३७ ॥,śāntāḥ samadṛśaḥ śuddhāḥ sarvabhūtānurañjanāḥ|yāntyañjasācyutapadaṃ acyutapriyabāndhavāḥ|| 37 ||
+4.12.38,इत्युत्तानपदः पुत्रो ध्रुवः कृष्णपरायणः ।अभूत्त्रयाणां लोकानां चूडामणिरिवामलः ॥ ३८ ॥,ityuttānapadaḥ putro dhruvaḥ kṛṣṇaparāyaṇaḥ|abhūttrayāṇāṃ lokānāṃ cūḍāmaṇirivāmalaḥ|| 38 ||
+4.12.39,गम्भीरवेगोऽनिमिषं ज्योतिषां चक्रमाहितम् ।यस्मिन् भ्रमति कौरव्य मेढ्यामिव गवां गणः ॥ ३९ ॥,gambhīravego'nimiṣaṃ jyotiṣāṃ cakramāhitam|yasmin bhramati kauravya meḍhyāmiva gavāṃ gaṇaḥ|| 39 ||
+4.12.40,महिमानं विलोक्यास्य नारदो भगवान् ऋषिः ।आतोद्यं वितुदन् श्लोकान् सत्रेऽगायत् प्रचेतसाम् ॥ ४० ॥,mahimānaṃ vilokyāsya nārado bhagavān ṛṣiḥ|ātodyaṃ vitudan ślokān satre'gāyat pracetasām|| 40 ||
+4.12.41,नारद उवाच ।नूनं सुनीतेः पतिदेवतायाः ।तपःप्रभावस्य सुतस्य तां गतिम् ।दृष्ट्वाभ्युपायानपि वेदवादिनो ।नैवाधिगन्तुं प्रभवन्ति किं नृपाः ॥ ४१ ॥,nārada uvāca|nūnaṃ sunīteḥ patidevatāyāḥ|tapaḥprabhāvasya sutasya tāṃ gatim|dṛṣṭvābhyupāyānapi vedavādino|naivādhigantuṃ prabhavanti kiṃ nṛpāḥ|| 41 ||
+4.12.42,यः पञ्चवर्षो गुरुदारवाक्शरैः ।भिन्नेन यातो हृदयेन दूयता ।वनं मदादेशकरोऽजितं प्रभुं ।जिगाय तद्भक्तगुणैः पराजितम् ॥ ४२ ॥,yaḥ pañcavarṣo gurudāravākśaraiḥ|bhinnena yāto hṛdayena dūyatā|vanaṃ madādeśakaro'jitaṃ prabhuṃ|jigāya tadbhaktaguṇaiḥ parājitam|| 42 ||
+4.12.43,यः क्षत्रबन्धुर्भुवि तस्याधिरूढं ।अन्वारुरुक्षेदपि वर्षपूगैः ।षट्पञ्चवर्षो यदहोभिरल्पैः ।प्रसाद्य वैकुण्ठमवाप ��त्पदम् ॥ ४३ ॥,yaḥ kṣatrabandhurbhuvi tasyādhirūḍhaṃ|anvārurukṣedapi varṣapūgaiḥ|ṣaṭpañcavarṣo yadahobhiralpaiḥ|prasādya vaikuṇṭhamavāpa tatpadam|| 43 ||
+4.12.44,मैत्रेय उवाच ।एतत्तेऽभिहितं सर्वं यत्पृष्टोऽहमिह त्वया ।ध्रुवस्योद्दामयशसः चरितं सम्मतं सताम् ॥ ४४ ॥,maitreya uvāca|etatte'bhihitaṃ sarvaṃ yatpṛṣṭo'hamiha tvayā|dhruvasyoddāmayaśasaḥ caritaṃ sammataṃ satām|| 44 ||
+4.12.45,धन्यं यशस्यमायुष्यं पुण्यं स्वस्त्ययनं महत् ।स्वर्ग्यं ध्रौव्यं सौमनस्यं प्रशस्यमघमर्षणम् ॥ ४५ ॥,dhanyaṃ yaśasyamāyuṣyaṃ puṇyaṃ svastyayanaṃ mahat|svargyaṃ dhrauvyaṃ saumanasyaṃ praśasyamaghamarṣaṇam|| 45 ||
+4.12.46,श्रुत्वैतत् श्रद्धयाभीक्ष्णं अच्युतप्रियचेष्टितम् ।भवेद्भक्तिर्भगवति यया स्यात् क्लेशसङ्क्षयः ॥ ४६ ॥,śrutvaitat śraddhayābhīkṣṇaṃ acyutapriyaceṣṭitam|bhavedbhaktirbhagavati yayā syāt kleśasaṅkṣayaḥ|| 46 ||
+4.12.47,महत्त्वमिच्छतां तीर्थं श्रोतुः शीलादयो गुणाः ।यत्र तेजस्तदिच्छूनां मानो यत्र मनस्विनाम् ॥ ४७ ॥,mahattvamicchatāṃ tīrthaṃ śrotuḥ śīlādayo guṇāḥ|yatra tejastadicchūnāṃ māno yatra manasvinām|| 47 ||
+4.12.48,प्रयतः कीर्तयेत्प्रातः समवाये द्विजन्मनाम् ।सायं च पुण्यश्लोकस्य ध्रुवस्य चरितं महत् ॥ ४८ ॥,prayataḥ kīrtayetprātaḥ samavāye dvijanmanām|sāyaṃ ca puṇyaślokasya dhruvasya caritaṃ mahat|| 48 ||
+4.12.49,पौर्णमास्यां सिनीवाल्यां द्वादश्यां श्रवणेऽथवा ।दिनक्षये व्यतीपाते सङ्क्रमेऽर्कदिनेऽपि वा ॥ ४९ ॥,paurṇamāsyāṃ sinīvālyāṃ dvādaśyāṃ śravaṇe'thavā|dinakṣaye vyatīpāte saṅkrame'rkadine'pi vā|| 49 ||
+4.12.50,श्रावयेत् श्रद्दधानानां तीर्थपादपदाश्रयः ।नेच्छन् तत्रात्मनात्मानं सन्तुष्ट इति सिध्यति ॥ ५० ॥,śrāvayet śraddadhānānāṃ tīrthapādapadāśrayaḥ|necchan tatrātmanātmānaṃ santuṣṭa iti sidhyati|| 50 ||
+4.12.51,ज्ञानमज्ञाततत्त्वाय यो दद्यात्सत्पथेऽमृतम् ।कृपालोर्दीननाथस्य देवास्तस्यानुगृह्णते ॥ ५१ ॥,jñānamajñātatattvāya yo dadyātsatpathe'mṛtam|kṛpālordīnanāthasya devāstasyānugṛhṇate|| 51 ||
+4.12.52,इदं मया तेऽभिहितं कुरूद्वह ।ध्रुवस्य विख्यातविशुद्धकर्मणः ।हित्वार्भकः क्रीडनकानि मातुः ।गृहं च विष्णुं शरणं यो जगाम ॥ ५२ ॥,idaṃ mayā te'bhihitaṃ kurūdvaha|dhruvasya vikhyātaviśuddhakarmaṇaḥ|hitvārbhakaḥ krīḍanakāni mātuḥ|gṛhaṃ ca viṣṇuṃ śaraṇaṃ yo jagāma|| 52 ||
+4.12.12,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे ध्रुवचरित नाम द्वादशोऽध्यायः ॥ १२ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe dhruvacarita nāma dvādaśo'dhyāyaḥ|| 12 ||
+4.13.1,सूत उवाच ।निशम्य कौषारविणोपवर्णितं ।ध्रुवस्य वैकुण्ठपदाधिरोहणम् ।प्ररूढभावो भगवत्यधोक्षजे ।प्रष्टुं पुनस्तं विदुरः प्रचक्रमे ॥ १ ॥,sūta uvāca|niśamya kauṣāraviṇopavarṇitaṃ|dhruvasya vaikuṇṭhapadādhirohaṇam|prarūḍhabhāvo bhagavatyadhokṣaje|praṣṭuṃ punastaṃ viduraḥ pracakrame|| 1 ||
+4.13.2,विदुर उवाच ।के ते प्रचेतसो नाम कस्यापत्यानि सुव्रत ।कस्यान्ववाये प्रख्���ाताः कुत्र वा सत्रमासत ॥ २ ॥,vidura uvāca|ke te pracetaso nāma kasyāpatyāni suvrata|kasyānvavāye prakhyātāḥ kutra vā satramāsata|| 2 ||
+4.13.3,मन्ये महाभागवतं नारदं देवदर्शनम् ।येन प्रोक्तः क्रियायोगः परिचर्याविधिर्हरेः ॥ ३ ॥,manye mahābhāgavataṃ nāradaṃ devadarśanam|yena proktaḥ kriyāyogaḥ paricaryāvidhirhareḥ|| 3 ||
+4.13.4,स्वधर्मशीलैः पुरुषैः भगवान् यज्ञपूरुषः ।इज्यमानो भक्तिमता नारदेनेरितः किल ॥ ४ ॥,svadharmaśīlaiḥ puruṣaiḥ bhagavān yajñapūruṣaḥ|ijyamāno bhaktimatā nāradeneritaḥ kila|| 4 ||
+4.13.5,यास्ता देवर्षिणा तत्र वर्णिता भगवत्कथाः ।मह्यं शुश्रूषवे ब्रह्मन् कार्त्स्न्येनाचष्टुमर्हसि ॥ ५ ॥,yāstā devarṣiṇā tatra varṇitā bhagavatkathāḥ|mahyaṃ śuśrūṣave brahman kārtsnyenācaṣṭumarhasi|| 5 ||
+4.13.6,मैत्रेय उवाच ।ध्रुवस्य चोत्कलः पुत्रः पितरि प्रस्थिते वनम् ।सार्वभौमश्रियं नैच्छद् अधिराजासनं पितुः ॥ ६ ॥,maitreya uvāca|dhruvasya cotkalaḥ putraḥ pitari prasthite vanam|sārvabhaumaśriyaṃ naicchad adhirājāsanaṃ pituḥ|| 6 ||
+4.13.7,स जन्मनोपशान्तात्मा निःसङ्गः समदर्शनः ।ददर्श लोके विततं आत्मानं लोकमात्मनि ॥ ७ ॥,sa janmanopaśāntātmā niḥsaṅgaḥ samadarśanaḥ|dadarśa loke vitataṃ ātmānaṃ lokamātmani|| 7 ||
+4.13.8,आत्मानं ब्रह्म निर्वाणं प्रत्यस्तमितविग्रहम् ।अवबोधरसैकात्म्यं आनन्दं अनुसन्ततम् ॥ ८ ॥,ātmānaṃ brahma nirvāṇaṃ pratyastamitavigraham|avabodharasaikātmyaṃ ānandaṃ anusantatam|| 8 ||
+4.13.9,अव्यवच्छिन्नयोगाग्नि दग्धकर्ममलाशयः ।स्वरूपमवरुन्धानो नात्मनोऽन्यं तदैक्षत ॥ ९ ॥,avyavacchinnayogāgni dagdhakarmamalāśayaḥ|svarūpamavarundhāno nātmano'nyaṃ tadaikṣata|| 9 ||
+4.13.10,जडान्धबधिरोन्मत्त मूकाकृतिरतन्मतिः ।लक्षितः पथि बालानां प्रशान्तार्चिः इवानलः ॥ १० ॥,jaḍāndhabadhironmatta mūkākṛtiratanmatiḥ|lakṣitaḥ pathi bālānāṃ praśāntārciḥ ivānalaḥ|| 10 ||
+4.13.11,मत्वा तं जडमुन्मत्तं कुलवृद्धाः समंत्रिणः ।वत्सरं भूपतिं चक्रुः यवीयांसं भ्रमेः सुतम् ॥ ११ ॥,matvā taṃ jaḍamunmattaṃ kulavṛddhāḥ samaṃtriṇaḥ|vatsaraṃ bhūpatiṃ cakruḥ yavīyāṃsaṃ bhrameḥ sutam|| 11 ||
+4.13.12,स्वर्वीथिर्वत्सरस्येष्टा भार्यासूत षडात्मजान् ।पुष्पार्णं तिग्मकेतुं च इषमूर्जं वसुं जयम् ॥ १२ ॥,svarvīthirvatsarasyeṣṭā bhāryāsūta ṣaḍātmajān|puṣpārṇaṃ tigmaketuṃ ca iṣamūrjaṃ vasuṃ jayam|| 12 ||
+4.13.13,पुष्पार्णस्य प्रभा भार्या दोषा च द्वे बभूवतुः ।प्रातर्मध्यन्दिनं सायं इति ह्यासन् प्रभासुताः ॥ १३ ॥,puṣpārṇasya prabhā bhāryā doṣā ca dve babhūvatuḥ|prātarmadhyandinaṃ sāyaṃ iti hyāsan prabhāsutāḥ|| 13 ||
+4.13.14,प्रदोषो निशिथो व्युष्ट इति दोषासुतास्त्रयः ।व्युष्टः सुतं पुष्करिण्यां सर्वतेजसमादधे ॥ १४ ॥,pradoṣo niśitho vyuṣṭa iti doṣāsutāstrayaḥ|vyuṣṭaḥ sutaṃ puṣkariṇyāṃ sarvatejasamādadhe|| 14 ||
+4.13.15,स चक्षुः सुतमाकूत्यां पत्‍न्यां मनुं अवाप ह ।मनोरसूत महिषी विरजान्नड्वला सुतान् ॥ १५ ॥,sa cakṣuḥ sutamākūtyāṃ pat‍nyāṃ manuṃ avāpa ha|manorasūta mahiṣī virajānnaḍvalā sutān|| 15 ||
+4.13.16,पुरुं क��त्सं त्रितं द्युम्नं सत्यवन्तमृतं व्रतम् ।अग्निष्टोममतीरात्रं प्रद्युम्नं शिबिमुल्मुकम् ॥ १६ ॥,puruṃ kutsaṃ tritaṃ dyumnaṃ satyavantamṛtaṃ vratam|agniṣṭomamatīrātraṃ pradyumnaṃ śibimulmukam|| 16 ||
+4.13.17,उल्मुकोऽजनयत् पुत्रान् पुष्करिण्यां षडुत्तमान् ।अङ्गं सुमनसं ख्यातिं क्रतुं अङ्गिरसं गयम् ॥ १७ ॥,ulmuko'janayat putrān puṣkariṇyāṃ ṣaḍuttamān|aṅgaṃ sumanasaṃ khyātiṃ kratuṃ aṅgirasaṃ gayam|| 17 ||
+4.13.18,१ सुनीथाङ्गस्य या पत्‍नी सुषुवे वेनमुल्बणम् ।यद्दौःशील्यात्स राजर्षिः निर्विण्णो निरगात्पुरात् ॥ १८ ॥,1 sunīthāṅgasya yā pat‍nī suṣuve venamulbaṇam|yaddauḥśīlyātsa rājarṣiḥ nirviṇṇo niragātpurāt|| 18 ||
+4.13.19,यमङ्ग शेपुः कुपिता वाग्वज्रा मुनयः किल ।गतासोस्तस्य भूयस्ते ममन्थुर्दक्षिणं करम् ॥ १९ ॥,yamaṅga śepuḥ kupitā vāgvajrā munayaḥ kila|gatāsostasya bhūyaste mamanthurdakṣiṇaṃ karam|| 19 ||
+4.13.20,अराजके तदा लोके दस्युभिः पीडिताः प्रजाः ।जातो नारायणांशेन पृथुराद्यः क्षितीश्वरः ॥ २० ॥,arājake tadā loke dasyubhiḥ pīḍitāḥ prajāḥ|jāto nārāyaṇāṃśena pṛthurādyaḥ kṣitīśvaraḥ|| 20 ||
+4.13.21,विदुर उवाच ।तस्य शीलनिधेः साधोः ब्रह्मण्यस्य महात्मनः ।राज्ञः कथमभूद् दुष्टा प्रजा यद्विमना ययौ ॥ २१ ॥,vidura uvāca|tasya śīlanidheḥ sādhoḥ brahmaṇyasya mahātmanaḥ|rājñaḥ kathamabhūd duṣṭā prajā yadvimanā yayau|| 21 ||
+4.13.22,किं वांहो वेन उद्दिश्य ब्रह्मदण्डं अयूयुजन् ।दण्डव्रतधरे राज्ञि मुनयो धर्मकोविदाः ॥ २२ ॥,kiṃ vāṃho vena uddiśya brahmadaṇḍaṃ ayūyujan|daṇḍavratadhare rājñi munayo dharmakovidāḥ|| 22 ||
+4.13.23,नावध्येयः प्रजापालः प्रजाभिरघवानपि ।यदसौ लोकपालानां बिभर्त्योजः स्वतेजसा ॥ २३ ॥,nāvadhyeyaḥ prajāpālaḥ prajābhiraghavānapi|yadasau lokapālānāṃ bibhartyojaḥ svatejasā|| 23 ||
+4.13.24,एतदाख्याहि मे ब्रह्मन् सुनीथात्मज चेष्टितम् ।श्रद्दधानाय भक्ताय त्वं परावरवित्तमः ॥ २४ ॥,etadākhyāhi me brahman sunīthātmaja ceṣṭitam|śraddadhānāya bhaktāya tvaṃ parāvaravittamaḥ|| 24 ||
+4.13.25,मैत्रेय उवाच ।अङ्गोऽश्वमेधं राजर्षिः आजहार महाक्रतुम् ।नाजग्मुर्देवतास्तस्मिन् आहूता ब्रह्मवादिभिः ॥ २५ ॥,maitreya uvāca|aṅgo'śvamedhaṃ rājarṣiḥ ājahāra mahākratum|nājagmurdevatāstasmin āhūtā brahmavādibhiḥ|| 25 ||
+4.13.26,तं ऊचुः विस्मितास्तत्र यजमानमथर्त्विजः ।हवींषि हूयमानानि न ते गृह्णन्ति देवताः ॥ २६ ॥,taṃ ūcuḥ vismitāstatra yajamānamathartvijaḥ|havīṃṣi hūyamānāni na te gṛhṇanti devatāḥ|| 26 ||
+4.13.27,राजन्हवींष्यदुष्टानि श्रद्धयाऽसादितानि ते ।छन्दांस्ययातयामानि योजितानि धृतव्रतैः ॥ २७ ॥,rājanhavīṃṣyaduṣṭāni śraddhayā'sāditāni te|chandāṃsyayātayāmāni yojitāni dhṛtavrataiḥ|| 27 ||
+4.13.28,न विदामेह देवानां हेलनं वयमण्वपि ।यन्न गृह्णन्ति भागान् स्वान् ये देवाः कर्मसाक्षिणः ॥ २८ ॥,na vidāmeha devānāṃ helanaṃ vayamaṇvapi|yanna gṛhṇanti bhāgān svān ye devāḥ karmasākṣiṇaḥ|| 28 ||
+4.13.29,मैत्रेय उवाच ।अङ्गो द्विजवचः श्रुत्वा यजमानः सुदुर्मनाः ।तत्प्रष्टुं व्यसृजद् वाचं सदस्यान् तदनुज्ञया ॥ २९ ॥,maitreya uvāca|aṅgo dvijavacaḥ śrutvā yajamānaḥ sudurmanāḥ|tatpraṣṭuṃ vyasṛjad vācaṃ sadasyān tadanujñayā|| 29 ||
+4.13.30,नागच्छन्त्याहुता देवा न गृह्णन्ति ग्रहानिह ।सदसस्पतयो ब्रूत किमवद्यं मया कृतम् ॥ ३० ॥,nāgacchantyāhutā devā na gṛhṇanti grahāniha|sadasaspatayo brūta kimavadyaṃ mayā kṛtam|| 30 ||
+4.13.31,सदसस्पतय ऊचुः ।नरदेवेह भवतो नाघं तावन् मनाक् स्थितम् ।अस्त्येकं प्राक्तनमघं यदिहेदृक् त्वमप्रजः ॥ ३१ ॥,sadasaspataya ūcuḥ|naradeveha bhavato nāghaṃ tāvan manāk sthitam|astyekaṃ prāktanamaghaṃ yadihedṛk tvamaprajaḥ|| 31 ||
+4.13.32,तथा साधय भद्रं ते आत्मानं सुप्रजं नृप ।इष्टस्ते पुत्रकामस्य पुत्रं दास्यति यज्ञभुक् ॥ ३२ ॥,tathā sādhaya bhadraṃ te ātmānaṃ suprajaṃ nṛpa|iṣṭaste putrakāmasya putraṃ dāsyati yajñabhuk|| 32 ||
+4.13.33,तथा स्वभागधेयानि ग्रहीष्यन्ति दिवौकसः ।यद् यज्ञपुरुषः साक्षाद् अपत्याय हरिर्वृतः ॥ ३३ ॥,tathā svabhāgadheyāni grahīṣyanti divaukasaḥ|yad yajñapuruṣaḥ sākṣād apatyāya harirvṛtaḥ|| 33 ||
+4.13.34,तांस्तान् कामान् हरिर्दद्याद्यान् यान् कामयते जनः ।आराधितो यथैवैष तथा पुंसां फलोदयः ॥ ३४ ॥,tāṃstān kāmān harirdadyādyān yān kāmayate janaḥ|ārādhito yathaivaiṣa tathā puṃsāṃ phalodayaḥ|| 34 ||
+4.13.35,इति व्यवसिता विप्राः तस्य राज्ञः प्रजातये ।पुरोडाशं निरवपन् शिपिविष्टाय विष्णवे ॥ ३५ ॥,iti vyavasitā viprāḥ tasya rājñaḥ prajātaye|puroḍāśaṃ niravapan śipiviṣṭāya viṣṇave|| 35 ||
+4.13.36,तस्मात्पुरुष उत्तस्थौ हेममाल्यमलाम्बरः ।हिरण्मयेन पात्रेण सिद्धमादाय पायसम् ॥ ३६ ॥,tasmātpuruṣa uttasthau hemamālyamalāmbaraḥ|hiraṇmayena pātreṇa siddhamādāya pāyasam|| 36 ||
+4.13.37,स विप्रानुमतो राजा गृहीत्वाञ्जलिनौदनम् ।अवघ्राय मुदा युक्तः प्रादात्पत्‍न्या उदारधीः ॥ ३७ ॥,sa viprānumato rājā gṛhītvāñjalinaudanam|avaghrāya mudā yuktaḥ prādātpat‍nyā udāradhīḥ|| 37 ||
+4.13.38,सा तत्पुंसवनं राज्ञी प्राश्य वै पत्युरादधे ।गर्भं काल उपावृत्ते कुमारं सुषुवेऽप्रजा ॥ ३८ ॥,sā tatpuṃsavanaṃ rājñī prāśya vai patyurādadhe|garbhaṃ kāla upāvṛtte kumāraṃ suṣuve'prajā|| 38 ||
+4.13.39,स बाल एव पुरुषो मातामहमनुव्रतः ।अधर्मांशोद्भवं मृत्युं तेनाभवद् अधार्मिकः ॥ ३९ ॥,sa bāla eva puruṣo mātāmahamanuvrataḥ|adharmāṃśodbhavaṃ mṛtyuṃ tenābhavad adhārmikaḥ|| 39 ||
+4.13.40,स शरासनमुद्यम्य मृगयुर्वनगोचरः ।हन्त्यसाधुर्मृगान् दीनान् वेनोऽसावित्यरौज्जनः ॥ ४० ॥,sa śarāsanamudyamya mṛgayurvanagocaraḥ|hantyasādhurmṛgān dīnān veno'sāvityaraujjanaḥ|| 40 ||
+4.13.41,आक्रीडे क्रीडतो बालान् वयस्यान् अतिदारुणः ।प्रसह्य निरनुक्रोशः पशुमारममारयत् ॥ ४१ ॥,ākrīḍe krīḍato bālān vayasyān atidāruṇaḥ|prasahya niranukrośaḥ paśumāramamārayat|| 41 ||
+4.13.42,तं विचक्ष्य खलं पुत्रं शासनैः विविधैर्नृपः ।यदा न शासितुं कल्पो भृशं आसीत् सुदुर्मनाः ॥ ४२ ॥,taṃ vicakṣya khalaṃ putraṃ śāsanaiḥ vividhairnṛpaḥ|yadā na śāsituṃ kalpo bhṛśaṃ āsīt sudurmanāḥ|| 42 ||
+4.13.43,प्रायेणाभ्यर्चितो देवो येऽप्रजा गृहमेधिनः ।कदपत्यभृतं दुःखं ये न विन्दन्ति दुर्भरम् ॥ ४३ ॥,prāyeṇābhyarcito devo ye'prajā gṛhamedhinaḥ|kadapatyabhṛtaṃ duḥkhaṃ ye na vindanti durbharam|| 43 ||
+4.13.44,यतः पापीयसी कीर्तिः अधर्मश्च महान् नृणाम् ।यतो विरोधः सर्वेषां यत आधिरनन्तकः ॥ ४४ ॥,yataḥ pāpīyasī kīrtiḥ adharmaśca mahān nṛṇām|yato virodhaḥ sarveṣāṃ yata ādhiranantakaḥ|| 44 ||
+4.13.45,कस्तं प्रजापदेशं वै मोहबन्धनमात्मनः ।पण्डितो बहु मन्येत यदर्थाः क्लेशदा गृहाः ॥ ४५ ॥,kastaṃ prajāpadeśaṃ vai mohabandhanamātmanaḥ|paṇḍito bahu manyeta yadarthāḥ kleśadā gṛhāḥ|| 45 ||
+4.13.46,कदपत्यं वरं मन्ये सदपत्याच्छुचां पदात् ।निर्विद्येत गृहान्मर्त्यो यत्क्लेशनिवहा गृहाः ॥ ४६ ॥,kadapatyaṃ varaṃ manye sadapatyācchucāṃ padāt|nirvidyeta gṛhānmartyo yatkleśanivahā gṛhāḥ|| 46 ||
+4.13.47,एवं स निर्विण्णमना नृपो गृहात् ।निशीथ उत्थाय महोदयोदयात् ।अलब्धनिद्रोऽनुपलक्षितो नृभिः ।हित्वा गतो वेनसुवं प्रसुप्ताम् ॥ ४७ ॥,evaṃ sa nirviṇṇamanā nṛpo gṛhāt|niśītha utthāya mahodayodayāt|alabdhanidro'nupalakṣito nṛbhiḥ|hitvā gato venasuvaṃ prasuptām|| 47 ||
+4.13.48,विज्ञाय निर्विद्य गतं पतिं प्रजाः ।पुरोहितामात्यसुहृद्‍गणादयः ।विचिक्युरुर्व्यामतिशोककातरा ।यथा निगूढं पुरुषं कुयोगिनः ॥ ४८ ॥,vijñāya nirvidya gataṃ patiṃ prajāḥ|purohitāmātyasuhṛd‍gaṇādayaḥ|vicikyururvyāmatiśokakātarā|yathā nigūḍhaṃ puruṣaṃ kuyoginaḥ|| 48 ||
+4.13.49,अलक्षयन्तः पदवीं प्रजापतेः ।हतोद्यमाः प्रत्युपसृत्य ते पुरीम् ।ऋषीन् समेतान् अभिवन्द्य साश्रवो ।न्यवेदयन् पौरव भर्तृविप्लवम् ॥ ४९ ॥,alakṣayantaḥ padavīṃ prajāpateḥ|hatodyamāḥ pratyupasṛtya te purīm|ṛṣīn sametān abhivandya sāśravo|nyavedayan paurava bhartṛviplavam|| 49 ||
+4.13.13,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे त्रयोदशोऽध्यायः ॥ १३ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe trayodaśo'dhyāyaḥ|| 13 ||
+4.14.1,मैत्रेय उवाच ।भृग्वादयस्ते मुनयो लोकानां क्षेमदर्शिनः ।गोप्तर्यसति वै नॄणां पश्यन्तः पशुसाम्यताम् ॥ १ ॥,maitreya uvāca|bhṛgvādayaste munayo lokānāṃ kṣemadarśinaḥ|goptaryasati vai nṝṇāṃ paśyantaḥ paśusāmyatām|| 1 ||
+4.14.2,वीरमातरमाहूय सुनीथां ब्रह्मवादिनः ।प्रकृत्यसम्मतं वेनं अभ्यषिञ्चन् पतिं भुवः ॥ २ ॥,vīramātaramāhūya sunīthāṃ brahmavādinaḥ|prakṛtyasammataṃ venaṃ abhyaṣiñcan patiṃ bhuvaḥ|| 2 ||
+4.14.3,श्रुत्वा नृपासनगतं वेनमत्युग्रशासनम् ।निलिल्युर्दस्यवः सद्यः सर्पत्रस्ता इवाखवः ॥ ३ ॥,śrutvā nṛpāsanagataṃ venamatyugraśāsanam|nililyurdasyavaḥ sadyaḥ sarpatrastā ivākhavaḥ|| 3 ||
+4.14.4,स आरूढनृपस्थान उन्नद्धोऽष्टविभूतिभिः ।अवमेने महाभागान्स्तब्धः सम्भावितः स्वतः ॥ ४ ॥,sa ārūḍhanṛpasthāna unnaddho'ṣṭavibhūtibhiḥ|avamene mahābhāgānstabdhaḥ sambhāvitaḥ svataḥ|| 4 ||
+4.14.5,एवं मदान्ध उत्सिक्तो निरङ्कुश इव द्विपः ।पर्यटन् रथमास्थाय कम्पयन् इव रोदसी ॥ ५ ॥,evaṃ madāndha utsikto niraṅkuśa iva dvipaḥ|paryaṭan rathamāsthāya kampayan iva rodasī|| 5 ||
+4.14.6,न यष्टव्यं न दातव्यं न होतव्यं द्विजाः क्वचित् ।इति न्यवारयद् धर्मं भेरीघोषेण सर्वशः ॥ ६ ॥,na yaṣṭavyaṃ na dātavyaṃ na hotavyaṃ dvijāḥ kvacit|iti nyavārayad dharmaṃ bherīghoṣeṇa sarvaśaḥ|| 6 ||
+4.14.7,वेनस्यावेक्ष्य मुनयो दुर्वृत्तस्य विचेष्टितम् ।विमृश्य लोकव्यसनं कृपयोचुः स्म सत्रिणः ॥ ७ ॥,venasyāvekṣya munayo durvṛttasya viceṣṭitam|vimṛśya lokavyasanaṃ kṛpayocuḥ sma satriṇaḥ|| 7 ||
+4.14.8,अहो उभयतः प्राप्तं लोकस्य व्यसनं महत् ।दारुणि उभयतो दीप्ते इव तस्करपालयोः ॥ ८ ॥,aho ubhayataḥ prāptaṃ lokasya vyasanaṃ mahat|dāruṇi ubhayato dīpte iva taskarapālayoḥ|| 8 ||
+4.14.9,अराजकभयादेष कृतो राजातदर्हणः ।ततोऽप्यासीद्भयं त्वद्य कथं स्यात् स्वस्ति देहिनाम् ॥ ९ ॥,arājakabhayādeṣa kṛto rājātadarhaṇaḥ|tato'pyāsīdbhayaṃ tvadya kathaṃ syāt svasti dehinām|| 9 ||
+4.14.10,अहेरिव पयःपोषः पोषकस्याप्यनर्थभृत् ।वेनः प्रकृत्यैव खलः सुनीथागर्भसम्भवः ॥ १० ॥,aheriva payaḥpoṣaḥ poṣakasyāpyanarthabhṛt|venaḥ prakṛtyaiva khalaḥ sunīthāgarbhasambhavaḥ|| 10 ||
+4.14.11,निरूपितः प्रजापालः स जिघांसति वै प्रजाः ।तथापि सान्त्वयेमामुं नास्मान् तत्पातकं स्पृशेत् ॥ ११ ॥,nirūpitaḥ prajāpālaḥ sa jighāṃsati vai prajāḥ|tathāpi sāntvayemāmuṃ nāsmān tatpātakaṃ spṛśet|| 11 ||
+4.14.12,तद् विद्वद्भिः असद्वृत्तो वेनोऽस्माभिः कृतो नृपः ।सान्त्वितो यदि नो वाचं न ग्रहीष्यत्यधर्मकृत् ॥ १२ ॥,tad vidvadbhiḥ asadvṛtto veno'smābhiḥ kṛto nṛpaḥ|sāntvito yadi no vācaṃ na grahīṣyatyadharmakṛt|| 12 ||
+4.14.13,लोकधिक्कारसन्दग्धं दहिष्यामः स्वतेजसा ।एवं अध्यवसायैनं मुनयो गूढमन्यवः ॥ १३ ॥,lokadhikkārasandagdhaṃ dahiṣyāmaḥ svatejasā|evaṃ adhyavasāyainaṃ munayo gūḍhamanyavaḥ|| 13 ||
+4.14.13,उपव्रज्याब्रुवन् वेनं सान्त्वयित्वा च सामभिः ॥ १३ ॥,upavrajyābruvan venaṃ sāntvayitvā ca sāmabhiḥ|| 13 ||
+4.14.14,मुनय ऊचुः ।नृपवर्य निबोधैतद् यत्ते विज्ञापयाम भोः ।आयुःश्रीबलकीर्तीनां तव तात विवर्धनम् ॥ १४ ॥,munaya ūcuḥ|nṛpavarya nibodhaitad yatte vijñāpayāma bhoḥ|āyuḥśrībalakīrtīnāṃ tava tāta vivardhanam|| 14 ||
+4.14.15,धर्म आचरितः पुंसां वाङ्मनःकायबुद्धिभिः ।लोकान् विशोकान् वितरति अथ अनन्त्यमसङ्गिनाम् ॥ १५ ॥,dharma ācaritaḥ puṃsāṃ vāṅmanaḥkāyabuddhibhiḥ|lokān viśokān vitarati atha anantyamasaṅginām|| 15 ||
+4.14.16,स ते मा विनशेद्वीर प्रजानां क्षेमलक्षणः ।यस्मिन् विनष्टे नृपतिः ऐश्वर्यादवरोहति ॥ १६ ॥,sa te mā vinaśedvīra prajānāṃ kṣemalakṣaṇaḥ|yasmin vinaṣṭe nṛpatiḥ aiśvaryādavarohati|| 16 ||
+4.14.17,राजन् असाध्वमात्येभ्यः चोरादिभ्यः प्रजा नृपः ।रक्षन् यथा बलिं गृह्णन् इह प्रेत्य च मोदते ॥ १७ ॥,rājan asādhvamātyebhyaḥ corādibhyaḥ prajā nṛpaḥ|rakṣan yathā baliṃ gṛhṇan iha pretya ca modate|| 17 ||
+4.14.18,यस्य राष्ट्रे पुरे चैव भगवान् यज्ञपूरुषः ।इज्यते स्वेन धर्मेण जनैर्वर्णाश्रमान्वितैः ॥ १८ ॥,yasya rāṣ���re pure caiva bhagavān yajñapūruṣaḥ|ijyate svena dharmeṇa janairvarṇāśramānvitaiḥ|| 18 ||
+4.14.19,तस्य राज्ञो महाभाग भगवान् भूतभावनः ।परितुष्यति विश्वात्मा तिष्ठतो निजशासने ॥ १९ ॥,tasya rājño mahābhāga bhagavān bhūtabhāvanaḥ|parituṣyati viśvātmā tiṣṭhato nijaśāsane|| 19 ||
+4.14.20,तस्मिन् तुष्टे किमप्राप्यं जगतां ईश्वरेश्वरे ।लोकाः सपाला ह्येतस्मै हरन्ति बलिमादृताः ॥ २० ॥,tasmin tuṣṭe kimaprāpyaṃ jagatāṃ īśvareśvare|lokāḥ sapālā hyetasmai haranti balimādṛtāḥ|| 20 ||
+4.14.21,तं सर्वलोकामरयज्ञसङ्ग्रहं ।त्रयीमयं द्रव्यमयं तपोमयम् ।यज्ञैर्विचित्रैर्यजतो भवाय ते ।राजन् स्वदेशान् अनुरोद्धुमर्हसि ॥ २१ ॥,taṃ sarvalokāmarayajñasaṅgrahaṃ|trayīmayaṃ dravyamayaṃ tapomayam|yajñairvicitrairyajato bhavāya te|rājan svadeśān anuroddhumarhasi|| 21 ||
+4.14.22,यज्ञेन युष्मद्विषये द्विजातिभिः ।वितायमानेन सुराः कला हरेः ।स्विष्टाः सुतुष्टाः प्रदिशन्ति वाञ्छितं ।तद्धेलनं नार्हसि वीर चेष्टितुम् ॥ २२ ॥,yajñena yuṣmadviṣaye dvijātibhiḥ|vitāyamānena surāḥ kalā hareḥ|sviṣṭāḥ sutuṣṭāḥ pradiśanti vāñchitaṃ|taddhelanaṃ nārhasi vīra ceṣṭitum|| 22 ||
+4.14.23,वेन उवाच ।बालिशा बत यूयं वा अधर्मे धर्ममानिनः ।ये वृत्तिदं पतिं हित्वा जारं पतिमुपासते ॥ २३ ॥,vena uvāca|bāliśā bata yūyaṃ vā adharme dharmamāninaḥ|ye vṛttidaṃ patiṃ hitvā jāraṃ patimupāsate|| 23 ||
+4.14.24,अवजानन्त्यमी मूढा नृपरूपिणमीश्वरम् ।नानुविन्दन्ति ते भद्रं इह लोके परत्र च ॥ २४ ॥,avajānantyamī mūḍhā nṛparūpiṇamīśvaram|nānuvindanti te bhadraṃ iha loke paratra ca|| 24 ||
+4.14.25,को यज्ञपुरुषो नाम यत्र वो भक्तिरीदृशी ।भर्तृस्नेहविदूराणां यथा जारे कुयोषिताम् ॥ २५ ॥,ko yajñapuruṣo nāma yatra vo bhaktirīdṛśī|bhartṛsnehavidūrāṇāṃ yathā jāre kuyoṣitām|| 25 ||
+4.14.26,विष्णुर्विरिञ्चो गिरिश इन्द्रो वायुर्यमो रविः ।पर्जन्यो धनदः सोमः क्षितिरग्निरपाम्पतिः ॥ २६ ॥,viṣṇurviriñco giriśa indro vāyuryamo raviḥ|parjanyo dhanadaḥ somaḥ kṣitiragnirapāmpatiḥ|| 26 ||
+4.14.27,एते चान्ये च विबुधाः प्रभवो वरशापयोः ।देहे भवन्ति नृपतेः सर्वदेवमयो नृपः ॥ २७ ॥,ete cānye ca vibudhāḥ prabhavo varaśāpayoḥ|dehe bhavanti nṛpateḥ sarvadevamayo nṛpaḥ|| 27 ||
+4.14.28,तस्मान्मां कर्मभिर्विप्रा यजध्वं गतमत्सराः ।बलिं च मह्यं हरत मत्तोऽन्यः कोऽग्रभुक् पुमान् ॥ २८ ॥,tasmānmāṃ karmabhirviprā yajadhvaṃ gatamatsarāḥ|baliṃ ca mahyaṃ harata matto'nyaḥ ko'grabhuk pumān|| 28 ||
+4.14.29,मैत्रेय उवाच ।इत्थं विपर्ययमतिः पापीयानुत्पथं गतः ।अनुनीयमानस्तद्याच्ञां न चक्रे भ्रष्टमङ्गलः ॥ २९ ॥,maitreya uvāca|itthaṃ viparyayamatiḥ pāpīyānutpathaṃ gataḥ|anunīyamānastadyācñāṃ na cakre bhraṣṭamaṅgalaḥ|| 29 ||
+4.14.30,इति तेऽसत्कृतास्तेन द्विजाः पण्डितमानिना ।भग्नायां भव्ययाच्ञायां तस्मै विदुर चुक्रुधुः ॥ ३० ॥,iti te'satkṛtāstena dvijāḥ paṇḍitamāninā|bhagnāyāṃ bhavyayācñāyāṃ tasmai vidura cukrudhuḥ|| 30 ||
+4.14.31,हन्यतां हन्यतामेष पापः प्रकृतिदारुणः ।जीवन् जगदसावाशु कुरुते भस्मसाद् ध्रुवम् ॥ ३१ ॥,hanyatāṃ hanyatāmeṣa pāpaḥ prakṛtidāruṇaḥ|jīvan jagadasāvāśu kurute bhasmasād dhruvam|| 31 ||
+4.14.32,नायमर्हत्यसद्वृत्तो नरदेववरासनम् ।योऽधियज्ञपतिं विष्णुं विनिन्दत्यनपत्रपः ॥ ३२ ॥,nāyamarhatyasadvṛtto naradevavarāsanam|yo'dhiyajñapatiṃ viṣṇuṃ vinindatyanapatrapaḥ|| 32 ||
+4.14.33,को वैनं परिचक्षीत वेनमेकमृतेऽशुभम् ।प्राप्त ईदृशमैश्वर्यं यदनुग्रहभाजनः ॥ ३३ ॥,ko vainaṃ paricakṣīta venamekamṛte'śubham|prāpta īdṛśamaiśvaryaṃ yadanugrahabhājanaḥ|| 33 ||
+4.14.34,इत्थं व्यवसिता हन्तुं हृषयो रूढमन्यवः ।निजघ्नुर्हुङ्कृतैर्वेनं हतमच्युतनिन्दया ॥ ३४ ॥,itthaṃ vyavasitā hantuṃ hṛṣayo rūḍhamanyavaḥ|nijaghnurhuṅkṛtairvenaṃ hatamacyutanindayā|| 34 ||
+4.14.35,ऋषिभिः स्वाश्रमपदं गते पुत्रकलेवरम् ।सुनीथा पालयामास विद्यायोगेन शोचती ॥ ३५ ॥,ṛṣibhiḥ svāśramapadaṃ gate putrakalevaram|sunīthā pālayāmāsa vidyāyogena śocatī|| 35 ||
+4.14.36,एकदा मुनयस्ते तु सरस्वत् सलिलाप्लुताः ।हुत्वाग्नीन् सत्कथाश्चक्रुः उपविष्टाः सरित्तटे ॥ ३६ ॥,ekadā munayaste tu sarasvat salilāplutāḥ|hutvāgnīn satkathāścakruḥ upaviṣṭāḥ sarittaṭe|| 36 ||
+4.14.37,वीक्ष्योत्थितान् तदोत्पातान् आहुर्लोक भयङ्करान् ।अप्यभद्रमनाथाया दस्युभ्यो न भवेद्भुवः ॥ ३७ ॥,vīkṣyotthitān tadotpātān āhurloka bhayaṅkarān|apyabhadramanāthāyā dasyubhyo na bhavedbhuvaḥ|| 37 ||
+4.14.38,एवं मृशन्त ऋषयो धावतां सर्वतोदिशम् ।पांसुः समुत्थितो भूरिः चोराणामभिलुम्पताम् ॥ ३८ ॥,evaṃ mṛśanta ṛṣayo dhāvatāṃ sarvatodiśam|pāṃsuḥ samutthito bhūriḥ corāṇāmabhilumpatām|| 38 ||
+4.14.39,तदुपद्रवमाज्ञाय लोकस्य वसु लुम्पताम् ।भर्तर्युपरते तस्मिन् अन्योन्यं च जिघांसताम् ॥ ३९ ॥,tadupadravamājñāya lokasya vasu lumpatām|bhartaryuparate tasmin anyonyaṃ ca jighāṃsatām|| 39 ||
+4.14.40,चोरप्रायं जनपदं हीनसत्त्वमराजकम् ।लोकान्नावारयञ्छक्ता अपि तद्दोषदर्शिनः ॥ ४० ॥,coraprāyaṃ janapadaṃ hīnasattvamarājakam|lokānnāvārayañchaktā api taddoṣadarśinaḥ|| 40 ||
+4.14.41,ब्राह्मणः समदृक् शान्तो दीनानां समुपेक्षकः ।स्रवते ब्रह्म तस्यापि भिन्नभाण्डात्पयो यथा ॥ ४१ ॥,brāhmaṇaḥ samadṛk śānto dīnānāṃ samupekṣakaḥ|sravate brahma tasyāpi bhinnabhāṇḍātpayo yathā|| 41 ||
+4.14.42,नाङ्गस्य वंशो राजर्षेः एष संस्थातुमर्हति ।अमोघवीर्या हि नृपा वंशेऽस्मिन् केशवाश्रयाः ॥ ४२ ॥,nāṅgasya vaṃśo rājarṣeḥ eṣa saṃsthātumarhati|amoghavīryā hi nṛpā vaṃśe'smin keśavāśrayāḥ|| 42 ||
+4.14.43,विनिश्चित्यैवमृषयो विपन्नस्य महीपतेः ।ममन्थुरूरुं तरसा तत्रासीद्‍बाहुको नरः ॥ ४३ ॥,viniścityaivamṛṣayo vipannasya mahīpateḥ|mamanthurūruṃ tarasā tatrāsīd‍bāhuko naraḥ|| 43 ||
+4.14.44,काककृष्णोऽतिह्रस्वाङ्गो ह्रस्वबाहुर्महाहनुः ।ह्रस्वपान् निम्ननासाग्रो रक्ताक्षस्ताम्रमूर्धजः ॥ ४४ ॥,kākakṛṣṇo'tihrasvāṅgo hrasvabāhurmahāhanuḥ|hrasvapān nimnanāsāgro raktākṣastāmramūrdhajaḥ|| 44 ||
+4.14.45,तं तु तेऽवनतं दीनं किं करोमीति वादिनम् ।निषीदेत्यब्रुवंस्तात स निषादस्���तोऽभवत् ॥ ४५ ॥,taṃ tu te'vanataṃ dīnaṃ kiṃ karomīti vādinam|niṣīdetyabruvaṃstāta sa niṣādastato'bhavat|| 45 ||
+4.14.46,तस्य वंश्यास्तु नैषादा गिरिकाननगोचराः ।येनाहरत् जायमानो वेनकल्मषमुल्बणम् ॥ ४६ ॥,tasya vaṃśyāstu naiṣādā girikānanagocarāḥ|yenāharat jāyamāno venakalmaṣamulbaṇam|| 46 ||
+4.14.14,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे पृथुचरिते निषादोत्पत्तिर्नाम चतुर्दशोऽध्यायः ॥ १४ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe pṛthucarite niṣādotpattirnāma caturdaśo'dhyāyaḥ|| 14 ||
+4.15.1,मैत्रेय उवाच ।अथ तस्य पुनर्विप्रैः अपुत्रस्य महीपतेः ।बाहुभ्यां मथ्यमानाभ्यां मिथुनं समपद्यत ॥ १ ॥,maitreya uvāca|atha tasya punarvipraiḥ aputrasya mahīpateḥ|bāhubhyāṃ mathyamānābhyāṃ mithunaṃ samapadyata|| 1 ||
+4.15.2,तद् दृष्ट्वा मिथुनं जातं ऋषयो ब्रह्मवादिनः ।ऊचुः परमसन्तुष्टा विदित्वा भगवत्कलाम् ॥ २ ॥,tad dṛṣṭvā mithunaṃ jātaṃ ṛṣayo brahmavādinaḥ|ūcuḥ paramasantuṣṭā viditvā bhagavatkalām|| 2 ||
+4.15.3,ऋषय ऊचुः ।एष विष्णोर्भगवतः कला भुवनपालिनी ।इयं च लक्ष्म्याः सम्भूतिः पुरुषस्यानपायिनी ॥ ३ ॥,ṛṣaya ūcuḥ|eṣa viṣṇorbhagavataḥ kalā bhuvanapālinī|iyaṃ ca lakṣmyāḥ sambhūtiḥ puruṣasyānapāyinī|| 3 ||
+4.15.4,अयं तु प्रथमो राज्ञां पुमान् प्रथयिता यशः ।पृथुर्नाम महाराजो भविष्यति पृथुश्रवाः ॥ ४ ॥,ayaṃ tu prathamo rājñāṃ pumān prathayitā yaśaḥ|pṛthurnāma mahārājo bhaviṣyati pṛthuśravāḥ|| 4 ||
+4.15.5,इयं च सुदती देवी गुणभूषणभूषणा ।अर्चिर्नाम वरारोहा पृथुमेवावरुन्धती ॥ ५ ॥,iyaṃ ca sudatī devī guṇabhūṣaṇabhūṣaṇā|arcirnāma varārohā pṛthumevāvarundhatī|| 5 ||
+4.15.6,एष साक्षात् हरेरंशो जातो लोकरिरक्षया ।इयं च तत्परा हि श्रीः अनुजज्ञेऽनपायिनी ॥ ६ ॥,eṣa sākṣāt hareraṃśo jāto lokarirakṣayā|iyaṃ ca tatparā hi śrīḥ anujajñe'napāyinī|| 6 ||
+4.15.7,मैत्रेय उवाच ।प्रशंसन्ति स्म तं विप्रा गन्धर्वप्रवरा जगुः ।मुमुचुः सुमनोधाराः सिद्धा नृत्यन्ति स्वःस्त्रियः ॥ ७ ॥,maitreya uvāca|praśaṃsanti sma taṃ viprā gandharvapravarā jaguḥ|mumucuḥ sumanodhārāḥ siddhā nṛtyanti svaḥstriyaḥ|| 7 ||
+4.15.8,शङ्खतूर्यमृदङ्गाद्या नेदुर्दुन्दुभयो दिवि ।तत्र सर्व उपाजग्मुः देवर्षिपितॄणां गणाः ॥ ८ ॥,śaṅkhatūryamṛdaṅgādyā nedurdundubhayo divi|tatra sarva upājagmuḥ devarṣipitṝṇāṃ gaṇāḥ|| 8 ||
+4.15.9,ब्रह्मा जगद्‍गुरुर्देवैः सहासृत्य सुरेश्वरैः ।वैन्यस्य दक्षिणे हस्ते दृष्ट्वा चिह्नं गदाभृतः ॥ ९ ॥,brahmā jagad‍gururdevaiḥ sahāsṛtya sureśvaraiḥ|vainyasya dakṣiṇe haste dṛṣṭvā cihnaṃ gadābhṛtaḥ|| 9 ||
+4.15.10,पादयोः अरविन्दं च तं वै मेने हरेः कलाम् ।यस्याप्रतिहतं चक्रं अंशः स परमेष्ठिनः ॥ १० ॥,pādayoḥ aravindaṃ ca taṃ vai mene hareḥ kalām|yasyāpratihataṃ cakraṃ aṃśaḥ sa parameṣṭhinaḥ|| 10 ||
+4.15.11,तस्याभिषेक आरब्धो ब्राह्मणैर्ब्रह्मवादिभिः ।आभिषेचनिकान्यस्मै आजह्रुः सर्वतो जनाः ॥ ११ ॥,tasyābhiṣeka ārabdho brāhmaṇairbrahmavādibhiḥ|ābhiṣecanikānyasmai ājahruḥ sarvato janāḥ|| 11 ||
+4.15.12,सरित्समुद्रा गिरयो नागा गावः खगा मृगाः ।द्यौः क्षितिः सर्वभूतानि समाजह्रुरुपायनम् ॥ १२ ॥,saritsamudrā girayo nāgā gāvaḥ khagā mṛgāḥ|dyauḥ kṣitiḥ sarvabhūtāni samājahrurupāyanam|| 12 ||
+4.15.13,सोऽभिषिक्तो महाराजः सुवासाः साध्वलङ्कृतः ।पत्‍न्यार्चिषालङ्कृतया विरेजेऽग्निरिवापरः ॥ १३ ॥,so'bhiṣikto mahārājaḥ suvāsāḥ sādhvalaṅkṛtaḥ|pat‍nyārciṣālaṅkṛtayā vireje'gnirivāparaḥ|| 13 ||
+4.15.14,तस्मै जहार धनदो हैमं वीर वरासनम् ।वरुणः सलिलस्रावं आतपत्रं शशिप्रभम् ॥ १४ ॥,tasmai jahāra dhanado haimaṃ vīra varāsanam|varuṇaḥ salilasrāvaṃ ātapatraṃ śaśiprabham|| 14 ||
+4.15.15,वायुश्च वालव्यजने धर्मः कीर्तिमयीं स्रजम् ।इन्द्रः किरीटमुत्कृष्टं दण्डं संयमनं यमः ॥ १५ ॥,vāyuśca vālavyajane dharmaḥ kīrtimayīṃ srajam|indraḥ kirīṭamutkṛṣṭaṃ daṇḍaṃ saṃyamanaṃ yamaḥ|| 15 ||
+4.15.16,ब्रह्मा ब्रह्ममयं वर्म भारती हारमुत्तमम् ।हरिः सुदर्शनं चक्रं तत् पत्‍न्यव्याहतां श्रियम् ॥ १६ ॥,brahmā brahmamayaṃ varma bhāratī hāramuttamam|hariḥ sudarśanaṃ cakraṃ tat pat‍nyavyāhatāṃ śriyam|| 16 ||
+4.15.17,दशचन्द्रमसिं रुद्रः शतचन्द्रं तथाम्बिका ।सोमोऽमृतमयानश्वान् त्वष्टा रूपाश्रयं रथम् ॥ १७ ॥,daśacandramasiṃ rudraḥ śatacandraṃ tathāmbikā|somo'mṛtamayānaśvān tvaṣṭā rūpāśrayaṃ ratham|| 17 ||
+4.15.18,अग्निराजगवं चापं सूर्यो रश्मिमयानिषून् ।भूः पादुके योगमय्यौ द्यौः पुष्पावलिमन्वहम् ॥ १८ ॥,agnirājagavaṃ cāpaṃ sūryo raśmimayāniṣūn|bhūḥ pāduke yogamayyau dyauḥ puṣpāvalimanvaham|| 18 ||
+4.15.19,नाट्यं सुगीतं वादित्रं अन्तर्धानं च खेचराः ।ऋषयश्चाशिषः सत्याः समुद्रः शङ्खमात्मजम् ॥ १९ ॥,nāṭyaṃ sugītaṃ vāditraṃ antardhānaṃ ca khecarāḥ|ṛṣayaścāśiṣaḥ satyāḥ samudraḥ śaṅkhamātmajam|| 19 ||
+4.15.20,सिन्धवः पर्वता नद्यो रथवीथीर्महात्मनः ।सूतोऽथ मागधो वन्दी तं स्तोतुमुपतस्थिरे ॥ २० ॥,sindhavaḥ parvatā nadyo rathavīthīrmahātmanaḥ|sūto'tha māgadho vandī taṃ stotumupatasthire|| 20 ||
+4.15.21,स्तावकान् तानभिप्रेत्य पृथुर्वैन्यः प्रतापवान् ।मेघनिर्ह्रादया वाचा प्रहसन् इदमब्रवीत् ॥ २१ ॥,stāvakān tānabhipretya pṛthurvainyaḥ pratāpavān|meghanirhrādayā vācā prahasan idamabravīt|| 21 ||
+4.15.22,पृथुरुवाच ।भोः सूत हे मागध सौम्य वन्दिन् ।लोकेऽधुनास्पष्टगुणस्य मे स्यात् ।किमाश्रयो मे स्तव एष योज्यतां ।मा मय्यभूवन् वितथा गिरो वः ॥ २२ ॥,pṛthuruvāca|bhoḥ sūta he māgadha saumya vandin|loke'dhunāspaṣṭaguṇasya me syāt|kimāśrayo me stava eṣa yojyatāṃ|mā mayyabhūvan vitathā giro vaḥ|| 22 ||
+4.15.23,तस्मात्परोक्षेऽस्मदुपश्रुतान्यलं ।करिष्यथ स्तोत्रमपीच्यवाचः ।सत्युत्तमश्लोकगुणानुवादे ।जुगुप्सितं न स्तवयन्ति सभ्याः ॥ २३ ॥,tasmātparokṣe'smadupaśrutānyalaṃ|kariṣyatha stotramapīcyavācaḥ|satyuttamaślokaguṇānuvāde|jugupsitaṃ na stavayanti sabhyāḥ|| 23 ||
+4.15.24,महद्‍गुणानात्मनि कर्तुमीशः ।कः स्तावकैः स्तावयतेऽसतोऽपि ।तेऽस्याभविष्यन् इति विप्र���ब्धो ।जनावहासं कुमतिर्न वेद ॥ २४ ॥,mahad‍guṇānātmani kartumīśaḥ|kaḥ stāvakaiḥ stāvayate'sato'pi|te'syābhaviṣyan iti vipralabdho|janāvahāsaṃ kumatirna veda|| 24 ||
+4.15.25,प्रभवो ह्यात्मनः स्तोत्रं जुगुप्सन्त्यपि विश्रुताः ।ह्रीमन्तः परमोदाराः पौरुषं वा विगर्हितम् ॥ २५ ॥,prabhavo hyātmanaḥ stotraṃ jugupsantyapi viśrutāḥ|hrīmantaḥ paramodārāḥ pauruṣaṃ vā vigarhitam|| 25 ||
+4.15.26,वयं तु अविदिता लोके सूताद्यापि वरीमभिः ।कर्मभिः कथमात्मानं गापयिष्याम बालवत् ॥ २६ ॥,vayaṃ tu aviditā loke sūtādyāpi varīmabhiḥ|karmabhiḥ kathamātmānaṃ gāpayiṣyāma bālavat|| 26 ||
+4.15.15,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे पृथुचरिते पञ्चदशोऽध्यायः ॥ १५ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe pṛthucarite pañcadaśo'dhyāyaḥ|| 15 ||
+4.16.1,मैत्रेय उवाच ।इति ब्रुवाणं नृपतिं गायका मुनिचोदिताः ।तुष्टुवुस्तुष्टमनसः तद् वाग् अमृतसेवया ॥ १ ॥,maitreya uvāca|iti bruvāṇaṃ nṛpatiṃ gāyakā municoditāḥ|tuṣṭuvustuṣṭamanasaḥ tad vāg amṛtasevayā|| 1 ||
+4.16.2,नालं वयं ते महिमानुवर्णने ।यो देववर्योऽवततार मायया ।वेनाङ्गजातस्य च पौरुषाणि ते ।वाचस्पतीनामपि बभ्रमुर्धियः ॥ २ ॥,nālaṃ vayaṃ te mahimānuvarṇane|yo devavaryo'vatatāra māyayā|venāṅgajātasya ca pauruṣāṇi te|vācaspatīnāmapi babhramurdhiyaḥ|| 2 ||
+4.16.3,अथाप्युदारश्रवसः पृथोर्हरेः ।कलावतारस्य कथामृतादृताः ।यथोपदेशं मुनिभिः प्रचोदिताः ।श्लाघ्यानि कर्माणि वयं वितन्महि ॥ ३ ॥,athāpyudāraśravasaḥ pṛthorhareḥ|kalāvatārasya kathāmṛtādṛtāḥ|yathopadeśaṃ munibhiḥ pracoditāḥ|ślāghyāni karmāṇi vayaṃ vitanmahi|| 3 ||
+4.16.4,एष धर्मभृतां श्रेष्ठो लोकं धर्मेऽनुवर्तयन् ।गोप्ता च धर्मसेतूनां शास्ता तत्परिपन्थिनाम् ॥ ४ ॥,eṣa dharmabhṛtāṃ śreṣṭho lokaṃ dharme'nuvartayan|goptā ca dharmasetūnāṃ śāstā tatparipanthinām|| 4 ||
+4.16.5,एष वै लोकपालानां बिभर्त्येकस्तनौ तनूः ।काले काले यथाभागं लोकयोः उभयोर्हितम् ॥ ५ ॥,eṣa vai lokapālānāṃ bibhartyekastanau tanūḥ|kāle kāle yathābhāgaṃ lokayoḥ ubhayorhitam|| 5 ||
+4.16.6,वसु काल उपादत्ते काले चायं विमुञ्चति ।समः सर्वेषु भूतेषु प्रतपन् सूर्यवद्विभुः ॥ ६ ॥,vasu kāla upādatte kāle cāyaṃ vimuñcati|samaḥ sarveṣu bhūteṣu pratapan sūryavadvibhuḥ|| 6 ||
+4.16.7,तितिक्षत्यक्रमं वैन्य उपर्याक्रमतामपि ।भूतानां करुणः शश्वद् आर्तानां क्षितिवृत्तिमान् ॥ ७ ॥,titikṣatyakramaṃ vainya uparyākramatāmapi|bhūtānāṃ karuṇaḥ śaśvad ārtānāṃ kṣitivṛttimān|| 7 ||
+4.16.8,देवेऽवर्षत्यसौ देवो नरदेववपुर्हरिः ।कृच्छ्रप्राणाः प्रजा ह्येष रक्षिष्यति अञ्जसेन्द्रवत् ॥ ८ ॥,deve'varṣatyasau devo naradevavapurhariḥ|kṛcchraprāṇāḥ prajā hyeṣa rakṣiṣyati añjasendravat|| 8 ||
+4.16.9,आप्याययत्यसौ लोकं वदनामृतमूर्तिना ।सानुरागावलोकेन विशदस्मितचारुणा ॥ ९ ॥,āpyāyayatyasau lokaṃ vadanāmṛtamūrtinā|sānurāgāvalokena viśadasmitacāruṇā|| 9 ||
+4.16.10,अव्यक्तवर्त्मैष निगूढकार्यो ।गम्भीरवेधा उपगुप्त���ित्तः ।अनन्तमाहात्म्यगुणैकधामा ।पृथुः प्रचेता इव संवृतात्मा ॥ १० ॥,avyaktavartmaiṣa nigūḍhakāryo|gambhīravedhā upaguptavittaḥ|anantamāhātmyaguṇaikadhāmā|pṛthuḥ pracetā iva saṃvṛtātmā|| 10 ||
+4.16.11,दुरासदो दुर्विषह आसन्नोऽपि विदूरवत् ।नैवाभिभवितुं शक्यो वेनारण्युत्थितोऽनलः ॥ ११ ॥,durāsado durviṣaha āsanno'pi vidūravat|naivābhibhavituṃ śakyo venāraṇyutthito'nalaḥ|| 11 ||
+4.16.12,अन्तर्बहिश्च भूतानां पश्यन् कर्माणि चारणैः ।उदासीन इवाध्यक्षो वायुरात्मेव देहिनाम् ॥ १२ ॥,antarbahiśca bhūtānāṃ paśyan karmāṇi cāraṇaiḥ|udāsīna ivādhyakṣo vāyurātmeva dehinām|| 12 ||
+4.16.13,नादण्ड्यं दण्डयत्येष सुतमात्मद्विषामपि ।दण्डयत्यात्मजमपि दण्ड्यं धर्मपथे स्थितः ॥ १३ ॥,nādaṇḍyaṃ daṇḍayatyeṣa sutamātmadviṣāmapi|daṇḍayatyātmajamapi daṇḍyaṃ dharmapathe sthitaḥ|| 13 ||
+4.16.14,अस्याप्रतिहतं चक्रं पृथोरामानसाचलात् ।वर्तते भगवानर्को यावत्तपति गोगणैः ॥ १४ ॥,asyāpratihataṃ cakraṃ pṛthorāmānasācalāt|vartate bhagavānarko yāvattapati gogaṇaiḥ|| 14 ||
+4.16.15,रञ्जयिष्यति यल्लोकं अयं आत्मविचेष्टितैः ।अथ अमुं आहू राजानं मनोरञ्जनकैः प्रजाः ॥ १५ ॥,rañjayiṣyati yallokaṃ ayaṃ ātmaviceṣṭitaiḥ|atha amuṃ āhū rājānaṃ manorañjanakaiḥ prajāḥ|| 15 ||
+4.16.16,दृढव्रतः सत्यसन्धो ब्रह्मण्यो वृद्धसेवकः ।शरण्यः सर्वभूतानां मानदो दीनवत्सलः ॥ १६ ॥,dṛḍhavrataḥ satyasandho brahmaṇyo vṛddhasevakaḥ|śaraṇyaḥ sarvabhūtānāṃ mānado dīnavatsalaḥ|| 16 ||
+4.16.17,मातृभक्तिः परस्त्रीषु पत्‍न्यामर्ध इवात्मनः ।प्रजासु पितृवत् स्निग्धः किङ्करो ब्रह्मवादिनाम् ॥ १७ ॥,mātṛbhaktiḥ parastrīṣu pat‍nyāmardha ivātmanaḥ|prajāsu pitṛvat snigdhaḥ kiṅkaro brahmavādinām|| 17 ||
+4.16.18,देहिनां आत्मवत्प्रेष्ठः सुहृदां नन्दिवर्धनः ।मुक्तसङ्गप्रसङ्गोऽयं दण्डपाणिः असाधुषु ॥ १८ ॥,dehināṃ ātmavatpreṣṭhaḥ suhṛdāṃ nandivardhanaḥ|muktasaṅgaprasaṅgo'yaṃ daṇḍapāṇiḥ asādhuṣu|| 18 ||
+4.16.19,अयं तु साक्षाद्‍भगवान् त्र्यधीशः ।कूटस्थ आत्मा कलयावतीर्णः ।यस्मिन् अविद्यारचितं निरर्थकं ।पश्यन्ति नानात्वमपि प्रतीतम् ॥ १९ ॥,ayaṃ tu sākṣād‍bhagavān tryadhīśaḥ|kūṭastha ātmā kalayāvatīrṇaḥ|yasmin avidyāracitaṃ nirarthakaṃ|paśyanti nānātvamapi pratītam|| 19 ||
+4.16.20,अयं भुवो मण्डलमोदयाद्रेः ।गोप्तैकवीरो नरदेवनाथः ।आस्थाय जैत्रं रथमात्तचापः ।पर्यस्यते दक्षिणतो यथार्कः ॥ २० ॥,ayaṃ bhuvo maṇḍalamodayādreḥ|goptaikavīro naradevanāthaḥ|āsthāya jaitraṃ rathamāttacāpaḥ|paryasyate dakṣiṇato yathārkaḥ|| 20 ||
+4.16.21,अस्मै नृपालाः किल तत्र तत्र ।बलिं हरिष्यन्ति सलोकपालाः ।मंस्यन्त एषां स्त्रिय आदिराजं ।चक्रायुधं तद्यश उद्धरन्त्यः ॥ २१ ॥,asmai nṛpālāḥ kila tatra tatra|baliṃ hariṣyanti salokapālāḥ|maṃsyanta eṣāṃ striya ādirājaṃ|cakrāyudhaṃ tadyaśa uddharantyaḥ|| 21 ||
+4.16.22,अयं महीं गां दुदुहेऽधिराजः ।प्रजापतिर्वृत्तिकरः प्रजानाम् ।यो लीलयाद्रीन् स्वशरासकोट्या ।भिन्दन् समां गामकरोद��यथेन्द्रः ॥ २२ ॥,ayaṃ mahīṃ gāṃ duduhe'dhirājaḥ|prajāpatirvṛttikaraḥ prajānām|yo līlayādrīn svaśarāsakoṭyā|bhindan samāṃ gāmakarodyathendraḥ|| 22 ||
+4.16.23,विस्फूर्जयन्नाजगवं धनुः स्वयं ।यदाचरत्क्ष्मामविषह्यमाजौ ।तदा निलिल्युर्दिशि दिश्यसन्तो ।लाङ्गूलमुद्यम्य यथा मृगेन्द्रः ॥ २३ ॥,visphūrjayannājagavaṃ dhanuḥ svayaṃ|yadācaratkṣmāmaviṣahyamājau|tadā nililyurdiśi diśyasanto|lāṅgūlamudyamya yathā mṛgendraḥ|| 23 ||
+4.16.24,एषोऽश्वमेधान् शतमाजहार ।सरस्वती प्रादुरभावि यत्र ।अहारषीद्यस्य हयं पुरन्दरः ।शतक्रतुश्चरमे वर्तमाने ॥ २४ ॥,eṣo'śvamedhān śatamājahāra|sarasvatī prādurabhāvi yatra|ahāraṣīdyasya hayaṃ purandaraḥ|śatakratuścarame vartamāne|| 24 ||
+4.16.25,एष स्वसद्मोपवने समेत्य ।सनत्कुमारं भगवन्तमेकम् ।आराध्य भक्त्यालभतामलं तद् ।ज्ञानं यतो ब्रह्म परं विदन्ति ॥ २५ ॥,eṣa svasadmopavane sametya|sanatkumāraṃ bhagavantamekam|ārādhya bhaktyālabhatāmalaṃ tad|jñānaṃ yato brahma paraṃ vidanti|| 25 ||
+4.16.26,तत्र तत्र गिरस्तास्ता इति विश्रुतविक्रमः ।श्रोष्यत्यात्माश्रिता गाथाः पृथुः पृथुपराक्रमः ॥ २६ ॥,tatra tatra girastāstā iti viśrutavikramaḥ|śroṣyatyātmāśritā gāthāḥ pṛthuḥ pṛthuparākramaḥ|| 26 ||
+4.16.27,दिशो विजित्याप्रतिरुद्धचक्रः ।स्वतेजसोत्पाटितलोकशल्यः ।सुरासुरेन्द्रैरुपगीयमान ।महानुभावो भविता पतिर्भुवः ॥ २७ ॥,diśo vijityāpratiruddhacakraḥ|svatejasotpāṭitalokaśalyaḥ|surāsurendrairupagīyamāna|mahānubhāvo bhavitā patirbhuvaḥ|| 27 ||
+4.16.16,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे षोडशोऽध्यायः ॥ १६ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe ṣoḍaśo'dhyāyaḥ|| 16 ||
+4.17.1,मैत्रेय उवाच ।एवं स भगवान् वैन्यः ख्यापितो गुणकर्मभिः ।छन्दयामास तान् कामैः प्रतिपूज्याभिनन्द्य च ॥ १ ॥,maitreya uvāca|evaṃ sa bhagavān vainyaḥ khyāpito guṇakarmabhiḥ|chandayāmāsa tān kāmaiḥ pratipūjyābhinandya ca|| 1 ||
+4.17.2,ब्राह्मणप्रमुखान् वर्णान् भृत्यामात्यपुरोधसः ।पौरान् जानपदान् श्रेणीः प्रकृतीः समपूजयत् ॥ २ ॥,brāhmaṇapramukhān varṇān bhṛtyāmātyapurodhasaḥ|paurān jānapadān śreṇīḥ prakṛtīḥ samapūjayat|| 2 ||
+4.17.3,विदुर उवाच ।कस्माद्दधार गोरूपं धरित्री बहुरूपिणी ।यां दुदोह पृथुस्तत्र को वत्सो दोहनं च किम् ॥ ३ ॥,vidura uvāca|kasmāddadhāra gorūpaṃ dharitrī bahurūpiṇī|yāṃ dudoha pṛthustatra ko vatso dohanaṃ ca kim|| 3 ||
+4.17.4,प्रकृत्या विषमा देवी कृता तेन समा कथम् ।तस्य मेध्यं हयं देवः कस्य हेतोरपाहरत् ॥ ४ ॥,prakṛtyā viṣamā devī kṛtā tena samā katham|tasya medhyaṃ hayaṃ devaḥ kasya hetorapāharat|| 4 ||
+4.17.5,सनत्कुमाराद्‍भगवतो ब्रह्मन् ब्रह्मविदुत्तमात् ।लब्ध्वा ज्ञानं सविज्ञानं राजर्षिः कां गतिं गतः ॥ ५ ॥,sanatkumārād‍bhagavato brahman brahmaviduttamāt|labdhvā jñānaṃ savijñānaṃ rājarṣiḥ kāṃ gatiṃ gataḥ|| 5 ||
+4.17.6,यच्चान्यदपि कृष्णस्य भवान् भगवतः प्रभोः ।श्रवः सुश्रवसः पुण्यं पूर्वदेहकथाश्रयम् ॥ ६ ॥,yaccānyadapi kṛṣ��asya bhavān bhagavataḥ prabhoḥ|śravaḥ suśravasaḥ puṇyaṃ pūrvadehakathāśrayam|| 6 ||
+4.17.7,भक्ताय मेऽनुरक्ताय तव चाधोक्षजस्य च ।वक्तुमर्हसि योऽदुह्यद् वैन्यरूपेण गामिमाम् ॥ ७ ॥,bhaktāya me'nuraktāya tava cādhokṣajasya ca|vaktumarhasi yo'duhyad vainyarūpeṇa gāmimām|| 7 ||
+4.17.8,सूत उवाच ।चोदितो विदुरेणैवं वासुदेवकथां प्रति ।प्रशस्य तं प्रीतमना मैत्रेयः प्रत्यभाषत ॥ ८ ॥,sūta uvāca|codito vidureṇaivaṃ vāsudevakathāṃ prati|praśasya taṃ prītamanā maitreyaḥ pratyabhāṣata|| 8 ||
+4.17.9,मैत्रेय उवाच ।यदाभिषिक्तः पृथुरङ्ग विप्रैः ।आमंत्रितो जनतायाश्च पालः ।प्रजा निरन्ने क्षितिपृष्ठ एत्य ।क्षुत्क्षामदेहाः पतिमभ्यवोचन् ॥ ९ ॥,maitreya uvāca|yadābhiṣiktaḥ pṛthuraṅga vipraiḥ|āmaṃtrito janatāyāśca pālaḥ|prajā niranne kṣitipṛṣṭha etya|kṣutkṣāmadehāḥ patimabhyavocan|| 9 ||
+4.17.10,वयं राजञ्जाठरेणाभितप्ता ।यथाग्निना कोटरस्थेन वृक्षाः ।त्वामद्य याताः शरणं शरण्यं ।यः साधितो वृत्तिकरः पतिर्नः ॥ १० ॥,vayaṃ rājañjāṭhareṇābhitaptā|yathāgninā koṭarasthena vṛkṣāḥ|tvāmadya yātāḥ śaraṇaṃ śaraṇyaṃ|yaḥ sādhito vṛttikaraḥ patirnaḥ|| 10 ||
+4.17.11,तन्नो भवानीहतु रातवेऽन्नं ।क्षुधार्दितानां नरदेवदेव ।यावन्न नङ्क्ष्यामह उज्झितोर्जा ।वार्तापतिस्त्वं किल लोकपालः ॥ ११ ॥,tanno bhavānīhatu rātave'nnaṃ|kṣudhārditānāṃ naradevadeva|yāvanna naṅkṣyāmaha ujjhitorjā|vārtāpatistvaṃ kila lokapālaḥ|| 11 ||
+4.17.12,मैत्रेय उवाच ।पृथुः प्रजानां करुणं निशम्य परिदेवितम् ।दीर्घं दध्यौ कुरुश्रेष्ठ निमित्तं सोऽन्वपद्यत ॥ १२ ॥,maitreya uvāca|pṛthuḥ prajānāṃ karuṇaṃ niśamya paridevitam|dīrghaṃ dadhyau kuruśreṣṭha nimittaṃ so'nvapadyata|| 12 ||
+4.17.13,इति व्यवसितो बुद्ध्या प्रगृहीतशरासनः ।सन्दधे विशिखं भूमेः क्रुद्धस्त्रिपुरहा यथा ॥ १३ ॥,iti vyavasito buddhyā pragṛhītaśarāsanaḥ|sandadhe viśikhaṃ bhūmeḥ kruddhastripurahā yathā|| 13 ||
+4.17.14,प्रवेपमाना धरणी निशाम्योदायुधं च तम् ।गौः सत्यपाद्रवद्‍भीता मृगीव मृगयुद्रुता ॥ १४ ॥,pravepamānā dharaṇī niśāmyodāyudhaṃ ca tam|gauḥ satyapādravad‍bhītā mṛgīva mṛgayudrutā|| 14 ||
+4.17.15,तामन्वधावत्तद्वैन्यः कुपितोऽत्यरुणेक्षणः ।शरं धनुषि सन्धाय यत्र यत्र पलायते ॥ १५ ॥,tāmanvadhāvattadvainyaḥ kupito'tyaruṇekṣaṇaḥ|śaraṃ dhanuṣi sandhāya yatra yatra palāyate|| 15 ||
+4.17.16,सा दिशो विदिशो देवी रोदसी चान्तरं तयोः ।धावन्ती तत्र तत्रैनं ददर्शानूद्यतायुधम् ॥ १६ ॥,sā diśo vidiśo devī rodasī cāntaraṃ tayoḥ|dhāvantī tatra tatrainaṃ dadarśānūdyatāyudham|| 16 ||
+4.17.17,लोके नाविन्दत त्राणं वैन्यान्मृत्योरिव प्रजाः ।त्रस्ता तदा निववृते हृदयेन विदूयता ॥ १७ ॥,loke nāvindata trāṇaṃ vainyānmṛtyoriva prajāḥ|trastā tadā nivavṛte hṛdayena vidūyatā|| 17 ||
+4.17.18,उवाच च महाभागं धर्मज्ञापन्नवत्सल ।त्राहि मामपि भूतानां पालनेऽवस्थितो भवान् ॥ १८ ॥,uvāca ca mahābhāgaṃ dharmajñāpannavatsala|trāhi māmapi bhūtānāṃ pālane'vasthito bhavān|| 18 ||
+4.17.19,स त्वं जिघांससे कस्माद् दीनामकृतकिल्बिषाम��� ।अहनिष्यत्कथं योषां धर्मज्ञ इति यो मतः ॥ १९ ॥,sa tvaṃ jighāṃsase kasmād dīnāmakṛtakilbiṣām|ahaniṣyatkathaṃ yoṣāṃ dharmajña iti yo mataḥ|| 19 ||
+4.17.20,प्रहरन्ति न वै स्त्रीषु कृतागःस्वपि जन्तवः ।किमुत त्वद्विधा राजन् करुणा दीनवत्सलाः ॥ २० ॥,praharanti na vai strīṣu kṛtāgaḥsvapi jantavaḥ|kimuta tvadvidhā rājan karuṇā dīnavatsalāḥ|| 20 ||
+4.17.21,मां विपाट्याजरां नावं यत्र विश्वं प्रतिष्ठितम् ।आत्मानं च प्रजाश्चेमाः कथं अम्भसि धास्यसि ॥ २१ ॥,māṃ vipāṭyājarāṃ nāvaṃ yatra viśvaṃ pratiṣṭhitam|ātmānaṃ ca prajāścemāḥ kathaṃ ambhasi dhāsyasi|| 21 ||
+4.17.22,पृथुरुवाच ।वसुधे त्वां वधिष्यामि मच्छासनपराङ्मुखीम् ।भागं बर्हिषि या वृङ्क्ते न तनोति च नो वसु ॥ २२ ॥,pṛthuruvāca|vasudhe tvāṃ vadhiṣyāmi macchāsanaparāṅmukhīm|bhāgaṃ barhiṣi yā vṛṅkte na tanoti ca no vasu|| 22 ||
+4.17.23,यवसं जग्ध्यनुदिनं नैव दोग्ध्यौधसं पयः ।तस्यामेवं हि दुष्टायां दण्डो नात्र न शस्यते ॥ २३ ॥,yavasaṃ jagdhyanudinaṃ naiva dogdhyaudhasaṃ payaḥ|tasyāmevaṃ hi duṣṭāyāṃ daṇḍo nātra na śasyate|| 23 ||
+4.17.24,त्वं खल्वोषधिबीजानि प्राक्सृष्टानि स्वयम्भुवा ।न मुञ्चस्यात्मरुद्धानि मामवज्ञाय मन्दधीः ॥ २४ ॥,tvaṃ khalvoṣadhibījāni prāksṛṣṭāni svayambhuvā|na muñcasyātmaruddhāni māmavajñāya mandadhīḥ|| 24 ||
+4.17.25,अमूषां क्षुत्परीतानां आर्तानां परिदेवितम् ।शमयिष्यामि मद्‍बाणैः भिन्नायास्तव मेदसा ॥ २५ ॥,amūṣāṃ kṣutparītānāṃ ārtānāṃ paridevitam|śamayiṣyāmi mad‍bāṇaiḥ bhinnāyāstava medasā|| 25 ||
+4.17.26,पुमान्योषिदुत क्लीब आत्मसम्भावनोऽधमः ।भूतेषु निरनुक्रोशो नृपाणां तद्वधोऽवधः ॥ २६ ॥,pumānyoṣiduta klība ātmasambhāvano'dhamaḥ|bhūteṣu niranukrośo nṛpāṇāṃ tadvadho'vadhaḥ|| 26 ||
+4.17.27,त्वां स्तब्धां दुर्मदां नीत्वा मायागां तिलशः शरैः ।आत्मयोगबलेनेमा धारयिष्याम्यहं प्रजाः ॥ २७ ॥,tvāṃ stabdhāṃ durmadāṃ nītvā māyāgāṃ tilaśaḥ śaraiḥ|ātmayogabalenemā dhārayiṣyāmyahaṃ prajāḥ|| 27 ||
+4.17.28,एवं मन्युमयीं मूर्तिं कृतान्तमिव बिभ्रतम् ।प्रणता प्राञ्जलिः प्राह मही सञ्जातवेपथुः ॥ २८ ॥,evaṃ manyumayīṃ mūrtiṃ kṛtāntamiva bibhratam|praṇatā prāñjaliḥ prāha mahī sañjātavepathuḥ|| 28 ||
+4.17.29,धरोवाच ।नमः परस्मै पुरुषाय मायया ।विन्यस्तनानातनवे गुणात्मने ।नमः स्वरूपानुभवेन निर्धुत ।द्रव्यक्रियाकारकविभ्रमोर्मये ॥ २९ ॥,dharovāca|namaḥ parasmai puruṣāya māyayā|vinyastanānātanave guṇātmane|namaḥ svarūpānubhavena nirdhuta|dravyakriyākārakavibhramormaye|| 29 ||
+4.17.30,येनाहमात्मायतनं विनिर्मिता ।धात्रा यतोऽयं गुणसर्गसङ्ग्रहः ।स एव मां हन्तुमुदायुधः स्वराड् ।उपस्थितोऽन्यं शरणं कमाश्रये ॥ ३० ॥,yenāhamātmāyatanaṃ vinirmitā|dhātrā yato'yaṃ guṇasargasaṅgrahaḥ|sa eva māṃ hantumudāyudhaḥ svarāḍ|upasthito'nyaṃ śaraṇaṃ kamāśraye|| 30 ||
+4.17.31,य एतदादावसृजच्चराचरं ।स्वमाययात्माश्रययावितर्क्यया ।तयैव सोऽयं किल गोप्तुमुद्यतः ।कथं नु मां धर्मपरो जिघांसति ॥ ३१ ॥,ya etadādāvasṛjaccarācaraṃ|svamāyayātmāśrayayāvitarkyayā|tayaiva so'yaṃ kila goptumudyataḥ|kathaṃ nu māṃ dharmaparo jighāṃsati|| 31 ||
+4.17.32,नूनं बतेशस्य समीहितं जनैः ।तन्मायया दुर्जययाकृतात्मभिः ।न लक्ष्यते यस्त्वकरोदकारयद् ।योऽनेक एकः परतश्च ईश्वरः ॥ ३२ ॥,nūnaṃ bateśasya samīhitaṃ janaiḥ|tanmāyayā durjayayākṛtātmabhiḥ|na lakṣyate yastvakarodakārayad|yo'neka ekaḥ parataśca īśvaraḥ|| 32 ||
+4.17.33,सर्गादि योऽस्यानुरुणद्धि शक्तिभिः ।द्रव्यक्रियाकारक चेतनात्मभिः ।तस्मै समुन्नद्धनिरुद्धशक्तये ।नमः परस्मै पुरुषाय वेधसे ॥ ३३ ॥,sargādi yo'syānuruṇaddhi śaktibhiḥ|dravyakriyākāraka cetanātmabhiḥ|tasmai samunnaddhaniruddhaśaktaye|namaḥ parasmai puruṣāya vedhase|| 33 ||
+4.17.34,स वै भवानात्मविनिर्मितं जगद् ।भूतेन्द्रियान्तःकरणात्मकं विभो ।संस्थापयिष्यन्नज मां रसातलाद् ।अभ्युज्जहाराम्भस आदिसूकरः ॥ ३४ ॥,sa vai bhavānātmavinirmitaṃ jagad|bhūtendriyāntaḥkaraṇātmakaṃ vibho|saṃsthāpayiṣyannaja māṃ rasātalād|abhyujjahārāmbhasa ādisūkaraḥ|| 34 ||
+4.17.35,अपामुपस्थे मयि नाव्यवस्थिताः ।प्रजा भवानद्य रिरक्षिषुः किल ।स वीरमूर्तिः समभूद् धराधरो ।यो मां पयस्युग्रशरो जिघांससि ॥ ३५ ॥,apāmupasthe mayi nāvyavasthitāḥ|prajā bhavānadya rirakṣiṣuḥ kila|sa vīramūrtiḥ samabhūd dharādharo|yo māṃ payasyugraśaro jighāṃsasi|| 35 ||
+4.17.36,नूनं जनैरीहितमीश्वराणां ।अस्मद्विधैस्तद्‍गुणसर्गमायया ।न ज्ञायते मोहितचित्तवर्त्मभिः ।तेभ्यो नमो वीरयशस्करेभ्यः ॥ ३६ ॥,nūnaṃ janairīhitamīśvarāṇāṃ|asmadvidhaistad‍guṇasargamāyayā|na jñāyate mohitacittavartmabhiḥ|tebhyo namo vīrayaśaskarebhyaḥ|| 36 ||
+4.17.17,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे पृथुविजये धरित्रीनिग्रहो नाम सप्तदशोऽध्यायः ॥ १७ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe pṛthuvijaye dharitrīnigraho nāma saptadaśo'dhyāyaḥ|| 17 ||
+4.18.1,मैत्रेय उवाच ।इत्थं पृथुमभिष्टूय रुषा प्रस्फुरिताधरम् ।पुनराहावनिर्भीता संस्तभ्यात्मानमात्मना ॥ १ ॥,maitreya uvāca|itthaṃ pṛthumabhiṣṭūya ruṣā prasphuritādharam|punarāhāvanirbhītā saṃstabhyātmānamātmanā|| 1 ||
+4.18.2,सन्नियच्छाभिभो मन्युं निबोध श्रावितं च मे ।सर्वतः सारमादत्ते यथा मधुकरो बुधः ॥ २ ॥,sanniyacchābhibho manyuṃ nibodha śrāvitaṃ ca me|sarvataḥ sāramādatte yathā madhukaro budhaḥ|| 2 ||
+4.18.3,अस्मिन् लोकेऽथवामुष्मिन् मुनिभिः तत्त्वदर्शिभिः ।दृष्टा योगाः प्रयुक्ताश्च पुंसां श्रेयःप्रसिद्धये ॥ ३ ॥,asmin loke'thavāmuṣmin munibhiḥ tattvadarśibhiḥ|dṛṣṭā yogāḥ prayuktāśca puṃsāṃ śreyaḥprasiddhaye|| 3 ||
+4.18.4,तानातिष्ठति यः सम्यग् उपायान् पूर्वदर्शितान् ।अवरः श्रद्धयोपेत उपेयान् विन्दतेऽञ्जसा ॥ ४ ॥,tānātiṣṭhati yaḥ samyag upāyān pūrvadarśitān|avaraḥ śraddhayopeta upeyān vindate'ñjasā|| 4 ||
+4.18.5,तान् अनादृत्य योऽविद्वान् अर्थान् आरभते स्वयम् ।तस्य व्यभिचरन्त्यर्था आरब्धाश्च पुनः पुनः ॥ ५ ॥,tān anādṛtya yo'vidvān arthān ārabhate svayam|tasya vyabhicarantyarthā ārabdhāśca punaḥ punaḥ|| 5 ||
+4.18.6,पुरा सृष्टा ह्योषधयो ब्रह्मणा या विशाम्पते ।भुज्यमाना मया दृष्टा असद्भिः अधृतव्रतैः ॥ ६ ॥,purā sṛṣṭā hyoṣadhayo brahmaṇā yā viśāmpate|bhujyamānā mayā dṛṣṭā asadbhiḥ adhṛtavrataiḥ|| 6 ||
+4.18.7,अपालितानादृता च भवद्भिः लोकपालकैः ।चोरीभूतेऽथ लोकेऽहं यज्ञार्थेऽग्रसमोषधीः ॥ ७ ॥,apālitānādṛtā ca bhavadbhiḥ lokapālakaiḥ|corībhūte'tha loke'haṃ yajñārthe'grasamoṣadhīḥ|| 7 ||
+4.18.8,नूनं ता वीरुधः क्षीणा मयि कालेन भूयसा ।तत्र योगेन दृष्टेन भवानादातुमर्हति ॥ ८ ॥,nūnaṃ tā vīrudhaḥ kṣīṇā mayi kālena bhūyasā|tatra yogena dṛṣṭena bhavānādātumarhati|| 8 ||
+4.18.9,वत्सं कल्पय मे वीर येनाहं वत्सला तव ।धोक्ष्ये क्षीरमयान् कामान् अनुरूपं च दोहनम् ॥ ९ ॥,vatsaṃ kalpaya me vīra yenāhaṃ vatsalā tava|dhokṣye kṣīramayān kāmān anurūpaṃ ca dohanam|| 9 ||
+4.18.10,दोग्धारं च महाबाहो भूतानां भूतभावन ।अन्नं ईप्सितमूर्जस्वद् भगवान् वाञ्छते यदि ॥ १० ॥,dogdhāraṃ ca mahābāho bhūtānāṃ bhūtabhāvana|annaṃ īpsitamūrjasvad bhagavān vāñchate yadi|| 10 ||
+4.18.11,समां च कुरु मां राजन् देववृष्टं यथा पयः ।अपर्तावपि भद्रं ते उपावर्तेत मे विभो ॥ ११ ॥,samāṃ ca kuru māṃ rājan devavṛṣṭaṃ yathā payaḥ|apartāvapi bhadraṃ te upāvarteta me vibho|| 11 ||
+4.18.12,इति प्रियं हितं वाक्यं भुव आदाय भूपतिः ।वत्सं कृत्वा मनुं पाणौ अदुहत्सकलौषधीः ॥ १२ ॥,iti priyaṃ hitaṃ vākyaṃ bhuva ādāya bhūpatiḥ|vatsaṃ kṛtvā manuṃ pāṇau aduhatsakalauṣadhīḥ|| 12 ||
+4.18.13,तथापरे च सर्वत्र सारमाददते बुधाः ।ततोऽन्ये च यथाकामं दुदुहुः पृथुभाविताम् ॥ १३ ॥,tathāpare ca sarvatra sāramādadate budhāḥ|tato'nye ca yathākāmaṃ duduhuḥ pṛthubhāvitām|| 13 ||
+4.18.14,ऋषयो दुदुहुर्देवीं इन्द्रियेष्वथ सत्तम ।वत्सं बृहस्पतिं कृत्वा पयश्छन्दोमयं शुचि ॥ १४ ॥,ṛṣayo duduhurdevīṃ indriyeṣvatha sattama|vatsaṃ bṛhaspatiṃ kṛtvā payaśchandomayaṃ śuci|| 14 ||
+4.18.15,कृत्वा वत्सं सुरगणा इन्द्रं सोमं अदूदुहन् ।हिरण्मयेन पात्रेण वीर्यमोजो बलं पयः ॥ १५ ॥,kṛtvā vatsaṃ suragaṇā indraṃ somaṃ adūduhan|hiraṇmayena pātreṇa vīryamojo balaṃ payaḥ|| 15 ||
+4.18.16,दैतेया दानवा वत्सं प्रह्लादं असुरर्षभम् ।विधायादूदुहन् क्षीरमयःपात्रे सुरासवम् ॥ १६ ॥,daiteyā dānavā vatsaṃ prahlādaṃ asurarṣabham|vidhāyādūduhan kṣīramayaḥpātre surāsavam|| 16 ||
+4.18.17,गन्धर्वाप्सरसोऽधुक्षन् पात्रे पद्ममये पयः ।वत्सं विश्वावसुं कृत्वा गान्धर्वं मधु सौभगम् ॥ १७ ॥,gandharvāpsaraso'dhukṣan pātre padmamaye payaḥ|vatsaṃ viśvāvasuṃ kṛtvā gāndharvaṃ madhu saubhagam|| 17 ||
+4.18.18,वत्सेन पितरोऽर्यम्णा कव्यं क्षीरमधुक्षत ।आमपात्रे महाभागाः श्रद्धया श्राद्धदेवताः ॥ १८ ॥,vatsena pitaro'ryamṇā kavyaṃ kṣīramadhukṣata|āmapātre mahābhāgāḥ śraddhayā śrāddhadevatāḥ|| 18 ||
+4.18.19,प्रकल्प्य वत्सं कपिलं सिद्धाः सङ्कल्पनामयीम् ।सिद्धिं नभसि विद्यां च ये च विद्याधरादयः ॥ १९ ॥,prakalpya vatsaṃ kapilaṃ siddhāḥ saṅkalpanāmayīm|siddhiṃ nabhasi vidyāṃ ca ye ca vidyādharādayaḥ|| 19 ||
+4.18.20,अन्ये च मायिनो मायां अन्तर्धानाद्‍भुतात्मनाम् ।मयं प्रकल्प्य वत्सं ते दुदुहुर्धारणामयीम् ॥ २० ॥,anye ca māyino māyāṃ antardhānād‍bhutātmanām|mayaṃ prakalpya vatsaṃ te duduhurdhāraṇāmayīm|| 20 ||
+4.18.21,यक्षरक्षांसि भूतानि पिशाचाः पिशिताशनाः ।भूतेशवत्सा दुदुहुः कपाले क्षतजासवम् ॥ २१ ॥,yakṣarakṣāṃsi bhūtāni piśācāḥ piśitāśanāḥ|bhūteśavatsā duduhuḥ kapāle kṣatajāsavam|| 21 ||
+4.18.22,तथाहयो दन्दशूकाः सर्पा नागाश्च तक्षकम् ।विधाय वत्सं दुदुहुः बिलपात्रे विषं पयः ॥ २२ ॥,tathāhayo dandaśūkāḥ sarpā nāgāśca takṣakam|vidhāya vatsaṃ duduhuḥ bilapātre viṣaṃ payaḥ|| 22 ||
+4.18.23,पशवो यवसं क्षीरं वत्सं कृत्वा च गोवृषम् ।अरण्यपात्रे चाधुक्षन् मृगेन्द्रेण च दंष्ट्रिणः ॥ २३ ॥,paśavo yavasaṃ kṣīraṃ vatsaṃ kṛtvā ca govṛṣam|araṇyapātre cādhukṣan mṛgendreṇa ca daṃṣṭriṇaḥ|| 23 ||
+4.18.24,क्रव्यादाः प्राणिनः क्रव्यं दुदुहुः स्वे कलेवरे ।सुपर्णवत्सा विहगाः चरं च अचरमेव च ॥ २४ ॥,kravyādāḥ prāṇinaḥ kravyaṃ duduhuḥ sve kalevare|suparṇavatsā vihagāḥ caraṃ ca acarameva ca|| 24 ||
+4.18.25,वटवत्सा वनस्पतयः पृथग्रसमयं पयः ।गिरयो हिमवद्वत्सा नानाधातून् स्वसानुषु ॥ २५ ॥,vaṭavatsā vanaspatayaḥ pṛthagrasamayaṃ payaḥ|girayo himavadvatsā nānādhātūn svasānuṣu|| 25 ||
+4.18.26,सर्वे स्वमुख्यवत्सेन स्वे स्वे पात्रे पृथक्पयः ।सर्वकामदुघां पृथ्वीं दुदुहुः पृथुभाविताम् ॥ २६ ॥,sarve svamukhyavatsena sve sve pātre pṛthakpayaḥ|sarvakāmadughāṃ pṛthvīṃ duduhuḥ pṛthubhāvitām|| 26 ||
+4.18.27,एवं पृथ्वादयः पृथ्वीं अन्नादाः स्वन्नमात्मनः ।दोहवत्सादिभेदेन क्षीरभेदं कुरूद्वह ॥ २७ ॥,evaṃ pṛthvādayaḥ pṛthvīṃ annādāḥ svannamātmanaḥ|dohavatsādibhedena kṣīrabhedaṃ kurūdvaha|| 27 ||
+4.18.28,ततो महीपतिः प्रीतः सर्वकामदुघां पृथुः ।दुहितृत्वे चकारेमां प्रेम्णा दुहितृवत्सलः ॥ २८ ॥,tato mahīpatiḥ prītaḥ sarvakāmadughāṃ pṛthuḥ|duhitṛtve cakāremāṃ premṇā duhitṛvatsalaḥ|| 28 ||
+4.18.29,चूर्णयन्स्वधनुष्कोट्या गिरिकूटानि राजराट् ।भूमण्डलं इदं वैन्यः प्रायश्चक्रे समं विभुः ॥ २९ ॥,cūrṇayansvadhanuṣkoṭyā girikūṭāni rājarāṭ|bhūmaṇḍalaṃ idaṃ vainyaḥ prāyaścakre samaṃ vibhuḥ|| 29 ||
+4.18.30,अथास्मिन् भगवान् वैन्यः प्रजानां वृत्तिदः पिता ।निवासान् कल्पयां चक्रे तत्र तत्र यथार्हतः ॥ ३० ॥,athāsmin bhagavān vainyaḥ prajānāṃ vṛttidaḥ pitā|nivāsān kalpayāṃ cakre tatra tatra yathārhataḥ|| 30 ||
+4.18.31,ग्रामान्पुरः पत्तनानि दुर्गाणि विविधानि च ।घोषान् व्रजान् सशिबिरान् आकरान् खेटखर्वटान् ॥ ३१ ॥,grāmānpuraḥ pattanāni durgāṇi vividhāni ca|ghoṣān vrajān saśibirān ākarān kheṭakharvaṭān|| 31 ||
+4.18.32,प्राक्पृथोरिह नैवैषा पुरग्रामादिकल्पना ।यथासुखं वसन्ति स्म तत्र तत्राकुतोभयाः ॥ ३२ ॥,prākpṛthoriha naivaiṣā puragrāmādikalpanā|yathāsukhaṃ vasanti sma tatra tatrākutobhayāḥ|| 32 ||
+4.18.18,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे अष्टादशोऽध्यायः ॥ १८ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe aṣṭādaśo'dhyāyaḥ|| 18 ||
+4.19.1,मैत्रेय उवाच ।अथादीक्षत राजा तु हयमेधशतेन सः ।ब्रह्मावर्ते मनोः क्षेत्रे यत्र प्राची सरस्वती ॥ १ ॥,maitreya uvāca|athādīkṣata rājā tu hayamedhaśatena saḥ|brahmāvarte manoḥ kṣetre yatra prācī sarasvatī|| 1 ||
+4.19.2,तदभिप्रेत्य भगवान् कर्मातिशयमात्मनः ।शतक्रतुर्न ममृषे पृथोर्यज्ञमहोत्सवम् ॥ २ ॥,tadabhipretya bhagavān karmātiśayamātmanaḥ|śatakraturna mamṛṣe pṛthoryajñamahotsavam|| 2 ||
+4.19.3,यत्र यज्ञपतिः साक्षाद् भगवान् हरिरीश्वरः ।अन्वभूयत सर्वात्मा सर्वलोकगुरुः प्रभुः ॥ ३ ॥,yatra yajñapatiḥ sākṣād bhagavān harirīśvaraḥ|anvabhūyata sarvātmā sarvalokaguruḥ prabhuḥ|| 3 ||
+4.19.4,अन्वितो ब्रह्मशर्वाभ्यां लोकपालैः सहानुगैः ।उपगीयमानो गन्धर्वैः मुनिभिश्चाप्सरोगणैः ॥ ४ ॥,anvito brahmaśarvābhyāṃ lokapālaiḥ sahānugaiḥ|upagīyamāno gandharvaiḥ munibhiścāpsarogaṇaiḥ|| 4 ||
+4.19.5,सिद्धा विद्याधरा दैत्या दानवा गुह्यकादयः ।सुनन्दनन्दप्रमुखाः पार्षदप्रवरा हरेः ॥ ५ ॥,siddhā vidyādharā daityā dānavā guhyakādayaḥ|sunandanandapramukhāḥ pārṣadapravarā hareḥ|| 5 ||
+4.19.6,कपिलो नारदो दत्तो योगेशाः सनकादयः ।तमन्वीयुर्भागवता ये च तत्सेवनोत्सुकाः ॥ ६ ॥,kapilo nārado datto yogeśāḥ sanakādayaḥ|tamanvīyurbhāgavatā ye ca tatsevanotsukāḥ|| 6 ||
+4.19.7,यत्र धर्मदुघा भूमिः सर्वकामदुघा सती ।दोग्धि स्माभीप्सितान् अर्थान् यजमानस्य भारत ॥ ७ ॥,yatra dharmadughā bhūmiḥ sarvakāmadughā satī|dogdhi smābhīpsitān arthān yajamānasya bhārata|| 7 ||
+4.19.8,ऊहुः सर्वरसान्नद्यः क्षीरदध्यन्नगोरसान् ।तरवो भूरिवर्ष्माणः प्रासूयन्त मधुच्युतः ॥ ८ ॥,ūhuḥ sarvarasānnadyaḥ kṣīradadhyannagorasān|taravo bhūrivarṣmāṇaḥ prāsūyanta madhucyutaḥ|| 8 ||
+4.19.9,सिन्धवो रत्‍ननिकरान् गिरयोऽन्नं चतुर्विधम् ।उपायनं उपाजह्रुः सर्वे लोकाः सपालकाः ॥ ९ ॥,sindhavo rat‍nanikarān girayo'nnaṃ caturvidham|upāyanaṃ upājahruḥ sarve lokāḥ sapālakāḥ|| 9 ||
+4.19.10,इति चाधोक्षजेशस्य पृथोस्तु परमोदयम् ।असूयन् भगवान् इन्द्रः प्रतिघातमचीकरत् ॥ १० ॥,iti cādhokṣajeśasya pṛthostu paramodayam|asūyan bhagavān indraḥ pratighātamacīkarat|| 10 ||
+4.19.11,चरमेणाश्वमेधेन यजमाने यजुष्पतिम् ।वैन्ये यज्ञपशुं स्पर्धन् अपोवाह तिरोहितः ॥ ११ ॥,carameṇāśvamedhena yajamāne yajuṣpatim|vainye yajñapaśuṃ spardhan apovāha tirohitaḥ|| 11 ||
+4.19.12,तं अत्रिर्भगवानैक्षत् त्वरमाणं विहायसा ।आमुक्तमिव पाखण्डं योऽधर्मे धर्मविभ्रमः ॥ १२ ॥,taṃ atrirbhagavānaikṣat tvaramāṇaṃ vihāyasā|āmuktamiva pākhaṇḍaṃ yo'dharme dharmavibhramaḥ|| 12 ||
+4.19.13,अत्रिणा चोदितो हन्तुं पृथुपुत्रो महारथः ।अन्वधावत सङ्क्रुद्धः तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत् ॥ १३ ॥,atriṇā codito hantuṃ pṛthuputro mahārathaḥ|anvadhāvata saṅkruddhaḥ tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt|| 13 ||
+4.19.14,तं तादृशाकृतिं वीक्ष्य मेने धर्मं शरीरिणम् ।जटिलं भस्मनाच्छन्नं तस्मै बाणं न मुञ्चति ॥ १४ ॥,taṃ tādṛśākṛtiṃ vīkṣya mene dharmaṃ śar��riṇam|jaṭilaṃ bhasmanācchannaṃ tasmai bāṇaṃ na muñcati|| 14 ||
+4.19.15,वधान्निवृत्तं तं भूयो हन्तवेऽत्रिरचोदयत् ।जहि यज्ञहनं तात महेन्द्रं विबुधाधमम् ॥ १५ ॥,vadhānnivṛttaṃ taṃ bhūyo hantave'triracodayat|jahi yajñahanaṃ tāta mahendraṃ vibudhādhamam|| 15 ||
+4.19.16,एवं वैन्यसुतः प्रोक्तः त्वरमाणं विहायसा ।अन्वद्रवद् अभिक्रुद्धो रावणं गृध्रराडिव ॥ १६ ॥,evaṃ vainyasutaḥ proktaḥ tvaramāṇaṃ vihāyasā|anvadravad abhikruddho rāvaṇaṃ gṛdhrarāḍiva|| 16 ||
+4.19.17,सोऽश्वं रूपं च तद्धित्वा तस्मा अन्तर्हितः स्वराट् ।वीरः स्वपशुमादाय पितुर्यज्ञं उपेयिवान् ॥ १७ ॥,so'śvaṃ rūpaṃ ca taddhitvā tasmā antarhitaḥ svarāṭ|vīraḥ svapaśumādāya pituryajñaṃ upeyivān|| 17 ||
+4.19.18,तत्तस्य चाद्‍भुतं कर्म विचक्ष्य परमर्षयः ।नामधेयं ददुस्तस्मै विजिताश्व इति प्रभो ॥ १८ ॥,tattasya cād‍bhutaṃ karma vicakṣya paramarṣayaḥ|nāmadheyaṃ dadustasmai vijitāśva iti prabho|| 18 ||
+4.19.19,उपसृज्य तमस्तीव्रं जहाराश्वं पुनर्हरिः ।चषालयूपतश्छन्नो हिरण्यरशनं विभुः ॥ १९ ॥,upasṛjya tamastīvraṃ jahārāśvaṃ punarhariḥ|caṣālayūpataśchanno hiraṇyaraśanaṃ vibhuḥ|| 19 ||
+4.19.20,अत्रिः सन्दर्शयामास त्वरमाणं विहायसा ।कपालखट्वाङ्गधरं वीरो नैनमबाधत ॥ २० ॥,atriḥ sandarśayāmāsa tvaramāṇaṃ vihāyasā|kapālakhaṭvāṅgadharaṃ vīro nainamabādhata|| 20 ||
+4.19.21,अत्रिणा चोदितस्तस्मै सन्दधे विशिखं रुषा ।सोऽश्वं रूपं च तद्धित्वा तस्थावन्तर्हितः स्वराट् ॥ २१ ॥,atriṇā coditastasmai sandadhe viśikhaṃ ruṣā|so'śvaṃ rūpaṃ ca taddhitvā tasthāvantarhitaḥ svarāṭ|| 21 ||
+4.19.22,वीरश्चाश्वमुपादाय पितृयज्ञमथाव्रजत् ।तदवद्यं हरे रूपं जगृहुर्ज्ञानदुर्बलाः ॥ २२ ॥,vīraścāśvamupādāya pitṛyajñamathāvrajat|tadavadyaṃ hare rūpaṃ jagṛhurjñānadurbalāḥ|| 22 ||
+4.19.23,यानि रूपाणि जगृहे इन्द्रो हयजिहीर्षया ।तानि पापस्य खण्डानि लिङ्गं खण्डमिहोच्यते ॥ २३ ॥,yāni rūpāṇi jagṛhe indro hayajihīrṣayā|tāni pāpasya khaṇḍāni liṅgaṃ khaṇḍamihocyate|| 23 ||
+4.19.24,एवमिन्द्रे हरत्यश्वं वैन्ययज्ञजिघांसया ।तद्‍गृहीतविसृष्टेषु पाखण्डेषु मतिर्नृणाम् ॥ २४ ॥,evamindre haratyaśvaṃ vainyayajñajighāṃsayā|tad‍gṛhītavisṛṣṭeṣu pākhaṇḍeṣu matirnṛṇām|| 24 ||
+4.19.25,धर्म इत्युपधर्मेषु नग्नरक्तपटादिषु ।प्रायेण सज्जते भ्रान्त्या पेशलेषु च वाग्मिषु ॥ २५ ॥,dharma ityupadharmeṣu nagnaraktapaṭādiṣu|prāyeṇa sajjate bhrāntyā peśaleṣu ca vāgmiṣu|| 25 ||
+4.19.26,तदभिज्ञाय भगवान् पृथुः पृथुपराक्रमः ।इन्द्राय कुपितो बाणं आदत्तोद्यतकार्मुकः ॥ २६ ॥,tadabhijñāya bhagavān pṛthuḥ pṛthuparākramaḥ|indrāya kupito bāṇaṃ ādattodyatakārmukaḥ|| 26 ||
+4.19.27,तमृत्विजः शक्रवधाभिसन्धितं ।विचक्ष्य दुष्प्रेक्ष्यमसह्यरंहसम् ।निवारयामासुरहो महामते ।न युज्यतेऽत्रान्यवधः प्रचोदितात् ॥ २७ ॥,tamṛtvijaḥ śakravadhābhisandhitaṃ|vicakṣya duṣprekṣyamasahyaraṃhasam|nivārayāmāsuraho mahāmate|na yujyate'trānyavadhaḥ pracoditāt|| 27 ||
+4.19.28,वयं मरुत्वन्तमिहार्थनाशनं ।ह्वयामहे त्वच्छ्��वसा हतत्विषम् ।अयातयामोपहवैरनन्तरं ।प्रसह्य राजन् जुहवाम तेऽहितम् ॥ २८ ॥,vayaṃ marutvantamihārthanāśanaṃ|hvayāmahe tvacchravasā hatatviṣam|ayātayāmopahavairanantaraṃ|prasahya rājan juhavāma te'hitam|| 28 ||
+4.19.29,इत्यामन्त्र्य क्रतुपतिं विदुरास्यर्त्विजो रुषा ।स्रुग्घस्तान् जुह्वतोऽभ्येत्य स्वयम्भूः प्रत्यषेधत ॥ २९ ॥,ityāmantrya kratupatiṃ vidurāsyartvijo ruṣā|srugghastān juhvato'bhyetya svayambhūḥ pratyaṣedhata|| 29 ||
+4.19.30,न वध्यो भवतां इन्द्रो यद्यज्ञो भगवत्तनुः ।यं जिघांसथ यज्ञेन यस्येष्टास्तनवः सुराः ॥ ३० ॥,na vadhyo bhavatāṃ indro yadyajño bhagavattanuḥ|yaṃ jighāṃsatha yajñena yasyeṣṭāstanavaḥ surāḥ|| 30 ||
+4.19.31,तदिदं पश्यत महद् धर्मव्यतिकरं द्विजाः ।इन्द्रेणानुष्ठितं राज्ञः कर्मैतद्विजिघांसता ॥ ३१ ॥,tadidaṃ paśyata mahad dharmavyatikaraṃ dvijāḥ|indreṇānuṣṭhitaṃ rājñaḥ karmaitadvijighāṃsatā|| 31 ||
+4.19.32,पृथुकीर्तेः पृथोर्भूयात् तर्ह्येकोनशतक्रतुः ।अलं ते क्रतुभिः स्विष्टैः यद्‍भवान् मोक्षधर्मवित् ॥ ३२ ॥,pṛthukīrteḥ pṛthorbhūyāt tarhyekonaśatakratuḥ|alaṃ te kratubhiḥ sviṣṭaiḥ yad‍bhavān mokṣadharmavit|| 32 ||
+4.19.33,नैवात्मने महेन्द्राय रोषमाहर्तुमर्हसि ।उभावपि हि भद्रं ते उत्तमश्लोकविग्रहौ ॥ ३३ ॥,naivātmane mahendrāya roṣamāhartumarhasi|ubhāvapi hi bhadraṃ te uttamaślokavigrahau|| 33 ||
+4.19.34,मास्मिन्महाराज कृथाः स्म चिन्तां ।निशामयास्मद्वच आदृतात्मा ।यद्ध्यायतो दैवहतं नु कर्तुं ।मनोऽतिरुष्टं विशते तमोऽन्धम् ॥ ३४ ॥,māsminmahārāja kṛthāḥ sma cintāṃ|niśāmayāsmadvaca ādṛtātmā|yaddhyāyato daivahataṃ nu kartuṃ|mano'tiruṣṭaṃ viśate tamo'ndham|| 34 ||
+4.19.35,क्रतुर्विरमतामेष देवेषु दुरवग्रहः ।धर्मव्यतिकरो यत्र पाखण्डैः इन्द्रनिर्मितैः ॥ ३५ ॥,kraturviramatāmeṣa deveṣu duravagrahaḥ|dharmavyatikaro yatra pākhaṇḍaiḥ indranirmitaiḥ|| 35 ||
+4.19.36,एभिरिन्द्रोपसंसृष्टैः पाखण्डैर्हारिभिर्जनम् ।ह्रियमाणं विचक्ष्वैनं यस्ते यज्ञध्रुगश्वमुट् ॥ ३६ ॥,ebhirindropasaṃsṛṣṭaiḥ pākhaṇḍairhāribhirjanam|hriyamāṇaṃ vicakṣvainaṃ yaste yajñadhrugaśvamuṭ|| 36 ||
+4.19.37,भवान्परित्रातुमिहावतीर्णो ।धर्मं जनानां समयानुरूपम् ।वेनापचारादवलुप्तमद्य ।तद्देहतो विष्णुकलासि वैन्य ॥ ३७ ॥,bhavānparitrātumihāvatīrṇo|dharmaṃ janānāṃ samayānurūpam|venāpacārādavaluptamadya|taddehato viṣṇukalāsi vainya|| 37 ||
+4.19.38,स त्वं विमृश्यास्य भवं प्रजापते ।सङ्कल्पनं विश्वसृजां पिपीपृहि ।ऐन्द्रीं च मायामुपधर्ममातरं ।प्रचण्डपाखण्डपथं प्रभो जहि ॥ ३८ ॥,sa tvaṃ vimṛśyāsya bhavaṃ prajāpate|saṅkalpanaṃ viśvasṛjāṃ pipīpṛhi|aindrīṃ ca māyāmupadharmamātaraṃ|pracaṇḍapākhaṇḍapathaṃ prabho jahi|| 38 ||
+4.19.39,मैत्रेय उवाच ।इत्थं स लोकगुरुणा समादिष्टो विशाम्पतिः ।तथा च कृत्वा वात्सल्यं मघोनापि च सन्दधे ॥ ३९ ॥,maitreya uvāca|itthaṃ sa lokaguruṇā samādiṣṭo viśāmpatiḥ|tathā ca kṛtvā vātsalyaṃ maghonāpi ca sandadhe|| 39 ||
+4.19.40,कृतावभृथस्नानाय पृथवे भूरिकर्मणे ।वरान्द���ुस्ते वरदा ये तद्‍बर्हिषि तर्पिताः ॥ ४० ॥,kṛtāvabhṛthasnānāya pṛthave bhūrikarmaṇe|varāndaduste varadā ye tad‍barhiṣi tarpitāḥ|| 40 ||
+4.19.41,विप्राः सत्याशिषस्तुष्टाः श्रद्धया लब्धदक्षिणाः ।आशिषो युयुजुः क्षत्तः आदिराजाय सत्कृताः ॥ ४१ ॥,viprāḥ satyāśiṣastuṣṭāḥ śraddhayā labdhadakṣiṇāḥ|āśiṣo yuyujuḥ kṣattaḥ ādirājāya satkṛtāḥ|| 41 ||
+4.19.42,त्वयाऽहूता महाबाहो सर्व एव समागताः ।पूजिता दानमानाभ्यां पितृदेवर्षिमानवाः ॥ ४२ ॥,tvayā'hūtā mahābāho sarva eva samāgatāḥ|pūjitā dānamānābhyāṃ pitṛdevarṣimānavāḥ|| 42 ||
+4.19.19,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे एकोनविंशोऽध्यायः ॥ १९ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe ekonaviṃśo'dhyāyaḥ|| 19 ||
+4.20.1,मैत्रेय उवाच ।भगवानपि वैकुण्ठः साकं मघवता विभुः ।यज्ञैर्यज्ञपतिस्तुष्टो यज्ञभुक् तमभाषत ॥ १ ॥,maitreya uvāca|bhagavānapi vaikuṇṭhaḥ sākaṃ maghavatā vibhuḥ|yajñairyajñapatistuṣṭo yajñabhuk tamabhāṣata|| 1 ||
+4.20.2,श्रीभगवानुवाच ।एष तेऽकार्षीद्‍भङ्गं हयमेधशतस्य ह ।क्षमापयत आत्मानं अमुष्य क्षन्तुमर्हसि ॥ २ ॥,śrībhagavānuvāca|eṣa te'kārṣīd‍bhaṅgaṃ hayamedhaśatasya ha|kṣamāpayata ātmānaṃ amuṣya kṣantumarhasi|| 2 ||
+4.20.3,सुधियः साधवो लोके नरदेव नरोत्तमाः ।नाभिद्रुह्यन्ति भूतेभ्यो यर्हि नात्मा कलेवरम् ॥ ३ ॥,sudhiyaḥ sādhavo loke naradeva narottamāḥ|nābhidruhyanti bhūtebhyo yarhi nātmā kalevaram|| 3 ||
+4.20.4,पुरुषा यदि मुह्यन्ति त्वादृशा देवमायया ।श्रम एव परं जातो दीर्घया वृद्धसेवया ॥ ४ ॥,puruṣā yadi muhyanti tvādṛśā devamāyayā|śrama eva paraṃ jāto dīrghayā vṛddhasevayā|| 4 ||
+4.20.5,अतः कायमिमं विद्वान् अविद्याकामकर्मभिः ।आरब्ध इति नैवास्मिन् प्रतिबुद्धोऽनुषज्जते ॥ ५ ॥,ataḥ kāyamimaṃ vidvān avidyākāmakarmabhiḥ|ārabdha iti naivāsmin pratibuddho'nuṣajjate|| 5 ||
+4.20.6,असंसक्तः शरीरेऽस्मिन् अमुनोत्पादिते गृहे ।अपत्ये द्रविणे वापि कः कुर्यान्ममतां बुधः ॥ ६ ॥,asaṃsaktaḥ śarīre'smin amunotpādite gṛhe|apatye draviṇe vāpi kaḥ kuryānmamatāṃ budhaḥ|| 6 ||
+4.20.7,एकः शुद्धः स्वयंज्योतिः निर्गुणोऽसौ गुणाश्रयः ।सर्वगोऽनावृतः साक्षी निरात्माऽत्माऽत्मनः परः ॥ ७ ॥,ekaḥ śuddhaḥ svayaṃjyotiḥ nirguṇo'sau guṇāśrayaḥ|sarvago'nāvṛtaḥ sākṣī nirātmā'tmā'tmanaḥ paraḥ|| 7 ||
+4.20.8,य एवं सन्तमात्मानं आत्मस्थं वेद पूरुषः ।नाज्यते प्रकृतिस्थोऽपि तद्‍गुणैः स मयि स्थितः ॥ ८ ॥,ya evaṃ santamātmānaṃ ātmasthaṃ veda pūruṣaḥ|nājyate prakṛtistho'pi tad‍guṇaiḥ sa mayi sthitaḥ|| 8 ||
+4.20.9,यः स्वधर्मेण मां नित्यं निराशीः श्रद्धयान्वितः ।भजते शनकैस्तस्य मनो राजन् प्रसीदति ॥ ९ ॥,yaḥ svadharmeṇa māṃ nityaṃ nirāśīḥ śraddhayānvitaḥ|bhajate śanakaistasya mano rājan prasīdati|| 9 ||
+4.20.10,परित्यक्तगुणः सम्यग् दर्शनो विशदाशयः ।शान्तिं मे समवस्थानं ब्रह्म कैवल्यमश्नुते ॥ १० ॥,parityaktaguṇaḥ samyag darśano viśadāśayaḥ|śāntiṃ me samavasthānaṃ brahma kaivalyamaśnute|| 10 ||
+4.20.11,��दासीनमिवाध्यक्षं द्रव्यज्ञानक्रियात्मनाम् ।कूटस्थं इममात्मानं यो वेदाप्नोति शोभनम् ॥ ११ ॥,udāsīnamivādhyakṣaṃ dravyajñānakriyātmanām|kūṭasthaṃ imamātmānaṃ yo vedāpnoti śobhanam|| 11 ||
+4.20.12,भिन्नस्य लिङ्गस्य गुणप्रवाहो ।द्रव्यक्रियाकारकचेतनात्मनः ।दृष्टासु सम्पत्सु विपत्सु सूरयो ।न विक्रियन्ते मयि बद्धसौहृदाः ॥ १२ ॥,bhinnasya liṅgasya guṇapravāho|dravyakriyākārakacetanātmanaḥ|dṛṣṭāsu sampatsu vipatsu sūrayo|na vikriyante mayi baddhasauhṛdāḥ|| 12 ||
+4.20.13,समः समानोत्तममध्यमाधमः ।सुखे च दुःखे च जितेन्द्रियाशयः ।मयोपकॢप्ताखिललोकसंयुतो ।विधत्स्व वीराखिललोकरक्षणम् ॥ १३ ॥,samaḥ samānottamamadhyamādhamaḥ|sukhe ca duḥkhe ca jitendriyāśayaḥ|mayopakḷptākhilalokasaṃyuto|vidhatsva vīrākhilalokarakṣaṇam|| 13 ||
+4.20.14,श्रेयः प्रजापालनमेव राज्ञो ।यत्साम्पराये सुकृतात् षष्ठमंशम् ।हर्तान्यथा हृतपुण्यः प्रजानां ।अरक्षिता करहारोऽघमत्ति ॥ १४ ॥,śreyaḥ prajāpālanameva rājño|yatsāmparāye sukṛtāt ṣaṣṭhamaṃśam|hartānyathā hṛtapuṇyaḥ prajānāṃ|arakṣitā karahāro'ghamatti|| 14 ||
+4.20.15,एवं द्विजाग्र्यानुमतानुवृत्त ।धर्मप्रधानोऽन्यतमोऽवितास्याः ।ह्रस्वेन कालेन गृहोपयातान् ।द्रष्टासि सिद्धाननुरक्तलोकः ॥ १५ ॥,evaṃ dvijāgryānumatānuvṛtta|dharmapradhāno'nyatamo'vitāsyāḥ|hrasvena kālena gṛhopayātān|draṣṭāsi siddhānanuraktalokaḥ|| 15 ||
+4.20.16,वरं च मत् कञ्चन मानवेन्द्र ।वृणीष्व तेऽहं गुणशीलयन्त्रितः ।नाहं मखैर्वै सुलभस्तपोभिः ।योगेन वा यत्समचित्तवर्ती ॥ १६ ॥,varaṃ ca mat kañcana mānavendra|vṛṇīṣva te'haṃ guṇaśīlayantritaḥ|nāhaṃ makhairvai sulabhastapobhiḥ|yogena vā yatsamacittavartī|| 16 ||
+4.20.17,मैत्रेय उवाच ।स इत्थं लोकगुरुणा विष्वक्सेनेन विश्वजित् ।अनुशासित आदेशं शिरसा जगृहे हरेः ॥ १७ ॥,maitreya uvāca|sa itthaṃ lokaguruṇā viṣvaksenena viśvajit|anuśāsita ādeśaṃ śirasā jagṛhe hareḥ|| 17 ||
+4.20.18,स्पृशन्तं पादयोः प्रेम्णा व्रीडितं स्वेन कर्मणा ।शतक्रतुं परिष्वज्य विद्वेषं विससर्ज ह ॥ १८ ॥,spṛśantaṃ pādayoḥ premṇā vrīḍitaṃ svena karmaṇā|śatakratuṃ pariṣvajya vidveṣaṃ visasarja ha|| 18 ||
+4.20.19,भगवानथ विश्वात्मा पृथुनोपहृतार्हणः ।समुज्जिहानया भक्त्या गृहीतचरणाम्बुजः ॥ १९ ॥,bhagavānatha viśvātmā pṛthunopahṛtārhaṇaḥ|samujjihānayā bhaktyā gṛhītacaraṇāmbujaḥ|| 19 ||
+4.20.20,प्रस्थानाभिमुखोऽप्येनं अनुग्रहविलम्बितः ।पश्यन् पद्मपलाशाक्षो न प्रतस्थे सुहृत्सताम् ॥ २० ॥,prasthānābhimukho'pyenaṃ anugrahavilambitaḥ|paśyan padmapalāśākṣo na pratasthe suhṛtsatām|| 20 ||
+4.20.21,स आदिराजो रचिताञ्जलिर्हरिं ।विलोकितुं नाशकदश्रुलोचनः ।न किञ्चनोवाच स बाष्पविक्लवो ।हृदोपगुह्यामुमधादवस्थितः ॥ २१ ॥,sa ādirājo racitāñjalirhariṃ|vilokituṃ nāśakadaśrulocanaḥ|na kiñcanovāca sa bāṣpaviklavo|hṛdopaguhyāmumadhādavasthitaḥ|| 21 ||
+4.20.22,अथावमृज्याश्रुकला विलोकयन् ।अतृप्तदृग्गोचरमाह पूरुषम् ।पदा स्पृशन्तं क्षितिमंस उन्नते ।विन्यस्तहस्ताग्रमुरङ्गविद्विषः ॥ २२ ॥,athāvamṛjyāśrukalā vilokayan|atṛptadṛggocaramāha pūruṣam|padā spṛśantaṃ kṣitimaṃsa unnate|vinyastahastāgramuraṅgavidviṣaḥ|| 22 ||
+4.20.23,पृथुरुवाच ।वरान् विभो त्वद्वरदेश्वराद्‍बुधः ।कथं वृणीते गुणविक्रियात्मनाम् ।ये नारकाणामपि सन्ति देहिनां ।तानीश कैवल्यपते वृणे न च ॥ २३ ॥,pṛthuruvāca|varān vibho tvadvaradeśvarād‍budhaḥ|kathaṃ vṛṇīte guṇavikriyātmanām|ye nārakāṇāmapi santi dehināṃ|tānīśa kaivalyapate vṛṇe na ca|| 23 ||
+4.20.24,न कामये नाथ तदप्यहं क्वचित् ।न यत्र युष्मत् चरणाम्बुजासवः ।महत्तमान्तर्हृदयान्मुखच्युतो ।विधत्स्व कर्णायुतमेष मे वरः ॥ २४ ॥,na kāmaye nātha tadapyahaṃ kvacit|na yatra yuṣmat caraṇāmbujāsavaḥ|mahattamāntarhṛdayānmukhacyuto|vidhatsva karṇāyutameṣa me varaḥ|| 24 ||
+4.20.25,स उत्तमश्लोक महन्मुखच्युतो ।भवत्पदाम्भोजसुधा कणानिलः ।स्मृतिं पुनर्विस्मृततत्त्ववर्त्मनां ।कुयोगिनां नो वितरत्यलं वरैः ॥ २५ ॥,sa uttamaśloka mahanmukhacyuto|bhavatpadāmbhojasudhā kaṇānilaḥ|smṛtiṃ punarvismṛtatattvavartmanāṃ|kuyogināṃ no vitaratyalaṃ varaiḥ|| 25 ||
+4.20.26,यशः शिवं सुश्रव आर्यसङ्गमे ।यदृच्छया चोपशृणोति ते सकृत् ।कथं गुणज्ञो विरमेद्विना पशुं ।श्रीर्यत्प्रवव्रे गुणसङ्ग्रहेच्छया ॥ २६ ॥,yaśaḥ śivaṃ suśrava āryasaṅgame|yadṛcchayā copaśṛṇoti te sakṛt|kathaṃ guṇajño viramedvinā paśuṃ|śrīryatpravavre guṇasaṅgrahecchayā|| 26 ||
+4.20.27,अथाभजे त्वाखिलपूरुषोत्तमं ।गुणालयं पद्मकरेव लालसः ।अप्यावयोरेकपतिस्पृधोः कलिः ।न स्यात्कृतत्वच्चरणैकतानयोः ॥ २७ ॥,athābhaje tvākhilapūruṣottamaṃ|guṇālayaṃ padmakareva lālasaḥ|apyāvayorekapatispṛdhoḥ kaliḥ|na syātkṛtatvaccaraṇaikatānayoḥ|| 27 ||
+4.20.28,जगज्जनन्यां जगदीश वैशसं ।स्यादेव यत्कर्मणि नः समीहितम् ।करोषि फल्ग्वप्युरु दीनवत्सलः ।स्व एव धिष्ण्येऽभिरतस्य किं तया ॥ २८ ॥,jagajjananyāṃ jagadīśa vaiśasaṃ|syādeva yatkarmaṇi naḥ samīhitam|karoṣi phalgvapyuru dīnavatsalaḥ|sva eva dhiṣṇye'bhiratasya kiṃ tayā|| 28 ||
+4.20.29,भजन्त्यथ त्वामत एव साधवो ।व्युदस्तमायागुणविभ्रमोदयम् ।भवत्पदानुस्मरणादृते सतां ।निमित्तमन्यद्‍भगवन्न विद्महे ॥ २९ ॥,bhajantyatha tvāmata eva sādhavo|vyudastamāyāguṇavibhramodayam|bhavatpadānusmaraṇādṛte satāṃ|nimittamanyad‍bhagavanna vidmahe|| 29 ||
+4.20.30,मन्ये गिरं ते जगतां विमोहिनीं वरं ।वृणीष्वेति भजन्तमात्थ यत् ।वाचा नु तन्त्या यदि ते जनोऽसितः ।कथं पुनः कर्म करोति मोहितः ॥ ३० ॥,manye giraṃ te jagatāṃ vimohinīṃ varaṃ|vṛṇīṣveti bhajantamāttha yat|vācā nu tantyā yadi te jano'sitaḥ|kathaṃ punaḥ karma karoti mohitaḥ|| 30 ||
+4.20.31,त्वन्माययाद्धा जन ईश खण्डितो ।यदन्यदाशास्त ऋतात्मनोऽबुधः ।यथा चरेद्‍बालहितं पिता स्वयं ।तथा त्वमेवार्हसि नः समीहितुम् ॥ ३१ ॥,tvanmāyayāddhā jana īśa khaṇḍito|yadanyadāśāsta ṛtātmano'budhaḥ|yathā cared‍bālahitaṃ pitā svayaṃ|tathā tvamevārhasi naḥ samīhitum|| 31 ||
+4.20.32,मैत्रेय उवाच ।इत्यादिराजेन नुतः स विश्वदृक् ।तमाह राजन् मयि भक्तिरस्तु ते ।दिष्ट्येदृशी धीर्मयि ते कृता यया ।मायां मदीयां तरति स्म दुस्त्यजाम् ॥ ३२ ॥,maitreya uvāca|ityādirājena nutaḥ sa viśvadṛk|tamāha rājan mayi bhaktirastu te|diṣṭyedṛśī dhīrmayi te kṛtā yayā|māyāṃ madīyāṃ tarati sma dustyajām|| 32 ||
+4.20.33,तत्त्वं कुरु मयादिष्टं अप्रमत्तः प्रजापते ।मदादेशकरो लोकः सर्वत्राप्नोति शोभनम् ॥ ३३ ॥,tattvaṃ kuru mayādiṣṭaṃ apramattaḥ prajāpate|madādeśakaro lokaḥ sarvatrāpnoti śobhanam|| 33 ||
+4.20.34,मैत्रेय उवाच ।इति वैन्यस्य राजर्षेः प्रतिनन्द्यार्थवद्वचः ।पूजितोऽनुगृहीत्वैनं गन्तुं चक्रेऽच्युतो मतिम् ॥ ३४ ॥,maitreya uvāca|iti vainyasya rājarṣeḥ pratinandyārthavadvacaḥ|pūjito'nugṛhītvainaṃ gantuṃ cakre'cyuto matim|| 34 ||
+4.20.35,देवर्षिपितृगन्धर्व सिद्धचारणपन्नगाः ।किन्नराप्सरसो मर्त्याः खगा भूतान्यनेकशः ॥ ३५ ॥,devarṣipitṛgandharva siddhacāraṇapannagāḥ|kinnarāpsaraso martyāḥ khagā bhūtānyanekaśaḥ|| 35 ||
+4.20.36,यज्ञेश्वरधिया राज्ञा वाग्वित्ताञ्जलिभक्तितः ।सभाजिता ययुः सर्वे वैकुण्ठानुगतास्ततः ॥ ३६ ॥,yajñeśvaradhiyā rājñā vāgvittāñjalibhaktitaḥ|sabhājitā yayuḥ sarve vaikuṇṭhānugatāstataḥ|| 36 ||
+4.20.37,भगवानपि राजर्षेः सोपाध्यायस्य चाच्युतः ।हरन्निव मनोऽमुष्य स्वधाम प्रत्यपद्यत ॥ ३७ ॥,bhagavānapi rājarṣeḥ sopādhyāyasya cācyutaḥ|haranniva mano'muṣya svadhāma pratyapadyata|| 37 ||
+4.20.38,अदृष्टाय नमस्कृत्य नृपः सन्दर्शितात्मने ।अव्यक्ताय च देवानां देवाय स्वपुरं ययौ ॥ ३८ ॥,adṛṣṭāya namaskṛtya nṛpaḥ sandarśitātmane|avyaktāya ca devānāṃ devāya svapuraṃ yayau|| 38 ||
+4.20.20,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे पृथुचरिते विंशोऽध्यायः ॥ २० ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe pṛthucarite viṃśo'dhyāyaḥ|| 20 ||
+4.21.1,मैत्रेय उवाच ।मौक्तिकैः कुसुमस्रग्भिः दुकूलैः स्वर्णतोरणैः ।महासुरभिभिर्धूपैः मण्डितं तत्र तत्र वै ॥ १ ॥,maitreya uvāca|mauktikaiḥ kusumasragbhiḥ dukūlaiḥ svarṇatoraṇaiḥ|mahāsurabhibhirdhūpaiḥ maṇḍitaṃ tatra tatra vai|| 1 ||
+4.21.2,चन्दनागुरुतोयार्द्ररथ्याचत्वरमार्गवत् ।पुष्पाक्षतफलैस्तोक्मैः लाजैरर्चिर्भिरर्चितम् ॥ २ ॥,candanāgurutoyārdrarathyācatvaramārgavat|puṣpākṣataphalaistokmaiḥ lājairarcirbhirarcitam|| 2 ||
+4.21.3,सवृन्दैः कदलीस्तम्भैः पूगपोतैः परिष्कृतम् ।तरुपल्लवमालाभिः सर्वतः समलङ्कृतम् ॥ ३ ॥,savṛndaiḥ kadalīstambhaiḥ pūgapotaiḥ pariṣkṛtam|tarupallavamālābhiḥ sarvataḥ samalaṅkṛtam|| 3 ||
+4.21.4,प्रजास्तं दीपबलिभिः संभृताशेषमङ्गलैः ।अभीयुर्मृष्टकन्याश्च मृष्टकुण्डलमण्डिताः ॥ ४ ॥,prajāstaṃ dīpabalibhiḥ saṃbhṛtāśeṣamaṅgalaiḥ|abhīyurmṛṣṭakanyāśca mṛṣṭakuṇḍalamaṇḍitāḥ|| 4 ||
+4.21.5,शङ्खदुन्दुभिघोषेण ब्रह्मघोषेण चर्त्विजाम् ।विवेश भवनं वीरः स्तूयमानो गतस्मयः ॥ ५ ॥,śaṅkhadundubhighoṣeṇa brahmaghoṣeṇa cartvijām|viveśa bhavanaṃ vīraḥ stūyamāno gatasmayaḥ|| 5 ||
+4.21.6,पूजितः पूजयामास तत्र तत्र महायशाः ।प��राञ्जानपदान् तांस्तान् प्रीतः प्रियवरप्रदः ॥ ६ ॥,pūjitaḥ pūjayāmāsa tatra tatra mahāyaśāḥ|paurāñjānapadān tāṃstān prītaḥ priyavarapradaḥ|| 6 ||
+4.21.7,स एवमादीन्यनवद्यचेष्टितः ।कर्माणि भूयांसि महान्महत्तमः ।कुर्वन्शशासावनिमण्डलं यशः ।स्फीतं निधायारुरुहे परं पदम् ॥ ७ ॥,sa evamādīnyanavadyaceṣṭitaḥ|karmāṇi bhūyāṃsi mahānmahattamaḥ|kurvanśaśāsāvanimaṇḍalaṃ yaśaḥ|sphītaṃ nidhāyāruruhe paraṃ padam|| 7 ||
+4.21.8,सूत उवाच ।तदादिराजस्य यशो विजृम्भितं ।गुणैरशेषैर्गुणवत्सभाजितम् ।क्षत्ता महाभागवतः सदस्पते ।कौषारविं प्राह गृणन्तमर्चयन् ॥ ८ ॥,sūta uvāca|tadādirājasya yaśo vijṛmbhitaṃ|guṇairaśeṣairguṇavatsabhājitam|kṣattā mahābhāgavataḥ sadaspate|kauṣāraviṃ prāha gṛṇantamarcayan|| 8 ||
+4.21.9,विदुर उवाच ।सोऽभिषिक्तः पृथुर्विप्रैः लब्धाशेषसुरार्हणः ।बिभ्रत् स वैष्णवं तेजो बाह्वोर्याभ्यां दुदोह गाम् ॥ ९ ॥,vidura uvāca|so'bhiṣiktaḥ pṛthurvipraiḥ labdhāśeṣasurārhaṇaḥ|bibhrat sa vaiṣṇavaṃ tejo bāhvoryābhyāṃ dudoha gām|| 9 ||
+4.21.10,को न्वस्य कीर्तिं न शृणोत्यभिज्ञो ।यद्विक्रमोच्छिष्टमशेषभूपाः ।लोकाः सपाला उपजीवन्ति कामं ।अद्यापि तन्मे वद कर्म शुद्धम् ॥ १० ॥,ko nvasya kīrtiṃ na śṛṇotyabhijño|yadvikramocchiṣṭamaśeṣabhūpāḥ|lokāḥ sapālā upajīvanti kāmaṃ|adyāpi tanme vada karma śuddham|| 10 ||
+4.21.11,मैत्रेय उवाच ।गङ्गायमुनयोर्नद्योः अन्तरा क्षेत्रमावसन् ।आरब्धानेव बुभुजे भोगान् पुण्यजिहासया ॥ ११ ॥,maitreya uvāca|gaṅgāyamunayornadyoḥ antarā kṣetramāvasan|ārabdhāneva bubhuje bhogān puṇyajihāsayā|| 11 ||
+4.21.12,सर्वत्रास्खलितादेशः सप्तद्वीपैकदण्डधृक् ।अन्यत्र ब्राह्मणकुलाद् अन्यत्राच्युतगोत्रतः ॥ १२ ॥,sarvatrāskhalitādeśaḥ saptadvīpaikadaṇḍadhṛk|anyatra brāhmaṇakulād anyatrācyutagotrataḥ|| 12 ||
+4.21.13,एकदासीन् महासत्र दीक्षा तत्र दिवौकसाम् ।समाजो ब्रह्मर्षीणां च राजर्षीणां च सत्तम ॥ १३ ॥,ekadāsīn mahāsatra dīkṣā tatra divaukasām|samājo brahmarṣīṇāṃ ca rājarṣīṇāṃ ca sattama|| 13 ||
+4.21.14,तस्मिन् अर्हत्सु सर्वेषु स्वर्चितेषु यथार्हतः ।उत्थितः सदसो मध्ये ताराणां उडुराडिव ॥ १४ ॥,tasmin arhatsu sarveṣu svarciteṣu yathārhataḥ|utthitaḥ sadaso madhye tārāṇāṃ uḍurāḍiva|| 14 ||
+4.21.15,प्रांशुः पीनायतभुजो गौरः कञ्जारुणेक्षणः ।सुनासः सुमुखः सौम्यः पीनांसः सुद्विजस्मितः ॥ १५ ॥,prāṃśuḥ pīnāyatabhujo gauraḥ kañjāruṇekṣaṇaḥ|sunāsaḥ sumukhaḥ saumyaḥ pīnāṃsaḥ sudvijasmitaḥ|| 15 ||
+4.21.16,व्यूढवक्षा बृहच्छ्रोणिः वलिवल्गुदलोदरः ।आवर्तनाभिरोजस्वी काञ्चनोरुरुदग्रपात् ॥ १६ ॥,vyūḍhavakṣā bṛhacchroṇiḥ valivalgudalodaraḥ|āvartanābhirojasvī kāñcanorurudagrapāt|| 16 ||
+4.21.17,सूक्ष्मवक्रासितस्निग्ध मूर्धजः कम्बुकन्धरः ।महाधने दुकूलाग्र्ये परिधायोपवीय च ॥ १७ ॥,sūkṣmavakrāsitasnigdha mūrdhajaḥ kambukandharaḥ|mahādhane dukūlāgrye paridhāyopavīya ca|| 17 ||
+4.21.18,व्यञ्जिताशेषगात्रश्रीः नियमे न्यस्तभूषणः ।कृष्णाजिनधरः श्रीमान् ���ुशपाणिः कृतोचितः ॥ १८ ॥,vyañjitāśeṣagātraśrīḥ niyame nyastabhūṣaṇaḥ|kṛṣṇājinadharaḥ śrīmān kuśapāṇiḥ kṛtocitaḥ|| 18 ||
+4.21.19,शिशिरस्निग्धताराक्षः समैक्षत समन्ततः ।ऊचिवान् इदमुर्वीशः सदः संहर्षयन्निव ॥ १९ ॥,śiśirasnigdhatārākṣaḥ samaikṣata samantataḥ|ūcivān idamurvīśaḥ sadaḥ saṃharṣayanniva|| 19 ||
+4.21.20,चारु चित्रपदं श्लक्ष्णं मृष्टं गूढमविक्लवम् ।सर्वेषां उपकारार्थं तदा अनुवदन्निव ॥ २० ॥,cāru citrapadaṃ ślakṣṇaṃ mṛṣṭaṃ gūḍhamaviklavam|sarveṣāṃ upakārārthaṃ tadā anuvadanniva|| 20 ||
+4.21.21,राजोवाच ।सभ्याः श्रृणुत भद्रं वः साधवो य इहागताः ।सत्सु जिज्ञासुभिर्धर्मं आवेद्यं स्वमनीषितम् ॥ २१ ॥,rājovāca|sabhyāḥ śrṛṇuta bhadraṃ vaḥ sādhavo ya ihāgatāḥ|satsu jijñāsubhirdharmaṃ āvedyaṃ svamanīṣitam|| 21 ||
+4.21.22,अहं दण्डधरो राजा प्रजानामिह योजितः ।रक्षिता वृत्तिदः स्वेषु सेतुषु स्थापिता पृथक् ॥ २२ ॥,ahaṃ daṇḍadharo rājā prajānāmiha yojitaḥ|rakṣitā vṛttidaḥ sveṣu setuṣu sthāpitā pṛthak|| 22 ||
+4.21.23,तस्य मे तदनुष्ठानाद् यानाहुर्ब्रह्मवादिनः ।लोकाः स्युः कामसन्दोहा यस्य तुष्यति दिष्टदृक् ॥ २३ ॥,tasya me tadanuṣṭhānād yānāhurbrahmavādinaḥ|lokāḥ syuḥ kāmasandohā yasya tuṣyati diṣṭadṛk|| 23 ||
+4.21.24,य उद्धरेत्करं राजा प्रजा धर्मेष्वशिक्षयन् ।प्रजानां शमलं भुङ्क्ते भगं च स्वं जहाति सः ॥ २४ ॥,ya uddharetkaraṃ rājā prajā dharmeṣvaśikṣayan|prajānāṃ śamalaṃ bhuṅkte bhagaṃ ca svaṃ jahāti saḥ|| 24 ||
+4.21.25,तत्प्रजा भर्तृपिण्डार्थं स्वार्थमेवानसूयवः ।कुरुताधोक्षजधियः तर्हि मेऽनुग्रहः कृतः ॥ २५ ॥,tatprajā bhartṛpiṇḍārthaṃ svārthamevānasūyavaḥ|kurutādhokṣajadhiyaḥ tarhi me'nugrahaḥ kṛtaḥ|| 25 ||
+4.21.26,यूयं तदनुमोदध्वं पितृदेवर्षयोऽमलाः ।कर्तुः शास्तुरनुज्ञातुः तुल्यं यत्प्रेत्य तत्फलम् ॥ २६ ॥,yūyaṃ tadanumodadhvaṃ pitṛdevarṣayo'malāḥ|kartuḥ śāsturanujñātuḥ tulyaṃ yatpretya tatphalam|| 26 ||
+4.21.27,अस्ति यज्ञपतिर्नाम केषाञ्चिदर्हसत्तमाः ।इहामुत्र च लक्ष्यन्ते ज्योत्स्नावत्यः क्वचिद्‍भुवः ॥ २७ ॥,asti yajñapatirnāma keṣāñcidarhasattamāḥ|ihāmutra ca lakṣyante jyotsnāvatyaḥ kvacid‍bhuvaḥ|| 27 ||
+4.21.28,मनोरुत्तानपादस्य ध्रुवस्यापि महीपतेः ।प्रियव्रतस्य राजर्षेः अङ्गस्यास्मत्पितुः पितुः ॥ २८ ॥,manoruttānapādasya dhruvasyāpi mahīpateḥ|priyavratasya rājarṣeḥ aṅgasyāsmatpituḥ pituḥ|| 28 ||
+4.21.29,ईदृशानां अथान्येषां अजस्य च भवस्य च ।प्रह्लादस्य बलेश्चापि कृत्यमस्ति गदाभृता ॥ २९ ॥,īdṛśānāṃ athānyeṣāṃ ajasya ca bhavasya ca|prahlādasya baleścāpi kṛtyamasti gadābhṛtā|| 29 ||
+4.21.30,दौहित्रादीन् ऋते मृत्योः शोच्यान् धर्मविमोहितान् ।वर्गस्वर्गापवर्गाणां प्रायेणैकात्म्यहेतुना ॥ ३० ॥,dauhitrādīn ṛte mṛtyoḥ śocyān dharmavimohitān|vargasvargāpavargāṇāṃ prāyeṇaikātmyahetunā|| 30 ||
+4.21.31,यत्पादसेवाभिरुचिः तपस्विनां ।अशेषजन्मोपचितं मलं धियः ।सद्यः क्षिणोत्यन्वहमेधती सती ।यथा पदाङ्गुष्ठविनिःसृता सरित् ॥ ३१ ॥,yatpādasevābhiruciḥ tapasvināṃ|aśeṣajanmopacitaṃ malaṃ dhiyaḥ|sadyaḥ kṣiṇotyanvahamedhatī satī|yathā padāṅguṣṭhaviniḥsṛtā sarit|| 31 ||
+4.21.32,विनिर्धुताशेषमनोमलः पुमान् ।असङ्गविज्ञानविशेषवीर्यवान् ।यदङ्घ्रिमूले कृतकेतनः पुनः ।न संसृतिं क्लेशवहां प्रपद्यते ॥ ३२ ॥,vinirdhutāśeṣamanomalaḥ pumān|asaṅgavijñānaviśeṣavīryavān|yadaṅghrimūle kṛtaketanaḥ punaḥ|na saṃsṛtiṃ kleśavahāṃ prapadyate|| 32 ||
+4.21.33,तमेव यूयं भजतात्मवृत्तिभिः ।मनोवचःकायगुणैः स्वकर्मभिः ।अमायिनः कामदुघाङ्घ्रिपङ्कजं ।यथाधिकारावसितार्थसिद्धयः ॥ ३३ ॥,tameva yūyaṃ bhajatātmavṛttibhiḥ|manovacaḥkāyaguṇaiḥ svakarmabhiḥ|amāyinaḥ kāmadughāṅghripaṅkajaṃ|yathādhikārāvasitārthasiddhayaḥ|| 33 ||
+4.21.34,असौ इहानेकगुणोऽगुणोऽध्वरः ।पृथक् विधद्रव्यगुणक्रियोक्तिभिः ।सम्पद्यतेऽर्थाशयलिङ्गनामभिः ।विशुद्धविज्ञानघनः स्वरूपतः ॥ ३४ ॥,asau ihānekaguṇo'guṇo'dhvaraḥ|pṛthak vidhadravyaguṇakriyoktibhiḥ|sampadyate'rthāśayaliṅganāmabhiḥ|viśuddhavijñānaghanaḥ svarūpataḥ|| 34 ||
+4.21.35,प्रधानकालाशयधर्मसङ्ग्रहे ।शरीर एष प्रतिपद्य चेतनाम् ।क्रियाफलत्वेन विभुर्विभाव्यते ।यथानलो दारुषु तद्‍गुणात्मकः ॥ ३५ ॥,pradhānakālāśayadharmasaṅgrahe|śarīra eṣa pratipadya cetanām|kriyāphalatvena vibhurvibhāvyate|yathānalo dāruṣu tad‍guṇātmakaḥ|| 35 ||
+4.21.36,अहो ममामी वितरन्त्यनुग्रहं ।हरिं गुरुं यज्ञभुजामधीश्वरम् ।स्वधर्मयोगेन यजन्ति मामका ।निरन्तरं क्षोणितले दृढव्रताः ॥ ३६ ॥,aho mamāmī vitarantyanugrahaṃ|hariṃ guruṃ yajñabhujāmadhīśvaram|svadharmayogena yajanti māmakā|nirantaraṃ kṣoṇitale dṛḍhavratāḥ|| 36 ||
+4.21.37,मा जातु तेजः प्रभवेन्महर्द्धिभिः ।तितिक्षया तपसा विद्यया च ।देदीप्यमानेऽजितदेवतानां ।कुले स्वयं राजकुलाद् द्विजानाम् ॥ ३७ ॥,mā jātu tejaḥ prabhavenmaharddhibhiḥ|titikṣayā tapasā vidyayā ca|dedīpyamāne'jitadevatānāṃ|kule svayaṃ rājakulād dvijānām|| 37 ||
+4.21.38,ब्रह्मण्यदेवः पुरुषः पुरातनो ।नित्यं हरिर्यच्चरणाभिवन्दनात् ।अवाप लक्ष्मीं अनपायिनीं यशो ।जगत्पवित्रं च महत्तमाग्रणीः ॥ ३८ ॥,brahmaṇyadevaḥ puruṣaḥ purātano|nityaṃ hariryaccaraṇābhivandanāt|avāpa lakṣmīṃ anapāyinīṃ yaśo|jagatpavitraṃ ca mahattamāgraṇīḥ|| 38 ||
+4.21.39,यत्सेवयाशेषगुहाशयः स्वराड् ।विप्रप्रियस्तुष्यति काममीश्वरः ।तदेव तद्धर्मपरैर्विनीतैः ।सर्वात्मना ब्रह्मकुलं निषेव्यताम् ॥ ३९ ॥,yatsevayāśeṣaguhāśayaḥ svarāḍ|viprapriyastuṣyati kāmamīśvaraḥ|tadeva taddharmaparairvinītaiḥ|sarvātmanā brahmakulaṃ niṣevyatām|| 39 ||
+4.21.40,पुमान् लभेतान् अतिवेलमात्मनः ।प्रसीदतोऽत्यन्तशमं स्वतः स्वयम् ।यन्नित्यसंबन्धनिषेवया ततः ।परं किमत्रास्ति मुखं हविर्भुजाम् ॥ ४० ॥,pumān labhetān ativelamātmanaḥ|prasīdato'tyantaśamaṃ svataḥ svayam|yannityasaṃbandhaniṣevayā tataḥ|paraṃ kimatrāsti mukhaṃ havirbhujām|| 40 ||
+4.21.41,अश्नात्यनन्तः खलु तत्त्वकोविदैः ।श्रद्धाहुतं यन्मुख इज्यनामभिः ।न वै तथा चेतनया बहिष्कृत��� ।हुताशने पारमहंस्यपर्यगुः ॥ ४१ ॥,aśnātyanantaḥ khalu tattvakovidaiḥ|śraddhāhutaṃ yanmukha ijyanāmabhiḥ|na vai tathā cetanayā bahiṣkṛte|hutāśane pāramahaṃsyaparyaguḥ|| 41 ||
+4.21.42,यद्‍ब्रह्म नित्यं विरजं सनातनं ।श्रद्धातपोमङ्गल मौनसंयमैः ।समाधिना बिभ्रति हार्थदृष्टये ।यत्रेदमादर्श इवावभासते ॥ ४२ ॥,yad‍brahma nityaṃ virajaṃ sanātanaṃ|śraddhātapomaṅgala maunasaṃyamaiḥ|samādhinā bibhrati hārthadṛṣṭaye|yatredamādarśa ivāvabhāsate|| 42 ||
+4.21.43,तेषामहं पादसरोजरेणुं ।आर्या वहेयाधिकिरीटमाऽयुः ।यं नित्यदा बिभ्रत आशु पापं ।नश्यत्यमुं सर्वगुणा भजन्ति ॥ ४३ ॥,teṣāmahaṃ pādasarojareṇuṃ|āryā vaheyādhikirīṭamā'yuḥ|yaṃ nityadā bibhrata āśu pāpaṃ|naśyatyamuṃ sarvaguṇā bhajanti|| 43 ||
+4.21.44,गुणायनं शीलधनं कृतज्ञं ।वृद्धाश्रयं संवृणतेऽनु सम्पदः ।प्रसीदतां ब्रह्मकुलं गवां च ।जनार्दनः सानुचरश्च मह्यम् ॥ ४४ ॥,guṇāyanaṃ śīladhanaṃ kṛtajñaṃ|vṛddhāśrayaṃ saṃvṛṇate'nu sampadaḥ|prasīdatāṃ brahmakulaṃ gavāṃ ca|janārdanaḥ sānucaraśca mahyam|| 44 ||
+4.21.46,मैत्रेय उवाच ।इति ब्रुवाणं नृपतिं पितृदेवद्विजातयः ।तुष्टुवुर्हृष्टमनसः साधुवादेन साधवः ॥ ४६ ॥,maitreya uvāca|iti bruvāṇaṃ nṛpatiṃ pitṛdevadvijātayaḥ|tuṣṭuvurhṛṣṭamanasaḥ sādhuvādena sādhavaḥ|| 46 ||
+4.21.47,पुत्रेण जयते लोकान् इति सत्यवती श्रुतिः ।ब्रह्मदण्डहतः पापो यद्वेनोऽत्यतरत्तमः ॥ ४७ ॥,putreṇa jayate lokān iti satyavatī śrutiḥ|brahmadaṇḍahataḥ pāpo yadveno'tyatarattamaḥ|| 47 ||
+4.21.48,हिरण्यकशिपुश्चापि भगवन् निन्दया तमः ।विविक्षुरत्यगात्सूनोः प्रह्लादस्यानुभावतः ॥ ४८ ॥,hiraṇyakaśipuścāpi bhagavan nindayā tamaḥ|vivikṣuratyagātsūnoḥ prahlādasyānubhāvataḥ|| 48 ||
+4.21.49,वीरवर्य पितः पृथ्व्याः समाः सञ्जीव शाश्वतीः ।यस्येदृश्यच्युते भक्तिः सर्वलोकैकभर्तरि ॥ ४९ ॥,vīravarya pitaḥ pṛthvyāḥ samāḥ sañjīva śāśvatīḥ|yasyedṛśyacyute bhaktiḥ sarvalokaikabhartari|| 49 ||
+4.21.50,अहो वयं ह्यद्य पवित्रकीर्ते ।त्वयैव नाथेन मुकुन्दनाथाः ।य उत्तमश्लोकतमस्य विष्णोः ।ब्रह्मण्यदेवस्य कथां व्यनक्ति ॥ ५० ॥,aho vayaṃ hyadya pavitrakīrte|tvayaiva nāthena mukundanāthāḥ|ya uttamaślokatamasya viṣṇoḥ|brahmaṇyadevasya kathāṃ vyanakti|| 50 ||
+4.21.51,नात्यद्‍भुतमिदं नाथ तवाजीव्यानुशासनम् ।प्रजानुरागो महतां प्रकृतिः करुणात्मनाम् ॥ ५१ ॥,nātyad‍bhutamidaṃ nātha tavājīvyānuśāsanam|prajānurāgo mahatāṃ prakṛtiḥ karuṇātmanām|| 51 ||
+4.21.52,अद्य नस्तमसः पारः त्वयोपासादितः प्रभो ।भ्राम्यतां नष्टदृष्टीनां कर्मभिर्दैवसंज्ञितैः ॥ ५२ ॥,adya nastamasaḥ pāraḥ tvayopāsāditaḥ prabho|bhrāmyatāṃ naṣṭadṛṣṭīnāṃ karmabhirdaivasaṃjñitaiḥ|| 52 ||
+4.21.53,नमो विवृद्धसत्त्वाय पुरुषाय महीयसे ।यो ब्रह्म क्षत्रमाविश्य बिभर्तीदं स्वतेजसा ॥ ५३ ॥,namo vivṛddhasattvāya puruṣāya mahīyase|yo brahma kṣatramāviśya bibhartīdaṃ svatejasā|| 53 ||
+4.21.21,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे एकविंशोऽध्यायः ॥ २१ ॥,iti śrīmadbh��gavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe ekaviṃśo'dhyāyaḥ|| 21 ||
+4.22.1,मैत्रेय उवाच ।जनेषु प्रगृणत्स्वेवं पृथुं पृथुलविक्रमम् ।तत्रोपजग्मुर्मुनयः चत्वारः सूर्यवर्चसः ॥ १ ॥,maitreya uvāca|janeṣu pragṛṇatsvevaṃ pṛthuṃ pṛthulavikramam|tatropajagmurmunayaḥ catvāraḥ sūryavarcasaḥ|| 1 ||
+4.22.2,तांस्तु सिद्धेश्वरान् राजा व्योम्नोऽवतरतोऽर्चिषा ।लोकानपापान् कुर्वत्या सानुगोऽचष्ट लक्षितान् ॥ २ ॥,tāṃstu siddheśvarān rājā vyomno'vatarato'rciṣā|lokānapāpān kurvatyā sānugo'caṣṭa lakṣitān|| 2 ||
+4.22.3,तद्दर्शनोद्‍गतान् प्राणान् प्रत्यादित्सुरिवोत्थितः ।ससदस्यानुगो वैन्य इन्द्रियेशो गुणानिव ॥ ३ ॥,taddarśanod‍gatān prāṇān pratyāditsurivotthitaḥ|sasadasyānugo vainya indriyeśo guṇāniva|| 3 ||
+4.22.4,गौरवाद्यन्त्रितः सभ्यः प्रश्रयानतकन्धरः ।विधिवत्पूजयां चक्रे गृहीताध्यर्हणासनान् ॥ ४ ॥,gauravādyantritaḥ sabhyaḥ praśrayānatakandharaḥ|vidhivatpūjayāṃ cakre gṛhītādhyarhaṇāsanān|| 4 ||
+4.22.5,तत्पादशौचसलिलैः मार्जितालकबन्धनः ।तत्र शीलवतां वृत्तं आचरन् मानयन्निव ॥ ५ ॥,tatpādaśaucasalilaiḥ mārjitālakabandhanaḥ|tatra śīlavatāṃ vṛttaṃ ācaran mānayanniva|| 5 ||
+4.22.6,हाटकासन आसीनान् स्वधिष्ण्येष्विव पावकान् ।श्रद्धासंयमसंयुक्तः प्रीतः प्राह भवाग्रजान् ॥ ६ ॥,hāṭakāsana āsīnān svadhiṣṇyeṣviva pāvakān|śraddhāsaṃyamasaṃyuktaḥ prītaḥ prāha bhavāgrajān|| 6 ||
+4.22.7,पृथुरुवाच ।अहो आचरितं किं मे मङ्गलं मङ्गलायनाः ।यस्य वो दर्शनं ह्यासीद् दुर्दर्शानां च योगिभिः ॥ ७ ॥,pṛthuruvāca|aho ācaritaṃ kiṃ me maṅgalaṃ maṅgalāyanāḥ|yasya vo darśanaṃ hyāsīd durdarśānāṃ ca yogibhiḥ|| 7 ||
+4.22.8,किं तस्य दुर्लभतरं इह लोके परत्र च ।यस्य विप्राः प्रसीदन्ति शिवो विष्णुश्च सानुगः ॥ ८ ॥,kiṃ tasya durlabhataraṃ iha loke paratra ca|yasya viprāḥ prasīdanti śivo viṣṇuśca sānugaḥ|| 8 ||
+4.22.9,नैव लक्षयते लोको लोकान् पर्यटतोऽपि यान् ।यथा सर्वदृशं सर्व आत्मानं येऽस्य हेतवः ॥ ९ ॥,naiva lakṣayate loko lokān paryaṭato'pi yān|yathā sarvadṛśaṃ sarva ātmānaṃ ye'sya hetavaḥ|| 9 ||
+4.22.10,अधना अपि ते धन्याः साधवो गृहमेधिनः ।यद्‍गृहा ह्यर्हवर्याम्बु तृणभूमीश्वरावराः ॥ १० ॥,adhanā api te dhanyāḥ sādhavo gṛhamedhinaḥ|yad‍gṛhā hyarhavaryāmbu tṛṇabhūmīśvarāvarāḥ|| 10 ||
+4.22.11,व्यालालयद्रुमा वै तेऽपि अरिक्ताखिलसम्पदः ।यद्‍गृहास्तीर्थपादीय पादतीर्थविवर्जिताः ॥ ११ ॥,vyālālayadrumā vai te'pi ariktākhilasampadaḥ|yad‍gṛhāstīrthapādīya pādatīrthavivarjitāḥ|| 11 ||
+4.22.12,स्वागतं वो द्विजश्रेष्ठा यद्व्रतानि मुमुक्षवः ।चरन्ति श्रद्धया धीरा बाला एव बृहन्ति च ॥ १२ ॥,svāgataṃ vo dvijaśreṣṭhā yadvratāni mumukṣavaḥ|caranti śraddhayā dhīrā bālā eva bṛhanti ca|| 12 ||
+4.22.13,कच्चिन्नः कुशलं नाथा इन्द्रियार्थार्थवेदिनाम् ।व्यसनावाप एतस्मिन् पतितानां स्वकर्मभिः ॥ १३ ॥,kaccinnaḥ kuśalaṃ nāthā indriyārthārthavedinām|vyasanāvāpa etasmin patitānāṃ svakarmabhiḥ|| 13 ||
+4.22.14,भवत्सु कुशलप्रश्न आत्माराम���षु नेष्यते ।कुशलाकुशला यत्र न सन्ति मतिवृत्तयः ॥ १४ ॥,bhavatsu kuśalapraśna ātmārāmeṣu neṣyate|kuśalākuśalā yatra na santi mativṛttayaḥ|| 14 ||
+4.22.15,तदहं कृतविश्रम्भः सुहृदो वस्तपस्विनाम् ।सम्पृच्छे भव एतस्मिन् क्षेमः केनाञ्जसा भवेत् ॥ १५ ॥,tadahaṃ kṛtaviśrambhaḥ suhṛdo vastapasvinām|sampṛcche bhava etasmin kṣemaḥ kenāñjasā bhavet|| 15 ||
+4.22.6,व्यक्तमात्मवतामात्मा भगवान् आत्मभावनः ।स्वानां अनुग्रहायेमां सिद्धरूपी चरत्यजः ॥ १ ॥ ६ ॥,vyaktamātmavatāmātmā bhagavān ātmabhāvanaḥ|svānāṃ anugrahāyemāṃ siddharūpī caratyajaḥ|| 1 || 6 ||
+4.22.17,मैत्रेय उवाच ।पृथोस्तत्सूक्तमाकर्ण्य सारं सुष्ठु मितं मधु ।स्मयमान इव प्रीत्या कुमारः प्रत्युवाच ह ॥ १७ ॥,maitreya uvāca|pṛthostatsūktamākarṇya sāraṃ suṣṭhu mitaṃ madhu|smayamāna iva prītyā kumāraḥ pratyuvāca ha|| 17 ||
+4.22.18,सनत्कुमार उवाच ।साधु पृष्टं महाराज सर्वभूतहितात्मना ।भवता विदुषा चापि साधूनां मतिरीदृशी ॥ १८ ॥,sanatkumāra uvāca|sādhu pṛṣṭaṃ mahārāja sarvabhūtahitātmanā|bhavatā viduṣā cāpi sādhūnāṃ matirīdṛśī|| 18 ||
+4.22.19,सङ्गमः खलु साधूनां उभयेषां च सम्मतः ।यत्सम्भाषणसम्प्रश्नः सर्वेषां वितनोति शम् ॥ १९ ॥,saṅgamaḥ khalu sādhūnāṃ ubhayeṣāṃ ca sammataḥ|yatsambhāṣaṇasampraśnaḥ sarveṣāṃ vitanoti śam|| 19 ||
+4.22.20,अस्त्येव राजन् भवतो मधुद्विषः ।पादारविन्दस्य गुणानुवादने ।रतिर्दुरापा विधुनोति नैष्ठिकी ।कामं कषायं मलमन्तरात्मनः ॥ २० ॥,astyeva rājan bhavato madhudviṣaḥ|pādāravindasya guṇānuvādane|ratirdurāpā vidhunoti naiṣṭhikī|kāmaṃ kaṣāyaṃ malamantarātmanaḥ|| 20 ||
+4.22.21,शास्त्रेष्वियानेव सुनिश्चितो नृणां ।क्षेमस्य सध्र्यग्विमृशेषु हेतुः ।असङ्ग आत्मव्यतिरिक्त आत्मनि ।दृढा रतिर्ब्रह्मणि निर्गुणे च या ॥ २१ ॥,śāstreṣviyāneva suniścito nṛṇāṃ|kṣemasya sadhryagvimṛśeṣu hetuḥ|asaṅga ātmavyatirikta ātmani|dṛḍhā ratirbrahmaṇi nirguṇe ca yā|| 21 ||
+4.22.22,सा श्रद्धया भगवद्धर्मचर्यया ।जिज्ञासयाऽध्यात्मिकयोगनिष्ठया ।योगेश्वरोपासनया च नित्यं ।पुण्यश्रवःकथया पुण्यया च ॥ २२ ॥,sā śraddhayā bhagavaddharmacaryayā|jijñāsayā'dhyātmikayoganiṣṭhayā|yogeśvaropāsanayā ca nityaṃ|puṇyaśravaḥkathayā puṇyayā ca|| 22 ||
+4.22.23,अर्थेन्द्रियारामसगोष्ठ्यतृष्णया ।तत्सम्मतानामपरिग्रहेण च ।विविक्तरुच्या परितोष आत्मन् ।विना हरेर्गुणपीयूषपानात् ॥ २३ ॥,arthendriyārāmasagoṣṭhyatṛṣṇayā|tatsammatānāmaparigraheṇa ca|viviktarucyā paritoṣa ātman|vinā harerguṇapīyūṣapānāt|| 23 ||
+4.22.24,अहिंसया पारमहंस्यचर्यया ।स्मृत्या मुकुन्दाचरिताग्र्यसीधुना ।यमैरकामैर्नियमैश्चाप्यनिन्दया ।निरीहया द्वन्द्वतितिक्षया च ॥ २४ ॥,ahiṃsayā pāramahaṃsyacaryayā|smṛtyā mukundācaritāgryasīdhunā|yamairakāmairniyamaiścāpyanindayā|nirīhayā dvandvatitikṣayā ca|| 24 ||
+4.22.25,हरेर्मुहुस्तत्परकर्णपूर ।गुणाभिधानेन विजृम्भमाणया ।भक्त्या ह्यसङ्गः सदसत्यनात्मनि ।स्यान्निर्गुणे ब्रह्मणि चाञ्जसा रतिः ॥ २५ ॥,harermuhustatparakarṇapūra|guṇābhidhānena vijṛmbhamāṇayā|bhaktyā hyasaṅgaḥ sadasatyanātmani|syānnirguṇe brahmaṇi cāñjasā ratiḥ|| 25 ||
+4.22.26,यदा रतिर्ब्रह्मणि नैष्ठिकी पुमान् ।आचार्यवान् ज्ञानविरागरंहसा ।दहत्यवीर्यं हृदयं जीवकोशं ।पञ्चात्मकं योनिमिवोत्थितोऽग्निः ॥ २६ ॥,yadā ratirbrahmaṇi naiṣṭhikī pumān|ācāryavān jñānavirāgaraṃhasā|dahatyavīryaṃ hṛdayaṃ jīvakośaṃ|pañcātmakaṃ yonimivotthito'gniḥ|| 26 ||
+4.22.27,दग्धाशयो मुक्तसमस्ततद्‍गुणो ।नैवात्मनो बहिरन्तर्विचष्टे ।परात्मनोर्यद् व्यवधानं पुरस्तात् ।स्वप्ने यथा पुरुषस्तद्विनाशे ॥ २७ ॥,dagdhāśayo muktasamastatad‍guṇo|naivātmano bahirantarvicaṣṭe|parātmanoryad vyavadhānaṃ purastāt|svapne yathā puruṣastadvināśe|| 27 ||
+4.22.28,आत्मानमिन्द्रियार्थं च परं यदुभयोरपि ।सत्याशय उपाधौ वै पुमान् पश्यति नान्यदा ॥ २८ ॥,ātmānamindriyārthaṃ ca paraṃ yadubhayorapi|satyāśaya upādhau vai pumān paśyati nānyadā|| 28 ||
+4.22.29,निमित्ते सति सर्वत्र जलादौ अपि पूरुषः ।आत्मनश्च परस्यापि भिदां पश्यति नान्यदा ॥ २९ ॥,nimitte sati sarvatra jalādau api pūruṣaḥ|ātmanaśca parasyāpi bhidāṃ paśyati nānyadā|| 29 ||
+4.22.30,इन्द्रियैर्विषयाकृष्टैः आक्षिप्तं ध्यायतां मनः ।चेतनां हरते बुद्धेः स्तम्बस्तोयमिव ह्रदात् ॥ ३० ॥,indriyairviṣayākṛṣṭaiḥ ākṣiptaṃ dhyāyatāṃ manaḥ|cetanāṃ harate buddheḥ stambastoyamiva hradāt|| 30 ||
+4.22.31,भ्रश्यत्यनु स्मृतिश्चित्तं ज्ञानभ्रंशः स्मृतिक्षये ।तद्रोधं कवयः प्राहुः आत्मापह्नवमात्मनः ॥ ३१ ॥,bhraśyatyanu smṛtiścittaṃ jñānabhraṃśaḥ smṛtikṣaye|tadrodhaṃ kavayaḥ prāhuḥ ātmāpahnavamātmanaḥ|| 31 ||
+4.22.32,नातः परतरो लोके पुंसः स्वार्थव्यतिक्रमः ।यदध्यन्यस्य प्रेयस्त्वं आत्मनः स्वव्यतिक्रमात् ॥ ३२ ॥,nātaḥ parataro loke puṃsaḥ svārthavyatikramaḥ|yadadhyanyasya preyastvaṃ ātmanaḥ svavyatikramāt|| 32 ||
+4.22.33,अर्थेन्द्रियार्थाभिध्यानं सर्वार्थापह्नवो नृणाम् ।भ्रंशितो ज्ञानविज्ञानाद् येनाविशति मुख्यताम् ॥ ३३ ॥,arthendriyārthābhidhyānaṃ sarvārthāpahnavo nṛṇām|bhraṃśito jñānavijñānād yenāviśati mukhyatām|| 33 ||
+4.22.34,न कुर्यात्कर्हिचित्सङ्गं तमस्तीव्रं तितीरिषुः ।धर्मार्थकाममोक्षाणां यदत्यन्तविघातकम् ॥ ३४ ॥,na kuryātkarhicitsaṅgaṃ tamastīvraṃ titīriṣuḥ|dharmārthakāmamokṣāṇāṃ yadatyantavighātakam|| 34 ||
+4.22.35,तत्रापि मोक्ष एवार्थ आत्यन्तिकतयेष्यते ।त्रैवर्ग्योऽर्थो यतो नित्यं कृतान्तभयसंयुतः ॥ ३५ ॥,tatrāpi mokṣa evārtha ātyantikatayeṣyate|traivargyo'rtho yato nityaṃ kṛtāntabhayasaṃyutaḥ|| 35 ||
+4.22.6,परेऽवरे च ये भावा गुणव्यतिकरादनु ।न तेषां विद्यते क्षेमं ईशविध्वंसिताशिषाम् ॥ ३ ॥ ६ ॥,pare'vare ca ye bhāvā guṇavyatikarādanu|na teṣāṃ vidyate kṣemaṃ īśavidhvaṃsitāśiṣām|| 3 || 6 ||
+4.22.37,तत्त्वं नरेन्द्र जगतामथ तस्थूषां च ।देहेन्द्रियासुधिषणात्मभिरावृतानाम् ।यः क्षेत्रवित्तपतया हृदि विश्वगाविः ।प्रत्यक् चकास्ति भगवान् तमवेहि सोऽस्मि ॥ ३७ ॥,tattvaṃ narendra jagatāmatha tasthūṣāṃ ca|dehendriyāsudhiṣaṇātmabhirāvṛtānām|yaḥ kṣetravittapatayā hṛdi viśvagāviḥ|pratyak cakāsti bhagavān tamavehi so'smi|| 37 ||
+4.22.38,यस्मिन्निदं सदसदात्मतया विभाति ।माया विवेकविधुति स्रजि वाहिबुद्धिः ।तं नित्यमुक्तपरिशुद्धविशुद्धतत्त्वं ।प्रत्यूढकर्मकलिलप्रकृतिं प्रपद्ये ॥ ३८ ॥,yasminnidaṃ sadasadātmatayā vibhāti|māyā vivekavidhuti sraji vāhibuddhiḥ|taṃ nityamuktapariśuddhaviśuddhatattvaṃ|pratyūḍhakarmakalilaprakṛtiṃ prapadye|| 38 ||
+4.22.39,यत्पादपङ्कजपलाशविलासभक्त्या ।कर्माशयं ग्रथितमुद्‍ग्रथयन्ति सन्तः ।तद्वन्न रिक्तमतयो यतयोऽपि रुद्ध ।स्रोतोगणास्तमरणं भज वासुदेवम् ॥ ३९ ॥,yatpādapaṅkajapalāśavilāsabhaktyā|karmāśayaṃ grathitamud‍grathayanti santaḥ|tadvanna riktamatayo yatayo'pi ruddha|srotogaṇāstamaraṇaṃ bhaja vāsudevam|| 39 ||
+4.22.40,कृच्छ्रो महानिह भवार्णवमप्लवेशां ।षड्वर्गनक्रमसुखेन तितीरषन्ति ।तत्त्वं हरेर्भगवतो भजनीयमङ्घ्रिं ।कृत्वोडुपं व्यसनमुत्तर दुस्तरार्णम् ॥ ४० ॥,kṛcchro mahāniha bhavārṇavamaplaveśāṃ|ṣaḍvarganakramasukhena titīraṣanti|tattvaṃ harerbhagavato bhajanīyamaṅghriṃ|kṛtvoḍupaṃ vyasanamuttara dustarārṇam|| 40 ||
+4.22.41,मैत्रेय उवाच ।स एवं ब्रह्मपुत्रेण कुमारेणात्ममेधसा ।दर्शितात्मगतिः सम्यक् प्रशस्योवाच तं नृपः ॥ ४१ ॥,maitreya uvāca|sa evaṃ brahmaputreṇa kumāreṇātmamedhasā|darśitātmagatiḥ samyak praśasyovāca taṃ nṛpaḥ|| 41 ||
+4.22.42,राजोवाच ।कृतो मेऽनुग्रहः पूर्वं हरिणाऽर्तानुकम्पिना ।तमापादयितुं ब्रह्मन् भगवन् यूयमागताः ॥ ४२ ॥,rājovāca|kṛto me'nugrahaḥ pūrvaṃ hariṇā'rtānukampinā|tamāpādayituṃ brahman bhagavan yūyamāgatāḥ|| 42 ||
+4.22.43,निष्पादितश्च कार्त्स्न्येन भगवद्भिः घृणालुभिः ।साधूच्छिष्टं हि मे सर्वं आत्मना सह किं ददे ॥ ४३ ॥,niṣpāditaśca kārtsnyena bhagavadbhiḥ ghṛṇālubhiḥ|sādhūcchiṣṭaṃ hi me sarvaṃ ātmanā saha kiṃ dade|| 43 ||
+4.22.44,प्राणा दाराः सुता ब्रह्मन् गुहाश्च सपरिच्छदाः ।राज्यं बलं मही कोश इति सर्वं निवेदितम् ॥ ४४ ॥,prāṇā dārāḥ sutā brahman guhāśca saparicchadāḥ|rājyaṃ balaṃ mahī kośa iti sarvaṃ niveditam|| 44 ||
+4.22.45,सैनापत्यं च राज्यं च दण्डनेतृत्वमेव च ।सर्व लोकाधिपत्यं च वेदशास्त्रविदर्हति ॥ ४५ ॥,saināpatyaṃ ca rājyaṃ ca daṇḍanetṛtvameva ca|sarva lokādhipatyaṃ ca vedaśāstravidarhati|| 45 ||
+4.22.46,स्वमेव ब्राह्मणो भुङ्क्ते स्वं वस्ते स्वं ददाति च ।तस्यैवानुग्रहेणान्नं भुञ्जते क्षत्रियादयः ॥ ४६ ॥,svameva brāhmaṇo bhuṅkte svaṃ vaste svaṃ dadāti ca|tasyaivānugraheṇānnaṃ bhuñjate kṣatriyādayaḥ|| 46 ||
+4.22.47,यैरीदृशी भगवतो गतिरात्मवादे ।एकान्ततो निगमिभिः प्रतिपादिता नः ।तुष्यन्त्वदभ्रकरुणाः स्वकृतेन नित्यं ।को नाम तत्प्रतिकरोति विनोदपात्रम् ॥ ४७ ॥,yairīdṛśī bhagavato gatirātmavāde|ekāntato nigamibhiḥ pratipāditā naḥ|tuṣyantvadabhrakaruṇāḥ svakṛtena nityaṃ|ko nāma tatpratikaroti vinodapātram|| 47 ||
+4.22.48,मैत्रेय उवाच ।ते आत्मयोगपतय आदिराजेन पूजिताः ।शीलं तदीयं शंसन्तः खेऽभूवन् मिषतां नृणाम् ॥ ४८ ॥,maitreya uvāca|te ātmayogapataya ādirājena pūjitāḥ|śīlaṃ tadīyaṃ śaṃsantaḥ khe'bhūvan miṣatāṃ nṛṇām|| 48 ||
+4.22.49,वैन्यस्तु धुर्यो महतां संस्थित्याध्यात्मशिक्षया ।आप्तकामं इवात्मानं मेन आत्मन्यवस्थितः ॥ ४९ ॥,vainyastu dhuryo mahatāṃ saṃsthityādhyātmaśikṣayā|āptakāmaṃ ivātmānaṃ mena ātmanyavasthitaḥ|| 49 ||
+4.22.50,कर्माणि च यथाकालं यथादेशं यथाबलम् ।यथोचितं यथावित्तं अकरोद्‍ब्रह्मसात्कृतम् ॥ ५० ॥,karmāṇi ca yathākālaṃ yathādeśaṃ yathābalam|yathocitaṃ yathāvittaṃ akarod‍brahmasātkṛtam|| 50 ||
+4.22.51,फलं ब्रह्मणि विन्यस्य निर्विषङ्गः समाहितः ।कर्माध्यक्षं च मन्वान आत्मानं प्रकृतेः परम् ॥ ५१ ॥,phalaṃ brahmaṇi vinyasya nirviṣaṅgaḥ samāhitaḥ|karmādhyakṣaṃ ca manvāna ātmānaṃ prakṛteḥ param|| 51 ||
+4.22.52,गृहेषु वर्तमानोऽपि स साम्राज्यश्रियान्वितः ।नासज्जतेन्द्रियार्थेषु निरहंमतिरर्कवत् ॥ ५२ ॥,gṛheṣu vartamāno'pi sa sāmrājyaśriyānvitaḥ|nāsajjatendriyārtheṣu nirahaṃmatirarkavat|| 52 ||
+4.22.53,एवं अध्यात्मयोगेन कर्माणि अनुसमाचरन् ।पुत्रान् उत्पादयामास पञ्चार्चिष्यात्मसम्मतान् ॥ ५३ ॥,evaṃ adhyātmayogena karmāṇi anusamācaran|putrān utpādayāmāsa pañcārciṣyātmasammatān|| 53 ||
+4.22.54,विजिताश्वं धूम्रकेशं हर्यक्षं द्रविणं वृकम् ।सर्वेषां लोकपालानां दधारैकः पृथुर्गुणान् ॥ ५४ ॥,vijitāśvaṃ dhūmrakeśaṃ haryakṣaṃ draviṇaṃ vṛkam|sarveṣāṃ lokapālānāṃ dadhāraikaḥ pṛthurguṇān|| 54 ||
+4.22.55,गोपीथाय जगत्सृष्टेः काले स्वे स्वेऽच्युतात्मकः ।मनोवाग् वृत्तिभिः सौम्यैः गुणैः संरञ्जयन् प्रजाः ॥ ५५ ॥,gopīthāya jagatsṛṣṭeḥ kāle sve sve'cyutātmakaḥ|manovāg vṛttibhiḥ saumyaiḥ guṇaiḥ saṃrañjayan prajāḥ|| 55 ||
+4.22.56,राजेत्यधान् नामधेयं सोमराज इवापरः ।सूर्यवद्विसृजन्गृह्णन् प्रतपंश्च भुवो वसु ॥ ५६ ॥,rājetyadhān nāmadheyaṃ somarāja ivāparaḥ|sūryavadvisṛjangṛhṇan pratapaṃśca bhuvo vasu|| 56 ||
+4.22.57,दुर्धर्षस्तेजसेवाग्निः महेन्द्र इव दुर्जयः ।तितिक्षया धरित्रीव द्यौरिवाभीष्टदो नृणाम् ॥ ५७ ॥,durdharṣastejasevāgniḥ mahendra iva durjayaḥ|titikṣayā dharitrīva dyaurivābhīṣṭado nṛṇām|| 57 ||
+4.22.58,वर्षति स्म यथाकामं पर्जन्य इव तर्पयन् ।समुद्र इव दुर्बोधः सत्त्वेनाचलराडिव ॥ ५८ ॥,varṣati sma yathākāmaṃ parjanya iva tarpayan|samudra iva durbodhaḥ sattvenācalarāḍiva|| 58 ||
+4.22.59,धर्मराडिव शिक्षायां आश्चर्ये हिमवानिव ।कुवेर इव कोशाढ्यो गुप्तार्थो वरुणो यथा ॥ ५९ ॥,dharmarāḍiva śikṣāyāṃ āścarye himavāniva|kuvera iva kośāḍhyo guptārtho varuṇo yathā|| 59 ||
+4.22.60,मातरिश्वेव सर्वात्मा बलेन महसौजसा ।अविषह्यतया देवो भगवान् भूतराडिव ॥ ६० ॥,mātariśveva sarvātmā balena mahasaujasā|aviṣahyatayā devo bhagavān bhūtarāḍiva|| 60 ||
+4.22.61,कन्दर्प इव सौन्दर्ये मनस्वी मृगराडिव ।वात्सल्ये मनुवन्नॄणां प्रभुत्वे भगवानजः ॥ ६१ ॥,kandarpa iva saundarye manasvī mṛgarāḍiva|vātsalye manuvannṝṇāṃ prabhutve bhagavānajaḥ|| 61 ||
+4.22.62,बृहस्पतिर्ब्रह्मवादे आत्��वत्त्वे स्वयं हरिः ।भक्त्या गोगुरुविप्रेषु विष्वक्सेनानुवर्तिषु ॥ ६२ ॥,bṛhaspatirbrahmavāde ātmavattve svayaṃ hariḥ|bhaktyā goguruvipreṣu viṣvaksenānuvartiṣu|| 62 ||
+4.22.62,ह्रिया प्रश्रयशीलाभ्यां आत्मतुल्यः परोद्यमे ॥ ६२ ॥,hriyā praśrayaśīlābhyāṃ ātmatulyaḥ parodyame|| 62 ||
+4.22.63,कीर्त्योर्ध्वगीतया पुम्भिः त्रैलोक्ये तत्र तत्र ह ।प्रविष्टः कर्णरन्ध्रेषु स्त्रीणां रामः सतामिव ॥ ६३ ॥,kīrtyordhvagītayā pumbhiḥ trailokye tatra tatra ha|praviṣṭaḥ karṇarandhreṣu strīṇāṃ rāmaḥ satāmiva|| 63 ||
+4.22.22,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे पृथुचरिते द्वाविंशोऽध्यायः ॥ २२ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe pṛthucarite dvāviṃśo'dhyāyaḥ|| 22 ||
+4.23.1,मैत्रेय उवाच ।दृष्ट्वात्मानं प्रवयसं एकदा वैन्य आत्मवान् ।आत्मना वर्धिताशेष स्वानुसर्गः प्रजापतिः ॥ १ ॥,maitreya uvāca|dṛṣṭvātmānaṃ pravayasaṃ ekadā vainya ātmavān|ātmanā vardhitāśeṣa svānusargaḥ prajāpatiḥ|| 1 ||
+4.23.2,जगतस्तस्थुषश्चापि वृत्तिदो धर्मभृत्सताम् ।निष्पादितेश्वरादेशो यदर्थमिह जज्ञिवान् ॥ २ ॥,jagatastasthuṣaścāpi vṛttido dharmabhṛtsatām|niṣpāditeśvarādeśo yadarthamiha jajñivān|| 2 ||
+4.23.3,आत्मजेष्वात्मजां न्यस्य विरहाद् रुदतीमिव ।प्रजासु विमनःस्वेकः सदारोऽगात्तपोवनम् ॥ ३ ॥,ātmajeṣvātmajāṃ nyasya virahād rudatīmiva|prajāsu vimanaḥsvekaḥ sadāro'gāttapovanam|| 3 ||
+4.23.4,तत्राप्यदाभ्यनियमो वैखानससुसम्मते ।आरब्ध उग्रतपसि यथा स्वविजये पुरा ॥ ४ ॥,tatrāpyadābhyaniyamo vaikhānasasusammate|ārabdha ugratapasi yathā svavijaye purā|| 4 ||
+4.23.5,कन्दमूलफलाहारः शुष्कपर्णाशनः क्वचित् ।अब्भक्षः कतिचित्पक्षान् वायुभक्षस्ततः परम् ॥ ५ ॥,kandamūlaphalāhāraḥ śuṣkaparṇāśanaḥ kvacit|abbhakṣaḥ katicitpakṣān vāyubhakṣastataḥ param|| 5 ||
+4.23.6,ग्रीष्मे पञ्चतपा वीरो वर्षास्वासारषाण्मुनिः ।आकण्ठमग्नः शिशिरे उदके स्थण्डिलेशयः ॥ ६ ॥,grīṣme pañcatapā vīro varṣāsvāsāraṣāṇmuniḥ|ākaṇṭhamagnaḥ śiśire udake sthaṇḍileśayaḥ|| 6 ||
+4.23.7,तितिक्षुर्यतवाग्दान्त ऊर्ध्वरेता जितानिलः ।आरिराधयिषुः कृष्णं अचरत् तप उत्तमम् ॥ ७ ॥,titikṣuryatavāgdānta ūrdhvaretā jitānilaḥ|ārirādhayiṣuḥ kṛṣṇaṃ acarat tapa uttamam|| 7 ||
+4.23.8,तेन क्रमानुसिद्धेन ध्वस्तकर्ममलाशयः ।प्राणायामैः सन्निरुद्ध षड्वर्गश्छिन्नबन्धनः ॥ ८ ॥,tena kramānusiddhena dhvastakarmamalāśayaḥ|prāṇāyāmaiḥ sanniruddha ṣaḍvargaśchinnabandhanaḥ|| 8 ||
+4.23.9,सनत्कुमारो भगवान् यदाहाध्यात्मिकं परम् ।योगं तेनैव पुरुषं अभजत् पुरुषर्षभः ॥ ९ ॥,sanatkumāro bhagavān yadāhādhyātmikaṃ param|yogaṃ tenaiva puruṣaṃ abhajat puruṣarṣabhaḥ|| 9 ||
+4.23.10,भगवद्धर्मिणः साधोः श्रद्धया यततः सदा ।भक्तिर्भगवति ब्रह्मणि अनन्यविषयाभवत् ॥ १० ॥,bhagavaddharmiṇaḥ sādhoḥ śraddhayā yatataḥ sadā|bhaktirbhagavati brahmaṇi ananyaviṣayābhavat|| 10 ||
+4.23.11,तस्यानया भगवतः परिकर्मशुद्ध ।सत्त्वात्मनस्त���नु संस्मरणानुपूर्त्या ।ज्ञानं विरक्तिमदभूत् निशितेन येन ।चिच्छेद संशयपदं निजजीवकोशम् ॥ ११ ॥,tasyānayā bhagavataḥ parikarmaśuddha|sattvātmanastadanu saṃsmaraṇānupūrtyā|jñānaṃ viraktimadabhūt niśitena yena|ciccheda saṃśayapadaṃ nijajīvakośam|| 11 ||
+4.23.12,छिन्नान्यधीरधिगतात्मगतिर्निरीहः ।तत्तत्यजेऽच्छिनदिदं वयुनेन येन ।तावन्न योगगतिभिर्यतिरप्रमत्तो ।यावद्‍गदाग्रजकथासु रतिं न कुर्यात् ॥ १२ ॥,chinnānyadhīradhigatātmagatirnirīhaḥ|tattatyaje'cchinadidaṃ vayunena yena|tāvanna yogagatibhiryatirapramatto|yāvad‍gadāgrajakathāsu ratiṃ na kuryāt|| 12 ||
+4.23.13,एवं स वीरप्रवरः संयोज्यात्मानमात्मनि ।ब्रह्मभूतो दृढं काले तत्याज स्वं कलेवरम् ॥ १३ ॥,evaṃ sa vīrapravaraḥ saṃyojyātmānamātmani|brahmabhūto dṛḍhaṃ kāle tatyāja svaṃ kalevaram|| 13 ||
+4.23.14,सम्पीड्य पायुं पार्ष्णिभ्यां वायुमुत्सारयन् शनैः ।नाभ्यां कोष्ठेष्ववस्थाप्य हृदुरःकण्ठशीर्षणि ॥ १४ ॥,sampīḍya pāyuṃ pārṣṇibhyāṃ vāyumutsārayan śanaiḥ|nābhyāṃ koṣṭheṣvavasthāpya hṛduraḥkaṇṭhaśīrṣaṇi|| 14 ||
+4.23.15,उत्सर्पयंस्तु तं मूर्ध्नि क्रमेणावेश्य निःस्पृहः ।वायुं वायौ क्षितौ कायं तेजस्तेजस्ययूयुजत् ॥ १५ ॥,utsarpayaṃstu taṃ mūrdhni krameṇāveśya niḥspṛhaḥ|vāyuṃ vāyau kṣitau kāyaṃ tejastejasyayūyujat|| 15 ||
+4.23.16,खान्याकाशे द्रवं तोये यथास्थानं विभागशः ।क्षितिमम्भसि तत्तेजसि अदो वायौ नभस्यमुम् ॥ १६ ॥,khānyākāśe dravaṃ toye yathāsthānaṃ vibhāgaśaḥ|kṣitimambhasi tattejasi ado vāyau nabhasyamum|| 16 ||
+4.23.17,इन्द्रियेषु मनस्तानि तन्मात्रेषु यथोद्‍भवम् ।भूतादिनामून्युत्कृष्य महत्यात्मनि सन्दधे ॥ १७ ॥,indriyeṣu manastāni tanmātreṣu yathod‍bhavam|bhūtādināmūnyutkṛṣya mahatyātmani sandadhe|| 17 ||
+4.23.18,तं सर्वगुणविन्यासं जीवे मायामये न्यधात् ।तं चानुशयमात्मस्थं असावनुशयी पुमान् ।ज्ञानवैराग्यवीर्येण स्वरूपस्थोऽजहात्प्रभुः ॥ १८ ॥,taṃ sarvaguṇavinyāsaṃ jīve māyāmaye nyadhāt|taṃ cānuśayamātmasthaṃ asāvanuśayī pumān|jñānavairāgyavīryeṇa svarūpastho'jahātprabhuḥ|| 18 ||
+4.23.19,अर्चिर्नाम महाराज्ञी तत्पत्‍न्यनुगता वनम् ।सुकुमार्यतदर्हा च यत्पद्‍भ्यां स्पर्शनं भुवः ॥ १९ ॥,arcirnāma mahārājñī tatpat‍nyanugatā vanam|sukumāryatadarhā ca yatpad‍bhyāṃ sparśanaṃ bhuvaḥ|| 19 ||
+4.23.20,अतीव भर्तुर्व्रतधर्मनिष्ठया ।शुश्रूषया चारषदेहयात्रया ।नाविन्दतार्तिं परिकर्शितापि सा ।प्रेयस्करस्पर्शनमाननिर्वृतिः ॥ २० ॥,atīva bharturvratadharmaniṣṭhayā|śuśrūṣayā cāraṣadehayātrayā|nāvindatārtiṃ parikarśitāpi sā|preyaskarasparśanamānanirvṛtiḥ|| 20 ||
+4.23.21,देहं विपन्नाखिलचेतनादिकं ।पत्युः पृथिव्या दयितस्य चात्मनः ।आलक्ष्य किञ्चिच्च विलप्य सा सती ।चितामथारोपयदद्रिसानुनि ॥ २१ ॥,dehaṃ vipannākhilacetanādikaṃ|patyuḥ pṛthivyā dayitasya cātmanaḥ|ālakṣya kiñcicca vilapya sā satī|citāmathāropayadadrisānuni|| 21 ||
+4.23.22,विधाय कृत्यं ह्रदिनीजलाप्लुता ।दत्त्वोदकं भर्तुरुदारकर्मणः ।नत्वा दिविस्थांस्त्रिदशांस्त्रिः परीत्य ।विवेश वह्निं ध्यायती भर्तृपादौ ॥ २२ ॥,vidhāya kṛtyaṃ hradinījalāplutā|dattvodakaṃ bharturudārakarmaṇaḥ|natvā divisthāṃstridaśāṃstriḥ parītya|viveśa vahniṃ dhyāyatī bhartṛpādau|| 22 ||
+4.23.23,विलोक्यानुगतां साध्वीं पृथुं वीरवरं पतिम् ।तुष्टुवुर्वरदा देवैः देवपत्‍न्यः सहस्रशः ॥ २३ ॥,vilokyānugatāṃ sādhvīṃ pṛthuṃ vīravaraṃ patim|tuṣṭuvurvaradā devaiḥ devapat‍nyaḥ sahasraśaḥ|| 23 ||
+4.23.24,कुर्वत्यः कुसुमासारं तस्मिन् मन्दरसानुनि ।नदत्स्वमरतूर्येषु गृणन्ति स्म परस्परम् ॥ २४ ॥,kurvatyaḥ kusumāsāraṃ tasmin mandarasānuni|nadatsvamaratūryeṣu gṛṇanti sma parasparam|| 24 ||
+4.23.25,देव्य ऊचुः ।अहो इयं वधूर्धन्या या चैवं भूभुजां पतिम् ।सर्वात्मना पतिं भेजे यज्ञेशं श्रीर्वधूरिव ॥ २५ ॥,devya ūcuḥ|aho iyaṃ vadhūrdhanyā yā caivaṃ bhūbhujāṃ patim|sarvātmanā patiṃ bheje yajñeśaṃ śrīrvadhūriva|| 25 ||
+4.23.26,सैषा नूनं व्रजत्यूर्ध्वमनु वैन्यं पतिं सती ।पश्यतास्मानतीत्यार्चिः दुर्विभाव्येन कर्मणा ॥ २६ ॥,saiṣā nūnaṃ vrajatyūrdhvamanu vainyaṃ patiṃ satī|paśyatāsmānatītyārciḥ durvibhāvyena karmaṇā|| 26 ||
+4.23.27,तेषां दुरापं किं त्वन्यन् मर्त्यानां भगवत्पदम् ।भुवि लोलायुषो ये वै नैष्कर्म्यं साधयन्त्युत ॥ २७ ॥,teṣāṃ durāpaṃ kiṃ tvanyan martyānāṃ bhagavatpadam|bhuvi lolāyuṣo ye vai naiṣkarmyaṃ sādhayantyuta|| 27 ||
+4.23.28,स वञ्चितो बतात्मध्रुक् कृच्छ्रेण महता भुवि ।लब्ध्वापवर्ग्यं मानुष्यं विषयेषु विषज्जते ॥ २८ ॥,sa vañcito batātmadhruk kṛcchreṇa mahatā bhuvi|labdhvāpavargyaṃ mānuṣyaṃ viṣayeṣu viṣajjate|| 28 ||
+4.23.29,मैत्रेय उवाच ।स्तुवतीष्वमरस्त्रीषु पतिलोकं गता वधूः ।यं वा आत्मविदां धुर्यो वैन्यः प्रापाच्युताश्रयः ॥ २९ ॥,maitreya uvāca|stuvatīṣvamarastrīṣu patilokaṃ gatā vadhūḥ|yaṃ vā ātmavidāṃ dhuryo vainyaḥ prāpācyutāśrayaḥ|| 29 ||
+4.23.30,इत्थम्भूतानुभावोऽसौ पृथुः स भगवत्तमः ।कीर्तितं तस्य चरितं उद्दामचरितस्य ते ॥ ३० ॥,itthambhūtānubhāvo'sau pṛthuḥ sa bhagavattamaḥ|kīrtitaṃ tasya caritaṃ uddāmacaritasya te|| 30 ||
+4.23.31,य इदं सुमहत्पुण्यं श्रद्धयावहितः पठेत् ।श्रावयेत् श्रुणुयाद्वापि स पृथोः पदवीमियात् ॥ ३१ ॥,ya idaṃ sumahatpuṇyaṃ śraddhayāvahitaḥ paṭhet|śrāvayet śruṇuyādvāpi sa pṛthoḥ padavīmiyāt|| 31 ||
+4.23.32,ब्राह्मणो ब्रह्मवर्चस्वी राजन्यो जगतीपतिः ।वैश्यः पठन् विट्पतिः स्यात् शूद्रः सत्तमतामियात् ॥ ३२ ॥,brāhmaṇo brahmavarcasvī rājanyo jagatīpatiḥ|vaiśyaḥ paṭhan viṭpatiḥ syāt śūdraḥ sattamatāmiyāt|| 32 ||
+4.23.33,त्रिकृत्व इदमाकर्ण्य नरो नार्यथवाऽदृता ।अप्रजः सुप्रजतमो निर्धनो धनवत्तमः ॥ ३३ ॥,trikṛtva idamākarṇya naro nāryathavā'dṛtā|aprajaḥ suprajatamo nirdhano dhanavattamaḥ|| 33 ||
+4.23.34,अस्पष्टकीर्तिः सुयशा मूर्खो भवति पण्डितः ।इदं स्वस्त्ययनं पुंसां अमङ्गल्यनिवारणम् ॥ ३४ ॥,aspaṣṭakīrtiḥ suyaśā mūrkho bhavati paṇḍitaḥ|idaṃ svastyayanaṃ puṃsāṃ amaṅgalyanivāraṇam|| 34 ||
+4.23.35,धन्यं यशस्यमायुष्यं स्वर्ग्यं ��लिमलापहम् ।धर्मार्थकाममोक्षाणां सम्यक् सिद्धिमभीप्सुभिः ॥ ३५ ॥,dhanyaṃ yaśasyamāyuṣyaṃ svargyaṃ kalimalāpaham|dharmārthakāmamokṣāṇāṃ samyak siddhimabhīpsubhiḥ|| 35 ||
+4.23.35,श्रद्धयैतदनुश्राव्यं चतुर्णां कारणं परम् ॥ ३५ ॥,śraddhayaitadanuśrāvyaṃ caturṇāṃ kāraṇaṃ param|| 35 ||
+4.23.36,विजयाभिमुखो राजा श्रुत्वैतदभियाति यान् ।बलिं तस्मै हरन्त्यग्रे राजानः पृथवे यथा ॥ ३६ ॥,vijayābhimukho rājā śrutvaitadabhiyāti yān|baliṃ tasmai harantyagre rājānaḥ pṛthave yathā|| 36 ||
+4.23.37,मुक्तान्यसङ्गो भगवति अमलां भक्तिमुद्वहन् ।वैन्यस्य चरितं पुण्यं श्रृणुयात् श्रावयेत्पठेत् ॥ ३७ ॥,muktānyasaṅgo bhagavati amalāṃ bhaktimudvahan|vainyasya caritaṃ puṇyaṃ śrṛṇuyāt śrāvayetpaṭhet|| 37 ||
+4.23.38,वैचित्रवीर्याभिहितं महन्माहात्म्यसूचकम् ।अस्मिन्कृतमतिमर्त्यं पार्थवीं गतिमाप्नुयात् ॥ ३८ ॥,vaicitravīryābhihitaṃ mahanmāhātmyasūcakam|asminkṛtamatimartyaṃ pārthavīṃ gatimāpnuyāt|| 38 ||
+4.23.39,अनुदिनमिदमादरेण श्रृण्वन् ।पृथुचरितं प्रथयन् विमुक्तसङ्गः ।भगवति भवसिन्धुपोतपादे ।स च निपुणां लभते रतिं मनुष्यः ॥ ३९ ॥,anudinamidamādareṇa śrṛṇvan|pṛthucaritaṃ prathayan vimuktasaṅgaḥ|bhagavati bhavasindhupotapāde|sa ca nipuṇāṃ labhate ratiṃ manuṣyaḥ|| 39 ||
+4.23.23,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे पृथुचरिते त्रयोविंशोऽध्यायः ॥ २३ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe pṛthucarite trayoviṃśo'dhyāyaḥ|| 23 ||
+4.24.1,मैत्रेय उवाच ।विजिताश्वोऽधिराजासीत् पृथुपुत्रः पृथुश्रवाः ।यवीयोभ्योऽददात्काष्ठा भ्रातृभ्यो भ्रातृवत्सलः ॥ १ ॥,maitreya uvāca|vijitāśvo'dhirājāsīt pṛthuputraḥ pṛthuśravāḥ|yavīyobhyo'dadātkāṣṭhā bhrātṛbhyo bhrātṛvatsalaḥ|| 1 ||
+4.24.2,हर्यक्षायादिशत्प्राचीं धूम्रकेशाय दक्षिणाम् ।प्रतीचीं वृकसंज्ञाय तुर्यां द्रविणसे विभुः ॥ २ ॥,haryakṣāyādiśatprācīṃ dhūmrakeśāya dakṣiṇām|pratīcīṃ vṛkasaṃjñāya turyāṃ draviṇase vibhuḥ|| 2 ||
+4.24.3,अन्तर्धानगतिं शक्रात् लब्ध्वान्तर्धानसंज्ञितः ।अपत्यत्रयमाधत्त शिखण्डिन्यां सुसम्मतम् ॥ ३ ॥,antardhānagatiṃ śakrāt labdhvāntardhānasaṃjñitaḥ|apatyatrayamādhatta śikhaṇḍinyāṃ susammatam|| 3 ||
+4.24.4,पावकः पवमानश्च शुचिरित्यग्नयः पुरा ।वसिष्ठशापात् उत्पन्नाः पुनर्योगगतिं गताः ॥ ४ ॥,pāvakaḥ pavamānaśca śucirityagnayaḥ purā|vasiṣṭhaśāpāt utpannāḥ punaryogagatiṃ gatāḥ|| 4 ||
+4.24.5,अन्तर्धानो नभस्वत्यां हविर्धानमविन्दत ।य इन्द्रं अश्वहर्तारं विद्वानपि न जघ्निवान् ॥ ५ ॥,antardhāno nabhasvatyāṃ havirdhānamavindata|ya indraṃ aśvahartāraṃ vidvānapi na jaghnivān|| 5 ||
+4.24.6,राज्ञां वृत्तिं करादान दण्डशुल्कादिदारुणाम् ।मन्यमानो दीर्घसत्र व्याजेन विससर्ज ह ॥ ६ ॥,rājñāṃ vṛttiṃ karādāna daṇḍaśulkādidāruṇām|manyamāno dīrghasatra vyājena visasarja ha|| 6 ||
+4.24.7,तत्रापि हंसं पुरुषं परमात्मानमात्मदृक् ।यजन् तल्लोकतामाप कुशलेन समाधिना ॥ ७ ॥,tatrāpi haṃsaṃ puruṣaṃ paramātmānamātmadṛk|yajan tallokatāmāpa kuśalena samādhinā|| 7 ||
+4.24.8,हविर्धानाद् हविर्धानी विदुरासूत षट् सुतान् ।बर्हिषदं गयं शुक्लं कृष्णं सत्यं जितव्रतम् ॥ ८ ॥,havirdhānād havirdhānī vidurāsūta ṣaṭ sutān|barhiṣadaṃ gayaṃ śuklaṃ kṛṣṇaṃ satyaṃ jitavratam|| 8 ||
+4.24.9,बर्हिषत् सुमहाभागो हाविर्धानिः प्रजापतिः ।क्रियाकाण्डेषु निष्णातो योगेषु च कुरूद्वह ॥ ९ ॥,barhiṣat sumahābhāgo hāvirdhāniḥ prajāpatiḥ|kriyākāṇḍeṣu niṣṇāto yogeṣu ca kurūdvaha|| 9 ||
+4.24.10,यस्येदं देवयजनं अनु यज्ञं वितन्वतः ।प्राचीनाग्रैः कुशैरासीद् आस्तृतं वसुधातलम् ॥ १० ॥,yasyedaṃ devayajanaṃ anu yajñaṃ vitanvataḥ|prācīnāgraiḥ kuśairāsīd āstṛtaṃ vasudhātalam|| 10 ||
+4.24.11,सामुद्रीं देवदेवोक्तां उपयेमे शतद्रुतिम् ।यां वीक्ष्य चारुसर्वाङ्गीं किशोरीं सुष्ठ्वलङ्कृताम् ॥ ११ ॥,sāmudrīṃ devadevoktāṃ upayeme śatadrutim|yāṃ vīkṣya cārusarvāṅgīṃ kiśorīṃ suṣṭhvalaṅkṛtām|| 11 ||
+4.24.11,परिक्रमन्तीं उद्वाहे चकमेऽग्निः शुकीमिव ॥ ११ ॥,parikramantīṃ udvāhe cakame'gniḥ śukīmiva|| 11 ||
+4.24.12,विबुधासुरगन्धर्व मुनिसिद्धनरोरगाः ।विजिताः सूर्यया दिक्षु क्वणयन्त्यैव नूपुरैः ॥ १२ ॥,vibudhāsuragandharva munisiddhanaroragāḥ|vijitāḥ sūryayā dikṣu kvaṇayantyaiva nūpuraiḥ|| 12 ||
+4.24.13,प्राचीनबर्हिषः पुत्राः शतद्रुत्यां दशाभवन् ।तुल्यनामव्रताः सर्वे धर्मस्नाताः प्रचेतसः ॥ १३ ॥,prācīnabarhiṣaḥ putrāḥ śatadrutyāṃ daśābhavan|tulyanāmavratāḥ sarve dharmasnātāḥ pracetasaḥ|| 13 ||
+4.24.14,पित्राऽदिष्टाः प्रजासर्गे तपसेऽर्णवमाविशन् ।दशवर्षसहस्राणि तपसाऽर्चन् तपस्पतिम् ॥ १४ ॥,pitrā'diṣṭāḥ prajāsarge tapase'rṇavamāviśan|daśavarṣasahasrāṇi tapasā'rcan tapaspatim|| 14 ||
+4.24.15,यदुक्तं पथि दृष्टेन गिरिशेन प्रसीदता ।तद्ध्यायन्तो जपन्तश्च पूजयन्तश्च संयताः ॥ १५ ॥,yaduktaṃ pathi dṛṣṭena giriśena prasīdatā|taddhyāyanto japantaśca pūjayantaśca saṃyatāḥ|| 15 ||
+4.24.16,विदुर उवाच ।प्रचेतसां गिरित्रेण यथाऽसीत्पथि सङ्गमः ।यदुताह हरः प्रीतः तन्नो ब्रह्मन् वदार्थवत् ॥ १६ ॥,vidura uvāca|pracetasāṃ giritreṇa yathā'sītpathi saṅgamaḥ|yadutāha haraḥ prītaḥ tanno brahman vadārthavat|| 16 ||
+4.24.17,सङ्गमः खलु विप्रर्षे शिवेनेह शरीरिणाम् ।दुर्लभो मुनयो दध्युः असङ्गाद्यमभीप्सितम् ॥ १७ ॥,saṅgamaḥ khalu viprarṣe śiveneha śarīriṇām|durlabho munayo dadhyuḥ asaṅgādyamabhīpsitam|| 17 ||
+4.24.18,आत्मारामोऽपि यस्त्वस्य लोककल्पस्य राधसे ।शक्त्या युक्तो विचरति घोरया भगवान् भवः ॥ १८ ॥,ātmārāmo'pi yastvasya lokakalpasya rādhase|śaktyā yukto vicarati ghorayā bhagavān bhavaḥ|| 18 ||
+4.24.19,मैत्रेय उवाच ।प्रचेतसः पितुर्वाक्यं शिरसाऽदाय साधवः ।दिशं प्रतीचीं प्रययुः तपस्यादृतचेतसः ॥ १९ ॥,maitreya uvāca|pracetasaḥ piturvākyaṃ śirasā'dāya sādhavaḥ|diśaṃ pratīcīṃ prayayuḥ tapasyādṛtacetasaḥ|| 19 ||
+4.24.20,ससमुद्रं उप विस्तीर्णं अपश्यन् सुमहत्सरः ।महन्मन इव स्वच्छं प्रसन्नसलिलाशयम् ॥ २० ॥,sasamudraṃ upa vistīrṇaṃ apaśyan sumahatsaraḥ|mahanmana iva svacchaṃ prasannasalilāśayam|| 20 ||
+4.24.21,नीलरक्तोत्पलाम्भोज कह्लारेन्दीवराकरम् ।हंससारसचक्राह्व कारण्डवनिकूजितम् ॥ २१ ॥,nīlaraktotpalāmbhoja kahlārendīvarākaram|haṃsasārasacakrāhva kāraṇḍavanikūjitam|| 21 ||
+4.24.22,मत्तभ्रमरसौस्वर्य हृष्टरोमलताङ्घ्रिपम् ।पद्मकोशरजो दिक्षु विक्षिपत्पवनोत्सवम् ॥ २२ ॥,mattabhramarasausvarya hṛṣṭaromalatāṅghripam|padmakośarajo dikṣu vikṣipatpavanotsavam|| 22 ||
+4.24.23,तत्र गान्धर्वमाकर्ण्य दिव्यमार्गमनोहरम् ।विसिस्म्यू राजपुत्रास्ते मृदङ्गपणवाद्यनु ॥ २३ ॥,tatra gāndharvamākarṇya divyamārgamanoharam|visismyū rājaputrāste mṛdaṅgapaṇavādyanu|| 23 ||
+4.24.24,तर्ह्येव सरसस्तस्मान् निष्क्रामन्तं सहानुगम् ।उपगीयमानममर प्रवरं विबुधानुगैः ॥ २४ ॥,tarhyeva sarasastasmān niṣkrāmantaṃ sahānugam|upagīyamānamamara pravaraṃ vibudhānugaiḥ|| 24 ||
+4.24.25,तप्तहेमनिकायाभं शितिकण्ठं त्रिलोचनम् ।प्रसादसुमुखं वीक्ष्य प्रणेमुर्जातकौतुकाः ॥ २५ ॥,taptahemanikāyābhaṃ śitikaṇṭhaṃ trilocanam|prasādasumukhaṃ vīkṣya praṇemurjātakautukāḥ|| 25 ||
+4.24.26,स तान्प्रपन्नार्तिहरो भगवान् धर्मवत्सलः ।धर्मज्ञान् शीलसम्पन्नान् प्रीतः प्रीतानुवाच ह ॥ २६ ॥,sa tānprapannārtiharo bhagavān dharmavatsalaḥ|dharmajñān śīlasampannān prītaḥ prītānuvāca ha|| 26 ||
+4.24.27,श्रीरुद्र उवाच ।यूयं वेदिषदः पुत्रा विदितं वश्चिकीर्षितम् ।अनुग्रहाय भद्रं व एवं मे दर्शनं कृतम् ॥ २७ ॥,śrīrudra uvāca|yūyaṃ vediṣadaḥ putrā viditaṃ vaścikīrṣitam|anugrahāya bhadraṃ va evaṃ me darśanaṃ kṛtam|| 27 ||
+4.24.28,यः परं रंहसः साक्षात् त्रिगुणात् जीवसंज्ञितात् ।भगवन्तं वासुदेवं प्रपन्नः स प्रियो हि मे ॥ २८ ॥,yaḥ paraṃ raṃhasaḥ sākṣāt triguṇāt jīvasaṃjñitāt|bhagavantaṃ vāsudevaṃ prapannaḥ sa priyo hi me|| 28 ||
+4.24.29,स्वधर्मनिष्ठः शतजन्मभिः पुमान् ।विरिञ्चतामेति ततः परं हि माम् ।अव्याकृतं भागवतोऽथ वैष्णवं ।पदं यथाहं विबुधाः कलात्यये ॥ २९ ॥,svadharmaniṣṭhaḥ śatajanmabhiḥ pumān|viriñcatāmeti tataḥ paraṃ hi mām|avyākṛtaṃ bhāgavato'tha vaiṣṇavaṃ|padaṃ yathāhaṃ vibudhāḥ kalātyaye|| 29 ||
+4.24.30,अथ भागवता यूयं प्रियाः स्थ भगवान् यथा ।न मद्‍भागवतानां च प्रेयानन्योऽस्ति कर्हिचित् ॥ ३० ॥,atha bhāgavatā yūyaṃ priyāḥ stha bhagavān yathā|na mad‍bhāgavatānāṃ ca preyānanyo'sti karhicit|| 30 ||
+4.24.31,इदं विविक्तं जप्तव्यं पवित्रं मङ्गलं परम् ।निःश्रेयसकरं चापि श्रूयतां तद्वदामि वः ॥ ३१ ॥,idaṃ viviktaṃ japtavyaṃ pavitraṃ maṅgalaṃ param|niḥśreyasakaraṃ cāpi śrūyatāṃ tadvadāmi vaḥ|| 31 ||
+4.24.32,मैत्रेय उवाच ।इत्यनुक्रोशहृदयो भगवानाह ताञ्छिवः ।बद्धाञ्जलीन्राजपुत्रान् नारायणपरो वचः ॥ ३२ ॥,maitreya uvāca|ityanukrośahṛdayo bhagavānāha tāñchivaḥ|baddhāñjalīnrājaputrān nārāyaṇaparo vacaḥ|| 32 ||
+4.24.33,श्रीरुद्र उवाच ।जितं ते आत्मविद्धुर्य स्वस्तये स्वस्तिरस्तु मे ।भवताराधसा राद्धं सर्वस्मा आत्मने नमः ॥ ३३ ॥,śrīrudra uvāca|jitaṃ te ātmaviddhurya svastaye svastirastu me|bhavatārādhasā rāddhaṃ sarvasmā ātmane namaḥ|| 33 ||
+4.24.34,नमः पङ्कजनाभाय भूतसूक्ष्मेन्द्रियात्मने ।वासुदेवाय शान्ताय कूटस्थाय स्वरोचिषे ॥ ३४ ॥,namaḥ paṅkajanābhāya bhūtasūkṣmendriyātmane|vāsudevāya śāntāya kūṭasthāya svarociṣe|| 34 ||
+4.24.35,सङ्कर्षणाय सूक्ष्माय दुरन्तायान्तकाय च ।नमो विश्वप्रबोधाय प्रद्युम्नायान्तरात्मने ॥ ३५ ॥,saṅkarṣaṇāya sūkṣmāya durantāyāntakāya ca|namo viśvaprabodhāya pradyumnāyāntarātmane|| 35 ||
+4.24.36,नमो नमोऽनिरुद्धाय हृषीकेशेन्द्रियात्मने ।नमः परमहंसाय पूर्णाय निभृतात्मने ॥ ३६ ॥,namo namo'niruddhāya hṛṣīkeśendriyātmane|namaḥ paramahaṃsāya pūrṇāya nibhṛtātmane|| 36 ||
+4.24.37,स्वर्गापवर्गद्वाराय नित्यं शुचिषदे नमः ।नमो हिरण्यवीर्याय चातुर्होत्राय तन्तवे ॥ ३७ ॥,svargāpavargadvārāya nityaṃ śuciṣade namaḥ|namo hiraṇyavīryāya cāturhotrāya tantave|| 37 ||
+4.24.38,नम ऊर्ज इषे त्रय्याः पतये यज्ञरेतसे ।तृप्तिदाय च जीवानां नमः सर्वरसात्मने ॥ ३८ ॥,nama ūrja iṣe trayyāḥ pataye yajñaretase|tṛptidāya ca jīvānāṃ namaḥ sarvarasātmane|| 38 ||
+4.24.39,सर्वसत्त्वात्मदेहाय विशेषाय स्थवीयसे ।नमस्त्रैलोक्यपालाय सह ओजोबलाय च ॥ ३९ ॥,sarvasattvātmadehāya viśeṣāya sthavīyase|namastrailokyapālāya saha ojobalāya ca|| 39 ||
+4.24.40,अर्थलिङ्गाय नभसे नमोऽन्तर्बहिरात्मने ।नमः पुण्याय लोकाय अमुष्मै भूरिवर्चसे ॥ ४० ॥,arthaliṅgāya nabhase namo'ntarbahirātmane|namaḥ puṇyāya lokāya amuṣmai bhūrivarcase|| 40 ||
+4.24.41,प्रवृत्ताय निवृत्ताय पितृदेवाय कर्मणे ।नमोऽधर्मविपाकाय मृत्यवे दुःखदाय च ॥ ४१ ॥,pravṛttāya nivṛttāya pitṛdevāya karmaṇe|namo'dharmavipākāya mṛtyave duḥkhadāya ca|| 41 ||
+4.24.42,नमस्ते आशिषामीश मनवे कारणात्मने ।नमो धर्माय बृहते कृष्णायाकुण्ठमेधसे ।पुरुषाय पुराणाय साङ्ख्ययोगेश्वराय च ॥ ४२ ॥,namaste āśiṣāmīśa manave kāraṇātmane|namo dharmāya bṛhate kṛṣṇāyākuṇṭhamedhase|puruṣāya purāṇāya sāṅkhyayogeśvarāya ca|| 42 ||
+4.24.43,शक्तित्रयसमेताय मीढुषेऽहङ्कृतात्मने ।चेतआकूतिरूपाय नमो वाचो विभूतये ॥ ४३ ॥,śaktitrayasametāya mīḍhuṣe'haṅkṛtātmane|cetaākūtirūpāya namo vāco vibhūtaye|| 43 ||
+4.24.44,दर्शनं नो दिदृक्षूणां देहि भागवतार्चितम् ।रूपं प्रियतमं स्वानां सर्वेन्द्रियगुणाञ्जनम् ॥ ४४ ॥,darśanaṃ no didṛkṣūṇāṃ dehi bhāgavatārcitam|rūpaṃ priyatamaṃ svānāṃ sarvendriyaguṇāñjanam|| 44 ||
+4.24.45,स्निग्धप्रावृड्घनश्यामं सर्वसौन्दर्यसङ्ग्रहम् ।चार्वायतचतुर्बाहुं सुजातरुचिराननम् ॥ ४५ ॥,snigdhaprāvṛḍghanaśyāmaṃ sarvasaundaryasaṅgraham|cārvāyatacaturbāhuṃ sujātarucirānanam|| 45 ||
+4.24.46,पद्मकोशपलाशाक्षं सुन्दरभ्रु सुनासिकम् ।सुद्विजं सुकपोलास्यं समकर्णविभूषणम् ॥ ४६ ॥,padmakośapalāśākṣaṃ sundarabhru sunāsikam|sudvijaṃ sukapolāsyaṃ samakarṇavibhūṣaṇam|| 46 ||
+4.24.47,प्रीतिप्रहसितापाङ्गं अलकै रूपशोभितम् ।लसत्पङ्कजकिञ्जल्क दुकूलं मृष्टकुण्डलम् ॥ ४७ ॥,prītiprahasitāpāṅgaṃ alakai rūpaśobhitam|lasatpaṅkajakiñjalka dukūlaṃ mṛṣṭakuṇḍalam|| 47 ||
+4.24.48,स्फुरत्किरीटवलय हारनूपुरमेखलम् ।शङ्खचक्रगदापद्म मालामण्युत्तमर्द्धिमत् ॥ ४८ ॥,sphuratkirīṭavalaya hāranūpuramekhalam|śaṅkhacakragadāpadma mālāmaṇyuttamarddhimat|| 48 ||
+4.24.49,सिंहस्कन्धत्विषो बिभ्रत् सौभग ग्रीवकौस्तुभम् ।श्रियानपायिन्या क्षिप्त निकषाश्मोरसोल्लसत् ॥ ४९ ॥,siṃhaskandhatviṣo bibhrat saubhaga grīvakaustubham|śriyānapāyinyā kṣipta nikaṣāśmorasollasat|| 49 ||
+4.24.50,पूररेचकसंविग्न वलिवल्गुदलोदरम् ।प्रतिसङ्क्रामयद् विश्वं नाभ्यावर्तगभीरया ॥ ५० ॥,pūrarecakasaṃvigna valivalgudalodaram|pratisaṅkrāmayad viśvaṃ nābhyāvartagabhīrayā|| 50 ||
+4.24.51,श्यामश्रोण्यधिरोचिष्णु दुकूलस्वर्णमेखलम् ।समचार्वङ्घ्रिजङ्घोरु निम्नजानुसुदर्शनम् ॥ ५१ ॥,śyāmaśroṇyadhirociṣṇu dukūlasvarṇamekhalam|samacārvaṅghrijaṅghoru nimnajānusudarśanam|| 51 ||
+4.24.52,पदा शरत्पद्मपलाशरोचिषा ।नखद्युभिर्नोऽन्तरघं विधुन्वता ।प्रदर्शय स्वीयमपास्तसाध्वसं ।पदं गुरो मार्गगुरुस्तमोजुषाम् ॥ ५२ ॥,padā śaratpadmapalāśarociṣā|nakhadyubhirno'ntaraghaṃ vidhunvatā|pradarśaya svīyamapāstasādhvasaṃ|padaṃ guro mārgagurustamojuṣām|| 52 ||
+4.24.53,एतद् रूपमनुध्येयं आत्मशुद्धिमभीप्सताम् ।यद्‍भक्तियोगोऽभयदः स्वधर्ममनुतिष्ठताम् ॥ ५३ ॥,etad rūpamanudhyeyaṃ ātmaśuddhimabhīpsatām|yad‍bhaktiyogo'bhayadaḥ svadharmamanutiṣṭhatām|| 53 ||
+4.24.54,भवान् भक्तिमता लभ्यो दुर्लभः सर्वदेहिनाम् ।स्वाराज्यस्याप्यभिमत एकान्तेनात्मविद्‍गतिः ॥ ५४ ॥,bhavān bhaktimatā labhyo durlabhaḥ sarvadehinām|svārājyasyāpyabhimata ekāntenātmavid‍gatiḥ|| 54 ||
+4.24.55,तं दुराराध्यमाराध्य सतामपि दुरापया ।एकान्तभक्त्या को वाञ्छेत् पादमूलं विना बहिः ॥ ५५ ॥,taṃ durārādhyamārādhya satāmapi durāpayā|ekāntabhaktyā ko vāñchet pādamūlaṃ vinā bahiḥ|| 55 ||
+4.24.56,यत्र निर्विष्टमरणं कृतान्तो नाभिमन्यते ।विश्वं विध्वंसयन् वीर्य शौर्यविस्फूर्जितभ्रुवा ॥ ५६ ॥,yatra nirviṣṭamaraṇaṃ kṛtānto nābhimanyate|viśvaṃ vidhvaṃsayan vīrya śauryavisphūrjitabhruvā|| 56 ||
+4.24.57,क्षणार्धेनापि तुलये न स्वर्गं नापुनर्भवम् ।भगवत् सङ्गिसङ्गस्य मर्त्यानां किमुताशिषः ॥ ५७ ॥,kṣaṇārdhenāpi tulaye na svargaṃ nāpunarbhavam|bhagavat saṅgisaṅgasya martyānāṃ kimutāśiṣaḥ|| 57 ||
+4.24.58,अथानघाङ्घ्रेस्तव कीर्तितीर्थयोः ।अन्तर्बहिःस्नानविधूतपाप्मनाम् ।भूतेष्वनुक्रोशसुसत्त्वशीलिनां ।स्यात्सङ्गमोऽनुग्रह एष नस्तव ॥ ५८ ॥,athānaghāṅghrestava kīrtitīrthayoḥ|antarbahiḥsnānavidhūtapāpmanām|bhūteṣvanukrośasusattvaśīlināṃ|syātsaṅgamo'nugraha eṣa nastava|| 58 ||
+4.24.59,न यस्य चित्तं बहिरर्थविभ्रमं ।तमोगुहायां च विशुद्धमाविशत् ।यद्‍भक्तियोगानुगृहीतमञ्जसा ।मुनिर्विचष्टे ननु तत्र ते गतिम् ॥ ५९ ॥,na yasya cittaṃ bahirarthavibhramaṃ|tamoguhāyāṃ ca viśuddhamāviśat|yad‍bhaktiyogānugṛhītamañjasā|munirvicaṣṭe nanu tatra te gatim|| 59 ||
+4.24.60,यत्रेदं व्यज्यते विश्वं विश्वस्मिन् अवभाति यत् ।तत्त्वं ब्रह्म परं ज्योतिः आकाशमिव विस्तृतम् ॥ ६० ॥,yatredaṃ vyajyate viśvaṃ viśvasmin avabhāti yat|tattvaṃ brahma paraṃ jyotiḥ ākāśamiva vistṛtam|| 60 ||
+4.24.61,यो माययेदं पुरुरूपयासृजद् ।बिभर्ति भूयः क्षपयत्यविक्रियः ।यद्‍भेदबुद्धिः सदिवात्मदुःस्थया ।त्वमात्मतन्त्रं भगवन्प्रतीमहि ॥ ६१ ॥,yo māyayedaṃ pururūpayāsṛjad|bibharti bhūyaḥ kṣapayatyavikriyaḥ|yad‍bhedabuddhiḥ sadivātmaduḥsthayā|tvamātmatantraṃ bhagavanpratīmahi|| 61 ||
+4.24.62,क्रियाकलापैरिदमेव योगिनः ।श्रद्धान्विताः साधु यजन्ति सिद्धये ।भूतेन्द्रियान्तःकरणोपलक्षितं ।वेदे च तन्त्रे च ते एव कोविदाः ॥ ६२ ॥,kriyākalāpairidameva yoginaḥ|śraddhānvitāḥ sādhu yajanti siddhaye|bhūtendriyāntaḥkaraṇopalakṣitaṃ|vede ca tantre ca te eva kovidāḥ|| 62 ||
+4.24.63,त्वमेक आद्यः पुरुषः सुप्तशक्तिः ।तया रजःसत्त्वतमो विभिद्यते ।महानहं खं मरुदग्निवार्धराः ।सुरर्षयो भूतगणा इदं यतः ॥ ६३ ॥,tvameka ādyaḥ puruṣaḥ suptaśaktiḥ|tayā rajaḥsattvatamo vibhidyate|mahānahaṃ khaṃ marudagnivārdharāḥ|surarṣayo bhūtagaṇā idaṃ yataḥ|| 63 ||
+4.24.64,सृष्टं स्वशक्त्येदमनुप्रविष्टः ।चतुर्विधं पुरमात्मांशकेन ।अथो विदुस्तं पुरुषं सन्तमन्तः ।भुङ्क्ते हृषीकैर्मधु सारघं यः ॥ ६४ ॥,sṛṣṭaṃ svaśaktyedamanupraviṣṭaḥ|caturvidhaṃ puramātmāṃśakena|atho vidustaṃ puruṣaṃ santamantaḥ|bhuṅkte hṛṣīkairmadhu sāraghaṃ yaḥ|| 64 ||
+4.24.65,स एष लोकानतिचण्डवेगो ।विकर्षसि त्वं खलु कालयानः ।भूतानि भूतैरनुमेयतत्त्वो ।घनावलीर्वायुरिवाविषह्यः ॥ ६५ ॥,sa eṣa lokānaticaṇḍavego|vikarṣasi tvaṃ khalu kālayānaḥ|bhūtāni bhūtairanumeyatattvo|ghanāvalīrvāyurivāviṣahyaḥ|| 65 ||
+4.24.66,प्रमत्तमुच्चैरिति कृत्यचिन्तया ।प्रवृद्धलोभं विषयेषु लालसम् ।त्वमप्रमत्तः सहसाभिपद्यसे ।क्षुल्लेलिहानोऽहिरिवाखुमन्तकः ॥ ६६ ॥,pramattamuccairiti kṛtyacintayā|pravṛddhalobhaṃ viṣayeṣu lālasam|tvamapramattaḥ sahasābhipadyase|kṣullelihāno'hirivākhumantakaḥ|| 66 ||
+4.24.67,कस्त्वत्पदाब्जं विजहाति पण्डितो ।यस्तेऽवमानव्ययमानकेतनः ।विशङ्कयास्मद्‍गुरुरर्चति स्म यद् ।विनोपपत्तिं मनवश्चतुर्दश ॥ ६७ ॥,kastvatpadābjaṃ vijahāti paṇḍito|yaste'vamānavyayamānaketanaḥ|viśaṅkayāsmad‍gururarcati sma yad|vinopapattiṃ manavaścaturdaśa|| 67 ||
+4.24.68,अथ त्वमसि नो ब्रह्मन् परमात्मन् विपश्चिताम् ।विश्वं रुद्रभयध्वस्तं अकुतश्चिद्‍भया गतिः ॥ ६८ ॥,atha tvamasi no brahman paramātman vipaścitām|viśvaṃ rudrabhayadhvastaṃ akutaścid‍bhayā gatiḥ|| 68 ||
+4.24.69,इदं जपत भद्रं वो विशुद्धा नृपनन्दनाः ।स्वधर्ममनुतिष्ठन्तो भगवति अर्पिताशयाः ॥ ६९ ॥,idaṃ japata bhadraṃ vo viśuddhā nṛpanandanāḥ|svadharmamanutiṣṭhanto bhagavati arpitāśayāḥ|| 69 ||
+4.24.70,तमेवात्मानमात्मस्थं सर्वभूतेष्ववस्थितम् ।पूजयध्वं गृणन्तश्च ध्यायन्तश्चासकृद्धरिम् ॥ ७० ॥,tamevātmānamātmasthaṃ sarvabhūteṣvavasthitam|pūjayadhvaṃ gṛṇantaśca dhyāyantaścāsakṛddharim|| 70 ||
+4.24.71,योगादेशमुपासाद्य धारयन्तो मुनिव्रताः ।समाहितधियः सर्व एतदभ्यसतादृताः ॥ ७१ ॥,yogādeśamupāsādya dhārayanto munivratāḥ|samāhitadhiyaḥ sarva etadabhyasatādṛtāḥ|| 71 ||
+4.24.72,इदमाह पुरास्माकं भगवान्विश्वसृक्पतिः ।भृग्वादीनां आत्मजानां सिसृक्षुः संसिसृक्षताम् ॥ ७२ ॥,idamāha purāsmākaṃ bhagavānviśvasṛkpatiḥ|bhṛgvādīnāṃ ātmajānāṃ sisṛkṣuḥ saṃsisṛkṣatām|| 72 ||
+4.24.73,ते वयं नोदिताः सर्वे प्रजासर्गे प्रजेश्वराः ।अनेन ध्वस्ततमसः सिसृक्ष्मो विविधाः प्रजाः ॥ ७३ ॥,te vayaṃ noditāḥ sarve prajāsarge prajeśvarāḥ|anena dhvastatamasaḥ sisṛkṣmo vividhāḥ prajāḥ|| 73 ||
+4.24.74,अथेदं नित्यदा युक्तो जपन् अवहितः पुमान् ।अचिरात् श्रेय आप्नोति वासुदेवपरायणः ॥ ७४ ॥,athedaṃ nityadā yukto japan avahitaḥ pumān|acirāt śreya āpnoti vāsudevaparāyaṇaḥ|| 74 ||
+4.24.75,श्रेयसामिह सर्वेषां ज्ञानं निःश्रेयसं परम् ।सुखं तरति दुष्पारं ज्ञाननौर्व्यसनार्णवम् ॥ ७५ ॥,śreyasāmiha sarveṣāṃ jñānaṃ niḥśreyasaṃ param|sukhaṃ tarati duṣpāraṃ jñānanaurvyasanārṇavam|| 75 ||
+4.24.76,य इमं श्रद्धया युक्तो मद्‍गीतं भगवत्स्तवम् ।अधीयानो दुराराध्यं हरिं आराधयत्यसौ ॥ ७६ ॥,ya imaṃ śraddhayā yukto mad‍gītaṃ bhagavatstavam|adhīyāno durārādhyaṃ hariṃ ārādhayatyasau|| 76 ||
+4.24.77,विन्दते पुरुषोऽमुष्माद् यद्यद् इच्छत्यसत्वरम् ।मद्‍गीतगीतात्सुप्रीतात् श्रेयसामेकवल्लभात् ॥ ७७ ॥,vindate puruṣo'muṣmād yadyad icchatyasatvaram|mad‍gītagītātsuprītāt śreyasāmekavallabhāt|| 77 ||
+4.24.78,इदं यः कल्य उत्थाय प्राञ्जलिः श्रद्धयान्वितः ।शृणुयात् श्रावयेन्मर्त्यो मुच्यते कर्मबन्धनैः ॥ ७८ ॥,idaṃ yaḥ kalya utthāya prāñjaliḥ śraddhayānvitaḥ|śṛṇuyāt śrāvayenmartyo mucyate karmabandhanaiḥ|| 78 ||
+4.24.79,गीतं मयेदं नरदेवनन्दनाः ।परस्य पुंसः परमात्मनः स्तवम् ।जपन्त एकाग्रधियस्तपो महत् ।चरध्वमन्ते तत आप्स्यथेप्सितम् ॥ ७९ ॥,gītaṃ mayedaṃ naradevanandanāḥ|parasya puṃsaḥ paramātmanaḥ stavam|japanta ekāgradhiyastapo mahat|caradhvamante tata āpsyathepsitam|| 79 ||
+4.24.24,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे रुद्रगीतं नाम चतुर्विंशोऽध्यायः ॥ २४ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe rudragītaṃ nāma caturviṃśo'dhyāyaḥ|| 24 ||
+4.25.1,मैत्रेय उवाच ।इति सन्दिश्य भगवान् बार्हिषदैरभिपूजितः ।पश्यतां राजपुत्राणां तत्रैवान्तर्दधे हरः ॥ १ ॥,maitreya uvāca|iti sandiśya bhagavān bārhiṣadairabhipūjitaḥ|paśyatāṃ rājaputrāṇāṃ tatraivāntardadhe haraḥ|| 1 ||
+4.25.2,रुद्रगीतं भगवतः स्तोत्रं सर्वे प्रचेतसः ।जपन्तस्ते तपस्तेपुः वर्षाणां अयुतं जले ॥ २ ॥,rudragītaṃ bhagavataḥ stotraṃ sarve pracetasaḥ|japantaste tapastepuḥ varṣāṇāṃ ayutaṃ jale|| 2 ||
+4.25.3,प्राचीनबर्हिषं क्षत्तः कर्मस्वासक्तमानसम् ।नारदोऽध्यात्मतत्त्वज्ञः कृपालुः प्रत्यबोधयत् ॥ ३ ॥,prācīnabarhiṣaṃ kṣattaḥ karmasvāsaktamānasam|nārado'dhyātmatattvajñaḥ kṛpāluḥ pratyabodhayat|| 3 ||
+4.25.4,श्रेयस्त्वं कतमद्राजन् कर्मणात्मन ईहसे ।दुःखहानिः सुखावाप्तिः श्रेयस्तन्नेह चे���्यते ॥ ४ ॥,śreyastvaṃ katamadrājan karmaṇātmana īhase|duḥkhahāniḥ sukhāvāptiḥ śreyastanneha ceṣyate|| 4 ||
+4.25.5,राजोवाच ।न जानामि महाभाग परं कर्मापविद्धधीः ।ब्रूहि मे विमलं ज्ञानं येन मुच्येय कर्मभिः ॥ ५ ॥,rājovāca|na jānāmi mahābhāga paraṃ karmāpaviddhadhīḥ|brūhi me vimalaṃ jñānaṃ yena mucyeya karmabhiḥ|| 5 ||
+4.25.6,गृहेषु कूटधर्मेषु पुत्रदारधनार्थधीः ।न परं विन्दते मूढो भ्राम्यन् संसारवर्त्मसु ॥ ६ ॥,gṛheṣu kūṭadharmeṣu putradāradhanārthadhīḥ|na paraṃ vindate mūḍho bhrāmyan saṃsāravartmasu|| 6 ||
+4.25.7,नारद उवाच ।भो भोः प्रजापते राजन् पशून् पश्य त्वयाध्वरे ।संज्ञापिताञ्जीवसङ्घान् निर्घृणेन सहस्रशः ॥ ७ ॥,nārada uvāca|bho bhoḥ prajāpate rājan paśūn paśya tvayādhvare|saṃjñāpitāñjīvasaṅghān nirghṛṇena sahasraśaḥ|| 7 ||
+4.25.8,एते त्वां सम्प्रतीक्षन्ते स्मरन्तो वैशसं तव ।सम्परेतमयःकूटैः छिन्दति उत्थितमन्यवः ॥ ८ ॥,ete tvāṃ sampratīkṣante smaranto vaiśasaṃ tava|samparetamayaḥkūṭaiḥ chindati utthitamanyavaḥ|| 8 ||
+4.25.9,अत्र ते कथयिष्येऽमुं इतिहासं पुरातनम् ।पुरञ्जनस्य चरितं निबोध गदतो मम ॥ ९ ॥,atra te kathayiṣye'muṃ itihāsaṃ purātanam|purañjanasya caritaṃ nibodha gadato mama|| 9 ||
+4.25.10,आसीत्पुरञ्जनो नाम राजा राजन् बृहच्छ्रवाः ।तस्याविज्ञातनामाऽसीत् सखाविज्ञातचेष्टितः ॥ १० ॥,āsītpurañjano nāma rājā rājan bṛhacchravāḥ|tasyāvijñātanāmā'sīt sakhāvijñātaceṣṭitaḥ|| 10 ||
+4.25.11,सोऽन्वेषमाणः शरणं बभ्राम पृथिवीं प्रभुः ।नानुरूपं यदाविन्दद् अभूत्स विमना इव ॥ ११ ॥,so'nveṣamāṇaḥ śaraṇaṃ babhrāma pṛthivīṃ prabhuḥ|nānurūpaṃ yadāvindad abhūtsa vimanā iva|| 11 ||
+4.25.12,न साधु मेने ताः सर्वा भूतले यावतीः पुरः ।कामान् कामयमानोऽसौ तस्य तस्योपपत्तये ॥ १२ ॥,na sādhu mene tāḥ sarvā bhūtale yāvatīḥ puraḥ|kāmān kāmayamāno'sau tasya tasyopapattaye|| 12 ||
+4.25.13,स एकदा हिमवतो दक्षिणेष्वथ सानुषु ।ददर्श नवभिर्द्वार्भिः पुरं लक्षितलक्षणाम् ॥ १३ ॥,sa ekadā himavato dakṣiṇeṣvatha sānuṣu|dadarśa navabhirdvārbhiḥ puraṃ lakṣitalakṣaṇām|| 13 ||
+4.25.14,प्राकारोपवनाट्टाल परिखैरक्षतोरणैः ।स्वर्णरौप्यायसैः शृङ्गैः सङ्कुलां सर्वतो गृहैः ॥ १४ ॥,prākāropavanāṭṭāla parikhairakṣatoraṇaiḥ|svarṇaraupyāyasaiḥ śṛṅgaiḥ saṅkulāṃ sarvato gṛhaiḥ|| 14 ||
+4.25.15,नीलस्फटिकवैदूर्य मुक्तामरकतारुणैः ।कॢप्तहर्म्यस्थलीं दीप्तां श्रिया भोगवतीमिव ॥ १५ ॥,nīlasphaṭikavaidūrya muktāmarakatāruṇaiḥ|kḷptaharmyasthalīṃ dīptāṃ śriyā bhogavatīmiva|| 15 ||
+4.25.16,सभाचत्वर रथ्याभिः आक्रीडायतनापणैः ।चैत्यध्वजपताकाभिः युक्तां विद्रुमवेदिभिः ॥ १६ ॥,sabhācatvara rathyābhiḥ ākrīḍāyatanāpaṇaiḥ|caityadhvajapatākābhiḥ yuktāṃ vidrumavedibhiḥ|| 16 ||
+4.25.17,पुर्यास्तु बाह्योपवने दिव्यद्रुमलताकुले ।नदद् विहङ्गालिकुल कोलाहलजलाशये ॥ १७ ॥,puryāstu bāhyopavane divyadrumalatākule|nadad vihaṅgālikula kolāhalajalāśaye|| 17 ||
+4.25.18,हिमनिर्झरविप्रुष्मत् कुसुमाकरवायुना ।चलत्प्रवालविटप नलिनीतटसम्पदि ॥ १८ ॥,himanirjharavipruṣmat kusumākaravāyunā|calatpravālaviṭapa nalinītaṭasampadi|| 18 ||
+4.25.19,नानारण्यमृगव्रातैः अनाबाधे मुनिव्रतैः ।आहूतं मन्यते पान्थो यत्र कोकिलकूजितैः ॥ १९ ॥,nānāraṇyamṛgavrātaiḥ anābādhe munivrataiḥ|āhūtaṃ manyate pāntho yatra kokilakūjitaiḥ|| 19 ||
+4.25.20,यदृच्छयागतां तत्र ददर्श प्रमदोत्तमाम् ।भृत्यैर्दशभिरायान्तीं एकैकशतनायकैः ॥ २० ॥,yadṛcchayāgatāṃ tatra dadarśa pramadottamām|bhṛtyairdaśabhirāyāntīṃ ekaikaśatanāyakaiḥ|| 20 ||
+4.25.21,अञ्चशीर्षाहिना गुप्तां प्रतीहारेण सर्वतः ।अन्वेषमाणां ऋषभं अप्रौढां कामरूपिणीम् ॥ २१ ॥,añcaśīrṣāhinā guptāṃ pratīhāreṇa sarvataḥ|anveṣamāṇāṃ ṛṣabhaṃ aprauḍhāṃ kāmarūpiṇīm|| 21 ||
+4.25.22,सुनासां सुदतीं बालां सुकपोलां वराननाम् ।समविन्यस्तकर्णाभ्यां बिभ्रतीं कुण्डलश्रियम् ॥ २२ ॥,sunāsāṃ sudatīṃ bālāṃ sukapolāṃ varānanām|samavinyastakarṇābhyāṃ bibhratīṃ kuṇḍalaśriyam|| 22 ||
+4.25.23,पिशङ्गनीवीं सुश्रोणीं श्यामां कनकमेखलाम् ।पद्‍भ्यां क्वणद्‍भ्यां चलन्तीं नूपुरैर्देवतामिव ॥ २३ ॥,piśaṅganīvīṃ suśroṇīṃ śyāmāṃ kanakamekhalām|pad‍bhyāṃ kvaṇad‍bhyāṃ calantīṃ nūpurairdevatāmiva|| 23 ||
+4.25.24,स्तनौ व्यञ्जितकैशोरौ समवृत्तौ निरन्तरौ ।वस्त्रान्तेन निगूहन्तीं व्रीडया गजगामिनीम् ॥ २४ ॥,stanau vyañjitakaiśorau samavṛttau nirantarau|vastrāntena nigūhantīṃ vrīḍayā gajagāminīm|| 24 ||
+4.25.25,तामाह ललितं वीरः सव्रीडस्मितशोभनाम् ।स्निग्धेनापाङ्गपुङ्खेन स्पृष्टः प्रेमोद्‍भ्रमद्‍भ्रुवा ॥ २५ ॥,tāmāha lalitaṃ vīraḥ savrīḍasmitaśobhanām|snigdhenāpāṅgapuṅkhena spṛṣṭaḥ premod‍bhramad‍bhruvā|| 25 ||
+4.25.26,का त्वं कञ्जपलाशाक्षि कस्यासीह कुतः सति ।इमामुप पुरीं भीरु किं चिकीर्षसि शंस मे ॥ २६ ॥,kā tvaṃ kañjapalāśākṣi kasyāsīha kutaḥ sati|imāmupa purīṃ bhīru kiṃ cikīrṣasi śaṃsa me|| 26 ||
+4.25.27,क एतेऽनुपथा ये ते एकादश महाभटाः ।एता वा ललनाः सुभ्रु कोऽयं तेऽहिः पुरःसरः ॥ २७ ॥,ka ete'nupathā ye te ekādaśa mahābhaṭāḥ|etā vā lalanāḥ subhru ko'yaṃ te'hiḥ puraḥsaraḥ|| 27 ||
+4.25.28,त्वं ह्रीर्भवान्यस्यथ वाग्रमा पतिं ।विचिन्वती किं मुनिवद्रहो वने ।त्वदङ्घ्रिकामाप्तसमस्तकामं ।क्व पद्मकोशः पतितः कराग्रात् ॥ २८ ॥,tvaṃ hrīrbhavānyasyatha vāgramā patiṃ|vicinvatī kiṃ munivadraho vane|tvadaṅghrikāmāptasamastakāmaṃ|kva padmakośaḥ patitaḥ karāgrāt|| 28 ||
+4.25.29,नासां वरोर्वन्यतमा भुविस्पृक् ।पुरीं इमां वीरवरेण साकम् ।अर्हस्यलङ्कर्तुमदभ्रकर्मणा ।लोकं परं श्रीरिव यज्ञपुंसा ॥ २९ ॥,nāsāṃ varorvanyatamā bhuvispṛk|purīṃ imāṃ vīravareṇa sākam|arhasyalaṅkartumadabhrakarmaṇā|lokaṃ paraṃ śrīriva yajñapuṃsā|| 29 ||
+4.25.30,यदेष मापाङ्गविखण्डितेन्द्रियं ।सव्रीडभावस्मितविभ्रमद्‍भ्रुवा ।त्वयोपसृष्टो भगवान् मनोभवः ।प्रबाधतेऽथानुगृहाण शोभने ॥ ३० ॥,yadeṣa māpāṅgavikhaṇḍitendriyaṃ|savrīḍabhāvasmitavibhramad‍bhruvā|tvayopasṛṣṭo bhagavān manobhavaḥ|prabādhate'thānugṛhāṇa śobhane|| 30 ||
+4.25.31,त्वदाननं सुभ्रु सुतारलोचनं ।व्यालम्बिनीलालकवृन्दसंवृतम् ।उन्नीय मे दर्शय वल्गुवाचकं ।यद्व्रीडया नाभिमुखं शुचिस्मिते ॥ ३१ ॥,tvadānanaṃ subhru sutāralocanaṃ|vyālambinīlālakavṛndasaṃvṛtam|unnīya me darśaya valguvācakaṃ|yadvrīḍayā nābhimukhaṃ śucismite|| 31 ||
+4.25.32,नारद उवाच ।इत्थं पुरञ्जनं नारी याचमानमधीरवत् ।अभ्यनन्दत तं वीरं हसन्ती वीर मोहिता ॥ ३२ ॥,nārada uvāca|itthaṃ purañjanaṃ nārī yācamānamadhīravat|abhyanandata taṃ vīraṃ hasantī vīra mohitā|| 32 ||
+4.25.33,न विदाम वयं सम्यक् कर्तारं पुरुषर्षभ ।आत्मनश्च परस्यापि गोत्रं नाम च यत्कृतम् ॥ ३३ ॥,na vidāma vayaṃ samyak kartāraṃ puruṣarṣabha|ātmanaśca parasyāpi gotraṃ nāma ca yatkṛtam|| 33 ||
+4.25.34,इहाद्य सन्तमात्मानं विदाम न ततः परम् ।येनेयं निर्मिता वीर पुरी शरणमात्मनः ॥ ३४ ॥,ihādya santamātmānaṃ vidāma na tataḥ param|yeneyaṃ nirmitā vīra purī śaraṇamātmanaḥ|| 34 ||
+4.25.35,एते सखायः सख्यो मे नरा नार्यश्च मानद ।सुप्तायां मयि जागर्ति नागोऽयं पालयन् पुरीम् ॥ ३५ ॥,ete sakhāyaḥ sakhyo me narā nāryaśca mānada|suptāyāṃ mayi jāgarti nāgo'yaṃ pālayan purīm|| 35 ||
+4.25.36,दिष्ट्याऽगतोऽसि भद्रं ते ग्राम्यान् कामानभीप्ससे ।उद्वहिष्यामि तांस्तेऽहं स्वबन्धुभिः अरिन्दम ॥ ३६ ॥,diṣṭyā'gato'si bhadraṃ te grāmyān kāmānabhīpsase|udvahiṣyāmi tāṃste'haṃ svabandhubhiḥ arindama|| 36 ||
+4.25.37,इमां त्वं अधितिष्ठस्व पुरीं नवमुखीं विभो ।मयोपनीतान् गृह्णानः कामभोगान् शतं समाः ॥ ३७ ॥,imāṃ tvaṃ adhitiṣṭhasva purīṃ navamukhīṃ vibho|mayopanītān gṛhṇānaḥ kāmabhogān śataṃ samāḥ|| 37 ||
+4.25.38,कं नु त्वदन्यं रमये ह्यरतिज्ञमकोविदम् ।असम्परायाभिमुखं अश्वस्तनविदं पशुम् ॥ ३८ ॥,kaṃ nu tvadanyaṃ ramaye hyaratijñamakovidam|asamparāyābhimukhaṃ aśvastanavidaṃ paśum|| 38 ||
+4.25.39,धर्मो ह्यत्रार्थकामौ च प्रजानन्दोऽमृतं यशः ।लोका विशोका विरजा यान्न केवलिनो विदुः ॥ ३९ ॥,dharmo hyatrārthakāmau ca prajānando'mṛtaṃ yaśaḥ|lokā viśokā virajā yānna kevalino viduḥ|| 39 ||
+4.25.40,पितृदेवर्षिमर्त्यानां भूतानां आत्मनश्च ह ।क्षेम्यं वदन्ति शरणं भवेऽस्मिन् यद्‍गृहाश्रमः ॥ ४० ॥,pitṛdevarṣimartyānāṃ bhūtānāṃ ātmanaśca ha|kṣemyaṃ vadanti śaraṇaṃ bhave'smin yad‍gṛhāśramaḥ|| 40 ||
+4.25.41,का नाम वीर विख्यातं वदान्यं प्रियदर्शनम् ।न वृणीत प्रियं प्राप्तं मादृशी त्वादृशं पतिम् ॥ ४१ ॥,kā nāma vīra vikhyātaṃ vadānyaṃ priyadarśanam|na vṛṇīta priyaṃ prāptaṃ mādṛśī tvādṛśaṃ patim|| 41 ||
+4.25.42,कस्या मनस्ते भुवि भोगिभोगयोः ।स्त्रिया न सज्जेद्‍भुजयोर्महाभुज ।योऽनाथवर्गाधिमलं घृणोद्धत ।स्मितावलोकेन चरत्यपोहितुम् ॥ ४२ ॥,kasyā manaste bhuvi bhogibhogayoḥ|striyā na sajjed‍bhujayormahābhuja|yo'nāthavargādhimalaṃ ghṛṇoddhata|smitāvalokena caratyapohitum|| 42 ||
+4.25.43,नारद उवाच ।इति तौ दम्पती तत्र समुद्य समयं मिथः ।तां प्रविश्य पुरीं राजन् मुमुदाते शतं समाः ॥ ४३ ॥,nārada uvāca|iti tau dampatī tatra samudya samayaṃ mithaḥ|tāṃ praviśya purīṃ rājan mumudāte śataṃ samāḥ|| 43 ||
+4.25.44,उपगीयमानो ललितं तत्र तत्र च गायक��ः ।क्रीडन् परिवृतः स्त्रीभिः ह्रदिनीं आविशत् शुचौ ॥ ४४ ॥,upagīyamāno lalitaṃ tatra tatra ca gāyakaiḥ|krīḍan parivṛtaḥ strībhiḥ hradinīṃ āviśat śucau|| 44 ||
+4.25.45,सप्तोपरि कृता द्वारः पुरस्तस्यास्तु द्वे अधः ।पृथग् विषयगत्यर्थं तस्यां यः कश्चनेश्वरः ॥ ४५ ॥,saptopari kṛtā dvāraḥ purastasyāstu dve adhaḥ|pṛthag viṣayagatyarthaṃ tasyāṃ yaḥ kaścaneśvaraḥ|| 45 ||
+4.25.46,पञ्च द्वारस्तु पौरस्त्या दक्षिणैका तथोत्तरा ।पश्चिमे द्वे अमूषां ते नामानि नृप वर्णये ॥ ४६ ॥,pañca dvārastu paurastyā dakṣiṇaikā tathottarā|paścime dve amūṣāṃ te nāmāni nṛpa varṇaye|| 46 ||
+4.25.47,खद्योताऽविर्मुखी च प्राग् द्वारावेकत्र निर्मिते ।विभ्राजितं जनपदं याति ताभ्यां द्युमत्सखः ॥ ४७ ॥,khadyotā'virmukhī ca prāg dvārāvekatra nirmite|vibhrājitaṃ janapadaṃ yāti tābhyāṃ dyumatsakhaḥ|| 47 ||
+4.25.48,नलिनी नालिनी च प्राग् द्वारौ एकत्र निर्मिते ।अवधूतसखस्ताभ्यां विषयं याति सौरभम् ॥ ४८ ॥,nalinī nālinī ca prāg dvārau ekatra nirmite|avadhūtasakhastābhyāṃ viṣayaṃ yāti saurabham|| 48 ||
+4.25.49,मुख्या नाम पुरस्ताद् द्वाः तयाऽपणबहूदनौ ।विषयौ याति पुरराड् रसज्ञविपणान्वितः ॥ ४९ ॥,mukhyā nāma purastād dvāḥ tayā'paṇabahūdanau|viṣayau yāti purarāḍ rasajñavipaṇānvitaḥ|| 49 ||
+4.25.50,पितृहूर्नृप पुर्या द्वाः दक्षिणेन पुरञ्जनः ।राष्ट्रं दक्षिणपञ्चालं याति श्रुतधरान्वितः ॥ ५० ॥,pitṛhūrnṛpa puryā dvāḥ dakṣiṇena purañjanaḥ|rāṣṭraṃ dakṣiṇapañcālaṃ yāti śrutadharānvitaḥ|| 50 ||
+4.25.51,देवहूर्नाम पुर्या द्वा उत्तरेण पुरञ्जनः ।राष्ट्रं उत्तरपञ्चालं याति श्रुतधरान्वितः ॥ ५१ ॥,devahūrnāma puryā dvā uttareṇa purañjanaḥ|rāṣṭraṃ uttarapañcālaṃ yāti śrutadharānvitaḥ|| 51 ||
+4.25.52,आसुरी नाम पश्चाद् द्वाः तया याति पुरञ्जनः ।ग्रामकं नाम विषयं दुर्मदेन समन्वितः ॥ ५२ ॥,āsurī nāma paścād dvāḥ tayā yāti purañjanaḥ|grāmakaṃ nāma viṣayaṃ durmadena samanvitaḥ|| 52 ||
+4.25.53,निर्ऋतिर्नाम पश्चाद् द्वाः तया याति पुरञ्जनः ।वैशसं नाम विषयं लुब्धकेन समन्वितः ॥ ५३ ॥,nirṛtirnāma paścād dvāḥ tayā yāti purañjanaḥ|vaiśasaṃ nāma viṣayaṃ lubdhakena samanvitaḥ|| 53 ||
+4.25.54,अन्धावमीषां पौराणां निर्वाक् पेशस्कृतावुभौ ।अक्षण्वतामधिपतिः ताभ्यां याति करोति च ॥ ५४ ॥,andhāvamīṣāṃ paurāṇāṃ nirvāk peśaskṛtāvubhau|akṣaṇvatāmadhipatiḥ tābhyāṃ yāti karoti ca|| 54 ||
+4.25.55,स यर्ह्यन्तःपुरगतो विषूचीनसमन्वितः ।मोहं प्रसादं हर्षं वा याति जायात्मजोद्‍भवम् ॥ ५५ ॥,sa yarhyantaḥpuragato viṣūcīnasamanvitaḥ|mohaṃ prasādaṃ harṣaṃ vā yāti jāyātmajod‍bhavam|| 55 ||
+4.25.56,एवं कर्मसु संसक्तः कामात्मा वञ्चितोऽबुधः ।महिषी यद् यद् ईहेत तत्तद् एवान्ववर्तत ॥ ५६ ॥,evaṃ karmasu saṃsaktaḥ kāmātmā vañcito'budhaḥ|mahiṣī yad yad īheta tattad evānvavartata|| 56 ||
+4.25.57,क्वचित्पिबन्त्यां पिबति मदिरां मदविह्वलः ।अश्नन्त्यां क्वचिदश्नाति जक्षत्यां सह जक्षिति ॥ ५७ ॥,kvacitpibantyāṃ pibati madirāṃ madavihvalaḥ|aśnantyāṃ kvacidaśnāti jakṣatyāṃ saha jakṣiti|| 57 ||
+4.25.58,क्वचिद्‍गायति गायन्त्यां रुदत्यां रुदति क्वचित् ।क्वचिद् हसन्त्यां हसति जल्पन्त्यामनु जल्पति ॥ ५८ ॥,kvacid‍gāyati gāyantyāṃ rudatyāṃ rudati kvacit|kvacid hasantyāṃ hasati jalpantyāmanu jalpati|| 58 ||
+4.25.59,क्वचिद् धावति धावन्त्यां तिष्ठन्त्यामनु तिष्ठति ।अनु शेते शयानायां अन्वास्ते क्वचिदासतीम् ॥ ५९ ॥,kvacid dhāvati dhāvantyāṃ tiṣṭhantyāmanu tiṣṭhati|anu śete śayānāyāṃ anvāste kvacidāsatīm|| 59 ||
+4.25.60,क्वचित् श्रृणोति श्रृण्वन्त्यां पश्यन्त्यामनु पश्यति ।क्वचित् जिघ्रति जिघ्रन्त्यां स्पृशन्त्यां स्पृशति क्वचित् ॥ ६० ॥,kvacit śrṛṇoti śrṛṇvantyāṃ paśyantyāmanu paśyati|kvacit jighrati jighrantyāṃ spṛśantyāṃ spṛśati kvacit|| 60 ||
+4.25.61,क्वचिच्च शोचतीं जायां अनु शोचति दीनवत् ।अनु हृष्यति हृष्यन्त्यां मुदितामनु मोदते ॥ ६१ ॥,kvacicca śocatīṃ jāyāṃ anu śocati dīnavat|anu hṛṣyati hṛṣyantyāṃ muditāmanu modate|| 61 ||
+4.25.62,विप्रलब्धो महिष्यैवं सर्वप्रकृतिवञ्चितः ।नेच्छन् अनुकरोत्यज्ञः क्लैब्यात् क्रीडामृगो यथा ॥ ६२ ॥,vipralabdho mahiṣyaivaṃ sarvaprakṛtivañcitaḥ|necchan anukarotyajñaḥ klaibyāt krīḍāmṛgo yathā|| 62 ||
+4.25.25,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे पुरंजनोपाख्याने पञ्चविंशोऽध्यायः ॥ २५ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe puraṃjanopākhyāne pañcaviṃśo'dhyāyaḥ|| 25 ||
+4.26.2,नारद उवाच ।स एकदा महेष्वासो रथं पञ्चाश्वमाशुगम् ।द्वीषं द्विचक्रमेकाक्षं त्रिवेणुं पञ्चबन्धुरम् ॥ १ ॥ रथोपरि टिप्पणी ।एकरश्म्येकदमनम् एकनीडं द्विकूबरम् ।पञ्चप्रहरणं सप्त वरूथं पञ्चविक्रमम् ॥ २ ॥,nārada uvāca|sa ekadā maheṣvāso rathaṃ pañcāśvamāśugam|dvīṣaṃ dvicakramekākṣaṃ triveṇuṃ pañcabandhuram|| 1 || rathopari ṭippaṇī |ekaraśmyekadamanam ekanīḍaṃ dvikūbaram|pañcapraharaṇaṃ sapta varūthaṃ pañcavikramam|| 2 ||
+4.26.3,हैमोपस्करमारुह्य स्वर्णवर्माक्षयेषुधिः ।एकादशचमूनाथः पञ्चप्रस्थमगाद्वनम् ॥ ३ ॥,haimopaskaramāruhya svarṇavarmākṣayeṣudhiḥ|ekādaśacamūnāthaḥ pañcaprasthamagādvanam|| 3 ||
+4.26.4,चचार मृगयां तत्र दृप्त आत्तेषुकार्मुकः ।विहाय जायामतदर्हां मृगव्यसनलालसः ॥ ४ ॥,cacāra mṛgayāṃ tatra dṛpta ātteṣukārmukaḥ|vihāya jāyāmatadarhāṃ mṛgavyasanalālasaḥ|| 4 ||
+4.26.5,आसुरीं वृत्तिमाश्रित्य घोरात्मा निरनुग्रहः ।न्यहनन् निशितैर्बाणैः वनेषु वनगोचरान् ॥ ५ ॥,āsurīṃ vṛttimāśritya ghorātmā niranugrahaḥ|nyahanan niśitairbāṇaiḥ vaneṣu vanagocarān|| 5 ||
+4.26.6,तीर्थेषु प्रतिदृष्टेषु राजा मेध्यान् पशून् वने ।यावदर्थमलं लुब्धो हन्यादिति नियम्यते ॥ ६ ॥,tīrtheṣu pratidṛṣṭeṣu rājā medhyān paśūn vane|yāvadarthamalaṃ lubdho hanyāditi niyamyate|| 6 ||
+4.26.7,य एवं कर्म नियतं विद्वान्कुर्वीत मानवः ।कर्मणा तेन राजेन्द्र ज्ञानेन न स लिप्यते ॥ ७ ॥,ya evaṃ karma niyataṃ vidvānkurvīta mānavaḥ|karmaṇā tena rājendra jñānena na sa lipyate|| 7 ||
+4.26.8,अन्यथा कर्म कुर्वाणो मानारूढो निबध्यते ।गुणप्रवाहपतितो नष्टप्रज्ञो व्रजत्यधः ॥ ८ ॥,anyathā karma kurvāṇo mānārūḍho nibadhyate|guṇapravāhapatito naṣṭaprajño vrajatyadhaḥ|| 8 ||
+4.26.9,तत्र निर्भिन्नगात्राणां चित्रवाजैः शिलीमुखैः ।विप्लवोऽभूद् दुःखितानां दुःसहः करुणात्मनाम् ॥ ९ ॥,tatra nirbhinnagātrāṇāṃ citravājaiḥ śilīmukhaiḥ|viplavo'bhūd duḥkhitānāṃ duḥsahaḥ karuṇātmanām|| 9 ||
+4.26.10,शशान् वराहान् महिषान् गवयान् रुरुशल्यकान् ।मेध्यानन्यांश्च विविधान् विनिघ्नन् श्रममध्यगात् ॥ १० ॥,śaśān varāhān mahiṣān gavayān ruruśalyakān|medhyānanyāṃśca vividhān vinighnan śramamadhyagāt|| 10 ||
+4.26.11,ततः क्षुत्तृट्परिश्रान्तो निवृत्तो गृहमेयिवान् ।कृतस्नानोचिताहारः संविवेश गतक्लमः ॥ ११ ॥,tataḥ kṣuttṛṭpariśrānto nivṛtto gṛhameyivān|kṛtasnānocitāhāraḥ saṃviveśa gataklamaḥ|| 11 ||
+4.26.12,आत्मानमर्हयां चक्रे धूपालेपस्रगादिभिः ।साध्वलङ्कृतसर्वाङ्गो महिष्यां आदधे मनः ॥ १२ ॥,ātmānamarhayāṃ cakre dhūpālepasragādibhiḥ|sādhvalaṅkṛtasarvāṅgo mahiṣyāṃ ādadhe manaḥ|| 12 ||
+4.26.13,तृप्तो हृष्टः सुदृप्तश्च कन्दर्पाकृष्टमानसः ।न व्यचष्ट वरारोहां गृहिणीं गृहमेधिनीम् ॥ १३ ॥,tṛpto hṛṣṭaḥ sudṛptaśca kandarpākṛṣṭamānasaḥ|na vyacaṣṭa varārohāṃ gṛhiṇīṃ gṛhamedhinīm|| 13 ||
+4.26.14,अन्तःपुरस्त्रियोऽपृच्छद् विमना इव वेदिषत् ।अपि वः कुशलं रामाः सेश्वरीणां यथा पुरा ॥ १४ ॥,antaḥpurastriyo'pṛcchad vimanā iva vediṣat|api vaḥ kuśalaṃ rāmāḥ seśvarīṇāṃ yathā purā|| 14 ||
+4.26.6,न तथैतर्हि रोचन्ते गृहेषु गृहसम्पदः ।यदि न स्याद्‍गृहे माता पत्‍नी वा पतिदेवता ।व्यङ्गे रथ इव प्राज्ञः को नामासीत दीनवत् ॥ १५ ॥ तुलनीयऋ. ५॥ ६ ॥,na tathaitarhi rocante gṛheṣu gṛhasampadaḥ|yadi na syād‍gṛhe mātā pat‍nī vā patidevatā|vyaṅge ratha iva prājñaḥ ko nāmāsīta dīnavat|| 15 || tulanīyaṛ. 5|| 6 ||
+4.26.16,क्व वर्तते सा ललना मज्जन्तं व्यसनार्णवे ।या मामुद्धरते प्रज्ञां दीपयन्ती पदे पदे ॥ १६ ॥,kva vartate sā lalanā majjantaṃ vyasanārṇave|yā māmuddharate prajñāṃ dīpayantī pade pade|| 16 ||
+4.26.17,रामा ऊचुः ।नरनाथ न जानीमः त्वत्प्रिया यद्व्यवस्यति ।भूतले निरवस्तारे शयानां पश्य शत्रुहन् ॥ १७ ॥,rāmā ūcuḥ|naranātha na jānīmaḥ tvatpriyā yadvyavasyati|bhūtale niravastāre śayānāṃ paśya śatruhan|| 17 ||
+4.26.18,नारद उवाच ।पुरञ्जनः स्वमहिषीं निरीक्ष्य अवधुतां भुवि ।तत्सङ्गोन्मथितज्ञानो वैक्लव्यं परमं ययौ ॥ १८ ॥,nārada uvāca|purañjanaḥ svamahiṣīṃ nirīkṣya avadhutāṃ bhuvi|tatsaṅgonmathitajñāno vaiklavyaṃ paramaṃ yayau|| 18 ||
+4.26.19,सान्त्वयन् श्कक्ष्णया वाचा हृदयेन विदूयता ।प्रेयस्याः स्नेहसंरम्भ लिङ्गमात्मनि नाभ्यगात् ॥ १९ ॥,sāntvayan śkakṣṇayā vācā hṛdayena vidūyatā|preyasyāḥ snehasaṃrambha liṅgamātmani nābhyagāt|| 19 ||
+4.26.20,अनुनिन्येऽथ शनकैः वीरोऽनुनयकोविदः ।पस्पर्श पादयुगलं आह चोत्सङ्गलालिताम् ॥ २० ॥,anuninye'tha śanakaiḥ vīro'nunayakovidaḥ|pasparśa pādayugalaṃ āha cotsaṅgalālitām|| 20 ||
+4.26.21,पुरञ्जन उवाच ।नूनं त्वकृतपुण्यास्ते भृत्या येष्वीश्वराः शुभे ।कृतागःस्वात्मसात्कृत्वा शिक्षादण्डं न युञ्जते ॥ २१ ॥,purañjana uvāca|nūnaṃ tvakṛtapuṇyāste bhṛtyā yeṣvīśvarāḥ śubhe|kṛtāgaḥsvātmasātkṛtvā śikṣādaṇḍaṃ na yuñjate|| 21 ||
+4.26.22,परमोऽनुग्रहो दण्डो भृत्येषु प्रभुणार्पितः ।बालो न वेद तत्तन्वि बन्धुकृत्यममर्षणः ॥ २२ ॥,paramo'nugraho daṇḍo bhṛtyeṣu prabhuṇārpitaḥ|bālo na veda tattanvi bandhukṛtyamamarṣaṇaḥ|| 22 ||
+4.26.23,सा त्वं मुखं सुदति सुभ्र्वनुरागभार ।व्रीडाविलम्बविलसद् हसितावलोकम् ।नीलालकालिभिरुपस्कृतमुन्नसं नः ।स्वानां प्रदर्शय मनस्विनि वल्गुवाक्यम् ॥ २३ ॥,sā tvaṃ mukhaṃ sudati subhrvanurāgabhāra|vrīḍāvilambavilasad hasitāvalokam|nīlālakālibhirupaskṛtamunnasaṃ naḥ|svānāṃ pradarśaya manasvini valguvākyam|| 23 ||
+4.26.24,तस्मिन्दधे दममहं तव वीरपत्‍नि ।योऽन्यत्र भूसुरकुलात्कृतकिल्बिषस्तम् ।पश्ये न वीतभयमुन्मुदितं त्रिलोक्यां ।अन्यत्र वै मुररिपोरितरत्र दासात् ॥ २४ ॥,tasmindadhe damamahaṃ tava vīrapat‍ni|yo'nyatra bhūsurakulātkṛtakilbiṣastam|paśye na vītabhayamunmuditaṃ trilokyāṃ|anyatra vai murariporitaratra dāsāt|| 24 ||
+4.26.25,वक्त्रं न ते वितिलकं मलिनं विहर्षं ।संरम्भभीममविमृष्टमपेतरागम् ।पश्ये स्तनावपि शुचोपहतौ सुजातौ ।बिम्बाधरं विगतकुङ्कुमपङ्करागम् ॥ २५ ॥,vaktraṃ na te vitilakaṃ malinaṃ viharṣaṃ|saṃrambhabhīmamavimṛṣṭamapetarāgam|paśye stanāvapi śucopahatau sujātau|bimbādharaṃ vigatakuṅkumapaṅkarāgam|| 25 ||
+4.26.26,तन्मे प्रसीद सुहृदः कृतकिल्बिषस्य ।स्वैरं गतस्य मृगयां व्यसनातुरस्य ।का देवरं वशगतं कुसुमास्त्रवेग ।विस्रस्तपौंस्नमुशती न भजेत कृत्ये ॥ २६ ॥,tanme prasīda suhṛdaḥ kṛtakilbiṣasya|svairaṃ gatasya mṛgayāṃ vyasanāturasya|kā devaraṃ vaśagataṃ kusumāstravega|visrastapauṃsnamuśatī na bhajeta kṛtye|| 26 ||
+4.26.26,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे पुरंजनोपाख्याने षड्विंशोऽध्यायः ॥ २६ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe puraṃjanopākhyāne ṣaḍviṃśo'dhyāyaḥ|| 26 ||
+4.27.1,नारद उवाच ।इत्थं पुरञ्जनं सध्र्यग् वशमानीय विभ्रमैः ।पुरञ्जनी महाराज रेमे रमयती पतिम् ॥ १ ॥,nārada uvāca|itthaṃ purañjanaṃ sadhryag vaśamānīya vibhramaiḥ|purañjanī mahārāja reme ramayatī patim|| 1 ||
+4.27.2,स राजा महिषीं राजन् सुस्नातां रुचिराननाम् ।कृतस्वस्त्ययनां तृप्तां अभ्यनन्ददुपागताम् ॥ २ ॥,sa rājā mahiṣīṃ rājan susnātāṃ rucirānanām|kṛtasvastyayanāṃ tṛptāṃ abhyanandadupāgatām|| 2 ||
+4.27.3,तयोपगूढः परिरब्धकन्धरो ।रहोऽनुमन्त्रैरपकृष्टचेतनः ।न कालरंहो बुबुधे दुरत्ययं ।दिवा निशेति प्रमदापरिग्रहः ॥ ३ ॥,tayopagūḍhaḥ parirabdhakandharo|raho'numantrairapakṛṣṭacetanaḥ|na kālaraṃho bubudhe duratyayaṃ|divā niśeti pramadāparigrahaḥ|| 3 ||
+4.27.4,शयान उन्नद्धमदो महामना ।महार्हतल्पे महिषीभुजोपधिः ।तामेव वीरो मनुते परं यतः ।तमोऽभिभूतो न निजं परं च यत् ॥ ४ ॥,śayāna unnaddhamado mahāmanā|mahārhatalpe mahiṣībhujopadhiḥ|tāmeva vīro manute paraṃ yataḥ|tamo'bhibhūto na nijaṃ paraṃ ca yat|| 4 ||
+4.27.5,तयैवं रममाणस्य कामकश्मलचेतसः ।क्षणार्धमिव राजेन्द्र व्यतिक्रान्तं नवं वयः ॥ ५ ॥,tayaivaṃ ramamāṇasya kāmakaśmalacetasaḥ|kṣaṇārdhamiva rājendra vyatikrāntaṃ navaṃ vayaḥ|| 5 ||
+4.27.6,तस्यां अजनयत् पुत्रान् पुरञ्जन्यां पुरञ्जनः ।शतान्येकादश विराड् आयुषोऽर्धमथात्यगात् ॥ ६ ॥,tasyāṃ ajanayat putrān purañjanyāṃ purañjanaḥ|śatānyekādaśa virāḍ āyuṣo'rdhamathātyagāt|| 6 ||
+4.27.7,दुहित्‍ईर्दशोत्तरशतं पितृमातृयशस्करीः ।शीलौदार्यगुणोपेताः पौरञ्जन्यः प्रजापते ॥ ७ ॥,duhit‍īrdaśottaraśataṃ pitṛmātṛyaśaskarīḥ|śīlaudāryaguṇopetāḥ paurañjanyaḥ prajāpate|| 7 ||
+4.27.8,स पञ्चालपतिः पुत्रान् पितृवंशविवर्धनान् ।दारैः संयोजयामास दुहितॄ सदृशैर्वरैः ॥ ८ ॥,sa pañcālapatiḥ putrān pitṛvaṃśavivardhanān|dāraiḥ saṃyojayāmāsa duhitṝ sadṛśairvaraiḥ|| 8 ||
+4.27.9,पुत्राणां चाभवन् पुत्रा एकैकस्य शतं शतम् ।यैर्वै पौरञ्जनो वंशः पञ्चालेषु समेधितः ॥ ९ ॥,putrāṇāṃ cābhavan putrā ekaikasya śataṃ śatam|yairvai paurañjano vaṃśaḥ pañcāleṣu samedhitaḥ|| 9 ||
+4.27.10,तेषु तद् रिक्थहारेषु गृहकोशानुजीविषु ।निरूढेन ममत्वेन विषयेष्वन्वबध्यत ॥ १० ॥,teṣu tad rikthahāreṣu gṛhakośānujīviṣu|nirūḍhena mamatvena viṣayeṣvanvabadhyata|| 10 ||
+4.27.11,ईजे च क्रतुभिर्घोरैः दीक्षितः पशुमारकैः ।देवान् पितॄन् भूतपतीन् नानाकामो यथा भवान् ॥ ११ ॥,īje ca kratubhirghoraiḥ dīkṣitaḥ paśumārakaiḥ|devān pitṝn bhūtapatīn nānākāmo yathā bhavān|| 11 ||
+4.27.12,युक्तेष्वेवं प्रमत्तस्य कुटुम्बासक्तचेतसः ।आससाद स वै कालो योऽप्रियः प्रिययोषिताम् ॥ १२ ॥,yukteṣvevaṃ pramattasya kuṭumbāsaktacetasaḥ|āsasāda sa vai kālo yo'priyaḥ priyayoṣitām|| 12 ||
+4.27.13,चण्डवेग इति ख्यातो गन्धर्वाधिपतिर्नृप ।गन्धर्वास्तस्य बलिनः षष्ट्युत्तरशतत्रयम् ॥ १३ ॥,caṇḍavega iti khyāto gandharvādhipatirnṛpa|gandharvāstasya balinaḥ ṣaṣṭyuttaraśatatrayam|| 13 ||
+4.27.14,गन्धर्व्यस्तादृशीरस्य मैथुन्यश्च सितासिताः ।परिवृत्त्या विलुम्पन्ति सर्वकामविनिर्मिताम् ॥ १४ ॥,gandharvyastādṛśīrasya maithunyaśca sitāsitāḥ|parivṛttyā vilumpanti sarvakāmavinirmitām|| 14 ||
+4.27.15,ते चण्डवेगानुचराः पुरञ्जनपुरं यदा ।हर्तुमारेभिरे तत्र प्रत्यषेधत् प्रजागरः ॥ १५ ॥,te caṇḍavegānucarāḥ purañjanapuraṃ yadā|hartumārebhire tatra pratyaṣedhat prajāgaraḥ|| 15 ||
+4.27.16,स सप्तभिः शतैरेको विंशत्या च शतं समाः ।पुरञ्जनपुराध्यक्षो गन्धर्वैर्युयुधे बली ॥ १६ ॥,sa saptabhiḥ śataireko viṃśatyā ca śataṃ samāḥ|purañjanapurādhyakṣo gandharvairyuyudhe balī|| 16 ||
+4.27.17,क्षीयमाणे स्वसंबन्धे एकस्मिन् बहुभिर्युधा ।चिन्तां परां जगामार्तः सराष्ट्रपुरबान्धवः ॥ १७ ॥,kṣīyamāṇe svasaṃbandhe ekasmin bahubhiryudhā|cintāṃ parāṃ jagāmārtaḥ sarāṣṭrapurabāndhavaḥ|| 17 ||
+4.27.18,स एव पुर्यां मधुभुक् पञ्चालेषु स्वपार्षदैः ।उपनीतं बलिं गृह्णन् स्त्री���ितो नाविदद्‍भयम् ॥ १८ ॥,sa eva puryāṃ madhubhuk pañcāleṣu svapārṣadaiḥ|upanītaṃ baliṃ gṛhṇan strījito nāvidad‍bhayam|| 18 ||
+4.27.19,कालस्य दुहिता काचित्त्रिलोकीं वरमिच्छती ।पर्यटन्ती न बर्हिष्मन् प्रत्यनन्दत कश्चन ॥ १९ ॥,kālasya duhitā kācittrilokīṃ varamicchatī|paryaṭantī na barhiṣman pratyanandata kaścana|| 19 ||
+4.27.20,दौर्भाग्येनात्मनो लोके विश्रुता दुर्भगेति सा ।या तुष्टा राजर्षये तु वृतादात्पूरवे वरम् ॥ २० ॥,daurbhāgyenātmano loke viśrutā durbhageti sā|yā tuṣṭā rājarṣaye tu vṛtādātpūrave varam|| 20 ||
+4.27.21,कदाचिद् अटमाना सा ब्रह्मलोकान् महीं गतम् ।वव्रे बृहद्व्रतं मां तु जानती काममोहिता ॥ २१ ॥,kadācid aṭamānā sā brahmalokān mahīṃ gatam|vavre bṛhadvrataṃ māṃ tu jānatī kāmamohitā|| 21 ||
+4.27.22,मयि संरभ्य विपुलं अदात् शापं सुदुःसहम् ।स्थातुमर्हसि नैकत्र मद् याच्ञाविमुखो मुने ॥ २२ ॥,mayi saṃrabhya vipulaṃ adāt śāpaṃ suduḥsaham|sthātumarhasi naikatra mad yācñāvimukho mune|| 22 ||
+4.27.23,ततो विहतसङ्कल्पा कन्यका यवनेश्वरम् ।मयोपदिष्टमासाद्य वव्रे नाम्ना भयं पतिम् ॥ २३ ॥,tato vihatasaṅkalpā kanyakā yavaneśvaram|mayopadiṣṭamāsādya vavre nāmnā bhayaṃ patim|| 23 ||
+4.27.24,ऋषभं यवनानां त्वां वृणे वीरेप्सितं पतिम् ।सङ्कल्पस्त्वयि भूतानां कृतः किल न रिष्यति ॥ २४ ॥,ṛṣabhaṃ yavanānāṃ tvāṃ vṛṇe vīrepsitaṃ patim|saṅkalpastvayi bhūtānāṃ kṛtaḥ kila na riṣyati|| 24 ||
+4.27.25,द्वौ इमौ अनुशोचन्ति बालौ असदवग्रहौ ।यल्लोकशास्त्रोपनतं न राति न तदिच्छति ॥ २५ ॥,dvau imau anuśocanti bālau asadavagrahau|yallokaśāstropanataṃ na rāti na tadicchati|| 25 ||
+4.27.26,अथो भजस्व मां भद्र भजन्तीं मे दयां कुरु ।एतावान् पौरुषो धर्मो यदार्तान् अनुकम्पते ॥ २६ ॥,atho bhajasva māṃ bhadra bhajantīṃ me dayāṃ kuru|etāvān pauruṣo dharmo yadārtān anukampate|| 26 ||
+4.27.27,कालकन्योदितवचो निशम्य यवनेश्वरः ।चिकीर्षुर्देवगुह्यं स सस्मितं तामभाषत ॥ २७ ॥,kālakanyoditavaco niśamya yavaneśvaraḥ|cikīrṣurdevaguhyaṃ sa sasmitaṃ tāmabhāṣata|| 27 ||
+4.27.28,मया निरूपितस्तुभ्यं पतिरात्मसमाधिना ।नाभिनन्दति लोकोऽयं त्वां अभद्रां असम्मताम् ॥ २८ ॥,mayā nirūpitastubhyaṃ patirātmasamādhinā|nābhinandati loko'yaṃ tvāṃ abhadrāṃ asammatām|| 28 ||
+4.27.29,त्वं अव्यक्तगतिर्भुङ्क्ष्व लोकं कर्मविनिर्मितम् ।या हि मे पृतनायुक्ता प्रजानाशं प्रणेष्यसि ॥ २९ ॥,tvaṃ avyaktagatirbhuṅkṣva lokaṃ karmavinirmitam|yā hi me pṛtanāyuktā prajānāśaṃ praṇeṣyasi|| 29 ||
+4.27.30,प्रज्वारोऽयं मम भ्राता त्वं च मे भगिनी भव ।चराम्युभाभ्यां लोकेऽस्मिन् अव्यक्तो भीमसैनिकः ॥ ३० ॥,prajvāro'yaṃ mama bhrātā tvaṃ ca me bhaginī bhava|carāmyubhābhyāṃ loke'smin avyakto bhīmasainikaḥ|| 30 ||
+4.27.27,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे पुरंजनोपाख्याने सप्तविंशोऽध्यायः ॥ २७ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe puraṃjanopākhyāne saptaviṃśo'dhyāyaḥ|| 27 ||
+4.28.1,नारद उवाच ।सैनिका भयनाम्नो ये बर्हिष्मन् दि���्दिष्टकारिणः ।प्रज्वारकालकन्याभ्यां विचेरुः अवनीमिमाम् ॥ १ ॥,nārada uvāca|sainikā bhayanāmno ye barhiṣman dindiṣṭakāriṇaḥ|prajvārakālakanyābhyāṃ viceruḥ avanīmimām|| 1 ||
+4.28.2,ते एकदा तु रभसा पुरञ्जनपुरीं नृप ।रुरुधुर्भौमभोगाढ्यां जरत्पन्नगपालिताम् ॥ २ ॥,te ekadā tu rabhasā purañjanapurīṃ nṛpa|rurudhurbhaumabhogāḍhyāṃ jaratpannagapālitām|| 2 ||
+4.28.3,कालकन्यापि बुभुजे पुरञ्जनपुरं बलात् ।ययाभिभूतः पुरुषः सद्यो निःसारतामियात् ॥ ३ ॥,kālakanyāpi bubhuje purañjanapuraṃ balāt|yayābhibhūtaḥ puruṣaḥ sadyo niḥsāratāmiyāt|| 3 ||
+4.28.4,तयोपभुज्यमानां वै यवनाः सर्वतोदिशम् ।द्वार्भिः प्रविश्य सुभृशं प्रार्दयन् सकलां पुरीम् ॥ ४ ॥,tayopabhujyamānāṃ vai yavanāḥ sarvatodiśam|dvārbhiḥ praviśya subhṛśaṃ prārdayan sakalāṃ purīm|| 4 ||
+4.28.5,तस्यां प्रपीड्यमानायां अभिमानी पुरञ्जनः ।अवापोरुविधान् तापान् कुटुम्बी ममताकुलः ॥ ५ ॥,tasyāṃ prapīḍyamānāyāṃ abhimānī purañjanaḥ|avāporuvidhān tāpān kuṭumbī mamatākulaḥ|| 5 ||
+4.28.6,कन्योपगूढो नष्टश्रीः कृपणो विषयात्मकः ।नष्टप्रज्ञो हृतैश्वर्यो गन्धर्वयवनैर्बलात् ॥ ६ ॥,kanyopagūḍho naṣṭaśrīḥ kṛpaṇo viṣayātmakaḥ|naṣṭaprajño hṛtaiśvaryo gandharvayavanairbalāt|| 6 ||
+4.28.7,विशीर्णां स्वपुरीं वीक्ष्य प्रतिकूलाननादृतान् ।पुत्रान् पौत्रानुगामात्यान् जायां च गतसौहृदाम् ॥ ७ ॥,viśīrṇāṃ svapurīṃ vīkṣya pratikūlānanādṛtān|putrān pautrānugāmātyān jāyāṃ ca gatasauhṛdām|| 7 ||
+4.28.8,आत्मानं कन्यया ग्रस्तं पञ्चालान् अरिदूषितान् ।दुरन्तचिन्तामापन्नो न लेभे तत्प्रतिक्रियाम् ॥ ८ ॥,ātmānaṃ kanyayā grastaṃ pañcālān aridūṣitān|durantacintāmāpanno na lebhe tatpratikriyām|| 8 ||
+4.28.9,कामानभिलषन्दीनो यातयामांश्च कन्यया ।विगतात्मगतिस्नेहः पुत्रदारांश्च लालयन् ॥ ९ ॥,kāmānabhilaṣandīno yātayāmāṃśca kanyayā|vigatātmagatisnehaḥ putradārāṃśca lālayan|| 9 ||
+4.28.10,गन्धर्वयवनाक्रान्तां कालकन्योपमर्दिताम् ।हातुं प्रचक्रमे राजा तां पुरीमनिकामतः ॥ १० ॥,gandharvayavanākrāntāṃ kālakanyopamarditām|hātuṃ pracakrame rājā tāṃ purīmanikāmataḥ|| 10 ||
+4.28.11,भयनाम्नोऽग्रजो भ्राता प्रज्वारः प्रत्युपस्थितः ।ददाह तां पुरीं कृत्स्नां भ्रातुः प्रियचिकीर्षया ॥ ११ ॥,bhayanāmno'grajo bhrātā prajvāraḥ pratyupasthitaḥ|dadāha tāṃ purīṃ kṛtsnāṃ bhrātuḥ priyacikīrṣayā|| 11 ||
+4.28.12,तस्यां सन्दह्यमानायां सपौरः सपरिच्छदः ।कौटुम्बिकः कुटुम्बिन्या उपातप्यत सान्वयः ॥ १२ ॥,tasyāṃ sandahyamānāyāṃ sapauraḥ saparicchadaḥ|kauṭumbikaḥ kuṭumbinyā upātapyata sānvayaḥ|| 12 ||
+4.28.13,यवनोपरुद्धायतनो ग्रस्तायां कालकन्यया ।पुर्यां प्रज्वारसंसृष्टः पुरपालोऽन्वतप्यत ॥ १३ ॥,yavanoparuddhāyatano grastāyāṃ kālakanyayā|puryāṃ prajvārasaṃsṛṣṭaḥ purapālo'nvatapyata|| 13 ||
+4.28.14,न शेके सोऽवितुं तत्र पुरुकृच्छ्रोरुवेपथुः ।गन्तुमैच्छत्ततो वृक्ष कोटरादिव सानलात् ॥ १४ ॥,na śeke so'vituṃ tatra purukṛcchroruvepathuḥ|gantumaicchattato vṛkṣa koṭarādiva s��nalāt|| 14 ||
+4.28.15,शिथिलावयवो यर्हि गन्धर्वैर्हृतपौरुषः ।यवनैररिभी राजन् उपरुद्धो रुरोद ह ॥ १५ ॥,śithilāvayavo yarhi gandharvairhṛtapauruṣaḥ|yavanairaribhī rājan uparuddho ruroda ha|| 15 ||
+4.28.16,दुहितॄ पुत्रपौत्रांश्च जामिजामातृपार्षदान् ।स्वत्वावशिष्टं यत्किञ्चिद् गृहकोशपरिच्छदम् ॥ १६ ॥,duhitṝ putrapautrāṃśca jāmijāmātṛpārṣadān|svatvāvaśiṣṭaṃ yatkiñcid gṛhakośaparicchadam|| 16 ||
+4.28.17,अहं ममेति स्वीकृत्य गृहेषु कुमतिर्गृही ।दध्यौ प्रमदया दीनो विप्रयोग उपस्थिते ॥ १७ ॥,ahaṃ mameti svīkṛtya gṛheṣu kumatirgṛhī|dadhyau pramadayā dīno viprayoga upasthite|| 17 ||
+4.28.18,लोकान्तरं गतवति मय्यनाथा कुटुम्बिनी ।वर्तिष्यते कथं त्वेषा बालकान् अनुशोचती ॥ १८ ॥,lokāntaraṃ gatavati mayyanāthā kuṭumbinī|vartiṣyate kathaṃ tveṣā bālakān anuśocatī|| 18 ||
+4.28.19,न मय्यनाशिते भुङ्क्ते नास्नाते स्नाति मत्परा ।मयि रुष्टे सुसन्त्रस्ता भर्त्सिते यतवाग्भयात् ॥ १९ ॥,na mayyanāśite bhuṅkte nāsnāte snāti matparā|mayi ruṣṭe susantrastā bhartsite yatavāgbhayāt|| 19 ||
+4.28.20,प्रबोधयति माविज्ञं व्युषिते शोककर्शिता ।वर्त्मैतद् गृहमेधीयं वीरसूरपि नेष्यति ॥ २० ॥,prabodhayati māvijñaṃ vyuṣite śokakarśitā|vartmaitad gṛhamedhīyaṃ vīrasūrapi neṣyati|| 20 ||
+4.28.21,कथं नु दारका दीना दारकीर्वापरायणाः ।वर्तिष्यन्ते मयि गते भिन्ननाव इवोदधौ ॥ २१ ॥,kathaṃ nu dārakā dīnā dārakīrvāparāyaṇāḥ|vartiṣyante mayi gate bhinnanāva ivodadhau|| 21 ||
+4.28.22,एवं कृपणया बुद्ध्या शोचन्तमतदर्हणम् ।ग्रहीतुं कृतधीरेनं भयनामाभ्यपद्यत ॥ २२ ॥,evaṃ kṛpaṇayā buddhyā śocantamatadarhaṇam|grahītuṃ kṛtadhīrenaṃ bhayanāmābhyapadyata|| 22 ||
+4.28.23,पशुवद्यवनैरेष नीयमानः स्वकं क्षयम् ।अन्वद्रवन्ननुपथाः शोचन्तो भृशमातुराः ॥ २३ ॥,paśuvadyavanaireṣa nīyamānaḥ svakaṃ kṣayam|anvadravannanupathāḥ śocanto bhṛśamāturāḥ|| 23 ||
+4.28.24,पुरीं विहायोपगत उपरुद्धो भुजङ्गमः ।यदा तमेवानु पुरी विशीर्णा प्रकृतिं गता ॥ २४ ॥,purīṃ vihāyopagata uparuddho bhujaṅgamaḥ|yadā tamevānu purī viśīrṇā prakṛtiṃ gatā|| 24 ||
+4.28.25,विकृष्यमाणः प्रसभं यवनेन बलीयसा ।नाविन्दत्तमसाऽविष्टः सखायं सुहृदं पुरः ॥ २५ ॥,vikṛṣyamāṇaḥ prasabhaṃ yavanena balīyasā|nāvindattamasā'viṣṭaḥ sakhāyaṃ suhṛdaṃ puraḥ|| 25 ||
+4.28.26,तं यज्ञपशवोऽनेन संज्ञप्ता येऽदयालुना ।कुठारैश्चिच्छिदुः क्रुद्धाः स्मरन्तोऽमीवमस्य तत् ॥ २६ ॥,taṃ yajñapaśavo'nena saṃjñaptā ye'dayālunā|kuṭhāraiścicchiduḥ kruddhāḥ smaranto'mīvamasya tat|| 26 ||
+4.28.27,अनन्तपारे तमसि मग्नो नष्टस्मृतिः समाः ।शाश्वतीरनुभूयार्तिं प्रमदासङ्गदूषितः ॥ २७ ॥,anantapāre tamasi magno naṣṭasmṛtiḥ samāḥ|śāśvatīranubhūyārtiṃ pramadāsaṅgadūṣitaḥ|| 27 ||
+4.28.28,तामेव मनसा गृह्णन् बभूव प्रमदोत्तमा ।अनन्तरं विदर्भस्य राजसिंहस्य वेश्मनि ॥ २८ ॥,tāmeva manasā gṛhṇan babhūva pramadottamā|anantaraṃ vidarbhasya rājasiṃhasya veśmani|| 28 ||
+4.28.29,उपयेमे वीर्यपणां वैदर्भीं मलयध्वजः ।युधि निर्जित्य रा��न्यान् पाण्ड्यः परपुरञ्जयः ॥ २९ ॥,upayeme vīryapaṇāṃ vaidarbhīṃ malayadhvajaḥ|yudhi nirjitya rājanyān pāṇḍyaḥ parapurañjayaḥ|| 29 ||
+4.28.30,तस्यां स जनयां चक्र आत्मजामसितेक्षणाम् ।यवीयसः सप्त सुतान् सप्त द्रविडभूभृतः ॥ ३० ॥,tasyāṃ sa janayāṃ cakra ātmajāmasitekṣaṇām|yavīyasaḥ sapta sutān sapta draviḍabhūbhṛtaḥ|| 30 ||
+4.28.31,एकैकस्याभवत्तेषां राजन् अर्बुदमर्बुदम् ।भोक्ष्यते यद्वंशधरैः मही मन्वन्तरं परम् ॥ ३१ ॥,ekaikasyābhavatteṣāṃ rājan arbudamarbudam|bhokṣyate yadvaṃśadharaiḥ mahī manvantaraṃ param|| 31 ||
+4.28.32,अगस्त्यः प्राग्दुहितरं उपयेमे धृतव्रताम् ।यस्यां दृढच्युतो जात इध्मवाहात्मजो मुनिः ॥ ३२ ॥,agastyaḥ prāgduhitaraṃ upayeme dhṛtavratām|yasyāṃ dṛḍhacyuto jāta idhmavāhātmajo muniḥ|| 32 ||
+4.28.33,विभज्य तनयेभ्यः क्ष्मां राजर्षिर्मलयध्वजः ।आरिराधयिषुः कृष्णं स जगाम कुलाचलम् ॥ ३३ ॥,vibhajya tanayebhyaḥ kṣmāṃ rājarṣirmalayadhvajaḥ|ārirādhayiṣuḥ kṛṣṇaṃ sa jagāma kulācalam|| 33 ||
+4.28.34,हित्वा गृहान् सुतान् भोगान् वैदर्भी मदिरेक्षणा ।अन्वधावत पाण्ड्येशं ज्योत्स्नेव रजनीकरम् ॥ ३४ ॥,hitvā gṛhān sutān bhogān vaidarbhī madirekṣaṇā|anvadhāvata pāṇḍyeśaṃ jyotsneva rajanīkaram|| 34 ||
+4.28.35,तत्र चन्द्रवसा नाम ताम्रपर्णी वटोदका ।तत्पुण्यसलिलैर्नित्यं उभयत्रात्मनो मृजन् ॥ ३५ ॥,tatra candravasā nāma tāmraparṇī vaṭodakā|tatpuṇyasalilairnityaṃ ubhayatrātmano mṛjan|| 35 ||
+4.28.36,कन्दाष्टिभिर्मूलफलैः पुष्पपर्णैस्तृणोदकैः ।वर्तमानः शनैर्गात्र कर्शनं तप आस्थितः ॥ ३६ ॥,kandāṣṭibhirmūlaphalaiḥ puṣpaparṇaistṛṇodakaiḥ|vartamānaḥ śanairgātra karśanaṃ tapa āsthitaḥ|| 36 ||
+4.28.37,शीतोष्णवातवर्षाणि क्षुत्पिपासे प्रियाप्रिये ।सुखदुःखे इति द्वन्द्वान्यजयत्समदर्शनः ॥ ३७ ॥,śītoṣṇavātavarṣāṇi kṣutpipāse priyāpriye|sukhaduḥkhe iti dvandvānyajayatsamadarśanaḥ|| 37 ||
+4.28.38,तपसा विद्यया पक्व कषायो नियमैर्यमैः ।युयुजे ब्रह्मण्यात्मानं विजिताक्षानिलाशयः ॥ ३८ ॥,tapasā vidyayā pakva kaṣāyo niyamairyamaiḥ|yuyuje brahmaṇyātmānaṃ vijitākṣānilāśayaḥ|| 38 ||
+4.28.39,आस्ते स्थाणुरिवैकत्र दिव्यं वर्षशतं स्थिरः ।वासुदेवे भगवति नान्यद् वेदोद्वहन् रतिम् ॥ ३९ ॥,āste sthāṇurivaikatra divyaṃ varṣaśataṃ sthiraḥ|vāsudeve bhagavati nānyad vedodvahan ratim|| 39 ||
+4.28.40,स व्यापकतयाऽत्मानं व्यतिरिक्ततयाऽत्मनि ।विद्वान्स्वप्न इवामर्श साक्षिणं विरराम ह ॥ ४० ॥,sa vyāpakatayā'tmānaṃ vyatiriktatayā'tmani|vidvānsvapna ivāmarśa sākṣiṇaṃ virarāma ha|| 40 ||
+4.28.41,साक्षाद्‍भगवतोक्तेन गुरुणा हरिणा नृप ।विशुद्धज्ञानदीपेन स्फुरता विश्वतोमुखम् ॥ ४१ ॥,sākṣād‍bhagavatoktena guruṇā hariṇā nṛpa|viśuddhajñānadīpena sphuratā viśvatomukham|| 41 ||
+4.28.42,परे ब्रह्मणि चात्मानं परं ब्रह्म तथात्मनि ।वीक्षमाणो विहायेक्षां अस्माद् उपरराम ह ॥ ४२ ॥,pare brahmaṇi cātmānaṃ paraṃ brahma tathātmani|vīkṣamāṇo vihāyekṣāṃ asmād upararāma ha|| 42 ||
+4.28.43,पतिं परमधर्मज्ञं वैदर्भी मलयध्वजम् ।प्रे���्णा पर्यचरद्धित्वा भोगान् सा पतिदेवता ॥ ४३ ॥,patiṃ paramadharmajñaṃ vaidarbhī malayadhvajam|premṇā paryacaraddhitvā bhogān sā patidevatā|| 43 ||
+4.28.44,चीरवासा व्रतक्षामा वेणीभूतशिरोरुहा ।बभावुपपतिं शान्ता शिखा शान्तमिवानलम् ॥ ४४ ॥,cīravāsā vratakṣāmā veṇībhūtaśiroruhā|babhāvupapatiṃ śāntā śikhā śāntamivānalam|| 44 ||
+4.28.45,अजानती प्रियतमं यदोपरतमङ्गना ।सुस्थिरासनमासाद्य यथापूर्वमुपाचरत् ॥ ४५ ॥,ajānatī priyatamaṃ yadoparatamaṅganā|susthirāsanamāsādya yathāpūrvamupācarat|| 45 ||
+4.28.46,यदा नोपलभेताङ्घ्रौ ऊष्माणं पत्युरर्चती ।आसीत् संविग्नहृदया यूथभ्रष्टा मृगी यथा ॥ ४६ ॥,yadā nopalabhetāṅghrau ūṣmāṇaṃ patyurarcatī|āsīt saṃvignahṛdayā yūthabhraṣṭā mṛgī yathā|| 46 ||
+4.28.47,आत्मानं शोचती दीनं अबन्धुं विक्लवाश्रुभिः ।स्तनौ आसिच्य विपिने सुस्वरं प्ररुरोद सा ॥ ४७ ॥,ātmānaṃ śocatī dīnaṃ abandhuṃ viklavāśrubhiḥ|stanau āsicya vipine susvaraṃ praruroda sā|| 47 ||
+4.28.48,उत्तिष्ठोत्तिष्ठ राजर्षे इमां उदधिमेखलाम् ।दस्युभ्यः क्षत्रबन्धुभ्यो बिभ्यतीं पातुमर्हसि ॥ ४८ ॥,uttiṣṭhottiṣṭha rājarṣe imāṃ udadhimekhalām|dasyubhyaḥ kṣatrabandhubhyo bibhyatīṃ pātumarhasi|| 48 ||
+4.28.49,एवं विलपन्ती बाला विपिनेऽनुगता पतिम् ।पतिता पादयोर्भर्तू रुदत्यश्रूण्यवर्तयत् ॥ ४९ ॥,evaṃ vilapantī bālā vipine'nugatā patim|patitā pādayorbhartū rudatyaśrūṇyavartayat|| 49 ||
+4.28.50,चितिं दारुमयीं चित्वा तस्यां पत्युः कलेवरम् ।आदीप्य चानुमरणे विलपन्ती मनो दधे ॥ ५० ॥,citiṃ dārumayīṃ citvā tasyāṃ patyuḥ kalevaram|ādīpya cānumaraṇe vilapantī mano dadhe|| 50 ||
+4.28.51,तत्र पूर्वतरः कश्चित् सखा ब्राह्मण आत्मवान् ।सान्त्वयन्वल्गुना साम्ना तामाह रुदतीं प्रभो ॥ ५१ ॥,tatra pūrvataraḥ kaścit sakhā brāhmaṇa ātmavān|sāntvayanvalgunā sāmnā tāmāha rudatīṃ prabho|| 51 ||
+4.28.52,ब्राह्मण उवाच ।का त्वं कस्यासि को वायं शयानो यस्य शोचसि ।जानासि किं सखायं मां येनाग्रे विचचर्थ ह ॥ ५२ ॥,brāhmaṇa uvāca|kā tvaṃ kasyāsi ko vāyaṃ śayāno yasya śocasi|jānāsi kiṃ sakhāyaṃ māṃ yenāgre vicacartha ha|| 52 ||
+4.28.53,अपि स्मरसि चात्मानं अविज्ञातसखं सखे ।हित्वा मां पदमन्विच्छन् भौमभोगरतो गतः ॥ ५३ ॥,api smarasi cātmānaṃ avijñātasakhaṃ sakhe|hitvā māṃ padamanvicchan bhaumabhogarato gataḥ|| 53 ||
+4.28.54,हंसावहं च त्वं चार्य सखायौ मानसायनौ ।अभूतामन्तरा वौकः सहस्रपरिवत्सरान् ॥ ५४ ॥,haṃsāvahaṃ ca tvaṃ cārya sakhāyau mānasāyanau|abhūtāmantarā vaukaḥ sahasraparivatsarān|| 54 ||
+4.28.55,स त्वं विहाय मां बन्धो गतो ग्राम्यमतिर्महीम् ।विचरन् पदमद्राक्षीः कयाचिन् निर्मितं स्त्रिया ॥ ५५ ॥,sa tvaṃ vihāya māṃ bandho gato grāmyamatirmahīm|vicaran padamadrākṣīḥ kayācin nirmitaṃ striyā|| 55 ||
+4.28.56,पञ्चारामं नवद्वारं एकपालं त्रिकोष्ठकम् ।षट्कुलं पञ्चविपणं पञ्चप्रकृति स्त्रीधवम् ॥ ५६ ॥,pañcārāmaṃ navadvāraṃ ekapālaṃ trikoṣṭhakam|ṣaṭkulaṃ pañcavipaṇaṃ pañcaprakṛti strīdhavam|| 56 ||
+4.28.57,पञ्चेन्द्रियार्था आरामा द्वारः प्राणा नव प्रभो ।���ेजोऽबन्नानि कोष्ठानि कुलमिन्द्रियसङ्ग्रहः ॥ ५७ ॥,pañcendriyārthā ārāmā dvāraḥ prāṇā nava prabho|tejo'bannāni koṣṭhāni kulamindriyasaṅgrahaḥ|| 57 ||
+4.28.58,विपणस्तु क्रियाशक्तिः भूतप्रकृतिरव्यया ।शक्त्यधीशः पुमांस्त्वत्र प्रविष्टो नावबुध्यते ॥ ५८ ॥,vipaṇastu kriyāśaktiḥ bhūtaprakṛtiravyayā|śaktyadhīśaḥ pumāṃstvatra praviṣṭo nāvabudhyate|| 58 ||
+4.28.59,तस्मिंस्त्वं रामया स्पृष्टो रममाणोऽश्रुतस्मृतिः ।तत्सङ्गादीदृशीं प्राप्तो दशां पापीयसीं प्रभो ॥ ५९ ॥,tasmiṃstvaṃ rāmayā spṛṣṭo ramamāṇo'śrutasmṛtiḥ|tatsaṅgādīdṛśīṃ prāpto daśāṃ pāpīyasīṃ prabho|| 59 ||
+4.28.60,न त्वं विदर्भदुहिता नायं वीरः सुहृत्तव ।न पतिस्त्वं पुरञ्जन्या रुद्धो नवमुखे यया ॥ ६० ॥,na tvaṃ vidarbhaduhitā nāyaṃ vīraḥ suhṛttava|na patistvaṃ purañjanyā ruddho navamukhe yayā|| 60 ||
+4.28.61,माया ह्येषा मया सृष्टा यत्पुमांसं स्त्रियं सतीम् ।मन्यसे नोभयं यद्वै हंसौ पश्यावयोर्गतिम् ॥ ६१ ॥,māyā hyeṣā mayā sṛṣṭā yatpumāṃsaṃ striyaṃ satīm|manyase nobhayaṃ yadvai haṃsau paśyāvayorgatim|| 61 ||
+4.28.62,अहं भवान्न चान्यस्त्वं त्वमेवाहं विचक्ष्व भोः ।न नौ पश्यन्ति कवयः छिद्रं जातु मनागपि ॥ ६२ ॥,ahaṃ bhavānna cānyastvaṃ tvamevāhaṃ vicakṣva bhoḥ|na nau paśyanti kavayaḥ chidraṃ jātu manāgapi|| 62 ||
+4.28.63,यथा पुरुष आत्मानं एकं आदर्शचक्षुषोः ।द्विधाभूतमवेक्षेत तथैवान्तरमावयोः ॥ ६३ ॥,yathā puruṣa ātmānaṃ ekaṃ ādarśacakṣuṣoḥ|dvidhābhūtamavekṣeta tathaivāntaramāvayoḥ|| 63 ||
+4.28.64,एवं स मानसो हंसो हंसेन प्रतिबोधितः ।स्वस्थस्तद्व्यभिचारेण नष्टामाप पुनः स्मृतिम् ॥ ६४ ॥,evaṃ sa mānaso haṃso haṃsena pratibodhitaḥ|svasthastadvyabhicāreṇa naṣṭāmāpa punaḥ smṛtim|| 64 ||
+4.28.65,बर्हिष्मन्नेतदध्यात्मं पारोक्ष्येण प्रदर्शितम् ।यत्परोक्षप्रियो देवो भगवान्विश्वभावनः ॥ ६५ ॥,barhiṣmannetadadhyātmaṃ pārokṣyeṇa pradarśitam|yatparokṣapriyo devo bhagavānviśvabhāvanaḥ|| 65 ||
+4.28.28,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे पुरंजनोपाख्याने अष्टाविंशोऽध्यायः ॥ २८ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe puraṃjanopākhyāne aṣṭāviṃśo'dhyāyaḥ|| 28 ||
+4.29.1,प्राचीनबर्हिरुवाच ।भगवंस्ते वचोऽस्माभिः न सम्यक् अवगम्यते ।कवयस्तद्विजानन्ति न वयं कर्ममोहिताः ॥ १ ॥,prācīnabarhiruvāca|bhagavaṃste vaco'smābhiḥ na samyak avagamyate|kavayastadvijānanti na vayaṃ karmamohitāḥ|| 1 ||
+4.29.2,नारद उवाच ।पुरुषं पुरञ्जनं विद्याद् यद् व्यनक्त्यात्मनः पुरम् ।एक द्वि त्रि चतुष्पादं बहुपादमपादकम् ॥ २ ॥,nārada uvāca|puruṣaṃ purañjanaṃ vidyād yad vyanaktyātmanaḥ puram|eka dvi tri catuṣpādaṃ bahupādamapādakam|| 2 ||
+4.29.3,योऽविज्ञाताहृतस्तस्य पुरुषस्य सखेश्वरः ।यन्न विज्ञायते पुम्भिः नामभिर्वा क्रियागुणैः ॥ ३ ॥,yo'vijñātāhṛtastasya puruṣasya sakheśvaraḥ|yanna vijñāyate pumbhiḥ nāmabhirvā kriyāguṇaiḥ|| 3 ||
+4.29.4,यदा जिघृक्षन् पुरुषः कार्त्स्न्येन प्रकृतेर��गुणान् ।नवद्वारं द्विहस्ताङ्घ्रि तत्रामनुत साध्विति ॥ ४ ॥,yadā jighṛkṣan puruṣaḥ kārtsnyena prakṛterguṇān|navadvāraṃ dvihastāṅghri tatrāmanuta sādhviti|| 4 ||
+4.29.5,बुद्धिं तु प्रमदां विद्यान् ममाहमिति यत्कृतम् ।यामधिष्ठाय देहेऽस्मिन् पुमान् भुङ्क्तेऽक्षभिर्गुणान् ॥ ५ ॥,buddhiṃ tu pramadāṃ vidyān mamāhamiti yatkṛtam|yāmadhiṣṭhāya dehe'smin pumān bhuṅkte'kṣabhirguṇān|| 5 ||
+4.29.6,सखाय इन्द्रियगणा ज्ञानं कर्म च यत्कृतम् ।सख्यस्तद्वृत्तयः प्राणः पञ्चवृत्तिर्यथोरगः ॥ ६ ॥,sakhāya indriyagaṇā jñānaṃ karma ca yatkṛtam|sakhyastadvṛttayaḥ prāṇaḥ pañcavṛttiryathoragaḥ|| 6 ||
+4.29.7,बृहद्‍बलं मनो विद्याद् उभयेन्द्रियनायकम् ।पञ्चालाः पञ्च विषया यन्मध्ये नवखं पुरम् ॥ ७ ॥,bṛhad‍balaṃ mano vidyād ubhayendriyanāyakam|pañcālāḥ pañca viṣayā yanmadhye navakhaṃ puram|| 7 ||
+4.29.8,अक्षिणी नासिके कर्णौ मुखं शिश्नगुदौ इति ।द्वे द्वे द्वारौ बहिर्याति यस्तद् इन्द्रियसंयुतः ॥ ८ ॥,akṣiṇī nāsike karṇau mukhaṃ śiśnagudau iti|dve dve dvārau bahiryāti yastad indriyasaṃyutaḥ|| 8 ||
+4.29.9,अक्षिणी नासिके आस्यं इति पञ्च पुरः कृताः ।दक्षिणा दक्षिणः कर्ण उत्तरा चोत्तरः स्मृतः ॥ ९ ॥,akṣiṇī nāsike āsyaṃ iti pañca puraḥ kṛtāḥ|dakṣiṇā dakṣiṇaḥ karṇa uttarā cottaraḥ smṛtaḥ|| 9 ||
+4.29.10,पश्चिमे इत्यधो द्वारौ गुदं शिश्नमिहोच्यते ।खद्योताऽविर्मुखी चात्र नेत्रे एकत्र निर्मिते ।रूपं विभ्राजितं ताभ्यां विचष्टे चक्षुषेश्वरः ॥ १० ॥,paścime ityadho dvārau gudaṃ śiśnamihocyate|khadyotā'virmukhī cātra netre ekatra nirmite|rūpaṃ vibhrājitaṃ tābhyāṃ vicaṣṭe cakṣuṣeśvaraḥ|| 10 ||
+4.29.11,नलिनी नालिनी नासे गन्धः सौरभ उच्यते ।घ्राणोऽवधूतो मुख्यास्यं विपणो वाग् रसविद्रसः ॥ ११ ॥,nalinī nālinī nāse gandhaḥ saurabha ucyate|ghrāṇo'vadhūto mukhyāsyaṃ vipaṇo vāg rasavidrasaḥ|| 11 ||
+4.29.12,आपणो व्यवहारोऽत्र चित्रमन्धो बहूदनम् ।पितृहूर्दक्षिणः कर्ण उत्तरो देवहूः स्मृतः ॥ १२ ॥,āpaṇo vyavahāro'tra citramandho bahūdanam|pitṛhūrdakṣiṇaḥ karṇa uttaro devahūḥ smṛtaḥ|| 12 ||
+4.29.13,प्रवृत्तं च निवृत्तं च शास्त्रं पञ्चालसंज्ञितम् ।पितृयानं देवयानं श्रोत्रात् श्रुतधराद्व्रजेत् ॥ १३ ॥,pravṛttaṃ ca nivṛttaṃ ca śāstraṃ pañcālasaṃjñitam|pitṛyānaṃ devayānaṃ śrotrāt śrutadharādvrajet|| 13 ||
+4.29.14,आसुरी मेढ्रमर्वाग्द्वाः व्यवायो ग्रामिणां रतिः ।उपस्थो दुर्मदः प्रोक्तो निर्ऋतिर्गुद उच्यते ॥ १४ ॥,āsurī meḍhramarvāgdvāḥ vyavāyo grāmiṇāṃ ratiḥ|upastho durmadaḥ prokto nirṛtirguda ucyate|| 14 ||
+4.29.15,वैशसं नरकं पायुः लुब्धकोऽन्धौ तु मे शृणु ।हस्तपादौ पुमांस्ताभ्यां युक्तो याति करोति च ॥ १५ ॥,vaiśasaṃ narakaṃ pāyuḥ lubdhako'ndhau tu me śṛṇu|hastapādau pumāṃstābhyāṃ yukto yāti karoti ca|| 15 ||
+4.29.16,अन्तःपुरं च हृदयं विषूचिर्मन उच्यते ।तत्र मोहं प्रसादं वा हर्षं प्राप्नोति तद्‍गुणैः ॥ १६ ॥,antaḥpuraṃ ca hṛdayaṃ viṣūcirmana ucyate|tatra mohaṃ prasādaṃ vā harṣaṃ prāpnoti tad‍guṇaiḥ|| 16 ||
+4.29.17,यथा यथा विक्रियते गुणाक्तो विकरोति वा ।तथा तथोपद्रष्टात्मा तद्वृत्तीरनुकार्यते ॥ १७ ॥,yathā yathā vikriyate guṇākto vikaroti vā|tathā tathopadraṣṭātmā tadvṛttīranukāryate|| 17 ||
+4.29.18,देहो रथस्त्विन्द्रियाश्वः संवत्सररयोऽगतिः ।द्विकर्मचक्रस्त्रिगुण ध्वजः पञ्चासुबन्धुरः ॥ १८ ॥,deho rathastvindriyāśvaḥ saṃvatsararayo'gatiḥ|dvikarmacakrastriguṇa dhvajaḥ pañcāsubandhuraḥ|| 18 ||
+4.29.19,मनोरश्मिर्बुद्धिसूतो हृन्नीडो द्वन्द्वकूबरः ।पञ्चेन्द्रियार्थप्रक्षेपः सप्तधातुवरूथकः ॥ १९ ॥,manoraśmirbuddhisūto hṛnnīḍo dvandvakūbaraḥ|pañcendriyārthaprakṣepaḥ saptadhātuvarūthakaḥ|| 19 ||
+4.29.20,आकूतिर्विक्रमो बाह्यो मृगतृष्णां प्रधावति ।एकादशेन्द्रियचमूः पञ्चसूनाविनोदकृत् ॥ २० ॥,ākūtirvikramo bāhyo mṛgatṛṣṇāṃ pradhāvati|ekādaśendriyacamūḥ pañcasūnāvinodakṛt|| 20 ||
+4.29.21,संवत्सरश्चण्डवेगः कालो येनोपलक्षितः ।तस्याहानीह गन्धर्वा गन्धर्व्यो रात्रयः स्मृताः ।हरन्त्यायुः परिक्रान्त्या षष्ट्युत्तरशतत्रयम् ॥ २१ ॥,saṃvatsaraścaṇḍavegaḥ kālo yenopalakṣitaḥ|tasyāhānīha gandharvā gandharvyo rātrayaḥ smṛtāḥ|harantyāyuḥ parikrāntyā ṣaṣṭyuttaraśatatrayam|| 21 ||
+4.29.22,कालकन्या जरा साक्षात् लोकस्तां नाभिनन्दति ।स्वसारं जगृहे मृत्युः क्षयाय यवनेश्वरः ॥ २२ ॥,kālakanyā jarā sākṣāt lokastāṃ nābhinandati|svasāraṃ jagṛhe mṛtyuḥ kṣayāya yavaneśvaraḥ|| 22 ||
+4.29.23,आधयो व्याधयस्तस्य सैनिका यवनाश्चराः ।भूतोपसर्गाशुरयः प्रज्वारो द्विविधो ज्वरः ॥ २३ ॥,ādhayo vyādhayastasya sainikā yavanāścarāḥ|bhūtopasargāśurayaḥ prajvāro dvividho jvaraḥ|| 23 ||
+4.29.24,एवं बहुविधैर्दुःखैः दैवभूतात्मसम्भवैः ।क्लिश्यमानः शतं वर्षं देहे देही तमोवृतः ॥ २४ ॥,evaṃ bahuvidhairduḥkhaiḥ daivabhūtātmasambhavaiḥ|kliśyamānaḥ śataṃ varṣaṃ dehe dehī tamovṛtaḥ|| 24 ||
+4.29.25,प्राणेन्द्रियमनोधर्मान् आत्मन्यध्यस्य निर्गुणः ।शेते कामलवान्ध्यायन् ममाहं इति कर्मकृत् ॥ २५ ॥,prāṇendriyamanodharmān ātmanyadhyasya nirguṇaḥ|śete kāmalavāndhyāyan mamāhaṃ iti karmakṛt|| 25 ||
+4.29.26,यदा आत्मानं अविज्ञाय भगवन्तं परं गुरुम् ।पुरुषस्तु विषज्जेत गुणेषु प्रकृतेः स्वदृक् ॥ २६ ॥,yadā ātmānaṃ avijñāya bhagavantaṃ paraṃ gurum|puruṣastu viṣajjeta guṇeṣu prakṛteḥ svadṛk|| 26 ||
+4.29.27,गुणाभिमानी स तदा कर्माणि कुरुतेऽवशः ।शुक्लं कृष्णं लोहितं वा यथाकर्माभिजायते ॥ २७ ॥,guṇābhimānī sa tadā karmāṇi kurute'vaśaḥ|śuklaṃ kṛṣṇaṃ lohitaṃ vā yathākarmābhijāyate|| 27 ||
+4.29.28,शुक्लात् प्रकाशभूयिष्ठान् लोकान् आप्नोति कर्हिचित् ।दुःखोदर्कान् क्रियायासान् तमःशोकोत्कटान् क्वचित् ॥ २८ ॥,śuklāt prakāśabhūyiṣṭhān lokān āpnoti karhicit|duḥkhodarkān kriyāyāsān tamaḥśokotkaṭān kvacit|| 28 ||
+4.29.29,क्वचित् पुमान् क्वचिच्च स्त्री क्वचिद् नोभयमन्धधीः ।देवो मनुष्यस्तिर्यग्वा यथाकर्मगुणं भवः ॥ २९ ॥,kvacit pumān kvacicca strī kvacid nobhayamandhadhīḥ|devo manuṣyastiryagvā yathākarmaguṇaṃ bhavaḥ|| 29 ||
+4.29.30,क्षुत्परीतो यथा दीनः सारमेयो गृहं गृहम् ।चरन्विन्दति यद्दिष्टं दण्डमोदनमेव वा ॥ ३० ॥,kṣutparīto yathā dīnaḥ sārameyo gṛhaṃ gṛham|caranvindati yaddiṣṭaṃ daṇḍamodanameva vā|| 30 ||
+4.29.31,तथा कामाशयो जीव उच्चावचपथा भ्रमन् ।उपर्यधो वा मध्ये वा याति दिष्टं प्रियाप्रियम् ॥ ३१ ॥,tathā kāmāśayo jīva uccāvacapathā bhraman|uparyadho vā madhye vā yāti diṣṭaṃ priyāpriyam|| 31 ||
+4.29.32,दुःखेष्वेकतरेणापि दैवभूतात्महेतुषु ।जीवस्य न व्यवच्छेदः स्यात् चेत् तत् प्रतिक्रिया ॥ ३२ ॥,duḥkheṣvekatareṇāpi daivabhūtātmahetuṣu|jīvasya na vyavacchedaḥ syāt cet tat pratikriyā|| 32 ||
+4.29.33,यथा हि पुरुषो भारं शिरसा गुरुमुद्वहन् ।तं स्कन्धेन स आधत्ते तथा सर्वाः प्रतिक्रियाः ॥ ३३ ॥,yathā hi puruṣo bhāraṃ śirasā gurumudvahan|taṃ skandhena sa ādhatte tathā sarvāḥ pratikriyāḥ|| 33 ||
+4.29.34,नैकान्ततः प्रतीकारः कर्मणां कर्म केवलम् ।द्वयं ह्यविद्योपसृतं स्वप्ने स्वप्न इवानघ ॥ ३४ ॥,naikāntataḥ pratīkāraḥ karmaṇāṃ karma kevalam|dvayaṃ hyavidyopasṛtaṃ svapne svapna ivānagha|| 34 ||
+4.29.35,अर्थे हि अविद्यमानेऽपि संसृतिर्न निवर्तते ।मनसा लिङ्गरूपेण स्वप्ने विचरतो यथा ॥ ३५ ॥,arthe hi avidyamāne'pi saṃsṛtirna nivartate|manasā liṅgarūpeṇa svapne vicarato yathā|| 35 ||
+4.29.36,अथात्मनोऽर्थभूतस्य यतोऽनर्थपरंपरा ।संसृतिस्तद्व्यवच्छेदो भक्त्या परमया गुरौ ॥ ३६ ॥,athātmano'rthabhūtasya yato'narthaparaṃparā|saṃsṛtistadvyavacchedo bhaktyā paramayā gurau|| 36 ||
+4.29.37,वासुदेवे भगवति भक्तियोगः समाहितः ।सध्रीचीनेन वैराग्यं ज्ञानं च जनयिष्यति ॥ ३७ ॥,vāsudeve bhagavati bhaktiyogaḥ samāhitaḥ|sadhrīcīnena vairāgyaṃ jñānaṃ ca janayiṣyati|| 37 ||
+4.29.38,सोऽचिराद् एव राजर्षे स्याद् अच्युतकथाश्रयः ।श्रृण्वतः श्रद्दधानस्य नित्यदा स्यादधीयतः ॥ ३८ ॥,so'cirād eva rājarṣe syād acyutakathāśrayaḥ|śrṛṇvataḥ śraddadhānasya nityadā syādadhīyataḥ|| 38 ||
+4.29.39,यत्र भागवता राजन्साधवो विशदाशयाः ।भगवद्‍गुणानुकथन श्रवणव्यग्रचेतसः ॥ ३९ ॥,yatra bhāgavatā rājansādhavo viśadāśayāḥ|bhagavad‍guṇānukathana śravaṇavyagracetasaḥ|| 39 ||
+4.29.40,तस्मिन्महन्मुखरिता मधुभिच्चरित्र ।पीयूषशेषसरितः परितः स्रवन्ति ।ता ये पिबन्त्यवितृषो नृप गाढकर्णैः ।तान्न स्पृशन्त्यशनतृड्भयशोकमोहाः ॥ ४० ॥,tasminmahanmukharitā madhubhiccaritra|pīyūṣaśeṣasaritaḥ paritaḥ sravanti|tā ye pibantyavitṛṣo nṛpa gāḍhakarṇaiḥ|tānna spṛśantyaśanatṛḍbhayaśokamohāḥ|| 40 ||
+4.29.41,एतैरुपद्रुतो नित्यं जीवलोकः स्वभावजैः ।न करोति हरेर्नूनं कथामृतनिधौ रतिम् ॥ ४१ ॥,etairupadruto nityaṃ jīvalokaḥ svabhāvajaiḥ|na karoti harernūnaṃ kathāmṛtanidhau ratim|| 41 ||
+4.29.42,प्रजापतिपतिः साक्षाद् भगवान् गिरिशो मनुः ।दक्षादयः प्रजाध्यक्षा नैष्ठिकाः सनकादयः ॥ ४२ ॥,prajāpatipatiḥ sākṣād bhagavān giriśo manuḥ|dakṣādayaḥ prajādhyakṣā naiṣṭhikāḥ sanakādayaḥ|| 42 ||
+4.29.43,मरीचिः अत्रि अङ्गिरसौ पुलस्त्यः पुलहः क्रतुः ।भृगुर्वसिष्ठ इत्येते मदन्ता ब्रह्मवादिनः ॥ ४३ ॥,marīciḥ atri aṅgirasau pulastyaḥ pulahaḥ kratuḥ|bhṛgurvasiṣṭha ityete madantā brahmavādinaḥ|| 43 ||
+4.29.44,अद्यापि वाचस्पतयः तपोविद्यासमाधिभिः ।पश्यन्तोऽपि न पश्यन्ति पश्यन्तं परमेश्वरम् ॥ ४४ ॥,adyāpi vācaspatayaḥ tapovidyāsamādhibhiḥ|paśyanto'pi na paśyanti paśyantaṃ parameśvaram|| 44 ||
+4.29.45,शब्दब्रह्मणि दुष्पारे चरन्त उरुविस्तरे ।मन्त्रलिङ्गैः व्यवच्छिन्नं भजन्तो न विदुः परम् ॥ ४५ ॥,śabdabrahmaṇi duṣpāre caranta uruvistare|mantraliṅgaiḥ vyavacchinnaṃ bhajanto na viduḥ param|| 45 ||
+4.29.46,यदा यस्य अनुगृह्णाति भगवान् आत्मभावितः ।स जहाति मतिं लोके वेदे च परिनिष्ठिताम् ॥ ४६ ॥,yadā yasya anugṛhṇāti bhagavān ātmabhāvitaḥ|sa jahāti matiṃ loke vede ca pariniṣṭhitām|| 46 ||
+4.29.47,तस्मात्कर्मसु बर्हिष्मन् अज्ञानात् अर्थकाशिषु ।मार्थदृष्टिं कृथाः श्रोत्र स्पर्शिष्वस्पृष्टवस्तुषु ॥ ४७ ॥,tasmātkarmasu barhiṣman ajñānāt arthakāśiṣu|mārthadṛṣṭiṃ kṛthāḥ śrotra sparśiṣvaspṛṣṭavastuṣu|| 47 ||
+4.29.48,स्वं लोकं न विदुस्ते वै यत्र देवो जनार्दनः ।आहुर्धूम्रधियो वेदं सकर्मकमतद्विदः ॥ ४८ ॥,svaṃ lokaṃ na viduste vai yatra devo janārdanaḥ|āhurdhūmradhiyo vedaṃ sakarmakamatadvidaḥ|| 48 ||
+4.29.49,आस्तीर्य दर्भैः प्रागग्रैः कार्त्स्न्येन क्षितिमण्डलम् ।स्तब्धो बृहद् वधात् मानी कर्म नावैषि यत्परम् ।तत्कर्म हरितोषं यत् सा विद्या तन्मतिर्यया ॥ ४९ ॥,āstīrya darbhaiḥ prāgagraiḥ kārtsnyena kṣitimaṇḍalam|stabdho bṛhad vadhāt mānī karma nāvaiṣi yatparam|tatkarma haritoṣaṃ yat sā vidyā tanmatiryayā|| 49 ||
+4.29.50,हरिर्देहभृतामात्मा स्वयं प्रकृतिरीश्वरः ।तत्पादमूलं शरणं यतः क्षेमो नृणामिह ॥ ५० ॥,harirdehabhṛtāmātmā svayaṃ prakṛtirīśvaraḥ|tatpādamūlaṃ śaraṇaṃ yataḥ kṣemo nṛṇāmiha|| 50 ||
+4.29.51,स वै प्रियतमश्चात्मा यतो न भयमण्वपि ।इति वेद स वै विद्वान् यो विद्वान् स गुरुर्हरिः ॥ ५१ ॥,sa vai priyatamaścātmā yato na bhayamaṇvapi|iti veda sa vai vidvān yo vidvān sa gururhariḥ|| 51 ||
+4.29.52,नारद उवाच ।प्रश्न एवं हि सञ्छिन्नो भवतः पुरुषर्षभ ।अत्र मे वदतो गुह्यं निशामय सुनिश्चितम् ॥ ५२ ॥,nārada uvāca|praśna evaṃ hi sañchinno bhavataḥ puruṣarṣabha|atra me vadato guhyaṃ niśāmaya suniścitam|| 52 ||
+4.29.53,क्षुद्रं चरं सुमनसां शरणे मिथित्वा ।रक्तं षडङ्घ्रिगणसामसु लुब्धकर्णम् ।अग्रे वृकान् असुतृपोऽविगणय्य यान्तं ।पृष्ठे मृगं मृगय लुब्धकबाणभिन्नम् ॥ ५३ ॥,kṣudraṃ caraṃ sumanasāṃ śaraṇe mithitvā|raktaṃ ṣaḍaṅghrigaṇasāmasu lubdhakarṇam|agre vṛkān asutṛpo'vigaṇayya yāntaṃ|pṛṣṭhe mṛgaṃ mṛgaya lubdhakabāṇabhinnam|| 53 ||
+4.29.54,अस्यार्थःसुमनःसमधर्मणां स्त्रीणां शरण आश्रमे ।पुष्पमधु गन्धवत् क्षुद्रतमं । काम्यकर्मविपाकजं ।कामसुखलवं जैह्व्यौपस्थ्यादि विचिन्वन्तं मिथुनीभूय ।तद् अभिनिवेशित मनसं । षडङ्घ्रिगण सामगीतवत् ।अतिमनोहर वनितादि जन आलापेषु अतितरां अति ।प्रलोभित कर्णमग्रे । वृकय���थवदात्मन आयुर्हरतो ।अहोरात्रान् तान् काल लव विशेषान् अविगणय्य ।गृहेषु विहरन्तं पृष्ठत एव । परोक्षमनुप्रवृत्तो लुब्धकः ।कृतान्तोऽन्तः शरेण यमिह पराविध्यति तं इमं ।आत्मानमहो । राजन् भिन्नहृदयं द्रष्टुमर्हसीति ॥ ५४ ॥,asyārthaḥsumanaḥsamadharmaṇāṃ strīṇāṃ śaraṇa āśrame|puṣpamadhu gandhavat kṣudratamaṃ| kāmyakarmavipākajaṃ |kāmasukhalavaṃ jaihvyaupasthyādi vicinvantaṃ mithunībhūya|tad abhiniveśita manasaṃ| ṣaḍaṅghrigaṇa sāmagītavat |atimanohara vanitādi jana ālāpeṣu atitarāṃ ati|pralobhita karṇamagre| vṛkayūthavadātmana āyurharato |ahorātrān tān kāla lava viśeṣān avigaṇayya|gṛheṣu viharantaṃ pṛṣṭhata eva| parokṣamanupravṛtto lubdhakaḥ |kṛtānto'ntaḥ śareṇa yamiha parāvidhyati taṃ imaṃ|ātmānamaho| rājan bhinnahṛdayaṃ draṣṭumarhasīti || 54 ||
+4.29.55,स त्वं विचक्ष्य मृगचेष्टितमात्मनोऽन्तः ।चित्तं नियच्छ हृदि कर्णधुनीं च चित्ते ।जह्यङ्गनाश्रममसत् तमयूथगाथं ।प्रीणीहि हंसशरणं विरम क्रमेण ॥ ५५ ॥,sa tvaṃ vicakṣya mṛgaceṣṭitamātmano'ntaḥ|cittaṃ niyaccha hṛdi karṇadhunīṃ ca citte|jahyaṅganāśramamasat tamayūthagāthaṃ|prīṇīhi haṃsaśaraṇaṃ virama krameṇa|| 55 ||
+4.29.56,राजोवाच ।श्रुतमन्वीक्षितं ब्रह्मन् भगवान् यदभाषत ।नैतज्जानन्ति उपाध्यायाः किं न ब्रूयुर्विदुर्यदि ॥ ५६ ॥,rājovāca|śrutamanvīkṣitaṃ brahman bhagavān yadabhāṣata|naitajjānanti upādhyāyāḥ kiṃ na brūyurviduryadi|| 56 ||
+4.29.57,संशयोऽत्र तु मे विप्र सञ्छिन्नस्तत्कृतो महान् ।ऋषयोऽपि हि मुह्यन्ति यत्र नेन्द्रियवृत्तयः ॥ ५७ ॥,saṃśayo'tra tu me vipra sañchinnastatkṛto mahān|ṛṣayo'pi hi muhyanti yatra nendriyavṛttayaḥ|| 57 ||
+4.29.58,कर्माण्यारभते येन पुमानिह विहाय तम् ।अमुत्रान्येन देहेन जुष्टानि स यदश्नुते ॥ ५८ ॥,karmāṇyārabhate yena pumāniha vihāya tam|amutrānyena dehena juṣṭāni sa yadaśnute|| 58 ||
+4.29.59,इति वेदविदां वादः श्रूयते तत्र तत्र ह ।कर्म यत्क्रियते प्रोक्तं परोक्षं न प्रकाशते ॥ ५९ ॥,iti vedavidāṃ vādaḥ śrūyate tatra tatra ha|karma yatkriyate proktaṃ parokṣaṃ na prakāśate|| 59 ||
+4.29.60,नारद उवाच ।येनैवारभते कर्म तेनैवामुत्र तत्पुमान् ।भुङ्क्ते हि अव्यवधानेन लिङ्गेन मनसा स्वयम् ॥ ६० ॥,nārada uvāca|yenaivārabhate karma tenaivāmutra tatpumān|bhuṅkte hi avyavadhānena liṅgena manasā svayam|| 60 ||
+4.29.61,शयानं इमं उत्सृज्य श्वसन्तं पुरुषो यथा ।कर्मात्मन्याहितं भुङ्क्ते तादृशेनेतरेण वा ॥ ६१ ॥,śayānaṃ imaṃ utsṛjya śvasantaṃ puruṣo yathā|karmātmanyāhitaṃ bhuṅkte tādṛśenetareṇa vā|| 61 ||
+4.29.62,ममैते मनसा यद्यद् असौ अहं इति ब्रुवन् ।गृह्णीयात् तत्पुमान् राद्धं कर्म येन पुनर्भवः ॥ ६२ ॥,mamaite manasā yadyad asau ahaṃ iti bruvan|gṛhṇīyāt tatpumān rāddhaṃ karma yena punarbhavaḥ|| 62 ||
+4.29.63,यथानुमीयते चित्तं उभयैरिन्द्रियेहितैः ।एवं प्राग्देहजं कर्म लक्ष्यते चित्तवृत्तिभिः ॥ ६३ ॥,yathānumīyate cittaṃ ubhayairindriyehitaiḥ|evaṃ prāgdehajaṃ karma lakṣyate cittavṛttibhiḥ|| 63 ||
+4.29.64,नानुभूतं क्व चानेन देहेनादृष्टमश्रुतम् ।कदाचिद् उपलभ्येत यद् रूपं यादृगात्मनि ॥ ६४ ॥,nānubhūtaṃ kva cānena dehenādṛṣṭamaśrutam|kadācid upalabhyeta yad rūpaṃ yādṛgātmani|| 64 ||
+4.29.65,तेनास्य तादृशं राजन् लिङ्गिनो देहसम्भवम् ।श्रद्धत्स्वाननुभूतोऽर्थो न मनः स्प्रष्टुमर्हति ॥ ६५ ॥,tenāsya tādṛśaṃ rājan liṅgino dehasambhavam|śraddhatsvānanubhūto'rtho na manaḥ spraṣṭumarhati|| 65 ||
+4.29.66,मन एव मनुष्यस्य पूर्वरूपाणि शंसति ।भविष्यतश्च भद्रं ते तथैव न भविष्यतः ॥ ६६ ॥,mana eva manuṣyasya pūrvarūpāṇi śaṃsati|bhaviṣyataśca bhadraṃ te tathaiva na bhaviṣyataḥ|| 66 ||
+4.29.67,अदृष्टमश्रुतं चात्र क्वचित् मनसि दृश्यते ।यथा तथानुमन्तव्यं देशकालक्रियाश्रयम् ॥ ६७ ॥,adṛṣṭamaśrutaṃ cātra kvacit manasi dṛśyate|yathā tathānumantavyaṃ deśakālakriyāśrayam|| 67 ||
+4.29.68,सर्वे क्रमानुरोधेन मनसीन्द्रियगोचराः ।आयान्ति बहुशो यान्ति सर्वे समनसो जनाः ॥ ६८ ॥,sarve kramānurodhena manasīndriyagocarāḥ|āyānti bahuśo yānti sarve samanaso janāḥ|| 68 ||
+4.29.69,सत्त्वैकनिष्ठे मनसि भगवत्पार्श्ववर्तिनि ।तमश्चन्द्रमसीवेदं उपरज्यावभासते ॥ ६९ ॥,sattvaikaniṣṭhe manasi bhagavatpārśvavartini|tamaścandramasīvedaṃ uparajyāvabhāsate|| 69 ||
+4.29.70,नाहं ममेति भावोऽयं पुरुषे व्यवधीयते ।यावद्‍बुद्धिमनोऽक्षार्थ गुणव्यूहो ह्यनादिमान् ॥ ७० ॥,nāhaṃ mameti bhāvo'yaṃ puruṣe vyavadhīyate|yāvad‍buddhimano'kṣārtha guṇavyūho hyanādimān|| 70 ||
+4.29.71,सुप्तिमूर्च्छोपतापेषु प्राणायनविघाततः ।नेहतेऽहमिति ज्ञानं मृत्युप्रज्वारयोरपि ॥ ७१ ॥,suptimūrcchopatāpeṣu prāṇāyanavighātataḥ|nehate'hamiti jñānaṃ mṛtyuprajvārayorapi|| 71 ||
+4.29.72,गर्भे बाल्येऽप्यपौष्कल्याद् एकादशविधं तदा ।लिङ्गं न दृश्यते यूनः कुह्वां चन्द्रमसो यथा ॥ ७२ ॥,garbhe bālye'pyapauṣkalyād ekādaśavidhaṃ tadā|liṅgaṃ na dṛśyate yūnaḥ kuhvāṃ candramaso yathā|| 72 ||
+4.29.73,अर्थे हि अविद्यमानेऽपि संसृतिर्न निवर्तते ।ध्यायतो विषयानस्य स्वप्नेऽनर्थागमो यथा ॥ ७३ ॥,arthe hi avidyamāne'pi saṃsṛtirna nivartate|dhyāyato viṣayānasya svapne'narthāgamo yathā|| 73 ||
+4.29.74,एवं पञ्चविधं लिङ्गं त्रिवृत्षोडश विस्तृतम् ।एष चेतनया युक्तो जीव इत्यभिधीयते ॥ ७४ ॥,evaṃ pañcavidhaṃ liṅgaṃ trivṛtṣoḍaśa vistṛtam|eṣa cetanayā yukto jīva ityabhidhīyate|| 74 ||
+4.29.75,अनेन पुरुषो देहान् उपादत्ते विमुञ्चति ।हर्षं शोकं भयं दुःखं सुखं चानेन विन्दति ॥ ७५ ॥,anena puruṣo dehān upādatte vimuñcati|harṣaṃ śokaṃ bhayaṃ duḥkhaṃ sukhaṃ cānena vindati|| 75 ||
+4.29.76,यथा तृणजलूकेयं नापयात्यपयाति च ।न त्यजेन्म्रियमाणोऽपि प्राग्देहाभिमतिं जनः ॥ ७६ ॥,yathā tṛṇajalūkeyaṃ nāpayātyapayāti ca|na tyajenmriyamāṇo'pi prāgdehābhimatiṃ janaḥ|| 76 ||
+4.29.77,अदृष्टं दृष्टवन्नङ्क्षेद्‍भूतं स्वप्नवदन्यथा ।भूतं भवद्‍भविष्यच्च सुप्तं सर्वरहोरहः ॥ ७७ ॥,adṛṣṭaṃ dṛṣṭavannaṅkṣed‍bhūtaṃ svapnavadanyathā|bhūtaṃ bhavad‍bhaviṣyacca suptaṃ sarvarahorahaḥ|| 77 ||
+4.29.77,यावदन्यं न विन्देत व्यवधानेन कर्मणाम् ।मन एव मनुष्येन्द्र भूतानां भवभावनम् ॥ ७७ ॥,yāvadanyaṃ na vindeta vyavadhānena karmaṇām|mana eva manuṣyendra bhūtānāṃ bhavabhāvanam|| 77 ||
+4.29.78,यदाक्षैश्चरितान् ध्यायन् कर्माण्याचिनुतेऽसकृत् ।सति कर्मण्यविद्यायां बन्धः कर्मण्यनात्मनः ॥ ७८ ॥,yadākṣaiścaritān dhyāyan karmāṇyācinute'sakṛt|sati karmaṇyavidyāyāṃ bandhaḥ karmaṇyanātmanaḥ|| 78 ||
+4.29.79,अतस्तद् अपवादार्थं भज सर्वात्मना हरिम् ।पश्यन् तदात्मकं विश्वं स्थित्युत्पत्त्यप्यया यतः ॥ ७९ ॥,atastad apavādārthaṃ bhaja sarvātmanā harim|paśyan tadātmakaṃ viśvaṃ sthityutpattyapyayā yataḥ|| 79 ||
+4.29.80,मैत्रेय उवाच ।भागवतमुख्यो भगवान् नारदो हंसयोर्गतिम् ।प्रदर्श्य ह्यमुमामन्त्र्य सिद्धलोकं ततोऽगमत् ॥ ८० ॥,maitreya uvāca|bhāgavatamukhyo bhagavān nārado haṃsayorgatim|pradarśya hyamumāmantrya siddhalokaṃ tato'gamat|| 80 ||
+4.29.81,प्राचीनबर्ही राजर्षिः प्रजासर्गाभिरक्षणे ।आदिश्य पुत्रानगमत् तपसे कपिलाश्रमम् ॥ ८१ ॥,prācīnabarhī rājarṣiḥ prajāsargābhirakṣaṇe|ādiśya putrānagamat tapase kapilāśramam|| 81 ||
+4.29.82,तत्रैकाग्रमना धीरो गोविन्द चरणाम्बुजम् ।विमुक्तसङ्गोऽनुभजन् भक्त्या तत्साम्यतामगात् ॥ ८२ ॥,tatraikāgramanā dhīro govinda caraṇāmbujam|vimuktasaṅgo'nubhajan bhaktyā tatsāmyatāmagāt|| 82 ||
+4.29.83,एतदध्यात्मपारोक्ष्यं गीतं देवर्षिणानघ ।यः श्रावयेत् यः श्रृणुयात् स लिङ्गेन विमुच्यते ॥ ८३ ॥,etadadhyātmapārokṣyaṃ gītaṃ devarṣiṇānagha|yaḥ śrāvayet yaḥ śrṛṇuyāt sa liṅgena vimucyate|| 83 ||
+4.29.84,एतन्मुकुन्दयशसा भुवनं पुनानं ।देवर्षिवर्यमुखनिःसृतमात्मशौचम् ।यः कीर्त्यमानमधिगच्छति पारमेष्ठ्यं ।नास्मिन् भवे भ्रमति मुक्तसमस्तबन्धः ॥ ८४ ॥,etanmukundayaśasā bhuvanaṃ punānaṃ|devarṣivaryamukhaniḥsṛtamātmaśaucam|yaḥ kīrtyamānamadhigacchati pārameṣṭhyaṃ|nāsmin bhave bhramati muktasamastabandhaḥ|| 84 ||
+4.29.85,अध्यात्मपारोक्ष्यमिदं मयाधिगतमद्‍भुतम् ।एवं स्त्रियाऽश्रमः पुंसश्छिन्नोऽमुत्र च संशयः ॥ ८५ ॥,adhyātmapārokṣyamidaṃ mayādhigatamad‍bhutam|evaṃ striyā'śramaḥ puṃsaśchinno'mutra ca saṃśayaḥ|| 85 ||
+4.29.29,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे प्राचीनबर्हिर्नारदसंवादो मान एकोनत्रिंशोऽध्यायः ॥ २९ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe prācīnabarhirnāradasaṃvādo māna ekonatriṃśo'dhyāyaḥ|| 29 ||
+4.30.1,विदुर उवाच ।ये त्वयाभिहिता ब्रह्मन् सुताः प्राचीनबर्हिषः ।ते रुद्रगीतेन हरिं सिद्धिमापुः प्रतोष्य काम् ॥ १ ॥,vidura uvāca|ye tvayābhihitā brahman sutāḥ prācīnabarhiṣaḥ|te rudragītena hariṃ siddhimāpuḥ pratoṣya kām|| 1 ||
+4.30.2,किं बार्हस्पत्येह परत्र वाथ ।कैवल्यनाथप्रियपार्श्ववर्तिनः ।आसाद्य देवं गिरिशं यदृच्छया ।प्रापुः परं नूनमथ प्रचेतसः ॥ २ ॥,kiṃ bārhaspatyeha paratra vātha|kaivalyanāthapriyapārśvavartinaḥ|āsādya devaṃ giriśaṃ yadṛcchayā|prāpuḥ paraṃ nūnamatha pracetasaḥ|| 2 ||
+4.30.3,मैत्रेय उवाच ।प्रचेतसोऽन्तरुदधौ पितुरादेशकारिणः ।अपयज्ञेन तपसा पुरञ्जनणम् अतोषयन् ॥ ३ ॥,maitreya uvāca|pracetaso'ntarudadhau piturāde��akāriṇaḥ|apayajñena tapasā purañjanaṇam atoṣayan|| 3 ||
+4.30.4,दशवर्षसहस्रान्ते पुरुषस्तु सनातनः ।तेषां आविरभूत् कृच्छ्रं शान्तेन शमयन् रुचा ॥ ४ ॥,daśavarṣasahasrānte puruṣastu sanātanaḥ|teṣāṃ āvirabhūt kṛcchraṃ śāntena śamayan rucā|| 4 ||
+4.30.5,सुपर्णस्कन्धमारूढो मेरुश्रूङ्गमिवाम्बुदः ।पीतवासा मणिग्रीवः कुर्वन् वितिमिरा दिशः ॥ ५ ॥,suparṇaskandhamārūḍho meruśrūṅgamivāmbudaḥ|pītavāsā maṇigrīvaḥ kurvan vitimirā diśaḥ|| 5 ||
+4.30.6,काशिष्णुना कनकवर्णविभूषणेन ।भ्राजत्कपोलवदनो विलसत्किरीटः ।अष्टायुधैरनुचरैर्मुनिभिः सुरेन्द्रैः ।आसेवितो गरुडकिन्नरगीतकीर्तिः ॥ ६ ॥,kāśiṣṇunā kanakavarṇavibhūṣaṇena|bhrājatkapolavadano vilasatkirīṭaḥ|aṣṭāyudhairanucarairmunibhiḥ surendraiḥ|āsevito garuḍakinnaragītakīrtiḥ|| 6 ||
+4.30.7,पीनायताष्टभुजमण्डल मध्यलक्ष्म्या ।स्पर्धच्छ्रिया परिवृतो वनमालयाऽद्यः ।बर्हिष्मतः पुरुष आह सुतान् प्रपन्नान् ।पर्जन्यनादरुतया सघृणावलोकः ॥ ७ ॥,pīnāyatāṣṭabhujamaṇḍala madhyalakṣmyā|spardhacchriyā parivṛto vanamālayā'dyaḥ|barhiṣmataḥ puruṣa āha sutān prapannān|parjanyanādarutayā saghṛṇāvalokaḥ|| 7 ||
+4.30.8,श्रीभगवानुवाच ।वरं वृणीध्वं भद्रं वो यूयं मे नृपनन्दनाः ।सौहार्देनापृथग्धर्माः तुष्टोऽहं सौहृदेन वः ॥ ८ ॥,śrībhagavānuvāca|varaṃ vṛṇīdhvaṃ bhadraṃ vo yūyaṃ me nṛpanandanāḥ|sauhārdenāpṛthagdharmāḥ tuṣṭo'haṃ sauhṛdena vaḥ|| 8 ||
+4.30.9,योऽनुस्मरति सन्ध्यायां युष्मान् अनुदिनं नरः ।तस्य भ्रातृष्वात्मसाम्यं तथा भूतेषु सौहृदम् ॥ ९ ॥,yo'nusmarati sandhyāyāṃ yuṣmān anudinaṃ naraḥ|tasya bhrātṛṣvātmasāmyaṃ tathā bhūteṣu sauhṛdam|| 9 ||
+4.30.10,ये तु मां रुद्रगीतेन सायं प्रातः समाहिताः ।स्तुवन्त्यहं कामवरान् दास्ये प्रज्ञां च शोभनाम् ॥ १० ॥,ye tu māṃ rudragītena sāyaṃ prātaḥ samāhitāḥ|stuvantyahaṃ kāmavarān dāsye prajñāṃ ca śobhanām|| 10 ||
+4.30.11,यद्यूयं पितुरादेशं अग्रहीष्ट मुदान्विताः ।अथो व उशती कीर्तिः लोकाननु भविष्यति ॥ ११ ॥,yadyūyaṃ piturādeśaṃ agrahīṣṭa mudānvitāḥ|atho va uśatī kīrtiḥ lokānanu bhaviṣyati|| 11 ||
+4.30.12,भविता विश्रुतः पुत्रो ऽनवमो ब्रह्मणो गुणैः ।य एतां आत्मवीर्येण त्रिलोकीं पूरयिष्यति ॥ १२ ॥,bhavitā viśrutaḥ putro 'navamo brahmaṇo guṇaiḥ|ya etāṃ ātmavīryeṇa trilokīṃ pūrayiṣyati|| 12 ||
+4.30.13,कण्डोः प्रम्लोचया लब्धा कन्या कमललोचना ।तां चापविद्धां जगृहुः भूरुहा नृपनन्दनाः ॥ १३ ॥,kaṇḍoḥ pramlocayā labdhā kanyā kamalalocanā|tāṃ cāpaviddhāṃ jagṛhuḥ bhūruhā nṛpanandanāḥ|| 13 ||
+4.30.14,क्षुत्क्षामाया मुखे राजा सोमः पीयूषवर्षिणीम् ।देशिनीं रोदमानाया निदधे स दयान्वितः ॥ १४ ॥,kṣutkṣāmāyā mukhe rājā somaḥ pīyūṣavarṣiṇīm|deśinīṃ rodamānāyā nidadhe sa dayānvitaḥ|| 14 ||
+4.30.15,प्रजाविसर्ग आदिष्टाः पित्रा मां अनुवर्तता ।तत्र कन्यां वरारोहां तां उद्वहत मा चिरम् ॥ १५ ॥,prajāvisarga ādiṣṭāḥ pitrā māṃ anuvartatā|tatra kanyāṃ varārohāṃ tāṃ udvahata mā ciram|| 15 ||
+4.30.16,अपृथग्धर्मशीलानां सर्वेषां वः सुमध्यमा ।अपृथग्धर्मशीलेयं भूयात् पत्‍न्यर्पिताशया ॥ १६ ॥,apṛthagdharmaśīlānāṃ sarveṣāṃ vaḥ sumadhyamā|apṛthagdharmaśīleyaṃ bhūyāt pat‍nyarpitāśayā|| 16 ||
+4.30.17,दिव्यवर्षसहस्राणां सहस्रमहतौजसः ।भौमान् भोक्ष्यथ भोगान् वै दिव्यान् चानुग्रहान्मम ॥ १७ ॥,divyavarṣasahasrāṇāṃ sahasramahataujasaḥ|bhaumān bhokṣyatha bhogān vai divyān cānugrahānmama|| 17 ||
+4.30.18,अथ मय्यनपायिन्या भक्त्या पक्वगुणाशयाः ।उपयास्यथ मद्धाम निर्विद्य निरयादतः ॥ १८ ॥,atha mayyanapāyinyā bhaktyā pakvaguṇāśayāḥ|upayāsyatha maddhāma nirvidya nirayādataḥ|| 18 ||
+4.30.19,गृहेष्वाविशतां चापि पुंसां कुशलकर्मणाम् ।मद् वार्तायातयामानां न बन्धाय गृहा मताः ॥ १९ ॥,gṛheṣvāviśatāṃ cāpi puṃsāṃ kuśalakarmaṇām|mad vārtāyātayāmānāṃ na bandhāya gṛhā matāḥ|| 19 ||
+4.30.20,नव्यवद् हृदये यज्ज्ञो ब्रह्मैतद्‍ब्रह्मवादिभिः ।न मुह्यन्ति न शोचन्ति न हृष्यन्ति यतो गताः ॥ २० ॥,navyavad hṛdaye yajjño brahmaitad‍brahmavādibhiḥ|na muhyanti na śocanti na hṛṣyanti yato gatāḥ|| 20 ||
+4.30.21,मैत्रेय उवाच ।एवं ब्रुवाणं पुरुषार्थभाजनं ।जनार्दनं प्राञ्जलयः प्रचेतसः ।तद्दर्शनध्वस्ततमोरजोमला ।गिरागृणन् गद्‍गदया सुहृत्तमम् ॥ २१ ॥,maitreya uvāca|evaṃ bruvāṇaṃ puruṣārthabhājanaṃ|janārdanaṃ prāñjalayaḥ pracetasaḥ|taddarśanadhvastatamorajomalā|girāgṛṇan gad‍gadayā suhṛttamam|| 21 ||
+4.30.22,प्रचेतस ऊचुः ।नमो नमः क्लेशविनाशनाय ।निरूपितोदारगुणाह्वयाय ।मनोवचोवेगपुरोजवाय ।सर्वाक्षमार्गैरगताध्वने नमः ॥ २२ ॥,pracetasa ūcuḥ|namo namaḥ kleśavināśanāya|nirūpitodāraguṇāhvayāya|manovacovegapurojavāya|sarvākṣamārgairagatādhvane namaḥ|| 22 ||
+4.30.23,शुद्धाय शान्ताय नमः स्वनिष्ठया ।मनस्यपार्थं विलसद्द्वयाय ।नमो जगत्स्थानलयोदयेषु ।गृहीतमायागुणविग्रहाय ॥ २३ ॥,śuddhāya śāntāya namaḥ svaniṣṭhayā|manasyapārthaṃ vilasaddvayāya|namo jagatsthānalayodayeṣu|gṛhītamāyāguṇavigrahāya|| 23 ||
+4.30.24,नमो विशुद्धसत्त्वाय हरये हरिमेधसे ।वासुदेवाय कृष्णाय प्रभवे सर्वसात्वताम् ॥ २४ ॥,namo viśuddhasattvāya haraye harimedhase|vāsudevāya kṛṣṇāya prabhave sarvasātvatām|| 24 ||
+4.30.25,नमः कमलनाभाय नमः कमलमालिने ।नमः कमलपादाय नमस्ते कमलेक्षण ॥ २५ ॥,namaḥ kamalanābhāya namaḥ kamalamāline|namaḥ kamalapādāya namaste kamalekṣaṇa|| 25 ||
+4.30.26,नमः कमलकिञ्जल्क पिशङ्गामलवाससे ।सर्वभूतनिवासाय नमोऽयुङ्क्ष्महि साक्षिणे ॥ २६ ॥,namaḥ kamalakiñjalka piśaṅgāmalavāsase|sarvabhūtanivāsāya namo'yuṅkṣmahi sākṣiṇe|| 26 ||
+4.30.27,रूपं भगवता त्वेतद् अशेषक्लेशसङ्क्षयम् ।आविष्कृतं नः क्लिष्टानां किं अन्यद् अनुकंपितम् ॥ २७ ॥,rūpaṃ bhagavatā tvetad aśeṣakleśasaṅkṣayam|āviṣkṛtaṃ naḥ kliṣṭānāṃ kiṃ anyad anukaṃpitam|| 27 ||
+4.30.28,एतावत्त्वं हि विभुभिः भाव्यं दीनेषु वत्सलैः ।यदनुस्मर्यते काले स्वबुद्ध्याभद्ररन्धन ॥ २८ ॥,etāvattvaṃ hi vibhubhiḥ bhāvyaṃ dīneṣu vatsalaiḥ|yadanusmaryate kāle svabuddhyābhadrarandhana|| 28 ||
+4.30.29,येनोपशान्तिर्भूतानां क्षुल्लकानामपीहताम् ।अन्तर्हितोऽन्तर्हृदये कस्मान्नो वेद नाशिषः ॥ २९ ॥,yenopaśāntirbhūtānāṃ kṣullakānāmapīhatām|antarhito'ntarhṛdaye kasmānno veda nāśiṣaḥ|| 29 ||
+4.30.30,असौ एव वरोऽस्माकं ईप्सितो जगतः पते ।प्रसन्नो भगवान्येषां अपवर्गः गुरुर्गतिः ॥ ३० ॥,asau eva varo'smākaṃ īpsito jagataḥ pate|prasanno bhagavānyeṣāṃ apavargaḥ gururgatiḥ|| 30 ||
+4.30.31,वरं वृणीमहेऽथापि नाथ त्वत्परतः परात् ।न ह्यन्तस्त्वद् विभूतीनां सोऽनन्त इति गीयसे ॥ ३१ ॥,varaṃ vṛṇīmahe'thāpi nātha tvatparataḥ parāt|na hyantastvad vibhūtīnāṃ so'nanta iti gīyase|| 31 ||
+4.30.32,पारिजातेऽञ्जसा लब्धे सारङ्गोऽन्यन्न सेवते ।त्वदङ्घ्रिमूलमासाद्य साक्षात्किं किं वृणीमहि ॥ ३२ ॥,pārijāte'ñjasā labdhe sāraṅgo'nyanna sevate|tvadaṅghrimūlamāsādya sākṣātkiṃ kiṃ vṛṇīmahi|| 32 ||
+4.30.33,यावत्ते मायया स्पृष्टा भ्रमाम इह कर्मभिः ।तावद्‍भवत् प्रसङ्गानां सङ्गः स्यान्नो भवे भवे ॥ ३३ ॥,yāvatte māyayā spṛṣṭā bhramāma iha karmabhiḥ|tāvad‍bhavat prasaṅgānāṃ saṅgaḥ syānno bhave bhave|| 33 ||
+4.30.34,तुलयाम लवेनापि न स्वर्गं न अपुनर्भवम् ।भगवत् सङ्गिसङ्गस्य मर्त्यानां किमुताशिषः ॥ ३४ ॥,tulayāma lavenāpi na svargaṃ na apunarbhavam|bhagavat saṅgisaṅgasya martyānāṃ kimutāśiṣaḥ|| 34 ||
+4.30.35,यत्रेड्यन्ते कथा मृष्टाः तृष्णायाः प्रशमो यतः ।निर्वैरं यत्र भूतेषु नोद्वेगो यत्र कश्चन ॥ ३५ ॥,yatreḍyante kathā mṛṣṭāḥ tṛṣṇāyāḥ praśamo yataḥ|nirvairaṃ yatra bhūteṣu nodvego yatra kaścana|| 35 ||
+4.30.36,यत्र नारायणः साक्षाद् भगवान् न्यासिनां गतिः ।संस्तूयते सत्कथासु मुक्तसङ्गैः पुनः पुनः ॥ ३६ ॥,yatra nārāyaṇaḥ sākṣād bhagavān nyāsināṃ gatiḥ|saṃstūyate satkathāsu muktasaṅgaiḥ punaḥ punaḥ|| 36 ||
+4.30.37,तेषां विचरतां पद्‍भ्यां तीर्थानां पावनेच्छया ।भीतस्य किं न रोचेत तावकानां समागमः ॥ ३७ ॥,teṣāṃ vicaratāṃ pad‍bhyāṃ tīrthānāṃ pāvanecchayā|bhītasya kiṃ na roceta tāvakānāṃ samāgamaḥ|| 37 ||
+4.30.38,वयं तु साक्षाद्‍भगवन् भवस्य ।प्रियस्य सख्युः क्षणसङ्गमेन ।सुदुश्चिकित्स्यस्य भवस्य मृत्योः ।भिषक्तमं त्वाद्य गतिं गताः स्म ॥ ३८ ॥,vayaṃ tu sākṣād‍bhagavan bhavasya|priyasya sakhyuḥ kṣaṇasaṅgamena|suduścikitsyasya bhavasya mṛtyoḥ|bhiṣaktamaṃ tvādya gatiṃ gatāḥ sma|| 38 ||
+4.30.39,यन्नः स्वधीतं गुरवः प्रसादिता ।विप्राश्च वृद्धाश्च सदानुवृत्त्या ।आर्या नताः सुहृदो भ्रातरश्च ।सर्वाणि भूतान्यनसूययैव ॥ ३९ ॥,yannaḥ svadhītaṃ guravaḥ prasāditā|viprāśca vṛddhāśca sadānuvṛttyā|āryā natāḥ suhṛdo bhrātaraśca|sarvāṇi bhūtānyanasūyayaiva|| 39 ||
+4.30.40,यन्नः सुतप्तं तप एतदीश ।निरन्धसां कालमदभ्रमप्सु ।सर्वं तदेतत्पुरुषस्य भूम्नो ।वृणीमहे ते परितोषणाय ॥ ४० ॥,yannaḥ sutaptaṃ tapa etadīśa|nirandhasāṃ kālamadabhramapsu|sarvaṃ tadetatpuruṣasya bhūmno|vṛṇīmahe te paritoṣaṇāya|| 40 ||
+4.30.41,मनुः स्वयम्भूर्भगवान् भवश्च ।येऽन्ये तपोज्ञानविशुद्धसत्त्वाः ।अदृष्टपारा अपि यन्महिम्नः ।स्तुवन्त्यथो त्वात्मसमं गृणीमः ॥ ४१ ॥,manuḥ svayambhūrbhagavān bhavaśca|ye'nye tapojñānaviśuddhasattvāḥ|adṛṣṭapārā api yanmahimnaḥ|stuvantyatho tvātmasamaṃ gṛṇīmaḥ|| 41 ||
+4.30.42,नमः समाय शुद्धाय पुरुषाय पराय च ।वासुदेवाय सत्त्वाय तुभ्यं भगवते नमः ॥ ४२ ॥,namaḥ samāya śuddhāya puruṣāya parāya ca|vāsudevāya sattvāya tubhyaṃ bhagavate namaḥ|| 42 ||
+4.30.43,मैत्रेय उवाच ।इति प्रचेतोभिरभिष्टुतो हरिः ।प्रीतस्तथेत्याह शरण्यवत्सलः ।अनिच्छतां यानम् अतृप्तचक्षुषां ।ययौ स्वधामानपवर्गवीर्यः ॥ ४३ ॥,maitreya uvāca|iti pracetobhirabhiṣṭuto hariḥ|prītastathetyāha śaraṇyavatsalaḥ|anicchatāṃ yānam atṛptacakṣuṣāṃ|yayau svadhāmānapavargavīryaḥ|| 43 ||
+4.30.44,अथ निर्याय सलिलात् प्रचेतस उदन्वतः ।वीक्ष्याकुप्यन् द्रुमैश्छन्नां गां गां रोद्धुम् इवोच्छ्रितैः ॥ ४४ ॥,atha niryāya salilāt pracetasa udanvataḥ|vīkṣyākupyan drumaiśchannāṃ gāṃ gāṃ roddhum ivocchritaiḥ|| 44 ||
+4.30.45,ततोऽग्निमारुतौ राजन् अमुञ्चन्मुखतो रुषा ।महीं निर्वीरुधं कर्तुं संवर्तक इवात्यये ॥ ४५ ॥,tato'gnimārutau rājan amuñcanmukhato ruṣā|mahīṃ nirvīrudhaṃ kartuṃ saṃvartaka ivātyaye|| 45 ||
+4.30.46,भस्मसात् क्रियमाणान् तान् द्रुमान् वीक्ष्य पितामहः ।आगतः शमयामास पुत्रान् बर्हिष्मतो नयैः ॥ ४६ ॥,bhasmasāt kriyamāṇān tān drumān vīkṣya pitāmahaḥ|āgataḥ śamayāmāsa putrān barhiṣmato nayaiḥ|| 46 ||
+4.30.47,तत्रावशिष्टा ये वृक्षा भीता दुहितरं तदा ।उज्जह्रुस्ते प्रचेतोभ्य उपदिष्टाः स्वयम्भुवा ॥ ४७ ॥,tatrāvaśiṣṭā ye vṛkṣā bhītā duhitaraṃ tadā|ujjahruste pracetobhya upadiṣṭāḥ svayambhuvā|| 47 ||
+4.30.48,ते च ब्रह्मण आदेशान् मारिषामुपयेमिरे ।यस्यां महदवज्ञानाद् अजन्यजनयोनिजः ॥ ४८ ॥,te ca brahmaṇa ādeśān māriṣāmupayemire|yasyāṃ mahadavajñānād ajanyajanayonijaḥ|| 48 ||
+4.30.49,चाक्षुषे त्वन्तरे प्राप्ते प्राक्सर्गे कालविद्रुते ।यः ससर्ज प्रजा इष्टाः स दक्षो दैवचोदितः ॥ ४९ ॥,cākṣuṣe tvantare prāpte prāksarge kālavidrute|yaḥ sasarja prajā iṣṭāḥ sa dakṣo daivacoditaḥ|| 49 ||
+4.30.50,यो जायमानः सर्वेषां तेजस्तेजस्विनां रुचा ।स्वयोपादत्त दाक्ष्याच्च कर्मणां दक्षमब्रुवन् ॥ ५० ॥,yo jāyamānaḥ sarveṣāṃ tejastejasvināṃ rucā|svayopādatta dākṣyācca karmaṇāṃ dakṣamabruvan|| 50 ||
+4.30.51,तं प्रजासर्गरक्षायां अनादिरभिषिच्य च ।युयोज युयुजेऽन्यांश्च स वै सर्वप्रजापतीन् ॥ ५१ ॥,taṃ prajāsargarakṣāyāṃ anādirabhiṣicya ca|yuyoja yuyuje'nyāṃśca sa vai sarvaprajāpatīn|| 51 ||
+4.30.30,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे प्राचेतसे चरिते त्रिंशोऽध्यायः ॥ ३० ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe prācetase carite triṃśo'dhyāyaḥ|| 30 ||
+4.31.1,मैत्रेय उवाच ।तत उत्पन्नविज्ञाना आश्वधोक्षजभाषितम् ।स्मरन्त आत्मजे भार्यां विसृज्य प्राव्रजन् गृहात् ॥ १ ॥,maitreya uvāca|tata utpannavijñānā āśvadhokṣajabhāṣitam|smaranta ātmaje bhāryāṃ visṛjya prāvrajan gṛhāt|| 1 ||
+4.31.2,दीक्षिता ब्रह्मसत्रेण सर्वभूतात्ममेधसा ।प्रतीच्यां दिशि वेलायां सिद्धोऽभूद् यत्र जाजलिः ॥ २ ॥,dīkṣitā brahmasatreṇa sarvabhūtātmamedhasā|pratīcyāṃ diśi velāyāṃ siddho'bhūd yatra jājaliḥ|| 2 ||
+4.31.3,तान्निर्जितप्राणमनोवचोदृशो ।जितासनान् शान्तसमानविग्रहान् ।परेऽमले ब्रह्मणि योजितात्मनः ।सुरासुरेड्यो ददृशे स्म नारदः ॥ ३ ॥,tānnirjitaprāṇamanovacodṛśo|jitāsanān śāntasamānavigrahān|pare'male brahmaṇi yojitātmanaḥ|surāsureḍyo dadṛśe sma nāradaḥ|| 3 ||
+4.31.4,तमागतं त उत्थाय प्रणिपत्याभिनन्द्य च ।पूजयित्वा यथादेशं सुखासीनं अथाब्रुवन् ॥ ४ ॥,tamāgataṃ ta utthāya praṇipatyābhinandya ca|pūjayitvā yathādeśaṃ sukhāsīnaṃ athābruvan|| 4 ||
+4.31.5,प्रचेतस ऊचुः ।स्वागतं ते सुरर्षेऽद्य दिष्ट्या नो दर्शनं गतः ।तव चङ्क्रमणं ब्रह्मन् अभयाय यथा रवेः ॥ ५ ॥,pracetasa ūcuḥ|svāgataṃ te surarṣe'dya diṣṭyā no darśanaṃ gataḥ|tava caṅkramaṇaṃ brahman abhayāya yathā raveḥ|| 5 ||
+4.31.6,यदादिष्टं भगवता शिवेनाधोक्षजेन च ।तद्‍गृहेषु प्रसक्तानां प्रायशः क्षपितं प्रभो ॥ ६ ॥,yadādiṣṭaṃ bhagavatā śivenādhokṣajena ca|tad‍gṛheṣu prasaktānāṃ prāyaśaḥ kṣapitaṃ prabho|| 6 ||
+4.31.7,तन्नः प्रद्योतयाध्यात्म ज्ञानं तत्त्वार्थदर्शनम् ।येनाञ्जसा तरिष्यामो दुस्तरं भवसागरम् ॥ ७ ॥,tannaḥ pradyotayādhyātma jñānaṃ tattvārthadarśanam|yenāñjasā tariṣyāmo dustaraṃ bhavasāgaram|| 7 ||
+4.31.8,मैत्रेय उवाच ।इति प्रचेतसां पृष्टो भगवान् नारदो मुनिः ।भगवति उत्तमश्लोक आविष्टात्माब्रवीन् नृपान् ॥ ८ ॥,maitreya uvāca|iti pracetasāṃ pṛṣṭo bhagavān nārado muniḥ|bhagavati uttamaśloka āviṣṭātmābravīn nṛpān|| 8 ||
+4.31.9,नारद उवाच ।तज्जन्म तानि कर्माणि तदायुस्तन्मनो वचः ।नृणां येन हि विश्वात्मा सेव्यते हरिरीश्वरः ॥ ९ ॥,nārada uvāca|tajjanma tāni karmāṇi tadāyustanmano vacaḥ|nṛṇāṃ yena hi viśvātmā sevyate harirīśvaraḥ|| 9 ||
+4.31.10,किं जन्मभिः त्रिभिर्वेह शौक्रसावित्रयाज्ञिकैः ।कर्मभिर्वा त्रयीप्रोक्तैः पुंसोऽपि विबुधायुषा ॥ १० ॥,kiṃ janmabhiḥ tribhirveha śaukrasāvitrayājñikaiḥ|karmabhirvā trayīproktaiḥ puṃso'pi vibudhāyuṣā|| 10 ||
+4.31.11,श्रुतेन तपसा वा किं वचोभिश्चित्तवृत्तिभिः ।बुद्ध्या वा किं निपुणया बलेनेन्द्रियराधसा ॥ ११ ॥,śrutena tapasā vā kiṃ vacobhiścittavṛttibhiḥ|buddhyā vā kiṃ nipuṇayā balenendriyarādhasā|| 11 ||
+4.31.12,किं वा योगेन साङ्ख्येन न्यासस्वाध्याययोरपि ।किं वा श्रेयोभिरन्यैश्च न यत्रात्मप्रदो हरिः ॥ १२ ॥,kiṃ vā yogena sāṅkhyena nyāsasvādhyāyayorapi|kiṃ vā śreyobhiranyaiśca na yatrātmaprado hariḥ|| 12 ||
+4.31.13,श्रेयसामपि सर्वेषां आत्मा ह्यवधिरर्थतः ।सर्वेषामपि भूतानां हरिरात्माऽत्मदः प्रियः ॥ १३ ॥,śreyasāmapi sarveṣāṃ ātmā hyavadhirarthataḥ|sarveṣāmapi bhūtānāṃ harirātmā'tmadaḥ priyaḥ|| 13 ||
+4.31.14,यथा तरोर्मूलनिषेचनेन ।तृप्यन्ति तत्स्कन्धभुजोपशाखाः ।प्राणोपहाराच्च यथेन्द्रियाणां ।तथैव सर्वार्हणमच्युतेज्या ॥ १४ ॥,yathā tarormūlaniṣecanena|tṛpyanti tatskandhabhujopaśākhāḥ|prāṇopahārācca yathendriyāṇāṃ|tathaiva sarvārhaṇamacyutejyā|| 14 ||
+4.31.15,यथैव सूर्यात्प्रभवन्ति वारः ।पुनश्च तस्मिन् प्रविशन्ति काले ।भूतानि भूमौ स्थिरजङ्गमानि ।तथा हरावेव गुणप्रवाहः ॥ १५ ॥,yathaiva sūryātprabhavanti vāraḥ|punaśca tasmin praviśanti kāle|bhūtāni bhūmau sthirajaṅgamāni|tathā harāveva guṇapravāhaḥ|| 15 ||
+4.31.16,एतत्पदं तज्जगदात्मनः परं ।सकृद्विभातं सवितुर्यथा प्रभा ।यथासवो जाग्रति सुप्तशक्तयो ।द्रव्यक्रियाज्ञानभिदाभ्रमात्ययः ॥ १६ ॥,etatpadaṃ tajjagadātmanaḥ paraṃ|sakṛdvibhātaṃ savituryathā prabhā|yathāsavo jāgrati suptaśaktayo|dravyakriyājñānabhidābhramātyayaḥ|| 16 ||
+4.31.17,यथा नभस्यभ्रतमःप्रकाशा ।भवन्ति भूपा न भवन्त्यनुक्रमात् ।एवं परे ब्रह्मणि शक्तयस्त्वमू ।रजस्तमः सत्त्वमिति प्रवाहः ॥ १७ ॥,yathā nabhasyabhratamaḥprakāśā|bhavanti bhūpā na bhavantyanukramāt|evaṃ pare brahmaṇi śaktayastvamū|rajastamaḥ sattvamiti pravāhaḥ|| 17 ||
+4.31.18,तेनैकमात्मानमशेषदेहिनां ।कालं प्रधानं पुरुषं परेशम् ।स्वतेजसा ध्वस्तगुणप्रवाहं ।आत्मैकभावेन भजध्वमद्धा ॥ १८ ॥,tenaikamātmānamaśeṣadehināṃ|kālaṃ pradhānaṃ puruṣaṃ pareśam|svatejasā dhvastaguṇapravāhaṃ|ātmaikabhāvena bhajadhvamaddhā|| 18 ||
+4.31.19,दयया सर्वभूतेषु सन्तुष्ट्या येन केन वा ।सर्वेन्द्रियोपशान्त्या च तुष्यत्याशु जनार्दनः ॥ १९ ॥,dayayā sarvabhūteṣu santuṣṭyā yena kena vā|sarvendriyopaśāntyā ca tuṣyatyāśu janārdanaḥ|| 19 ||
+4.31.20,अपहतसकलैषणामलात्मनि ।अविरतमेधितभावनोपहूतः ।निजजनवशगत्वमात्मनोऽयन् ।न सरति छिद्रवदक्षरः सतां हि ॥ २० ॥,apahatasakalaiṣaṇāmalātmani|aviratamedhitabhāvanopahūtaḥ|nijajanavaśagatvamātmano'yan|na sarati chidravadakṣaraḥ satāṃ hi|| 20 ||
+4.31.21,न भजति कुमनीषिणां स इज्यां ।हरिरधनात्मधनप्रियो रसज्ञः ।श्रुतधनकुलकर्मणां मदैर्ये ।विदधति पापमकिञ्चनेषु सत्सु ॥ २१ ॥,na bhajati kumanīṣiṇāṃ sa ijyāṃ|hariradhanātmadhanapriyo rasajñaḥ|śrutadhanakulakarmaṇāṃ madairye|vidadhati pāpamakiñcaneṣu satsu|| 21 ||
+4.31.22,श्रियमनुचरतीं तदर्थिनश्च ।द्विपदपतीन् विबुधांश्च यत्स्वपूर्णः ।न भजति निजभृत्यवर्गतन्त्रः ।कथममुमुद्विसृजेत्पुमान् कृतज्ञः ॥ २२ ॥,śriyamanucaratīṃ tadarthinaśca|dvipadapatīn vibudhāṃśca yatsvapūrṇaḥ|na bhajati nijabhṛtyavargatantraḥ|kathamamumudvisṛjetpumān kṛtajñaḥ|| 22 ||
+4.31.23,मैत्रेय उवाच ।इति प्रचेतसो राजन् अन्याश्च भगवत्कथाः ।श्रावयित्वा ब्रह्मलोकं ययौ स्वायम्भुवो मुनिः ॥ २३ ॥,maitreya uvāca|iti pracetaso rājan anyāśca bhagavatkathāḥ|śrāvayitvā brahmalokaṃ yayau svāyambhuvo muniḥ|| 23 ||
+4.31.24,तेऽपि तन्मुखनिर्यातं यशो लोकमलापहम् ।हरेर्निशम्य तत्पादं ध्यायन्तस्तद्‍गतिं ययुः ॥ २४ ॥,te'pi tanmukhaniryātaṃ yaśo lokamalāpaham|harerniśamya tatpādaṃ dhyāyantastad‍gatiṃ yayuḥ|| 24 ||
+4.31.25,एतत्तेऽभिहितं क्षत्तः यन्मां त्वं परिपृष्टवान् ।प्रचेतसां नारदस्य संवादं हरिकीर्तनम् ॥ २५ ॥,etatte'bhihitaṃ kṣattaḥ yanmāṃ tvaṃ paripṛṣṭavān|pracetasāṃ nāradasya saṃvādaṃ harikīrtanam|| 25 ||
+4.31.26,श्र��शुक उवाच ।य एष उत्तानपदो मानवस्यानुवर्णितः ।वंशः प्रियव्रतस्यापि निबोध नृपसत्तम ॥ २६ ॥,śrīśuka uvāca|ya eṣa uttānapado mānavasyānuvarṇitaḥ|vaṃśaḥ priyavratasyāpi nibodha nṛpasattama|| 26 ||
+4.31.27,यो नारदादात् आत्मविद्यां अधिगम्य पुनर्महीम् ।भुक्त्वा विभज्य पुत्रेभ्य ऐश्वरं समगात्पदम् ॥ २७ ॥,yo nāradādāt ātmavidyāṃ adhigamya punarmahīm|bhuktvā vibhajya putrebhya aiśvaraṃ samagātpadam|| 27 ||
+4.31.28,इमां तु कौषारविणोपवर्णितां ।क्षत्ता निशम्याजितवादसत्कथाम् ।प्रवृद्धभावोऽश्रुकलाकुलो मुनेः ।दधार मूर्ध्ना चरणं हृदा हरेः ॥ २८ ॥,imāṃ tu kauṣāraviṇopavarṇitāṃ|kṣattā niśamyājitavādasatkathām|pravṛddhabhāvo'śrukalākulo muneḥ|dadhāra mūrdhnā caraṇaṃ hṛdā hareḥ|| 28 ||
+4.31.29,विदुर उवाच ।सोऽयमद्य महायोगिन् भवता करुणात्मना ।दर्शितस्तमसः पारो यत्राकिञ्चनगो हरिः ॥ २९ ॥,vidura uvāca|so'yamadya mahāyogin bhavatā karuṇātmanā|darśitastamasaḥ pāro yatrākiñcanago hariḥ|| 29 ||
+4.31.30,श्रीशुक उवाच ।इत्यानम्य तमामन्त्र्य विदुरो गजसाह्वयम् ।स्वानां दिदृक्षुः प्रययौ ज्ञातीनां निर्वृताशयः ॥ ३० ॥,śrīśuka uvāca|ityānamya tamāmantrya viduro gajasāhvayam|svānāṃ didṛkṣuḥ prayayau jñātīnāṃ nirvṛtāśayaḥ|| 30 ||
+4.31.31,एतद् यः शृणुयाद् राजन् राज्ञां हर्यर्पितात्मनाम् ।आयुर्धनं यशः स्वस्ति गतिमैश्वर्यमाप्नुयात् ॥ ३१ ॥,etad yaḥ śṛṇuyād rājan rājñāṃ haryarpitātmanām|āyurdhanaṃ yaśaḥ svasti gatimaiśvaryamāpnuyāt|| 31 ||
+4.31.31,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।चतुर्थस्कन्धे प्रचेतौपाख्यानं नाम एकयस्त्रिंशोऽध्यायः ॥ ३१ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|caturthaskandhe pracetaupākhyānaṃ nāma ekayastriṃśo'dhyāyaḥ|| 31 ||
+5.1.1,राजोवाच ।प्रियव्रतो भागवत आत्मारामः कथं मुने ।गृहेऽरमत यन्मूलः कर्मबन्धः पराभवः ॥ १ ॥,rājovāca|priyavrato bhāgavata ātmārāmaḥ kathaṃ mune|gṛhe'ramata yanmūlaḥ karmabandhaḥ parābhavaḥ|| 1 ||
+5.1.2,न नूनं मुक्तसङ्गानां तादृशानां द्विजर्षभ ।गृहेष्वभिनिवेशोऽयं पुंसां भवितुमर्हति ॥ २ ॥,na nūnaṃ muktasaṅgānāṃ tādṛśānāṃ dvijarṣabha|gṛheṣvabhiniveśo'yaṃ puṃsāṃ bhavitumarhati|| 2 ||
+5.1.3,महतां खलु विप्रर्षे उत्तमश्लोकपादयोः ।छायानिर्वृतचित्तानां न कुटुम्बे स्पृहामतिः ॥ ३ ॥,mahatāṃ khalu viprarṣe uttamaślokapādayoḥ|chāyānirvṛtacittānāṃ na kuṭumbe spṛhāmatiḥ|| 3 ||
+5.1.4,संशयोऽयं महान्ब्रह्मन्दारागारसुतादिषु ।सक्तस्य यत्सिद्धिरभूत्कृष्णे च मतिरच्युता ॥ ४ ॥,saṃśayo'yaṃ mahānbrahmandārāgārasutādiṣu|saktasya yatsiddhirabhūtkṛṣṇe ca matiracyutā|| 4 ||
+5.1.5,श्रीशुक उवाच ।बाढमुक्तं भगवत उत्तमश्लोकस्य श्रीमच्चरणारविन्दमकरन्दरस आवेशितचेतसो भागवतपरमहंसदयितकथां किञ्चिदन्तरायविहतां स्वां शिवतमां पदवीं न प्रायेण हिन्वन्ति ॥ ५ ॥,śrīśuka uvāca|bāḍhamuktaṃ bhagavata uttamaślokasya śrīmaccaraṇāravindamakarandarasa āveśitacetaso bhāgavataparamahaṃsadayitakathāṃ kiñcidantarāyavihatāṃ svā�� śivatamāṃ padavīṃ na prāyeṇa hinvanti|| 5 ||
+5.1.6,यर्हि वाव ह राजन्स राजपुत्रः प्रियव्रतः परमभागवतो नारदस्य चरणोपसेवयाञ्जसावगतपरमार्थसतत्त्वो ब्रह्मसत्रेण दीक्षिष्यमाणो ऽवनितलपरिपालनायाम्नात प्रवरगुणगणैकान्तभाजनतया स्वपित्रोपामन्त्रितो भगवति वासुदेव एवाव्यवधानसमाधियोगेन समावेशित सकलकारकक्रियाकलापो नैवाभ्यनन्दद्यद्यपि तदप्रत्याम्नातव्यं तदधिकरण आत्मनोऽन्यस्मादसतोऽपि पराभवमन्वीक्षमाणः ॥ ६ ॥,yarhi vāva ha rājansa rājaputraḥ priyavrataḥ paramabhāgavato nāradasya caraṇopasevayāñjasāvagataparamārthasatattvo brahmasatreṇa dīkṣiṣyamāṇo 'vanitalaparipālanāyāmnāta pravaraguṇagaṇaikāntabhājanatayā svapitropāmantrito bhagavati vāsudeva evāvyavadhānasamādhiyogena samāveśita sakalakārakakriyākalāpo naivābhyanandadyadyapi tadapratyāmnātavyaṃ tadadhikaraṇa ātmano'nyasmādasato'pi parābhavamanvīkṣamāṇaḥ|| 6 ||
+5.1.7,अथ ह भगवानादिदेव एतस्य गुणविसर्गस्य परिबृंहणानुध्यानव्यवसितसकलजगद् अभिप्राय आत्मयोनिरखिलनिगमनिजगणपरिवेष्टितः स्वभवनादवततार ॥ ७ ॥,atha ha bhagavānādideva etasya guṇavisargasya paribṛṃhaṇānudhyānavyavasitasakalajagad abhiprāya ātmayonirakhilanigamanijagaṇapariveṣṭitaḥ svabhavanādavatatāra|| 7 ||
+5.1.8,स तत्र तत्र गगनतल उडुपतिरिव विमानावलिभिरनुपथममर परिवृढैरभिपूज्यमानः पथि पथि च वरूथशः सिद्धगन्धर्वसाध्यचारणमुनि गणैरुपगीयमानो गन्धमादनद्रोणीमवभासयन्नुपससर्प ॥ ८ ॥,sa tatra tatra gaganatala uḍupatiriva vimānāvalibhiranupathamamara parivṛḍhairabhipūjyamānaḥ pathi pathi ca varūthaśaḥ siddhagandharvasādhyacāraṇamuni gaṇairupagīyamāno gandhamādanadroṇīmavabhāsayannupasasarpa|| 8 ||
+5.1.9,तत्र ह वा एनं देवर्षिर्हंसयानेन पितरं भगवन्तं हिरण्यगर्भमुपलभमानः सहसैवोत्थायार्हणेन सह पितापुत्राभ्यामवहिताञ्जलिरुपतस्थे ॥ ९ ॥,tatra ha vā enaṃ devarṣirhaṃsayānena pitaraṃ bhagavantaṃ hiraṇyagarbhamupalabhamānaḥ sahasaivotthāyārhaṇena saha pitāputrābhyāmavahitāñjalirupatasthe|| 9 ||
+5.1.10,भगवानपि भारत तदुपनीतार्हणः सूक्तवाकेनातितरामुदितगुणगणावतारसुजयः प्रियव्रतमादिपुरुषस्तं सदयहासावलोक इति होवाच ॥ १० ॥,bhagavānapi bhārata tadupanītārhaṇaḥ sūktavākenātitarāmuditaguṇagaṇāvatārasujayaḥ priyavratamādipuruṣastaṃ sadayahāsāvaloka iti hovāca|| 10 ||
+5.1.11,श्रीभगवानुवाच ।निबोध तातेदमृतं ब्रवीमि मासूयितुं देवमर्हस्यप्रमेयम् ।वयं भवस्ते तत एष महर्षिर्वहाम सर्वे विवशा यस्य दिष्टम् ॥ ११ ॥,śrībhagavānuvāca|nibodha tātedamṛtaṃ bravīmi māsūyituṃ devamarhasyaprameyam|vayaṃ bhavaste tata eṣa maharṣirvahāma sarve vivaśā yasya diṣṭam|| 11 ||
+5.1.12,न तस्य कश्चित्तपसा विद्यया वा न योगवीर्येण मनीषया वा ।नैवार्थधर्मैः परतः स्वतो वा कृतं विहन्तुं तनुभृद्विभूयात् ॥ १२ ॥,na tasya kaścittapasā vidyayā vā na yogavīryeṇa manīṣayā vā|naivārthadharmaiḥ parataḥ svato vā kṛtaṃ vihantuṃ tanubhṛdvibhūyāt|| 12 ||
+5.1.13,भवाय नाशाय च कर्म कर्तुं शोकाय मोहाय सदा भयाय ।सुखाय दुःखाय च देहयोगमव्यक्तदिष्टं जनताङ्ग धत्ते ॥ १३ ॥,bhavāya nāśāya ca karma kartuṃ śokāya mohāya sadā bhayāya|sukhāya duḥkhāya ca dehayogamavyaktadiṣṭaṃ janatāṅga dhatte|| 13 ||
+5.1.14,यद्वाचि तन्त्यां गुणकर्मदामभिः सुदुस्तरैर्वत्स वयं सुयोजिताः ।सर्वे वहामो बलिमीश्वराय प्रोता नसीव द्विपदे चतुष्पदः ॥ १४ ॥,yadvāci tantyāṃ guṇakarmadāmabhiḥ sudustarairvatsa vayaṃ suyojitāḥ|sarve vahāmo balimīśvarāya protā nasīva dvipade catuṣpadaḥ|| 14 ||
+5.1.15,ईशाभिसृष्टं ह्यवरुन्ध्महेऽङ्ग दुःखं सुखं वा गुणकर्मसङ्गात् ।आस्थाय तत्तद्यदयुङ्क्त नाथश्चक्षुष्मतान्धा इव नीयमानाः ॥ १५ ॥,īśābhisṛṣṭaṃ hyavarundhmahe'ṅga duḥkhaṃ sukhaṃ vā guṇakarmasaṅgāt|āsthāya tattadyadayuṅkta nāthaścakṣuṣmatāndhā iva nīyamānāḥ|| 15 ||
+5.1.16,मुक्तोऽपि तावद्बिभृयात्स्वदेहमारब्धमश्नन्नभिमानशून्यः ।यथानुभूतं प्रतियातनिद्रः किं त्वन्यदेहाय गुणान्न वृङ्क्ते ॥ १६ ॥,mukto'pi tāvadbibhṛyātsvadehamārabdhamaśnannabhimānaśūnyaḥ|yathānubhūtaṃ pratiyātanidraḥ kiṃ tvanyadehāya guṇānna vṛṅkte|| 16 ||
+5.1.17,भयं प्रमत्तस्य वनेष्वपि स्याद्यतः स आस्ते सहषट्सपत्नः ।जितेन्द्रियस्यात्मरतेर्बुधस्य गृहाश्रमः किं नु करोत्यवद्यम् ॥ १७ ॥,bhayaṃ pramattasya vaneṣvapi syādyataḥ sa āste sahaṣaṭsapatnaḥ|jitendriyasyātmaraterbudhasya gṛhāśramaḥ kiṃ nu karotyavadyam|| 17 ||
+5.1.18,यः षट्सपत्नान्विजिगीषमाणो गृहेषु निर्विश्य यतेत पूर्वम् ।अत्येति दुर्गाश्रित ऊर्जितारीन्क्षीणेषु कामं विचरेद्विपश्चित् ॥ १८ ॥,yaḥ ṣaṭsapatnānvijigīṣamāṇo gṛheṣu nirviśya yateta pūrvam|atyeti durgāśrita ūrjitārīnkṣīṇeṣu kāmaṃ vicaredvipaścit|| 18 ||
+5.1.19,त्वं त्वब्जनाभाङ्घ्रिसरोजकोश दुर्गाश्रितो निर्जितषट्सपत्नः ।भुङ्क्ष्वेह भोगान्पुरुषातिदिष्टान्विमुक्तसङ्गः प्रकृतिं भजस्व ॥ १९ ॥,tvaṃ tvabjanābhāṅghrisarojakośa durgāśrito nirjitaṣaṭsapatnaḥ|bhuṅkṣveha bhogānpuruṣātidiṣṭānvimuktasaṅgaḥ prakṛtiṃ bhajasva|| 19 ||
+5.1.20,श्रीशुक उवाच ।इति समभिहितो महाभागवतो भगवतस्त्रिभुवनगुरोरनुशासनमात्मनो लघुतयावनत शिरोधरो बाढमिति सबहुमानमुवाह ॥ २० ॥,śrīśuka uvāca|iti samabhihito mahābhāgavato bhagavatastribhuvanaguroranuśāsanamātmano laghutayāvanata śirodharo bāḍhamiti sabahumānamuvāha|| 20 ||
+5.1.21,भगवानपि मनुना यथावदुपकल्पितापचितिः प्रियव्रत नारदयोरविषममभिसमीक्षमाणयोरात्मसमवस्थानमवाङ्मनसं क्षयमव्यवहृतं प्रवर्तयन्नगमत् ॥ २१ ॥,bhagavānapi manunā yathāvadupakalpitāpacitiḥ priyavrata nāradayoraviṣamamabhisamīkṣamāṇayorātmasamavasthānamavāṅmanasaṃ kṣayamavyavahṛtaṃ pravartayannagamat|| 21 ||
+5.1.22,मनुरपि परेणैवं प्रतिसन्धितमनोरथः सुरर्षिवरानुमतेनात्मजमखिल धरामण्डलस्थितिगुप्तय आस्थाप्य स्वयमतिविषमविषयविषजलाशयाशाया उपरराम ॥ २२ ॥,manurapi pareṇaivaṃ pratisandhitamanorathaḥ surarṣivarānumatenātmajamakhila dharāmaṇḍalasthitiguptaya āsthāpya svayamativiṣamaviṣayaviṣajalāśayāśāyā upararāma|| 22 ||
+5.1.23,इति ह वाव स जगतीपतिरीश्वरेच्छयाधिनिवेशितकर्माधिकारोऽखिलजगद्बन्धध्वंस�� परानुभावस्य भगवत आदिपुरुषस्याङ्घ्रियुगलानवरतध्यानानुभावेन परिरन्धितकषायाशयो ऽवदातोऽपि मानवर्धनो महतां महीतलमनुशशास ॥ २३ ॥,iti ha vāva sa jagatīpatirīśvarecchayādhiniveśitakarmādhikāro'khilajagadbandhadhvaṃsana parānubhāvasya bhagavata ādipuruṣasyāṅghriyugalānavaratadhyānānubhāvena parirandhitakaṣāyāśayo 'vadāto'pi mānavardhano mahatāṃ mahītalamanuśaśāsa|| 23 ||
+5.1.24,अथ च दुहितरं प्रजापतेर्विश्वकर्मण उपयेमे बर्हिष्मतीं नाम तस्यामु ह वाव आत्मजानात्मसमानशीलगुणकर्मरूपवीर्योदारान्दश भावयाम्बभूव कन्यां च यवीयसीमूर्जस्वतीं नाम ॥ २४ ॥,atha ca duhitaraṃ prajāpaterviśvakarmaṇa upayeme barhiṣmatīṃ nāma tasyāmu ha vāva ātmajānātmasamānaśīlaguṇakarmarūpavīryodārāndaśa bhāvayāmbabhūva kanyāṃ ca yavīyasīmūrjasvatīṃ nāma|| 24 ||
+5.1.25,आग्नीध्रेध्मजिह्वयज्ञबाहुमहावीरहिरण्यरेतोघृतपृष्ठसवनमेधातिथिवीतिहोत्रकवय इति सर्व एवाग्निनामानः ॥ २५ ॥,āgnīdhredhmajihvayajñabāhumahāvīrahiraṇyaretoghṛtapṛṣṭhasavanamedhātithivītihotrakavaya iti sarva evāgnināmānaḥ|| 25 ||
+5.1.26,एतेषां कविर्महावीरः सवन इति त्रय आसन्नूर्ध्वरेतसस्त आत्मविद्यायामर्भभावादारभ्य कृतपरिचयाः पारमहंस्यमेवाश्रममभजन् ॥ २६ ॥,eteṣāṃ kavirmahāvīraḥ savana iti traya āsannūrdhvaretasasta ātmavidyāyāmarbhabhāvādārabhya kṛtaparicayāḥ pāramahaṃsyamevāśramamabhajan|| 26 ||
+5.1.27,तस्मिन्नु ह वा उपशमशीलाः परमर्षयः सकलजीवनिकायावासस्य भगवतो वासुदेवस्य भीतानां शरणभूतस्य श्रीमच्चरणारविन्दाविरतस्मरणाविगलितपरमभक्तियोगानुभावेन परिभावितान्तर्हृदयाधिगते भगवति सर्वेषां भूतानामात्मभूते प्रत्यग् आत्मन्येवात्मनस्तादात्म्यमविशेषेण समीयुः ॥ २७ ॥,tasminnu ha vā upaśamaśīlāḥ paramarṣayaḥ sakalajīvanikāyāvāsasya bhagavato vāsudevasya bhītānāṃ śaraṇabhūtasya śrīmaccaraṇāravindāviratasmaraṇāvigalitaparamabhaktiyogānubhāvena paribhāvitāntarhṛdayādhigate bhagavati sarveṣāṃ bhūtānāmātmabhūte pratyag ātmanyevātmanastādātmyamaviśeṣeṇa samīyuḥ|| 27 ||
+5.1.28,अन्यस्यामपि जायायां त्रयः पुत्रा आसन्नुत्तमस्तामसो रैवत इति मन्वन्तराधिपतयः ॥ २८ ॥,anyasyāmapi jāyāyāṃ trayaḥ putrā āsannuttamastāmaso raivata iti manvantarādhipatayaḥ|| 28 ||
+5.1.29,एवमुपशमायनेषु स्वतनयेष्वथ जगतीपतिर्जगतीमर्बुदान्येकादश परिवत्सराणामव्याहताखिलपुरुषकारसारसम्भृतदोर्दण्डयुगलापीडितमौर्वीगुणस्तनितविरमित धर्मप्रतिपक्षो बर्हिष्मत्याश्चानुदिनमेधमानप्रमोदप्रसरणयौषिण्यव्रीडाप्रमुषित हासावलोकरुचिरक्ष्वेल्यादिभिः पराभूयमानविवेक इवानवबुध्यमान इव महामना बुभुजे ॥ २९ ॥,evamupaśamāyaneṣu svatanayeṣvatha jagatīpatirjagatīmarbudānyekādaśa parivatsarāṇāmavyāhatākhilapuruṣakārasārasambhṛtadordaṇḍayugalāpīḍitamaurvīguṇastanitaviramita dharmapratipakṣo barhiṣmatyāścānudinamedhamānapramodaprasaraṇayauṣiṇyavrīḍāpramuṣita hāsāvalokarucirakṣvelyādibhiḥ parābhūyamānaviveka ivānavabudhyamāna iva mahāmanā bubhuje|| 29 ||
+5.1.30,१ यावदवभासयति सुरगिरिमनुपरिक्रामन्भगवानादित्यो वसुधातलमर्धेनैव प्रतपत्यर्धेनावच्छादयति तदा हि भगवदुपासनोपचितातिपुरुष प्रभावस्तदनभिनन्दन्समजवेन रथेन ज्योतिर्मयेन रजनीमपि दिनं करिष्यामीति सप्त कृत्वस्तरणिमनुपर्यक्रामद्द्वितीय इव पतङ्गः ॥ ३० ॥,1 yāvadavabhāsayati suragirimanuparikrāmanbhagavānādityo vasudhātalamardhenaiva pratapatyardhenāvacchādayati tadā hi bhagavadupāsanopacitātipuruṣa prabhāvastadanabhinandansamajavena rathena jyotirmayena rajanīmapi dinaṃ kariṣyāmīti sapta kṛtvastaraṇimanuparyakrāmaddvitīya iva pataṅgaḥ|| 30 ||
+5.2.1,श्रीशुक उवाच ।एवं पितरि सम्प्रवृत्ते तदनुशासने वर्तमान आग्नीध्रो जम्बूद्वीपौकसः प्रजा औरसवद्धर्मावेक्षमाणः पर्यगोपायत् ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ pitari sampravṛtte tadanuśāsane vartamāna āgnīdhro jambūdvīpaukasaḥ prajā aurasavaddharmāvekṣamāṇaḥ paryagopāyat|| 1 ||
+5.2.2,स च कदाचित्पितृलोककामः सुरवरवनिताक्रीडाचलद्रोण्यां भगवन्तं विश्वसृजां पतिमाभृतपरिचर्योपकरण आत्मैकाग्र्येण तपस्व्याराधयां बभूव ॥ २ ॥,sa ca kadācitpitṛlokakāmaḥ suravaravanitākrīḍācaladroṇyāṃ bhagavantaṃ viśvasṛjāṃ patimābhṛtaparicaryopakaraṇa ātmaikāgryeṇa tapasvyārādhayāṃ babhūva|| 2 ||
+5.2.3,तदुपलभ्य भगवानादिपुरुषः सदसि गायन्तीं पूर्वचित्तिं नामाप्सरसमभियापयामास ॥ ३ ॥,tadupalabhya bhagavānādipuruṣaḥ sadasi gāyantīṃ pūrvacittiṃ nāmāpsarasamabhiyāpayāmāsa|| 3 ||
+5.2.4,सा च तदाश्रमोपवनमतिरमणीयं विविधनिबिडविटपिविटपनिकरसंश्लिष्टपुरट लतारूढस्थलविहङ्गममिथुनैः प्रोच्यमानश्रुतिभिः प्रतिबोध्यमानसलिलकुक्कुटकारण्डवकलहंसादिभिर्विचित्रमुपकूजितामलजलाशयकमलाकरमुपबभ्राम ॥ ४ ॥,sā ca tadāśramopavanamatiramaṇīyaṃ vividhanibiḍaviṭapiviṭapanikarasaṃśliṣṭapuraṭa latārūḍhasthalavihaṅgamamithunaiḥ procyamānaśrutibhiḥ pratibodhyamānasalilakukkuṭakāraṇḍavakalahaṃsādibhirvicitramupakūjitāmalajalāśayakamalākaramupababhrāma|| 4 ||
+5.2.5,तस्याः सुललितगमनपदविन्यासगतिविलासायाश्चानुपदं खणखणायमानरुचिरचरणाभरणस्वनमुपाकर्ण्य नरदेवकुमारः समाधियोगेनामीलितनयननलिनमुकुलयुगलमीषद्विकचय्य व्यचष्ट ॥ ५ ॥,tasyāḥ sulalitagamanapadavinyāsagativilāsāyāścānupadaṃ khaṇakhaṇāyamānaruciracaraṇābharaṇasvanamupākarṇya naradevakumāraḥ samādhiyogenāmīlitanayananalinamukulayugalamīṣadvikacayya vyacaṣṭa|| 5 ||
+5.2.6,तामेवाविदूरे मधुकरीमिव सुमनस उपजिघ्रन्तीं दिविजमनुजमनोनयनाह्लाददुघैर्गतिविहारव्रीडाविनयावलोकसुस्वराक्षरावयवैर्मनसि नृणां कुसुमायुधस्य विदधतीं विवरं निजमुखविगलितामृतासवसहासभाषणामोदमदान्धमधुकरनिकरोपरोधेन द्रुतपदविन्यासेन वल्गुस्पन्दनस्तनकलशकबरभाररशनां देवीं तदवलोकनेन विवृतावसरस्य भगवतो मकरध्वजस्य वशमुपनीतो जडवदिति होवाच ॥ ६ ॥,tāmevāvidūre madhukarīmiva sumanasa upajighrantīṃ divijamanujamanonayanāhlādadughairgativihāravrīḍāvinayāvalokasusvarākṣarāvayavairmanasi nṛṇāṃ kusumāyudhasya vidadhatīṃ vivaraṃ nijamukhavigalitāmṛtāsavasahāsabhāṣaṇāmodamadāndhamadhukaranikaroparodhena drutapadavinyāsena valguspandanastanakalaśakabarabhāraraśanāṃ devīṃ tadavalokanena vivṛtāvasarasya bhagavato makaradhvajasya vaśamupanīto jaḍavaditi hovāca|| 6 ||
+5.2.7,का त्वं चिकीर्षसि च किं मुनिवर्य शैले ।मायासि कापि भगवत्परदेवतायाः ।विज्ये बिभर्षि धनुषी सुहृदात्मनोऽर्थे ।किं वा मृगान्मृगयसे विपिने प्रमत्तान् ॥ ७ ॥,kā tvaṃ cikīrṣasi ca kiṃ munivarya śaile|māyāsi kāpi bhagavatparadevatāyāḥ|vijye bibharṣi dhanuṣī suhṛdātmano'rthe|kiṃ vā mṛgānmṛgayase vipine pramattān|| 7 ||
+5.2.8,बाणाविमौ भगवतः शतपत्रपत्रौ ।शान्तावपुङ्खरुचिरावतितिग्मदन्तौ ।कस्मै युयुङ्क्षसि वने विचरन्न विद्मः ।क्षेमाय नो जडधियां तव विक्रमोऽस्तु ॥ ८ ॥,bāṇāvimau bhagavataḥ śatapatrapatrau|śāntāvapuṅkharucirāvatitigmadantau|kasmai yuyuṅkṣasi vane vicaranna vidmaḥ|kṣemāya no jaḍadhiyāṃ tava vikramo'stu|| 8 ||
+5.2.9,शिष्या इमे भगवतः परितः पठन्ति ।गायन्ति साम सरहस्यमजस्रमीशम् ।युष्मच्छिखाविलुलिताः सुमनोऽभिवृष्टीः ।सर्वे भजन्त्यृषिगणा इव वेदशाखाः ॥ ९ ॥,śiṣyā ime bhagavataḥ paritaḥ paṭhanti|gāyanti sāma sarahasyamajasramīśam|yuṣmacchikhāvilulitāḥ sumano'bhivṛṣṭīḥ|sarve bhajantyṛṣigaṇā iva vedaśākhāḥ|| 9 ||
+5.2.10,वाचं परं चरणपञ्जरतित्तिरीणां ।ब्रह्मन्नरूपमुखरां शृणवाम तुभ्यम् ।लब्धा कदम्बरुचिरङ्कविटङ्कबिम्बे ।यस्यामलातपरिधिः क्व च वल्कलं ते ॥ १० ॥,vācaṃ paraṃ caraṇapañjaratittirīṇāṃ|brahmannarūpamukharāṃ śṛṇavāma tubhyam|labdhā kadambaruciraṅkaviṭaṅkabimbe|yasyāmalātaparidhiḥ kva ca valkalaṃ te|| 10 ||
+5.2.11,किं सम्भृतं रुचिरयोर्द्विज शृङ्गयोस्ते ।मध्ये कृशो वहसि यत्र दृशिः श्रिता मे ।पङ्कोऽरुणः सुरभिरात्मविषाण ईदृग् ।येनाश्रमं सुभग मे सुरभीकरोषि ॥ ११ ॥,kiṃ sambhṛtaṃ rucirayordvija śṛṅgayoste|madhye kṛśo vahasi yatra dṛśiḥ śritā me|paṅko'ruṇaḥ surabhirātmaviṣāṇa īdṛg|yenāśramaṃ subhaga me surabhīkaroṣi|| 11 ||
+5.2.12,लोकं प्रदर्शय सुहृत्तम तावकं मे ।यत्रत्य इत्थमुरसावयवावपूर्वौ ।अस्मद्विधस्य मनौन्नयनौ बिभर्ति ।बह्वद्भुतं सरसराससुधादि वक्त्रे ॥ १२ ॥,lokaṃ pradarśaya suhṛttama tāvakaṃ me|yatratya itthamurasāvayavāvapūrvau|asmadvidhasya manaunnayanau bibharti|bahvadbhutaṃ sarasarāsasudhādi vaktre|| 12 ||
+5.2.13,का वात्मवृत्तिरदनाद्धविरङ्ग वाति ।विष्णोः कलास्यनिमिषोन्मकरौ च कर्णौ ।उद्विग्नमीनयुगलं द्विजपङ्क्तिशोचिर् ।आसन्नभृङ्गनिकरं सर इन्मुखं ते ॥ १३ ॥,kā vātmavṛttiradanāddhaviraṅga vāti|viṣṇoḥ kalāsyanimiṣonmakarau ca karṇau|udvignamīnayugalaṃ dvijapaṅktiśocir|āsannabhṛṅganikaraṃ sara inmukhaṃ te|| 13 ||
+5.2.14,योऽसौ त्वया करसरोजहतः पतङ्गो ।दिक्षु भ्रमन्भ्रमत एजयतेऽक्षिणी मे ।मुक्तं न ते स्मरसि वक्रजटावरूथं ।कष्टोऽनिलो हरति लम्पट एष नीवीम् ॥ १४ ॥,yo'sau tvayā karasarojahataḥ pataṅgo|dikṣu bhramanbhramata ejayate'kṣiṇī me|muktaṃ na te smarasi vakrajaṭāvarūthaṃ|kaṣṭo'nilo harati lampaṭa eṣa nīvīm|| 14 ||
+5.2.15,रूपं तपोधन तपश्चरतां तपोघ्नं ।ह्येतत्तु केन तपसा भवतोपलब्धम् ।चर्तुं तपोऽर्हसि मया सह मित्र मह्यं ।किं वा प्रसीदति स वै भवभावनो मे ॥ १५ ॥,rūpaṃ tapodhana tapaścaratāṃ tapoghnaṃ|hyetattu kena tapasā bhavatopalabdham|cartuṃ tapo'rhasi mayā saha mitra mahyaṃ|kiṃ vā prasīdati sa vai bhavabhāvano me|| 15 ||
+5.2.16,न त्वां त्यजामि दयितं द्विजदेवदत्तं ।यस्मिन्मनो दृगपि नो न वियाति लग्नम् ।मां चारुशृङ्ग्यर्हसि नेतुमनुव्रतं ते ।चित्तं यतः प्रतिसरन्तु शिवाः सचिव्यः ॥ १६ ॥,na tvāṃ tyajāmi dayitaṃ dvijadevadattaṃ|yasminmano dṛgapi no na viyāti lagnam|māṃ cāruśṛṅgyarhasi netumanuvrataṃ te|cittaṃ yataḥ pratisarantu śivāḥ sacivyaḥ|| 16 ||
+5.2.17,श्रीशुक उवाच ।इति ललनानुनयातिविशारदो ग्राम्यवैदग्ध्यया परिभाषया तां विबुधवधूं विबुधमतिरधिसभाजयामास ॥ १७ ॥,śrīśuka uvāca|iti lalanānunayātiviśārado grāmyavaidagdhyayā paribhāṣayā tāṃ vibudhavadhūṃ vibudhamatiradhisabhājayāmāsa|| 17 ||
+5.2.18,सा च ततस्तस्य वीरयूथपतेर्बुद्धिशीलरूपवयःश्रियौदार्येण पराक्षिप्तमनास्तेन सहायुतायुतपरिवत्सरोपलक्षणं कालं जम्बूद्वीपपतिना भौमस्वर्गभोगान्बुभुजे ॥ १८ ॥,sā ca tatastasya vīrayūthapaterbuddhiśīlarūpavayaḥśriyaudāryeṇa parākṣiptamanāstena sahāyutāyutaparivatsaropalakṣaṇaṃ kālaṃ jambūdvīpapatinā bhaumasvargabhogānbubhuje|| 18 ||
+5.2.19,तस्यामु ह वा आत्मजान्स राजवर आग्नीध्रो नाभिकिम्पुरुषहरिवर्षेलावृतरम्यकहिरण्मय कुरुभद्रा श्वकेतुमालसंज्ञान्नव पुत्रानजनयत् ॥ १९ ॥,tasyāmu ha vā ātmajānsa rājavara āgnīdhro nābhikimpuruṣaharivarṣelāvṛtaramyakahiraṇmaya kurubhadrā śvaketumālasaṃjñānnava putrānajanayat|| 19 ||
+5.2.20,सा सूत्वाथ सुतान्नवानुवत्सरं गृह एवापहाय पूर्वचित्तिर्भूय एवाजं देवमुपतस्थे ॥ २० ॥,sā sūtvātha sutānnavānuvatsaraṃ gṛha evāpahāya pūrvacittirbhūya evājaṃ devamupatasthe|| 20 ||
+5.2.21,आग्नीध्रसुतास्ते मातुरनुग्रहादौत्पत्तिकेनैव संहननबलोपेताः पित्रा विभक्ता आत्मतुल्यनामानि यथाभागं जम्बूद्वीपवर्षाणि बुभुजुः ॥ २१ ॥,āgnīdhrasutāste māturanugrahādautpattikenaiva saṃhananabalopetāḥ pitrā vibhaktā ātmatulyanāmāni yathābhāgaṃ jambūdvīpavarṣāṇi bubhujuḥ|| 21 ||
+5.2.22,आग्नीध्रो राजातृप्तः कामानामप्सरसमेवानुदिनमधिमन्यमानस्तस्याः सलोकतां श्रुतिभिरवारुन्ध यत्र पितरो मादयन्ते ॥ २२ ॥,āgnīdhro rājātṛptaḥ kāmānāmapsarasamevānudinamadhimanyamānastasyāḥ salokatāṃ śrutibhiravārundha yatra pitaro mādayante|| 22 ||
+5.2.23,सम्परेते पितरि नव भ्रातरो मेरुदुहितॄर्मेरुदेवीं प्रतिरूपामुग्रदंष्ट्रीं लतां रम्यां श्यामां नारीं भद्रां देववीतिमिति संज्ञा नवोदवहन् ॥ २३ ॥,samparete pitari nava bhrātaro meruduhitṝrmerudevīṃ pratirūpāmugradaṃṣṭrīṃ latāṃ ramyāṃ śyāmāṃ nārīṃ bhadrāṃ devavītimiti saṃjñā navodavahan|| 23 ||
+5.3.1,श्रीशुक उवाच ।नाभिरपत्यकामोऽप्रजया मेरुदेव्या भगवन्तं यज्ञपुरुषमवहितात्मायजत ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|nābhirapatyakāmo'prajayā merudevyā bhagavantaṃ yajñapuruṣamavahitātmāyajata|| 1 ||
+5.3.2,तस्य ह वाव श्रद्धया विशुद्धभावेन यजतः प्रवर्ग्येषु प्रचरत्सु द्रव्यदेशकाल मन्त्रर्त्विग्दक��षिणाविधानयोगोपपत्त्या दुरधिगमोऽपि भगवान्भागवतवात्सल्यतया सुप्रतीक आत्मानमपराजितं निजजनाभिप्रेतार्थविधित्सया गृहीतहृदयो हृदयङ्गमं मनो नयनानन्दनावयवाभिराममाविश्चकार ॥ २ ॥,tasya ha vāva śraddhayā viśuddhabhāvena yajataḥ pravargyeṣu pracaratsu dravyadeśakāla mantrartvigdakṣiṇāvidhānayogopapattyā duradhigamo'pi bhagavānbhāgavatavātsalyatayā supratīka ātmānamaparājitaṃ nijajanābhipretārthavidhitsayā gṛhītahṛdayo hṛdayaṅgamaṃ mano nayanānandanāvayavābhirāmamāviścakāra|| 2 ||
+5.3.3,अथ ह तमाविष्कृतभुजयुगलद्वयं हिरण्मयं पुरुषविशेषं कपिशकौशेयाम्बर धरमुरसि विलसच्छ्रीवत्सललामं दरवरवनरुहवनमालाच्छूर्यमृतमणिगदादिभिरुपलक्षितं स्फुटकिरणप्रवरमुकुटकुण्डलकटककटिसूत्रहारकेयूरनूपुराद्यङ्गभूषणविभूषितमृत्विक्सदस्यगृहपतयोऽधना इवोत्तमधनमुपलभ्य सबहु मानमर्हणेनावनतशीर्षाण उपतस्थुः ॥ ३ ॥,atha ha tamāviṣkṛtabhujayugaladvayaṃ hiraṇmayaṃ puruṣaviśeṣaṃ kapiśakauśeyāmbara dharamurasi vilasacchrīvatsalalāmaṃ daravaravanaruhavanamālācchūryamṛtamaṇigadādibhirupalakṣitaṃ sphuṭakiraṇapravaramukuṭakuṇḍalakaṭakakaṭisūtrahārakeyūranūpurādyaṅgabhūṣaṇavibhūṣitamṛtviksadasyagṛhapatayo'dhanā ivottamadhanamupalabhya sabahu mānamarhaṇenāvanataśīrṣāṇa upatasthuḥ|| 3 ||
+5.3.4,ऋत्विज ऊचुः ।अर्हसि मुहुरर्हत्तमार्हणमस्माकमनुपथानां नमो नम इत्येतावत्सदुपशिक्षितं कोऽर्हति पुमान्प्रकृतिगुणव्यतिकरमतिरनीश ईश्वरस्य परस्य प्रकृतिपुरुषयोरर्वाक्तनाभिर्नामरूपाकृतिभीरूपनिरूपणम्सकलजननिकायवृजिननिरसनशिवतमप्रवरगुणगणैकदेशकथनादृते ॥ ४ ॥,ṛtvija ūcuḥ|arhasi muhurarhattamārhaṇamasmākamanupathānāṃ namo nama ityetāvatsadupaśikṣitaṃ ko'rhati pumānprakṛtiguṇavyatikaramatiranīśa īśvarasya parasya prakṛtipuruṣayorarvāktanābhirnāmarūpākṛtibhīrūpanirūpaṇamsakalajananikāyavṛjinanirasanaśivatamapravaraguṇagaṇaikadeśakathanādṛte|| 4 ||
+5.3.5,परिजनानुरागविरचितशबलसंशब्दसलिलसितकिसलतुलसिका दूर्वाङ्कुरैरपि सम्भृतया सपर्यया किल परम परितुष्यसि ॥ ५ ॥,parijanānurāgaviracitaśabalasaṃśabdasalilasitakisalatulasikā dūrvāṅkurairapi sambhṛtayā saparyayā kila parama parituṣyasi|| 5 ||
+5.3.6,अथानयापि न भवत इज्ययोरुभारभरया समुचितमर्थमिहोपलभामहे ॥ ६ ॥,athānayāpi na bhavata ijyayorubhārabharayā samucitamarthamihopalabhāmahe|| 6 ||
+5.3.7,आत्मन एवानुसवनमञ्जसाव्यतिरेकेण बोभूयमानाशेषपुरुषार्थस्वरूपस्य किन्तु नाथाशिष ।आशासानानामेतदभिसंराधनमात्रं भवितुमर्हति ॥ ७ ॥,ātmana evānusavanamañjasāvyatirekeṇa bobhūyamānāśeṣapuruṣārthasvarūpasya kintu nāthāśiṣa|āśāsānānāmetadabhisaṃrādhanamātraṃ bhavitumarhati|| 7 ||
+5.3.8,तद्यथा बालिशानां स्वयमात्मनः श्रेयः परमविदुषां परमपरमपुरुष प्रकर्षकरुणया स्वमहिमानं चापवर्गाख्यमुपकल्पयिष्यन्स्वयं नापचित एवेतरवदिहोपलक्षितः ॥ ८ ॥,tadyathā bāliśānāṃ svayamātmanaḥ śreyaḥ paramaviduṣāṃ paramaparamapuruṣa prakarṣakaruṇayā svamahimānaṃ cāpavargākhyamupakalpayiṣyansvayaṃ nāpacita evetaravadihopalakṣitaḥ|| 8 ||
+5.3.9,अथायमेव वरो ह्यर्��त्तम यर्हि बर्हिषि राजर्षेर्वरदर्षभो भवान्निजपुरुषेक्षणविषय आसीत् ॥ ९ ॥,athāyameva varo hyarhattama yarhi barhiṣi rājarṣervaradarṣabho bhavānnijapuruṣekṣaṇaviṣaya āsīt|| 9 ||
+5.3.10,असङ्गनिशितज्ञानानलविधूताशेषमलानां भवत्स्वभावानामात्मारामाणां ।मुनीनामनवरतपरिगुणितगुणगण परममङ्गलायनगुणगणकथनोऽसि ॥ १० ॥,asaṅganiśitajñānānalavidhūtāśeṣamalānāṃ bhavatsvabhāvānāmātmārāmāṇāṃ|munīnāmanavaratapariguṇitaguṇagaṇa paramamaṅgalāyanaguṇagaṇakathano'si|| 10 ||
+5.3.11,अथ कथञ्चित्स्खलनक्षुत्पतनजृम्भणदुरवस्थानादिषु विवशानां नः स्मरणाय ज्वरमरणदशायामपि सकलकश्मलनिरसनानि तव गुणकृतनामधेयानि वचनगोचराणि भवन्तु ॥ ११ ॥,atha kathañcitskhalanakṣutpatanajṛmbhaṇaduravasthānādiṣu vivaśānāṃ naḥ smaraṇāya jvaramaraṇadaśāyāmapi sakalakaśmalanirasanāni tava guṇakṛtanāmadheyāni vacanagocarāṇi bhavantu|| 11 ||
+5.3.12,किञ्चायं राजर्षिरपत्यकामः प्रजां भवादृशीमाशासान ईश्वरमाशिषां स्वर्गापवर्गयोरपि भवन्तमुपधावति प्रजायामर्थप्रत्ययो धनदमिवाधनः फलीकरणम् ॥ १२ ॥,kiñcāyaṃ rājarṣirapatyakāmaḥ prajāṃ bhavādṛśīmāśāsāna īśvaramāśiṣāṃ svargāpavargayorapi bhavantamupadhāvati prajāyāmarthapratyayo dhanadamivādhanaḥ phalīkaraṇam|| 12 ||
+5.3.13,को वा इह तेऽपराजितोऽपराजितया माययानवसितपदव्यानावृतमतिर्विषयविषरयानावृतप्रकृतिरनुपासितमहच्चरणः ॥ १३ ॥,ko vā iha te'parājito'parājitayā māyayānavasitapadavyānāvṛtamatirviṣayaviṣarayānāvṛtaprakṛtiranupāsitamahaccaraṇaḥ|| 13 ||
+5.3.14,यदु ह वाव तव पुनरदभ्रकर्तरिह समाहूतस्तत्रार्थधियां मन्दानां ।नस्तद्यद्देवहेलनं देवदेवार्हसि साम्येन सर्वान्प्रतिवोढुमविदुषाम् ॥ १४ ॥,yadu ha vāva tava punaradabhrakartariha samāhūtastatrārthadhiyāṃ mandānāṃ|nastadyaddevahelanaṃ devadevārhasi sāmyena sarvānprativoḍhumaviduṣām|| 14 ||
+5.3.15,श्रीशुक उवाच ।इति निगदेनाभिष्टूयमानो भगवाननिमिषर्षभो वर्षधराभिवादिताभिवन्दितचरणः सदयमिदमाह ॥ १५ ॥,śrīśuka uvāca|iti nigadenābhiṣṭūyamāno bhagavānanimiṣarṣabho varṣadharābhivāditābhivanditacaraṇaḥ sadayamidamāha|| 15 ||
+5.3.16,श्रीभगवानुवाच ।अहो बताहमृषयो भवद्भिरवितथगीर्भिर्वरमसुलभमभियाचितो यदमुष्यात्मजो मया सदृशो भूयादिति ममाहमेवाभिरूपः कैवल्यादथापि ब्रह्मवादो न मृषा भवितुमर्हति ममैव हि मुखं यद्द्विजदेवकुलम् ॥ १६ ॥,śrībhagavānuvāca|aho batāhamṛṣayo bhavadbhiravitathagīrbhirvaramasulabhamabhiyācito yadamuṣyātmajo mayā sadṛśo bhūyāditi mamāhamevābhirūpaḥ kaivalyādathāpi brahmavādo na mṛṣā bhavitumarhati mamaiva hi mukhaṃ yaddvijadevakulam|| 16 ||
+5.3.17,तत आग्नीध्रीयेंऽशकलयावतरिष्याम्यात्मतुल्यमनुपलभमानः ॥ १७ ॥,tata āgnīdhrīyeṃ'śakalayāvatariṣyāmyātmatulyamanupalabhamānaḥ|| 17 ||
+5.3.18,श्रीशुक उवाच ।इति निशामयन्त्या मेरुदेव्याः पतिमभिधायान्तर्दधे भगवान् ॥ १८ ॥,śrīśuka uvāca|iti niśāmayantyā merudevyāḥ patimabhidhāyāntardadhe bhagavān|| 18 ||
+5.4.1,श्रीशुक उवाच ।अथ ह तमुत्पत्त्यैवाभिव्यज्यमानभगवल्लक्षणं साम्योपशमवैराग्यैश्वर्यमहा विभूतिभिरनुदिनमेधमानानुभावं प्रकृतयः प्रजा ब्राह्मणा देवताश्चावनितलसमवनायातितरां जगृधुः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|atha ha tamutpattyaivābhivyajyamānabhagavallakṣaṇaṃ sāmyopaśamavairāgyaiśvaryamahā vibhūtibhiranudinamedhamānānubhāvaṃ prakṛtayaḥ prajā brāhmaṇā devatāścāvanitalasamavanāyātitarāṃ jagṛdhuḥ|| 1 ||
+5.4.2,तस्य ह वा इत्थं वर्ष्मणा वरीयसा बृहच्छ्लोकेन चौजसा बलेन श्रिया यशसा वीर्यशौर्याभ्यां च पिता ऋषभ इतीदं नाम चकार ॥ २ ॥,tasya ha vā itthaṃ varṣmaṇā varīyasā bṛhacchlokena caujasā balena śriyā yaśasā vīryaśauryābhyāṃ ca pitā ṛṣabha itīdaṃ nāma cakāra|| 2 ||
+5.4.3,यस्य हीन्द्रः स्पर्धमानो भगवान्वर्षे न ववर्ष तदवधार्य भगवानृषभदेवो योगेश्वरः प्रहस्यात्मयोगमायया स्ववर्षमजनाभं नामाभ्यवर्षत् ॥ ३ ॥,yasya hīndraḥ spardhamāno bhagavānvarṣe na vavarṣa tadavadhārya bhagavānṛṣabhadevo yogeśvaraḥ prahasyātmayogamāyayā svavarṣamajanābhaṃ nāmābhyavarṣat|| 3 ||
+5.4.4,नाभिस्तु यथाभिलषितं सुप्रजस्त्वमवरुध्यातिप्रमोदभरविह्वलो गद्गदाक्षरया गिरा स्वैरं गृहीतनरलोकसधर्मं भगवन्तं पुराणपुरुषं मायाविलसितमतिर्वत्स तातेति सानुरागमुपलालयन्परां निर्वृतिमुपगतः ॥ ४ ॥,nābhistu yathābhilaṣitaṃ suprajastvamavarudhyātipramodabharavihvalo gadgadākṣarayā girā svairaṃ gṛhītanaralokasadharmaṃ bhagavantaṃ purāṇapuruṣaṃ māyāvilasitamatirvatsa tāteti sānurāgamupalālayanparāṃ nirvṛtimupagataḥ|| 4 ||
+5.4.5,विदितानुरागमापौरप्रकृति जनपदो राजा नाभिरात्मजं समयसेतुरक्षायामभिषिच्य ब्राह्मणेषूपनिधाय सह मेरुदेव्या विशालायां प्रसन्ननिपुणेन तपसा समाधियोगेन नरनारायणाख्यं भगवन्तं वासुदेवमुपासीनः कालेन तन्महिमानमवाप ॥ ५ ॥,viditānurāgamāpauraprakṛti janapado rājā nābhirātmajaṃ samayaseturakṣāyāmabhiṣicya brāhmaṇeṣūpanidhāya saha merudevyā viśālāyāṃ prasannanipuṇena tapasā samādhiyogena naranārāyaṇākhyaṃ bhagavantaṃ vāsudevamupāsīnaḥ kālena tanmahimānamavāpa|| 5 ||
+5.4.6,यस्य ह पाण्डवेय श्लोकावुदाहरन्ति ।को नु तत्कर्म राजर्षेर्नाभेरन्वाचरेत्पुमान् ।अपत्यतामगाद्यस्य हरिः शुद्धेन कर्मणा ॥ ६ ॥,yasya ha pāṇḍaveya ślokāvudāharanti|ko nu tatkarma rājarṣernābheranvācaretpumān|apatyatāmagādyasya hariḥ śuddhena karmaṇā|| 6 ||
+5.4.7,ब्रह्मण्योऽन्यः कुतो नाभेर्विप्रा मङ्गलपूजिताः ।यस्य बर्हिषि यज्ञेशं दर्शयामासुरोजसा ॥ ७ ॥,brahmaṇyo'nyaḥ kuto nābherviprā maṅgalapūjitāḥ|yasya barhiṣi yajñeśaṃ darśayāmāsurojasā|| 7 ||
+5.4.8,अथ ह भगवानृषभदेवः स्ववर्षं कर्मक्षेत्रमनुमन्यमानः प्रदर्शितगुरुकुलवासो लब्धवरैर्गुरुभिरनुज्ञातो गृहमेधिनां धर्माननुशिक्षमाणो जयन्त्यामिन्द्रदत्तायामुभयलक्षणं कर्म समाम्नायाम्नातमभियुञ्जन्नात्मजानामात्मसमानानां शतं जनयामास ॥ ८ ॥,atha ha bhagavānṛṣabhadevaḥ svavarṣaṃ karmakṣetramanumanyamānaḥ pradarśitagurukulavāso labdhavarairgurubhiranujñāto gṛhamedhināṃ dharmānanuśikṣamāṇo jayantyāmindradattāyāmubhayalakṣaṇaṃ karma samāmnāyāmnātamabhiyuñjannātmajānāmātmasamānānāṃ śataṃ janayāmāsa|| 8 ||
+5.4.9,येषां खलु महायोगी भरतो ज्येष्ठः श्रेष्ठगुण आसीद्येनेदं वर्षंभारतमिति व्यपदिशन्ति ॥ ९ ॥,yeṣāṃ khalu mahāyogī bharato jyeṣṭhaḥ śreṣṭhaguṇa āsīdyenedaṃ varṣaṃbhāratamiti vyapadiśanti|| 9 ||
+5.4.10,तमनु कुशावर्त इलावर्तो ब्रह्मावर्तो मलयः केतुर्भद्रसेन इन्द्रस्पृग्विदर्भः कीकट इति नव नवति प्रधानाः ॥ १० ॥,tamanu kuśāvarta ilāvarto brahmāvarto malayaḥ keturbhadrasena indraspṛgvidarbhaḥ kīkaṭa iti nava navati pradhānāḥ|| 10 ||
+5.4.11,कविर्हविरन्तरिक्षः प्रबुद्धः पिप्पलायनः ।आविर्होत्रोऽथ द्रुमिलश्चमसः करभाजनः ॥ ११ ॥,kavirhavirantarikṣaḥ prabuddhaḥ pippalāyanaḥ|āvirhotro'tha drumilaścamasaḥ karabhājanaḥ|| 11 ||
+5.4.12,इति भागवतधर्मदर्शना नव महाभागवतास्तेषां सुचरितं भगवन्महिमोपबृंहितं वसुदेवनारदसंवादमुपशमायनमुपरिष्टाद्वर्णयिष्यामः ॥ १२ ॥,iti bhāgavatadharmadarśanā nava mahābhāgavatāsteṣāṃ sucaritaṃ bhagavanmahimopabṛṃhitaṃ vasudevanāradasaṃvādamupaśamāyanamupariṣṭādvarṇayiṣyāmaḥ|| 12 ||
+5.4.13,यवीयांस एकाशीतिर्जायन्तेयाः पितुरादेशकरा महाशालीना महाश्रोत्रिया यज्ञशीलाः कर्मविशुद्धा ब्राह्मणा बभूवुः ॥ १३ ॥,yavīyāṃsa ekāśītirjāyanteyāḥ piturādeśakarā mahāśālīnā mahāśrotriyā yajñaśīlāḥ karmaviśuddhā brāhmaṇā babhūvuḥ|| 13 ||
+5.4.14,भगवानृषभसंज्ञ आत्मतन्त्रः स्वयं नित्यनिवृत्तानर्थपरम्परः केवलानन्दानुभव ईश्वर एव विपरीतवत्कर्माण्यारभमाणः कालेनानुगतं धर्ममाचरणेनोपशिक्षयन्नतद्विदां सम उपशान्तो मैत्रः कारुणिको धर्मार्थयशःप्रजानन्दामृतावरोधेन गृहेषु लोकं नियमयत् ॥ १४ ॥,bhagavānṛṣabhasaṃjña ātmatantraḥ svayaṃ nityanivṛttānarthaparamparaḥ kevalānandānubhava īśvara eva viparītavatkarmāṇyārabhamāṇaḥ kālenānugataṃ dharmamācaraṇenopaśikṣayannatadvidāṃ sama upaśānto maitraḥ kāruṇiko dharmārthayaśaḥprajānandāmṛtāvarodhena gṛheṣu lokaṃ niyamayat|| 14 ||
+5.4.15,यद्यच्छीर्षण्याचरितं तत्तदनुवर्तते लोकः ॥ १५ ॥,yadyacchīrṣaṇyācaritaṃ tattadanuvartate lokaḥ|| 15 ||
+5.4.16,यद्यपि स्वविदितं सकलधर्मं ब्राह्मं गुह्यं ब्राह्मणैर्दर्शितमार्गेण ।सामादिभिरुपायैर्जनतामनुशशास ॥ १६ ॥,yadyapi svaviditaṃ sakaladharmaṃ brāhmaṃ guhyaṃ brāhmaṇairdarśitamārgeṇa|sāmādibhirupāyairjanatāmanuśaśāsa|| 16 ||
+5.4.17,द्रव्यदेशकालवयःश्रद्धर्त्विग्विविधोद्देशोपचितैः सर्वैरपि क्रतुभिर्यथोपदेशं शतकृत्व इयाज ॥ १७ ॥,dravyadeśakālavayaḥśraddhartvigvividhoddeśopacitaiḥ sarvairapi kratubhiryathopadeśaṃ śatakṛtva iyāja|| 17 ||
+5.4.18,भगवतर्षभेण परिरक्ष्यमाण एतस्मिन्वर्षे न कश्चन पुरुषो ।वाञ्छत्यविद्यमानमिवात्मनोऽन्यस्मात्कथञ्चन किमपि कर्हिचिदवेक्षते भर्तर्यनुसवनं ।विजृम्भितस्नेहातिशयमन्तरेण ॥ १८ ॥,bhagavatarṣabheṇa parirakṣyamāṇa etasminvarṣe na kaścana puruṣo|vāñchatyavidyamānamivātmano'nyasmātkathañcana kimapi karhicidavekṣate bhartaryanusavanaṃ|vijṛmbhitasnehātiśayamantareṇa|| 18 ||
+5.4.19,स कदाचिदटमानो भगवानृषभो ब्रह्मावर्तगतो ब्रह्मर्षिप्रवरसभायां प्रजानां निशामयन्तीनामात्मजानवहितात्मनः प्रश्रयप्रणयभरसुयन्त्रितानप्युपशिक्षयन्निति होवाच ॥ १९ ॥,sa kadācidaṭamāno bhagavānṛṣabho brahmāvartagato brahmarṣipravarasabhāyāṃ prajānāṃ niśāmayantīnāmātmajānavahitātmanaḥ praśrayapraṇayabharasuyantritānapyupaśikṣayanniti hovāca|| 19 ||
+5.5.1,ऋषभ उवाच ।नायं देहो देहभाजां नृलोके कष्टान्कामानर्हते विड्भुजां ये ।तपो दिव्यं पुत्रका येन सत्त्वं शुद्ध्येद्यस्माद्ब्रह्मसौख्यं त्वनन्तम् ॥ १ ॥,ṛṣabha uvāca|nāyaṃ deho dehabhājāṃ nṛloke kaṣṭānkāmānarhate viḍbhujāṃ ye|tapo divyaṃ putrakā yena sattvaṃ śuddhyedyasmādbrahmasaukhyaṃ tvanantam|| 1 ||
+5.5.2,महत्सेवां द्वारमाहुर्विमुक्तेस्तमोद्वारं योषितां सङ्गिसङ्गम् ।महान्तस्ते समचित्ताः प्रशान्ता विमन्यवः सुहृदः साधवो ये ॥ २ ॥,mahatsevāṃ dvāramāhurvimuktestamodvāraṃ yoṣitāṃ saṅgisaṅgam|mahāntaste samacittāḥ praśāntā vimanyavaḥ suhṛdaḥ sādhavo ye|| 2 ||
+5.5.3,ये वा मयीशे कृतसौहृदार्था जनेषु देहम्भरवार्तिकेषु ।गृहेषु जायात्मजरातिमत्सु न प्रीतियुक्ता यावदर्थाश्च लोके ॥ ३ ॥,ye vā mayīśe kṛtasauhṛdārthā janeṣu dehambharavārtikeṣu|gṛheṣu jāyātmajarātimatsu na prītiyuktā yāvadarthāśca loke|| 3 ||
+5.5.4,नूनं प्रमत्तः कुरुते विकर्म यदिन्द्रि यप्रीतय आपृणोति ।न साधु मन्ये यत आत्मनोऽयमसन्नपि क्लेशद आस देहः ॥ ४ ॥,nūnaṃ pramattaḥ kurute vikarma yadindri yaprītaya āpṛṇoti|na sādhu manye yata ātmano'yamasannapi kleśada āsa dehaḥ|| 4 ||
+5.5.5,पराभवस्तावदबोधजातो यावन्न जिज्ञासत आत्मतत्त्वम् ।यावत्क्रियास्तावदिदं मनो वै कर्मात्मकं येन शरीरबन्धः ॥ ५ ॥,parābhavastāvadabodhajāto yāvanna jijñāsata ātmatattvam|yāvatkriyāstāvadidaṃ mano vai karmātmakaṃ yena śarīrabandhaḥ|| 5 ||
+5.5.6,एवं मनः कर्मवशं प्रयुङ्क्ते अविद्ययात्मन्युपधीयमाने ।प्रीतिर्न यावन्मयि वासुदेवे न मुच्यते देहयोगेन तावत् ॥ ६ ॥,evaṃ manaḥ karmavaśaṃ prayuṅkte avidyayātmanyupadhīyamāne|prītirna yāvanmayi vāsudeve na mucyate dehayogena tāvat|| 6 ||
+5.5.7,यदा न पश्यत्ययथा गुणेहां स्वार्थे प्रमत्तः सहसा विपश्चित् ।गतस्मृतिर्विन्दति तत्र तापानासाद्य मैथुन्यमगारमज्ञः ॥ ७ ॥,yadā na paśyatyayathā guṇehāṃ svārthe pramattaḥ sahasā vipaścit|gatasmṛtirvindati tatra tāpānāsādya maithunyamagāramajñaḥ|| 7 ||
+5.5.8,पुंसः स्त्रिया मिथुनीभावमेतं तयोर्मिथो हृदयग्रन्थिमाहुः ।अतो गृहक्षेत्रसुताप्तवित्तैर्जनस्य मोहोऽयमहं ममेति ॥ ८ ॥,puṃsaḥ striyā mithunībhāvametaṃ tayormitho hṛdayagranthimāhuḥ|ato gṛhakṣetrasutāptavittairjanasya moho'yamahaṃ mameti|| 8 ||
+5.5.9,यदा मनोहृदयग्रन्थिरस्य कर्मानुबद्धो दृढ आश्लथेत ।तदा जनः सम्परिवर्ततेऽस्माद्मुक्तः परं यात्यतिहाय हेतुम् ॥ ९ ॥,yadā manohṛdayagranthirasya karmānubaddho dṛḍha āślatheta|tadā janaḥ samparivartate'smādmuktaḥ paraṃ yātyatihāya hetum|| 9 ||
+5.5.10,हंसे गुरौ मयि भक्त्यानुवृत्या वितृष्णया द्वन्द्वतितिक्षया च ।सर्वत्र जन्तोर्व्यसनावगत्��ा जिज्ञासया तपसेहानिवृत्त्या ॥ १० ॥,haṃse gurau mayi bhaktyānuvṛtyā vitṛṣṇayā dvandvatitikṣayā ca|sarvatra jantorvyasanāvagatyā jijñāsayā tapasehānivṛttyā|| 10 ||
+5.5.11,मत्कर्मभिर्मत्कथया च नित्यं मद्देवसङ्गाद्गुणकीर्तनान्मे ।निर्वैरसाम्योपशमेन पुत्रा जिहासया देहगेहात्मबुद्धेः ॥ ११ ॥,matkarmabhirmatkathayā ca nityaṃ maddevasaṅgādguṇakīrtanānme|nirvairasāmyopaśamena putrā jihāsayā dehagehātmabuddheḥ|| 11 ||
+5.5.12,अध्यात्मयोगेन विविक्तसेवया प्राणेन्द्रि यात्माभिजयेन सध्र्यक् ।सच्छ्रद्धया ब्रह्मचर्येण शश्वदसम्प्रमादेन यमेन वाचाम् ॥ १२ ॥,adhyātmayogena viviktasevayā prāṇendri yātmābhijayena sadhryak|sacchraddhayā brahmacaryeṇa śaśvadasampramādena yamena vācām|| 12 ||
+5.5.13,सर्वत्र मद्भावविचक्षणेन ज्ञानेन विज्ञानविराजितेन ।योगेन धृत्युद्यमसत्त्वयुक्तो लिङ्गं व्यपोहेत्कुशलोऽहमाख्यम् ॥ १३ ॥,sarvatra madbhāvavicakṣaṇena jñānena vijñānavirājitena|yogena dhṛtyudyamasattvayukto liṅgaṃ vyapohetkuśalo'hamākhyam|| 13 ||
+5.5.14,कर्माशयं हृदयग्रन्थिबन्धमविद्ययासादितमप्रमत्तः ।अनेन योगेन यथोपदेशं सम्यग्व्यपोह्योपरमेत योगात् ॥ १४ ॥,karmāśayaṃ hṛdayagranthibandhamavidyayāsāditamapramattaḥ|anena yogena yathopadeśaṃ samyagvyapohyoparameta yogāt|| 14 ||
+5.5.15,पुत्रांश्च शिष्यांश्च नृपो गुरुर्वा मल्लोककामो मदनुग्रहार्थः ।इत्थं विमन्युरनुशिष्यादतज्ज्ञान्न योजयेत्कर्मसु कर्ममूढान् ।कं योजयन्मनुजोऽर्थं लभेत निपातयन्नष्टदृशं हि गर्ते ॥ १५ ॥,putrāṃśca śiṣyāṃśca nṛpo gururvā mallokakāmo madanugrahārthaḥ|itthaṃ vimanyuranuśiṣyādatajjñānna yojayetkarmasu karmamūḍhān|kaṃ yojayanmanujo'rthaṃ labheta nipātayannaṣṭadṛśaṃ hi garte|| 15 ||
+5.5.16,लोकः स्वयं श्रेयसि नष्टदृष्टिर्योऽर्थान्समीहेत निकामकामः ।अन्योन्यवैरः सुखलेशहेतोरनन्तदुःखं च न वेद मूढः ॥ १६ ॥,lokaḥ svayaṃ śreyasi naṣṭadṛṣṭiryo'rthānsamīheta nikāmakāmaḥ|anyonyavairaḥ sukhaleśahetoranantaduḥkhaṃ ca na veda mūḍhaḥ|| 16 ||
+5.5.17,कस्तं स्वयं तदभिज्ञो विपश्चिदविद्यायामन्तरे वर्तमानम् ।दृष्ट्वा पुनस्तं सघृणः कुबुद्धिं प्रयोजयेदुत्पथगं यथान्धम् ॥ १७ ॥,kastaṃ svayaṃ tadabhijño vipaścidavidyāyāmantare vartamānam|dṛṣṭvā punastaṃ saghṛṇaḥ kubuddhiṃ prayojayedutpathagaṃ yathāndham|| 17 ||
+5.5.18,गुरुर्न स स्यात्स्वजनो न स स्यात्पिता न स स्याज्जननी न सा स्यात् ।दैवं न तत्स्यान्न पतिश्च स स्यान्न मोचयेद्यः समुपेतमृत्युम् ॥ १८ ॥,gururna sa syātsvajano na sa syātpitā na sa syājjananī na sā syāt|daivaṃ na tatsyānna patiśca sa syānna mocayedyaḥ samupetamṛtyum|| 18 ||
+5.5.19,इदं शरीरं मम दुर्विभाव्यं सत्त्वं हि मे हृदयं यत्र धर्मः ।पृष्ठे कृतो मे यदधर्म आरादतो हि मामृषभं प्राहुरार्याः ॥ १९ ॥,idaṃ śarīraṃ mama durvibhāvyaṃ sattvaṃ hi me hṛdayaṃ yatra dharmaḥ|pṛṣṭhe kṛto me yadadharma ārādato hi māmṛṣabhaṃ prāhurāryāḥ|| 19 ||
+5.5.20,तस्माद्भवन्तो हृदयेन जाताः सर्वे महीयांसममुं सनाभम् ।अक्लिष्टबुद्ध्या भरतं भजध��वं शुश्रूषणं तद्भरणं प्रजानाम् ॥ २० ॥,tasmādbhavanto hṛdayena jātāḥ sarve mahīyāṃsamamuṃ sanābham|akliṣṭabuddhyā bharataṃ bhajadhvaṃ śuśrūṣaṇaṃ tadbharaṇaṃ prajānām|| 20 ||
+5.5.21,भूतेषु वीरुद्भ्य उदुत्तमा ये सरीसृपास्तेषु सबोधनिष्ठाः ।ततो मनुष्याः प्रमथास्ततोऽपि गन्धर्वसिद्धा विबुधानुगा ये ॥ २१ ॥,bhūteṣu vīrudbhya uduttamā ye sarīsṛpāsteṣu sabodhaniṣṭhāḥ|tato manuṣyāḥ pramathāstato'pi gandharvasiddhā vibudhānugā ye|| 21 ||
+5.5.22,देवासुरेभ्यो मघवत्प्रधाना दक्षादयो ब्रह्मसुतास्तु तेषाम् ।भवः परः सोऽथ विरिञ्चवीर्यः स मत्परोऽहं द्विजदेवदेवः ॥ २२ ॥,devāsurebhyo maghavatpradhānā dakṣādayo brahmasutāstu teṣām|bhavaḥ paraḥ so'tha viriñcavīryaḥ sa matparo'haṃ dvijadevadevaḥ|| 22 ||
+5.5.23,न ब्राह्मणैस्तुलये भूतमन्यत्पश्यामि विप्राः किमतः परं तु ।यस्मिन्नृभिः प्रहुतं श्रद्धयाहमश्नामि कामं न तथाग्निहोत्रे ॥ २३ ॥,na brāhmaṇaistulaye bhūtamanyatpaśyāmi viprāḥ kimataḥ paraṃ tu|yasminnṛbhiḥ prahutaṃ śraddhayāhamaśnāmi kāmaṃ na tathāgnihotre|| 23 ||
+5.5.24,धृता तनूरुशती मे पुराणी येनेह सत्त्वं परमं पवित्रम् ।शमो दमः सत्यमनुग्रहश्च तपस्तितिक्षानुभवश्च यत्र ॥ २४ ॥,dhṛtā tanūruśatī me purāṇī yeneha sattvaṃ paramaṃ pavitram|śamo damaḥ satyamanugrahaśca tapastitikṣānubhavaśca yatra|| 24 ||
+5.5.25,मत्तोऽप्यनन्तात्परतः परस्मात्स्वर्गापवर्गाधिपतेर्न किञ्चित् ।येषां किमु स्यादितरेण तेषामकिञ्चनानां मयि भक्तिभाजाम् ॥ २५ ॥,matto'pyanantātparataḥ parasmātsvargāpavargādhipaterna kiñcit|yeṣāṃ kimu syāditareṇa teṣāmakiñcanānāṃ mayi bhaktibhājām|| 25 ||
+5.5.26,सर्वाणि मद्धिष्ण्यतया भवद्भिश्चराणि भूतानि सुता ध्रुवाणि ।सम्भावितव्यानि पदे पदे वो विविक्तदृग्भिस्तदु हार्हणं मे ॥ २६ ॥,sarvāṇi maddhiṣṇyatayā bhavadbhiścarāṇi bhūtāni sutā dhruvāṇi|sambhāvitavyāni pade pade vo viviktadṛgbhistadu hārhaṇaṃ me|| 26 ||
+5.5.27,मनोवचोदृक्करणेहितस्य साक्षात्कृतं मे परिबर्हणं हि ।विना पुमान्येन महाविमोहात्कृतान्तपाशान्न विमोक्तुमीशेत् ॥ २७ ॥,manovacodṛkkaraṇehitasya sākṣātkṛtaṃ me paribarhaṇaṃ hi|vinā pumānyena mahāvimohātkṛtāntapāśānna vimoktumīśet|| 27 ||
+5.5.28,श्रीशुक उवाच ।एवमनुशास्यात्मजान्स्वयमनुशिष्टानपि लोकानुशासनार्थं महानुभावः परमसुहृद्भगवानृषभापदेश उपशमशीलानामुपरतकर्मणां महामुनीनां भक्तिज्ञानवैराग्यलक्षणं पारमहंस्यधर्ममुपशिक्षमाणः स्वतनयशतज्येष्ठं परमभागवतं भगवज्जनपरायणं भरतं धरणिपालनायाभिषिच्य स्वयं भवन एवोर्वरितशरीरमात्रपरिग्रह उन्मत्त ।इव गगनपरिधानः प्रकीर्णकेश आत्मन्यारोपिताहवनीयो ब्रह्मावर्तात्प्रवव्राज ॥ २८ ॥,śrīśuka uvāca|evamanuśāsyātmajānsvayamanuśiṣṭānapi lokānuśāsanārthaṃ mahānubhāvaḥ paramasuhṛdbhagavānṛṣabhāpadeśa upaśamaśīlānāmuparatakarmaṇāṃ mahāmunīnāṃ bhaktijñānavairāgyalakṣaṇaṃ pāramahaṃsyadharmamupaśikṣamāṇaḥ svatanayaśatajyeṣṭhaṃ paramabhāgavataṃ bhagavajjanaparāyaṇaṃ bharataṃ dharaṇipālanāyābhiṣicya svayaṃ bhavana evorvaritaśarīramātraparigraha unmatta|iva gaganaparidhānaḥ prakīrṇakeśa ātmanyāropitāhavanīyo brahmāvartātpravavrāja|| 28 ||
+5.5.29,जडान्धमूकबधिरपिशाचोन्मादकवदवधूतवेषोऽभिभाष्यमाणोऽपि जनानां गृहीतमौनव्रतस्तूष्णीं बभूव ॥ २९ ॥,jaḍāndhamūkabadhirapiśāconmādakavadavadhūtaveṣo'bhibhāṣyamāṇo'pi janānāṃ gṛhītamaunavratastūṣṇīṃ babhūva|| 29 ||
+5.5.30,तत्र तत्र पुरग्रामाकरखेटवाटखर्वटशिबिरव्रजघोषसार्थगिरि ।वनाश्रमादिष्वनुपथमवनिचरापसदैः परिभूयमानो मक्षिकाभिरिव वनगजस्तर्जनताडनावमेहनष्ठीवनग्रावशकृद्र जःप्रक्षेपपूतिवातदुरुक्तैस्तदविगणयन्नेवासत्संस्थान ।एतस्मिन्देहोपलक्षणे सदपदेश उभयानुभवस्वरूपेण स्वमहिमावस्थानेनासमारोपिताहं ममाभिमानत्वादविखण्डितमनाः पृथिवीमेकचरः परिबभ्राम ॥ ३० ॥,tatra tatra puragrāmākarakheṭavāṭakharvaṭaśibiravrajaghoṣasārthagiri|vanāśramādiṣvanupathamavanicarāpasadaiḥ paribhūyamāno makṣikābhiriva vanagajastarjanatāḍanāvamehanaṣṭhīvanagrāvaśakṛdra jaḥprakṣepapūtivātaduruktaistadavigaṇayannevāsatsaṃsthāna|etasmindehopalakṣaṇe sadapadeśa ubhayānubhavasvarūpeṇa svamahimāvasthānenāsamāropitāhaṃ mamābhimānatvādavikhaṇḍitamanāḥ pṛthivīmekacaraḥ paribabhrāma|| 30 ||
+5.5.31,अतिसुकुमारकरचरणोरःस्थलविपुलबाह्वंसगलवदनाद्यवयवविन्यासः प्रकृति सुन्दरस्वभावहाससुमुखो नवनलिनदलायमानशिशिरतारारुणायतनयनरुचिरः सदृशसुभग कपोलकर्णकण्ठनासो विगूढस्मितवदनमहोत्सवेन पुरवनितानां मनसि कुसुमशरासनमुपदधानः परागवलम्बमानकुटिलजटिलकपिशकेशभूरिभारोऽवधूतमलिननिजशरीरेण ग्रहगृहीत इवादृश्यत ॥ ३१ ॥,atisukumārakaracaraṇoraḥsthalavipulabāhvaṃsagalavadanādyavayavavinyāsaḥ prakṛti sundarasvabhāvahāsasumukho navanalinadalāyamānaśiśiratārāruṇāyatanayanaruciraḥ sadṛśasubhaga kapolakarṇakaṇṭhanāso vigūḍhasmitavadanamahotsavena puravanitānāṃ manasi kusumaśarāsanamupadadhānaḥ parāgavalambamānakuṭilajaṭilakapiśakeśabhūribhāro'vadhūtamalinanijaśarīreṇa grahagṛhīta ivādṛśyata|| 31 ||
+5.5.32,यर्हि वाव स भगवान्लोकमिमं योगस्याद्धा प्रतीपमिवाचक्षाणस्तत्प्रतिक्रियाकर्म बीभत्सितमिति व्रतमाजगरमास्थितः शयान एवाश्नाति पिबति खादत्यवमेहति हदति स्म चेष्टमान ।उच्चरित आदिग्धोद्देशः ॥ ३२ ॥,yarhi vāva sa bhagavānlokamimaṃ yogasyāddhā pratīpamivācakṣāṇastatpratikriyākarma bībhatsitamiti vratamājagaramāsthitaḥ śayāna evāśnāti pibati khādatyavamehati hadati sma ceṣṭamāna|uccarita ādigdhoddeśaḥ|| 32 ||
+5.5.33,तस्य ह यः पुरीषसुरभिसौगन्ध्यवायुस्तं देशं दशयोजनं समन्तात्सुरभिं चकार ॥ ३३ ॥,tasya ha yaḥ purīṣasurabhisaugandhyavāyustaṃ deśaṃ daśayojanaṃ samantātsurabhiṃ cakāra|| 33 ||
+5.5.34,एवं गोमृगकाकचर्यया व्रजंस्तिष्ठन्नासीनः शयानः काकमृगगोचरितः पिबति खादत्यवमेहति स्म ॥ ३४ ॥,evaṃ gomṛgakākacaryayā vrajaṃstiṣṭhannāsīnaḥ śayānaḥ kākamṛgagocaritaḥ pibati khādatyavamehati sma|| 34 ||
+5.5.35,इति नानायोगचर्याचरणो भगवान्कैवल्यपतिरृषभोऽविरतपरममहानन्दानुभव आत्मनि ।सर्वेषां भूतानामात्���भूते भगवति वासुदेव आत्मनोऽव्यवधानानन्तरोदरभावेन सिद्धसमस्तार्थपरिपूर्णो योगैश्वर्याणि वैहायसमनोजवान्तर्धानपरकायप्रवेशदूरग्रहणादीनि यदृच्छयोपगतानि नाञ्जसा नृप हृदयेनाभ्यनन्दत् ॥ ३५ ॥,iti nānāyogacaryācaraṇo bhagavānkaivalyapatirṛṣabho'virataparamamahānandānubhava ātmani|sarveṣāṃ bhūtānāmātmabhūte bhagavati vāsudeva ātmano'vyavadhānānantarodarabhāvena siddhasamastārthaparipūrṇo yogaiśvaryāṇi vaihāyasamanojavāntardhānaparakāyapraveśadūragrahaṇādīni yadṛcchayopagatāni nāñjasā nṛpa hṛdayenābhyanandat|| 35 ||
+5.6.1,अथ षष्ठोऽध्यायः ।राजोवाच ।न नूनं भगव आत्मारामाणां योगसमीरितज्ञानावभर्जितकर्मबीजानामैश्वर्याणि पुनः ।क्लेशदानि भवितुमर्हन्ति यदृच्छयोपगतानि ॥ १ ॥,atha ṣaṣṭho'dhyāyaḥ|rājovāca|na nūnaṃ bhagava ātmārāmāṇāṃ yogasamīritajñānāvabharjitakarmabījānāmaiśvaryāṇi punaḥ|kleśadāni bhavitumarhanti yadṛcchayopagatāni|| 1 ||
+5.6.2,ऋषिरुवाच ।सत्यमुक्तं किन्त्विह वा एके न मनसोऽद्धा विश्रम्भमनवस्थानस्य शठकिरात इव सङ्गच्छन्ते ॥ २ ॥,ṛṣiruvāca|satyamuktaṃ kintviha vā eke na manaso'ddhā viśrambhamanavasthānasya śaṭhakirāta iva saṅgacchante|| 2 ||
+5.6.3,तथा चोक्तम् ।न कुर्यात्कर्हिचित्सख्यं मनसि ह्यनवस्थिते ।यद्विश्रम्भाच्चिराच्चीर्णं चस्कन्द तप ऐश्वरम् ॥ ३ ॥,tathā coktam|na kuryātkarhicitsakhyaṃ manasi hyanavasthite|yadviśrambhāccirāccīrṇaṃ caskanda tapa aiśvaram|| 3 ||
+5.6.4,नित्यं ददाति कामस्य च्छिद्रं तमनु येऽरयः ।योगिनः कृतमैत्रस्य पत्युर्जायेव पुंश्चली ॥ ४ ॥,nityaṃ dadāti kāmasya cchidraṃ tamanu ye'rayaḥ|yoginaḥ kṛtamaitrasya patyurjāyeva puṃścalī|| 4 ||
+5.6.5,कामो मन्युर्मदो लोभः शोकमोहभयादयः ।कर्मबन्धश्च यन्मूलः स्वीकुर्यात्को नु तद्बुधः ॥ ५ ॥,kāmo manyurmado lobhaḥ śokamohabhayādayaḥ|karmabandhaśca yanmūlaḥ svīkuryātko nu tadbudhaḥ|| 5 ||
+5.6.6,अथैवमखिललोकपालललामोऽपि विलक्षणैर्जडवदवधूतवेषभाषाचरितैरविलक्षित भगवत्प्रभावो योगिनां साम्परायविधिमनुशिक्षयन्स्वकलेवरं जिहासुरात्मन्यात्मानमसंव्यवहितमनर्थान्तरभावेनान्वीक्षमाण उपरतानुवृत्तिरुपरराम ॥ ६ ॥,athaivamakhilalokapālalalāmo'pi vilakṣaṇairjaḍavadavadhūtaveṣabhāṣācaritairavilakṣita bhagavatprabhāvo yogināṃ sāmparāyavidhimanuśikṣayansvakalevaraṃ jihāsurātmanyātmānamasaṃvyavahitamanarthāntarabhāvenānvīkṣamāṇa uparatānuvṛttirupararāma|| 6 ||
+5.6.7,तस्य ह वा एवं मुक्तलिङ्गस्य भगवत ऋषभस्य योगमायावासनया देह इमां जगतीमभिमानाभासेन सङ्क्रममाणः कोङ्कवेङ्ककुटकान्दक्षिणकर्णाटकान्देशान्यदृच्छयोपगतः कुटकाचलोपवन आस्य कृताश्मकवल उन्माद इव मुक्तमूर्धजोऽसंवीत एव विचचार ॥ ७ ॥,tasya ha vā evaṃ muktaliṅgasya bhagavata ṛṣabhasya yogamāyāvāsanayā deha imāṃ jagatīmabhimānābhāsena saṅkramamāṇaḥ koṅkaveṅkakuṭakāndakṣiṇakarṇāṭakāndeśānyadṛcchayopagataḥ kuṭakācalopavana āsya kṛtāśmakavala unmāda iva muktamūrdhajo'saṃvīta eva vicacāra|| 7 ||
+5.6.8,अथ समीरवेगविधूतवेणुविकर्षणजातोग्रदावानलस्तद्वनमालेलिहानः सह तेन ददाह ॥ ८ ॥,atha samīravegavidhūtaveṇuvikarṣaṇajātogradāvānalastadvanamālelihānaḥ saha tena dadāha|| 8 ||
+5.6.9,यस्य किलानुचरितमुपाकर्ण्य कोङ्कवेङ्ककुटकानां राजार्हन्नामोपशिक्ष्य कलावधर्म उत्कृष्यमाणे भवितव्येन विमोहितः स्वधर्मपथमकुतोभयमपहाय कुपथपाखण्डमसमञ्जसं निजमनीषया मन्दः सम्प्रवर्तयिष्यते ॥ ९ ॥,yasya kilānucaritamupākarṇya koṅkaveṅkakuṭakānāṃ rājārhannāmopaśikṣya kalāvadharma utkṛṣyamāṇe bhavitavyena vimohitaḥ svadharmapathamakutobhayamapahāya kupathapākhaṇḍamasamañjasaṃ nijamanīṣayā mandaḥ sampravartayiṣyate|| 9 ||
+5.6.10,येन ह वाव कलौ मनुजापसदा देवमायामोहिताः स्वविधिनियोगशौचचारित्रविहीना देवहेलनान्यपव्रतानि निजनिजेच्छया गृह्णाना अस्नानानाचमनाशौचकेशोल्लुञ्चनादीनि कलिनाधर्मबहुलेनोपहतधियो ब्रह्मब्राह्मणयज्ञपुरुषलोकविदूषकाः प्रायेण भविष्यन्ति ॥ १० ॥,yena ha vāva kalau manujāpasadā devamāyāmohitāḥ svavidhiniyogaśaucacāritravihīnā devahelanānyapavratāni nijanijecchayā gṛhṇānā asnānānācamanāśaucakeśolluñcanādīni kalinādharmabahulenopahatadhiyo brahmabrāhmaṇayajñapuruṣalokavidūṣakāḥ prāyeṇa bhaviṣyanti|| 10 ||
+5.6.11,ते च ह्यर्वाक्तनया निजलोकयात्रयान्धपरम्परयाश्वस्तास्तमस्यन्धे स्वयमेव प्रपतिष्यन्ति ॥ ११ ॥,te ca hyarvāktanayā nijalokayātrayāndhaparamparayāśvastāstamasyandhe svayameva prapatiṣyanti|| 11 ||
+5.6.12,अयमवतारो रजसोपप्लुतकैवल्योपशिक्षणार्थः ॥ १२ ॥,ayamavatāro rajasopaplutakaivalyopaśikṣaṇārthaḥ|| 12 ||
+5.6.13,तस्यानुगुणान्श्लोकान्गायन्ति ।अहो भुवः सप्तसमुद्रवत्या द्वीपेषु वर्षेष्वधिपुण्यमेतत् ।गायन्ति यत्रत्यजना मुरारेः कर्माणि भद्राण्यवतारवन्ति ॥ १३ ॥,tasyānuguṇānślokāngāyanti|aho bhuvaḥ saptasamudravatyā dvīpeṣu varṣeṣvadhipuṇyametat|gāyanti yatratyajanā murāreḥ karmāṇi bhadrāṇyavatāravanti|| 13 ||
+5.6.14,अहो नु वंशो यशसावदातः प्रैयव्रतो यत्र पुमान्पुराणः ।कृतावतारः पुरुषः स आद्यश्चचार धर्मं यदकर्महेतुम् ॥ १४ ॥,aho nu vaṃśo yaśasāvadātaḥ praiyavrato yatra pumānpurāṇaḥ|kṛtāvatāraḥ puruṣaḥ sa ādyaścacāra dharmaṃ yadakarmahetum|| 14 ||
+5.6.15,को न्वस्य काष्ठामपरोऽनुगच्छेन्मनोरथेनाप्यभवस्य योगी ।यो योगमायाः स्पृहयत्युदस्ता ह्यसत्तया येन कृतप्रयत्नाः ॥ १५ ॥,ko nvasya kāṣṭhāmaparo'nugacchenmanorathenāpyabhavasya yogī|yo yogamāyāḥ spṛhayatyudastā hyasattayā yena kṛtaprayatnāḥ|| 15 ||
+5.6.16,इति ह स्म सकलवेदलोकदेवब्राह्मणगवां परमगुरोर्भगवत ऋषभाख्यस्य विशुद्धाचरितमीरितं पुंसां समस्तदुश्चरिताभिहरणं परममहामङ्गलायनमिदमनुश्रद्धयोपचितयानुशृणोत्याश्रावयति वावहितो भगवति तस्मिन्वासुदेव एकान्ततो भक्तिरनयोरपि समनुवर्तते ॥ १६ ॥,iti ha sma sakalavedalokadevabrāhmaṇagavāṃ paramagurorbhagavata ṛṣabhākhyasya viśuddhācaritamīritaṃ puṃsāṃ samastaduścaritābhiharaṇaṃ paramamahāmaṅgalāyanamidamanuśraddhayopacitayānuśṛṇotyāśrāvayati vāvahito bhagavati tasminvāsudeva ekāntato bhaktiranayorapi samanuvartate|| 16 ||
+5.6.17,यस्यामेव कवय आत्मानमविरतं विविधवृजिनसंसारप���ितापोपतप्यमानमनुसवनं स्नापयन्तस्तयैव परया निर्वृत्या ह्यपवर्गमात्यन्तिकं परमपुरुषार्थमपि स्वयमासादितं नो एवाद्रियन्ते भगवदीयत्वेनैव परिसमाप्तसर्वार्थाः ॥ १७ ॥,yasyāmeva kavaya ātmānamavirataṃ vividhavṛjinasaṃsāraparitāpopatapyamānamanusavanaṃ snāpayantastayaiva parayā nirvṛtyā hyapavargamātyantikaṃ paramapuruṣārthamapi svayamāsāditaṃ no evādriyante bhagavadīyatvenaiva parisamāptasarvārthāḥ|| 17 ||
+5.6.18,राजन्पतिर्गुरुरलं भवतां यदूनां ।दैवं प्रियः कुलपतिः क्व च किङ्करो वः ।अस्त्वेवमङ्ग भगवान्भजतां मुकुन्दो ।मुक्तिं ददाति कर्हिचित्स्म न भक्तियोगम् ॥ १८ ॥,rājanpatirgururalaṃ bhavatāṃ yadūnāṃ|daivaṃ priyaḥ kulapatiḥ kva ca kiṅkaro vaḥ|astvevamaṅga bhagavānbhajatāṃ mukundo|muktiṃ dadāti karhicitsma na bhaktiyogam|| 18 ||
+5.6.19,नित्यानुभूतनिजलाभनिवृत्ततृष्णः ।श्रेयस्यतद्रचनया चिरसुप्तबुद्धेः ।लोकस्य यः करुणयाभयमात्मलोकम् ।आख्यान्नमो भगवते ऋषभाय तस्मै ॥ १९ ॥,nityānubhūtanijalābhanivṛttatṛṣṇaḥ|śreyasyatadracanayā cirasuptabuddheḥ|lokasya yaḥ karuṇayābhayamātmalokam|ākhyānnamo bhagavate ṛṣabhāya tasmai|| 19 ||
+5.7.1,श्रीशुक उवाच ।भरतस्तु महाभागवतो यदा भगवतावनितलपरिपालनाय सञ्चिन्तितस्तदनुशासनपरः पञ्चजनीं विश्वरूपदुहितरमुपयेमे ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|bharatastu mahābhāgavato yadā bhagavatāvanitalaparipālanāya sañcintitastadanuśāsanaparaḥ pañcajanīṃ viśvarūpaduhitaramupayeme|| 1 ||
+5.7.2,तस्यामु ह वा आत्मजान्कार्त्स्न्येनानुरूपानात्मनः पञ्च जनयामास भूतादिरिव भूतसूक्ष्माणि सुमतिं राष्ट्रभृतं सुदर्शनमावरणं धूम्रकेतुमिति ॥ २ ॥,tasyāmu ha vā ātmajānkārtsnyenānurūpānātmanaḥ pañca janayāmāsa bhūtādiriva bhūtasūkṣmāṇi sumatiṃ rāṣṭrabhṛtaṃ sudarśanamāvaraṇaṃ dhūmraketumiti|| 2 ||
+5.7.3,अजनाभं नामैतद्वर्षं भारतमिति यत आरभ्य व्यपदिशन्ति ॥ ३ ॥,ajanābhaṃ nāmaitadvarṣaṃ bhāratamiti yata ārabhya vyapadiśanti|| 3 ||
+5.7.4,स बहुविन्महीपतिः पितृपितामहवदुरुवत्सलतया स्वे स्वे कर्मणि वर्तमानाः प्रजाः स्वधर्ममनुवर्तमानः पर्यपालयत् ॥ ४ ॥,sa bahuvinmahīpatiḥ pitṛpitāmahavaduruvatsalatayā sve sve karmaṇi vartamānāḥ prajāḥ svadharmamanuvartamānaḥ paryapālayat|| 4 ||
+5.7.5,ईजे च भगवन्तं यज्ञक्रतुरूपं क्रतुभिरुच्चावचैः श्रद्धयाहृताग्निहोत्रदर्शपूर्णमासचातुर्मास्यपशुसोमानां प्रकृतिविकृतिभिरनुसवनं चातुर्होत्रविधिना ॥ ५ ॥,īje ca bhagavantaṃ yajñakraturūpaṃ kratubhiruccāvacaiḥ śraddhayāhṛtāgnihotradarśapūrṇamāsacāturmāsyapaśusomānāṃ prakṛtivikṛtibhiranusavanaṃ cāturhotravidhinā|| 5 ||
+5.7.6,सम्प्रचरत्सु नानायागेषु विरचिताङ्गक्रियेष्वपूर्वं यत्तत्क्रियाफलं धर्माख्यं परे ब्रह्मणि यज्ञपुरुषे सर्वदेवतालिङ्गानां मन्त्राणामर्थनियामकतया साक्षात्कर्तरि परदेवतायां भगवति वासुदेव एव भावयमान आत्मनैपुण्यमृदितकषायो हविःष्वध्वर्युभिर्गृह्यमाणेषु स यजमानो यज्ञभाजो देवांस्तान्पुरुषावयवेष्वभ्यध्यायत् ॥ ६ ॥,sampracaratsu nānāyāgeṣu viracitāṅgakriyeṣvapūrvaṃ yattatkriyāphalaṃ dharmākhyaṃ pare brahmaṇi yajñapuruṣe sarvadevatāliṅgānāṃ mantrāṇāmarthaniyāmakatayā sākṣātkartari paradevatāyāṃ bhagavati vāsudeva eva bhāvayamāna ātmanaipuṇyamṛditakaṣāyo haviḥṣvadhvaryubhirgṛhyamāṇeṣu sa yajamāno yajñabhājo devāṃstānpuruṣāvayaveṣvabhyadhyāyat|| 6 ||
+5.7.7,एवं कर्मविशुद्ध्या विशुद्धसत्त्वस्यान्तर्हृदयाकाशशरीरे ब्रह्मणि भगवति वासुदेवे महापुरुषरूपोपलक्षणे श्रीवत्सकौस्तुभवनमालारिदरगदादिभिरुपलक्षिते निजपुरुषहृल्लिखितेनात्मनि पुरुषरूपेण विरोचमान उच्चैस्तरां भक्तिरनुदिनमेधमानरयाजायत ॥ ७ ॥,evaṃ karmaviśuddhyā viśuddhasattvasyāntarhṛdayākāśaśarīre brahmaṇi bhagavati vāsudeve mahāpuruṣarūpopalakṣaṇe śrīvatsakaustubhavanamālāridaragadādibhirupalakṣite nijapuruṣahṛllikhitenātmani puruṣarūpeṇa virocamāna uccaistarāṃ bhaktiranudinamedhamānarayājāyata|| 7 ||
+5.7.8,एवं वर्षायुतसहस्रपर्यन्तावसितकर्मनिर्वाणावसरोऽधिभुज्यमानं स्वतनयेभ्यो रिक्थं पितृपैतामहं यथादायं विभज्य स्वयं सकलसम्पन्निकेतात्स्वनिकेतात्पुलहाश्रमं प्रवव्राज ॥ ८ ॥,evaṃ varṣāyutasahasraparyantāvasitakarmanirvāṇāvasaro'dhibhujyamānaṃ svatanayebhyo rikthaṃ pitṛpaitāmahaṃ yathādāyaṃ vibhajya svayaṃ sakalasampanniketātsvaniketātpulahāśramaṃ pravavrāja|| 8 ||
+5.7.9,यत्र ह वाव भगवान्हरिरद्यापि तत्रत्यानां निजजनानां वात्सल्येन सन्निधाप्यत इच्छारूपेण ॥ ९ ॥,yatra ha vāva bhagavānhariradyāpi tatratyānāṃ nijajanānāṃ vātsalyena sannidhāpyata icchārūpeṇa|| 9 ||
+5.7.10,यत्राश्रमपदान्युभयतो नाभिभिर्दृषच्चक्रैश्चक्रनदी नाम सरित्प्रवरा सर्वतः पवित्री करोति ॥ १० ॥,yatrāśramapadānyubhayato nābhibhirdṛṣaccakraiścakranadī nāma saritpravarā sarvataḥ pavitrī karoti|| 10 ||
+5.7.11,तस्मिन्वाव किल स एकलः पुलहाश्रमोपवने विविधकुसुमकिसलयतुलसिकाम्बुभिः कन्दमूलफलोपहारैश्च समीहमानो भगवत आराधनं विविक्त उपरतविषयाभिलाष उपभृतोपशमः परां निर्वृतिमवाप ॥ ११ ॥,tasminvāva kila sa ekalaḥ pulahāśramopavane vividhakusumakisalayatulasikāmbubhiḥ kandamūlaphalopahāraiśca samīhamāno bhagavata ārādhanaṃ vivikta uparataviṣayābhilāṣa upabhṛtopaśamaḥ parāṃ nirvṛtimavāpa|| 11 ||
+5.7.12,तयेत्थमविरतपुरुषपरिचर्यया भगवति प्रवर्धमानानुरागभरद्रुतहृदयशैथिल्यः प्रहर्षवेगेनात्मन्युद्भिद्यमानरोमपुलककुलक औत्कण्ठ्यप्रवृत्तप्रणयबाष्पनिरुद्धावलोकनयन एवं निजरमणारुणचरणारविन्दानुध्यानपरिचितभक्तियोगेन परिप्लुतपरमाह्लादगम्भीरहृदयह्रदावगाढधिषणस्तामपि क्रियमाणां भगवत्सपर्यां न सस्मार ॥ १२ ॥,tayetthamaviratapuruṣaparicaryayā bhagavati pravardhamānānurāgabharadrutahṛdayaśaithilyaḥ praharṣavegenātmanyudbhidyamānaromapulakakulaka autkaṇṭhyapravṛttapraṇayabāṣpaniruddhāvalokanayana evaṃ nijaramaṇāruṇacaraṇāravindānudhyānaparicitabhaktiyogena pariplutaparamāhlādagambhīrahṛdayahradāvagāḍhadhiṣaṇastāmapi kriyamāṇāṃ bhagavatsaparyāṃ na sasmāra|| 12 ||
+5.7.13,इत्थं धृतभगवद्व्रत ऐणेयाजिनवाससानुसवनाभिषेकार्द्र कपिशकुटिलज��ाकलापेन च विरोचमानः सूर्यर्चा भगवन्तं हिरण्मयं पुरुषमुज्जिहाने सूर्यमण्डलेऽभ्युपतिष्ठन्नेत होवाच ॥ १३ ॥,itthaṃ dhṛtabhagavadvrata aiṇeyājinavāsasānusavanābhiṣekārdra kapiśakuṭilajaṭākalāpena ca virocamānaḥ sūryarcā bhagavantaṃ hiraṇmayaṃ puruṣamujjihāne sūryamaṇḍale'bhyupatiṣṭhanneta hovāca|| 13 ||
+5.7.14,परोरजः सवितुर्जातवेदो देवस्य भर्गो मनसेदं जजान ।सुरेतसादः पुनराविश्य चष्टे हंसं गृध्राणं नृषद्रिङ्गिरामिमः ॥ १४ ॥,parorajaḥ saviturjātavedo devasya bhargo manasedaṃ jajāna|suretasādaḥ punarāviśya caṣṭe haṃsaṃ gṛdhrāṇaṃ nṛṣadriṅgirāmimaḥ|| 14 ||
+5.8.1,श्रीशुक उवाच ।एकदा तु महानद्यां कृताभिषेकनैयमिकावश्यको ब्रह्माक्षरमभिगृणानो मुहूर्तत्रयमुदकान्त उपविवेश ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|ekadā tu mahānadyāṃ kṛtābhiṣekanaiyamikāvaśyako brahmākṣaramabhigṛṇāno muhūrtatrayamudakānta upaviveśa|| 1 ||
+5.8.2,तत्र तदा राजन्हरिणी पिपासया जलाशयाभ्याशमेकैवोपजगाम ॥ २ ॥,tatra tadā rājanhariṇī pipāsayā jalāśayābhyāśamekaivopajagāma|| 2 ||
+5.8.3,तया पेपीयमान उदके तावदेवाविदूरेण नदतो मृगपतेरुन्नादो लोकभयङ्कर उदपतत् ॥ ३ ॥,tayā pepīyamāna udake tāvadevāvidūreṇa nadato mṛgapaterunnādo lokabhayaṅkara udapatat|| 3 ||
+5.8.4,तमुपश्रुत्य सा मृगवधूः प्रकृतिविक्लवा चकितनिरीक्षणा सुतरामपि हरिभयाभिनिवेशव्यग्रहृदया पारिप्लवदृष्टिरगततृषा भयात्सहसैवोच्चक्राम ॥ ४ ॥,tamupaśrutya sā mṛgavadhūḥ prakṛtiviklavā cakitanirīkṣaṇā sutarāmapi haribhayābhiniveśavyagrahṛdayā pāriplavadṛṣṭiragatatṛṣā bhayātsahasaivoccakrāma|| 4 ||
+5.8.5,तस्या उत्पतन्त्या अन्तर्वत्न्या उरुभयावगलितो योनिनिर्गतो गर्भः स्रोतसि निपपात ॥ ५ ॥,tasyā utpatantyā antarvatnyā urubhayāvagalito yoninirgato garbhaḥ srotasi nipapāta|| 5 ||
+5.8.6,तत्प्रसवोत्सर्पणभयखेदातुरा स्वगणेन वियुज्यमाना कस्याञ्चिद्दर्यां कृष्णसारसती निपपाताथ च ममार ॥ ६ ॥,tatprasavotsarpaṇabhayakhedāturā svagaṇena viyujyamānā kasyāñciddaryāṃ kṛṣṇasārasatī nipapātātha ca mamāra|| 6 ||
+5.8.7,तं त्वेणकुणकं कृपणं स्रोतसानूह्यमानमभिवीक्ष्यापविद्धं बन्धुरिवानुकम्पया राजर्षिर्भरत आदाय मृतमातरमित्याश्रमपदमनयत् ॥ ७ ॥,taṃ tveṇakuṇakaṃ kṛpaṇaṃ srotasānūhyamānamabhivīkṣyāpaviddhaṃ bandhurivānukampayā rājarṣirbharata ādāya mṛtamātaramityāśramapadamanayat|| 7 ||
+5.8.8,तस्य ह वा एणकुणक उच्चैरेतस्मिन्कृतनिजाभिमानस्याहरहस्तत्पोषणपालनलालनप्रीणनानुध्यानेनात्मनियमाः सहयमाः पुरुषपरिचर्यादय एकैकशः कतिपयेनाहर्गणेन वियुज्यमानाः किल सर्व एवोदवसन् ॥ ८ ॥,tasya ha vā eṇakuṇaka uccairetasminkṛtanijābhimānasyāharahastatpoṣaṇapālanalālanaprīṇanānudhyānenātmaniyamāḥ sahayamāḥ puruṣaparicaryādaya ekaikaśaḥ katipayenāhargaṇena viyujyamānāḥ kila sarva evodavasan|| 8 ||
+5.8.9,अहो बतायं हरिणकुणकः कृपण ईश्वररथचरणपरिभ्रमणरयेण स्वगणसुहृद् बन्धुभ्यः परिवर्जितः शरणं च मोपसादितो मामेव मातापितरौ भ्रातृज्ञातीन्यौथिकांश्चैवोपेयाय नान्यं कञ्च�� वेद मय्यतिविस्रब्धश्चात एव मया मत्परायणस्य पोषणपालनप्रीणनलालनमनसूयुनानुष्ठेयं शरण्योपेक्षादोषविदुषा ॥ ९ ॥,aho batāyaṃ hariṇakuṇakaḥ kṛpaṇa īśvararathacaraṇaparibhramaṇarayeṇa svagaṇasuhṛd bandhubhyaḥ parivarjitaḥ śaraṇaṃ ca mopasādito māmeva mātāpitarau bhrātṛjñātīnyauthikāṃścaivopeyāya nānyaṃ kañcana veda mayyativisrabdhaścāta eva mayā matparāyaṇasya poṣaṇapālanaprīṇanalālanamanasūyunānuṣṭheyaṃ śaraṇyopekṣādoṣaviduṣā|| 9 ||
+5.8.10,नूनं ह्यार्याः साधव उपशमशीलाः कृपणसुहृद एवंविधार्थे स्वार्थानपि गुरुतरानुपेक्षन्ते ॥ १० ॥,nūnaṃ hyāryāḥ sādhava upaśamaśīlāḥ kṛpaṇasuhṛda evaṃvidhārthe svārthānapi gurutarānupekṣante|| 10 ||
+5.8.11,इति कृतानुषङ्ग आसनशयनाटनस्नानाशनादिषु सह मृगजहुना स्नेहानुबद्धहृदय आसीत् ॥ ११ ॥,iti kṛtānuṣaṅga āsanaśayanāṭanasnānāśanādiṣu saha mṛgajahunā snehānubaddhahṛdaya āsīt|| 11 ||
+5.8.12,कुशकुसुमसमित्पलाशफलमूलोदकान्याहरिष्यमाणो वृकसालावृकादिभ्यो भयमाशंसमानो यदा सह हरिणकुणकेन वनं समाविशति ॥ १२ ॥,kuśakusumasamitpalāśaphalamūlodakānyāhariṣyamāṇo vṛkasālāvṛkādibhyo bhayamāśaṃsamāno yadā saha hariṇakuṇakena vanaṃ samāviśati|| 12 ||
+5.8.13,पथिषु च मुग्धभावेन तत्र तत्र विषक्तमतिप्रणयभरहृदयः कार्पण्यात्स्कन्धेनोद्वहति एवमुत्सङ्ग उरसि चाधायोपलालयन्मुदं परमामवाप ॥ १३ ॥,pathiṣu ca mugdhabhāvena tatra tatra viṣaktamatipraṇayabharahṛdayaḥ kārpaṇyātskandhenodvahati evamutsaṅga urasi cādhāyopalālayanmudaṃ paramāmavāpa|| 13 ||
+5.8.14,क्रियायां निर्वर्त्यमानायामन्तरालेऽप्युत्थायोत्थाय यदैनमभिचक्षीत तर्हि वाव स वर्षपतिः प्रकृतिस्थेन मनसा तस्मा आशिष आशास्ते स्वस्ति स्ताद्वत्स ते सर्वत इति ॥ १४ ॥,kriyāyāṃ nirvartyamānāyāmantarāle'pyutthāyotthāya yadainamabhicakṣīta tarhi vāva sa varṣapatiḥ prakṛtisthena manasā tasmā āśiṣa āśāste svasti stādvatsa te sarvata iti|| 14 ||
+5.8.15,अन्यदा भृशमुद्विग्नमना नष्टद्रविण इव कृपणः सकरुणमतितर्षेण हरिणकुणकविरहविह्वलहृदयसन्तापस्तमेवानुशोचन्किल कश्मलं महदभिरम्भित इति होवाच ॥ १५ ॥,anyadā bhṛśamudvignamanā naṣṭadraviṇa iva kṛpaṇaḥ sakaruṇamatitarṣeṇa hariṇakuṇakavirahavihvalahṛdayasantāpastamevānuśocankila kaśmalaṃ mahadabhirambhita iti hovāca|| 15 ||
+5.8.16,अपि बत स वै कृपण एणबालको मृतहरिणीसुतोऽहो ममानार्यस्य शठकिरातमतेरकृतसुकृतस्य कृतविस्रम्भ आत्मप्रत्ययेन तदविगणयन्सुजन इवागष्यिति ॥ १६ ॥,api bata sa vai kṛpaṇa eṇabālako mṛtahariṇīsuto'ho mamānāryasya śaṭhakirātamaterakṛtasukṛtasya kṛtavisrambha ātmapratyayena tadavigaṇayansujana ivāgaṣyiti|| 16 ||
+5.8.17,अपि क्षेमेणास्मिन्नाश्रमोपवने शष्पाणि चरन्तं देवगुप्तं द्रक्ष्यामि ॥ १७ ॥,api kṣemeṇāsminnāśramopavane śaṣpāṇi carantaṃ devaguptaṃ drakṣyāmi|| 17 ||
+5.8.18,अपि च न वृकः सालावृकोऽन्यतमो वा नैकचर एकचरो वा भक्षयति ॥ १८ ॥,api ca na vṛkaḥ sālāvṛko'nyatamo vā naikacara ekacaro vā bhakṣayati|| 18 ||
+5.8.19,निम्लोचति ह भगवान्सकलजगत्क्षेमोदयस्त्रय्यात्माद्यापि मम न मृगवधून्यास आगच्छति ॥ १९ ॥,nimlocati ha bhagavānsakalajagatkṣemodayastrayyātmādyāpi mama na mṛgavadhūnyāsa āgacchati|| 19 ||
+5.8.20,अपि स्विदकृतसुकृतमागत्य मां सुखयिष्यति हरिणराजकुमारो विविधरुचिरदर्शनीयनिजमृगदारकविनोदैरसन्तोषं स्वानामपनुदन् ॥ २० ॥,api svidakṛtasukṛtamāgatya māṃ sukhayiṣyati hariṇarājakumāro vividharuciradarśanīyanijamṛgadārakavinodairasantoṣaṃ svānāmapanudan|| 20 ||
+5.8.21,क्ष्वेलिकायां मां मृषासमाधिनामीलितदृशं प्रेमसंरम्भेण चकितचकित आगत्य पृषद् अपरुषविषाणाग्रेण लुठति ॥ २१ ॥,kṣvelikāyāṃ māṃ mṛṣāsamādhināmīlitadṛśaṃ premasaṃrambheṇa cakitacakita āgatya pṛṣad aparuṣaviṣāṇāgreṇa luṭhati|| 21 ||
+5.8.22,आसादितहविषि बर्हिषि दूषिते मयोपालब्धो भीतभीतः सपद्युपरतरास ऋषिकुमारवदवहितकरणकलाप आस्ते ॥ २२ ॥,āsāditahaviṣi barhiṣi dūṣite mayopālabdho bhītabhītaḥ sapadyuparatarāsa ṛṣikumāravadavahitakaraṇakalāpa āste|| 22 ||
+5.8.23,किं वा अरे आचरितं तपस्तपस्विन्यानया यदियमवनिः सविनयकृष्णसारतनयतनुतरसुभगशिवतमाखरखुरपदपङ्क्तिभिर्द्रविणविधुरातुरस्य कृपणस्य मम द्रविणपदवीं सूचयन्त्यात्मानं च सर्वतः कृतकौतुकं द्विजानां स्वर्गापवर्गकामानां देवयजनं करोति ॥ २३ ॥,kiṃ vā are ācaritaṃ tapastapasvinyānayā yadiyamavaniḥ savinayakṛṣṇasāratanayatanutarasubhagaśivatamākharakhurapadapaṅktibhirdraviṇavidhurāturasya kṛpaṇasya mama draviṇapadavīṃ sūcayantyātmānaṃ ca sarvataḥ kṛtakautukaṃ dvijānāṃ svargāpavargakāmānāṃ devayajanaṃ karoti|| 23 ||
+5.8.24,अपि स्विदसौ भगवानुडुपतिरेनं मृगपतिभयान्मृतमातरं मृगबालकं स्वाश्रमपरिभ्रष्टमनुकम्पया कृपणजनवत्सलः परिपाति ॥ २४ ॥,api svidasau bhagavānuḍupatirenaṃ mṛgapatibhayānmṛtamātaraṃ mṛgabālakaṃ svāśramaparibhraṣṭamanukampayā kṛpaṇajanavatsalaḥ paripāti|| 24 ||
+5.8.25,किं वात्मजविश्लेषज्वरदवदहनशिखाभिरुपतप्यमानहृदयस्थलनलिनीकं मामुपसृतमृगीतनयं शिशिरशान्तानुरागगुणितनिजवदनसलिलामृतमयगभस्तिभिः स्वधयतीति च एवमघटमानमनोरथाकुलहृदयो मृगदारकाभासेन स्वारब्धकर्मणा योगारम्भणतो ॥ २५ ॥,kiṃ vātmajaviśleṣajvaradavadahanaśikhābhirupatapyamānahṛdayasthalanalinīkaṃ māmupasṛtamṛgītanayaṃ śiśiraśāntānurāgaguṇitanijavadanasalilāmṛtamayagabhastibhiḥ svadhayatīti ca evamaghaṭamānamanorathākulahṛdayo mṛgadārakābhāsena svārabdhakarmaṇā yogārambhaṇato|| 25 ||
+5.8.26,विभ्रंशितः स योगतापसो भगवदाराधनलक्षणाच्च कथमितरथा जात्यन्तर एणकुणक आसङ्गः साक्षान्निःश्रेयसप्रतिपक्षतया प्राक्परित्यक्तदुस्त्यजहृदयाभिजातस्य तस्यैवमन्तरायविहतयोगारम्भणस्य राजर्षेर्भरतस्य तावन्मृगार्भकपोषणपालनप्रीणनलालनानुषङ्गेणाविगणयत आत्मानमहिरिवाखुबिलं दुरतिक्रमः कालः करालरभस आपद्यत ॥ २६ ॥,vibhraṃśitaḥ sa yogatāpaso bhagavadārādhanalakṣaṇācca kathamitarathā jātyantara eṇakuṇaka āsaṅgaḥ sākṣānniḥśreyasapratipakṣatayā prākparityaktadustyajahṛdayābhijātasya tasyaivamantarāyavihatayogārambhaṇasya rājarṣerbharatasya tāvanmṛgārbhakapoṣaṇapālanaprīṇanalālanānuṣaṅgeṇāvigaṇayata ātmānamahirivākhubilaṃ duratikramaḥ kālaḥ karālarabhasa āpadyata|| 26 ||
+5.8.27,तदानीमपि पार्श्ववर्तिनमात्मजमिवानुशोचन्तमभिवीक्षमाणो मृग एवाभिनिवेशितमना विसृज्य लोकमिमं सह मृगेण कलेवरं मृतमनु न मृतजन्मानुस्मृतिरितरवन्मृगशरीरमवाप ॥ २७ ॥,tadānīmapi pārśvavartinamātmajamivānuśocantamabhivīkṣamāṇo mṛga evābhiniveśitamanā visṛjya lokamimaṃ saha mṛgeṇa kalevaraṃ mṛtamanu na mṛtajanmānusmṛtiritaravanmṛgaśarīramavāpa|| 27 ||
+5.8.28,तत्रापि ह वा आत्मनो मृगत्वकारणं भगवदाराधनसमीहानुभावेनानुस्मृत्य भृशमनुतप्यमान आह ॥ २८ ॥,tatrāpi ha vā ātmano mṛgatvakāraṇaṃ bhagavadārādhanasamīhānubhāvenānusmṛtya bhṛśamanutapyamāna āha|| 28 ||
+5.8.29,अहो कष्टं भ्रष्टोऽहमात्मवतामनुपथाद्यद्विमुक्तसमस्तसङ्गस्य विविक्तपुण्यारण्यशरणस्यात्मवत आत्मनि सर्वेषामात्मनां भगवति वासुदेवे तदनुश्रवणमननसङ्कीर्तनाराधनानुस्मरणाभियोगेनाशून्यसकलयामेन कालेन समावेशितं समाहितं कार्त्स्न्येन मनस्तत्तु पुनर्ममाबुधस्यारान्मृगसुतमनु परिसुस्राव ॥ २९ ॥,aho kaṣṭaṃ bhraṣṭo'hamātmavatāmanupathādyadvimuktasamastasaṅgasya viviktapuṇyāraṇyaśaraṇasyātmavata ātmani sarveṣāmātmanāṃ bhagavati vāsudeve tadanuśravaṇamananasaṅkīrtanārādhanānusmaraṇābhiyogenāśūnyasakalayāmena kālena samāveśitaṃ samāhitaṃ kārtsnyena manastattu punarmamābudhasyārānmṛgasutamanu parisusrāva|| 29 ||
+5.8.30,इत्येवं निगूढनिर्वेदो विसृज्य मृगीं मातरं पुनर्भगवत्क्षेत्रमुपशमशीलमुनिगणदयितं शालग्रामं पुलस्त्यपुलहाश्रमं कालञ्जरात्प्रत्याजगाम ॥ ३० ॥,ityevaṃ nigūḍhanirvedo visṛjya mṛgīṃ mātaraṃ punarbhagavatkṣetramupaśamaśīlamunigaṇadayitaṃ śālagrāmaṃ pulastyapulahāśramaṃ kālañjarātpratyājagāma|| 30 ||
+5.8.31,तस्मिन्नपि कालं प्रतीक्षमाणः सङ्गाच्च भृशमुद्विग्न आत्मसहचरः शुष्कपर्णतृणवीरुधा वर्तमानो मृगत्वनिमित्तावसानमेव गणयन्मृगशरीरं तीर्थोदकक्लिन्नमुत्ससर्ज ॥ ३१ ॥,tasminnapi kālaṃ pratīkṣamāṇaḥ saṅgācca bhṛśamudvigna ātmasahacaraḥ śuṣkaparṇatṛṇavīrudhā vartamāno mṛgatvanimittāvasānameva gaṇayanmṛgaśarīraṃ tīrthodakaklinnamutsasarja|| 31 ||
+5.9.1,श्रीशुक उवाच ।अथ कस्यचिद्द्विजवरस्याङ्गिरःप्रवरस्य शमदमतपःस्वाध्यायाध्ययनत्यागसन्तोषतितिक्षाप्रश्रयविद्यानसूयात्मज्ञानानन्दयुक्तस्यात्मसदृशश्रुतशीलाचाररूपौदार्यगुणा नव सोदर्या अङ्गजा बभूवुर्मिथुनं च यवीयस्यां भार्यायाम्यस्तु तत्र पुमांस्तं परमभागवतं राजर्षिप्रवरं भरतमुत्सृष्टमृगशरीरं चरमशरीरेण विप्रत्वं गतमाहुः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|atha kasyaciddvijavarasyāṅgiraḥpravarasya śamadamatapaḥsvādhyāyādhyayanatyāgasantoṣatitikṣāpraśrayavidyānasūyātmajñānānandayuktasyātmasadṛśaśrutaśīlācārarūpaudāryaguṇā nava sodaryā aṅgajā babhūvurmithunaṃ ca yavīyasyāṃ bhāryāyāmyastu tatra pumāṃstaṃ paramabhāgavataṃ rājarṣipravaraṃ bharatamutsṛṣṭamṛgaśarīraṃ caramaśarīreṇa vipratvaṃ gatamāhuḥ|| 1 ||
+5.9.2,तत्रापि स्वजनसङ्गाच्च भृशमुद्विजमानो भगवतः कर्मबन्धविध्वंसनश्रवणस्मरणगुणविवरणचरणारविन्दयुगलं मनसा विदधदात्मनः प्रतिघातमाशङ्कमानो भगवदनुग्रहेणानुस्मृतस्वपूर्वजन्मावलिरात्मानमुन्मत्तजडान्धबधिरस्वरूपेण दर्शयामास लोकस्य ॥ २ ॥,tatrāpi svajanasaṅgācca bhṛśamudvijamāno bhagavataḥ karmabandhavidhvaṃsanaśravaṇasmaraṇaguṇavivaraṇacaraṇāravindayugalaṃ manasā vidadhadātmanaḥ pratighātamāśaṅkamāno bhagavadanugraheṇānusmṛtasvapūrvajanmāvalirātmānamunmattajaḍāndhabadhirasvarūpeṇa darśayāmāsa lokasya|| 2 ||
+5.9.3,तस्यापि ह वा आत्मजस्य विप्रः पुत्रस्नेहानुबद्धमना आसमावर्तनात्संस्कारान्यथोपदेशं विदधान उपनीतस्य च पुनः शौचाचमनादीन्कर्मनियमाननभिप्रेतानपि समशिक्षयदनुशिष्टेन हि भाव्यं पितुः पुत्रेणेति ॥ ३ ॥,tasyāpi ha vā ātmajasya vipraḥ putrasnehānubaddhamanā āsamāvartanātsaṃskārānyathopadeśaṃ vidadhāna upanītasya ca punaḥ śaucācamanādīnkarmaniyamānanabhipretānapi samaśikṣayadanuśiṣṭena hi bhāvyaṃ pituḥ putreṇeti|| 3 ||
+5.9.4,स चापि तदु ह पितृसन्निधावेवासध्रीचीनमिव स्म करोति छन्दांस्यध्यापयिष्यन्सह व्याहृतिभिः सप्रणवशिरस्त्रिपदीं सावित्रीं ग्रैष्मवासन्तिकान्मासानधीयानमप्यसमवेतरूपं ग्राहयामास ॥ ४ ॥,sa cāpi tadu ha pitṛsannidhāvevāsadhrīcīnamiva sma karoti chandāṃsyadhyāpayiṣyansaha vyāhṛtibhiḥ sapraṇavaśirastripadīṃ sāvitrīṃ graiṣmavāsantikānmāsānadhīyānamapyasamavetarūpaṃ grāhayāmāsa|| 4 ||
+5.9.5,एवं स्वतनुज आत्मन्यनुरागावेशितचित्तः शौचाध्ययनव्रतनियमगुर्वनलशुश्रूषणाद्यौपकुर्वाणककर्माण्यनभियुक्तान्यपि समनुशिष्टेन भाव्यमित्यसदाग्रहः पुत्रमनुशास्य स्वयं तावदनधिगतमनोरथः कालेनाप्रमत्तेन स्वयं गृह एव प्रमत्त उसंहृतः ॥ ५ ॥,evaṃ svatanuja ātmanyanurāgāveśitacittaḥ śaucādhyayanavrataniyamagurvanalaśuśrūṣaṇādyaupakurvāṇakakarmāṇyanabhiyuktānyapi samanuśiṣṭena bhāvyamityasadāgrahaḥ putramanuśāsya svayaṃ tāvadanadhigatamanorathaḥ kālenāpramattena svayaṃ gṛha eva pramatta usaṃhṛtaḥ|| 5 ||
+5.9.6,अथ यवीयसी द्विजसती स्वगर्भजातं मिथुनं सपत्न्या उपन्यस्य स्वयमनुसंस्थया पतिलोकमगात् ॥ ६ ॥,atha yavīyasī dvijasatī svagarbhajātaṃ mithunaṃ sapatnyā upanyasya svayamanusaṃsthayā patilokamagāt|| 6 ||
+5.9.7,पितर्युपरते भ्रातर एनमतत्प्रभावविदस्त्रय्यां विद्यायामेव पर्यवसितमतयो न परविद्यायां जडमतिरिति भ्रातुरनुशासननिर्बन्धान्न्यवृत्सन्त ॥ ७ ॥,pitaryuparate bhrātara enamatatprabhāvavidastrayyāṃ vidyāyāmeva paryavasitamatayo na paravidyāyāṃ jaḍamatiriti bhrāturanuśāsananirbandhānnyavṛtsanta|| 7 ||
+5.9.8,स च प्राकृतैर्द्विपदपशुभिरुन्मत्तजडबधिरमूकेत्यभिभाष्यमाणो यदा तदनुरूपाणि प्रभाषते कर्माणि च कार्यमाणः परेच्छया करोति विष्टितो वेतनतो वा याच्ञ्या यदृच्छया वोपसादितमल्पं ॥ ८ ॥,sa ca prākṛtairdvipadapaśubhirunmattajaḍabadhiramūketyabhibhāṣyamāṇo yadā tadanurūpāṇi prabhāṣate karmāṇi ca kāryamāṇaḥ parecchayā karoti viṣṭito vetanato vā yācñyā yadṛcchayā vopasāditamalpaṃ|| 8 ||
+5.9.9,बहु मृष्टं कदन्नं वाभ्यवहरति परं नेन्द्रि यप्रीतिनिमित्तम्नित्यनिवृत्तनिमित्तस्वसिद्धविशुद्धानुभवानन्दस्वात्मलाभाधिगमः सुखदुःखयोर्द्वन्द्वनिमित्तयोरसम्भावितदेहाभिमानः ॥ ९ ॥,bahu mṛṣṭaṃ kadannaṃ vābhyavaharati paraṃ nendri yaprītinimittamnityanivṛttanimittasvasiddhaviśuddhānubhavānandasvātmalābhādhigamaḥ sukhaduḥkhayordvandvanimittayorasambhāvitadehābhimānaḥ|| 9 ||
+5.9.10,शीतोष्णवातवर्षेषु वृष इवानावृताङ्गः पीनः संहननाङ्गः स्थण्डिल संवेशनानुन्मर्दनामज्जनरजसा महामणिरिवानभिव्यक्तब्रह्मवर्चसः कुपटावृतकटिरुपवीतेनोरुमषिणा द्विजातिरिति ब्रह्मबन्धुरिति संज्ञयातज्ज्ञजनावमतो विचचार ॥ १० ॥,śītoṣṇavātavarṣeṣu vṛṣa ivānāvṛtāṅgaḥ pīnaḥ saṃhananāṅgaḥ sthaṇḍila saṃveśanānunmardanāmajjanarajasā mahāmaṇirivānabhivyaktabrahmavarcasaḥ kupaṭāvṛtakaṭirupavītenorumaṣiṇā dvijātiriti brahmabandhuriti saṃjñayātajjñajanāvamato vicacāra|| 10 ||
+5.9.11,यदा तु परत आहारं कर्मवेतनत ईहमानः स्वभ्रातृभिरपि केदारकर्मणि निरूपितस्तदपि करोति किन्तु न समं विषमं न्यूनमधिकमिति वेद कणपिण्याकफलीकरणकुल्माषस्थालीपुरीषादीन्यप्यमृतवदभ्यवहरति ॥ ११ ॥,yadā tu parata āhāraṃ karmavetanata īhamānaḥ svabhrātṛbhirapi kedārakarmaṇi nirūpitastadapi karoti kintu na samaṃ viṣamaṃ nyūnamadhikamiti veda kaṇapiṇyākaphalīkaraṇakulmāṣasthālīpurīṣādīnyapyamṛtavadabhyavaharati|| 11 ||
+5.9.12,अथ कदाचित्कश्चिद्वृषलपतिर्भद्र काल्यै पुरुषपशुमालभतापत्यकामः ॥ १२ ॥,atha kadācitkaścidvṛṣalapatirbhadra kālyai puruṣapaśumālabhatāpatyakāmaḥ|| 12 ||
+5.9.13,तस्य ह दैवमुक्तस्य पशोः पदवीं तदनुचराः परिधावन्तो निशि निशीथसमये तमसावृतायामनधिगतपशव आकस्मिकेन विधिना केदारान्वीरासनेन मृगवराहादिभ्यः संरक्षमाणमङ्गिरःप्रवरसुतमपश्यन् ॥ १३ ॥,tasya ha daivamuktasya paśoḥ padavīṃ tadanucarāḥ paridhāvanto niśi niśīthasamaye tamasāvṛtāyāmanadhigatapaśava ākasmikena vidhinā kedārānvīrāsanena mṛgavarāhādibhyaḥ saṃrakṣamāṇamaṅgiraḥpravarasutamapaśyan|| 13 ||
+5.9.14,अथ त एनमनवद्यक्षणमवमृश्य भर्तृकर्मनिष्पत्तिं मन्यमाना बद्ध्वा रशनया चण्डिकागृहमुपनिन्युर्मुदा विकसितवदनाः ॥ १४ ॥,atha ta enamanavadyakṣaṇamavamṛśya bhartṛkarmaniṣpattiṃ manyamānā baddhvā raśanayā caṇḍikāgṛhamupaninyurmudā vikasitavadanāḥ|| 14 ||
+5.9.15,अथ पणयस्तं स्वविधिनाभिषिच्याहतेन वाससाच्छाद्य भूषणालेपस्रक्तिलकादिभिरुपस्कृतं भुक्तवन्तं धूपदीपमाल्यलाजकिसलयाङ्कुरफलोपहारोपेतया वैशससंस्थया महता गीतस्तुतिमृदङ्गपणवघोषेण च पुरुषपशुं भद्र काल्याः पुरत उपवेशयामासुः ॥ १५ ॥,atha paṇayastaṃ svavidhinābhiṣicyāhatena vāsasācchādya bhūṣaṇālepasraktilakādibhirupaskṛtaṃ bhuktavantaṃ dhūpadīpamālyalājakisalayāṅkuraphalopahāropetayā vaiśasasaṃsthayā mahatā gītastutimṛdaṅgapaṇavaghoṣeṇa ca puruṣapaśuṃ bhadra kālyāḥ purata upaveśayāmāsuḥ|| 15 ||
+5.9.16,अथ वृषलराजपणिः पुरुषपशोरसृगासवेन देवीं भद्र कालीं यक्ष्यमाणस्तदभिमन्त्रितमसिमतिकरालनिशितमुपाददे ॥ १६ ॥,atha vṛṣalarājapaṇiḥ puruṣapaśorasṛgāsavena devīṃ bhadra kālī��� yakṣyamāṇastadabhimantritamasimatikarālaniśitamupādade|| 16 ||
+5.9.17,इति तेषां वृषलानां रजस्तमःप्रकृतीनां धनमदरजौत्सिक्तमनसां भगवत्कलावीरकुलं कदर्थीकृत्योत्पथेन स्वैरं विहरतां हिंसाविहाराणां कर्मातिदारुणं यद्ब्रह्मभूतस्य साक्षाद्ब्रह्मर्षिसुतस्य निर्वैरस्य सर्वभूतसुहृदः सूनायामप्यननुमतमालम्भनं तदुपलभ्य ब्रह्मतेजसातिदुर्विषहेण दन्दह्यमानेन वपुषा सहसोच्चचाट सैव देवी भद्रकाली ॥ १७ ॥,iti teṣāṃ vṛṣalānāṃ rajastamaḥprakṛtīnāṃ dhanamadarajautsiktamanasāṃ bhagavatkalāvīrakulaṃ kadarthīkṛtyotpathena svairaṃ viharatāṃ hiṃsāvihārāṇāṃ karmātidāruṇaṃ yadbrahmabhūtasya sākṣādbrahmarṣisutasya nirvairasya sarvabhūtasuhṛdaḥ sūnāyāmapyananumatamālambhanaṃ tadupalabhya brahmatejasātidurviṣaheṇa dandahyamānena vapuṣā sahasoccacāṭa saiva devī bhadrakālī|| 17 ||
+5.9.18,भृशममर्षरोषावेशरभसविलसितभ्रुकुटिविटपकुटिलदंष्ट्रारुणेक्षणाटोपातिभयानकवदना हन्तुकामेवेदं महाट्टहासमतिसंरम्भेण विमुञ्चन्ती तत उत्पत्य पापीयसां दुष्टानां तेनैवासिना विवृक्णशीर्ष्णां गलात्स्रवन्तमसृगासवमत्युष्णं सह गणेन निपीयातिपानमदविह्वलोच्चैस्तरां स्वपार्षदैः सह जगौ ननर्त च विजहार च शिरःकन्दुकलीलया ॥ १८ ॥,bhṛśamamarṣaroṣāveśarabhasavilasitabhrukuṭiviṭapakuṭiladaṃṣṭrāruṇekṣaṇāṭopātibhayānakavadanā hantukāmevedaṃ mahāṭṭahāsamatisaṃrambheṇa vimuñcantī tata utpatya pāpīyasāṃ duṣṭānāṃ tenaivāsinā vivṛkṇaśīrṣṇāṃ galātsravantamasṛgāsavamatyuṣṇaṃ saha gaṇena nipīyātipānamadavihvaloccaistarāṃ svapārṣadaiḥ saha jagau nanarta ca vijahāra ca śiraḥkandukalīlayā|| 18 ||
+5.9.19,एवमेव खलु महदभिचारातिक्रमः कार्त्स्न्येनात्मने फलति ॥ १९ ॥,evameva khalu mahadabhicārātikramaḥ kārtsnyenātmane phalati|| 19 ||
+5.9.20,न वा एतद्विष्णुदत्त महदद्भुतं यदसम्भ्रमः स्वशिरश्छेदन आपतितेऽपि विमुक्तदेहाद्यात्मभावसुदृढहृदयग्रन्थीनां सर्वसत्त्वसुहृदात्मनां निर्वैराणां साक्षाद्भगवतानिमिषारिवरायुधेनाप्रमत्तेन तैस्तैर्भावैः परिरक्ष्यमाणानां तत्पादमूलमकुतश्चिद्भयमुपसृतानां भागवतपरमहंसानाम् ॥ २० ॥,na vā etadviṣṇudatta mahadadbhutaṃ yadasambhramaḥ svaśiraśchedana āpatite'pi vimuktadehādyātmabhāvasudṛḍhahṛdayagranthīnāṃ sarvasattvasuhṛdātmanāṃ nirvairāṇāṃ sākṣādbhagavatānimiṣārivarāyudhenāpramattena taistairbhāvaiḥ parirakṣyamāṇānāṃ tatpādamūlamakutaścidbhayamupasṛtānāṃ bhāgavataparamahaṃsānām|| 20 ||
+5.10.1,श्रीशुक उवाच ।अथ सिन्धुसौवीरपते रहूगणस्य व्रजत इक्षुमत्यास्तटे तत्कुलपतिना शिबिकावाहपुरुषान्वेषणसमये दैवेनोपसादितः स द्विजवर उपलब्ध एष पीवा युवा संहननाङ्गो गोखरवद्धुरं वोढुमलमिति पूर्वविष्टिगृहीतैः सह गृहीतः प्रसभमतदर्ह उवाह शिबिकां स महानुभावः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|atha sindhusauvīrapate rahūgaṇasya vrajata ikṣumatyāstaṭe tatkulapatinā śibikāvāhapuruṣānveṣaṇasamaye daivenopasāditaḥ sa dvijavara upalabdha eṣa pīvā yuvā saṃhananāṅgo gokharavaddhuraṃ voḍhumalamiti pūrvaviṣṭigṛhītaiḥ saha gṛhītaḥ prasabhamatadarha uvāha śibikāṃ sa mahānubhāvaḥ|| 1 ||
+5.10.2,यदा हि द्विजवरस्येषुमात्रावलोकानुगतेर्न समाहिता पुरुषगतिस्तदा विषमगतां स्वशिबिकां रहूगण उपधार्य पुरुषानधिवहत आह हे वोढारः साध्वतिक्रमत किमिति विषममुह्यते यानमिति ॥ २ ॥,yadā hi dvijavarasyeṣumātrāvalokānugaterna samāhitā puruṣagatistadā viṣamagatāṃ svaśibikāṃ rahūgaṇa upadhārya puruṣānadhivahata āha he voḍhāraḥ sādhvatikramata kimiti viṣamamuhyate yānamiti|| 2 ||
+5.10.3,अथ त ईश्वरवचः सोपालम्भमुपाकर्ण्योपायतुरीयाच्छङ्कितमनसस्तं विज्ञापयां बभूवुः ॥ ३ ॥,atha ta īśvaravacaḥ sopālambhamupākarṇyopāyaturīyācchaṅkitamanasastaṃ vijñāpayāṃ babhūvuḥ|| 3 ||
+5.10.4,न वयं नरदेव प्रमत्ता भवन्नियमानुपथाः साध्वेव वहामः अयमधुनैव नियुक्तोऽपि न द्रुतं व्रजति नानेन सह वोढुमु ह वयं पारयाम इति ॥ ४ ॥,na vayaṃ naradeva pramattā bhavanniyamānupathāḥ sādhveva vahāmaḥ ayamadhunaiva niyukto'pi na drutaṃ vrajati nānena saha voḍhumu ha vayaṃ pārayāma iti|| 4 ||
+5.10.5,सांसर्गिको दोष एव नूनमेकस्यापि सर्वेषां सांसर्गिकाणां भवितुमर्हतीति निश्चित्य निशम्य कृपणवचो राजा रहूगण उपासितवृद्धोऽपि निसर्गेण बलात्कृत ईषदुत्थितमन्युरविस्पष्टब्रह्मतेजसं जातवेदसमिव रजसावृतमतिराह ॥ ५ ॥,sāṃsargiko doṣa eva nūnamekasyāpi sarveṣāṃ sāṃsargikāṇāṃ bhavitumarhatīti niścitya niśamya kṛpaṇavaco rājā rahūgaṇa upāsitavṛddho'pi nisargeṇa balātkṛta īṣadutthitamanyuravispaṣṭabrahmatejasaṃ jātavedasamiva rajasāvṛtamatirāha|| 5 ||
+5.10.6,अहो कष्टं भ्रातर्व्यक्तमुरुपरिश्रान्तो दीर्घमध्वानमेक एव ऊहिवान्सुचिरं नातिपीवा न संहननाङ्गो जरसा चोपद्रुतो भवान्सखे नो एवापर एते सङ्घट्टिन इति बहुविप्रलब्धोऽप्यविद्यया रचितद्रव्यगुणकर्माशयस्वचरमकलेवरेऽवस्तुनि संस्थानविशेषेऽहं ममेत्यनध्यारोपितमिथ्याप्रत्ययो ब्रह्मभूतस्तूष्णीं शिबिकां पूर्ववदुवाह ॥ ६ ॥,aho kaṣṭaṃ bhrātarvyaktamurupariśrānto dīrghamadhvānameka eva ūhivānsuciraṃ nātipīvā na saṃhananāṅgo jarasā copadruto bhavānsakhe no evāpara ete saṅghaṭṭina iti bahuvipralabdho'pyavidyayā racitadravyaguṇakarmāśayasvacaramakalevare'vastuni saṃsthānaviśeṣe'haṃ mametyanadhyāropitamithyāpratyayo brahmabhūtastūṣṇīṃ śibikāṃ pūrvavaduvāha|| 6 ||
+5.10.7,अथ पुनः स्वशिबिकायां विषमगतायां प्रकुपित उवाच रहूगणः किमिदमरे त्वं जीवन्मृतो मां कदर्थीकृत्य भर्तृशासनमतिचरसि प्रमत्तस्य च ते करोमि चिकित्सां दण्डपाणिरिव जनताया यथा प्रकृतिं स्वां भजिष्यस इति ॥ ७ ॥,atha punaḥ svaśibikāyāṃ viṣamagatāyāṃ prakupita uvāca rahūgaṇaḥ kimidamare tvaṃ jīvanmṛto māṃ kadarthīkṛtya bhartṛśāsanamaticarasi pramattasya ca te karomi cikitsāṃ daṇḍapāṇiriva janatāyā yathā prakṛtiṃ svāṃ bhajiṣyasa iti|| 7 ||
+5.10.8,एवं बह्वबद्धमपि भाषमाणं नरदेवाभिमानं रजसा तमसानुविद्धेन मदेन तिरस्कृताशेषभगवत्प्रियनिकेतं पण्डितमानिनं स भगवान्ब्राह्मणो ब्रह्मभूतसर्वभूत सुहृदात्मा योगेश्व��चर्यायां नातिव्युत्पन्नमतिं स्मयमान इव विगतस्मय इदमाह ॥ ८ ॥,evaṃ bahvabaddhamapi bhāṣamāṇaṃ naradevābhimānaṃ rajasā tamasānuviddhena madena tiraskṛtāśeṣabhagavatpriyaniketaṃ paṇḍitamāninaṃ sa bhagavānbrāhmaṇo brahmabhūtasarvabhūta suhṛdātmā yogeśvaracaryāyāṃ nātivyutpannamatiṃ smayamāna iva vigatasmaya idamāha|| 8 ||
+5.10.9,ब्राह्मण उवाच ।त्वयोदितं व्यक्तमविप्रलब्धं भर्तुः स मे स्याद्यदि वीर भारः ।गन्तुर्यदि स्यादधिगम्यमध्वा पीवेति राशौ न विदां प्रवादः ॥ ९ ॥,brāhmaṇa uvāca|tvayoditaṃ vyaktamavipralabdhaṃ bhartuḥ sa me syādyadi vīra bhāraḥ|ganturyadi syādadhigamyamadhvā pīveti rāśau na vidāṃ pravādaḥ|| 9 ||
+5.10.10,स्थौल्यं कार्श्यं व्याधय आधयश्च क्षुत्तृड्भयं कलिरिच्छा जरा च ।निद्रा रतिर्मन्युरहं मदः शुचो देहेन जातस्य हि मे न सन्ति ॥ १० ॥,sthaulyaṃ kārśyaṃ vyādhaya ādhayaśca kṣuttṛḍbhayaṃ kaliricchā jarā ca|nidrā ratirmanyurahaṃ madaḥ śuco dehena jātasya hi me na santi|| 10 ||
+5.10.11,जीवन्मृतत्वं नियमेन राजनाद्यन्तवद्यद्विकृतस्य दृष्टम् ।स्वस्वाम्यभावो ध्रुव ईड्य यत्र तर्ह्युच्यतेऽसौ विधिकृत्ययोगः ॥ ११ ॥,jīvanmṛtatvaṃ niyamena rājanādyantavadyadvikṛtasya dṛṣṭam|svasvāmyabhāvo dhruva īḍya yatra tarhyucyate'sau vidhikṛtyayogaḥ|| 11 ||
+5.10.12,विशेषबुद्धेर्विवरं मनाक्च पश्याम यन्न व्यवहारतोऽन्यत् ।क ईश्वरस्तत्र किमीशितव्यं तथापि राजन्करवाम किं ते ॥ १२ ॥,viśeṣabuddhervivaraṃ manākca paśyāma yanna vyavahārato'nyat|ka īśvarastatra kimīśitavyaṃ tathāpi rājankaravāma kiṃ te|| 12 ||
+5.10.13,उन्मत्तमत्तजडवत्स्वसंस्थां गतस्य मे वीर चिकित्सितेन ।अर्थः कियान्भवता शिक्षितेन स्तब्धप्रमत्तस्य च पिष्टपेषः ॥ १३ ॥,unmattamattajaḍavatsvasaṃsthāṃ gatasya me vīra cikitsitena|arthaḥ kiyānbhavatā śikṣitena stabdhapramattasya ca piṣṭapeṣaḥ|| 13 ||
+5.10.14,श्रीशुक उवाच ।एतावदनुवादपरिभाषया प्रत्युदीर्य मुनिवर उपशमशील उपरतानात्म्यनिमित्त उपभोगेन कर्मारब्धं व्यपनयन्राजयानमपि तथोवाह ॥ १४ ॥,śrīśuka uvāca|etāvadanuvādaparibhāṣayā pratyudīrya munivara upaśamaśīla uparatānātmyanimitta upabhogena karmārabdhaṃ vyapanayanrājayānamapi tathovāha|| 14 ||
+5.10.15,स चापि पाण्डवेय सिन्धुसौवीरपतिस्तत्त्वजिज्ञासायां सम्यक् ।श्रद्धयाधिकृताधिकारस्तद्धृदयग्रन्थिमोचनं द्विजवच आश्रुत्य बहुयोगग्रन्थसम्मतं त्वरयावरुह्य शिरसा पादमूलमुपसृतः क्षमापयन्विगतनृपदेवस्मय उवाच ॥ १५ ॥,sa cāpi pāṇḍaveya sindhusauvīrapatistattvajijñāsāyāṃ samyak|śraddhayādhikṛtādhikārastaddhṛdayagranthimocanaṃ dvijavaca āśrutya bahuyogagranthasammataṃ tvarayāvaruhya śirasā pādamūlamupasṛtaḥ kṣamāpayanvigatanṛpadevasmaya uvāca|| 15 ||
+5.10.16,कस्त्वं निगूढश्चरसि द्विजानां बिभर्षि सूत्रं कतमोऽवधूतः ।कस्यासि कुत्रत्य इहापि कस्मात्क्षेमाय नश्चेदसि नोत शुक्लः ॥ १६ ॥,kastvaṃ nigūḍhaścarasi dvijānāṃ bibharṣi sūtraṃ katamo'vadhūtaḥ|kasyāsi kutratya ihāpi kasmātkṣemāya naścedasi nota śuklaḥ|| 16 ||
+5.10.17,नाहं विशङ्के सुरराजवज्रान्न त्र्यक्षशूलान्न यमस्य दण्डात् ।नाग्न्��र्कसोमानिलवित्तपास्त्राच्छङ्के भृशं ब्रह्मकुलावमानात् ॥ १७ ॥,nāhaṃ viśaṅke surarājavajrānna tryakṣaśūlānna yamasya daṇḍāt|nāgnyarkasomānilavittapāstrācchaṅke bhṛśaṃ brahmakulāvamānāt|| 17 ||
+5.10.18,तद्ब्रूह्यसङ्गो जडवन्निगूढ विज्ञानवीर्यो विचरस्यपारः ।वचांसि योगग्रथितानि साधो न नः क्षमन्ते मनसापि भेत्तुम् ॥ १८ ॥,tadbrūhyasaṅgo jaḍavannigūḍha vijñānavīryo vicarasyapāraḥ|vacāṃsi yogagrathitāni sādho na naḥ kṣamante manasāpi bhettum|| 18 ||
+5.10.19,अहं च योगेश्वरमात्मतत्त्वविदां मुनीनां परमं गुरुं वै ।प्रष्टुं प्रवृत्तः किमिहारणं तत्साक्षाद्धरिं ज्ञानकलावतीर्णम् ॥ १९ ॥,ahaṃ ca yogeśvaramātmatattvavidāṃ munīnāṃ paramaṃ guruṃ vai|praṣṭuṃ pravṛttaḥ kimihāraṇaṃ tatsākṣāddhariṃ jñānakalāvatīrṇam|| 19 ||
+5.10.20,स वै भवा लोकनिरीक्षणार्थमव्यक्तलिङ्गो विचरत्यपि स्वित् ।योगेश्वराणां गतिमन्धबुद्धिः कथं विचक्षीत गृहानुबन्धः ॥ २० ॥,sa vai bhavā lokanirīkṣaṇārthamavyaktaliṅgo vicaratyapi svit|yogeśvarāṇāṃ gatimandhabuddhiḥ kathaṃ vicakṣīta gṛhānubandhaḥ|| 20 ||
+5.10.21,दृष्टः श्रमः कर्मत आत्मनो वै भर्तुर्गन्तुर्भवतश्चानुमन्ये ।यथासतोदानयनाद्यभावात्समूल इष्टो व्यवहारमार्गः ॥ २१ ॥,dṛṣṭaḥ śramaḥ karmata ātmano vai bharturganturbhavataścānumanye|yathāsatodānayanādyabhāvātsamūla iṣṭo vyavahāramārgaḥ|| 21 ||
+5.10.22,स्थाल्यग्नितापात्पयसोऽभितापस्तत्तापतस्तण्डुलगर्भरन्धिः ।देहेन्द्रियास्वाशयसन्निकर्षात्तत्संसृतिः पुरुषस्यानुरोधात् ॥ २२ ॥,sthālyagnitāpātpayaso'bhitāpastattāpatastaṇḍulagarbharandhiḥ|dehendriyāsvāśayasannikarṣāttatsaṃsṛtiḥ puruṣasyānurodhāt|| 22 ||
+5.10.23,शास्ताभिगोप्ता नृपतिः प्रजानां यः किङ्करो वै न पिनष्टि पिष्टम् ।स्वधर्ममाराधनमच्युतस्य यदीहमानो विजहात्यघौघम् ॥ २३ ॥,śāstābhigoptā nṛpatiḥ prajānāṃ yaḥ kiṅkaro vai na pinaṣṭi piṣṭam|svadharmamārādhanamacyutasya yadīhamāno vijahātyaghaugham|| 23 ||
+5.10.24,तन्मे भवान्नरदेवाभिमान मदेन तुच्छीकृतसत्तमस्य ।कृषीष्ट मैत्रीदृशमार्तबन्धो यथा तरे सदवध्यानमंहः ॥ २४ ॥,tanme bhavānnaradevābhimāna madena tucchīkṛtasattamasya|kṛṣīṣṭa maitrīdṛśamārtabandho yathā tare sadavadhyānamaṃhaḥ|| 24 ||
+5.10.25,न विक्रिया विश्वसुहृत्सखस्य साम्येन वीताभिमतेस्तवापि ।महद्विमानात्स्वकृताद्धि मादृङ्नङ्क्ष्यत्यदूरादपि शूलपाणिः ॥ २५ ॥,na vikriyā viśvasuhṛtsakhasya sāmyena vītābhimatestavāpi|mahadvimānātsvakṛtāddhi mādṛṅnaṅkṣyatyadūrādapi śūlapāṇiḥ|| 25 ||
+5.11.1,ब्राह्मण उवाच ।अकोविदः कोविदवादवादान्वदस्यथो नातिविदां वरिष्ठः ।न सूरयो हि व्यवहारमेनं तत्त्वावमर्शेन सहामनन्ति ॥ १ ॥,brāhmaṇa uvāca|akovidaḥ kovidavādavādānvadasyatho nātividāṃ variṣṭhaḥ|na sūrayo hi vyavahāramenaṃ tattvāvamarśena sahāmananti|| 1 ||
+5.11.2,तथैव राजन्नुरुगार्हमेध वितानविद्योरुविजृम्भितेषु ।न वेदवादेषु हि तत्त्ववादः प्रायेण शुद्धो नु चकास्ति साधुः ॥ २ ॥,tathaiva rājannurugārhamedha vitānavidyoruvijṛmbhiteṣu|na vedavādeṣu hi tattvavādaḥ prāyeṇa śuddho nu cakāsti sādhuḥ|| 2 ||
+5.11.3,न तस्य तत्त्वग्रहणाय साक्षाद्वरीयसीरपि वाचः समासन् ।स्वप्ने निरुक्त्या गृहमेधिसौख्यं न यस्य हेयानुमितं स्वयं स्यात् ॥ ३ ॥,na tasya tattvagrahaṇāya sākṣādvarīyasīrapi vācaḥ samāsan|svapne niruktyā gṛhamedhisaukhyaṃ na yasya heyānumitaṃ svayaṃ syāt|| 3 ||
+5.11.4,यावन्मनो रजसा पूरुषस्य सत्त्वेन वा तमसा वानुरुद्धम् ।चेतोभिराकूतिभिरातनोति निरङ्कुशं कुशलं चेतरं वा ॥ ४ ॥,yāvanmano rajasā pūruṣasya sattvena vā tamasā vānuruddham|cetobhirākūtibhirātanoti niraṅkuśaṃ kuśalaṃ cetaraṃ vā|| 4 ||
+5.11.5,स वासनात्मा विषयोपरक्तो गुणप्रवाहो विकृतः षोडशात्मा ।बिभ्रत्पृथङ्नामभि रूपभेदमन्तर्बहिष्ट्वं च पुरैस्तनोति ॥ ५ ॥,sa vāsanātmā viṣayoparakto guṇapravāho vikṛtaḥ ṣoḍaśātmā|bibhratpṛthaṅnāmabhi rūpabhedamantarbahiṣṭvaṃ ca puraistanoti|| 5 ||
+5.11.6,दुःखं सुखं व्यतिरिक्तं च तीव्रं कालोपपन्नं फलमाव्यनक्ति ।आलिङ्ग्य मायारचितान्तरात्मा स्वदेहिनं संसृतिचक्रकूटः ॥ ६ ॥,duḥkhaṃ sukhaṃ vyatiriktaṃ ca tīvraṃ kālopapannaṃ phalamāvyanakti|āliṅgya māyāracitāntarātmā svadehinaṃ saṃsṛticakrakūṭaḥ|| 6 ||
+5.11.7,तावानयं व्यवहारः सदाविः क्षेत्रज्ञसाक्ष्यो भवति स्थूलसूक्ष्मः ।तस्मान्मनो लिङ्गमदो वदन्ति गुणागुणत्वस्य परावरस्य ॥ ७ ॥,tāvānayaṃ vyavahāraḥ sadāviḥ kṣetrajñasākṣyo bhavati sthūlasūkṣmaḥ|tasmānmano liṅgamado vadanti guṇāguṇatvasya parāvarasya|| 7 ||
+5.11.8,गुणानुरक्तं व्यसनाय जन्तोः क्षेमाय नैर्गुण्यमथो मनः स्यात् ।यथा प्रदीपो घृतवर्तिमश्नन्शिखाः सधूमा भजति ह्यन्यदा स्वम् ।पदं तथा गुणकर्मानुबद्धं वृत्तीर्मनः श्रयतेऽन्यत्र तत्त्वम् ॥ ८ ॥,guṇānuraktaṃ vyasanāya jantoḥ kṣemāya nairguṇyamatho manaḥ syāt|yathā pradīpo ghṛtavartimaśnanśikhāḥ sadhūmā bhajati hyanyadā svam|padaṃ tathā guṇakarmānubaddhaṃ vṛttīrmanaḥ śrayate'nyatra tattvam|| 8 ||
+5.11.9,एकादशासन्मनसो हि वृत्तय आकूतयः पञ्च धियोऽभिमानः ।मात्राणि कर्माणि पुरं च तासां वदन्ति हैकादश वीर भूमीः ॥ ९ ॥,ekādaśāsanmanaso hi vṛttaya ākūtayaḥ pañca dhiyo'bhimānaḥ|mātrāṇi karmāṇi puraṃ ca tāsāṃ vadanti haikādaśa vīra bhūmīḥ|| 9 ||
+5.11.10,गन्धाकृतिस्पर्शरसश्रवांसि विसर्गरत्यर्त्यभिजल्पशिल्पाः ।एकादशं स्वीकरणं ममेति शय्यामहं द्वादशमेक आहुः ॥ १० ॥,gandhākṛtisparśarasaśravāṃsi visargaratyartyabhijalpaśilpāḥ|ekādaśaṃ svīkaraṇaṃ mameti śayyāmahaṃ dvādaśameka āhuḥ|| 10 ||
+5.11.11,द्रव्यस्वभावाशयकर्मकालैरेकादशामी मनसो विकाराः ।सहस्रशः शतशः कोटिशश्च क्षेत्रज्ञतो न मिथो न स्वतः स्युः ॥ ११ ॥,dravyasvabhāvāśayakarmakālairekādaśāmī manaso vikārāḥ|sahasraśaḥ śataśaḥ koṭiśaśca kṣetrajñato na mitho na svataḥ syuḥ|| 11 ||
+5.11.12,क्षेत्रज्ञ एता मनसो विभूतीर्जीवस्य मायारचितस्य नित्याः ।आविर्हिताः क्वापि तिरोहिताश्च शुद्धो विचष्टे ह्यविशुद्धकर्तुः ॥ १२ ॥,kṣetrajña etā manaso vibhūtīrjīvasya māyāracitasya nityāḥ|āvirhitāḥ kvāpi tirohitāśca śuddho vicaṣṭe hyaviśuddhakartuḥ|| 12 ||
+5.11.13,क्षेत्रज्ञ आत्मा पुरुषः पुराणः साक्षात्स्वयं ज्योतिरजः परेशः ।नारायणो भगवान्वासुदेवः स्वमाययात्मन्यवधीयमानः ॥ १३ ॥,kṣetrajña ātmā puruṣaḥ purāṇaḥ sākṣātsvayaṃ jyotirajaḥ pareśaḥ|nārāyaṇo bhagavānvāsudevaḥ svamāyayātmanyavadhīyamānaḥ|| 13 ||
+5.11.14,यथानिलः स्थावरजङ्गमानामात्मस्वरूपेण निविष्ट ईशेत् ।एवं परो भगवान्वासुदेवः क्षेत्रज्ञ आत्मेदमनुप्रविष्टः ॥ १४ ॥,yathānilaḥ sthāvarajaṅgamānāmātmasvarūpeṇa niviṣṭa īśet|evaṃ paro bhagavānvāsudevaḥ kṣetrajña ātmedamanupraviṣṭaḥ|| 14 ||
+5.11.15,न यावदेतां तनुभृन्नेन्द्र विधूय मायां वयुनोदयेन ।विमुक्तसङ्गो जितषट्सपत्नो वेदात्मतत्त्वं भ्रमतीह तावत् ॥ १५ ॥,na yāvadetāṃ tanubhṛnnendra vidhūya māyāṃ vayunodayena|vimuktasaṅgo jitaṣaṭsapatno vedātmatattvaṃ bhramatīha tāvat|| 15 ||
+5.11.16,न यावदेतन्मन आत्मलिङ्गं संसारतापावपनं जनस्य ।यच्छोकमोहामयरागलोभ वैरानुबन्धं ममतां विधत्ते ॥ १६ ॥,na yāvadetanmana ātmaliṅgaṃ saṃsāratāpāvapanaṃ janasya|yacchokamohāmayarāgalobha vairānubandhaṃ mamatāṃ vidhatte|| 16 ||
+5.11.17,भ्रातृव्यमेनं तददभ्रवीर्यमुपेक्षयाध्येधितमप्रमत्तः ।गुरोर्हरेश्चरणोपासनास्त्रो जहि व्यलीकं स्वयमात्ममोषम् ॥ १७ ॥,bhrātṛvyamenaṃ tadadabhravīryamupekṣayādhyedhitamapramattaḥ|gurorhareścaraṇopāsanāstro jahi vyalīkaṃ svayamātmamoṣam|| 17 ||
+5.12.1,रहूगण उवाच ।नमो नमः कारणविग्रहाय स्वरूपतुच्छीकृतविग्रहाय ।नमोऽवधूत द्विजबन्धुलिङ्ग निगूढनित्यानुभवाय तुभ्यम् ॥ १ ॥,rahūgaṇa uvāca|namo namaḥ kāraṇavigrahāya svarūpatucchīkṛtavigrahāya|namo'vadhūta dvijabandhuliṅga nigūḍhanityānubhavāya tubhyam|| 1 ||
+5.12.2,ज्वरामयार्तस्य यथागदं सत्निदाघदग्धस्य यथा हिमाम्भः ।कुदेहमानाहिविदष्टदृष्टेः ब्रह्मन्वचस्तेऽमृतमौषधं मे ॥ २ ॥,jvarāmayārtasya yathāgadaṃ satnidāghadagdhasya yathā himāmbhaḥ|kudehamānāhividaṣṭadṛṣṭeḥ brahmanvacaste'mṛtamauṣadhaṃ me|| 2 ||
+5.12.3,तस्माद्भवन्तं मम संशयार्थं प्रक्ष्यामि पश्चादधुना सुबोधम् ।अध्यात्मयोगग्रथितं तवोक्तमाख्याहि कौतूहलचेतसो मे ॥ ३ ॥,tasmādbhavantaṃ mama saṃśayārthaṃ prakṣyāmi paścādadhunā subodham|adhyātmayogagrathitaṃ tavoktamākhyāhi kautūhalacetaso me|| 3 ||
+5.12.4,यदाह योगेश्वर दृश्यमानं क्रियाफलं सद्व्यवहारमूलम् ।न ह्यञ्जसा तत्त्वविमर्शनाय भवानमुष्मिन्भ्रमते मनो मे ॥ ४ ॥,yadāha yogeśvara dṛśyamānaṃ kriyāphalaṃ sadvyavahāramūlam|na hyañjasā tattvavimarśanāya bhavānamuṣminbhramate mano me|| 4 ||
+5.12.5,ब्राह्मण उवाच ।अयं जनो नाम चलन्पृथिव्यां यः पार्थिवः पार्थिव कस्य हेतोः ।तस्यापि चाङ्घ्र्योरधि गुल्फजङ्घा जानूरुमध्योरशिरोधरांसाः ॥ ५ ॥,brāhmaṇa uvāca|ayaṃ jano nāma calanpṛthivyāṃ yaḥ pārthivaḥ pārthiva kasya hetoḥ|tasyāpi cāṅghryoradhi gulphajaṅghā jānūrumadhyoraśirodharāṃsāḥ|| 5 ||
+5.12.6,अंसेऽधि दार्वी शिबिका च यस्यां सौवीरराजेत्यपदेश आस्ते ।यस्मिन्भवान्रूढनिजाभिमानो राजास्मि सिन्धुष्व��ति दुर्मदान्धः ॥ ६ ॥,aṃse'dhi dārvī śibikā ca yasyāṃ sauvīrarājetyapadeśa āste|yasminbhavānrūḍhanijābhimāno rājāsmi sindhuṣviti durmadāndhaḥ|| 6 ||
+5.12.7,शोच्यानिमांस्त्वमधिकष्टदीनान्विष्ट्या निगृह्णन्निरनुग्रहोऽसि ।जनस्य गोप्तास्मि विकत्थमानो न शोभसे वृद्धसभासु धृष्टः ॥ ७ ॥,śocyānimāṃstvamadhikaṣṭadīnānviṣṭyā nigṛhṇanniranugraho'si|janasya goptāsmi vikatthamāno na śobhase vṛddhasabhāsu dhṛṣṭaḥ|| 7 ||
+5.12.8,यदा क्षितावेव चराचरस्य विदाम निष्ठां प्रभवं च नित्यम् ।तन्नामतोऽन्यद्व्यवहारमूलं निरूप्यतां सत्क्रिययानुमेयम् ॥ ८ ॥,yadā kṣitāveva carācarasya vidāma niṣṭhāṃ prabhavaṃ ca nityam|tannāmato'nyadvyavahāramūlaṃ nirūpyatāṃ satkriyayānumeyam|| 8 ||
+5.12.9,एवं निरुक्तं क्षितिशब्दवृत्तमसन्निधानात्परमाणवो ये ।अविद्यया मनसा कल्पितास्ते येषां समूहेन कृतो विशेषः ॥ ९ ॥,evaṃ niruktaṃ kṣitiśabdavṛttamasannidhānātparamāṇavo ye|avidyayā manasā kalpitāste yeṣāṃ samūhena kṛto viśeṣaḥ|| 9 ||
+5.12.10,एवं कृशं स्थूलमणुर्बृहद्यदसच्च सज्जीवमजीवमन्यत् ।द्रव्यस्वभावाशयकालकर्म नाम्नाजयावेहि कृतं द्वितीयम् ॥ १० ॥,evaṃ kṛśaṃ sthūlamaṇurbṛhadyadasacca sajjīvamajīvamanyat|dravyasvabhāvāśayakālakarma nāmnājayāvehi kṛtaṃ dvitīyam|| 10 ||
+5.12.11,ज्ञानं विशुद्धं परमार्थमेकमनन्तरं त्वबहिर्ब्रह्म सत्यम् ।प्रत्यक्प्रशान्तं भगवच्छब्दसंज्ञं यद्वासुदेवं कवयो वदन्ति ॥ ११ ॥,jñānaṃ viśuddhaṃ paramārthamekamanantaraṃ tvabahirbrahma satyam|pratyakpraśāntaṃ bhagavacchabdasaṃjñaṃ yadvāsudevaṃ kavayo vadanti|| 11 ||
+5.12.12,रहूगणैतत्तपसा न याति न चेज्यया निर्वपणाद्गृहाद्वा ।न च्छन्दसा नैव जलाग्निसूर्यैर्विना महत्पादरजोऽभिषेकम् ॥ १२ ॥,rahūgaṇaitattapasā na yāti na cejyayā nirvapaṇādgṛhādvā|na cchandasā naiva jalāgnisūryairvinā mahatpādarajo'bhiṣekam|| 12 ||
+5.12.13,यत्रोत्तमश्लोकगुणानुवादः प्रस्तूयते ग्राम्यकथाविघातः ।निषेव्यमाणोऽनुदिनं मुमुक्षोर्मतिं सतीं यच्छति वासुदेवे ॥ १३ ॥,yatrottamaślokaguṇānuvādaḥ prastūyate grāmyakathāvighātaḥ|niṣevyamāṇo'nudinaṃ mumukṣormatiṃ satīṃ yacchati vāsudeve|| 13 ||
+5.12.14,अहं पुरा भरतो नाम राजा विमुक्तदृष्टश्रुतसङ्गबन्धः ।आराधनं भगवत ईहमानो मृगोऽभवं मृगसङ्गाद्धतार्थः ॥ १४ ॥,ahaṃ purā bharato nāma rājā vimuktadṛṣṭaśrutasaṅgabandhaḥ|ārādhanaṃ bhagavata īhamāno mṛgo'bhavaṃ mṛgasaṅgāddhatārthaḥ|| 14 ||
+5.12.15,सा मां स्मृतिर्मृगदेहेऽपि वीर कृष्णार्चनप्रभवा नो जहाति ।अथो अहं जनसङ्गादसङ्गो विशङ्कमानोऽविवृतश्चरामि ॥ १५ ॥,sā māṃ smṛtirmṛgadehe'pi vīra kṛṣṇārcanaprabhavā no jahāti|atho ahaṃ janasaṅgādasaṅgo viśaṅkamāno'vivṛtaścarāmi|| 15 ||
+5.12.16,तस्मान्नरोऽसङ्गसुसङ्गजात ज्ञानासिनेहैव विवृक्णमोहः ।हरिं तदीहाकथनश्रुताभ्यां लब्धस्मृतिर्यात्यतिपारमध्वनः ॥ १६ ॥,tasmānnaro'saṅgasusaṅgajāta jñānāsinehaiva vivṛkṇamohaḥ|hariṃ tadīhākathanaśrutābhyāṃ labdhasmṛtiryātyatipāramadhvanaḥ|| 16 ||
+5.13.1,ब्राह्मण उवाच ।दुरत्ययेऽध्वन्यजया निवेशितो ���जस्तमःसत्त्वविभक्तकर्मदृक् ।स एष सार्थोऽर्थपरः परिभ्रमन्भवाटवीं याति न शर्म विन्दति ॥ १ ॥,brāhmaṇa uvāca|duratyaye'dhvanyajayā niveśito rajastamaḥsattvavibhaktakarmadṛk|sa eṣa sārtho'rthaparaḥ paribhramanbhavāṭavīṃ yāti na śarma vindati|| 1 ||
+5.13.2,यस्यामिमे षण्नरदेव दस्यवः सार्थं विलुम्पन्ति कुनायकं बलात् ।गोमायवो यत्र हरन्ति सार्थिकं प्रमत्तमाविश्य यथोरणं वृकाः ॥ २ ॥,yasyāmime ṣaṇnaradeva dasyavaḥ sārthaṃ vilumpanti kunāyakaṃ balāt|gomāyavo yatra haranti sārthikaṃ pramattamāviśya yathoraṇaṃ vṛkāḥ|| 2 ||
+5.13.3,प्रभूतवीरुत्तृणगुल्मगह्वरे कठोरदंशैर्मशकैरुपद्रुतः ।क्वचित्तु गन्धर्वपुरं प्रपश्यति क्वचित्क्वचिच्चाशुरयोल्मुकग्रहम् ॥ ३ ॥,prabhūtavīruttṛṇagulmagahvare kaṭhoradaṃśairmaśakairupadrutaḥ|kvacittu gandharvapuraṃ prapaśyati kvacitkvaciccāśurayolmukagraham|| 3 ||
+5.13.4,निवासतोयद्रविणात्मबुद्धिस्ततस्ततो धावति भो अटव्याम् ।क्वचिच्च वात्योत्थितपांसुधूम्रा दिशो न जानाति रजस्वलाक्षः ॥ ४ ॥,nivāsatoyadraviṇātmabuddhistatastato dhāvati bho aṭavyām|kvacicca vātyotthitapāṃsudhūmrā diśo na jānāti rajasvalākṣaḥ|| 4 ||
+5.13.5,अदृश्यझिल्लीस्वनकर्णशूल उलूकवाग्भिर्व्यथितान्तरात्मा ।अपुण्यवृक्षान्श्रयते क्षुधार्दितो मरीचितोयान्यभिधावति क्वचित् ॥ ५ ॥,adṛśyajhillīsvanakarṇaśūla ulūkavāgbhirvyathitāntarātmā|apuṇyavṛkṣānśrayate kṣudhārdito marīcitoyānyabhidhāvati kvacit|| 5 ||
+5.13.6,क्वचिद्वितोयाः सरितोऽभियाति परस्परं चालषते निरन्धः ।आसाद्य दावं क्वचिदग्नितप्तो निर्विद्यते क्व च यक्षैर्हृतासुः ॥ ६ ॥,kvacidvitoyāḥ sarito'bhiyāti parasparaṃ cālaṣate nirandhaḥ|āsādya dāvaṃ kvacidagnitapto nirvidyate kva ca yakṣairhṛtāsuḥ|| 6 ||
+5.13.7,शूरैर्हृतस्वः क्व च निर्विण्णचेताः शोचन्विमुह्यन्नुपयाति कश्मलम् ।क्वचिच्च गन्धर्वपुरं प्रविष्टः प्रमोदते निर्वृतवन्मुहूर्तम् ॥ ७ ॥,śūrairhṛtasvaḥ kva ca nirviṇṇacetāḥ śocanvimuhyannupayāti kaśmalam|kvacicca gandharvapuraṃ praviṣṭaḥ pramodate nirvṛtavanmuhūrtam|| 7 ||
+5.13.8,चलन्क्वचित्कण्टकशर्कराङ्घ्रिर्नगारुरुक्षुर्विमना इवास्ते ।पदे पदेऽभ्यन्तरवह्निनार्दितः कौटुम्बिकः क्रुध्यति वै जनाय ॥ ८ ॥,calankvacitkaṇṭakaśarkarāṅghrirnagārurukṣurvimanā ivāste|pade pade'bhyantaravahninārditaḥ kauṭumbikaḥ krudhyati vai janāya|| 8 ||
+5.13.9,क्वचिन्निगीर्णोऽजगराहिना जनो नावैति किञ्चिद्विपिनेऽपविद्धः ।दष्टः स्म शेते क्व च दन्दशूकैरन्धोऽन्धकूपे पतितस्तमिस्रे ॥ ९ ॥,kvacinnigīrṇo'jagarāhinā jano nāvaiti kiñcidvipine'paviddhaḥ|daṣṭaḥ sma śete kva ca dandaśūkairandho'ndhakūpe patitastamisre|| 9 ||
+5.13.10,कर्हि स्म चित्क्षुद्र रसान्विचिन्वंस्तन्मक्षिकाभिर्व्यथितो विमानः ।तत्रातिकृच्छ्रात्प्रतिलब्धमानो बलाद्विलुम्पन्त्यथ तं ततोऽन्ये ॥ १० ॥,karhi sma citkṣudra rasānvicinvaṃstanmakṣikābhirvyathito vimānaḥ|tatrātikṛcchrātpratilabdhamāno balādvilumpantyatha taṃ tato'nye|| 10 ||
+5.13.11,क्वचिच्च शीतातपवातवर्ष प्रतिक���रियां कर्तुमनीश आस्ते ।क्वचिन्मिथो विपणन्यच्च किञ्चिद्विद्वेषमृच्छत्युत वित्तशाठ्यात् ॥ ११ ॥,kvacicca śītātapavātavarṣa pratikriyāṃ kartumanīśa āste|kvacinmitho vipaṇanyacca kiñcidvidveṣamṛcchatyuta vittaśāṭhyāt|| 11 ||
+5.13.12,क्वचित्क्वचित्क्षीणधनस्तु तस्मिन्शय्यासनस्थानविहारहीनः ।याचन्परादप्रतिलब्धकामः पारक्यदृष्टिर्लभतेऽवमानम् ॥ १२ ॥,kvacitkvacitkṣīṇadhanastu tasminśayyāsanasthānavihārahīnaḥ|yācanparādapratilabdhakāmaḥ pārakyadṛṣṭirlabhate'vamānam|| 12 ||
+5.13.13,अन्योन्यवित्तव्यतिषङ्गवृद्ध वैरानुबन्धो विवहन्मिथश्च ।अध्वन्यमुष्मिन्नुरुकृच्छ्रवित्त बाधोपसर्गैर्विहरन्विपन्नः ॥ १३ ॥,anyonyavittavyatiṣaṅgavṛddha vairānubandho vivahanmithaśca|adhvanyamuṣminnurukṛcchravitta bādhopasargairviharanvipannaḥ|| 13 ||
+5.13.14,तांस्तान्विपन्नान्स हि तत्र तत्र विहाय जातं परिगृह्य सार्थः ।आवर्ततेऽद्यापि न कश्चिदत्र वीराध्वनः पारमुपैति योगम् ॥ १४ ॥,tāṃstānvipannānsa hi tatra tatra vihāya jātaṃ parigṛhya sārthaḥ|āvartate'dyāpi na kaścidatra vīrādhvanaḥ pāramupaiti yogam|| 14 ||
+5.13.15,मनस्विनो निर्जितदिग्गजेन्द्रा ममेति सर्वे भुवि बद्धवैराः ।मृधे शयीरन्न तु तद्व्रजन्ति यन्न्यस्तदण्डो गतवैरोऽभियाति ॥ १५ ॥,manasvino nirjitadiggajendrā mameti sarve bhuvi baddhavairāḥ|mṛdhe śayīranna tu tadvrajanti yannyastadaṇḍo gatavairo'bhiyāti|| 15 ||
+5.13.16,प्रसज्जति क्वापि लताभुजाश्रयस्तदाश्रयाव्यक्तपदद्विजस्पृहः ।क्वचित्कदाचिद्धरिचक्रतस्त्रसन्सख्यं विधत्ते बककङ्कगृध्रैः ॥ १६ ॥,prasajjati kvāpi latābhujāśrayastadāśrayāvyaktapadadvijaspṛhaḥ|kvacitkadāciddharicakratastrasansakhyaṃ vidhatte bakakaṅkagṛdhraiḥ|| 16 ||
+5.13.17,तैर्वञ्चितो हंसकुलं समाविशन्नरोचयन्शीलमुपैति वानरान् ।तज्जातिरासेन सुनिर्वृतेन्द्रियः परस्परोद्वीक्षणविस्मृतावधिः ॥ १७ ॥,tairvañcito haṃsakulaṃ samāviśannarocayanśīlamupaiti vānarān|tajjātirāsena sunirvṛtendriyaḥ parasparodvīkṣaṇavismṛtāvadhiḥ|| 17 ||
+5.13.18,द्रुमेषु रंस्यन्सुतदारवत्सलो व्यवायदीनो विवशः स्वबन्धने ।क्वचित्प्रमादाद्गिरिकन्दरे पतन्वल्लीं गृहीत्वा गजभीत आस्थितः ॥ १८ ॥,drumeṣu raṃsyansutadāravatsalo vyavāyadīno vivaśaḥ svabandhane|kvacitpramādādgirikandare patanvallīṃ gṛhītvā gajabhīta āsthitaḥ|| 18 ||
+5.13.19,अतः कथञ्चित्स विमुक्त आपदः पुनश्च सार्थं प्रविशत्यरिन्दम ।अध्वन्यमुष्मिन्नजया निवेशितो भ्रमञ्जनोऽद्यापि न वेद कश्चन ॥ १९ ॥,ataḥ kathañcitsa vimukta āpadaḥ punaśca sārthaṃ praviśatyarindama|adhvanyamuṣminnajayā niveśito bhramañjano'dyāpi na veda kaścana|| 19 ||
+5.13.20,रहूगण त्वमपि ह्यध्वनोऽस्य सन्न्यस्तदण्डः कृतभूतमैत्रः ।असज्जितात्मा हरिसेवया शितं ज्ञानासिमादाय तरातिपारम् ॥ २० ॥,rahūgaṇa tvamapi hyadhvano'sya sannyastadaṇḍaḥ kṛtabhūtamaitraḥ|asajjitātmā harisevayā śitaṃ jñānāsimādāya tarātipāram|| 20 ||
+5.13.21,राजोवाच ।अहो नृजन्माखिलजन्मशोभनं किं जन्मभिस्त्वपरैरप्यमुष्मिन् ।न यद्धृ���ीकेशयशःकृतात्मनां महात्मनां वः प्रचुरः समागमः ॥ २१ ॥,rājovāca|aho nṛjanmākhilajanmaśobhanaṃ kiṃ janmabhistvaparairapyamuṣmin|na yaddhṛṣīkeśayaśaḥkṛtātmanāṃ mahātmanāṃ vaḥ pracuraḥ samāgamaḥ|| 21 ||
+5.13.22,न ह्यद्भुतं त्वच्चरणाब्जरेणुभिर्हतांहसो भक्तिरधोक्षजेऽमला ।मौहूर्तिकाद्यस्य समागमाच्च मे दुस्तर्कमूलोऽपहतोऽविवेकः ॥ २२ ॥,na hyadbhutaṃ tvaccaraṇābjareṇubhirhatāṃhaso bhaktiradhokṣaje'malā|mauhūrtikādyasya samāgamācca me dustarkamūlo'pahato'vivekaḥ|| 22 ||
+5.13.23,नमो महद्भ्योऽस्तु नमः शिशुभ्यो नमो युवभ्यो नम आवटुभ्यः ।ये ब्राह्मणा गामवधूतलिङ्गाश्चरन्ति तेभ्यः शिवमस्तु राज्ञाम् ॥ २३ ॥,namo mahadbhyo'stu namaḥ śiśubhyo namo yuvabhyo nama āvaṭubhyaḥ|ye brāhmaṇā gāmavadhūtaliṅgāścaranti tebhyaḥ śivamastu rājñām|| 23 ||
+5.13.24,श्रीशुक उवाच ।इत्येवमुत्तरामातः स वै ब्रह्मर्षिसुतः सिन्धुपतय आत्मसतत्त्वं विगणयतः परानुभावः परमकारुणिकतयोपदिश्य रहूगणेन सकरुणमभिवन्दितचरण आपूर्णार्णव इव निभृतकरणोर्म्याशयो धरणिमिमां विचचार ॥ २४ ॥,śrīśuka uvāca|ityevamuttarāmātaḥ sa vai brahmarṣisutaḥ sindhupataya ātmasatattvaṃ vigaṇayataḥ parānubhāvaḥ paramakāruṇikatayopadiśya rahūgaṇena sakaruṇamabhivanditacaraṇa āpūrṇārṇava iva nibhṛtakaraṇormyāśayo dharaṇimimāṃ vicacāra|| 24 ||
+5.13.25,सौवीरपतिरपि सुजनसमवगतपरमात्मसतत्त्व आत्मन्यविद्याध्यारोपितां च देहात्ममतिं विससर्ज एवं हि नृप भगवदाश्रिताश्रितानुभावः ॥ २५ ॥,sauvīrapatirapi sujanasamavagataparamātmasatattva ātmanyavidyādhyāropitāṃ ca dehātmamatiṃ visasarja evaṃ hi nṛpa bhagavadāśritāśritānubhāvaḥ|| 25 ||
+5.13.26,राजोवाच ।यो ह वा इह बहुविदा महाभागवत त्वयाभिहितः परोक्षेण वचसा जीवलोकभवाध्वा स ह्यार्यमनीषया कल्पितविषयो नाञ्जसाव्युत्पन्नलोकसमधिगमः अथ तदेवैतद्दुरवगमं समवेतानुकल्पेन निर्दिश्यतामिति ॥ २६ ॥,rājovāca|yo ha vā iha bahuvidā mahābhāgavata tvayābhihitaḥ parokṣeṇa vacasā jīvalokabhavādhvā sa hyāryamanīṣayā kalpitaviṣayo nāñjasāvyutpannalokasamadhigamaḥ atha tadevaitadduravagamaṃ samavetānukalpena nirdiśyatāmiti|| 26 ||
+5.14.1,स होवाच ।स एष देहात्ममानिनां सत्त्वादिगुणविशेषविकल्पितकुशलाकुशलसमवहारविनिर्मितविविधदेहावलिभिर्वियोगसंयोगाद्यनादिसंसारानुभवस्य द्वारभूतेन षडिन्द्रियवर्गेण तस्मिन्दुर्गाध्ववदसुगमेऽध्वन्यापतित ईश्वरस्य भगवतो विष्णोर्वशवर्तिन्या मायया जीवलोकोऽयं यथा वणिक्सार्थोऽर्थपरः स्वदेहनिष्पादितकर्मानुभवः श्मशानवदशिवतमायां संसाराटव्यां गतो नाद्यापि विफलबहुप्रतियोगेहस्तत्तापोपशमनीं हरिगुरुचरणारविन्दमधुकरानुपदवीमवरुन्धे ॥ १ ॥,sa hovāca|sa eṣa dehātmamānināṃ sattvādiguṇaviśeṣavikalpitakuśalākuśalasamavahāravinirmitavividhadehāvalibhirviyogasaṃyogādyanādisaṃsārānubhavasya dvārabhūtena ṣaḍindriyavargeṇa tasmindurgādhvavadasugame'dhvanyāpatita īśvarasya bhagavato viṣṇorvaśavartinyā māyayā jīvaloko'yaṃ yathā vaṇiksārtho'rthaparaḥ svadehaniṣpāditakarmānubhavaḥ śmaśānavadaśivatamāyāṃ saṃsārāṭavyāṃ gato nādyāpi viphalabahupratiyogehastattāpopaśamanīṃ harigurucaraṇāravindamadhukarānupadavīmavarundhe|| 1 ||
+5.14.2,यस्यामु ह वा एते षडिन्द्रियनामानः कर्मणा दस्यव एव ते तद्यथा पुरुषस्य धनं यत्किञ्चिद्धर्मौपयिकं बहुकृच्छ्राधिगतं साक्षात्परमपुरुषाराधनलक्षणो योऽसौ धर्मस्तं तु साम्पराय उदाहरन्ति तद्धर्म्यं धनं दर्शनस्पर्शनश्रवणास्वादनावघ्राणसङ्कल्पव्यवसायगृहग्राम्योपभोगेन कुनाथस्याजितात्मनो यथा सार्थस्य विलुम्पन्ति ॥ २ ॥,yasyāmu ha vā ete ṣaḍindriyanāmānaḥ karmaṇā dasyava eva te tadyathā puruṣasya dhanaṃ yatkiñciddharmaupayikaṃ bahukṛcchrādhigataṃ sākṣātparamapuruṣārādhanalakṣaṇo yo'sau dharmastaṃ tu sāmparāya udāharanti taddharmyaṃ dhanaṃ darśanasparśanaśravaṇāsvādanāvaghrāṇasaṅkalpavyavasāyagṛhagrāmyopabhogena kunāthasyājitātmano yathā sārthasya vilumpanti|| 2 ||
+5.14.3,अथ च यत्र कौटुम्बिका दारापत्यादयो नाम्ना कर्मणा वृकसृगाला एवानिच्छतोऽपि कदर्यस्य कुटुम्बिन उरणकवत्संरक्ष्यमाणं मिषतोऽपि हरन्ति ॥ ३ ॥,atha ca yatra kauṭumbikā dārāpatyādayo nāmnā karmaṇā vṛkasṛgālā evānicchato'pi kadaryasya kuṭumbina uraṇakavatsaṃrakṣyamāṇaṃ miṣato'pi haranti|| 3 ||
+5.14.4,यथा ह्यनुवत्सरं कृष्यमाणमप्यदग्धबीजं क्षेत्रं पुनरेवावपनकाले गुल्मतृणवीरुद्भिर्गह्वरमिव भवत्येवमेव गृहाश्रमः कर्मक्षेत्रं यस्मिन्न हि कर्माण्युत्सीदन्ति यदयं कामकरण्ड एष आवसथः ॥ ४ ॥,yathā hyanuvatsaraṃ kṛṣyamāṇamapyadagdhabījaṃ kṣetraṃ punarevāvapanakāle gulmatṛṇavīrudbhirgahvaramiva bhavatyevameva gṛhāśramaḥ karmakṣetraṃ yasminna hi karmāṇyutsīdanti yadayaṃ kāmakaraṇḍa eṣa āvasathaḥ|| 4 ||
+5.14.5,तत्र गतो दंशमशकसमापसदैर्मनुजैः शलभ शकुन्त तस्कर मूषकादिभिरुपरुध्यमानबहिः प्राणः क्वचित्परिवर्तमानोऽस्मिन्नध्वन्यविद्या कामकर्मभिरुपरक्तमनसानुपपन्नार्थं नरलोकं गन्धर्वनगरमुपपन्नमिति मिथ्यादृष्टिरनुपश्यति ॥ ५ ॥,tatra gato daṃśamaśakasamāpasadairmanujaiḥ śalabha śakunta taskara mūṣakādibhiruparudhyamānabahiḥ prāṇaḥ kvacitparivartamāno'sminnadhvanyavidyā kāmakarmabhiruparaktamanasānupapannārthaṃ naralokaṃ gandharvanagaramupapannamiti mithyādṛṣṭiranupaśyati|| 5 ||
+5.14.6,तत्र च क्वचिदातपोदकनिभान्विषयानुपधावति पानभोजनव्यवायादिव्यसनलोलुपः ॥ ६ ॥,tatra ca kvacidātapodakanibhānviṣayānupadhāvati pānabhojanavyavāyādivyasanalolupaḥ|| 6 ||
+5.14.7,क्वचिच्चाशेषदोषनिषदनं पुरीषविशेषं तद्वर्णगुणनिर्मितमतिः ।सुवर्णमुपादित्सत्यग्निकामकातर इवोल्मुकपिशाचम् ॥ ७ ॥,kvaciccāśeṣadoṣaniṣadanaṃ purīṣaviśeṣaṃ tadvarṇaguṇanirmitamatiḥ|suvarṇamupāditsatyagnikāmakātara ivolmukapiśācam|| 7 ||
+5.14.8,अथ कदाचिन्निवासपानीयद्रविणाद्यनेकात्मोपजीवनाभिनिवेश एतस्यां संसाराटव्यामितस्ततः परिधावति ॥ ८ ॥,atha kadācinnivāsapānīyadraviṇādyanekātmopajīvanābhiniveśa etasyāṃ saṃsārāṭavyāmitastataḥ paridhāvati|| 8 ||
+5.14.9,क्वचिच्च वात्यौपम्यया प्रमदयारोहमारोपितस्तत्कालरजसा रजनीभूत इवासाधुमर्यादो रजस्वल���क्षोऽपि दिग्देवता अतिरजस्वलमतिर्न विजानाति ॥ ९ ॥,kvacicca vātyaupamyayā pramadayārohamāropitastatkālarajasā rajanībhūta ivāsādhumaryādo rajasvalākṣo'pi digdevatā atirajasvalamatirna vijānāti|| 9 ||
+5.14.10,क्वचित्सकृदवगतविषयवैतथ्यः स्वयं पराभिध्यानेन विभ्रंशितस्मृतिस्तयैव मरीचितोयप्रायांस्तानेवाभिधावति ॥ १० ॥,kvacitsakṛdavagataviṣayavaitathyaḥ svayaṃ parābhidhyānena vibhraṃśitasmṛtistayaiva marīcitoyaprāyāṃstānevābhidhāvati|| 10 ||
+5.14.11,क्वचिदुलूकझिल्लीस्वनवदतिपरुषरभसाटोपं प्रत्यक्षं परोक्षं वा रिपुराजकुलनिर्भर्त्सितेनातिव्यथितकर्णमूलहृदयः ॥ ११ ॥,kvacidulūkajhillīsvanavadatiparuṣarabhasāṭopaṃ pratyakṣaṃ parokṣaṃ vā ripurājakulanirbhartsitenātivyathitakarṇamūlahṛdayaḥ|| 11 ||
+5.14.12,स यदा दुग्धपूर्वसुकृतस्तदा कारस्करकाकतुण्डाद्यपुण्यद्रुमलताविषोदपानवदुभयार्थशून्यद्रविणान्जीवन्मृतान्स्वयं जीवन्म्रियमाण उपधावति ॥ १२ ॥,sa yadā dugdhapūrvasukṛtastadā kāraskarakākatuṇḍādyapuṇyadrumalatāviṣodapānavadubhayārthaśūnyadraviṇānjīvanmṛtānsvayaṃ jīvanmriyamāṇa upadhāvati|| 12 ||
+5.14.13,एकदा सत्प्रसङ्गान्निकृतमतिर्व्युदकस्रोतः स्खलनवदुभयतोऽपि दुःखदं ।पाखण्डमभियाति ॥ १३ ॥,ekadā satprasaṅgānnikṛtamatirvyudakasrotaḥ skhalanavadubhayato'pi duḥkhadaṃ|pākhaṇḍamabhiyāti|| 13 ||
+5.14.14,यदा तु परबाधयान्ध आत्मने नोपनमति तदा हि पितृपुत्रबर्हिष्मतः पितृपुत्रान्वा स खलु भक्षयति ॥ १४ ॥,yadā tu parabādhayāndha ātmane nopanamati tadā hi pitṛputrabarhiṣmataḥ pitṛputrānvā sa khalu bhakṣayati|| 14 ||
+5.14.15,क्वचिदासाद्य गृहं दाववत्प्रियार्थविधुरमसुखोदर्कं शोकाग्निना दह्यमानो भृशं निर्वेदमुपगच्छति ॥ १५ ॥,kvacidāsādya gṛhaṃ dāvavatpriyārthavidhuramasukhodarkaṃ śokāgninā dahyamāno bhṛśaṃ nirvedamupagacchati|| 15 ||
+5.14.16,क्वचित्कालविषमितराजकुलरक्षसापहृतप्रियतमधनासुः प्रमृतक इव विगतजीवलक्षण आस्ते ॥ १६ ॥,kvacitkālaviṣamitarājakularakṣasāpahṛtapriyatamadhanāsuḥ pramṛtaka iva vigatajīvalakṣaṇa āste|| 16 ||
+5.14.17,कदाचिन्मनोरथोपगतपितृपितामहाद्यसत्सदिति स्वप्ननिर्वृतिलक्षणमनुभवति ॥ १७ ॥,kadācinmanorathopagatapitṛpitāmahādyasatsaditi svapnanirvṛtilakṣaṇamanubhavati|| 17 ||
+5.14.18,क्वचिद्गृहाश्रमकर्मचोदनातिभरगिरिमारुरुक्षमाणो लोकव्यसनकर्षितमनाः कण्टकशर्कराक्षेत्रं प्रविशन्निव सीदति ॥ १८ ॥,kvacidgṛhāśramakarmacodanātibharagirimārurukṣamāṇo lokavyasanakarṣitamanāḥ kaṇṭakaśarkarākṣetraṃ praviśanniva sīdati|| 18 ||
+5.14.19,क्वचिच्च दुःसहेन कायाभ्यन्तरवह्निना गृहीतसारः स्वकुटुम्बाय क्रुध्यति ॥ १९ ॥,kvacicca duḥsahena kāyābhyantaravahninā gṛhītasāraḥ svakuṭumbāya krudhyati|| 19 ||
+5.14.20,स एव पुनर्निद्राजगरगृहीतोऽन्धे तमसि मग्नः शून्यारण्य इव शेते नान्यत्किञ्चन वेद शव इवापविद्धः ॥ २० ॥,sa eva punarnidrājagaragṛhīto'ndhe tamasi magnaḥ śūnyāraṇya iva śete nānyatkiñcana veda śava ivāpaviddhaḥ|| 20 ||
+5.14.21,कदाचिद्भग्नमानदंष्ट्रो दुर्जनदन्दशूकैरलब्धनिद्रा क्षणो व्यथित ।हृदयेनानुक्षीयमाणविज्ञानोऽन्धकूपेऽन्धवत्पतति ॥ २१ ॥,kadācidbhagnamānadaṃṣṭro durjanadandaśūkairalabdhanidrā kṣaṇo vyathita|hṛdayenānukṣīyamāṇavijñāno'ndhakūpe'ndhavatpatati|| 21 ||
+5.14.22,कर्हि स्म चित्काममधुलवान्विचिन्वन्यदा परदारपरद्रव्याण्यवरुन्धानो राज्ञा स्वामिभिर्वा निहतः पतत्यपारे निरये ॥ २२ ॥,karhi sma citkāmamadhulavānvicinvanyadā paradāraparadravyāṇyavarundhāno rājñā svāmibhirvā nihataḥ patatyapāre niraye|| 22 ||
+5.14.23,अथ च तस्मादुभयथापि हि कर्मास्मिन्नात्मनः संसारावपनमुदाहरन्ति ॥ २३ ॥,atha ca tasmādubhayathāpi hi karmāsminnātmanaḥ saṃsārāvapanamudāharanti|| 23 ||
+5.14.24,मुक्तस्ततो यदि बन्धाद्देवदत्त उपाच्छिनत्ति तस्मादपि विष्णुमित्र इत्यनवस्थितिः ॥ २४ ॥,muktastato yadi bandhāddevadatta upācchinatti tasmādapi viṣṇumitra ityanavasthitiḥ|| 24 ||
+5.14.25,क्वचिच्च शीतवाताद्यनेकाधिदैविकभौतिकात्मीयानां दशानां प्रतिनिवारणेऽकल्पो दुरन्तचिन्तया विषण्ण आस्ते ॥ २५ ॥,kvacicca śītavātādyanekādhidaivikabhautikātmīyānāṃ daśānāṃ pratinivāraṇe'kalpo durantacintayā viṣaṇṇa āste|| 25 ||
+5.14.26,क्वचिन्मिथो व्यवहरन्यत्किञ्चिद्धनमन्येभ्यो वा काकिणिकामात्रमप्यपहरन्यत्किञ्चिद्वा विद्वेषमेति वित्तशाठ्यात् ॥ २६ ॥,kvacinmitho vyavaharanyatkiñciddhanamanyebhyo vā kākiṇikāmātramapyapaharanyatkiñcidvā vidveṣameti vittaśāṭhyāt|| 26 ||
+5.14.27,अध्वन्यमुष्मिन्निम उपसर्गास्तथा सुखदुःखरागद्वेषभयाभिमानप्रमादोन्माद शोक मोह लोभ मात्सर्येर्ष्यावमान क्षुत्पिपासाधिव्याधिजन्मजरामरणादयः ॥ २७ ॥,adhvanyamuṣminnima upasargāstathā sukhaduḥkharāgadveṣabhayābhimānapramādonmāda śoka moha lobha mātsaryerṣyāvamāna kṣutpipāsādhivyādhijanmajarāmaraṇādayaḥ|| 27 ||
+5.14.28,क्वापि देवमायया स्त्रिया भुजलतोपगूढः प्रस्कन्नविवेकविज्ञानो यद्विहारगृहारम्भाकुलहृदयस्तदाश्रयावसक्त सुतदुहितृकलत्रभाषितावलोकविचेष्टितापहृतहृदय आत्मानमजितात्मापारेऽन्धे तमसि प्रहिणोति ॥ २८ ॥,kvāpi devamāyayā striyā bhujalatopagūḍhaḥ praskannavivekavijñāno yadvihāragṛhārambhākulahṛdayastadāśrayāvasakta sutaduhitṛkalatrabhāṣitāvalokaviceṣṭitāpahṛtahṛdaya ātmānamajitātmāpāre'ndhe tamasi prahiṇoti|| 28 ||
+5.14.29,कदाचिदीश्वरस्य भगवतो विष्णोश्चक्रात्परमाण्वादि द्विपरार्धापवर्ग ।कालोपलक्षणात्परिवर्तितेन वयसा रंहसा हरत आब्रह्मतृणस्तम्बादीनां भूतानामनिमिषतो मिषतां वित्रस्तहृदयस्तमेवेश्वरं कालचक्रनिजायुधं साक्षाद्भगवन्तं यज्ञपुरुषमनादृत्य पाखण्डदेवताः कङ्कगृध्रबकवटप्राया आर्यसमयपरिहृताः साङ्केत्येनाभिधत्ते ॥ २९ ॥,kadācidīśvarasya bhagavato viṣṇoścakrātparamāṇvādi dviparārdhāpavarga|kālopalakṣaṇātparivartitena vayasā raṃhasā harata ābrahmatṛṇastambādīnāṃ bhūtānāmanimiṣato miṣatāṃ vitrastahṛdayastameveśvaraṃ kālacakranijāyudhaṃ sākṣādbhagavantaṃ yajñapuruṣamanādṛtya pākhaṇḍadevatāḥ kaṅkagṛdhrabakavaṭaprāyā āryasamayaparihṛtāḥ sāṅketyenābhidhatte|| 29 ||
+5.14.30,यदा पाखण्डिभिरात्मवञ्चितैस्त��रुरु वञ्चितो ब्रह्मकुलं समावसंस्तेषां ।शीलमुपनयनादिश्रौतस्मार्तकर्मानुष्ठानेन भगवतो यज्ञपुरुषस्याराधनमेव तदरोचयन्शूद्र कुलं भजते निगमाचारेऽशुद्धितो यस्य मिथनीभावः कुटुम्बभरणं यथा वानरजातेः ॥ ३० ॥,yadā pākhaṇḍibhirātmavañcitaistairuru vañcito brahmakulaṃ samāvasaṃsteṣāṃ|śīlamupanayanādiśrautasmārtakarmānuṣṭhānena bhagavato yajñapuruṣasyārādhanameva tadarocayanśūdra kulaṃ bhajate nigamācāre'śuddhito yasya mithanībhāvaḥ kuṭumbabharaṇaṃ yathā vānarajāteḥ|| 30 ||
+5.14.31,तत्रापि निरवरोधः स्वैरेण विहरन्नतिकृपणबुद्धिरन्योन्यमुखनिरीक्षणादिना ग्राम्यकर्मणैव विस्मृतकालावधिः ॥ ३१ ॥,tatrāpi niravarodhaḥ svaireṇa viharannatikṛpaṇabuddhiranyonyamukhanirīkṣaṇādinā grāmyakarmaṇaiva vismṛtakālāvadhiḥ|| 31 ||
+5.14.32,क्वचिद्द्रुमवदैहिकार्थेषु गृहेषु रंस्यन्यथा वानरः सुतदारवत्सलो व्यवायक्षणः ॥ ३२ ॥,kvaciddrumavadaihikārtheṣu gṛheṣu raṃsyanyathā vānaraḥ sutadāravatsalo vyavāyakṣaṇaḥ|| 32 ||
+5.14.33,एवमध्वन्यवरुन्धानो मृत्युगजभयात्तमसि गिरिकन्दरप्राये ॥ ३३ ॥,evamadhvanyavarundhāno mṛtyugajabhayāttamasi girikandaraprāye|| 33 ||
+5.14.34,क्वचिच्छीतवाताद्यनेकदैविकभौतिकात्मीयानां दुःखानां प्रतिनिवारणेऽकल्पो दुरन्तविषयविषण्ण आस्ते ॥ ३४ ॥,kvacicchītavātādyanekadaivikabhautikātmīyānāṃ duḥkhānāṃ pratinivāraṇe'kalpo durantaviṣayaviṣaṇṇa āste|| 34 ||
+5.14.35,क्वचिन्मिथो व्यवहरन्यत्किञ्चिद्धनमुपयाति वित्तशाठ्येन ॥ ३५ ॥,kvacinmitho vyavaharanyatkiñciddhanamupayāti vittaśāṭhyena|| 35 ||
+5.14.36,क्वचित्क्षीणधनः शय्यासनाशनाद्युपभोगविहीनो यावदप्रतिलब्धमनोरथोपगतादानेऽवसितमतिस्ततस्ततोऽवमानादीनि जनादभिलभते ॥ ३६ ॥,kvacitkṣīṇadhanaḥ śayyāsanāśanādyupabhogavihīno yāvadapratilabdhamanorathopagatādāne'vasitamatistatastato'vamānādīni janādabhilabhate|| 36 ||
+5.14.37,एवं वित्तव्यतिषङ्गविवृद्धवैरानुबन्धोऽपि पूर्ववासनया मिथ उद्वहत्यथापवहति ॥ ३७ ॥,evaṃ vittavyatiṣaṅgavivṛddhavairānubandho'pi pūrvavāsanayā mitha udvahatyathāpavahati|| 37 ||
+5.14.38,एतस्मिन्संसाराध्वनि नानाक्लेशोपसर्गबाधित आपन्नविपन्नो यत्र यस्तमु ह वावेतरस्तत्र विसृज्य जातं जातमुपादाय शोचन्मुह्यन्बिभ्यद् विवदन्क्रन्दन्संहृष्यन्गायन्नह्यमानः साधुवर्जितो नैवावर्ततेऽद्यापि यत आरब्ध एष नरलोकसार्थो यमध्वनः पारमुपदिशन्ति ॥ ३८ ॥,etasminsaṃsārādhvani nānākleśopasargabādhita āpannavipanno yatra yastamu ha vāvetarastatra visṛjya jātaṃ jātamupādāya śocanmuhyanbibhyad vivadankrandansaṃhṛṣyangāyannahyamānaḥ sādhuvarjito naivāvartate'dyāpi yata ārabdha eṣa naralokasārtho yamadhvanaḥ pāramupadiśanti|| 38 ||
+5.14.39,यदिदं योगानुशासनं न वा एतदवरुन्धते यन्न्यस्तदण्डा मुनय उपशमशीला उपरतात्मानः समवगच्छन्ति ॥ ३९ ॥,yadidaṃ yogānuśāsanaṃ na vā etadavarundhate yannyastadaṇḍā munaya upaśamaśīlā uparatātmānaḥ samavagacchanti|| 39 ||
+5.14.40,यदपि दिगिभजयिनो यज्विनो ये वै राजर्षयः किं तु परं मृधे शयीरन्नस्यामेव ममेयमिति कृतवैरानुबन्धायां विसृज्य स्वयमुपसंहृताः ॥ ४० ॥,yadapi digibhajayino yajvino ye vai rājarṣayaḥ kiṃ tu paraṃ mṛdhe śayīrannasyāmeva mameyamiti kṛtavairānubandhāyāṃ visṛjya svayamupasaṃhṛtāḥ|| 40 ||
+5.14.41,कर्मवल्लीमवलम्ब्य तत आपदः कथञ्चिन्नरकाद्विमुक्तः पुनरप्येवं संसाराध्वनि वर्तमानो नरलोकसार्थमुपयाति एवमुपरि गतोऽपि ॥ ४१ ॥,karmavallīmavalambya tata āpadaḥ kathañcinnarakādvimuktaḥ punarapyevaṃ saṃsārādhvani vartamāno naralokasārthamupayāti evamupari gato'pi|| 41 ||
+5.14.42,तस्येदमुपगायन्ति ।आर्षभस्येह राजर्षेर्मनसापि महात्मनः ।नानुवर्त्मार्हति नृपो मक्षिकेव गरुत्मतः ॥ ४२ ॥,tasyedamupagāyanti|ārṣabhasyeha rājarṣermanasāpi mahātmanaḥ|nānuvartmārhati nṛpo makṣikeva garutmataḥ|| 42 ||
+5.14.43,यो दुस्त्यजान्दारसुतान्सुहृद्राज्यं हृदिस्पृशः ।जहौ युवैव मलवदुत्तमश्लोकलालसः ॥ ४३ ॥,yo dustyajāndārasutānsuhṛdrājyaṃ hṛdispṛśaḥ|jahau yuvaiva malavaduttamaślokalālasaḥ|| 43 ||
+5.14.44,यो दुस्त्यजान्क्षितिसुतस्वजनार्थदारान् ।प्रार्थ्यां श्रियं सुरवरैः सदयावलोकाम् ।नैच्छन्नृपस्तदुचितं महतां मधुद्विट् ।सेवानुरक्तमनसामभवोऽपि फल्गुः ॥ ४४ ॥,yo dustyajānkṣitisutasvajanārthadārān|prārthyāṃ śriyaṃ suravaraiḥ sadayāvalokām|naicchannṛpastaducitaṃ mahatāṃ madhudviṭ|sevānuraktamanasāmabhavo'pi phalguḥ|| 44 ||
+5.14.45,यज्ञाय धर्मपतये विधिनैपुणाय ।योगाय साङ्ख्यशिरसे प्रकृतीश्वराय ।नारायणाय हरये नम इत्युदारं ।हास्यन्मृगत्वमपि यः समुदाजहार ॥ ४५ ॥,yajñāya dharmapataye vidhinaipuṇāya|yogāya sāṅkhyaśirase prakṛtīśvarāya|nārāyaṇāya haraye nama ityudāraṃ|hāsyanmṛgatvamapi yaḥ samudājahāra|| 45 ||
+5.14.46,य इदं भागवतसभाजितावदातगुणकर्मणो राजर्षेर्भरतस्यानुचरितं स्वस्त्ययनमायुष्यं धन्यं यशस्यं स्वर्ग्यापवर्ग्यं वानुशृणोत्याख्यास्यत्यभिनन्दति च सर्वा एवाशिष आत्मन आशास्ते न काञ्चन परत इति ॥ ४६ ॥,ya idaṃ bhāgavatasabhājitāvadātaguṇakarmaṇo rājarṣerbharatasyānucaritaṃ svastyayanamāyuṣyaṃ dhanyaṃ yaśasyaṃ svargyāpavargyaṃ vānuśṛṇotyākhyāsyatyabhinandati ca sarvā evāśiṣa ātmana āśāste na kāñcana parata iti|| 46 ||
+5.15.1,श्रीशुक उवाच ।भरतस्यात्मजः सुमतिर्नामाभिहितो यमु ह वाव केचित्पाखण्डिन ऋषभ पदवीमनुवर्तमानं चानार्या अवेदसमाम्नातां देवतां स्वमनीषया पापीयस्या कलौ कल्पयिष्यन्ति ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|bharatasyātmajaḥ sumatirnāmābhihito yamu ha vāva kecitpākhaṇḍina ṛṣabha padavīmanuvartamānaṃ cānāryā avedasamāmnātāṃ devatāṃ svamanīṣayā pāpīyasyā kalau kalpayiṣyanti|| 1 ||
+5.15.2,तस्माद्वृद्धसेनायां देवताजिन्नाम पुत्रोऽभवत् ॥ २ ॥,tasmādvṛddhasenāyāṃ devatājinnāma putro'bhavat|| 2 ||
+5.15.3,अथासुर्यां तत्तनयो देवद्युम्नस्ततो धेनुमत्यां सुतः परमेष्ठी तस्य सुवर्चलायां प्रतीह उपजातः ॥ ३ ॥,athāsuryāṃ tattanayo devadyumnastato dhenumatyāṃ sutaḥ parameṣṭhī tasya suvarcalāyāṃ pratīha upajātaḥ|| 3 ||
+5.15.4,य आत्मविद्यामाख्याय स्वयं संशुद्धो महापुरुषमनुसस्मार ॥ ४ ॥,ya ātmavidyāmākhyāya svayaṃ saṃśuddho mahāpuruṣamanusasmāra|| 4 ||
+5.15.5,प्रतीहात्सुवर्चलायां प्रतिहर्त्रादयस्त्रय आसन्निज्याकोविदाः सूनवः प्रतिहर्तुः स्तुत्यामजभूमानावजनिषाताम् ॥ ५ ॥,pratīhātsuvarcalāyāṃ pratihartrādayastraya āsannijyākovidāḥ sūnavaḥ pratihartuḥ stutyāmajabhūmānāvajaniṣātām|| 5 ||
+5.15.6,भूम्न ऋषिकुल्यायामुद्गीथस्ततः प्रस्तावो देवकुल्यायां प्रस्तावान्नियुत्सायां हृदयज ।आसीद्विभुर्विभो रत्यां च पृथुषेणस्तस्मान्नक्त ।आकूत्यां जज्ञे नक्ताद्द्रुतिपुत्रो गयो राजर्षिप्रवर उदारश्रवा ।अजायत साक्षाद्भगवतो विष्णोर्जगद्रिरक्षिषया गृहीतसत्त्वस्य कलात्मवत्त्वादिलक्षणेन महापुरुषतां प्राप्तः ॥ ६ ॥,bhūmna ṛṣikulyāyāmudgīthastataḥ prastāvo devakulyāyāṃ prastāvānniyutsāyāṃ hṛdayaja|āsīdvibhurvibho ratyāṃ ca pṛthuṣeṇastasmānnakta|ākūtyāṃ jajñe naktāddrutiputro gayo rājarṣipravara udāraśravā|ajāyata sākṣādbhagavato viṣṇorjagadrirakṣiṣayā gṛhītasattvasya kalātmavattvādilakṣaṇena mahāpuruṣatāṃ prāptaḥ|| 6 ||
+5.15.7,स वै स्वधर्मेण प्रजापालनपोषणप्रीणनोपलालनानुशासनलक्षणेनेज्यादिना च भगवति महापुरुषे परावरे ब्रह्मणि सर्वात्मनार्पितपरमार्थलक्षणेन ब्रह्मविच्चरणानुसेवयापादितभगवद्भक्तियोगेन चाभीक्ष्णशः परिभावितातिशुद्धमतिरुपरतानात्म्य आत्मनि स्वयमुपलभ्यमानब्रह्मात्मानुभवोऽपि निरभिमान एवावनिमजूगुपत् ॥ ७ ॥,sa vai svadharmeṇa prajāpālanapoṣaṇaprīṇanopalālanānuśāsanalakṣaṇenejyādinā ca bhagavati mahāpuruṣe parāvare brahmaṇi sarvātmanārpitaparamārthalakṣaṇena brahmaviccaraṇānusevayāpāditabhagavadbhaktiyogena cābhīkṣṇaśaḥ paribhāvitātiśuddhamatiruparatānātmya ātmani svayamupalabhyamānabrahmātmānubhavo'pi nirabhimāna evāvanimajūgupat|| 7 ||
+5.15.8,तस्येमां गाथां पाण्डवेय पुराविद उपगायन्ति ॥ ८ ॥,tasyemāṃ gāthāṃ pāṇḍaveya purāvida upagāyanti|| 8 ||
+5.15.9,गयं नृपः कः प्रतियाति कर्मभिर्यज्वाभिमानी बहुविद्धर्मगोप्ता ।समागतश्रीः सदसस्पतिः सतां सत्सेवकोऽन्यो भगवत्कलामृते ॥ ९ ॥,gayaṃ nṛpaḥ kaḥ pratiyāti karmabhiryajvābhimānī bahuviddharmagoptā|samāgataśrīḥ sadasaspatiḥ satāṃ satsevako'nyo bhagavatkalāmṛte|| 9 ||
+5.15.10,यमभ्यषिञ्चन्परया मुदा सतीः सत्याशिषो दक्षकन्याः सरिद्भिः ।यस्य प्रजानां दुदुहे धराशिषो निराशिषो गुणवत्सस्नुतोधाः ॥ १० ॥,yamabhyaṣiñcanparayā mudā satīḥ satyāśiṣo dakṣakanyāḥ saridbhiḥ|yasya prajānāṃ duduhe dharāśiṣo nirāśiṣo guṇavatsasnutodhāḥ|| 10 ||
+5.15.11,छन्दांस्यकामस्य च यस्य कामान्दुदूहुराजह्रुरथो बलिं नृपाः ।प्रत्यञ्चिता युधि धर्मेण विप्रा यदाशिषां षष्ठमंशं परेत्य ॥ ११ ॥,chandāṃsyakāmasya ca yasya kāmāndudūhurājahruratho baliṃ nṛpāḥ|pratyañcitā yudhi dharmeṇa viprā yadāśiṣāṃ ṣaṣṭhamaṃśaṃ paretya|| 11 ||
+5.15.12,यस्याध्वरे भगवानध्वरात्मा मघोनि माद्यत्युरुसोमपीथे ।श्रद्धाविशुद्धाचलभक्तियोग समर्पितेज्याफलमाजहार ॥ १२ ॥,yasyādhvare bhagavānadhvarātmā maghoni mādyatyurusomapīthe|śraddhāviśuddhācalabhaktiyoga samarpitejyāphalamājahāra|| 12 ||
+5.15.13,यत्प्रीणनाद्बर्हिषि देवतिर्यङ् मनुष्यवीरुत्तृणमाविरिञ्चात् ।प्रीयेत सद्यः स ह विश्वजीवः प्रीतः स्वयं प्रीतिमगाद्गयस्य ॥ १३ ॥,yatprīṇanādbarhiṣi devatiryaṅ manuṣyavīruttṛṇamāviriñcāt|prīyeta sadyaḥ sa ha viśvajīvaḥ prītaḥ svayaṃ prītimagādgayasya|| 13 ||
+5.15.14,गयाद्गयन्त्यां चित्ररथः सुगतिरवरोधन इति त्रयः पुत्रा बभूवुश्चित्ररथादूर्णायां सम्राडजनिष्ट तत उत्कलायां मरीचिर्मरीचेर्बिन्दुमत्यां बिन्दुमानुदपद्यत तस्मात्सरघायां मधुर्नामाभवन्मधोः सुमनसि वीरव्रतस्ततो भोजायां मन्थुप्रमन्थू जज्ञाते मन्थोः सत्यायां भौवनस्ततो दूषणायां त्वष्टाजनिष्ट त्वष्टुर्विरोचनायां विरजो विरजस्य शतजित्प्रवरं पुत्रशतं कन्या च विषूच्यां किल जातम् ॥ १४ ॥,gayādgayantyāṃ citrarathaḥ sugatiravarodhana iti trayaḥ putrā babhūvuścitrarathādūrṇāyāṃ samrāḍajaniṣṭa tata utkalāyāṃ marīcirmarīcerbindumatyāṃ bindumānudapadyata tasmātsaraghāyāṃ madhurnāmābhavanmadhoḥ sumanasi vīravratastato bhojāyāṃ manthupramanthū jajñāte manthoḥ satyāyāṃ bhauvanastato dūṣaṇāyāṃ tvaṣṭājaniṣṭa tvaṣṭurvirocanāyāṃ virajo virajasya śatajitpravaraṃ putraśataṃ kanyā ca viṣūcyāṃ kila jātam|| 14 ||
+5.15.15,तत्रायं श्लोकः ।प्रैयव्रतं वंशमिमं विरजश्चरमोद्भवः ।अकरोदत्यलं कीर्त्या विष्णुः सुरगणं यथा ॥ १५ ॥,tatrāyaṃ ślokaḥ|praiyavrataṃ vaṃśamimaṃ virajaścaramodbhavaḥ|akarodatyalaṃ kīrtyā viṣṇuḥ suragaṇaṃ yathā|| 15 ||
+5.16.1,राजोवाच ।उक्तस्त्वया भूमण्डलायामविशेषो यावदादित्यस्तपति यत्र चासौ ज्योतिषां गणैश्चन्द्रमा वा सह दृश्यते ॥ १ ॥,rājovāca|uktastvayā bhūmaṇḍalāyāmaviśeṣo yāvadādityastapati yatra cāsau jyotiṣāṃ gaṇaiścandramā vā saha dṛśyate|| 1 ||
+5.16.2,तत्रापि प्रियव्रतरथचरणपरिखातैः सप्तभिः सप्त सिन्धव उपकॢप्ता यत एतस्याः सप्तद्वीपविशेषविकल्पस्त्वया भगवन्खलु सूचित एतदेवाखिलमहं मानतो लक्षणतश्च सर्वं विजिज्ञासामि ॥ २ ॥,tatrāpi priyavratarathacaraṇaparikhātaiḥ saptabhiḥ sapta sindhava upakḷptā yata etasyāḥ saptadvīpaviśeṣavikalpastvayā bhagavankhalu sūcita etadevākhilamahaṃ mānato lakṣaṇataśca sarvaṃ vijijñāsāmi|| 2 ||
+5.16.3,भगवतो गुणमये स्थूलरूप आवेशितं मनो ह्यगुणेऽपि सूक्ष्मतम आत्मज्योतिषि परे ब्रह्मणि भगवति वासुदेवाख्ये क्षममावेशितुं तदु हैतद्गुरोऽर्हस्यनुवर्णयितुमिति ॥ ३ ॥,bhagavato guṇamaye sthūlarūpa āveśitaṃ mano hyaguṇe'pi sūkṣmatama ātmajyotiṣi pare brahmaṇi bhagavati vāsudevākhye kṣamamāveśituṃ tadu haitadguro'rhasyanuvarṇayitumiti|| 3 ||
+5.16.4,ऋषिरुवाच ।न वै महाराज भगवतो मायागुणविभूतेः काष्ठां मनसा वचसा वाधिगन्तुमलं विबुधायुषापि पुरुषस्तस्मात्प्राधान्येनैव भूगोलकविशेषं नामरूपमानलक्षणतो व्याख्यास्यामः ॥ ४ ॥,ṛṣiruvāca|na vai mahārāja bhagavato māyāguṇavibhūteḥ kāṣṭhāṃ manasā vacasā vādhigantumalaṃ vibudhāyuṣāpi puruṣastasmātprādhānyenaiva bhūgolakaviśeṣaṃ nāmarūpamānalakṣaṇato vyākhyāsyāmaḥ|| 4 ||
+5.16.5,यो वायं द्वीपः कुवलयकमलक��शाभ्यन्तरकोशो नियुतयोजनविशालः समवर्तुलो यथा पुष्करपत्रम् ॥ ५ ॥,yo vāyaṃ dvīpaḥ kuvalayakamalakośābhyantarakośo niyutayojanaviśālaḥ samavartulo yathā puṣkarapatram|| 5 ||
+5.16.6,यस्मिन्नव वर्षाणि नवयोजनसहस्रायामान्यष्टभिर्मर्यादागिरिभिः सुविभक्तानि भवन्ति ॥ ६ ॥,yasminnava varṣāṇi navayojanasahasrāyāmānyaṣṭabhirmaryādāgiribhiḥ suvibhaktāni bhavanti|| 6 ||
+5.16.7,एषां मध्ये इलावृतं नामाभ्यन्तरवर्षं यस्य नाभ्यामवस्थितः सर्वतः सौवर्णः कुलगिरिराजो मेरुर्द्वीपायामसमुन्नाहः कर्णिकाभूतः कुवलयकमलस्य मूर्धनि द्वात्रिंशत्सहस्रयोजनविततो मूले षोडशसहस्रं तावतान्तर्भूम्यां प्रविष्टः ॥ ७ ॥,eṣāṃ madhye ilāvṛtaṃ nāmābhyantaravarṣaṃ yasya nābhyāmavasthitaḥ sarvataḥ sauvarṇaḥ kulagirirājo merurdvīpāyāmasamunnāhaḥ karṇikābhūtaḥ kuvalayakamalasya mūrdhani dvātriṃśatsahasrayojanavitato mūle ṣoḍaśasahasraṃ tāvatāntarbhūmyāṃ praviṣṭaḥ|| 7 ||
+5.16.8,उत्तरोत्तरेणेलावृतं नीलः श्वेतः शृङ्गवानिति त्रयो रम्यकहिरण्मयकुरूणां वर्षाणां मर्यादागिरयः प्रागायता उभयतः क्षारोदावधयो द्विसहस्रपृथव एकैकशः पूर्वस्मात्पूर्वस्मादुत्तर उत्तरो दशांशाधिकांशेन दैर्घ्य एव ह्रसन्ति ॥ ८ ॥,uttarottareṇelāvṛtaṃ nīlaḥ śvetaḥ śṛṅgavāniti trayo ramyakahiraṇmayakurūṇāṃ varṣāṇāṃ maryādāgirayaḥ prāgāyatā ubhayataḥ kṣārodāvadhayo dvisahasrapṛthava ekaikaśaḥ pūrvasmātpūrvasmāduttara uttaro daśāṃśādhikāṃśena dairghya eva hrasanti|| 8 ||
+5.16.9,एवं दक्षिणेनेलावृतं निषधो हेमकूटो हिमालय इति प्रागायता यथा नीलादयोऽयुतयोजनोत्सेधा हरिवर्षकिम्पुरुषभारतानां यथासङ्ख्यम् ॥ ९ ॥,evaṃ dakṣiṇenelāvṛtaṃ niṣadho hemakūṭo himālaya iti prāgāyatā yathā nīlādayo'yutayojanotsedhā harivarṣakimpuruṣabhāratānāṃ yathāsaṅkhyam|| 9 ||
+5.16.10,तथैवेलावृतमपरेण पूर्वेण च माल्यवद्गन्धमादनावानीलनिषधायतौ द्विसहस्रं पप्रथतुः केतुमालभद्राश्वयोः सीमानं विदधाते ॥ १० ॥,tathaivelāvṛtamapareṇa pūrveṇa ca mālyavadgandhamādanāvānīlaniṣadhāyatau dvisahasraṃ paprathatuḥ ketumālabhadrāśvayoḥ sīmānaṃ vidadhāte|| 10 ||
+5.16.11,मन्दरो मेरुमन्दरः सुपार्श्वः कुमुद इत्ययुतयोजनविस्तारोन्नाहा मेरोश्चतुर्दिशमवष्टम्भगिरय उपकॢप्ताः ॥ ११ ॥,mandaro merumandaraḥ supārśvaḥ kumuda ityayutayojanavistāronnāhā meroścaturdiśamavaṣṭambhagiraya upakḷptāḥ|| 11 ||
+5.16.12,चतुर्ष्वेतेषु चूतजम्बूकदम्बन्यग्रोधाश्चत्वारः पादपप्रवराः पर्वतकेतव इवाधिसहस्रयोजनोन्नाहास्तावद्विटपविततयः शतयोजनपरिणाहाः ॥ १२ ॥,caturṣveteṣu cūtajambūkadambanyagrodhāścatvāraḥ pādapapravarāḥ parvataketava ivādhisahasrayojanonnāhāstāvadviṭapavitatayaḥ śatayojanapariṇāhāḥ|| 12 ||
+5.16.13,ह्रदाश्चत्वारः पयोमध्विक्षुरसमृष्टजला यदुपस्पर्शिन उपदेवगणा योगैश्वर्याणि स्वाभाविकानि भरतर्षभ धारयन्ति ॥ १३ ॥,hradāścatvāraḥ payomadhvikṣurasamṛṣṭajalā yadupasparśina upadevagaṇā yogaiśvaryāṇi svābhāvikāni bharatarṣabha dhārayanti|| 13 ||
+5.16.14,देवोद्यानानि च भवन्ति चत्व���रि नन्दनं चैत्ररथं वैभ्राजकं सर्वतोभद्र मिति ॥ १४ ॥,devodyānāni ca bhavanti catvāri nandanaṃ caitrarathaṃ vaibhrājakaṃ sarvatobhadra miti|| 14 ||
+5.16.15,येष्वमरपरिवृढाः सह सुरललनाललामयूथपतय उपदेवगणैरुपगीयमानमहिमानः किल विहरन्ति ॥ १५ ॥,yeṣvamaraparivṛḍhāḥ saha suralalanālalāmayūthapataya upadevagaṇairupagīyamānamahimānaḥ kila viharanti|| 15 ||
+5.16.16,मन्दरोत्सङ्ग एकादशशतयोजनोत्तुङ्गदेवचूतशिरसो गिरिशिखरस्थूलानि फलान्यमृतकल्पानि पतन्ति ॥ १६ ॥,mandarotsaṅga ekādaśaśatayojanottuṅgadevacūtaśiraso giriśikharasthūlāni phalānyamṛtakalpāni patanti|| 16 ||
+5.16.17,तेषां विशीर्यमाणानामतिमधुरसुरभिसुगन्धिबहुलारुणरसोदेनारुणोदा नाम नदी मन्दरगिरिशिखरान्निपतन्ती पूर्वेणेलावृतमुपप्लावयति ॥ १७ ॥,teṣāṃ viśīryamāṇānāmatimadhurasurabhisugandhibahulāruṇarasodenāruṇodā nāma nadī mandaragiriśikharānnipatantī pūrveṇelāvṛtamupaplāvayati|| 17 ||
+5.16.18,यदुपजोषणाद्भवान्या अनुचरीणां पुण्यजनवधूनामवयवस्पर्शसुगन्धवातो दशयोजनं समन्तादनुवासयति ॥ १८ ॥,yadupajoṣaṇādbhavānyā anucarīṇāṃ puṇyajanavadhūnāmavayavasparśasugandhavāto daśayojanaṃ samantādanuvāsayati|| 18 ||
+5.16.19,एवं जम्बूफलानामत्युच्चनिपातविशीर्णानामनस्थिप्रायाणामिभकायनिभानां रसेन जम्बू नाम नदी मेरुमन्दरशिखरादयुतयोजनादवनितले निपतन्ती दक्षिणेनात्मानं यावदिलावृतमुपस्यन्दयति ॥ १९ ॥,evaṃ jambūphalānāmatyuccanipātaviśīrṇānāmanasthiprāyāṇāmibhakāyanibhānāṃ rasena jambū nāma nadī merumandaraśikharādayutayojanādavanitale nipatantī dakṣiṇenātmānaṃ yāvadilāvṛtamupasyandayati|| 19 ||
+5.16.20,तावदुभयोरपि रोधसोर्या मृत्तिका तद्रसेनानुविध्यमाना वाय्वर्कसंयोगविपाकेन सदामरलोकाभरणं जाम्बूनदं नाम सुवर्णं भवति ॥ २० ॥,tāvadubhayorapi rodhasoryā mṛttikā tadrasenānuvidhyamānā vāyvarkasaṃyogavipākena sadāmaralokābharaṇaṃ jāmbūnadaṃ nāma suvarṇaṃ bhavati|| 20 ||
+5.16.21,यदु ह वाव विबुधादयः सह युवतिभिर्मुकुटकटककटिसूत्राद्याभरणरूपेण खलु धारयन्ति ॥ २१ ॥,yadu ha vāva vibudhādayaḥ saha yuvatibhirmukuṭakaṭakakaṭisūtrādyābharaṇarūpeṇa khalu dhārayanti|| 21 ||
+5.16.22,यस्तु महाकदम्बः सुपार्श्वनिरूढो यास्तस्य कोटरेभ्यो विनिःसृताः पञ्चायामपरिणाहाः पञ्च मधुधाराः सुपार्श्वशिखरात्पतन्त्योऽपरेणात्मानमिलावृतमनुमोदयन्ति ॥ २२ ॥,yastu mahākadambaḥ supārśvanirūḍho yāstasya koṭarebhyo viniḥsṛtāḥ pañcāyāmapariṇāhāḥ pañca madhudhārāḥ supārśvaśikharātpatantyo'pareṇātmānamilāvṛtamanumodayanti|| 22 ||
+5.16.23,या ह्युपयुञ्जानानां मुखनिर्वासितो वायुः समन्ताच्छतयोजनमनुवासयति ॥ २३ ॥,yā hyupayuñjānānāṃ mukhanirvāsito vāyuḥ samantācchatayojanamanuvāsayati|| 23 ||
+5.16.24,एवं कुमुदनिरूढो यः शतवल्शो नाम वटस्तस्य स्कन्धेभ्यो नीचीनाः पयोदधिमधुघृतगुडान्नाद्यम्बरशय्यासनाभरणादयः सर्व एव कामदुघा नदाः कुमुदाग्रात्पतन्तस्तमुत्तरेणेलावृतमुपयोजयन्ति ॥ २४ ॥,evaṃ kumudanirūḍho yaḥ śatavalśo nāma vaṭastasya skandhebhyo nīcīnāḥ payodadhimadhughṛtaguḍānnādyambaraśayyāsanābharaṇādayaḥ sarva eva kāmadughā nadāḥ kumudāgrātpatantastamuttareṇelāvṛtamupayojayanti|| 24 ||
+5.16.25,यानुपजुषाणानां न कदाचिदपि प्रजानां वलीपलितक्लमस्वेददौर्गन्ध्यजरामयमृत्युशीतोष्णवैवर्ण्योपसर्गादयस्तापविशेषा भवन्ति यावज्जीवं सुखं निरतिशयमेव ॥ २५ ॥,yānupajuṣāṇānāṃ na kadācidapi prajānāṃ valīpalitaklamasvedadaurgandhyajarāmayamṛtyuśītoṣṇavaivarṇyopasargādayastāpaviśeṣā bhavanti yāvajjīvaṃ sukhaṃ niratiśayameva|| 25 ||
+5.16.26,कुरङ्गकुररकुसुम्भवैकङ्कत्रिकूटशिशिरपतङ्गरुचकनिषधशिनीवासकपिलशङ्खवैदूर्यजारुधिहंसऋषभनागकालञ्जरनारदादयो विंशतिगिरयो मेरोः कर्णिकाया इव केसरभूता मूलदेशे परित उपकॢप्ताः ॥ २६ ॥,kuraṅgakurarakusumbhavaikaṅkatrikūṭaśiśirapataṅgarucakaniṣadhaśinīvāsakapilaśaṅkhavaidūryajārudhihaṃsaṛṣabhanāgakālañjaranāradādayo viṃśatigirayo meroḥ karṇikāyā iva kesarabhūtā mūladeśe parita upakḷptāḥ|| 26 ||
+5.16.27,जठरदेवकूटौ मेरुं पूर्वेणाष्टादशयोजनसहस्रमुदगायतौ द्विसहस्रं पृथुतुङ्गौ भवतः एवमपरेण पवनपारियात्रौ दक्षिणेन कैलासकरवीरौ प्रागायतावेवमुत्तरतस्त्रिशृङ्गमकरावष्टभिरेतैः परिसृतोऽग्निरिव परितश्चकास्ति काञ्चनगिरिः ॥ २७ ॥,jaṭharadevakūṭau meruṃ pūrveṇāṣṭādaśayojanasahasramudagāyatau dvisahasraṃ pṛthutuṅgau bhavataḥ evamapareṇa pavanapāriyātrau dakṣiṇena kailāsakaravīrau prāgāyatāvevamuttaratastriśṛṅgamakarāvaṣṭabhiretaiḥ parisṛto'gniriva paritaścakāsti kāñcanagiriḥ|| 27 ||
+5.16.28,मेरोर्मूर्धनि भगवत आत्मयोनेर्मध्यत उपकॢप्तां पुरीमयुतयोजनसाहस्रीं समचतुरस्रां शातकौम्भीं वदन्ति ॥ २८ ॥,merormūrdhani bhagavata ātmayonermadhyata upakḷptāṃ purīmayutayojanasāhasrīṃ samacaturasrāṃ śātakaumbhīṃ vadanti|| 28 ||
+5.16.29,तामनुपरितो लोकपालानामष्टानां यथादिशं यथारूपं तुरीयमानेन पुरोऽष्टावुपकॢप्ताः ॥ २९ ॥,tāmanuparito lokapālānāmaṣṭānāṃ yathādiśaṃ yathārūpaṃ turīyamānena puro'ṣṭāvupakḷptāḥ|| 29 ||
+5.17.1,अथ सप्तदशोऽध्यायः ।श्रीशुक उवाच ।तत्र भगवतः साक्षाद्यज्ञलिङ्गस्य विष्णोर्विक्रमतो वामपादाङ्गुष्ठनखनिर्भिन्नोर्ध्वाण्डकटाहविवरेणान्तःप्रविष्टा या बाह्यजलधारा तच्चरणपङ्कजावनेजनारुणकिञ्जल्कोपरञ्जिताखिलजगदघमलापहोपस्पर्शनामला साक्षाद्भगवत्पदीत्यनुपलक्षितवचोऽभिधीयमानातिमहता कालेन युगसहस्रोपलक्षणेन दिवो मूर्धन्यवततार यत्तद्विष्णुपदमाहुः ॥ १ ॥,atha saptadaśo'dhyāyaḥ|śrīśuka uvāca|tatra bhagavataḥ sākṣādyajñaliṅgasya viṣṇorvikramato vāmapādāṅguṣṭhanakhanirbhinnordhvāṇḍakaṭāhavivareṇāntaḥpraviṣṭā yā bāhyajaladhārā taccaraṇapaṅkajāvanejanāruṇakiñjalkoparañjitākhilajagadaghamalāpahopasparśanāmalā sākṣādbhagavatpadītyanupalakṣitavaco'bhidhīyamānātimahatā kālena yugasahasropalakṣaṇena divo mūrdhanyavatatāra yattadviṣṇupadamāhuḥ|| 1 ||
+5.17.2,यत्र ह वाव वीरव्रत औत्तानपादिः परमभागवतोऽस्मत्कुलदेवताचरणारविन्दोदकमिति यामनुसवनमुत्कृष्यमाणभगवद्भक्तियोगेन दृढं क्लिद्यमानान्तर्हृदय औत्कण्ठ्यविवशामीलितलोचनयुगलकुड्मलविगलितामलबाष्पकलयाभिव्यज्यमानरोमपुलककुलकोऽधुनापि परमादरेण शिरसा बिभर्ति ॥ २ ॥,yatra ha vāva vīravrata auttānapādiḥ paramabhāgavato'smatkuladevatācaraṇāravindodakamiti yāmanusavanamutkṛṣyamāṇabhagavadbhaktiyogena dṛḍhaṃ klidyamānāntarhṛdaya autkaṇṭhyavivaśāmīlitalocanayugalakuḍmalavigalitāmalabāṣpakalayābhivyajyamānaromapulakakulako'dhunāpi paramādareṇa śirasā bibharti|| 2 ||
+5.17.3,ततः सप्त ऋषयस्तत्प्रभावाभिज्ञा यां ननु तपस आत्यन्तिकी सिद्धिरेतावती भगवति सर्वात्मनि वासुदेवेऽनुपरतभक्तियोगलाभेनैवोपेक्षितान्यार्थात्मगतयो मुक्तिमिवागतां मुमुक्षव इव सबहुमानमद्यापि जटाजूटैरुद्वहन्ति ॥ ३ ॥,tataḥ sapta ṛṣayastatprabhāvābhijñā yāṃ nanu tapasa ātyantikī siddhiretāvatī bhagavati sarvātmani vāsudeve'nuparatabhaktiyogalābhenaivopekṣitānyārthātmagatayo muktimivāgatāṃ mumukṣava iva sabahumānamadyāpi jaṭājūṭairudvahanti|| 3 ||
+5.17.4,ततोऽनेकसहस्रकोटिविमानानीकसङ्कुलदेवयानेनावतरन्तीन्दु मण्डलमावार्य ब्रह्मसदने निपतति ॥ ४ ॥,tato'nekasahasrakoṭivimānānīkasaṅkuladevayānenāvatarantīndu maṇḍalamāvārya brahmasadane nipatati|| 4 ||
+5.17.5,तत्र चतुर्धा भिद्यमाना चतुर्भिर्नामभिश्चतुर्दिशमभिस्पन्दन्ती नदनदीपतिमेवाभिनिविशति सीतालकनन्दा चक्षुर्भद्रेति ॥ ५ ॥,tatra caturdhā bhidyamānā caturbhirnāmabhiścaturdiśamabhispandantī nadanadīpatimevābhiniviśati sītālakanandā cakṣurbhadreti|| 5 ||
+5.17.6,सीता तु ब्रह्मसदनात्केसराचलादिगिरिशिखरेभ्योऽधोऽधः प्रस्रवन्ती गन्धमादनमूर्धसु पतित्वान्तरेण भद्राश्ववर्षं प्राच्यां दिशि क्षारसमुद्रमभिप्रविशति ॥ ६ ॥,sītā tu brahmasadanātkesarācalādigiriśikharebhyo'dho'dhaḥ prasravantī gandhamādanamūrdhasu patitvāntareṇa bhadrāśvavarṣaṃ prācyāṃ diśi kṣārasamudramabhipraviśati|| 6 ||
+5.17.7,एवं माल्यवच्छिखरान्निष्पतन्ती ततोऽनुपरतवेगा केतुमालमभि चक्षुः प्रतीच्यां दिशि सरित्पतिं प्रविशति ॥ ७ ॥,evaṃ mālyavacchikharānniṣpatantī tato'nuparatavegā ketumālamabhi cakṣuḥ pratīcyāṃ diśi saritpatiṃ praviśati|| 7 ||
+5.17.8,भद्रा चोत्तरतो मेरुशिरसो निपतिता गिरिशिखराद्गिरिशिखरमतिहाय शृङ्गवतः शृङ्गादवस्यन्दमाना उत्तरांस्तु कुरूनभित उदीच्यां दिशि जलधिमभिप्रविशति ॥ ८ ॥,bhadrā cottarato meruśiraso nipatitā giriśikharādgiriśikharamatihāya śṛṅgavataḥ śṛṅgādavasyandamānā uttarāṃstu kurūnabhita udīcyāṃ diśi jaladhimabhipraviśati|| 8 ||
+5.17.9,तथैवालकनन्दा दक्षिणेन ब्रह्मसदनाद्बहूनि गिरिकूटान्यतिक्रम्य हेमकूटाद्धैमकूटान्यतिरभसतररंहसा लुठयन्ती भारतमभिवर्षं दक्षिणस्यां दिशि जलधिमभिप्रविशति यस्यां स्नानार्थं चागच्छतः पुंसः पदे पदेऽश्वमेधराजसूयादीनां फलं न दुर्लभमिति ॥ ९ ॥,tathaivālakanandā dakṣiṇena brahmasadanādbahūni girikūṭānyatikramya hemakūṭāddhaimakūṭānyatirabhasatararaṃhasā luṭhayantī bhāratamabhivarṣaṃ dakṣiṇasyāṃ diśi jaladhimabhipraviśati yasyāṃ snānārthaṃ cāgacchataḥ puṃsaḥ pade pade'śvamedharājasūyādīnāṃ phalaṃ na durlabhamiti|| 9 ||
+5.17.10,अन्��े च नदा नद्यश्च वर्षे वर्षे सन्ति बहुशो मेर्वादिगिरिदुहितरः शतशः ॥ १० ॥,anye ca nadā nadyaśca varṣe varṣe santi bahuśo mervādigiriduhitaraḥ śataśaḥ|| 10 ||
+5.17.11,तत्रापि भारतमेव वर्षं कर्मक्षेत्रमन्यान्यष्ट वर्षाणि स्वर्गिणां पुण्यशेषोपभोगस्थानानि भौमानि स्वर्गपदानि व्यपदिशन्ति ॥ ११ ॥,tatrāpi bhāratameva varṣaṃ karmakṣetramanyānyaṣṭa varṣāṇi svargiṇāṃ puṇyaśeṣopabhogasthānāni bhaumāni svargapadāni vyapadiśanti|| 11 ||
+5.17.12,एषु पुरुषाणामयुतपुरुषायुर्वर्षाणां देवकल्पानां नागायुतप्राणानां वज्रसंहननबलवयोमोदप्रमुदितमहासौरतमिथुनव्यवायापवर्गवर्षधृतैकगर्भकलत्राणां तत्र तु त्रेतायुगसमः कालो वर्तते ॥ १२ ॥,eṣu puruṣāṇāmayutapuruṣāyurvarṣāṇāṃ devakalpānāṃ nāgāyutaprāṇānāṃ vajrasaṃhananabalavayomodapramuditamahāsauratamithunavyavāyāpavargavarṣadhṛtaikagarbhakalatrāṇāṃ tatra tu tretāyugasamaḥ kālo vartate|| 12 ||
+5.17.13,यत्र ह देवपतयः स्वैः स्वैर्गणनायकैर्विहितमहार्हणाः सर्वर्तुकुसुमस्तबकफलकिसलयश्रियानम्यमानविटपलताविटपिभिरुपशुम्भमानरुचिरकाननाश्रमायतनवर्षगिरिद्रो णीषु तथा चामलजलाशयेषु विकचविविधनववनरुहामोदमुदितराजहंसजलकुक्कुटकारण्डवसारसचक्रवाकादिभिर्मधुकरनिकराकृतिभिरुपकूजितेषु जलक्रीडादिभिर्विचित्रविनोदैः सुललितसुरसुन्दरीणां कामकलिलविलासहासलीलावलोकाकृष्टमनोदृष्टयः स्वैरं विहरन्ति ॥ १३ ॥,yatra ha devapatayaḥ svaiḥ svairgaṇanāyakairvihitamahārhaṇāḥ sarvartukusumastabakaphalakisalayaśriyānamyamānaviṭapalatāviṭapibhirupaśumbhamānarucirakānanāśramāyatanavarṣagiridro ṇīṣu tathā cāmalajalāśayeṣu vikacavividhanavavanaruhāmodamuditarājahaṃsajalakukkuṭakāraṇḍavasārasacakravākādibhirmadhukaranikarākṛtibhirupakūjiteṣu jalakrīḍādibhirvicitravinodaiḥ sulalitasurasundarīṇāṃ kāmakalilavilāsahāsalīlāvalokākṛṣṭamanodṛṣṭayaḥ svairaṃ viharanti|| 13 ||
+5.17.14,नवस्वपि वर्षेषु भगवान्नारायणो महापुरुषः पुरुषाणां तदनुग्रहायात्मतत्त्वव्यूहेनात्मनाद्यापि सन्निधीयते ॥ १४ ॥,navasvapi varṣeṣu bhagavānnārāyaṇo mahāpuruṣaḥ puruṣāṇāṃ tadanugrahāyātmatattvavyūhenātmanādyāpi sannidhīyate|| 14 ||
+5.17.15,इलावृते तु भगवान्भव एक एव पुमान्न ह्यन्यस्तत्रापरो निर्विशति भवान्याः शापनिमित्तज्ञो यत्प्रवेक्ष्यतः स्त्रीभावस्तत्पश्चाद्वक्ष्यामि ॥ १५ ॥,ilāvṛte tu bhagavānbhava eka eva pumānna hyanyastatrāparo nirviśati bhavānyāḥ śāpanimittajño yatpravekṣyataḥ strībhāvastatpaścādvakṣyāmi|| 15 ||
+5.17.16,भवानीनाथैः स्त्रीगणार्बुदसहस्रैरवरुध्यमानो भगवतश्चतुर्मूर्तेर्महापुरुषस्य तुरीयां तामसीं मूर्तिं प्रकृतिमात्मनः सङ्कर्षणसंज्ञामात्मसमाधिरूपेण सन्निधाप्यैतदभिगृणन्भव उपधावति ॥ १६ ॥,bhavānīnāthaiḥ strīgaṇārbudasahasrairavarudhyamāno bhagavataścaturmūrtermahāpuruṣasya turīyāṃ tāmasīṃ mūrtiṃ prakṛtimātmanaḥ saṅkarṣaṇasaṃjñāmātmasamādhirūpeṇa sannidhāpyaitadabhigṛṇanbhava upadhāvati|| 16 ||
+5.17.17,श्रीभगवानुवाच ।ॐ नमो भगवते ���हापुरुषाय सर्वगुणसङ्ख्यानायानन्तायाव्यक्तायनम इति भजे भजन्यारणपादपङ्कजं भगस्य कृत्स्नस्य परं परायणम् भक्तेष्वलं भावितभूतभावनं भवापहं त्वा भवभावमीश्वरम् ॥ १७ ॥,śrībhagavānuvāca|oṃ namo bhagavate mahāpuruṣāya sarvaguṇasaṅkhyānāyānantāyāvyaktāyanama iti bhaje bhajanyāraṇapādapaṅkajaṃ bhagasya kṛtsnasya paraṃ parāyaṇam bhakteṣvalaṃ bhāvitabhūtabhāvanaṃ bhavāpahaṃ tvā bhavabhāvamīśvaram|| 17 ||
+5.17.18,न यस्य मायागुणचित्तवृत्तिभिर्निरीक्षतो ह्यण्वपि दृष्टिरज्यते ।ईशे यथा नोऽजितमन्युरंहसां कस्तं न मन्येत जिगीषुरात्मनः ॥ १८ ॥,na yasya māyāguṇacittavṛttibhirnirīkṣato hyaṇvapi dṛṣṭirajyate|īśe yathā no'jitamanyuraṃhasāṃ kastaṃ na manyeta jigīṣurātmanaḥ|| 18 ||
+5.17.19,असद्दृशो यः प्रतिभाति मायया क्षीबेव मध्वासवताम्रलोचनः ।न नागवध्वोऽर्हण ईशिरे ह्रिया यत्पादयोः स्पर्शनधर्षितेन्द्रि याः ॥ १९ ॥,asaddṛśo yaḥ pratibhāti māyayā kṣībeva madhvāsavatāmralocanaḥ|na nāgavadhvo'rhaṇa īśire hriyā yatpādayoḥ sparśanadharṣitendri yāḥ|| 19 ||
+5.17.20,यमाहुरस्य स्थितिजन्मसंयमं त्रिभिर्विहीनं यमनन्तमृषयः ।न वेद सिद्धार्थमिव क्वचित्स्थितं भूमण्डलं मूर्धसहस्रधामसु ॥ २० ॥,yamāhurasya sthitijanmasaṃyamaṃ tribhirvihīnaṃ yamanantamṛṣayaḥ|na veda siddhārthamiva kvacitsthitaṃ bhūmaṇḍalaṃ mūrdhasahasradhāmasu|| 20 ||
+5.17.21,यस्याद्य आसीद्गुणविग्रहो महान्विज्ञानधिष्ण्यो भगवानजः किल ।यत्सम्भवोऽहं त्रिवृता स्वतेजसा वैकारिकं तामसमैन्द्रियं सृजे ॥ २१ ॥,yasyādya āsīdguṇavigraho mahānvijñānadhiṣṇyo bhagavānajaḥ kila|yatsambhavo'haṃ trivṛtā svatejasā vaikārikaṃ tāmasamaindriyaṃ sṛje|| 21 ||
+5.17.22,एते वयं यस्य वशे महात्मनः स्थिताः शकुन्ता इव सूत्रयन्त्रिताः ।महानहं वैकृततामसेन्द्रि याः सृजाम सर्वे यदनुग्रहादिदम् ॥ २२ ॥,ete vayaṃ yasya vaśe mahātmanaḥ sthitāḥ śakuntā iva sūtrayantritāḥ|mahānahaṃ vaikṛtatāmasendri yāḥ sṛjāma sarve yadanugrahādidam|| 22 ||
+5.17.23,यन्निर्मितां कर्ह्यपि कर्मपर्वणीं मायां जनोऽयं गुणसर्गमोहितः ।न वेद निस्तारणयोगमञ्जसा तस्मै नमस्ते विलयोदयात्मने ॥ २३ ॥,yannirmitāṃ karhyapi karmaparvaṇīṃ māyāṃ jano'yaṃ guṇasargamohitaḥ|na veda nistāraṇayogamañjasā tasmai namaste vilayodayātmane|| 23 ||
+5.18.1,अथाष्टादशोऽध्यायः ।श्रीशुक उवाच ।तथा च भद्रश्रवा नाम धर्मसुतस्तत्कुलपतयः पुरुषा भद्राश्ववर्षे साक्षाद्भगवतो वासुदेवस्य प्रियां तनुं धर्ममयीं हयशीर्षाभिधानां परमेण समाधिना सन्निधाप्येदमभिगृणन्त उपधावन्ति ॥ १ ॥,athāṣṭādaśo'dhyāyaḥ|śrīśuka uvāca|tathā ca bhadraśravā nāma dharmasutastatkulapatayaḥ puruṣā bhadrāśvavarṣe sākṣādbhagavato vāsudevasya priyāṃ tanuṃ dharmamayīṃ hayaśīrṣābhidhānāṃ parameṇa samādhinā sannidhāpyedamabhigṛṇanta upadhāvanti|| 1 ||
+5.18.2,भद्रश्रवस ऊचुः ।ॐ नमो भगवते धर्मायात्मविशोधनाय नम इति ॥ २ ॥,bhadraśravasa ūcuḥ|oṃ namo bhagavate dharmāyātmaviśodhanāya nama iti|| 2 ||
+5.18.3,अहो विचित्रं भगवद्विचेष्टितं घ्नन्तं जनोऽयं हि मिषन्��� पश्यति ।ध्यायन्नसद्यर्हि विकर्म सेवितुं निर्हृत्य पुत्रं पितरं जिजीविषति ॥ ३ ॥,aho vicitraṃ bhagavadviceṣṭitaṃ ghnantaṃ jano'yaṃ hi miṣanna paśyati|dhyāyannasadyarhi vikarma sevituṃ nirhṛtya putraṃ pitaraṃ jijīviṣati|| 3 ||
+5.18.4,वदन्ति विश्वं कवयः स्म नश्वरं पश्यन्ति चाध्यात्मविदो विपश्चितः ।तथापि मुह्यन्ति तवाज मायया सुविस्मितं कृत्यमजं नतोऽस्मि तम् ॥ ४ ॥,vadanti viśvaṃ kavayaḥ sma naśvaraṃ paśyanti cādhyātmavido vipaścitaḥ|tathāpi muhyanti tavāja māyayā suvismitaṃ kṛtyamajaṃ nato'smi tam|| 4 ||
+5.18.5,विश्वोद्भवस्थाननिरोधकर्म ते ह्यकर्तुरङ्गीकृतमप्यपावृतः ।युक्तं न चित्रं त्वयि कार्यकारणे सर्वात्मनि व्यतिरिक्ते च वस्तुतः ॥ ५ ॥,viśvodbhavasthānanirodhakarma te hyakarturaṅgīkṛtamapyapāvṛtaḥ|yuktaṃ na citraṃ tvayi kāryakāraṇe sarvātmani vyatirikte ca vastutaḥ|| 5 ||
+5.18.6,वेदान्युगान्ते तमसा तिरस्कृतान्रसातलाद्यो नृतुरङ्गविग्रहः ।प्रत्याददे वै कवयेऽभियाचते तस्मै नमस्तेऽवितथेहिताय इति ॥ ६ ॥,vedānyugānte tamasā tiraskṛtānrasātalādyo nṛturaṅgavigrahaḥ|pratyādade vai kavaye'bhiyācate tasmai namaste'vitathehitāya iti|| 6 ||
+5.18.7,हरिवर्षे चापि भगवान्नरहरिरूपेणास्ते तद्रूपग्रहणनिमित्तमुत्तरत्राभिधास्ये तद्दयितं रूपं महापुरुषगुणभाजनो महाभागवतो दैत्यदानवकुलतीर्थीकरणशीलाचरितः प्रह्लादोऽव्यवधानानन्यभक्तियोगेन सह तद्वर्षपुरुषैरुपास्ते इदं चोदाहरति ॥ ७ ॥,harivarṣe cāpi bhagavānnaraharirūpeṇāste tadrūpagrahaṇanimittamuttaratrābhidhāsye taddayitaṃ rūpaṃ mahāpuruṣaguṇabhājano mahābhāgavato daityadānavakulatīrthīkaraṇaśīlācaritaḥ prahlādo'vyavadhānānanyabhaktiyogena saha tadvarṣapuruṣairupāste idaṃ codāharati|| 7 ||
+5.18.8,ॐ नमो भगवते नरसिंहाय नमस्तेजस्तेजसे आविराविर्भव वज्रनख वज्रदंष्ट्र कर्माशयान्रन्धय रन्धय तमो ग्रस ग्रस ॐ स्वाहा अभयमभयमात्मनि भूयिष्ठा ॐ क्ष्रौम् ॥ ८ ॥,oṃ namo bhagavate narasiṃhāya namastejastejase āvirāvirbhava vajranakha vajradaṃṣṭra karmāśayānrandhaya randhaya tamo grasa grasa oṃ svāhā abhayamabhayamātmani bhūyiṣṭhā oṃ kṣraum|| 8 ||
+5.18.9,स्वस्त्यस्तु विश्वस्य खलः प्रसीदतां ध्यायन्तु भूतानि शिवं मिथो धियामनश्च भद्रं भजतादधोक्षजे आवेश्यतां नो मतिरप्यहैतुकी ॥ ९ ॥,svastyastu viśvasya khalaḥ prasīdatāṃ dhyāyantu bhūtāni śivaṃ mitho dhiyāmanaśca bhadraṃ bhajatādadhokṣaje āveśyatāṃ no matirapyahaitukī|| 9 ||
+5.18.10,मागारदारात्मजवित्तबन्धुषु सङ्गो यदि स्याद्भगवत्प्रियेषु नः ।यः प्राणवृत्त्या परितुष्ट आत्मवान्सिद्ध्यत्यदूरान्न तथेन्द्रियप्रियः ॥ १० ॥,māgāradārātmajavittabandhuṣu saṅgo yadi syādbhagavatpriyeṣu naḥ|yaḥ prāṇavṛttyā parituṣṭa ātmavānsiddhyatyadūrānna tathendriyapriyaḥ|| 10 ||
+5.18.11,यत्सङ्गलब्धं निजवीर्यवैभवं तीर्थं मुहुः संस्पृशतां हि मानसम् ।हरत्यजोऽन्तः श्रुतिभिर्गतोऽङ्गजं को वै न सेवेत मुकुन्दविक्रमम् ॥ ११ ॥,yatsaṅgalabdhaṃ nijavīryavaibhavaṃ tīrthaṃ muhuḥ saṃspṛśatāṃ hi mānasam|haratyajo'ntaḥ śrutibhirgato'ṅgajaṃ ko vai na seveta mukundavikramam|| 11 ||
+5.18.12,यस्यास्ति भक्तिर्भगवत्यकिञ्चना सर्वैर्गुणैस्तत्र समासते सुराः ।हरावभक्तस्य कुतो महद्गुणा मनोरथेनासति धावतो बहिः ॥ १२ ॥,yasyāsti bhaktirbhagavatyakiñcanā sarvairguṇaistatra samāsate surāḥ|harāvabhaktasya kuto mahadguṇā manorathenāsati dhāvato bahiḥ|| 12 ||
+5.18.13,हरिर्हि साक्षाद्भगवान्शरीरिणामात्मा झषाणामिव तोयमीप्सितम् ।हित्वा महांस्तं यदि सज्जते गृहे तदा महत्त्वं वयसा दम्पतीनाम् ॥ १३ ॥,harirhi sākṣādbhagavānśarīriṇāmātmā jhaṣāṇāmiva toyamīpsitam|hitvā mahāṃstaṃ yadi sajjate gṛhe tadā mahattvaṃ vayasā dampatīnām|| 13 ||
+5.18.14,तस्माद्र जोरागविषादमन्यु मानस्पृहाभयदैन्याधिमूलम् ।हित्वा गृहं संसृतिचक्रवालं नृसिंहपादं भजताकुतोभयमिति ॥ १४ ॥,tasmādra jorāgaviṣādamanyu mānaspṛhābhayadainyādhimūlam|hitvā gṛhaṃ saṃsṛticakravālaṃ nṛsiṃhapādaṃ bhajatākutobhayamiti|| 14 ||
+5.18.15,केतुमालेऽपि भगवान्कामदेवस्वरूपेण लक्ष्म्याः प्रियचिकीर्षया प्रजापतेर्दुहित्तॄणां पुत्राणां तद्वर्षपतीनां पुरुषायुषाहोरात्रपरिसङ्ख्यानानां यासां गर्भा महापुरुषमहास्त्रतेजसोद्वेजितमनसां विध्वस्ता व्यसवः संवत्सरान्ते विनिपतन्ति ॥ १५ ॥,ketumāle'pi bhagavānkāmadevasvarūpeṇa lakṣmyāḥ priyacikīrṣayā prajāpaterduhittṝṇāṃ putrāṇāṃ tadvarṣapatīnāṃ puruṣāyuṣāhorātraparisaṅkhyānānāṃ yāsāṃ garbhā mahāpuruṣamahāstratejasodvejitamanasāṃ vidhvastā vyasavaḥ saṃvatsarānte vinipatanti|| 15 ||
+5.18.16,अतीव सुललितगतिविलासविलसितरुचिरहासलेशावलोकलीलया किञ्चिदुत्तम्भितसुन्दरभ्रूमण्डलसुभगवदनारविन्दश्रिया रमां रमयन्निन्द्रि याणि रमयते ॥ १६ ॥,atīva sulalitagativilāsavilasitarucirahāsaleśāvalokalīlayā kiñciduttambhitasundarabhrūmaṇḍalasubhagavadanāravindaśriyā ramāṃ ramayannindri yāṇi ramayate|| 16 ||
+5.18.17,तद्भगवतो मायामयं रूपं परमसमाधियोगेन रमा देवी संवत्सरस्य रात्रिषु प्रजापतेर्दुहितृभिरुपेताहःसु च तद्भर्तृभिरुपास्ते इदं चोदाहरति ॥ १७ ॥,tadbhagavato māyāmayaṃ rūpaṃ paramasamādhiyogena ramā devī saṃvatsarasya rātriṣu prajāpaterduhitṛbhirupetāhaḥsu ca tadbhartṛbhirupāste idaṃ codāharati|| 17 ||
+5.18.18,ॐ ह्रां ह्रीं ह्रूं ॐ नमो भगवते हृषीकेशाय सर्वगुणविशेषैर्विलक्षितात्मने आकूतीनां चित्तीनां चेतसां विशेषाणां चाधिपतये षोडशकलाय च्छन्दोमयायान्नमयायामृतमयाय सर्वमयाय ओजसे बलाय कान्ताय कामाय नमस्ते उभयत्र भूयात् ॥ १८ ॥,oṃ hrāṃ hrīṃ hrūṃ oṃ namo bhagavate hṛṣīkeśāya sarvaguṇaviśeṣairvilakṣitātmane ākūtīnāṃ cittīnāṃ cetasāṃ viśeṣāṇāṃ cādhipataye ṣoḍaśakalāya cchandomayāyānnamayāyāmṛtamayāya sarvamayāya ojase balāya kāntāya kāmāya namaste ubhayatra bhūyāt|| 18 ||
+5.18.19,स्त्रियो व्रतैस्त्वा हृषीकेश्वरं स्वतो ह्याराध्य लोके पतिमाशासतेऽन्यम् ।तासां न ते वै परिपान्त्यपत्यं प्रियं धनायूंषि यतोऽस्वतन्त्राः ॥ १९ ॥,striyo vrataistvā hṛṣīkeśvaraṃ svato hyārādhya loke patimāśāsate'nyam|tāsāṃ na te vai paripāntyapatyaṃ priya�� dhanāyūṃṣi yato'svatantrāḥ|| 19 ||
+5.18.20,स वै पतिः स्यादकुतोभयः स्वयं समन्ततः पाति भयातुरं जनम् ।स एक एवेतरथा मिथो भयं नैवात्मलाभादधि मन्यते परम् ॥ २० ॥,sa vai patiḥ syādakutobhayaḥ svayaṃ samantataḥ pāti bhayāturaṃ janam|sa eka evetarathā mitho bhayaṃ naivātmalābhādadhi manyate param|| 20 ||
+5.18.21,या तस्य ते पादसरोरुहार्हणं निकामयेत्साखिलकामलम्पटा ।तदेव रासीप्सितमीप्सितोऽर्चितो यद्भग्नयाच्ञा भगवन्प्रतप्यते ॥ २१ ॥,yā tasya te pādasaroruhārhaṇaṃ nikāmayetsākhilakāmalampaṭā|tadeva rāsīpsitamīpsito'rcito yadbhagnayācñā bhagavanpratapyate|| 21 ||
+5.18.22,मत्प्राप्तयेऽजेशसुरासुरादयस्तप्यन्त उग्रं तप ऐन्द्रि ये धियः ।ऋते भवत्पादपरायणान्न मां विन्दन्त्यहं त्वद्धृदया यतोऽजित ॥ २२ ॥,matprāptaye'jeśasurāsurādayastapyanta ugraṃ tapa aindri ye dhiyaḥ|ṛte bhavatpādaparāyaṇānna māṃ vindantyahaṃ tvaddhṛdayā yato'jita|| 22 ||
+5.18.23,स त्वं ममाप्यच्युत शीर्ष्णि वन्दितं कराम्बुजं यत्त्वदधायि सात्वताम् ।बिभर्षि मां लक्ष्म वरेण्य मायया क ईश्वरस्येहितमूहितुं विभुरिति ॥ २३ ॥,sa tvaṃ mamāpyacyuta śīrṣṇi vanditaṃ karāmbujaṃ yattvadadhāyi sātvatām|bibharṣi māṃ lakṣma vareṇya māyayā ka īśvarasyehitamūhituṃ vibhuriti|| 23 ||
+5.18.24,रम्यके च भगवतः प्रियतमं मात्स्यमवताररूपं तद्वर्षपुरुषस्य मनोः प्राक् ।प्रदर्शितं स इदानीमपि महता भक्तियोगेनाराधयतीदं चोदाहरति ॥ २४ ॥,ramyake ca bhagavataḥ priyatamaṃ mātsyamavatārarūpaṃ tadvarṣapuruṣasya manoḥ prāk|pradarśitaṃ sa idānīmapi mahatā bhaktiyogenārādhayatīdaṃ codāharati|| 24 ||
+5.18.25,ॐ नमो भगवते मुख्यतमाय नमः सत्त्वाय प्राणायौजसे सहसे बलाय महामत्स्याय नम इति ॥ २५ ॥,oṃ namo bhagavate mukhyatamāya namaḥ sattvāya prāṇāyaujase sahase balāya mahāmatsyāya nama iti|| 25 ||
+5.18.26,अन्तर्बहिश्चाखिललोकपालकैरदृष्टरूपो विचरस्युरुस्वनः ।स ईश्वरस्त्वं य इदं वशेऽनयन्नाम्ना यथा दारुमयीं नरः स्त्रियम् ॥ २६ ॥,antarbahiścākhilalokapālakairadṛṣṭarūpo vicarasyurusvanaḥ|sa īśvarastvaṃ ya idaṃ vaśe'nayannāmnā yathā dārumayīṃ naraḥ striyam|| 26 ||
+5.18.27,यं लोकपालाः किल मत्सरज्वरा हित्वा यतन्तोऽपि पृथक्समेत्य च ।पातुं न शेकुर्द्विपदश्चतुष्पदः सरीसृपं स्थाणु यदत्र दृश्यते ॥ २७ ॥,yaṃ lokapālāḥ kila matsarajvarā hitvā yatanto'pi pṛthaksametya ca|pātuṃ na śekurdvipadaścatuṣpadaḥ sarīsṛpaṃ sthāṇu yadatra dṛśyate|| 27 ||
+5.18.28,भवान्युगान्तार्णव ऊर्मिमालिनि क्षोणीमिमामोषधिवीरुधां निधिम् ।मया सहोरु क्रमतेऽज ओजसा तस्मै जगत्प्राणगणात्मने नम इति ॥ २८ ॥,bhavānyugāntārṇava ūrmimālini kṣoṇīmimāmoṣadhivīrudhāṃ nidhim|mayā sahoru kramate'ja ojasā tasmai jagatprāṇagaṇātmane nama iti|| 28 ||
+5.18.29,हिरण्मयेऽपि भगवान्निवसति कूर्मतनुं बिभ्राणस्तस्य तत्प्रियतमां तनुमर्यमा सह वर्षपुरुषैः पितृगणाधिपतिरुपधावति मन्त्रमिमं चानुजपति ॥ २९ ॥,hiraṇmaye'pi bhagavānnivasati kūrmatanuṃ bibhrāṇastasya tatpriyatamāṃ tanumaryamā saha varṣapuruṣaiḥ pitṛgaṇādhipatirupadhāvati mantramimaṃ cānujapati|| 29 ||
+5.18.30,ॐ नमो भगवते अकूपाराय* सर्वसत्त्वगुणविशेषणायानुपलक्षितस्थानाय नमो वर्ष्मणे ।नमो भूम्ने नमो नमोऽवस्थानाय नमस्ते ॥ ३० ॥,oṃ namo bhagavate akūpārāya* sarvasattvaguṇaviśeṣaṇāyānupalakṣitasthānāya namo varṣmaṇe|namo bhūmne namo namo'vasthānāya namaste|| 30 ||
+5.18.31,यद्रूपमेतन्निजमाययार्पितमर्थस्वरूपं बहुरूपरूपितम् ।सङ्ख्या न यस्यास्त्ययथोपलम्भनात्तस्मै नमस्तेऽव्यपदेशरूपिणे ॥ ३१ ॥,yadrūpametannijamāyayārpitamarthasvarūpaṃ bahurūparūpitam|saṅkhyā na yasyāstyayathopalambhanāttasmai namaste'vyapadeśarūpiṇe|| 31 ||
+5.18.32,जरायुजं स्वेदजमण्डजोद्भिदं चराचरं देवर्षिपितृभूतमैन्द्रियम् ।द्यौः खं क्षितिः शैलसरित्समुद्र द्वीपग्रहर्क्षेत्यभिधेय एकः ॥ ३२ ॥,jarāyujaṃ svedajamaṇḍajodbhidaṃ carācaraṃ devarṣipitṛbhūtamaindriyam|dyauḥ khaṃ kṣitiḥ śailasaritsamudra dvīpagraharkṣetyabhidheya ekaḥ|| 32 ||
+5.18.33,यस्मिन्नसङ्ख्येयविशेषनाम रूपाकृतौ कविभिः कल्पितेयम् ।सङ्ख्या यया तत्त्वदृशापनीयते तस्मै नमः साङ्ख्यनिदर्शनाय ते इति ॥ ३३ ॥,yasminnasaṅkhyeyaviśeṣanāma rūpākṛtau kavibhiḥ kalpiteyam|saṅkhyā yayā tattvadṛśāpanīyate tasmai namaḥ sāṅkhyanidarśanāya te iti|| 33 ||
+5.18.34,उत्तरेषु च कुरुषु भगवान्यज्ञपुरुषः कृतवराहरूप आस्ते तं तु देवी हैषा भूः सह ।कुरुभिरस्खलितभक्तियोगेनोपधावति इमां च परमामुपनिषदमावर्तयति ॥ ३४ ॥,uttareṣu ca kuruṣu bhagavānyajñapuruṣaḥ kṛtavarāharūpa āste taṃ tu devī haiṣā bhūḥ saha|kurubhiraskhalitabhaktiyogenopadhāvati imāṃ ca paramāmupaniṣadamāvartayati|| 34 ||
+5.18.35,ॐ नमो भगवते मन्त्रतत्त्वलिङ्गाय यज्ञक्रतवे महाध्वरावयवाय महापुरुषाय नमः कर्मशुक्लाय त्रियुगाय नमस्ते ॥ ३५ ॥,oṃ namo bhagavate mantratattvaliṅgāya yajñakratave mahādhvarāvayavāya mahāpuruṣāya namaḥ karmaśuklāya triyugāya namaste|| 35 ||
+5.18.36,यस्य स्वरूपं कवयो विपश्चितो गुणेषु दारुष्विव जातवेदसम् ।मथ्नन्ति मथ्ना मनसा दिदृक्षवो गूढं क्रियार्थैर्नम ईरितात्मने ॥ ३६ ॥,yasya svarūpaṃ kavayo vipaścito guṇeṣu dāruṣviva jātavedasam|mathnanti mathnā manasā didṛkṣavo gūḍhaṃ kriyārthairnama īritātmane|| 36 ||
+5.18.37,द्र व्यक्रियाहेत्वयनेशकर्तृभिर्मायागुणैर्वस्तुनिरीक्षितात्मने ।अन्वीक्षयाङ्गातिशयात्मबुद्धिभिर्निरस्तमायाकृतये नमो नमः ॥ ३७ ॥,dra vyakriyāhetvayaneśakartṛbhirmāyāguṇairvastunirīkṣitātmane|anvīkṣayāṅgātiśayātmabuddhibhirnirastamāyākṛtaye namo namaḥ|| 37 ||
+5.18.38,करोति विश्वस्थितिसंयमोदयं यस्येप्सितं नेप्सितमीक्षितुर्गुणैः ।माया यथायो भ्रमते तदाश्रयं ग्राव्णो नमस्ते गुणकर्मसाक्षिणे ॥ ३८ ॥,karoti viśvasthitisaṃyamodayaṃ yasyepsitaṃ nepsitamīkṣiturguṇaiḥ|māyā yathāyo bhramate tadāśrayaṃ grāvṇo namaste guṇakarmasākṣiṇe|| 38 ||
+5.18.39,प्रमथ्य दैत्यं प्रतिवारणं मृधे यो मां रसाया जगदादिसूकरः ।कृत्वाग्रदंष्ट्रे निरगादुदन्वतः क्रीडन्निवेभः प्रणतास्मि तं विभुमिति ॥ ३९ ॥,pramathya daityaṃ prativāraṇaṃ mṛdhe yo māṃ rasāyā jagadādisūkara��|kṛtvāgradaṃṣṭre niragādudanvataḥ krīḍannivebhaḥ praṇatāsmi taṃ vibhumiti|| 39 ||
+5.19.1,श्रीशुक उवाच ।किम्पुरुषे वर्षे भगवन्तमादिपुरुषं लक्ष्मणाग्रजं सीताभिरामं रामं तच्चरणसन्निकर्षाभिरतः परमभागवतो हनुमान्सह किम्पुरुषैरविरतभक्तिरुपास्ते ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|kimpuruṣe varṣe bhagavantamādipuruṣaṃ lakṣmaṇāgrajaṃ sītābhirāmaṃ rāmaṃ taccaraṇasannikarṣābhirataḥ paramabhāgavato hanumānsaha kimpuruṣairaviratabhaktirupāste|| 1 ||
+5.19.2,आर्ष्टिषेणेन सह गन्धर्वैरनुगीयमानां परमकल्याणीं भर्तृभगवत्कथां समुपशृणोति स्वयं चेदं गायति ॥ २ ॥,ārṣṭiṣeṇena saha gandharvairanugīyamānāṃ paramakalyāṇīṃ bhartṛbhagavatkathāṃ samupaśṛṇoti svayaṃ cedaṃ gāyati|| 2 ||
+5.19.3,ॐ नमो भगवते उत्तमश्लोकाय नम आर्यलक्षणशीलव्रताय नम उपशिक्षितात्मन उपासित लोकाय नमः साधुवादनिकषणाय नमो ब्रह्मण्यदेवाय महापुरुषाय महाराजाय नम इति ॥ ३ ॥,oṃ namo bhagavate uttamaślokāya nama āryalakṣaṇaśīlavratāya nama upaśikṣitātmana upāsita lokāya namaḥ sādhuvādanikaṣaṇāya namo brahmaṇyadevāya mahāpuruṣāya mahārājāya nama iti|| 3 ||
+5.19.4,यत्तद्विशुद्धानुभवमात्रमेकं स्वतेजसा ध्वस्तगुणव्यवस्थम् ।प्रत्यक्प्रशान्तं सुधियोपलम्भनं ह्यनामरूपं निरहं प्रपद्ये ॥ ४ ॥,yattadviśuddhānubhavamātramekaṃ svatejasā dhvastaguṇavyavastham|pratyakpraśāntaṃ sudhiyopalambhanaṃ hyanāmarūpaṃ nirahaṃ prapadye|| 4 ||
+5.19.5,मर्त्यावतारस्त्विह मर्त्यशिक्षणं रक्षोवधायैव न केवलं विभोः ।कुतोऽन्यथा स्याद्र मतः स्व आत्मनः सीताकृतानि व्यसनानीश्वरस्य ॥ ५ ॥,martyāvatārastviha martyaśikṣaṇaṃ rakṣovadhāyaiva na kevalaṃ vibhoḥ|kuto'nyathā syādra mataḥ sva ātmanaḥ sītākṛtāni vyasanānīśvarasya|| 5 ||
+5.19.6,न वै स आत्मात्मवतां सुहृत्तमः सक्तस्त्रिलोक्यां भगवान्वासुदेवः ।न स्त्रीकृतं कश्मलमश्नुवीत न लक्ष्मणं चापि विहातुमर्हति ॥ ६ ॥,na vai sa ātmātmavatāṃ suhṛttamaḥ saktastrilokyāṃ bhagavānvāsudevaḥ|na strīkṛtaṃ kaśmalamaśnuvīta na lakṣmaṇaṃ cāpi vihātumarhati|| 6 ||
+5.19.7,न जन्म नूनं महतो न सौभगं न वाङ्न बुद्धिर्नाकृतिस्तोषहेतुः ।तैर्यद्विसृष्टानपि नो वनौकसश्चकार सख्ये बत लक्ष्मणाग्रजः ॥ ७ ॥,na janma nūnaṃ mahato na saubhagaṃ na vāṅna buddhirnākṛtistoṣahetuḥ|tairyadvisṛṣṭānapi no vanaukasaścakāra sakhye bata lakṣmaṇāgrajaḥ|| 7 ||
+5.19.8,सुरोऽसुरो वाप्यथ वानरो नरः सर्वात्मना यः सुकृतज्ञमुत्तमम् ।भजेत रामं मनुजाकृतिं हरिं य उत्तराननयत्कोसलान्दिवमिति ॥ ८ ॥,suro'suro vāpyatha vānaro naraḥ sarvātmanā yaḥ sukṛtajñamuttamam|bhajeta rāmaṃ manujākṛtiṃ hariṃ ya uttarānanayatkosalāndivamiti|| 8 ||
+5.19.9,भारतेऽपि वर्षे भगवान्नरनारायणाख्य आकल्पान्तमुपचितधर्मज्ञान ।वैराग्यैश्वर्योपशमोपरमात्मोपलम्भनमनुग्रहायात्मवतामनुकम्पया तपोऽव्यक्तगतिश्चरति ॥ ९ ॥,bhārate'pi varṣe bhagavānnaranārāyaṇākhya ākalpāntamupacitadharmajñāna|vairāgyaiśvaryopaśamoparamātmopalambhanamanugrahāyātmavatāmanukampayā tapo'vyaktagatiścarati|| 9 ||
+5.19.10,तं भगवान्नारदो वर्णाश्रमवतीभिर्भा���तीभिः प्रजाभिर्भगवत्प्रोक्ताभ्यां साङ्ख्ययोगाभ्यां भगवदनुभावोपवर्णनं सावर्णेरुपदेक्ष्यमाणः परमभक्तिभावेनोपसरति इदं चाभिगृणाति ॥ १० ॥,taṃ bhagavānnārado varṇāśramavatībhirbhāratībhiḥ prajābhirbhagavatproktābhyāṃ sāṅkhyayogābhyāṃ bhagavadanubhāvopavarṇanaṃ sāvarṇerupadekṣyamāṇaḥ paramabhaktibhāvenopasarati idaṃ cābhigṛṇāti|| 10 ||
+5.19.11,ॐ नमो भगवते उपशमशीलायोपरतानात्म्याय नमोऽकिञ्चनवित्ताय ऋषिऋषभाय नरनारायणाय परमहंसपरमगुरवे आत्मारामाधिपतये नमो नम इति ॥ ११ ॥,oṃ namo bhagavate upaśamaśīlāyoparatānātmyāya namo'kiñcanavittāya ṛṣiṛṣabhāya naranārāyaṇāya paramahaṃsaparamagurave ātmārāmādhipataye namo nama iti|| 11 ||
+5.19.12,गायति चेदम् ।कर्तास्य सर्गादिषु यो न बध्यते न हन्यते देहगतोऽपि दैहिकैः ।द्र ष्टुर्न दृग्यस्य गुणैर्विदूष्यते तस्मै नमोऽसक्तविविक्तसाक्षिणे ॥ १२ ॥,gāyati cedam|kartāsya sargādiṣu yo na badhyate na hanyate dehagato'pi daihikaiḥ|dra ṣṭurna dṛgyasya guṇairvidūṣyate tasmai namo'saktaviviktasākṣiṇe|| 12 ||
+5.19.13,इदं हि योगेश्वर योगनैपुणं हिरण्यगर्भो भगवाञ्जगाद यत् ।यदन्तकाले त्वयि निर्गुणे मनो भक्त्या दधीतोज्झितदुष्कलेवरः ॥ १३ ॥,idaṃ hi yogeśvara yoganaipuṇaṃ hiraṇyagarbho bhagavāñjagāda yat|yadantakāle tvayi nirguṇe mano bhaktyā dadhītojjhitaduṣkalevaraḥ|| 13 ||
+5.19.14,यथैहिकामुष्मिककामलम्पटः सुतेषु दारेषु धनेषु चिन्तयन् ।शङ्केत विद्वान्कुकलेवरात्ययाद्यस्तस्य यत्नः श्रम एव केवलम् ॥ १४ ॥,yathaihikāmuṣmikakāmalampaṭaḥ suteṣu dāreṣu dhaneṣu cintayan|śaṅketa vidvānkukalevarātyayādyastasya yatnaḥ śrama eva kevalam|| 14 ||
+5.19.15,तन्नः प्रभो त्वं कुकलेवरार्पितां त्वन्माययाहंममतामधोक्षज ।भिन्द्याम येनाशु वयं सुदुर्भिदां विधेहि योगं त्वयि नः स्वभावमिति ॥ १५ ॥,tannaḥ prabho tvaṃ kukalevarārpitāṃ tvanmāyayāhaṃmamatāmadhokṣaja|bhindyāma yenāśu vayaṃ sudurbhidāṃ vidhehi yogaṃ tvayi naḥ svabhāvamiti|| 15 ||
+5.19.16,भारतेऽप्यस्मिन्वर्षे सरिच्छैलाः सन्ति बहवो मलयो मङ्गलप्रस्थो मैनाकस्त्रिकूट ऋषभः कूटकः कोल्लकः सह्यो देवगिरिरृष्यमूकः श्रीशैलो वेङ्कटो महेन्द्रो वारिधारो विन्ध्यः शुक्तिमानृक्षगिरिः ।पारियात्रो द्रो णश्चित्रकूटो गोवर्धनो रैवतकः ककुभो नीलो गोकामुख इन्द्र कीलः कामगिरिरिति चान्ये च शतसहस्रशः शैलास्तेषां नितम्बप्रभवा नदा नद्यश्च सन्त्यसङ्ख्याताः ॥ १६ ॥,bhārate'pyasminvarṣe saricchailāḥ santi bahavo malayo maṅgalaprastho mainākastrikūṭa ṛṣabhaḥ kūṭakaḥ kollakaḥ sahyo devagirirṛṣyamūkaḥ śrīśailo veṅkaṭo mahendro vāridhāro vindhyaḥ śuktimānṛkṣagiriḥ|pāriyātro dro ṇaścitrakūṭo govardhano raivatakaḥ kakubho nīlo gokāmukha indra kīlaḥ kāmagiririti cānye ca śatasahasraśaḥ śailāsteṣāṃ nitambaprabhavā nadā nadyaśca santyasaṅkhyātāḥ|| 16 ||
+5.19.17,एतासामपो भारत्यः प्रजा नामभिरेव पुनन्तीनामात्मना चोपस्पृशन्ति ॥ १७ ॥,etāsāmapo bhāratyaḥ prajā nāmabhireva punantīnāmātmanā copaspṛśanti|| 17 ||
+5.19.18,चन्द्र वसा ताम्रपर्णी अवटोदा कृतमाला वैहायसी कावेरी वेणी पयस्विनी शर्करावर्ता तुङ्गभद्रा कृष्णावेण्या भीमरथी गोदावरी निर्विन्ध्या पयोष्णी तापी रेवा सुरसा नर्मदा चर्मण्वती सिन्धुरन्धः ।शोणश्च नदौ महानदी वेदस्मृतिरृषिकुल्या त्रिसामा कौशिकी मन्दाकिनी यमुना सरस्वती दृषद्वती गोमती सरयू रोधस्वती सप्तवती सुषोमा शतद्रू श्चन्द्र भागा मरुद्वृधा वितस्ता असिक्नी विश्वेति महानद्यः ॥ १८ ॥,candra vasā tāmraparṇī avaṭodā kṛtamālā vaihāyasī kāverī veṇī payasvinī śarkarāvartā tuṅgabhadrā kṛṣṇāveṇyā bhīmarathī godāvarī nirvindhyā payoṣṇī tāpī revā surasā narmadā carmaṇvatī sindhurandhaḥ|śoṇaśca nadau mahānadī vedasmṛtirṛṣikulyā trisāmā kauśikī mandākinī yamunā sarasvatī dṛṣadvatī gomatī sarayū rodhasvatī saptavatī suṣomā śatadrū ścandra bhāgā marudvṛdhā vitastā asiknī viśveti mahānadyaḥ|| 18 ||
+5.19.19,अस्मिन्नेव वर्षे पुरुषैर्लब्धजन्मभिः शुक्ललोहितकृष्णवर्णेन स्वारब्धेन कर्मणा दिव्यमानुषनारकगतयो बह्व्य आत्मन आनुपूर्व्येण सर्वा ह्येव सर्वेषां विधीयन्ते यथावर्णविधानमपवर्गश्चापि भवति ॥ १९ ॥,asminneva varṣe puruṣairlabdhajanmabhiḥ śuklalohitakṛṣṇavarṇena svārabdhena karmaṇā divyamānuṣanārakagatayo bahvya ātmana ānupūrvyeṇa sarvā hyeva sarveṣāṃ vidhīyante yathāvarṇavidhānamapavargaścāpi bhavati|| 19 ||
+5.19.20,योऽसौ भगवति सर्वभूतात्मन्यनात्म्येऽनिरुक्तेऽनिलयने परमात्मनि वासुदेवेऽनन्यनिमित्तभक्तियोगलक्षणो नानागतिनिमित्ताविद्याग्रन्थिरन्धनद्वारेण यदा हि महापुरुषपुरुषप्रसङ्गः ॥ २० ॥,yo'sau bhagavati sarvabhūtātmanyanātmye'nirukte'nilayane paramātmani vāsudeve'nanyanimittabhaktiyogalakṣaṇo nānāgatinimittāvidyāgranthirandhanadvāreṇa yadā hi mahāpuruṣapuruṣaprasaṅgaḥ|| 20 ||
+5.19.21,एतदेव हि देवा गायन्ति ।अहो अमीषां किमकारि शोभनं प्रसन्न एषां स्विदुत स्वयं हरिः ।यैर्जन्म लब्धं नृषु भारताजिरे मुकुन्दसेवौपयिकं स्पृहा हि नः ।किं दुष्करैर्नः क्रतुभिस्तपोव्रतैर्दानादिभिर्वा द्युजयेन फल्गुना ॥ २१ ॥,etadeva hi devā gāyanti|aho amīṣāṃ kimakāri śobhanaṃ prasanna eṣāṃ sviduta svayaṃ hariḥ|yairjanma labdhaṃ nṛṣu bhāratājire mukundasevaupayikaṃ spṛhā hi naḥ|kiṃ duṣkarairnaḥ kratubhistapovratairdānādibhirvā dyujayena phalgunā|| 21 ||
+5.19.22,न यत्र नारायणपादपङ्कज स्मृतिः प्रमुष्टातिशयेन्द्रियोत्सवात् ॥ २२ ॥,na yatra nārāyaṇapādapaṅkaja smṛtiḥ pramuṣṭātiśayendriyotsavāt|| 22 ||
+5.19.23,कल्पायुषां स्थानजयात्पुनर्भवात्क्षणायुषां भारतभूजयो वरम् ।क्षणेन मर्त्येन कृतं मनस्विनः सन्न्यस्य संयान्त्यभयं पदं हरेः ॥ २३ ॥,kalpāyuṣāṃ sthānajayātpunarbhavātkṣaṇāyuṣāṃ bhāratabhūjayo varam|kṣaṇena martyena kṛtaṃ manasvinaḥ sannyasya saṃyāntyabhayaṃ padaṃ hareḥ|| 23 ||
+5.19.24,न यत्र वैकुण्ठकथासुधापगा न साधवो भागवतास्तदाश्रयाः ।न यत्र यज्ञेशमखा महोत्सवाः सुरेशलोकोऽपि न वै स सेव्यताम् ॥ २४ ॥,na yatra vaikuṇṭhakathāsudhāpagā na sādhavo bhāgavatāstadāśrayāḥ|na yatra yajñeśamakhā mahotsavāḥ sureśaloko'pi na vai sa sevyatām|| 24 ||
+5.19.25,प्राप्ता नृजातिं त्विह ये च जन्तवो ज्ञानक्रियाद्रव्यकलापसम्भृताम् ।न वै यतेरन्नपुनर्भवाय ते भूयो वनौका इव यान्ति बन्धनम् ॥ २५ ॥,prāptā nṛjātiṃ tviha ye ca jantavo jñānakriyādravyakalāpasambhṛtām|na vai yaterannapunarbhavāya te bhūyo vanaukā iva yānti bandhanam|| 25 ||
+5.19.26,यैः श्रद्धया बर्हिषि भागशो हविर्निरुप्तमिष्टं विधिमन्त्रवस्तुतः ।एकः पृथङ्नामभिराहुतो मुदा गृह्णाति पूर्णः स्वयमाशिषां प्रभुः ॥ २६ ॥,yaiḥ śraddhayā barhiṣi bhāgaśo havirniruptamiṣṭaṃ vidhimantravastutaḥ|ekaḥ pṛthaṅnāmabhirāhuto mudā gṛhṇāti pūrṇaḥ svayamāśiṣāṃ prabhuḥ|| 26 ||
+5.19.27,सत्यं दिशत्यर्थितमर्थितो नृणां नैवार्थदो यत्पुनरर्थिता यतः ।स्वयं विधत्ते भजतामनिच्छतामिच्छापिधानं निजपादपल्लवम् ॥ २७ ॥,satyaṃ diśatyarthitamarthito nṛṇāṃ naivārthado yatpunararthitā yataḥ|svayaṃ vidhatte bhajatāmanicchatāmicchāpidhānaṃ nijapādapallavam|| 27 ||
+5.19.28,यद्यत्र नः स्वर्गसुखावशेषितं स्विष्टस्य सूक्तस्य कृतस्य शोभनम् ।तेनाजनाभे स्मृतिमज्जन्म नः स्याद्वर्षे हरिर्यद्भजतां शं तनोति ॥ २८ ॥,yadyatra naḥ svargasukhāvaśeṣitaṃ sviṣṭasya sūktasya kṛtasya śobhanam|tenājanābhe smṛtimajjanma naḥ syādvarṣe hariryadbhajatāṃ śaṃ tanoti|| 28 ||
+5.19.29,श्रीशुक उवाच ।जम्बूद्वीपस्य च राजन्नुपद्वीपानष्टौ हैक उपदिशन्ति सगरात्मजैरश्वान्वेषण इमां महीं परितो निखनद्भिरुपकल्पितान् ॥ २९ ॥,śrīśuka uvāca|jambūdvīpasya ca rājannupadvīpānaṣṭau haika upadiśanti sagarātmajairaśvānveṣaṇa imāṃ mahīṃ parito nikhanadbhirupakalpitān|| 29 ||
+5.19.30,तद्यथा स्वर्णप्रस्थश्चन्द्र शुक्ल आवर्तनो रमणको मन्दरहरिणः पाञ्चजन्यः सिंहलो लङ्केति ॥ ३० ॥,tadyathā svarṇaprasthaścandra śukla āvartano ramaṇako mandarahariṇaḥ pāñcajanyaḥ siṃhalo laṅketi|| 30 ||
+5.19.31,एवं तव भारतोत्तम जम्बूद्वीपवर्षविभागो यथोपदेशमुपवर्णित इति ॥ ३१ ॥,evaṃ tava bhāratottama jambūdvīpavarṣavibhāgo yathopadeśamupavarṇita iti|| 31 ||
+5.20.20,अथ विंशोऽध्यायः 5. ॥ 20 ॥,atha viṃśo'dhyāyaḥ 5.|| 20 ||
+5.20.1,श्रीशुक उवाच ।अतः परं प्लक्षादीनां प्रमाणलक्षणसंस्थानतो वर्षविभाग उपवर्ण्यते ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|ataḥ paraṃ plakṣādīnāṃ pramāṇalakṣaṇasaṃsthānato varṣavibhāga upavarṇyate|| 1 ||
+5.20.2,जम्बूद्वीपोऽयं यावत्प्रमाणविस्तारस्तावता क्षारोदधिना परिवेष्टितो यथा मेरुर्जम्ब्वाख्येन लवणोदधिरपि ततो द्विगुणविशालेन प्लक्षाख्येन परिक्षिप्तो यथा परिखा बाह्योपवनेन प्लक्षो जम्बू प्रमाणो द्वीपाख्याकरो हिरण्मय उत्थितो यत्राग्निरुपास्ते सप्तजिह्वस्तस्याधिपतिः प्रियव्रतात्मज इध्मजिह्वः स्वं द्वीपं सप्तवर्षाणि विभज्य सप्तवर्षनामभ्य आत्मजेभ्य आकलय्य स्वयमात्मयोगेनोपरराम ॥ २ ॥,jambūdvīpo'yaṃ yāvatpramāṇavistārastāvatā kṣārodadhinā pariveṣṭito yathā merurjambvākhyena lavaṇodadhirapi tato dviguṇaviśālena plakṣākhyena parikṣipto yath�� parikhā bāhyopavanena plakṣo jambū pramāṇo dvīpākhyākaro hiraṇmaya utthito yatrāgnirupāste saptajihvastasyādhipatiḥ priyavratātmaja idhmajihvaḥ svaṃ dvīpaṃ saptavarṣāṇi vibhajya saptavarṣanāmabhya ātmajebhya ākalayya svayamātmayogenopararāma|| 2 ||
+5.20.3,शिवं यवसं सुभद्रं शान्तं क्षेमममृतमभयमिति वर्षाणि तेषु गिरयो नद्यश्च सप्तैवाभिज्ञाताः ॥ ३ ॥,śivaṃ yavasaṃ subhadraṃ śāntaṃ kṣemamamṛtamabhayamiti varṣāṇi teṣu girayo nadyaśca saptaivābhijñātāḥ|| 3 ||
+5.20.4,मणिकूटो वज्रकूट इन्द्र सेनो ज्योतिष्मान्सुपर्णो हिरण्यष्ठीवो मेघमाल इति सेतुशैलाः अरुणा नृम्णाङ्गिरसी सावित्री सुप्रभाता ऋतम्भरा सत्यम्भरा इति महानद्यः यासां जलोपस्पर्शनविधूतरजस्तमसो हंसपतङ्गोर्ध्वायनसत्याङ्गसंज्ञाश्चत्वारो वर्णाः सहस्रायुषो विबुधोपमसन्दर्शनप्रजननाः स्वर्गद्वारं त्रय्या विद्यया भगवन्तं त्रयीमयं सूर्यमात्मानं यजन्ते ॥ ४ ॥,maṇikūṭo vajrakūṭa indra seno jyotiṣmānsuparṇo hiraṇyaṣṭhīvo meghamāla iti setuśailāḥ aruṇā nṛmṇāṅgirasī sāvitrī suprabhātā ṛtambharā satyambharā iti mahānadyaḥ yāsāṃ jalopasparśanavidhūtarajastamaso haṃsapataṅgordhvāyanasatyāṅgasaṃjñāścatvāro varṇāḥ sahasrāyuṣo vibudhopamasandarśanaprajananāḥ svargadvāraṃ trayyā vidyayā bhagavantaṃ trayīmayaṃ sūryamātmānaṃ yajante|| 4 ||
+5.20.5,प्रत्नस्य विष्णो रूपं यत्सत्यस्यर्तस्य ब्रह्मणः ।अमृतस्य च मृत्योश्च सूर्यमात्मानमीमहीति ॥ ५ ॥,pratnasya viṣṇo rūpaṃ yatsatyasyartasya brahmaṇaḥ|amṛtasya ca mṛtyośca sūryamātmānamīmahīti|| 5 ||
+5.20.6,प्लक्षादिषु पञ्चसु पुरुषाणामायुरिन्द्रियमोजः सहो बलं बुद्धिर्विक्रम इति च सर्वेषामौत्पत्तिकी सिद्धिरविशेषेण वर्तते ॥ ६ ॥,plakṣādiṣu pañcasu puruṣāṇāmāyurindriyamojaḥ saho balaṃ buddhirvikrama iti ca sarveṣāmautpattikī siddhiraviśeṣeṇa vartate|| 6 ||
+5.20.7,प्लक्षः स्वसमानेनेक्षुरसोदेनावृतो यथा तथा द्वीपोऽपि शाल्मलो द्विगुणविशालः समानेन सुरोदेनावृतः परिवृङ्क्ते ॥ ७ ॥,plakṣaḥ svasamānenekṣurasodenāvṛto yathā tathā dvīpo'pi śālmalo dviguṇaviśālaḥ samānena surodenāvṛtaḥ parivṛṅkte|| 7 ||
+5.20.8,यत्र ह वै शाल्मली प्लक्षायामा यस्यां वाव किल निलयमाहुर्भगवतश्छन्दःस्तुतः पतत्त्रिराजस्य सा द्वीपहूतये उपलक्ष्यते ॥ ८ ॥,yatra ha vai śālmalī plakṣāyāmā yasyāṃ vāva kila nilayamāhurbhagavataśchandaḥstutaḥ patattrirājasya sā dvīpahūtaye upalakṣyate|| 8 ||
+5.20.9,तद्द्वीपाधिपतिः प्रियव्रतात्मजो यज्ञबाहुः स्वसुतेभ्यः सप्तभ्यस्तन्नामानि सप्तवर्षाणि व्यभजत्सुरोचनं सौमनस्यं रमणकं देववर्षं पारिभद्रमाप्यायनमविज्ञातमिति ॥ ९ ॥,taddvīpādhipatiḥ priyavratātmajo yajñabāhuḥ svasutebhyaḥ saptabhyastannāmāni saptavarṣāṇi vyabhajatsurocanaṃ saumanasyaṃ ramaṇakaṃ devavarṣaṃ pāribhadramāpyāyanamavijñātamiti|| 9 ||
+5.20.10,तेषु वर्षाद्रयो नद्यश्च सप्तैवाभिज्ञाताः स्वरसः शतशृङ्गो वामदेवः कुन्दो मुकुन्दः पुष्पवर्षः सहस्रश्रुतिरिति अनुमतिः सिनीवाली सरस्वती कुहू रजनी नन्दा राकेति ॥ १० ॥,teṣu varṣādrayo nadyaśca saptaivābhijñātāḥ svarasaḥ śataśṛṅgo vāmadevaḥ kundo mukundaḥ puṣpavarṣaḥ sahasraśrutiriti anumatiḥ sinīvālī sarasvatī kuhū rajanī nandā rāketi|| 10 ||
+5.20.11,तद्वर्षपुरुषाः श्रुतधरवीर्यधरवसुन्धरेषन्धरसंज्ञा भगवन्तं वेदमयं सोममात्मानं वेदेन यजन्ते ॥ ११ ॥,tadvarṣapuruṣāḥ śrutadharavīryadharavasundhareṣandharasaṃjñā bhagavantaṃ vedamayaṃ somamātmānaṃ vedena yajante|| 11 ||
+5.20.12,स्वगोभिः पितृदेवेभ्यो विभजन्कृष्णशुक्लयोः ।प्रजानां सर्वासां राजान्धः सोमो न आस्त्विति ॥ १२ ॥,svagobhiḥ pitṛdevebhyo vibhajankṛṣṇaśuklayoḥ|prajānāṃ sarvāsāṃ rājāndhaḥ somo na āstviti|| 12 ||
+5.20.13,एवं सुरोदाद्बहिस्तद्द्विगुणः समानेनावृतो घृतोदेन यथापूर्वः कुशद्वीपो यस्मिन्कुशस्तम्बो देवकृतस्तद्द्वीपाख्याकरो ज्वलन इवापरः स्वशष्परोचिषा दिशो विराजयति ॥ १३ ॥,evaṃ surodādbahistaddviguṇaḥ samānenāvṛto ghṛtodena yathāpūrvaḥ kuśadvīpo yasminkuśastambo devakṛtastaddvīpākhyākaro jvalana ivāparaḥ svaśaṣparociṣā diśo virājayati|| 13 ||
+5.20.14,तद्द्वीपपतिः प्रैयव्रतो राजन्हिरण्यरेता नाम स्वं द्वीपं सप्तभ्यः स्वपुत्रेभ्यो यथाभागं विभज्य स्वयं तप आतिष्ठत वसुवसुदानदृढरुचिनाभिगुप्तस्तुत्यव्रतविविक्तवामदेवनामभ्यः ॥ १४ ॥,taddvīpapatiḥ praiyavrato rājanhiraṇyaretā nāma svaṃ dvīpaṃ saptabhyaḥ svaputrebhyo yathābhāgaṃ vibhajya svayaṃ tapa ātiṣṭhata vasuvasudānadṛḍharucinābhiguptastutyavrataviviktavāmadevanāmabhyaḥ|| 14 ||
+5.20.15,तेषां वर्षेषु सीमागिरयो नद्यश्चाभिज्ञाताः सप्त सप्तैव चक्रश्चतुःशृङ्गः कपिलश्चित्रकूटो देवानीक ऊर्ध्वरोमा द्रविण इति रसकुल्या मधुकुल्या मित्रविन्दा श्रुतविन्दा देवगर्भा घृतच्युता मन्त्रमालेति ॥ १५ ॥,teṣāṃ varṣeṣu sīmāgirayo nadyaścābhijñātāḥ sapta saptaiva cakraścatuḥśṛṅgaḥ kapilaścitrakūṭo devānīka ūrdhvaromā draviṇa iti rasakulyā madhukulyā mitravindā śrutavindā devagarbhā ghṛtacyutā mantramāleti|| 15 ||
+5.20.16,यासां पयोभिः कुशद्वीपौकसः कुशलकोविदाभियुक्तकुलकसंज्ञा भगवन्तं जातवेदसरूपिणं कर्मकौशलेन यजन्ते ॥ १६ ॥,yāsāṃ payobhiḥ kuśadvīpaukasaḥ kuśalakovidābhiyuktakulakasaṃjñā bhagavantaṃ jātavedasarūpiṇaṃ karmakauśalena yajante|| 16 ||
+5.20.17,परस्य ब्रह्मणः साक्षाज्जातवेदोऽसि हव्यवाट् ।देवानां पुरुषाङ्गानां यज्ञेन पुरुषं यजेति ॥ १७ ॥,parasya brahmaṇaḥ sākṣājjātavedo'si havyavāṭ|devānāṃ puruṣāṅgānāṃ yajñena puruṣaṃ yajeti|| 17 ||
+5.20.18,तथा घृतोदाद्बहिः क्रौञ्चद्वीपो द्विगुणः स्वमानेन क्षीरोदेन परित उपकॢप्तो वृतो यथा कुशद्वीपो घृतोदेन यस्मिन्क्रौञ्चो नाम पर्वतराजो द्वीपनामनिर्वर्तक आस्ते ॥ १८ ॥,tathā ghṛtodādbahiḥ krauñcadvīpo dviguṇaḥ svamānena kṣīrodena parita upakḷpto vṛto yathā kuśadvīpo ghṛtodena yasminkrauñco nāma parvatarājo dvīpanāmanirvartaka āste|| 18 ||
+5.20.19,योऽसौ गुहप्रहरणोन्मथितनितम्बकुञ्जोऽपि क्षीरोदेनासिच्यमानो भगवता वरुणेनाभिगुप्तो विभयो बभूव ॥ १९ ॥,yo'sau guhapraharaṇonmathitanitambakuñjo'pi kṣīrodenāsicyamāno bhagavatā varuṇenābhigupto vibhayo babhūva|| 19 ||
+5.20.20,तस्मिन्नपि प्रैयव्रतो घृतपृष्ठो नामाधिपतिः स्वे द्वीपे वर्षाणि सप्त विभज्य तेषु पुत्रनामसु सप्त रिक्थादान्वर्षपान्निवेश्य स्वयं भगवान्भगवतः परमकल्याणयशस आत्मभूतस्य हरेश्चरणारविन्दमुपजगाम ॥ २० ॥,tasminnapi praiyavrato ghṛtapṛṣṭho nāmādhipatiḥ sve dvīpe varṣāṇi sapta vibhajya teṣu putranāmasu sapta rikthādānvarṣapānniveśya svayaṃ bhagavānbhagavataḥ paramakalyāṇayaśasa ātmabhūtasya hareścaraṇāravindamupajagāma|| 20 ||
+5.20.21,आमो मधुरुहो मेघपृष्ठः सुधामा भ्राजिष्ठो लोहितार्णो वनस्पतिरिति घृतपृष्ठसुतास्तेषां वर्षगिरयः सप्त सप्तैव नद्यश्चाभिख्याताः शुक्लो वर्धमानो भोजन उपबर्हिणो नन्दो नन्दनः सर्वतोभद्र इति अभया अमृतौघा आर्यका तीर्थवती रूपवती पवित्रवती शुक्लेति ॥ २१ ॥,āmo madhuruho meghapṛṣṭhaḥ sudhāmā bhrājiṣṭho lohitārṇo vanaspatiriti ghṛtapṛṣṭhasutāsteṣāṃ varṣagirayaḥ sapta saptaiva nadyaścābhikhyātāḥ śuklo vardhamāno bhojana upabarhiṇo nando nandanaḥ sarvatobhadra iti abhayā amṛtaughā āryakā tīrthavatī rūpavatī pavitravatī śukleti|| 21 ||
+5.20.22,यासामम्भः पवित्रममलमुपयुञ्जानाः पुरुषऋषभद्रविणदेवकसंज्ञा वर्षपुरुषा आपोमयं देवमपां पूर्णेनाञ्जलिना यजन्ते ॥ २२ ॥,yāsāmambhaḥ pavitramamalamupayuñjānāḥ puruṣaṛṣabhadraviṇadevakasaṃjñā varṣapuruṣā āpomayaṃ devamapāṃ pūrṇenāñjalinā yajante|| 22 ||
+5.20.23,आपः पुरुषवीर्याः स्थ पुनन्तीर्भूर्भुवःसुवः ।ता नः पुनीतामीवघ्नीः स्पृशतामात्मना भुव इति ॥ २३ ॥,āpaḥ puruṣavīryāḥ stha punantīrbhūrbhuvaḥsuvaḥ|tā naḥ punītāmīvaghnīḥ spṛśatāmātmanā bhuva iti|| 23 ||
+5.20.24,एवं पुरस्तात्क्षीरोदात्परित उपवेशितः शाकद्वीपो द्वात्रिंशल्लक्षयोजनायामः समानेन च दधिमण्डोदेन परीतो यस्मिन्शाको नाम महीरुहः स्वक्षेत्रव्यपदेशको यस्य ह महासुरभिगन्धस्तं द्वीपमनुवासयति ॥ २४ ॥,evaṃ purastātkṣīrodātparita upaveśitaḥ śākadvīpo dvātriṃśallakṣayojanāyāmaḥ samānena ca dadhimaṇḍodena parīto yasminśāko nāma mahīruhaḥ svakṣetravyapadeśako yasya ha mahāsurabhigandhastaṃ dvīpamanuvāsayati|| 24 ||
+5.20.25,तस्यापि प्रैयव्रत एवाधिपतिर्नाम्ना मेधातिथिः सोऽपि विभज्य सप्त वर्षाणि पुत्रनामानि तेषु स्वात्मजान्पुरोजवमनोजवपवमानधूम्रानीक चित्ररेफबहुरूपविश्वधारसंज्ञान्निधाप्याधिपतीन्स्वयं भगवत्यनन्त आवेशितमतिस्तपोवनं प्रविवेश ॥ २५ ॥,tasyāpi praiyavrata evādhipatirnāmnā medhātithiḥ so'pi vibhajya sapta varṣāṇi putranāmāni teṣu svātmajānpurojavamanojavapavamānadhūmrānīka citrarephabahurūpaviśvadhārasaṃjñānnidhāpyādhipatīnsvayaṃ bhagavatyananta āveśitamatistapovanaṃ praviveśa|| 25 ||
+5.20.26,एतेषां वर्षमर्यादागिरयो नद्यश्च सप्त सप्तैव ईशान उरुशृङ्गो बलभद्रः शतकेसरः सहस्रस्रोतो देवपालो महानस इति अनघायुर्दा उभयस्पृष्टिरपराजिता पञ्चपदी सहस्रस्रुतिर्निजधृतिरिति ॥ २६ ॥,eteṣāṃ varṣamaryādāgirayo nadyaśca sapta saptaiva īśāna uruśṛṅgo balabhadraḥ śatakesaraḥ sahasrasroto devapālo mahānasa iti anaghāyurdā ubhayaspṛṣṭiraparājitā pañcapadī sahasrasrutirnijadhṛtiriti|| 26 ||
+5.20.27,तद्वर्षपुरुषा ऋतव्रतसत्यव्रतदानव्रतानुव्रतनामानो भगवन्तं वाय्वात्मकं प्राणायामविधूतरजस्तमसः परमसमाधिना यजन्ते ॥ २७ ॥,tadvarṣapuruṣā ṛtavratasatyavratadānavratānuvratanāmāno bhagavantaṃ vāyvātmakaṃ prāṇāyāmavidhūtarajastamasaḥ paramasamādhinā yajante|| 27 ||
+5.20.28,अन्तःप्रविश्य भूतानि यो बिभर्त्यात्मकेतुभिः ।अन्तर्यामीश्वरः साक्षात्पातु नो यद्वशे स्फुटम् ॥ २८ ॥,antaḥpraviśya bhūtāni yo bibhartyātmaketubhiḥ|antaryāmīśvaraḥ sākṣātpātu no yadvaśe sphuṭam|| 28 ||
+5.20.29,एवमेव दधिमण्डोदात्परतः पुष्करद्वीपस्ततो द्विगुणायामः समन्तत उपकल्पितः समानेन स्वादूदकेन समुद्रेण बहिरावृतो यस्मिन्बृहत्पुष्करं ज्वलनशिखामलकनकपत्रायुतायुतं भगवतः कमलासनस्याध्यासनं परिकल्पितम् ॥ २९ ॥,evameva dadhimaṇḍodātparataḥ puṣkaradvīpastato dviguṇāyāmaḥ samantata upakalpitaḥ samānena svādūdakena samudreṇa bahirāvṛto yasminbṛhatpuṣkaraṃ jvalanaśikhāmalakanakapatrāyutāyutaṃ bhagavataḥ kamalāsanasyādhyāsanaṃ parikalpitam|| 29 ||
+5.20.30,तद्द्वीपमध्ये मानसोत्तरनामैक एवार्वाचीनपराचीनवर्षयोर्मर्यादाचलोऽयुतयोजनोच्छ्रायायामो यत्र तु चतसृषु दिक्षु चत्वारि पुराणि लोकपालानामिन्द्रादीनां यदुपरिष्टात्सूर्यरथस्य मेरुं परिभ्रमतः संवत्सरात्मकं चक्रं देवानामहोरात्राभ्यां परिभ्रमति ॥ ३० ॥,taddvīpamadhye mānasottaranāmaika evārvācīnaparācīnavarṣayormaryādācalo'yutayojanocchrāyāyāmo yatra tu catasṛṣu dikṣu catvāri purāṇi lokapālānāmindrādīnāṃ yadupariṣṭātsūryarathasya meruṃ paribhramataḥ saṃvatsarātmakaṃ cakraṃ devānāmahorātrābhyāṃ paribhramati|| 30 ||
+5.20.31,तद्द्वीपस्याप्यधिपतिः प्रैयव्रतो वीतिहोत्रो नामैतस्यात्मजौ रमणकधातकिनामानौ वर्षपती नियुज्य स स्वयं पूर्वजवद्भगवत्कर्मशील एवास्ते ॥ ३१ ॥,taddvīpasyāpyadhipatiḥ praiyavrato vītihotro nāmaitasyātmajau ramaṇakadhātakināmānau varṣapatī niyujya sa svayaṃ pūrvajavadbhagavatkarmaśīla evāste|| 31 ||
+5.20.32,तद्वर्षपुरुषा भगवन्तं ब्रह्मरूपिणं सकर्मकेण कर्मणाराधयन्तीदं चोदाहरन्ति ॥ ३२ ॥,tadvarṣapuruṣā bhagavantaṃ brahmarūpiṇaṃ sakarmakeṇa karmaṇārādhayantīdaṃ codāharanti|| 32 ||
+5.20.33,यत्तत्कर्ममयं लिङ्गं ब्रह्मलिङ्गं जनोऽर्चयेत् ।एकान्तमद्वयं शान्तं तस्मै भगवते नम इति ॥ ३३ ॥,yattatkarmamayaṃ liṅgaṃ brahmaliṅgaṃ jano'rcayet|ekāntamadvayaṃ śāntaṃ tasmai bhagavate nama iti|| 33 ||
+5.20.34,ततः परस्ताल्लोकालोकनामाचलो लोकालोकयोरन्तराले परित उपक्षिप्तः ॥ ३४ ॥,tataḥ parastāllokālokanāmācalo lokālokayorantarāle parita upakṣiptaḥ|| 34 ||
+5.20.35,यावन्मानसोत्तरमेर्वोरन्तरं तावती भूमिः काञ्चन्यन्यादर्शतलोपमा यस्यां प्रहितः पदार्थो न कथञ्चित्पुनः प्रत्युपलभ्यते तस्मात्सर्वसत्त्वपरिहृतासीत् ॥ ३५ ॥,yāvanmānasottaramervorantaraṃ tāvatī bhūmiḥ kāñcanyanyādarśatalopamā yasyāṃ prahitaḥ padārtho na kathañcitpunaḥ pratyupalabhyate tasmātsarvasattvaparihṛtāsīt|| 35 ||
+5.20.36,लोकालोक इति समाख्या यदनेनाचलेन लोकालोकस्यान्तर्वर्तिनावस्थाप्यते ॥ ३६ ॥,lokāloka iti samākhyā yadanenācalena lokālokasyāntarvartināvasthāpyate|| 36 ||
+5.20.37,स लोकत्रयान्ते परित ईश्वरेण विहितो यस्मात्सूर्यादीनां ध्रुवापवर्गाणां ज्योतिर्गणानां गभस्तयोऽर्वाचीनांस्त्रीन्लोकानावितन्वाना न कदाचित्पराचीना भवितुमुत्सहन्ते तावदुन्नहनायामः ॥ ३७ ॥,sa lokatrayānte parita īśvareṇa vihito yasmātsūryādīnāṃ dhruvāpavargāṇāṃ jyotirgaṇānāṃ gabhastayo'rvācīnāṃstrīnlokānāvitanvānā na kadācitparācīnā bhavitumutsahante tāvadunnahanāyāmaḥ|| 37 ||
+5.20.38,एतावान्लोकविन्यासो मानलक्षणसंस्थाभिर्विचिन्तितः कविभिः स तु पञ्चाशत्कोटिगणितस्य भूगोलस्य तुरीयभागोऽयं लोकालोकाचलः ॥ ३८ ॥,etāvānlokavinyāso mānalakṣaṇasaṃsthābhirvicintitaḥ kavibhiḥ sa tu pañcāśatkoṭigaṇitasya bhūgolasya turīyabhāgo'yaṃ lokālokācalaḥ|| 38 ||
+5.20.39,तदुपरिष्टाच्चतसृष्वाशास्वात्मयोनिनाखिलजगद्गुरुणाधिनिवेशिता ये द्विरदपतय ऋषभः पुष्करचूडो वामनोऽपराजित इति सकललोकस्थितिहेतवः ॥ ३९ ॥,tadupariṣṭāccatasṛṣvāśāsvātmayoninākhilajagadguruṇādhiniveśitā ye dviradapataya ṛṣabhaḥ puṣkaracūḍo vāmano'parājita iti sakalalokasthitihetavaḥ|| 39 ||
+5.20.40,तेषां स्वविभूतीनां लोकपालानां च विविधवीर्योपबृंहणाय भगवान्परममहापुरुषो महाविभूतिपतिरन्तर्याम्यात्मनो विशुद्धसत्त्वं धर्मज्ञानवैराग्यैश्वर्याद्यष्टमहासिद्ध्युपलक्षणं विष्वक्सेनादिभिः स्वपार्षदप्रवरैः परिवारितो निजवरायुधोपशोभितैर्निजभुजदण्डैः ।सन्धारयमाणस्तस्मिन्गिरिवरे समन्तात्सकललोकस्वस्तय आस्ते ॥ ४० ॥,teṣāṃ svavibhūtīnāṃ lokapālānāṃ ca vividhavīryopabṛṃhaṇāya bhagavānparamamahāpuruṣo mahāvibhūtipatirantaryāmyātmano viśuddhasattvaṃ dharmajñānavairāgyaiśvaryādyaṣṭamahāsiddhyupalakṣaṇaṃ viṣvaksenādibhiḥ svapārṣadapravaraiḥ parivārito nijavarāyudhopaśobhitairnijabhujadaṇḍaiḥ|sandhārayamāṇastasmingirivare samantātsakalalokasvastaya āste|| 40 ||
+5.20.41,आकल्पमेवं वेषं गत एष भगवानात्मयोगमायया विरचितविविधलोकयात्रागोपीथायेत्यर्थः ॥ ४१ ॥,ākalpamevaṃ veṣaṃ gata eṣa bhagavānātmayogamāyayā viracitavividhalokayātrāgopīthāyetyarthaḥ|| 41 ||
+5.20.42,योऽन्तर्विस्तार एतेन ह्यलोकपरिमाणं च व्याख्यातं यद्बहिर्लोकालोकाचलात्ततः परस्ताद्योगेश्वरगतिं विशुद्धामुदाहरन्ति ॥ ४२ ॥,yo'ntarvistāra etena hyalokaparimāṇaṃ ca vyākhyātaṃ yadbahirlokālokācalāttataḥ parastādyogeśvaragatiṃ viśuddhāmudāharanti|| 42 ||
+5.20.43,अण्डमध्यगतः सूर्यो द्यावाभूम्योर्यदन्तरम् ।सूर्याण्डगोलयोर्मध्ये कोट्यः स्युः पञ्चविंशतिः ॥ ४३ ॥,aṇḍamadhyagataḥ sūryo dyāvābhūmyoryadantaram|sūryāṇḍagolayormadhye koṭyaḥ syuḥ pañcaviṃśatiḥ|| 43 ||
+5.20.44,मृतेऽण्ड एष एतस्मिन्यदभूत्ततो मार्तण्ड इति व्यपदेशः हिरण्यगर्भ इति यद्धिरण्याण्डसमुद्भवः ॥ ४४ ॥,mṛte'ṇḍa eṣa etasminyadabhūttato mārtaṇḍa iti vyapadeśaḥ hiraṇyagarbha iti yaddhiraṇyāṇḍasamudbhavaḥ|| 44 ||
+5.20.45,सूर���येण हि विभज्यन्ते दिशः खं द्यौर्मही भिदा ।स्वर्गापवर्गौ नरका रसौकांसि च सर्वशः ॥ ४५ ॥,sūryeṇa hi vibhajyante diśaḥ khaṃ dyaurmahī bhidā|svargāpavargau narakā rasaukāṃsi ca sarvaśaḥ|| 45 ||
+5.20.46,देवतिर्यङ्मनुष्याणां सरीसृपसवीरुधाम् ।सर्वजीवनिकायानां सूर्य आत्मा दृगीश्वरः ॥ ४६ ॥,devatiryaṅmanuṣyāṇāṃ sarīsṛpasavīrudhām|sarvajīvanikāyānāṃ sūrya ātmā dṛgīśvaraḥ|| 46 ||
+5.21.1,श्रीशुक उवाच ।एतावानेव भूवलयस्य सन्निवेशः प्रमाणलक्षणतो व्याख्यातः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|etāvāneva bhūvalayasya sanniveśaḥ pramāṇalakṣaṇato vyākhyātaḥ|| 1 ||
+5.21.2,एतेन हि दिवो मण्डलमानं तद्विद उपदिशन्ति यथा द्विदलयोर्निष्पावादीनां ते अन्तरेणान्तरिक्षं तदुभयसन्धितम् ॥ २ ॥,etena hi divo maṇḍalamānaṃ tadvida upadiśanti yathā dvidalayorniṣpāvādīnāṃ te antareṇāntarikṣaṃ tadubhayasandhitam|| 2 ||
+5.21.3,यन्मध्यगतो भगवांस्तपतां पतिस्तपन आतपेन त्रिलोकीं प्रतपत्यवभासयत्यात्मभासा स एष उदगयन दक्षिणायन वैषुवतसंज्ञाभिर्मान्द्यशैघ्र्यसमानाभिर्गतिभिरारोहणावरोहणसमानस्थानेषु यथासवनमभिपद्यमानो मकरादिषु राशिष्वहोरात्राणि दीर्घह्रस्वसमानानि विधत्ते ॥ ३ ॥,yanmadhyagato bhagavāṃstapatāṃ patistapana ātapena trilokīṃ pratapatyavabhāsayatyātmabhāsā sa eṣa udagayana dakṣiṇāyana vaiṣuvatasaṃjñābhirmāndyaśaighryasamānābhirgatibhirārohaṇāvarohaṇasamānasthāneṣu yathāsavanamabhipadyamāno makarādiṣu rāśiṣvahorātrāṇi dīrghahrasvasamānāni vidhatte|| 3 ||
+5.21.4,यदा मेषतुलयोर्वर्तते तदाहोरात्राणि समानानि भवन्ति यदा वृषभादिषु पञ्चसु च राशिषु चरति तदाहान्येव वर्धन्ते ह्रसति च मासि मास्येकैका घटिका रात्रिषु ॥ ४ ॥,yadā meṣatulayorvartate tadāhorātrāṇi samānāni bhavanti yadā vṛṣabhādiṣu pañcasu ca rāśiṣu carati tadāhānyeva vardhante hrasati ca māsi māsyekaikā ghaṭikā rātriṣu|| 4 ||
+5.21.5,यदा वृश्चिकादिषु पञ्चसु वर्तते तदाहोरात्राणि विपर्ययाणि भवन्ति ॥ ५ ॥,yadā vṛścikādiṣu pañcasu vartate tadāhorātrāṇi viparyayāṇi bhavanti|| 5 ||
+5.21.6,यावद्दक्षिणायनमहानि वर्धन्ते यावदुदगयनं रात्रयः ॥ ६ ॥,yāvaddakṣiṇāyanamahāni vardhante yāvadudagayanaṃ rātrayaḥ|| 6 ||
+5.21.7,एवं नव कोटय एकपञ्चाशल्लक्षाणि योजनानां मानसोत्तरगिरिपरिवर्तनस्योपदिशन्ति तस्मिन्नैन्द्रीं पुरीं पूर्वस्मान्मेरोर्देवधानीं नाम दक्षिणतो याम्यां संयमनीं नाम पश्चाद्वारुणीं निम्लोचनीं नाम उत्तरतः सौम्यां विभावरीं नाम तासूदयमध्याह्नास्तमयनिशीथानीति भूतानां प्रवृत्तिनिवृत्तिनिमित्तानि समयविशेषेण मेरोश्चतुर्दिशम् ॥ ७ ॥,evaṃ nava koṭaya ekapañcāśallakṣāṇi yojanānāṃ mānasottaragiriparivartanasyopadiśanti tasminnaindrīṃ purīṃ pūrvasmānmerordevadhānīṃ nāma dakṣiṇato yāmyāṃ saṃyamanīṃ nāma paścādvāruṇīṃ nimlocanīṃ nāma uttarataḥ saumyāṃ vibhāvarīṃ nāma tāsūdayamadhyāhnāstamayaniśīthānīti bhūtānāṃ pravṛttinivṛttinimittāni samayaviśeṣeṇa meroścaturdiśam|| 7 ||
+5.21.8,तत्रत्यानां दिवसमध्यङ्गत एव सदादित्यस्त���ति सव्येनाचलं दक्षिणेन करोति ॥ ८ ॥,tatratyānāṃ divasamadhyaṅgata eva sadādityastapati savyenācalaṃ dakṣiṇena karoti|| 8 ||
+5.21.9,यत्रोदेति तस्य ह समानसूत्रनिपाते निम्लोचति यत्र क्वचन स्यन्देनाभितपति तस्य हैष समानसूत्रनिपाते प्रस्वापयति तत्र गतं न पश्यन्ति ये तं समनुपश्येरन् ॥ ९ ॥,yatrodeti tasya ha samānasūtranipāte nimlocati yatra kvacana syandenābhitapati tasya haiṣa samānasūtranipāte prasvāpayati tatra gataṃ na paśyanti ye taṃ samanupaśyeran|| 9 ||
+5.21.10,यदा चैन्द्र्याः पुर्याः प्रचलते पञ्चदशघटिकाभिर्याम्यां सपादकोटिद्वयं योजनानां सार्धद्वादशलक्षाणि साधिकानि चोपयाति ॥ १० ॥,yadā caindryāḥ puryāḥ pracalate pañcadaśaghaṭikābhiryāmyāṃ sapādakoṭidvayaṃ yojanānāṃ sārdhadvādaśalakṣāṇi sādhikāni copayāti|| 10 ||
+5.21.11,एवं ततो वारुणीं सौम्यामैन्द्रीं च पुनस्तथान्ये च ग्रहाः सोमादयो नक्षत्रैः सह ज्योतिश्चक्रे समभ्युद्यन्ति सह वा निम्लोचन्ति ॥ ११ ॥,evaṃ tato vāruṇīṃ saumyāmaindrīṃ ca punastathānye ca grahāḥ somādayo nakṣatraiḥ saha jyotiścakre samabhyudyanti saha vā nimlocanti|| 11 ||
+5.21.12,एवं मुहूर्तेन चतुस्त्रिंशल्लक्षयोजनान्यष्टशताधिकानि सौरो रथस्त्रयीमयोऽसौ चतसृषु परिवर्तते पुरीषु ॥ १२ ॥,evaṃ muhūrtena catustriṃśallakṣayojanānyaṣṭaśatādhikāni sauro rathastrayīmayo'sau catasṛṣu parivartate purīṣu|| 12 ||
+5.21.13,यस्यैकं चक्रं द्वादशारं षण्नेमि त्रिणाभि संवत्सरात्मकं समामनन्ति तस्याक्षो मेरोर्मूर्धनि कृतो मानसोत्तरे कृतेतरभागो यत्र प्रोतं रविरथचक्रं तैलयन्त्रचक्रवद्भ्रमन्मानसोत्तरगिरौ परिभ्रमति ॥ १३ ॥,yasyaikaṃ cakraṃ dvādaśāraṃ ṣaṇnemi triṇābhi saṃvatsarātmakaṃ samāmananti tasyākṣo merormūrdhani kṛto mānasottare kṛtetarabhāgo yatra protaṃ ravirathacakraṃ tailayantracakravadbhramanmānasottaragirau paribhramati|| 13 ||
+5.21.14,तस्मिन्नक्षे कृतमूलो द्वितीयोऽक्षस्तुर्यमानेन सम्मितस्तैलयन्त्राक्षवद्ध्रुवे कृतोपरिभागः ॥ १४ ॥,tasminnakṣe kṛtamūlo dvitīyo'kṣasturyamānena sammitastailayantrākṣavaddhruve kṛtoparibhāgaḥ|| 14 ||
+5.21.15,रथनीडस्तु षट्त्रिंशल्लक्षयोजनायतस्तत्तुरीयभागविशालस्तावान्रविरथयुगो यत्र हयाश्छन्दोनामानः सप्तारुणयोजिता वहन्ति देवमादित्यम् ॥ १५ ॥,rathanīḍastu ṣaṭtriṃśallakṣayojanāyatastatturīyabhāgaviśālastāvānravirathayugo yatra hayāśchandonāmānaḥ saptāruṇayojitā vahanti devamādityam|| 15 ||
+5.21.16,पुरस्तात्सवितुररुणः पश्चाच्च नियुक्तः सौत्ये कर्मणि किलास्ते ॥ १६ ॥,purastātsavituraruṇaḥ paścācca niyuktaḥ sautye karmaṇi kilāste|| 16 ||
+5.21.17,तथा वालखिल्या ऋषयोऽङ्गुष्ठपर्वमात्राः षष्टिसहस्राणि पुरतः सूर्यं सूक्तवाकाय नियुक्ताः संस्तुवन्ति ॥ १७ ॥,tathā vālakhilyā ṛṣayo'ṅguṣṭhaparvamātrāḥ ṣaṣṭisahasrāṇi purataḥ sūryaṃ sūktavākāya niyuktāḥ saṃstuvanti|| 17 ||
+5.21.18,तथान्ये च ऋषयो गन्धर्वाप्सरसो नागा ग्रामण्यो यातुधाना देवा इत्येकैकशो गणाः सप्त चतुर्दश मासि मासि भगवन्तं सूर्यमात्म��नं नानानामानं पृथङ्नानानामानः पृथक्कर्मभिर्द्वन्द्वश उपासते ॥ १८ ॥,tathānye ca ṛṣayo gandharvāpsaraso nāgā grāmaṇyo yātudhānā devā ityekaikaśo gaṇāḥ sapta caturdaśa māsi māsi bhagavantaṃ sūryamātmānaṃ nānānāmānaṃ pṛthaṅnānānāmānaḥ pṛthakkarmabhirdvandvaśa upāsate|| 18 ||
+5.22.1,श्रीमद्भागवत महापुराण ।पञ्चमः स्कन्धःद्वाविंशोऽध्यायः ।ज्योतिश्चक्रसूर्यरथमण्डलवर्णनम्यदेतद्भगवत आदित्यस्य मेरुं ध्रुवं च प्रदक्षिणेन ।परिक्रामतो राशीनामभिमुखं प्रचलितं चाप्रदक्षिणं ।भगवतोपवर्णितममुष्य वयं कथमनुमिमीमहीति ॥ १ ॥,śrīmadbhāgavata mahāpurāṇa|pañcamaḥ skandhaḥdvāviṃśo'dhyāyaḥ|jyotiścakrasūryarathamaṇḍalavarṇanamyadetadbhagavata ādityasya meruṃ dhruvaṃ ca pradakṣiṇena|parikrāmato rāśīnāmabhimukhaṃ pracalitaṃ cāpradakṣiṇaṃ|bhagavatopavarṇitamamuṣya vayaṃ kathamanumimīmahīti|| 1 ||
+5.22.2,स होवाच ।यथा कुलालचक्रेण भ्रमता सह भ्रमतां ।तदाश्रयाणां पिपीलिकादीनां गतिरन्यैव प्रदेशान्तरेष्वप्युपलभ्यमानत्वादेवं नक्षत्रराशिभिरुपलक्षितेन ।कालचक्रेण ध्रुवं मेरुं च प्रदक्षिणेन परिधावता सह ।परिधावमानानां तदाश्रयाणां सूर्यादीनां गृहाणां ।गतिरन्यैव नक्षत्रान्तरे राश्यन्तरे चोपलभ्यमानत्वात् ॥ २ ॥,sa hovāca|yathā kulālacakreṇa bhramatā saha bhramatāṃ|tadāśrayāṇāṃ pipīlikādīnāṃ gatiranyaiva pradeśāntareṣvapyupalabhyamānatvādevaṃ nakṣatrarāśibhirupalakṣitena|kālacakreṇa dhruvaṃ meruṃ ca pradakṣiṇena paridhāvatā saha|paridhāvamānānāṃ tadāśrayāṇāṃ sūryādīnāṃ gṛhāṇāṃ|gatiranyaiva nakṣatrāntare rāśyantare copalabhyamānatvāt|| 2 ||
+5.22.3,स एष भगवानादिपुरुष एव साक्षान्नारायणो ।लोकानां स्वस्तयआत्मानं त्रयीमयं कर्मविशुद्धिनिमित्तं ।कविभिरपि च वेदेन विजिज्ञास्यमानो ।द्वादशधा विभज्य षट्सु वसन्तादिष्वृतुषु ।थोपजोषमृतुगुणान् विदधाति ॥ ३ ॥,sa eṣa bhagavānādipuruṣa eva sākṣānnārāyaṇo|lokānāṃ svastayaātmānaṃ trayīmayaṃ karmaviśuddhinimittaṃ|kavibhirapi ca vedena vijijñāsyamāno|dvādaśadhā vibhajya ṣaṭsu vasantādiṣvṛtuṣu|thopajoṣamṛtuguṇān vidadhāti|| 3 ||
+5.22.4,तमेतमिह पुरुषास्त्रय्या विद्यया वर्णाश्रमाचारानुपथा ।उक्षावचैः कर्मभिराम्नातैर्योगवितानैश्च ।श्रद्धया यजन्तोऽञ्जसाश्रेयः समधिगच्छन्ति ॥ ४ ॥,tametamiha puruṣāstrayyā vidyayā varṇāśramācārānupathā|ukṣāvacaiḥ karmabhirāmnātairyogavitānaiśca|śraddhayā yajanto'ñjasāśreyaḥ samadhigacchanti|| 4 ||
+5.22.5,अथ स एष आत्मा लोकानां द्यावापृथिव्योरन्तरेण ।नभोवलयस्य कालचक्रगतो द्वादशमासान् भुङ्क्ते ।राशिसंज्ञान् संवत्सरावयवान्मासः पक्षद्वयं दिवा नक्तं ।चेति सपादर्क्षद्वयमुपदिशन्ति यावता षष्ठमंशं ।भुञ्जीत स वै ऋतुरित्युपदिश्यते संवत्सरावयवः ॥ ५ ॥,atha sa eṣa ātmā lokānāṃ dyāvāpṛthivyorantareṇa|nabhovalayasya kālacakragato dvādaśamāsān bhuṅkte|rāśisaṃjñān saṃvatsarāvayavānmāsaḥ pakṣadvayaṃ divā naktaṃ|ceti sapādarkṣadvayamupadiśanti yāvatā ṣaṣṭhamaṃśaṃ|bhuñjīta sa vai ṛturityupadiśyate saṃvatsarāvayavaḥ|| 5 ||
+5.22.6,अथ च ���ावतार्धेन नभोवीथ्यां प्रचरति तं ।कालमयनमाचक्षते ॥ ६ ॥,atha ca yāvatārdhena nabhovīthyāṃ pracarati taṃ|kālamayanamācakṣate|| 6 ||
+5.22.7,अथ च यावन्नभोमण्डलं स ह द्यावापृथिव्योर्मण्डलाभ्यां कार्त्स्न्येन सह भुञ्जीत तं कालं ।संवत्सरं परिवत्सरमिडावत्सरमनुवत्सरं वत्सरमिति ।भानोर्मान्द्यशैघ्र्यसमगतिभिः समामनन्ति ॥ ७ ॥,atha ca yāvannabhomaṇḍalaṃ sa ha dyāvāpṛthivyormaṇḍalābhyāṃ kārtsnyena saha bhuñjīta taṃ kālaṃ|saṃvatsaraṃ parivatsaramiḍāvatsaramanuvatsaraṃ vatsaramiti|bhānormāndyaśaighryasamagatibhiḥ samāmananti|| 7 ||
+5.22.8,एवं चन्द्रमा अर्कगभस्तिभ्य उपरिष्टाल्लक्षयोजनत उपलभ्यमानोऽर्कस्य संवत्सरभुक्तिं ।पक्षाभ्यां मासभुक्तिं सपादर्क्षाभ्यां दिनेनैव ।पक्षभुक्तिमग्रचारी द्रुततरगमनो भुङ्क्ते ॥ ८ ॥,evaṃ candramā arkagabhastibhya upariṣṭāllakṣayojanata upalabhyamāno'rkasya saṃvatsarabhuktiṃ|pakṣābhyāṃ māsabhuktiṃ sapādarkṣābhyāṃ dinenaiva|pakṣabhuktimagracārī drutataragamano bhuṅkte|| 8 ||
+5.22.9,अथ चापूर्यमाणाभिश्च कलाभिरमराणां ।क्षीयमाणाभिश्च कलाभिः पितॄणामहोरात्राणि ।पूर्वपक्षापरपक्षाभ्यां वितन्वानः सर्वजीवनिवहप्राणो ।जीवश्चैकमेकं नक्षत्रं त्रिंशता मुहूर्तैर्भुङ्क्ते ॥ ९ ॥,atha cāpūryamāṇābhiśca kalābhiramarāṇāṃ|kṣīyamāṇābhiśca kalābhiḥ pitṝṇāmahorātrāṇi|pūrvapakṣāparapakṣābhyāṃ vitanvānaḥ sarvajīvanivahaprāṇo|jīvaścaikamekaṃ nakṣatraṃ triṃśatā muhūrtairbhuṅkte|| 9 ||
+5.22.10,य एष षोडशकलः पुरुषो भगवान्मनोमयोऽन्नमयोऽमृतमयो देवपितृमनुष्यभूतपशुपक्षिसरीसृपवीरुधां प्राणाप्यायनशीलत्वात्सर्वमय ।इतिवर्णयन्ति ॥ १० ॥,ya eṣa ṣoḍaśakalaḥ puruṣo bhagavānmanomayo'nnamayo'mṛtamayo devapitṛmanuṣyabhūtapaśupakṣisarīsṛpavīrudhāṃ prāṇāpyāyanaśīlatvātsarvamaya|itivarṇayanti|| 10 ||
+5.22.11,तत उपरिष्टात्त्रिलक्षयोजनतो नक्षत्राणि मेरुं ।दक्षिणेनैव कालायन ईश्वरयोजितानि सहाभिजिताष्टाविंशतिः ॥ ११ ॥,tata upariṣṭāttrilakṣayojanato nakṣatrāṇi meruṃ|dakṣiṇenaiva kālāyana īśvarayojitāni sahābhijitāṣṭāviṃśatiḥ|| 11 ||
+5.22.12,तत उपरिष्टादुशना द्विलक्षयोजनत उपलभ्यते ।पुरतः पश्चात्सहैव वार्कस्य शैघ्र्यमान्द्यसाम्याभिर्गतिभिरर्कवच्चरति लोकानां नित्यदानुकूल एव ।प्रायेण वर्षयंश्चारेणानुमीयते स वृष्टिविष्टम्भग्रहोपशमनः ॥ १२ ॥,tata upariṣṭāduśanā dvilakṣayojanata upalabhyate|purataḥ paścātsahaiva vārkasya śaighryamāndyasāmyābhirgatibhirarkavaccarati lokānāṃ nityadānukūla eva|prāyeṇa varṣayaṃścāreṇānumīyate sa vṛṣṭiviṣṭambhagrahopaśamanaḥ|| 12 ||
+5.22.13,उशनसा बुधो व्याख्यातस्तत उपरिष्टाद् ।द्विलक्षयोजनतो बुधः सोमसुत उपलभ्यमानः ।प्रायेण शुभकृद्यदार्काद् व्यतिरिच्येत तदातिवाताभ्रप्रायानावृष्ट्यादिभयमाशंसते ॥ १३ ॥,uśanasā budho vyākhyātastata upariṣṭād|dvilakṣayojanato budhaḥ somasuta upalabhyamānaḥ|prāyeṇa śubhakṛdyadārkād vyatiricyeta tadātivātābhraprāyānāvṛṣṭyādibhayamāśaṃsate|| 13 ||
+5.22.14,अत ऊर्ध्वमङ्���ारकोऽपि योजनलक्षद्वितय ।उपलभ्यमानस्त्रिभिस्त्रिभिः पक्षैरेकैकशो राशीन्द्वादशानुभुङ्क्ते यदि न वक्रेणाभिवर्तते प्रायेणाशुभग्रहोऽघशंसः ॥ १४ ॥,ata ūrdhvamaṅgārako'pi yojanalakṣadvitaya|upalabhyamānastribhistribhiḥ pakṣairekaikaśo rāśīndvādaśānubhuṅkte yadi na vakreṇābhivartate prāyeṇāśubhagraho'ghaśaṃsaḥ|| 14 ||
+5.22.15,तत उपरिष्टाद् द्विलक्षयोजनान्तरगतो भगवान् ।बृहस्पतिरेकैकस्मिन् राशौ परिवत्सरं परिवत्सरं ।चरति यदि न वक्रः स्यात्प्रायेणानुकूलो ब्राह्मणकुलस्य ॥ १५ ॥,tata upariṣṭād dvilakṣayojanāntaragato bhagavān|bṛhaspatirekaikasmin rāśau parivatsaraṃ parivatsaraṃ|carati yadi na vakraḥ syātprāyeṇānukūlo brāhmaṇakulasya|| 15 ||
+5.22.16,तत उपरिष्टाद्योजनलक्षद्वयात्प्रतीयमानः ।शनै श्चर एकैकस्मिन् राशौ त्रिंशन्मासान् ।विलम्बमानः सर्वानेवानुपर्येति तावद्भिरनुवत्सरैः ।प्रायेण हि सर्वेषामशान्तिकरः ॥ १६ ॥,tata upariṣṭādyojanalakṣadvayātpratīyamānaḥ|śanai ścara ekaikasmin rāśau triṃśanmāsān|vilambamānaḥ sarvānevānuparyeti tāvadbhiranuvatsaraiḥ|prāyeṇa hi sarveṣāmaśāntikaraḥ|| 16 ||
+5.22.17,तत उत्तरस्मादृषय एकादशलक्षयोजनान्तर ।उपलभ्यन्ते य एव लोकानां शमनुभावयन्तो भगवतो ।विष्णोर्यत्परमं पदं प्रदक्षिणं प्रक्रमन्ति ॥ १७ ॥,tata uttarasmādṛṣaya ekādaśalakṣayojanāntara|upalabhyante ya eva lokānāṃ śamanubhāvayanto bhagavato|viṣṇoryatparamaṃ padaṃ pradakṣiṇaṃ prakramanti|| 17 ||
+5.22.22,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।पञ्चमस्कन्धे ज्योतिश्चक्रवर्णने द्वाविंशोऽध्यायः ॥ २२ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|pañcamaskandhe jyotiścakravarṇane dvāviṃśo'dhyāyaḥ|| 22 ||
+5.23.1,श्रीशुक उवाच ।अथ तस्मात्परतस्त्रयोदशलक्षयोजनान्तरतो ।यत्तद्विष्णोः परमं पदमभिवदन्ति यत्र ह महाभागवतो ।धुव औत्तानपादिरग्निनेन्द्रेण प्रजापतिना कश्यपेन ।धर्मेण च समकालयुग्भिः सबहुमानं दक्षिणतः ।क्रियमाण इदानीमपि कल्पजीविनामाजीव्य ।उपास्ते तस्येहानुभाव उपवर्णितः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|atha tasmātparatastrayodaśalakṣayojanāntarato|yattadviṣṇoḥ paramaṃ padamabhivadanti yatra ha mahābhāgavato|dhuva auttānapādiragninendreṇa prajāpatinā kaśyapena|dharmeṇa ca samakālayugbhiḥ sabahumānaṃ dakṣiṇataḥ|kriyamāṇa idānīmapi kalpajīvināmājīvya|upāste tasyehānubhāva upavarṇitaḥ|| 1 ||
+5.23.2,स हि सर्वेषां ज्योतिर्गणानां ग्रहनक्षत्रादीना ।मनिमिषेणाव्यक्तरंहसा भगवता कालेन ।भ्राम्यमाणानां स्थाणुरिवावष्टम्भ ईश्वरेण विहितः ।शश्वदवभासते ॥ २ ॥,sa hi sarveṣāṃ jyotirgaṇānāṃ grahanakṣatrādīnā|manimiṣeṇāvyaktaraṃhasā bhagavatā kālena|bhrāmyamāṇānāṃ sthāṇurivāvaṣṭambha īśvareṇa vihitaḥ|śaśvadavabhāsate|| 2 ||
+5.23.3,यथा मेढीस्तम्भ आक्रमणपशवः संयोजिता ।स्त्रिभिस्त्रिभिः सवनैर्यथास्थानं मण्डलानि चरन्त्येवं ।भगणा ग्रहादय एतस्मिन्नन्तर्बहिर्योगेन कालचक्र ।आयोजिता ध्रुवमेवा��लम्ब्य वायुनोदीर्यमाणा ।आकल्पान्तं परिचङ्क्रमन्ति नभसि यथा मेघाः ।श्येनादयो वायुवशाः कर्मसारथयः परिवर्तन्ते ।एवं ज्योतिर्गणाः प्रकृतिपुरुषसंयोगानुगृहीताः ।कर्मनिर्मितगतयो भुवि न पतन्ति ॥ ३ ॥,yathā meḍhīstambha ākramaṇapaśavaḥ saṃyojitā|stribhistribhiḥ savanairyathāsthānaṃ maṇḍalāni carantyevaṃ|bhagaṇā grahādaya etasminnantarbahiryogena kālacakra|āyojitā dhruvamevāvalambya vāyunodīryamāṇā|ākalpāntaṃ paricaṅkramanti nabhasi yathā meghāḥ|śyenādayo vāyuvaśāḥ karmasārathayaḥ parivartante|evaṃ jyotirgaṇāḥ prakṛtipuruṣasaṃyogānugṛhītāḥ|karmanirmitagatayo bhuvi na patanti|| 3 ||
+5.23.4,केचनैतज्योतिरनीकं शिशुमारसंस्थानेन भगवतो ।वासुदेवस्य योगधारणायामनुवर्णयन्ति ॥ ४ ॥,kecanaitajyotiranīkaṃ śiśumārasaṃsthānena bhagavato|vāsudevasya yogadhāraṇāyāmanuvarṇayanti|| 4 ||
+5.23.5,यस्य पुच्छाग्रेऽवाक्शिरसः कुण्डलीभूतदेहस्य ।ध्रुव उपकल्पितस्तस्य लाङ्गूले प्रजापतिरग्निरिन्द्रो ।धर्म इति पुच्छमूले धाता विधाता च कट्यां ।सप्तर्षयः । तस्य दक्षिणावर्तकुण्डलीभूतशरीरस्य ।यान्युदगयनानि दक्षिणपार्श्वे तु नक्षत्राण्युपकल्पयन्ति ।दक्षिणायनानि तु सव्ये । यथा शिशुमारस्य ।कुण्डलाभोगसन्निवेशस्य पार्श्वयोरुभयोरप्यवयवाः ।समसंख्या भवन्ति । पृष्ठे त्वजवीथी आकाशगङ्गा ।चोदरतः ॥ ५ ॥,yasya pucchāgre'vākśirasaḥ kuṇḍalībhūtadehasya|dhruva upakalpitastasya lāṅgūle prajāpatiragnirindro|dharma iti pucchamūle dhātā vidhātā ca kaṭyāṃ|saptarṣayaḥ| tasya dakṣiṇāvartakuṇḍalībhūtaśarīrasya |yānyudagayanāni dakṣiṇapārśve tu nakṣatrāṇyupakalpayanti|dakṣiṇāyanāni tu savye| yathā śiśumārasya |kuṇḍalābhogasanniveśasya pārśvayorubhayorapyavayavāḥ|samasaṃkhyā bhavanti| pṛṣṭhe tvajavīthī ākāśagaṅgā |codarataḥ|| 5 ||
+5.23.6,पुनर्वसुपुष्यौ दक्षिणवामयोः श्रोण्योरार्द्राश्लेषे ।च दक्षिणवामयोः पश्चिमयोः पादयोरभिजि ।दुत्तराषाढे दक्षिणवामयोर्नासिकयोर्यथासंख्यं ।श्रवणपूर्वाषाढे दक्षिणवामयोर्लोचनयोर्धनिष्ठा मूलं ।च दक्षिणवामयोः कर्णयोर्मघादीन्यष्ट नक्षत्राणि ।दक्षिणायनानि वामपार्श्ववङ्क्रिषु युञ्जीत तथैव ।मृगशीर्षादीन्युदगयनानि दक्षिणपार्श्ववङ्क्रिषु ।प्रातिलोम्येन प्रयुञ्जीत शतभिषाज्येष्ठे स्कन्धयो ।र्दक्षिणवामयोर्न्यसेत् ॥ ६ ॥,punarvasupuṣyau dakṣiṇavāmayoḥ śroṇyorārdrāśleṣe|ca dakṣiṇavāmayoḥ paścimayoḥ pādayorabhiji|duttarāṣāḍhe dakṣiṇavāmayornāsikayoryathāsaṃkhyaṃ|śravaṇapūrvāṣāḍhe dakṣiṇavāmayorlocanayordhaniṣṭhā mūlaṃ|ca dakṣiṇavāmayoḥ karṇayormaghādīnyaṣṭa nakṣatrāṇi|dakṣiṇāyanāni vāmapārśvavaṅkriṣu yuñjīta tathaiva|mṛgaśīrṣādīnyudagayanāni dakṣiṇapārśvavaṅkriṣu|prātilomyena prayuñjīta śatabhiṣājyeṣṭhe skandhayo|rdakṣiṇavāmayornyaset|| 6 ||
+5.23.7,उत्तराहनावगस्तिरधराहनौ यमो मुखेषु ।चाङ्गारकः शनैश्चर उपस्थे बृहस्पतिः ककुदि ।वक्षस्यादित्यो हृदये नारायणो मनसि चन्द्रो ।नाभ्यामुशना स्तनयोरश्विनौ बुधः ��्राणापानयो ।राहुर्गले केतवः सर्वाङ्गेषु रोमसु सर्वे तारागणाः ॥ ७ ॥,uttarāhanāvagastiradharāhanau yamo mukheṣu|cāṅgārakaḥ śanaiścara upasthe bṛhaspatiḥ kakudi|vakṣasyādityo hṛdaye nārāyaṇo manasi candro|nābhyāmuśanā stanayoraśvinau budhaḥ prāṇāpānayo|rāhurgale ketavaḥ sarvāṅgeṣu romasu sarve tārāgaṇāḥ|| 7 ||
+5.23.8,एतदु हैव भगवतो विष्णोः सर्वदेवतामयं ।रूपमहरहः सन्ध्यायां प्रयतो वाग्यतो निरीक्षमाण ।उपतिष्ठेत नमो ज्योतिर्लोकाय कालायनाया ।निमिषां पतये महापुरुषायाभिधीमहीति ॥ ८ ॥,etadu haiva bhagavato viṣṇoḥ sarvadevatāmayaṃ|rūpamaharahaḥ sandhyāyāṃ prayato vāgyato nirīkṣamāṇa|upatiṣṭheta namo jyotirlokāya kālāyanāyā|nimiṣāṃ pataye mahāpuruṣāyābhidhīmahīti|| 8 ||
+5.23.9,ग्रहर्क्षतारामयमाधिदैविकं ।पापापहं मन्त्रकृतां त्रिकालम् ।नमस्यतः स्मरतो वा त्रिकालं ।नश्येत तत्कालजमाशु पापम् ॥ ९ ॥,graharkṣatārāmayamādhidaivikaṃ|pāpāpahaṃ mantrakṛtāṃ trikālam|namasyataḥ smarato vā trikālaṃ|naśyeta tatkālajamāśu pāpam|| 9 ||
+5.24.1,श्रीशुक उवाच ।अधस्तात्सवितुर्योजनायुते स्वर्भानुर्नक्षत्रवच्चरतीत्येके योऽसावमरत्वं ग्रहत्वं चालभत भगवदनुकम्पया स्वयमसुरापसदः सैंहिकेयो ह्यतदर्हस्तस्य तात जन्म कर्माणि चोपरिष्टाद्वक्ष्यामः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|adhastātsavituryojanāyute svarbhānurnakṣatravaccaratītyeke yo'sāvamaratvaṃ grahatvaṃ cālabhata bhagavadanukampayā svayamasurāpasadaḥ saiṃhikeyo hyatadarhastasya tāta janma karmāṇi copariṣṭādvakṣyāmaḥ|| 1 ||
+5.24.2,यददस्तरणेर्मण्डलं प्रतपतस्तद्विस्तरतो योजनायुतमाचक्षते द्वादशसहस्रं सोमस्य त्रयोदशसहस्रं राहोर्यः पर्वणि तद्व्यवधानकृद्वैरानुबन्धः सूर्याचन्द्रमसावभिधावति ॥ २ ॥,yadadastaraṇermaṇḍalaṃ pratapatastadvistarato yojanāyutamācakṣate dvādaśasahasraṃ somasya trayodaśasahasraṃ rāhoryaḥ parvaṇi tadvyavadhānakṛdvairānubandhaḥ sūryācandramasāvabhidhāvati|| 2 ||
+5.24.3,तन्निशम्योभयत्रापि भगवता रक्षणाय प्रयुक्तं सुदर्शनं नाम भागवतं दयितमस्त्रं तत्तेजसा दुर्विषहं मुहुः परिवर्तमानमभ्यवस्थितो मुहूर्तमुद्विजमानश्चकितहृदय आरादेव निवर्तते तदुपरागमिति वदन्ति लोकाः ॥ ३ ॥,tanniśamyobhayatrāpi bhagavatā rakṣaṇāya prayuktaṃ sudarśanaṃ nāma bhāgavataṃ dayitamastraṃ tattejasā durviṣahaṃ muhuḥ parivartamānamabhyavasthito muhūrtamudvijamānaścakitahṛdaya ārādeva nivartate taduparāgamiti vadanti lokāḥ|| 3 ||
+5.24.4,ततोऽधस्तात्सिद्धचारणविद्याधराणां सदनानि तावन्मात्र एव ॥ ४ ॥,tato'dhastātsiddhacāraṇavidyādharāṇāṃ sadanāni tāvanmātra eva|| 4 ||
+5.24.5,ततोऽधस्ताद्यक्षरक्षःपिशाचप्रेतभूतगणानां विहाराजिरमन्तरिक्षं यावद्वायुः प्रवाति यावन्मेघा उपलभ्यन्ते ॥ ५ ॥,tato'dhastādyakṣarakṣaḥpiśācapretabhūtagaṇānāṃ vihārājiramantarikṣaṃ yāvadvāyuḥ pravāti yāvanmeghā upalabhyante|| 5 ||
+5.24.6,ततोऽधस्ताच्छतयोजनान्तर इयं पृथिवी यावद्धंसभासश्येनसुपर्णादयः पतत्त्रिप्रवरा उत्पतन्तीति ॥ ६ ॥,tato'dhastācchatayojanāntara iyaṃ pṛthivī yāvaddhaṃsabhāsaśyenasuparṇādayaḥ patattripravarā utpatantīti|| 6 ||
+5.24.7,उ���वर्णितं भूमेर्यथासन्निवेशावस्थानमवनेरप्यधस्तात्सप्त भूविवरा एकैकशो योजनायुतान्तरेणायामविस्तारेणोपकॢप्ता अतलं वितलं सुतलं तलातलं महातलं रसातलं पातालमिति ॥ ७ ॥,upavarṇitaṃ bhūmeryathāsanniveśāvasthānamavanerapyadhastātsapta bhūvivarā ekaikaśo yojanāyutāntareṇāyāmavistāreṇopakḷptā atalaṃ vitalaṃ sutalaṃ talātalaṃ mahātalaṃ rasātalaṃ pātālamiti|| 7 ||
+5.24.8,एतेषु हि बिलस्वर्गेषु स्वर्गादप्यधिककामभोगैश्वर्यानन्दभूतिविभूतिभिः सुसमृद्धभवनोद्यानाक्रीडविहारेषु दैत्यदानवकाद्रवेया नित्यप्रमुदितानुरक्तकलत्रापत्यबन्धुसुहृदनुचरा गृहपतय ईश्वरादप्यप्रतिहतकामा मायाविनोदा निवसन्ति ॥ ८ ॥,eteṣu hi bilasvargeṣu svargādapyadhikakāmabhogaiśvaryānandabhūtivibhūtibhiḥ susamṛddhabhavanodyānākrīḍavihāreṣu daityadānavakādraveyā nityapramuditānuraktakalatrāpatyabandhusuhṛdanucarā gṛhapataya īśvarādapyapratihatakāmā māyāvinodā nivasanti|| 8 ||
+5.24.9,येषु महाराज मयेन मायाविना विनिर्मिताः पुरो नानामणिप्रवरप्रवेकविरचितविचित्रभवनप्राकारगोपुरसभाचैत्यचत्वरायतनादिभिर्नागासुरमिथुनपारावतशुकसारिकाकीर्णकृत्रिमभूमिभिर्विवरेश्वरगृहोत्तमैः समलङ्कृताश्चकासति ॥ ९ ॥,yeṣu mahārāja mayena māyāvinā vinirmitāḥ puro nānāmaṇipravarapravekaviracitavicitrabhavanaprākāragopurasabhācaityacatvarāyatanādibhirnāgāsuramithunapārāvataśukasārikākīrṇakṛtrimabhūmibhirvivareśvaragṛhottamaiḥ samalaṅkṛtāścakāsati|| 9 ||
+5.24.10,उद्यानानि चातितरां मनैन्द्रियानन्दिभिः कुसुमफलस्तबकसुभगकिसलयावनतरुचिरविटपविटपिनां लताङ्गालिङ्गितानां श्रीभिः समिथुनविविधविहङ्गमजलाशयानाममलजलपूर्णानां झषकुलोल्लङ्घनक्षुभितनीरनीरजकुमुदकुवलयकह्लारनीलोत्पललोहितशतपत्रादिवनेषु कृतनिकेतनानामेकविहाराकुलमधुरविविधस्वनादिभिरिन्द्रियोत्सवैरमरलोकश्रियमतिशयितानि ॥ १० ॥,udyānāni cātitarāṃ manaindriyānandibhiḥ kusumaphalastabakasubhagakisalayāvanataruciraviṭapaviṭapināṃ latāṅgāliṅgitānāṃ śrībhiḥ samithunavividhavihaṅgamajalāśayānāmamalajalapūrṇānāṃ jhaṣakulollaṅghanakṣubhitanīranīrajakumudakuvalayakahlāranīlotpalalohitaśatapatrādivaneṣu kṛtaniketanānāmekavihārākulamadhuravividhasvanādibhirindriyotsavairamaralokaśriyamatiśayitāni|| 10 ||
+5.24.11,यत्र ह वाव न भयमहोरात्रादिभिः कालविभागैरुपलक्ष्यते ॥ ११ ॥,yatra ha vāva na bhayamahorātrādibhiḥ kālavibhāgairupalakṣyate|| 11 ||
+5.24.12,यत्र हि महाहिप्रवरशिरोमणयः सर्वं तमः प्रबाधन्ते ॥ १२ ॥,yatra hi mahāhipravaraśiromaṇayaḥ sarvaṃ tamaḥ prabādhante|| 12 ||
+5.24.13,न वा एतेषु वसतां दिव्यौषधिरसरसायनान्नपानस्नानादिभिराधयो व्याधयो वलीपलितजरादयश्च देहवैवर्ण्यदौर्गन्ध्यस्वेदक्लमग्लानिरिति वयोऽवस्थाश्च भवन्ति ॥ १३ ॥,na vā eteṣu vasatāṃ divyauṣadhirasarasāyanānnapānasnānādibhirādhayo vyādhayo valīpalitajarādayaśca dehavaivarṇyadaurgandhyasvedaklamaglāniriti vayo'vasthāśca bhavanti|| 13 ||
+5.24.14,न हि तेषां कल्याणानां प्रभवति कुतश्चन मृत्युर्विना भगवत्तेजसश्चक्रापदेशात् ॥ १४ ॥,na hi teṣāṃ kalyāṇānāṃ prabhavati kutaścana mṛtyurvinā bhagavattejasaścakrāpadeśāt|| 14 ||
+5.24.15,यस्मिन् प्रविष्टेऽसुरवधूनां प्रायः पुंसवनानि भयादेव स्रवन्ति पतन्ति च ॥ १५ ॥,yasmin praviṣṭe'suravadhūnāṃ prāyaḥ puṃsavanāni bhayādeva sravanti patanti ca|| 15 ||
+5.24.16,अथातले मयपुत्रोऽसुरो बलो निवसति येन ह वा इह सृष्टाः षण्णवतिर्मायाः काश्चनाद्यापि मायाविनो धारयन्ति यस्य च जृम्भमाणस्य मुखतस्त्रयः स्त्रीगणा उदपद्यन्त स्वैरिण्यः कामिन्यः पुंश्चल्य इति या वै बिलायनं प्रविष्टं पुरुषं रसेन हाटकाख्येन साधयित्वा स्वविलासावलोकनानुरागस्मितसंलापोपगूहनादिभिः स्वैरं किल रमयन्ति यस्मिन्नुपयुक्ते पुरुष ईश्वरोऽहं सिद्धोऽहमित्ययुतमहागजबलमात्मानमभिमन्यमानः कत्थते मदान्ध इव ॥ १६ ॥,athātale mayaputro'suro balo nivasati yena ha vā iha sṛṣṭāḥ ṣaṇṇavatirmāyāḥ kāścanādyāpi māyāvino dhārayanti yasya ca jṛmbhamāṇasya mukhatastrayaḥ strīgaṇā udapadyanta svairiṇyaḥ kāminyaḥ puṃścalya iti yā vai bilāyanaṃ praviṣṭaṃ puruṣaṃ rasena hāṭakākhyena sādhayitvā svavilāsāvalokanānurāgasmitasaṃlāpopagūhanādibhiḥ svairaṃ kila ramayanti yasminnupayukte puruṣa īśvaro'haṃ siddho'hamityayutamahāgajabalamātmānamabhimanyamānaḥ katthate madāndha iva|| 16 ||
+5.24.17,ततोऽधस्ताद्वितले हरो भगवान् हाटकेश्वरः स्वपार्षदभूतगणावृतः प्रजापतिसर्गोपबृंहणाय भवो भवान्या सह मिथुनीभूत आस्ते यतः प्रवृत्ता सरित्प्रवरा हाटकी नाम भवयोर्वीर्येण यत्र चित्रभानुर्मातरिश्वना समिध्यमान ओजसा पिबति तन्निष्ठ्यूतं हाटकाख्यं सुवर्णं भूषणेनासुरेन्द्रावरोधेषु पुरुषाः सह पुरुषीभिर्धारयन्ति ॥ १७ ॥,tato'dhastādvitale haro bhagavān hāṭakeśvaraḥ svapārṣadabhūtagaṇāvṛtaḥ prajāpatisargopabṛṃhaṇāya bhavo bhavānyā saha mithunībhūta āste yataḥ pravṛttā saritpravarā hāṭakī nāma bhavayorvīryeṇa yatra citrabhānurmātariśvanā samidhyamāna ojasā pibati tanniṣṭhyūtaṃ hāṭakākhyaṃ suvarṇaṃ bhūṣaṇenāsurendrāvarodheṣu puruṣāḥ saha puruṣībhirdhārayanti|| 17 ||
+5.24.18,ततोऽधस्तात्सुतले उदारश्रवाः पुण्यश्लोको विरोचनात्मजो बलिर्भगवता महेन्द्रस्य प्रियं चिकीर्षमाणेनादितेर्लब्धकायो भूत्वा वटुवामनरूपेण पराक्षिप्तलोकत्रयो भगवदनुकम्पयैव पुनः प्रवेशित इन्द्रादिष्वविद्यमानया सुसमृद्धया श्रियाभिजुष्टः स्वधर्मेणाराधयंस्तमेव भगवन्तमाराधनीयमपगतसाध्वस आस्तेऽधुनापि ॥ १८ ॥,tato'dhastātsutale udāraśravāḥ puṇyaśloko virocanātmajo balirbhagavatā mahendrasya priyaṃ cikīrṣamāṇenāditerlabdhakāyo bhūtvā vaṭuvāmanarūpeṇa parākṣiptalokatrayo bhagavadanukampayaiva punaḥ praveśita indrādiṣvavidyamānayā susamṛddhayā śriyābhijuṣṭaḥ svadharmeṇārādhayaṃstameva bhagavantamārādhanīyamapagatasādhvasa āste'dhunāpi|| 18 ||
+5.24.19,नो एवैतत्साक्षात्कारो भूमिदानस्य यत्तद्भगवत्यशेषजीवनिकायानां जीवभूतात्मभूते परमात्मनि वासुदेवे तीर्थतमे पात्र उपपन्ने परया श्रद्धया परमादरसम��हितमनसा सम्प्रतिपादितस्य साक्षादपवर्गद्वारस्य यद्बिलनिलयैश्वर्यम् ॥ १९ ॥,no evaitatsākṣātkāro bhūmidānasya yattadbhagavatyaśeṣajīvanikāyānāṃ jīvabhūtātmabhūte paramātmani vāsudeve tīrthatame pātra upapanne parayā śraddhayā paramādarasamāhitamanasā sampratipāditasya sākṣādapavargadvārasya yadbilanilayaiśvaryam|| 19 ||
+5.24.20,यस्य ह वाव क्षुतपतनप्रस्खलनादिषु विवशः सकृन्नामाभिगृणन् पुरुषः कर्मबन्धनमञ्जसा विधुनोति यस्य हैव प्रतिबाधनं मुमुक्षवोऽन्यथैवोपलभन्ते ॥ २० ॥,yasya ha vāva kṣutapatanapraskhalanādiṣu vivaśaḥ sakṛnnāmābhigṛṇan puruṣaḥ karmabandhanamañjasā vidhunoti yasya haiva pratibādhanaṃ mumukṣavo'nyathaivopalabhante|| 20 ||
+5.24.21,तद्भक्तानामात्मवतां सर्वेषामात्मन्यात्मद आत्मतयैव ॥ २१ ॥,tadbhaktānāmātmavatāṃ sarveṣāmātmanyātmada ātmatayaiva|| 21 ||
+5.24.22,न वै भगवान्नूनममुष्यानुजग्राह यदुत पुनरात्मानुस्मृतिमोषणं मायामयभोगैश्वर्यमेवातनुतेति ॥ २२ ॥,na vai bhagavānnūnamamuṣyānujagrāha yaduta punarātmānusmṛtimoṣaṇaṃ māyāmayabhogaiśvaryamevātanuteti|| 22 ||
+5.24.23,यत्तद्भगवतानधिगतान्योपायेन याच्ञाच्छलेनापहृतस्वशरीरावशेषितलोकत्रयो वरुणपाशैश्च सम्प्रतिमुक्तो गिरिदर्यां चापविद्ध इति होवाच ॥ २३ ॥,yattadbhagavatānadhigatānyopāyena yācñācchalenāpahṛtasvaśarīrāvaśeṣitalokatrayo varuṇapāśaiśca sampratimukto giridaryāṃ cāpaviddha iti hovāca|| 23 ||
+5.24.24,नूनं बतायं भगवानर्थेषु न निष्णातो योऽसाविन्द्रो यस्य सचिवो मन्त्राय वृत एकान्ततो बृहस्पतिस्तमतिहाय स्वयमुपेन्द्रेणात्मानमयाचतात्मनश्चाशिषो नो एव तद्दास्यमतिगम्भीरवयसः कालस्य मन्वन्तरपरिवृत्तं कियल्लोकत्रयमिदम् ॥ २४ ॥,nūnaṃ batāyaṃ bhagavānartheṣu na niṣṇāto yo'sāvindro yasya sacivo mantrāya vṛta ekāntato bṛhaspatistamatihāya svayamupendreṇātmānamayācatātmanaścāśiṣo no eva taddāsyamatigambhīravayasaḥ kālasya manvantaraparivṛttaṃ kiyallokatrayamidam|| 24 ||
+5.24.25,यस्यानुदास्यमेवास्मत्पितामहः किल वव्रे न तु स्वपित्र्यं यदुताकुतोभयं पदं दीयमानं भगवतः परमिति भगवतोपरते खलु स्वपितरि ॥ २५ ॥,yasyānudāsyamevāsmatpitāmahaḥ kila vavre na tu svapitryaṃ yadutākutobhayaṃ padaṃ dīyamānaṃ bhagavataḥ paramiti bhagavatoparate khalu svapitari|| 25 ||
+5.24.26,तस्य महानुभावस्यानुपथममृजितकषायः को वास्मद्विधः परिहीणभगवदनुग्रह उपजिगमिषतीति ॥ २६ ॥,tasya mahānubhāvasyānupathamamṛjitakaṣāyaḥ ko vāsmadvidhaḥ parihīṇabhagavadanugraha upajigamiṣatīti|| 26 ||
+5.24.27,तस्यानुचरितमुपरिष्टाद्विस्तरिष्यते यस्य भगवान् स्वयमखिलजगद्गुरुर्नारायणो द्वारि गदापाणिरवतिष्ठते निजजनानुकम्पितहृदयो येनाङ्गुष्ठेन पदा दशकन्धरो योजनायुतायुतं दिग्विजय उच्चाटितः ॥ २७ ॥,tasyānucaritamupariṣṭādvistariṣyate yasya bhagavān svayamakhilajagadgururnārāyaṇo dvāri gadāpāṇiravatiṣṭhate nijajanānukampitahṛdayo yenāṅguṣṭhena padā daśakandharo yojanāyutāyutaṃ digvijaya uccāṭitaḥ|| 27 ||
+5.24.28,ततोऽधस्तात्तलातले मयो नाम दानवेन्द्रस्त्रिपुराधिपतिर्भगवता पुरारिणा त्रिलोकीशं चिकीर्षु���ा निर्दग्धस्वपुरत्रयस्तत्प्रसादाल्लब्धपदो मायाविनामाचार्यो महादेवेन परिरक्षितो विगतसुदर्शनभयो महीयते ॥ २८ ॥,tato'dhastāttalātale mayo nāma dānavendrastripurādhipatirbhagavatā purāriṇā trilokīśaṃ cikīrṣuṇā nirdagdhasvapuratrayastatprasādāllabdhapado māyāvināmācāryo mahādevena parirakṣito vigatasudarśanabhayo mahīyate|| 28 ||
+5.24.29,ततोऽधस्तान्महातले काद्रवेयाणां सर्पाणां नैकशिरसां क्रोधवशो नाम गणः कुहकतक्षककालियसुषेणादिप्रधाना महाभोगवन्तः पतत्त्रिराजाधिपतेः पुरुषवाहादनवरतमुद्विजमानाः स्वकलत्रापत्यसुहृत्कुटुम्बसङ्गेन क्वचित्प्रमत्ता विहरन्ति ॥ २९ ॥,tato'dhastānmahātale kādraveyāṇāṃ sarpāṇāṃ naikaśirasāṃ krodhavaśo nāma gaṇaḥ kuhakatakṣakakāliyasuṣeṇādipradhānā mahābhogavantaḥ patattrirājādhipateḥ puruṣavāhādanavaratamudvijamānāḥ svakalatrāpatyasuhṛtkuṭumbasaṅgena kvacitpramattā viharanti|| 29 ||
+5.24.30,ततोऽधस्ताद्रसातले दैतेया दानवाः पणयो नाम निवातकवचाः कालेया हिरण्यपुरवासिन इति विबुधप्रत्यनीका उत्पत्त्या महौजसो महासाहसिनो भगवतः सकललोकानुभावस्य हरेरेव तेजसा प्रतिहतबलावलेपा बिलेशया इव वसन्ति ये वै सरमयेन्द्रदूत्या वाग्भिर्मन्त्रवर्णाभिरिन्द्राद्बिभ्यति ॥ ३० ॥,tato'dhastādrasātale daiteyā dānavāḥ paṇayo nāma nivātakavacāḥ kāleyā hiraṇyapuravāsina iti vibudhapratyanīkā utpattyā mahaujaso mahāsāhasino bhagavataḥ sakalalokānubhāvasya harereva tejasā pratihatabalāvalepā bileśayā iva vasanti ye vai saramayendradūtyā vāgbhirmantravarṇābhirindrādbibhyati|| 30 ||
+5.24.31,ततोऽधस्तात्पाताले नागलोकपतयो वासुकिप्रमुखाः शङ्खकुलिकमहाशङ्खश्वेतधनञ्जयधृतराष्ट्रशङ्खचूडकम्बलाश्वतरदेवदत्तादयो महाभोगिनो महामर्षा निवसन्ति येषामु ह वै पञ्चसप्तदशशतसहस्रशीर्षाणां फणासु विरचिता महामणयो रोचिष्णवः पातालविवरतिमिरनिकरं स्वरोचिषा विधमन्ति ॥ ३१ ॥,tato'dhastātpātāle nāgalokapatayo vāsukipramukhāḥ śaṅkhakulikamahāśaṅkhaśvetadhanañjayadhṛtarāṣṭraśaṅkhacūḍakambalāśvataradevadattādayo mahābhogino mahāmarṣā nivasanti yeṣāmu ha vai pañcasaptadaśaśatasahasraśīrṣāṇāṃ phaṇāsu viracitā mahāmaṇayo rociṣṇavaḥ pātālavivaratimiranikaraṃ svarociṣā vidhamanti|| 31 ||
+6.1.1,श्रीपरीक्षिदुवाच ।निवृत्तिमार्गः कथित आदौ भगवता यथा ।क्रमयोगोपलब्धेन ब्रह्मणा यदसंसृतिः ॥ १ ॥,śrīparīkṣiduvāca|nivṛttimārgaḥ kathita ādau bhagavatā yathā|kramayogopalabdhena brahmaṇā yadasaṃsṛtiḥ|| 1 ||
+6.1.2,प्रवृत्तिलक्षणश्चैव त्रैगुण्यविषयो मुने ।योऽसावलीनप्रकृतेः गुणसर्गः पुनः पुनः ॥ २ ॥,pravṛttilakṣaṇaścaiva traiguṇyaviṣayo mune|yo'sāvalīnaprakṛteḥ guṇasargaḥ punaḥ punaḥ|| 2 ||
+6.1.3,अधर्मलक्षणा नाना नरकाश्चानुवर्णिताः ।मन्वन्तरश्च व्याख्यात आद्यः स्वायम्भुवो यतः ॥ ३ ॥,adharmalakṣaṇā nānā narakāścānuvarṇitāḥ|manvantaraśca vyākhyāta ādyaḥ svāyambhuvo yataḥ|| 3 ||
+6.1.4,प्रियव्रतोत्तानपदोः वंशस्तत् चरितानि च ।द्वीपवर्षसमुद्राद्रि नद्युद्यान वनस्पतीन् ॥ ४ ॥,priyavratottānapadoḥ vaṃśastat caritāni ca|dvīpavarṣasamudrādri nadyudyāna vanaspatīn|| 4 ||
+6.1.5,धरामण्डलसंस्थानं भागलक्षणमानतः ।ज्योतिषां विवराणां च यथेदं असृजद्विभुः ॥ ५ ॥,dharāmaṇḍalasaṃsthānaṃ bhāgalakṣaṇamānataḥ|jyotiṣāṃ vivarāṇāṃ ca yathedaṃ asṛjadvibhuḥ|| 5 ||
+6.1.6,अधुनेह महाभाग यथैव नरकान्नरः ।नानोग्रयातनान्नेयात् तन्मे व्याख्यातुमर्हसि ॥ ६ ॥,adhuneha mahābhāga yathaiva narakānnaraḥ|nānograyātanānneyāt tanme vyākhyātumarhasi|| 6 ||
+6.1.7,श्रीशुक उवाच ।न चेदिहैवापचितिं यथांहसः ।कृतस्य कुर्यान् मनौक्तपाणिभिः ।ध्रुवं स वै प्रेत्य नरकानुपैति ।ये कीर्तिता मे भवतः तिग्मयातनाः ॥ ७ ॥,śrīśuka uvāca|na cedihaivāpacitiṃ yathāṃhasaḥ|kṛtasya kuryān manauktapāṇibhiḥ|dhruvaṃ sa vai pretya narakānupaiti|ye kīrtitā me bhavataḥ tigmayātanāḥ|| 7 ||
+6.1.8,तस्मात्पुरैवाश्विह पापनिष्कृतौ ।यतेत मृत्योरविपद्यतात्मना ।दोषस्य दृष्ट्वा गुरुलाघवं यथा ।भिषक्चिकित्सेत रुजां निदानवित् ॥ ८ ॥,tasmātpuraivāśviha pāpaniṣkṛtau|yateta mṛtyoravipadyatātmanā|doṣasya dṛṣṭvā gurulāghavaṃ yathā|bhiṣakcikitseta rujāṃ nidānavit|| 8 ||
+6.1.9,श्रीराजोवाच ।दृष्टश्रुताभ्यां यत्पापं जानन् अपि आत्मनोऽहितम् ।करोति भूयो विवशः प्रायश्चित्तमथो कथम् ॥ ९ ॥,śrīrājovāca|dṛṣṭaśrutābhyāṃ yatpāpaṃ jānan api ātmano'hitam|karoti bhūyo vivaśaḥ prāyaścittamatho katham|| 9 ||
+6.1.10,क्वचित् निवर्तते अभद्रात् क्वचित् चरति तत्पुनः ।प्रायश्चित्तमथोऽपार्थं मन्ये कुञ्जरशौचवत् ॥ १० ॥,kvacit nivartate abhadrāt kvacit carati tatpunaḥ|prāyaścittamatho'pārthaṃ manye kuñjaraśaucavat|| 10 ||
+6.1.11,श्रीशुक उवाच ।कर्मणा कर्मनिर्हारो न ह्यात्यन्तिक इष्यते ।अविद्वदधिकारित्वात् प्रायश्चित्तं विमर्शनम् ॥ ११ ॥,śrīśuka uvāca|karmaṇā karmanirhāro na hyātyantika iṣyate|avidvadadhikāritvāt prāyaścittaṃ vimarśanam|| 11 ||
+6.1.12,नाश्नतः पथ्यमेवान्नं व्याधयोऽभिभवन्ति हि ।एवं नियमकृद् राजन् शनैः क्षेमाय कल्पते ॥ १२ ॥,nāśnataḥ pathyamevānnaṃ vyādhayo'bhibhavanti hi|evaṃ niyamakṛd rājan śanaiḥ kṣemāya kalpate|| 12 ||
+6.1.13,तपसा ब्रह्मचर्येण शमेन च दमेन च ।त्यागेन सत्यशौचाभ्यां यमेन नियमेन वा ॥ १३ ॥,tapasā brahmacaryeṇa śamena ca damena ca|tyāgena satyaśaucābhyāṃ yamena niyamena vā|| 13 ||
+6.1.14,देहवाग्बुद्धिजं धीरा धर्मज्ञाः श्रद्धयान्विताः ।क्षिपन्त्यघं महदपि वेणुगुल्ममिवानलः ॥ १४ ॥,dehavāgbuddhijaṃ dhīrā dharmajñāḥ śraddhayānvitāḥ|kṣipantyaghaṃ mahadapi veṇugulmamivānalaḥ|| 14 ||
+6.1.15,केचित्केवलया भक्त्या वासुदेवपरायणाः ।अघं धुन्वन्ति कार्त्स्न्येन नीहारमिव भास्करः ॥ १५ ॥,kecitkevalayā bhaktyā vāsudevaparāyaṇāḥ|aghaṃ dhunvanti kārtsnyena nīhāramiva bhāskaraḥ|| 15 ||
+6.1.16,न तथा ह्यघवान् राजन् पूयेत तप आदिभिः ।यथा कृष्णार्पितप्राणः तत्पूरुषनिषेवया ॥ १६ ॥,na tathā hyaghavān rājan pūyeta tapa ādibhiḥ|yathā kṛṣṇārpitaprāṇaḥ tatpūruṣaniṣevayā|| 16 ||
+6.1.17,सध्रीचीनो ह्ययं लोके पन्थाः क्षेमोऽकुतोभयः ।सुशीलाः साधवो यत्र नारायणपरायणाः ॥ १७ ���,sadhrīcīno hyayaṃ loke panthāḥ kṣemo'kutobhayaḥ|suśīlāḥ sādhavo yatra nārāyaṇaparāyaṇāḥ|| 17 ||
+6.1.18,प्रायश्चित्तानि चीर्णानि नारायणपराङ्मुखम् ।न निष्पुनन्ति राजेन्द्र सुराकुम्भमिवापगाः ॥ १८ ॥,prāyaścittāni cīrṇāni nārāyaṇaparāṅmukham|na niṣpunanti rājendra surākumbhamivāpagāḥ|| 18 ||
+6.1.19,सकृन्मनः कृष्णपदारविन्दयोः ।र्निवेशितं तद्‍गुणरागि यैरिह ।न ते यमं पाशभृतश्च तद्‍भटान् ।स्वन्स्वप्नेऽपि पश्यन्ति हि चीर्णनिष्कृताः ॥ १९ ॥,sakṛnmanaḥ kṛṣṇapadāravindayoḥ|rniveśitaṃ tad‍guṇarāgi yairiha|na te yamaṃ pāśabhṛtaśca tad‍bhaṭān|svansvapne'pi paśyanti hi cīrṇaniṣkṛtāḥ|| 19 ||
+6.1.20,अत्र च उदाहरन्ति इमं इतिहासं पुरातनम् ।दूतानां विष्णुयमयोः संवादस्तं निबोध मे ॥ २० ॥,atra ca udāharanti imaṃ itihāsaṃ purātanam|dūtānāṃ viṣṇuyamayoḥ saṃvādastaṃ nibodha me|| 20 ||
+6.1.21,कान्यकुब्जे द्विजः कश्चित् दासीपतिरजामिलः ।नाम्ना नष्टसदाचारो दास्याः संसर्गदूषितः ॥ २१ ॥,kānyakubje dvijaḥ kaścit dāsīpatirajāmilaḥ|nāmnā naṣṭasadācāro dāsyāḥ saṃsargadūṣitaḥ|| 21 ||
+6.1.22,बन्द्यक्षैः कैतवैश्चौर्यैः गर्हितां वृत्तिमास्थितः ।बिभ्रत्कुटुम्बं अशुचिः यातयामास देहिनः ॥ २२ ॥,bandyakṣaiḥ kaitavaiścauryaiḥ garhitāṃ vṛttimāsthitaḥ|bibhratkuṭumbaṃ aśuciḥ yātayāmāsa dehinaḥ|| 22 ||
+6.1.23,एवं निवसतस्तस्य लालयानस्य तत्सुतान् ।कालोऽत्यगान् महान् राजन् नष्टाशीत्यायुषः समाः ॥ २३ ॥,evaṃ nivasatastasya lālayānasya tatsutān|kālo'tyagān mahān rājan naṣṭāśītyāyuṣaḥ samāḥ|| 23 ||
+6.1.24,तस्य प्रवयसः पुत्रा दश तेषां तु योऽवमः ।बालो नारायणो नाम्ना पित्रोश्च दयितो भृशम् ॥ २४ ॥,tasya pravayasaḥ putrā daśa teṣāṃ tu yo'vamaḥ|bālo nārāyaṇo nāmnā pitrośca dayito bhṛśam|| 24 ||
+6.1.25,स बद्धहृदयस्तस्मिन् अर्भके कलभाषिणि ।निरीक्षमाणस्तल्लीलां मुमुदे जरठो भृशम् ॥ २५ ॥,sa baddhahṛdayastasmin arbhake kalabhāṣiṇi|nirīkṣamāṇastallīlāṃ mumude jaraṭho bhṛśam|| 25 ||
+6.1.26,भुञ्जानः प्रपिबन् खादन् बालकं स्नेहयन्त्रितः ।भोजयन् पाययन्मूढो न वेदागतमन्तकम् ॥ २६ ॥,bhuñjānaḥ prapiban khādan bālakaṃ snehayantritaḥ|bhojayan pāyayanmūḍho na vedāgatamantakam|| 26 ||
+6.1.27,स एवं वर्तमानोऽज्ञो मृत्युकाल उपस्थिते ।मतिं चकार तनये बाले नारायणाह्वये ॥ २७ ॥,sa evaṃ vartamāno'jño mṛtyukāla upasthite|matiṃ cakāra tanaye bāle nārāyaṇāhvaye|| 27 ||
+6.1.28,स पाशहस्तान् त्रीन् दृष्ट्वा पुरुषान् अति दारुणान् ।वक्रतुण्डान् ऊर्ध्वरोम्ण आत्मानं नेतुमागतान् ॥ २८ ॥,sa pāśahastān trīn dṛṣṭvā puruṣān ati dāruṇān|vakratuṇḍān ūrdhvaromṇa ātmānaṃ netumāgatān|| 28 ||
+6.1.29,दूरे क्रीडनकासक्तं पुत्रं नारायणाह्वयम् ।प्लावितेन स्वरेणोच्चैः आजुहावाकुलेन्द्रियः ॥ २९ ॥,dūre krīḍanakāsaktaṃ putraṃ nārāyaṇāhvayam|plāvitena svareṇoccaiḥ ājuhāvākulendriyaḥ|| 29 ||
+6.1.30,निशम्य म्रियमाणस्य मुखतो हरिकीर्तनम् ।भर्तुर्नाम महाराज पार्षदाः सहसाऽपतन् ॥ ३० ॥,niśamya mriyamāṇasya mukhato harikīrtanam|bharturnāma mahārāja pār��adāḥ sahasā'patan|| 30 ||
+6.1.31,विकर्षतोऽन्तर्हृदयाद् दासीपतिमजामिलम् ।यमप्रेष्यान् विष्णुदूता वारयामासुरोजसा ॥ ३१ ॥,vikarṣato'ntarhṛdayād dāsīpatimajāmilam|yamapreṣyān viṣṇudūtā vārayāmāsurojasā|| 31 ||
+6.1.32,ऊचुर्निषेधितास्तांस्ते वैवस्वतपुरःसराः ।के यूयं प्रतिषेद्धारो धर्मराजस्य शासनम् ॥ ३२ ॥,ūcurniṣedhitāstāṃste vaivasvatapuraḥsarāḥ|ke yūyaṃ pratiṣeddhāro dharmarājasya śāsanam|| 32 ||
+6.1.33,कस्य वा कुत आयाताः कस्मादस्य निषेधथ ।किं देवा उपदेवा या यूयं किं सिद्धसत्तमाः ॥ ३३ ॥,kasya vā kuta āyātāḥ kasmādasya niṣedhatha|kiṃ devā upadevā yā yūyaṃ kiṃ siddhasattamāḥ|| 33 ||
+6.1.34,सर्वे पद्मपलाशाक्षाः पीतकौशेयवाससः ।किरीटिनः कुण्डलिनो लसत्पुष्करमालिनः ॥ ३४ ॥,sarve padmapalāśākṣāḥ pītakauśeyavāsasaḥ|kirīṭinaḥ kuṇḍalino lasatpuṣkaramālinaḥ|| 34 ||
+6.1.35,सर्वे च नूत्‍नवयसः सर्वे चारुचतुर्भुजाः ।धनुर्निषङ्गासिगदा शङ्खचक्राम्बुजश्रियः ॥ ३५ ॥,sarve ca nūt‍navayasaḥ sarve cārucaturbhujāḥ|dhanurniṣaṅgāsigadā śaṅkhacakrāmbujaśriyaḥ|| 35 ||
+6.1.36,दिशो वितिमिरालोकाः कुर्वन्तः स्वेन तेजसा ।किमर्थं धर्मपालस्य किङ्करान्नो निषेधथ ॥ ३६ ॥,diśo vitimirālokāḥ kurvantaḥ svena tejasā|kimarthaṃ dharmapālasya kiṅkarānno niṣedhatha|| 36 ||
+6.1.37,श्रीशुक उवाच ।इत्युक्ते यमदूतैस्ते वासुदेवोक्तकारिणः ।तान् प्रत्यूचुः प्रहस्येदं मेघनिर्ह्रादया गिरा ॥ ३७ ॥,śrīśuka uvāca|ityukte yamadūtaiste vāsudevoktakāriṇaḥ|tān pratyūcuḥ prahasyedaṃ meghanirhrādayā girā|| 37 ||
+6.1.38,श्रीविष्णुदूता ऊचुः ।यूयं वै धर्मराजस्य यदि निर्देशकारिणः ।ब्रूत धर्मस्य नस्तत्त्वं यच्च धर्मस्य लक्षणम् ॥ ३८ ॥,śrīviṣṇudūtā ūcuḥ|yūyaṃ vai dharmarājasya yadi nirdeśakāriṇaḥ|brūta dharmasya nastattvaṃ yacca dharmasya lakṣaṇam|| 38 ||
+6.1.39,कथं स्विद् ध्रियते दण्डः किं वास्य स्थानमीप्सितम् ।दण्ड्याः किं कारिणः सर्वे आहो स्वित् कतिचिन्नृणाम् ॥ ३९ ॥,kathaṃ svid dhriyate daṇḍaḥ kiṃ vāsya sthānamīpsitam|daṇḍyāḥ kiṃ kāriṇaḥ sarve āho svit katicinnṛṇām|| 39 ||
+6.1.40,यमदूता ऊचुः ।वेदप्रणिहितो धर्मो ह्यधर्मस्तद्विपर्ययः ।वेदो नारायणः साक्षाय् स्वयम्भूः इति शुश्रुम ॥ ४० ॥,yamadūtā ūcuḥ|vedapraṇihito dharmo hyadharmastadviparyayaḥ|vedo nārāyaṇaḥ sākṣāy svayambhūḥ iti śuśruma|| 40 ||
+6.1.41,येन स्वधाम्न्यमी भावा रजःसत्त्वतमोमयाः ।गुणनामक्रियारूपैः विभाव्यन्ते यथातथम् ॥ ४१ ॥,yena svadhāmnyamī bhāvā rajaḥsattvatamomayāḥ|guṇanāmakriyārūpaiḥ vibhāvyante yathātatham|| 41 ||
+6.1.42,सूर्योऽग्निः खं मरुद्गावः सोमः सन्ध्याहनी दिशः ।कं कुः स्वयं धर्म इति ह्येते दैह्यस्य साक्षिणः ॥ ४२ ॥,sūryo'gniḥ khaṃ marudgāvaḥ somaḥ sandhyāhanī diśaḥ|kaṃ kuḥ svayaṃ dharma iti hyete daihyasya sākṣiṇaḥ|| 42 ||
+6.1.43,एतैरधर्मो विज्ञातः स्थानं दण्डस्य युज्यते ।सर्वे कर्मानुरोधेन दण्डमर्हन्ति कारिणः ॥ ४३ ॥,etairadharmo vijñātaḥ sthānaṃ daṇḍasya yujyate|sarve karmānurodhena daṇḍamarhanti kāriṇaḥ|| 43 ||
+6.1.44,सम्भ��न्ति हि भद्राणि विपरीतानि चानघाः ।कारिणां गुणसङ्गोऽस्ति देहवान् न ह्यकर्मकृत् ॥ ४४ ॥,sambhavanti hi bhadrāṇi viparītāni cānaghāḥ|kāriṇāṃ guṇasaṅgo'sti dehavān na hyakarmakṛt|| 44 ||
+6.1.45,येन यावान् यथाधर्मो धर्मो वेह समीहितः ।स एव तत्फलं भुङ्क्ते तथा तावदमुत्र वै ॥ ४५ ॥,yena yāvān yathādharmo dharmo veha samīhitaḥ|sa eva tatphalaṃ bhuṅkte tathā tāvadamutra vai|| 45 ||
+6.1.46,यथेह देवप्रवराः त्रैविध्यं उपलभ्यते ।भूतेषु गुणवैचित्र्यात् तथान्यत्रानुमीयते ॥ ४६ ॥,yatheha devapravarāḥ traividhyaṃ upalabhyate|bhūteṣu guṇavaicitryāt tathānyatrānumīyate|| 46 ||
+6.1.47,वर्तमानोऽन्ययोः कालो गुणाभिज्ञापको यथा ।एवं जन्मान्ययोरेतद् धर्माधर्मनिदर्शनम् ॥ ४७ ॥,vartamāno'nyayoḥ kālo guṇābhijñāpako yathā|evaṃ janmānyayoretad dharmādharmanidarśanam|| 47 ||
+6.1.48,मनसैव पुरे देवः पूर्वरूपं विपश्यति ।अनुमीमांसतेऽपूर्वं मनसा भगवानजः ॥ ४८ ॥,manasaiva pure devaḥ pūrvarūpaṃ vipaśyati|anumīmāṃsate'pūrvaṃ manasā bhagavānajaḥ|| 48 ||
+6.1.49,यथाज्ञस्तमसा युक्त उपास्ते व्यक्तमेव हि ।न वेद पूर्वमपरं नष्टजन्मस्मृतिस्तथा ॥ ४९ ॥,yathājñastamasā yukta upāste vyaktameva hi|na veda pūrvamaparaṃ naṣṭajanmasmṛtistathā|| 49 ||
+6.1.50,पञ्चभिः कुरुते स्वार्थान् पञ्च वेदाथ पञ्चभिः ।एकस्तु षोडशेन त्रीन् स्वयं सप्तदशोऽश्नुते ॥ ५० ॥,pañcabhiḥ kurute svārthān pañca vedātha pañcabhiḥ|ekastu ṣoḍaśena trīn svayaṃ saptadaśo'śnute|| 50 ||
+6.1.51,तदेतत् षोडशकलं लिङ्गं शक्तित्रयं महत् ।धत्तेऽनुसंसृतिं पुंसि हर्षशोकभयार्तिदाम् ॥ ५१ ॥,tadetat ṣoḍaśakalaṃ liṅgaṃ śaktitrayaṃ mahat|dhatte'nusaṃsṛtiṃ puṃsi harṣaśokabhayārtidām|| 51 ||
+6.1.52,देह्यज्ञोऽजितषड्वर्गो नेच्छन् कर्माणि कार्यते ।कोशकार इवात्मानं कर्मणाऽच्छाद्य मुह्यति ॥ ५२ ॥,dehyajño'jitaṣaḍvargo necchan karmāṇi kāryate|kośakāra ivātmānaṃ karmaṇā'cchādya muhyati|| 52 ||
+6.1.53,न हि कश्चित् क्षणमपि जातु तिष्ठत्यकर्मकृत् ।कार्यते ह्यवशः कर्म गुणैः स्वाभाविकैर्बलात् ॥ ५३ ॥,na hi kaścit kṣaṇamapi jātu tiṣṭhatyakarmakṛt|kāryate hyavaśaḥ karma guṇaiḥ svābhāvikairbalāt|| 53 ||
+6.1.54,लब्ध्वा निमित्तमव्यक्तं व्यक्ताव्यक्तं भवत्युत ।यथायोनि यथाबीजं स्वभावेन बलीयसा ॥ ५४ ॥,labdhvā nimittamavyaktaṃ vyaktāvyaktaṃ bhavatyuta|yathāyoni yathābījaṃ svabhāvena balīyasā|| 54 ||
+6.1.55,एष प्रकृतिसङ्गेन पुरुषस्य विपर्ययः ।आसीत्स एव न चिराद् ईशसङ्गाद् विलीयते ॥ ५५ ॥,eṣa prakṛtisaṅgena puruṣasya viparyayaḥ|āsītsa eva na cirād īśasaṅgād vilīyate|| 55 ||
+6.1.56,अयं हि श्रुतसम्पन्नः शीलवृत्तगुणालयः ।धृतव्रतो मृदुर्दान्तः सत्यवान् मंत्रविच्छुचिः ॥ ५६ ॥,ayaṃ hi śrutasampannaḥ śīlavṛttaguṇālayaḥ|dhṛtavrato mṛdurdāntaḥ satyavān maṃtravicchuciḥ|| 56 ||
+6.1.57,गुर्वग्न्यतिथिवृद्धानां शुश्रूषुर्निरहङ्कृतः ।सर्वभूतसुहृत्साधुः मिर्मितवागनसूयकः ॥ ५७ ॥,gurvagnyatithivṛddhānāṃ śuśrūṣurnirahaṅkṛtaḥ|sarvabhūtasuhṛtsādhuḥ mirmitavāganasūyakaḥ|| 57 ||
+6.1.58,एकदासौ वनं यातः पि���ृसन्देशकृद् द्विजः ।आदाय तत आवृत्तः फलपुष्पसमित्कुशान् ॥ ५८ ॥,ekadāsau vanaṃ yātaḥ pitṛsandeśakṛd dvijaḥ|ādāya tata āvṛttaḥ phalapuṣpasamitkuśān|| 58 ||
+6.1.59,ददर्श कामिनं कञ्चित् शूद्रं सह भुजिष्यया ।पीत्वा च मधु मैरेयं मदाघूर्णितनेत्रया ॥ ५९ ॥,dadarśa kāminaṃ kañcit śūdraṃ saha bhujiṣyayā|pītvā ca madhu maireyaṃ madāghūrṇitanetrayā|| 59 ||
+6.1.60,मत्तया विश्लथन्नीव्या व्यपेतं निरपत्रपम् ।क्रीडन्तं अनुगायन्तं हसन्तमनयान्तिके ॥ ६० ॥,mattayā viślathannīvyā vyapetaṃ nirapatrapam|krīḍantaṃ anugāyantaṃ hasantamanayāntike|| 60 ||
+6.1.61,दृष्ट्वा तां कामलिप्तेन बाहुना परिरम्भिताम् ।जगाम हृच्छयवशं सहसैव विमोहितः ॥ ६१ ॥,dṛṣṭvā tāṃ kāmaliptena bāhunā parirambhitām|jagāma hṛcchayavaśaṃ sahasaiva vimohitaḥ|| 61 ||
+6.1.62,स्तम्भयन् आत्मनात्मानं यावत्सत्त्वं यथाश्रुतम् ।न शशाक समाधातुं मनो मदनवेपितम् ॥ ६२ ॥,stambhayan ātmanātmānaṃ yāvatsattvaṃ yathāśrutam|na śaśāka samādhātuṃ mano madanavepitam|| 62 ||
+6.1.63,तन्निमित्तस्मरव्याज ग्रहग्रस्तो विचेतनः ।तामेव मनसा ध्यायन् स्वधर्माद् विरराम ह ॥ ६३ ॥,tannimittasmaravyāja grahagrasto vicetanaḥ|tāmeva manasā dhyāyan svadharmād virarāma ha|| 63 ||
+6.1.64,तामेव तोषयामास पित्र्येणार्थेन यावता ।ग्राम्यैर्मनोरमैः कामैः प्रसीदेत यथा तथा ॥ ६४ ॥,tāmeva toṣayāmāsa pitryeṇārthena yāvatā|grāmyairmanoramaiḥ kāmaiḥ prasīdeta yathā tathā|| 64 ||
+6.1.65,विप्रां स्वभार्यामप्रौढां कुले महति लम्भिताम् ।विससर्जाचिरात्पापः स्वैरिण्यापाङ्गविद्धधीः ॥ ६५ ॥,viprāṃ svabhāryāmaprauḍhāṃ kule mahati lambhitām|visasarjācirātpāpaḥ svairiṇyāpāṅgaviddhadhīḥ|| 65 ||
+6.1.66,यतस्ततश्चोपनिन्ये न्यायतोऽन्यायतो धनम् ।बभारास्याः कुटुम्बिन्याः कुटुम्बं मन्दधीरयम् ॥ ६६ ॥,yatastataścopaninye nyāyato'nyāyato dhanam|babhārāsyāḥ kuṭumbinyāḥ kuṭumbaṃ mandadhīrayam|| 66 ||
+6.1.67,यदसौ शास्त्रमुल्लङ्घ्य स्वैरचार्यतिगर्हितः ।अवर्तत चिरं कालं अघायुः अशुचिर्मलात् ॥ ६७ ॥,yadasau śāstramullaṅghya svairacāryatigarhitaḥ|avartata ciraṃ kālaṃ aghāyuḥ aśucirmalāt|| 67 ||
+6.1.68,तत एनं दण्डपाणेः सकाशं कृतकिल्बिषम् ।नेष्यामोऽकृतनिर्वेशं यत्र दण्डेन शुद्ध्यति ॥ ६८ ॥,tata enaṃ daṇḍapāṇeḥ sakāśaṃ kṛtakilbiṣam|neṣyāmo'kṛtanirveśaṃ yatra daṇḍena śuddhyati|| 68 ||
+6.1.1,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।षष्ठस्कन्धे अजामिलोपाख्याने प्रथमोऽध्यायः ॥ १ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|ṣaṣṭhaskandhe ajāmilopākhyāne prathamo'dhyāyaḥ|| 1 ||
+6.2.1,श्रीशुक उवाच ।एवं ते भगवद्दूता यमदूताभिभाषितम् ।उपधार्याथ तान् राजन् प्रत्याहुर्नयकोविदाः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ te bhagavaddūtā yamadūtābhibhāṣitam|upadhāryātha tān rājan pratyāhurnayakovidāḥ|| 1 ||
+6.2.2,श्रीविष्णुदूता ऊचुः ।अहो कष्टं धर्मदृशां अधर्मः स्पृशते सभाम् ।यत्रादण्ड्येष्वपापेषु दण्डो यैर्ध्रियते वृथा ॥ २ ॥,śrīviṣṇudūtā ūcuḥ|aho kaṣṭaṃ dharmadṛśāṃ adharmaḥ spṛśate sabhām|yatrādaṇḍyeṣvapāpeṣu daṇḍo yairdhriyate vṛthā|| 2 ||
+6.2.3,प्रजानां पितरो ये च शास्तारः साधवः समाः ।यदि स्यात्तेषु वैषम्यं कं यान्ति शरणं प्रजाः ॥ ३ ॥,prajānāṃ pitaro ye ca śāstāraḥ sādhavaḥ samāḥ|yadi syātteṣu vaiṣamyaṃ kaṃ yānti śaraṇaṃ prajāḥ|| 3 ||
+6.2.4,यद् यद् आचरति श्रेयान् इतरः तत् तदीहते ।स यत्प्रमाणं कुरुते लोकस्तदनुवर्तते ॥ ४ ॥,yad yad ācarati śreyān itaraḥ tat tadīhate|sa yatpramāṇaṃ kurute lokastadanuvartate|| 4 ||
+6.2.5,यस्याङ्के शिर आधाय लोकः स्वपिति निर्वृतः ।स्वयं धर्ममधर्मं वा न हि वेद यथा पशुः ॥ ५ ॥,yasyāṅke śira ādhāya lokaḥ svapiti nirvṛtaḥ|svayaṃ dharmamadharmaṃ vā na hi veda yathā paśuḥ|| 5 ||
+6.2.6,स कथं न्यर्पितात्मानं कृतमैत्रमचेतनम् ।विस्रम्भणीयो भूतानां सघृणो द्रोग्धुमर्हति ॥ ६ ॥,sa kathaṃ nyarpitātmānaṃ kṛtamaitramacetanam|visrambhaṇīyo bhūtānāṃ saghṛṇo drogdhumarhati|| 6 ||
+6.2.7,अयं हि कृतनिर्वेशो जन्मकोट्यंहसामपि ।यद् व्याजहार विवशो नाम स्वस्त्ययनं हरेः ॥ ७ ॥,ayaṃ hi kṛtanirveśo janmakoṭyaṃhasāmapi|yad vyājahāra vivaśo nāma svastyayanaṃ hareḥ|| 7 ||
+6.2.8,एतेनैव ह्यघोनोऽस्य कृतं स्यादघनिष्कृतम् ।यदा नारायणायेति जगाद चतुरक्षरम् ॥ ८ ॥,etenaiva hyaghono'sya kṛtaṃ syādaghaniṣkṛtam|yadā nārāyaṇāyeti jagāda caturakṣaram|| 8 ||
+6.2.9,स्तेनः सुरापो मित्रध्रुग् ब्रह्महा गुरुतल्पगः ।स्त्रीराजपितृगोहन्ता ये च पातकिनोऽपरे ॥ ९ ॥,stenaḥ surāpo mitradhrug brahmahā gurutalpagaḥ|strīrājapitṛgohantā ye ca pātakino'pare|| 9 ||
+6.2.10,सर्वेषां अप्यघवतां इदमेव सुनिष्कृतम् ।नामव्याहरणं विष्णोः यतस्तद् विषया मतिः ॥ १० ॥,sarveṣāṃ apyaghavatāṃ idameva suniṣkṛtam|nāmavyāharaṇaṃ viṣṇoḥ yatastad viṣayā matiḥ|| 10 ||
+6.2.11,न निष्कृतैरुदितैर्ब्रह्मवादिभिः ।तथा विशुद्ध्यत्यघवान् व्रतादिभिः ।यथा हरेर्नामपदैरुदाहृतैः ।तदुत्तमश्लोक गुणोपलम्भकम् ॥ ११ ॥,na niṣkṛtairuditairbrahmavādibhiḥ|tathā viśuddhyatyaghavān vratādibhiḥ|yathā harernāmapadairudāhṛtaiḥ|taduttamaśloka guṇopalambhakam|| 11 ||
+6.2.12,नैकान्तिकं तद्धि कृतेऽपि निष्कृते ।मनः पुनर्धावति चेदसत्पथे ।तत्कर्मनिर्हारमभीप्सतां हरेः ।गुणानुवादः खलु सत्त्वभावनः ॥ १२ ॥,naikāntikaṃ taddhi kṛte'pi niṣkṛte|manaḥ punardhāvati cedasatpathe|tatkarmanirhāramabhīpsatāṃ hareḥ|guṇānuvādaḥ khalu sattvabhāvanaḥ|| 12 ||
+6.2.13,अथैनं मापनयत कृताशेषाघनिष्कृतम् ।यदसौ भगवन्नाम म्रियमाणः समग्रहीत् ॥ १३ ॥,athainaṃ māpanayata kṛtāśeṣāghaniṣkṛtam|yadasau bhagavannāma mriyamāṇaḥ samagrahīt|| 13 ||
+6.2.14,साङ्केत्यं पारिहास्यं वा स्तोभं हेलनमेव वा ।वैकुण्ठनामग्रहणं अशेषाघहरं विदुः ॥ १४ ॥,sāṅketyaṃ pārihāsyaṃ vā stobhaṃ helanameva vā|vaikuṇṭhanāmagrahaṇaṃ aśeṣāghaharaṃ viduḥ|| 14 ||
+6.2.15,पतितः स्खलितो भग्नः सन्दष्टस्तप्त आहतः ।हरिरित्यवशेनाह पुमान्नार्हति यातनाम् ॥ १५ ॥,patitaḥ skhalito bhagnaḥ sandaṣṭastapta āhataḥ|harirityavaśenāha pumānnārhati yātanām|| 15 ||
+6.2.16,गुरूणां च लघूनां च गुरूणि च ल��ूनि च ।प्रायश्चित्तानि पापानां ज्ञात्वोक्तानि महर्षिभिः ॥ १६ ॥,gurūṇāṃ ca laghūnāṃ ca gurūṇi ca laghūni ca|prāyaścittāni pāpānāṃ jñātvoktāni maharṣibhiḥ|| 16 ||
+6.2.17,तैस्तान्यघानि पूयन्ते तपोदानजपादिभिः ।नाधर्मजं तद् हृदयं तदपीशाङ्घ्रिसेवया ॥ १७ ॥,taistānyaghāni pūyante tapodānajapādibhiḥ|nādharmajaṃ tad hṛdayaṃ tadapīśāṅghrisevayā|| 17 ||
+6.2.18,अज्ञानादथवा ज्ञानात् उत्तमश्लोकनाम यत् ।सङ्कीर्तितमघं पुंसो दहेदेधो यथानलः ॥ १८ ॥,ajñānādathavā jñānāt uttamaślokanāma yat|saṅkīrtitamaghaṃ puṃso dahededho yathānalaḥ|| 18 ||
+6.2.19,यथागदं वीर्यतमं उपयुक्तं यदृच्छया ।अजानतोऽप्यात्मगुणं कुर्यान् मंत्रोऽप्युदाहृतः ॥ १९ ॥,yathāgadaṃ vīryatamaṃ upayuktaṃ yadṛcchayā|ajānato'pyātmaguṇaṃ kuryān maṃtro'pyudāhṛtaḥ|| 19 ||
+6.2.20,श्रीशुक उवाच ।ते एवं सुविनिर्णीय धर्मं भागवतं नृप ।तं याम्यपाशान्निर्मुच्य विप्रं मृत्योरमूमुचन् ॥ २० ॥,śrīśuka uvāca|te evaṃ suvinirṇīya dharmaṃ bhāgavataṃ nṛpa|taṃ yāmyapāśānnirmucya vipraṃ mṛtyoramūmucan|| 20 ||
+6.2.21,इति प्रत्युदिता याम्या दूता यात्वा यमान्तिके ।यमराज्ञे यथा सर्वं आचचक्षुररिन्दम ॥ २१ ॥,iti pratyuditā yāmyā dūtā yātvā yamāntike|yamarājñe yathā sarvaṃ ācacakṣurarindama|| 21 ||
+6.2.22,द्विजः पाशाद्विनिर्मुक्तो गतभीः प्रकृतिं गतः ।ववन्दे शिरसा विष्णोः किङ्करान् दर्शनोत्सवः ॥ २२ ॥,dvijaḥ pāśādvinirmukto gatabhīḥ prakṛtiṃ gataḥ|vavande śirasā viṣṇoḥ kiṅkarān darśanotsavaḥ|| 22 ||
+6.2.23,तं विवक्षुमभिप्रेत्य महापुरुषकिङ्कराः ।सहसा पश्यतस्तस्य तत्रान्तर्दधिरेऽनघ ॥ २३ ॥,taṃ vivakṣumabhipretya mahāpuruṣakiṅkarāḥ|sahasā paśyatastasya tatrāntardadhire'nagha|| 23 ||
+6.2.24,अजामिलोऽप्यथाकर्ण्य दूतानां यमकृष्णयोः ।धर्मं भागवतं शुद्धं त्रैवेद्यं च गुणाश्रयम् ॥ २४ ॥,ajāmilo'pyathākarṇya dūtānāṃ yamakṛṣṇayoḥ|dharmaṃ bhāgavataṃ śuddhaṃ traivedyaṃ ca guṇāśrayam|| 24 ||
+6.2.25,भक्तिमान्भगवत्याशु माहात्म्यश्रवणाद्धरेः ।अनुतापो महानासीत्स्मरतोऽशुभमात्मनः ॥ २५ ॥,bhaktimānbhagavatyāśu māhātmyaśravaṇāddhareḥ|anutāpo mahānāsītsmarato'śubhamātmanaḥ|| 25 ||
+6.2.26,अहो मे परमं कष्टं अभूद् अविजितात्मनः ।येन विप्लावितं ब्रह्म वृषल्यां जायतात्मना ॥ २६ ॥,aho me paramaṃ kaṣṭaṃ abhūd avijitātmanaḥ|yena viplāvitaṃ brahma vṛṣalyāṃ jāyatātmanā|| 26 ||
+6.2.27,धिङ्मां विगर्हितं सद्भिः दुष्कृतं कुलकज्जलम् ।हित्वा बालां सतीं योऽहं सुरापीमसतीमगाम् ॥ २७ ॥,dhiṅmāṃ vigarhitaṃ sadbhiḥ duṣkṛtaṃ kulakajjalam|hitvā bālāṃ satīṃ yo'haṃ surāpīmasatīmagām|| 27 ||
+6.2.28,वृद्धावनाथौ पितरौ नान्यबन्धू तपस्विनौ ।अहो मयाधुना त्यक्तौ अकृतज्ञेन नीचवत् ॥ २८ ॥,vṛddhāvanāthau pitarau nānyabandhū tapasvinau|aho mayādhunā tyaktau akṛtajñena nīcavat|| 28 ||
+6.2.29,सोऽहं व्यक्तं पतिष्यामि नरके भृशदारुणे ।धर्मघ्नाः कामिनो यत्र विन्दन्ति यमयातनाः ॥ २९ ॥,so'haṃ vyaktaṃ patiṣyāmi narake bhṛśadāruṇe|dharmaghnāḥ kāmino yatra vindanti yamayātanāḥ|| 29 ||
+6.2.30,किम��दं स्वप्न आहो स्वित् साक्षाद् दृष्टमिहाद्‍भुतम् ।क्व याता अद्य ते ये मां व्यकर्षन् पाशपाणयः ॥ ३० ॥,kimidaṃ svapna āho svit sākṣād dṛṣṭamihād‍bhutam|kva yātā adya te ye māṃ vyakarṣan pāśapāṇayaḥ|| 30 ||
+6.2.31,अथ ते क्व गताः सिद्धाः चत्वारश्चारुदर्शनाः ।व्यामोचयन् नीयमानं बद्ध्वा पाशैरधो भुवः ॥ ३१ ॥,atha te kva gatāḥ siddhāḥ catvāraścārudarśanāḥ|vyāmocayan nīyamānaṃ baddhvā pāśairadho bhuvaḥ|| 31 ||
+6.2.32,अथापि मे दुर्भगस्य विबुधोत्तमदर्शने ।भवितव्यं मङ्गलेन येनात्मा मे प्रसीदति ॥ ३२ ॥,athāpi me durbhagasya vibudhottamadarśane|bhavitavyaṃ maṅgalena yenātmā me prasīdati|| 32 ||
+6.2.33,अन्यथा म्रियमाणस्य नाशुचेर्वृषलीपतेः ।वैकुण्ठनामग्रहणं जिह्वा वक्तुमिहार्हति ॥ ३३ ॥,anyathā mriyamāṇasya nāśucervṛṣalīpateḥ|vaikuṇṭhanāmagrahaṇaṃ jihvā vaktumihārhati|| 33 ||
+6.2.34,क्व चाहं कितवः पापो ब्रह्मघ्नो निरपत्रपः ।क्व च नारायणेत्येतद् भगवन्नाम मङ्गलम् ॥ ३४ ॥,kva cāhaṃ kitavaḥ pāpo brahmaghno nirapatrapaḥ|kva ca nārāyaṇetyetad bhagavannāma maṅgalam|| 34 ||
+6.2.35,सोऽहं तथा यतिष्यामि यतचित्तेन्द्रियानिलः ।यथा न भूय आत्मानं अन्धे तमसि मज्जये ॥ ३५ ॥,so'haṃ tathā yatiṣyāmi yatacittendriyānilaḥ|yathā na bhūya ātmānaṃ andhe tamasi majjaye|| 35 ||
+6.2.36,विमुच्य तमिमं बन्धं अविद्या कामकर्मजम् ।सर्वभूतसुहृच्छान्तो मैत्रः करुण आत्मवान् ॥ ३६ ॥,vimucya tamimaṃ bandhaṃ avidyā kāmakarmajam|sarvabhūtasuhṛcchānto maitraḥ karuṇa ātmavān|| 36 ||
+6.2.37,मोचये ग्रस्तमात्मानं योषिन्मय्याऽत्ममायया ।विक्रीडितो ययैवाहं क्रीडामृग इवाधमः ॥ ३७ ॥,mocaye grastamātmānaṃ yoṣinmayyā'tmamāyayā|vikrīḍito yayaivāhaṃ krīḍāmṛga ivādhamaḥ|| 37 ||
+6.2.38,ममाहमिति देहादौ हित्वामिथ्यार्थधीर्मतिम् ।धास्ये मनो भगवति शुद्धं तत्कीर्तनादिभिः ॥ ३८ ॥,mamāhamiti dehādau hitvāmithyārthadhīrmatim|dhāsye mano bhagavati śuddhaṃ tatkīrtanādibhiḥ|| 38 ||
+6.2.39,श्रीशुक उवाच ।इति जातसुनिर्वेदः क्षणसङ्गेन साधुषु ।गङ्गाद्वारमुपेयाय मुक्तसर्वानुबन्धनः ॥ ३९ ॥,śrīśuka uvāca|iti jātasunirvedaḥ kṣaṇasaṅgena sādhuṣu|gaṅgādvāramupeyāya muktasarvānubandhanaḥ|| 39 ||
+6.2.40,स तस्मिन् देवसदन आसीनो योगमास्थितः ।प्रत्याहृतेन्द्रियग्रामो युयोज मन आत्मनि ॥ ४० ॥,sa tasmin devasadana āsīno yogamāsthitaḥ|pratyāhṛtendriyagrāmo yuyoja mana ātmani|| 40 ||
+6.2.41,ततो गुणेभ्य आत्मानं वियुज्यात्मसमाधिना ।युयुजे भगवद् धाम्नि ब्रह्मण्यनुभवात्मनि ॥ ४१ ॥,tato guṇebhya ātmānaṃ viyujyātmasamādhinā|yuyuje bhagavad dhāmni brahmaṇyanubhavātmani|| 41 ||
+6.2.42,यर्ह्युपारतधीस्तस्मिन् अद्राक्षीत् पुरुषान्पुरः ।उपलभ्योपलब्धान् प्राग् ववन्दे शिरसा द्विजः ॥ ४२ ॥,yarhyupāratadhīstasmin adrākṣīt puruṣānpuraḥ|upalabhyopalabdhān prāg vavande śirasā dvijaḥ|| 42 ||
+6.2.43,हित्वा कलेवरं तीर्थे गङ्गायां दर्शनादनु ।सद्यः स्वरूपं जगृहे भगवन् पार्श्ववर्तिनाम् ॥ ४३ ॥,hitvā kalevaraṃ tīrthe gaṅgāyāṃ darśanādanu|sadyaḥ svarūpaṃ jagṛhe bhagavan pārśvavartinām|| 43 ||
+6.2.44,साकं विहायसा विप्रो महापुरुषकिङ्करैः ।हैमं विमानमारुह्य ययौ यत्र श्रियः पतिः ॥ ४४ ॥,sākaṃ vihāyasā vipro mahāpuruṣakiṅkaraiḥ|haimaṃ vimānamāruhya yayau yatra śriyaḥ patiḥ|| 44 ||
+6.2.45,एवं स विप्लावितसर्वधर्मा ।दास्याः पतिः पतितो गर्ह्यकर्मणा ।निपात्यमानो निरये हतव्रतः ।सद्यो विमुक्तो भगवन्नाम गृह्णन् ॥ ४५ ॥,evaṃ sa viplāvitasarvadharmā|dāsyāḥ patiḥ patito garhyakarmaṇā|nipātyamāno niraye hatavrataḥ|sadyo vimukto bhagavannāma gṛhṇan|| 45 ||
+6.2.46,नातः परं कर्मनिबन्धकृन्तनं ।मुमुक्षतां तीर्थपदानुकीर्तनात् ।न यत्पुनः कर्मसु सज्जते मनो ।रजस्तमोभ्यां कलिलं ततोऽन्यथा ॥ ४६ ॥,nātaḥ paraṃ karmanibandhakṛntanaṃ|mumukṣatāṃ tīrthapadānukīrtanāt|na yatpunaḥ karmasu sajjate mano|rajastamobhyāṃ kalilaṃ tato'nyathā|| 46 ||
+6.2.47,य एतं परमं गुह्यं इतिहासमघापहम् ।श्रृणुयात् श्रद्धया युक्तो यश्च भक्त्यानुकीर्तयेत् ॥ ४७ ॥,ya etaṃ paramaṃ guhyaṃ itihāsamaghāpaham|śrṛṇuyāt śraddhayā yukto yaśca bhaktyānukīrtayet|| 47 ||
+6.2.48,न वै स नरकं याति नेक्षितो यमकिङ्करैः ।यद्यप्यमङ्गलो मर्त्यो विष्णुलोके महीयते ॥ ४८ ॥,na vai sa narakaṃ yāti nekṣito yamakiṅkaraiḥ|yadyapyamaṅgalo martyo viṣṇuloke mahīyate|| 48 ||
+6.2.49,म्रियमाणो हरेर्नाम गृणन् पुत्रोपचारितम् ।अजामिलोऽप्यगात् धाम किमुत श्रद्धया गृणन् ॥ ४९ ॥,mriyamāṇo harernāma gṛṇan putropacāritam|ajāmilo'pyagāt dhāma kimuta śraddhayā gṛṇan|| 49 ||
+6.2.2,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।षष्ठस्कन्धे अजामिलोपाख्याने द्वितीयोध्याऽयः ॥ २ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|ṣaṣṭhaskandhe ajāmilopākhyāne dvitīyodhyā'yaḥ|| 2 ||
+6.3.1,श्रीराजोवाच ।निशम्य देवः स्वभटोपवर्णितं प्रत्याह किं तानपि धर्मराजः ।एवं हताज्ञो विहतान्मुरारेर्नैदेशिकैर्यस्य वशे जनोऽयम् ॥ १ ॥,śrīrājovāca|niśamya devaḥ svabhaṭopavarṇitaṃ pratyāha kiṃ tānapi dharmarājaḥ|evaṃ hatājño vihatānmurārernaideśikairyasya vaśe jano'yam|| 1 ||
+6.3.2,यमस्य देवस्य न दण्डभङ्गः कुतश्चनर्षे श्रुतपूर्व आसीत् ।एतन्मुने वृश्चति लोकसंशयं न हि त्वदन्य इति मे विनिश्चितम् ॥ २ ॥,yamasya devasya na daṇḍabhaṅgaḥ kutaścanarṣe śrutapūrva āsīt|etanmune vṛścati lokasaṃśayaṃ na hi tvadanya iti me viniścitam|| 2 ||
+6.3.3,श्रीशुक उवाच ।भगवत्पुरुषै राजन्याम्याः प्रतिहतोद्यमाः ।पतिं विज्ञापयामासुर्यमं संयमनीपतिम् ॥ ३ ॥,śrīśuka uvāca|bhagavatpuruṣai rājanyāmyāḥ pratihatodyamāḥ|patiṃ vijñāpayāmāsuryamaṃ saṃyamanīpatim|| 3 ||
+6.3.4,यमदूता ऊचुः ।कति सन्तीह शास्तारो जीवलोकस्य वै प्रभो ।त्रैविध्यं कुर्वतः कर्म फलाभिव्यक्तिहेतवः ॥ ४ ॥,yamadūtā ūcuḥ|kati santīha śāstāro jīvalokasya vai prabho|traividhyaṃ kurvataḥ karma phalābhivyaktihetavaḥ|| 4 ||
+6.3.5,यदि स्युर्बहवो लोके शास्तारो दण्डधारिणः ।कस्य स्यातां न वा कस्य मृत्युश्चामृतमेव वा ॥ ५ ॥,yadi syurbahavo loke śāstāro daṇḍadhāriṇaḥ|kasya syātāṃ na vā kasya mṛtyuścāmṛtameva vā|| 5 ||
+6.3.6,किन्तु शास्तृबहुत्वे स्याद्बहूनामिह कर्मिणाम् ।शास्तृत्वमुपचारो हि यथा मण्डलवर्तिनाम् ॥ ६ ॥,kintu śāstṛbahutve syādbahūnāmiha karmiṇām|śāstṛtvamupacāro hi yathā maṇḍalavartinām|| 6 ||
+6.3.7,अतस्त्वमेको भूतानां सेश्वराणामधीश्वरः ।शास्ता दण्डधरो नॄणां शुभाशुभविवेचनः ॥ ७ ॥,atastvameko bhūtānāṃ seśvarāṇāmadhīśvaraḥ|śāstā daṇḍadharo nṝṇāṃ śubhāśubhavivecanaḥ|| 7 ||
+6.3.8,तस्य ते विहितो दण्डो न लोके वर्ततेऽधुना ।चतुर्भिरद्भुतैः सिद्धैराज्ञा ते विप्रलम्भिता ॥ ८ ॥,tasya te vihito daṇḍo na loke vartate'dhunā|caturbhiradbhutaiḥ siddhairājñā te vipralambhitā|| 8 ||
+6.3.9,नीयमानं तवादेशादस्माभिर्यातनागृहान् ।व्यामोचयन्पातकिनं छित्त्वा पाशान्प्रसह्य ते ॥ ९ ॥,nīyamānaṃ tavādeśādasmābhiryātanāgṛhān|vyāmocayanpātakinaṃ chittvā pāśānprasahya te|| 9 ||
+6.3.10,तांस्ते वेदितुमिच्छामो यदि नो मन्यसे क्षमम् ।नारायणेत्यभिहिते मा भैरित्याययुर्द्रुतम् ॥ १० ॥,tāṃste veditumicchāmo yadi no manyase kṣamam|nārāyaṇetyabhihite mā bhairityāyayurdrutam|| 10 ||
+6.3.11,श्रीबादरायणिरुवाच ।इति देवः स आपृष्टः प्रजासंयमनो यमः ।प्रीतः स्वदूतान्प्रत्याह स्मरन्पादाम्बुजं हरेः ॥ ११ ॥,śrībādarāyaṇiruvāca|iti devaḥ sa āpṛṣṭaḥ prajāsaṃyamano yamaḥ|prītaḥ svadūtānpratyāha smaranpādāmbujaṃ hareḥ|| 11 ||
+6.3.12,यम उवाच ।परो मदन्यो जगतस्तस्थुषश्च ओतं प्रोतं पटवद्यत्र विश्वम् ।यदंशतोऽस्य स्थितिजन्मनाशा नस्योतवद्यस्य वशे च लोकः ॥ १२ ॥,yama uvāca|paro madanyo jagatastasthuṣaśca otaṃ protaṃ paṭavadyatra viśvam|yadaṃśato'sya sthitijanmanāśā nasyotavadyasya vaśe ca lokaḥ|| 12 ||
+6.3.13,यो नामभिर्वाचि जनं निजायां बध्नाति तन्त्र्यामिव दामभिर्गाः ।यस्मै बलिं त इमे नामकर्म निबन्धबद्धाश्चकिता वहन्ति ॥ १३ ॥,yo nāmabhirvāci janaṃ nijāyāṃ badhnāti tantryāmiva dāmabhirgāḥ|yasmai baliṃ ta ime nāmakarma nibandhabaddhāścakitā vahanti|| 13 ||
+6.3.14,अहं महेन्द्रो निरृतिः प्रचेताः सोमोऽग्निरीशः पवनो विरिञ्चिः ।आदित्यविश्वे वसवोऽथ साध्या मरुद्गणा रुद्रगणाः ससिद्धाः ॥ १४ ॥,ahaṃ mahendro nirṛtiḥ pracetāḥ somo'gnirīśaḥ pavano viriñciḥ|ādityaviśve vasavo'tha sādhyā marudgaṇā rudragaṇāḥ sasiddhāḥ|| 14 ||
+6.3.15,अन्ये च ये विश्वसृजोऽमरेशा भृग्वादयोऽस्पृष्टरजस्तमस्काः ।यस्येहितं न विदुः स्पृष्टमायाः सत्त्वप्रधाना अपि किं ततोऽन्ये ॥ १५ ॥,anye ca ye viśvasṛjo'mareśā bhṛgvādayo'spṛṣṭarajastamaskāḥ|yasyehitaṃ na viduḥ spṛṣṭamāyāḥ sattvapradhānā api kiṃ tato'nye|| 15 ||
+6.3.16,यं वै न गोभिर्मनसासुभिर्वा हृदा गिरा वासुभृतो विचक्षते ।आत्मानमन्तर्हृदि सन्तमात्मनां चक्षुर्यथैवाकृतयस्ततः परम् ॥ १६ ॥,yaṃ vai na gobhirmanasāsubhirvā hṛdā girā vāsubhṛto vicakṣate|ātmānamantarhṛdi santamātmanāṃ cakṣuryathaivākṛtayastataḥ param|| 16 ||
+6.3.17,तस्यात्मतन्त्रस्य हरेरधीशितुः परस्य मायाधिपतेर्महात्मनः ।प्रायेण दूता इह वै मनोहराश्चरन्ति तद्रूपगुणस्वभावाः ॥ १७ ॥,tasyātmatantrasya hareradhīśituḥ parasya māyādhipatermahātmanaḥ|prāyeṇa dūtā iha vai manoharāścaranti tadrūpaguṇasvabhāvāḥ|| 17 ||
+6.3.18,भूतानि विष्णोः सुरपूजितानि दुर्दर्शलिङ्गानि महाद्भुतानि ।रक्षन्ति तद्भक्तिमतः परेभ्यो मत्तश्च मर्त्यानथ सर्वतश्च ॥ १८ ॥,bhūtāni viṣṇoḥ surapūjitāni durdarśaliṅgāni mahādbhutāni|rakṣanti tadbhaktimataḥ parebhyo mattaśca martyānatha sarvataśca|| 18 ||
+6.3.19,धर्मं तु साक्षाद्भगवत्प्रणीतं न वै विदुरृषयो नापि देवाः ।न सिद्धमुख्या असुरा मनुष्याः कुतो नु विद्याधरचारणादयः ॥ १९ ॥,dharmaṃ tu sākṣādbhagavatpraṇītaṃ na vai vidurṛṣayo nāpi devāḥ|na siddhamukhyā asurā manuṣyāḥ kuto nu vidyādharacāraṇādayaḥ|| 19 ||
+6.3.20,स्वयम्भूर्नारदः शम्भुः कुमारः कपिलो मनुः ।प्रह्लादो जनको भीष्मो बलिर्वैयासकिर्वयम् ॥ २० ॥,svayambhūrnāradaḥ śambhuḥ kumāraḥ kapilo manuḥ|prahlādo janako bhīṣmo balirvaiyāsakirvayam|| 20 ||
+6.3.21,द्वादशैते विजानीमो धर्मं भागवतं भटाः ।गुह्यं विशुद्धं दुर्बोधं यं ज्ञात्वामृतमश्नुते ॥ २१ ॥,dvādaśaite vijānīmo dharmaṃ bhāgavataṃ bhaṭāḥ|guhyaṃ viśuddhaṃ durbodhaṃ yaṃ jñātvāmṛtamaśnute|| 21 ||
+6.3.22,एतावानेव लोकेऽस्मिन्पुंसां धर्मः परः स्मृतः ।भक्तियोगो भगवति तन्नामग्रहणादिभिः ॥ २२ ॥,etāvāneva loke'sminpuṃsāṃ dharmaḥ paraḥ smṛtaḥ|bhaktiyogo bhagavati tannāmagrahaṇādibhiḥ|| 22 ||
+6.3.23,नामोच्चारणमाहात्म्यं हरेः पश्यत पुत्रकाः ।अजामिलोऽपि येनैव मृत्युपाशादमुच्यत ॥ २३ ॥,nāmoccāraṇamāhātmyaṃ hareḥ paśyata putrakāḥ|ajāmilo'pi yenaiva mṛtyupāśādamucyata|| 23 ||
+6.3.24,एतावतालमघनिर्हरणाय पुंसां ।सङ्कीर्तनं भगवतो गुणकर्मनाम्नाम् ।विक्रुश्य पुत्रमघवान्यदजामिलोऽपि ।नारायणेति म्रियमाण इयाय मुक्तिम् ॥ २४ ॥,etāvatālamaghanirharaṇāya puṃsāṃ|saṅkīrtanaṃ bhagavato guṇakarmanāmnām|vikruśya putramaghavānyadajāmilo'pi|nārāyaṇeti mriyamāṇa iyāya muktim|| 24 ||
+6.3.25,प्रायेण वेद तदिदं न महाजनोऽयं ।देव्या विमोहितमतिर्बत माययालम् ।त्रय्यां जडीकृतमतिर्मधुपुष्पितायां ।वैतानिके महति कर्मणि युज्यमानः ॥ २५ ॥,prāyeṇa veda tadidaṃ na mahājano'yaṃ|devyā vimohitamatirbata māyayālam|trayyāṃ jaḍīkṛtamatirmadhupuṣpitāyāṃ|vaitānike mahati karmaṇi yujyamānaḥ|| 25 ||
+6.3.26,एवं विमृश्य सुधियो भगवत्यनन्ते ।सर्वात्मना विदधते खलु भावयोगम् ।ते मे न दण्डमर्हन्त्यथ यद्यमीषां ।स्यात्पातकं तदपि हन्त्युरुगायवादः ॥ २६ ॥,evaṃ vimṛśya sudhiyo bhagavatyanante|sarvātmanā vidadhate khalu bhāvayogam|te me na daṇḍamarhantyatha yadyamīṣāṃ|syātpātakaṃ tadapi hantyurugāyavādaḥ|| 26 ||
+6.3.27,ते देवसिद्धपरिगीतपवित्रगाथा ।ये साधवः समदृशो भगवत्प्रपन्नाः ।तान्नोपसीदत हरेर्गदयाभिगुप्तान् ।नैषां वयं न च वयः प्रभवाम दण्डे ॥ २७ ॥,te devasiddhaparigītapavitragāthā|ye sādhavaḥ samadṛśo bhagavatprapannāḥ|tānnopasīdata harergadayābhiguptān|naiṣāṃ vayaṃ na ca vayaḥ prabhavāma daṇḍe|| 27 ||
+6.3.28,तानानयध्वमसतो विमुखान्मुकुन्द ।पादारविन्दमकरन्दरसादजस्रम् ।निष्किञ्चनैः परमहंस���ुलैरसङ्गैर् ।जुष्टाद्गृहे निरयवर्त्मनि बद्धतृष्णान् ॥ २८ ॥,tānānayadhvamasato vimukhānmukunda|pādāravindamakarandarasādajasram|niṣkiñcanaiḥ paramahaṃsakulairasaṅgair|juṣṭādgṛhe nirayavartmani baddhatṛṣṇān|| 28 ||
+6.3.29,जिह्वा न वक्ति भगवद्गुणनामधेयं ।चेतश्च न स्मरति तच्चरणारविन्दम् ।कृष्णाय नो नमति यच्छिर एकदापि ।तानानयध्वमसतोऽकृतविष्णुकृत्यान् ॥ २९ ॥,jihvā na vakti bhagavadguṇanāmadheyaṃ|cetaśca na smarati taccaraṇāravindam|kṛṣṇāya no namati yacchira ekadāpi|tānānayadhvamasato'kṛtaviṣṇukṛtyān|| 29 ||
+6.3.30,तत्क्षम्यतां स भगवान्पुरुषः पुराणो ।नारायणः स्वपुरुषैर्यदसत्कृतं नः ।स्वानामहो न विदुषां रचिताञ्जलीनां ।क्षान्तिर्गरीयसि नमः पुरुषाय भूम्ने ॥ ३० ॥,tatkṣamyatāṃ sa bhagavānpuruṣaḥ purāṇo|nārāyaṇaḥ svapuruṣairyadasatkṛtaṃ naḥ|svānāmaho na viduṣāṃ racitāñjalīnāṃ|kṣāntirgarīyasi namaḥ puruṣāya bhūmne|| 30 ||
+6.3.31,तस्मात्सङ्कीर्तनं विष्णोर्जगन्मङ्गलमंहसाम् ।महतामपि कौरव्य विद्ध्यैकान्तिकनिष्कृतम् ॥ ३१ ॥,tasmātsaṅkīrtanaṃ viṣṇorjaganmaṅgalamaṃhasām|mahatāmapi kauravya viddhyaikāntikaniṣkṛtam|| 31 ||
+6.3.32,शृण्वतां गृणतां वीर्याण्युद्दामानि हरेर्मुहुः ।यथा सुजातया भक्त्या शुद्ध्येन्नात्मा व्रतादिभिः ॥ ३२ ॥,śṛṇvatāṃ gṛṇatāṃ vīryāṇyuddāmāni harermuhuḥ|yathā sujātayā bhaktyā śuddhyennātmā vratādibhiḥ|| 32 ||
+6.3.33,कृष्णाङ्घ्रिपद्ममधुलिण् न पुनर्विसृष्ट ।मायागुणेषु रमते वृजिनावहेषु ।अन्यस्तु कामहत आत्मरजः प्रमार्ष्टुम् ।ईहेत कर्म यत एव रजः पुनः स्यात् ॥ ३३ ॥,kṛṣṇāṅghripadmamadhuliṇ na punarvisṛṣṭa|māyāguṇeṣu ramate vṛjināvaheṣu|anyastu kāmahata ātmarajaḥ pramārṣṭum|īheta karma yata eva rajaḥ punaḥ syāt|| 33 ||
+6.3.34,इत्थं स्वभर्तृगदितं भगवन्महित्वं ।संस्मृत्य विस्मितधियो यमकिङ्करास्ते ।नैवाच्युताश्रयजनं प्रतिशङ्कमाना ।द्रष्टुं च बिभ्यति ततः प्रभृति स्म राजन् ॥ ३४ ॥,itthaṃ svabhartṛgaditaṃ bhagavanmahitvaṃ|saṃsmṛtya vismitadhiyo yamakiṅkarāste|naivācyutāśrayajanaṃ pratiśaṅkamānā|draṣṭuṃ ca bibhyati tataḥ prabhṛti sma rājan|| 34 ||
+6.3.35,इतिहासमिमं गुह्यं भगवान्कुम्भसम्भवः ।कथयामास मलय आसीनो हरिमर्चयन् ॥ ३५ ॥,itihāsamimaṃ guhyaṃ bhagavānkumbhasambhavaḥ|kathayāmāsa malaya āsīno harimarcayan|| 35 ||
+6.4.1,अथ चतुर्थोऽध्यायः ।श्रीराजोवाच ।देवासुरनृणां सर्गो नागानां मृगपक्षिणाम् ।सामासिकस्त्वया प्रोक्तो यस्तु स्वायम्भुवेऽन्तरे ॥ १ ॥,atha caturtho'dhyāyaḥ|śrīrājovāca|devāsuranṛṇāṃ sargo nāgānāṃ mṛgapakṣiṇām|sāmāsikastvayā prokto yastu svāyambhuve'ntare|| 1 ||
+6.4.2,तस्यैव व्यासमिच्छामि ज्ञातुं ते भगवन्यथा ।अनुसर्गं यया शक्त्या ससर्ज भगवान्परः ॥ २ ॥,tasyaiva vyāsamicchāmi jñātuṃ te bhagavanyathā|anusargaṃ yayā śaktyā sasarja bhagavānparaḥ|| 2 ||
+6.4.3,श्रीसूत उवाच ।इति सम्प्रश्नमाकर्ण्य राजर्षेर्बादरायणिः ।प्रतिनन्द्य महायोगी जगाद मुनिसत्तमाः ॥ ३ ॥,śrīsūta uvāca|iti sampraśnamākarṇya rājarṣerbādarāyaṇiḥ|pratinandya mahāyogī jagāda munisattamāḥ|| 3 ||
+6.4.4,श्रीशुक उवाच ।यदा प्रचेतसः पुत्रा दश प्राचीनबर्हिषः ।अन्तःसमुद्रादुन्मग्ना ददृशुर्गां द्रुमैर्वृताम् ॥ ४ ॥,śrīśuka uvāca|yadā pracetasaḥ putrā daśa prācīnabarhiṣaḥ|antaḥsamudrādunmagnā dadṛśurgāṃ drumairvṛtām|| 4 ||
+6.4.5,द्रुमेभ्यः क्रुध्यमानास्ते तपोदीपितमन्यवः ।मुखतो वायुमग्निं च ससृजुस्तद्दिधक्षया ॥ ५ ॥,drumebhyaḥ krudhyamānāste tapodīpitamanyavaḥ|mukhato vāyumagniṃ ca sasṛjustaddidhakṣayā|| 5 ||
+6.4.6,ताभ्यां निर्दह्यमानांस्तानुपलभ्य कुरूद्वह ।राजोवाच महान्सोमो मन्युं प्रशमयन्निव ॥ ६ ॥,tābhyāṃ nirdahyamānāṃstānupalabhya kurūdvaha|rājovāca mahānsomo manyuṃ praśamayanniva|| 6 ||
+6.4.7,न द्रुमेभ्यो महाभागा दीनेभ्यो द्रोग्धुमर्हथ ।विवर्धयिषवो यूयं प्रजानां पतयः स्मृताः ॥ ७ ॥,na drumebhyo mahābhāgā dīnebhyo drogdhumarhatha|vivardhayiṣavo yūyaṃ prajānāṃ patayaḥ smṛtāḥ|| 7 ||
+6.4.8,अहो प्रजापतिपतिर्भगवान्हरिरव्ययः ।वनस्पतीनोषधीश्च ससर्जोर्जमिषं विभुः ॥ ८ ॥,aho prajāpatipatirbhagavānhariravyayaḥ|vanaspatīnoṣadhīśca sasarjorjamiṣaṃ vibhuḥ|| 8 ||
+6.4.9,अन्नं चराणामचरा ह्यपदः पादचारिणाम् ।अहस्ता हस्तयुक्तानां द्विपदां च चतुष्पदः ॥ ९ ॥,annaṃ carāṇāmacarā hyapadaḥ pādacāriṇām|ahastā hastayuktānāṃ dvipadāṃ ca catuṣpadaḥ|| 9 ||
+6.4.10,यूयं च पित्रान्वादिष्टा देवदेवेन चानघाः ।प्रजासर्गाय हि कथं वृक्षान्निर्दग्धुमर्हथ ॥ १० ॥,yūyaṃ ca pitrānvādiṣṭā devadevena cānaghāḥ|prajāsargāya hi kathaṃ vṛkṣānnirdagdhumarhatha|| 10 ||
+6.4.11,आतिष्ठत सतां मार्गं कोपं यच्छत दीपितम् ।पित्रा पितामहेनापि जुष्टं वः प्रपितामहैः ॥ ११ ॥,ātiṣṭhata satāṃ mārgaṃ kopaṃ yacchata dīpitam|pitrā pitāmahenāpi juṣṭaṃ vaḥ prapitāmahaiḥ|| 11 ||
+6.4.12,तोकानां पितरौ बन्धू दृशः पक्ष्म स्त्रियाः पतिः ।पतिः प्रजानां भिक्षूणां गृह्यज्ञानां बुधः सुहृत् ॥ १२ ॥,tokānāṃ pitarau bandhū dṛśaḥ pakṣma striyāḥ patiḥ|patiḥ prajānāṃ bhikṣūṇāṃ gṛhyajñānāṃ budhaḥ suhṛt|| 12 ||
+6.4.13,अन्तर्देहेषु भूतानामात्मास्ते हरिरीश्वरः ।सर्वं तद्धिष्ण्यमीक्षध्वमेवं वस्तोषितो ह्यसौ ॥ १३ ॥,antardeheṣu bhūtānāmātmāste harirīśvaraḥ|sarvaṃ taddhiṣṇyamīkṣadhvamevaṃ vastoṣito hyasau|| 13 ||
+6.4.14,यः समुत्पतितं देह आकाशान्मन्युमुल्बणम् ।आत्मजिज्ञासया यच्छेत्स गुणानतिवर्तते ॥ १४ ॥,yaḥ samutpatitaṃ deha ākāśānmanyumulbaṇam|ātmajijñāsayā yacchetsa guṇānativartate|| 14 ||
+6.4.15,अलं दग्धैर्द्रुमैर्दीनैः खिलानां शिवमस्तु वः ।वार्क्षी ह्येषा वरा कन्या पत्नीत्वे प्रतिगृह्यताम् ॥ १५ ॥,alaṃ dagdhairdrumairdīnaiḥ khilānāṃ śivamastu vaḥ|vārkṣī hyeṣā varā kanyā patnītve pratigṛhyatām|| 15 ||
+6.4.16,इत्यामन्त्र्य वरारोहां कन्यामाप्सरसीं नृप ।सोमो राजा ययौ दत्त्वा ते धर्मेणोपयेमिरे ॥ १६ ॥,ityāmantrya varārohāṃ kanyāmāpsarasīṃ nṛpa|somo rājā yayau dattvā te dharmeṇopayemire|| 16 ||
+6.4.17,तेभ्यस्तस्यां समभवद्दक्षः प्राचेतसः किल ।यस्य प्रजाविसर्गेण लोका आपूरितास्त्रयः ॥ १७ ॥,tebhyastasyāṃ samabhavaddakṣaḥ prācetasaḥ kila|yasya prajāvisargeṇa lokā āpūritāstrayaḥ|| 17 ||
+6.4.18,यथा ससर्ज भूतानि दक्षो दुहितृवत्सलः ।रेतसा मनसा चैव तन्ममावहितः शृणु ॥ १८ ॥,yathā sasarja bhūtāni dakṣo duhitṛvatsalaḥ|retasā manasā caiva tanmamāvahitaḥ śṛṇu|| 18 ||
+6.4.19,मनसैवासृजत्पूर्वं प्रजापतिरिमाः प्रजाः ।देवासुरमनुष्यादीन्नभःस्थलजलौकसः ॥ १९ ॥,manasaivāsṛjatpūrvaṃ prajāpatirimāḥ prajāḥ|devāsuramanuṣyādīnnabhaḥsthalajalaukasaḥ|| 19 ||
+6.4.20,तमबृंहितमालोक्य प्रजासर्गं प्रजापतिः ।विन्ध्यपादानुपव्रज्य सोऽचरद्दुष्करं तपः ॥ २० ॥,tamabṛṃhitamālokya prajāsargaṃ prajāpatiḥ|vindhyapādānupavrajya so'caradduṣkaraṃ tapaḥ|| 20 ||
+6.4.21,तत्राघमर्षणं नाम तीर्थं पापहरं परम् ।उपस्पृश्यानुसवनं तपसातोषयद्धरिम् ॥ २१ ॥,tatrāghamarṣaṇaṃ nāma tīrthaṃ pāpaharaṃ param|upaspṛśyānusavanaṃ tapasātoṣayaddharim|| 21 ||
+6.4.22,अस्तौषीद्धंसगुह्येन भगवन्तमधोक्षजम् ।तुभ्यं तदभिधास्यामि कस्यातुष्यद्यथा हरिः ॥ २२ ॥,astauṣīddhaṃsaguhyena bhagavantamadhokṣajam|tubhyaṃ tadabhidhāsyāmi kasyātuṣyadyathā hariḥ|| 22 ||
+6.4.23,श्रीप्रजापतिरुवाच ।नमः परायावितथानुभूतये गुणत्रयाभासनिमित्तबन्धवे ।अदृष्टधाम्ने गुणतत्त्वबुद्धिभिर्निवृत्तमानाय दधे स्वयम्भुवे ॥ २३ ॥,śrīprajāpatiruvāca|namaḥ parāyāvitathānubhūtaye guṇatrayābhāsanimittabandhave|adṛṣṭadhāmne guṇatattvabuddhibhirnivṛttamānāya dadhe svayambhuve|| 23 ||
+6.4.24,न यस्य सख्यं पुरुषोऽवैति सख्युः सखा वसन्संवसतः पुरेऽस्मिन् ।गुणो यथा गुणिनो व्यक्तदृष्टेस्तस्मै महेशाय नमस्करोमि ॥ २४ ॥,na yasya sakhyaṃ puruṣo'vaiti sakhyuḥ sakhā vasansaṃvasataḥ pure'smin|guṇo yathā guṇino vyaktadṛṣṭestasmai maheśāya namaskaromi|| 24 ||
+6.4.25,देहोऽसवोऽक्षा मनवो भूतमात्रामात्मानमन्यं च विदुः परं यत् ।सर्वं पुमान्वेद गुणांश्च तज्ज्ञो न वेद सर्वज्ञमनन्तमीडे ॥ २५ ॥,deho'savo'kṣā manavo bhūtamātrāmātmānamanyaṃ ca viduḥ paraṃ yat|sarvaṃ pumānveda guṇāṃśca tajjño na veda sarvajñamanantamīḍe|| 25 ||
+6.4.26,यदोपरामो मनसो नामरूप रूपस्य दृष्टस्मृतिसम्प्रमोषात् ।य ईयते केवलया स्वसंस्थया हंसाय तस्मै शुचिसद्मने नमः ॥ २६ ॥,yadoparāmo manaso nāmarūpa rūpasya dṛṣṭasmṛtisampramoṣāt|ya īyate kevalayā svasaṃsthayā haṃsāya tasmai śucisadmane namaḥ|| 26 ||
+6.4.27,मनीषिणोऽन्तर्हृदि सन्निवेशितं स्वशक्तिभिर्नवभिश्च त्रिवृद्भिः ।वह्निं यथा दारुणि पाञ्चदश्यं मनीषया निष्कर्षन्ति गूढम् ॥ २७ ॥,manīṣiṇo'ntarhṛdi sanniveśitaṃ svaśaktibhirnavabhiśca trivṛdbhiḥ|vahniṃ yathā dāruṇi pāñcadaśyaṃ manīṣayā niṣkarṣanti gūḍham|| 27 ||
+6.4.28,स वै ममाशेषविशेषमाया निषेधनिर्वाणसुखानुभूतिः ।स सर्वनामा स च विश्वरूपः प्रसीदतामनिरुक्तात्मशक्तिः ॥ २८ ॥,sa vai mamāśeṣaviśeṣamāyā niṣedhanirvāṇasukhānubhūtiḥ|sa sarvanāmā sa ca viśvarūpaḥ prasīdatāmaniruktātmaśaktiḥ|| 28 ||
+6.4.29,यद्यन्निरुक्तं वचसा निरूपितं धियाक्षभिर्वा मनसा वोत यस्य ।मा भूत���स्वरूपं गुणरूपं हि तत्तत्स वै गुणापायविसर्गलक्षणः ॥ २९ ॥,yadyanniruktaṃ vacasā nirūpitaṃ dhiyākṣabhirvā manasā vota yasya|mā bhūtsvarūpaṃ guṇarūpaṃ hi tattatsa vai guṇāpāyavisargalakṣaṇaḥ|| 29 ||
+6.4.30,यस्मिन्यतो येन च यस्य यस्मै यद्यो यथा कुरुते कार्यते च ।परावरेषां परमं प्राक्प्रसिद्धं तद्ब्रह्म तद्धेतुरनन्यदेकम् ॥ ३० ॥,yasminyato yena ca yasya yasmai yadyo yathā kurute kāryate ca|parāvareṣāṃ paramaṃ prākprasiddhaṃ tadbrahma taddheturananyadekam|| 30 ||
+6.4.31,यच्छक्तयो वदतां वादिनां वै विवादसंवादभुवो भवन्ति ।कुर्वन्ति चैषां मुहुरात्ममोहं तस्मै नमोऽनन्तगुणाय भूम्ने ॥ ३१ ॥,yacchaktayo vadatāṃ vādināṃ vai vivādasaṃvādabhuvo bhavanti|kurvanti caiṣāṃ muhurātmamohaṃ tasmai namo'nantaguṇāya bhūmne|| 31 ||
+6.4.32,अस्तीति नास्तीति च वस्तुनिष्ठयोरेकस्थयोर्भिन्नविरुद्धधर्मणोः ।अवेक्षितं किञ्चन योगसाङ्ख्ययोः समं परं ह्यनुकूलं बृहत्तत् ॥ ३२ ॥,astīti nāstīti ca vastuniṣṭhayorekasthayorbhinnaviruddhadharmaṇoḥ|avekṣitaṃ kiñcana yogasāṅkhyayoḥ samaṃ paraṃ hyanukūlaṃ bṛhattat|| 32 ||
+6.4.33,योऽनुग्रहार्थं भजतां पादमूलमनामरूपो भगवाननन्तः ।नामानि रूपाणि च जन्मकर्मभिर्भेजे स मह्यं परमः प्रसीदतु ॥ ३३ ॥,yo'nugrahārthaṃ bhajatāṃ pādamūlamanāmarūpo bhagavānanantaḥ|nāmāni rūpāṇi ca janmakarmabhirbheje sa mahyaṃ paramaḥ prasīdatu|| 33 ||
+6.4.34,यः प्राकृतैर्ज्ञानपथैर्जनानां यथाशयं देहगतो विभाति ।यथानिलः पार्थिवमाश्रितो गुणं स ईश्वरो मे कुरुतां मनोरथम् ॥ ३४ ॥,yaḥ prākṛtairjñānapathairjanānāṃ yathāśayaṃ dehagato vibhāti|yathānilaḥ pārthivamāśrito guṇaṃ sa īśvaro me kurutāṃ manoratham|| 34 ||
+6.4.35,श्रीशुक उवाच ।इति स्तुतः संस्तुवतः स तस्मिन्नघमर्षणे ।प्रादुरासीत्कुरुश्रेष्ठ भगवान्भक्तवत्सलः ॥ ३५ ॥,śrīśuka uvāca|iti stutaḥ saṃstuvataḥ sa tasminnaghamarṣaṇe|prādurāsītkuruśreṣṭha bhagavānbhaktavatsalaḥ|| 35 ||
+6.4.36,कृतपादः सुपर्णांसे प्रलम्बाष्टमहाभुजः ।चक्रशङ्खासिचर्मेषु धनुःपाशगदाधरः ॥ ३६ ॥,kṛtapādaḥ suparṇāṃse pralambāṣṭamahābhujaḥ|cakraśaṅkhāsicarmeṣu dhanuḥpāśagadādharaḥ|| 36 ||
+6.4.37,पीतवासा घनश्यामः प्रसन्नवदनेक्षणः ।वनमालानिवीताङ्गो लसच्छ्रीवत्सकौस्तुभः ॥ ३७ ॥,pītavāsā ghanaśyāmaḥ prasannavadanekṣaṇaḥ|vanamālānivītāṅgo lasacchrīvatsakaustubhaḥ|| 37 ||
+6.4.38,महाकिरीटकटकः स्फुरन्मकरकुण्डलः ।काञ्च्यङ्गुलीयवलय नूपुराङ्गदभूषितः ॥ ३८ ॥,mahākirīṭakaṭakaḥ sphuranmakarakuṇḍalaḥ|kāñcyaṅgulīyavalaya nūpurāṅgadabhūṣitaḥ|| 38 ||
+6.4.39,त्रैलोक्यमोहनं रूपं बिभ्रत्त्रिभुवनेश्वरः ।वृतो नारदनन्दाद्यैः पार्षदैः सुरयूथपैः ॥ ३९ ॥,trailokyamohanaṃ rūpaṃ bibhrattribhuvaneśvaraḥ|vṛto nāradanandādyaiḥ pārṣadaiḥ surayūthapaiḥ|| 39 ||
+6.4.40,स्तूयमानोऽनुगायद्भिः सिद्धगन्धर्वचारणैः ।रूपं तन्महदाश्चर्यं विचक्ष्यागतसाध्वसः ॥ ४० ॥,stūyamāno'nugāyadbhiḥ siddhagandharvacāraṇaiḥ|rūpaṃ tanmahadāścaryaṃ vicakṣyāgatasādhvasaḥ|| 40 ||
+6.4.41,ननाम दण्डवद्भूमौ प्रहृष्टात्मा प्रजापतिः ।��� किञ्चनोदीरयितुमशकत्तीव्रया मुदा ।आपूरितमनोद्वारैर्ह्रदिन्य इव निर्झरैः ॥ ४१ ॥,nanāma daṇḍavadbhūmau prahṛṣṭātmā prajāpatiḥ|na kiñcanodīrayitumaśakattīvrayā mudā|āpūritamanodvārairhradinya iva nirjharaiḥ|| 41 ||
+6.4.42,तं तथावनतं भक्तं प्रजाकामं प्रजापतिम् ।चित्तज्ञः सर्वभूतानामिदमाह जनार्दनः ॥ ४२ ॥,taṃ tathāvanataṃ bhaktaṃ prajākāmaṃ prajāpatim|cittajñaḥ sarvabhūtānāmidamāha janārdanaḥ|| 42 ||
+6.4.43,श्रीभगवानुवाच ।प्राचेतस महाभाग संसिद्धस्तपसा भवान् ।यच्छ्रद्धया मत्परया मयि भावं परं गतः ॥ ४३ ॥,śrībhagavānuvāca|prācetasa mahābhāga saṃsiddhastapasā bhavān|yacchraddhayā matparayā mayi bhāvaṃ paraṃ gataḥ|| 43 ||
+6.4.44,प्रीतोऽहं ते प्रजानाथ यत्तेऽस्योद्बृंहणं तपः ।ममैष कामो भूतानां यद्भूयासुर्विभूतयः ॥ ४४ ॥,prīto'haṃ te prajānātha yatte'syodbṛṃhaṇaṃ tapaḥ|mamaiṣa kāmo bhūtānāṃ yadbhūyāsurvibhūtayaḥ|| 44 ||
+6.4.45,ब्रह्मा भवो भवन्तश्च मनवो विबुधेश्वराः ।विभूतयो मम ह्येता भूतानां भूतिहेतवः ॥ ४५ ॥,brahmā bhavo bhavantaśca manavo vibudheśvarāḥ|vibhūtayo mama hyetā bhūtānāṃ bhūtihetavaḥ|| 45 ||
+6.4.46,तपो मे हृदयं ब्रह्मंस्तनुर्विद्या क्रियाकृतिः ।अङ्गानि क्रतवो जाता धर्म आत्मासवः सुराः ॥ ४६ ॥,tapo me hṛdayaṃ brahmaṃstanurvidyā kriyākṛtiḥ|aṅgāni kratavo jātā dharma ātmāsavaḥ surāḥ|| 46 ||
+6.4.47,अहमेवासमेवाग्रे नान्यत्किञ्चान्तरं बहिः ।संज्ञानमात्रमव्यक्तं प्रसुप्तमिव विश्वतः ॥ ४७ ॥,ahamevāsamevāgre nānyatkiñcāntaraṃ bahiḥ|saṃjñānamātramavyaktaṃ prasuptamiva viśvataḥ|| 47 ||
+6.4.48,मय्यनन्तगुणेऽनन्ते गुणतो गुणविग्रहः ।यदासीत्तत एवाद्यः स्वयम्भूः समभूदजः ॥ ४८ ॥,mayyanantaguṇe'nante guṇato guṇavigrahaḥ|yadāsīttata evādyaḥ svayambhūḥ samabhūdajaḥ|| 48 ||
+6.4.49,स वै यदा महादेवो मम वीर्योपबृंहितः ।मेने खिलमिवात्मानमुद्यतः स्वर्गकर्मणि ॥ ४९ ॥,sa vai yadā mahādevo mama vīryopabṛṃhitaḥ|mene khilamivātmānamudyataḥ svargakarmaṇi|| 49 ||
+6.4.50,अथ मेऽभिहितो देवस्तपोऽतप्यत दारुणम् ।नव विश्वसृजो युष्मान्येनादावसृजद्विभुः ॥ ५० ॥,atha me'bhihito devastapo'tapyata dāruṇam|nava viśvasṛjo yuṣmānyenādāvasṛjadvibhuḥ|| 50 ||
+6.4.51,एषा पञ्चजनस्याङ्ग दुहिता वै प्रजापतेः ।असिक्नी नाम पत्नीत्वे प्रजेश प्रतिगृह्यताम् ॥ ५१ ॥,eṣā pañcajanasyāṅga duhitā vai prajāpateḥ|asiknī nāma patnītve prajeśa pratigṛhyatām|| 51 ||
+6.4.52,मिथुनव्यवायधर्मस्त्वं प्रजासर्गमिमं पुनः ।मिथुनव्यवायधर्मिण्यां भूरिशो भावयिष्यसि ॥ ५२ ॥,mithunavyavāyadharmastvaṃ prajāsargamimaṃ punaḥ|mithunavyavāyadharmiṇyāṃ bhūriśo bhāvayiṣyasi|| 52 ||
+6.4.53,त्वत्तोऽधस्तात्प्रजाः सर्वा मिथुनीभूय मायया ।मदीयया भविष्यन्ति हरिष्यन्ति च मे बलिम् ॥ ५३ ॥,tvatto'dhastātprajāḥ sarvā mithunībhūya māyayā|madīyayā bhaviṣyanti hariṣyanti ca me balim|| 53 ||
+6.4.54,श्रीशुक उवाच ।इत्युक्त्वा मिषतस्तस्य भगवान्विश्वभावनः ।स्वप्नोपलब्धार्थ इव तत्रैवान्तर्दधे हरिः ॥ ५४ ॥,śrīśuka uvāca|ityuktvā miṣatastasya bhagavānviśvabhāvanaḥ|svapnopalabdhārtha iva tatraivāntardadhe hariḥ|| 54 ||
+6.5.1,श्रीशुक उवाच ।तस्यां स पाञ्चजन्यां वै विष्णुमायोपबृंहितः ।हर्यश्वसंज्ञानयुतं पुत्रानजनयद्विभुः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|tasyāṃ sa pāñcajanyāṃ vai viṣṇumāyopabṛṃhitaḥ|haryaśvasaṃjñānayutaṃ putrānajanayadvibhuḥ|| 1 ||
+6.5.2,अपृथग्धर्मशीलास्ते सर्वे दाक्षायणा नृप ।पित्रा प्रोक्ताः प्रजासर्गे प्रतीचीं प्रययुर्दिशम् ॥ २ ॥,apṛthagdharmaśīlāste sarve dākṣāyaṇā nṛpa|pitrā proktāḥ prajāsarge pratīcīṃ prayayurdiśam|| 2 ||
+6.5.3,तत्र नारायणसरस्तीर्थं सिन्धुसमुद्रयोः ।सङ्गमो यत्र सुमहन्मुनिसिद्धनिषेवितम् ॥ ३ ॥,tatra nārāyaṇasarastīrthaṃ sindhusamudrayoḥ|saṅgamo yatra sumahanmunisiddhaniṣevitam|| 3 ||
+6.5.4,तदुपस्पर्शनादेव विनिर्धूतमलाशयाः ।धर्मे पारमहंस्ये च प्रोत्पन्नमतयोऽप्युत ॥ ४ ॥,tadupasparśanādeva vinirdhūtamalāśayāḥ|dharme pāramahaṃsye ca protpannamatayo'pyuta|| 4 ||
+6.5.5,तेपिरे तप एवोग्रं पित्रादेशेन यन्त्रिताः ।प्रजाविवृद्धये यत्तान्देवर्षिस्तान्ददर्श ह ॥ ५ ॥,tepire tapa evograṃ pitrādeśena yantritāḥ|prajāvivṛddhaye yattāndevarṣistāndadarśa ha|| 5 ||
+6.5.6,उवाच चाथ हर्यश्वाः कथं स्रक्ष्यथ वै प्रजाः ।अदृष्ट्वान्तं भुवो यूयं बालिशा बत पालकाः ॥ ६ ॥,uvāca cātha haryaśvāḥ kathaṃ srakṣyatha vai prajāḥ|adṛṣṭvāntaṃ bhuvo yūyaṃ bāliśā bata pālakāḥ|| 6 ||
+6.5.7,तथैकपुरुषं राष्ट्रं बिलं चादृष्टनिर्गमम् ।बहुरूपां स्त्रियं चापि पुमांसं पुंश्चलीपतिम् ॥ ७ ॥,tathaikapuruṣaṃ rāṣṭraṃ bilaṃ cādṛṣṭanirgamam|bahurūpāṃ striyaṃ cāpi pumāṃsaṃ puṃścalīpatim|| 7 ||
+6.5.8,नदीमुभयतो वाहां पञ्चपञ्चाद्भुतं गृहम् ।क्वचिद्धंसं चित्रकथं क्षौरपव्यं स्वयं भ्रमिम् ॥ ८ ॥,nadīmubhayato vāhāṃ pañcapañcādbhutaṃ gṛham|kvaciddhaṃsaṃ citrakathaṃ kṣaurapavyaṃ svayaṃ bhramim|| 8 ||
+6.5.9,कथं स्वपितुरादेशमविद्वांसो विपश्चितः ।अनुरूपमविज्ञाय अहो सर्गं करिष्यथ ॥ ९ ॥,kathaṃ svapiturādeśamavidvāṃso vipaścitaḥ|anurūpamavijñāya aho sargaṃ kariṣyatha|| 9 ||
+6.5.10,श्रीशुक उवाच ।तन्निशम्याथ हर्यश्वा औत्पत्तिकमनीषया ।वाचः कूटं तु देवर्षेः स्वयं विममृशुर्धिया ॥ १० ॥,śrīśuka uvāca|tanniśamyātha haryaśvā autpattikamanīṣayā|vācaḥ kūṭaṃ tu devarṣeḥ svayaṃ vimamṛśurdhiyā|| 10 ||
+6.5.11,भूः क्षेत्रं जीवसंज्ञं यदनादि निजबन्धनम् ।अदृष्ट्वा तस्य निर्वाणं किमसत्कर्मभिर्भवेत् ॥ ११ ॥,bhūḥ kṣetraṃ jīvasaṃjñaṃ yadanādi nijabandhanam|adṛṣṭvā tasya nirvāṇaṃ kimasatkarmabhirbhavet|| 11 ||
+6.5.12,एक एवेश्वरस्तुर्यो भगवान्स्वाश्रयः परः ।तमदृष्ट्वाभवं पुंसः किमसत्कर्मभिर्भवेत् ॥ १२ ॥,eka eveśvarasturyo bhagavānsvāśrayaḥ paraḥ|tamadṛṣṭvābhavaṃ puṃsaḥ kimasatkarmabhirbhavet|| 12 ||
+6.5.13,पुमान्नैवैति यद्गत्वा बिलस्वर्गं गतो यथा ।प्रत्यग्धामाविद इह किमसत्कर्मभिर्भवेत् ॥ १३ ॥,pumānnaivaiti yadgatvā bilasvargaṃ gato yathā|pratyagdhāmāvida iha kimasatkarmabhirbhavet|| 13 ||
+6.5.14,नानारूपात्मनो बुद्धिः स्वैरिणीव गुणान्विता ।तन्निष्ठ��मगतस्येह किमसत्कर्मभिर्भवेत् ॥ १४ ॥,nānārūpātmano buddhiḥ svairiṇīva guṇānvitā|tanniṣṭhāmagatasyeha kimasatkarmabhirbhavet|| 14 ||
+6.5.15,तत्सङ्गभ्रंशितैश्वर्यं संसरन्तं कुभार्यवत् ।तद्गतीरबुधस्येह किमसत्कर्मभिर्भवेत् ॥ १५ ॥,tatsaṅgabhraṃśitaiśvaryaṃ saṃsarantaṃ kubhāryavat|tadgatīrabudhasyeha kimasatkarmabhirbhavet|| 15 ||
+6.5.16,सृष्ट्यप्ययकरीं मायां वेलाकूलान्तवेगिताम् ।मत्तस्य तामविज्ञस्य किमसत्कर्मभिर्भवेत् ॥ १६ ॥,sṛṣṭyapyayakarīṃ māyāṃ velākūlāntavegitām|mattasya tāmavijñasya kimasatkarmabhirbhavet|| 16 ||
+6.5.17,पञ्चविंशतितत्त्वानां पुरुषोऽद्भुतदर्पणः ।अध्यात्ममबुधस्येह किमसत्कर्मभिर्भवेत् ॥ १७ ॥,pañcaviṃśatitattvānāṃ puruṣo'dbhutadarpaṇaḥ|adhyātmamabudhasyeha kimasatkarmabhirbhavet|| 17 ||
+6.5.18,ऐश्वरं शास्त्रमुत्सृज्य बन्धमोक्षानुदर्शनम् ।विविक्तपदमज्ञाय किमसत्कर्मभिर्भवेत् ॥ १८ ॥,aiśvaraṃ śāstramutsṛjya bandhamokṣānudarśanam|viviktapadamajñāya kimasatkarmabhirbhavet|| 18 ||
+6.5.19,कालचक्रं भ्रमिस्तीक्ष्णं सर्वं निष्कर्षयज्जगत् ।स्वतन्त्रमबुधस्येह किमसत्कर्मभिर्भवेत् ॥ १९ ॥,kālacakraṃ bhramistīkṣṇaṃ sarvaṃ niṣkarṣayajjagat|svatantramabudhasyeha kimasatkarmabhirbhavet|| 19 ||
+6.5.20,शास्त्रस्य पितुरादेशं यो न वेद निवर्तकम् ।कथं तदनुरूपाय गुणविस्रम्भ्युपक्रमेत् ॥ २० ॥,śāstrasya piturādeśaṃ yo na veda nivartakam|kathaṃ tadanurūpāya guṇavisrambhyupakramet|| 20 ||
+6.5.21,इति व्यवसिता राजन्हर्यश्वा एकचेतसः ।प्रययुस्तं परिक्रम्य पन्थानमनिवर्तनम् ॥ २१ ॥,iti vyavasitā rājanharyaśvā ekacetasaḥ|prayayustaṃ parikramya panthānamanivartanam|| 21 ||
+6.5.22,स्वरब्रह्मणि निर्भात हृषीकेशपदाम्बुजे ।अखण्डं चित्तमावेश्य लोकाननुचरन्मुनिः ॥ २२ ॥,svarabrahmaṇi nirbhāta hṛṣīkeśapadāmbuje|akhaṇḍaṃ cittamāveśya lokānanucaranmuniḥ|| 22 ||
+6.5.23,नाशं निशम्य पुत्राणां नारदाच्छीलशालिनाम् ।अन्वतप्यत कः शोचन्सुप्रजस्त्वं शुचां पदम् ॥ २३ ॥,nāśaṃ niśamya putrāṇāṃ nāradācchīlaśālinām|anvatapyata kaḥ śocansuprajastvaṃ śucāṃ padam|| 23 ||
+6.5.24,स भूयः पाञ्चजन्यायामजेन परिसान्त्वितः ।पुत्रानजनयद्दक्षः सवलाश्वान्सहस्रिणः ॥ २४ ॥,sa bhūyaḥ pāñcajanyāyāmajena parisāntvitaḥ|putrānajanayaddakṣaḥ savalāśvānsahasriṇaḥ|| 24 ||
+6.5.25,ते च पित्रा समादिष्टाः प्रजासर्गे धृतव्रताः ।नारायणसरो जग्मुर्यत्र सिद्धाः स्वपूर्वजाः ॥ २५ ॥,te ca pitrā samādiṣṭāḥ prajāsarge dhṛtavratāḥ|nārāyaṇasaro jagmuryatra siddhāḥ svapūrvajāḥ|| 25 ||
+6.5.26,तदुपस्पर्शनादेव विनिर्धूतमलाशयाः ।जपन्तो ब्रह्म परमं तेपुस्तत्र महत्तपः ॥ २६ ॥,tadupasparśanādeva vinirdhūtamalāśayāḥ|japanto brahma paramaṃ tepustatra mahattapaḥ|| 26 ||
+6.5.27,अब्भक्षाः कतिचिन्मासान्कतिचिद्वायुभोजनाः ।आराधयन्मन्त्रमिममभ्यस्यन्त इडस्पतिम् ॥ २७ ॥,abbhakṣāḥ katicinmāsānkaticidvāyubhojanāḥ|ārādhayanmantramimamabhyasyanta iḍaspatim|| 27 ||
+6.5.28,ॐ नमो नारायणाय पुरुषाय महात्मने ।विशुद्धसत्त्वधिष्ण्याय महाहंसाय धीमहि ॥ २८ ॥,oṃ namo nārāyaṇāya puruṣāya mahātmane|viśuddhasattvadhiṣṇyāya mahāhaṃsāya dhīmahi|| 28 ||
+6.5.29,इति तानपि राजेन्द्र प्रजासर्गधियो मुनिः ।उपेत्य नारदः प्राह वाचः कूटानि पूर्ववत् ॥ २९ ॥,iti tānapi rājendra prajāsargadhiyo muniḥ|upetya nāradaḥ prāha vācaḥ kūṭāni pūrvavat|| 29 ||
+6.5.30,दाक्षायणाः संशृणुत गदतो निगमं मम ।अन्विच्छतानुपदवीं भ्रातॄणां भ्रातृवत्सलाः ॥ ३० ॥,dākṣāyaṇāḥ saṃśṛṇuta gadato nigamaṃ mama|anvicchatānupadavīṃ bhrātṝṇāṃ bhrātṛvatsalāḥ|| 30 ||
+6.5.31,भ्रातॄणां प्रायणं भ्राता योऽनुतिष्ठति धर्मवित् ।स पुण्यबन्धुः पुरुषो मरुद्भिः सह मोदते ॥ ३१ ॥,bhrātṝṇāṃ prāyaṇaṃ bhrātā yo'nutiṣṭhati dharmavit|sa puṇyabandhuḥ puruṣo marudbhiḥ saha modate|| 31 ||
+6.5.32,एतावदुक्त्वा प्रययौ नारदोऽमोघदर्शनः ।तेऽपि चान्वगमन्मार्गं भ्रातॄणामेव मारिष ॥ ३२ ॥,etāvaduktvā prayayau nārado'moghadarśanaḥ|te'pi cānvagamanmārgaṃ bhrātṝṇāmeva māriṣa|| 32 ||
+6.5.33,सध्रीचीनं प्रतीचीनं परस्यानुपथं गताः ।नाद्यापि ते निवर्तन्ते पश्चिमा यामिनीरिव ॥ ३३ ॥,sadhrīcīnaṃ pratīcīnaṃ parasyānupathaṃ gatāḥ|nādyāpi te nivartante paścimā yāminīriva|| 33 ||
+6.5.34,एतस्मिन्काल उत्पातान्बहून्पश्यन्प्रजापतिः ।पूर्ववन्नारदकृतं पुत्रनाशमुपाशृणोत् ॥ ३४ ॥,etasminkāla utpātānbahūnpaśyanprajāpatiḥ|pūrvavannāradakṛtaṃ putranāśamupāśṛṇot|| 34 ||
+6.5.35,चुक्रोध नारदायासौ पुत्रशोकविमूर्च्छितः ।देवर्षिमुपलभ्याह रोषाद्विस्फुरिताधरः ॥ ३५ ॥,cukrodha nāradāyāsau putraśokavimūrcchitaḥ|devarṣimupalabhyāha roṣādvisphuritādharaḥ|| 35 ||
+6.5.36,श्रीदक्ष उवाच ।अहो असाधो साधूनां साधुलिङ्गेन नस्त्वया ।असाध्वकार्यर्भकाणां भिक्षोर्मार्गः प्रदर्शितः ॥ ३६ ॥,śrīdakṣa uvāca|aho asādho sādhūnāṃ sādhuliṅgena nastvayā|asādhvakāryarbhakāṇāṃ bhikṣormārgaḥ pradarśitaḥ|| 36 ||
+6.5.37,ऋणैस्त्रिभिरमुक्तानाममीमांसितकर्मणाम् ।विघातः श्रेयसः पाप लोकयोरुभयोः कृतः ॥ ३७ ॥,ṛṇaistribhiramuktānāmamīmāṃsitakarmaṇām|vighātaḥ śreyasaḥ pāpa lokayorubhayoḥ kṛtaḥ|| 37 ||
+6.5.38,एवं त्वं निरनुक्रोशो बालानां मतिभिद्धरेः ।पार्षदमध्ये चरसि यशोहा निरपत्रपः ॥ ३८ ॥,evaṃ tvaṃ niranukrośo bālānāṃ matibhiddhareḥ|pārṣadamadhye carasi yaśohā nirapatrapaḥ|| 38 ||
+6.5.39,ननु भागवता नित्यं भूतानुग्रहकातराः ।ऋते त्वां सौहृदघ्नं वै वैरङ्करमवैरिणाम् ॥ ३९ ॥,nanu bhāgavatā nityaṃ bhūtānugrahakātarāḥ|ṛte tvāṃ sauhṛdaghnaṃ vai vairaṅkaramavairiṇām|| 39 ||
+6.5.40,नेत्थं पुंसां विरागः स्यात्त्वया केवलिना मृषा ।मन्यसे यद्युपशमं स्नेहपाशनिकृन्तनम् ॥ ४० ॥,netthaṃ puṃsāṃ virāgaḥ syāttvayā kevalinā mṛṣā|manyase yadyupaśamaṃ snehapāśanikṛntanam|| 40 ||
+6.5.41,नानुभूय न जानाति पुमान्विषयतीक्ष्णताम् ।निर्विद्यते स्वयं तस्मान्न तथा भिन्नधीः परैः ॥ ४१ ॥,nānubhūya na jānāti pumānviṣayatīkṣṇatām|nirvidyate svayaṃ tasmānna tathā bhinnadhīḥ paraiḥ|| 41 ||
+6.5.42,यन्नस्त्वं कर्मसन्धानां साधूनां गृहमेधिनाम् ।कृतवानसि दुर्म���्षं विप्रियं तव मर्षितम् ॥ ४२ ॥,yannastvaṃ karmasandhānāṃ sādhūnāṃ gṛhamedhinām|kṛtavānasi durmarṣaṃ vipriyaṃ tava marṣitam|| 42 ||
+6.5.43,तन्तुकृन्तन यन्नस्त्वमभद्रमचरः पुनः ।तस्माल्लोकेषु ते मूढ न भवेद्भ्रमतः पदम् ॥ ४३ ॥,tantukṛntana yannastvamabhadramacaraḥ punaḥ|tasmāllokeṣu te mūḍha na bhavedbhramataḥ padam|| 43 ||
+6.5.44,श्रीशुक उवाच ।प्रतिजग्राह तद्बाढं नारदः साधुसम्मतः ।एतावान्साधुवादो हि तितिक्षेतेश्वरः स्वयम् ॥ ४४ ॥,śrīśuka uvāca|pratijagrāha tadbāḍhaṃ nāradaḥ sādhusammataḥ|etāvānsādhuvādo hi titikṣeteśvaraḥ svayam|| 44 ||
+6.6.1,श्रीशुक उवाच ।ततः प्राचेतसोऽसिक्न्यामनुनीतः स्वयम्भुवा ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|tataḥ prācetaso'siknyāmanunītaḥ svayambhuvā|| 1 ||
+6.6.2,षष्टिं सञ्जनयामास दुहितॄः पितृवत्सलाः ।दश धर्माय कायेन्दोर्द्विषट्त्रिणव दत्तवान् ॥ २ ॥,ṣaṣṭiṃ sañjanayāmāsa duhitṝḥ pitṛvatsalāḥ|daśa dharmāya kāyendordviṣaṭtriṇava dattavān|| 2 ||
+6.6.3,भूताङ्गिरः कृशाश्वेभ्यो द्वे द्वे तार्क्ष्याय चापराः ।नामधेयान्यमूषां त्वं सापत्यानां च मे शृणु ॥ ३ ॥,bhūtāṅgiraḥ kṛśāśvebhyo dve dve tārkṣyāya cāparāḥ|nāmadheyānyamūṣāṃ tvaṃ sāpatyānāṃ ca me śṛṇu|| 3 ||
+6.6.4,यासां प्रसूतिप्रसवैर्लोका आपूरितास्त्रयः ।भानुर्लम्बा ककुद्यामिर्विश्वा साध्या मरुत्वती ॥ ४ ॥,yāsāṃ prasūtiprasavairlokā āpūritāstrayaḥ|bhānurlambā kakudyāmirviśvā sādhyā marutvatī|| 4 ||
+6.6.5,वसुर्मुहूर्ता सङ्कल्पा धर्मपत्न्यः सुताञ्शृणु ।भानोस्तु देवऋषभ इन्द्र सेनस्ततो नृप ॥ ५ ॥,vasurmuhūrtā saṅkalpā dharmapatnyaḥ sutāñśṛṇu|bhānostu devaṛṣabha indra senastato nṛpa|| 5 ||
+6.6.6,विद्योत आसील्लम्बायास्ततश्च स्तनयित्नवः ।ककुदः सङ्कटस्तस्य कीकटस्तनयो यतः ॥ ६ ॥,vidyota āsīllambāyāstataśca stanayitnavaḥ|kakudaḥ saṅkaṭastasya kīkaṭastanayo yataḥ|| 6 ||
+6.6.7,भुवो दुर्गाणि यामेयः स्वर्गो नन्दिस्ततोऽभवत् ।विश्वेदेवास्तु विश्वाया अप्रजांस्तान्प्रचक्षते ॥ ७ ॥,bhuvo durgāṇi yāmeyaḥ svargo nandistato'bhavat|viśvedevāstu viśvāyā aprajāṃstānpracakṣate|| 7 ||
+6.6.8,साध्योगणश्च साध्याया अर्थसिद्धिस्तु तत्सुतः ।मरुत्वांश्च जयन्तश्च मरुत्वत्या बभूवतुः ॥ ८ ॥,sādhyogaṇaśca sādhyāyā arthasiddhistu tatsutaḥ|marutvāṃśca jayantaśca marutvatyā babhūvatuḥ|| 8 ||
+6.6.9,जयन्तो वासुदेवांश उपेन्द्र इति यं विदुः ।मौहूर्तिका देवगणा मुहूर्तायाश्च जज्ञिरे ॥ ९ ॥,jayanto vāsudevāṃśa upendra iti yaṃ viduḥ|mauhūrtikā devagaṇā muhūrtāyāśca jajñire|| 9 ||
+6.6.10,ये वै फलं प्रयच्छन्ति भूतानां स्वस्वकालजम् ।सङ्कल्पायास्तु सङ्कल्पः कामः सङ्कल्पजः स्मृतः ॥ १० ॥,ye vai phalaṃ prayacchanti bhūtānāṃ svasvakālajam|saṅkalpāyāstu saṅkalpaḥ kāmaḥ saṅkalpajaḥ smṛtaḥ|| 10 ||
+6.6.11,वसवोऽष्टौ वसोः पुत्रास्तेषां नामानि मे शृणु ।द्रोणः प्राणो ध्रुवोऽर्कोऽग्निर्दोषो वास्तुर्विभावसुः ॥ ११ ॥,vasavo'ṣṭau vasoḥ putrāsteṣāṃ nāmāni me śṛṇu|droṇaḥ prāṇo dhruvo'rko'gnirdoṣo vāsturvibhāvasuḥ|| 11 ||
+6.6.12,द्रोणस्या���िमतेः पत्न्या हर्षशोकभयादयः ।प्राणस्योर्जस्वती भार्या सह आयुः पुरोजवः ॥ १२ ॥,droṇasyābhimateḥ patnyā harṣaśokabhayādayaḥ|prāṇasyorjasvatī bhāryā saha āyuḥ purojavaḥ|| 12 ||
+6.6.13,ध्रुवस्य भार्या धरणिरसूत विविधाः पुरः ।अर्कस्य वासना भार्या पुत्रास्तर्षादयः स्मृताः ॥ १३ ॥,dhruvasya bhāryā dharaṇirasūta vividhāḥ puraḥ|arkasya vāsanā bhāryā putrāstarṣādayaḥ smṛtāḥ|| 13 ||
+6.6.14,अग्नेर्भार्या वसोर्धारा पुत्रा द्रविणकादयः ।स्कन्दश्च कृत्तिकापुत्रो ये विशाखादयस्ततः ॥ १४ ॥,agnerbhāryā vasordhārā putrā draviṇakādayaḥ|skandaśca kṛttikāputro ye viśākhādayastataḥ|| 14 ||
+6.6.15,दोषस्य शर्वरीपुत्रः शिशुमारो हरेः कला ।वास्तोराङ्गिरसीपुत्रो विश्वकर्माकृतीपतिः ॥ १५ ॥,doṣasya śarvarīputraḥ śiśumāro hareḥ kalā|vāstorāṅgirasīputro viśvakarmākṛtīpatiḥ|| 15 ||
+6.6.16,ततो मनुश्चाक्षुषोऽभूद्विश्वे साध्या मनोः सुताः ।विभावसोरसूतोषा व्युष्टं रोचिषमातपम् ॥ १६ ॥,tato manuścākṣuṣo'bhūdviśve sādhyā manoḥ sutāḥ|vibhāvasorasūtoṣā vyuṣṭaṃ rociṣamātapam|| 16 ||
+6.6.17,पञ्चयामोऽथ भूतानि येन जाग्रति कर्मसु ।सरूपासूत भूतस्य भार्या रुद्रांश्च कोटिशः ॥ १७ ॥,pañcayāmo'tha bhūtāni yena jāgrati karmasu|sarūpāsūta bhūtasya bhāryā rudrāṃśca koṭiśaḥ|| 17 ||
+6.6.18,रैवतोऽजो भवो भीमो वाम उग्रो वृषाकपिः ।अजैकपादहिर्बुध्न्यो बहुरूपो महानिति ॥ १८ ॥,raivato'jo bhavo bhīmo vāma ugro vṛṣākapiḥ|ajaikapādahirbudhnyo bahurūpo mahāniti|| 18 ||
+6.6.19,रुद्रस्य पार्षदाश्चान्ये घोराः प्रेतविनायकाः ।प्रजापतेरङ्गिरसः स्वधा पत्नी पितॄनथ ॥ १९ ॥,rudrasya pārṣadāścānye ghorāḥ pretavināyakāḥ|prajāpateraṅgirasaḥ svadhā patnī pitṝnatha|| 19 ||
+6.6.20,अथर्वाङ्गिरसं वेदं पुत्रत्वे चाकरोत्सती ।कृशाश्वोऽर्चिषि भार्यायां धूमकेतुमजीजनत् ॥ २० ॥,atharvāṅgirasaṃ vedaṃ putratve cākarotsatī|kṛśāśvo'rciṣi bhāryāyāṃ dhūmaketumajījanat|| 20 ||
+6.6.21,धिषणायां वेदशिरो देवलं वयुनं मनुम् ।तार्क्ष्यस्य विनता कद्रूः पतङ्गी यामिनीति च ॥ २१ ॥,dhiṣaṇāyāṃ vedaśiro devalaṃ vayunaṃ manum|tārkṣyasya vinatā kadrūḥ pataṅgī yāminīti ca|| 21 ||
+6.6.22,पतङ्ग्यसूत पतगान्यामिनी शलभानथ ।सुपर्णासूत गरुडं साक्षाद्यज्ञेशवाहनम् ।सूर्यसूतमनूरुं च कद्रूर्नागाननेकशः ॥ २२ ॥,pataṅgyasūta patagānyāminī śalabhānatha|suparṇāsūta garuḍaṃ sākṣādyajñeśavāhanam|sūryasūtamanūruṃ ca kadrūrnāgānanekaśaḥ|| 22 ||
+6.6.23,कृत्तिकादीनि नक्षत्राणीन्दोः पत्न्यस्तु भारत ।दक्षशापात्सोऽनपत्यस्तासु यक्ष्मग्रहार्दितः ॥ २३ ॥,kṛttikādīni nakṣatrāṇīndoḥ patnyastu bhārata|dakṣaśāpātso'napatyastāsu yakṣmagrahārditaḥ|| 23 ||
+6.6.24,पुनः प्रसाद्य तं सोमः कला लेभे क्षये दिताः ।शृणु नामानि लोकानां मातॄणां शङ्कराणि च ॥ २४ ॥,punaḥ prasādya taṃ somaḥ kalā lebhe kṣaye ditāḥ|śṛṇu nāmāni lokānāṃ mātṝṇāṃ śaṅkarāṇi ca|| 24 ||
+6.6.25,अथ कश्यपपत्नीनां यत्प्रसूतमिदं जगत् ।अदितिर्दितिर्दनुः काष्ठा अरिष्टा सुर��ा इला ॥ २५ ॥,atha kaśyapapatnīnāṃ yatprasūtamidaṃ jagat|aditirditirdanuḥ kāṣṭhā ariṣṭā surasā ilā|| 25 ||
+6.6.26,मुनिः क्रोधवशा ताम्रा सुरभिः सरमा तिमिः ।तिमेर्यादोगणा आसन्श्वापदाः सरमासुताः ॥ २६ ॥,muniḥ krodhavaśā tāmrā surabhiḥ saramā timiḥ|timeryādogaṇā āsanśvāpadāḥ saramāsutāḥ|| 26 ||
+6.6.27,सुरभेर्महिषा गावो ये चान्ये द्विशफा नृप ।ताम्रायाः श्येनगृध्राद्या मुनेरप्सरसां गणाः ॥ २७ ॥,surabhermahiṣā gāvo ye cānye dviśaphā nṛpa|tāmrāyāḥ śyenagṛdhrādyā munerapsarasāṃ gaṇāḥ|| 27 ||
+6.6.28,दन्दशूकादयः सर्पा राजन्क्रोधवशात्मजाः ।इलाया भूरुहाः सर्वे यातुधानाश्च सौरसाः ॥ २८ ॥,dandaśūkādayaḥ sarpā rājankrodhavaśātmajāḥ|ilāyā bhūruhāḥ sarve yātudhānāśca saurasāḥ|| 28 ||
+6.6.29,अरिष्टायास्तु गन्धर्वाः काष्ठाया द्विशफेतराः ।सुता दनोरेकषष्टिस्तेषां प्राधानिकाञ्शृणु ॥ २९ ॥,ariṣṭāyāstu gandharvāḥ kāṣṭhāyā dviśaphetarāḥ|sutā danorekaṣaṣṭisteṣāṃ prādhānikāñśṛṇu|| 29 ||
+6.6.30,द्विमूर्धा शम्बरोऽरिष्टो हयग्रीवो विभावसुः ।अयोमुखः शङ्कुशिराः स्वर्भानुः कपिलोऽरुणः ॥ ३० ॥,dvimūrdhā śambaro'riṣṭo hayagrīvo vibhāvasuḥ|ayomukhaḥ śaṅkuśirāḥ svarbhānuḥ kapilo'ruṇaḥ|| 30 ||
+6.6.31,पुलोमा वृषपर्वा च एकचक्रोऽनुतापनः ।धूम्रकेशो विरूपाक्षो विप्रचित्तिश्च दुर्जयः ॥ ३१ ॥,pulomā vṛṣaparvā ca ekacakro'nutāpanaḥ|dhūmrakeśo virūpākṣo vipracittiśca durjayaḥ|| 31 ||
+6.6.32,स्वर्भानोः सुप्रभां कन्यामुवाह नमुचिः किल ।वृषपर्वणस्तु शर्मिष्ठां ययातिर्नाहुषो बली ॥ ३२ ॥,svarbhānoḥ suprabhāṃ kanyāmuvāha namuciḥ kila|vṛṣaparvaṇastu śarmiṣṭhāṃ yayātirnāhuṣo balī|| 32 ||
+6.6.33,वैश्वानरसुतायाश्च चतस्रश्चारुदर्शनाः ।उपदानवी हयशिरा पुलोमा कालका तथा ॥ ३३ ॥,vaiśvānarasutāyāśca catasraścārudarśanāḥ|upadānavī hayaśirā pulomā kālakā tathā|| 33 ||
+6.6.34,उपदानवीं हिरण्याक्षः क्रतुर्हयशिरां नृप ।पुलोमां कालकां च द्वे वैश्वानरसुते तु कः ॥ ३४ ॥,upadānavīṃ hiraṇyākṣaḥ kraturhayaśirāṃ nṛpa|pulomāṃ kālakāṃ ca dve vaiśvānarasute tu kaḥ|| 34 ||
+6.6.35,उपयेमेऽथ भगवान्कश्यपो ब्रह्मचोदितः ।पौलोमाः कालकेयाश्च दानवा युद्धशालिनः ॥ ३५ ॥,upayeme'tha bhagavānkaśyapo brahmacoditaḥ|paulomāḥ kālakeyāśca dānavā yuddhaśālinaḥ|| 35 ||
+6.6.36,तयोः षष्टिसहस्राणि यज्ञघ्नांस्ते पितुः पिता ।जघान स्वर्गतो राजन्नेक इन्द्र प्रियङ्करः ॥ ३६ ॥,tayoḥ ṣaṣṭisahasrāṇi yajñaghnāṃste pituḥ pitā|jaghāna svargato rājanneka indra priyaṅkaraḥ|| 36 ||
+6.6.37,विप्रचित्तिः सिंहिकायां शतं चैकमजीजनत् ।राहुज्येष्ठं केतुशतं ग्रहत्वं य उपागताः ॥ ३७ ॥,vipracittiḥ siṃhikāyāṃ śataṃ caikamajījanat|rāhujyeṣṭhaṃ ketuśataṃ grahatvaṃ ya upāgatāḥ|| 37 ||
+6.6.38,अथातः श्रूयतां वंशो योऽदितेरनुपूर्वशः ।यत्र नारायणो देवः स्वांशेनावातरद्विभुः ॥ ३८ ॥,athātaḥ śrūyatāṃ vaṃśo yo'diteranupūrvaśaḥ|yatra nārāyaṇo devaḥ svāṃśenāvātaradvibhuḥ|| 38 ||
+6.6.39,विवस्वानर्यमा पूषा त्वष्टाथ सविता भगः ।धाता विधाता वरुणो मित्��ः शत्रु उरुक्रमः ॥ ३९ ॥,vivasvānaryamā pūṣā tvaṣṭātha savitā bhagaḥ|dhātā vidhātā varuṇo mitraḥ śatru urukramaḥ|| 39 ||
+6.6.40,विवस्वतः श्राद्धदेवं संज्ञासूयत वै मनुम् ।मिथुनं च महाभागा यमं देवं यमीं तथा ।सैव भूत्वाथ वडवा नासत्यौ सुषुवे भुवि ॥ ४० ॥,vivasvataḥ śrāddhadevaṃ saṃjñāsūyata vai manum|mithunaṃ ca mahābhāgā yamaṃ devaṃ yamīṃ tathā|saiva bhūtvātha vaḍavā nāsatyau suṣuve bhuvi|| 40 ||
+6.6.41,छाया शनैश्चरं लेभे सावर्णिं च मनुं ततः ।कन्यां च तपतीं या वै वव्रे संवरणं पतिम् ॥ ४१ ॥,chāyā śanaiścaraṃ lebhe sāvarṇiṃ ca manuṃ tataḥ|kanyāṃ ca tapatīṃ yā vai vavre saṃvaraṇaṃ patim|| 41 ||
+6.6.42,अर्यम्णो मातृका पत्नी तयोश्चर्षणयः सुताः ।यत्र वै मानुषी जातिर्ब्रह्मणा चोपकल्पिता ॥ ४२ ॥,aryamṇo mātṛkā patnī tayoścarṣaṇayaḥ sutāḥ|yatra vai mānuṣī jātirbrahmaṇā copakalpitā|| 42 ||
+6.6.43,पूषानपत्यः पिष्टादो भग्नदन्तोऽभवत्पुरा ।योऽसौ दक्षाय कुपितं जहास विवृतद्विजः ॥ ४३ ॥,pūṣānapatyaḥ piṣṭādo bhagnadanto'bhavatpurā|yo'sau dakṣāya kupitaṃ jahāsa vivṛtadvijaḥ|| 43 ||
+6.6.44,त्वष्टुर्दैत्यात्मजा भार्या रचना नाम कन्यका ।सन्निवेशस्तयोर्जज्ञे विश्वरूपश्च वीर्यवान् ॥ ४४ ॥,tvaṣṭurdaityātmajā bhāryā racanā nāma kanyakā|sanniveśastayorjajñe viśvarūpaśca vīryavān|| 44 ||
+6.6.45,तं वव्रिरे सुरगणा स्वस्रीयं द्विषतामपि ।विमतेन परित्यक्ता गुरुणाङ्गिरसेन यत् ॥ ४५ ॥,taṃ vavrire suragaṇā svasrīyaṃ dviṣatāmapi|vimatena parityaktā guruṇāṅgirasena yat|| 45 ||
+6.7.1,श्रीराजोवाच ।कस्य हेतोः परित्यक्ता आचार्येणात्मनः सुराः ।एतदाचक्ष्व भगवञ्छिष्याणामक्रमं गुरौ ॥ १ ॥,śrīrājovāca|kasya hetoḥ parityaktā ācāryeṇātmanaḥ surāḥ|etadācakṣva bhagavañchiṣyāṇāmakramaṃ gurau|| 1 ||
+6.7.2,श्रीबादरायणिरुवाच ।इन्द्र स्त्रिभुवनैश्वर्य मदोल्लङ्घितसत्पथः ।मरुद्भिर्वसुभी रुद्रैरादित्यैरृभुभिर्नृप ॥ २ ॥,śrībādarāyaṇiruvāca|indra stribhuvanaiśvarya madollaṅghitasatpathaḥ|marudbhirvasubhī rudrairādityairṛbhubhirnṛpa|| 2 ||
+6.7.3,विश्वेदेवैश्च साध्यैश्च नासत्याभ्यां परिश्रितः ।सिद्धचारणगन्धर्वैर्मुनिभिर्ब्रह्मवादिभिः ॥ ३ ॥,viśvedevaiśca sādhyaiśca nāsatyābhyāṃ pariśritaḥ|siddhacāraṇagandharvairmunibhirbrahmavādibhiḥ|| 3 ||
+6.7.4,विद्याधराप्सरोभिश्च किन्नरैः पतगोरगैः ।निषेव्यमाणो मघवान्स्तूयमानश्च भारत ॥ ४ ॥,vidyādharāpsarobhiśca kinnaraiḥ patagoragaiḥ|niṣevyamāṇo maghavānstūyamānaśca bhārata|| 4 ||
+6.7.5,उपगीयमानो ललितमास्थानाध्यासनाश्रितः ।पाण्डुरेणातपत्रेण चन्द्रमण्डलचारुणा ॥ ५ ॥,upagīyamāno lalitamāsthānādhyāsanāśritaḥ|pāṇḍureṇātapatreṇa candramaṇḍalacāruṇā|| 5 ||
+6.7.6,युक्तश्चान्यैः पारमेष्ठ्यैश्चामरव्यजनादिभिः ।विराजमानः पौलोम्या सहार्धासनया भृशम् ॥ ६ ॥,yuktaścānyaiḥ pārameṣṭhyaiścāmaravyajanādibhiḥ|virājamānaḥ paulomyā sahārdhāsanayā bhṛśam|| 6 ||
+6.7.7,स यदा परमाचार्यं देवानामात्मनश्च ह ।नाभ्यनन्दत सम्प्राप्तं प्रत्युत्थानासनादिभिः ॥ ७ ॥,sa yadā paramācāryaṃ devānāmātmanaśca ha|nābhyanandata samprāptaṃ pratyutthānāsanādibhiḥ|| 7 ||
+6.7.8,वाचस्पतिं मुनिवरं सुरासुरनमस्कृतम् ।नोच्चचालासनादिन्द्रः पश्यन्नपि सभागतम् ॥ ८ ॥,vācaspatiṃ munivaraṃ surāsuranamaskṛtam|noccacālāsanādindraḥ paśyannapi sabhāgatam|| 8 ||
+6.7.9,ततो निर्गत्य सहसा कविराङ्गिरसः प्रभुः ।आययौ स्वगृहं तूष्णीं विद्वान्श्रीमदविक्रियाम् ॥ ९ ॥,tato nirgatya sahasā kavirāṅgirasaḥ prabhuḥ|āyayau svagṛhaṃ tūṣṇīṃ vidvānśrīmadavikriyām|| 9 ||
+6.7.10,तर्ह्येव प्रतिबुध्येन्द्रो गुरुहेलनमात्मनः ।गर्हयामास सदसि स्वयमात्मानमात्मना ॥ १० ॥,tarhyeva pratibudhyendro guruhelanamātmanaḥ|garhayāmāsa sadasi svayamātmānamātmanā|| 10 ||
+6.7.11,अहो बत मयासाधु कृतं वै दभ्रबुद्धिना ।यन्मयैश्वर्यमत्तेन गुरुः सदसि कात्कृतः ॥ ११ ॥,aho bata mayāsādhu kṛtaṃ vai dabhrabuddhinā|yanmayaiśvaryamattena guruḥ sadasi kātkṛtaḥ|| 11 ||
+6.7.12,को गृध्येत्पण्डितो लक्ष्मीं त्रिपिष्टपपतेरपि ।ययाहमासुरं भावं नीतोऽद्य विबुधेश्वरः ॥ १२ ॥,ko gṛdhyetpaṇḍito lakṣmīṃ tripiṣṭapapaterapi|yayāhamāsuraṃ bhāvaṃ nīto'dya vibudheśvaraḥ|| 12 ||
+6.7.13,यः पारमेष्ठ्यं धिषणमधितिष्ठन्न कञ्चन ।प्रत्युत्तिष्ठेदिति ब्रूयुर्धर्मं ते न परं विदुः ॥ १३ ॥,yaḥ pārameṣṭhyaṃ dhiṣaṇamadhitiṣṭhanna kañcana|pratyuttiṣṭhediti brūyurdharmaṃ te na paraṃ viduḥ|| 13 ||
+6.7.14,तेषां कुपथदेष्टॄणां पततां तमसि ह्यधः ।ये श्रद्दध्युर्वचस्ते वै मज्जन्त्यश्मप्लवा इव ॥ १४ ॥,teṣāṃ kupathadeṣṭṝṇāṃ patatāṃ tamasi hyadhaḥ|ye śraddadhyurvacaste vai majjantyaśmaplavā iva|| 14 ||
+6.7.15,अथाहममराचार्यमगाधधिषणं द्विजम् ।प्रसादयिष्ये निशठः शीर्ष्णा तच्चरणं स्पृशन् ॥ १५ ॥,athāhamamarācāryamagādhadhiṣaṇaṃ dvijam|prasādayiṣye niśaṭhaḥ śīrṣṇā taccaraṇaṃ spṛśan|| 15 ||
+6.7.16,एवं चिन्तयतस्तस्य मघोनो भगवान्गृहात् ।बृहस्पतिर्गतोऽदृष्टां गतिमध्यात्ममायया ॥ १६ ॥,evaṃ cintayatastasya maghono bhagavāngṛhāt|bṛhaspatirgato'dṛṣṭāṃ gatimadhyātmamāyayā|| 16 ||
+6.7.17,गुरोर्नाधिगतः संज्ञां परीक्षन्भगवान्स्वराट् ।ध्यायन्धिया सुरैर्युक्तः शर्म नालभतात्मनः ॥ १७ ॥,gurornādhigataḥ saṃjñāṃ parīkṣanbhagavānsvarāṭ|dhyāyandhiyā surairyuktaḥ śarma nālabhatātmanaḥ|| 17 ||
+6.7.18,तच्छ्रुत्वैवासुराः सर्व आश्रित्यौशनसं मतम् ।देवान्प्रत्युद्यमं चक्रुर्दुर्मदा आततायिनः ॥ १८ ॥,tacchrutvaivāsurāḥ sarva āśrityauśanasaṃ matam|devānpratyudyamaṃ cakrurdurmadā ātatāyinaḥ|| 18 ||
+6.7.19,तैर्विसृष्टेषुभिस्तीक्ष्णैर्निर्भिन्नाङ्गोरुबाहवः ।ब्रह्माणं शरणं जग्मुः सहेन्द्रा नतकन्धराः ॥ १९ ॥,tairvisṛṣṭeṣubhistīkṣṇairnirbhinnāṅgorubāhavaḥ|brahmāṇaṃ śaraṇaṃ jagmuḥ sahendrā natakandharāḥ|| 19 ||
+6.7.20,तांस्तथाभ्यर्दितान्वीक्ष्य भगवानात्मभूरजः ।कृपया परया देव उवाच परिसान्त्वयन् ॥ २० ॥,tāṃstathābhyarditānvīkṣya bhagavānātmabhūrajaḥ|kṛpayā parayā deva uvāca parisāntvayan|| 20 ||
+6.7.21,श्रीब्रह्मोवाच ।अहो बत सुरश्रेष्ठा ह्यभद्रं वः कृतं महत् ।ब��रह्मिष्ठं ब्राह्मणं दान्तमैश्वर्यान्नाभ्यनन्दत ॥ २१ ॥,śrībrahmovāca|aho bata suraśreṣṭhā hyabhadraṃ vaḥ kṛtaṃ mahat|brahmiṣṭhaṃ brāhmaṇaṃ dāntamaiśvaryānnābhyanandata|| 21 ||
+6.7.22,तस्यायमनयस्यासीत्परेभ्यो वः पराभवः ।प्रक्षीणेभ्यः स्ववैरिभ्यः समृद्धानां च यत्सुराः ॥ २२ ॥,tasyāyamanayasyāsītparebhyo vaḥ parābhavaḥ|prakṣīṇebhyaḥ svavairibhyaḥ samṛddhānāṃ ca yatsurāḥ|| 22 ||
+6.7.23,मघवन्द्विषतः पश्य प्रक्षीणान्गुर्वतिक्रमात् ।सम्प्रत्युपचितान्भूयः काव्यमाराध्य भक्तितः ।आददीरन्निलयनं ममापि भृगुदेवताः ॥ २३ ॥,maghavandviṣataḥ paśya prakṣīṇāngurvatikramāt|sampratyupacitānbhūyaḥ kāvyamārādhya bhaktitaḥ|ādadīrannilayanaṃ mamāpi bhṛgudevatāḥ|| 23 ||
+6.7.24,त्रिपिष्टपं किं गणयन्त्यभेद्य मन्त्रा भृगूणामनुशिक्षितार्थाः ।न विप्रगोविन्दगवीश्वराणां भवन्त्यभद्राणि नरेश्वराणाम् ॥ २४ ॥,tripiṣṭapaṃ kiṃ gaṇayantyabhedya mantrā bhṛgūṇāmanuśikṣitārthāḥ|na vipragovindagavīśvarāṇāṃ bhavantyabhadrāṇi nareśvarāṇām|| 24 ||
+6.7.25,तद्विश्वरूपं भजताशु विप्रं तपस्विनं त्वाष्ट्रमथात्मवन्तम् ।सभाजितोऽर्थान्स विधास्यते वो यदि क्षमिष्यध्वमुतास्य कर्म ॥ २५ ॥,tadviśvarūpaṃ bhajatāśu vipraṃ tapasvinaṃ tvāṣṭramathātmavantam|sabhājito'rthānsa vidhāsyate vo yadi kṣamiṣyadhvamutāsya karma|| 25 ||
+6.7.26,श्रीशुक उवाच ।त एवमुदिता राजन्ब्रह्मणा विगतज्वराः ।ऋषिं त्वाष्ट्रमुपव्रज्य परिष्वज्येदमब्रुवन् ॥ २६ ॥,śrīśuka uvāca|ta evamuditā rājanbrahmaṇā vigatajvarāḥ|ṛṣiṃ tvāṣṭramupavrajya pariṣvajyedamabruvan|| 26 ||
+6.7.27,श्रीदेवा ऊचुः ।वयं तेऽतिथयः प्राप्ता आश्रमं भद्रमस्तु ते ।कामः सम्पाद्यतां तात पितॄणां समयोचितः ॥ २७ ॥,śrīdevā ūcuḥ|vayaṃ te'tithayaḥ prāptā āśramaṃ bhadramastu te|kāmaḥ sampādyatāṃ tāta pitṝṇāṃ samayocitaḥ|| 27 ||
+6.7.28,पुत्राणां हि परो धर्मः पितृशुश्रूषणं सताम् ।अपि पुत्रवतां ब्रह्मन्किमुत ब्रह्मचारिणाम् ॥ २८ ॥,putrāṇāṃ hi paro dharmaḥ pitṛśuśrūṣaṇaṃ satām|api putravatāṃ brahmankimuta brahmacāriṇām|| 28 ||
+6.7.29,आचार्यो ब्रह्मणो मूर्तिः पिता मूर्तिः प्रजापतेः ।भ्राता मरुत्पतेर्मूर्तिर्माता साक्षात्क्षितेस्तनुः ॥ २९ ॥,ācāryo brahmaṇo mūrtiḥ pitā mūrtiḥ prajāpateḥ|bhrātā marutpatermūrtirmātā sākṣātkṣitestanuḥ|| 29 ||
+6.7.30,दयाया भगिनी मूर्तिर्धर्मस्यात्मातिथिः स्वयम् ।अग्नेरभ्यागतो मूर्तिः सर्वभूतानि चात्मनः ॥ ३० ॥,dayāyā bhaginī mūrtirdharmasyātmātithiḥ svayam|agnerabhyāgato mūrtiḥ sarvabhūtāni cātmanaḥ|| 30 ||
+6.7.31,तस्मात्पितॄणामार्तानामार्तिं परपराभवम् ।तपसापनयंस्तात सन्देशं कर्तुमर्हसि ॥ ३१ ॥,tasmātpitṝṇāmārtānāmārtiṃ paraparābhavam|tapasāpanayaṃstāta sandeśaṃ kartumarhasi|| 31 ||
+6.7.32,वृणीमहे त्वोपाध्यायं ब्रह्मिष्ठं ब्राह्मणं गुरुम् ।यथाञ्जसा विजेष्यामः सपत्नांस्तव तेजसा ॥ ३२ ॥,vṛṇīmahe tvopādhyāyaṃ brahmiṣṭhaṃ brāhmaṇaṃ gurum|yathāñjasā vijeṣyāmaḥ sapatnāṃstava tejasā|| 32 ||
+6.7.33,न गर्हयन्ति ह���यर्थेषु यविष्ठाङ्घ्र्यभिवादनम् ।छन्दोभ्योऽन्यत्र न ब्रह्मन्वयो ज्यैष्ठ्यस्य कारणम् ॥ ३३ ॥,na garhayanti hyartheṣu yaviṣṭhāṅghryabhivādanam|chandobhyo'nyatra na brahmanvayo jyaiṣṭhyasya kāraṇam|| 33 ||
+6.7.34,श्रीऋषिरुवाच ।अभ्यर्थितः सुरगणैः पौरहित्ये महातपाः ।स विश्वरूपस्तानाह प्रसन्नः श्लक्ष्णया गिरा ॥ ३४ ॥,śrīṛṣiruvāca|abhyarthitaḥ suragaṇaiḥ paurahitye mahātapāḥ|sa viśvarūpastānāha prasannaḥ ślakṣṇayā girā|| 34 ||
+6.7.35,श्रीविश्वरूप उवाच ।विगर्हितं धर्मशीलैर्ब्रह्मवर्चौपव्ययम् ।कथं नु मद्विधो नाथा लोकेशैरभियाचितम् ।प्रत्याख्यास्यति तच्छिष्यः स एव स्वार्थ उच्यते ॥ ३५ ॥,śrīviśvarūpa uvāca|vigarhitaṃ dharmaśīlairbrahmavarcaupavyayam|kathaṃ nu madvidho nāthā lokeśairabhiyācitam|pratyākhyāsyati tacchiṣyaḥ sa eva svārtha ucyate|| 35 ||
+6.7.36,अकिञ्चनानां हि धनं शिलोञ्छनं तेनेह निर्वर्तितसाधुसत्क्रियः ।कथं विगर्ह्यं नु करोम्यधीश्वराः पौरोधसं हृष्यति येन दुर्मतिः ॥ ३६ ॥,akiñcanānāṃ hi dhanaṃ śiloñchanaṃ teneha nirvartitasādhusatkriyaḥ|kathaṃ vigarhyaṃ nu karomyadhīśvarāḥ paurodhasaṃ hṛṣyati yena durmatiḥ|| 36 ||
+6.7.37,तथापि न प्रतिब्रूयां गुरुभिः प्रार्थितं कियत् ।भवतां प्रार्थितं सर्वं प्राणैरर्थैश्च साधये ॥ ३७ ॥,tathāpi na pratibrūyāṃ gurubhiḥ prārthitaṃ kiyat|bhavatāṃ prārthitaṃ sarvaṃ prāṇairarthaiśca sādhaye|| 37 ||
+6.7.38,श्रीबादरायणिरुवाच ।तेभ्य एवं प्रतिश्रुत्य विश्वरूपो महातपाः ।पौरोहित्यं वृतश्चक्रे परमेण समाधिना ॥ ३८ ॥,śrībādarāyaṇiruvāca|tebhya evaṃ pratiśrutya viśvarūpo mahātapāḥ|paurohityaṃ vṛtaścakre parameṇa samādhinā|| 38 ||
+6.7.39,सुरद्विषां श्रियं गुप्तामौशनस्यापि विद्यया ।आच्छिद्यादान्महेन्द्राय वैष्णव्या विद्यया विभुः ॥ ३९ ॥,suradviṣāṃ śriyaṃ guptāmauśanasyāpi vidyayā|ācchidyādānmahendrāya vaiṣṇavyā vidyayā vibhuḥ|| 39 ||
+6.7.40,यया गुप्तः सहस्राक्षो जिग्येऽसुरचमूर्विभुः ।तां प्राह स महेन्द्राय विश्वरूप उदारधीः ॥ ४० ॥,yayā guptaḥ sahasrākṣo jigye'suracamūrvibhuḥ|tāṃ prāha sa mahendrāya viśvarūpa udāradhīḥ|| 40 ||
+6.8.1,श्रीराजोवाच ।यया गुप्तः सहस्राक्षः सवाहान्रिपुसैनिकान् ।क्रीडन्निव विनिर्जित्य त्रिलोक्या बुभुजे श्रियम् ॥ १ ॥,śrīrājovāca|yayā guptaḥ sahasrākṣaḥ savāhānripusainikān|krīḍanniva vinirjitya trilokyā bubhuje śriyam|| 1 ||
+6.8.2,भगवंस्तन्ममाख्याहि वर्म नारायणात्मकम् ।यथाततायिनः शत्रून्येन गुप्तोऽजयन्मृधे ॥ २ ॥,bhagavaṃstanmamākhyāhi varma nārāyaṇātmakam|yathātatāyinaḥ śatrūnyena gupto'jayanmṛdhe|| 2 ||
+6.8.3,श्रीबादरायणिरुवाच ।वृतः पुरोहितस्त्वाष्ट्रो महेन्द्रायानुपृच्छते ।नारायणाख्यं वर्माह तदिहैकमनाः शृणु ॥ ३ ॥,śrībādarāyaṇiruvāca|vṛtaḥ purohitastvāṣṭro mahendrāyānupṛcchate|nārāyaṇākhyaṃ varmāha tadihaikamanāḥ śṛṇu|| 3 ||
+6.8.4,श्रीविश्वरूप उवाच ।धौताङ्घ्रिपाणिराचम्य सपवित्र उदङ्मुखः ।कृतस्वाङ्गकरन्यासो मन्त्राभ्यां वाग्यतः श��चिः ॥ ४ ॥,śrīviśvarūpa uvāca|dhautāṅghripāṇirācamya sapavitra udaṅmukhaḥ|kṛtasvāṅgakaranyāso mantrābhyāṃ vāgyataḥ śuciḥ|| 4 ||
+6.8.5,नारायणपरं वर्म सन्नह्येद्भय आगते ।पादयोर्जानुनोरूर्वोरुदरे हृद्यथोरसि ॥ ५ ॥,nārāyaṇaparaṃ varma sannahyedbhaya āgate|pādayorjānunorūrvorudare hṛdyathorasi|| 5 ||
+6.8.6,मुखे शिरस्यानुपूर्व्यादॐकारादीनि विन्यसेत् ।ॐ नमो नारायणायेति विपर्ययमथापि वा ॥ ६ ॥,mukhe śirasyānupūrvyādaoṃkārādīni vinyaset|oṃ namo nārāyaṇāyeti viparyayamathāpi vā|| 6 ||
+6.8.7,करन्यासं ततः कुर्याद्द्वादशाक्षरविद्यया ।प्रणवादियकारान्तमङ्गुल्यङ्गुष्ठपर्वसु ॥ ७ ॥,karanyāsaṃ tataḥ kuryāddvādaśākṣaravidyayā|praṇavādiyakārāntamaṅgulyaṅguṣṭhaparvasu|| 7 ||
+6.8.8,न्यसेद्धृदय ॐकारं विकारमनु मूर्धनि ।षकारं तु भ्रुवोर्मध्ये णकारं शिखया न्यसेत् ॥ ८ ॥,nyaseddhṛdaya oṃkāraṃ vikāramanu mūrdhani|ṣakāraṃ tu bhruvormadhye ṇakāraṃ śikhayā nyaset|| 8 ||
+6.8.9,वेकारं नेत्रयोर्युञ्ज्यान्नकारं सर्वसन्धिषु ।मकारमस्त्रमुद्दिश्य मन्त्रमूर्तिर्भवेद्बुधः ॥ ९ ॥,vekāraṃ netrayoryuñjyānnakāraṃ sarvasandhiṣu|makāramastramuddiśya mantramūrtirbhavedbudhaḥ|| 9 ||
+6.8.10,सविसर्गं फडन्तं तत्सर्वदिक्षु विनिर्दिशेत् ।ॐ विष्णवे नम इति ॥ १० ॥,savisargaṃ phaḍantaṃ tatsarvadikṣu vinirdiśet|oṃ viṣṇave nama iti|| 10 ||
+6.8.11,आत्मानं परमं ध्यायेद्ध्येयं षट्शक्तिभिर्युतम् ।विद्यातेजस्तपोमूर्तिमिमं मन्त्रमुदाहरेत् ॥ ११ ॥,ātmānaṃ paramaṃ dhyāyeddhyeyaṃ ṣaṭśaktibhiryutam|vidyātejastapomūrtimimaṃ mantramudāharet|| 11 ||
+6.8.12,ॐ हरिर्विदध्यान्मम सर्वरक्षां न्यस्ताङ्घ्रिपद्मः पतगेन्द्र पृष्ठे ।दरारिचर्मासिगदेषुचाप पाशान्दधानोऽष्टगुणोऽष्टबाहुः ॥ १२ ॥,oṃ harirvidadhyānmama sarvarakṣāṃ nyastāṅghripadmaḥ patagendra pṛṣṭhe|darāricarmāsigadeṣucāpa pāśāndadhāno'ṣṭaguṇo'ṣṭabāhuḥ|| 12 ||
+6.8.13,जलेषु मां रक्षतु मत्स्यमूर्तिर्यादोगणेभ्यो वरुणस्य पाशात् ।स्थलेषु मायावटुवामनोऽव्यात्त्रिविक्रमः खेऽवतु विश्वरूपः ॥ १३ ॥,jaleṣu māṃ rakṣatu matsyamūrtiryādogaṇebhyo varuṇasya pāśāt|sthaleṣu māyāvaṭuvāmano'vyāttrivikramaḥ khe'vatu viśvarūpaḥ|| 13 ||
+6.8.14,दुर्गेष्वटव्याजिमुखादिषु प्रभुः पायान्नृसिंहोऽसुरयूथपारिः ।विमुञ्चतो यस्य महाट्टहासं दिशो विनेदुर्न्यपतंश्च गर्भाः ॥ १४ ॥,durgeṣvaṭavyājimukhādiṣu prabhuḥ pāyānnṛsiṃho'surayūthapāriḥ|vimuñcato yasya mahāṭṭahāsaṃ diśo vinedurnyapataṃśca garbhāḥ|| 14 ||
+6.8.15,रक्षत्वसौ माध्वनि यज्ञकल्पः स्वदंष्ट्रयोन्नीतधरो वराहः ।रामोऽद्रिकूटेष्वथ विप्रवासे सलक्ष्मणोऽव्याद्भरताग्रजोऽस्मान् ॥ १५ ॥,rakṣatvasau mādhvani yajñakalpaḥ svadaṃṣṭrayonnītadharo varāhaḥ|rāmo'drikūṭeṣvatha vipravāse salakṣmaṇo'vyādbharatāgrajo'smān|| 15 ||
+6.8.16,मामुग्रधर्मादखिलात्प्रमादान्नारायणः पातु नरश्च हासात् ।दत्तस्त्वयोगादथ योगनाथः पायाद्गुणेशः कपिलः कर्मबन्धात् ॥ १६ ॥,māmugradharmādakhilātpramādānnārāyaṇaḥ pātu naraśca hāsāt|dattastvayogādatha yoganāthaḥ pāyādguṇeśaḥ kapilaḥ karmabandhāt|| 16 ||
+6.8.17,सनत्कुमारोऽवतु कामदेवाद्धयशीर्षा मां पथि देवहेलनात् ।देवर्षिवर्यः पुरुषार्चनान्तरात्कूर्मो हरिर्मां निरयादशेषात् ॥ १७ ॥,sanatkumāro'vatu kāmadevāddhayaśīrṣā māṃ pathi devahelanāt|devarṣivaryaḥ puruṣārcanāntarātkūrmo harirmāṃ nirayādaśeṣāt|| 17 ||
+6.8.18,धन्वन्तरिर्भगवान्पात्वपथ्याद्द्वन्द्वाद्भयादृषभो निर्जितात्मा ।यज्ञश्च लोकादवताज्जनान्ताद्बलो गणात्क्रोधवशादहीन्द्रः ॥ १८ ॥,dhanvantarirbhagavānpātvapathyāddvandvādbhayādṛṣabho nirjitātmā|yajñaśca lokādavatājjanāntādbalo gaṇātkrodhavaśādahīndraḥ|| 18 ||
+6.8.19,द्वैपायनो भगवानप्रबोधाद्बुद्धस्तु पाषण्डगणप्रमादात् ।कल्किः कलेः कालमलात्प्रपातु धर्मावनायोरुकृतावतारः ॥ १९ ॥,dvaipāyano bhagavānaprabodhādbuddhastu pāṣaṇḍagaṇapramādāt|kalkiḥ kaleḥ kālamalātprapātu dharmāvanāyorukṛtāvatāraḥ|| 19 ||
+6.8.20,मां केशवो गदया प्रातरव्याद्गोविन्द आसङ्गवमात्तवेणुः ।नारायणः प्राह्ण उदात्तशक्तिर्मध्यन्दिने विष्णुररीन्द्र पाणिः ॥ २० ॥,māṃ keśavo gadayā prātaravyādgovinda āsaṅgavamāttaveṇuḥ|nārāyaṇaḥ prāhṇa udāttaśaktirmadhyandine viṣṇurarīndra pāṇiḥ|| 20 ||
+6.8.21,देवोऽपराह्णे मधुहोग्रधन्वा सायं त्रिधामावतु माधवो माम् ।दोषे हृषीकेश उतार्धरात्रे निशीथ एकोऽवतु पद्मनाभः ॥ २१ ॥,devo'parāhṇe madhuhogradhanvā sāyaṃ tridhāmāvatu mādhavo mām|doṣe hṛṣīkeśa utārdharātre niśītha eko'vatu padmanābhaḥ|| 21 ||
+6.8.22,श्रीवत्सधामापररात्र ईशः प्रत्यूष ईशोऽसिधरो जनार्दनः ।दामोदरोऽव्यादनुसन्ध्यं प्रभाते विश्वेश्वरो भगवान्कालमूर्तिः ॥ २२ ॥,śrīvatsadhāmāpararātra īśaḥ pratyūṣa īśo'sidharo janārdanaḥ|dāmodaro'vyādanusandhyaṃ prabhāte viśveśvaro bhagavānkālamūrtiḥ|| 22 ||
+6.8.23,चक्रं युगान्तानलतिग्मनेमि भ्रमत्समन्ताद्भगवत्प्रयुक्तम् ।दन्दग्धि दन्दग्ध्यरिसैन्यमाशु कक्षं यथा वातसखो हुताशः ॥ २३ ॥,cakraṃ yugāntānalatigmanemi bhramatsamantādbhagavatprayuktam|dandagdhi dandagdhyarisainyamāśu kakṣaṃ yathā vātasakho hutāśaḥ|| 23 ||
+6.8.24,गदेऽशनिस्पर्शनविस्फुलिङ्गे निष्पिण्ढि निष्पिण्ढ्यजितप्रियासि ।कुष्माण्डवैनायकयक्षरक्षो भूतग्रहांश्चूर्णय चूर्णयारीन् ॥ २४ ॥,gade'śanisparśanavisphuliṅge niṣpiṇḍhi niṣpiṇḍhyajitapriyāsi|kuṣmāṇḍavaināyakayakṣarakṣo bhūtagrahāṃścūrṇaya cūrṇayārīn|| 24 ||
+6.8.25,त्वं यातुधानप्रमथप्रेतमातृ पिशाचविप्रग्रहघोरदृष्टीन् ।दरेन्द्र विद्रावय कृष्णपूरितो भीमस्वनोऽरेर्हृदयानि कम्पयन् ॥ २५ ॥,tvaṃ yātudhānapramathapretamātṛ piśācavipragrahaghoradṛṣṭīn|darendra vidrāvaya kṛṣṇapūrito bhīmasvano'rerhṛdayāni kampayan|| 25 ||
+6.8.26,त्वं तिग्मधारासिवरारिसैन्यमीशप्रयुक्तो मम छिन्धि छिन्धि ।चक्षूंषि चर्मन्छतचन्द्र छादय द्विषामघोनां हर पापचक्षुषाम् ॥ २६ ॥,tvaṃ tigmadhārāsivarārisainyamīśaprayukto mama chindhi chindhi|cakṣūṃṣi carmanchatacandra chādaya dviṣāmaghonāṃ hara pāpacakṣuṣām|| 26 ||
+6.8.27,यन्नो भयं ���्रहेभ्योऽभूत्केतुभ्यो नृभ्य एव च ।सरीसृपेभ्यो दंष्ट्रिभ्यो भूतेभ्योंऽहोभ्य एव च ॥ २७ ॥,yanno bhayaṃ grahebhyo'bhūtketubhyo nṛbhya eva ca|sarīsṛpebhyo daṃṣṭribhyo bhūtebhyoṃ'hobhya eva ca|| 27 ||
+6.8.28,सर्वाण्येतानि भगवन्नामरूपानुकीर्तनात् ।प्रयान्तु सङ्क्षयं सद्यो ये नः श्रेयःप्रतीपकाः ॥ २८ ॥,sarvāṇyetāni bhagavannāmarūpānukīrtanāt|prayāntu saṅkṣayaṃ sadyo ye naḥ śreyaḥpratīpakāḥ|| 28 ||
+6.8.29,गरुडो भगवान्स्तोत्र स्तोभश्छन्दोमयः प्रभुः ।रक्षत्वशेषकृच्छ्रेभ्यो विष्वक्सेनः स्वनामभिः ॥ २९ ॥,garuḍo bhagavānstotra stobhaśchandomayaḥ prabhuḥ|rakṣatvaśeṣakṛcchrebhyo viṣvaksenaḥ svanāmabhiḥ|| 29 ||
+6.8.30,सर्वापद्भ्यो हरेर्नाम रूपयानायुधानि नः ।बुद्धीन्द्रि यमनःप्राणान्पान्तु पार्षदभूषणाः ॥ ३० ॥,sarvāpadbhyo harernāma rūpayānāyudhāni naḥ|buddhīndri yamanaḥprāṇānpāntu pārṣadabhūṣaṇāḥ|| 30 ||
+6.8.31,यथा हि भगवानेव वस्तुतः सदसच्च यत् ।सत्येनानेन नः सर्वे यान्तु नाशमुपद्रवाः ॥ ३१ ॥,yathā hi bhagavāneva vastutaḥ sadasacca yat|satyenānena naḥ sarve yāntu nāśamupadravāḥ|| 31 ||
+6.8.32,यथैकात्म्यानुभावानां विकल्परहितः स्वयम् ।भूषणायुधलिङ्गाख्या धत्ते शक्तीः स्वमायया ॥ ३२ ॥,yathaikātmyānubhāvānāṃ vikalparahitaḥ svayam|bhūṣaṇāyudhaliṅgākhyā dhatte śaktīḥ svamāyayā|| 32 ||
+6.8.33,तेनैव सत्यमानेन सर्वज्ञो भगवान्हरिः ।पातु सर्वैः स्वरूपैर्नः सदा सर्वत्र सर्वगः ॥ ३३ ॥,tenaiva satyamānena sarvajño bhagavānhariḥ|pātu sarvaiḥ svarūpairnaḥ sadā sarvatra sarvagaḥ|| 33 ||
+6.8.34,विदिक्षु दिक्षूर्ध्वमधः समन्तादन्तर्बहिर्भगवान्नारसिंहः ।प्रहापय लोकभयं स्वनेन स्वतेजसा ग्रस्तसमस्ततेजाः ॥ ३४ ॥,vidikṣu dikṣūrdhvamadhaḥ samantādantarbahirbhagavānnārasiṃhaḥ|prahāpaya lokabhayaṃ svanena svatejasā grastasamastatejāḥ|| 34 ||
+6.8.35,मघवन्निदमाख्यातं वर्म नारायणात्मकम् ।विजेष्यसेऽञ्जसा येन दंशितोऽसुरयूथपान् ॥ ३५ ॥,maghavannidamākhyātaṃ varma nārāyaṇātmakam|vijeṣyase'ñjasā yena daṃśito'surayūthapān|| 35 ||
+6.8.36,एतद्धारयमाणस्तु यं यं पश्यति चक्षुषा ।पदा वा संस्पृशेत्सद्यः साध्वसात्स विमुच्यते ॥ ३६ ॥,etaddhārayamāṇastu yaṃ yaṃ paśyati cakṣuṣā|padā vā saṃspṛśetsadyaḥ sādhvasātsa vimucyate|| 36 ||
+6.8.37,न कुतश्चिद्भयं तस्य विद्यां धारयतो भवेत् ।राजदस्युग्रहादिभ्यो व्याध्यादिभ्यश्च कर्हिचित् ॥ ३७ ॥,na kutaścidbhayaṃ tasya vidyāṃ dhārayato bhavet|rājadasyugrahādibhyo vyādhyādibhyaśca karhicit|| 37 ||
+6.8.38,इमां विद्यां पुरा कश्चित्कौशिको धारयन्द्विजः ।योगधारणया स्वाङ्गं जहौ स मरुधन्वनि ॥ ३८ ॥,imāṃ vidyāṃ purā kaścitkauśiko dhārayandvijaḥ|yogadhāraṇayā svāṅgaṃ jahau sa marudhanvani|| 38 ||
+6.8.39,तस्योपरि विमानेन गन्धर्वपतिरेकदा ।ययौ चित्ररथः स्त्रीभिर्वृतो यत्र द्विजक्षयः ॥ ३९ ॥,tasyopari vimānena gandharvapatirekadā|yayau citrarathaḥ strībhirvṛto yatra dvijakṣayaḥ|| 39 ||
+6.8.40,गगनान्न्यपतत्सद्यः सविमानो ह्यवाक्शिराः ।स वालखिल्यवचनादस्थीन्यादाय व���स्मितः ।प्रास्य प्राचीसरस्वत्यां स्नात्वा धाम स्वमन्वगात् ॥ ४० ॥,gaganānnyapatatsadyaḥ savimāno hyavākśirāḥ|sa vālakhilyavacanādasthīnyādāya vismitaḥ|prāsya prācīsarasvatyāṃ snātvā dhāma svamanvagāt|| 40 ||
+6.8.41,श्रीशुक उवाच ।य इदं शृणुयात्काले यो धारयति चादृतः ।तं नमस्यन्ति भूतानि मुच्यते सर्वतो भयात् ॥ ४१ ॥,śrīśuka uvāca|ya idaṃ śṛṇuyātkāle yo dhārayati cādṛtaḥ|taṃ namasyanti bhūtāni mucyate sarvato bhayāt|| 41 ||
+6.8.42,एतां विद्यामधिगतो विश्वरूपाच्छतक्रतुः ।त्रैलोक्यलक्ष्मीं बुभुजे विनिर्जित्य मृधेऽसुरान् ॥ ४२ ॥,etāṃ vidyāmadhigato viśvarūpācchatakratuḥ|trailokyalakṣmīṃ bubhuje vinirjitya mṛdhe'surān|| 42 ||
+6.9.1,श्रीशुक उवाच ।तस्यासन् विश्वरूपस्य शिरांसि त्रीणि भारत ।सोमपीथं सुरापीथमन्नादमिति शुश्रुम ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|tasyāsan viśvarūpasya śirāṃsi trīṇi bhārata|somapīthaṃ surāpīthamannādamiti śuśruma|| 1 ||
+6.9.2,स वै बर्हिषि देवेभ्यो भागं प्रत्यक्षमुच्चकैः ।अददद्यस्य पितरो देवाः सप्रश्रयं नृप ॥ २ ॥,sa vai barhiṣi devebhyo bhāgaṃ pratyakṣamuccakaiḥ|adadadyasya pitaro devāḥ sapraśrayaṃ nṛpa|| 2 ||
+6.9.3,स एव हि ददौ भागं परोक्षमसुरान् प्रति ।यजमानोऽवहद्भागं मातृस्नेहवशानुगः ॥ ३ ॥,sa eva hi dadau bhāgaṃ parokṣamasurān prati|yajamāno'vahadbhāgaṃ mātṛsnehavaśānugaḥ|| 3 ||
+6.9.4,तद्देवहेलनं तस्य धर्मालीकं सुरेश्वरः ।आलक्ष्य तरसा भीतस्तच्छीर्षाण्यच्छिनद्रुषा ॥ ४ ॥,taddevahelanaṃ tasya dharmālīkaṃ sureśvaraḥ|ālakṣya tarasā bhītastacchīrṣāṇyacchinadruṣā|| 4 ||
+6.9.5,सोमपीथं तु यत्तस्य शिर आसीत्कपिञ्जलः ।कलविङ्कः सुरापीथमन्नादं यत्स तित्तिरिः ॥ ५ ॥,somapīthaṃ tu yattasya śira āsītkapiñjalaḥ|kalaviṅkaḥ surāpīthamannādaṃ yatsa tittiriḥ|| 5 ||
+6.9.6,ब्रह्महत्यामञ्जलिना जग्राह यदपीश्वरः ।संवत्सरान्ते तदघं भूतानां स विशुद्धये ॥ ६ ॥,brahmahatyāmañjalinā jagrāha yadapīśvaraḥ|saṃvatsarānte tadaghaṃ bhūtānāṃ sa viśuddhaye|| 6 ||
+6.9.7,भूम्यम्बुद्रुमयोषिद्भ्यश्चतुर्धा व्यभजद्धरिः ।भूमिस्तुरीयं जग्राह खातपूरवरेण वै ॥ ७ ॥,bhūmyambudrumayoṣidbhyaścaturdhā vyabhajaddhariḥ|bhūmisturīyaṃ jagrāha khātapūravareṇa vai|| 7 ||
+6.9.8,ईरिणं ब्रह्महत्याया रूपं भूमौ प्रदृश्यते ।तुर्यं छेदविरोहेण वरेण जगृहुर्द्रुमाः ॥ ८ ॥,īriṇaṃ brahmahatyāyā rūpaṃ bhūmau pradṛśyate|turyaṃ chedaviroheṇa vareṇa jagṛhurdrumāḥ|| 8 ||
+6.9.9,तेषां निर्यासरूपेण ब्रह्महत्या प्रदृश्यते ।शश्वत्कामवरेणांहस्तुरीयं जगृहुः स्त्रियः ॥ ९ ॥,teṣāṃ niryāsarūpeṇa brahmahatyā pradṛśyate|śaśvatkāmavareṇāṃhasturīyaṃ jagṛhuḥ striyaḥ|| 9 ||
+6.9.10,रजोरूपेण तास्वंहो मासि मासि प्रदृश्यते ।द्रव्यभूयोवरेणापस्तुरीयं जगृहुर्मलम् ॥ १० ॥,rajorūpeṇa tāsvaṃho māsi māsi pradṛśyate|dravyabhūyovareṇāpasturīyaṃ jagṛhurmalam|| 10 ||
+6.9.11,तासु बुद्बुदफेनाभ्यां दृष्टं तद्धरति क्षिपन् ।हतपुत्रस्ततस्त्वष्टा जुहावेन्द्राय शत्रवे ॥ ११ ॥,tāsu budbudaphenābhyāṃ dṛṣṭaṃ taddharati kṣipan|hataputrastatastvaṣṭā juhāvendrāya śatrave|| 11 ||
+6.9.12,इन्द्रशत्रो विवर्धस्व मा चिरं जहि विद्विषम् ।अथान्वाहार्यपचनादुत्थितो घोरदर्शनः ॥ १२ ॥,indraśatro vivardhasva mā ciraṃ jahi vidviṣam|athānvāhāryapacanādutthito ghoradarśanaḥ|| 12 ||
+6.9.13,कृतान्त इव लोकानां युगान्तसमये यथा ।विष्वग्विवर्धमानं तमिषुमात्रं दिने दिने ॥ १३ ॥,kṛtānta iva lokānāṃ yugāntasamaye yathā|viṣvagvivardhamānaṃ tamiṣumātraṃ dine dine|| 13 ||
+6.9.14,दग्धशैलप्रतीकाशं सन्ध्याभ्रानीकवर्चसम् ।तप्तताम्रशिखाश्मश्रुं मध्याह्नार्कोग्रलोचनम् ॥ १४ ॥,dagdhaśailapratīkāśaṃ sandhyābhrānīkavarcasam|taptatāmraśikhāśmaśruṃ madhyāhnārkogralocanam|| 14 ||
+6.9.15,देदीप्यमाने त्रिशिखे शूल आरोप्य रोदसी ।नृत्यन्तमुन्नदन्तं च चालयन्तं पदा महीम् ॥ १५ ॥,dedīpyamāne triśikhe śūla āropya rodasī|nṛtyantamunnadantaṃ ca cālayantaṃ padā mahīm|| 15 ||
+6.9.16,दरीगम्भीरवक्त्रेण पिबता च नभस्तलम् ।लिहता जिह्वयर्क्षाणि ग्रसता भुवनत्रयम् ॥ १६ ॥,darīgambhīravaktreṇa pibatā ca nabhastalam|lihatā jihvayarkṣāṇi grasatā bhuvanatrayam|| 16 ||
+6.9.17,महता रौद्रदंष्ट्रेण जृम्भमाणं मुहुर्मुहुः ।वित्रस्ता दुद्रुवुर्लोका वीक्ष्य सर्वे दिशो दश ॥ १७ ॥,mahatā raudradaṃṣṭreṇa jṛmbhamāṇaṃ muhurmuhuḥ|vitrastā dudruvurlokā vīkṣya sarve diśo daśa|| 17 ||
+6.9.18,येनावृता इमे लोकास्तपसा त्वाष्ट्रमूर्तिना ।स वै वृत्र इति प्रोक्तः पापः परमदारुणः ॥ १८ ॥,yenāvṛtā ime lokāstapasā tvāṣṭramūrtinā|sa vai vṛtra iti proktaḥ pāpaḥ paramadāruṇaḥ|| 18 ||
+6.9.19,तं निजघ्नुरभिद्रुत्य सगणा विबुधर्षभाः ।स्वैः स्वैर्दिव्यास्त्रशस्त्रौघैः सोऽग्रसत्तानि कृत्स्नशः ॥ १९ ॥,taṃ nijaghnurabhidrutya sagaṇā vibudharṣabhāḥ|svaiḥ svairdivyāstraśastraughaiḥ so'grasattāni kṛtsnaśaḥ|| 19 ||
+6.9.20,ततस्ते विस्मिताः सर्वे विषण्णा ग्रस्ततेजसः ।प्रत्यञ्चमादिपुरुषमुपतस्थुः समाहिताः ॥ २० ॥,tataste vismitāḥ sarve viṣaṇṇā grastatejasaḥ|pratyañcamādipuruṣamupatasthuḥ samāhitāḥ|| 20 ||
+6.9.21,श्रीदेवा ऊचुः ।वाय्वम्बराग्न्यप्क्षितयस्त्रिलोका ब्रह्मादयो ये वयमुद्विजन्तः ।हराम यस्मै बलिमन्तकोऽसौ बिभेति यस्मादरणं ततो नः ॥ २१ ॥,śrīdevā ūcuḥ|vāyvambarāgnyapkṣitayastrilokā brahmādayo ye vayamudvijantaḥ|harāma yasmai balimantako'sau bibheti yasmādaraṇaṃ tato naḥ|| 21 ||
+6.9.22,अविस्मितं तं परिपूर्णकामं स्वेनैव लाभेन समं प्रशान्तम् ।विनोपसर्पत्यपरं हि बालिशः श्वलाङ्गुलेनातितितर्ति सिन्धुम् ॥ २२ ॥,avismitaṃ taṃ paripūrṇakāmaṃ svenaiva lābhena samaṃ praśāntam|vinopasarpatyaparaṃ hi bāliśaḥ śvalāṅgulenātititarti sindhum|| 22 ||
+6.9.23,यस्योरुशृङ्गे जगतीं स्वनावं मनुर्यथाबध्य ततार दुर्गम् ।स एव नस्त्वाष्ट्रभयाद्दुरन्तात्त्राताश्रितान् वारिचरोऽपि नूनम् ॥ २३ ॥,yasyoruśṛṅge jagatīṃ svanāvaṃ manuryathābadhya tatāra durgam|sa eva nastvāṣṭrabhayāddurantāttrātāśritān vāricaro'pi nūnam|| 23 ||
+6.9.24,पुरा स्वयम्भूरपि संयमाम्भस्युदीर्णवातोर्मिरवैः कराले ।एकोऽरविन्दात्पतित��्ततार तस्माद्भयाद्येन स नोऽस्तु पारः ॥ २४ ॥,purā svayambhūrapi saṃyamāmbhasyudīrṇavātormiravaiḥ karāle|eko'ravindātpatitastatāra tasmādbhayādyena sa no'stu pāraḥ|| 24 ||
+6.9.25,य एक ईशो निजमायया नः ससर्ज येनानुसृजाम विश्वम् ।वयं न यस्यापि पुरः समीहतः पश्याम लिङ्गं पृथगीशमानिनः ॥ २५ ॥,ya eka īśo nijamāyayā naḥ sasarja yenānusṛjāma viśvam|vayaṃ na yasyāpi puraḥ samīhataḥ paśyāma liṅgaṃ pṛthagīśamāninaḥ|| 25 ||
+6.9.26,यो नः सपत्नैर्भृशमर्द्यमानान् देवर्षितिर्यङ्नृषु नित्य एव ।कृतावतारस्तनुभिः स्वमायया कृत्वात्मसात्पाति युगे युगे च ॥ २६ ॥,yo naḥ sapatnairbhṛśamardyamānān devarṣitiryaṅnṛṣu nitya eva|kṛtāvatārastanubhiḥ svamāyayā kṛtvātmasātpāti yuge yuge ca|| 26 ||
+6.9.27,तमेव देवं वयमात्मदैवतं परं प्रधानं पुरुषं विश्वमन्यम् ।व्रजाम सर्वे शरणं शरण्यं स्वानां स नो धास्यति शं महात्मा ॥ २७ ॥,tameva devaṃ vayamātmadaivataṃ paraṃ pradhānaṃ puruṣaṃ viśvamanyam|vrajāma sarve śaraṇaṃ śaraṇyaṃ svānāṃ sa no dhāsyati śaṃ mahātmā|| 27 ||
+6.9.28,श्रीशुक उवाच ।इति तेषां महाराज सुराणामुपतिष्ठताम् ।प्रतीच्यां दिश्यभूदाविः शङ्खचक्रगदाधरः ॥ २८ ॥,śrīśuka uvāca|iti teṣāṃ mahārāja surāṇāmupatiṣṭhatām|pratīcyāṃ diśyabhūdāviḥ śaṅkhacakragadādharaḥ|| 28 ||
+6.9.29,आत्मतुल्यैः षोडशभिर्विना श्रीवत्सकौस्तुभौ ।पर्युपासितमुन्निद्र शरदम्बुरुहेक्षणम् ॥ २९ ॥,ātmatulyaiḥ ṣoḍaśabhirvinā śrīvatsakaustubhau|paryupāsitamunnidra śaradamburuhekṣaṇam|| 29 ||
+6.9.30,दृष्ट्वा तमवनौ सर्व ईक्षणाह्लादविक्लवाः ।दण्डवत्पतिता राजञ्छनैरुत्थाय तुष्टुवुः ॥ ३० ॥,dṛṣṭvā tamavanau sarva īkṣaṇāhlādaviklavāḥ|daṇḍavatpatitā rājañchanairutthāya tuṣṭuvuḥ|| 30 ||
+6.9.31,श्रीदेवा ऊचुः ।नमस्ते यज्ञवीर्याय वयसे उत ते नमः ।नमस्ते ह्यस्तचक्राय नमः सुपुरुहूतये ॥ ३१ ॥,śrīdevā ūcuḥ|namaste yajñavīryāya vayase uta te namaḥ|namaste hyastacakrāya namaḥ supuruhūtaye|| 31 ||
+6.9.32,यत्ते गतीनां तिसृणामीशितुः परमं पदम् ।नार्वाचीनो विसर्गस्य धातर्वेदितुमर्हति ॥ ३२ ॥,yatte gatīnāṃ tisṛṇāmīśituḥ paramaṃ padam|nārvācīno visargasya dhātarveditumarhati|| 32 ||
+6.9.33,ओं नमस्तेऽस्तु भगवन्नारायण वासुदेवादिपुरुष महापुरुष महानुभाव परममङ्गल परमकल्याण परमकारुणिक केवल जगदाधार लोकैकनाथ सर्वेश्वर लक्ष्मीनाथ परमहंसपरिव्राजकैः परमेणात्मयोगसमाधिना परिभावितपरिस्फुटपारमहंस्यधर्मेणोद्घाटिततमःकपाटद्वारे चित्तेऽपावृत आत्मलोके स्वयमुपलब्धनिजसुखानुभवो भवान् ॥ ३३ ॥,oṃ namaste'stu bhagavannārāyaṇa vāsudevādipuruṣa mahāpuruṣa mahānubhāva paramamaṅgala paramakalyāṇa paramakāruṇika kevala jagadādhāra lokaikanātha sarveśvara lakṣmīnātha paramahaṃsaparivrājakaiḥ parameṇātmayogasamādhinā paribhāvitaparisphuṭapāramahaṃsyadharmeṇodghāṭitatamaḥkapāṭadvāre citte'pāvṛta ātmaloke svayamupalabdhanijasukhānubhavo bhavān|| 33 ||
+6.9.34,दुरवबोध इव तवायं विहारयोगो यदशरणोऽशरीर इदमनवेक्षितास्मत्समवाय आत्मनैवाविक्रियमाणेन सगुणमगुणः सृज���ि पासि हरसि ॥ ३४ ॥,duravabodha iva tavāyaṃ vihārayogo yadaśaraṇo'śarīra idamanavekṣitāsmatsamavāya ātmanaivāvikriyamāṇena saguṇamaguṇaḥ sṛjasi pāsi harasi|| 34 ||
+6.9.35,अथ तत्र भवान् किं देवदत्तवदिह गुणविसर्गपतितः पारतन्त्र्येण स्वकृतकुशलाकुशलं फलमुपाददात्याहोस्विदात्माराम उपशमशीलः समञ्जसदर्शन उदास्त इति ह वाव न विदामः ॥ ३५ ॥,atha tatra bhavān kiṃ devadattavadiha guṇavisargapatitaḥ pāratantryeṇa svakṛtakuśalākuśalaṃ phalamupādadātyāhosvidātmārāma upaśamaśīlaḥ samañjasadarśana udāsta iti ha vāva na vidāmaḥ|| 35 ||
+6.9.36,न हि विरोध उभयं भगवत्यपरिमितगुणगण ईश्वरेऽनवगाह्यमाहात्म्येऽर्वाचीनविकल्पवितर्कविचारप्रमाणाभासकुतर्कशास्त्रकलिलान्तःकरणाश्रयदुरवग्रहवादिनां विवादानवसर उपरतसमस्तमायामये केवल एवात्ममायामन्तर्धाय को न्वर्थो दुर्घट इव भवति स्वरूपद्वयाभावात् ॥ ३६ ॥,na hi virodha ubhayaṃ bhagavatyaparimitaguṇagaṇa īśvare'navagāhyamāhātmye'rvācīnavikalpavitarkavicārapramāṇābhāsakutarkaśāstrakalilāntaḥkaraṇāśrayaduravagrahavādināṃ vivādānavasara uparatasamastamāyāmaye kevala evātmamāyāmantardhāya ko nvartho durghaṭa iva bhavati svarūpadvayābhāvāt|| 36 ||
+6.9.37,समविषममतीनां मतमनुसरसि यथा रज्जुखण्डः सर्पादिधियाम् ॥ ३७ ॥,samaviṣamamatīnāṃ matamanusarasi yathā rajjukhaṇḍaḥ sarpādidhiyām|| 37 ||
+6.9.38,स एव हि पुनः सर्ववस्तुनि वस्तुस्वरूपः सर्वेश्वरः सकलजगत्कारणकारणभूतः सर्वप्रत्यगात्मत्वात्सर्वगुणाभासोपलक्षित एक एव पर्यवशेषितः ॥ ३८ ॥,sa eva hi punaḥ sarvavastuni vastusvarūpaḥ sarveśvaraḥ sakalajagatkāraṇakāraṇabhūtaḥ sarvapratyagātmatvātsarvaguṇābhāsopalakṣita eka eva paryavaśeṣitaḥ|| 38 ||
+6.9.39,अथ ह वाव तव महिमामृतरससमुद्रविप्रुषा सकृदवलीढया स्वमनसि निष्यन्दमानानवरतसुखेन विस्मारितदृष्टश्रुतविषयसुखलेशाभासाः परमभागवता एकान्तिनो भगवति सर्वभूतप्रियसुहृदि सर्वात्मनि नितरां निरन्तरं निर्वृतमनसः कथमु ह वा एते मधुमथन पुनः स्वार्थकुशला ह्यात्मप्रियसुहृदः साधवस्त्वच्चरणाम्बुजानुसेवां विसृजन्ति न यत्र पुनरयं संसारपर्यावर्तः ॥ ३९ ॥,atha ha vāva tava mahimāmṛtarasasamudravipruṣā sakṛdavalīḍhayā svamanasi niṣyandamānānavaratasukhena vismāritadṛṣṭaśrutaviṣayasukhaleśābhāsāḥ paramabhāgavatā ekāntino bhagavati sarvabhūtapriyasuhṛdi sarvātmani nitarāṃ nirantaraṃ nirvṛtamanasaḥ kathamu ha vā ete madhumathana punaḥ svārthakuśalā hyātmapriyasuhṛdaḥ sādhavastvaccaraṇāmbujānusevāṃ visṛjanti na yatra punarayaṃ saṃsāraparyāvartaḥ|| 39 ||
+6.9.40,त्रिभुवनात्मभवन त्रिविक्रम त्रिनयन त्रिलोकमनोहरानुभाव तवैव विभूतयो दितिजदनुजादयश्चापि तेषामुपक्रमसमयोऽयमिति स्वात्ममायया सुरनरमृगमिश्रितजलचराकृतिभिर्यथापराधं दण्डं दण्डधर दधर्थ एवमेनमपि भगवन् जहि त्वाष्ट्रमुत यदि मन्यसे ॥ ४० ॥,tribhuvanātmabhavana trivikrama trinayana trilokamanoharānubhāva tavaiva vibhūtayo ditijadanujādayaścāpi teṣāmupakramasamayo'yamiti svātmamāyayā suranaramṛgamiśritajalacarākṛtibhiryathāparādhaṃ daṇḍaṃ daṇḍadhara dadhartha evamenamapi bhagavan jahi tvāṣṭramuta yadi manyase|| 40 ||
+6.9.41,अस्माकं तावकानां तततत नतानां हरे तव चरणनलिनयुगलध्यानानुबद्धहृदयनिगडानां स्वलिङ्गविवरणेनात्मसात्कृतानामनुकम्पानुरञ्जितविशदरुचिरशिशिरस्मितावलोकेन विगलितमधुरमुखरसामृतकलया चान्तस्तापमनघार्हसि शमयितुम् ॥ ४१ ॥,asmākaṃ tāvakānāṃ tatatata natānāṃ hare tava caraṇanalinayugaladhyānānubaddhahṛdayanigaḍānāṃ svaliṅgavivaraṇenātmasātkṛtānāmanukampānurañjitaviśadaruciraśiśirasmitāvalokena vigalitamadhuramukharasāmṛtakalayā cāntastāpamanaghārhasi śamayitum|| 41 ||
+6.9.42,अथ भगवंस्तवास्माभिरखिलजगदुत्पत्तिस्थितिलयनिमित्तायमानदिव्यमायाविनोदस्य सकलजीवनिकायानामन्तर्हृदयेषु बहिरपि च ब्रह्मप्रत्यगात्मस्वरूपेण प्रधानरूपेण च यथादेशकालदेहावस्थानविशेषं तदुपादानोपलम्भकतयानुभवतः सर्वप्रत्ययसाक्षिण आकाशशरीरस्य साक्षात्परब्रह्मणः परमात्मनः कियानिह वार्थविशेषो विज्ञापनीयः स्याद्विस्फुलिङ्गादिभिरिव हिरण्यरेतसः ॥ ४२ ॥,atha bhagavaṃstavāsmābhirakhilajagadutpattisthitilayanimittāyamānadivyamāyāvinodasya sakalajīvanikāyānāmantarhṛdayeṣu bahirapi ca brahmapratyagātmasvarūpeṇa pradhānarūpeṇa ca yathādeśakāladehāvasthānaviśeṣaṃ tadupādānopalambhakatayānubhavataḥ sarvapratyayasākṣiṇa ākāśaśarīrasya sākṣātparabrahmaṇaḥ paramātmanaḥ kiyāniha vārthaviśeṣo vijñāpanīyaḥ syādvisphuliṅgādibhiriva hiraṇyaretasaḥ|| 42 ||
+6.9.43,अत एव स्वयं तदुपकल्पयास्माकं भगवतः परमगुरोस्तव चरणशतपलाशच्छायां विविधवृजिनसंसारपरिश्रमोपशमनीमुपसृतानां वयं यत्कामेनोपसादिताः ॥ ४३ ॥,ata eva svayaṃ tadupakalpayāsmākaṃ bhagavataḥ paramagurostava caraṇaśatapalāśacchāyāṃ vividhavṛjinasaṃsārapariśramopaśamanīmupasṛtānāṃ vayaṃ yatkāmenopasāditāḥ|| 43 ||
+6.9.44,अथो ईश जहि त्वाष्ट्रं ग्रसन्तं भुवनत्रयम् ।ग्रस्तानि येन नः कृष्ण तेजांस्यस्त्रायुधानि च ॥ ४४ ॥,atho īśa jahi tvāṣṭraṃ grasantaṃ bhuvanatrayam|grastāni yena naḥ kṛṣṇa tejāṃsyastrāyudhāni ca|| 44 ||
+6.9.45,हंसाय दह्रनिलयाय निरीक्षकाय कृष्णाय मृष्टयशसे निरुपक्रमाय ।सत्सङ्ग्रहाय भवपान्थनिजाश्रमाप्तावन्ते परीष्टगतये हरये नमस्ते ॥ ४५ ॥,haṃsāya dahranilayāya nirīkṣakāya kṛṣṇāya mṛṣṭayaśase nirupakramāya|satsaṅgrahāya bhavapānthanijāśramāptāvante parīṣṭagataye haraye namaste|| 45 ||
+6.9.46,श्रीशुक उवाच ।अथैवमीडितो राजन् सादरं त्रिदशैर्हरिः ।स्वमुपस्थानमाकर्ण्य प्राह तानभिनन्दितः ॥ ४६ ॥,śrīśuka uvāca|athaivamīḍito rājan sādaraṃ tridaśairhariḥ|svamupasthānamākarṇya prāha tānabhinanditaḥ|| 46 ||
+6.9.47,श्रीभगवानुवाच ।प्रीतोऽहं वः सुरश्रेष्ठा मदुपस्थानविद्यया ।आत्मैश्वर्यस्मृतिः पुंसां भक्तिश्चैव यया मयि ॥ ४७ ॥,śrībhagavānuvāca|prīto'haṃ vaḥ suraśreṣṭhā madupasthānavidyayā|ātmaiśvaryasmṛtiḥ puṃsāṃ bhaktiścaiva yayā mayi|| 47 ||
+6.9.48,किं दुरापं मयि प्रीते तथापि विबुधर्षभाः ।मय्येकान्तमतिर्नान्यन्मत्तो वाञ्छति तत्त्ववित् ॥ ४८ ॥,kiṃ durāpaṃ mayi prīte tathāpi vibudharṣabhāḥ|mayyekāntamatirnānyanmatto vāñchati tattvavit|| 48 ||
+6.9.49,न वेद कृपणः श्रेय आत्मनो गुणवस्तुदृक् ।तस्य तानिच्छतो यच्छेद्यदि सोऽपि तथाविधः ॥ ४९ ॥,na veda kṛpaṇaḥ śreya ātmano guṇavastudṛk|tasya tānicchato yacchedyadi so'pi tathāvidhaḥ|| 49 ||
+6.9.50,स्वयं निःश्रेयसं विद्वान्न वक्त्यज्ञाय कर्म हि ।न राति रोगिणोऽपथ्यं वाञ्छतोऽपि भिषक्तमः ॥ ५० ॥,svayaṃ niḥśreyasaṃ vidvānna vaktyajñāya karma hi|na rāti rogiṇo'pathyaṃ vāñchato'pi bhiṣaktamaḥ|| 50 ||
+6.9.51,मघवन् यात भद्रं वो दध्यञ्चमृषिसत्तमम् ।विद्याव्रततपःसारं गात्रं याचत मा चिरम् ॥ ५१ ॥,maghavan yāta bhadraṃ vo dadhyañcamṛṣisattamam|vidyāvratatapaḥsāraṃ gātraṃ yācata mā ciram|| 51 ||
+6.9.52,स वा अधिगतो दध्यङ्ङश्विभ्यां ब्रह्म निष्कलम् ।यद्वा अश्वशिरो नाम तयोरमरतां व्यधात् ॥ ५२ ॥,sa vā adhigato dadhyaṅṅaśvibhyāṃ brahma niṣkalam|yadvā aśvaśiro nāma tayoramaratāṃ vyadhāt|| 52 ||
+6.9.53,दध्यङ्ङाथर्वणस्त्वष्ट्रे वर्माभेद्यं मदात्मकम् ।विश्वरूपाय यत्प्रादात्त्वष्टा यत्त्वमधास्ततः ॥ ५३ ॥,dadhyaṅṅātharvaṇastvaṣṭre varmābhedyaṃ madātmakam|viśvarūpāya yatprādāttvaṣṭā yattvamadhāstataḥ|| 53 ||
+6.9.54,युष्मभ्यं याचितोऽश्विभ्यां धर्मज्ञोऽङ्गानि दास्यति ।ततस्तैरायुधश्रेष्ठो विश्वकर्मविनिर्मितः ।येन वृत्रशिरो हर्ता मत्तेजौपबृंहितः ॥ ५४ ॥,yuṣmabhyaṃ yācito'śvibhyāṃ dharmajño'ṅgāni dāsyati|tatastairāyudhaśreṣṭho viśvakarmavinirmitaḥ|yena vṛtraśiro hartā mattejaupabṛṃhitaḥ|| 54 ||
+6.9.55,तस्मिन् विनिहते यूयं तेजोऽस्त्रायुधसम्पदः ।भूयः प्राप्स्यथ भद्रं वो न हिंसन्ति च मत्परान् ॥ ५५ ॥,tasmin vinihate yūyaṃ tejo'strāyudhasampadaḥ|bhūyaḥ prāpsyatha bhadraṃ vo na hiṃsanti ca matparān|| 55 ||
+6.10.1,श्रीमद्भागवत महापुराण ।षष्ठः स्कन्धःदशमोऽध्यायः ।देवानां दधीचेः सकाशात् तदस्थियाचनं ।वज्रनिर्माणं देवदानवयुद्धं चश्रीशुक उवाचइन्द्रमेवं समादिश्य भगवान् विश्वभावनः ।पश्यतां अनिमेषाणां अत्रैवान्तर्दधे हरिः ॥ १ ॥,śrīmadbhāgavata mahāpurāṇa|ṣaṣṭhaḥ skandhaḥdaśamo'dhyāyaḥ|devānāṃ dadhīceḥ sakāśāt tadasthiyācanaṃ|vajranirmāṇaṃ devadānavayuddhaṃ caśrīśuka uvācaindramevaṃ samādiśya bhagavān viśvabhāvanaḥ|paśyatāṃ animeṣāṇāṃ atraivāntardadhe hariḥ|| 1 ||
+6.10.2,तथाभियाचितो देवैः ऋषिः आथर्वणो महान् ।मोदमान उवाचेदं प्रहसन्निव भारत ॥ २ ॥,tathābhiyācito devaiḥ ṛṣiḥ ātharvaṇo mahān|modamāna uvācedaṃ prahasanniva bhārata|| 2 ||
+6.10.3,अपि वृन्दारका यूयं न जानीथ शरीरिणाम् ।संस्थायां यस्त्वभिद्रोहो दुःसहश्चेतनापहः ॥ ३ ॥,api vṛndārakā yūyaṃ na jānītha śarīriṇām|saṃsthāyāṃ yastvabhidroho duḥsahaścetanāpahaḥ|| 3 ||
+6.10.4,जिजीविषूणां जीवानां आत्मा प्रेष्ठ इहेप्सितः ।क उत्सहेत तं दातुं भिक्षमाणाय विष्णवे ॥ ४ ॥,jijīviṣūṇāṃ jīvānāṃ ātmā preṣṭha ihepsitaḥ|ka utsaheta taṃ dātuṃ bhikṣamāṇāya viṣṇave|| 4 ||
+6.10.5,श्रीदेवा ऊचुःकिं नु तद् दुस्त्यजं ब्रह्मन् पुंसां भूतानुकम्पिनाम् ।भवद्विधानां महतां पुण्यश्लोकेड्यकर्मणाम् ॥ ५ ॥,śrīdevā ūcuḥkiṃ nu tad dustyajaṃ brahman puṃsāṃ bhūtānukampinām|bhavadvidhānāṃ mahatāṃ puṇyaślokeḍyakarmaṇām|| 5 ||
+6.10.6,नूनं स्वार्थपरो लोको न वेद परसङ्कटम् ।यदि वेद न याचेत नेति नाह यदीश्वरः ॥ ६ ॥,nūnaṃ svārthaparo loko na veda parasaṅkaṭam|yadi veda na yāceta neti nāha yadīśvaraḥ|| 6 ||
+6.10.7,श्रीऋषिरुवाचधर्मं वः श्रोतुकामेन यूयं मे प्रत्युदाहृताः ।एष वः प्रियमात्मानं त्यजन्तं सन्त्यजाम्यहम् ॥ ७ ॥,śrīṛṣiruvācadharmaṃ vaḥ śrotukāmena yūyaṃ me pratyudāhṛtāḥ|eṣa vaḥ priyamātmānaṃ tyajantaṃ santyajāmyaham|| 7 ||
+6.10.8,योऽध्रुवेणात्मना नाथा न धर्मं न यशः पुमान् ।ईहेत भूतदयया स शोच्यः स्थावरैरपि ॥ ८ ॥,yo'dhruveṇātmanā nāthā na dharmaṃ na yaśaḥ pumān|īheta bhūtadayayā sa śocyaḥ sthāvarairapi|| 8 ||
+6.10.9,एतावानव्ययो धर्मः पुण्यश्लोकैरुपासितः ।यो भूतशोकहर्षाभ्यां आत्मा शोचति हृष्यति ॥ ९ ॥,etāvānavyayo dharmaḥ puṇyaślokairupāsitaḥ|yo bhūtaśokaharṣābhyāṃ ātmā śocati hṛṣyati|| 9 ||
+6.10.10,अहो दैन्यमहो कष्टं पारक्यैः क्षणभङ्गुरैः ।यन्नोपकुर्यादस्वार्थैः मर्त्यः स्वज्ञातिविग्रहैः ॥ १० ॥,aho dainyamaho kaṣṭaṃ pārakyaiḥ kṣaṇabhaṅguraiḥ|yannopakuryādasvārthaiḥ martyaḥ svajñātivigrahaiḥ|| 10 ||
+6.10.11,श्रीशुक उवाचएवं कृतव्यवसितो दध्यङ्ङाथर्वणस्तनुम् ।परे भगवति ब्रह्मणि आत्मानं सन्नयन्जहौ ॥ ११ ॥,śrīśuka uvācaevaṃ kṛtavyavasito dadhyaṅṅātharvaṇastanum|pare bhagavati brahmaṇi ātmānaṃ sannayanjahau|| 11 ||
+6.10.12,यताक्षासुमनोबुद्धिः तत्त्वदृग् ध्वस्तबन्धनः ।आस्थितः परमं योगं न देहं बुबुधे गतम् ॥ १२ ॥,yatākṣāsumanobuddhiḥ tattvadṛg dhvastabandhanaḥ|āsthitaḥ paramaṃ yogaṃ na dehaṃ bubudhe gatam|| 12 ||
+6.10.13,अथेन्द्रो वज्रमुद्यम्य निर्मितं विश्वकर्मणा ।मुनेः शक्तिभिरुत्सिक्तो भगवत् तेजसान्वितः ॥ १३ ॥,athendro vajramudyamya nirmitaṃ viśvakarmaṇā|muneḥ śaktibhirutsikto bhagavat tejasānvitaḥ|| 13 ||
+6.10.14,वृतो देवगणैः सर्वैः गजेन्द्रोपर्यशोभत ।स्तूयमानो मुनिगणैः त्रैलोक्यं हर्षयन्निव ॥ १४ ॥,vṛto devagaṇaiḥ sarvaiḥ gajendroparyaśobhata|stūyamāno munigaṇaiḥ trailokyaṃ harṣayanniva|| 14 ||
+6.10.15,वृत्रमभ्यद्रवच्छत्रुं असुरानीकयूथपैः ।पर्यस्तमोजसा राजन् क्रुद्धो रुद्र इवान्तकम् ॥ १५ ॥,vṛtramabhyadravacchatruṃ asurānīkayūthapaiḥ|paryastamojasā rājan kruddho rudra ivāntakam|| 15 ||
+6.10.16,ततः सुराणामसुरै रणः परमदारुणः ।त्रेतामुखे नर्मदायां अभवत् प्रथमे युगे ॥ १६ ॥,tataḥ surāṇāmasurai raṇaḥ paramadāruṇaḥ|tretāmukhe narmadāyāṃ abhavat prathame yuge|| 16 ||
+6.10.17,रुद्रैर्वसुभिरादित्यैः अश्विभ्यां पितृवह्निभिः ।मरुद्भिः ऋभुभिः साध्यैः विश्वेदेवैः मरुत्पतिम् ॥ १७ ॥,rudrairvasubhirādityaiḥ aśvibhyāṃ pitṛvahnibhiḥ|marudbhiḥ ṛbhubhiḥ sādhyaiḥ viśvedevaiḥ marutpatim|| 17 ||
+6.10.18,दृष्ट्वा वज्रधरं शक्रं रोचमानं स्वया श्रिया ।नामृष्यन्नसुरा राजन् मृधे वृत्रपुरःसराः ॥ १८ ॥,dṛṣṭvā vajradharaṃ śakraṃ rocamānaṃ svayā śriyā|nāmṛṣyannasurā rājan mṛdhe vṛtrapuraḥsarāḥ|| 18 ||
+6.10.19,नम��चिः शम्बरोऽनर्वा द्विमूर्धा ऋषभोऽम्बरः ।हयग्रीवः शङ्कुशिरा विप्रचित्तिः अयोमुखः ॥ १९ ॥,namuciḥ śambaro'narvā dvimūrdhā ṛṣabho'mbaraḥ|hayagrīvaḥ śaṅkuśirā vipracittiḥ ayomukhaḥ|| 19 ||
+6.10.20,पुलोमा वृषपर्वा च प्रहेतिर्हेतिरुत्कलः ।दैतेया दानवा यक्षा रक्षांसि च सहस्रशः ॥ २० ॥,pulomā vṛṣaparvā ca prahetirhetirutkalaḥ|daiteyā dānavā yakṣā rakṣāṃsi ca sahasraśaḥ|| 20 ||
+6.10.21,सुमालिमालिप्रमुखाः कार्तस्वरपरिच्छदाः ।प्रतिषिध्येन्द्रसेनाग्रं मृत्योरपि दुरासदम् ॥ २१ ॥,sumālimālipramukhāḥ kārtasvaraparicchadāḥ|pratiṣidhyendrasenāgraṃ mṛtyorapi durāsadam|| 21 ||
+6.10.22,अभ्यर्दयन् असम्भ्रान्ताः सिंहनादेन दुर्मदाः ।गदाभिः परिघैर्बाणैः प्रासमुद्‍गरतोमरैः ॥ २२ ॥,abhyardayan asambhrāntāḥ siṃhanādena durmadāḥ|gadābhiḥ parighairbāṇaiḥ prāsamud‍garatomaraiḥ|| 22 ||
+6.10.23,शूलैः परश्वधैः खड्गैः शतघ्नीभिर्भुशुण्डिभिः ।सर्वतोऽवाकिरन्शस्त्रैः अस्त्रैश्च विबुधर्षभान् ॥ २३ ॥,śūlaiḥ paraśvadhaiḥ khaḍgaiḥ śataghnībhirbhuśuṇḍibhiḥ|sarvato'vākiranśastraiḥ astraiśca vibudharṣabhān|| 23 ||
+6.10.24,न तेऽदृश्यन्त सञ्छन्नाः शरजालैः समन्ततः ।पुङ्खानुपुङ्खपतितैः ज्योतींषीव नभोघनैः ॥ २४ ॥,na te'dṛśyanta sañchannāḥ śarajālaiḥ samantataḥ|puṅkhānupuṅkhapatitaiḥ jyotīṃṣīva nabhoghanaiḥ|| 24 ||
+6.10.25,न ते शस्त्रास्त्रवर्षौघा ह्यासेदुः सुरसैनिकान् ।छिन्नाः सिद्धपथे देवैः लघुहस्तैः सहस्रधा ॥ २५ ॥,na te śastrāstravarṣaughā hyāseduḥ surasainikān|chinnāḥ siddhapathe devaiḥ laghuhastaiḥ sahasradhā|| 25 ||
+6.10.26,अथ क्षीणास्त्रशस्त्रौघा गिरिश्रृङ्गद्रुमोपलैः ।अभ्यवर्षन् सुरबलं चिच्छिदुस्तांश्च पूर्ववत् ॥ २६ ॥,atha kṣīṇāstraśastraughā giriśrṛṅgadrumopalaiḥ|abhyavarṣan surabalaṃ cicchidustāṃśca pūrvavat|| 26 ||
+6.10.27,तानक्षतान् स्वस्तिमतो निशाम्य ।शस्त्रास्त्रपूगैरथ वृत्रनाथाः ।द्रुमैर्दृषद्‍भिर्विविधाद्रिश्रृङ्गैः ।अविक्षतान् तत्रसुरिन्द्रसैनिकान् ॥ २७ ॥,tānakṣatān svastimato niśāmya|śastrāstrapūgairatha vṛtranāthāḥ|drumairdṛṣad‍bhirvividhādriśrṛṅgaiḥ|avikṣatān tatrasurindrasainikān|| 27 ||
+6.10.28,सर्वे प्रयासा अभवन्विमोघाः ।कृताः कृता देवगणेषु दैत्यैः ।कृष्णानुकूलेषु यथा महत्सु ।क्षुद्रैः प्रयुक्ता ऊषती रूक्षवाचः ॥ २८ ॥,sarve prayāsā abhavanvimoghāḥ|kṛtāḥ kṛtā devagaṇeṣu daityaiḥ|kṛṣṇānukūleṣu yathā mahatsu|kṣudraiḥ prayuktā ūṣatī rūkṣavācaḥ|| 28 ||
+6.10.29,ते स्वप्रयासं वितथं निरीक्ष्य ।हरावभक्ता हतयुद्धदर्पाः ।पलायनायाजिमुखे विसृज्य ।पतिं मनस्ते दधुरात्तसाराः ॥ २९ ॥,te svaprayāsaṃ vitathaṃ nirīkṣya|harāvabhaktā hatayuddhadarpāḥ|palāyanāyājimukhe visṛjya|patiṃ manaste dadhurāttasārāḥ|| 29 ||
+6.10.30,वृत्रोऽसुरान् तान् अनुगान् मनस्वी ।प्रधावतः प्रेक्ष्य बभाष एतत् ।पलायितं प्रेक्ष्य बलं च भग्नं ।भयेन तीव्रेण विहस्य वीरः ॥ ३० ॥,vṛtro'surān tān anugān manasvī|pradhāvataḥ prekṣya babhāṣa etat|palāyitaṃ prekṣya balaṃ ca bhagnaṃ|bhayena tīvreṇa vihasya vīraḥ|| 30 ||
+6.10.31,कालोपपन्नां रुचिरां मनस्विनां ।मुवाच वाचं पुरुषप्रवीरः ।हे विप्रचित्ते नमुचे पुलोमन् ।मयानर्वन्छम्बर मे श्रृणुध्वम् ॥ ३१ ॥,kālopapannāṃ rucirāṃ manasvināṃ|muvāca vācaṃ puruṣapravīraḥ|he vipracitte namuce puloman|mayānarvanchambara me śrṛṇudhvam|| 31 ||
+6.10.32,जातस्य मृत्युर्ध्रुव एव सर्वतः ।प्रतिक्रिया यस्य न चेह कॢप्ता ।लोको यशश्चाथ ततो यदि ह्यमुं ।को नाम मृत्युं न वृणीत युक्तम् ॥ ३२ ॥,jātasya mṛtyurdhruva eva sarvataḥ|pratikriyā yasya na ceha kḷptā|loko yaśaścātha tato yadi hyamuṃ|ko nāma mṛtyuṃ na vṛṇīta yuktam|| 32 ||
+6.10.33,द्वौ सम्मताविह मृत्यू दुरापौ ।यद्‍ब्रह्मसन्धारणया जितासुः ।कलेवरं योगरतो विजह्याद् ।यदग्रणीर्वीरशयेऽनिवृत्तः ॥ ३३ ॥,dvau sammatāviha mṛtyū durāpau|yad‍brahmasandhāraṇayā jitāsuḥ|kalevaraṃ yogarato vijahyād|yadagraṇīrvīraśaye'nivṛttaḥ|| 33 ||
+6.11.1,श्रीमद्भागवत महापुराण ।षष्ठः स्कन्धःएकादशोऽध्यायः ।वृत्रस्य भक्तिज्ञानवैराग्ययुक्त वीरोचितोद्गाराःश्रीशुक उवाचते एवं शंसतो धर्मं वचः पत्युरचेतसः ।नैवागृह्णन् भयत्रस्ताः पलायनपरा नृप ॥ १ ॥,śrīmadbhāgavata mahāpurāṇa|ṣaṣṭhaḥ skandhaḥekādaśo'dhyāyaḥ|vṛtrasya bhaktijñānavairāgyayukta vīrocitodgārāḥśrīśuka uvācate evaṃ śaṃsato dharmaṃ vacaḥ patyuracetasaḥ|naivāgṛhṇan bhayatrastāḥ palāyanaparā nṛpa|| 1 ||
+6.11.2,विशीर्यमाणां पृतनां आसुरीं असुरर्षभः ।कालानुकूलैः त्रिदशैः काल्यमानामनाथवत् ॥ २ ॥,viśīryamāṇāṃ pṛtanāṃ āsurīṃ asurarṣabhaḥ|kālānukūlaiḥ tridaśaiḥ kālyamānāmanāthavat|| 2 ||
+6.11.3,दृष्ट्वातप्यत सङ्क्रुद्ध इन्द्रशत्रुरमर्षितः ।तान्निवार्यौजसा राजन् निर्भर्त्स्येदमुवाच ह ॥ ३ ॥,dṛṣṭvātapyata saṅkruddha indraśatruramarṣitaḥ|tānnivāryaujasā rājan nirbhartsyedamuvāca ha|| 3 ||
+6.11.4,किं व उच्चरितैर्मातुः धावद्भिः पृष्ठतो हतैः ।न हि भीतवधः श्लाघ्यो न स्वर्ग्यः शूरमानिनाम् ॥ ४ ॥,kiṃ va uccaritairmātuḥ dhāvadbhiḥ pṛṣṭhato hataiḥ|na hi bhītavadhaḥ ślāghyo na svargyaḥ śūramāninām|| 4 ||
+6.11.5,यदि वः प्रधने श्रद्धा सारं वा क्षुल्लका हृदि ।अग्रे तिष्ठत मात्रं मे न चेद्‍ग्राम्यसुखे स्पृहा ॥ ५ ॥,yadi vaḥ pradhane śraddhā sāraṃ vā kṣullakā hṛdi|agre tiṣṭhata mātraṃ me na ced‍grāmyasukhe spṛhā|| 5 ||
+6.11.6,एवं सुरगणान् क्रुद्धो भीषयन् वपुषा रिपून् ।व्यनदत्सुमहाप्राणो येन लोका विचेतसः ॥ ६ ॥,evaṃ suragaṇān kruddho bhīṣayan vapuṣā ripūn|vyanadatsumahāprāṇo yena lokā vicetasaḥ|| 6 ||
+6.11.7,तेन देवगणाः सर्वे वृत्रविस्फोटनेन वै ।निपेतुर्मूर्च्छिता भूमौ यथैवाशनिना हताः ॥ ७ ॥,tena devagaṇāḥ sarve vṛtravisphoṭanena vai|nipeturmūrcchitā bhūmau yathaivāśaninā hatāḥ|| 7 ||
+6.11.8,ममर्द पद्‍भ्यां सुरसैन्यमातुरं ।निमीलिताक्षं रणरङ्गदुर्मदः ।गां कम्पयन् उद्यतशूल ओजसा ।नालं वनं यूथपतिर्यथोन्मदः ॥ ८ ॥,mamarda pad‍bhyāṃ surasainyamāturaṃ|nimīlitākṣaṃ raṇaraṅgadurmadaḥ|gāṃ kampayan udyataśūla ojasā|nālaṃ vanaṃ yūthapatiryathonmadaḥ|| 8 ||
+6.11.9,विलोक्य तं वज्रधरोऽत्यमर्षितः ।स्वशत्रवेऽभिद्रवते महागदाम् ।चिक्षेप तामापततीं सुदुःसहां ।जग्राह वामेन करेण लीलया ॥ ९ ॥,vilokya taṃ vajradharo'tyamarṣitaḥ|svaśatrave'bhidravate mahāgadām|cikṣepa tāmāpatatīṃ suduḥsahāṃ|jagrāha vāmena kareṇa līlayā|| 9 ||
+6.11.10,स इन्द्रशत्रुः कुपितो भृशं तया ।महेन्द्रवाहं गदयोरुविक्रमः ।जघान कुम्भस्थल उन्नदन् मृधे ।तत्कर्म सर्वे समपूजयन् नृप ॥ १० ॥,sa indraśatruḥ kupito bhṛśaṃ tayā|mahendravāhaṃ gadayoruvikramaḥ|jaghāna kumbhasthala unnadan mṛdhe|tatkarma sarve samapūjayan nṛpa|| 10 ||
+6.11.11,ऐरावतो वृत्रगदाभिमृष्टो ।विघूर्णितोऽद्रिः कुलिशाहतो यथा ।अपासरद् भिन्नमुखः सहेन्द्रो ।मुञ्चन्नसृक् सप्तधनुर्भृशार्तः ॥ ११ ॥,airāvato vṛtragadābhimṛṣṭo|vighūrṇito'driḥ kuliśāhato yathā|apāsarad bhinnamukhaḥ sahendro|muñcannasṛk saptadhanurbhṛśārtaḥ|| 11 ||
+6.11.12,न सन्नवाहाय विषण्णचेतसे ।प्रायुङ्क्त भूयः स गदां महात्मा ।इन्द्रोऽमृतस्यन्दिकराभिमर्श ।वीतव्यथक्षतवाहोऽवतस्थे ॥ १२ ॥,na sannavāhāya viṣaṇṇacetase|prāyuṅkta bhūyaḥ sa gadāṃ mahātmā|indro'mṛtasyandikarābhimarśa|vītavyathakṣatavāho'vatasthe|| 12 ||
+6.11.13,स तं नृपेन्द्राहवकाम्यया रिपुं ।वज्रायुधं भ्रातृहणं विलोक्य ।स्मरंश्च तत्कर्म नृशंसमंहः ।शोकेन मोहेन हसन् जगाद ॥ १३ ॥,sa taṃ nṛpendrāhavakāmyayā ripuṃ|vajrāyudhaṃ bhrātṛhaṇaṃ vilokya|smaraṃśca tatkarma nṛśaṃsamaṃhaḥ|śokena mohena hasan jagāda|| 13 ||
+6.11.14,श्रीवृत्र उवाच ।दिष्ट्या भवान् मे समवस्थितो रिपुः ।यो ब्रह्महा गुरुहा भ्रातृहा च ।दिष्ट्यानृणोऽद्याहमसत्तम त्वया ।मच्छूलनिर्भिन्न दृषद्धृदाचिरात् ॥ १४ ॥,śrīvṛtra uvāca|diṣṭyā bhavān me samavasthito ripuḥ|yo brahmahā guruhā bhrātṛhā ca|diṣṭyānṛṇo'dyāhamasattama tvayā|macchūlanirbhinna dṛṣaddhṛdācirāt|| 14 ||
+6.11.15,यो नोऽग्रजस्यात्मविदो द्विजातेः ।गुरोरपापस्य च दीक्षितस्य ।विश्रभ्य खड्गेन शिरांस्यवृश्चय् ।पशोरिवाकरुणः स्वर्गकामः ॥ १५ ॥,yo no'grajasyātmavido dvijāteḥ|gurorapāpasya ca dīkṣitasya|viśrabhya khaḍgena śirāṃsyavṛścay|paśorivākaruṇaḥ svargakāmaḥ|| 15 ||
+6.11.16,ह्रीश्रीदयाकीर्तिभिरुज्झितं त्वां ।स्वकर्मणा पुरुषादैश्च गर्ह्यम् ।कृच्छ्रेण मच्छूलविभिन्नदेहं ।अस्पृष्टवह्निं समदन्ति गृध्राः ॥ १६ ॥,hrīśrīdayākīrtibhirujjhitaṃ tvāṃ|svakarmaṇā puruṣādaiśca garhyam|kṛcchreṇa macchūlavibhinnadehaṃ|aspṛṣṭavahniṃ samadanti gṛdhrāḥ|| 16 ||
+6.11.17,अन्येऽनु ये त्वेह नृशंसमज्ञा ।ये ह्युद्यतास्त्राः प्रहरन्ति मह्यम् ।तैर्भूतनाथान् सगणान् निशात ।त्रिशूलनिर्भिन्नगलैर्यजामि ॥ १७ ॥,anye'nu ye tveha nṛśaṃsamajñā|ye hyudyatāstrāḥ praharanti mahyam|tairbhūtanāthān sagaṇān niśāta|triśūlanirbhinnagalairyajāmi|| 17 ||
+6.11.18,अथो हरे मे कुलिशेन वीर ।हर्ता प्रमथ्यैव शिरो यदीह ।तत्रानृणो भूतबलिं विधाय ।मनस्विनां पादरजः प्रपत्स्ये ॥ १८ ॥,atho hare me kuliśena vīra|hartā pramathyaiva śiro yad��ha|tatrānṛṇo bhūtabaliṃ vidhāya|manasvināṃ pādarajaḥ prapatsye|| 18 ||
+6.11.19,सुरेश कस्मान्न हिनोषि वज्रं ।पुरः स्थिते वैरिणि मय्यमोघम् ।मा संशयिष्ठा न गदेव वज्रः ।स्यान्निष्फलः कृपणार्थेव याच्ञा ॥ १९ ॥,sureśa kasmānna hinoṣi vajraṃ|puraḥ sthite vairiṇi mayyamogham|mā saṃśayiṣṭhā na gadeva vajraḥ|syānniṣphalaḥ kṛpaṇārtheva yācñā|| 19 ||
+6.11.20,नन्वेष वज्रस्तव शक्र तेजसा ।हरेर्दधीचेस्तपसा च तेजितः ।तेनैव शत्रुं जहि विष्णुयन्त्रितो ।यतो हरिर्विजयः श्रीर्गुणास्ततः ॥ २० ॥,nanveṣa vajrastava śakra tejasā|harerdadhīcestapasā ca tejitaḥ|tenaiva śatruṃ jahi viṣṇuyantrito|yato harirvijayaḥ śrīrguṇāstataḥ|| 20 ||
+6.11.21,अहं समाधाय मनो यथाऽह ।नः सङ्कर्षणस्तच्चरणारविन्दे ।त्वद्वज्ररंहोलुलितग्राम्यपाशो ।गतिं मुनेर्याम्यपविद्धलोकः ॥ २१ ॥,ahaṃ samādhāya mano yathā'ha|naḥ saṅkarṣaṇastaccaraṇāravinde|tvadvajraraṃholulitagrāmyapāśo|gatiṃ muneryāmyapaviddhalokaḥ|| 21 ||
+6.11.22,पुंसां किलैकान्तधियां स्वकानां ।याः सम्पदो दिवि भूमौ रसायाम् ।न राति यद् द्वेष उद्वेग आधिः ।मदः कलिर्व्यसनं सम्प्रयासः ॥ २२ ॥,puṃsāṃ kilaikāntadhiyāṃ svakānāṃ|yāḥ sampado divi bhūmau rasāyām|na rāti yad dveṣa udvega ādhiḥ|madaḥ kalirvyasanaṃ samprayāsaḥ|| 22 ||
+6.11.23,त्रैवर्गिकायासविघातमस्मत् ।पतिर्विधत्ते पुरुषस्य शक्र ।ततोऽनुमेयो भगवत्प्रसादो ।यो दुर्लभोऽकिञ्चनगोचरोऽन्यैः ॥ २३ ॥,traivargikāyāsavighātamasmat|patirvidhatte puruṣasya śakra|tato'numeyo bhagavatprasādo|yo durlabho'kiñcanagocaro'nyaiḥ|| 23 ||
+6.11.24,अहं हरे तव पादैकमूल ।दासानुदासो भवितास्मि भूयः ।मनः स्मरेतासुपतेर्गुणांस्ते ।गृणीत वाक्कर्म करोतु कायः ॥ २४ ॥,ahaṃ hare tava pādaikamūla|dāsānudāso bhavitāsmi bhūyaḥ|manaḥ smaretāsupaterguṇāṃste|gṛṇīta vākkarma karotu kāyaḥ|| 24 ||
+6.11.25,न नाकपृष्ठं न च पारमेष्ठ्यं ।न सार्वभौमं न रसाधिपत्यम् ।न योगसिद्धीरपुनर्भवं वा ।समञ्जस त्वा विरहय्य काङ्क्षे ॥ २५ ॥,na nākapṛṣṭhaṃ na ca pārameṣṭhyaṃ|na sārvabhaumaṃ na rasādhipatyam|na yogasiddhīrapunarbhavaṃ vā|samañjasa tvā virahayya kāṅkṣe|| 25 ||
+6.11.26,अजातपक्षा इव मातरं खगाः ।स्तन्यं यथा वत्सतराः क्षुधार्ताः ।प्रियं प्रियेव व्युषितं विषण्णा ।मनोऽरविन्दाक्ष दिदृक्षते त्वाम् ॥ २६ ॥,ajātapakṣā iva mātaraṃ khagāḥ|stanyaṃ yathā vatsatarāḥ kṣudhārtāḥ|priyaṃ priyeva vyuṣitaṃ viṣaṇṇā|mano'ravindākṣa didṛkṣate tvām|| 26 ||
+6.11.27,ममोत्तमश्लोकजनेषु सख्यं ।संसारचक्रे भ्रमतः स्वकर्मभिः ।त्वन्माययात्मात्मजदारगेहे ।ष्वासक्तचित्तस्य न नाथ भूयात् ॥ २७ ॥,mamottamaślokajaneṣu sakhyaṃ|saṃsāracakre bhramataḥ svakarmabhiḥ|tvanmāyayātmātmajadāragehe|ṣvāsaktacittasya na nātha bhūyāt|| 27 ||
+6.12.1,श्रीमद्भागवत महापुराण ।षष्ठः स्कन्धःद्वादशोऽध्यायः ।इन्द्रवृत्रयुद्धं वृत्रस्य वधश्चश्रीऋषिरुवाचएवं जिहासुर्नृप देहमाजौ ।मृत्युं वरं विजयान्मन्यमानः ।शूलं प्रगृह्याभ्यपतत् सुरेन्द्रं ।यथा महापुरुषं कैटभोऽप्सु ॥ १ ॥,śrīmadbhāgavata mahāpurāṇa|ṣaṣṭhaḥ skandhaḥdvādaśo'dhyāyaḥ|indravṛtrayuddhaṃ vṛtrasya vadhaścaśrīṛṣiruvācaevaṃ jihāsurnṛpa dehamājau|mṛtyuṃ varaṃ vijayānmanyamānaḥ|śūlaṃ pragṛhyābhyapatat surendraṃ|yathā mahāpuruṣaṃ kaiṭabho'psu|| 1 ||
+6.12.2,ततो युगान्ताग्निकठोरजिह्वं ।आविध्य शूलं तरसासुरेन्द्रः ।क्षिप्त्वा महेन्द्राय विनद्य वीरो ।हतोऽसि पापेति रुषा जगाद ॥ २ ॥,tato yugāntāgnikaṭhorajihvaṃ|āvidhya śūlaṃ tarasāsurendraḥ|kṣiptvā mahendrāya vinadya vīro|hato'si pāpeti ruṣā jagāda|| 2 ||
+6.12.3,ख आपतत् तद् विचलद् ग्रहोल्कवद् ।निरीक्ष्य दुष्प्रेक्ष्यमजातविक्लवः ।वज्रेण वज्री शतपर्वणाच्छिनद् ।भुजं च तस्योरगराजभोगम् ॥ ३ ॥,kha āpatat tad vicalad graholkavad|nirīkṣya duṣprekṣyamajātaviklavaḥ|vajreṇa vajrī śataparvaṇācchinad|bhujaṃ ca tasyoragarājabhogam|| 3 ||
+6.12.4,छिन्नैकबाहुः परिघेण वृत्रः ।संरब्ध आसाद्य गृहीतवज्रम् ।हनौ तताडेन्द्रमथामरेभं ।वज्रं च हस्तान् न्यपतन् मघोनः ॥ ४ ॥,chinnaikabāhuḥ parigheṇa vṛtraḥ|saṃrabdha āsādya gṛhītavajram|hanau tatāḍendramathāmarebhaṃ|vajraṃ ca hastān nyapatan maghonaḥ|| 4 ||
+6.12.5,वृत्रस्य कर्मातिमहाद्‍भुतं तत् ।सुरासुराश्चारणसिद्धसङ्घाः ।अपूजयंस्तत् पुरुहूतसङ्कटं ।निरीक्ष्य हा हेति विचुक्रुशुर्भृशम् ॥ ५ ॥,vṛtrasya karmātimahād‍bhutaṃ tat|surāsurāścāraṇasiddhasaṅghāḥ|apūjayaṃstat puruhūtasaṅkaṭaṃ|nirīkṣya hā heti vicukruśurbhṛśam|| 5 ||
+6.12.6,इन्द्रो न वज्रं जगृहे विलज्जितः ।च्युतं स्वहस्तादरिसन्निधौ पुनः ।तमाह वृत्रो हर आत्तवज्रो ।जहि स्वशत्रुं न विषादकालः ॥ ६ ॥,indro na vajraṃ jagṛhe vilajjitaḥ|cyutaṃ svahastādarisannidhau punaḥ|tamāha vṛtro hara āttavajro|jahi svaśatruṃ na viṣādakālaḥ|| 6 ||
+6.12.7,युयुत्सतां कुत्रचिदाततायिनां ।जयः सदैकत्र न वै परात्मनाम् ।विनैकमुत्पत्तिलयस्थितीश्वरं ।सर्वज्ञमाद्यं पुरुषं सनातनम् ॥ ७ ॥,yuyutsatāṃ kutracidātatāyināṃ|jayaḥ sadaikatra na vai parātmanām|vinaikamutpattilayasthitīśvaraṃ|sarvajñamādyaṃ puruṣaṃ sanātanam|| 7 ||
+6.12.8,लोकाः सपाला यस्येमे श्वसन्ति विवशा वशे ।द्विजा इव शिचा बद्धाः स काल इह कारणम् ॥ ८ ॥,lokāḥ sapālā yasyeme śvasanti vivaśā vaśe|dvijā iva śicā baddhāḥ sa kāla iha kāraṇam|| 8 ||
+6.12.9,ओजः सहो बलं प्राणं अमृतं मृत्युमेव च ।तमज्ञाय जनो हेतुं आत्मानं मन्यते जडम् ॥ ९ ॥,ojaḥ saho balaṃ prāṇaṃ amṛtaṃ mṛtyumeva ca|tamajñāya jano hetuṃ ātmānaṃ manyate jaḍam|| 9 ||
+6.12.10,यथा दारुमयी नारी यथा यंत्रमयो मृगः ।एवं भूतानि मघवन् नीशतन्त्राणि विद्धि भोः ॥ १० ॥,yathā dārumayī nārī yathā yaṃtramayo mṛgaḥ|evaṃ bhūtāni maghavan nīśatantrāṇi viddhi bhoḥ|| 10 ||
+6.12.11,पुरुषः प्रकृतिर्व्यक्तं आत्मा भूतेन्द्रियाशयाः ।शक्नुवन्त्यस्य सर्गादौ न विना यदनुग्रहात् ॥ ११ ॥,puruṣaḥ prakṛtirvyaktaṃ ātmā bhūtendriyāśayāḥ|śaknuvantyasya sargādau na vinā yadanugrahāt|| 11 ||
+6.12.12,अविद्वानेवमात्मानं मन्यतेऽनीशमीश्वरम् ।भूतैः सृजति भूतानि ग्रसते तानि तैः स्वयम् ॥ १२ ॥,avidvānevamātmānaṃ manyate'nīśamīśvaram|bhūtaiḥ sṛjati bhūtāni grasate tāni taiḥ svayam|| 12 ||
+6.12.13,आयुः श्रीः कीर्तिरैश्वर्यं आशिषः पुरुषस्य याः ।भवन्त्येव हि तत्काले यथानिच्छोर्विपर्ययाः ॥ १३ ॥,āyuḥ śrīḥ kīrtiraiśvaryaṃ āśiṣaḥ puruṣasya yāḥ|bhavantyeva hi tatkāle yathānicchorviparyayāḥ|| 13 ||
+6.12.14,तस्मादकीर्तियशसोः जयापजययोरपि ।समः स्यात्सुखदुःखाभ्यां मृत्युजीवितयोस्तथा ॥ १४ ॥,tasmādakīrtiyaśasoḥ jayāpajayayorapi|samaḥ syātsukhaduḥkhābhyāṃ mṛtyujīvitayostathā|| 14 ||
+6.12.15,सत्त्वं रजस्तम इति प्रकृतेर्नात्मनो गुणाः ।तत्र साक्षिणमात्मानं यो वेद स न बध्यते ॥ १५ ॥,sattvaṃ rajastama iti prakṛternātmano guṇāḥ|tatra sākṣiṇamātmānaṃ yo veda sa na badhyate|| 15 ||
+6.12.16,पश्य मां निर्जितं शत्रु वृक्णायुधभुजं मृधे ।घटमानं यथाशक्ति तव प्राणजिहीर्षया ॥ १६ ॥,paśya māṃ nirjitaṃ śatru vṛkṇāyudhabhujaṃ mṛdhe|ghaṭamānaṃ yathāśakti tava prāṇajihīrṣayā|| 16 ||
+6.12.17,प्राणग्लहोऽयं समर इष्वक्षो वाहनासनः ।अत्र न ज्ञायतेऽमुष्य जयोऽमुष्य पराजयः ॥ १७ ॥,prāṇaglaho'yaṃ samara iṣvakṣo vāhanāsanaḥ|atra na jñāyate'muṣya jayo'muṣya parājayaḥ|| 17 ||
+6.12.18,श्रीशुक उवाचइन्द्रो वृत्रवचः श्रुत्वा गतालीकमपूजयत् ।गृहीतवज्रः प्रहसन् तमाह गतविस्मयः ॥ १८ ॥,śrīśuka uvācaindro vṛtravacaḥ śrutvā gatālīkamapūjayat|gṛhītavajraḥ prahasan tamāha gatavismayaḥ|| 18 ||
+6.12.19,इन्द्र उवाचअहो दानव सिद्धोऽसि यस्य ते मतिरीदृशी ।भक्तः सर्वात्मनात्मानं सुहृदं जगदीश्वरम् ॥ १९ ॥,indra uvācaaho dānava siddho'si yasya te matirīdṛśī|bhaktaḥ sarvātmanātmānaṃ suhṛdaṃ jagadīśvaram|| 19 ||
+6.12.20,भवानतार्षीन्मायां वै वैष्णवीं जनमोहिनीम् ।यद् विहायासुरं भावं महापुरुषतां गतः ॥ २० ॥,bhavānatārṣīnmāyāṃ vai vaiṣṇavīṃ janamohinīm|yad vihāyāsuraṃ bhāvaṃ mahāpuruṣatāṃ gataḥ|| 20 ||
+6.12.21,खल्विदं महदाश्चर्यं यद्रजःप्रकृतेस्तव ।वासुदेवे भगवति सत्त्वात्मनि दृढा मतिः ॥ २१ ॥,khalvidaṃ mahadāścaryaṃ yadrajaḥprakṛtestava|vāsudeve bhagavati sattvātmani dṛḍhā matiḥ|| 21 ||
+6.12.22,यस्य भक्तिर्भगवति हरौ निःश्रेयसेश्वरे ।विक्रीडतोऽमृताम्भोधौ किं क्षुद्रैः खातकोदकैः ॥ २२ ॥,yasya bhaktirbhagavati harau niḥśreyaseśvare|vikrīḍato'mṛtāmbhodhau kiṃ kṣudraiḥ khātakodakaiḥ|| 22 ||
+6.12.23,श्रीशुक उवाचइति ब्रुवाणावन्योन्यं धर्मजिज्ञासया नृप ।युयुधाते महावीर्यौ इन्द्रवृत्रौ युधाम्पती ॥ २३ ॥,śrīśuka uvācaiti bruvāṇāvanyonyaṃ dharmajijñāsayā nṛpa|yuyudhāte mahāvīryau indravṛtrau yudhāmpatī|| 23 ||
+6.12.24,आविध्य परिघं वृत्रः कार्ष्णायसमरिन्दमः ।इन्द्राय प्राहिणोद् घोरं वामहस्तेन मारिष ॥ २४ ॥,āvidhya parighaṃ vṛtraḥ kārṣṇāyasamarindamaḥ|indrāya prāhiṇod ghoraṃ vāmahastena māriṣa|| 24 ||
+6.12.25,स तु वृत्रस्य परिघं करं च करभोपमम् ।चिच्छेद युगपद् देवो वज्रेण शतपर्वणा ॥ २५ ॥,sa tu vṛtrasya parighaṃ karaṃ ca karabhopamam|ciccheda yugapad devo vajreṇa śataparvaṇā|| 25 ||
+6.12.26,दोर्भ्यां उत्कृत्तमूलाभ्यां बभौ रक्तस्रवोऽसुरः ।छिन्नपक्षो ���था गोत्रः खाद् भ्रष्टो वज्रिणा हतः ॥ २६ ॥,dorbhyāṃ utkṛttamūlābhyāṃ babhau raktasravo'suraḥ|chinnapakṣo yathā gotraḥ khād bhraṣṭo vajriṇā hataḥ|| 26 ||
+6.12.27,कृत्वाधरां हनुं भूमौ दैत्यो दिव्युत्तरां हनुम् ।नभोगम्भीरवक्त्रेण लेलिहोल्बणजिह्वया ॥ २७ ॥,kṛtvādharāṃ hanuṃ bhūmau daityo divyuttarāṃ hanum|nabhogambhīravaktreṇa leliholbaṇajihvayā|| 27 ||
+6.12.28,दंष्ट्राभिः कालकल्पाभिः ग्रसन्निव जगत्त्रयम् ।अतिमात्रमहाकाय आक्षिपन् तरसा गिरीन् ॥ २८ ॥,daṃṣṭrābhiḥ kālakalpābhiḥ grasanniva jagattrayam|atimātramahākāya ākṣipan tarasā girīn|| 28 ||
+6.12.29,गिरिराट् पादचारीव पद्‍भ्यां निर्जरयन् महीम् ।जग्रास स समासाद्य वज्रिणं सहवाहनम् ॥ २९ ॥,girirāṭ pādacārīva pad‍bhyāṃ nirjarayan mahīm|jagrāsa sa samāsādya vajriṇaṃ sahavāhanam|| 29 ||
+6.12.30,वृत्रग्रस्तं तमालोक्य सप्रजापतयः सुराः ।महाप्राणो महावीर्यो महासर्प एव द्विपम् ।हा कष्टमिति निर्विण्णाः चुक्रुशुः समहर्षयः ॥ ३० ॥,vṛtragrastaṃ tamālokya saprajāpatayaḥ surāḥ|mahāprāṇo mahāvīryo mahāsarpa eva dvipam|hā kaṣṭamiti nirviṇṇāḥ cukruśuḥ samaharṣayaḥ|| 30 ||
+6.12.31,निगीर्णोऽप्यसुरेन्द्रेण न ममारोदरं गतः ।महापुरुषसन्नद्धो योगमायाबलेन च ॥ ३१ ॥,nigīrṇo'pyasurendreṇa na mamārodaraṃ gataḥ|mahāpuruṣasannaddho yogamāyābalena ca|| 31 ||
+6.12.32,भित्त्वा वज्रेण तत्कुक्षिं निष्क्रम्य बलभिद् विभुः ।उच्चकर्त शिरः शत्रोः गिरिश्रृङ्गमिवौजसा ॥ ३२ ॥,bhittvā vajreṇa tatkukṣiṃ niṣkramya balabhid vibhuḥ|uccakarta śiraḥ śatroḥ giriśrṛṅgamivaujasā|| 32 ||
+6.12.33,वज्रस्तु तत्कन्धरमाशुवेगः ।कृन्तन् समन्तात् परिवर्तमानः ।न्यपातयत् तावदहर्गणेन ।यो ज्योतिषामयने वार्त्रहत्ये ॥ ३३ ॥,vajrastu tatkandharamāśuvegaḥ|kṛntan samantāt parivartamānaḥ|nyapātayat tāvadahargaṇena|yo jyotiṣāmayane vārtrahatye|| 33 ||
+6.12.34,तदा च खे दुन्दुभयो विनेदुः ।गन्धर्वसिद्धाः समहर्षिसङ्घाः ।वार्त्रघ्नलिङ्गैस्तमभिष्टुवाना ।मन्त्रैर्मुदा कुसुमैरभ्यवर्षन् ॥ ३४ ॥,tadā ca khe dundubhayo vineduḥ|gandharvasiddhāḥ samaharṣisaṅghāḥ|vārtraghnaliṅgaistamabhiṣṭuvānā|mantrairmudā kusumairabhyavarṣan|| 34 ||
+6.12.35,वृत्रस्य देहान् निष्क्रान्तं आत्मज्योतिररिन्दम ।पश्यतां सर्वदेवानां अलोकं समपद्यत ॥ ३५ ॥,vṛtrasya dehān niṣkrāntaṃ ātmajyotirarindama|paśyatāṃ sarvadevānāṃ alokaṃ samapadyata|| 35 ||
+6.12.12,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।षष्ठस्कन्धे वृत्रोवधो नाम द्वादशोऽध्या‍यः ॥ १२ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|ṣaṣṭhaskandhe vṛtrovadho nāma dvādaśo'dhyā‍yaḥ|| 12 ||
+6.13.1,श्रीशुक उवाच ।वृत्रे हते त्रयो लोका विना शक्रेण भूरिद ।सपाला ह्यभवन् सद्यो विज्वरा निर्वृतेन्द्रियाः ॥ 1 ॥,śrīśuka uvāca|vṛtre hate trayo lokā vinā śakreṇa bhūrida|sapālā hyabhavan sadyo vijvarā nirvṛtendriyāḥ|| 1 ||
+6.13.2,देवर्षिपितृभूतानि दैत्या देवानुगाः स्वयम् ।प्रतिजग्मुः स्वधिष्ण्यानि ब्रह्मेशेन्द्रादय��्ततः ॥ 2 ॥,devarṣipitṛbhūtāni daityā devānugāḥ svayam|pratijagmuḥ svadhiṣṇyāni brahmeśendrādayastataḥ|| 2 ||
+6.13.3,श्रीराजोवाच ।इन्द्रस्यानिर्वृतेर्हेतुं श्रोतुमिच्छामि भो मुने ।येनासन् सुखिनो देवा हरेर्दुःखं कुतोऽभवत् ॥ 3 ॥,śrīrājovāca|indrasyānirvṛterhetuṃ śrotumicchāmi bho mune|yenāsan sukhino devā harerduḥkhaṃ kuto'bhavat|| 3 ||
+6.13.4,श्रीशुक उवाच ।वृत्रविक्रमसंविग्नाः सर्वे देवाः सहर्षिभिः ।तद्वधायार्थयन्निन्द्रं नैच्छद्भीतो बृहद्वधात् ॥ 4 ॥,śrīśuka uvāca|vṛtravikramasaṃvignāḥ sarve devāḥ saharṣibhiḥ|tadvadhāyārthayannindraṃ naicchadbhīto bṛhadvadhāt|| 4 ||
+6.13.5,इन्द्र उवाच ।स्त्रीभूद्रुमजलैरेनो विश्वरूपवधोद्भवम् ।विभक्तमनुगृह्णद्भिर्वृत्रहत्यां क्व मार्ज्म्यहम् ॥ 5 ॥,indra uvāca|strībhūdrumajalaireno viśvarūpavadhodbhavam|vibhaktamanugṛhṇadbhirvṛtrahatyāṃ kva mārjmyaham|| 5 ||
+6.13.6,श्रीशुक उवाच ।ऋषयस्तदुपाकर्ण्य महेन्द्रमिदमब्रुवन् ।याजयिष्याम भद्रं ते हयमेधेन मा स्म भैः ॥ 6 ॥,śrīśuka uvāca|ṛṣayastadupākarṇya mahendramidamabruvan|yājayiṣyāma bhadraṃ te hayamedhena mā sma bhaiḥ|| 6 ||
+6.13.7,हयमेधेन पुरुषं परमात्मानमीश्वरम् ।इष्ट्वा नारायणं देवं मोक्ष्यसेऽपि जगद्वधात् ॥ 7 ॥,hayamedhena puruṣaṃ paramātmānamīśvaram|iṣṭvā nārāyaṇaṃ devaṃ mokṣyase'pi jagadvadhāt|| 7 ||
+6.13.8,ब्रह्महा पितृहा गोघ्नो मातृहाचार्यहाघवान् ।श्वादः पुल्कसको वापि शुद्ध्येरन् यस्य कीर्तनात् ॥ 8 ॥,brahmahā pitṛhā goghno mātṛhācāryahāghavān|śvādaḥ pulkasako vāpi śuddhyeran yasya kīrtanāt|| 8 ||
+6.13.9,तमश्वमेधेन महामखेन श्रद्धान्वितोऽस्माभिरनुष्ठितेन ।हत्वापि सब्रह्मचराचरं त्वं न लिप्यसे किं खलनिग्रहेण ॥ 9 ॥,tamaśvamedhena mahāmakhena śraddhānvito'smābhiranuṣṭhitena|hatvāpi sabrahmacarācaraṃ tvaṃ na lipyase kiṃ khalanigraheṇa|| 9 ||
+6.13.10,श्रीशुक उवाच ।एवं सञ्चोदितो विप्रैर्मरुत्वानहनद्रिपुम् ।ब्रह्महत्या हते तस्मिन्नाससाद वृषाकपिम् ॥ 10 ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ sañcodito viprairmarutvānahanadripum|brahmahatyā hate tasminnāsasāda vṛṣākapim|| 10 ||
+6.13.11,तयेन्द्रः स्मासहत्तापं निर्वृतिर्नामुमाविशत् ।ह्रीमन्तं वाच्यतां प्राप्तं सुखयन्त्यपि नो गुणाः ॥ 11 ॥,tayendraḥ smāsahattāpaṃ nirvṛtirnāmumāviśat|hrīmantaṃ vācyatāṃ prāptaṃ sukhayantyapi no guṇāḥ|| 11 ||
+6.13.12,तां ददर्शानुधावन्तीं चाण्डालीमिव रूपिणीम् ।जरया वेपमानाङ्गीं यक्ष्मग्रस्तामसृक्पटाम् ॥ 12 ॥,tāṃ dadarśānudhāvantīṃ cāṇḍālīmiva rūpiṇīm|jarayā vepamānāṅgīṃ yakṣmagrastāmasṛkpaṭām|| 12 ||
+6.13.13,विकीर्य पलितान् केशांस्तिष्ठ तिष्ठेति भाषिणीम् ।मीनगन्ध्यसुगन्धेन कुर्वतीं मार्गदूषणम् ॥ 13 ॥,vikīrya palitān keśāṃstiṣṭha tiṣṭheti bhāṣiṇīm|mīnagandhyasugandhena kurvatīṃ mārgadūṣaṇam|| 13 ||
+6.13.14,नभो गतो दिशः सर्वाः सहस्राक्षो विशाम्पते ।प्रागुदीचीं दिशं तूर्णं प्रविष्टो नृप मानसम् ॥ 14 ॥,nabho gato diśaḥ sarvāḥ sahasrākṣo viśāmpate|prāgudīcīṃ diśaṃ tūrṇaṃ praviṣṭo nṛpa mānasam|| 14 ||
+6.13.15,स आवसत्पुष्��रनालतन्तूनलब्धभोगो यदिहाग्निदूतः ।वर्षाणि साहस्रमलक्षितोऽन्तः सञ्चिन्तयन् ब्रह्मवधाद्विमोक्षम् ॥ 15 ॥,sa āvasatpuṣkaranālatantūnalabdhabhogo yadihāgnidūtaḥ|varṣāṇi sāhasramalakṣito'ntaḥ sañcintayan brahmavadhādvimokṣam|| 15 ||
+6.13.16,तावत्त्रिणाकं नहुषः शशास विद्यातपोयोगबलानुभावः ।स सम्पदैश्वर्यमदान्धबुद्धिर्नीतस्तिरश्चां गतिमिन्द्रपत्न्या ॥ 16 ॥,tāvattriṇākaṃ nahuṣaḥ śaśāsa vidyātapoyogabalānubhāvaḥ|sa sampadaiśvaryamadāndhabuddhirnītastiraścāṃ gatimindrapatnyā|| 16 ||
+6.13.17,ततो गतो ब्रह्मगिरोपहूत ऋतम्भरध्याननिवारिताघः ।पापस्तु दिग्देवतया हतौजास्तं नाभ्यभूदवितं विष्णुपत्न्या ॥ 17 ॥,tato gato brahmagiropahūta ṛtambharadhyānanivāritāghaḥ|pāpastu digdevatayā hataujāstaṃ nābhyabhūdavitaṃ viṣṇupatnyā|| 17 ||
+6.13.18,तं च ब्रह्मर्षयोऽभ्येत्य हयमेधेन भारत ।यथावद्दीक्षयां चक्रुः पुरुषाराधनेन ह ॥ 18 ॥,taṃ ca brahmarṣayo'bhyetya hayamedhena bhārata|yathāvaddīkṣayāṃ cakruḥ puruṣārādhanena ha|| 18 ||
+6.13.19,अथेज्यमाने पुरुषे सर्वदेवमयात्मनि ।अश्वमेधे महेन्द्रेण वितते ब्रह्मवादिभिः ॥ 19 ॥,athejyamāne puruṣe sarvadevamayātmani|aśvamedhe mahendreṇa vitate brahmavādibhiḥ|| 19 ||
+6.13.20,स वै त्वाष्ट्रवधो भूयानपि पापचयो नृप ।नीतस्तेनैव शून्याय नीहार इव भानुना ॥ 20 ॥,sa vai tvāṣṭravadho bhūyānapi pāpacayo nṛpa|nītastenaiva śūnyāya nīhāra iva bhānunā|| 20 ||
+6.13.21,स वाजिमेधेन यथोदितेन वितायमानेन मरीचिमिश्रैः ।इष्ट्वाधियज्ञं पुरुषं पुराणमिन्द्रो महानास विधूतपापः ॥ 21 ॥,sa vājimedhena yathoditena vitāyamānena marīcimiśraiḥ|iṣṭvādhiyajñaṃ puruṣaṃ purāṇamindro mahānāsa vidhūtapāpaḥ|| 21 ||
+6.13.22,इदं महाख्यानमशेषपाप्मनां प्रक्षालनं तीर्थपदानुकीर्तनम् ।भक्त्युच्छ्रयं भक्तजनानुवर्णनं महेन्द्रमोक्षं विजयं मरुत्वतः ॥ 22 ॥,idaṃ mahākhyānamaśeṣapāpmanāṃ prakṣālanaṃ tīrthapadānukīrtanam|bhaktyucchrayaṃ bhaktajanānuvarṇanaṃ mahendramokṣaṃ vijayaṃ marutvataḥ|| 22 ||
+6.13.23,पठेयुराख्यानमिदं सदा बुधाः शृण्वन्त्यथो पर्वणि पर्वणीन्द्रियम् ।धन्यं यशस्यं निखिलाघमोचनं रिपुञ्जयं स्वस्त्ययनं तथायुषम् ॥ 23 ॥,paṭheyurākhyānamidaṃ sadā budhāḥ śṛṇvantyatho parvaṇi parvaṇīndriyam|dhanyaṃ yaśasyaṃ nikhilāghamocanaṃ ripuñjayaṃ svastyayanaṃ tathāyuṣam|| 23 ||
+6.14.1,श्रीमद्भागवत महापुराण ।षष्ठः स्कन्धःचतुर्दशोऽध्यायः ।वृत्रासुरस्य पूर्वजन्मवृत्तान्ते चित्रकेतु उपाख्यानम् ।अङ्गिरःप्रसादेन लब्धे स्वसुते विनष्टे ।चित्रकेतोरत्यन्त शोकः कृतद्युतेर्विलापश्चश्रीपरीक्षिदुवाचरजस्तमःस्वभावस्य ब्रह्मन् वृत्रस्य पाप्मनः ।नारायणे भगवति कथमासीद् दृढा मतिः ॥ १ ॥,śrīmadbhāgavata mahāpurāṇa|ṣaṣṭhaḥ skandhaḥcaturdaśo'dhyāyaḥ|vṛtrāsurasya pūrvajanmavṛttānte citraketu upākhyānam|aṅgiraḥprasādena labdhe svasute vinaṣṭe|citraketoratyanta śokaḥ kṛtadyutervilāpaścaśrīparīkṣiduvācarajastamaḥsvabhāvasya brahman vṛtrasya pāpmanaḥ|nārāyaṇe bhagavati kathamāsīd dṛḍhā matiḥ|| 1 ||
+6.14.2,देवा��ां शुद्धसत्त्वानांऋषीणां चामलात्मनाम् ।भक्तिर्मुकुन्दचरणे न प्रायेणोपजायते ॥ २ ॥,devānāṃ śuddhasattvānāṃṛṣīṇāṃ cāmalātmanām|bhaktirmukundacaraṇe na prāyeṇopajāyate|| 2 ||
+6.14.3,रजोभिः समसङ्ख्याताः पार्थिवैरिह जन्तवः ।तेषां ये केचनेहन्ते श्रेयो वै मनुजादयः ॥ ३ ॥,rajobhiḥ samasaṅkhyātāḥ pārthivairiha jantavaḥ|teṣāṃ ye kecanehante śreyo vai manujādayaḥ|| 3 ||
+6.14.4,प्रायो मुमुक्षवस्तेषां केचनैव द्विजोत्तम ।मुमुक्षूणां सहस्रेषु कश्चिन् मुच्येत सिध्यति ॥ ४ ॥,prāyo mumukṣavasteṣāṃ kecanaiva dvijottama|mumukṣūṇāṃ sahasreṣu kaścin mucyeta sidhyati|| 4 ||
+6.14.5,मुक्तानामपि सिद्धानां नारायणपरायणः ।सुदुर्लभः प्रशान्तात्मा कोटिष्वपि महामुने ॥ ५ ॥,muktānāmapi siddhānāṃ nārāyaṇaparāyaṇaḥ|sudurlabhaḥ praśāntātmā koṭiṣvapi mahāmune|| 5 ||
+6.14.6,वृत्रस्तु स कथं पापः सर्वलोकोपतापनः ।इत्थं दृढमतिः कृष्ण आसीत् संग्राम उल्बणे ॥ ६ ॥,vṛtrastu sa kathaṃ pāpaḥ sarvalokopatāpanaḥ|itthaṃ dṛḍhamatiḥ kṛṣṇa āsīt saṃgrāma ulbaṇe|| 6 ||
+6.14.7,अत्र नः संशयो भूयान् श्रोतुं कौतूहलं प्रभो ।यः पौरुषेण समरे सहस्राक्षमतोषयत् ॥ ७ ॥,atra naḥ saṃśayo bhūyān śrotuṃ kautūhalaṃ prabho|yaḥ pauruṣeṇa samare sahasrākṣamatoṣayat|| 7 ||
+6.14.8,श्रीसूत उवाचपरीक्षितोऽथ संप्रश्नं भगवान् बादरायणिः ।निशम्य श्रद्दधानस्य प्रतिनन्द्य वचोऽब्रवीत् ॥ ८ ॥,śrīsūta uvācaparīkṣito'tha saṃpraśnaṃ bhagavān bādarāyaṇiḥ|niśamya śraddadhānasya pratinandya vaco'bravīt|| 8 ||
+6.14.9,श्रीशुक उवाचश्रृणुषु अवहितो राजन् इतिहासं इमं यथा ।श्रुतं द्वैपायनमुखात् नारदाद् देवलादपि ॥ ९ ॥,śrīśuka uvācaśrṛṇuṣu avahito rājan itihāsaṃ imaṃ yathā|śrutaṃ dvaipāyanamukhāt nāradād devalādapi|| 9 ||
+6.14.10,आसीद् राजा सार्वभौमः शूरसेनेषु वै नृप ।चित्रकेतुरिति ख्यातो यस्यासीत् कामधुङ्मही ॥ १० ॥,āsīd rājā sārvabhaumaḥ śūraseneṣu vai nṛpa|citraketuriti khyāto yasyāsīt kāmadhuṅmahī|| 10 ||
+6.14.11,तस्य भार्यासहस्राणां सहस्राणि दशाभवन् ।सान्तानिकश्चापि नृपो न लेभे तासु सन्ततिम् ॥ ११ ॥,tasya bhāryāsahasrāṇāṃ sahasrāṇi daśābhavan|sāntānikaścāpi nṛpo na lebhe tāsu santatim|| 11 ||
+6.14.12,रूपौदार्यवयोजन्म विद्यैश्वर्यश्रियादिभिः ।सम्पन्नस्य गुणैः सर्वैः चिन्ता वन्ध्यापतेरभूत् ॥ १२ ॥,rūpaudāryavayojanma vidyaiśvaryaśriyādibhiḥ|sampannasya guṇaiḥ sarvaiḥ cintā vandhyāpaterabhūt|| 12 ||
+6.14.13,न तस्य सम्पदः सर्वा महिष्यो वामलोचनाः ।सार्वभौमस्य भूश्चेयं अभवन् प्रीतिहेतवः ॥ १३ ॥,na tasya sampadaḥ sarvā mahiṣyo vāmalocanāḥ|sārvabhaumasya bhūśceyaṃ abhavan prītihetavaḥ|| 13 ||
+6.14.14,तस्यैकदा तु भवनं अङ्गिरा भगवान् ऋषिः ।लोकान् अनुचरन् एतान् उपागच्छद् यदृच्छया ॥ १४ ॥,tasyaikadā tu bhavanaṃ aṅgirā bhagavān ṛṣiḥ|lokān anucaran etān upāgacchad yadṛcchayā|| 14 ||
+6.14.15,तं पूजयित्वा विधिवत् प्रत्युत्थानार्हणादिभिः ।कृतातिथ्यमुपासीदत् सुखासीनं समाहितः ॥ १५ ॥,taṃ pūjayitvā vidhivat pratyutthānārhaṇādibhiḥ|kṛtātithyamupāsīdat sukhāsīnaṃ samāhitaḥ|| 15 ||
+6.14.16,महर्षिस्तमुपासीनं प्रश्रयावनतं क्षितौ ।प्रतिपूज्य महाराज समाभाष्येदमब्रवीत् ॥ १६ ॥,maharṣistamupāsīnaṃ praśrayāvanataṃ kṣitau|pratipūjya mahārāja samābhāṣyedamabravīt|| 16 ||
+6.14.17,अङ्गिरा उवाचअपि तेऽनामयं स्वस्ति प्रकृतीनां तथाऽत्मनः ।यथा प्रकृतिभिर्गुप्तः पुमान् राजा च सप्तभिः ॥ १७ ॥,aṅgirā uvācaapi te'nāmayaṃ svasti prakṛtīnāṃ tathā'tmanaḥ|yathā prakṛtibhirguptaḥ pumān rājā ca saptabhiḥ|| 17 ||
+6.14.18,आत्मानं प्रकृतिष्वद्धा निधाय श्रेय आप्नुयात् ।राज्ञा तथा प्रकृतयो नरदेवाहिताधयः ॥ १८ ॥,ātmānaṃ prakṛtiṣvaddhā nidhāya śreya āpnuyāt|rājñā tathā prakṛtayo naradevāhitādhayaḥ|| 18 ||
+6.14.19,अपि दाराः प्रजामात्या भृत्याः श्रेण्योऽथ मन्त्रिणः ।पौरा जानपदा भूपा आत्मजा वशवर्तिनः ॥ १९ ॥,api dārāḥ prajāmātyā bhṛtyāḥ śreṇyo'tha mantriṇaḥ|paurā jānapadā bhūpā ātmajā vaśavartinaḥ|| 19 ||
+6.14.20,यस्यात्मानुवशश्चेत्स्यात् सर्वे तद्वशगा इमे ।लोकाः सपाला यच्छन्ति सर्वे बलिमतन्द्रिताः ॥ २० ॥,yasyātmānuvaśaścetsyāt sarve tadvaśagā ime|lokāḥ sapālā yacchanti sarve balimatandritāḥ|| 20 ||
+6.14.21,आत्मनः प्रीयते नात्मा परतः स्वत एव वा ।लक्षयेऽलब्धकामं त्वां चिन्तया शबलं मुखम् ॥ २१ ॥,ātmanaḥ prīyate nātmā parataḥ svata eva vā|lakṣaye'labdhakāmaṃ tvāṃ cintayā śabalaṃ mukham|| 21 ||
+6.14.22,एवं विकल्पितो राजन्विदुषा मुनिनापि सः ।प्रश्रयावनतोऽभ्याह प्रजाकामस्ततो मुनिम् ॥ २२ ॥,evaṃ vikalpito rājanviduṣā munināpi saḥ|praśrayāvanato'bhyāha prajākāmastato munim|| 22 ||
+6.14.23,चित्रकेतुरुवाचभगवन् किं न विदितं तपोज्ञानसमाधिभिः ।योगिनां ध्वस्तपापानां बहिरन्तः शरीरिषु ॥ २३ ॥,citraketuruvācabhagavan kiṃ na viditaṃ tapojñānasamādhibhiḥ|yogināṃ dhvastapāpānāṃ bahirantaḥ śarīriṣu|| 23 ||
+6.14.24,तथापि पृच्छतो ब्रूयां ब्रह्मन् आत्मनि चिन्तितम् ।भवतो विदुषश्चापि चोदितस्त्वदनुज्ञया ॥ २४ ॥,tathāpi pṛcchato brūyāṃ brahman ātmani cintitam|bhavato viduṣaścāpi coditastvadanujñayā|| 24 ||
+6.14.25,लोकपालैरपि प्रार्थ्याः साम्राज्यैश्वर्यसम्पदः ।न नन्दयन्त्यप्रजं मां क्षुत्तृट्कामं इवापरे ॥ २५ ॥,lokapālairapi prārthyāḥ sāmrājyaiśvaryasampadaḥ|na nandayantyaprajaṃ māṃ kṣuttṛṭkāmaṃ ivāpare|| 25 ||
+6.14.26,ततः पाहि महाभाग पूर्वैः सह गतं तमः ।यथा तरेम दुष्पारं प्रजया तद्विधेहि नः ॥ २६ ॥,tataḥ pāhi mahābhāga pūrvaiḥ saha gataṃ tamaḥ|yathā tarema duṣpāraṃ prajayā tadvidhehi naḥ|| 26 ||
+6.14.27,श्रीशुक उवाचइत्यर्थितः स भगवान्कृपालुर्ब्रह्मणः सुतः ।श्रपयित्वा चरुं त्वाष्ट्रं त्वष्टारमयजद् विभुः ॥ २७ ॥,śrīśuka uvācaityarthitaḥ sa bhagavānkṛpālurbrahmaṇaḥ sutaḥ|śrapayitvā caruṃ tvāṣṭraṃ tvaṣṭāramayajad vibhuḥ|| 27 ||
+6.14.28,ज्येष्ठा श्रेष्ठा च या राज्ञो महिषीणां च भारत ।नाम्ना कृतद्युतिस्तस्यै यज्ञोच्छिष्टमदाद् द्विजः ॥ २८ ॥,jyeṣṭhā śreṣṭhā ca yā rājño mahiṣīṇāṃ ca bhārata|nāmnā kṛtadyutistasyai yajñocchiṣṭamadād dvijaḥ|| 28 ||
+6.14.29,अथाह नृपतिं राजन् भवितैकस्तवात्मजः ।हर्षशोकप्रदस्तुभ्यं इति ब्रह्मसुतो ययौ ॥ २९ ॥,athāha nṛpatiṃ rājan bhavitaikastavātmajaḥ|harṣaśokapradastubhyaṃ iti brahmasuto yayau|| 29 ||
+6.14.30,सापि तत्प्राशनादेव चित्रकेतोरधारयत् ।गर्भं कृतद्युतिर्देवी कृत्तिकाग्नेरिवात्मजम् ॥ ३० ॥,sāpi tatprāśanādeva citraketoradhārayat|garbhaṃ kṛtadyutirdevī kṛttikāgnerivātmajam|| 30 ||
+6.14.31,तस्या अनुदिनं गर्भः शुक्लपक्ष इवोडुपः ।ववृधे शूरसेनेश तेजसा शनकैर्नृप ॥ ३१ ॥,tasyā anudinaṃ garbhaḥ śuklapakṣa ivoḍupaḥ|vavṛdhe śūraseneśa tejasā śanakairnṛpa|| 31 ||
+6.14.32,अथ काल उपावृत्ते कुमारः समजायत ।जनयन् शूरसेनानां श्रृण्वतां परमां मुदम् ॥ ३२ ॥,atha kāla upāvṛtte kumāraḥ samajāyata|janayan śūrasenānāṃ śrṛṇvatāṃ paramāṃ mudam|| 32 ||
+6.14.33,हृष्टो राजा कुमारस्य स्नातः शुचिरलङ्कृतः ।वाचयित्वाशिषो विप्रैः कारयामास जातकम् ॥ ३३ ॥,hṛṣṭo rājā kumārasya snātaḥ śuciralaṅkṛtaḥ|vācayitvāśiṣo vipraiḥ kārayāmāsa jātakam|| 33 ||
+6.14.34,तेभ्यो हिरण्यं रजतं वासांस्याभरणानि च ।ग्रामान् हयान् गजान् प्रादाद् धेनूनां अर्बुदानि षट् ॥ ३४ ॥,tebhyo hiraṇyaṃ rajataṃ vāsāṃsyābharaṇāni ca|grāmān hayān gajān prādād dhenūnāṃ arbudāni ṣaṭ|| 34 ||
+6.14.35,ववर्ष कामानन्येषां पर्जन्य इव देहिनाम् ।धन्यं यशस्यमायुष्यं कुमारस्य महामनाः ॥ ३५ ॥,vavarṣa kāmānanyeṣāṃ parjanya iva dehinām|dhanyaṃ yaśasyamāyuṣyaṃ kumārasya mahāmanāḥ|| 35 ||
+6.14.36,कृच्छ्रलब्धेऽथ राजर्षेः तनयेऽनुदिनं पितुः ।यथा निःस्वस्य कृच्छ्राप्ते धने स्नेहोऽन्ववर्धत ॥ ३६ ॥,kṛcchralabdhe'tha rājarṣeḥ tanaye'nudinaṃ pituḥ|yathā niḥsvasya kṛcchrāpte dhane sneho'nvavardhata|| 36 ||
+6.14.37,मातुस्त्वतितरां पुत्रे स्नेहो मोहसमुद्‍भवः ।कृतद्युतेः सपत्‍नीनां प्रजाकामज्वरोऽभवत् ॥ ३७ ॥,mātustvatitarāṃ putre sneho mohasamud‍bhavaḥ|kṛtadyuteḥ sapat‍nīnāṃ prajākāmajvaro'bhavat|| 37 ||
+6.14.38,चित्रकेतोः अतिप्रीतिः यथा दारे प्रजावति ।न तथान्येषु सञ्जज्ञे बालं लालयतोऽन्वहम् ॥ ३८ ॥,citraketoḥ atiprītiḥ yathā dāre prajāvati|na tathānyeṣu sañjajñe bālaṃ lālayato'nvaham|| 38 ||
+6.14.39,ताः पर्यतप्यन् आत्मानं गर्हयन्त्योऽभ्यसूयया ।आनपत्येन दुःखेन राज्ञोऽनादरणेन च ॥ ३९ ॥,tāḥ paryatapyan ātmānaṃ garhayantyo'bhyasūyayā|ānapatyena duḥkhena rājño'nādaraṇena ca|| 39 ||
+6.14.40,धिगप्रजां स्त्रियं पापां पत्युश्चागृहसम्मताम् ।सुप्रजाभिः सपत्‍नीभिः दासीमिव तिरस्कृताम् ॥ ४० ॥,dhigaprajāṃ striyaṃ pāpāṃ patyuścāgṛhasammatām|suprajābhiḥ sapat‍nībhiḥ dāsīmiva tiraskṛtām|| 40 ||
+6.14.41,दासीनां को नु सन्तापः स्वामिनः परिचर्यया ।अभीक्ष्णं लब्धमानानां दास्या दासीव दुर्भगाः ॥ ४१ ॥,dāsīnāṃ ko nu santāpaḥ svāminaḥ paricaryayā|abhīkṣṇaṃ labdhamānānāṃ dāsyā dāsīva durbhagāḥ|| 41 ||
+6.14.42,एवं सन्दह्यमानानां सपत्‍न्याः पुत्रसम्पदा ।राज्ञोऽसम्मतवृत्तीनां विद्वेषो बलवानभूत् ॥ ४२ ॥,evaṃ sandahyamānānāṃ sapat‍nyāḥ putrasampadā|rājño'sammatavṛttīnāṃ vidveṣo balavānabhūt|| 42 ||
+6.14.43,विद्वेषनष्टमतयः स्त्रियो दारुणचेतसः ।गरं ददुः कुमाराय दुर्मर्षा नृपतिं प्रति ॥ ४३ ॥,vidveṣanaṣṭamatayaḥ striyo dāruṇacetasaḥ|garaṃ daduḥ kumārāya durmarṣā nṛpatiṃ prati|| 43 ||
+6.14.44,कृतद्युतिरजानन्ती सपत्‍नीनामघं महत् ।सुप्त एवेति सञ्चिन्त्य निरीक्ष्य व्यचरद्‍गृहे ॥ ४४ ॥,kṛtadyutirajānantī sapat‍nīnāmaghaṃ mahat|supta eveti sañcintya nirīkṣya vyacarad‍gṛhe|| 44 ||
+6.14.45,शयानं सुचिरं बालं उपधार्य मनीषिणी ।पुत्रमानय मे भद्रे इति धात्रीमचोदयत् ॥ ४५ ॥,śayānaṃ suciraṃ bālaṃ upadhārya manīṣiṇī|putramānaya me bhadre iti dhātrīmacodayat|| 45 ||
+6.14.46,सा शयानमुपव्रज्य दृष्ट्वा चोत्तारलोचनम् ।प्राणेन्द्रियात्मभिस्त्यक्तं हतास्मीत्यपतद्‍भुवि ॥ ४६ ॥,sā śayānamupavrajya dṛṣṭvā cottāralocanam|prāṇendriyātmabhistyaktaṃ hatāsmītyapatad‍bhuvi|| 46 ||
+6.14.47,तस्यास्तदाऽकर्ण्य भृशातुरं स्वरं ।घ्नन्त्याः कराभ्यामुर उच्चकैरपि ।प्रविश्य राज्ञी त्वरयाऽत्मजान्तिकं ।ददर्श बालं सहसा मृतं सुतम् ॥ ४७ ॥,tasyāstadā'karṇya bhṛśāturaṃ svaraṃ|ghnantyāḥ karābhyāmura uccakairapi|praviśya rājñī tvarayā'tmajāntikaṃ|dadarśa bālaṃ sahasā mṛtaṃ sutam|| 47 ||
+6.14.48,पपात भूमौ परिवृद्धया शुचा ।मुमोह विभ्रष्टशिरोरुहाम्बरा ॥ ४८ ॥,papāta bhūmau parivṛddhayā śucā|mumoha vibhraṣṭaśiroruhāmbarā|| 48 ||
+6.14.49,ततो नृपान्तःपुरवर्तिनो जना ।नराश्च नार्यश्च निशम्य रोदनम् ।आगत्य तुल्यव्यसनाः सुदुःखिताः ।ताश्च व्यलीकं रुरुदुः कृतागसः ॥ ४९ ॥,tato nṛpāntaḥpuravartino janā|narāśca nāryaśca niśamya rodanam|āgatya tulyavyasanāḥ suduḥkhitāḥ|tāśca vyalīkaṃ ruruduḥ kṛtāgasaḥ|| 49 ||
+6.14.50,श्रुत्वा मृतं पुत्रमलक्षितान्तकं ।विनष्टदृष्टिः प्रपतम् स्खलन्पथि ।स्नेहानुबन्धैधितया शुचा भृशं ।विमूर्च्छितोऽनुप्रकृतिर्द्विजैर्वृतः ॥ ५० ॥,śrutvā mṛtaṃ putramalakṣitāntakaṃ|vinaṣṭadṛṣṭiḥ prapatam skhalanpathi|snehānubandhaidhitayā śucā bhṛśaṃ|vimūrcchito'nuprakṛtirdvijairvṛtaḥ|| 50 ||
+6.14.51,पपात बालस्य स पादमूले ।मृतस्य विस्रस्तशिरोरुहाम्बरः ।दीर्घं श्वसन् बाष्पकलोपरोधतो ।निरुद्धकण्ठो न शशाक भाषितुम् ॥ ५१ ॥,papāta bālasya sa pādamūle|mṛtasya visrastaśiroruhāmbaraḥ|dīrghaṃ śvasan bāṣpakaloparodhato|niruddhakaṇṭho na śaśāka bhāṣitum|| 51 ||
+6.14.52,पतिं निरीक्ष्योरुशुचार्पितं तदा ।मृतं च बालं सुतमेकसन्ततिम् ।जनस्य राज्ञी प्रकृतेश्च हृद्रुजं ।सती दधाना विललाप चित्रधा ॥ ५२ ॥,patiṃ nirīkṣyoruśucārpitaṃ tadā|mṛtaṃ ca bālaṃ sutamekasantatim|janasya rājñī prakṛteśca hṛdrujaṃ|satī dadhānā vilalāpa citradhā|| 52 ||
+6.14.53,स्तनद्वयं कुङ्कुमपङ्कमण्डितं ।निषिञ्चती साञ्जनबाष्पबिन्दुभिः ।विकीर्य केशान्विगलत्स्रजः सुतं ।शुशोच चित्रं कुररीव सुस्वरम् ॥ ५३ ॥,stanadvayaṃ kuṅkumapaṅkamaṇḍitaṃ|niṣiñcatī sāñjanabāṣpabindubhiḥ|vikīrya keśānvigalatsrajaḥ sutaṃ|śuśoca citraṃ kurarīva susvaram|| 53 ||
+6.14.54,अहो विधातस्त्वमतीव बालिशो ।यस्त्वात्मसृष्ट्यप्रतिरूपमीहसे ।परे नु जीवत्यपरस्य या मृतिः ।विपर्ययश्चेत्त्वमसि ध्रुवः परः ॥ ५४ ॥,aho vidhātastvamatīva bāliśo|yastvātmasṛṣṭyapratirūpamīhase|pare nu jīvatyaparasya yā mṛtiḥ|viparyayaścettvamasi dhruvaḥ paraḥ|| 54 ||
+6.14.55,न हि क्रमश्चेदिह मृत्युजन्मनोः ।शरीरिणामस्तु तदात्मकर्मभिः ।यः स्नेहपाशो निजसर्गवृद्धये ।स्वयं कृतस्ते तमिमं विवृश्चसि ॥ ५५ ॥,na hi kramaścediha mṛtyujanmanoḥ|śarīriṇāmastu tadātmakarmabhiḥ|yaḥ snehapāśo nijasargavṛddhaye|svayaṃ kṛtaste tamimaṃ vivṛścasi|| 55 ||
+6.14.56,त्वं तात नार्हसि च मां कृपणामनाथां ।त्यक्तुं विचक्ष्व पितरं तव शोकतप्तम् ।अञ्जस्तरेम भवताप्रजदुस्तरं यद् ।ध्वान्तं न याह्यकरुणेन यमेन दूरम् ॥ ५६ ॥,tvaṃ tāta nārhasi ca māṃ kṛpaṇāmanāthāṃ|tyaktuṃ vicakṣva pitaraṃ tava śokataptam|añjastarema bhavatāprajadustaraṃ yad|dhvāntaṃ na yāhyakaruṇena yamena dūram|| 56 ||
+6.14.57,उत्तिष्ठ तात त इमे शिशवो वयस्याः ।त्वां आह्वयन्ति नृपनन्दन संविहर्तुम् ।सुप्तश्चिरं ह्यशनया च भवान् परीतो ।भुङ्क्ष्व स्तनं पिब शुचो हर नः स्वकानाम् ॥ ५७ ॥,uttiṣṭha tāta ta ime śiśavo vayasyāḥ|tvāṃ āhvayanti nṛpanandana saṃvihartum|suptaściraṃ hyaśanayā ca bhavān parīto|bhuṅkṣva stanaṃ piba śuco hara naḥ svakānām|| 57 ||
+6.14.58,नाहं तनूज ददृशे हतमङ्गला ते ।मुग्धस्मितं मुदितवीक्षणमाननाब्जम् ।किं वा गतोऽस्यपुनरन्वयमन्यलोकं ।नीतोऽघृणेन न श्रृणोमि कला गिरस्ते ॥ ५८ ॥,nāhaṃ tanūja dadṛśe hatamaṅgalā te|mugdhasmitaṃ muditavīkṣaṇamānanābjam|kiṃ vā gato'syapunaranvayamanyalokaṃ|nīto'ghṛṇena na śrṛṇomi kalā giraste|| 58 ||
+6.14.59,श्रीशुक उवाचविलपन्त्या मृतं पुत्रं इति चित्रविलापनैः ।चित्रकेतुर्भृशं तप्तो मुक्तकण्ठो रुरोद ह ॥ ५९ ॥,śrīśuka uvācavilapantyā mṛtaṃ putraṃ iti citravilāpanaiḥ|citraketurbhṛśaṃ tapto muktakaṇṭho ruroda ha|| 59 ||
+6.14.60,तयोर्विलपतोः सर्वे दम्पत्योस्तदनुव्रताः ।रुरुदुः स्म नरा नार्यः सर्वमासीदचेतनम् ॥ ६० ॥,tayorvilapatoḥ sarve dampatyostadanuvratāḥ|ruruduḥ sma narā nāryaḥ sarvamāsīdacetanam|| 60 ||
+6.14.61,एवं कश्मलमापन्नं नष्टसंज्ञमनायकम् ।ज्ञात्वाङ्गिरा नाम मुनिः आजगाम सनारदः ॥ ६१ ॥,evaṃ kaśmalamāpannaṃ naṣṭasaṃjñamanāyakam|jñātvāṅgirā nāma muniḥ ājagāma sanāradaḥ|| 61 ||
+6.14.14,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।षष्ठस्कन्धे चित्रकेतुविलापो नाम चतुर्शोऽध्या‍यः ॥ १४ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|ṣaṣṭhaskandhe citraketuvilāpo nāma caturśo'dhyā‍yaḥ|| 14 ||
+6.15.1,श्रीमद्भागवत महापुराण ।षष्ठः स्कन्धःपञ्चदशोऽध्यायः ।चित्रकेतवेऽङ्गिरोनारदयोरुपदेशःश्रीशुक उवाचऊचतुर्मृतकोपान्ते पतितं मृतकोपमम् ।शोकाभिभूतं राजानं बोधयन्तौ सदुक्तिभिः ॥ १ ॥,śrīmadbhāgavata mahāpurāṇa|ṣaṣṭhaḥ skandhaḥpañcadaśo'dhyāyaḥ|citraketave'ṅgironāradayorupadeśaḥśrīśuka uvācaūcaturmṛtakopānte patitaṃ mṛtakopamam|śokābhibhūtaṃ rājānaṃ bodhayantau saduktibhiḥ|| 1 ||
+6.15.2,कोऽयं स्यात् ��व राजेन्द्र भवान् यमनुशोचति ।त्वं चास्य कतमः सृष्टौ पुरेदानीमतः परम् ॥ २ ॥,ko'yaṃ syāt tava rājendra bhavān yamanuśocati|tvaṃ cāsya katamaḥ sṛṣṭau puredānīmataḥ param|| 2 ||
+6.15.3,यथा प्रयान्ति संयान्ति स्रोतोवेगेन वालुकाः ।संयुज्यन्ते वियुज्यन्ते तथा कालेन देहिनः ॥ ३ ॥,yathā prayānti saṃyānti srotovegena vālukāḥ|saṃyujyante viyujyante tathā kālena dehinaḥ|| 3 ||
+6.15.4,यथा धानासु वै धाना भवन्ति न भवन्ति च ।एवं भूतेषु भूतानि चोदितान् ईशमायया ॥ ४ ॥,yathā dhānāsu vai dhānā bhavanti na bhavanti ca|evaṃ bhūteṣu bhūtāni coditān īśamāyayā|| 4 ||
+6.15.5,वयं च त्वं च ये चेमे तुल्यकालाश्चराचराः ।जन्ममृत्योर्यथा पश्चात् प्राङ्नैवमधुनापि भोः ॥ ५ ॥,vayaṃ ca tvaṃ ca ye ceme tulyakālāścarācarāḥ|janmamṛtyoryathā paścāt prāṅnaivamadhunāpi bhoḥ|| 5 ||
+6.15.6,भूतैर्भूतानि भूतेशः सृजत्यवति हन्त्यजः ।आत्मसृष्टैरस्वतन्त्रैः अनपेक्षोऽपि बालवत् ॥ ६ ॥,bhūtairbhūtāni bhūteśaḥ sṛjatyavati hantyajaḥ|ātmasṛṣṭairasvatantraiḥ anapekṣo'pi bālavat|| 6 ||
+6.15.7,देहेन देहिनो राजन् देहाद् देहोऽभिजायते ।बीजादेव यथा बीजं देह्यर्थ इव शाश्वतः ॥ ७ ॥,dehena dehino rājan dehād deho'bhijāyate|bījādeva yathā bījaṃ dehyartha iva śāśvataḥ|| 7 ||
+6.15.8,देहदेहिविभागोऽयं अविवेककृतः पुरा ।जातिव्यक्तिविभागोऽयं यथा वस्तुनि कल्पितः ॥ ८ ॥,dehadehivibhāgo'yaṃ avivekakṛtaḥ purā|jātivyaktivibhāgo'yaṃ yathā vastuni kalpitaḥ|| 8 ||
+6.15.9,श्रीशुक उवाचएवं आश्वासितो राजा चित्रकेतुर्द्विजोक्तिभिः ।विमृज्य पाणिना वक्त्रं आधिम्लानमभाषत ॥ ९ ॥,śrīśuka uvācaevaṃ āśvāsito rājā citraketurdvijoktibhiḥ|vimṛjya pāṇinā vaktraṃ ādhimlānamabhāṣata|| 9 ||
+6.15.10,श्रीराजोवाचकौ युवां ज्ञानसम्पन्नौ महिष्ठौ च महीयसाम् ।अवधूतेन वेषेण गूढौ इह समागतौ ॥ १० ॥,śrīrājovācakau yuvāṃ jñānasampannau mahiṣṭhau ca mahīyasām|avadhūtena veṣeṇa gūḍhau iha samāgatau|| 10 ||
+6.15.11,चरन्ति ह्यवनौ कामं ब्राह्मणा भगवत्प्रियाः ।मादृशां ग्राम्यबुद्धीनां बोधायोन्मत्तलिङ्गिनः ॥ ११ ॥,caranti hyavanau kāmaṃ brāhmaṇā bhagavatpriyāḥ|mādṛśāṃ grāmyabuddhīnāṃ bodhāyonmattaliṅginaḥ|| 11 ||
+6.15.12,कुमारो नारद ऋभुः अङ्गिरा देवलोऽसितः ।अपान्तरतमो व्यासो मार्कण्डेयोऽथ गौतमः ॥ १२ ॥,kumāro nārada ṛbhuḥ aṅgirā devalo'sitaḥ|apāntaratamo vyāso mārkaṇḍeyo'tha gautamaḥ|| 12 ||
+6.15.13,वसिष्ठो भगवान् रामः कपिलो बादरायणिः ।दुर्वासा याज्ञवल्क्यश्च जातुकर्णस्तथाऽरुणिः ॥ १३ ॥,vasiṣṭho bhagavān rāmaḥ kapilo bādarāyaṇiḥ|durvāsā yājñavalkyaśca jātukarṇastathā'ruṇiḥ|| 13 ||
+6.15.14,रोमशश्च्यवनो दत्त आसुरिः सपतञ्जलिः ।ऋषिर्वेदशिरा बोध्यो मुनिः पञ्चशिखस्तथा ॥ १४ ॥,romaśaścyavano datta āsuriḥ sapatañjaliḥ|ṛṣirvedaśirā bodhyo muniḥ pañcaśikhastathā|| 14 ||
+6.15.15,हिरण्यनाभः कौसल्यः श्रुतदेव ऋतध्वजः ।एते परे च सिद्धेशाः चरन्ति ज्ञानहेतवः ॥ १५ ॥,hiraṇyanābhaḥ kausalyaḥ śrutadeva ṛtadhvajaḥ|ete pare ca siddheśāḥ caranti jñānahetavaḥ|| 15 ||
+6.15.16,तस्माद् युवां ग्राम्यप��ोः मम मूढधियः प्रभू ।अन्धे तमसि मग्नस्य ज्ञानदीप उदीर्यताम् ॥ १६ ॥,tasmād yuvāṃ grāmyapaśoḥ mama mūḍhadhiyaḥ prabhū|andhe tamasi magnasya jñānadīpa udīryatām|| 16 ||
+6.15.17,श्रीअङ्गिरा उवाचअहं ते पुत्रकामस्य पुत्रदोऽस्म्यङ्गिरा नृप ।एष ब्रह्मसुतः साक्षात् नारदो भगवान् ऋषिः ॥ १७ ॥,śrīaṅgirā uvācaahaṃ te putrakāmasya putrado'smyaṅgirā nṛpa|eṣa brahmasutaḥ sākṣāt nārado bhagavān ṛṣiḥ|| 17 ||
+6.15.18,इत्थं त्वां पुत्रशोकेन मग्नं तमसि दुस्तरे ।अतदर्हमनुस्मृत्य महापुरुषगोचरम् ॥ १८ ॥,itthaṃ tvāṃ putraśokena magnaṃ tamasi dustare|atadarhamanusmṛtya mahāpuruṣagocaram|| 18 ||
+6.15.19,अनुग्रहाय भवतः प्राप्तौ आवां इह प्रभो ।ब्रह्मण्यो भगवद्‍भक्तो नावसीदितुमर्हसि ॥ १९ ॥,anugrahāya bhavataḥ prāptau āvāṃ iha prabho|brahmaṇyo bhagavad‍bhakto nāvasīditumarhasi|| 19 ||
+6.15.20,तदैव ते परं ज्ञानं ददामि गृहमागतः ।ज्ञात्वान्याभिनिवेशं ते पुत्रमेव ददावहम् ॥ २० ॥,tadaiva te paraṃ jñānaṃ dadāmi gṛhamāgataḥ|jñātvānyābhiniveśaṃ te putrameva dadāvaham|| 20 ||
+6.15.21,अधुना पुत्रिणां तापो भवतैवानुभूयते ।एवं दारा गृहा रायो विविधैश्वर्यसम्पदः ॥ २१ ॥,adhunā putriṇāṃ tāpo bhavataivānubhūyate|evaṃ dārā gṛhā rāyo vividhaiśvaryasampadaḥ|| 21 ||
+6.15.22,शब्दादयश्च विषयाः चला राज्यविभूतयः ।मही राज्यं बलं कोशो भृत्यामात्याः सुहृज्जनाः ॥ २२ ॥,śabdādayaśca viṣayāḥ calā rājyavibhūtayaḥ|mahī rājyaṃ balaṃ kośo bhṛtyāmātyāḥ suhṛjjanāḥ|| 22 ||
+6.15.23,सर्वेऽपि शूरसेनेमे शोकमोहभयार्तिदाः ।गन्धर्वनगरप्रख्याः स्वप्नमायामनोरथाः ॥ २३ ॥,sarve'pi śūraseneme śokamohabhayārtidāḥ|gandharvanagaraprakhyāḥ svapnamāyāmanorathāḥ|| 23 ||
+6.15.24,दृश्यमाना विनार्थेन न दृश्यन्ते मनोभवाः ।कर्मभिर्ध्यायतो नाना कर्माणि मनसोऽभवन् ॥ २४ ॥,dṛśyamānā vinārthena na dṛśyante manobhavāḥ|karmabhirdhyāyato nānā karmāṇi manaso'bhavan|| 24 ||
+6.15.25,अयं हि देहिनो देहो द्रव्यज्ञानक्रियात्मकः ।देहिनो विविधक्लेश सन्तापकृदुदाहृतः ॥ २५ ॥,ayaṃ hi dehino deho dravyajñānakriyātmakaḥ|dehino vividhakleśa santāpakṛdudāhṛtaḥ|| 25 ||
+6.15.26,तस्मात् स्वस्थेन मनसा विमृश्य गतिमात्मनः ।द्वैते ध्रुवार्थविश्रम्भं त्यजोपशममाविश ॥ २६ ॥,tasmāt svasthena manasā vimṛśya gatimātmanaḥ|dvaite dhruvārthaviśrambhaṃ tyajopaśamamāviśa|| 26 ||
+6.15.27,श्रीनारद उवाचएतां मन्त्रोपनिषदं प्रतीच्छ प्रयतो मम ।यां धारयन् सप्तरात्राद् द्रष्टा सङ्कर्षणं प्रभुम् ॥ २७ ॥,śrīnārada uvācaetāṃ mantropaniṣadaṃ pratīccha prayato mama|yāṃ dhārayan saptarātrād draṣṭā saṅkarṣaṇaṃ prabhum|| 27 ||
+6.16.1,श्रीमद्भागवत महापुराण ।षष्ठः स्कन्धःषोडशोऽध्यायः ।राजपुत्रदेहवियुक्तस्य जीवात्मन उक्तिः चित्रकेतवे नारदकर्तृकं संकर्षण ।मंत्रप्रदानं तज्जपेन विद्याधरत्व प्राप्तिर्भगवतो अनन्तस्य दर्शनं चश्रीशुक उवाचअथ देवऋषी राजन् संपरेतं नृपात्मजम् ।दर्शयित्वेति होवाच ज्ञातीन��ं अनुशोचताम् ॥ १ ॥,śrīmadbhāgavata mahāpurāṇa|ṣaṣṭhaḥ skandhaḥṣoḍaśo'dhyāyaḥ|rājaputradehaviyuktasya jīvātmana uktiḥ citraketave nāradakartṛkaṃ saṃkarṣaṇa|maṃtrapradānaṃ tajjapena vidyādharatva prāptirbhagavato anantasya darśanaṃ caśrīśuka uvācaatha devaṛṣī rājan saṃparetaṃ nṛpātmajam|darśayitveti hovāca jñātīnāṃ anuśocatām|| 1 ||
+6.16.2,श्रीनारद उवाचजीवात्मन् पश्य भद्रं ते मातरं पितरं च ते ।सुहृदो बान्धवास्तप्ताः शुचा त्वत्कृतया भृशम् ॥ २ ॥,śrīnārada uvācajīvātman paśya bhadraṃ te mātaraṃ pitaraṃ ca te|suhṛdo bāndhavāstaptāḥ śucā tvatkṛtayā bhṛśam|| 2 ||
+6.16.3,कलेवरं स्वमाविश्य शेषमायुः सुहृद्वृतः ।भुङ्क्ष्व भोगान् पितृप्रत्तान् अधितिष्ठ नृपासनम् ॥ ३ ॥,kalevaraṃ svamāviśya śeṣamāyuḥ suhṛdvṛtaḥ|bhuṅkṣva bhogān pitṛprattān adhitiṣṭha nṛpāsanam|| 3 ||
+6.16.4,जीव उवाचकस्मिन् जन्मन्यमी मह्यं पितरो मातरोऽभवन् ।कर्मभिर्भ्राम्यमाणस्य देवतिर्यङ्नृयोनिषु ॥ ४ ॥,jīva uvācakasmin janmanyamī mahyaṃ pitaro mātaro'bhavan|karmabhirbhrāmyamāṇasya devatiryaṅnṛyoniṣu|| 4 ||
+6.16.5,बन्धुज्ञात्यरिमध्यस्थ मित्रोदासीनविद्विषः ।सर्व एव हि सर्वेषां भवन्ति क्रमशो मिथः ॥ ५ ॥,bandhujñātyarimadhyastha mitrodāsīnavidviṣaḥ|sarva eva hi sarveṣāṃ bhavanti kramaśo mithaḥ|| 5 ||
+6.16.6,यथा वस्तूनि पण्यानि हेमादीनि ततस्ततः ।पर्यटन्ति नरेष्वेवं जीवो योनिषु कर्तृषु ॥ ६ ॥,yathā vastūni paṇyāni hemādīni tatastataḥ|paryaṭanti nareṣvevaṃ jīvo yoniṣu kartṛṣu|| 6 ||
+6.16.7,नित्यस्यार्थस्य सम्बन्धो ह्यनित्यो दृश्यते नृषु ।यावद्यस्य हि सम्बन्धो ममत्वं तावदेव हि ॥ ७ ॥,nityasyārthasya sambandho hyanityo dṛśyate nṛṣu|yāvadyasya hi sambandho mamatvaṃ tāvadeva hi|| 7 ||
+6.16.8,एवं योनिगतो जीवः स नित्यो निरहङ्कृतः ।यावद् यत्रोपलभ्येत तावत् स्वत्वं हि तस्य तत् ॥ ८ ॥,evaṃ yonigato jīvaḥ sa nityo nirahaṅkṛtaḥ|yāvad yatropalabhyeta tāvat svatvaṃ hi tasya tat|| 8 ||
+6.16.9,एष नित्योऽव्ययः सूक्ष्म एष सर्वाश्रयः स्वदृक् ।आत्ममायागुणैर्विश्वं आत्मानं सृजते प्रभुः ॥ ९ ॥,eṣa nityo'vyayaḥ sūkṣma eṣa sarvāśrayaḥ svadṛk|ātmamāyāguṇairviśvaṃ ātmānaṃ sṛjate prabhuḥ|| 9 ||
+6.16.10,न ह्यस्यास्ति प्रियः कश्चित् नाप्रियः स्वः परोऽपि वा ।एकः सर्वधियां द्रष्टा कर्तॄणां गुणदोषयोः ॥ १० ॥,na hyasyāsti priyaḥ kaścit nāpriyaḥ svaḥ paro'pi vā|ekaḥ sarvadhiyāṃ draṣṭā kartṝṇāṃ guṇadoṣayoḥ|| 10 ||
+6.16.11,नादत्त आत्मा हि गुणं न दोषं न क्रियाफलम् ।उदासीनवदासीनः परावरदृगीश्वरः ॥ ११ ॥,nādatta ātmā hi guṇaṃ na doṣaṃ na kriyāphalam|udāsīnavadāsīnaḥ parāvaradṛgīśvaraḥ|| 11 ||
+6.16.12,श्रीशुक उवाचइत्युदीर्य गतो जीवो ज्ञातयस्तस्य ते तदा ।विस्मिता मुमुचुः शोकं छित्त्वात्म स्नेहश्रृङ्खलाम् ॥ १२ ॥,śrīśuka uvācaityudīrya gato jīvo jñātayastasya te tadā|vismitā mumucuḥ śokaṃ chittvātma snehaśrṛṅkhalām|| 12 ||
+6.16.13,निर्हृत्य ज्ञातयो ज्ञातेः देहं कृत्वोचिताः क्रियाः ।तत्यजुर्दुस्त्यजं स्नेहं शोकमोहभयार्तिदम् ॥ १३ ॥,nirhṛtya jñātayo jñāteḥ dehaṃ kṛtvocitāḥ kriyāḥ|tatyajurdustyajaṃ snehaṃ śokamohabhayārtidam|| 13 ||
+6.16.14,बालघ्न्यो व्रीडितास्तत्र बालहत्याहतप्रभाः ।बालहत्याव्रतं चेरुः ब्राह्मणैः यन्निरूपितम् ।यमुनायां महाराज स्मरन्त्यो द्विजभाषितम् ॥ १४ ॥,bālaghnyo vrīḍitāstatra bālahatyāhataprabhāḥ|bālahatyāvrataṃ ceruḥ brāhmaṇaiḥ yannirūpitam|yamunāyāṃ mahārāja smarantyo dvijabhāṣitam|| 14 ||
+6.16.15,स इत्थं प्रतिबुद्धात्मा चित्रकेतुर्द्विजोक्तिभिः ।गृहान्धकूपान् निष्क्रान्तः सरःपङ्कादिव द्विपः ॥ १५ ॥,sa itthaṃ pratibuddhātmā citraketurdvijoktibhiḥ|gṛhāndhakūpān niṣkrāntaḥ saraḥpaṅkādiva dvipaḥ|| 15 ||
+6.16.16,कालिन्द्यां विधिवत् स्नात्वा कृतपुण्यजलक्रियः ।मौनेन संयतप्राणो ब्रह्मपुत्राववन्दत ॥ १६ ॥,kālindyāṃ vidhivat snātvā kṛtapuṇyajalakriyaḥ|maunena saṃyataprāṇo brahmaputrāvavandata|| 16 ||
+6.16.17,अथ तस्मै प्रपन्नाय भक्ताय प्रयतात्मने ।भगवान् नारदः प्रीतो विद्यामेतामुवाच ह ॥ १७ ॥,atha tasmai prapannāya bhaktāya prayatātmane|bhagavān nāradaḥ prīto vidyāmetāmuvāca ha|| 17 ||
+6.16.18,ॐ नमस्तुभ्यं भगवते वासुदेवाय धीमहि ।प्रद्युम्नायानिरुद्धाय नमः सङ्कर्षणाय च ॥ १८ ॥,oṃ namastubhyaṃ bhagavate vāsudevāya dhīmahi|pradyumnāyāniruddhāya namaḥ saṅkarṣaṇāya ca|| 18 ||
+6.16.19,नमो विज्ञानमात्राय परमानन्दमूर्तये ।आत्मारामाय शान्ताय निवृत्तद्वैतदृष्टये ॥ १९ ॥,namo vijñānamātrāya paramānandamūrtaye|ātmārāmāya śāntāya nivṛttadvaitadṛṣṭaye|| 19 ||
+6.16.20,आत्मानन्दानुभूत्यैव न्यस्तशक्त्यूर्मये नमः ।हृषीकेशाय महते नमस्ते विश्वमूर्तये ॥ २० ॥,ātmānandānubhūtyaiva nyastaśaktyūrmaye namaḥ|hṛṣīkeśāya mahate namaste viśvamūrtaye|| 20 ||
+6.16.21,वचस्युपरतेऽप्राप्य य एको मनसा सह ।अनामरूपश्चिन्मात्रः सोऽव्यान्नः सदसत्परः ॥ २१ ॥,vacasyuparate'prāpya ya eko manasā saha|anāmarūpaścinmātraḥ so'vyānnaḥ sadasatparaḥ|| 21 ||
+6.16.22,यस्मिन्निदं यतश्चेदं तिष्ठत्यप्येति जायते ।मृण्मयेष्विव मृज्जातिः तस्मै ते ब्रह्मणे नमः ॥ २२ ॥,yasminnidaṃ yataścedaṃ tiṣṭhatyapyeti jāyate|mṛṇmayeṣviva mṛjjātiḥ tasmai te brahmaṇe namaḥ|| 22 ||
+6.16.23,यन्न स्पृशन्ति न विदुः मनोबुद्धीन्द्रियासवः ।अन्तर्बहिश्च विततं व्योमवत् तन्नतोऽस्म्यहम् ॥ २३ ॥,yanna spṛśanti na viduḥ manobuddhīndriyāsavaḥ|antarbahiśca vitataṃ vyomavat tannato'smyaham|| 23 ||
+6.16.24,देहेन्द्रियप्राणमनोधियोऽमी ।यदंशविद्धाः प्रचरन्ति कर्मसु ।नैवान्यदा लौहमिवाप्रतप्तं ।स्थानेषु तद्द्रष्ट्रपदेशमेति ॥ २४ ॥,dehendriyaprāṇamanodhiyo'mī|yadaṃśaviddhāḥ pracaranti karmasu|naivānyadā lauhamivāprataptaṃ|sthāneṣu taddraṣṭrapadeśameti|| 24 ||
+6.16.25,ॐ नमो भगवते महापुरुषाय महानुभावाय ।महाविभूतिपतये सकलसात्वत परिवृढनिकर ।करकमल कुड्मलोपलालित ।चरणारविन्दयुगल परमपरमेष्ठिन् नमस्ते ॥ २५ ॥,oṃ namo bhagavate mahāpuruṣāya mahānubhāvāya|mahāvibhūtipataye sakalasātvata parivṛḍhanikara|karakamala kuḍmalopalālita|caraṇāravindayugala paramaparameṣṭhin namaste|| 25 ||
+6.16.26,श्रीशुक उवाचभक्तायैतां प्रपन्नाय विद्यामादिश्य ना��दः ।ययावङ्गिरसा साकं धाम स्वायम्भुवं प्रभो ॥ २६ ॥,śrīśuka uvācabhaktāyaitāṃ prapannāya vidyāmādiśya nāradaḥ|yayāvaṅgirasā sākaṃ dhāma svāyambhuvaṃ prabho|| 26 ||
+6.16.27,चित्रकेतुस्तु विद्यां तां यथा नारदभाषिताम् ।धारयामास सप्ताहं अब्भक्षः सुसमाहितः ॥ २७ ॥,citraketustu vidyāṃ tāṃ yathā nāradabhāṣitām|dhārayāmāsa saptāhaṃ abbhakṣaḥ susamāhitaḥ|| 27 ||
+6.16.28,ततः स सप्तरात्रान्ते विद्यया धार्यमाणया ।विद्याधराधिपत्यं च लेभेऽप्रतिहतं नृप ॥ २८ ॥,tataḥ sa saptarātrānte vidyayā dhāryamāṇayā|vidyādharādhipatyaṃ ca lebhe'pratihataṃ nṛpa|| 28 ||
+6.16.29,ततः कतिपयाहोभिः विद्ययेद्धमनोगतिः ।जगाम देवदेवस्य शेषस्य चरणान्तिकम् ॥ २९ ॥,tataḥ katipayāhobhiḥ vidyayeddhamanogatiḥ|jagāma devadevasya śeṣasya caraṇāntikam|| 29 ||
+6.16.30,मृणालगौरं शितिवाससं स्फुरत् ।किरीटकेयूरकटित्रकङ्कणम् ।प्रसन्नवक्त्रारुणलोचनं वृतं ।ददर्श सिद्धेश्वरमण्डलैः प्रभुम् ॥ ३० ॥,mṛṇālagauraṃ śitivāsasaṃ sphurat|kirīṭakeyūrakaṭitrakaṅkaṇam|prasannavaktrāruṇalocanaṃ vṛtaṃ|dadarśa siddheśvaramaṇḍalaiḥ prabhum|| 30 ||
+6.16.31,तद्दर्शनध्वस्तसमस्तकिल्बिषः ।स्वस्थामलान्तःकरणोऽभ्ययान्मुनिः ।प्रवृद्धभक्त्या प्रणयाश्रुलोचनः ।प्रहृष्टरोमानमदादिपुरुषम् ॥ ३१ ॥,taddarśanadhvastasamastakilbiṣaḥ|svasthāmalāntaḥkaraṇo'bhyayānmuniḥ|pravṛddhabhaktyā praṇayāśrulocanaḥ|prahṛṣṭaromānamadādipuruṣam|| 31 ||
+6.16.32,स उत्तमश्लोकपदाब्जविष्टरं ।प्रेमाश्रुलेशैरुपमेहयन्मुहुः ।प्रेमोपरुद्धाखिलवर्णनिर्गमो ।नैवाशकत्तं प्रसमीडितुं चिरम् ॥ ३२ ॥,sa uttamaślokapadābjaviṣṭaraṃ|premāśruleśairupamehayanmuhuḥ|premoparuddhākhilavarṇanirgamo|naivāśakattaṃ prasamīḍituṃ ciram|| 32 ||
+6.16.33,ततः समाधाय मनो मनीषया ।बभाष एतत्प्रतिलब्धवागसौ ।नियम्य सर्वेन्द्रियबाह्यवर्तनं ।जगद्‍गुरुं सात्वतशास्त्रविग्रहम् ॥ ३३ ॥,tataḥ samādhāya mano manīṣayā|babhāṣa etatpratilabdhavāgasau|niyamya sarvendriyabāhyavartanaṃ|jagad‍guruṃ sātvataśāstravigraham|| 33 ||
+6.16.34,चित्रकेतुरुवाचअजित जितः सममतिभिः ।साधुभिर्भवान् जितात्मभिर्भवता ।विजितास्तेऽपि च भजतां ।अकामात्मनां य आत्मदोऽतिकरुणः ॥ ३४ ॥,citraketuruvācaajita jitaḥ samamatibhiḥ|sādhubhirbhavān jitātmabhirbhavatā|vijitāste'pi ca bhajatāṃ|akāmātmanāṃ ya ātmado'tikaruṇaḥ|| 34 ||
+6.16.35,तव विभवः खलु भगवन् ।जगदुदयस्थितिलयादीनि ।विश्वसृजस्तेंऽशांशास्तत्र ।मृषा स्पर्धन्ति पृथगभिमत्या ॥ ३५ ॥,tava vibhavaḥ khalu bhagavan|jagadudayasthitilayādīni|viśvasṛjasteṃ'śāṃśāstatra|mṛṣā spardhanti pṛthagabhimatyā|| 35 ||
+6.16.36,परमाणुपरममहतोः ।त्वमाद्यन्तान्तरवर्ती त्रयविधुरः ।आदावन्तेऽपि च सत्त्वानां ।यद्ध्रुवं तदेवान्तरालेऽपि ॥ ३६ ॥,paramāṇuparamamahatoḥ|tvamādyantāntaravartī trayavidhuraḥ|ādāvante'pi ca sattvānāṃ|yaddhruvaṃ tadevāntarāle'pi|| 36 ||
+6.16.37,क्षित्यादिभिरेष किलावृतः ।सप्तभिर्दशगुणोत्तरैरण्डकोशः ।यत्र पतत्यणुकल्पः ।सहाण्डकोटिकोटिभिस्तदनन्तः ॥ ३७ ॥,kṣityādibhireṣa kilāvṛtaḥ|saptabhirdaśaguṇottarairaṇḍakośaḥ|yatra patatyaṇukalpaḥ|sahāṇḍakoṭikoṭibhistadanantaḥ|| 37 ||
+6.16.38,विषयतृषो नरपशवो ।य उपासते विभूतीर्न परं त्वाम् ।तेषामाशिष ईश तदनु ।विनश्यन्ति यथा राजकुलम् ॥ ३८ ॥,viṣayatṛṣo narapaśavo|ya upāsate vibhūtīrna paraṃ tvām|teṣāmāśiṣa īśa tadanu|vinaśyanti yathā rājakulam|| 38 ||
+6.16.39,कामधियस्त्वयि रचिता ।न परम रोहन्ति यथा करम्भबीजानि ।ज्ञानात्मन्यगुणमये ।गुणगणतोऽस्य द्वन्द्वजालानि ॥ ३९ ॥,kāmadhiyastvayi racitā|na parama rohanti yathā karambhabījāni|jñānātmanyaguṇamaye|guṇagaṇato'sya dvandvajālāni|| 39 ||
+6.16.40,जितमजित तदा भवता ।यदाह भागवतं धर्ममनवद्यम् ।निष्किञ्चना ये मुनय ।आत्मारामा यमुपासतेऽपवर्गाय ॥ ४० ॥,jitamajita tadā bhavatā|yadāha bhāgavataṃ dharmamanavadyam|niṣkiñcanā ye munaya|ātmārāmā yamupāsate'pavargāya|| 40 ||
+6.16.41,विषममतिर्न यत्र नृणां ।त्वमहमिति मम तवेति च यदन्यत्र ।विषमधिया रचितो यः ।स ह्यविशुद्धः क्षयिष्णुरधर्मबहुलः ॥ ४१ ॥,viṣamamatirna yatra nṛṇāṃ|tvamahamiti mama taveti ca yadanyatra|viṣamadhiyā racito yaḥ|sa hyaviśuddhaḥ kṣayiṣṇuradharmabahulaḥ|| 41 ||
+6.16.42,कः क्षेमो निजपरयोः ।कियान्वार्थः स्वपरद्रुहा धर्मेण ।स्वद्रोहात्तव कोपः ।परसम्पीडया च तथाधर्मः ॥ ४२ ॥,kaḥ kṣemo nijaparayoḥ|kiyānvārthaḥ svaparadruhā dharmeṇa|svadrohāttava kopaḥ|parasampīḍayā ca tathādharmaḥ|| 42 ||
+6.16.43,न व्यभिचरति तवेक्षा ।यया ह्यभिहितो भागवतो धर्मः ।स्थिरचरसत्त्वकदम्बेष्व ।पृथग्धियो यमुपासते त्वार्याः ॥ ४३ ॥,na vyabhicarati tavekṣā|yayā hyabhihito bhāgavato dharmaḥ|sthiracarasattvakadambeṣva|pṛthagdhiyo yamupāsate tvāryāḥ|| 43 ||
+6.16.44,न हि भगवन्नघटितमिदं ।त्वद्दर्शनान् नृणामखिलपापक्षयः ।यन्नाम सकृच्छ्रवणात् ।पुल्कसकोऽपि विमुच्यते संसारात् ॥ ४४ ॥,na hi bhagavannaghaṭitamidaṃ|tvaddarśanān nṛṇāmakhilapāpakṣayaḥ|yannāma sakṛcchravaṇāt|pulkasako'pi vimucyate saṃsārāt|| 44 ||
+6.16.45,अथ भगवन् वयमधुना ।त्वदवलोकपरिमृष्टाशयमलाः ।सुरऋषिणा यदुदितं ।तावकेन कथमन्यथा भवति ॥ ४५ ॥,atha bhagavan vayamadhunā|tvadavalokaparimṛṣṭāśayamalāḥ|suraṛṣiṇā yaduditaṃ|tāvakena kathamanyathā bhavati|| 45 ||
+6.16.46,विदितमनन्त समस्तं ।तव जगदात्मनो जनैरिहाचरितम् ।विज्ञाप्यं परमगुरोः ।कियदिव सवितुरिव खद्योतैः ॥ ४६ ॥,viditamananta samastaṃ|tava jagadātmano janairihācaritam|vijñāpyaṃ paramaguroḥ|kiyadiva savituriva khadyotaiḥ|| 46 ||
+6.16.47,नमस्तुभ्यं भगवते ।सकलजगत्स्थितिलयोदयेशाय ।दुरवसितात्मगतये ।कुयोगिनां भिदा परमहंसाय ॥ ४७ ॥,namastubhyaṃ bhagavate|sakalajagatsthitilayodayeśāya|duravasitātmagataye|kuyogināṃ bhidā paramahaṃsāya|| 47 ||
+6.16.48,यं वै श्वसन्तमनु विश्वसृजः श्वसन्ति ।यं चेकितानमनु चित्तय उच्चकन्ति ।भूमण्डलं सर्षपायति यस्य मूर्ध्नि ।तस्मै नमो भगवतेऽस्तु सहस्रमूर्ध्ने ॥ ४८ ॥,yaṃ vai śvasantamanu viśvasṛjaḥ śvasanti|yaṃ cekitānamanu cittaya uccakanti|bhūmaṇḍalaṃ sarṣapāyati yasya mūrdhni|tasmai namo bhagavate'stu sahasramūrdhne|| 48 ||
+6.16.49,श्रीशुक उवाचसंस्तुतो भगवान��� एवं अनन्तस्तमभाषत ।विद्याधरपतिं प्रीतः चित्रकेतुं कुरूद्वह ॥ ४९ ॥,śrīśuka uvācasaṃstuto bhagavān evaṃ anantastamabhāṣata|vidyādharapatiṃ prītaḥ citraketuṃ kurūdvaha|| 49 ||
+6.16.50,श्रीभगवान् उवाचयन्नारदाङ्गिरोभ्यां ते व्याहृतं मेऽनुशासनम् ।संसिद्धोऽसि तया राजन् विद्यया दर्शनाच्च मे ॥ ५० ॥,śrībhagavān uvācayannāradāṅgirobhyāṃ te vyāhṛtaṃ me'nuśāsanam|saṃsiddho'si tayā rājan vidyayā darśanācca me|| 50 ||
+6.16.51,अहं वै सर्वभूतानि भूतात्मा भूतभावनः ।शब्दब्रह्म परं ब्रह्म ममोभे शाश्वती तनू ॥ ५१ ॥,ahaṃ vai sarvabhūtāni bhūtātmā bhūtabhāvanaḥ|śabdabrahma paraṃ brahma mamobhe śāśvatī tanū|| 51 ||
+6.16.52,लोके विततमात्मानं लोकं चात्मनि सन्ततम् ।उभयं च मया व्याप्तं मयि चैवोभयं कृतम् ॥ ५२ ॥,loke vitatamātmānaṃ lokaṃ cātmani santatam|ubhayaṃ ca mayā vyāptaṃ mayi caivobhayaṃ kṛtam|| 52 ||
+6.16.53,यथा सुषुप्तः पुरुषो विश्वं पश्यति चात्मनि ।आत्मानमेकदेशस्थं मन्यते स्वप्न उत्थितः ॥ ५३ ॥,yathā suṣuptaḥ puruṣo viśvaṃ paśyati cātmani|ātmānamekadeśasthaṃ manyate svapna utthitaḥ|| 53 ||
+6.16.54,एवं जागरणादीनि जीवस्थानानि चात्मनः ।मायामात्राणि विज्ञाय तद्द्रष्टारं परं स्मरेत् ॥ ५४ ॥,evaṃ jāgaraṇādīni jīvasthānāni cātmanaḥ|māyāmātrāṇi vijñāya taddraṣṭāraṃ paraṃ smaret|| 54 ||
+6.16.55,येन प्रसुप्तः पुरुषः स्वापं वेदात्मनस्तदा ।सुखं च निर्गुणं ब्रह्म तमात्मानमवेहि माम् ॥ ५५ ॥,yena prasuptaḥ puruṣaḥ svāpaṃ vedātmanastadā|sukhaṃ ca nirguṇaṃ brahma tamātmānamavehi mām|| 55 ||
+6.16.56,उभयं स्मरतः पुंसः प्रस्वापप्रतिबोधयोः ।अन्वेति व्यतिरिच्येत तज्ज्ञानं ब्रह्म तत्परम् ॥ ५६ ॥,ubhayaṃ smarataḥ puṃsaḥ prasvāpapratibodhayoḥ|anveti vyatiricyeta tajjñānaṃ brahma tatparam|| 56 ||
+6.16.57,यदेतद् विस्मृतं पुंसो मद्‍भावं भिन्नमात्मनः ।ततः संसार एतस्य देहाद्देहो मृतेर्मृतिः ॥ ५७ ॥,yadetad vismṛtaṃ puṃso mad‍bhāvaṃ bhinnamātmanaḥ|tataḥ saṃsāra etasya dehāddeho mṛtermṛtiḥ|| 57 ||
+6.16.58,लब्ध्वेह मानुषीं योनिं ज्ञानविज्ञानसम्भवाम् ।आत्मानं यो न बुद्ध्येत न क्वचिन् शममाप्नुयात् ॥ ५८ ॥,labdhveha mānuṣīṃ yoniṃ jñānavijñānasambhavām|ātmānaṃ yo na buddhyeta na kvacin śamamāpnuyāt|| 58 ||
+6.16.59,स्मृत्वेहायां परिक्लेशं ततः फलविपर्ययम् ।अभयं चाप्यनीहायां सङ्कल्पाद् विरमेत्कविः ॥ ५९ ॥,smṛtvehāyāṃ parikleśaṃ tataḥ phalaviparyayam|abhayaṃ cāpyanīhāyāṃ saṅkalpād virametkaviḥ|| 59 ||
+6.16.60,सुखाय दुःखमोक्षाय कुर्वाते दम्पती क्रियाः ।ततोऽनिवृत्तिः अप्राप्तिः दुखस्य च सुखस्य च ॥ ६० ॥,sukhāya duḥkhamokṣāya kurvāte dampatī kriyāḥ|tato'nivṛttiḥ aprāptiḥ dukhasya ca sukhasya ca|| 60 ||
+6.16.61,एवं विपर्ययं बुद्ध्वा नृणां विज्ञाभिमानिनाम् ।आत्मनश्च गतिं सूक्ष्मां स्थानत्रयविलक्षणाम् ॥ ६१ ॥,evaṃ viparyayaṃ buddhvā nṛṇāṃ vijñābhimāninām|ātmanaśca gatiṃ sūkṣmāṃ sthānatrayavilakṣaṇām|| 61 ||
+6.16.62,दृष्टश्रुताभिर्मात्राभिः निर्मुक्तः स्वेन तेजसा ।ज्ञानविज्ञानसन्तृप्तो मद्‍भक्तः पुरुषो भवेत् ॥ ६२ ॥,dṛṣṭaśrutābhirmātrābhiḥ nirmuktaḥ svena tejasā|jñānavijñānasantṛpto mad‍bhaktaḥ puruṣo bhavet|| 62 ||
+6.16.63,एतावानेव मनुजैः योगनैपुण्यबुद्धिभिः ।स्वार्थः सर्वात्मना ज्ञेयो यत्परात्मैकदर्शनम् ॥ ६३ ॥,etāvāneva manujaiḥ yoganaipuṇyabuddhibhiḥ|svārthaḥ sarvātmanā jñeyo yatparātmaikadarśanam|| 63 ||
+6.16.64,त्वमेतच्छ्रद्धया राजन् अप्रमत्तो वचो मम ।ज्ञानविज्ञानसम्पन्नो धारयन्नाशु सिध्यसि ॥ ६४ ॥,tvametacchraddhayā rājan apramatto vaco mama|jñānavijñānasampanno dhārayannāśu sidhyasi|| 64 ||
+6.16.65,श्रीशुक उवाचआश्वास्य भगवानित्थं चित्रकेतुं जगद्‍गुरुः ।पश्यतस्तस्य विश्वात्मा ततश्चान्तर्दधे हरिः ॥ ६५ ॥,śrīśuka uvācaāśvāsya bhagavānitthaṃ citraketuṃ jagad‍guruḥ|paśyatastasya viśvātmā tataścāntardadhe hariḥ|| 65 ||
+6.16.16,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।षष्ठस्कन्धे चित्रकेतोः परमात्मदर्शनं नाम षोडशोऽध्या‍यः ॥ १६ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|ṣaṣṭhaskandhe citraketoḥ paramātmadarśanaṃ nāma ṣoḍaśo'dhyā‍yaḥ|| 16 ||
+6.17.1,श्रीमद्भागवत महापुराण ।षष्ठः स्कन्धःशप्तदशोऽध्यायः ।कैलासे पार्वतीसहितस्य शिवस्योपहासकरणात् ।पार्वतीशापेन चित्रकेतोर्वृत्रजन्म प्राप्तिश्चश्रीशुक उवाचयतश्चान्तर्हितोऽनन्तः तस्यै कृत्वा दिशे नमः ।विद्याधरश्चित्रकेतुः चचार गगने चरः ॥ १ ॥,śrīmadbhāgavata mahāpurāṇa|ṣaṣṭhaḥ skandhaḥśaptadaśo'dhyāyaḥ|kailāse pārvatīsahitasya śivasyopahāsakaraṇāt|pārvatīśāpena citraketorvṛtrajanma prāptiścaśrīśuka uvācayataścāntarhito'nantaḥ tasyai kṛtvā diśe namaḥ|vidyādharaścitraketuḥ cacāra gagane caraḥ|| 1 ||
+6.17.2,स लक्षं वर्षलक्षाणां अव्याहतबलेन्द्रियः ।स्तूयमानो महायोगी मुनिभिः सिद्धचारणैः ॥ २ ॥,sa lakṣaṃ varṣalakṣāṇāṃ avyāhatabalendriyaḥ|stūyamāno mahāyogī munibhiḥ siddhacāraṇaiḥ|| 2 ||
+6.17.3,कुलाचलेन्द्रद्रोणीषु नानासङ्कल्पसिद्धिषु ।रेमे विद्याधरस्त्रीभिः गापयन् हरिमीश्वरम् ॥ ३ ॥,kulācalendradroṇīṣu nānāsaṅkalpasiddhiṣu|reme vidyādharastrībhiḥ gāpayan harimīśvaram|| 3 ||
+6.17.4,एकदा स विमानेन विष्णुदत्तेन भास्वता ।गिरिशं ददृशे गच्छन् परीतं सिद्धचारणैः ॥ ४ ॥,ekadā sa vimānena viṣṇudattena bhāsvatā|giriśaṃ dadṛśe gacchan parītaṃ siddhacāraṇaiḥ|| 4 ||
+6.17.5,आलिङ्ग्याङ्कीकृतां देवीं बाहुना मुनिसंसदि ।उवाच देव्याः श्रृण्वन्त्या जहासोच्चैस्तदन्तिके ॥ ५ ॥,āliṅgyāṅkīkṛtāṃ devīṃ bāhunā munisaṃsadi|uvāca devyāḥ śrṛṇvantyā jahāsoccaistadantike|| 5 ||
+6.17.6,चित्रकेतुरुवाचएष लोकगुरुः साक्षात् धर्मं वक्ता शरीरिणाम् ।आस्ते मुख्यः सभायां वै मिथुनीभूय भार्यया ॥ ६ ॥,citraketuruvācaeṣa lokaguruḥ sākṣāt dharmaṃ vaktā śarīriṇām|āste mukhyaḥ sabhāyāṃ vai mithunībhūya bhāryayā|| 6 ||
+6.17.7,जटाधरस्तीव्रतपा ब्रह्मवादिसभापतिः ।अङ्कीकृत्य स्त्रियं चास्ते गतह्रीः प्राकृतो यथा ॥ ७ ॥,jaṭādharastīvratapā brahmavādisabhāpatiḥ|aṅkīkṛtya striyaṃ cāste gatahrī�� prākṛto yathā|| 7 ||
+6.17.8,प्रायशः प्राकृताश्चापि स्त्रियं रहसि बिभ्रति ।अयं महाव्रतधरो बिभर्ति सदसि स्त्रियम् ॥ ८ ॥,prāyaśaḥ prākṛtāścāpi striyaṃ rahasi bibhrati|ayaṃ mahāvratadharo bibharti sadasi striyam|| 8 ||
+6.17.9,श्रीशुक उवाचभगवानपि तच्छ्रुत्वा प्रहस्यागाधधीर्नृप ।तूष्णीं बभूव सदसि सभ्याश्च तदनुव्रताः ॥ ९ ॥,śrīśuka uvācabhagavānapi tacchrutvā prahasyāgādhadhīrnṛpa|tūṣṇīṃ babhūva sadasi sabhyāśca tadanuvratāḥ|| 9 ||
+6.17.10,इत्यतद्वीर्यविदुषि ब्रुवाणे बह्वशोभनम् ।रुषाऽह देवी धृष्टाय निर्जितात्माभिमानिने ॥ १० ॥,ityatadvīryaviduṣi bruvāṇe bahvaśobhanam|ruṣā'ha devī dhṛṣṭāya nirjitātmābhimānine|| 10 ||
+6.17.11,श्रीपार्वति उवाचअयं किमधुना लोके शास्ता दण्डधरः प्रभुः ।अस्मद्विधानां दुष्टानां निर्लज्जानां च विप्रकृत् ॥ ११ ॥,śrīpārvati uvācaayaṃ kimadhunā loke śāstā daṇḍadharaḥ prabhuḥ|asmadvidhānāṃ duṣṭānāṃ nirlajjānāṃ ca viprakṛt|| 11 ||
+6.17.12,न वेद धर्मं किल पद्मयोनिः ।न ब्रह्मपुत्रा भृगुनारदाद्याः ।न वै कुमारः कपिलो मनुश्च ।ये नो निषेधन्त्यतिवर्तिनं हरम् ॥ १२ ॥,na veda dharmaṃ kila padmayoniḥ|na brahmaputrā bhṛgunāradādyāḥ|na vai kumāraḥ kapilo manuśca|ye no niṣedhantyativartinaṃ haram|| 12 ||
+6.17.13,एषामनुध्येयपदाब्जयुग्मं ।जगद्‍गुरुं मङ्गलमङ्गलं स्वयम् ।यः क्षत्रबन्धुः परिभूय सूरीन् ।प्रशास्ति धृष्टस्तदयं हि दण्ड्यः ॥ १३ ॥,eṣāmanudhyeyapadābjayugmaṃ|jagad‍guruṃ maṅgalamaṅgalaṃ svayam|yaḥ kṣatrabandhuḥ paribhūya sūrīn|praśāsti dhṛṣṭastadayaṃ hi daṇḍyaḥ|| 13 ||
+6.17.14,नायमर्हति वैकुण्ठ पादमूलोपसर्पणम् ।सम्भावितमतिः स्तब्धः साधुभिः पर्युपासितम् ॥ १४ ॥,nāyamarhati vaikuṇṭha pādamūlopasarpaṇam|sambhāvitamatiḥ stabdhaḥ sādhubhiḥ paryupāsitam|| 14 ||
+6.17.15,अतः पापीयसीं योनिं आसुरीं याहि दुर्मते ।यथेह भूयो महतां न कर्ता पुत्र किल्बिषम् ॥ १५ ॥,ataḥ pāpīyasīṃ yoniṃ āsurīṃ yāhi durmate|yatheha bhūyo mahatāṃ na kartā putra kilbiṣam|| 15 ||
+6.17.16,श्रीशुक उवाचएवं शप्तश्चित्रकेतुः विमानाद् अवरुह्य सः ।प्रसादयामास सतीं मूर्ध्ना नम्रेण भारत ॥ १६ ॥,śrīśuka uvācaevaṃ śaptaścitraketuḥ vimānād avaruhya saḥ|prasādayāmāsa satīṃ mūrdhnā namreṇa bhārata|| 16 ||
+6.17.17,चित्रकेतुरुवाचप्रतिगृह्णामि ते शापं आत्मनोऽञ्जलिनाम्बिके ।देवैर्मर्त्याय यत्प्रोक्तं पूर्वदिष्टं हि तस्य तत् ॥ १७ ॥,citraketuruvācapratigṛhṇāmi te śāpaṃ ātmano'ñjalināmbike|devairmartyāya yatproktaṃ pūrvadiṣṭaṃ hi tasya tat|| 17 ||
+6.17.18,संसारचक्र एतस्मिन् जन्तुरज्ञानमोहितः ।भ्राम्यन् सुखं च दुःखं च भुङ्क्ते सर्वत्र सर्वदा ॥ १८ ॥,saṃsāracakra etasmin janturajñānamohitaḥ|bhrāmyan sukhaṃ ca duḥkhaṃ ca bhuṅkte sarvatra sarvadā|| 18 ||
+6.17.19,नैवात्मा न परश्चापि कर्ता स्यात् सुखदुःखयोः ।कर्तारं मन्यतेऽप्राज्ञ आत्मानं परमेव च ॥ १९ ॥,naivātmā na paraścāpi kartā syāt sukhaduḥkhayoḥ|kartāraṃ manyate'prājña ātmānaṃ parameva ca|| 19 ||
+6.17.20,गुणप्रवाह एतस्मिन्कः शापः को न्व���ुग्रहः ।कः स्वर्गो नरकः को वा किं सुखं दुःखमेव वा ॥ २० ॥,guṇapravāha etasminkaḥ śāpaḥ ko nvanugrahaḥ|kaḥ svargo narakaḥ ko vā kiṃ sukhaṃ duḥkhameva vā|| 20 ||
+6.17.21,एकः सृजति भूतानि भगवान् आत्ममायया ।एषां बन्धं च मोक्षं च सुखं दुःखं च निष्कलः ॥ २१ ॥,ekaḥ sṛjati bhūtāni bhagavān ātmamāyayā|eṣāṃ bandhaṃ ca mokṣaṃ ca sukhaṃ duḥkhaṃ ca niṣkalaḥ|| 21 ||
+6.17.22,न तस्य कश्चिद् दयितः प्रतीपो ।न ज्ञातिबन्धुर्न परो न च स्वः ।समस्य सर्वत्र निरञ्जनस्य ।सुखे न रागः कुत एव रोषः ॥ २२ ॥,na tasya kaścid dayitaḥ pratīpo|na jñātibandhurna paro na ca svaḥ|samasya sarvatra nirañjanasya|sukhe na rāgaḥ kuta eva roṣaḥ|| 22 ||
+6.17.23,तथापि तच्छक्तिविसर्ग एषां ।सुखाय दुःखाय हिताहिताय ।बन्धाय मोक्षाय च मृत्युजन्मनोः ।शरीरिणां संसृतयेऽवकल्पते ॥ २३ ॥,tathāpi tacchaktivisarga eṣāṃ|sukhāya duḥkhāya hitāhitāya|bandhāya mokṣāya ca mṛtyujanmanoḥ|śarīriṇāṃ saṃsṛtaye'vakalpate|| 23 ||
+6.17.24,अथ प्रसादये न त्वां शापमोक्षाय भामिनि ।यन्मन्यसे ह्यसाधूक्तं मम तत्क्षम्यतां सति ॥ २४ ॥,atha prasādaye na tvāṃ śāpamokṣāya bhāmini|yanmanyase hyasādhūktaṃ mama tatkṣamyatāṃ sati|| 24 ||
+6.17.25,श्रीशुक उवाचइति प्रसाद्य गिरिशौ चित्रकेतुररिन्दम ।जगाम स्वविमानेन पश्यतोः स्मयतोस्तयोः ॥ २५ ॥,śrīśuka uvācaiti prasādya giriśau citraketurarindama|jagāma svavimānena paśyatoḥ smayatostayoḥ|| 25 ||
+6.17.26,ततस्तु भगवान्रुद्रो रुद्राणीं इदमब्रवीत् ।देवर्षिदैत्यसिद्धानां पार्षदानां च श्रृण्वताम् ॥ २६ ॥,tatastu bhagavānrudro rudrāṇīṃ idamabravīt|devarṣidaityasiddhānāṃ pārṣadānāṃ ca śrṛṇvatām|| 26 ||
+6.17.27,श्रीरुद्र उवाचदृष्टवत्यसि सुश्रोणि हरेरद्‍भुतकर्मणः ।माहात्म्यं भृत्यभृत्यानां निःस्पृहाणां महात्मनाम् ॥ २७ ॥,śrīrudra uvācadṛṣṭavatyasi suśroṇi harerad‍bhutakarmaṇaḥ|māhātmyaṃ bhṛtyabhṛtyānāṃ niḥspṛhāṇāṃ mahātmanām|| 27 ||
+6.17.28,नारायणपराः सर्वे न कुतश्चन बिभ्यति ।स्वर्गापवर्गनरकेषु अपि तुल्यार्थदर्शिनः ॥ २८ ॥,nārāyaṇaparāḥ sarve na kutaścana bibhyati|svargāpavarganarakeṣu api tulyārthadarśinaḥ|| 28 ||
+6.17.29,देहिनां देहसंयोगाद् द्वन्द्वान् ईश्वरलीलया ।सुखं दुःखं मृतिर्जन्म शापोऽनुग्रह एव च ॥ २९ ॥,dehināṃ dehasaṃyogād dvandvān īśvaralīlayā|sukhaṃ duḥkhaṃ mṛtirjanma śāpo'nugraha eva ca|| 29 ||
+6.17.30,अविवेककृतः पुंसो ह्यर्थभेद इवात्मनि ।गुणदोषविकल्पश्च भिदेव स्रजिवत्कृतः ॥ ३० ॥,avivekakṛtaḥ puṃso hyarthabheda ivātmani|guṇadoṣavikalpaśca bhideva srajivatkṛtaḥ|| 30 ||
+6.17.31,वासुदेवे भगवति भक्तिं उद्वहतां नृणाम् ।ज्ञानवैराग्यवीर्याणां न हि कश्चिद्व्यपाश्रयः ॥ ३१ ॥,vāsudeve bhagavati bhaktiṃ udvahatāṃ nṛṇām|jñānavairāgyavīryāṇāṃ na hi kaścidvyapāśrayaḥ|| 31 ||
+6.17.32,नाहं विरिञ्चो न कुमारनारदौ ।न ब्रह्मपुत्रा मुनयः सुरेशाः ।विदाम यस्येहितमंशकांशका ।न तत्स्वरूपं पृथगीशमानिनः ॥ ३२ ॥,nāhaṃ viriñco na kumāranāradau|na brahmaputrā munayaḥ sureśāḥ|vidāma yasyehitamaṃśakāṃśakā|na tatsvarūpaṃ pṛthagīśamāninaḥ|| 32 ||
+6.17.33,न ह्यस्यास्ति प्रियः कश्चित् नाप्रियः स्वः परोऽपि वा ।आत्मत्वात् सर्वभूतानां सर्वभूतप्रियो हरिः ॥ ३३ ॥,na hyasyāsti priyaḥ kaścit nāpriyaḥ svaḥ paro'pi vā|ātmatvāt sarvabhūtānāṃ sarvabhūtapriyo hariḥ|| 33 ||
+6.17.34,तस्य चायं महाभागः चित्रकेतुः प्रियोऽनुगः ।सर्वत्र समदृक् शान्तो ह्यहं चैवाच्युतप्रियः ॥ ३४ ॥,tasya cāyaṃ mahābhāgaḥ citraketuḥ priyo'nugaḥ|sarvatra samadṛk śānto hyahaṃ caivācyutapriyaḥ|| 34 ||
+6.17.35,तस्मान्न विस्मयः कार्यः पुरुषेषु महात्मसु ।महापुरुषभक्तेषु शान्तेषु समदर्शिषु ॥ ३५ ॥,tasmānna vismayaḥ kāryaḥ puruṣeṣu mahātmasu|mahāpuruṣabhakteṣu śānteṣu samadarśiṣu|| 35 ||
+6.17.36,श्रीशुक उवाचइति श्रुत्वा भगवतः शिवस्योमाभिभाषितम् ।बभूव शान्तधी राजन् देवी विगतविस्मया ॥ ३६ ॥,śrīśuka uvācaiti śrutvā bhagavataḥ śivasyomābhibhāṣitam|babhūva śāntadhī rājan devī vigatavismayā|| 36 ||
+6.17.37,इति भागवतो देव्याः प्रतिशप्तुमलन्तमः ।मूर्ध्ना स जगृहे शापं एतावत् साधुलक्षणम् ॥ ३७ ॥,iti bhāgavato devyāḥ pratiśaptumalantamaḥ|mūrdhnā sa jagṛhe śāpaṃ etāvat sādhulakṣaṇam|| 37 ||
+6.17.38,जज्ञे त्वष्टुर्दक्षिणाग्नौ दानवीं योनिमाश्रितः ।वृत्र इत्यभिविख्यातो ज्ञानविज्ञानसंयुतः ॥ ३८ ॥,jajñe tvaṣṭurdakṣiṇāgnau dānavīṃ yonimāśritaḥ|vṛtra ityabhivikhyāto jñānavijñānasaṃyutaḥ|| 38 ||
+6.17.39,एतत्ते सर्वमाख्यातं यन्मां त्वं परिपृच्छसि ।वृत्रस्यासुरजातेश्च कारणं भगवन्मतेः ॥ ३९ ॥,etatte sarvamākhyātaṃ yanmāṃ tvaṃ paripṛcchasi|vṛtrasyāsurajāteśca kāraṇaṃ bhagavanmateḥ|| 39 ||
+6.17.40,इतिहासं इमं पुण्यं चित्रकेतोर्महात्मनः ।माहात्म्यं विष्णुभक्तानां श्रुत्वा बन्धाद् विमुच्यते ॥ ४० ॥,itihāsaṃ imaṃ puṇyaṃ citraketormahātmanaḥ|māhātmyaṃ viṣṇubhaktānāṃ śrutvā bandhād vimucyate|| 40 ||
+6.17.41,य एतत् प्रातरुत्थाय श्रद्धया वाग्यतः पठेत् ।इतिहासं हरिं स्मृत्वा स याति परमां गतिम् ॥ ४१ ॥,ya etat prātarutthāya śraddhayā vāgyataḥ paṭhet|itihāsaṃ hariṃ smṛtvā sa yāti paramāṃ gatim|| 41 ||
+6.18.1,अथाष्टादशोऽध्यायः ।श्रीशुक उवाच ।पृश्निस्तु पत्नी सवितुः सावित्रीं व्याहृतिं त्रयीम् ।अग्निहोत्रं पशुं सोमं चातुर्मास्यं महामखान् ॥ १ ॥,athāṣṭādaśo'dhyāyaḥ|śrīśuka uvāca|pṛśnistu patnī savituḥ sāvitrīṃ vyāhṛtiṃ trayīm|agnihotraṃ paśuṃ somaṃ cāturmāsyaṃ mahāmakhān|| 1 ||
+6.18.2,सिद्धिर्भगस्य भार्याङ्ग महिमानं विभुं प्रभुम् ।आशिषं च वरारोहां कन्यां प्रासूत सुव्रताम् ॥ २ ॥,siddhirbhagasya bhāryāṅga mahimānaṃ vibhuṃ prabhum|āśiṣaṃ ca varārohāṃ kanyāṃ prāsūta suvratām|| 2 ||
+6.18.3,धातुः कुहूः सिनीवाली राका चानुमतिस्तथा ।सायं दर्शमथ प्रातः पूर्णमासमनुक्रमात् ॥ ३ ॥,dhātuḥ kuhūḥ sinīvālī rākā cānumatistathā|sāyaṃ darśamatha prātaḥ pūrṇamāsamanukramāt|| 3 ||
+6.18.4,अग्नीन्पुरीष्यानाधत्त क्रियायां समनन्तरः ।चर्षणी वरुणस्यासीद्यस्यां जातो भृगुः पुनः ॥ ४ ॥,agnīnpurīṣyānādhatta kriyāyāṃ samanantaraḥ|carṣaṇī varuṇasyāsīdyasyāṃ jāto bhṛguḥ punaḥ|| 4 ||
+6.18.5,वाल्मीकिश्च महायोगी वल्मीकादभवत्किल ।अगस्त्यश्च वसिष्ठश्च मित्रावरुणयोरृषी ॥ ५ ॥,vālmīkiśca mahāyogī valmīkādabhavatkila|agastyaśca vasiṣṭhaśca mitrāvaruṇayorṛṣī|| 5 ||
+6.18.6,रेतः सिषिचतुः कुम्भे उर्वश्याः सन्निधौ द्रुतम् ।रेवत्यां मित्र उत्सर्गमरिष्टं पिप्पलं व्यधात् ॥ ६ ॥,retaḥ siṣicatuḥ kumbhe urvaśyāḥ sannidhau drutam|revatyāṃ mitra utsargamariṣṭaṃ pippalaṃ vyadhāt|| 6 ||
+6.18.7,पौलोम्यामिन्द्र आधत्त त्रीन्पुत्रानिति नः श्रुतम् ।जयन्तमृषभं तात तृतीयं मीढुषं प्रभुः ॥ ७ ॥,paulomyāmindra ādhatta trīnputrāniti naḥ śrutam|jayantamṛṣabhaṃ tāta tṛtīyaṃ mīḍhuṣaṃ prabhuḥ|| 7 ||
+6.18.8,उरुक्रमस्य देवस्य मायावामनरूपिणः ।कीर्तौ पत्न्यां बृहच्छ्लोकस्तस्यासन्सौभगादयः ॥ ८ ॥,urukramasya devasya māyāvāmanarūpiṇaḥ|kīrtau patnyāṃ bṛhacchlokastasyāsansaubhagādayaḥ|| 8 ||
+6.18.9,तत्कर्मगुणवीर्याणि काश्यपस्य महात्मनः ।पश्चाद्वक्ष्यामहेऽदित्यां यथैवावततार ह ॥ ९ ॥,tatkarmaguṇavīryāṇi kāśyapasya mahātmanaḥ|paścādvakṣyāmahe'dityāṃ yathaivāvatatāra ha|| 9 ||
+6.18.10,अथ कश्यपदायादान्दैतेयान्कीर्तयामि ते ।यत्र भागवतः श्रीमान्प्रह्रादो बलिरेव च ॥ १० ॥,atha kaśyapadāyādāndaiteyānkīrtayāmi te|yatra bhāgavataḥ śrīmānprahrādo balireva ca|| 10 ||
+6.18.11,दितेर्द्वावेव दायादौ दैत्यदानववन्दितौ ।हिरण्यकशिपुर्नाम हिरण्याक्षश्च कीर्तितौ ॥ ११ ॥,diterdvāveva dāyādau daityadānavavanditau|hiraṇyakaśipurnāma hiraṇyākṣaśca kīrtitau|| 11 ||
+6.18.12,हिरण्यकशिपोर्भार्या कयाधुर्नाम दानवी ।जम्भस्य तनया सा तु सुषुवे चतुरः सुतान् ॥ १२ ॥,hiraṇyakaśiporbhāryā kayādhurnāma dānavī|jambhasya tanayā sā tu suṣuve caturaḥ sutān|| 12 ||
+6.18.13,संह्रादं प्रागनुह्रादं ह्रादं प्रह्रादमेव च ।तत्स्वसा सिंहिका नाम राहुं विप्रचितोऽग्रहीत् ॥ १३ ॥,saṃhrādaṃ prāganuhrādaṃ hrādaṃ prahrādameva ca|tatsvasā siṃhikā nāma rāhuṃ vipracito'grahīt|| 13 ||
+6.18.14,शिरोऽहरद्यस्य हरिश्चक्रेण पिबतोऽमृतम् ।संह्रादस्य कृतिर्भार्या सूत पञ्चजनं ततः ॥ १४ ॥,śiro'haradyasya hariścakreṇa pibato'mṛtam|saṃhrādasya kṛtirbhāryā sūta pañcajanaṃ tataḥ|| 14 ||
+6.18.15,ह्रादस्य धमनिर्भार्या सूत वातापिमिल्वलम् ।योऽगस्त्याय त्वतिथये पेचे वातापिमिल्वलः ॥ १५ ॥,hrādasya dhamanirbhāryā sūta vātāpimilvalam|yo'gastyāya tvatithaye pece vātāpimilvalaḥ|| 15 ||
+6.18.16,अनुह्रादस्य सूर्यायां१ बाष्कलो महिषस्तथा ।विरोचनस्तु प्राह्रादिर्देव्यां तस्याभवद्बलिः ॥ १६ ॥,anuhrādasya sūryāyāṃ1 bāṣkalo mahiṣastathā|virocanastu prāhrādirdevyāṃ tasyābhavadbaliḥ|| 16 ||
+6.18.17,बाणज्येष्ठं पुत्रशतमशनायां ततोऽभवत् ।तस्यानुभावं सुश्लोक्यं पश्चादेवाभिधास्यते ॥ १७ ॥,bāṇajyeṣṭhaṃ putraśatamaśanāyāṃ tato'bhavat|tasyānubhāvaṃ suślokyaṃ paścādevābhidhāsyate|| 17 ||
+6.18.18,बाण आराध्य गिरिशं लेभे तद्गणमुख्यताम् ।यत्पार्श्वे भगवानास्ते ह्यद्यापि पुरपालकः ॥ १८ ॥,bāṇa ārādhya giriśaṃ lebhe tadgaṇamukhyatām|yatpārśve bhagavānāste hyadyāpi purapālakaḥ|| 18 ||
+6.18.19,मरुतश्च दितेः पुत्राश्चत्वारिंशन्नवाधिकाः ।त आसन्नप्रजाः सर्वे नीता इन्द्रे ण सात्मताम् ॥ १९ ॥,marutaśca diteḥ putrāścatvāriṃśannavādhikāḥ|ta āsannaprajāḥ sarve nītā indre ṇa sātmatām|| 19 ||
+6.18.20,श्रीराजोवाच ।कथं त आसुरं भावमपोह्यौत्पत्तिकं गुरो ।इन्द्रे ण प्रापिताः सात्म्यं किं तत्साधु कृतं हि तैः ॥ २० ॥,śrīrājovāca|kathaṃ ta āsuraṃ bhāvamapohyautpattikaṃ guro|indre ṇa prāpitāḥ sātmyaṃ kiṃ tatsādhu kṛtaṃ hi taiḥ|| 20 ||
+6.18.21,इमे श्रद्दधते ब्रह्मन्नृषयो हि मया सह ।परिज्ञानाय भगवंस्तन्नो व्याख्यातुमर्हसि ॥ २१ ॥,ime śraddadhate brahmannṛṣayo hi mayā saha|parijñānāya bhagavaṃstanno vyākhyātumarhasi|| 21 ||
+6.18.22,श्रीसूत उवाच ।तद्विष्णुरातस्य स बादरायणिर्वचो निशम्यादृतमल्पमर्थवत् ।सभाजयन्सन्निभृतेन चेतसा जगाद सत्रायण सर्वदर्शनः ॥ २२ ॥,śrīsūta uvāca|tadviṣṇurātasya sa bādarāyaṇirvaco niśamyādṛtamalpamarthavat|sabhājayansannibhṛtena cetasā jagāda satrāyaṇa sarvadarśanaḥ|| 22 ||
+6.18.23,श्रीशुक उवाच ।हतपुत्रा दितिः शक्र पार्ष्णिग्राहेण विष्णुना ।मन्युना शोकदीप्तेन ज्वलन्ती पर्यचिन्तयत् ॥ २३ ॥,śrīśuka uvāca|hataputrā ditiḥ śakra pārṣṇigrāheṇa viṣṇunā|manyunā śokadīptena jvalantī paryacintayat|| 23 ||
+6.18.24,कदा नु भ्रातृहन्तारमिन्द्रि याराममुल्बणम् ।अक्लिन्नहृदयं पापं घातयित्वा शये सुखम् ॥ २४ ॥,kadā nu bhrātṛhantāramindri yārāmamulbaṇam|aklinnahṛdayaṃ pāpaṃ ghātayitvā śaye sukham|| 24 ||
+6.18.25,कृमिविड्भस्मसंज्ञासीद्यस्येशाभिहितस्य च ।भूतध्रुक्तत्कृते स्वार्थं किं वेद निरयो यतः ॥ २५ ॥,kṛmiviḍbhasmasaṃjñāsīdyasyeśābhihitasya ca|bhūtadhruktatkṛte svārthaṃ kiṃ veda nirayo yataḥ|| 25 ||
+6.18.26,आशासानस्य तस्येदं ध्रुवमुन्नद्धचेतसः ।मदशोषक इन्द्र स्य भूयाद्येन सुतो हि मे ॥ २६ ॥,āśāsānasya tasyedaṃ dhruvamunnaddhacetasaḥ|madaśoṣaka indra sya bhūyādyena suto hi me|| 26 ||
+6.18.27,इति भावेन सा भर्तुराचचारासकृत्प्रियम् ।शुश्रूषयानुरागेण प्रश्रयेण दमेन च ॥ २७ ॥,iti bhāvena sā bharturācacārāsakṛtpriyam|śuśrūṣayānurāgeṇa praśrayeṇa damena ca|| 27 ||
+6.18.28,भक्त्या परमया राजन्मनोज्ञैर्वल्गुभाषितैः ।मनो जग्राह भावज्ञा सस्मितापाङ्गवीक्षणैः ॥ २८ ॥,bhaktyā paramayā rājanmanojñairvalgubhāṣitaiḥ|mano jagrāha bhāvajñā sasmitāpāṅgavīkṣaṇaiḥ|| 28 ||
+6.18.29,एवं स्त्रिया जडीभूतो विद्वानपि मनोज्ञया ।बाढमित्याह विवशो न तच्चित्रं हि योषिति ॥ २९ ॥,evaṃ striyā jaḍībhūto vidvānapi manojñayā|bāḍhamityāha vivaśo na taccitraṃ hi yoṣiti|| 29 ||
+6.18.30,विलोक्यैकान्तभूतानि भूतान्यादौ प्रजापतिः ।स्त्रियं चक्रे स्वदेहार्धं यया पुंसां मतिर्हृता ॥ ३० ॥,vilokyaikāntabhūtāni bhūtānyādau prajāpatiḥ|striyaṃ cakre svadehārdhaṃ yayā puṃsāṃ matirhṛtā|| 30 ||
+6.18.31,एवं शुश्रूषितस्तात भगवान्कश्यपः स्त्रिया ।प्रहस्य परमप्रीतो दितिमाहाभिनन्द्य च ॥ ३१ ॥,evaṃ śuśrūṣitastāta bhagavānkaśyapaḥ striyā|prahasya paramaprīto ditimāhābhinandya ca|| 31 ||
+6.18.32,श्रीकश्यप उवाच ।वरं वरय वामोरु प्रीतस्तेऽहमनिन्दिते ।स्त्रिया भर्तरि सुप्रीते कः काम इह चागमः ॥ ३२ ॥,śrīkaśyapa uvāca|varaṃ varaya vāmoru prītaste'hamanindite|striyā bhartari suprīte kaḥ kāma iha cāgamaḥ|| 32 ||
+6.18.33,पतिरेव हि नारीणां दैवतं परमं स्मृतम् ।मानसः सर्वभूतानां वासुदेवः श्रियः पतिः ॥ ३३ ॥,patireva hi nārīṇāṃ daivataṃ paramaṃ smṛtam|mānasaḥ sarvabhūtānāṃ vāsudevaḥ śriyaḥ patiḥ|| 33 ||
+6.18.34,स एव देवतालिङ्गैर्नामरूपविकल्पितैः ।इज्यते भगवान्पुम्भिः स्त्रीभिश्च पतिरूपधृक् ॥ ३४ ॥,sa eva devatāliṅgairnāmarūpavikalpitaiḥ|ijyate bhagavānpumbhiḥ strībhiśca patirūpadhṛk|| 34 ||
+6.18.35,तस्मात्पतिव्रता नार्यः श्रेयस्कामाः सुमध्यमे ।यजन्तेऽनन्यभावेन पतिमात्मानमीश्वरम् ॥ ३५ ॥,tasmātpativratā nāryaḥ śreyaskāmāḥ sumadhyame|yajante'nanyabhāvena patimātmānamīśvaram|| 35 ||
+6.18.36,सोऽहं त्वयार्चितो भद्रे ईदृग्भावेन भक्तितः ।तं ते सम्पादये काममसतीनां सुदुर्लभम् ॥ ३६ ॥,so'haṃ tvayārcito bhadre īdṛgbhāvena bhaktitaḥ|taṃ te sampādaye kāmamasatīnāṃ sudurlabham|| 36 ||
+6.18.37,दितिरुवाच ।वरदो यदि मे ब्रह्मन्पुत्रमिन्द्र हणं वृणे ।अमृत्युं मृतपुत्राहं येन मे घातितौ सुतौ ॥ ३७ ॥,ditiruvāca|varado yadi me brahmanputramindra haṇaṃ vṛṇe|amṛtyuṃ mṛtaputrāhaṃ yena me ghātitau sutau|| 37 ||
+6.18.38,निशम्य तद्वचो विप्रो विमनाः पर्यतप्यत ।अहो अधर्मः सुमहानद्य मे समुपस्थितः ॥ ३८ ॥,niśamya tadvaco vipro vimanāḥ paryatapyata|aho adharmaḥ sumahānadya me samupasthitaḥ|| 38 ||
+6.18.39,अहो अर्थेन्द्रि यारामो योषिन्मय्येह मायया ।गृहीतचेताः कृपणः पतिष्ये नरके ध्रुवम् ॥ ३९ ॥,aho arthendri yārāmo yoṣinmayyeha māyayā|gṛhītacetāḥ kṛpaṇaḥ patiṣye narake dhruvam|| 39 ||
+6.18.40,कोऽतिक्रमोऽनुवर्तन्त्याः स्वभावमिह योषितः ।धिङ्मां बताबुधं स्वार्थे यदहं त्वजितेन्द्रि यः ॥ ४० ॥,ko'tikramo'nuvartantyāḥ svabhāvamiha yoṣitaḥ|dhiṅmāṃ batābudhaṃ svārthe yadahaṃ tvajitendri yaḥ|| 40 ||
+6.18.41,शरत्पद्मोत्सवं वक्त्रं वचश्च श्रवणामृतम् ।हृदयं क्षुरधाराभं स्त्रीणां को वेद चेष्टितम् ॥ ४१ ॥,śaratpadmotsavaṃ vaktraṃ vacaśca śravaṇāmṛtam|hṛdayaṃ kṣuradhārābhaṃ strīṇāṃ ko veda ceṣṭitam|| 41 ||
+6.18.42,न हि कश्चित्प्रियः स्त्रीणामञ्जसा स्वाशिषात्मनाम् ।पतिं पुत्रं भ्रातरं वा घ्नन्त्यर्थे घातयन्ति च ॥ ४२ ॥,na hi kaścitpriyaḥ strīṇāmañjasā svāśiṣātmanām|patiṃ putraṃ bhrātaraṃ vā ghnantyarthe ghātayanti ca|| 42 ||
+6.18.43,प्रतिश्रुतं ददामीति वचस्तन्न मृषा भवेत् ।वधं नार्हति चेन्द्रो ऽपि तत्रेदमुपकल्पते ॥ ४३ ॥,pratiśrutaṃ dadāmīti vacastanna mṛṣā bhavet|vadhaṃ nārhati cendro 'pi tatredamupakalpate|| 43 ||
+6.18.44,इति सञ्चिन्त्य भगवान्मारीचः कुरुनन्दन ।उवाच किञ्चित्कुपित आत्मानं च विगर्हयन् ॥ ४४ ॥,iti sañcintya bhagavānmārīcaḥ kurunandana|uvāca kiñcitkupita ātmānaṃ ca vigarhayan|| 44 ||
+6.18.45,श्रीकश्यप उवाच ।पुत्रस्ते भविता भद्रे इन्द्र हादेवबान्धवः ।संवत्सरं व्रतमिदं यद्यञ्जो धारयिष्यसि ॥ ४५ ॥,śrīkaśyapa uvāca|putraste bhavitā bhadre indra hādevabāndhavaḥ|saṃvatsaraṃ vratamidaṃ yadyañjo dhārayiṣyasi|| 45 ||
+6.18.46,दितिरुवाच ।धारयिष्ये व्रतं ब्रह्मन्ब्रूहि कार्याणि यानि मे ।यानि चेह निषिद्धानि न व्रतं घ्नन्ति यान्युत ॥ ४६ ॥,ditiruvāca|dhārayiṣye vrataṃ brahmanbrūhi kāryāṇi yāni me|yāni ceha niṣiddhāni na vrataṃ ghnanti yānyuta|| 46 ||
+6.18.47,श्रीकश्यप उवाच ।न हिंस्याद्भूतजातानि न शपेन्नानृतं वदेत् ।न छिन्द्यान्नखरोमाणि न स्पृशेद्यदमङ्गलम् ॥ ४७ ॥,śrīkaśyapa uvāca|na hiṃsyādbhūtajātāni na śapennānṛtaṃ vadet|na chindyānnakharomāṇi na spṛśedyadamaṅgalam|| 47 ||
+6.18.48,नाप्सु स्नायान्न कुप्येत न सम्भाषेत दुर्जनैः ।न वसीताधौतवासः स्रजं च विधृतां क्वचित् ॥ ४८ ॥,nāpsu snāyānna kupyeta na sambhāṣeta durjanaiḥ|na vasītādhautavāsaḥ srajaṃ ca vidhṛtāṃ kvacit|| 48 ||
+6.18.49,नोच्छिष्टं चण्डिकान्नं च सामिषं वृषलाहृतम् ।भुञ्जीतोदक्यया दृष्टं पिबेन्नाञ्जलिना त्वपः ॥ ४९ ॥,nocchiṣṭaṃ caṇḍikānnaṃ ca sāmiṣaṃ vṛṣalāhṛtam|bhuñjītodakyayā dṛṣṭaṃ pibennāñjalinā tvapaḥ|| 49 ||
+6.18.50,नोच्छिष्टास्पृष्टसलिला सन्ध्यायां मुक्तमूर्धजा ।अनर्चितासंयतवाक्नासंवीता बहिश्चरेत् ॥ ५० ॥,nocchiṣṭāspṛṣṭasalilā sandhyāyāṃ muktamūrdhajā|anarcitāsaṃyatavāknāsaṃvītā bahiścaret|| 50 ||
+6.18.51,नाधौतपादाप्रयता नार्द्र पादा उदक्शिराः ।शयीत नापराङ्नान्यैर्न नग्ना न च सन्ध्ययोः ॥ ५१ ॥,nādhautapādāprayatā nārdra pādā udakśirāḥ|śayīta nāparāṅnānyairna nagnā na ca sandhyayoḥ|| 51 ||
+6.18.52,धौतवासा शुचिर्नित्यं सर्वमङ्गलसंयुता ।पूजयेत्प्रातराशात्प्राग्गोविप्राञ्श्रियमच्युतम् ॥ ५२ ॥,dhautavāsā śucirnityaṃ sarvamaṅgalasaṃyutā|pūjayetprātarāśātprāggoviprāñśriyamacyutam|| 52 ||
+6.18.53,स्त्रियो वीरवतीश्चार्चेत्स्रग्गन्धबलिमण्डनैः ।पतिं चार्च्योपतिष्ठेत ध्यायेत्कोष्ठगतं च तम् ॥ ५३ ॥,striyo vīravatīścārcetsraggandhabalimaṇḍanaiḥ|patiṃ cārcyopatiṣṭheta dhyāyetkoṣṭhagataṃ ca tam|| 53 ||
+6.18.54,सांवत्सरं पुंसवनं व्रतमेतदविप्लुतम् ।धारयिष्यसि चेत्तुभ्यं शक्रहा भविता सुतः ॥ ५४ ॥,sāṃvatsaraṃ puṃsavanaṃ vratametadaviplutam|dhārayiṣyasi cettubhyaṃ śakrahā bhavitā sutaḥ|| 54 ||
+6.18.55,बाढमित्यभ्युपेत्याथ दिती राजन्महामनाः ।कश्यपाद्गर्भमाधत्त व्रतं चाञ्जो दधार सा ॥ ५५ ॥,bāḍhamityabhyupetyātha ditī rājanmahāmanāḥ|kaśyapādgarbhamādhatta vrataṃ cāñjo dadhāra sā|| 55 ||
+6.18.56,मातृष्वसुरभिप्रायमिन्द्र आज्ञाय मानद ।शुश्रूषणेनाश्रमस्थां दितिं पर्यचरत्कविः ॥ ५६ ॥,mātṛṣvasurabhiprāyamindra ājñāya mānada|śuśrūṣaṇenāśramasthāṃ ditiṃ paryacaratkaviḥ|| 56 ||
+6.18.57,नित्यं वनात्सुमनसः फलमूलसमित्कुशान् ।पत्राङ्कुरमृदोऽपश्च काले काल उपाहरत् ॥ ५७ ॥,nityaṃ vanātsumanasaḥ phalamūlasamitkuśān|patrāṅkuramṛdo'paśca kāle kāla upāharat|| 57 ||
+6.18.58,एवं तस्या व्रतस्थाया व्रतच्छिद्रं हरिर्नृप ।प्रेप्सुः पर्यचरज्जिह्मो मृगहेव मृ���ाकृतिः ॥ ५८ ॥,evaṃ tasyā vratasthāyā vratacchidraṃ harirnṛpa|prepsuḥ paryacarajjihmo mṛgaheva mṛgākṛtiḥ|| 58 ||
+6.18.59,नाध्यगच्छद्व्रतच्छिद्रं तत्परोऽथ महीपते ।चिन्तां तीव्रां गतः शक्रः केन मे स्याच्छिवं त्विह ॥ ५९ ॥,nādhyagacchadvratacchidraṃ tatparo'tha mahīpate|cintāṃ tīvrāṃ gataḥ śakraḥ kena me syācchivaṃ tviha|| 59 ||
+6.18.60,एकदा सा तु सन्ध्यायामुच्छिष्टा व्रतकर्शिता ।अस्पृष्टवार्यधौताङ्घ्रिः सुष्वाप विधिमोहिता ॥ ६० ॥,ekadā sā tu sandhyāyāmucchiṣṭā vratakarśitā|aspṛṣṭavāryadhautāṅghriḥ suṣvāpa vidhimohitā|| 60 ||
+6.18.61,लब्ध्वा तदन्तरं शक्रो निद्रा पहृतचेतसः ।दितेः प्रविष्ट उदरं योगेशो योगमायया ॥ ६१ ॥,labdhvā tadantaraṃ śakro nidrā pahṛtacetasaḥ|diteḥ praviṣṭa udaraṃ yogeśo yogamāyayā|| 61 ||
+6.18.62,चकर्त सप्तधा गर्भं वज्रेण कनकप्रभम् ।रुदन्तं सप्तधैकैकं मा रोदीरिति तान्पुनः ॥ ६२ ॥,cakarta saptadhā garbhaṃ vajreṇa kanakaprabham|rudantaṃ saptadhaikaikaṃ mā rodīriti tānpunaḥ|| 62 ||
+6.18.63,तमूचुः पाट्यमानास्ते सर्वे प्राञ्जलयो नृप ।किं न इन्द्र जिघांससि भ्रातरो मरुतस्तव ॥ ६३ ॥,tamūcuḥ pāṭyamānāste sarve prāñjalayo nṛpa|kiṃ na indra jighāṃsasi bhrātaro marutastava|| 63 ||
+6.18.64,मा भैष्ट भ्रातरो मह्यं यूयमित्याह कौशिकः ।अनन्यभावान्पार्षदानात्मनो मरुतां गणान् ॥ ६४ ॥,mā bhaiṣṭa bhrātaro mahyaṃ yūyamityāha kauśikaḥ|ananyabhāvānpārṣadānātmano marutāṃ gaṇān|| 64 ||
+6.18.65,न ममार दितेर्गर्भः श्रीनिवासानुकम्पया ।बहुधा कुलिशक्षुण्णो द्रौ ण्यस्त्रेण यथा भवान् ॥ ६५ ॥,na mamāra ditergarbhaḥ śrīnivāsānukampayā|bahudhā kuliśakṣuṇṇo drau ṇyastreṇa yathā bhavān|| 65 ||
+6.18.66,सकृदिष्ट्वादिपुरुषं पुरुषो याति साम्यताम् ।संवत्सरं किञ्चिदूनं दित्या यद्धरिरर्चितः ॥ ६६ ॥,sakṛdiṣṭvādipuruṣaṃ puruṣo yāti sāmyatām|saṃvatsaraṃ kiñcidūnaṃ dityā yaddharirarcitaḥ|| 66 ||
+6.18.67,सजूरिन्द्रे ण पञ्चाशद्देवास्ते मरुतोऽभवन् ।व्यपोह्य मातृदोषं ते हरिणा सोमपाः कृताः ॥ ६७ ॥,sajūrindre ṇa pañcāśaddevāste maruto'bhavan|vyapohya mātṛdoṣaṃ te hariṇā somapāḥ kṛtāḥ|| 67 ||
+6.18.68,दितिरुत्थाय ददृशे कुमाराननलप्रभान् ।इन्द्रे ण सहितान्देवी पर्यतुष्यदनिन्दिता ॥ ६८ ॥,ditirutthāya dadṛśe kumārānanalaprabhān|indre ṇa sahitāndevī paryatuṣyadaninditā|| 68 ||
+6.18.69,अथेन्द्र माह ताताहमादित्यानां भयावहम् ।अपत्यमिच्छन्त्यचरं व्रतमेतत्सुदुष्करम् ॥ ६९ ॥,athendra māha tātāhamādityānāṃ bhayāvaham|apatyamicchantyacaraṃ vratametatsuduṣkaram|| 69 ||
+6.18.70,एकः सङ्कल्पितः पुत्रः सप्त सप्ताभवन्कथम् ।यदि ते विदितं पुत्र सत्यं कथय मा मृषा ॥ ७० ॥,ekaḥ saṅkalpitaḥ putraḥ sapta saptābhavankatham|yadi te viditaṃ putra satyaṃ kathaya mā mṛṣā|| 70 ||
+6.18.71,इन्द्र उवाच ।अम्ब तेऽहं व्यवसितमुपधार्यागतोऽन्तिकम् ।लब्धान्तरोऽच्छिदं गर्भमर्थबुद्धिर्न धर्मदृक् ॥ ७१ ॥,indra uvāca|amba te'haṃ vyavasitamupadhāryāgato'ntikam|labdhāntaro'cchidaṃ garbhamarthabuddhirna dharmadṛk|| 71 ||
+6.18.72,कृत्तो मे सप्तधा गर्भ आसन्सप्त कुमार��ाः ।तेऽपि चैकैकशो वृक्णाः सप्तधा नापि मम्रिरे ॥ ७२ ॥,kṛtto me saptadhā garbha āsansapta kumārakāḥ|te'pi caikaikaśo vṛkṇāḥ saptadhā nāpi mamrire|| 72 ||
+6.18.73,ततस्तत्परमाश्चर्यं वीक्ष्य व्यवसितं मया ।महापुरुषपूजायाः सिद्धिः काप्यानुषङ्गिणी ॥ ७३ ॥,tatastatparamāścaryaṃ vīkṣya vyavasitaṃ mayā|mahāpuruṣapūjāyāḥ siddhiḥ kāpyānuṣaṅgiṇī|| 73 ||
+6.18.74,आराधनं भगवत ईहमाना निराशिषः ।ये तु नेच्छन्त्यपि परं ते स्वार्थकुशलाः स्मृताः ॥ ७४ ॥,ārādhanaṃ bhagavata īhamānā nirāśiṣaḥ|ye tu necchantyapi paraṃ te svārthakuśalāḥ smṛtāḥ|| 74 ||
+6.18.75,आराध्यात्मप्रदं देवं स्वात्मानं जगदीश्वरम् ।को वृणीत गुणस्पर्शं बुधः स्यान्नरकेऽपि यत् ॥ ७५ ॥,ārādhyātmapradaṃ devaṃ svātmānaṃ jagadīśvaram|ko vṛṇīta guṇasparśaṃ budhaḥ syānnarake'pi yat|| 75 ||
+6.18.76,तदिदं मम दौर्जन्यं बालिशस्य महीयसि ।क्षन्तुमर्हसि मातस्त्वं दिष्ट्या गर्भो मृतोत्थितः ॥ ७६ ॥,tadidaṃ mama daurjanyaṃ bāliśasya mahīyasi|kṣantumarhasi mātastvaṃ diṣṭyā garbho mṛtotthitaḥ|| 76 ||
+6.18.77,श्रीशुक उवाच ।इन्द्र स्तयाभ्यनुज्ञातः शुद्धभावेन तुष्टया ।मरुद्भिः सह तां नत्वा जगाम त्रिदिवं प्रभुः ॥ ७७ ॥,śrīśuka uvāca|indra stayābhyanujñātaḥ śuddhabhāvena tuṣṭayā|marudbhiḥ saha tāṃ natvā jagāma tridivaṃ prabhuḥ|| 77 ||
+6.18.78,एवं ते सर्वमाख्यातं यन्मां त्वं परिपृच्छसि ।मङ्गलं मरुतां जन्म किं भूयः कथयामि ते ॥ ७८ ॥,evaṃ te sarvamākhyātaṃ yanmāṃ tvaṃ paripṛcchasi|maṅgalaṃ marutāṃ janma kiṃ bhūyaḥ kathayāmi te|| 78 ||
+6.19.1,श्रीमद्भागवत महापुराण ।षष्ठः स्कन्धःएकोनविंशोऽध्यायः ।पुंसवनव्रतविधिःश्रीराजोवाचव्रतं पुंसवनं ब्रह्मन् भवता यदुदीरितम् ।तस्य वेदितुमिच्छामि येन विष्णुः प्रसीदति ॥ १ ॥,śrīmadbhāgavata mahāpurāṇa|ṣaṣṭhaḥ skandhaḥekonaviṃśo'dhyāyaḥ|puṃsavanavratavidhiḥśrīrājovācavrataṃ puṃsavanaṃ brahman bhavatā yadudīritam|tasya veditumicchāmi yena viṣṇuḥ prasīdati|| 1 ||
+6.19.2,श्रीशुक उवाचशुक्ले मार्गशिरे पक्षे योषिद्‍भर्तुरनुज्ञया ।आरभेत व्रतमिदं सार्वकामिकमादितः ॥ २ ॥,śrīśuka uvācaśukle mārgaśire pakṣe yoṣid‍bharturanujñayā|ārabheta vratamidaṃ sārvakāmikamāditaḥ|| 2 ||
+6.19.3,निशम्य मरुतां जन्म ब्राह्मणान् अनुमन्त्र्य च ।स्नात्वा शुक्लदती शुक्ले वसीतालङ्कृताम्बरे ।पूजयेत् प्रातराशात् प्राग् भगवन्तं श्रिया सह ॥ ३ ॥,niśamya marutāṃ janma brāhmaṇān anumantrya ca|snātvā śukladatī śukle vasītālaṅkṛtāmbare|pūjayet prātarāśāt prāg bhagavantaṃ śriyā saha|| 3 ||
+6.19.4,अलं ते निरपेक्षाय पूर्णकाम नमोऽस्तु ते ।महाविभूतिपतये नमः सकलसिद्धये ॥ ४ ॥,alaṃ te nirapekṣāya pūrṇakāma namo'stu te|mahāvibhūtipataye namaḥ sakalasiddhaye|| 4 ||
+6.19.5,यथा त्वं कृपया भूत्या तेजसा महिमौजसा ।जुष्ट ईश गुणैः सर्वैः ततोऽसि भगवान् प्रभुः ॥ ५ ॥,yathā tvaṃ kṛpayā bhūtyā tejasā mahimaujasā|juṣṭa īśa guṇaiḥ sarvaiḥ tato'si bhagavān prabhuḥ|| 5 ||
+6.19.6,विष्णुपत्‍नि महामाये महापुरुषलक्षणे ।प्रीयेथा मे महाभागे लोकम��तर्नमोऽस्तु ते ॥ ६ ॥,viṣṇupat‍ni mahāmāye mahāpuruṣalakṣaṇe|prīyethā me mahābhāge lokamātarnamo'stu te|| 6 ||
+6.19.7,ॐ नमो भगवते महापुरुषाय महानुभावाय ।महाविभूतिपतये सह महाविभूतिभिः ।बलिमुपहरामीति । अनेनाहरहर्मन्त्रेण ।विष्णोरावाहनार्घ्यपाद्योपस्पर्शनस्नान ।वासउपवीतविभूषण गन्धपुष्पधूपदीपोपहारादि ।उपचारान् सुसमाहित उपाहरेत् ॥ ७ ॥,oṃ namo bhagavate mahāpuruṣāya mahānubhāvāya|mahāvibhūtipataye saha mahāvibhūtibhiḥ|balimupaharāmīti| anenāharaharmantreṇa |viṣṇorāvāhanārghyapādyopasparśanasnāna|vāsaupavītavibhūṣaṇa gandhapuṣpadhūpadīpopahārādi|upacārān susamāhita upāharet|| 7 ||
+6.19.8,हविःशेषं च जुहुयादनले द्वादशाहुतीः ।ॐ नमो भगवते महापुरुषाय महाविभूतिपतये स्वाहेति ॥ ८ ॥,haviḥśeṣaṃ ca juhuyādanale dvādaśāhutīḥ|oṃ namo bhagavate mahāpuruṣāya mahāvibhūtipataye svāheti|| 8 ||
+6.19.9,श्रियं विष्णुं च वरदावाशिषां प्रभवावुभौ ।भक्त्या सम्पूजयेन्नित्यं यदीच्छेत्सर्वसम्पदः ॥ ९ ॥,śriyaṃ viṣṇuṃ ca varadāvāśiṣāṃ prabhavāvubhau|bhaktyā sampūjayennityaṃ yadīcchetsarvasampadaḥ|| 9 ||
+6.19.10,प्रणमेद् दण्डवद्‍भूमौ भक्तिप्रह्वेण चेतसा ।दशवारं जपेन्मन्त्रं ततः स्तोत्रमुदीरयेत् ॥ १० ॥,praṇamed daṇḍavad‍bhūmau bhaktiprahveṇa cetasā|daśavāraṃ japenmantraṃ tataḥ stotramudīrayet|| 10 ||
+6.19.11,युवां तु विश्वस्य विभू जगतः कारणं परम् ।इयं हि प्रकृतिः सूक्ष्मा मायाशक्तिर्दुरत्यया ॥ ११ ॥,yuvāṃ tu viśvasya vibhū jagataḥ kāraṇaṃ param|iyaṃ hi prakṛtiḥ sūkṣmā māyāśaktirduratyayā|| 11 ||
+6.19.12,तस्या अधीश्वरः साक्षात् त्वमेव पुरुषः परः ।त्वं सर्वयज्ञ इज्येयं क्रियेयं फलभुग्भवान् ॥ १२ ॥,tasyā adhīśvaraḥ sākṣāt tvameva puruṣaḥ paraḥ|tvaṃ sarvayajña ijyeyaṃ kriyeyaṃ phalabhugbhavān|| 12 ||
+6.19.13,गुणव्यक्तिरियं देवी व्यञ्जको गुणभुग्भवान् ।त्वं हि सर्वशरीर्यात्मा श्रीः शरीरेन्द्रियाशयाः ।नामरूपे भगवती प्रत्ययस्त्वं अपाश्रयः ॥ १३ ॥,guṇavyaktiriyaṃ devī vyañjako guṇabhugbhavān|tvaṃ hi sarvaśarīryātmā śrīḥ śarīrendriyāśayāḥ|nāmarūpe bhagavatī pratyayastvaṃ apāśrayaḥ|| 13 ||
+6.19.14,यथा युवां त्रिलोकस्य वरदौ परमेष्ठिनौ ।तथा म उत्तमश्लोक सन्तु सत्या महाशिषः ॥ १४ ॥,yathā yuvāṃ trilokasya varadau parameṣṭhinau|tathā ma uttamaśloka santu satyā mahāśiṣaḥ|| 14 ||
+6.19.15,इत्यभिष्टूय वरदं श्रीनिवासं श्रिया सह ।तन्निःसार्योपहरणं दत्त्वाऽचमनमर्चयेत् ॥ १५ ॥,ityabhiṣṭūya varadaṃ śrīnivāsaṃ śriyā saha|tanniḥsāryopaharaṇaṃ dattvā'camanamarcayet|| 15 ||
+6.19.16,ततः स्तुवीत स्तोत्रेण भक्तिप्रह्वेण चेतसा ।यज्ञोच्छिष्टमवघ्राय पुनरभ्यर्चयेद् हरिम् ॥ १६ ॥,tataḥ stuvīta stotreṇa bhaktiprahveṇa cetasā|yajñocchiṣṭamavaghrāya punarabhyarcayed harim|| 16 ||
+6.19.17,पतिं च परया भक्त्या महापुरुषचेतसा ।प्रियैस्तैस्तैरुपनमेत् प्रेमशीलः स्वयं पतिः ।बिभृयात् सर्वकर्माणि पत्‍न्या उच्चावचानि च ॥ १७ ॥,patiṃ ca parayā bhaktyā mahāpuruṣacetasā|priyaistaistairupanamet premaśīlaḥ svayaṃ patiḥ|bibhṛyāt sarvakarmāṇi pat‍nyā uccāvacāni ca|| 17 ||
+6.19.18,कृतमेकतरेणापि दम्पत्योरुभयोरपि ।पत्‍न्यां कुर्यादनर्हायां पतिरेतत् समाहितः ॥ १८ ॥,kṛtamekatareṇāpi dampatyorubhayorapi|pat‍nyāṃ kuryādanarhāyāṃ patiretat samāhitaḥ|| 18 ||
+6.19.19,विष्णोर्व्रतमिदं बिभ्रन् न विहन्यात् कथञ्चन ।विप्रान् स्त्रियो वीरवतीः स्रग्गन्धबलिमण्डनैः ।अर्चेदहरहर्भक्त्या देवं नियममास्थितः ॥ १९ ॥,viṣṇorvratamidaṃ bibhran na vihanyāt kathañcana|viprān striyo vīravatīḥ sraggandhabalimaṇḍanaiḥ|arcedaharaharbhaktyā devaṃ niyamamāsthitaḥ|| 19 ||
+6.19.20,उद्वास्य देवं स्वे धाम्नि तन्निवेदितमग्रतः ।अद्यात् आत्मविशुद्ध्यर्थं सर्वकामर्द्धये तथा ॥ २० ॥,udvāsya devaṃ sve dhāmni tanniveditamagrataḥ|adyāt ātmaviśuddhyarthaṃ sarvakāmarddhaye tathā|| 20 ||
+6.19.21,एतेन पूजाविधिना मासान् द्वादश हायनम् ।नीत्वाथोपचरेत् साध्वी कार्तिके चरमेऽहनि ॥ २१ ॥,etena pūjāvidhinā māsān dvādaśa hāyanam|nītvāthopacaret sādhvī kārtike carame'hani|| 21 ||
+6.19.22,श्वोभूतेऽप उपस्पृश्य कृष्णमभ्यर्च्य पूर्ववत् ।पयःश्रृतेन जुहुयात् चरुणा सह सर्पिषा ।पाकयज्ञविधानेन द्वादशैवाहुतीः पतिः ॥ २२ ॥,śvobhūte'pa upaspṛśya kṛṣṇamabhyarcya pūrvavat|payaḥśrṛtena juhuyāt caruṇā saha sarpiṣā|pākayajñavidhānena dvādaśaivāhutīḥ patiḥ|| 22 ||
+6.19.23,आशिषः शिरसाऽदाय द्विजैः प्रीतैः समीरिताः ।प्रणम्य शिरसा भक्त्या भुञ्जीत तदनुज्ञया ॥ २३ ॥,āśiṣaḥ śirasā'dāya dvijaiḥ prītaiḥ samīritāḥ|praṇamya śirasā bhaktyā bhuñjīta tadanujñayā|| 23 ||
+6.19.24,आचार्यमग्रतः कृत्वा वाग्यतः सह बन्धुभिः ।दद्यात्पत्‍न्यै चरोः शेषं सुप्रजास्त्वं सुसौभगम् ॥ २४ ॥,ācāryamagrataḥ kṛtvā vāgyataḥ saha bandhubhiḥ|dadyātpat‍nyai caroḥ śeṣaṃ suprajāstvaṃ susaubhagam|| 24 ||
+6.19.25,एतच्चरित्वा विधिवद्व्रतं विभोः ।अभीप्सितार्थं लभते पुमानिह ।स्त्री त्वेतदास्थाय लभेत सौभगं ।श्रियं प्रजां जीवपतिं यशो गृहम् ॥ २५ ॥,etaccaritvā vidhivadvrataṃ vibhoḥ|abhīpsitārthaṃ labhate pumāniha|strī tvetadāsthāya labheta saubhagaṃ|śriyaṃ prajāṃ jīvapatiṃ yaśo gṛham|| 25 ||
+6.19.26,कन्या च विन्देत समग्रलक्षणं ।वरं त्ववीरा हतकिल्बिषां गतिम् ।मृतप्रजा जीवसुता धनेश्वरी ।सुदुर्भगा सुभगा रूपमग्र्यम् ॥ २६ ॥,kanyā ca vindeta samagralakṣaṇaṃ|varaṃ tvavīrā hatakilbiṣāṃ gatim|mṛtaprajā jīvasutā dhaneśvarī|sudurbhagā subhagā rūpamagryam|| 26 ||
+6.19.27,विन्देद् विरूपा विरुजा विमुच्यते ।य आमयावीन्द्रियकल्यदेहम् ।एतत्पठन्नभ्युदये च कर्मणि ।अनन्ततृप्तिः पितृदेवतानाम् ॥ २७ ॥,vinded virūpā virujā vimucyate|ya āmayāvīndriyakalyadeham|etatpaṭhannabhyudaye ca karmaṇi|anantatṛptiḥ pitṛdevatānām|| 27 ||
+6.19.28,तुष्टाः प्रयच्छन्ति समस्तकामान् ।होमावसाने हुतभुक् श्रीः हरिश्च ।राजन् महन्मरुतां जन्म पुण्यं ।दितेर्व्रतं चाभिहितं महत्ते ॥ २८ ॥,tuṣṭāḥ prayacchanti samastakāmān|homāvasāne hutabhuk śrīḥ hariśca|rājan mahanmarutāṃ janma puṇyaṃ|ditervrataṃ cābhihitaṃ mahatte|| 28 ||
+6.19.19,इति श्रीमद्भागवते महाप���राणे पारमहंस्यां संहितायां ।षष्ठस्कन्धे पुंसवनव्रतकथनं नाम एकोनविंशोऽध्यायः ॥ १९ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|ṣaṣṭhaskandhe puṃsavanavratakathanaṃ nāma ekonaviṃśo'dhyāyaḥ|| 19 ||
+7.1.1,अथ प्रथमोऽध्यायः ।श्रीराजोवाच ।समः प्रियः सुहृद्ब्रह्मन्भूतानां भगवान्स्वयम् ।इन्द्र स्यार्थे कथं दैत्यानवधीद्विषमो यथा ॥ १ ॥,atha prathamo'dhyāyaḥ|śrīrājovāca|samaḥ priyaḥ suhṛdbrahmanbhūtānāṃ bhagavānsvayam|indra syārthe kathaṃ daityānavadhīdviṣamo yathā|| 1 ||
+7.1.2,न ह्यस्यार्थः सुरगणैः साक्षान्निःश्रेयसात्मनः ।नैवासुरेभ्यो विद्वेषो नोद्वेगश्चागुणस्य हि ॥ २ ॥,na hyasyārthaḥ suragaṇaiḥ sākṣānniḥśreyasātmanaḥ|naivāsurebhyo vidveṣo nodvegaścāguṇasya hi|| 2 ||
+7.1.3,इति नः सुमहाभाग नारायणगुणान्प्रति ।संशयः सुमहान्जातस्तद्भवांश्छेत्तुमर्हति ॥ ३ ॥,iti naḥ sumahābhāga nārāyaṇaguṇānprati|saṃśayaḥ sumahānjātastadbhavāṃśchettumarhati|| 3 ||
+7.1.4,श्रीऋषिरुवाच ।साधु पृष्टं महाराज हरेश्चरितमद्भुतम् ।यद्भागवतमाहात्म्यं भगवद्भक्तिवर्धनम् ॥ ४ ॥,śrīṛṣiruvāca|sādhu pṛṣṭaṃ mahārāja hareścaritamadbhutam|yadbhāgavatamāhātmyaṃ bhagavadbhaktivardhanam|| 4 ||
+7.1.5,गीयते परमं पुण्यमृषिभिर्नारदादिभिः ।नत्वा कृष्णाय मुनये कथयिष्ये हरेः कथाम् ॥ ५ ॥,gīyate paramaṃ puṇyamṛṣibhirnāradādibhiḥ|natvā kṛṣṇāya munaye kathayiṣye hareḥ kathām|| 5 ||
+7.1.6,निर्गुणोऽपि ह्यजोऽव्यक्तो भगवान्प्रकृतेः परः ।स्वमायागुणमाविश्य बाध्यबाधकतां गतः ॥ ६ ॥,nirguṇo'pi hyajo'vyakto bhagavānprakṛteḥ paraḥ|svamāyāguṇamāviśya bādhyabādhakatāṃ gataḥ|| 6 ||
+7.1.7,सत्त्वं रजस्तम इति प्रकृतेर्नात्मनो गुणाः ।न तेषां युगपद्राजन्ह्रास उल्लास एव वा ॥ ७ ॥,sattvaṃ rajastama iti prakṛternātmano guṇāḥ|na teṣāṃ yugapadrājanhrāsa ullāsa eva vā|| 7 ||
+7.1.8,जयकाले तु सत्त्वस्य देवर्षीन्रजसोऽसुरान् ।तमसो यक्षरक्षांसि तत्कालानुगुणोऽभजत् ॥ ८ ॥,jayakāle tu sattvasya devarṣīnrajaso'surān|tamaso yakṣarakṣāṃsi tatkālānuguṇo'bhajat|| 8 ||
+7.1.9,ज्योतिरादिरिवाभाति सङ्घातान्न विविच्यते ।विदन्त्यात्मानमात्मस्थं मथित्वा कवयोऽन्ततः ॥ ९ ॥,jyotirādirivābhāti saṅghātānna vivicyate|vidantyātmānamātmasthaṃ mathitvā kavayo'ntataḥ|| 9 ||
+7.1.10,यदा सिसृक्षुः पुर आत्मनः परो रजः सृजत्येष पृथक्स्वमायया ।सत्त्वं विचित्रासु रिरंसुरीश्वरः शयिष्यमाणस्तम ईरयत्यसौ ॥ १० ॥,yadā sisṛkṣuḥ pura ātmanaḥ paro rajaḥ sṛjatyeṣa pṛthaksvamāyayā|sattvaṃ vicitrāsu riraṃsurīśvaraḥ śayiṣyamāṇastama īrayatyasau|| 10 ||
+7.1.11,कालं चरन्तं सृजतीश आश्रयं प्रधानपुम्भ्यां नरदेव सत्यकृत् ।य एष राजन्नपि काल ईशिता सत्त्वं सुरानीकमिवैधयत्यतः ।तत्प्रत्यनीकानसुरान्सुरप्रियो रजस्तमस्कान्प्रमिणोत्युरुश्रवाः ॥ ११ ॥,kālaṃ carantaṃ sṛjatīśa āśrayaṃ pradhānapumbhyāṃ naradeva satyakṛt|ya eṣa rājannapi kāla īśitā sattvaṃ surānīkamivaidhayatyataḥ|tatpratyanīkānasurānsurapriyo rajastamaskānpramiṇotyuruśravāḥ|| 11 ||
+7.1.12,अ���्रैवोदाहृतः पूर्वमितिहासः सुरर्षिणा ।प्रीत्या महाक्रतौ राजन्पृच्छतेऽजातशत्रवे ॥ १२ ॥,atraivodāhṛtaḥ pūrvamitihāsaḥ surarṣiṇā|prītyā mahākratau rājanpṛcchate'jātaśatrave|| 12 ||
+7.1.13,दृष्ट्वा महाद्भुतं राजा राजसूये महाक्रतौ ।वासुदेवे भगवति सायुज्यं चेदिभूभुजः ॥ १३ ॥,dṛṣṭvā mahādbhutaṃ rājā rājasūye mahākratau|vāsudeve bhagavati sāyujyaṃ cedibhūbhujaḥ|| 13 ||
+7.1.14,तत्रासीनं सुरऋषिं राजा पाण्डुसुतः क्रतौ ।पप्रच्छ विस्मितमना मुनीनां शृण्वतामिदम् ॥ १४ ॥,tatrāsīnaṃ suraṛṣiṃ rājā pāṇḍusutaḥ kratau|papraccha vismitamanā munīnāṃ śṛṇvatāmidam|| 14 ||
+7.1.15,श्रीयुधिष्ठिर उवाच ।अहो अत्यद्भुतं ह्येतद्दुर्लभैकान्तिनामपि ।वासुदेवे परे तत्त्वे प्राप्तिश्चैद्यस्य विद्विषः ॥ १५ ॥,śrīyudhiṣṭhira uvāca|aho atyadbhutaṃ hyetaddurlabhaikāntināmapi|vāsudeve pare tattve prāptiścaidyasya vidviṣaḥ|| 15 ||
+7.1.16,एतद्वेदितुमिच्छामः सर्व एव वयं मुने ।भगवन्निन्दया वेनो द्विजैस्तमसि पातितः ॥ १६ ॥,etadveditumicchāmaḥ sarva eva vayaṃ mune|bhagavannindayā veno dvijaistamasi pātitaḥ|| 16 ||
+7.1.17,दमघोषसुतः पाप आरभ्य कलभाषणात् ।सम्प्रत्यमर्षी गोविन्दे दन्तवक्रश्च दुर्मतिः ॥ १७ ॥,damaghoṣasutaḥ pāpa ārabhya kalabhāṣaṇāt|sampratyamarṣī govinde dantavakraśca durmatiḥ|| 17 ||
+7.1.18,शपतोरसकृद्विष्णुं यद्ब्रह्म परमव्ययम् ।श्वित्रो न जातो जिह्वायां नान्धं विविशतुस्तमः ॥ १८ ॥,śapatorasakṛdviṣṇuṃ yadbrahma paramavyayam|śvitro na jāto jihvāyāṃ nāndhaṃ viviśatustamaḥ|| 18 ||
+7.1.19,कथं तस्मिन्भगवति दुरवग्राह्यधामनि ।पश्यतां सर्वलोकानां लयमीयतुरञ्जसा ॥ १९ ॥,kathaṃ tasminbhagavati duravagrāhyadhāmani|paśyatāṃ sarvalokānāṃ layamīyaturañjasā|| 19 ||
+7.1.20,एतद्भ्राम्यति मे बुद्धिर्दीपार्चिरिव वायुना ।ब्रूह्येतदद्भुततमं भगवान्ह्यत्र कारणम् ॥ २० ॥,etadbhrāmyati me buddhirdīpārciriva vāyunā|brūhyetadadbhutatamaṃ bhagavānhyatra kāraṇam|| 20 ||
+7.1.21,श्रीबादरायणिरुवाच ।राज्ञस्तद्वच आकर्ण्य नारदो भगवानृषिः ।तुष्टः प्राह तमाभाष्य शृण्वत्यास्तत्सदः कथाः ॥ २१ ॥,śrībādarāyaṇiruvāca|rājñastadvaca ākarṇya nārado bhagavānṛṣiḥ|tuṣṭaḥ prāha tamābhāṣya śṛṇvatyāstatsadaḥ kathāḥ|| 21 ||
+7.1.22,श्रीनारद उवाच ।निन्दनस्तवसत्कार न्यक्कारार्थं कलेवरम् ।प्रधानपरयो राजन्नविवेकेन कल्पितम् ॥ २२ ॥,śrīnārada uvāca|nindanastavasatkāra nyakkārārthaṃ kalevaram|pradhānaparayo rājannavivekena kalpitam|| 22 ||
+7.1.23,हिंसा तदभिमानेन दण्डपारुष्ययोर्यथा ।वैषम्यमिह भूतानां ममाहमिति पार्थिव ॥ २३ ॥,hiṃsā tadabhimānena daṇḍapāruṣyayoryathā|vaiṣamyamiha bhūtānāṃ mamāhamiti pārthiva|| 23 ||
+7.1.24,यन्निबद्धोऽभिमानोऽयं तद्वधात्प्राणिनां वधः ।तथा न यस्य कैवल्यादभिमानोऽखिलात्मनः ।परस्य दमकर्तुर्हि हिंसा केनास्य कल्प्यते ॥ २४ ॥,yannibaddho'bhimāno'yaṃ tadvadhātprāṇināṃ vadhaḥ|tathā na yasya kaivalyādabhimāno'khilātmanaḥ|parasya damakarturhi hiṃsā kenāsya kalpyate|| 24 ||
+7.1.25,तस्माद्वैरानुबन्धेन निर���वैरेण भयेन वा ।स्नेहात्कामेन वा युञ्ज्यात्कथञ्चिन्नेक्षते पृथक् ॥ २५ ॥,tasmādvairānubandhena nirvaireṇa bhayena vā|snehātkāmena vā yuñjyātkathañcinnekṣate pṛthak|| 25 ||
+7.1.26,यथा वैरानुबन्धेन मर्त्यस्तन्मयतामियात् ।न तथा भक्तियोगेन इति मे निश्चिता मतिः ॥ २६ ॥,yathā vairānubandhena martyastanmayatāmiyāt|na tathā bhaktiyogena iti me niścitā matiḥ|| 26 ||
+7.1.27,कीटः पेशस्कृता रुद्धः कुड्यायां तमनुस्मरन् ।संरम्भभययोगेन विन्दते तत्स्वरूपताम् ॥ २७ ॥,kīṭaḥ peśaskṛtā ruddhaḥ kuḍyāyāṃ tamanusmaran|saṃrambhabhayayogena vindate tatsvarūpatām|| 27 ||
+7.1.28,एवं कृष्णे भगवति मायामनुज ईश्वरे ।वैरेण पूतपाप्मानस्तमापुरनुचिन्तया ॥ २८ ॥,evaṃ kṛṣṇe bhagavati māyāmanuja īśvare|vaireṇa pūtapāpmānastamāpuranucintayā|| 28 ||
+7.1.29,कामाद्द्वेषाद्भयात्स्नेहाद्यथा भक्त्येश्वरे मनः ।आवेश्य तदघं हित्वा बहवस्तद्गतिं गताः ॥ २९ ॥,kāmāddveṣādbhayātsnehādyathā bhaktyeśvare manaḥ|āveśya tadaghaṃ hitvā bahavastadgatiṃ gatāḥ|| 29 ||
+7.1.30,गोप्यः कामाद्भयात्कंसो द्वेषाच्चैद्यादयो नृपाः ।सम्बन्धाद्वृष्णयः स्नेहाद्यूयं भक्त्या वयं विभो ॥ ३० ॥,gopyaḥ kāmādbhayātkaṃso dveṣāccaidyādayo nṛpāḥ|sambandhādvṛṣṇayaḥ snehādyūyaṃ bhaktyā vayaṃ vibho|| 30 ||
+7.1.31,कतमोऽपि न वेनः स्यात्पञ्चानां पुरुषं प्रति ।तस्मात्केनाप्युपायेन मनः कृष्णे निवेशयेत् ॥ ३१ ॥,katamo'pi na venaḥ syātpañcānāṃ puruṣaṃ prati|tasmātkenāpyupāyena manaḥ kṛṣṇe niveśayet|| 31 ||
+7.1.32,मातृष्वस्रेयो वश्चैद्यो दन्तवक्रश्च पाण्डव ।पार्षदप्रवरौ विष्णोर्विप्रशापात्पदच्युतौ ॥ ३२ ॥,mātṛṣvasreyo vaścaidyo dantavakraśca pāṇḍava|pārṣadapravarau viṣṇorvipraśāpātpadacyutau|| 32 ||
+7.1.33,श्रीयुधिष्ठिर उवाच ।कीदृशः कस्य वा शापो हरिदासाभिमर्शनः ।अश्रद्धेय इवाभाति हरेरेकान्तिनां भवः ॥ ३३ ॥,śrīyudhiṣṭhira uvāca|kīdṛśaḥ kasya vā śāpo haridāsābhimarśanaḥ|aśraddheya ivābhāti harerekāntināṃ bhavaḥ|| 33 ||
+7.1.34,देहेन्द्रि यासुहीनानां वैकुण्ठपुरवासिनाम् ।देहसम्बन्धसम्बद्धमेतदाख्यातुमर्हसि ॥ ३४ ॥,dehendri yāsuhīnānāṃ vaikuṇṭhapuravāsinām|dehasambandhasambaddhametadākhyātumarhasi|| 34 ||
+7.1.35,श्रीनारद उवाच ।एकदा ब्रह्मणः पुत्रा विष्णुलोकं यदृच्छया ।सनन्दनादयो जग्मुश्चरन्तो भुवनत्रयम् ॥ ३५ ॥,śrīnārada uvāca|ekadā brahmaṇaḥ putrā viṣṇulokaṃ yadṛcchayā|sanandanādayo jagmuścaranto bhuvanatrayam|| 35 ||
+7.1.36,पञ्चषड्ढायनार्भाभाः पूर्वेषामपि पूर्वजाः ।दिग्वाससः शिशून्मत्वा द्वाःस्थौ तान्प्रत्यषेधताम् ॥ ३६ ॥,pañcaṣaḍḍhāyanārbhābhāḥ pūrveṣāmapi pūrvajāḥ|digvāsasaḥ śiśūnmatvā dvāḥsthau tānpratyaṣedhatām|| 36 ||
+7.1.37,अशपन्कुपिता एवं युवां वासं न चार्हथः ।रजस्तमोभ्यां रहिते पादमूले मधुद्विषः ।पापिष्ठामासुरीं योनिं बालिशौ यातमाश्वतः ॥ ३७ ॥,aśapankupitā evaṃ yuvāṃ vāsaṃ na cārhathaḥ|rajastamobhyāṃ rahite pādamūle madhudviṣaḥ|pāpiṣṭhāmāsurīṃ yoniṃ bāliśau yātamāśvataḥ|| 37 ||
+7.1.38,एवं शप्तौ स्वभवनात्पतन्तौ तौ कृपालुभिः ।प्रोक्तौ पुनर्जन्मभिर्वां त्रिभिर्लोकाय कल्पताम् ॥ ३८ ॥,evaṃ śaptau svabhavanātpatantau tau kṛpālubhiḥ|proktau punarjanmabhirvāṃ tribhirlokāya kalpatām|| 38 ||
+7.1.39,जज्ञाते तौ दितेः पुत्रौ दैत्यदानववन्दितौ ।हिरण्यकशिपुर्ज्येष्ठो हिरण्याक्षोऽनुजस्ततः ॥ ३९ ॥,jajñāte tau diteḥ putrau daityadānavavanditau|hiraṇyakaśipurjyeṣṭho hiraṇyākṣo'nujastataḥ|| 39 ||
+7.1.40,हतो हिरण्यकशिपुर्हरिणा सिंहरूपिणा ।हिरण्याक्षो धरोद्धारे बिभ्रता शौकरं वपुः ॥ ४० ॥,hato hiraṇyakaśipurhariṇā siṃharūpiṇā|hiraṇyākṣo dharoddhāre bibhratā śaukaraṃ vapuḥ|| 40 ||
+7.1.41,हिरण्यकशिपुः पुत्रं प्रह्लादं केशवप्रियम् ।जिघांसुरकरोन्नाना यातना मृत्युहेतवे ॥ ४१ ॥,hiraṇyakaśipuḥ putraṃ prahlādaṃ keśavapriyam|jighāṃsurakaronnānā yātanā mṛtyuhetave|| 41 ||
+7.1.42,तं सर्वभूतात्मभूतं प्रशान्तं समदर्शनम् ।भगवत्तेजसा स्पृष्टं नाशक्नोद्धन्तुमुद्यमैः ॥ ४२ ॥,taṃ sarvabhūtātmabhūtaṃ praśāntaṃ samadarśanam|bhagavattejasā spṛṣṭaṃ nāśaknoddhantumudyamaiḥ|| 42 ||
+7.1.43,ततस्तौ राक्षसौ जातौ केशिन्यां विश्रवःसुतौ ।रावणः कुम्भकर्णश्च सर्वलोकोपतापनौ ॥ ४३ ॥,tatastau rākṣasau jātau keśinyāṃ viśravaḥsutau|rāvaṇaḥ kumbhakarṇaśca sarvalokopatāpanau|| 43 ||
+7.1.44,तत्रापि राघवो भूत्वा न्यहनच्छापमुक्तये ।रामवीर्यं श्रोष्यसि त्वं मार्कण्डेयमुखात्प्रभो ॥ ४४ ॥,tatrāpi rāghavo bhūtvā nyahanacchāpamuktaye|rāmavīryaṃ śroṣyasi tvaṃ mārkaṇḍeyamukhātprabho|| 44 ||
+7.1.45,तावत्र क्षत्रियौ जातौ मातृष्वस्रात्मजौ तव ।अधुना शापनिर्मुक्तौ कृष्णचक्रहतांहसौ ॥ ४५ ॥,tāvatra kṣatriyau jātau mātṛṣvasrātmajau tava|adhunā śāpanirmuktau kṛṣṇacakrahatāṃhasau|| 45 ||
+7.1.46,वैरानुबन्धतीव्रेण ध्यानेनाच्युतसात्मताम् ।नीतौ पुनर्हरेः पार्श्वं जग्मतुर्विष्णुपार्षदौ ॥ ४६ ॥,vairānubandhatīvreṇa dhyānenācyutasātmatām|nītau punarhareḥ pārśvaṃ jagmaturviṣṇupārṣadau|| 46 ||
+7.1.47,श्रीयुधिष्ठिर उवाच ।विद्वेषो दयिते पुत्रे कथमासीन्महात्मनि ।ब्रूहि मे भगवन्येन प्रह्लादस्याच्युतात्मता ॥ ४७ ॥,śrīyudhiṣṭhira uvāca|vidveṣo dayite putre kathamāsīnmahātmani|brūhi me bhagavanyena prahlādasyācyutātmatā|| 47 ||
+7.2.1,सप्तमः स्कन्धःअथ द्वितीयोऽध्यायः ।’ श्रीमद्‍भागवतमहापुराणम्’ ग्रंथात ज्ञान वैराग्य व भक्ति यांनी युक्त निवृत्तीमार्ग प्रतिपादन केलेला आहे अशा या श्रीमद्‍भागवताचे भक्तिने श्रवण पठन आणि निदिध्यासन करणारा मनुष्य खात्रीने वैकुंठलोकाला प्राप्त होतो ।हिरण्याक्षाच्या वधानंतर हिरण्यकशिपूकडुन माता व कुंटुंबियांचे सांत्वन ।नारद उवाच ।भ्रातर्येवं विनिहते हरिणा क्रोडमूर्तिना ।हिरण्यकशिपं राजन पर्यंतप्यद्रुषा शुचा ॥ १ ॥,saptamaḥ skandhaḥatha dvitīyo'dhyāyaḥ|’ śrīmad‍bhāgavatamahāpurāṇam’ graṃthāta jñāna vairāgya va bhakti yāṃnī yukta nivṛttīmārga pratipādana kelelā āhe aśā yā śrīmad‍bhāgavatāce bhaktine śravaṇa paṭhana āṇi nididhyāsana karaṇārā manuṣya khātrīne vaikuṃṭhalokālā prāpta hoto|hiraṇyākṣācyā vadhānaṃtara hiraṇyakaśipūkaḍuna mātā va kuṃṭuṃbiyāṃce sāṃtvana|nārada uvāca|bhrātaryevaṃ vinihate hariṇā kroḍamūrtinā|hiraṇyakaśipaṃ rājana paryaṃtapyadruṣā śucā|| 1 ||
+7.2.2,आह चेदं रुषा घुर्णः सन्दष्ट दशनच्छदः ।कोपोज्वलदभ्यां चक्षुभ्यां निरीक्षन ध्रुममम्बरम ॥ २ ॥,āha cedaṃ ruṣā ghurṇaḥ sandaṣṭa daśanacchadaḥ|kopojvaladabhyāṃ cakṣubhyāṃ nirīkṣana dhrumamambarama|| 2 ||
+7.2.3,करालदंष्ट्रोग्रदृष्ट्या दुष्प्रेक्ष्यभ्रुकुटीमुखः ।शुलमुद्यम्य सदसि दानवानिदमब्रवीत ॥ ३ ॥,karāladaṃṣṭrogradṛṣṭyā duṣprekṣyabhrukuṭīmukhaḥ|śulamudyamya sadasi dānavānidamabravīta|| 3 ||
+7.2.4,भो भो दानवदैतेयाः द्विमूर्धस्त्रक्ष शम्बर ।शतबाहो हयग्रीव नमुचे पाक इल्वल ॥ ४ ॥,bho bho dānavadaiteyāḥ dvimūrdhastrakṣa śambara|śatabāho hayagrīva namuce pāka ilvala|| 4 ||
+7.2.5,विप्रचित्ते मम वचः पुलोमन शकुनादयः ।श्रृणुतानन्तरं सर्व क्रियतामाशु मा चिरम ॥ ५ ॥,vipracitte mama vacaḥ pulomana śakunādayaḥ|śrṛṇutānantaraṃ sarva kriyatāmāśu mā cirama|| 5 ||
+7.2.6,सपत्नैर्घातितःक्षुद्रैर्भ्राता मे दयितः सुहृत ।पार्ष्णिग्राहेण हरिणा समेनाप्युपधावनैः ॥ ६ ॥,sapatnairghātitaḥkṣudrairbhrātā me dayitaḥ suhṛta|pārṣṇigrāheṇa hariṇā samenāpyupadhāvanaiḥ|| 6 ||
+7.2.7,तस्य त्यक्तस्वभावस्य घृणेर्मायावनौकसः ।भजन्तं भजमानस्य बालस्येवास्थिरात्मनः ॥ ७ ॥,tasya tyaktasvabhāvasya ghṛṇermāyāvanaukasaḥ|bhajantaṃ bhajamānasya bālasyevāsthirātmanaḥ|| 7 ||
+7.2.8,मच्छूलाभिन्नग्रीवस्य भुरिणा रुधिरेण वै ।रुधिरप्रियं तर्पयिष्ये भ्रातरं मे गतव्यथः ॥ ८ ॥,macchūlābhinnagrīvasya bhuriṇā rudhireṇa vai|rudhirapriyaṃ tarpayiṣye bhrātaraṃ me gatavyathaḥ|| 8 ||
+7.2.9,तस्मिन कुटेऽहिते नष्टे कृत्तमूले वनस्पतौ ।विटपा इव शुष्यन्ति विष्णुप्राणा दिवौकसः ॥ ९ ॥,tasmina kuṭe'hite naṣṭe kṛttamūle vanaspatau|viṭapā iva śuṣyanti viṣṇuprāṇā divaukasaḥ|| 9 ||
+7.2.10,तावद्यात भुवं युयं विप्रक्षत्रसमेधिताम ।सुदयध्वं तपोयज्ञस्वाध्यायव्रतदानिनः ॥ १० ॥,tāvadyāta bhuvaṃ yuyaṃ viprakṣatrasamedhitāma|sudayadhvaṃ tapoyajñasvādhyāyavratadāninaḥ|| 10 ||
+7.2.11,विष्णूंर्द्विजक्रियामुलो यज्ञो धर्ममयः पुमान ।देवर्षिपितृभुतानां धर्मस्य च परयणम ॥ ११ ॥,viṣṇūṃrdvijakriyāmulo yajño dharmamayaḥ pumāna|devarṣipitṛbhutānāṃ dharmasya ca parayaṇama|| 11 ||
+7.2.12,यत्र यत्र द्विजा गावो वेदा वर्णाश्रमः क्रियाः ।तं तं जनपदं यात सन्दीपयत वृश्चत ॥ १२ ॥,yatra yatra dvijā gāvo vedā varṇāśramaḥ kriyāḥ|taṃ taṃ janapadaṃ yāta sandīpayata vṛścata|| 12 ||
+7.2.13,इति ते भुर्तुनिर्देशमादाय शिरसाऽदुताः ।तथा प्रजानां कदनं विदधुः कदनप्रियाः ॥ १३ ॥,iti te bhurtunirdeśamādāya śirasā'dutāḥ|tathā prajānāṃ kadanaṃ vidadhuḥ kadanapriyāḥ|| 13 ||
+7.2.14,पुरग्रामव्रजोद्यानक्षेत्रारामा श्रमाकरान ।खेटवर्वटघोषांश्च ददहुः पत्तनानि च ॥ १४ ॥,puragrāmavrajodyānakṣetrārāmā śramākarāna|kheṭavarvaṭaghoṣāṃśca dadahuḥ pattanāni ca|| 14 ||
+7.2.15,केचित्खनित्रैर्���िभिदुः सेतुप्राकारगोपुरान ।आजीव्यांस्चिच्चिदुर्वृक्षान केचित्पशुरपाणयः ।प्रादहन शरणान्यन्ये प्रजांना ज्वालितोल्मुकैः ॥ १५ ॥,kecitkhanitrairbibhiduḥ setuprākāragopurāna|ājīvyāṃsciccidurvṛkṣāna kecitpaśurapāṇayaḥ|prādahana śaraṇānyanye prajāṃnā jvālitolmukaiḥ|| 15 ||
+7.2.16,एवं विप्रकृते लोके दैत्येन्दरानुचरैर्मुहुः ।दिवं देवाः परित्यज्य भुवि चेरुरलक्षिताः ॥ १६ ॥,evaṃ viprakṛte loke daityendarānucarairmuhuḥ|divaṃ devāḥ parityajya bhuvi ceruralakṣitāḥ|| 16 ||
+7.2.17,हिरण्यकशिपुर्भ्रातुः सम्परेतस्य दुःखितः ।कृत्वा कटोदकादिनी भ्रातुपुत्रानसान्त्वयत ॥ १७ ॥,hiraṇyakaśipurbhrātuḥ samparetasya duḥkhitaḥ|kṛtvā kaṭodakādinī bhrātuputrānasāntvayata|| 17 ||
+7.2.18,शकुनिं शम्बरं धृष्टं भूतसन्तापनं वृकम ।कालनाभं महानाभं हरिश्मश्रुमथोत्कचम ॥ १८ ॥,śakuniṃ śambaraṃ dhṛṣṭaṃ bhūtasantāpanaṃ vṛkama|kālanābhaṃ mahānābhaṃ hariśmaśrumathotkacama|| 18 ||
+7.2.19,तन्मातरं रुषाभानुं दितिं च जननीं गिरा ।श्‍लक्ष्णया देशकालज्ञ इदमाह जनेश्वरः ॥ १९ ॥,tanmātaraṃ ruṣābhānuṃ ditiṃ ca jananīṃ girā|ś‍lakṣṇayā deśakālajña idamāha janeśvaraḥ|| 19 ||
+7.2.20,हिरण्यकशिपुरुवाच ।अम्बाम्ब हे वधुः पुत्रा वीरं मार्हथ शोचितुम ।रिपोरभिमुखे श्लाघ्यः शुराणां वध ईप्सितः ॥ २० ॥,hiraṇyakaśipuruvāca|ambāmba he vadhuḥ putrā vīraṃ mārhatha śocituma|riporabhimukhe ślāghyaḥ śurāṇāṃ vadha īpsitaḥ|| 20 ||
+7.2.21,भुतानामिह संवाहः प्रपायामिव सुव्रते ।दैवेनैकत्र नीतानामुन्नीतानं स्वकर्मभिः ॥ २१ ॥,bhutānāmiha saṃvāhaḥ prapāyāmiva suvrate|daivenaikatra nītānāmunnītānaṃ svakarmabhiḥ|| 21 ||
+7.2.22,नित्य आत्माव्ययःशुद्धः सर्वगः सर्वविप्तरः ।धत्तेऽसावात्मनो लिंग मायया विसृजन्गुणान ॥ २२ ॥,nitya ātmāvyayaḥśuddhaḥ sarvagaḥ sarvaviptaraḥ|dhatte'sāvātmano liṃga māyayā visṛjanguṇāna|| 22 ||
+7.2.23,यथा मभसा प्रचलता तरवोऽपि चला इव ।चक्षुणा भ्राम्यमाणेन दृश्यते चलतीत भूः ॥ २३ ॥,yathā mabhasā pracalatā taravo'pi calā iva|cakṣuṇā bhrāmyamāṇena dṛśyate calatīta bhūḥ|| 23 ||
+7.2.24,एवं गुणैर्भ्राम्यमाणे मनस्यविकलः पुमान ।याति तत्साम्य्ततां भद्रे ह्यालिंगोलिंगवानिव ॥ २४ ॥,evaṃ guṇairbhrāmyamāṇe manasyavikalaḥ pumāna|yāti tatsāmytatāṃ bhadre hyāliṃgoliṃgavāniva|| 24 ||
+7.2.25,एष आत्मविपर्यासो ह्यालिंगेः लिंगभावना ।एष प्रियाप्रिर्यैर्योगो वियोगः कर्मसंसृतिः ॥ २५ ॥,eṣa ātmaviparyāso hyāliṃgeḥ liṃgabhāvanā|eṣa priyāpriryairyogo viyogaḥ karmasaṃsṛtiḥ|| 25 ||
+7.2.26,सम्भवश्च विनाशश्च शोकश्च विविधः स्मृतः ।अविवेक्श्च चिन्ता च विवेकास्मृतिरेव च ॥ २६ ॥,sambhavaśca vināśaśca śokaśca vividhaḥ smṛtaḥ|avivekśca cintā ca vivekāsmṛtireva ca|| 26 ||
+7.2.27,अत्राप्युदहरन्तीममितिहासं पुरातनम ।यमस्य प्रेतबन्धुनां संवादं तं निबोधत ॥ २७ ॥,atrāpyudaharantīmamitihāsaṃ purātanama|yamasya pretabandhunāṃ saṃvādaṃ taṃ nibodhata|| 27 ||
+7.2.28,उशीनरेष्वभुद्राचा सुयज्ञ इति विश्रुतः ।सपत्नैर्निहतो युद्धे ज���ञातयस्तमुपासत ॥ २८ ॥,uśīnareṣvabhudrācā suyajña iti viśrutaḥ|sapatnairnihato yuddhe jñātayastamupāsata|| 28 ||
+7.2.29,विशीर्णरत्‍नकवचं विभ्रष्टाबह्रणस्रजम ।शरनिर्भिन्नहृदयं शयानमसृगाविलम ॥ २९ ॥,viśīrṇarat‍nakavacaṃ vibhraṣṭābahraṇasrajama|śaranirbhinnahṛdayaṃ śayānamasṛgāvilama|| 29 ||
+7.2.30,प्रकीर्णकेशं ध्वस्ताक्षं रभसा दष्टदच्छदम ।रजः कुण्ठमुखाम्भोजं छिन्नायुधभुजं मॄधे ॥ ३० ॥,prakīrṇakeśaṃ dhvastākṣaṃ rabhasā daṣṭadacchadama|rajaḥ kuṇṭhamukhāmbhojaṃ chinnāyudhabhujaṃ mṝdhe|| 30 ||
+7.2.31,उशीनरेन्द्रं विधिना तथा कृतं पतिं महिष्यः प्रसमीक्ष्य दुःखिताः ।हताः स्म नाथेति करैरुरो भृशं घ्नन्त्यो मुहुस्तत्पदयोरुपापतन ॥ ३१ ॥,uśīnarendraṃ vidhinā tathā kṛtaṃ patiṃ mahiṣyaḥ prasamīkṣya duḥkhitāḥ|hatāḥ sma nātheti karairuro bhṛśaṃ ghnantyo muhustatpadayorupāpatana|| 31 ||
+7.2.32,रुदत्य उच्चेर्दयितांडघ्रिपंकज सिचंन्त्य अस्त्रैः कुचकुडकुमारुणैः ।विस्रस्तकेशाभरणाः शुचं नृणां सृजन्त्य आक्रन्दनया विलेपिरे ॥ ३२ ॥,rudatya uccerdayitāṃḍaghripaṃkaja sicaṃntya astraiḥ kucakuḍakumāruṇaiḥ|visrastakeśābharaṇāḥ śucaṃ nṛṇāṃ sṛjantya ākrandanayā vilepire|| 32 ||
+7.2.33,अहो विधात्राकरुणेन नः प्रभो भवान प्रणीतो दृदगोचरां दशाम ।उशीनराणामासि वृत्तिदः पुरा कृतोऽधुना येन शुचां विवर्धनः ॥ ३३ ॥,aho vidhātrākaruṇena naḥ prabho bhavāna praṇīto dṛdagocarāṃ daśāma|uśīnarāṇāmāsi vṛttidaḥ purā kṛto'dhunā yena śucāṃ vivardhanaḥ|| 33 ||
+7.2.34,त्वया कृतज्ञेन वयं महीपते कथं विना स्याम सुहृत्तमेन ते ।तत्रानुयानं तव वीर पादयोः शुश्रुषतीनां दिशं यत्र यास्यसि ॥ ३४ ॥,tvayā kṛtajñena vayaṃ mahīpate kathaṃ vinā syāma suhṛttamena te|tatrānuyānaṃ tava vīra pādayoḥ śuśruṣatīnāṃ diśaṃ yatra yāsyasi|| 34 ||
+7.2.35,एवं विलपतीनांवै परिगृह्या मृतं पतिम ।अनिच्छतीनां निर्हारकार्कोऽस्तं संन्यवर्तत ॥ ३५ ॥,evaṃ vilapatīnāṃvai parigṛhyā mṛtaṃ patima|anicchatīnāṃ nirhārakārko'staṃ saṃnyavartata|| 35 ||
+7.2.36,तत्र ह प्रेतबन्धुनामाश्रुत्य परिदेवितम ।आह तान बालको भुत्वा यमः स्वय्मुपागतः ॥ ३६ ॥,tatra ha pretabandhunāmāśrutya paridevitama|āha tāna bālako bhutvā yamaḥ svaymupāgataḥ|| 36 ||
+7.2.37,यम उवाच ।अहो अमीषां वयसाधिकांनी विपश्यतां लोकविधि विमोहः ।यत्रगतस्तत्र गतं मनुष्यं स्वयं सधर्मा अपि शोचन्त्यपार्थम ॥ ३७ ॥,yama uvāca|aho amīṣāṃ vayasādhikāṃnī vipaśyatāṃ lokavidhi vimohaḥ|yatragatastatra gataṃ manuṣyaṃ svayaṃ sadharmā api śocantyapārthama|| 37 ||
+7.2.38,अहो वयं धन्यतमा यदत्र त्यक्ता पितृषां न विचिन्तयामः ।अभक्ष्यमाणा अबला वृकादिभिः स रक्षिता रक्षति यो हि नर्भे ॥ ३८ ॥,aho vayaṃ dhanyatamā yadatra tyaktā pitṛṣāṃ na vicintayāmaḥ|abhakṣyamāṇā abalā vṛkādibhiḥ sa rakṣitā rakṣati yo hi narbhe|| 38 ||
+7.2.39,य इच्छयेशः सृजतीदमव्ययो य एव रक्षत्यवलुम्पते च यः ।तस्याबलाः क्रीडनमाहुरेशितु श्चराचरं निग्रहसंग्रेहे प्रभुः ॥ ३९ ॥,ya icchayeśaḥ sṛjatīdamavyayo ya eva rakṣatyavalumpate ca yaḥ|tasyābalāḥ krīḍanamāhureśitu ścarācaraṃ nigrahasaṃgrehe prabhuḥ|| 39 ||
+7.2.40,पथि च्युतं तिष्ठति दिष्टरक्षितं गृहे स्थितं तद्विहतं विनश्यति ।जीवत्यनाथोऽपि तदीक्षितो वने गृहेऽपि गुप्तोऽस्य हतो न जीवति ॥ ४० ॥,pathi cyutaṃ tiṣṭhati diṣṭarakṣitaṃ gṛhe sthitaṃ tadvihataṃ vinaśyati|jīvatyanātho'pi tadīkṣito vane gṛhe'pi gupto'sya hato na jīvati|| 40 ||
+7.2.41,भुतानि तैस्तैर्निजयोनिकर्मभिर्भवन्ति काले न भवन्ति सर्वशः ।न तत्र हात्मा प्रकृतावपि स्थित स्तस्या गुणैरन्यतमो निबध्यते ॥ ४१ ॥,bhutāni taistairnijayonikarmabhirbhavanti kāle na bhavanti sarvaśaḥ|na tatra hātmā prakṛtāvapi sthita stasyā guṇairanyatamo nibadhyate|| 41 ||
+7.2.42,इदं शरीरं पुरुषस्य मोहजं यथा पृथग्भीतिकमीयते गृहम ।यथौदकैः पार्थिवतैजसैर्जनः कालेनःजातो विकृतो विनश्यति ॥ ४२ ॥,idaṃ śarīraṃ puruṣasya mohajaṃ yathā pṛthagbhītikamīyate gṛhama|yathaudakaiḥ pārthivataijasairjanaḥ kālenaḥjāto vikṛto vinaśyati|| 42 ||
+7.2.43,यथानलो दारुषु भिन्न ईयते यथानिलो देहगतः पृथक स्थितः ।यथा नभः सर्वगतं ग सज्जते तथा पुमान सर्वगुणाश्रयः परः ॥ ४३ ॥,yathānalo dāruṣu bhinna īyate yathānilo dehagataḥ pṛthaka sthitaḥ|yathā nabhaḥ sarvagataṃ ga sajjate tathā pumāna sarvaguṇāśrayaḥ paraḥ|| 43 ||
+7.2.44,सुयज्ञो नन्वयं शेते मुढा यमनुशोचथ ।यः श्रोता योऽनुवक्तेह स न दृश्येत कर्हिचित ॥ ४४ ॥,suyajño nanvayaṃ śete muḍhā yamanuśocatha|yaḥ śrotā yo'nuvakteha sa na dṛśyeta karhicita|| 44 ||
+7.2.45,न श्रोता नानुवक्तायं मुख्योऽप्यत्र महानसुः ।यस्त्विहेन्द्रियवानात्मा स चान्यः प्राणदेहयोः ॥ ४५ ॥,na śrotā nānuvaktāyaṃ mukhyo'pyatra mahānasuḥ|yastvihendriyavānātmā sa cānyaḥ prāṇadehayoḥ|| 45 ||
+7.2.46,भुतेन्द्रियमनोलिंगन देहानुच्चावचान विभूः ।भजत्युत्सृजति ह्यान्यस्तच्चपि स्वेन तेजसा ॥ ४६ ॥,bhutendriyamanoliṃgana dehānuccāvacāna vibhūḥ|bhajatyutsṛjati hyānyastaccapi svena tejasā|| 46 ||
+7.2.47,यावाल्लिंगन्वितो ह्यात्मा तावत कर्म निबन्धनम ।ततो विपर्ययः क्लेशो मायायोगोऽनुवर्तते ॥ ४७ ॥,yāvālliṃganvito hyātmā tāvata karma nibandhanama|tato viparyayaḥ kleśo māyāyogo'nuvartate|| 47 ||
+7.2.48,वितथाभिनिवेशोऽयं यद गुणैष्वर्थदृग्वचः ।यथा मनोरथः स्वप्नः सर्वमैन्द्रियकं मृषा ॥ ४८ ॥,vitathābhiniveśo'yaṃ yada guṇaiṣvarthadṛgvacaḥ|yathā manorathaḥ svapnaḥ sarvamaindriyakaṃ mṛṣā|| 48 ||
+7.2.49,अथ नित्यमनित्यं वा नेह शोचन्ति तद्विदः ।नान्यथा शक्यते कर्तृं स्वभावः शोचतामिति ॥ ४९ ॥,atha nityamanityaṃ vā neha śocanti tadvidaḥ|nānyathā śakyate kartṛṃ svabhāvaḥ śocatāmiti|| 49 ||
+7.2.50,लुब्धको विपिने कश्चित्पक्षिणां निर्मितोऽन्तकः ।वितत्य जालं विदधे तत्र तत्र प्रलोभयन ॥ ५० ॥,lubdhako vipine kaścitpakṣiṇāṃ nirmito'ntakaḥ|vitatya jālaṃ vidadhe tatra tatra pralobhayana|| 50 ||
+7.2.51,कुलिंगमिथुनं तत्र विचरत्समदृश्यत ।तयोः कुलिंगीं सहसा लुब्धकेन प्रलोभिता ॥ ५१ ॥,kuliṃgamithunaṃ tatra vicaratsamadṛśyata|tayoḥ kuliṃgīṃ sahasā lubdhakena pralobhitā|| 51 ||
+7.2.52,सासज्जत शिचस्तन्त्यां महिषी कालयन्त्रिता ।कुलिंगस्त���ं तथाऽपन्नां निरीक्ष्य भृशदुःखितः ।स्नेहादकल्पः कृपणः कृपणां पर्यदेवयतः ॥ ५२ ॥,sāsajjata śicastantyāṃ mahiṣī kālayantritā|kuliṃgastāṃ tathā'pannāṃ nirīkṣya bhṛśaduḥkhitaḥ|snehādakalpaḥ kṛpaṇaḥ kṛpaṇāṃ paryadevayataḥ|| 52 ||
+7.2.53,अहो अकरुणो देवः स्त्रियाऽकरुणया विभुः ।कृपणं मानुशोचन्त्त्या दीनया किं करिष्यति ॥ ५३ ॥,aho akaruṇo devaḥ striyā'karuṇayā vibhuḥ|kṛpaṇaṃ mānuśocanttyā dīnayā kiṃ kariṣyati|| 53 ||
+7.2.54,कामं नयतु मां देवः किमर्धेनात्मनो हि मे ।दीनेन जीवता दुःखमनेन विधुरायुषा ॥ ५४ ॥,kāmaṃ nayatu māṃ devaḥ kimardhenātmano hi me|dīnena jīvatā duḥkhamanena vidhurāyuṣā|| 54 ||
+7.2.55,कथं त्वजातपक्षांस्तान मातृहीनाना बिभर्म्यहम ।मन्दभाग्यः प्रतीक्षन्ते नीडे मे मातरं प्रजाः ॥ ५५ ॥,kathaṃ tvajātapakṣāṃstāna mātṛhīnānā bibharmyahama|mandabhāgyaḥ pratīkṣante nīḍe me mātaraṃ prajāḥ|| 55 ||
+7.2.56,एवं कुलिंग विलपन्तमारात प्रियवियोगातुरमश्रुकण्ठम ।स एव तं शाकुनिकः शरेण विव्याध कालप्रहितो विलीनः ॥ ५६ ॥,evaṃ kuliṃga vilapantamārāta priyaviyogāturamaśrukaṇṭhama|sa eva taṃ śākunikaḥ śareṇa vivyādha kālaprahito vilīnaḥ|| 56 ||
+7.2.57,एवं युयमपश्यन्त्य आत्मापायमबुद्धयाः ।नैनं प्राप्स्यथ शोचन्त्यः पतिं वर्षशतैरपि ॥ ५७ ॥,evaṃ yuyamapaśyantya ātmāpāyamabuddhayāḥ|nainaṃ prāpsyatha śocantyaḥ patiṃ varṣaśatairapi|| 57 ||
+7.2.58,हिरण्यकशिपुरुवाच ।बाल एवं प्रवदति सर्वे विस्मितचेतसः ।ज्ञातयो मेनिरे सर्वमनित्यमयथोत्थितम ॥ ५८ ॥,hiraṇyakaśipuruvāca|bāla evaṃ pravadati sarve vismitacetasaḥ|jñātayo menire sarvamanityamayathotthitama|| 58 ||
+7.2.59,यम एतदुपाख्याय तत्रैवान्तरधीयत ।ज्ञातयोऽपि सुयज्ञस्य चक्रुर्यत्साम्परयिकम ॥ ५९ ॥,yama etadupākhyāya tatraivāntaradhīyata|jñātayo'pi suyajñasya cakruryatsāmparayikama|| 59 ||
+7.2.60,ततः शोचत मा युयं परं चात्मानमेव च ।क आत्मा कः परो वात्र स्वीयः पारक्य एव वा ।स्वपराभिनिवेशेन विनाज्ञानेन देहिनाम ॥ ६० ॥,tataḥ śocata mā yuyaṃ paraṃ cātmānameva ca|ka ātmā kaḥ paro vātra svīyaḥ pārakya eva vā|svaparābhiniveśena vinājñānena dehināma|| 60 ||
+7.2.61,नारद उवाच ।इति दैत्यपतेर्वाक्यं दितिराकर्ण्य सस्नुषा ।पुत्रशोकं क्षणात्यक्त्वा तत्त्वे चित्तमधारयत ॥ ६१ ॥,nārada uvāca|iti daityapatervākyaṃ ditirākarṇya sasnuṣā|putraśokaṃ kṣaṇātyaktvā tattve cittamadhārayata|| 61 ||
+7.2.2,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितांयां सप्तमस्कन्धे दितिशोकापनयनं नाम द्वितीयोऽध्यायः ॥ २ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāṃyāṃ saptamaskandhe ditiśokāpanayanaṃ nāma dvitīyo'dhyāyaḥ|| 2 ||
+7.3.1,अथ तृतीयोऽध्यायः ।श्रीनारद उवाच ।हिरण्यकशिपू राजन्नजेयमजरामरम् ।आत्मानमप्रतिद्वन्द्वमेकराजं व्यधित्सत ॥ १ ॥,atha tṛtīyo'dhyāyaḥ|śrīnārada uvāca|hiraṇyakaśipū rājannajeyamajarāmaram|ātmānamapratidvandvamekarājaṃ vyadhitsata|| 1 ||
+7.3.2,स तेपे मन्दरद्रोण्यां तपः परमदारुणम् ।ऊर्ध्वबाहुर्नभोदृष्टिः पादाङ्गुष्ठाश्रितावनिः ॥ २ ॥,sa tepe mandaradroṇyāṃ tapaḥ paramadāruṇam|ūrdhvabāhurnabhodṛṣṭiḥ pādāṅguṣṭhāśritāvaniḥ|| 2 ||
+7.3.3,जटादीधितिभी रेजे संवर्तार्क इवांशुभिः ।तस्मिंस्तपस्तप्यमाने देवाः स्थानानि भेजिरे ॥ ३ ॥,jaṭādīdhitibhī reje saṃvartārka ivāṃśubhiḥ|tasmiṃstapastapyamāne devāḥ sthānāni bhejire|| 3 ||
+7.3.4,तस्य मूर्ध्नः समुद्भूतः सधूमोऽग्निस्तपोमयः ।तिर्यगूर्ध्वमधो लोकान्प्रातपद्विष्वगीरितः ॥ ४ ॥,tasya mūrdhnaḥ samudbhūtaḥ sadhūmo'gnistapomayaḥ|tiryagūrdhvamadho lokānprātapadviṣvagīritaḥ|| 4 ||
+7.3.5,चुक्षुभुर्नद्युदन्वन्तः सद्वीपाद्रि श्चचाल भूः ।निपेतुः सग्रहास्तारा जज्वलुश्च दिशो दश ॥ ५ ॥,cukṣubhurnadyudanvantaḥ sadvīpādri ścacāla bhūḥ|nipetuḥ sagrahāstārā jajvaluśca diśo daśa|| 5 ||
+7.3.6,तेन तप्ता दिवं त्यक्त्वा ब्रह्मलोकं ययुः सुराः ।धात्रे विज्ञापयामासुर्देवदेव जगत्पते ॥ ६ ॥,tena taptā divaṃ tyaktvā brahmalokaṃ yayuḥ surāḥ|dhātre vijñāpayāmāsurdevadeva jagatpate|| 6 ||
+7.3.7,दैत्येन्द्र तपसा तप्ता दिवि स्थातुं न शक्नुमः ।तस्य चोपशमं भूमन्विधेहि यदि मन्यसे ॥ ७ ॥,daityendra tapasā taptā divi sthātuṃ na śaknumaḥ|tasya copaśamaṃ bhūmanvidhehi yadi manyase|| 7 ||
+7.3.8,लोका न यावन्नङ्क्ष्यन्ति बलिहारास्तवाभिभूः ।तस्यायं किल सङ्कल्पश्चरतो दुश्चरं तपः ॥ ८ ॥,lokā na yāvannaṅkṣyanti balihārāstavābhibhūḥ|tasyāyaṃ kila saṅkalpaścarato duścaraṃ tapaḥ|| 8 ||
+7.3.9,श्रूयतां किं न विदितस्तवाथापि निवेदितम् ।सृष्ट्वा चराचरमिदं तपोयोगसमाधिना ।अध्यास्ते सर्वधिष्ण्येभ्यः परमेष्ठी निजासनम् ॥ ९ ॥,śrūyatāṃ kiṃ na viditastavāthāpi niveditam|sṛṣṭvā carācaramidaṃ tapoyogasamādhinā|adhyāste sarvadhiṣṇyebhyaḥ parameṣṭhī nijāsanam|| 9 ||
+7.3.10,तदहं वर्धमानेन तपोयोगसमाधिना ।कालात्मनोश्च नित्यत्वात्साधयिष्ये तथात्मनः ॥ १० ॥,tadahaṃ vardhamānena tapoyogasamādhinā|kālātmanośca nityatvātsādhayiṣye tathātmanaḥ|| 10 ||
+7.3.11,अन्यथेदं विधास्येऽहमयथा पूर्वमोजसा ।किमन्यैः कालनिर्धूतैः कल्पान्ते वैष्णवादिभिः ॥ ११ ॥,anyathedaṃ vidhāsye'hamayathā pūrvamojasā|kimanyaiḥ kālanirdhūtaiḥ kalpānte vaiṣṇavādibhiḥ|| 11 ||
+7.3.12,इति शुश्रुम निर्बन्धं तपः परममास्थितः ।विधत्स्वानन्तरं युक्तं स्वयं त्रिभुवनेश्वर ॥ १२ ॥,iti śuśruma nirbandhaṃ tapaḥ paramamāsthitaḥ|vidhatsvānantaraṃ yuktaṃ svayaṃ tribhuvaneśvara|| 12 ||
+7.3.13,तवासनं द्विजगवां पारमेष्ठ्यं जगत्पते ।भवाय श्रेयसे भूत्यै क्षेमाय विजयाय च ॥ १३ ॥,tavāsanaṃ dvijagavāṃ pārameṣṭhyaṃ jagatpate|bhavāya śreyase bhūtyai kṣemāya vijayāya ca|| 13 ||
+7.3.14,इति विज्ञापितो देवैर्भगवानात्मभूर्नृप ।परितो भृगुदक्षाद्यैर्ययौ दैत्येश्वराश्रमम् ॥ १४ ॥,iti vijñāpito devairbhagavānātmabhūrnṛpa|parito bhṛgudakṣādyairyayau daityeśvarāśramam|| 14 ||
+7.3.15,न ददर्श प्रतिच्छन्नं वल्मीकतृणकीचकैः ।पिपीलिकाभिराचीर्णं मेदस्त्वङ्मांसशोणितम् ॥ १५ ॥,na dadarśa praticchannaṃ valmīkatṛṇakīcakaiḥ|pipīlikābhirācīrṇaṃ medastvaṅmāṃsaśoṇitam|| 15 ||
+7.3.16,तपन्तं तपसा लोकान्यथाभ्��ापिहितं रविम् ।विलक्ष्य विस्मितः प्राह हसंस्तं हंसवाहनः ॥ १६ ॥,tapantaṃ tapasā lokānyathābhrāpihitaṃ ravim|vilakṣya vismitaḥ prāha hasaṃstaṃ haṃsavāhanaḥ|| 16 ||
+7.3.17,श्रीब्रह्मोवाच ।उत्तिष्ठोत्तिष्ठ भद्रं ते तपःसिद्धोऽसि काश्यप ।वरदोऽहमनुप्राप्तो व्रियतामीप्सितो वरः ॥ १७ ॥,śrībrahmovāca|uttiṣṭhottiṣṭha bhadraṃ te tapaḥsiddho'si kāśyapa|varado'hamanuprāpto vriyatāmīpsito varaḥ|| 17 ||
+7.3.18,अद्रा क्षमहमेतं ते हृत्सारं महदद्भुतम् ।दंशभक्षितदेहस्य प्राणा ह्यस्थिषु शेरते ॥ १८ ॥,adrā kṣamahametaṃ te hṛtsāraṃ mahadadbhutam|daṃśabhakṣitadehasya prāṇā hyasthiṣu śerate|| 18 ||
+7.3.19,नैतत्पूर्वर्षयश्चक्रुर्न करिष्यन्ति चापरे ।निरम्बुर्धारयेत्प्राणान्को वै दिव्यसमाः शतम् ॥ १९ ॥,naitatpūrvarṣayaścakrurna kariṣyanti cāpare|niramburdhārayetprāṇānko vai divyasamāḥ śatam|| 19 ||
+7.3.20,व्यवसायेन तेऽनेन दुष्करेण मनस्विनाम् ।तपोनिष्ठेन भवताजितोऽहं दितिनन्दन ॥ २० ॥,vyavasāyena te'nena duṣkareṇa manasvinām|taponiṣṭhena bhavatājito'haṃ ditinandana|| 20 ||
+7.3.21,ततस्त आशिषः सर्वा ददाम्यसुरपुङ्गव ।मर्तस्य ते ह्यमर्तस्य दर्शनं नाफलं मम ॥ २१ ॥,tatasta āśiṣaḥ sarvā dadāmyasurapuṅgava|martasya te hyamartasya darśanaṃ nāphalaṃ mama|| 21 ||
+7.3.22,श्रीनारद उवाच ।इ त्युक्त्वादिभवो देवो भक्षिताङ्गं पिपीलिकैः ।कमण्डलुजलेनौक्षद्दिव्येनामोघराधसा ॥ २२ ॥,śrīnārada uvāca|i tyuktvādibhavo devo bhakṣitāṅgaṃ pipīlikaiḥ|kamaṇḍalujalenaukṣaddivyenāmogharādhasā|| 22 ||
+7.3.23,स तत्कीचकवल्मीकात्सहओजोबलान्वितः ।सर्वावयवसम्पन्नो वज्रसंहननो युवा ।उत्थितस्तप्तहेमाभो विभावसुरिवैधसः ॥ २३ ॥,sa tatkīcakavalmīkātsahaojobalānvitaḥ|sarvāvayavasampanno vajrasaṃhanano yuvā|utthitastaptahemābho vibhāvasurivaidhasaḥ|| 23 ||
+7.3.24,स निरीक्ष्याम्बरे देवं हंसवाहमुपस्थितम् ।ननाम शिरसा भूमौ तद्दर्शनमहोत्सवः ॥ २४ ॥,sa nirīkṣyāmbare devaṃ haṃsavāhamupasthitam|nanāma śirasā bhūmau taddarśanamahotsavaḥ|| 24 ||
+7.3.25,उत्थाय प्राञ्जलिः प्रह्व ईक्षमाणो दृशा विभुम् ।हर्षाश्रुपुलकोद्भेदो गिरा गद्गदयागृणात् ॥ २५ ॥,utthāya prāñjaliḥ prahva īkṣamāṇo dṛśā vibhum|harṣāśrupulakodbhedo girā gadgadayāgṛṇāt|| 25 ||
+7.3.26,श्रीहिरण्यकशिपुरुवाच ।कल्पान्ते कालसृष्टेन योऽन्धेन तमसावृतम् ।अभिव्यनग्जगदिदं स्वयञ्ज्योतिः स्वरोचिषा ॥ २६ ॥,śrīhiraṇyakaśipuruvāca|kalpānte kālasṛṣṭena yo'ndhena tamasāvṛtam|abhivyanagjagadidaṃ svayañjyotiḥ svarociṣā|| 26 ||
+7.3.27,आत्मना त्रिवृता चेदं सृजत्यवति लुम्पति ।रजःसत्त्वतमोधाम्ने पराय महते नमः ॥ २७ ॥,ātmanā trivṛtā cedaṃ sṛjatyavati lumpati|rajaḥsattvatamodhāmne parāya mahate namaḥ|| 27 ||
+7.3.28,नम आद्याय बीजाय ज्ञानविज्ञानमूर्तये ।प्राणेन्द्रि यमनोबुद्धि विकारैर्व्यक्तिमीयुषे ॥ २८ ॥,nama ādyāya bījāya jñānavijñānamūrtaye|prāṇendri yamanobuddhi vikārairvyaktimīyuṣe|| 28 ||
+7.3.29,त्वमीशिषे जगतस्तस्थुषश्च प्राणेन मुख्येन पतिः प्रजानाम् ।चित्तस्य चित्��ैर्मनैन्द्रि याणां पतिर्महान्भूतगुणाशयेशः ॥ २९ ॥,tvamīśiṣe jagatastasthuṣaśca prāṇena mukhyena patiḥ prajānām|cittasya cittairmanaindri yāṇāṃ patirmahānbhūtaguṇāśayeśaḥ|| 29 ||
+7.3.30,त्वं सप्ततन्तून्वितनोषि तन्वा त्रय्या चतुर्होत्रकविद्यया च ।त्वमेक आत्मात्मवतामनादिरनन्तपारः कविरन्तरात्मा ॥ ३० ॥,tvaṃ saptatantūnvitanoṣi tanvā trayyā caturhotrakavidyayā ca|tvameka ātmātmavatāmanādiranantapāraḥ kavirantarātmā|| 30 ||
+7.3.31,त्वमेव कालोऽनिमिषो जनानामायुर्लवाद्यवयवैः क्षिणोषि ।कूटस्थ आत्मा परमेष्ठ्यजो महांस्त्वं जीवलोकस्य च जीव आत्मा ॥ ३१ ॥,tvameva kālo'nimiṣo janānāmāyurlavādyavayavaiḥ kṣiṇoṣi|kūṭastha ātmā parameṣṭhyajo mahāṃstvaṃ jīvalokasya ca jīva ātmā|| 31 ||
+7.3.32,त्वत्तः परं नापरमप्यनेजदेजच्च किञ्चिद्व्यतिरिक्तमस्ति ।विद्याः कलास्ते तनवश्च सर्वा हिरण्यगर्भोऽसि बृहत्त्रिपृष्ठः ॥ ३२ ॥,tvattaḥ paraṃ nāparamapyanejadejacca kiñcidvyatiriktamasti|vidyāḥ kalāste tanavaśca sarvā hiraṇyagarbho'si bṛhattripṛṣṭhaḥ|| 32 ||
+7.3.33,व्यक्तं विभो स्थूलमिदं शरीरं येनेन्द्रि यप्राणमनोगुणांस्त्वम् ।भुङ्क्षे स्थितो धामनि पारमेष्ठ्ये अव्यक्त आत्मा पुरुषः पुराणः ॥ ३३ ॥,vyaktaṃ vibho sthūlamidaṃ śarīraṃ yenendri yaprāṇamanoguṇāṃstvam|bhuṅkṣe sthito dhāmani pārameṣṭhye avyakta ātmā puruṣaḥ purāṇaḥ|| 33 ||
+7.3.34,अनन्ताव्यक्तरूपेण येनेदमखिलं ततम् ।चिदचिच्छक्तियुक्ताय तस्मै भगवते नमः ॥ ३४ ॥,anantāvyaktarūpeṇa yenedamakhilaṃ tatam|cidacicchaktiyuktāya tasmai bhagavate namaḥ|| 34 ||
+7.3.35,यदि दास्यस्यभिमतान्वरान्मे वरदोत्तम ।भूतेभ्यस्त्वद्विसृष्टेभ्यो मृत्युर्मा भून्मम प्रभो ॥ ३५ ॥,yadi dāsyasyabhimatānvarānme varadottama|bhūtebhyastvadvisṛṣṭebhyo mṛtyurmā bhūnmama prabho|| 35 ||
+7.3.36,नान्तर्बहिर्दिवा नक्तमन्यस्मादपि चायुधैः ।न भूमौ नाम्बरे मृत्युर्न नरैर्न मृगैरपि ॥ ३६ ॥,nāntarbahirdivā naktamanyasmādapi cāyudhaiḥ|na bhūmau nāmbare mṛtyurna narairna mṛgairapi|| 36 ||
+7.3.37,व्यसुभिर्वासुमद्भिर्वा सुरासुरमहोरगैः ।अप्रतिद्वन्द्वतां युद्धे ऐकपत्यं च देहिनाम् ॥ ३७ ॥,vyasubhirvāsumadbhirvā surāsuramahoragaiḥ|apratidvandvatāṃ yuddhe aikapatyaṃ ca dehinām|| 37 ||
+7.3.38,सर्वेषां लोकपालानां महिमानं यथात्मनः ।तपोयोगप्रभावाणां यन्न रिष्यति कर्हिचित् ॥ ३८ ॥,sarveṣāṃ lokapālānāṃ mahimānaṃ yathātmanaḥ|tapoyogaprabhāvāṇāṃ yanna riṣyati karhicit|| 38 ||
+7.4.1,श्रीमद्भागवत महापुराण ।सप्तमः स्कंधःचतुर्थोऽध्यायः ।हिरण्यकशिपोः शासनम् प्रह्रादस्य जन्म तद्गुणानां च वर्णनम्नारद उवाचएवं वृतः शतधृतिः हिरण्यकशिपोरथ ।प्रादात् तत् तपसा प्रीतो वरान् तस्य सुदुर्लभान् ॥ १ ॥,śrīmadbhāgavata mahāpurāṇa|saptamaḥ skaṃdhaḥcaturtho'dhyāyaḥ|hiraṇyakaśipoḥ śāsanam prahrādasya janma tadguṇānāṃ ca varṇanamnārada uvācaevaṃ vṛtaḥ śatadhṛtiḥ hiraṇyakaśiporatha|prādāt tat tapasā prīto varān tasya sudurlabhān|| 1 ||
+7.4.2,ब्रह्मोवाचतातेमे दुर्लभाः पुंसां यान् वृणीषे वरान् मम ।त��ापि वितराम्यङ्ग वरान् यदपि दुर्लभान् ॥ २ ॥,brahmovācatāteme durlabhāḥ puṃsāṃ yān vṛṇīṣe varān mama|tathāpi vitarāmyaṅga varān yadapi durlabhān|| 2 ||
+7.4.3,ततो जगाम भगवान् अमोघानुग्रहो विभुः ।पूजितोऽसुरवर्येण स्तूयमानः प्रजेश्वरैः ॥ ३ ॥,tato jagāma bhagavān amoghānugraho vibhuḥ|pūjito'suravaryeṇa stūyamānaḥ prajeśvaraiḥ|| 3 ||
+7.4.4,एवं लब्धवरो दैत्यो बिभ्रद् हेममयं वपुः ।भगवत्यकरोद् द्वेषं भ्रातुर्वधमनुस्मरन् ॥ ४ ॥,evaṃ labdhavaro daityo bibhrad hemamayaṃ vapuḥ|bhagavatyakarod dveṣaṃ bhrāturvadhamanusmaran|| 4 ||
+7.4.5,स विजित्य दिशः सर्वा लोकांश्च त्रीन्महासुरः ।देवासुरमनुष्येन्द्रान् गन्धर्वगरुडोरगान् ॥ ५ ॥,sa vijitya diśaḥ sarvā lokāṃśca trīnmahāsuraḥ|devāsuramanuṣyendrān gandharvagaruḍoragān|| 5 ||
+7.4.6,सिद्धचारणविद्याध्रान् ऋषीन् पितृपतीन् मनून् ।यक्षरक्षःपिशाचेशान् प्रेतभूतपतीनथ ॥ ६ ॥,siddhacāraṇavidyādhrān ṛṣīn pitṛpatīn manūn|yakṣarakṣaḥpiśāceśān pretabhūtapatīnatha|| 6 ||
+7.4.7,सर्वसत्त्वपतीन्जित्वा वशमानीय विश्वजित् ।जहार लोकपालानां स्थानानि सह तेजसा ॥ ७ ॥,sarvasattvapatīnjitvā vaśamānīya viśvajit|jahāra lokapālānāṃ sthānāni saha tejasā|| 7 ||
+7.4.83,देवोद्यानश्रिया जुष्टं अध्यास्ते स्म त्रिपिष्टपम् ।महेन्द्रभवनं साक्षात् निर्मितं विश्वकर्मणा ।त्रैलोक्यलक्ष्म्यायतनं अध्युवासाखिलर्द्धिमत् ॥ ८३ ॥,devodyānaśriyā juṣṭaṃ adhyāste sma tripiṣṭapam|mahendrabhavanaṃ sākṣāt nirmitaṃ viśvakarmaṇā|trailokyalakṣmyāyatanaṃ adhyuvāsākhilarddhimat|| 83 ||
+7.4.9,यत्र विद्रुमसोपाना महामारकता भुवः ।यत्र स्फाटिककुड्यानि वैदूर्यस्तम्भपङ्क्तयः ॥ ९ ॥,yatra vidrumasopānā mahāmārakatā bhuvaḥ|yatra sphāṭikakuḍyāni vaidūryastambhapaṅktayaḥ|| 9 ||
+7.4.10,यत्र चित्रवितानानि पद्मरागासनानि च ।पयःफेननिभाः शय्या मुक्तादामपरिच्छदाः ॥ १० ॥,yatra citravitānāni padmarāgāsanāni ca|payaḥphenanibhāḥ śayyā muktādāmaparicchadāḥ|| 10 ||
+7.4.11,कूजद्भिर्नूपुरैर्देव्यः शब्दयन्त्य इतस्ततः ।रत्‍नस्थलीषु पश्यन्ति सुदतीः सुन्दरं मुखम् ॥ ११ ॥,kūjadbhirnūpurairdevyaḥ śabdayantya itastataḥ|rat‍nasthalīṣu paśyanti sudatīḥ sundaraṃ mukham|| 11 ||
+7.4.12,तस्मिन्महेन्द्रभवने महाबलो ।महामना निर्जितलोक एकराट् ।रेमेऽभिवन्द्याङ्घ्रियुगः सुरादिभिः ।प्रतापितैरूर्जितचण्डशासनः ॥ १२ ॥,tasminmahendrabhavane mahābalo|mahāmanā nirjitaloka ekarāṭ|reme'bhivandyāṅghriyugaḥ surādibhiḥ|pratāpitairūrjitacaṇḍaśāsanaḥ|| 12 ||
+7.4.13,तमङ्ग मत्तं मधुनोरुगन्धिना ।विवृत्तताम्राक्षमशेषधिष्ण्यपाः ।उपासतोपायनपाणिभिर्विना ।त्रिभिस्तपोयोगबलौजसां पदम् ॥ १३ ॥,tamaṅga mattaṃ madhunorugandhinā|vivṛttatāmrākṣamaśeṣadhiṣṇyapāḥ|upāsatopāyanapāṇibhirvinā|tribhistapoyogabalaujasāṃ padam|| 13 ||
+7.4.14,जगुर्महेन्द्रासनमोजसा स्थितं ।विश्वावसुस्तुम्बुरुरस्मदादयः ।गन्धर्वसिद्धा ऋषयोऽस्तुवन्मुहुः ।विद्याधरा अप्सरसश्च पाण्डव ॥ १४ ॥,jagurmahendrāsanamojasā sthitaṃ|viśvāvasustumbururasmadādayaḥ|gandharvasiddhā ṛṣayo'stuvanmuhuḥ|vidyādharā apsarasaśca pāṇḍava|| 14 ||
+7.4.15,स एव वर्णाश्रमिभिः क्रतुभिर्भूरिदक्षिणैः ।इज्यमानो हविर्भागान् अग्रहीत् स्वेन तेजसा ॥ १५ ॥,sa eva varṇāśramibhiḥ kratubhirbhūridakṣiṇaiḥ|ijyamāno havirbhāgān agrahīt svena tejasā|| 15 ||
+7.4.16,अकृष्टपच्या तस्यासीत् सप्तद्वीपवती मही ।तथा कामदुघा गावो नानाश्चर्यपदं नभः ॥ १६ ॥,akṛṣṭapacyā tasyāsīt saptadvīpavatī mahī|tathā kāmadughā gāvo nānāścaryapadaṃ nabhaḥ|| 16 ||
+7.4.17,रत्‍नाकराश्च रत्‍नौघान् तत्पत्‍न्यश्चोहुरूर्मिभिः ।क्षारसीधुघृतक्षौद्र दधिक्षीरामृतोदकाः ॥ १७ ॥,rat‍nākarāśca rat‍naughān tatpat‍nyaścohurūrmibhiḥ|kṣārasīdhughṛtakṣaudra dadhikṣīrāmṛtodakāḥ|| 17 ||
+7.4.18,शैला द्रोणीभिराक्रीडं सर्वर्तुषु गुणान् द्रुमाः ।दधार लोकपालानां एक एव पृथग्गुणान् ॥ १८ ॥,śailā droṇībhirākrīḍaṃ sarvartuṣu guṇān drumāḥ|dadhāra lokapālānāṃ eka eva pṛthagguṇān|| 18 ||
+7.4.19,स इत्थं निर्जितककुब् एकराड् वियान् प्रियान् ।यथोपजोषं भुञ्जानो नातृप्यद् अजितेन्द्रियः ॥ १९ ॥,sa itthaṃ nirjitakakub ekarāḍ viyān priyān|yathopajoṣaṃ bhuñjāno nātṛpyad ajitendriyaḥ|| 19 ||
+7.4.20,एवं ऐश्वर्यमत्तस्य दृप्तस्योच्छास्त्रवर्तिनः ।कालो महान् व्यतीयाय ब्रह्मशापं उपेयुषः ॥ २० ॥,evaṃ aiśvaryamattasya dṛptasyocchāstravartinaḥ|kālo mahān vyatīyāya brahmaśāpaṃ upeyuṣaḥ|| 20 ||
+7.4.21,तस्योग्रदण्डसंविग्नाः सर्वे लोकाः सपालकाः ।अन्यत्रालब्धशरणाः शरणं ययुरच्युतम् ॥ २१ ॥,tasyogradaṇḍasaṃvignāḥ sarve lokāḥ sapālakāḥ|anyatrālabdhaśaraṇāḥ śaraṇaṃ yayuracyutam|| 21 ||
+7.4.22,तस्यै नमोऽस्तु काष्ठायै यत्रात्मा हरिरीश्वरः ।यद्‍गत्वा न निवर्तन्ते शान्ताः संन्यासिनोऽमलाः ॥ २२ ॥,tasyai namo'stu kāṣṭhāyai yatrātmā harirīśvaraḥ|yad‍gatvā na nivartante śāntāḥ saṃnyāsino'malāḥ|| 22 ||
+7.4.23,इति ते संयतात्मानः समाहितधियोऽमलाः ।उपतस्थुर्हृषीकेशं विनिद्रा वायुभोजनाः ॥ २३ ॥,iti te saṃyatātmānaḥ samāhitadhiyo'malāḥ|upatasthurhṛṣīkeśaṃ vinidrā vāyubhojanāḥ|| 23 ||
+7.4.24,तेषां आविरभूद्वाणी अरूपा मेघनिःस्वना ।सन्नादयन्ती ककुभः साधूनां अभयङ्करी ॥ २४ ॥,teṣāṃ āvirabhūdvāṇī arūpā meghaniḥsvanā|sannādayantī kakubhaḥ sādhūnāṃ abhayaṅkarī|| 24 ||
+7.4.25,मा भैष्ट विबुधश्रेष्ठाः सर्वेषां भद्रमस्तु वः ।मद्दर्शनं हि भूतानां सर्वश्रेयोपपत्तये ॥ २५ ॥,mā bhaiṣṭa vibudhaśreṣṭhāḥ sarveṣāṃ bhadramastu vaḥ|maddarśanaṃ hi bhūtānāṃ sarvaśreyopapattaye|| 25 ||
+7.4.26,ज्ञातमेतस्य दौरात्म्यं दैतेयापसदस्य यत् ।तस्य शान्तिं करिष्यामि कालं तावत्प्रतीक्षत ॥ २६ ॥,jñātametasya daurātmyaṃ daiteyāpasadasya yat|tasya śāntiṃ kariṣyāmi kālaṃ tāvatpratīkṣata|| 26 ||
+7.4.27,यदा देवेषु वेदेषु गोषु विप्रेषु साधुषु ।धर्मे मयि च विद्वेषः स वा आशु विनश्यति ॥ २७ ॥,yadā deveṣu vedeṣu goṣu vipreṣu sādhuṣu|dharme mayi ca vidveṣaḥ sa vā āśu vinaśyati|| 27 ||
+7.4.28,निर्वैराय प्रशान्ताय स्वसुताय महात्मने ।प्रह्रादाय यदा द्रुह्येद् हनिष्येऽपि वरोर्जितम् ॥ २८ ॥,nirvairāya praśāntāya svasutāya mahātmane|prahrādāya yadā druhyed haniṣye'pi varorjitam|| 28 ||
+7.4.29,नारद उवाचइत्युक्ता लोकगुरुणा तं प्रणम्य दिवौकसः ।न्यवर्तन्त गतोद्वेगा मेनिरे चासुरं हतम् ॥ २९ ॥,nārada uvācaityuktā lokaguruṇā taṃ praṇamya divaukasaḥ|nyavartanta gatodvegā menire cāsuraṃ hatam|| 29 ||
+7.4.30,तस्य दैत्यपतेः पुत्राश्चत्वारः परमाद्‍भुताः ।प्रह्रादोऽभून् महांन् तेषां गुणैर्महदुपासकः ॥ ३० ॥,tasya daityapateḥ putrāścatvāraḥ paramād‍bhutāḥ|prahrādo'bhūn mahāṃn teṣāṃ guṇairmahadupāsakaḥ|| 30 ||
+7.4.31,ब्रह्मण्यः शीलसम्पन्नः सत्यसन्धो जितेन्द्रियः ।आत्मवत्सर्वभूतानां एकः प्रियसुहृत्तमः ॥ ३१ ॥,brahmaṇyaḥ śīlasampannaḥ satyasandho jitendriyaḥ|ātmavatsarvabhūtānāṃ ekaḥ priyasuhṛttamaḥ|| 31 ||
+7.4.32,दासवत्सन्नतार्याङ्घ्रिः पितृवद् दीनवत्सलः ।भ्रातृवत्सदृशे स्निग्धो गुरुषु ईश्वरभावनः ॥ ३२ ॥,dāsavatsannatāryāṅghriḥ pitṛvad dīnavatsalaḥ|bhrātṛvatsadṛśe snigdho guruṣu īśvarabhāvanaḥ|| 32 ||
+7.4.323,विद्यार्थरूपजन्माढ्यो मानस्तम्भविवर्जितः ॥ ३२३ ॥,vidyārtharūpajanmāḍhyo mānastambhavivarjitaḥ|| 323 ||
+7.4.33,नोद्विग्नचित्तो व्यसनेषु निःस्पृहः ।श्रुतेषु दृष्टेषु गुणेष्ववस्तुदृक् ।दान्तेन्द्रियप्राणशरीरधीः सदा ।प्रशान्तकामो रहितासुरोऽसुरः ॥ ३३ ॥,nodvignacitto vyasaneṣu niḥspṛhaḥ|śruteṣu dṛṣṭeṣu guṇeṣvavastudṛk|dāntendriyaprāṇaśarīradhīḥ sadā|praśāntakāmo rahitāsuro'suraḥ|| 33 ||
+7.4.34,यस्मिन्महद्‍गुणा राजन् गृह्यन्ते कविभिर्मुहुः ।न तेऽधुना पिधीयन्ते यथा भगवतीश्वरे ॥ ३४ ॥,yasminmahad‍guṇā rājan gṛhyante kavibhirmuhuḥ|na te'dhunā pidhīyante yathā bhagavatīśvare|| 34 ||
+7.4.35,यं साधुगाथासदसि रिपवोऽपि सुरा नृप ।प्रतिमानं प्रकुर्वन्ति किमुतान्ये भवादृशाः ॥ ३५ ॥,yaṃ sādhugāthāsadasi ripavo'pi surā nṛpa|pratimānaṃ prakurvanti kimutānye bhavādṛśāḥ|| 35 ||
+7.4.36,गुणैरलमसंख्येयै माहात्म्यं तस्य सूच्यते ।वासुदेवे भगवति यस्य नैसर्गिकी रतिः ॥ ३६ ॥,guṇairalamasaṃkhyeyai māhātmyaṃ tasya sūcyate|vāsudeve bhagavati yasya naisargikī ratiḥ|| 36 ||
+7.4.37,न्यस्तक्रीडनको बालो जडवत् तन्मनस्तया ।कृष्णग्रहगृहीतात्मा न वेद जगदीदृशम् ॥ ३७ ॥,nyastakrīḍanako bālo jaḍavat tanmanastayā|kṛṣṇagrahagṛhītātmā na veda jagadīdṛśam|| 37 ||
+7.4.38,आसीनः पर्यटन् अश्नन् शयानः प्रपिबन् ब्रुवन् ।नानुसन्धत्त एतानि गोविन्दपरिरम्भितः ॥ ३८ ॥,āsīnaḥ paryaṭan aśnan śayānaḥ prapiban bruvan|nānusandhatta etāni govindaparirambhitaḥ|| 38 ||
+7.4.39,क्वचिद् रुदति वैकुण्ठ चिन्ताशबलचेतनः ।क्वचिद् हसति तच्चिन्ता ह्लाद उद्‍गायति क्वचित् ॥ ३९ ॥,kvacid rudati vaikuṇṭha cintāśabalacetanaḥ|kvacid hasati taccintā hlāda ud‍gāyati kvacit|| 39 ||
+7.4.40,नदति क्वचिद् उत्कण्ठो विलज्जो नृत्यति क्वचित् ।क्वचित्तद्‍भावनायुक्तः तन्मयोऽनुचकार ह ॥ ४० ॥,nadati kvacid utkaṇṭho vilajjo nṛtyati kvacit|kvacittad‍bhāvanāyuktaḥ tanmayo'nucakāra ha|| 40 ||
+7.4.41,क्वचिदुत्��ुलकस्तूष्णीं आस्ते संस्पर्शनिर्वृतः ।अस्पन्दप्रणयानन्द सलिलामीलितेक्षणः ॥ ४१ ॥,kvacidutpulakastūṣṇīṃ āste saṃsparśanirvṛtaḥ|aspandapraṇayānanda salilāmīlitekṣaṇaḥ|| 41 ||
+7.4.42,स उत्तमश्लोकपदारविन्दयोः ।निषेवयाकिञ्चनसङ्गलब्धया ।तन्वन् परां निर्वृतिमात्मनो मुहुः ।दुसङ्गदीनस्य मनः शमं व्यधात् ॥ ४२ ॥,sa uttamaślokapadāravindayoḥ|niṣevayākiñcanasaṅgalabdhayā|tanvan parāṃ nirvṛtimātmano muhuḥ|dusaṅgadīnasya manaḥ śamaṃ vyadhāt|| 42 ||
+7.4.43,तस्मिन् महाभागवते महाभागे महात्मनि ।हिरण्यकशिपू राजन् अकरोद् अघमात्मजे ॥ ४३ ॥,tasmin mahābhāgavate mahābhāge mahātmani|hiraṇyakaśipū rājan akarod aghamātmaje|| 43 ||
+7.4.44,युधिष्ठिर उवाचदेवर्ष एतदिच्छामो वेदितुं तव सुव्रत ।यदात्मजाय शुद्धाय पितादात्साधवे ह्यघम् ॥ ४४ ॥,yudhiṣṭhira uvācadevarṣa etadicchāmo vedituṃ tava suvrata|yadātmajāya śuddhāya pitādātsādhave hyagham|| 44 ||
+7.4.45,पुत्रान् विप्रतिकूलान् स्वान् पितरः पुत्रवत्सलाः ।उपालभन्ते शिक्षार्थं नैवाघमपरो यथा ॥ ४५ ॥,putrān vipratikūlān svān pitaraḥ putravatsalāḥ|upālabhante śikṣārthaṃ naivāghamaparo yathā|| 45 ||
+7.4.46,किमुतानुवशान् साधून् तादृशान् गुरुदेवतान् ।एतत्कौतूहलं ब्रह्मन् अस्माकं विधम प्रभो ।पितुः पुत्राय यद्द्वेषो मरणाय प्रयोजितः ॥ ४६ ॥,kimutānuvaśān sādhūn tādṛśān gurudevatān|etatkautūhalaṃ brahman asmākaṃ vidhama prabho|pituḥ putrāya yaddveṣo maraṇāya prayojitaḥ|| 46 ||
+7.4.4,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।सप्तमस्कन्धे प्रह्रादचरिते चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|saptamaskandhe prahrādacarite caturtho'dhyāyaḥ|| 4 ||
+7.5.1,श्रीनारद उवाच ।पौरोहित्याय भगवान्वृतः काव्यः किलासुरैः ।षण्डामर्कौ सुतौ तस्य दैत्यराजगृहान्तिके ॥ १ ॥,śrīnārada uvāca|paurohityāya bhagavānvṛtaḥ kāvyaḥ kilāsuraiḥ|ṣaṇḍāmarkau sutau tasya daityarājagṛhāntike|| 1 ||
+7.5.2,तौ राज्ञा प्रापितं बालं प्रह्लादं नयकोविदम् ।पाठयामासतुः पाठ्यानन्यांश्चासुरबालकान् ॥ २ ॥,tau rājñā prāpitaṃ bālaṃ prahlādaṃ nayakovidam|pāṭhayāmāsatuḥ pāṭhyānanyāṃścāsurabālakān|| 2 ||
+7.5.3,यत्तत्र गुरुणा प्रोक्तं शुश्रुवेऽनुपपाठ च ।न साधु मनसा मेने स्वपरासद्ग्रहाश्रयम् ॥ ३ ॥,yattatra guruṇā proktaṃ śuśruve'nupapāṭha ca|na sādhu manasā mene svaparāsadgrahāśrayam|| 3 ||
+7.5.4,एकदासुरराट्पुत्रमङ्कमारोप्य पाण्डव ।पप्रच्छ कथ्यतां वत्स मन्यते साधु यद्भवान् ॥ ४ ॥,ekadāsurarāṭputramaṅkamāropya pāṇḍava|papraccha kathyatāṃ vatsa manyate sādhu yadbhavān|| 4 ||
+7.5.5,श्रीप्रह्लाद उवाच ।तत्साधु मन्येऽसुरवर्य देहिनां सदा समुद्विग्नधियामसद्ग्रहात् ।हित्वात्मपातं गृहमन्धकूपं वनं गतो यद्धरिमाश्रयेत ॥ ५ ॥,śrīprahlāda uvāca|tatsādhu manye'suravarya dehināṃ sadā samudvignadhiyāmasadgrahāt|hitvātmapātaṃ gṛhamandhakūpaṃ vanaṃ gato yaddharimāśrayeta|| 5 ||
+7.5.6,श्रीनारद उवाच ।श्रुत्वा पुत्रगिरो दैत्यः परपक्षसमाह��ताः ।जहास बुद्धिर्बालानां भिद्यते परबुद्धिभिः ॥ ६ ॥,śrīnārada uvāca|śrutvā putragiro daityaḥ parapakṣasamāhitāḥ|jahāsa buddhirbālānāṃ bhidyate parabuddhibhiḥ|| 6 ||
+7.5.7,सम्यग्विधार्यतां बालो गुरुगेहे द्विजातिभिः ।विष्णुपक्षैः प्रतिच्छन्नैर्न भिद्येतास्य धीर्यथा ॥ ७ ॥,samyagvidhāryatāṃ bālo gurugehe dvijātibhiḥ|viṣṇupakṣaiḥ praticchannairna bhidyetāsya dhīryathā|| 7 ||
+7.5.8,गृहमानीतमाहूय प्रह्रादं दैत्ययाजकाः ।प्रशस्य श्लक्ष्णया वाचा समपृच्छन्त सामभिः ॥ ८ ॥,gṛhamānītamāhūya prahrādaṃ daityayājakāḥ|praśasya ślakṣṇayā vācā samapṛcchanta sāmabhiḥ|| 8 ||
+7.5.9,वत्स प्रह्राद भद्रं ते सत्यं कथय मा मृषा ।बालानति कुतस्तुभ्यमेष बुद्धिविपर्ययः ॥ ९ ॥,vatsa prahrāda bhadraṃ te satyaṃ kathaya mā mṛṣā|bālānati kutastubhyameṣa buddhiviparyayaḥ|| 9 ||
+7.5.10,बुद्धिभेदः परकृत उताहो ते स्वतोऽभवत् ।भण्यतां श्रोतुकामानां गुरूणां कुलनन्दन ॥ १० ॥,buddhibhedaḥ parakṛta utāho te svato'bhavat|bhaṇyatāṃ śrotukāmānāṃ gurūṇāṃ kulanandana|| 10 ||
+7.5.11,श्रीप्रह्राद उवाच ।परः स्वश्चेत्यसद्ग्राहः पुंसां यन्मायया कृतः ।विमोहितधियां दृष्टस्तस्मै भगवते नमः ॥ ११ ॥,śrīprahrāda uvāca|paraḥ svaścetyasadgrāhaḥ puṃsāṃ yanmāyayā kṛtaḥ|vimohitadhiyāṃ dṛṣṭastasmai bhagavate namaḥ|| 11 ||
+7.5.12,स यदानुव्रतः पुंसां पशुबुद्धिर्विभिद्यते ।अन्य एष तथान्योऽहमिति भेदगतासती ॥ १२ ॥,sa yadānuvrataḥ puṃsāṃ paśubuddhirvibhidyate|anya eṣa tathānyo'hamiti bhedagatāsatī|| 12 ||
+7.5.13,स एष आत्मा स्वपरेत्यबुद्धिभिर्दुरत्ययानुक्रमणो निरूप्यते ।मुह्यन्ति यद्वर्त्मनि वेदवादिनो ब्रह्मादयो ह्येष भिनत्ति मे मतिम् ॥ १३ ॥,sa eṣa ātmā svaparetyabuddhibhirduratyayānukramaṇo nirūpyate|muhyanti yadvartmani vedavādino brahmādayo hyeṣa bhinatti me matim|| 13 ||
+7.5.14,यथा भ्राम्यत्ययो ब्रह्मन्स्वयमाकर्षसन्निधौ ।तथा मे भिद्यते चेतश्चक्रपाणेर्यदृच्छया ॥ १४ ॥,yathā bhrāmyatyayo brahmansvayamākarṣasannidhau|tathā me bhidyate cetaścakrapāṇeryadṛcchayā|| 14 ||
+7.5.15,श्रीनारद उवाच ।एतावद्ब्राह्मणायोक्त्वा विरराम महामतिः ।तं सन्निभर्त्स्य कुपितः सुदीनो राजसेवकः ॥ १५ ॥,śrīnārada uvāca|etāvadbrāhmaṇāyoktvā virarāma mahāmatiḥ|taṃ sannibhartsya kupitaḥ sudīno rājasevakaḥ|| 15 ||
+7.5.16,आनीयतामरे वेत्रमस्माकमयशस्करः ।कुलाङ्गारस्य दुर्बुद्धेश्चतुर्थोऽस्योदितो दमः ॥ १६ ॥,ānīyatāmare vetramasmākamayaśaskaraḥ|kulāṅgārasya durbuddheścaturtho'syodito damaḥ|| 16 ||
+7.5.17,दैतेयचन्दनवने जातोऽयं कण्टकद्रुमः ।यन्मूलोन्मूलपरशोर्विष्णोर्नालायितोऽर्भकः ॥ १७ ॥,daiteyacandanavane jāto'yaṃ kaṇṭakadrumaḥ|yanmūlonmūlaparaśorviṣṇornālāyito'rbhakaḥ|| 17 ||
+7.5.18,इति तं विविधोपायैर्भीषयंस्तर्जनादिभिः ।प्रह्रादं ग्राहयामास त्रिवर्गस्योपपादनम् ॥ १८ ॥,iti taṃ vividhopāyairbhīṣayaṃstarjanādibhiḥ|prahrādaṃ grāhayāmāsa trivargasyopapādanam|| 18 ||
+7.5.19,तत एनं गुरुर्ज्ञात्वा ज्ञातज्ञेयचतुष्टयम् ।दैत्येन्द्रं दर्शयामास म��तृमृष्टमलङ्कृतम् ॥ १९ ॥,tata enaṃ gururjñātvā jñātajñeyacatuṣṭayam|daityendraṃ darśayāmāsa mātṛmṛṣṭamalaṅkṛtam|| 19 ||
+7.5.20,पादयोः पतितं बालं प्रतिनन्द्याशिषासुरः ।परिष्वज्य चिरं दोर्भ्यां परमामाप निर्वृतिम् ॥ २० ॥,pādayoḥ patitaṃ bālaṃ pratinandyāśiṣāsuraḥ|pariṣvajya ciraṃ dorbhyāṃ paramāmāpa nirvṛtim|| 20 ||
+7.5.21,आरोप्याङ्कमवघ्राय मूर्धन्यश्रुकलाम्बुभिः ।आसिञ्चन्विकसद्वक्त्रमिदमाह युधिष्ठिर ॥ २१ ॥,āropyāṅkamavaghrāya mūrdhanyaśrukalāmbubhiḥ|āsiñcanvikasadvaktramidamāha yudhiṣṭhira|| 21 ||
+7.5.22,हिरण्यकशिपुरुवाच ।प्रह्रादानूच्यतां तात स्वधीतं किञ्चिदुत्तमम् ।कालेनैतावतायुष्मन्यदशिक्षद्गुरोर्भवान् ॥ २२ ॥,hiraṇyakaśipuruvāca|prahrādānūcyatāṃ tāta svadhītaṃ kiñciduttamam|kālenaitāvatāyuṣmanyadaśikṣadgurorbhavān|| 22 ||
+7.5.23,श्रीप्रह्राद उवाच ।श्रवणं कीर्तनं विष्णोः स्मरणं पादसेवनम् ।अर्चनं वन्दनं दास्यं सख्यमात्मनिवेदनम् ॥ २३ ॥,śrīprahrāda uvāca|śravaṇaṃ kīrtanaṃ viṣṇoḥ smaraṇaṃ pādasevanam|arcanaṃ vandanaṃ dāsyaṃ sakhyamātmanivedanam|| 23 ||
+7.5.24,इति पुंसार्पिता विष्णौ भक्तिश्चेन्नवलक्षणा ।क्रियेत भगवत्यद्धा तन्मन्येऽधीतमुत्तमम् ॥ २४ ॥,iti puṃsārpitā viṣṇau bhaktiścennavalakṣaṇā|kriyeta bhagavatyaddhā tanmanye'dhītamuttamam|| 24 ||
+7.5.25,निशम्यैतत्सुतवचो हिरण्यकशिपुस्तदा ।गुरुपुत्रमुवाचेदं रुषा प्रस्फुरिताधरः ॥ २५ ॥,niśamyaitatsutavaco hiraṇyakaśipustadā|guruputramuvācedaṃ ruṣā prasphuritādharaḥ|| 25 ||
+7.5.26,ब्रह्मबन्धो किमेतत्ते विपक्षं श्रयतासता ।असारं ग्राहितो बालो मामनादृत्य दुर्मते ॥ २६ ॥,brahmabandho kimetatte vipakṣaṃ śrayatāsatā|asāraṃ grāhito bālo māmanādṛtya durmate|| 26 ||
+7.5.27,सन्ति ह्यसाधवो लोके दुर्मैत्राश्छद्मवेषिणः ।तेषामुदेत्यघं काले रोगः पातकिनामिव ॥ २७ ॥,santi hyasādhavo loke durmaitrāśchadmaveṣiṇaḥ|teṣāmudetyaghaṃ kāle rogaḥ pātakināmiva|| 27 ||
+7.5.28,श्रीगुरुपुत्र उवाच ।न मत्प्रणीतं न परप्रणीतं सुतो वदत्येष तवेन्द्र शत्रो ।नैसर्गिकीयं मतिरस्य राजन्नियच्छ मन्युं कददाः स्म मा नः ॥ २८ ॥,śrīguruputra uvāca|na matpraṇītaṃ na parapraṇītaṃ suto vadatyeṣa tavendra śatro|naisargikīyaṃ matirasya rājanniyaccha manyuṃ kadadāḥ sma mā naḥ|| 28 ||
+7.5.29,श्रीनारद उवाच ।गुरुणैवं प्रतिप्रोक्तो भूय आहासुरः सुतम् ।न चेद्गुरुमुखीयं ते कुतोऽभद्रा सती मतिः ॥ २९ ॥,śrīnārada uvāca|guruṇaivaṃ pratiprokto bhūya āhāsuraḥ sutam|na cedgurumukhīyaṃ te kuto'bhadrā satī matiḥ|| 29 ||
+7.5.30,श्रीप्रह्राद उवाच ।मतिर्न कृष्णे परतः स्वतो वा मिथोऽभिपद्येत गृहव्रतानाम् ।अदान्तगोभिर्विशतां तमिस्रं पुनः पुनश्चर्वितचर्वणानाम् ॥ ३० ॥,śrīprahrāda uvāca|matirna kṛṣṇe parataḥ svato vā mitho'bhipadyeta gṛhavratānām|adāntagobhirviśatāṃ tamisraṃ punaḥ punaścarvitacarvaṇānām|| 30 ||
+7.5.31,न ते विदुः स्वार्थगतिं हि विष्णुं दुराशया ये बहिरर्थमानिनः ।अन्धा यथान्धैरुपनीयमानास्तेऽपीशतन्त्र्यामुरुदाम्न��� बद्धाः ॥ ३१ ॥,na te viduḥ svārthagatiṃ hi viṣṇuṃ durāśayā ye bahirarthamāninaḥ|andhā yathāndhairupanīyamānāste'pīśatantryāmurudāmni baddhāḥ|| 31 ||
+7.5.32,नैषां मतिस्तावदुरुक्रमाङ्घ्रिं स्पृशत्यनर्थापगमो यदर्थः ।महीयसां पादरजोऽभिषेकं निष्किञ्चनानां न वृणीत यावत् ॥ ३२ ॥,naiṣāṃ matistāvadurukramāṅghriṃ spṛśatyanarthāpagamo yadarthaḥ|mahīyasāṃ pādarajo'bhiṣekaṃ niṣkiñcanānāṃ na vṛṇīta yāvat|| 32 ||
+7.5.33,इत्युक्त्वोपरतं पुत्रं हिरण्यकशिपू रुषा ।अन्धीकृतात्मा स्वोत्सङ्गान्निरस्यत महीतले ॥ ३३ ॥,ityuktvoparataṃ putraṃ hiraṇyakaśipū ruṣā|andhīkṛtātmā svotsaṅgānnirasyata mahītale|| 33 ||
+7.5.34,आहामर्षरुषाविष्टः कषायीभूतलोचनः ।वध्यतामाश्वयं वध्यो निःसारयत नैरृताः ॥ ३४ ॥,āhāmarṣaruṣāviṣṭaḥ kaṣāyībhūtalocanaḥ|vadhyatāmāśvayaṃ vadhyo niḥsārayata nairṛtāḥ|| 34 ||
+7.5.35,अयं मे भ्रातृहा सोऽयं हित्वा स्वान्सुहृदोऽधमः ।पितृव्यहन्तुः पादौ यो विष्णोर्दासवदर्चति ॥ ३५ ॥,ayaṃ me bhrātṛhā so'yaṃ hitvā svānsuhṛdo'dhamaḥ|pitṛvyahantuḥ pādau yo viṣṇordāsavadarcati|| 35 ||
+7.5.36,विष्णोर्वा साध्वसौ किं नु करिष्यत्यसमञ्जसः ।सौहृदं दुस्त्यजं पित्रोरहाद्यः पञ्चहायनः ॥ ३६ ॥,viṣṇorvā sādhvasau kiṃ nu kariṣyatyasamañjasaḥ|sauhṛdaṃ dustyajaṃ pitrorahādyaḥ pañcahāyanaḥ|| 36 ||
+7.5.37,परोऽप्यपत्यं हितकृद्यथौषधं स्वदेहजोऽप्यामयवत्सुतोऽहितः ।छिन्द्यात्तदङ्गं यदुतात्मनोऽहितं शेषं सुखं जीवति यद्विवर्जनात् ॥ ३७ ॥,paro'pyapatyaṃ hitakṛdyathauṣadhaṃ svadehajo'pyāmayavatsuto'hitaḥ|chindyāttadaṅgaṃ yadutātmano'hitaṃ śeṣaṃ sukhaṃ jīvati yadvivarjanāt|| 37 ||
+7.5.38,सर्वैरुपायैर्हन्तव्यः सम्भोजशयनासनैः ।सुहृल्लिङ्गधरः शत्रुर्मुनेर्दुष्टमिवेन्द्रियम् ॥ ३८ ॥,sarvairupāyairhantavyaḥ sambhojaśayanāsanaiḥ|suhṛlliṅgadharaḥ śatrurmunerduṣṭamivendriyam|| 38 ||
+7.5.39,नैरृतास्ते समादिष्टा भर्त्रा वै शूलपाणयः ।तिग्मदंष्ट्रकरालास्यास्ताम्रश्मश्रुशिरोरुहाः ॥ ३९ ॥,nairṛtāste samādiṣṭā bhartrā vai śūlapāṇayaḥ|tigmadaṃṣṭrakarālāsyāstāmraśmaśruśiroruhāḥ|| 39 ||
+7.5.40,नदन्तो भैरवं नादं छिन्धि भिन्धीति वादिनः ।आसीनं चाहनन्शूलैः प्रह्रादं सर्वमर्मसु ॥ ४० ॥,nadanto bhairavaṃ nādaṃ chindhi bhindhīti vādinaḥ|āsīnaṃ cāhananśūlaiḥ prahrādaṃ sarvamarmasu|| 40 ||
+7.5.41,परे ब्रह्मण्यनिर्देश्ये भगवत्यखिलात्मनि ।युक्तात्मन्यफला आसन्नपुण्यस्येव सत्क्रियाः ॥ ४१ ॥,pare brahmaṇyanirdeśye bhagavatyakhilātmani|yuktātmanyaphalā āsannapuṇyasyeva satkriyāḥ|| 41 ||
+7.5.42,प्रयासेऽपहते तस्मिन्दैत्येन्द्रः परिशङ्कितः ।चकार तद्वधोपायान्निर्बन्धेन युधिष्ठिर ॥ ४२ ॥,prayāse'pahate tasmindaityendraḥ pariśaṅkitaḥ|cakāra tadvadhopāyānnirbandhena yudhiṣṭhira|| 42 ||
+7.5.43,दिग्गजैर्दन्दशूकेन्द्रैरभिचारावपातनैः ।मायाभिः सन्निरोधैश्च गरदानैरभोजनैः ॥ ४३ ॥,diggajairdandaśūkendrairabhicārāvapātanaiḥ|māyābhiḥ sannirodhaiśca garadānairabhojanaiḥ|| 43 ||
+7.5.44,हिमवाय्वग्निसलिलैः पर्वताक्रमणैरपि ।न शशाक यदा हन्तुमपापमसुरः सुतम् ॥ ४४ ॥,himavāyvagnisalilaiḥ parvatākramaṇairapi|na śaśāka yadā hantumapāpamasuraḥ sutam|| 44 ||
+7.5.45,चिन्तां दीर्घतमां प्राप्तस्तत्कर्तुं नाभ्यपद्यत ।एष मे बह्वसाधूक्तो वधोपायाश्च निर्मिताः ।तैस्तैद्रोहैरसद्धर्मैर्मुक्तः स्वेनैव तेजसा ॥ ४५ ॥,cintāṃ dīrghatamāṃ prāptastatkartuṃ nābhyapadyata|eṣa me bahvasādhūkto vadhopāyāśca nirmitāḥ|taistaidrohairasaddharmairmuktaḥ svenaiva tejasā|| 45 ||
+7.5.46,वर्तमानोऽविदूरे वै बालोऽप्यजडधीरयम् ।न विस्मरति मेऽनार्यं शुनः शेप इव प्रभुः ॥ ४६ ॥,vartamāno'vidūre vai bālo'pyajaḍadhīrayam|na vismarati me'nāryaṃ śunaḥ śepa iva prabhuḥ|| 46 ||
+7.5.47,अप्रमेयानुभावोऽयमकुतश्चिद्भयोऽमरः ।नूनमेतद्विरोधेन मृत्युर्मे भविता न वा ॥ ४७ ॥,aprameyānubhāvo'yamakutaścidbhayo'maraḥ|nūnametadvirodhena mṛtyurme bhavitā na vā|| 47 ||
+7.5.48,इति तच्चिन्तया किञ्चिन्म्लानश्रियमधोमुखम् ।शण्डामर्कावौशनसौ विविक्त इति होचतुः ॥ ४८ ॥,iti taccintayā kiñcinmlānaśriyamadhomukham|śaṇḍāmarkāvauśanasau vivikta iti hocatuḥ|| 48 ||
+7.5.49,जितं त्वयैकेन जगत्त्रयं भ्रुवोर्विजृम्भणत्रस्तसमस्तधिष्ण्यपम् ।न तस्य चिन्त्यं तव नाथ चक्ष्वहे न वै शिशूनां गुणदोषयोः पदम् ॥ ४९ ॥,jitaṃ tvayaikena jagattrayaṃ bhruvorvijṛmbhaṇatrastasamastadhiṣṇyapam|na tasya cintyaṃ tava nātha cakṣvahe na vai śiśūnāṃ guṇadoṣayoḥ padam|| 49 ||
+7.5.50,इमं तु पाशैर्वरुणस्य बद्ध्वा निधेहि भीतो न पलायते यथा ।बुद्धिश्च पुंसो वयसार्यसेवया यावद्गुरुर्भार्गव आगमिष्यति ॥ ५० ॥,imaṃ tu pāśairvaruṇasya baddhvā nidhehi bhīto na palāyate yathā|buddhiśca puṃso vayasāryasevayā yāvadgururbhārgava āgamiṣyati|| 50 ||
+7.5.51,तथेति गुरुपुत्रोक्तमनुज्ञायेदमब्रवीत् ।धर्मो ह्यस्योपदेष्टव्यो राज्ञां यो गृहमेधिनाम् ॥ ५१ ॥,tatheti guruputroktamanujñāyedamabravīt|dharmo hyasyopadeṣṭavyo rājñāṃ yo gṛhamedhinām|| 51 ||
+7.5.52,धर्ममर्थं च कामं च नितरां चानुपूर्वशः ।प्रह्रादायोचतू राजन्प्रश्रितावनताय च ॥ ५२ ॥,dharmamarthaṃ ca kāmaṃ ca nitarāṃ cānupūrvaśaḥ|prahrādāyocatū rājanpraśritāvanatāya ca|| 52 ||
+7.5.53,यथा त्रिवर्गं गुरुभिरात्मने उपशिक्षितम् ।न साधु मेने तच्छिक्षां द्वन्द्वारामोपवर्णिताम् ॥ ५३ ॥,yathā trivargaṃ gurubhirātmane upaśikṣitam|na sādhu mene tacchikṣāṃ dvandvārāmopavarṇitām|| 53 ||
+7.5.54,यदाचार्यः परावृत्तो गृहमेधीयकर्मसु ।वयस्यैर्बालकैस्तत्र सोपहूतः कृतक्षणैः ॥ ५४ ॥,yadācāryaḥ parāvṛtto gṛhamedhīyakarmasu|vayasyairbālakaistatra sopahūtaḥ kṛtakṣaṇaiḥ|| 54 ||
+7.5.55,अथ तान्श्लक्ष्णया वाचा प्रत्याहूय महाबुधः ।उवाच विद्वांस्तन्निष्ठां कृपया प्रहसन्निव ॥ ५५ ॥,atha tānślakṣṇayā vācā pratyāhūya mahābudhaḥ|uvāca vidvāṃstanniṣṭhāṃ kṛpayā prahasanniva|| 55 ||
+7.5.56,ते तु तद्गौरवात्सर्वे त्यक्तक्रीडापरिच्छदाः ।बाला अदूषितधियो द्वन्द्वारामेरितेहितैः ॥ ५६ ॥,te tu tadgauravātsarve tyaktakrīḍāparicchadāḥ|bālā adūṣitadhiyo dvandvārāmeritehitaiḥ|| 56 ||
+7.5.57,पर्युपासत राजेन्द्र तन्न्यस्��हृदयेक्षणाः ।तानाह करुणो मैत्रो महाभागवतोऽसुरः ॥ ५७ ॥,paryupāsata rājendra tannyastahṛdayekṣaṇāḥ|tānāha karuṇo maitro mahābhāgavato'suraḥ|| 57 ||
+7.7.1,श्रीनारद उवाच ।एवं दैत्यसुतैः पृष्टो महाभागवतोऽसुरः ।उवाच तान्स्मयमानः स्मरन्मदनुभाषितम् ॥ १ ॥,śrīnārada uvāca|evaṃ daityasutaiḥ pṛṣṭo mahābhāgavato'suraḥ|uvāca tānsmayamānaḥ smaranmadanubhāṣitam|| 1 ||
+7.7.2,श्रीप्रह्राद उवाच ।पितरि प्रस्थितेऽस्माकं तपसे मन्दराचलम् ।युद्धोद्यमं परं चक्रुर्विबुधा दानवान्प्रति ॥ २ ॥,śrīprahrāda uvāca|pitari prasthite'smākaṃ tapase mandarācalam|yuddhodyamaṃ paraṃ cakrurvibudhā dānavānprati|| 2 ||
+7.7.3,पिपीलिकैरहिरिव दिष्ट्या लोकोपतापनः ।पापेन पापोऽभक्षीति वदन्तो वासवादयः ॥ ३ ॥,pipīlikairahiriva diṣṭyā lokopatāpanaḥ|pāpena pāpo'bhakṣīti vadanto vāsavādayaḥ|| 3 ||
+7.7.4,तेषामतिबलोद्योगं निशम्यासुरयूथपाः ।वध्यमानाः सुरैर्भीता दुद्रुवुः सर्वतो दिशम् ॥ ४ ॥,teṣāmatibalodyogaṃ niśamyāsurayūthapāḥ|vadhyamānāḥ surairbhītā dudruvuḥ sarvato diśam|| 4 ||
+7.7.5,कलत्रपुत्रवित्ताप्तान्गृहान्पशुपरिच्छदान् ।नावेक्ष्यमाणास्त्वरिताः सर्वे प्राणपरीप्सवः ॥ ५ ॥,kalatraputravittāptāngṛhānpaśuparicchadān|nāvekṣyamāṇāstvaritāḥ sarve prāṇaparīpsavaḥ|| 5 ||
+7.7.6,व्यलुम्पन्राजशिबिरममरा जयकाङ्क्षिणः ।इन्द्रस्तु राजमहिषीं मातरं मम चाग्रहीत् ॥ ६ ॥,vyalumpanrājaśibiramamarā jayakāṅkṣiṇaḥ|indrastu rājamahiṣīṃ mātaraṃ mama cāgrahīt|| 6 ||
+7.7.7,नीयमानां भयोद्विग्नां रुदतीं कुररीमिव ।यदृच्छयागतस्तत्र देवर्षिर्ददृशे पथि ॥ ७ ॥,nīyamānāṃ bhayodvignāṃ rudatīṃ kurarīmiva|yadṛcchayāgatastatra devarṣirdadṛśe pathi|| 7 ||
+7.7.8,प्राह नैनां सुरपते नेतुमर्हस्यनागसम् ।मुञ्च मुञ्च महाभाग सतीं परपरिग्रहम् ॥ ८ ॥,prāha naināṃ surapate netumarhasyanāgasam|muñca muñca mahābhāga satīṃ paraparigraham|| 8 ||
+7.7.9,श्रीइन्द्र उवाच ।आस्तेऽस्या जठरे वीर्यमविषह्यं सुरद्विषः ।आस्यतां यावत्प्रसवं मोक्ष्येऽर्थपदवीं गतः ॥ ९ ॥,śrīindra uvāca|āste'syā jaṭhare vīryamaviṣahyaṃ suradviṣaḥ|āsyatāṃ yāvatprasavaṃ mokṣye'rthapadavīṃ gataḥ|| 9 ||
+7.7.10,श्रीनारद उवाच ।अयं निष्किल्बिषः साक्षान्महाभागवतो महान् ।त्वया न प्राप्स्यते संस्थामनन्तानुचरो बली ॥ १० ॥,śrīnārada uvāca|ayaṃ niṣkilbiṣaḥ sākṣānmahābhāgavato mahān|tvayā na prāpsyate saṃsthāmanantānucaro balī|| 10 ||
+7.7.11,इत्युक्तस्तां विहायेन्द्रो देवर्षेर्मानयन्वचः ।अनन्तप्रियभक्त्यैनां परिक्रम्य दिवं ययौ ॥ ११ ॥,ityuktastāṃ vihāyendro devarṣermānayanvacaḥ|anantapriyabhaktyaināṃ parikramya divaṃ yayau|| 11 ||
+7.7.12,ततो मे मातरमृषिः समानीय निजाश्रमे ।आश्वास्येहोष्यतां वत्से यावत्ते भर्तुरागमः ॥ १२ ॥,tato me mātaramṛṣiḥ samānīya nijāśrame|āśvāsyehoṣyatāṃ vatse yāvatte bharturāgamaḥ|| 12 ||
+7.7.13,तथेत्यवात्सीद्देवर्षेरन्तिके साकुतोभया ।यावद्दैत्यपतिर्घोरात्तपसो न न्यवर्तत ॥ १३ ॥,tathetyavātsīddevarṣerantike sākutobhayā|yāvaddaityapatirghorāttapaso na nyavartata|| 13 ||
+7.7.14,ऋषिं पर्यचरत्तत्र भक्त्या परमया सती ।अन्तर्वत्नी स्वगर्भस्य क्षेमायेच्छाप्रसूतये ॥ १४ ॥,ṛṣiṃ paryacarattatra bhaktyā paramayā satī|antarvatnī svagarbhasya kṣemāyecchāprasūtaye|| 14 ||
+7.7.15,ऋषिः कारुणिकस्तस्याः प्रादादुभयमीश्वरः ।धर्मस्य तत्त्वं ज्ञानं च मामप्युद्दिश्य निर्मलम् ॥ १५ ॥,ṛṣiḥ kāruṇikastasyāḥ prādādubhayamīśvaraḥ|dharmasya tattvaṃ jñānaṃ ca māmapyuddiśya nirmalam|| 15 ||
+7.7.16,तत्तु कालस्य दीर्घत्वात्स्त्रीत्वान्मातुस्तिरोदधे ।ऋषिणानुगृहीतं मां नाधुनाप्यजहात्स्मृतिः ॥ १६ ॥,tattu kālasya dīrghatvātstrītvānmātustirodadhe|ṛṣiṇānugṛhītaṃ māṃ nādhunāpyajahātsmṛtiḥ|| 16 ||
+7.7.17,भवतामपि भूयान्मे यदि श्रद्दधते वचः ।वैशारदी धीः श्रद्धातः स्त्रीबालानां च मे यथा ॥ १७ ॥,bhavatāmapi bhūyānme yadi śraddadhate vacaḥ|vaiśāradī dhīḥ śraddhātaḥ strībālānāṃ ca me yathā|| 17 ||
+7.7.18,जन्माद्याः षडिमे भावा दृष्टा देहस्य नात्मनः ।फलानामिव वृक्षस्य कालेनेश्वरमूर्तिना ॥ १८ ॥,janmādyāḥ ṣaḍime bhāvā dṛṣṭā dehasya nātmanaḥ|phalānāmiva vṛkṣasya kāleneśvaramūrtinā|| 18 ||
+7.7.19,आत्मा नित्योऽव्ययः शुद्ध एकः क्षेत्रज्ञ आश्रयः ।अविक्रियः स्वदृघेतुर्व्यापकोऽसङ्ग्यनावृतः ॥ १९ ॥,ātmā nityo'vyayaḥ śuddha ekaḥ kṣetrajña āśrayaḥ|avikriyaḥ svadṛgheturvyāpako'saṅgyanāvṛtaḥ|| 19 ||
+7.7.20,एतैर्द्वादशभिर्विद्वानात्मनो लक्षणैः परैः ।अहं ममेत्यसद्भावं देहादौ मोहजं त्यजेत् ॥ २० ॥,etairdvādaśabhirvidvānātmano lakṣaṇaiḥ paraiḥ|ahaṃ mametyasadbhāvaṃ dehādau mohajaṃ tyajet|| 20 ||
+7.7.21,स्वर्णं यथा ग्रावसु हेमकारः क्षेत्रेषु योगैस्तदभिज्ञ आप्नुयात् ।क्षेत्रेषु देहेषु तथात्मयोगैरध्यात्मविद्ब्रह्मगतिं लभेत ॥ २१ ॥,svarṇaṃ yathā grāvasu hemakāraḥ kṣetreṣu yogaistadabhijña āpnuyāt|kṣetreṣu deheṣu tathātmayogairadhyātmavidbrahmagatiṃ labheta|| 21 ||
+7.7.22,अष्टौ प्रकृतयः प्रोक्तास्त्रय एव हि तद्गुणाः ।विकाराः षोडशाचार्यैः पुमानेकः समन्वयात् ॥ २२ ॥,aṣṭau prakṛtayaḥ proktāstraya eva hi tadguṇāḥ|vikārāḥ ṣoḍaśācāryaiḥ pumānekaḥ samanvayāt|| 22 ||
+7.7.23,देहस्तु सर्वसङ्घातो जगत्तस्थुरिति द्विधा ।अत्रैव मृग्यः पुरुषो नेति नेतीत्यतत्त्यजन् ॥ २३ ॥,dehastu sarvasaṅghāto jagattasthuriti dvidhā|atraiva mṛgyaḥ puruṣo neti netītyatattyajan|| 23 ||
+7.7.24,अन्वयव्यतिरेकेण विवेकेनोशतात्मना ।स्वर्गस्थानसमाम्नायैर्विमृशद्भिरसत्वरैः ॥ २४ ॥,anvayavyatirekeṇa vivekenośatātmanā|svargasthānasamāmnāyairvimṛśadbhirasatvaraiḥ|| 24 ||
+7.7.25,बुद्धेर्जागरणं स्वप्नः सुषुप्तिरिति वृत्तयः ।ता येनैवानुभूयन्ते सोऽध्यक्षः पुरुषः परः ॥ २५ ॥,buddherjāgaraṇaṃ svapnaḥ suṣuptiriti vṛttayaḥ|tā yenaivānubhūyante so'dhyakṣaḥ puruṣaḥ paraḥ|| 25 ||
+7.7.26,एभिस्त्रिवर्णैः पर्यस्तैर्बुद्धिभेदैः क्रियोद्भवैः ।स्वरूपमात्मनो बुध्येद्गन्धैर्वायुमिवान्वयात् ॥ २६ ॥,ebhistrivarṇaiḥ paryastairbuddhibhedaiḥ kriyodbhavaiḥ|svarūpamātmano budhyedgandhairvāyumivānvayāt|| 26 ||
+7.7.27,एतद्द्वारो हि संसारो गुणकर्मनिबन्धनः ।अज्ञानमूलोऽपार्थोऽपि पुंसः स्वप्न इवार्प्यते ॥ २७ ॥,etaddvāro hi saṃsāro guṇakarmanibandhanaḥ|ajñānamūlo'pārtho'pi puṃsaḥ svapna ivārpyate|| 27 ||
+7.7.28,तस्माद्भवद्भिः कर्तव्यं कर्मणां त्रिगुणात्मनाम् ।बीजनिर्हरणं योगः प्रवाहोपरमो धियः ॥ २८ ॥,tasmādbhavadbhiḥ kartavyaṃ karmaṇāṃ triguṇātmanām|bījanirharaṇaṃ yogaḥ pravāhoparamo dhiyaḥ|| 28 ||
+7.7.29,तत्रोपायसहस्राणामयं भगवतोदितः ।यदीश्वरे भगवति यथा यैरञ्जसा रतिः ॥ २९ ॥,tatropāyasahasrāṇāmayaṃ bhagavatoditaḥ|yadīśvare bhagavati yathā yairañjasā ratiḥ|| 29 ||
+7.7.30,गुरुशुश्रूषया भक्त्या सर्वलब्धार्पणेन च ।सङ्गेन साधुभक्तानामीश्वराराधनेन च ॥ ३० ॥,guruśuśrūṣayā bhaktyā sarvalabdhārpaṇena ca|saṅgena sādhubhaktānāmīśvarārādhanena ca|| 30 ||
+7.7.31,श्रद्धया तत्कथायां च कीर्तनैर्गुणकर्मणाम् ।तत्पादाम्बुरुहध्यानात्तल्लिङ्गेक्षार्हणादिभिः ॥ ३१ ॥,śraddhayā tatkathāyāṃ ca kīrtanairguṇakarmaṇām|tatpādāmburuhadhyānāttalliṅgekṣārhaṇādibhiḥ|| 31 ||
+7.7.32,हरिः सर्वेषु भूतेषु भगवानास्त ईश्वरः ।इति भूतानि मनसा कामैस्तैः साधु मानयेत् ॥ ३२ ॥,hariḥ sarveṣu bhūteṣu bhagavānāsta īśvaraḥ|iti bhūtāni manasā kāmaistaiḥ sādhu mānayet|| 32 ||
+7.7.33,एवं निर्जितषड्वर्गैः क्रियते भक्तिरीश्वरे ।वासुदेवे भगवति यया संलभ्यते रतिः ॥ ३३ ॥,evaṃ nirjitaṣaḍvargaiḥ kriyate bhaktirīśvare|vāsudeve bhagavati yayā saṃlabhyate ratiḥ|| 33 ||
+7.7.34,निशम्य कर्माणि गुणानतुल्यान्वीर्याणि लीलातनुभिः कृतानि ।यदातिहर्षोत्पुलकाश्रुगद्गदं प्रोत्कण्ठ उद्गायति रौति नृत्यति ॥ ३४ ॥,niśamya karmāṇi guṇānatulyānvīryāṇi līlātanubhiḥ kṛtāni|yadātiharṣotpulakāśrugadgadaṃ protkaṇṭha udgāyati rauti nṛtyati|| 34 ||
+7.7.35,यदा ग्रहग्रस्त इव क्वचिद्धसत्याक्रन्दते ध्यायति वन्दते जनम् ।मुहुः श्वसन्वक्ति हरे जगत्पते नारायणेत्यात्ममतिर्गतत्रपः ॥ ३५ ॥,yadā grahagrasta iva kvaciddhasatyākrandate dhyāyati vandate janam|muhuḥ śvasanvakti hare jagatpate nārāyaṇetyātmamatirgatatrapaḥ|| 35 ||
+7.7.36,तदा पुमान्मुक्तसमस्तबन्धनस्तद्भावभावानुकृताशयाकृतिः ।निर्दग्धबीजानुशयो महीयसा भक्तिप्रयोगेण समेत्यधोक्षजम् ॥ ३६ ॥,tadā pumānmuktasamastabandhanastadbhāvabhāvānukṛtāśayākṛtiḥ|nirdagdhabījānuśayo mahīyasā bhaktiprayogeṇa sametyadhokṣajam|| 36 ||
+7.7.37,अधोक्षजालम्भमिहाशुभात्मनः शरीरिणः संसृतिचक्रशातनम् ।तद्ब्रह्मनिर्वाणसुखं विदुर्बुधास्ततो भजध्वं हृदये हृदीश्वरम् ॥ ३७ ॥,adhokṣajālambhamihāśubhātmanaḥ śarīriṇaḥ saṃsṛticakraśātanam|tadbrahmanirvāṇasukhaṃ vidurbudhāstato bhajadhvaṃ hṛdaye hṛdīśvaram|| 37 ||
+7.7.38,कोऽतिप्रयासोऽसुरबालका हरेरुपासने स्वे हृदि छिद्र वत्सतः ।स्वस्यात्मनः सख्युरशेषदेहिनां सामान्यतः किं विषयोपपादनैः ॥ ३८ ॥,ko'tiprayāso'surabālakā harerupāsane sve hṛdi chidra vatsataḥ|svasyātmanaḥ sakhyuraśeṣadehināṃ sāmānyataḥ kiṃ viṣayopapādanaiḥ|| 38 ||
+7.7.39,रायः कलत्रं पशवः सुतादयो गृहा मही कुञ्जरकोशभूतयः ।सर्वेऽर्थकामाः क्षणभङ्गुरायुषः कुर्वन्ति मर्त्यस्य कियत्प्रियं चलाः ॥ ३९ ॥,rāyaḥ kalatraṃ paśavaḥ sutādayo gṛhā mahī kuñjarakośabhūtayaḥ|sarve'rthakāmāḥ kṣaṇabhaṅgurāyuṣaḥ kurvanti martyasya kiyatpriyaṃ calāḥ|| 39 ||
+7.7.40,एवं हि लोकाः क्रतुभिः कृता अमी क्षयिष्णवः सातिशया न निर्मलाः ।तस्माददृष्टश्रुतदूषणं परं भक्त्योक्तयेशं भजतात्मलब्धये ॥ ४० ॥,evaṃ hi lokāḥ kratubhiḥ kṛtā amī kṣayiṣṇavaḥ sātiśayā na nirmalāḥ|tasmādadṛṣṭaśrutadūṣaṇaṃ paraṃ bhaktyoktayeśaṃ bhajatātmalabdhaye|| 40 ||
+7.7.41,यदर्थ इह कर्माणि विद्वन्मान्यसकृन्नरः ।करोत्यतो विपर्यासममोघं विन्दते फलम् ॥ ४१ ॥,yadartha iha karmāṇi vidvanmānyasakṛnnaraḥ|karotyato viparyāsamamoghaṃ vindate phalam|| 41 ||
+7.7.42,सुखाय दुःखमोक्षाय सङ्कल्प इह कर्मिणः ।सदाप्नोतीहया दुःखमनीहायाः सुखावृतः ॥ ४२ ॥,sukhāya duḥkhamokṣāya saṅkalpa iha karmiṇaḥ|sadāpnotīhayā duḥkhamanīhāyāḥ sukhāvṛtaḥ|| 42 ||
+7.7.43,कामान्कामयते काम्यैर्यदर्थमिह पूरुषः ।स वै देहस्तु पारक्यो भङ्गुरो यात्युपैति च ॥ ४३ ॥,kāmānkāmayate kāmyairyadarthamiha pūruṣaḥ|sa vai dehastu pārakyo bhaṅguro yātyupaiti ca|| 43 ||
+7.7.44,किमु व्यवहितापत्य दारागारधनादयः ।राज्यकोशगजामात्य भृत्याप्ता ममतास्पदाः ॥ ४४ ॥,kimu vyavahitāpatya dārāgāradhanādayaḥ|rājyakośagajāmātya bhṛtyāptā mamatāspadāḥ|| 44 ||
+7.7.45,किमेतैरात्मनस्तुच्छैः सह देहेन नश्वरैः ।अनर्थैरर्थसङ्काशैर्नित्यानन्दरसोदधेः ॥ ४५ ॥,kimetairātmanastucchaiḥ saha dehena naśvaraiḥ|anarthairarthasaṅkāśairnityānandarasodadheḥ|| 45 ||
+7.7.46,निरूप्यतामिह स्वार्थः कियान्देहभृतोऽसुराः ।निषेकादिष्ववस्थासु क्लिश्यमानस्य कर्मभिः ॥ ४६ ॥,nirūpyatāmiha svārthaḥ kiyāndehabhṛto'surāḥ|niṣekādiṣvavasthāsu kliśyamānasya karmabhiḥ|| 46 ||
+7.7.47,कर्माण्यारभते देही देहेनात्मानुवर्तिना ।कर्मभिस्तनुते देहमुभयं त्वविवेकतः ॥ ४७ ॥,karmāṇyārabhate dehī dehenātmānuvartinā|karmabhistanute dehamubhayaṃ tvavivekataḥ|| 47 ||
+7.7.48,तस्मादर्थाश्च कामाश्च धर्माश्च यदपाश्रयाः ।भजतानीहयात्मानमनीहं हरिमीश्वरम् ॥ ४८ ॥,tasmādarthāśca kāmāśca dharmāśca yadapāśrayāḥ|bhajatānīhayātmānamanīhaṃ harimīśvaram|| 48 ||
+7.7.49,सर्वेषामपि भूतानां हरिरात्मेश्वरः प्रियः ।भूतैर्महद्भिः स्वकृतैः कृतानां जीवसंज्ञितः ॥ ४९ ॥,sarveṣāmapi bhūtānāṃ harirātmeśvaraḥ priyaḥ|bhūtairmahadbhiḥ svakṛtaiḥ kṛtānāṃ jīvasaṃjñitaḥ|| 49 ||
+7.7.50,देवोऽसुरो मनुष्यो वा यक्षो गन्धर्व एव वा ।भजन्मुकुन्दचरणं स्वस्तिमान्स्याद्यथा वयम् ॥ ५० ॥,devo'suro manuṣyo vā yakṣo gandharva eva vā|bhajanmukundacaraṇaṃ svastimānsyādyathā vayam|| 50 ||
+7.7.51,नालं द्विजत्वं देवत्वमृषित्वं वासुरात्मजाः ।प्रीणनाय मुकुन्दस्य न वृत्तं न बहुज्ञता ॥ ५१ ॥,nālaṃ dvijatvaṃ devatvamṛṣitvaṃ vāsurātmajāḥ|prīṇanāya mukundasya na vṛttaṃ na bahujñatā|| 51 ||
+7.7.52,न दानं न तपो नेज्या न शौचं न व्रतानि च ।प्रीयतेऽमलया भक्��्या हरिरन्यद्विडम्बनम् ॥ ५२ ॥,na dānaṃ na tapo nejyā na śaucaṃ na vratāni ca|prīyate'malayā bhaktyā hariranyadviḍambanam|| 52 ||
+7.7.53,ततो हरौ भगवति भक्तिं कुरुत दानवाः ।आत्मौपम्येन सर्वत्र सर्वभूतात्मनीश्वरे ॥ ५३ ॥,tato harau bhagavati bhaktiṃ kuruta dānavāḥ|ātmaupamyena sarvatra sarvabhūtātmanīśvare|| 53 ||
+7.7.54,दैतेया यक्षरक्षांसि स्त्रियः शूद्रा व्रजौकसः ।खगा मृगाः पापजीवाः सन्ति ह्यच्युततां गताः ॥ ५४ ॥,daiteyā yakṣarakṣāṃsi striyaḥ śūdrā vrajaukasaḥ|khagā mṛgāḥ pāpajīvāḥ santi hyacyutatāṃ gatāḥ|| 54 ||
+7.7.55,एतावानेव लोकेऽस्मिन्पुंसः स्वार्थः परः स्मृतः ।एकान्तभक्तिर्गोविन्दे यत्सर्वत्र तदीक्षणम् ॥ ५५ ॥,etāvāneva loke'sminpuṃsaḥ svārthaḥ paraḥ smṛtaḥ|ekāntabhaktirgovinde yatsarvatra tadīkṣaṇam|| 55 ||
+7.8.1,अथाष्टामोऽध्यायः ।श्रीनारद उवाच ।अथ दैत्यसुताः सर्वे श्रुत्वा तदनुवर्णितम् ।जगृहुर्निरवद्यत्वान्नैव गुर्वनुशिक्षितम् ॥ १ ॥,athāṣṭāmo'dhyāyaḥ|śrīnārada uvāca|atha daityasutāḥ sarve śrutvā tadanuvarṇitam|jagṛhurniravadyatvānnaiva gurvanuśikṣitam|| 1 ||
+7.8.2,अथाचार्यसुतस्तेषां बुद्धिमेकान्तसंस्थिताम् ।आलक्ष्य भीतस्त्वरितो राज्ञ आवेदयद्यथा ॥ २ ॥,athācāryasutasteṣāṃ buddhimekāntasaṃsthitām|ālakṣya bhītastvarito rājña āvedayadyathā|| 2 ||
+7.8.3,श्रुत्वा तदप्रियं दैत्यो दुःसहं तनयानयम् ।कोपावेशचलद्गात्रः पुत्रं हन्तुं मनो दधे ॥ ३ ॥,śrutvā tadapriyaṃ daityo duḥsahaṃ tanayānayam|kopāveśacaladgātraḥ putraṃ hantuṃ mano dadhe|| 3 ||
+7.8.4,क्षिप्त्वा परुषया वाचा प्रह्रादमतदर्हणम् ।आहेक्षमाणः पापेन तिरश्चीनेन चक्षुषा ॥ ४ ॥,kṣiptvā paruṣayā vācā prahrādamatadarhaṇam|āhekṣamāṇaḥ pāpena tiraścīnena cakṣuṣā|| 4 ||
+7.8.5,प्रश्रयावनतं दान्तं बद्धाञ्जलिमवस्थितम् ।सर्पः पदाहत इव श्वसन्प्रकृतिदारुणः ॥ ५ ॥,praśrayāvanataṃ dāntaṃ baddhāñjalimavasthitam|sarpaḥ padāhata iva śvasanprakṛtidāruṇaḥ|| 5 ||
+7.8.6,श्रीहिरण्यकशिपुरुवाच ।हे दुर्विनीत मन्दात्मन्कुलभेदकराधम ।स्तब्धं मच्छासनोद्वृत्तं नेष्ये त्वाद्य यमक्षयम् ॥ ६ ॥,śrīhiraṇyakaśipuruvāca|he durvinīta mandātmankulabhedakarādhama|stabdhaṃ macchāsanodvṛttaṃ neṣye tvādya yamakṣayam|| 6 ||
+7.8.7,क्रुद्धस्य यस्य कम्पन्ते त्रयो लोकाः सहेश्वराः ।तस्य मेऽभीतवन्मूढ शासनं किं बलोऽत्यगाः ॥ ७ ॥,kruddhasya yasya kampante trayo lokāḥ saheśvarāḥ|tasya me'bhītavanmūḍha śāsanaṃ kiṃ balo'tyagāḥ|| 7 ||
+7.8.8,श्रीप्रह्राद उवाच ।न केवलं मे भवतश्च राजन्स वै बलं बलिनां चापरेषाम् ।परेऽवरेऽमी स्थिरजङ्गमा ये ब्रह्मादयो येन वशं प्रणीताः ॥ ८ ॥,śrīprahrāda uvāca|na kevalaṃ me bhavataśca rājansa vai balaṃ balināṃ cāpareṣām|pare'vare'mī sthirajaṅgamā ye brahmādayo yena vaśaṃ praṇītāḥ|| 8 ||
+7.8.9,स ईश्वरः काल उरुक्रमोऽसावोजः सहः सत्त्वबलेन्द्रि यात्मा ।स एव विश्वं परमः स्वशक्तिभिः सृजत्यवत्यत्ति गुणत्रयेशः ॥ ९ ॥,sa īśvaraḥ kāla urukramo'sāvojaḥ sahaḥ sattvabalendri yātmā|sa eva viśvaṃ paramaḥ svaśaktibhiḥ sṛjatyavatyatti guṇatrayeśaḥ|| 9 ||
+7.8.10,जह्यासुरं भावमिमं त्वमात्मनः समं मनो धत्स्व न सन्ति विद्विषः ।ऋतेऽजितादात्मन उत्पथे स्थितात्तद्धि ह्यनन्तस्य महत्समर्हणम् ॥ १० ॥,jahyāsuraṃ bhāvamimaṃ tvamātmanaḥ samaṃ mano dhatsva na santi vidviṣaḥ|ṛte'jitādātmana utpathe sthitāttaddhi hyanantasya mahatsamarhaṇam|| 10 ||
+7.8.11,दस्यून्पुरा षण्ण विजित्य लुम्पतो मन्यन्त एके स्वजिता दिशो दश ।जितात्मनो ज्ञस्य समस्य देहिनां साधोः स्वमोहप्रभवाः कुतः परे ॥ ११ ॥,dasyūnpurā ṣaṇṇa vijitya lumpato manyanta eke svajitā diśo daśa|jitātmano jñasya samasya dehināṃ sādhoḥ svamohaprabhavāḥ kutaḥ pare|| 11 ||
+7.8.12,श्रीहिरण्यकशिपुरुवाच ।व्यक्तं त्वं मर्तुकामोऽसि योऽतिमात्रं विकत्थसे ।मुमूर्षूणां हि मन्दात्मन्ननु स्युर्विक्लवा गिरः ॥ १२ ॥,śrīhiraṇyakaśipuruvāca|vyaktaṃ tvaṃ martukāmo'si yo'timātraṃ vikatthase|mumūrṣūṇāṃ hi mandātmannanu syurviklavā giraḥ|| 12 ||
+7.8.13,यस्त्वया मन्दभाग्योक्तो मदन्यो जगदीश्वरः ।क्वासौ यदि स सर्वत्र कस्मात्स्तम्भे न दृश्यते ॥ १३ ॥,yastvayā mandabhāgyokto madanyo jagadīśvaraḥ|kvāsau yadi sa sarvatra kasmātstambhe na dṛśyate|| 13 ||
+7.8.14,सोऽहं विकत्थमानस्य शिरः कायाद्धरामि ते ।गोपायेत हरिस्त्वाद्य यस्ते शरणमीप्सितम् ॥ १४ ॥,so'haṃ vikatthamānasya śiraḥ kāyāddharāmi te|gopāyeta haristvādya yaste śaraṇamīpsitam|| 14 ||
+7.8.15,एवं दुरुक्तैर्मुहुरर्दयन्रुषा सुतं महाभागवतं महासुरः ।खड्गं प्रगृह्योत्पतितो वरासनात्स्तम्भं तताडातिबलः स्वमुष्टिना ॥ १५ ॥,evaṃ duruktairmuhurardayanruṣā sutaṃ mahābhāgavataṃ mahāsuraḥ|khaḍgaṃ pragṛhyotpatito varāsanātstambhaṃ tatāḍātibalaḥ svamuṣṭinā|| 15 ||
+7.8.16,तदैव तस्मिन्निनदोऽतिभीषणो बभूव येनाण्डकटाहमस्फुटत् ।यं वै स्वधिष्ण्योपगतं त्वजादयः श्रुत्वा स्वधामात्ययमङ्ग मेनिरे ॥ १६ ॥,tadaiva tasminninado'tibhīṣaṇo babhūva yenāṇḍakaṭāhamasphuṭat|yaṃ vai svadhiṣṇyopagataṃ tvajādayaḥ śrutvā svadhāmātyayamaṅga menire|| 16 ||
+7.8.17,स विक्रमन्पुत्रवधेप्सुरोजसा निशम्य निर्ह्रादमपूर्वमद्भुतम् ।अन्तःसभायां न ददर्श तत्पदं वितत्रसुर्येन सुरारियूथपाः ॥ १७ ॥,sa vikramanputravadhepsurojasā niśamya nirhrādamapūrvamadbhutam|antaḥsabhāyāṃ na dadarśa tatpadaṃ vitatrasuryena surāriyūthapāḥ|| 17 ||
+7.8.18,सत्यं विधातुं निजभृत्यभाषितं व्याप्तिं च भूतेष्वखिलेषु चात्मनः ।अदृश्यतात्यद्भुतरूपमुद्वहन्स्तम्भे सभायां न मृगं न मानुषम् ॥ १८ ॥,satyaṃ vidhātuṃ nijabhṛtyabhāṣitaṃ vyāptiṃ ca bhūteṣvakhileṣu cātmanaḥ|adṛśyatātyadbhutarūpamudvahanstambhe sabhāyāṃ na mṛgaṃ na mānuṣam|| 18 ||
+7.8.19,स सत्त्वमेनं परितो विपश्यन्स्तम्भस्य मध्यादनुनिर्जिहानम् ।नायं मृगो नापि नरो विचित्रमहो किमेतन्नृमृगेन्द्र रूपम् ॥ १९ ॥,sa sattvamenaṃ parito vipaśyanstambhasya madhyādanunirjihānam|nāyaṃ mṛgo nāpi naro vicitramaho kimetannṛmṛgendra rūpam|| 19 ||
+7.8.20,मीमांसमानस्य समुत्थितोऽग्रतो नृसिंहरूपस्तदलं भयानकम् ।प्रतप्तचामीकरचण्डलोचनं स्फु��त्सटाकेशरजृम्भिताननम् ॥ २० ॥,mīmāṃsamānasya samutthito'grato nṛsiṃharūpastadalaṃ bhayānakam|prataptacāmīkaracaṇḍalocanaṃ sphuratsaṭākeśarajṛmbhitānanam|| 20 ||
+7.8.21,करालदंष्ट्रं करवालचञ्चल क्षुरान्तजिह्वं भ्रुकुटीमुखोल्बणम् ।स्तब्धोर्ध्वकर्णं गिरिकन्दराद्भुत व्यात्तास्यनासं हनुभेदभीषणम् ॥ २१ ॥,karāladaṃṣṭraṃ karavālacañcala kṣurāntajihvaṃ bhrukuṭīmukholbaṇam|stabdhordhvakarṇaṃ girikandarādbhuta vyāttāsyanāsaṃ hanubhedabhīṣaṇam|| 21 ||
+7.8.22,दिविस्पृशत्कायमदीर्घपीवर ग्रीवोरुवक्षःस्थलमल्पमध्यमम् ।चन्द्रांशुगौरैश्छुरितं तनूरुहैर्विष्वग्भुजानीकशतं नखायुधम् ॥ २२ ॥,divispṛśatkāyamadīrghapīvara grīvoruvakṣaḥsthalamalpamadhyamam|candrāṃśugauraiśchuritaṃ tanūruhairviṣvagbhujānīkaśataṃ nakhāyudham|| 22 ||
+7.8.23,दुरासदं सर्वनिजेतरायुध प्रवेकविद्रावितदैत्यदानवम् ।प्रायेण मेऽयं हरिणोरुमायिना वधः स्मृतोऽनेन समुद्यतेन किम् ॥ २३ ॥,durāsadaṃ sarvanijetarāyudha pravekavidrāvitadaityadānavam|prāyeṇa me'yaṃ hariṇorumāyinā vadhaḥ smṛto'nena samudyatena kim|| 23 ||
+7.8.24,एवं ब्रुवंस्त्वभ्यपतद्गदायुधो नदन्नृसिंहं प्रति दैत्यकुञ्जरः ।अलक्षितोऽग्नौ पतितः पतङ्गमो यथा नृसिंहौजसि सोऽसुरस्तदा ॥ २४ ॥,evaṃ bruvaṃstvabhyapatadgadāyudho nadannṛsiṃhaṃ prati daityakuñjaraḥ|alakṣito'gnau patitaḥ pataṅgamo yathā nṛsiṃhaujasi so'surastadā|| 24 ||
+7.8.25,न तद्विचित्रं खलु सत्त्वधामनि स्वतेजसा यो नु पुरापिबत्तमः ।ततोऽभिपद्याभ्यहनन्महासुरो रुषा नृसिंहं गदयोरुवेगया ॥ २५ ॥,na tadvicitraṃ khalu sattvadhāmani svatejasā yo nu purāpibattamaḥ|tato'bhipadyābhyahananmahāsuro ruṣā nṛsiṃhaṃ gadayoruvegayā|| 25 ||
+7.8.26,तं विक्रमन्तं सगदं गदाधरो महोरगं तार्क्ष्यसुतो यथाग्रहीत् ।स तस्य हस्तोत्कलितस्तदासुरो विक्रीडतो यद्वदहिर्गरुत्मतः ॥ २६ ॥,taṃ vikramantaṃ sagadaṃ gadādharo mahoragaṃ tārkṣyasuto yathāgrahīt|sa tasya hastotkalitastadāsuro vikrīḍato yadvadahirgarutmataḥ|| 26 ||
+7.8.27,असाध्वमन्यन्त हृतौकसोऽमरा घनच्छदा भारत सर्वधिष्ण्यपाः ।तं मन्यमानो निजवीर्यशङ्कितं यद्धस्तमुक्तो नृहरिं महासुरः ।पुनस्तमासज्जत खड्गचर्मणी प्रगृह्य वेगेन गतश्रमो मृधे ॥ २७ ॥,asādhvamanyanta hṛtaukaso'marā ghanacchadā bhārata sarvadhiṣṇyapāḥ|taṃ manyamāno nijavīryaśaṅkitaṃ yaddhastamukto nṛhariṃ mahāsuraḥ|punastamāsajjata khaḍgacarmaṇī pragṛhya vegena gataśramo mṛdhe|| 27 ||
+7.8.28,तं श्येनवेगं शतचन्द्र वर्त्मभिश्चरन्तमच्छिद्र मुपर्यधो हरिः ।कृत्वाट्टहासं खरमुत्स्वनोल्बणं निमीलिताक्षं जगृहे महाजवः ॥ २८ ॥,taṃ śyenavegaṃ śatacandra vartmabhiścarantamacchidra muparyadho hariḥ|kṛtvāṭṭahāsaṃ kharamutsvanolbaṇaṃ nimīlitākṣaṃ jagṛhe mahājavaḥ|| 28 ||
+7.8.29,विष्वक्स्फुरन्तं ग्रहणातुरं हरिर्व्यालो यथाखुं कुलिशाक्षतत्वचम् ।द्वार्यूरुमापत्य ददार लीलया नखैर्यथाहिं गरुडो महाविषम् ॥ २९ ॥,viṣvaksphurantaṃ grahaṇāturaṃ harirvyālo yathākhuṃ kuliśākṣatatvacam|dvāryūrumāpatya dadāra līlayā nakhairyathāhiṃ garuḍo mahāviṣam|| 29 ||
+7.8.30,संर���्भदुष्प्रेक्ष्यकराललोचनो व्यात्ताननान्तं विलिहन्स्वजिह्वया ।असृग्लवाक्तारुणकेशराननो यथान्त्रमाली द्विपहत्यया हरिः ॥ ३० ॥,saṃrambhaduṣprekṣyakarālalocano vyāttānanāntaṃ vilihansvajihvayā|asṛglavāktāruṇakeśarānano yathāntramālī dvipahatyayā hariḥ|| 30 ||
+7.8.31,नखाङ्कुरोत्पाटितहृत्सरोरुहं विसृज्य तस्यानुचरानुदायुधान् ।अहन्समस्तान्नखशस्त्रपाणिभिर्दोर्दण्डयूथोऽनुपथान्सहस्रशः ॥ ३१ ॥,nakhāṅkurotpāṭitahṛtsaroruhaṃ visṛjya tasyānucarānudāyudhān|ahansamastānnakhaśastrapāṇibhirdordaṇḍayūtho'nupathānsahasraśaḥ|| 31 ||
+7.8.32,सटावधूता जलदाः परापतन्ग्रहाश्च तद्दृष्टिविमुष्टरोचिषः ।अम्भोधयः श्वासहता विचुक्षुभुर्निर्ह्रादभीता दिगिभा विचुक्रुशुः ॥ ३२ ॥,saṭāvadhūtā jaladāḥ parāpatangrahāśca taddṛṣṭivimuṣṭarociṣaḥ|ambhodhayaḥ śvāsahatā vicukṣubhurnirhrādabhītā digibhā vicukruśuḥ|| 32 ||
+7.8.33,द्यौस्तत्सटोत्क्षिप्तविमानसङ्कुला प्रोत्सर्पत क्ष्मा च पदाभिपीडिता ।शैलाः समुत्पेतुरमुष्य रंहसा तत्तेजसा खं ककुभो न रेजिरे ॥ ३३ ॥,dyaustatsaṭotkṣiptavimānasaṅkulā protsarpata kṣmā ca padābhipīḍitā|śailāḥ samutpeturamuṣya raṃhasā tattejasā khaṃ kakubho na rejire|| 33 ||
+7.8.34,ततः सभायामुपविष्टमुत्तमे नृपासने सम्भृततेजसं विभुम् ।अलक्षितद्वैरथमत्यमर्षणं प्रचण्डवक्त्रं न बभाज कश्चन ॥ ३४ ॥,tataḥ sabhāyāmupaviṣṭamuttame nṛpāsane sambhṛtatejasaṃ vibhum|alakṣitadvairathamatyamarṣaṇaṃ pracaṇḍavaktraṃ na babhāja kaścana|| 34 ||
+7.8.35,निशाम्य लोकत्रयमस्तकज्वरं तमादिदैत्यं हरिणा हतं मृधे ।प्रहर्षवेगोत्कलितानना मुहुः प्रसूनवर्षैर्ववृषुः सुरस्त्रियः ॥ ३५ ॥,niśāmya lokatrayamastakajvaraṃ tamādidaityaṃ hariṇā hataṃ mṛdhe|praharṣavegotkalitānanā muhuḥ prasūnavarṣairvavṛṣuḥ surastriyaḥ|| 35 ||
+7.8.36,तदा विमानावलिभिर्नभस्तलं दिदृक्षतां सङ्कुलमास नाकिनाम् ।सुरानका दुन्दुभयोऽथ जघ्निरे गन्धर्वमुख्या ननृतुर्जगुः स्त्रियः ॥ ३६ ॥,tadā vimānāvalibhirnabhastalaṃ didṛkṣatāṃ saṅkulamāsa nākinām|surānakā dundubhayo'tha jaghnire gandharvamukhyā nanṛturjaguḥ striyaḥ|| 36 ||
+7.8.37,तत्रोपव्रज्य विबुधा ब्रह्मेन्द्र गिरिशादयः ।ऋषयः पितरः सिद्धा विद्याधरमहोरगाः ॥ ३७ ॥,tatropavrajya vibudhā brahmendra giriśādayaḥ|ṛṣayaḥ pitaraḥ siddhā vidyādharamahoragāḥ|| 37 ||
+7.8.38,मनवः प्रजानां पतयो गन्धर्वाप्सरचारणाः ।यक्षाः किम्पुरुषास्तात वेतालाः सहकिन्नराः ॥ ३८ ॥,manavaḥ prajānāṃ patayo gandharvāpsaracāraṇāḥ|yakṣāḥ kimpuruṣāstāta vetālāḥ sahakinnarāḥ|| 38 ||
+7.8.39,ते विष्णुपार्षदाः सर्वे सुनन्दकुमुदादयः ।मूर्ध्नि बद्धाञ्जलिपुटा आसीनं तीव्रतेजसम् ।ईडिरे नरशार्दूलं नातिदूरचराः पृथक् ॥ ३९ ॥,te viṣṇupārṣadāḥ sarve sunandakumudādayaḥ|mūrdhni baddhāñjalipuṭā āsīnaṃ tīvratejasam|īḍire naraśārdūlaṃ nātidūracarāḥ pṛthak|| 39 ||
+7.8.40,श्रीब्रह्मोवाच ।नतोऽस्म्यनन्ताय दुरन्तशक्तये विचित्रवीर्याय पवित्रकर्मणे ।विश्वस��य सर्गस्थितिसंयमान्गुणैः स्वलीलया सन्दधतेऽव्ययात्मने ॥ ४० ॥,śrībrahmovāca|nato'smyanantāya durantaśaktaye vicitravīryāya pavitrakarmaṇe|viśvasya sargasthitisaṃyamānguṇaiḥ svalīlayā sandadhate'vyayātmane|| 40 ||
+7.8.41,श्रीरुद्र उवाच ।कोपकालो युगान्तस्ते हतोऽयमसुरोऽल्पकः ।तत्सुतं पाह्युपसृतं भक्तं ते भक्तवत्सल ॥ ४१ ॥,śrīrudra uvāca|kopakālo yugāntaste hato'yamasuro'lpakaḥ|tatsutaṃ pāhyupasṛtaṃ bhaktaṃ te bhaktavatsala|| 41 ||
+7.8.42,श्रीइन्द्र उवाच ।प्रत्यानीताः परम भवता त्रायता नः स्वभागा ।दैत्याक्रान्तं हृदयकमलं तद्गृहं प्रत्यबोधि ।कालग्रस्तं कियदिदमहो नाथ शुश्रूषतां ते ।मुक्तिस्तेषां न हि बहुमता नारसिंहापरैः किम ॥ ४२ ॥,śrīindra uvāca|pratyānītāḥ parama bhavatā trāyatā naḥ svabhāgā|daityākrāntaṃ hṛdayakamalaṃ tadgṛhaṃ pratyabodhi|kālagrastaṃ kiyadidamaho nātha śuśrūṣatāṃ te|muktisteṣāṃ na hi bahumatā nārasiṃhāparaiḥ kima|| 42 ||
+7.8.43,श्रीऋषय ऊचुः ।त्वं नस्तपः परममात्थ यदात्मतेजो ।येनेदमादिपुरुषात्मगतं ससर्क्थ ।तद्विप्रलुप्तममुनाद्य शरण्यपाल ।रक्षागृहीतवपुषा पुनरन्वमंस्थाः ॥ ४३ ॥,śrīṛṣaya ūcuḥ|tvaṃ nastapaḥ paramamāttha yadātmatejo|yenedamādipuruṣātmagataṃ sasarktha|tadvipraluptamamunādya śaraṇyapāla|rakṣāgṛhītavapuṣā punaranvamaṃsthāḥ|| 43 ||
+7.8.44,श्रीपितर ऊचुः ।श्राद्धानि नोऽधिबुभुजे प्रसभं तनूजैर् ।दत्तानि तीर्थसमयेऽप्यपिबत्तिलाम्बु ।तस्योदरान्नखविदीर्णवपाद्य आर्च्छत् ।तस्मै नमो नृहरयेऽखिलधर्मगोप्त्रे ॥ ४४ ॥,śrīpitara ūcuḥ|śrāddhāni no'dhibubhuje prasabhaṃ tanūjair|dattāni tīrthasamaye'pyapibattilāmbu|tasyodarānnakhavidīrṇavapādya ārcchat|tasmai namo nṛharaye'khiladharmagoptre|| 44 ||
+7.8.45,श्रीसिद्धा ऊचुः ।यो नो गतिं योगसिद्धामसाधुरहार्षीद्योगतपोबलेन ।नाना दर्पं तं नखैर्विददार तस्मै तुभ्यं प्रणताः स्मो नृसिंह ॥ ४५ ॥,śrīsiddhā ūcuḥ|yo no gatiṃ yogasiddhāmasādhurahārṣīdyogatapobalena|nānā darpaṃ taṃ nakhairvidadāra tasmai tubhyaṃ praṇatāḥ smo nṛsiṃha|| 45 ||
+7.8.46,श्रीविद्याधरा ऊचुः ।विद्यां पृथग्धारणयानुराद्धां न्यषेधदज्ञो बलवीर्यदृप्तः ।स येन सङ्ख्ये पशुवद्धतस्तं मायानृसिंहं प्रणताः स्म नित्यम् ॥ ४६ ॥,śrīvidyādharā ūcuḥ|vidyāṃ pṛthagdhāraṇayānurāddhāṃ nyaṣedhadajño balavīryadṛptaḥ|sa yena saṅkhye paśuvaddhatastaṃ māyānṛsiṃhaṃ praṇatāḥ sma nityam|| 46 ||
+7.8.47,श्रीनागा ऊचुः ।येन पापेन रत्नानि स्त्रीरत्नानि हृतानि नः ।तद्वक्षःपाटनेनासां दत्तानन्द नमोऽस्तु ते ॥ ४७ ॥,śrīnāgā ūcuḥ|yena pāpena ratnāni strīratnāni hṛtāni naḥ|tadvakṣaḥpāṭanenāsāṃ dattānanda namo'stu te|| 47 ||
+7.8.48,श्रीमनव ऊचुः ।मनवो वयं तव निदेशकारिणो दितिजेन देव परिभूतसेतवः ।भवता खलः स उपसंहृतः प्रभो करवाम ते किमनुशाधि किङ्करान् ॥ ४८ ॥,śrīmanava ūcuḥ|manavo vayaṃ tava nideśakāriṇo ditijena deva paribhūtasetavaḥ|bhavatā khalaḥ sa upasaṃhṛtaḥ prabho karavāma te kimanuśādhi kiṅkarān|| 48 ||
+7.8.49,श्रीप्रजापतय ऊचुः ।प्रजेशा वयं ते परेशाभिसृष्टा न येन प्रज�� वै सृजामो निषिद्धाः ।स एष त्वया भिन्नवक्षा नु शेते जगन्मङ्गलं सत्त्वमूर्तेऽवतारः ॥ ४९ ॥,śrīprajāpataya ūcuḥ|prajeśā vayaṃ te pareśābhisṛṣṭā na yena prajā vai sṛjāmo niṣiddhāḥ|sa eṣa tvayā bhinnavakṣā nu śete jaganmaṅgalaṃ sattvamūrte'vatāraḥ|| 49 ||
+7.8.50,श्रीगन्धर्वा ऊचुः ।वयं विभो ते नटनाट्यगायका येनात्मसाद्वीर्यबलौजसा कृताः ।स एष नीतो भवता दशामिमां किमुत्पथस्थः कुशलाय कल्पते ॥ ५० ॥,śrīgandharvā ūcuḥ|vayaṃ vibho te naṭanāṭyagāyakā yenātmasādvīryabalaujasā kṛtāḥ|sa eṣa nīto bhavatā daśāmimāṃ kimutpathasthaḥ kuśalāya kalpate|| 50 ||
+7.8.51,श्रीचारणा ऊचुः ।हरे तवाङ्घ्रिपङ्कजं भवापवर्गमाश्रिताः ।यदेष साधुहृच्छयस्त्वयासुरः समापितः ॥ ५१ ॥,śrīcāraṇā ūcuḥ|hare tavāṅghripaṅkajaṃ bhavāpavargamāśritāḥ|yadeṣa sādhuhṛcchayastvayāsuraḥ samāpitaḥ|| 51 ||
+7.8.52,श्रीयक्षा ऊचुः ।वयमनुचरमुख्याः कर्मभिस्ते मनोज्ञैस् ।त इह दितिसुतेन प्रापिता वाहकत्वम् ।स तु जनपरितापं तत्कृतं जानता ते ।नरहर उपनीतः पञ्चतां पञ्चविंश ॥ ५२ ॥,śrīyakṣā ūcuḥ|vayamanucaramukhyāḥ karmabhiste manojñais|ta iha ditisutena prāpitā vāhakatvam|sa tu janaparitāpaṃ tatkṛtaṃ jānatā te|narahara upanītaḥ pañcatāṃ pañcaviṃśa|| 52 ||
+7.8.53,श्रीकिम्पुरुषा ऊचुः ।वयं किम्पुरुषास्त्वं तु महापुरुष ईश्वरः ।अयं कुपुरुषो नष्टो धिक्कृतः साधुभिर्यदा ॥ ५३ ॥,śrīkimpuruṣā ūcuḥ|vayaṃ kimpuruṣāstvaṃ tu mahāpuruṣa īśvaraḥ|ayaṃ kupuruṣo naṣṭo dhikkṛtaḥ sādhubhiryadā|| 53 ||
+7.8.54,श्रीवैतालिका ऊचुः ।सभासु सत्रेषु तवामलं यशो गीत्वा सपर्यां महतीं लभामहे ।यस्तामनैषीद्वशमेष दुर्जनो द्विष्ट्या हतस्ते भगवन्यथाऽमयः ॥ ५४ ॥,śrīvaitālikā ūcuḥ|sabhāsu satreṣu tavāmalaṃ yaśo gītvā saparyāṃ mahatīṃ labhāmahe|yastāmanaiṣīdvaśameṣa durjano dviṣṭyā hataste bhagavanyathā'mayaḥ|| 54 ||
+7.8.55,श्रीकिन्नरा ऊचुः ।वयमीश किन्नरगणास्तवानुगा दितिजेन विष्टिममुनानुकारिताः ।भवता हरे स वृजिनोऽवसादितो नरसिंह नाथ विभवाय नो भव ॥ ५५ ॥,śrīkinnarā ūcuḥ|vayamīśa kinnaragaṇāstavānugā ditijena viṣṭimamunānukāritāḥ|bhavatā hare sa vṛjino'vasādito narasiṃha nātha vibhavāya no bhava|| 55 ||
+7.8.56,श्रीविष्णुपार्षदा ऊचुः ।अद्यैतद्धरिनररूपमद्भुतं ते दृष्टं नः शरणद सर्वलोकशर्म ।सोऽयं ते विधिकर ईश विप्रशप्तस्तस्येदं निधनमनुग्रहाय विद्मः ॥ ५६ ॥,śrīviṣṇupārṣadā ūcuḥ|adyaitaddharinararūpamadbhutaṃ te dṛṣṭaṃ naḥ śaraṇada sarvalokaśarma|so'yaṃ te vidhikara īśa vipraśaptastasyedaṃ nidhanamanugrahāya vidmaḥ|| 56 ||
+7.9.1,अथ नवमोऽध्यायः ।श्रीनारद उवाच ।एवं सुरादयः सर्वे ब्रह्मरुद्र पुरः सराः ।नोपैतुमशकन्मन्यु संरम्भं सुदुरासदम् ॥ १ ॥,atha navamo'dhyāyaḥ|śrīnārada uvāca|evaṃ surādayaḥ sarve brahmarudra puraḥ sarāḥ|nopaitumaśakanmanyu saṃrambhaṃ sudurāsadam|| 1 ||
+7.9.2,साक्षात्श्रीः प्रेषिता देवैर्दृष्ट्वा तं महदद्भुतम् ।अदृष्टाश्रुतपूर्वत्वात्सा नोपेयाय शङ्किता ॥ २ ॥,sākṣātśrīḥ preṣitā devairdṛṣṭvā taṃ mahadadbhutam|adṛṣṭāśrutapūrvatvātsā nopeyāya śaṅkitā|| 2 ||
+7.9.3,प्रह्रादं प्रेषयामास ब्रह्मावस्थितमन्तिके ।तात प्रशमयोपेहि स्वपित्रे कुपितं प्रभुम् ॥ ३ ॥,prahrādaṃ preṣayāmāsa brahmāvasthitamantike|tāta praśamayopehi svapitre kupitaṃ prabhum|| 3 ||
+7.9.4,तथेति शनकै राजन्महाभागवतोऽर्भकः ।उपेत्य भुवि कायेन ननाम विधृताञ्जलिः ॥ ४ ॥,tatheti śanakai rājanmahābhāgavato'rbhakaḥ|upetya bhuvi kāyena nanāma vidhṛtāñjaliḥ|| 4 ||
+7.9.5,स्वपादमूले पतितं तमर्भकं विलोक्य देवः कृपया परिप्लुतः ।उत्थाप्य तच्छीर्ष्ण्यदधात्कराम्बुजं कालाहिवित्रस्तधियां कृताभयम् ॥ ५ ॥,svapādamūle patitaṃ tamarbhakaṃ vilokya devaḥ kṛpayā pariplutaḥ|utthāpya tacchīrṣṇyadadhātkarāmbujaṃ kālāhivitrastadhiyāṃ kṛtābhayam|| 5 ||
+7.9.6,स तत्करस्पर्शधुताखिलाशुभः सपद्यभिव्यक्तपरात्मदर्शनः ।तत्पादपद्मं हृदि निर्वृतो दधौ हृष्यत्तनुः क्लिन्नहृदश्रुलोचनः ॥ ६ ॥,sa tatkarasparśadhutākhilāśubhaḥ sapadyabhivyaktaparātmadarśanaḥ|tatpādapadmaṃ hṛdi nirvṛto dadhau hṛṣyattanuḥ klinnahṛdaśrulocanaḥ|| 6 ||
+7.9.7,अस्तौषीद्धरिमेकाग्र मनसा सुसमाहितः ।प्रेमगद्गदया वाचा तन्न्यस्तहृदयेक्षणः ॥ ७ ॥,astauṣīddharimekāgra manasā susamāhitaḥ|premagadgadayā vācā tannyastahṛdayekṣaṇaḥ|| 7 ||
+7.9.8,श्रीप्रह्राद उवाच ।ब्रह्मादयः सुरगणा मुनयोऽथ सिद्धाः ।सत्त्वैकतानगतयो वचसां प्रवाहैः ।नाराधितुं पुरुगुणैरधुनापि पिप्रुः ।किं तोष्टुमर्हति स मे हरिरुग्रजातेः ॥ ८ ॥,śrīprahrāda uvāca|brahmādayaḥ suragaṇā munayo'tha siddhāḥ|sattvaikatānagatayo vacasāṃ pravāhaiḥ|nārādhituṃ puruguṇairadhunāpi pipruḥ|kiṃ toṣṭumarhati sa me harirugrajāteḥ|| 8 ||
+7.9.9,मन्ये धनाभिजनरूपतपःश्रुतौजस् ।तेजःप्रभावबलपौरुषबुद्धियोगाः ।नाराधनाय हि भवन्ति परस्य पुंसो ।भक्त्या तुतोष भगवान्गजयूथपाय ॥ ९ ॥,manye dhanābhijanarūpatapaḥśrutaujas|tejaḥprabhāvabalapauruṣabuddhiyogāḥ|nārādhanāya hi bhavanti parasya puṃso|bhaktyā tutoṣa bhagavāngajayūthapāya|| 9 ||
+7.9.10,विप्राद्द्विषड्गुणयुतादरविन्दनाभ ।पादारविन्दविमुखात्श्वपचं वरिष्ठम् ।मन्ये तदर्पितमनोवचनेहितार्थ ।प्राणं पुनाति स कुलं न तु भूरिमानः ॥ १० ॥,viprāddviṣaḍguṇayutādaravindanābha|pādāravindavimukhātśvapacaṃ variṣṭham|manye tadarpitamanovacanehitārtha|prāṇaṃ punāti sa kulaṃ na tu bhūrimānaḥ|| 10 ||
+7.9.11,नैवात्मनः प्रभुरयं निजलाभपूर्णो ।मानं जनादविदुषः करुणो वृणीते ।यद्यज्जनो भगवते विदधीत मानं ।तच्चात्मने प्रतिमुखस्य यथा मुखश्रीः ॥ ११ ॥,naivātmanaḥ prabhurayaṃ nijalābhapūrṇo|mānaṃ janādaviduṣaḥ karuṇo vṛṇīte|yadyajjano bhagavate vidadhīta mānaṃ|taccātmane pratimukhasya yathā mukhaśrīḥ|| 11 ||
+7.9.12,तस्मादहं विगतविक्लव ईश्वरस्य ।सर्वात्मना महि गृणामि यथा मनीषम् ।नीचोऽजया गुणविसर्गमनुप्रविष्टः ।पूयेत येन हि पुमाननुवर्णितेन ॥ १२ ॥,tasmādahaṃ vigataviklava īśvarasya|sarvātmanā mahi gṛṇāmi yathā manīṣam|nīco'jayā guṇavisargamanupraviṣṭaḥ|pūyeta yena hi pumānanuvarṇitena|| 12 ||
+7.9.13,सर्वे ह्यमी विधिकरास्तव सत्त्वधाम्न��� ।ब्रह्मादयो वयमिवेश न चोद्विजन्तः ।क्षेमाय भूतय उतात्मसुखाय चास्य ।विक्रीडितं भगवतो रुचिरावतारैः ॥ १३ ॥,sarve hyamī vidhikarāstava sattvadhāmno|brahmādayo vayamiveśa na codvijantaḥ|kṣemāya bhūtaya utātmasukhāya cāsya|vikrīḍitaṃ bhagavato rucirāvatāraiḥ|| 13 ||
+7.9.14,तद्यच्छ मन्युमसुरश्च हतस्त्वयाद्य ।मोदेत साधुरपि वृश्चिकसर्पहत्या ।लोकाश्च निर्वृतिमिताः प्रतियन्ति सर्वे ।रूपं नृसिंह विभयाय जनाः स्मरन्ति ॥ १४ ॥,tadyaccha manyumasuraśca hatastvayādya|modeta sādhurapi vṛścikasarpahatyā|lokāśca nirvṛtimitāḥ pratiyanti sarve|rūpaṃ nṛsiṃha vibhayāya janāḥ smaranti|| 14 ||
+7.9.15,नाहं बिभेम्यजित तेऽतिभयानकास्य ।जिह्वार्कनेत्रभ्रुकुटीरभसोग्रदंष्ट्रात् ।आन्त्रस्रजःक्षतजकेशरशङ्कुकर्णान् ।निर्ह्रादभीतदिगिभादरिभिन्नखाग्रात् ॥ १५ ॥,nāhaṃ bibhemyajita te'tibhayānakāsya|jihvārkanetrabhrukuṭīrabhasogradaṃṣṭrāt|āntrasrajaḥkṣatajakeśaraśaṅkukarṇān|nirhrādabhītadigibhādaribhinnakhāgrāt|| 15 ||
+7.9.16,त्रस्तोऽस्म्यहं कृपणवत्सल दुःसहोग्र ।संसारचक्रकदनाद्ग्रसतां प्रणीतः ।बद्धः स्वकर्मभिरुशत्तम तेऽङ्घ्रिमूलं ।प्रीतोऽपवर्गशरणं ह्वयसे कदा नु ॥ १६ ॥,trasto'smyahaṃ kṛpaṇavatsala duḥsahogra|saṃsāracakrakadanādgrasatāṃ praṇītaḥ|baddhaḥ svakarmabhiruśattama te'ṅghrimūlaṃ|prīto'pavargaśaraṇaṃ hvayase kadā nu|| 16 ||
+7.9.17,यस्मात्प्रियाप्रियवियोगसंयोगजन्म ।शोकाग्निना सकलयोनिषु दह्यमानः ।दुःखौषधं तदपि दुःखमतद्धियाहं ।भूमन्भ्रमामि वद मे तव दास्ययोगम् ॥ १७ ॥,yasmātpriyāpriyaviyogasaṃyogajanma|śokāgninā sakalayoniṣu dahyamānaḥ|duḥkhauṣadhaṃ tadapi duḥkhamataddhiyāhaṃ|bhūmanbhramāmi vada me tava dāsyayogam|| 17 ||
+7.9.18,सोऽहं प्रियस्य सुहृदः परदेवताया ।लीलाकथास्तव नृसिंह विरिञ्चगीताः ।अञ्जस्तितर्म्यनुगृणन्गुणविप्रमुक्तो ।दुर्गाणि ते पदयुगालयहंससङ्गः ॥ १८ ॥,so'haṃ priyasya suhṛdaḥ paradevatāyā|līlākathāstava nṛsiṃha viriñcagītāḥ|añjastitarmyanugṛṇanguṇavipramukto|durgāṇi te padayugālayahaṃsasaṅgaḥ|| 18 ||
+7.9.19,बालस्य नेह शरणं पितरौ नृसिंह ।नार्तस्य चागदमुदन्वति मज्जतो नौः ।तप्तस्य तत्प्रतिविधिर्य इहाञ्जसेष्टस् ।तावद्विभो तनुभृतां त्वदुपेक्षितानाम् ॥ १९ ॥,bālasya neha śaraṇaṃ pitarau nṛsiṃha|nārtasya cāgadamudanvati majjato nauḥ|taptasya tatpratividhirya ihāñjaseṣṭas|tāvadvibho tanubhṛtāṃ tvadupekṣitānām|| 19 ||
+7.9.20,यस्मिन्यतो यर्हि येन च यस्य यस्माद् ।यस्मै यथा यदुत यस्त्वपरः परो वा ।भावः करोति विकरोति पृथक्स्वभावः ।सञ्चोदितस्तदखिलं भवतः स्वरूपम् ॥ २० ॥,yasminyato yarhi yena ca yasya yasmād|yasmai yathā yaduta yastvaparaḥ paro vā|bhāvaḥ karoti vikaroti pṛthaksvabhāvaḥ|sañcoditastadakhilaṃ bhavataḥ svarūpam|| 20 ||
+7.9.21,माया मनः सृजति कर्ममयं बलीयः ।कालेन चोदितगुणानुमतेन पुंसः ।छन्दोमयं यदजयार्पितषोडशारं ।संसारचक्रमज कोऽतितरेत्त्वदन्यः ॥ २१ ॥,māyā manaḥ sṛjati karmamayaṃ balīyaḥ|kālena coditaguṇānumatena puṃsaḥ|chandomayaṃ yadajayārpitaṣoḍaśāraṃ|saṃsāracakramaja ko'titarettvadanyaḥ|| 21 ||
+7.9.22,स त्वं हि नित्यविजितात्मगुणः स्वधाम्ना ।कालो वशीकृतविसृज्यविसर्गशक्तिः ।चक्रे विसृष्टमजयेश्वर षोडशारे ।निष्पीड्यमानमुपकर्ष विभो प्रपन्नम् ॥ २२ ॥,sa tvaṃ hi nityavijitātmaguṇaḥ svadhāmnā|kālo vaśīkṛtavisṛjyavisargaśaktiḥ|cakre visṛṣṭamajayeśvara ṣoḍaśāre|niṣpīḍyamānamupakarṣa vibho prapannam|| 22 ||
+7.9.23,दृष्टा मया दिवि विभोऽखिलधिष्ण्यपानाम् ।आयुः श्रियो विभव इच्छति यान्जनोऽयम् ।येऽस्मत्पितुः कुपितहासविजृम्भितभ्रू ।विस्फूर्जितेन लुलिताः स तु ते निरस्तः ॥ २३ ॥,dṛṣṭā mayā divi vibho'khiladhiṣṇyapānām|āyuḥ śriyo vibhava icchati yānjano'yam|ye'smatpituḥ kupitahāsavijṛmbhitabhrū|visphūrjitena lulitāḥ sa tu te nirastaḥ|| 23 ||
+7.9.24,तस्मादमूस्तनुभृतामहमाशिषोऽज्ञ ।आयुः श्रियं विभवमैन्द्रि यमाविरिञ्च्यात् ।नेच्छामि ते विलुलितानुरुविक्रमेण ।कालात्मनोपनय मां निजभृत्यपार्श्वम् ॥ २४ ॥,tasmādamūstanubhṛtāmahamāśiṣo'jña|āyuḥ śriyaṃ vibhavamaindri yamāviriñcyāt|necchāmi te vilulitānuruvikrameṇa|kālātmanopanaya māṃ nijabhṛtyapārśvam|| 24 ||
+7.9.25,कुत्राशिषः श्रुतिसुखा मृगतृष्णिरूपाः ।क्वेदं कलेवरमशेषरुजां विरोहः ।निर्विद्यते न तु जनो यदपीति विद्वान् ।कामानलं मधुलवैः शमयन्दुरापैः ॥ २५ ॥,kutrāśiṣaḥ śrutisukhā mṛgatṛṣṇirūpāḥ|kvedaṃ kalevaramaśeṣarujāṃ virohaḥ|nirvidyate na tu jano yadapīti vidvān|kāmānalaṃ madhulavaiḥ śamayandurāpaiḥ|| 25 ||
+7.9.26,क्वाहं रजःप्रभव ईश तमोऽधिकेऽस्मिन् ।जातः सुरेतरकुले क्व तवानुकम्पा ।न ब्रह्मणो न तु भवस्य न वै रमाया ।यन्मेऽर्पितः शिरसि पद्मकरः प्रसादः ॥ २६ ॥,kvāhaṃ rajaḥprabhava īśa tamo'dhike'smin|jātaḥ suretarakule kva tavānukampā|na brahmaṇo na tu bhavasya na vai ramāyā|yanme'rpitaḥ śirasi padmakaraḥ prasādaḥ|| 26 ||
+7.9.27,नैषा परावरमतिर्भवतो ननु स्याज् ।जन्तोर्यथात्मसुहृदो जगतस्तथापि ।संसेवया सुरतरोरिव ते प्रसादः ।सेवानुरूपमुदयो न परावरत्वम् ॥ २७ ॥,naiṣā parāvaramatirbhavato nanu syāj|jantoryathātmasuhṛdo jagatastathāpi|saṃsevayā surataroriva te prasādaḥ|sevānurūpamudayo na parāvaratvam|| 27 ||
+7.9.28,एवं जनं निपतितं प्रभवाहिकूपे ।कामाभिकाममनु यः प्रपतन्प्रसङ्गात् ।कृत्वात्मसात्सुरर्षिणा भगवन्गृहीतः ।सोऽहं कथं नु विसृजे तव भृत्यसेवाम् ॥ २८ ॥,evaṃ janaṃ nipatitaṃ prabhavāhikūpe|kāmābhikāmamanu yaḥ prapatanprasaṅgāt|kṛtvātmasātsurarṣiṇā bhagavangṛhītaḥ|so'haṃ kathaṃ nu visṛje tava bhṛtyasevām|| 28 ||
+7.9.29,मत्प्राणरक्षणमनन्त पितुर्वधश्च ।मन्ये स्वभृत्यऋषिवाक्यमृतं विधातुम् ।खड्गं प्रगृह्य यदवोचदसद्विधित्सुस् ।त्वामीश्वरो मदपरोऽवतु कं हरामि ॥ २९ ॥,matprāṇarakṣaṇamananta piturvadhaśca|manye svabhṛtyaṛṣivākyamṛtaṃ vidhātum|khaḍgaṃ pragṛhya yadavocadasadvidhitsus|tvāmīśvaro madaparo'vatu kaṃ harāmi|| 29 ||
+7.9.30,एकस्त्वमेव जगदेतममुष्य यत्त्वम् ।आद्यन्तयोः पृथगवस्यसि मध्यतश्च ।सृष्ट्वा गुणव्यतिकरं निजमाययेदं ।नानेव तैरवसितस्तदनुप्रविष्टः ॥ ३० ॥,ekastvameva jagadetamamuṣya yattvam|ādyantayoḥ pṛthagavasyasi madhyataśca|sṛṣṭvā guṇavyatikaraṃ nijamāyayedaṃ|nāneva tairavasitastadanupraviṣṭaḥ|| 30 ||
+7.9.31,त्वम्वा इदं सदसदीश भवांस्ततोऽन्यो ।माया यदात्मपरबुद्धिरियं ह्यपार्था ।यद्यस्य जन्म निधनं स्थितिरीक्षणं च ।तद्वैतदेव वसुकालवदष्टितर्वोः ॥ ३१ ॥,tvamvā idaṃ sadasadīśa bhavāṃstato'nyo|māyā yadātmaparabuddhiriyaṃ hyapārthā|yadyasya janma nidhanaṃ sthitirīkṣaṇaṃ ca|tadvaitadeva vasukālavadaṣṭitarvoḥ|| 31 ||
+7.9.32,न्यस्येदमात्मनि जगद्विलयाम्बुमध्ये ।शेषेत्मना निजसुखानुभवो निरीहः ।योगेन मीलितदृगात्मनिपीतनिद्र स् ।तुर्ये स्थितो न तु तमो न गुणांश्च युङ्क्षे ॥ ३२ ॥,nyasyedamātmani jagadvilayāmbumadhye|śeṣetmanā nijasukhānubhavo nirīhaḥ|yogena mīlitadṛgātmanipītanidra s|turye sthito na tu tamo na guṇāṃśca yuṅkṣe|| 32 ||
+7.9.33,तस्यैव ते वपुरिदं निजकालशक्त्या ।सञ्चोदितप्रकृतिधर्मण आत्मगूढम् ।अम्भस्यनन्तशयनाद्विरमत्समाधेर् ।नाभेरभूत्स्वकणिकावटवन्महाब्जम् ॥ ३३ ॥,tasyaiva te vapuridaṃ nijakālaśaktyā|sañcoditaprakṛtidharmaṇa ātmagūḍham|ambhasyanantaśayanādviramatsamādher|nābherabhūtsvakaṇikāvaṭavanmahābjam|| 33 ||
+7.9.34,तत्सम्भवः कविरतोऽन्यदपश्यमानस् ।त्वां बीजमात्मनि ततं स बहिर्विचिन्त्य ।नाविन्ददब्दशतमप्सु निमज्जमानो ।जातेऽङ्कुरे कथमुहोपलभेत बीजम् ॥ ३४ ॥,tatsambhavaḥ kavirato'nyadapaśyamānas|tvāṃ bījamātmani tataṃ sa bahirvicintya|nāvindadabdaśatamapsu nimajjamāno|jāte'ṅkure kathamuhopalabheta bījam|| 34 ||
+7.9.35,स त्वात्मयोनिरतिविस्मित आश्रितोऽब्जं ।कालेन तीव्रतपसा परिशुद्धभावः ।त्वामात्मनीश भुवि गन्धमिवातिसूक्ष्मं ।भूतेन्द्रि याशयमये विततं ददर्श ॥ ३५ ॥,sa tvātmayonirativismita āśrito'bjaṃ|kālena tīvratapasā pariśuddhabhāvaḥ|tvāmātmanīśa bhuvi gandhamivātisūkṣmaṃ|bhūtendri yāśayamaye vitataṃ dadarśa|| 35 ||
+7.9.36,एवं सहस्रवदनाङ्घ्रिशिरःकरोरु ।नासाद्यकर्णनयनाभरणायुधाढ्यम् ।मायामयं सदुपलक्षितसन्निवेशं ।दृष्ट्वा महापुरुषमाप मुदं विरिञ्चः ॥ ३६ ॥,evaṃ sahasravadanāṅghriśiraḥkaroru|nāsādyakarṇanayanābharaṇāyudhāḍhyam|māyāmayaṃ sadupalakṣitasanniveśaṃ|dṛṣṭvā mahāpuruṣamāpa mudaṃ viriñcaḥ|| 36 ||
+7.9.37,तस्मै भवान्हयशिरस्तनुवं हि बिभ्रद् ।वेदद्रुहावतिबलौ मधुकैटभाख्यौ ।हत्वानयच्छ्रुतिगणांश्च रजस्तमश्च ।सत्त्वं तव प्रियतमां तनुमामनन्ति ॥ ३७ ॥,tasmai bhavānhayaśirastanuvaṃ hi bibhrad|vedadruhāvatibalau madhukaiṭabhākhyau|hatvānayacchrutigaṇāṃśca rajastamaśca|sattvaṃ tava priyatamāṃ tanumāmananti|| 37 ||
+7.9.38,इत्थं नृतिर्यगृषिदेवझषावतारैर् ।लोकान्विभावयसि हंसि जगत्प्रतीपान् ।धर्मं महापुरुष पासि युगानुवृत्तं ।छन्नः कलौ यदभवस्त्रियुगोऽथ स त्वम् ॥ ३८ ॥,itthaṃ nṛtiryagṛṣidevajhaṣāvatārair|lokānvibhāvayasi haṃsi jagatpratīpān|dharmaṃ mahāpuruṣa pāsi yugānuvṛttaṃ|channaḥ kalau yadabhavastriyugo'tha sa tvam|| 38 ||
+7.9.39,नैतन्मनस्तव कथासु विकुण्ठनाथ ।सम्प्रीयते दुरितदुष्टमस��धु तीव्रम् ।कामातुरं हर्षशोकभयैषणार्तं ।तस्मिन्कथं तव गतिं विमृशामि दीनः ॥ ३९ ॥,naitanmanastava kathāsu vikuṇṭhanātha|samprīyate duritaduṣṭamasādhu tīvram|kāmāturaṃ harṣaśokabhayaiṣaṇārtaṃ|tasminkathaṃ tava gatiṃ vimṛśāmi dīnaḥ|| 39 ||
+7.9.40,जिह्वैकतोऽच्युत विकर्षति मावितृप्ता ।शिश्नोऽन्यतस्त्वगुदरं श्रवणं कुतश्चित् ।घ्राणोऽन्यतश्चपलदृक्क्व च कर्मशक्तिर् ।बह्व्यः सपत्न्य इव गेहपतिं लुनन्ति ॥ ४० ॥,jihvaikato'cyuta vikarṣati māvitṛptā|śiśno'nyatastvagudaraṃ śravaṇaṃ kutaścit|ghrāṇo'nyataścapaladṛkkva ca karmaśaktir|bahvyaḥ sapatnya iva gehapatiṃ lunanti|| 40 ||
+7.9.41,एवं स्वकर्मपतितं भववैतरण्याम् ।अन्योन्यजन्ममरणाशनभीतभीतम् ।पश्यन्जनं स्वपरविग्रहवैरमैत्रं ।हन्तेति पारचर पीपृहि मूढमद्य ॥ ४१ ॥,evaṃ svakarmapatitaṃ bhavavaitaraṇyām|anyonyajanmamaraṇāśanabhītabhītam|paśyanjanaṃ svaparavigrahavairamaitraṃ|hanteti pāracara pīpṛhi mūḍhamadya|| 41 ||
+7.9.42,को न्वत्र तेऽखिलगुरो भगवन्प्रयास ।उत्तारणेऽस्य भवसम्भवलोपहेतोः ।मूढेषु वै महदनुग्रह आर्तबन्धो ।किं तेन ते प्रियजनाननुसेवतां नः ॥ ४२ ॥,ko nvatra te'khilaguro bhagavanprayāsa|uttāraṇe'sya bhavasambhavalopahetoḥ|mūḍheṣu vai mahadanugraha ārtabandho|kiṃ tena te priyajanānanusevatāṃ naḥ|| 42 ||
+7.9.43,नैवोद्विजे पर दुरत्ययवैतरण्यास् ।त्वद्वीर्यगायनमहामृतमग्नचित्तः ।शोचे ततो विमुखचेतस इन्द्रि यार्थ ।मायासुखाय भरमुद्वहतो विमूढान् ॥ ४३ ॥,naivodvije para duratyayavaitaraṇyās|tvadvīryagāyanamahāmṛtamagnacittaḥ|śoce tato vimukhacetasa indri yārtha|māyāsukhāya bharamudvahato vimūḍhān|| 43 ||
+7.9.44,प्रायेण देव मुनयः स्वविमुक्तिकामा ।मौनं चरन्ति विजने न परार्थनिष्ठाः ।नैतान्विहाय कृपणान्विमुमुक्ष एको ।नान्यं त्वदस्य शरणं भ्रमतोऽनुपश्ये ॥ ४४ ॥,prāyeṇa deva munayaḥ svavimuktikāmā|maunaṃ caranti vijane na parārthaniṣṭhāḥ|naitānvihāya kṛpaṇānvimumukṣa eko|nānyaṃ tvadasya śaraṇaṃ bhramato'nupaśye|| 44 ||
+7.9.45,यन्मैथुनादिगृहमेधिसुखं हि तुच्छं ।कण्डूयनेन करयोरिव दुःखदुःखम् ।तृप्यन्ति नेह कृपणा बहुदुःखभाजः ।कण्डूतिवन्मनसिजं विषहेत धीरः ॥ ४५ ॥,yanmaithunādigṛhamedhisukhaṃ hi tucchaṃ|kaṇḍūyanena karayoriva duḥkhaduḥkham|tṛpyanti neha kṛpaṇā bahuduḥkhabhājaḥ|kaṇḍūtivanmanasijaṃ viṣaheta dhīraḥ|| 45 ||
+7.9.46,मौनव्रतश्रुततपोऽध्ययनस्वधर्म ।व्याख्यारहोजपसमाधय आपवर्ग्याः ।प्रायः परं पुरुष ते त्वजितेन्द्रियाणां ।वार्ता भवन्त्युत न वात्र तु दाम्भिकानाम् ॥ ४६ ॥,maunavrataśrutatapo'dhyayanasvadharma|vyākhyārahojapasamādhaya āpavargyāḥ|prāyaḥ paraṃ puruṣa te tvajitendriyāṇāṃ|vārtā bhavantyuta na vātra tu dāmbhikānām|| 46 ||
+7.9.47,रूपे इमे सदसती तव वेदसृष्टे ।बीजाङ्कुराविव न चान्यदरूपकस्य ।युक्ताः समक्षमुभयत्र विचक्षन्ते त्वां ।योगेन वह्निमिव दारुषु नान्यतः स्यात् ॥ ४७ ॥,rūpe ime sadasatī tava vedasṛṣṭe|bījāṅkurāviva na cānyadarūpakasya|yuktāḥ samakṣamubhayatra vicakṣante tvāṃ|yogena vahnimiva dāruṣu nānyataḥ syāt|| 47 ||
+7.9.48,त्वं वायुरग्निरवनिर्वियदम्बु मात्राः ।प्राणेन्द्रि याणि हृदयं चिदनुग्रहश्च ।सर्वं त्वमेव सगुणो विगुणश्च भूमन् ।नान्यत्त्वदस्त्यपि मनोवचसा निरुक्तम् ॥ ४८ ॥,tvaṃ vāyuragniravanirviyadambu mātrāḥ|prāṇendri yāṇi hṛdayaṃ cidanugrahaśca|sarvaṃ tvameva saguṇo viguṇaśca bhūman|nānyattvadastyapi manovacasā niruktam|| 48 ||
+7.9.49,नैते गुणा न गुणिनो महदादयो ये ।सर्वे मनः प्रभृतयः सहदेवमर्त्याः ।आद्यन्तवन्त उरुगाय विदन्ति हि त्वाम् ।एवं विमृश्य सुधियो विरमन्ति शब्दात् ॥ ४९ ॥,naite guṇā na guṇino mahadādayo ye|sarve manaḥ prabhṛtayaḥ sahadevamartyāḥ|ādyantavanta urugāya vidanti hi tvām|evaṃ vimṛśya sudhiyo viramanti śabdāt|| 49 ||
+7.9.50,तत्तेऽर्हत्तम नमः स्तुतिकर्मपूजाः ।कर्म स्मृतिश्चरणयोः श्रवणं कथायाम् ।संसेवया त्वयि विनेति षडङ्गया किं ।भक्तिंं जनः परमहंसगतौ लभेत ॥ ५० ॥,tatte'rhattama namaḥ stutikarmapūjāḥ|karma smṛtiścaraṇayoḥ śravaṇaṃ kathāyām|saṃsevayā tvayi vineti ṣaḍaṅgayā kiṃ|bhaktiṃṃ janaḥ paramahaṃsagatau labheta|| 50 ||
+7.9.51,श्रीनारद उवाच ।एतावद्वर्णितगुणो भक्त्या भक्तेन निर्गुणः ।प्रह्रादं प्रणतं प्रीतो यतमन्युरभाषत ॥ ५१ ॥,śrīnārada uvāca|etāvadvarṇitaguṇo bhaktyā bhaktena nirguṇaḥ|prahrādaṃ praṇataṃ prīto yatamanyurabhāṣata|| 51 ||
+7.9.52,श्रीभगवानुवाच ।प्रह्राद भद्र भद्रं ते प्रीतोऽहं तेऽसुरोत्तम ।वरं वृणीष्वाभिमतं कामपूरोऽस्म्यहं नृणाम् ॥ ५२ ॥,śrībhagavānuvāca|prahrāda bhadra bhadraṃ te prīto'haṃ te'surottama|varaṃ vṛṇīṣvābhimataṃ kāmapūro'smyahaṃ nṛṇām|| 52 ||
+7.9.53,मामप्रीणत आयुष्मन्दर्शनं दुर्लभं हि मे ।दृष्ट्वा मां न पुनर्जन्तुरात्मानं तप्तुमर्हति ॥ ५३ ॥,māmaprīṇata āyuṣmandarśanaṃ durlabhaṃ hi me|dṛṣṭvā māṃ na punarjanturātmānaṃ taptumarhati|| 53 ||
+7.9.54,प्रीणन्ति ह्यथ मां धीराः सर्वभावेन साधवः ।श्रेयस्कामा महाभाग सर्वासामाशिषां पतिम् ॥ ५४ ॥,prīṇanti hyatha māṃ dhīrāḥ sarvabhāvena sādhavaḥ|śreyaskāmā mahābhāga sarvāsāmāśiṣāṃ patim|| 54 ||
+7.9.55,श्रीनारद उवाच ।एवं प्रलोभ्यमानोऽपि वरैर्लोकप्रलोभनैः ।एकान्तित्वाद्भगवति नैच्छत्तानसुरोत्तमः ॥ ५५ ॥,śrīnārada uvāca|evaṃ pralobhyamāno'pi varairlokapralobhanaiḥ|ekāntitvādbhagavati naicchattānasurottamaḥ|| 55 ||
+7.10.1,श्रीनारद उवाच ।भक्तियोगस्य तत्सर्वमन्तरायतयार्भकः ।मन्यमानो हृषीकेशं स्मयमान उवाच ह ॥ १ ॥,śrīnārada uvāca|bhaktiyogasya tatsarvamantarāyatayārbhakaḥ|manyamāno hṛṣīkeśaṃ smayamāna uvāca ha|| 1 ||
+7.10.2,श्रीप्रह्राद उवाच ।मा मां प्रलोभयोत्पत्त्या सक्तंकामेषु तैर्वरैः ।तत्सङ्गभीतो निर्विण्णो मुमुक्षुस्त्वामुपाश्रितः ॥ २ ॥,śrīprahrāda uvāca|mā māṃ pralobhayotpattyā saktaṃkāmeṣu tairvaraiḥ|tatsaṅgabhīto nirviṇṇo mumukṣustvāmupāśritaḥ|| 2 ||
+7.10.3,भृत्यलक्षणजिज्ञासुर्भक्तं कामेष्वचोदयत् ।भवान्संसारबीजेषु हृदयग्रन्थिषु प्रभो ॥ ३ ॥,bhṛtyalakṣaṇajijñāsurbhaktaṃ kāmeṣvacodayat|bhavānsaṃsārabījeṣu hṛdayagranthiṣu prabho|| 3 ||
+7.10.4,नान्यथा तेऽखिलगुरो घटेत करुणात्मनः ।यस्त आशिष आशास्ते न स भृत्यः स वै वणिक् ॥ ४ ॥,nānyathā te'khilaguro ghaṭeta karuṇātmanaḥ|yasta āśiṣa āśāste na sa bhṛtyaḥ sa vai vaṇik|| 4 ||
+7.10.5,आशासानो न वै भृत्यः स्वामिन्याशिष आत्मनः ।न स्वामी भृत्यतः स्वाम्यमिच्छन्यो राति चाशिषः ॥ ५ ॥,āśāsāno na vai bhṛtyaḥ svāminyāśiṣa ātmanaḥ|na svāmī bhṛtyataḥ svāmyamicchanyo rāti cāśiṣaḥ|| 5 ||
+7.10.6,अहं त्वकामस्त्वद्भक्तस्त्वं च स्वाम्यनपाश्रयः ।नान्यथेहावयोरर्थो राजसेवकयोरिव ॥ ६ ॥,ahaṃ tvakāmastvadbhaktastvaṃ ca svāmyanapāśrayaḥ|nānyathehāvayorartho rājasevakayoriva|| 6 ||
+7.10.7,यदि दास्यसि मे कामान्वरांस्त्वं वरदर्षभ ।कामानां हृद्यसंरोहं भवतस्तु वृणे वरम् ॥ ७ ॥,yadi dāsyasi me kāmānvarāṃstvaṃ varadarṣabha|kāmānāṃ hṛdyasaṃrohaṃ bhavatastu vṛṇe varam|| 7 ||
+7.10.8,इन्द्रि याणि मनः प्राण आत्मा धर्मो धृतिर्मतिः ।ह्रीः श्रीस्तेजः स्मृतिः सत्यं यस्य नश्यन्ति जन्मना ॥ ८ ॥,indri yāṇi manaḥ prāṇa ātmā dharmo dhṛtirmatiḥ|hrīḥ śrīstejaḥ smṛtiḥ satyaṃ yasya naśyanti janmanā|| 8 ||
+7.10.9,विमुञ्चति यदा कामान्मानवो मनसि स्थितान् ।तर्ह्येव पुण्डरीकाक्ष भगवत्त्वाय कल्पते ॥ ९ ॥,vimuñcati yadā kāmānmānavo manasi sthitān|tarhyeva puṇḍarīkākṣa bhagavattvāya kalpate|| 9 ||
+7.10.10,ॐ नमो भगवते तुभ्यं पुरुषाय महात्मने ।हरयेऽद्भुतसिंहाय ब्रह्मणे परमात्मने ॥ १० ॥,oṃ namo bhagavate tubhyaṃ puruṣāya mahātmane|haraye'dbhutasiṃhāya brahmaṇe paramātmane|| 10 ||
+7.10.11,श्रीभगवानुवाच ।नैकान्तिनो मे मयि जात्विहाशिष आशासतेऽमुत्र च ये भवद्विधाः ।तथापि मन्वन्तरमेतदत्र दैत्येश्वराणामनुभुङ्क्ष्व भोगान् ॥ ११ ॥,śrībhagavānuvāca|naikāntino me mayi jātvihāśiṣa āśāsate'mutra ca ye bhavadvidhāḥ|tathāpi manvantarametadatra daityeśvarāṇāmanubhuṅkṣva bhogān|| 11 ||
+7.10.12,कथा मदीया जुषमाणः प्रियास्त्वमावेश्य मामात्मनि सन्तमेकम् ।सर्वेषु भूतेष्वधियज्ञमीशं यजस्व योगेन च कर्म हिन्वन् ॥ १२ ॥,kathā madīyā juṣamāṇaḥ priyāstvamāveśya māmātmani santamekam|sarveṣu bhūteṣvadhiyajñamīśaṃ yajasva yogena ca karma hinvan|| 12 ||
+7.10.13,भोगेन पुण्यं कुशलेन पापं कलेवरं कालजवेन हित्वा ।कीर्तिं विशुद्धां सुरलोकगीतां विताय मामेष्यसि मुक्तबन्धः ॥ १३ ॥,bhogena puṇyaṃ kuśalena pāpaṃ kalevaraṃ kālajavena hitvā|kīrtiṃ viśuddhāṃ suralokagītāṃ vitāya māmeṣyasi muktabandhaḥ|| 13 ||
+7.10.14,य एतत्कीर्तयेन्मह्यं त्वया गीतमिदं नरः ।त्वां च मां च स्मरन्काले कर्मबन्धात्प्रमुच्यते ॥ १४ ॥,ya etatkīrtayenmahyaṃ tvayā gītamidaṃ naraḥ|tvāṃ ca māṃ ca smarankāle karmabandhātpramucyate|| 14 ||
+7.10.15,श्रीप्रह्राद उवाच ।वरं वरय एतत्ते वरदेशान्महेश्वर ।यदनिन्दत्पिता मे त्वामविद्वांस्तेज ऐश्वरम् ॥ १५ ॥,śrīprahrāda uvāca|varaṃ varaya etatte varadeśānmaheśvara|yadanindatpitā me tvāmavidvāṃsteja aiśvaram|| 15 ||
+7.10.16,विद्धामर्षाशयः साक्षात्सर्वलोकगुरुं प्रभुम् ।भ्रातृहेति मृषादृष्टिस्त्वद्भक्ते मयि चाघवान् ॥ १६ ॥,viddhāmarṣāśayaḥ sākṣ��tsarvalokaguruṃ prabhum|bhrātṛheti mṛṣādṛṣṭistvadbhakte mayi cāghavān|| 16 ||
+7.10.17,तस्मात्पिता मे पूयेत दुरन्ताद्दुस्तरादघात् ।पूतस्तेऽपाङ्गसंदृष्टस्तदा कृपणवत्सल ॥ १७ ॥,tasmātpitā me pūyeta durantāddustarādaghāt|pūtaste'pāṅgasaṃdṛṣṭastadā kṛpaṇavatsala|| 17 ||
+7.10.18,श्रीभगवानुवाच ।त्रिःसप्तभिः पिता पूतः पितृभिः सह तेऽनघ ।यत्साधोऽस्य कुले जातो भवान्वै कुलपावनः ॥ १८ ॥,śrībhagavānuvāca|triḥsaptabhiḥ pitā pūtaḥ pitṛbhiḥ saha te'nagha|yatsādho'sya kule jāto bhavānvai kulapāvanaḥ|| 18 ||
+7.10.19,यत्र यत्र च मद्भक्ताः प्रशान्ताः समदर्शिनः ।साधवः समुदाचारास्ते पूयन्तेऽपि कीकटाः ॥ १९ ॥,yatra yatra ca madbhaktāḥ praśāntāḥ samadarśinaḥ|sādhavaḥ samudācārāste pūyante'pi kīkaṭāḥ|| 19 ||
+7.10.20,सर्वात्मना न हिंसन्ति भूतग्रामेषु किञ्चन ।उच्चावचेषु दैत्येन्द्र मद्भावविगतस्पृहाः ॥ २० ॥,sarvātmanā na hiṃsanti bhūtagrāmeṣu kiñcana|uccāvaceṣu daityendra madbhāvavigataspṛhāḥ|| 20 ||
+7.10.21,भवन्ति पुरुषा लोके मद्भक्तास्त्वामनुव्रताः ।भवान्मे खलु भक्तानां सर्वेषां प्रतिरूपधृक् ॥ २१ ॥,bhavanti puruṣā loke madbhaktāstvāmanuvratāḥ|bhavānme khalu bhaktānāṃ sarveṣāṃ pratirūpadhṛk|| 21 ||
+7.10.22,कुरु त्वं प्रेतकृत्यानि पितुः पूतस्य सर्वशः ।मदङ्गस्पर्शनेनाङ्ग लोकान्यास्यति सुप्रजाः ॥ २२ ॥,kuru tvaṃ pretakṛtyāni pituḥ pūtasya sarvaśaḥ|madaṅgasparśanenāṅga lokānyāsyati suprajāḥ|| 22 ||
+7.10.23,पित्र्यं च स्थानमातिष्ठ यथोक्तं ब्रह्मवादिभिः ।मय्यावेश्य मनस्तात कुरु कर्माणि मत्परः ॥ २३ ॥,pitryaṃ ca sthānamātiṣṭha yathoktaṃ brahmavādibhiḥ|mayyāveśya manastāta kuru karmāṇi matparaḥ|| 23 ||
+7.10.24,श्रीनारद उवाच ।प्रह्रादोऽपि तथा चक्रे पितुर्यत्साम्परायिकम् ।यथाह भगवान्राजन्नभिषिक्तो द्विजातिभिः ॥ २४ ॥,śrīnārada uvāca|prahrādo'pi tathā cakre pituryatsāmparāyikam|yathāha bhagavānrājannabhiṣikto dvijātibhiḥ|| 24 ||
+7.10.25,प्रसादसुमुखं दृष्ट्वा ब्रह्मा नरहरिं हरिम् ।स्तुत्वा वाग्भिः पवित्राभिः प्राह देवादिभिर्वृतः ॥ २५ ॥,prasādasumukhaṃ dṛṣṭvā brahmā narahariṃ harim|stutvā vāgbhiḥ pavitrābhiḥ prāha devādibhirvṛtaḥ|| 25 ||
+7.10.26,श्रीब्रह्मोवाच ।देवदेवाखिलाध्यक्ष भूतभावन पूर्वज ।दिष्ट्या ते निहतः पापो लोकसन्तापनोऽसुरः ॥ २६ ॥,śrībrahmovāca|devadevākhilādhyakṣa bhūtabhāvana pūrvaja|diṣṭyā te nihataḥ pāpo lokasantāpano'suraḥ|| 26 ||
+7.10.27,योऽसौ लब्धवरो मत्तो न वध्यो मम सृष्टिभिः ।तपोयोगबलोन्नद्धः समस्तनिगमानहन् ॥ २७ ॥,yo'sau labdhavaro matto na vadhyo mama sṛṣṭibhiḥ|tapoyogabalonnaddhaḥ samastanigamānahan|| 27 ||
+7.10.28,दिष्ट्या तत्तनयः साधुर्महाभागवतोऽर्भकः ।त्वया विमोचितो मृत्योर्दिष्ट्या त्वां समितोऽधुना ॥ २८ ॥,diṣṭyā tattanayaḥ sādhurmahābhāgavato'rbhakaḥ|tvayā vimocito mṛtyordiṣṭyā tvāṃ samito'dhunā|| 28 ||
+7.10.29,एतद्वपुस्ते भगवन्ध्यायतः परमात्मनः ।सर्वतो गोप्तृ सन्त्रासान्मृत्योरपि जिघांसतः ॥ २९ ॥,etadvapuste bhagavandhyāyataḥ paramātmanaḥ|sarvato goptṛ santrāsānmṛtyorapi jighāṃsataḥ|| 29 ||
+7.10.30,श्रीभगवानुवाच ।मैवं विभोऽसुराणां ते प्रदेयः पद्मसम्भव ।वरः क्रूरनिसर्गाणामहीनाममृतं यथा ॥ ३० ॥,śrībhagavānuvāca|maivaṃ vibho'surāṇāṃ te pradeyaḥ padmasambhava|varaḥ krūranisargāṇāmahīnāmamṛtaṃ yathā|| 30 ||
+7.10.31,श्रीनारद उवाच ।इत्युक्त्वा भगवान्राजंस्ततश्चान्तर्दधे हरिः ।अदृश्यः सर्वभूतानां पूजितः परमेष्ठिना ॥ ३१ ॥,śrīnārada uvāca|ityuktvā bhagavānrājaṃstataścāntardadhe hariḥ|adṛśyaḥ sarvabhūtānāṃ pūjitaḥ parameṣṭhinā|| 31 ||
+7.10.32,ततः सम्पूज्य शिरसा ववन्दे परमेष्ठिनम् ।भवं प्रजापतीन्देवान्प्रह्रादो भगवत्कलाः ॥ ३२ ॥,tataḥ sampūjya śirasā vavande parameṣṭhinam|bhavaṃ prajāpatīndevānprahrādo bhagavatkalāḥ|| 32 ||
+7.10.33,ततः काव्यादिभिः सार्धं मुनिभिः कमलासनः ।दैत्यानां दानवानां च प्रह्रादमकरोत्पतिम् ॥ ३३ ॥,tataḥ kāvyādibhiḥ sārdhaṃ munibhiḥ kamalāsanaḥ|daityānāṃ dānavānāṃ ca prahrādamakarotpatim|| 33 ||
+7.10.34,प्रतिनन्द्य ततो देवाः प्रयुज्य परमाशिषः ।स्वधामानि ययू राजन्ब्रह्माद्याः प्रतिपूजिताः ॥ ३४ ॥,pratinandya tato devāḥ prayujya paramāśiṣaḥ|svadhāmāni yayū rājanbrahmādyāḥ pratipūjitāḥ|| 34 ||
+7.10.35,एवं च पार्षदौ विष्णोः पुत्रत्वं प्रापितौ दितेः ।हृदि स्थितेन हरिणा वैरभावेन तौ हतौ ॥ ३५ ॥,evaṃ ca pārṣadau viṣṇoḥ putratvaṃ prāpitau diteḥ|hṛdi sthitena hariṇā vairabhāvena tau hatau|| 35 ||
+7.10.36,पुनश्च विप्रशापेन राक्षसौ तौ बभूवतुः ।कुम्भकर्णदशग्रीवौ हतौ तौ रामविक्रमैः ॥ ३६ ॥,punaśca vipraśāpena rākṣasau tau babhūvatuḥ|kumbhakarṇadaśagrīvau hatau tau rāmavikramaiḥ|| 36 ||
+7.10.37,शयानौ युधि निर्भिन्न हृदयौ रामशायकैः ।तच्चित्तौ जहतुर्देहं यथा प्राक्तनजन्मनि ॥ ३७ ॥,śayānau yudhi nirbhinna hṛdayau rāmaśāyakaiḥ|taccittau jahaturdehaṃ yathā prāktanajanmani|| 37 ||
+7.10.38,ताविहाथ पुनर्जातौ शिशुपालकरूषजौ ।हरौ वैरानुबन्धेन पश्यतस्ते समीयतुः ॥ ३८ ॥,tāvihātha punarjātau śiśupālakarūṣajau|harau vairānubandhena paśyataste samīyatuḥ|| 38 ||
+7.10.39,एनः पूर्वकृतं यत्तद्राजानः कृष्णवैरिणः ।जहुस्तेऽन्ते तदात्मानः कीटः पेशस्कृतो यथा ॥ ३९ ॥,enaḥ pūrvakṛtaṃ yattadrājānaḥ kṛṣṇavairiṇaḥ|jahuste'nte tadātmānaḥ kīṭaḥ peśaskṛto yathā|| 39 ||
+7.10.40,यथा यथा भगवतो भक्त्या परमयाभिदा ।नृपाश्चैद्यादयः सात्म्यं हरेस्तच्चिन्तया ययुः ॥ ४० ॥,yathā yathā bhagavato bhaktyā paramayābhidā|nṛpāścaidyādayaḥ sātmyaṃ harestaccintayā yayuḥ|| 40 ||
+7.10.41,आख्यातं सर्वमेतत्ते यन्मां त्वं परिपृष्टवान् ।दमघोषसुतादीनां हरेः सात्म्यमपि द्विषाम् ॥ ४१ ॥,ākhyātaṃ sarvametatte yanmāṃ tvaṃ paripṛṣṭavān|damaghoṣasutādīnāṃ hareḥ sātmyamapi dviṣām|| 41 ||
+7.10.42,एषा ब्रह्मण्यदेवस्य कृष्णस्य च महात्मनः ।अवतारकथा पुण्या वधो यत्रादिदैत्ययोः ॥ ४२ ॥,eṣā brahmaṇyadevasya kṛṣṇasya ca mahātmanaḥ|avatārakathā puṇyā vadho yatrādidaityayoḥ|| 42 ||
+7.10.43,प्रह्रादस्यानुचरितं महाभागवतस्य च ।भक्तिर्ज्ञानं विरक्तिश्च याथार्थ्यं चास्य वै हरेः ॥ ४३ ॥,prahrādasyānucaritaṃ mahābhāgavatasya ca|bhaktirjñānaṃ viraktiśca yāthārthyaṃ cāsya vai hareḥ|| 43 ||
+7.10.44,सर्गस्थित्यप्ययेशस्य गुणकर्मानुवर्णनम् ।परावरेषां स्थानानां कालेन व्यत्ययो महान् ॥ ४४ ॥,sargasthityapyayeśasya guṇakarmānuvarṇanam|parāvareṣāṃ sthānānāṃ kālena vyatyayo mahān|| 44 ||
+7.10.45,धर्मो भागवतानां च भगवान्येन गम्यते ।आख्यानेऽस्मिन्समाम्नातमाध्यात्मिकमशेषतः ॥ ४५ ॥,dharmo bhāgavatānāṃ ca bhagavānyena gamyate|ākhyāne'sminsamāmnātamādhyātmikamaśeṣataḥ|| 45 ||
+7.10.46,य एतत्पुण्यमाख्यानं विष्णोर्वीर्योपबृंहितम् ।कीर्तयेच्छ्रद्धया श्रुत्वा कर्मपाशैर्विमुच्यते ॥ ४६ ॥,ya etatpuṇyamākhyānaṃ viṣṇorvīryopabṛṃhitam|kīrtayecchraddhayā śrutvā karmapāśairvimucyate|| 46 ||
+7.10.47,एतद्य आदिपुरुषस्य मृगेन्द्र लीलां ।दैत्येन्द्र यूथपवधं प्रयतः पठेत ।दैत्यात्मजस्य च सतां प्रवरस्य पुण्यं ।श्रुत्वानुभावमकुतोभयमेति लोकम् ॥ ४७ ॥,etadya ādipuruṣasya mṛgendra līlāṃ|daityendra yūthapavadhaṃ prayataḥ paṭheta|daityātmajasya ca satāṃ pravarasya puṇyaṃ|śrutvānubhāvamakutobhayameti lokam|| 47 ||
+7.10.48,यूयं नृलोके बत भूरिभागा लोकं पुनाना मुनयोऽभियन्ति ।येषां गृहानावसतीति साक्षाद्गूढं परं ब्रह्म मनुष्यलिङ्गम् ॥ ४८ ॥,yūyaṃ nṛloke bata bhūribhāgā lokaṃ punānā munayo'bhiyanti|yeṣāṃ gṛhānāvasatīti sākṣādgūḍhaṃ paraṃ brahma manuṣyaliṅgam|| 48 ||
+7.10.49,स वा अयं ब्रह्म महद्विमृग्य कैवल्यनिर्वाणसुखानुभूतिः ।प्रियः सुहृद्वः खलु मातुलेय आत्मार्हणीयो विधिकृद्गुरुश्च ॥ ४९ ॥,sa vā ayaṃ brahma mahadvimṛgya kaivalyanirvāṇasukhānubhūtiḥ|priyaḥ suhṛdvaḥ khalu mātuleya ātmārhaṇīyo vidhikṛdguruśca|| 49 ||
+7.10.50,न यस्य साक्षाद्भवपद्मजादिभी रूपं धिया वस्तुतयोपवर्णितम् ।मौनेन भक्त्योपशमेन पूजितः प्रसीदतामेष स सात्वतां पतिः ॥ ५० ॥,na yasya sākṣādbhavapadmajādibhī rūpaṃ dhiyā vastutayopavarṇitam|maunena bhaktyopaśamena pūjitaḥ prasīdatāmeṣa sa sātvatāṃ patiḥ|| 50 ||
+7.10.51,स एष भगवान्राजन्व्यतनोद्विहतं यशः ।पुरा रुद्र स्य देवस्य मयेनानन्तमायिना ॥ ५१ ॥,sa eṣa bhagavānrājanvyatanodvihataṃ yaśaḥ|purā rudra sya devasya mayenānantamāyinā|| 51 ||
+7.10.52,राजोवाच ।कस्मिन्कर्मणि देवस्य मयोऽहन्जगदीशितुः ।यथा चोपचिता कीर्तिः कृष्णेनानेन कथ्यताम् ॥ ५२ ॥,rājovāca|kasminkarmaṇi devasya mayo'hanjagadīśituḥ|yathā copacitā kīrtiḥ kṛṣṇenānena kathyatām|| 52 ||
+7.10.53,श्रीनारद उवाच ।निर्जिता असुरा देवैर्युध्यनेनोपबृंहितैः ।मायिनां परमाचार्यं मयं शरणमाययुः ॥ ५३ ॥,śrīnārada uvāca|nirjitā asurā devairyudhyanenopabṛṃhitaiḥ|māyināṃ paramācāryaṃ mayaṃ śaraṇamāyayuḥ|| 53 ||
+7.10.54,स निर्माय पुरस्तिस्रो हैमीरौप्यायसीर्विभुः ।दुर्लक्ष्यापायसंयोगा दुर्वितर्क्यपरिच्छदाः ॥ ५४ ॥,sa nirmāya purastisro haimīraupyāyasīrvibhuḥ|durlakṣyāpāyasaṃyogā durvitarkyaparicchadāḥ|| 54 ||
+7.10.55,ताभिस्तेऽसुरसेनान्यो लोकांस्त्रीन्सेश्वरान्नृप ।स्मरन्तो नाशयां चक्रुः पूर्ववैरमलक्षि��ाः ॥ ५५ ॥,tābhiste'surasenānyo lokāṃstrīnseśvarānnṛpa|smaranto nāśayāṃ cakruḥ pūrvavairamalakṣitāḥ|| 55 ||
+7.10.56,ततस्ते सेश्वरा लोका उपासाद्येश्वरं नताः ।त्राहि नस्तावकान्देव विनष्टांस्त्रिपुरालयैः ॥ ५६ ॥,tataste seśvarā lokā upāsādyeśvaraṃ natāḥ|trāhi nastāvakāndeva vinaṣṭāṃstripurālayaiḥ|| 56 ||
+7.10.57,अथानुगृह्य भगवान्मा भैष्टेति सुरान्विभुः ।शरं धनुषि सन्धाय पुरेष्वस्त्रं व्यमुञ्चत ॥ ५७ ॥,athānugṛhya bhagavānmā bhaiṣṭeti surānvibhuḥ|śaraṃ dhanuṣi sandhāya pureṣvastraṃ vyamuñcata|| 57 ||
+7.10.58,ततोऽग्निवर्णा इषव उत्पेतुः सूर्यमण्डलात् ।यथा मयूखसन्दोहा नादृश्यन्त पुरो यतः ॥ ५८ ॥,tato'gnivarṇā iṣava utpetuḥ sūryamaṇḍalāt|yathā mayūkhasandohā nādṛśyanta puro yataḥ|| 58 ||
+7.10.59,तैः स्पृष्टा व्यसवः सर्वे निपेतुः स्म पुरौकसः ।तानानीय महायोगी मयः कूपरसेऽक्षिपत् ॥ ५९ ॥,taiḥ spṛṣṭā vyasavaḥ sarve nipetuḥ sma puraukasaḥ|tānānīya mahāyogī mayaḥ kūparase'kṣipat|| 59 ||
+7.10.60,सिद्धामृतरसस्पृष्टा वज्रसारा महौजसः ।उत्तस्थुर्मेघदलना वैद्युता इव वह्नयः ॥ ६० ॥,siddhāmṛtarasaspṛṣṭā vajrasārā mahaujasaḥ|uttasthurmeghadalanā vaidyutā iva vahnayaḥ|| 60 ||
+7.10.61,विलोक्य भग्नसङ्कल्पं विमनस्कं वृषध्वजम् ।तदायं भगवान्विष्णुस्तत्रोपायमकल्पयत् ॥ ६१ ॥,vilokya bhagnasaṅkalpaṃ vimanaskaṃ vṛṣadhvajam|tadāyaṃ bhagavānviṣṇustatropāyamakalpayat|| 61 ||
+7.10.62,वत्सश्चासीत्तदा ब्रह्मा स्वयं विष्णुरयं हि गौः ।प्रविश्य त्रिपुरं काले रसकूपामृतं पपौ ॥ ६२ ॥,vatsaścāsīttadā brahmā svayaṃ viṣṇurayaṃ hi gauḥ|praviśya tripuraṃ kāle rasakūpāmṛtaṃ papau|| 62 ||
+7.10.63,तेऽसुरा ह्यपि पश्यन्तो न न्यषेधन्विमोहिताः ।तद्विज्ञाय महायोगी रसपालानिदं जगौ ॥ ६३ ॥,te'surā hyapi paśyanto na nyaṣedhanvimohitāḥ|tadvijñāya mahāyogī rasapālānidaṃ jagau|| 63 ||
+7.10.64,स्मयन्विशोकः शोकार्तान्स्मरन्दैवगतिं च ताम् ।देवोऽसुरो नरोऽन्यो वा नेश्वरोऽस्तीह कश्चन ॥ ६४ ॥,smayanviśokaḥ śokārtānsmarandaivagatiṃ ca tām|devo'suro naro'nyo vā neśvaro'stīha kaścana|| 64 ||
+7.10.65,आत्मनोऽन्यस्य वा दिष्टं दैवेनापोहितुं द्वयोः ।अथासौ शक्तिभिः स्वाभिः शम्भोः प्राधानिकं व्यधात् ॥ ६५ ॥,ātmano'nyasya vā diṣṭaṃ daivenāpohituṃ dvayoḥ|athāsau śaktibhiḥ svābhiḥ śambhoḥ prādhānikaṃ vyadhāt|| 65 ||
+7.10.66,धर्मज्ञानविरक्त्यृद्धि तपोविद्याक्रियादिभिः ।रथं सूतं ध्वजं वाहान्धनुर्वर्मशरादि यत् ॥ ६६ ॥,dharmajñānaviraktyṛddhi tapovidyākriyādibhiḥ|rathaṃ sūtaṃ dhvajaṃ vāhāndhanurvarmaśarādi yat|| 66 ||
+7.10.67,सन्नद्धो रथमास्थाय शरं धनुरुपाददे ।शरं धनुषि सन्धाय मुहूर्तेऽभिजितीश्वरः ॥ ६७ ॥,sannaddho rathamāsthāya śaraṃ dhanurupādade|śaraṃ dhanuṣi sandhāya muhūrte'bhijitīśvaraḥ|| 67 ||
+7.10.68,ददाह तेन दुर्भेद्या हरोऽथ त्रिपुरो नृप ।दिवि दुन्दुभयो नेदुर्विमानशतसङ्कुलाः ॥ ६८ ॥,dadāha tena durbhedyā haro'tha tripuro nṛpa|divi dundubhayo nedurvimānaśatasaṅkulāḥ|| 68 ||
+7.10.69,देवर्षिपितृसिद्धेशा जयेति कुसुमोत्करैः ।अवाकिरन्जगुर्हृष��टा ननृतुश्चाप्सरोगणाः ॥ ६९ ॥,devarṣipitṛsiddheśā jayeti kusumotkaraiḥ|avākiranjagurhṛṣṭā nanṛtuścāpsarogaṇāḥ|| 69 ||
+7.10.70,एवं दग्ध्वा पुरस्तिस्रो भगवान्पुरहा नृप ।ब्रह्मादिभिः स्तूयमानः स्वं धाम प्रत्यपद्यत ॥ ७० ॥,evaṃ dagdhvā purastisro bhagavānpurahā nṛpa|brahmādibhiḥ stūyamānaḥ svaṃ dhāma pratyapadyata|| 70 ||
+7.10.71,एवं विधान्यस्य हरेः स्वमायया विडम्बमानस्य नृलोकमात्मनः ।वीर्याणि गीतान्यृषिभिर्जगद्गुरोर्लोकं पुनानान्यपरं वदामि किम् ॥ ७१ ॥,evaṃ vidhānyasya hareḥ svamāyayā viḍambamānasya nṛlokamātmanaḥ|vīryāṇi gītānyṛṣibhirjagadgurorlokaṃ punānānyaparaṃ vadāmi kim|| 71 ||
+7.13.1,अथ त्रयोदशोऽध्यायः ।श्रीनारद उवाच ।कल्पस्त्वेवं परिव्रज्य देहमात्रावशेषितः ।ग्रामैकरात्रविधिना निरपेक्षश्चरेन्महीम् ॥ १ ॥,atha trayodaśo'dhyāyaḥ|śrīnārada uvāca|kalpastvevaṃ parivrajya dehamātrāvaśeṣitaḥ|grāmaikarātravidhinā nirapekṣaścarenmahīm|| 1 ||
+7.13.2,बिभृयाद्यद्यसौ वासः कौपीनाच्छादनं परम् ।त्यक्तं न लिङ्गाद्दण्डादेरन्यत्किञ्चिदनापदि ॥ २ ॥,bibhṛyādyadyasau vāsaḥ kaupīnācchādanaṃ param|tyaktaṃ na liṅgāddaṇḍāderanyatkiñcidanāpadi|| 2 ||
+7.13.3,एक एव चरेद्भिक्षुरात्मारामोऽनपाश्रयः ।सर्वभूतसुहृच्छान्तो नारायणपरायणः ॥ ३ ॥,eka eva caredbhikṣurātmārāmo'napāśrayaḥ|sarvabhūtasuhṛcchānto nārāyaṇaparāyaṇaḥ|| 3 ||
+7.13.4,पश्येदात्मन्यदो विश्वं परे सदसतोऽव्यये ।आत्मानं च परं ब्रह्म सर्वत्र सदसन्मये ॥ ४ ॥,paśyedātmanyado viśvaṃ pare sadasato'vyaye|ātmānaṃ ca paraṃ brahma sarvatra sadasanmaye|| 4 ||
+7.13.5,सुप्तिप्रबोधयोः सन्धावात्मनो गतिमात्मदृक् ।पश्यन्बन्धं च मोक्षं च मायामात्रं न वस्तुतः ॥ ५ ॥,suptiprabodhayoḥ sandhāvātmano gatimātmadṛk|paśyanbandhaṃ ca mokṣaṃ ca māyāmātraṃ na vastutaḥ|| 5 ||
+7.13.6,नाभिनन्देद्ध्रुवं मृत्युमध्रुवं वास्य जीवितम् ।कालं परं प्रतीक्षेत भूतानां प्रभवाप्ययम् ॥ ६ ॥,nābhinandeddhruvaṃ mṛtyumadhruvaṃ vāsya jīvitam|kālaṃ paraṃ pratīkṣeta bhūtānāṃ prabhavāpyayam|| 6 ||
+7.13.7,नासच्छास्त्रेषु सज्जेत नोपजीवेत जीविकाम् ।वादवादांस्त्यजेत्तर्कान्पक्षं कंच न संश्रयेत् ॥ ७ ॥,nāsacchāstreṣu sajjeta nopajīveta jīvikām|vādavādāṃstyajettarkānpakṣaṃ kaṃca na saṃśrayet|| 7 ||
+7.13.8,न शिष्याननुबध्नीत ग्रन्थान्नैवाभ्यसेद्बहून् ।न व्याख्यामुपयुञ्जीत नारम्भानारभेत्क्वचित् ॥ ८ ॥,na śiṣyānanubadhnīta granthānnaivābhyasedbahūn|na vyākhyāmupayuñjīta nārambhānārabhetkvacit|| 8 ||
+7.13.9,न यतेराश्रमः प्रायो धर्महेतुर्महात्मनः ।शान्तस्य समचित्तस्य बिभृयादुत वा त्यजेत् ॥ ९ ॥,na yaterāśramaḥ prāyo dharmaheturmahātmanaḥ|śāntasya samacittasya bibhṛyāduta vā tyajet|| 9 ||
+7.13.10,अव्यक्तलिङ्गो व्यक्तार्थो मनीष्युन्मत्तबालवत् ।कविर्मूकवदात्मानं स दृष्ट्या दर्शयेन्नृणाम् ॥ १० ॥,avyaktaliṅgo vyaktārtho manīṣyunmattabālavat|kavirmūkavadātmānaṃ sa dṛṣṭyā darśayennṛṇām|| 10 ||
+7.13.11,अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम् ।प्रह्रादस्य च ��ंवादं मुनेराजगरस्य च ॥ ११ ॥,atrāpyudāharantīmamitihāsaṃ purātanam|prahrādasya ca saṃvādaṃ munerājagarasya ca|| 11 ||
+7.13.12,तं शयानं धरोपस्थे कावेर्यां सह्यसानुनि ।रजस्वलैस्तनूदेशैर्निगूढामलतेजसम् ॥ १२ ॥,taṃ śayānaṃ dharopasthe kāveryāṃ sahyasānuni|rajasvalaistanūdeśairnigūḍhāmalatejasam|| 12 ||
+7.13.13,ददर्श लोकान्विचरन्लोकतत्त्वविवित्सया ।वृतोऽमात्यैः कतिपयैः प्रह्रादो भगवत्प्रियः ॥ १३ ॥,dadarśa lokānvicaranlokatattvavivitsayā|vṛto'mātyaiḥ katipayaiḥ prahrādo bhagavatpriyaḥ|| 13 ||
+7.13.14,कर्मणाकृतिभिर्वाचा लिङ्गैर्वर्णाश्रमादिभिः ।न विदन्ति जना यं वै सोऽसाविति न वेति च ॥ १४ ॥,karmaṇākṛtibhirvācā liṅgairvarṇāśramādibhiḥ|na vidanti janā yaṃ vai so'sāviti na veti ca|| 14 ||
+7.13.15,तं नत्वाभ्यर्च्य विधिवत्पादयोः शिरसा स्पृशन् ।विवित्सुरिदमप्राक्षीन्महाभागवतोऽसुरः ॥ १५ ॥,taṃ natvābhyarcya vidhivatpādayoḥ śirasā spṛśan|vivitsuridamaprākṣīnmahābhāgavato'suraḥ|| 15 ||
+7.13.16,बिभर्षि कायं पीवानं सोद्यमो भोगवान्यथा ।वित्तं चैवोद्यमवतां भोगो वित्तवतामिह ।भोगिनां खलु देहोऽयं पीवा भवति नान्यथा ॥ १६ ॥,bibharṣi kāyaṃ pīvānaṃ sodyamo bhogavānyathā|vittaṃ caivodyamavatāṃ bhogo vittavatāmiha|bhogināṃ khalu deho'yaṃ pīvā bhavati nānyathā|| 16 ||
+7.13.17,न ते शयानस्य निरुद्यमस्य ब्रह्मन्नु हार्थो यत एव भोगः ।अभोगिनोऽयं तव विप्र देहः पीवा यतस्तद्वद नः क्षमं चेत् ॥ १७ ॥,na te śayānasya nirudyamasya brahmannu hārtho yata eva bhogaḥ|abhogino'yaṃ tava vipra dehaḥ pīvā yatastadvada naḥ kṣamaṃ cet|| 17 ||
+7.13.18,कविः कल्पो निपुणदृक्चित्रप्रियकथः समः ।लोकस्य कुर्वतः कर्म शेषे तद्वीक्षितापि वा ॥ १८ ॥,kaviḥ kalpo nipuṇadṛkcitrapriyakathaḥ samaḥ|lokasya kurvataḥ karma śeṣe tadvīkṣitāpi vā|| 18 ||
+7.13.19,श्रीनारद उवाच ।स इत्थं दैत्यपतिना परिपृष्टो महामुनिः ।स्मयमानस्तमभ्याह तद्वागमृतयन्त्रितः ॥ १९ ॥,śrīnārada uvāca|sa itthaṃ daityapatinā paripṛṣṭo mahāmuniḥ|smayamānastamabhyāha tadvāgamṛtayantritaḥ|| 19 ||
+7.13.20,श्रीब्राह्मण उवाच ।वेदेदमसुरश्रेष्ठ भवान्नन्वार्यसम्मतः ।ईहोपरमयोर्नॄणां पदान्यध्यात्मचक्षुषा ॥ २० ॥,śrībrāhmaṇa uvāca|vededamasuraśreṣṭha bhavānnanvāryasammataḥ|īhoparamayornṝṇāṃ padānyadhyātmacakṣuṣā|| 20 ||
+7.13.21,यस्य नारायणो देवो भगवान्हृद्गतः सदा ।भक्त्या केवलयाज्ञानं धुनोति ध्वान्तमर्कवत् ॥ २१ ॥,yasya nārāyaṇo devo bhagavānhṛdgataḥ sadā|bhaktyā kevalayājñānaṃ dhunoti dhvāntamarkavat|| 21 ||
+7.13.22,तथापि ब्रूमहे प्रश्नांस्तव राजन्यथाश्रुतम् ।सम्भाषणीयो हि भवानात्मनः शुद्धिमिच्छता ॥ २२ ॥,tathāpi brūmahe praśnāṃstava rājanyathāśrutam|sambhāṣaṇīyo hi bhavānātmanaḥ śuddhimicchatā|| 22 ||
+7.13.23,तृष्णया भववाहिन्या योग्यैः कामैरपूर्यया ।कर्माणि कार्यमाणोऽहं नानायोनिषु योजितः ॥ २३ ॥,tṛṣṇayā bhavavāhinyā yogyaiḥ kāmairapūryayā|karmāṇi kāryamāṇo'haṃ nānāyoniṣu yojitaḥ|| 23 ||
+7.13.24,यदृच्छया लोकमिमं प्रापितः कर्मभिर्भ्रमन् ।स्वर्गापवर्गयोर्द्वारं ��िरश्चां पुनरस्य च ॥ २४ ॥,yadṛcchayā lokamimaṃ prāpitaḥ karmabhirbhraman|svargāpavargayordvāraṃ tiraścāṃ punarasya ca|| 24 ||
+7.13.25,तत्रापि दम्पतीनां च सुखायान्यापनुत्तये ।कर्माणि कुर्वतां दृष्ट्वा निवृत्तोऽस्मि विपर्ययम् ॥ २५ ॥,tatrāpi dampatīnāṃ ca sukhāyānyāpanuttaye|karmāṇi kurvatāṃ dṛṣṭvā nivṛtto'smi viparyayam|| 25 ||
+7.13.26,सुखमस्यात्मनो रूपं सर्वेहोपरतिस्तनुः ।मनःसंस्पर्शजान्दृष्ट्वा भोगान्स्वप्स्यामि संविशन् ॥ २६ ॥,sukhamasyātmano rūpaṃ sarvehoparatistanuḥ|manaḥsaṃsparśajāndṛṣṭvā bhogānsvapsyāmi saṃviśan|| 26 ||
+7.13.27,इत्येतदात्मनः स्वार्थं सन्तं विस्मृत्य वै पुमान् ।विचित्रामसति द्वैते घोरामाप्नोति संसृतिम् ॥ २७ ॥,ityetadātmanaḥ svārthaṃ santaṃ vismṛtya vai pumān|vicitrāmasati dvaite ghorāmāpnoti saṃsṛtim|| 27 ||
+7.13.28,जलं तदुद्भवैश्छन्नं हित्वाज्ञो जलकाम्यया ।मृगतृष्णामुपाधावेत्तथान्यत्रार्थदृक्स्वतः ॥ २८ ॥,jalaṃ tadudbhavaiśchannaṃ hitvājño jalakāmyayā|mṛgatṛṣṇāmupādhāvettathānyatrārthadṛksvataḥ|| 28 ||
+7.13.29,देहादिभिर्दैवतन्त्रैरात्मनः सुखमीहतः ।दुःखात्ययं चानीशस्य क्रिया मोघाः कृताः कृताः ॥ २९ ॥,dehādibhirdaivatantrairātmanaḥ sukhamīhataḥ|duḥkhātyayaṃ cānīśasya kriyā moghāḥ kṛtāḥ kṛtāḥ|| 29 ||
+7.13.30,आध्यात्मिकादिभिर्दुःखैरविमुक्तस्य कर्हिचित् ।मर्त्यस्य कृच्छ्रोपनतैरर्थैः कामैः क्रियेत किम् ॥ ३० ॥,ādhyātmikādibhirduḥkhairavimuktasya karhicit|martyasya kṛcchropanatairarthaiḥ kāmaiḥ kriyeta kim|| 30 ||
+7.13.31,पश्यामि धनिनां क्लेशं लुब्धानामजितात्मनाम् ।भयादलब्धनिद्रा णां सर्वतोऽभिविशङ्किनाम् ॥ ३१ ॥,paśyāmi dhanināṃ kleśaṃ lubdhānāmajitātmanām|bhayādalabdhanidrā ṇāṃ sarvato'bhiviśaṅkinām|| 31 ||
+7.13.32,राजतश्चौरतः शत्रोः स्वजनात्पशुपक्षितः ।अर्थिभ्यः कालतः स्वस्मान्नित्यं प्राणार्थवद्भयम् ॥ ३२ ॥,rājataścaurataḥ śatroḥ svajanātpaśupakṣitaḥ|arthibhyaḥ kālataḥ svasmānnityaṃ prāṇārthavadbhayam|| 32 ||
+7.13.33,शोकमोहभयक्रोध रागक्लैब्यश्रमादयः ।यन्मूलाः स्युर्नृणां जह्यात्स्पृहां प्राणार्थयोर्बुधः ॥ ३३ ॥,śokamohabhayakrodha rāgaklaibyaśramādayaḥ|yanmūlāḥ syurnṛṇāṃ jahyātspṛhāṃ prāṇārthayorbudhaḥ|| 33 ||
+7.13.34,मधुकारमहासर्पौ लोकेऽस्मिन्नो गुरूत्तमौ ।वैराग्यं परितोषं च प्राप्ता यच्छिक्षया वयम् ॥ ३४ ॥,madhukāramahāsarpau loke'sminno gurūttamau|vairāgyaṃ paritoṣaṃ ca prāptā yacchikṣayā vayam|| 34 ||
+7.13.35,विरागः सर्वकामेभ्यः शिक्षितो मे मधुव्रतात् ।कृच्छ्राप्तं मधुवद्वित्तं हत्वाप्यन्यो हरेत्पतिम् ॥ ३५ ॥,virāgaḥ sarvakāmebhyaḥ śikṣito me madhuvratāt|kṛcchrāptaṃ madhuvadvittaṃ hatvāpyanyo haretpatim|| 35 ||
+7.13.36,अनीहः परितुष्टात्मा यदृच्छोपनतादहम् ।नो चेच्छये बह्वहानि महाहिरिव सत्त्ववान् ॥ ३६ ॥,anīhaḥ parituṣṭātmā yadṛcchopanatādaham|no cecchaye bahvahāni mahāhiriva sattvavān|| 36 ||
+7.13.37,क्वचिदल्पं क्वचिद्भूरि भुञ्जेऽन्नं स्वाद्वस्वादु वा ।क्वचिद्भूरि गुणोपेतं गुणह��नमुत क्वचित् ॥ ३७ ॥,kvacidalpaṃ kvacidbhūri bhuñje'nnaṃ svādvasvādu vā|kvacidbhūri guṇopetaṃ guṇahīnamuta kvacit|| 37 ||
+7.13.38,श्रद्धयोपहृतं क्वापि कदाचिन्मानवर्जितम् ।भुञ्जे भुक्त्वाथ कस्मिंश्चिद्दिवा नक्तं यदृच्छया ॥ ३८ ॥,śraddhayopahṛtaṃ kvāpi kadācinmānavarjitam|bhuñje bhuktvātha kasmiṃściddivā naktaṃ yadṛcchayā|| 38 ||
+7.13.39,क्षौमं दुकूलमजिनं चीरं वल्कलमेव वा ।वसेऽन्यदपि सम्प्राप्तं दिष्टभुक्तुष्टधीरहम् ॥ ३९ ॥,kṣaumaṃ dukūlamajinaṃ cīraṃ valkalameva vā|vase'nyadapi samprāptaṃ diṣṭabhuktuṣṭadhīraham|| 39 ||
+7.13.40,क्वचिच्छये धरोपस्थे तृणपर्णाश्मभस्मसु ।क्वचित्प्रासादपर्यङ्के कशिपौ वा परेच्छया ॥ ४० ॥,kvacicchaye dharopasthe tṛṇaparṇāśmabhasmasu|kvacitprāsādaparyaṅke kaśipau vā parecchayā|| 40 ||
+7.13.41,क्वचित्स्नातोऽनुलिप्ताङ्गः सुवासाः स्रग्व्यलङ्कृतः ।रथेभाश्वैश्चरे क्वापि दिग्वासा ग्रहवद्विभो ॥ ४१ ॥,kvacitsnāto'nuliptāṅgaḥ suvāsāḥ sragvyalaṅkṛtaḥ|rathebhāśvaiścare kvāpi digvāsā grahavadvibho|| 41 ||
+7.13.42,नाहं निन्दे न च स्तौमि स्वभावविषमं जनम् ।एतेषां श्रेय आशासे उतैकात्म्यं महात्मनि ॥ ४२ ॥,nāhaṃ ninde na ca staumi svabhāvaviṣamaṃ janam|eteṣāṃ śreya āśāse utaikātmyaṃ mahātmani|| 42 ||
+7.13.43,विकल्पं जुहुयाच्चित्तौ तां मनस्यर्थविभ्रमे ।मनो वैकारिके हुत्वा तं मायायां जुहोत्यनु ॥ ४३ ॥,vikalpaṃ juhuyāccittau tāṃ manasyarthavibhrame|mano vaikārike hutvā taṃ māyāyāṃ juhotyanu|| 43 ||
+7.13.44,आत्मानुभूतौ तां मायां जुहुयात्सत्यदृङ्मुनिः ।ततो निरीहो विरमेत्स्वानुभूत्यात्मनि स्थितः ॥ ४४ ॥,ātmānubhūtau tāṃ māyāṃ juhuyātsatyadṛṅmuniḥ|tato nirīho virametsvānubhūtyātmani sthitaḥ|| 44 ||
+7.13.45,स्वात्मवृत्तं मयेत्थं ते सुगुप्तमपि वर्णितम् ।व्यपेतं लोकशास्त्राभ्यां भवान्हि भगवत्परः ॥ ४५ ॥,svātmavṛttaṃ mayetthaṃ te suguptamapi varṇitam|vyapetaṃ lokaśāstrābhyāṃ bhavānhi bhagavatparaḥ|| 45 ||
+7.13.46,श्रीनारद उवाच ।धर्मं पारमहंस्यं वै मुनेः श्रुत्वासुरेश्वरः ।पूजयित्वा ततः प्रीत आमन्त्र्य प्रययौ गृहम् ॥ ४६ ॥,śrīnārada uvāca|dharmaṃ pāramahaṃsyaṃ vai muneḥ śrutvāsureśvaraḥ|pūjayitvā tataḥ prīta āmantrya prayayau gṛham|| 46 ||
+7.15.1,श्रीनारद उवाच ।कर्मनिष्ठा द्विजाः केचित्तपोनिष्ठा नृपापरे ।स्वाध्यायेऽन्ये प्रवचने केचन ज्ञानयोगयोः ॥ १ ॥,śrīnārada uvāca|karmaniṣṭhā dvijāḥ kecittaponiṣṭhā nṛpāpare|svādhyāye'nye pravacane kecana jñānayogayoḥ|| 1 ||
+7.15.2,ज्ञाननिष्ठाय देयानि कव्यान्यानन्त्यमिच्छता ।दैवे च तदभावे स्यादितरेभ्यो यथार्हतः ॥ २ ॥,jñānaniṣṭhāya deyāni kavyānyānantyamicchatā|daive ca tadabhāve syāditarebhyo yathārhataḥ|| 2 ||
+7.15.3,द्वौ दैवे पितृकार्ये त्रीनेकैकमुभयत्र वा ।भोजयेत्सुसमृद्धोऽपि श्राद्धे कुर्यान्न विस्तरम् ॥ ३ ॥,dvau daive pitṛkārye trīnekaikamubhayatra vā|bhojayetsusamṛddho'pi śrāddhe kuryānna vistaram|| 3 ||
+7.15.4,देशकालोचितश्रद्धा द्रव्यपात्रार्हणानि च ।सम्यग्भवन्ति नैतानि विस्तरात्स्वजनार्पणा��् ॥ ४ ॥,deśakālocitaśraddhā dravyapātrārhaṇāni ca|samyagbhavanti naitāni vistarātsvajanārpaṇāt|| 4 ||
+7.15.5,देशे काले च सम्प्राप्ते मुन्यन्नं हरिदैवतम् ।श्रद्धया विधिवत्पात्रे न्यस्तं कामधुगक्षयम् ॥ ५ ॥,deśe kāle ca samprāpte munyannaṃ haridaivatam|śraddhayā vidhivatpātre nyastaṃ kāmadhugakṣayam|| 5 ||
+7.15.6,देवर्षिपितृभूतेभ्य आत्मने स्वजनाय च ।अन्नं संविभजन्पश्येत्सर्वं तत्पुरुषात्मकम् ॥ ६ ॥,devarṣipitṛbhūtebhya ātmane svajanāya ca|annaṃ saṃvibhajanpaśyetsarvaṃ tatpuruṣātmakam|| 6 ||
+7.15.7,न दद्यादामिषं श्राद्धे न चाद्याद्धर्मतत्त्ववित् ।मुन्यन्नैः स्यात्परा प्रीतिर्यथा न पशुहिंसया ॥ ७ ॥,na dadyādāmiṣaṃ śrāddhe na cādyāddharmatattvavit|munyannaiḥ syātparā prītiryathā na paśuhiṃsayā|| 7 ||
+7.15.8,नैतादृशः परो धर्मो नृणां सद्धर्ममिच्छताम् ।न्यासो दण्डस्य भूतेषु मनोवाक्कायजस्य यः ॥ ८ ॥,naitādṛśaḥ paro dharmo nṛṇāṃ saddharmamicchatām|nyāso daṇḍasya bhūteṣu manovākkāyajasya yaḥ|| 8 ||
+7.15.9,एके कर्ममयान्यज्ञान्ज्ञानिनो यज्ञवित्तमाः ।आत्मसंयमनेऽनीहा जुह्वति ज्ञानदीपिते ॥ ९ ॥,eke karmamayānyajñānjñānino yajñavittamāḥ|ātmasaṃyamane'nīhā juhvati jñānadīpite|| 9 ||
+7.15.10,द्रव्ययज्ञैर्यक्ष्यमाणं दृष्ट्वा भूतानि बिभ्यति ।एष माकरुणो हन्यादतज्ज्ञो ह्यसुतृप्ध्रुवम् ॥ १० ॥,dravyayajñairyakṣyamāṇaṃ dṛṣṭvā bhūtāni bibhyati|eṣa mākaruṇo hanyādatajjño hyasutṛpdhruvam|| 10 ||
+7.15.11,तस्माद्दैवोपपन्नेन मुन्यन्नेनापि धर्मवित् ।सन्तुष्टोऽहरहः कुर्यान्नित्यनैमित्तिकीः क्रियाः ॥ ११ ॥,tasmāddaivopapannena munyannenāpi dharmavit|santuṣṭo'harahaḥ kuryānnityanaimittikīḥ kriyāḥ|| 11 ||
+7.15.12,विधर्मः परधर्मश्च आभास उपमा छलः ।अधर्मशाखाः पञ्चेमा धर्मज्ञोऽधर्मवत्त्यजेत् ॥ १२ ॥,vidharmaḥ paradharmaśca ābhāsa upamā chalaḥ|adharmaśākhāḥ pañcemā dharmajño'dharmavattyajet|| 12 ||
+7.15.13,धर्मबाधो विधर्मः स्यात्परधर्मोऽन्यचोदितः ।उपधर्मस्तु पाखण्डो दम्भो वा शब्दभिच्छलः ॥ १३ ॥,dharmabādho vidharmaḥ syātparadharmo'nyacoditaḥ|upadharmastu pākhaṇḍo dambho vā śabdabhicchalaḥ|| 13 ||
+7.15.14,यस्त्विच्छया कृतः पुम्भिराभासो ह्याश्रमात्पृथक् ।स्वभावविहितो धर्मः कस्य नेष्टः प्रशान्तये ॥ १४ ॥,yastvicchayā kṛtaḥ pumbhirābhāso hyāśramātpṛthak|svabhāvavihito dharmaḥ kasya neṣṭaḥ praśāntaye|| 14 ||
+7.15.15,धर्मार्थमपि नेहेत यात्रार्थं वाधनो धनम् ।अनीहानीहमानस्य महाहेरिव वृत्तिदा ॥ १५ ॥,dharmārthamapi neheta yātrārthaṃ vādhano dhanam|anīhānīhamānasya mahāheriva vṛttidā|| 15 ||
+7.15.16,सन्तुष्टस्य निरीहस्य स्वात्मारामस्य यत्सुखम् ।कुतस्तत्कामलोभेन धावतोऽर्थेहया दिशः ॥ १६ ॥,santuṣṭasya nirīhasya svātmārāmasya yatsukham|kutastatkāmalobhena dhāvato'rthehayā diśaḥ|| 16 ||
+7.15.17,सदा सन्तुष्टमनसः सर्वाः शिवमया दिशः ।शर्कराकण्टकादिभ्यो यथोपानत्पदः शिवम् ॥ १७ ॥,sadā santuṣṭamanasaḥ sarvāḥ śivamayā diśaḥ|śarkarākaṇṭakādibhyo yathopānatpadaḥ śivam|| 17 ||
+7.15.18,सन्तुष्टः केन वा राजन्न वर्तेतापि वारिणा ।औपस्थ्यजैह्व्यकार्पण्याद्गृहपालायते जनः ॥ १८ ॥,santuṣṭaḥ kena vā rājanna vartetāpi vāriṇā|aupasthyajaihvyakārpaṇyādgṛhapālāyate janaḥ|| 18 ||
+7.15.19,असन्तुष्टस्य विप्रस्य तेजो विद्या तपो यशः ।स्रवन्तीन्द्रियलौल्येन ज्ञानं चैवावकीर्यते ॥ १९ ॥,asantuṣṭasya viprasya tejo vidyā tapo yaśaḥ|sravantīndriyalaulyena jñānaṃ caivāvakīryate|| 19 ||
+7.15.20,कामस्यान्तं हि क्षुत्तृड्भ्यां क्रोधस्यैतत्फलोदयात् ।जनो याति न लोभस्य जित्वा भुक्त्वा दिशो भुवः ॥ २० ॥,kāmasyāntaṃ hi kṣuttṛḍbhyāṃ krodhasyaitatphalodayāt|jano yāti na lobhasya jitvā bhuktvā diśo bhuvaḥ|| 20 ||
+7.15.21,पण्डिता बहवो राजन्बहुज्ञाः संशयच्छिदः ।सदसस्पतयोऽप्येके असन्तोषात्पतन्त्यधः ॥ २१ ॥,paṇḍitā bahavo rājanbahujñāḥ saṃśayacchidaḥ|sadasaspatayo'pyeke asantoṣātpatantyadhaḥ|| 21 ||
+7.15.22,असङ्कल्पाज्जयेत्कामं क्रोधं कामविवर्जनात् ।अर्थानर्थेक्षया लोभं भयं तत्त्वावमर्शनात् ॥ २२ ॥,asaṅkalpājjayetkāmaṃ krodhaṃ kāmavivarjanāt|arthānarthekṣayā lobhaṃ bhayaṃ tattvāvamarśanāt|| 22 ||
+7.15.23,आन्वीक्षिक्या शोकमोहौ दम्भं महदुपासया ।योगान्तरायान्मौनेन हिंसां कामाद्यनीहया ॥ २३ ॥,ānvīkṣikyā śokamohau dambhaṃ mahadupāsayā|yogāntarāyānmaunena hiṃsāṃ kāmādyanīhayā|| 23 ||
+7.15.24,कृपया भूतजं दुःखं दैवं जह्यात्समाधिना ।आत्मजं योगवीर्येण निद्रां सत्त्वनिषेवया ॥ २४ ॥,kṛpayā bhūtajaṃ duḥkhaṃ daivaṃ jahyātsamādhinā|ātmajaṃ yogavīryeṇa nidrāṃ sattvaniṣevayā|| 24 ||
+7.15.25,रजस्तमश्च सत्त्वेन सत्त्वं चोपशमेन च ।एतत्सर्वं गुरौ भक्त्या पुरुषो ह्यञ्जसा जयेत् ॥ २५ ॥,rajastamaśca sattvena sattvaṃ copaśamena ca|etatsarvaṃ gurau bhaktyā puruṣo hyañjasā jayet|| 25 ||
+7.15.26,यस्य साक्षाद्भगवति ज्ञानदीपप्रदे गुरौ ।मर्त्यासद्धीः श्रुतं तस्य सर्वं कुञ्जरशौचवत् ॥ २६ ॥,yasya sākṣādbhagavati jñānadīpaprade gurau|martyāsaddhīḥ śrutaṃ tasya sarvaṃ kuñjaraśaucavat|| 26 ||
+7.15.27,एष वै भगवान्साक्षात्प्रधानपुरुषेश्वरः ।योगेश्वरैर्विमृग्याङ्घ्रिर्लोको यं मन्यते नरम् ॥ २७ ॥,eṣa vai bhagavānsākṣātpradhānapuruṣeśvaraḥ|yogeśvarairvimṛgyāṅghrirloko yaṃ manyate naram|| 27 ||
+7.15.28,षड्वर्गसंयमैकान्ताः सर्वा नियमचोदनाः ।तदन्ता यदि नो योगानावहेयुः श्रमावहाः ॥ २८ ॥,ṣaḍvargasaṃyamaikāntāḥ sarvā niyamacodanāḥ|tadantā yadi no yogānāvaheyuḥ śramāvahāḥ|| 28 ||
+7.15.29,यथा वार्तादयो ह्यर्था योगस्यार्थं न बिभ्रति ।अनर्थाय भवेयुः स्म पूर्तमिष्टं तथासतः ॥ २९ ॥,yathā vārtādayo hyarthā yogasyārthaṃ na bibhrati|anarthāya bhaveyuḥ sma pūrtamiṣṭaṃ tathāsataḥ|| 29 ||
+7.15.30,यश्चित्तविजये यत्तः स्यान्निःसङ्गोऽपरिग्रहः ।एको विविक्तशरणो भिक्षुर्भैक्ष्यमिताशनः ॥ ३० ॥,yaścittavijaye yattaḥ syānniḥsaṅgo'parigrahaḥ|eko viviktaśaraṇo bhikṣurbhaikṣyamitāśanaḥ|| 30 ||
+7.15.31,देशे शुचौ समे राजन्संस्थाप्यासनमात्मनः ।स्थिरं सुखं समं तस्मिन्नासीतर्ज्वङ्ग ओमिति ॥ ३१ ॥,deśe śucau same rājansaṃsthāpyāsanamātmanaḥ|sthiraṃ sukhaṃ samaṃ tasminnāsītarjvaṅga omiti|| 31 ||
+7.15.32,प्राणापानौ सन्निरुन्ध्यात्पूरकुम्भकरेचकैः ।यावन्मनस्त्यजेत्कामान्स्वनासाग्रनिरीक्षणः ॥ ३२ ॥,prāṇāpānau sannirundhyātpūrakumbhakarecakaiḥ|yāvanmanastyajetkāmānsvanāsāgranirīkṣaṇaḥ|| 32 ||
+7.15.33,यतो यतो निःसरति मनः कामहतं भ्रमत् ।ततस्तत उपाहृत्य हृदि रुन्ध्याच्छनैर्बुधः ॥ ३३ ॥,yato yato niḥsarati manaḥ kāmahataṃ bhramat|tatastata upāhṛtya hṛdi rundhyācchanairbudhaḥ|| 33 ||
+7.15.34,एवमभ्यस्यतश्चित्तं कालेनाल्पीयसा यतेः ।अनिशं तस्य निर्वाणं यात्यनिन्धनवह्निवत् ॥ ३४ ॥,evamabhyasyataścittaṃ kālenālpīyasā yateḥ|aniśaṃ tasya nirvāṇaṃ yātyanindhanavahnivat|| 34 ||
+7.15.35,कामादिभिरनाविद्धं प्रशान्ताखिलवृत्ति यत् ।चित्तं ब्रह्मसुखस्पृष्टं नैवोत्तिष्ठेत कर्हिचित् ॥ ३५ ॥,kāmādibhiranāviddhaṃ praśāntākhilavṛtti yat|cittaṃ brahmasukhaspṛṣṭaṃ naivottiṣṭheta karhicit|| 35 ||
+7.15.36,यः प्रव्रज्य गृहात्पूर्वं त्रिवर्गावपनात्पुनः ।यदि सेवेत तान्भिक्षुः स वै वान्ताश्यपत्रपः ॥ ३६ ॥,yaḥ pravrajya gṛhātpūrvaṃ trivargāvapanātpunaḥ|yadi seveta tānbhikṣuḥ sa vai vāntāśyapatrapaḥ|| 36 ||
+7.15.37,यैः स्वदेहः स्मृतोऽनात्मा मर्त्यो विट्कृमिभस्मवत् ।त एनमात्मसात्कृत्वा श्लाघयन्ति ह्यसत्तमाः ॥ ३७ ॥,yaiḥ svadehaḥ smṛto'nātmā martyo viṭkṛmibhasmavat|ta enamātmasātkṛtvā ślāghayanti hyasattamāḥ|| 37 ||
+7.15.38,गृहस्थस्य क्रियात्यागो व्रतत्यागो वटोरपि ।तपस्विनो ग्रामसेवा भिक्षोरिन्द्रियलोलता ॥ ३८ ॥,gṛhasthasya kriyātyāgo vratatyāgo vaṭorapi|tapasvino grāmasevā bhikṣorindriyalolatā|| 38 ||
+7.15.39,आश्रमापसदा ह्येते खल्वाश्रमविडम्बनाः ।देवमायाविमूढांस्तानुपेक्षेतानुकम्पया ॥ ३९ ॥,āśramāpasadā hyete khalvāśramaviḍambanāḥ|devamāyāvimūḍhāṃstānupekṣetānukampayā|| 39 ||
+7.15.40,आत्मानं चेद्विजानीयात्परं ज्ञानधुताशयः ।किमिच्छन्कस्य वा हेतोर्देहं पुष्णाति लम्पटः ॥ ४० ॥,ātmānaṃ cedvijānīyātparaṃ jñānadhutāśayaḥ|kimicchankasya vā hetordehaṃ puṣṇāti lampaṭaḥ|| 40 ||
+7.15.41,आहुः शरीरं रथमिन्द्रियाणि हयानभीषून्मन इन्द्रियेशम् ।वर्त्मानि मात्रा धिषणां च सूतं सत्त्वं बृहद्बन्धुरमीशसृष्टम् ॥ ४१ ॥,āhuḥ śarīraṃ rathamindriyāṇi hayānabhīṣūnmana indriyeśam|vartmāni mātrā dhiṣaṇāṃ ca sūtaṃ sattvaṃ bṛhadbandhuramīśasṛṣṭam|| 41 ||
+7.15.42,अक्षं दशप्राणमधर्मधर्मौ चक्रेऽभिमानं रथिनं च जीवम् ।धनुर्हि तस्य प्रणवं पठन्ति शरं तु जीवं परमेव लक्ष्यम् ॥ ४२ ॥,akṣaṃ daśaprāṇamadharmadharmau cakre'bhimānaṃ rathinaṃ ca jīvam|dhanurhi tasya praṇavaṃ paṭhanti śaraṃ tu jīvaṃ parameva lakṣyam|| 42 ||
+7.15.43,रागो द्वेषश्च लोभश्च शोकमोहौ भयं मदः ।मानोऽवमानोऽसूया च माया हिंसा च मत्सरः ॥ ४३ ॥,rāgo dveṣaśca lobhaśca śokamohau bhayaṃ madaḥ|māno'vamāno'sūyā ca māyā hiṃsā ca matsaraḥ|| 43 ||
+7.15.44,रजः प्रमादः क्षुन्निद्रा शत्रवस्त्वेवमादयः ।रजस्तमःप्रकृतयः सत्त्वप्रकृतयः क्वचित् ॥ ४४ ॥,rajaḥ pramādaḥ kṣunnidrā śatravastvevamādayaḥ|rajastamaḥprakṛtayaḥ sattvaprakṛtaya��� kvacit|| 44 ||
+7.15.45,यावन्नृकायरथमात्मवशोपकल्पं ।धत्ते गरिष्ठचरणार्चनया निशातम् ।ज्ञानासिमच्युतबलो दधदस्तशत्रुः ।स्वानन्दतुष्ट उपशान्त इदं विजह्यात् ॥ ४५ ॥,yāvannṛkāyarathamātmavaśopakalpaṃ|dhatte gariṣṭhacaraṇārcanayā niśātam|jñānāsimacyutabalo dadhadastaśatruḥ|svānandatuṣṭa upaśānta idaṃ vijahyāt|| 45 ||
+7.15.46,नोचेत्प्रमत्तमसदिन्द्रियवाजिसूता ।नीत्वोत्पथं विषयदस्युषु निक्षिपन्ति ।ते दस्यवः सहयसूतममुं तमोऽन्धे ।संसारकूप उरुमृत्युभये क्षिपन्ति ॥ ४६ ॥,nocetpramattamasadindriyavājisūtā|nītvotpathaṃ viṣayadasyuṣu nikṣipanti|te dasyavaḥ sahayasūtamamuṃ tamo'ndhe|saṃsārakūpa urumṛtyubhaye kṣipanti|| 46 ||
+7.15.47,प्रवृत्तं च निवृत्तं च द्विविधं कर्म वैदिकम् ।आवर्तते प्रवृत्तेन निवृत्तेनाश्नुतेऽमृतम् ॥ ४७ ॥,pravṛttaṃ ca nivṛttaṃ ca dvividhaṃ karma vaidikam|āvartate pravṛttena nivṛttenāśnute'mṛtam|| 47 ||
+7.15.48,हिंस्रं द्रव्यमयं काम्यमग्निहोत्राद्यशान्तिदम् ।दर्शश्च पूर्णमासश्च चातुर्मास्यं पशुः सुतः ॥ ४८ ॥,hiṃsraṃ dravyamayaṃ kāmyamagnihotrādyaśāntidam|darśaśca pūrṇamāsaśca cāturmāsyaṃ paśuḥ sutaḥ|| 48 ||
+7.15.49,एतदिष्टं प्रवृत्ताख्यं हुतं प्रहुतमेव च ।पूर्तं सुरालयाराम कूपा जीव्यादिलक्षणम् ॥ ४९ ॥,etadiṣṭaṃ pravṛttākhyaṃ hutaṃ prahutameva ca|pūrtaṃ surālayārāma kūpā jīvyādilakṣaṇam|| 49 ||
+7.15.50,द्रव्यसूक्ष्मविपाकश्च धूमो रात्रिरपक्षयः ।अयनं दक्षिणं सोमो दर्श ओषधिवीरुधः ॥ ५० ॥,dravyasūkṣmavipākaśca dhūmo rātrirapakṣayaḥ|ayanaṃ dakṣiṇaṃ somo darśa oṣadhivīrudhaḥ|| 50 ||
+7.15.51,अन्नं रेत इति क्ष्मेश पितृयानं पुनर्भवः ।एकैकश्येनानुपूर्वं भूत्वा भूत्वेह जायते ॥ ५१ ॥,annaṃ reta iti kṣmeśa pitṛyānaṃ punarbhavaḥ|ekaikaśyenānupūrvaṃ bhūtvā bhūtveha jāyate|| 51 ||
+7.15.52,निषेकादिश्मशानान्तैः संस्कारैः संस्कृतो द्विजः ।इन्द्रियेषु क्रियायज्ञान्ज्ञानदीपेषु जुह्वति ॥ ५२ ॥,niṣekādiśmaśānāntaiḥ saṃskāraiḥ saṃskṛto dvijaḥ|indriyeṣu kriyāyajñānjñānadīpeṣu juhvati|| 52 ||
+7.15.53,इन्द्रियाणि मनस्यूर्मौ वाचि वैकारिकं मनः ।वाचं वर्णसमाम्नाये तमोङ्कारे स्वरे न्यसेत् ॥ ५३ ॥,indriyāṇi manasyūrmau vāci vaikārikaṃ manaḥ|vācaṃ varṇasamāmnāye tamoṅkāre svare nyaset|| 53 ||
+7.15.54,ॐकारं बिन्दौ नादे तं तं तु प्राणे महत्यमुम् ।अग्निः सूर्यो दिवा प्राह्णः शुक्लो राकोत्तरं स्वराट् ।विश्वोऽथ तैजसः प्राज्ञस्तुर्य आत्मा समन्वयात् ॥ ५४ ॥,oṃkāraṃ bindau nāde taṃ taṃ tu prāṇe mahatyamum|agniḥ sūryo divā prāhṇaḥ śuklo rākottaraṃ svarāṭ|viśvo'tha taijasaḥ prājñasturya ātmā samanvayāt|| 54 ||
+7.15.55,देवयानमिदं प्राहुर्भूत्वा भूत्वानुपूर्वशः ।आत्मयाज्युपशान्तात्मा ह्यात्मस्थो न निवर्तते ॥ ५५ ॥,devayānamidaṃ prāhurbhūtvā bhūtvānupūrvaśaḥ|ātmayājyupaśāntātmā hyātmastho na nivartate|| 55 ||
+7.15.56,य एते पितृदेवानामयने वेदनिर्मिते ।शास्त्रेण चक्षुषा वेद जनस्थोऽपि न मुह्यति ॥ ५६ ॥,ya ete pitṛdevānāmayane vedanirmite|śāstreṇa cakṣuṣā veda janastho'pi na muhyati|| 56 ||
+7.15.57,आदावन्ते जनानां सद्बहिरन्तः परावरम् ।ज्ञानं ज्ञेयं वचो वाच्यं तमो ज्योतिस्त्वयं स्वयम् ॥ ५७ ॥,ādāvante janānāṃ sadbahirantaḥ parāvaram|jñānaṃ jñeyaṃ vaco vācyaṃ tamo jyotistvayaṃ svayam|| 57 ||
+7.15.58,आबाधितोऽपि ह्याभासो यथा वस्तुतया स्मृतः ।दुर्घटत्वादैन्द्रियकं तद्वदर्थविकल्पितम् ॥ ५८ ॥,ābādhito'pi hyābhāso yathā vastutayā smṛtaḥ|durghaṭatvādaindriyakaṃ tadvadarthavikalpitam|| 58 ||
+7.15.59,क्षित्यादीनामिहार्थानां छाया न कतमापि हि ।न सङ्घातो विकारोऽपि न पृथङ्नान्वितो मृषा ॥ ५९ ॥,kṣityādīnāmihārthānāṃ chāyā na katamāpi hi|na saṅghāto vikāro'pi na pṛthaṅnānvito mṛṣā|| 59 ||
+7.15.60,धातवोऽवयवित्वाच्च तन्मात्रावयवैर्विना ।न स्युर्ह्यसत्यवयविन्यसन्नवयवोऽन्ततः ॥ ६० ॥,dhātavo'vayavitvācca tanmātrāvayavairvinā|na syurhyasatyavayavinyasannavayavo'ntataḥ|| 60 ||
+7.15.61,स्यात्सादृश्यभ्रमस्तावद्विकल्पे सति वस्तुनः ।जाग्रत्स्वापौ यथा स्वप्ने तथा विधिनिषेधता ॥ ६१ ॥,syātsādṛśyabhramastāvadvikalpe sati vastunaḥ|jāgratsvāpau yathā svapne tathā vidhiniṣedhatā|| 61 ||
+7.15.62,भावाद्वैतं क्रियाद्वैतं द्रव्याद्वैतं तथात्मनः ।वर्तयन्स्वानुभूत्येह त्रीन्स्वप्नान्धुनुते मुनिः ॥ ६२ ॥,bhāvādvaitaṃ kriyādvaitaṃ dravyādvaitaṃ tathātmanaḥ|vartayansvānubhūtyeha trīnsvapnāndhunute muniḥ|| 62 ||
+7.15.63,कार्यकारणवस्त्वैक्य दर्शनं पटतन्तुवत् ।अवस्तुत्वाद्विकल्पस्य भावाद्वैतं तदुच्यते ॥ ६३ ॥,kāryakāraṇavastvaikya darśanaṃ paṭatantuvat|avastutvādvikalpasya bhāvādvaitaṃ taducyate|| 63 ||
+7.15.64,यद्ब्रह्मणि परे साक्षात्सर्वकर्मसमर्पणम् ।मनोवाक्तनुभिः पार्थ क्रियाद्वैतं तदुच्यते ॥ ६४ ॥,yadbrahmaṇi pare sākṣātsarvakarmasamarpaṇam|manovāktanubhiḥ pārtha kriyādvaitaṃ taducyate|| 64 ||
+7.15.65,आत्मजायासुतादीनामन्येषां सर्वदेहिनाम् ।यत्स्वार्थकामयोरैक्यं द्रव्याद्वैतं तदुच्यते ॥ ६५ ॥,ātmajāyāsutādīnāmanyeṣāṃ sarvadehinām|yatsvārthakāmayoraikyaṃ dravyādvaitaṃ taducyate|| 65 ||
+7.15.66,यद्यस्य वानिषिद्धं स्याद्येन यत्र यतो नृप ।स तेनेहेत कार्याणि नरो नान्यैरनापदि ॥ ६६ ॥,yadyasya vāniṣiddhaṃ syādyena yatra yato nṛpa|sa teneheta kāryāṇi naro nānyairanāpadi|| 66 ||
+7.15.67,एतैरन्यैश्च वेदोक्तैर्वर्तमानः स्वकर्मभिः ।गृहेऽप्यस्य गतिं यायाद्राजंस्तद्भक्तिभाङ्नरः ॥ ६७ ॥,etairanyaiśca vedoktairvartamānaḥ svakarmabhiḥ|gṛhe'pyasya gatiṃ yāyādrājaṃstadbhaktibhāṅnaraḥ|| 67 ||
+7.15.68,यथा हि यूयं नृपदेव दुस्त्यजादापद्गणादुत्तरतात्मनः प्रभोः ।यत्पादपङ्केरुहसेवया भवानहार्षीन्निर्जितदिग्गजः क्रतून् ॥ ६८ ॥,yathā hi yūyaṃ nṛpadeva dustyajādāpadgaṇāduttaratātmanaḥ prabhoḥ|yatpādapaṅkeruhasevayā bhavānahārṣīnnirjitadiggajaḥ kratūn|| 68 ||
+7.15.69,अहं पुराभवं कश्चिद्गन्धर्व उपबर्हणः ।नाम्नातीते महाकल्पे गन्धर्वाणां सुसम्मतः ॥ ६९ ॥,ahaṃ purābhavaṃ kaścidgandharva upabarhaṇaḥ|nāmnātīte mahākalpe gandharvāṇāṃ susammataḥ|| 69 ||
+7.15.70,रूपपेशलमाधुर्य सौगन्ध्यप्रियदर्शनः ।स्त्रीणां प्रियतमो नित्यं मत्तः स्वपुरलम्पटः ॥ ७० ॥,rūpapeśalamādhurya saugandhyapriyadarśanaḥ|strīṇāṃ priyatamo nityaṃ mattaḥ svapuralampaṭaḥ|| 70 ||
+7.15.71,एकदा देवसत्रे तु गन्धर्वाप्सरसां गणाः ।उपहूता विश्वसृग्भिर्हरिगाथोपगायने ॥ ७१ ॥,ekadā devasatre tu gandharvāpsarasāṃ gaṇāḥ|upahūtā viśvasṛgbhirharigāthopagāyane|| 71 ||
+7.15.72,अहं च गायंस्तद्विद्वान्स्त्रीभिः परिवृतो गतः ।ज्ञात्वा विश्वसृजस्तन्मे हेलनं शेपुरोजसा ।याहि त्वं शूद्र तामाशु नष्टश्रीः कृतहेलनः ॥ ७२ ॥,ahaṃ ca gāyaṃstadvidvānstrībhiḥ parivṛto gataḥ|jñātvā viśvasṛjastanme helanaṃ śepurojasā|yāhi tvaṃ śūdra tāmāśu naṣṭaśrīḥ kṛtahelanaḥ|| 72 ||
+7.15.73,तावद्दास्यामहं जज्ञे तत्रापि ब्रह्मवादिनाम् ।शुश्रूषयानुषङ्गेण प्राप्तोऽहं ब्रह्मपुत्रताम् ॥ ७३ ॥,tāvaddāsyāmahaṃ jajñe tatrāpi brahmavādinām|śuśrūṣayānuṣaṅgeṇa prāpto'haṃ brahmaputratām|| 73 ||
+7.15.74,धर्मस्ते गृहमेधीयो वर्णितः पापनाशनः ।गृहस्थो येन पदवीमञ्जसा न्यासिनामियात् ॥ ७४ ॥,dharmaste gṛhamedhīyo varṇitaḥ pāpanāśanaḥ|gṛhastho yena padavīmañjasā nyāsināmiyāt|| 74 ||
+7.15.75,यूयं नृलोके बत भूरिभागा लोकं पुनाना मुनयोऽभियन्ति ।येषां गृहानावसतीति साक्षाद्गूढं परं ब्रह्म मनुष्यलिङ्गम् ॥ ७५ ॥,yūyaṃ nṛloke bata bhūribhāgā lokaṃ punānā munayo'bhiyanti|yeṣāṃ gṛhānāvasatīti sākṣādgūḍhaṃ paraṃ brahma manuṣyaliṅgam|| 75 ||
+7.15.76,स वा अयं ब्रह्म महद्विमृग्य कैवल्यनिर्वाणसुखानुभूतिः ।प्रियः सुहृद्वः खलु मातुलेय आत्मार्हणीयो विधिकृद्गुरुश्च ॥ ७६ ॥,sa vā ayaṃ brahma mahadvimṛgya kaivalyanirvāṇasukhānubhūtiḥ|priyaḥ suhṛdvaḥ khalu mātuleya ātmārhaṇīyo vidhikṛdguruśca|| 76 ||
+7.15.77,न यस्य साक्षाद्भवपद्मजादिभी रूपं धिया वस्तुतयोपवर्णितम् ।मौनेन भक्त्योपशमेन पूजितः प्रसीदतामेष स सात्वतां पतिः ॥ ७७ ॥,na yasya sākṣādbhavapadmajādibhī rūpaṃ dhiyā vastutayopavarṇitam|maunena bhaktyopaśamena pūjitaḥ prasīdatāmeṣa sa sātvatāṃ patiḥ|| 77 ||
+7.15.78,श्रीशुक उवाच ।इति देवर्षिणा प्रोक्तं निशम्य भरतर्षभः ।पूजयामास सुप्रीतः कृष्णं च प्रेमविह्वलः ॥ ७८ ॥,śrīśuka uvāca|iti devarṣiṇā proktaṃ niśamya bharatarṣabhaḥ|pūjayāmāsa suprītaḥ kṛṣṇaṃ ca premavihvalaḥ|| 78 ||
+7.15.79,कृष्णपार्थावुपामन्त्र्य पूजितः प्रययौ मुनिः ।श्रुत्वा कृष्णं परं ब्रह्म पार्थः परमविस्मितः ॥ ७९ ॥,kṛṣṇapārthāvupāmantrya pūjitaḥ prayayau muniḥ|śrutvā kṛṣṇaṃ paraṃ brahma pārthaḥ paramavismitaḥ|| 79 ||
+7.15.80,इति दाक्षायिणीनां ते पृथग्वंशा प्रकीर्तिताः ।देवासुरमनुष्याद्या लोका यत्र चराचराः ॥ ८० ॥,iti dākṣāyiṇīnāṃ te pṛthagvaṃśā prakīrtitāḥ|devāsuramanuṣyādyā lokā yatra carācarāḥ|| 80 ||
+8.1.1,श्रीराजोवाच ।स्वायम्भुवस्येह गुरो वंशोऽयं विस्तराच्छ्रुतः ।यत्र विश्वसृजां सर्गो मनूनन्यान्वदस्व नः ॥ १ ॥,śrīrājovāca|svāyambhuvasyeha guro vaṃśo'yaṃ vistarācchrutaḥ|yatra viśvasṛjāṃ sargo manūnanyānvadasva naḥ|| 1 ||
+8.1.2,मन्वन्तरे हरेर्जन्म कर्माणि च महीयसः ।गृणन्ति कवयो ब्रह्मंस्तानि नो वद शृण्वताम् ॥ २ ॥,manvantare harerjanma karmāṇi ca mahīyasaḥ|gṛṇanti kavayo brahmaṃstāni no vada śṛṇvatām|| 2 ||
+8.1.3,यद्यस्मिन्नन्तरे ब्रह्मन्भगवान्विश्वभावनः ।कृतवान्कुरुते कर्ता ह्यतीतेऽनागतेऽद्य वा ॥ ३ ॥,yadyasminnantare brahmanbhagavānviśvabhāvanaḥ|kṛtavānkurute kartā hyatīte'nāgate'dya vā|| 3 ||
+8.1.4,श्रीऋषिरुवाच ।मनवोऽस्मिन्व्यतीताः षट्कल्पे स्वायम्भुवादयः ।आद्यस्ते कथितो यत्र देवादीनां च सम्भवः ॥ ४ ॥,śrīṛṣiruvāca|manavo'sminvyatītāḥ ṣaṭkalpe svāyambhuvādayaḥ|ādyaste kathito yatra devādīnāṃ ca sambhavaḥ|| 4 ||
+8.1.5,आकूत्यां देवहूत्यां च दुहित्रोस्तस्य वै मनोः ।धर्मज्ञानोपदेशार्थं भगवान्पुत्रतां गतः ॥ ५ ॥,ākūtyāṃ devahūtyāṃ ca duhitrostasya vai manoḥ|dharmajñānopadeśārthaṃ bhagavānputratāṃ gataḥ|| 5 ||
+8.1.6,कृतं पुरा भगवतः कपिलस्यानुवर्णितम् ।आख्यास्ये भगवान्यज्ञो यच्चकार कुरूद्वह ॥ ६ ॥,kṛtaṃ purā bhagavataḥ kapilasyānuvarṇitam|ākhyāsye bhagavānyajño yaccakāra kurūdvaha|| 6 ||
+8.1.7,विरक्तः कामभोगेषु शतरूपापतिः प्रभुः ।विसृज्य राज्यं तपसे सभार्यो वनमाविशत् ॥ ७ ॥,viraktaḥ kāmabhogeṣu śatarūpāpatiḥ prabhuḥ|visṛjya rājyaṃ tapase sabhāryo vanamāviśat|| 7 ||
+8.1.8,सुनन्दायां वर्षशतं पदैकेन भुवं स्पृशन् ।तप्यमानस्तपो घोरमिदमन्वाह भारत ॥ ८ ॥,sunandāyāṃ varṣaśataṃ padaikena bhuvaṃ spṛśan|tapyamānastapo ghoramidamanvāha bhārata|| 8 ||
+8.1.9,श्रीमनुरुवाच ।येन चेतयते विश्वं विश्वं चेतयते न यम् ।यो जागर्ति शयानेऽस्मिन्नायं तं वेद वेद सः ॥ ९ ॥,śrīmanuruvāca|yena cetayate viśvaṃ viśvaṃ cetayate na yam|yo jāgarti śayāne'sminnāyaṃ taṃ veda veda saḥ|| 9 ||
+8.1.10,आत्मावास्यमिदं विश्वं यत्किञ्चिज्जगत्यां जगत् ।तेन त्यक्तेन भुञ्जीथा मा गृधः कस्य स्विद्धनम् ॥ १० ॥,ātmāvāsyamidaṃ viśvaṃ yatkiñcijjagatyāṃ jagat|tena tyaktena bhuñjīthā mā gṛdhaḥ kasya sviddhanam|| 10 ||
+8.1.11,यं पश्यति न पश्यन्तं चक्षुर्यस्य न रिष्यति ।तं भूतनिलयं देवं सुपर्णमुपधावत ॥ ११ ॥,yaṃ paśyati na paśyantaṃ cakṣuryasya na riṣyati|taṃ bhūtanilayaṃ devaṃ suparṇamupadhāvata|| 11 ||
+8.1.12,न यस्याद्यन्तौ मध्यं च स्वः परो नान्तरं बहिः ।विश्वस्यामूनि यद्यस्माद्विश्वं च तदृतं महत् ॥ १२ ॥,na yasyādyantau madhyaṃ ca svaḥ paro nāntaraṃ bahiḥ|viśvasyāmūni yadyasmādviśvaṃ ca tadṛtaṃ mahat|| 12 ||
+8.1.13,स विश्वकायः पुरुहूतईशः सत्यः स्वयंज्योतिरजः पुराणः ।धत्तेऽस्य जन्माद्यजयात्मशक्त्या तां विद्ययोदस्य निरीह आस्ते ॥ १३ ॥,sa viśvakāyaḥ puruhūtaīśaḥ satyaḥ svayaṃjyotirajaḥ purāṇaḥ|dhatte'sya janmādyajayātmaśaktyā tāṃ vidyayodasya nirīha āste|| 13 ||
+8.1.14,अथाग्रे ऋषयः कर्माणीहन्तेऽकर्महेतवे ।ईहमानो हि पुरुषः प्रायोऽनीहां प्रपद्यते ॥ १४ ॥,athāgre ṛṣayaḥ karmāṇīhante'karmahetave|īhamāno hi puruṣaḥ prāyo'nīhāṃ prapadyate|| 14 ||
+8.1.15,ईहते भगवानीशो न हि तत्र विसज्जते ।आत्मलाभेन पूर्णार्थो नावसीदन्ति येऽनु तम् ॥ १५ ॥,īhate bhagavānīśo na hi tatra visajjate|ātmalābhena pūrṇārtho nāvasīdanti ye'nu tam|| 15 ||
+8.1.16,तमीहमानं निरहङ्कृतं बुधं निराशिषं पूर्णमनन्यचोदितम् ।नॄन्शिक्षयन्तं निजवर्त्मसंस्थितं प्रभुं प्रपद्येऽखिलधर्मभावनम् ॥ १६ ॥,tamīhamānaṃ nirahaṅkṛtaṃ budhaṃ nirāśiṣaṃ pūrṇamananyacoditam|nṝnśikṣayantaṃ nijavartmasaṃsthitaṃ prabhuṃ prapadye'khiladharmabhāvanam|| 16 ||
+8.1.17,श्रीशुक उवाच ।इति मन्त्रोपनिषदं व्याहरन्तं समाहितम् ।दृष्ट्वासुरा यातुधाना जग्धुमभ्यद्रवन्क्षुधा ॥ १७ ॥,śrīśuka uvāca|iti mantropaniṣadaṃ vyāharantaṃ samāhitam|dṛṣṭvāsurā yātudhānā jagdhumabhyadravankṣudhā|| 17 ||
+8.1.18,तांस्तथावसितान्वीक्ष्य यज्ञः सर्वगतो हरिः ।यामैः परिवृतो देवैर्हत्वाशासत्त्रिविष्टपम् ॥ १८ ॥,tāṃstathāvasitānvīkṣya yajñaḥ sarvagato hariḥ|yāmaiḥ parivṛto devairhatvāśāsattriviṣṭapam|| 18 ||
+8.1.19,स्वारोचिषो द्वितीयस्तु मनुरग्नेः सुतोऽभवत् ।द्युमत्सुषेणरोचिष्मत्प्रमुखास्तस्य चात्मजाः ॥ १९ ॥,svārociṣo dvitīyastu manuragneḥ suto'bhavat|dyumatsuṣeṇarociṣmatpramukhāstasya cātmajāḥ|| 19 ||
+8.1.20,तत्रेन्द्रो रोचनस्त्वासीद्देवाश्च तुषितादयः ।ऊर्जस्तम्भादयः सप्त ऋषयो ब्रह्मवादिनः ॥ २० ॥,tatrendro rocanastvāsīddevāśca tuṣitādayaḥ|ūrjastambhādayaḥ sapta ṛṣayo brahmavādinaḥ|| 20 ||
+8.1.21,ऋषेस्तु वेदशिरसस्तुषिता नाम पत्न्यभूत् ।तस्यां जज्ञे ततो देवो विभुरित्यभिविश्रुतः ॥ २१ ॥,ṛṣestu vedaśirasastuṣitā nāma patnyabhūt|tasyāṃ jajñe tato devo vibhurityabhiviśrutaḥ|| 21 ||
+8.1.22,अष्टाशीतिसहस्राणि मुनयो ये धृतव्रताः ।अन्वशिक्षन्व्रतं तस्य कौमारब्रह्मचारिणः ॥ २२ ॥,aṣṭāśītisahasrāṇi munayo ye dhṛtavratāḥ|anvaśikṣanvrataṃ tasya kaumārabrahmacāriṇaḥ|| 22 ||
+8.1.23,तृतीय उत्तमो नाम प्रियव्रतसुतो मनुः ।पवनः सृञ्जयो यज्ञ होत्राद्यास्तत्सुता नृप ॥ २३ ॥,tṛtīya uttamo nāma priyavratasuto manuḥ|pavanaḥ sṛñjayo yajña hotrādyāstatsutā nṛpa|| 23 ||
+8.1.24,वसिष्ठतनयाः सप्त ऋषयः प्रमदादयः ।सत्या वेदश्रुता भद्रा देवा इन्द्रस्तु सत्यजित् ॥ २४ ॥,vasiṣṭhatanayāḥ sapta ṛṣayaḥ pramadādayaḥ|satyā vedaśrutā bhadrā devā indrastu satyajit|| 24 ||
+8.1.25,धर्मस्य सूनृतायां तु भगवान्पुरुषोत्तमः ।सत्यसेन इति ख्यातो जातः सत्यव्रतैः सह ॥ २५ ॥,dharmasya sūnṛtāyāṃ tu bhagavānpuruṣottamaḥ|satyasena iti khyāto jātaḥ satyavrataiḥ saha|| 25 ||
+8.1.26,सोऽनृतव्रतदुःशीलानसतो यक्षराक्षसान् ।भूतद्रुहो भूतगणांश्चावधीत्सत्यजित्सखः ॥ २६ ॥,so'nṛtavrataduḥśīlānasato yakṣarākṣasān|bhūtadruho bhūtagaṇāṃścāvadhītsatyajitsakhaḥ|| 26 ||
+8.1.27,चतुर्थ उत्तमभ्राता मनुर्नाम्ना च तामसः ।पृथुः ख्यातिर्नरः केतुरित्याद्या दश तत्सुताः ॥ २७ ॥,caturtha uttamabhrātā manurnāmnā ca tāmasaḥ|pṛthuḥ khyātirnaraḥ keturityādyā daśa tatsutāḥ|| 27 ||
+8.1.28,सत्यका हरयो वीरा देवास्त्रिशिख ईश्वरः ।ज्योतिर्धामादयः सप्त ऋषयस्तामसेऽन्तरे ॥ २८ ॥,satyakā harayo vīrā devāstriśikha īśvaraḥ|jyotirdhāmādayaḥ sapta ṛṣayastāmase'ntare|| 28 ||
+8.1.29,देवा वैधृतयो नाम विधृतेस्तनया नृप ।नष्टाः कालेन यैर्वेदा विधृताः स्वेन तेजसा ॥ २९ ॥,devā vaidhṛtayo nāma vidhṛtestanayā nṛpa|naṣṭāḥ kālena yairvedā vidhṛtāḥ svena tejasā|| 29 ||
+8.1.30,तत्रापि जज्ञे भगवान्हरिण्यां हरिमेधसः ।हरिरित्याहृतो येन गजेन्द्रो मोचितो ग्रहात् ॥ ३० ॥,tatrāpi jajñe bhagavānhariṇyāṃ harimedhasaḥ|harirityāhṛto yena gajendro mocito grahāt|| 30 ||
+8.1.31,श्रीराजोवाच ।बादरायण एतत्ते श्रोतुमिच्छामहे वयम् ।हरिर्यथा गजपतिं ग्राहग्रस्तममूमुचत् ॥ ३१ ॥,śrīrājovāca|bādarāyaṇa etatte śrotumicchāmahe vayam|hariryathā gajapatiṃ grāhagrastamamūmucat|| 31 ||
+8.1.32,तत्कथासु महत्पुण्यं धन्यं स्वस्त्ययनं शुभम् ।यत्र यत्रोत्तमश्लोको भगवान्गीयते हरिः ॥ ३२ ॥,tatkathāsu mahatpuṇyaṃ dhanyaṃ svastyayanaṃ śubham|yatra yatrottamaśloko bhagavāngīyate hariḥ|| 32 ||
+8.1.33,श्रीसूत उवाच ।परीक्षितैवं स तु बादरायणिः प्रायोपविष्टेन कथासु चोदितः ।उवाच विप्राः प्रतिनन्द्य पार्थिवं मुदा मुनीनां सदसि स्म शृण्वताम् ॥ ३३ ॥,śrīsūta uvāca|parīkṣitaivaṃ sa tu bādarāyaṇiḥ prāyopaviṣṭena kathāsu coditaḥ|uvāca viprāḥ pratinandya pārthivaṃ mudā munīnāṃ sadasi sma śṛṇvatām|| 33 ||
+8.3.1,अथ तृतीयोऽध्यायः ।श्रीबादरायणिरुवाच ।एवं व्यवसितो बुद्ध्या समाधाय मनो हृदि ।जजाप परमं जाप्यं प्राग्जन्मन्यनुशिक्षितम् ॥ १ ॥,atha tṛtīyo'dhyāyaḥ|śrībādarāyaṇiruvāca|evaṃ vyavasito buddhyā samādhāya mano hṛdi|jajāpa paramaṃ jāpyaṃ prāgjanmanyanuśikṣitam|| 1 ||
+8.3.2,श्रीगजेन्द्र उवाच ।ॐ नमो भगवते तस्मै यत एतच्चिदात्मकम् ।पुरुषायादिबीजाय परेशायाभिधीमहि ॥ २ ॥,śrīgajendra uvāca|oṃ namo bhagavate tasmai yata etaccidātmakam|puruṣāyādibījāya pareśāyābhidhīmahi|| 2 ||
+8.3.3,यस्मिन्निदं यतश्चेदं येनेदं य इदं स्वयम् ।योऽस्मात्परस्माच्च परस्तं प्रपद्ये स्वयम्भुवम् ॥ ३ ॥,yasminnidaṃ yataścedaṃ yenedaṃ ya idaṃ svayam|yo'smātparasmācca parastaṃ prapadye svayambhuvam|| 3 ||
+8.3.4,यः स्वात्मनीदं निजमाययार्पितं क्वचिद्विभातं क्व च तत्तिरोहितम् ।अविद्धदृक्साक्ष्युभयं तदीक्षते स आत्ममूलोऽवतु मां परात्परः ॥ ४ ॥,yaḥ svātmanīdaṃ nijamāyayārpitaṃ kvacidvibhātaṃ kva ca tattirohitam|aviddhadṛksākṣyubhayaṃ tadīkṣate sa ātmamūlo'vatu māṃ parātparaḥ|| 4 ||
+8.3.5,कालेन पञ्चत्वमितेषु कृत्स्नशो लोकेषु पालेषु च सर्वहेतुषु ।तमस्तदासीद्गहनं गभीरं यस्तस्य पारेऽभिविराजते विभुः ॥ ५ ॥,kālena pañcatvamiteṣu kṛtsnaśo lokeṣu pāleṣu ca sarvahetuṣu|tamastadāsīdgahanaṃ gabhīraṃ yastasya pāre'bhivirājate vibhuḥ|| 5 ||
+8.3.6,न यस्य देवा ऋषयः पदं विदुर्जन्तुः पुनः कोऽर्हति गन्तुमीरितुम् ।यथा नटस्याकृतिभिर्विचेष्टतो दुरत्ययानुक्रमणः स मावतु ॥ ६ ॥,na yasya devā ṛṣayaḥ padaṃ vidurjantuḥ punaḥ ko'rhati gantumīritum|yathā naṭasyākṛtibhirviceṣṭato duratyayānukramaṇaḥ sa māvatu|| 6 ||
+8.3.7,दिदृक्षवो यस्य पदं सुमङ्गलं विमुक्तसङ्गा मुनयः सुसाधवः ।चरन्त्यलोकव्रतमव्रणं वने भूतात्मभूताः सुहृदः स मे गतिः ॥ ७ ॥,didṛkṣavo yasya padaṃ sumaṅgalaṃ vimuktasaṅgā munayaḥ susādhavaḥ|carantyalokavratamavraṇaṃ vane bhūtātmabhūtāḥ suhṛdaḥ sa me gatiḥ|| 7 ||
+8.3.8,न विद्यते यस्य च जन्म कर्म वा न नामरूपे गुणदोष एव वा ।तथापि लोकाप्ययसम्भवाय यः स्वमायया तान्यनुकालमृच्छति ॥ ८ ॥,na vidyate yasya ca janma karma vā na nāmarūpe guṇadoṣa eva vā|tathāpi lokāpyayasambhavāya yaḥ svamāyayā tānyanukālamṛcchati|| 8 ||
+8.3.9,तस्मै नमः परेशाय ब्रह्मणेऽनन्तशक्तये ।अरूपायोरुरूपाय नम आश्चर्यकर्मणे ॥ ९ ॥,tasmai namaḥ pareśāya brahmaṇe'nantaśaktaye|arūpāyorurūpāya nama āścaryakarmaṇe|| 9 ||
+8.3.10,नम आत्मप्रदीपाय साक्षिणे परमात्मने ।नमो गिरां विदूराय मनसश्चेतसामपि ॥ १० ॥,nama ātmapradīpāya sākṣiṇe paramātmane|namo girāṃ vidūrāya manasaścetasāmapi|| 10 ||
+8.3.11,सत्त्वेन प्रतिलभ्याय नैष्कर्म्येण विपश्चिता ।नमः कैवल्यनाथाय निर्वाणसुखसंविदे ॥ ११ ॥,sattvena pratilabhyāya naiṣkarmyeṇa vipaścitā|namaḥ kaivalyanāthāya nirvāṇasukhasaṃvide|| 11 ||
+8.3.12,नमः शान्ताय घोराय मूढाय गुणधर्मिणे ।निर्विशेषाय साम्याय नमो ज्ञानघनाय च ॥ १२ ॥,namaḥ śāntāya ghorāya mūḍhāya guṇadharmiṇe|nirviśeṣāya sāmyāya namo jñānaghanāya ca|| 12 ||
+8.3.13,क्षेत्रज्ञाय नमस्तुभ्यं सर्वाध्यक्षाय साक्षिणे ।पुरुषायात्ममूलाय मूलप्रकृतये नमः ॥ १३ ॥,kṣetrajñāya namastubhyaṃ sarvādhyakṣāya sākṣiṇe|puruṣāyātmamūlāya mūlaprakṛtaye namaḥ|| 13 ||
+8.3.14,सर्वेन्द्रियगुणद्रष्ट्रे सर्वप्रत्ययहेतवे ।असताच्छाययोक्ताय सदाभासाय ते नमः ॥ १४ ॥,sarvendriyaguṇadraṣṭre sarvapratyayahetave|asatācchāyayoktāya sadābhāsāya te namaḥ|| 14 ||
+8.3.15,नमो नमस्तेऽखिलकारणाय निष्कारणायाद्भुतकारणाय ।सर्वागमाम्नायमहार्णवाय नमोऽपवर्गाय परायणाय ॥ १५ ॥,namo namaste'khilakāraṇāya niṣkāraṇāyādbhutakāraṇāya|sarvāgamāmnāyamahārṇavāya namo'pavargāya parāyaṇāya|| 15 ||
+8.3.16,गुणारणिच्छन्नचिदुष्मपाय तत्क्षोभविस्फूर्जितमानसाय ।नैष्कर्म्यभावेन विवर्जितागम स्वयंप्रकाशाय नमस्करोमि ॥ १६ ॥,guṇāraṇicchannaciduṣmapāya tatkṣobhavisphūrjitamānasāya|naiṣkarmyabhāvena vivarjitāgama svayaṃprakāśāya namaskaromi|| 16 ||
+8.3.17,मादृक्प्रपन्नपशुपाशविमोक्षणाय मुक्ताय भूरिकरुणाय नमोऽलयाय ।स्वांशेन सर्वतनुभृन्मनसि प्रतीत प्रत्यग्दृशे भगवते बृहते नमस्ते ॥ १७ ॥,mādṛkprapannapaśupāśavimokṣaṇāya muktāya bhūrikaruṇāya namo'layāya|svāṃśena sarvatanubhṛnmanasi pratīta pratyagdṛśe bhagavate bṛhate namaste|| 17 ||
+8.3.18,आत्मात्मजाप्तगृहवित्तजनेषु सक्तैर्दुष्प्रापणाय गुणसङ्गविवर्जिताय ।मुक्तात्मभिः स्वहृदये परिभाविताय ज्ञानात्मने भगवते नम ईश्वराय ॥ १८ ॥,ātmātmajāptagṛhavittajaneṣu saktairduṣprāpaṇāya guṇasaṅgavivarjitāya|muktātmabhiḥ svahṛdaye paribhāvitāya jñānātmane bhagavate nama īśvarāya|| 18 ||
+8.3.19,यं धर्मकामार्थविमुक्तिकामा भजन्त इष्टां गतिमाप्नुवन्ति ।किं चाशिषो रात्यपि देहमव्ययं करोतु मेऽदभ्रदयो विमोक्षणम् ॥ १९ ॥,yaṃ dharmakāmārthavimuktikāmā bhajanta iṣṭāṃ gatimāpnuvanti|kiṃ cāśiṣo rātyapi dehamavyayaṃ karotu me'dabhradayo vimokṣaṇam|| 19 ||
+8.3.20,एकान्तिनो यस्य न कञ्चनार्थं वाञ्छन्ति ये वै भगवत्प्रपन्नाः ।अत्यद्भुतं तच्चरितं सुमङ्गलं गायन्त आनन्दसमुद्र मग्नाः ॥ २० ॥,ekāntino yasya na kañcanārthaṃ vāñchanti ye vai bhagavatprapannāḥ|atyadbhutaṃ taccaritaṃ sumaṅgalaṃ gāyanta ānandasamudra magnāḥ|| 20 ||
+8.3.21,तमक्षरं ब्रह्म परं परेशमव्यक्तमाध्यात्मिकयोगगम्यम् ।अतीन्द्रियं सूक्ष्ममिवातिदूरमनन्तमाद्यं परिपूर्णमीडे ॥ २१ ॥,tamakṣaraṃ brahma paraṃ pareśamavyaktamādhyātmikayogagamyam|atīndriyaṃ sūkṣmamivātidūramanantamādyaṃ paripūrṇamīḍe|| 21 ||
+8.3.22,यस्य ब्रह्मादयो देवा वेदा लोकाश्चराचराः ।नामरूपविभेदेन फल्ग्व्या च कलया कृताः ॥ २२ ॥,yasya brahmādayo devā vedā lokāścarācarāḥ|nāmarūpavibhedena phalgvyā ca kalayā kṛtāḥ|| 22 ||
+8.3.23,यथार्चिषोऽग्नेः सवितुर्गभस्तयो निर्यान्ति संयान्त्यसकृत्स्वरोचिषः ।तथा यतोऽयं गुणसम्प्रवाहो बुद्धिर्मनः खानि शरीरसर्गाः ॥ २३ ॥,yathārciṣo'gneḥ saviturgabhastayo niryānti saṃyāntyasakṛtsvarociṣaḥ|tathā yato'yaṃ guṇasampravāho buddhirmanaḥ khāni śarīrasargāḥ|| 23 ||
+8.3.24,स वै न देवासुरमर्त्यतिर्यङ्न स्त्री न षण्ढो न पुमान्न जन्तुः ।नायं गुणः कर्म न सन्न चासन्निषेधशेषो जयतादशेषः ॥ २४ ॥,sa vai na devāsuramartyatiryaṅna strī na ṣaṇḍho na pumānna jantuḥ|nāyaṃ guṇaḥ karma na sanna cāsanniṣedhaśeṣo jayatādaśeṣaḥ|| 24 ||
+8.3.25,जिजीविषे नाहमिहामुया किमन्तर्बहिश्चावृतयेभयोन्या ।इच्छामि कालेन न यस्य विप्लवस्तस्यात्मलोकावरणस्य मोक्षम् ॥ २५ ॥,jijīviṣe nāhamihāmuyā kimantarbahiścāvṛtayebhayonyā|icchāmi kālena na yasya viplavastasyātmalokāvaraṇasya mokṣam|| 25 ||
+8.3.26,सोऽहं विश्वसृजं विश्वमविश्वं विश्ववेदसम् ।विश्वात्मानमजं ब्रह्म प्रणतोऽस्मि परं पदम् ॥ २६ ॥,so'haṃ viśvasṛjaṃ viśvamaviśvaṃ viśvavedasam|viśvātmānamajaṃ brahma praṇato'smi paraṃ padam|| 26 ||
+8.3.27,योगरन्धितकर्माणो हृदि योगविभाविते ।योगिनो यं प्रपश्यन्ति योगेशं तं नतोऽस्म्यहम् ॥ २७ ॥,yogarandhitakarmāṇo hṛdi yogavibhāvite|yogino yaṃ prapaśyanti yogeśaṃ taṃ nato'smyaham|| 27 ||
+8.3.28,नमो नमस्तुभ्यमसह्यवेग शक्तित्रयायाखिलधीगुणाय ।प्रपन्नपालाय दुरन्तशक्तये कदिन्द्रि याणामनवाप्यवर्त्मने ॥ २८ ॥,namo namastubhyamasahyavega śaktitrayāyākhiladhīguṇāya|prapannapālāya durantaśaktaye kadindri yāṇāmanavāpyavartmane|| 28 ||
+8.3.29,नायं वेद स्वमात्मानं यच्छक्त्याहंधिया हतम् ।तं दुरत्ययमाहात्म्यं भगवन्तमितोऽस्म्यहम् ॥ २९ ॥,nāyaṃ veda svamātmānaṃ yacchaktyāhaṃdhiyā hatam|taṃ duratyayamāhātmyaṃ bhagavantamito'smyaham|| 29 ||
+8.3.30,श्रीशुक उवाच ।एवं गजेन्द्रमुपवर्णितनिर्विशेषं ।ब्रह्मादयो विविधलिङ्गभिदाभिमानाः ।नैते यदोपससृपुर्निखिलात्मकत्वात् ।तत्राखिलामरमयो हरिराविरासीत् ॥ ३० ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ gajendramupavarṇitanirviśeṣaṃ|brahmādayo vividhaliṅgabhidābhimānāḥ|naite yadopasasṛpurnikhilātmakatvāt|tatrākhilāmaramayo harirāvirāsīt|| 30 ||
+8.3.31,तं तद्वदार्तमुपलभ्य जगन्निवासः ।स्तोत्रं निशम्य दिविजैः सह संस्तुवद्भिः ।छन्दोमयेन गरुडेन समुह्यमानश् ।चक्रायुधोऽभ्यगमदाशु यतो गजेन्द्र ः ॥ ३१ ॥,taṃ tadvadārtamupalabhya jagannivāsaḥ|stotraṃ niśamya divijaiḥ saha saṃstuvadbhiḥ|chandomayena garuḍena samuhyamānaś|cakrāyudho'bhyagamadāśu yato gajendra ḥ|| 31 ||
+8.3.32,सोऽन्तःसरस्युरुबलेन गृहीत आर्तो ।दृष्ट्वा गरुत्मति हरिं ख उपात्तचक्रम् ।उत्क्षिप्य साम्बुजकरं गिरमाह कृच्छ्रान् ।नारायणाखिलगुरो भगवन्नमस्ते ॥ ३२ ॥,so'ntaḥsarasyurubalena gṛhīta ārto|dṛṣṭvā garutmati hariṃ kha upāttacakram|utkṣipya sāmbujakaraṃ giramāha kṛcchrān|nārāyaṇākhilaguro bhagavannamaste|| 32 ||
+8.3.33,तं वीक्ष्य पीडितमजः सहसावतीर्य ।सग्राहमाशु सरसः कृपयोज्जहार ।ग्राहाद्विपाटितमुखादरिणा गजेन्द्रं ।संपश्यतां हरिरमूमुचदुच्छ्रियाणाम् ॥ ३३ ॥,taṃ vīkṣya pīḍitamajaḥ sahasāvatīrya|sagrāhamāśu sarasaḥ kṛpayojjahāra|grāhādvipāṭitamukhādariṇā gajendraṃ|saṃpaśyatāṃ hariramūmucaducchriyāṇām|| 33 ||
+8.4.1,अथ चतुर्थोऽध्यायः ।श्रीशुक उवाच ।तदा देवर्षिगन्धर्वा ब्रह्मेशानपुरोगमाः ।मुमुचुः कुसुमासारं शंसन्तः कर्म तद्धरेः ॥ १ ॥,atha caturtho'dhyāyaḥ|śrīśuka uvāca|tadā devarṣigandharvā brahmeśānapurogamāḥ|mumucuḥ kusumāsāraṃ śaṃsantaḥ karma taddhareḥ|| 1 ||
+8.4.2,नेदुर्दुन्दुभयो दिव्या गन्धर्वा ननृतुर्जगुः ।ऋषयश्चारणाः सिद्धास्तुष्टुवुः पुरुषोत्तमम् ॥ २ ॥,nedurdundubhayo divyā gandharvā nanṛturjaguḥ|ṛṣayaścāraṇāḥ siddhāstuṣṭuvuḥ puruṣottamam|| 2 ||
+8.4.3,योऽसौ ग्राहः स वै सद्यः परमाश्चर्यरूपधृक् ।मुक्तो देवलशापेन हूहूर्गन्धर्वसत्तमः ॥ ३ ॥,yo'sau grāhaḥ sa vai sadyaḥ paramāścaryarūpadhṛk|mukto devalaśāpena hūhūrgandharvasattamaḥ|| 3 ||
+8.4.4,प्रणम्य शिरसाधीशमुत्तमश्लोकमव्ययम् ।अगायत यशोधाम कीर्तन्यगुणसत्कथम् ॥ ४ ॥,praṇamya śirasādhīśamuttamaślokamavyayam|agāyata yaśodhāma kīrtanyaguṇasatkatham|| 4 ||
+8.4.5,सोऽनुकम्पित ईशेन परिक्रम्य प्रणम्य तम् ।लोकस्य पश्यतो लोकं स्वमगान्मुक्तकिल्बिषः ॥ ५ ॥,so'nukampita īśena parikramya praṇamya tam|lokasya paśyato lokaṃ svamagānmuktakilbiṣaḥ|| 5 ||
+8.4.6,गजेन्भगवत्स्पर्शाद्विमुक्तोऽज्ञानबन्धनात् ।प्राप्तो भगवतो रूपं पीतवासाश्चतुर्भुजः ॥ ६ ॥,gajenbhagavatsparśādvimukto'jñānabandhanāt|prāpto bhagavato rūpaṃ pītavāsāścaturbhujaḥ|| 6 ||
+8.4.7,स वै पूर्वमभूद्रा जा पाण्ड्यो द्र विडसत्तमः ।इन्द्र द्युम्न इति ख्यातो विष्णुव्रतपरायणः ॥ ७ ॥,sa vai pūrvamabhūdrā jā pāṇḍyo dra viḍasattamaḥ|indra dyumna iti khyāto viṣṇuvrataparāyaṇaḥ|| 7 ||
+8.4.8,स एकदाराधनकाल आत्मवान्गृहीतमौनव्रत ईश्वरं हरिम् ।जटाधरस्तापस आप्लुतोऽच्युतं समर्चयामास कुलाचलाश्रमः ॥ ८ ॥,sa ekadārādhanakāla ātmavāngṛhītamaunavrata īśvaraṃ harim|jaṭādharastāpasa āpluto'cyutaṃ samarcayāmāsa kulācalāśramaḥ|| 8 ||
+8.4.9,यदृच्छया तत्र महायशा मुनिः समागमच्छिष्यगणैः परिश्रितः ।तं वीक्ष्य तूष्णीमकृ���ार्हणादिकं रहस्युपासीनमृषिश्चुकोप ह ॥ ९ ॥,yadṛcchayā tatra mahāyaśā muniḥ samāgamacchiṣyagaṇaiḥ pariśritaḥ|taṃ vīkṣya tūṣṇīmakṛtārhaṇādikaṃ rahasyupāsīnamṛṣiścukopa ha|| 9 ||
+8.4.10,तस्मा इमं शापमदादसाधुरयं दुरात्माकृतबुद्धिरद्य ।विप्रावमन्ता विशतां तमिस्रं यथा गजः स्तब्धमतिः स एव ॥ १० ॥,tasmā imaṃ śāpamadādasādhurayaṃ durātmākṛtabuddhiradya|viprāvamantā viśatāṃ tamisraṃ yathā gajaḥ stabdhamatiḥ sa eva|| 10 ||
+8.4.11,श्रीशुक उवाच ।एवं शप्त्वा गतोऽगस्त्यो भगवान्नृप सानुगः ।इन्द्र द्युम्नोऽपि राजर्षिर्दिष्टं तदुपधारयन् ॥ ११ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ śaptvā gato'gastyo bhagavānnṛpa sānugaḥ|indra dyumno'pi rājarṣirdiṣṭaṃ tadupadhārayan|| 11 ||
+8.4.12,आपन्नः कौञ्जरीं योनिमात्मस्मृतिविनाशिनीम् ।हर्यर्चनानुभावेन यद्गजत्वेऽप्यनुस्मृतिः ॥ १२ ॥,āpannaḥ kauñjarīṃ yonimātmasmṛtivināśinīm|haryarcanānubhāvena yadgajatve'pyanusmṛtiḥ|| 12 ||
+8.4.13,एवं विमोक्ष्य गजयूथपमब्जनाभस् ।तेनापि पार्षदगतिं गमितेन युक्तः ।गन्धर्वसिद्धविबुधैरुपगीयमान ।कर्माद्भुतं स्वभवनं गरुडासनोऽगात् ॥ १३ ॥,evaṃ vimokṣya gajayūthapamabjanābhas|tenāpi pārṣadagatiṃ gamitena yuktaḥ|gandharvasiddhavibudhairupagīyamāna|karmādbhutaṃ svabhavanaṃ garuḍāsano'gāt|| 13 ||
+8.4.14,एतन्महाराज तवेरितो मया कृष्णानुभावो गजराजमोक्षणम् ।स्वर्ग्यं यशस्यं कलिकल्मषापहं दुःस्वप्ननाशं कुरुवर्य शृण्वताम् ॥ १४ ॥,etanmahārāja taverito mayā kṛṣṇānubhāvo gajarājamokṣaṇam|svargyaṃ yaśasyaṃ kalikalmaṣāpahaṃ duḥsvapnanāśaṃ kuruvarya śṛṇvatām|| 14 ||
+8.4.15,यथानुकीर्तयन्त्येतच्छ्रेयस्कामा द्विजातयः ।शुचयः प्रातरुत्थाय दुःस्वप्नाद्युपशान्तये ॥ १५ ॥,yathānukīrtayantyetacchreyaskāmā dvijātayaḥ|śucayaḥ prātarutthāya duḥsvapnādyupaśāntaye|| 15 ||
+8.4.16,इदमाह हरिः प्रीतो गजेन्द्रं कुरुसत्तम ।शृण्वतां सर्वभूतानां सर्वभूतमयो विभुः ॥ १६ ॥,idamāha hariḥ prīto gajendraṃ kurusattama|śṛṇvatāṃ sarvabhūtānāṃ sarvabhūtamayo vibhuḥ|| 16 ||
+8.4.17,श्रीभगवानुवाच ।ये मां त्वां च सरश्चेदं गिरिकन्दरकाननम् ।वेत्रकीचकवेणूनां गुल्मानि सुरपादपान् ॥ १७ ॥,śrībhagavānuvāca|ye māṃ tvāṃ ca saraścedaṃ girikandarakānanam|vetrakīcakaveṇūnāṃ gulmāni surapādapān|| 17 ||
+8.4.18,शृङ्गाणीमानि धिष्ण्यानि ब्रह्मणो मे शिवस्य च ।क्षीरोदं मे प्रियं धाम श्वेतद्वीपं च भास्वरम् ॥ १८ ॥,śṛṅgāṇīmāni dhiṣṇyāni brahmaṇo me śivasya ca|kṣīrodaṃ me priyaṃ dhāma śvetadvīpaṃ ca bhāsvaram|| 18 ||
+8.4.19,श्रीवत्सं कौस्तुभं मालां गदां कौमोदकीं मम ।सुदर्शनं पाञ्चजन्यं सुपर्णं पतगेश्वरम् ॥ १९ ॥,śrīvatsaṃ kaustubhaṃ mālāṃ gadāṃ kaumodakīṃ mama|sudarśanaṃ pāñcajanyaṃ suparṇaṃ patageśvaram|| 19 ||
+8.4.20,शेषं च मत्कलां सूक्ष्मां श्रियं देवीं मदाश्रयाम् ।ब्रह्माणं नारदमृषिं भवं प्रह्रादमेव च ॥ २० ॥,śeṣaṃ ca matkalāṃ sūkṣmāṃ śriyaṃ devīṃ madāśrayām|brahmāṇaṃ nāradamṛṣiṃ bhavaṃ prahrādameva ca|| 20 ||
+8.4.21,मत्स्यकूर्मवराहाद्यैरवतारैः कृतानि मे ।कर्���ाण्यनन्तपुण्यानि सूर्यं सोमं हुताशनम् ॥ २१ ॥,matsyakūrmavarāhādyairavatāraiḥ kṛtāni me|karmāṇyanantapuṇyāni sūryaṃ somaṃ hutāśanam|| 21 ||
+8.4.22,प्रणवं सत्यमव्यक्तं गोविप्रान्धर्ममव्ययम् ।दाक्षायणीर्धर्मपत्नीः सोमकश्यपयोरपि ॥ २२ ॥,praṇavaṃ satyamavyaktaṃ goviprāndharmamavyayam|dākṣāyaṇīrdharmapatnīḥ somakaśyapayorapi|| 22 ||
+8.4.23,गङ्गां सरस्वतीं नन्दां कालिन्दीं सितवारणम् ।ध्रुवं ब्रह्मऋषीन्सप्त पुण्यश्लोकांश्च मानवान् ॥ २३ ॥,gaṅgāṃ sarasvatīṃ nandāṃ kālindīṃ sitavāraṇam|dhruvaṃ brahmaṛṣīnsapta puṇyaślokāṃśca mānavān|| 23 ||
+8.4.24,उत्थायापररात्रान्ते प्रयताः सुसमाहिताः ।स्मरन्ति मम रूपाणि मुच्यन्ते ह्येनसोऽखिलात् ॥ २४ ॥,utthāyāpararātrānte prayatāḥ susamāhitāḥ|smaranti mama rūpāṇi mucyante hyenaso'khilāt|| 24 ||
+8.4.25,ये मां स्तुवन्त्यनेनाङ्ग प्रतिबुध्य निशात्यये ।तेषां प्राणात्यये चाहं ददामि विपुलां गतिम् ॥ २५ ॥,ye māṃ stuvantyanenāṅga pratibudhya niśātyaye|teṣāṃ prāṇātyaye cāhaṃ dadāmi vipulāṃ gatim|| 25 ||
+8.4.26,श्रीशुक उवाच ।इत्यादिश्य हृषीकेशः प्राध्माय जलजोत्तमम् ।हर्षयन्विबुधानीकमारुरोह खगाधिपम् ॥ २६ ॥,śrīśuka uvāca|ityādiśya hṛṣīkeśaḥ prādhmāya jalajottamam|harṣayanvibudhānīkamāruroha khagādhipam|| 26 ||
+8.5.1,श्रीशुक उवाच ।राजन् उदितमेतत्ते हरेः कर्माघनाशनम् ।गजेन्द्रमोक्षणं पुण्यं रैवतं त्वन्तरं श्रृणु ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|rājan uditametatte hareḥ karmāghanāśanam|gajendramokṣaṇaṃ puṇyaṃ raivataṃ tvantaraṃ śrṛṇu|| 1 ||
+8.5.2,पञ्चमो रैवतो नाम मनुस्तामससोदरः ।बलिविन्ध्यादयस्तस्य सुता हार्जुनपूर्वकाः ॥ २ ॥,pañcamo raivato nāma manustāmasasodaraḥ|balivindhyādayastasya sutā hārjunapūrvakāḥ|| 2 ||
+8.5.3,विभुरिन्द्रः सुरगणा राजन्भूतरयादयः ।हिरण्यरोमा वेदशिरा ऊर्ध्वबाह्वादयो द्विजाः ॥ ३ ॥,vibhurindraḥ suragaṇā rājanbhūtarayādayaḥ|hiraṇyaromā vedaśirā ūrdhvabāhvādayo dvijāḥ|| 3 ||
+8.5.4,पत्‍नी विकुण्ठा शुभ्रस्य वैकुण्ठैः सुरसत्तमैः ।तयोः स्वकलया जज्ञे वैकुण्ठो भगवान् स्वयम् ॥ ४ ॥,pat‍nī vikuṇṭhā śubhrasya vaikuṇṭhaiḥ surasattamaiḥ|tayoḥ svakalayā jajñe vaikuṇṭho bhagavān svayam|| 4 ||
+8.5.5,वैकुण्ठः कल्पितो येन लोको लोकनमस्कृतः ।रमया प्रार्थ्यमानेन देव्या तत्प्रियकाम्यया ॥ ५ ॥,vaikuṇṭhaḥ kalpito yena loko lokanamaskṛtaḥ|ramayā prārthyamānena devyā tatpriyakāmyayā|| 5 ||
+8.5.6,तस्यानुभावः कथितो गुणाश्च परमोदयाः ।भौमान् रेणून्स विममे यो विष्णोर्वर्णयेद्‍गुणान् ॥ ६ ॥,tasyānubhāvaḥ kathito guṇāśca paramodayāḥ|bhaumān reṇūnsa vimame yo viṣṇorvarṇayed‍guṇān|| 6 ||
+8.5.7,षष्ठश्च चक्षुषः पुत्रः चाक्षुषो नाम वै मनुः ।पूरु पूरुष सुद्युम्न प्रमुखाश्चाक्षुषात्मजाः ॥ ७ ॥,ṣaṣṭhaśca cakṣuṣaḥ putraḥ cākṣuṣo nāma vai manuḥ|pūru pūruṣa sudyumna pramukhāścākṣuṣātmajāḥ|| 7 ||
+8.5.8,इन्द्रो मन्त्रद्रुमस्तत्र देवा आप्यादयो गणाः ।मुनयस्तत्र वै राजन् हविष्मद् वीरकादयः ॥ ८ ॥,indro mantradrumastatra devā āpyādayo gaṇāḥ|munayastatra vai rājan haviṣmad vīrakādayaḥ|| 8 ||
+8.5.9,तत्रापि देवः सम्भूत्यां वैराजस्याभवत् सुतः ।अजितो नाम भगवान् अंशेन जगतः पतिः ॥ ९ ॥,tatrāpi devaḥ sambhūtyāṃ vairājasyābhavat sutaḥ|ajito nāma bhagavān aṃśena jagataḥ patiḥ|| 9 ||
+8.5.10,पयोधिं येन निर्मथ्य सुराणां साधिता सुधा ।भ्रममाणोऽम्भसि धृतः कूर्मरूपेण मन्दरः ॥ १० ॥,payodhiṃ yena nirmathya surāṇāṃ sādhitā sudhā|bhramamāṇo'mbhasi dhṛtaḥ kūrmarūpeṇa mandaraḥ|| 10 ||
+8.5.11,श्रीराजोवाच ।यथा भगवता ब्रह्मन् मथितः क्षीरसागरः ।यदर्थं वा यतश्चाद्रिं दधाराम्बुचरात्मना ॥ ११ ॥,śrīrājovāca|yathā bhagavatā brahman mathitaḥ kṣīrasāgaraḥ|yadarthaṃ vā yataścādriṃ dadhārāmbucarātmanā|| 11 ||
+8.5.12,यथामृतं सुरैः प्राप्तं किं चान्यद् अभवत् ततः ।एतद्‍भगवतः कर्म वदस्व परमाद्‍भुतम् ॥ १२ ॥,yathāmṛtaṃ suraiḥ prāptaṃ kiṃ cānyad abhavat tataḥ|etad‍bhagavataḥ karma vadasva paramād‍bhutam|| 12 ||
+8.5.13,त्वया संकथ्यमानेन महिम्ना सात्वतां पतेः ।नातितृप्यति मे चित्तं सुचिरं तापतापितम् ॥ १३ ॥,tvayā saṃkathyamānena mahimnā sātvatāṃ pateḥ|nātitṛpyati me cittaṃ suciraṃ tāpatāpitam|| 13 ||
+8.5.14,श्रीसूत उवाच ।सम्पृष्टो भगवानेवं द्वैपायनसुतो द्विजाः ।अभिनन्द्य हरेर्वीर्यं अभ्याचष्टुं प्रचक्रमे ॥ १४ ॥,śrīsūta uvāca|sampṛṣṭo bhagavānevaṃ dvaipāyanasuto dvijāḥ|abhinandya harervīryaṃ abhyācaṣṭuṃ pracakrame|| 14 ||
+8.5.15,श्रीशुक उवाच ।यदा युद्धेऽसुरैर्देवा बध्यमानाः शितायुधैः ।गतासवो निपतिता नोत्तिष्ठेरन् स्म भूरिशः ॥ १५ ॥,śrīśuka uvāca|yadā yuddhe'surairdevā badhyamānāḥ śitāyudhaiḥ|gatāsavo nipatitā nottiṣṭheran sma bhūriśaḥ|| 15 ||
+8.5.16,यदा दुर्वाससः शापात् सेन्द्रा लोकास्त्रयो नृप ।निःश्रीकाश्चाभवंस्तत्र नेशुरिज्यादयः क्रियाः ॥ १६ ॥,yadā durvāsasaḥ śāpāt sendrā lokāstrayo nṛpa|niḥśrīkāścābhavaṃstatra neśurijyādayaḥ kriyāḥ|| 16 ||
+8.5.17,निशाम्यैतत् सुरगणा महेन्द्रवरुणादयः ।नाध्यगच्छन्स्वयं मन्त्रैः मंत्रयन्तो विनिश्चितम् ॥ १७ ॥,niśāmyaitat suragaṇā mahendravaruṇādayaḥ|nādhyagacchansvayaṃ mantraiḥ maṃtrayanto viniścitam|| 17 ||
+8.5.18,ततो ब्रह्मसभां जग्मुः मेरोर्मूर्धनि सर्वशः ।सर्वं विज्ञापयां चक्रुः प्रणताः परमेष्ठिने ॥ १८ ॥,tato brahmasabhāṃ jagmuḥ merormūrdhani sarvaśaḥ|sarvaṃ vijñāpayāṃ cakruḥ praṇatāḥ parameṣṭhine|| 18 ||
+8.5.19,स विलोक्येन्द्रवाय्वादीन् निःसत्त्वान् गगतप्रभान् ।लोकान् अमंगलप्रायान् असुरानयथा विभुः ॥ १९ ॥,sa vilokyendravāyvādīn niḥsattvān gagataprabhān|lokān amaṃgalaprāyān asurānayathā vibhuḥ|| 19 ||
+8.5.20,समाहितेन मनसा संस्मरन् पुरुषं परम् ।उवाचोत्फुल्लवदनो देवान्स भगवान्परः ॥ २० ॥,samāhitena manasā saṃsmaran puruṣaṃ param|uvācotphullavadano devānsa bhagavānparaḥ|| 20 ||
+8.5.21,अहं भवो यूयमथोऽसुरादयो ।मनुष्यतिर्यग् द्रुमघर्मजातयः ।यस्यावतारांशकलाविसर्जिता ।व्रजाम सर्वे शरणं तमव्ययम् ॥ २१ ॥,ahaṃ bhavo yūyamatho'surādayo|manuṣyatiryag drumagharmajātayaḥ|yasyāvatārāṃśakalāvisarjitā|vrajāma sarve śaraṇaṃ tamavyayam|| 21 ||
+8.5.22,न यस्य वध्यो न च रक्षणीयो ।नोपेक्षणीयादरणीयपक्षः ।अथापि सर्गस्थितिसंयमार्थं ।धत्ते रजःसत्त्वतमांसि काले ॥ २२ ॥,na yasya vadhyo na ca rakṣaṇīyo|nopekṣaṇīyādaraṇīyapakṣaḥ|athāpi sargasthitisaṃyamārthaṃ|dhatte rajaḥsattvatamāṃsi kāle|| 22 ||
+8.5.23,अयं च तस्य स्थितिपालनक्षणः ।सत्त्वं जुषाणस्य भवाय देहिनाम् ।तस्माद् व्रजामः शरणं जगद्‍गुरुं ।स्वानां स नो धास्यति शं सुरप्रियः ॥ २३ ॥,ayaṃ ca tasya sthitipālanakṣaṇaḥ|sattvaṃ juṣāṇasya bhavāya dehinām|tasmād vrajāmaḥ śaraṇaṃ jagad‍guruṃ|svānāṃ sa no dhāsyati śaṃ surapriyaḥ|| 23 ||
+8.5.24,श्रीशुक उवाच ।इत्याभाष्य सुरान्वेधाः सह देवैररिन्दम ।अजितस्य पदं साक्षात् जगाम तमसः परम् ॥ २४ ॥,śrīśuka uvāca|ityābhāṣya surānvedhāḥ saha devairarindama|ajitasya padaṃ sākṣāt jagāma tamasaḥ param|| 24 ||
+8.5.25,तत्रादृष्टस्वरूपाय श्रुतपूर्वाय वै विभो ।स्तुतिमब्रूत दैवीभिः गीर्भिस्त्ववहितेन्द्रियः ॥ २५ ॥,tatrādṛṣṭasvarūpāya śrutapūrvāya vai vibho|stutimabrūta daivībhiḥ gīrbhistvavahitendriyaḥ|| 25 ||
+8.5.26,श्रीब्रह्मोवाच ।अविक्रियं सत्यमनन्तमाद्यं ।गुहाशयं निष्कलमप्रतर्क्यम् ।मनोऽग्रयानं वचसानिरुक्तं ।नमामहे देववरं वरेण्यम् ॥ २६ ॥,śrībrahmovāca|avikriyaṃ satyamanantamādyaṃ|guhāśayaṃ niṣkalamapratarkyam|mano'grayānaṃ vacasāniruktaṃ|namāmahe devavaraṃ vareṇyam|| 26 ||
+8.5.27,विपश्चितं प्राणमनोधियात्मनां ।अर्थेन्द्रियाभासमनिद्रमव्रणम् ।छायातपौ यत्र न गृध्रपक्षौ ।तमक्षरं खं त्रियुगं व्रजामहे ॥ २७ ॥,vipaścitaṃ prāṇamanodhiyātmanāṃ|arthendriyābhāsamanidramavraṇam|chāyātapau yatra na gṛdhrapakṣau|tamakṣaraṃ khaṃ triyugaṃ vrajāmahe|| 27 ||
+8.5.28,अजस्य चक्रं त्वजयेर्यमाणं ।मनोमयं पञ्चदशारमाशु ।त्रिनाभि विद्युच्चलमष्टनेमि ।यदक्षमाहुस्तमृतं प्रपद्ये ॥ २८ ॥,ajasya cakraṃ tvajayeryamāṇaṃ|manomayaṃ pañcadaśāramāśu|trinābhi vidyuccalamaṣṭanemi|yadakṣamāhustamṛtaṃ prapadye|| 28 ||
+8.5.29,य एकवर्णं तमसः परं तद् ।अलोकमव्यक्तमनन्तपारम् ।आसां चकारोपसुपर्णमेनं ।उपासते योगरथेन धीराः ॥ २९ ॥,ya ekavarṇaṃ tamasaḥ paraṃ tad|alokamavyaktamanantapāram|āsāṃ cakāropasuparṇamenaṃ|upāsate yogarathena dhīrāḥ|| 29 ||
+8.5.30,न यस्य कश्चातितितर्ति मायां ।यया जनो मुह्यति वेद नार्थम् ।तं निर्जितात्मात्मगुणं परेशं ।नमाम भूतेषु समं चरन्तम् ॥ ३० ॥,na yasya kaścātititarti māyāṃ|yayā jano muhyati veda nārtham|taṃ nirjitātmātmaguṇaṃ pareśaṃ|namāma bhūteṣu samaṃ carantam|| 30 ||
+8.5.31,इमे वयं यत्प्रिययैव तन्वा ।सत्त्वेन सृष्टा बहिरन्तराविः ।गतिं न सूक्ष्मामृषयश्च विद्महे ।कुतोऽसुराद्या इतरप्रधानाः ॥ ३१ ॥,ime vayaṃ yatpriyayaiva tanvā|sattvena sṛṣṭā bahirantarāviḥ|gatiṃ na sūkṣmāmṛṣayaśca vidmahe|kuto'surādyā itarapradhānāḥ|| 31 ||
+8.5.32,पादौ महीयं स्वकृतैव यस्य ।चतुर्विधो यत्र हि भूतसर्गः ।स वै महापूरुष आत्मतन्त्रः ।प्रसीदतां ब्रह्म महाविभूतिः ॥ ३२ ॥,pādau mahīyaṃ svakṛtaiva yasya|caturvidho yatra hi bhūtasargaḥ|sa vai mahāpūruṣa ātmatantraḥ|prasīdatāṃ brahma mahāvibhūtiḥ|| 32 ||
+8.5.33,अम्भस्तु यद्रेत उदारवीर्यं ।सिध्यन्ति जीवन्त्युत वर्धमानाः ।लोका स्त्रयोऽथाखिललोकपालाः ।प्रसीदतां नः स महाविभूतिः ॥ ३३ ॥,ambhastu yadreta udāravīryaṃ|sidhyanti jīvantyuta vardhamānāḥ|lokā strayo'thākhilalokapālāḥ|prasīdatāṃ naḥ sa mahāvibhūtiḥ|| 33 ||
+8.5.34,सोमं मनो यस्य समामनन्ति ।दिवौकसां यो बलमन्ध आयुः ।ईशो नगानां प्रजनः प्रजानां ।प्रसीदतां नः स महाविभूतिः ॥ ३४ ॥,somaṃ mano yasya samāmananti|divaukasāṃ yo balamandha āyuḥ|īśo nagānāṃ prajanaḥ prajānāṃ|prasīdatāṃ naḥ sa mahāvibhūtiḥ|| 34 ||
+8.5.35,अग्निर्मुखं यस्य तु जातवेदा ।जातः क्रियाकाण्डनिमित्तजन्मा ।अन्तःसमुद्रेऽनुपचन्स्वधातून् ।प्रसीदतां नः स महाविभूतिः ॥ ३५ ॥,agnirmukhaṃ yasya tu jātavedā|jātaḥ kriyākāṇḍanimittajanmā|antaḥsamudre'nupacansvadhātūn|prasīdatāṃ naḥ sa mahāvibhūtiḥ|| 35 ||
+8.5.36,यच्चक्षुरासीत्तरणिर्देवयानं ।त्रयीमयो ब्रह्मण एष धिष्ण्यम् ।द्वारं च मुक्तेरमृतं च मृत्युः ।प्रसीदतां नः स महाविभूतिः ॥ ३६ ॥,yaccakṣurāsīttaraṇirdevayānaṃ|trayīmayo brahmaṇa eṣa dhiṣṇyam|dvāraṃ ca mukteramṛtaṃ ca mṛtyuḥ|prasīdatāṃ naḥ sa mahāvibhūtiḥ|| 36 ||
+8.5.37,प्राणादभूद् यस्य चराचराणां ।प्राणः सहो बलमोजश्च वायुः ।अन्वास्म सम्राजमिवानुगा वयं ।प्रसीदतां नः स महाविभूतिः ॥ ३७ ॥,prāṇādabhūd yasya carācarāṇāṃ|prāṇaḥ saho balamojaśca vāyuḥ|anvāsma samrājamivānugā vayaṃ|prasīdatāṃ naḥ sa mahāvibhūtiḥ|| 37 ||
+8.5.38,श्रोत्राद् दिशो यस्य हृदश्च खानि ।प्रजज्ञिरे खं पुरुषस्य नाभ्याः ।प्राणेन्द्रियात्मासुशरीरकेतः ।प्रसीदतां नः स महाविभूतिः ॥ ३८ ॥,śrotrād diśo yasya hṛdaśca khāni|prajajñire khaṃ puruṣasya nābhyāḥ|prāṇendriyātmāsuśarīraketaḥ|prasīdatāṃ naḥ sa mahāvibhūtiḥ|| 38 ||
+8.5.39,बलान्महेन्द्रस्त्रिदशाः प्रसादान् ।मन्योर्गिरीशो धिषणाद्विरिञ्चः ।खेभ्यस्तु छन्दांस्यृषयो मेढ्रतः कः ।प्रसीदतां नः स महाविभूतिः ॥ ३९ ॥,balānmahendrastridaśāḥ prasādān|manyorgirīśo dhiṣaṇādviriñcaḥ|khebhyastu chandāṃsyṛṣayo meḍhrataḥ kaḥ|prasīdatāṃ naḥ sa mahāvibhūtiḥ|| 39 ||
+8.5.40,श्रीर्वक्षसः पितरश्छाययाऽसन् ।धर्मः स्तनादितरः पृष्ठतोऽभूत् ।द्यौर्यस्य शीर्ष्णोऽप्सरसो विहारात् ।प्रसीदतां नः स महाविभूतिः ॥ ४० ॥,śrīrvakṣasaḥ pitaraśchāyayā'san|dharmaḥ stanāditaraḥ pṛṣṭhato'bhūt|dyauryasya śīrṣṇo'psaraso vihārāt|prasīdatāṃ naḥ sa mahāvibhūtiḥ|| 40 ||
+8.5.41,विप्रो मुखं ब्रह्म च यस्य गुह्यं ।राजन्य आसीद् भुजयोर्बलं च ।ऊर्वोर्विडोजोङ्घ्रिरवेदशूद्रौ ।प्रसीदतां नः स महाविभूतिः ॥ ४१ ॥,vipro mukhaṃ brahma ca yasya guhyaṃ|rājanya āsīd bhujayorbalaṃ ca|ūrvorviḍojoṅghriravedaśūdrau|prasīdatāṃ naḥ sa mahāvibhūtiḥ|| 41 ||
+8.5.42,लोभोऽधरात् प्रीतिरुपर्यभूद् द्युतिः ।नस्तः पशव्यः स्पर्शेन कामः ।भ्रुवोर्यमः पक्ष्मभवस्तु कालः ।प्रसीदतां नः स महाविभूतिः ॥ ४२ ॥,lobho'dharāt prītiruparyabhūd dyutiḥ|nastaḥ paśavyaḥ sparśena kāmaḥ|bhruvoryamaḥ pakṣmabhavastu kālaḥ|prasīdatāṃ naḥ sa mahāvibhūtiḥ|| 42 ||
+8.5.43,द्रव्यं वयः कर्म गुणान्विशेषं ।यद्योगमायाविहितान्वदन्ति ।यद्दुर्विभाव्यं प्रबुधापबाधं ।प्रसीदतां नः स महाविभूतिः ॥ ४३ ॥,dravyaṃ vayaḥ karma guṇānviśeṣaṃ|yadyogamāyāvihitānvadanti|yaddurvibhāvyaṃ prabudhāpabādhaṃ|prasīdatāṃ naḥ sa mahāvibhūtiḥ|| 43 ||
+8.5.44,नमोऽस्तु तस्मा उपशान्तशक्तये ।स्वाराज्यलाभप्रतिपूरितात्मने ।गुणेषु मायारचितेषु वृत्तिभिः ।न सज्जमानाय नभस्वदूतये ॥ ४४ ॥,namo'stu tasmā upaśāntaśaktaye|svārājyalābhapratipūritātmane|guṇeṣu māyāraciteṣu vṛttibhiḥ|na sajjamānāya nabhasvadūtaye|| 44 ||
+8.5.45,स त्वं नो दर्शयात्मानं अस्मत् करणगोचरम् ।प्रपन्नानां दिदृक्षूणां सस्मितं ते मुखाम्बुजम् ॥ ४५ ॥,sa tvaṃ no darśayātmānaṃ asmat karaṇagocaram|prapannānāṃ didṛkṣūṇāṃ sasmitaṃ te mukhāmbujam|| 45 ||
+8.5.46,तैस्तैः स्वेच्छाधृतै रूपैः काले काले स्वयं विभो ।कर्म दुर्विषहं यन्नो भगवान् तत्करोति हि ॥ ४६ ॥,taistaiḥ svecchādhṛtai rūpaiḥ kāle kāle svayaṃ vibho|karma durviṣahaṃ yanno bhagavān tatkaroti hi|| 46 ||
+8.5.47,क्लेशभूर्यल्पसाराणि कर्माणि विफलानि वा ।देहिनां विषयार्तानां न तथैवार्पितं त्वयि ॥ ४७ ॥,kleśabhūryalpasārāṇi karmāṇi viphalāni vā|dehināṃ viṣayārtānāṃ na tathaivārpitaṃ tvayi|| 47 ||
+8.5.48,नावमः कर्मकल्पोऽपि विफलायेश्वरार्पितः ।कल्पते पुरुषस्यैव स ह्यात्मा दयितो हितः ॥ ४८ ॥,nāvamaḥ karmakalpo'pi viphalāyeśvarārpitaḥ|kalpate puruṣasyaiva sa hyātmā dayito hitaḥ|| 48 ||
+8.5.49,यथा हि स्कन्धशाखानां तरोर्मूलावसेचनम् ।एवं आराधनं विष्णोः सर्वेषां आत्मनश्च हि ॥ ४९ ॥,yathā hi skandhaśākhānāṃ tarormūlāvasecanam|evaṃ ārādhanaṃ viṣṇoḥ sarveṣāṃ ātmanaśca hi|| 49 ||
+8.5.50,नमस्तुभ्यं अनन्ताय दुर्वितर्क्यात्मकर्मणे ।निर्गुणाय गुणेशाय सत्त्वस्थाय च साम्प्रतम् ॥ ५० ॥,namastubhyaṃ anantāya durvitarkyātmakarmaṇe|nirguṇāya guṇeśāya sattvasthāya ca sāmpratam|| 50 ||
+8.5.5,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां अष्टमस्कन्धे अमृतमथने पञ्चमोऽध्यायः ॥ ५ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ aṣṭamaskandhe amṛtamathane pañcamo'dhyāyaḥ|| 5 ||
+8.6.75,श्रीमद्भागवत महापुराण ।अष्टमः स्कन्धःषष्ठोऽध्यायः ।भगवदाज्ञया देवानामसुरैः सन्धाय समुद्रमंथनार्थं उद्योगःश्रीशुक उवाचएवं स्तुतः सुरगणैः भवान् हरिरीश्वरः ।तेषां आविरभूद् राजन् सहस्रार्कोदयद्युतिः ॥ १ ॥ ।तेनैव सहसा सर्वे देवाः प्रतिहतेक्षणाः ।नापश्यन् खं दिशः क्षौणीं आत्मानं च कुतो विभुम् ॥ २ ॥ ।विरिञ्चो भगवान् दृष्ट्वा सह शर्वेण तां तनुम् ।स्वच्छां मरकतश्यामां कञ्जगर्भारुणेक्षणाम् ॥ ३ ॥ ।तप्तहेमावदातेन लसत्कौशेयवाससा ।प्रसन्नचारुसर्वांगीं सुमुखीं सुन्दरभ्रुवम�� ॥ ४ ॥ ।महामणिकिरीटेन केयूराभ्यां च भूषिताम् ।कर्णाभरणनिर्भात कपोलश्रीमुखाम्बुजाम् ॥ ५ ॥ ।काञ्चीकलापवलय हारनूपुरशोभिताम् ।कौस्तुभाभरणां लक्ष्मीं बिभ्रतीं वनमालिनीम् ॥ ६ ॥ ।सुदर्शनादिभिः स्वास्त्रैः मूर्तिमद् भिरुपासिताम् ।तुष्टाव देवप्रवरः सशर्वः पुरुषं परम् ॥ ७ ॥ ।सर्वामरगणैः साकं सर्वांगैरवनिं गतैः ॥ ७५ ॥,śrīmadbhāgavata mahāpurāṇa|aṣṭamaḥ skandhaḥṣaṣṭho'dhyāyaḥ|bhagavadājñayā devānāmasuraiḥ sandhāya samudramaṃthanārthaṃ udyogaḥśrīśuka uvācaevaṃ stutaḥ suragaṇaiḥ bhavān harirīśvaraḥ|teṣāṃ āvirabhūd rājan sahasrārkodayadyutiḥ|| 1 || |tenaiva sahasā sarve devāḥ pratihatekṣaṇāḥ|nāpaśyan khaṃ diśaḥ kṣauṇīṃ ātmānaṃ ca kuto vibhum|| 2 || |viriñco bhagavān dṛṣṭvā saha śarveṇa tāṃ tanum|svacchāṃ marakataśyāmāṃ kañjagarbhāruṇekṣaṇām|| 3 || |taptahemāvadātena lasatkauśeyavāsasā|prasannacārusarvāṃgīṃ sumukhīṃ sundarabhruvam|| 4 || |mahāmaṇikirīṭena keyūrābhyāṃ ca bhūṣitām|karṇābharaṇanirbhāta kapolaśrīmukhāmbujām|| 5 || |kāñcīkalāpavalaya hāranūpuraśobhitām|kaustubhābharaṇāṃ lakṣmīṃ bibhratīṃ vanamālinīm|| 6 || |sudarśanādibhiḥ svāstraiḥ mūrtimad bhirupāsitām|tuṣṭāva devapravaraḥ saśarvaḥ puruṣaṃ param|| 7 || |sarvāmaragaṇaiḥ sākaṃ sarvāṃgairavaniṃ gataiḥ|| 75 ||
+8.7.1,अथ सप्तमोऽध्यायः ।श्रीशुक उवाच ।ते नागराजमामन्त्र्य फलभागेन वासुकिम् ।परिवीय गिरौ तस्मिन्नेत्रमब्धिं मुदान्विताः ॥ १ ॥,atha saptamo'dhyāyaḥ|śrīśuka uvāca|te nāgarājamāmantrya phalabhāgena vāsukim|parivīya girau tasminnetramabdhiṃ mudānvitāḥ|| 1 ||
+8.7.2,आरेभिरे सुरा यत्ता अमृतार्थे कुरूद्वह ।हरिः पुरस्ताज्जगृहे पूर्वं देवास्ततोऽभवन् ॥ २ ॥,ārebhire surā yattā amṛtārthe kurūdvaha|hariḥ purastājjagṛhe pūrvaṃ devāstato'bhavan|| 2 ||
+8.7.3,तन्नैच्छन्दैत्यपतयो महापुरुषचेष्टितम् ।न गृह्णीमो वयं पुच्छमहेरङ्गममङ्गलम् ॥ ३ ॥,tannaicchandaityapatayo mahāpuruṣaceṣṭitam|na gṛhṇīmo vayaṃ pucchamaheraṅgamamaṅgalam|| 3 ||
+8.7.4,स्वाध्यायश्रुतसम्पन्नाः प्रख्याता जन्मकर्मभिः ।इति तूष्णीं स्थितान्दैत्यान्विलोक्य पुरुषोत्तमः ।स्मयमानो विसृज्याग्रं पुच्छं जग्राह सामरः ॥ ४ ॥,svādhyāyaśrutasampannāḥ prakhyātā janmakarmabhiḥ|iti tūṣṇīṃ sthitāndaityānvilokya puruṣottamaḥ|smayamāno visṛjyāgraṃ pucchaṃ jagrāha sāmaraḥ|| 4 ||
+8.7.6,कृतस्थानविभागास्त एवं कश्यपनन्दनाः ।ममन्थुः परमं यत्ता अमृतार्थं पयोनिधिम् ॥ ६ ॥,kṛtasthānavibhāgāsta evaṃ kaśyapanandanāḥ|mamanthuḥ paramaṃ yattā amṛtārthaṃ payonidhim|| 6 ||
+8.7.7,मथ्यमानेऽर्णवे सोऽद्रि रनाधारो ह्यपोऽविशत् ।ध्रियमाणोऽपि बलिभिर्गौरवात्पाण्डुनन्दन ॥ ७ ॥,mathyamāne'rṇave so'dri ranādhāro hyapo'viśat|dhriyamāṇo'pi balibhirgauravātpāṇḍunandana|| 7 ||
+8.7.8,ते सुनिर्विण्णमनसः परिम्लानमुखश्रियः ।आसन्स्वपौरुषे नष्टे दैवेनातिबलीयसा ॥ ८ ॥,te sunirviṇṇamanasaḥ parimlānamukhaśriyaḥ|āsansvapauruṣe naṣṭe daivenātibalīyasā|| 8 ||
+8.7.9,विलोक्य विघ्नेशविधिं तदेश्वरो दुरन्तवीर्योऽवितथाभिसन्धिः ।कृत्वा वपुः कच्छपमद्भुतं महत्प्रविश्य तोयं गिरिमुज्जहार ॥ ९ ॥,vilokya vighne��avidhiṃ tadeśvaro durantavīryo'vitathābhisandhiḥ|kṛtvā vapuḥ kacchapamadbhutaṃ mahatpraviśya toyaṃ girimujjahāra|| 9 ||
+8.7.10,तमुत्थितं वीक्ष्य कुलाचलं पुनः समुद्यता निर्मथितुं सुरासुराः ।दधार पृष्ठेन स लक्षयोजन प्रस्तारिणा द्वीप इवापरो महान् ॥ १० ॥,tamutthitaṃ vīkṣya kulācalaṃ punaḥ samudyatā nirmathituṃ surāsurāḥ|dadhāra pṛṣṭhena sa lakṣayojana prastāriṇā dvīpa ivāparo mahān|| 10 ||
+8.7.11,सुरासुरेन्द्रैर्भुजवीर्यवेपितं परिभ्रमन्तं गिरिमङ्ग पृष्ठतः ।बिभ्रत्तदावर्तनमादिकच्छपो मेनेऽङ्गकण्डूयनमप्रमेयः ॥ ११ ॥,surāsurendrairbhujavīryavepitaṃ paribhramantaṃ girimaṅga pṛṣṭhataḥ|bibhrattadāvartanamādikacchapo mene'ṅgakaṇḍūyanamaprameyaḥ|| 11 ||
+8.7.12,तथासुरानाविशदासुरेण रूपेण तेषां बलवीर्यमीरयन् ।उद्दीपयन्देवगणांश्च विष्णुर्दैवेन नागेन्द्रमबोधरूपः ॥ १२ ॥,tathāsurānāviśadāsureṇa rūpeṇa teṣāṃ balavīryamīrayan|uddīpayandevagaṇāṃśca viṣṇurdaivena nāgendramabodharūpaḥ|| 12 ||
+8.7.13,उपर्यगेन्द्रं गिरिराडिवान्य आक्रम्य हस्तेन सहस्रबाहुः ।तस्थौ दिवि ब्रह्मभवेन्द्र मुख्यैरभिष्टुवद्भिः सुमनोऽभिवृष्टः ॥ १३ ॥,uparyagendraṃ girirāḍivānya ākramya hastena sahasrabāhuḥ|tasthau divi brahmabhavendra mukhyairabhiṣṭuvadbhiḥ sumano'bhivṛṣṭaḥ|| 13 ||
+8.7.14,उपर्यधश्चात्मनि गोत्रनेत्रयोः परेण ते प्राविशता समेधिताः ।ममन्थुरब्धिं तरसा मदोत्कटा महाद्रिणा क्षोभितनक्रचक्रम् ॥ १४ ॥,uparyadhaścātmani gotranetrayoḥ pareṇa te prāviśatā samedhitāḥ|mamanthurabdhiṃ tarasā madotkaṭā mahādriṇā kṣobhitanakracakram|| 14 ||
+8.7.15,अहीन्द्र साहस्रकठोरदृङ्मुख श्वासाग्निधूमाहतवर्चसोऽसुराः ।पौलोमकालेयबलील्वलादयो दवाग्निदग्धाः सरला इवाभवन् ॥ १५ ॥,ahīndra sāhasrakaṭhoradṛṅmukha śvāsāgnidhūmāhatavarcaso'surāḥ|paulomakāleyabalīlvalādayo davāgnidagdhāḥ saralā ivābhavan|| 15 ||
+8.7.16,देवांश्च तच्छ्वासशिखाहतप्रभान्धूम्राम्बरस्रग्वरकञ्चुकाननान् ।समभ्यवर्षन्भगवद्वशा घना ववुः समुद्रोर्म्युपगूढवायवः ॥ १६ ॥,devāṃśca tacchvāsaśikhāhataprabhāndhūmrāmbarasragvarakañcukānanān|samabhyavarṣanbhagavadvaśā ghanā vavuḥ samudrormyupagūḍhavāyavaḥ|| 16 ||
+8.7.17,मथ्यमानात्ता सिन्धोर्देवासुरवरूथपैः ।यदा सुधा न जायेत निर्ममन्थाजितः स्वयम् ॥ १७ ॥,mathyamānāttā sindhordevāsuravarūthapaiḥ|yadā sudhā na jāyeta nirmamanthājitaḥ svayam|| 17 ||
+8.7.18,मेघश्यामः कनकपरिधिः कर्णविद्योतविद्युन् ।मूर्ध्नि भ्राजद्विलुलितकचः स्रग्धरो रक्तनेत्रः ।जैत्रैर्दोर्भिर्जगदभयदैर्दन्दशूकं गृहीत्वा ।मथ्नन्मथ्ना प्रतिगिरिरिवाशोभताथोद्धृताद्रिः ॥ १८ ॥,meghaśyāmaḥ kanakaparidhiḥ karṇavidyotavidyun|mūrdhni bhrājadvilulitakacaḥ sragdharo raktanetraḥ|jaitrairdorbhirjagadabhayadairdandaśūkaṃ gṛhītvā|mathnanmathnā pratigiririvāśobhatāthoddhṛtādriḥ|| 18 ||
+8.7.19,निर्मथ्यमानादुदधेरभूद्विषं महोल्बणं हालहलाह्वमग्रतः ।सम्भ्रान्तमीनोन्मकराहिकच्छपात्तिमिद्विपग्राहतिमिङ्गिलाकुलात् ॥ १९ ॥,nirmathyamānādudadherabh��dviṣaṃ maholbaṇaṃ hālahalāhvamagrataḥ|sambhrāntamīnonmakarāhikacchapāttimidvipagrāhatimiṅgilākulāt|| 19 ||
+8.7.20,तदुग्रवेगं दिशि दिश्युपर्यधो विसर्पदुत्सर्पदसह्यमप्रति ।भीताः प्रजा दुद्रुवुरङ्ग सेश्वरा अरक्ष्यमाणाः शरणं सदाशिवम् ॥ २० ॥,tadugravegaṃ diśi diśyuparyadho visarpadutsarpadasahyamaprati|bhītāḥ prajā dudruvuraṅga seśvarā arakṣyamāṇāḥ śaraṇaṃ sadāśivam|| 20 ||
+8.7.21,विलोक्य तं देववरं त्रिलोक्या भवाय देव्याभिमतं मुनीनाम् ।आसीनमद्रा वपवर्गहेतोस्तपो जुषाणं स्तुतिभिः प्रणेमुः ॥ २१ ॥,vilokya taṃ devavaraṃ trilokyā bhavāya devyābhimataṃ munīnām|āsīnamadrā vapavargahetostapo juṣāṇaṃ stutibhiḥ praṇemuḥ|| 21 ||
+8.7.22,श्रीप्रजापतय ऊचुः ।देवदेव महादेव भूतात्मन्भूतभावन ।त्राहि नः शरणापन्नांस्त्रैलोक्यदहनाद्विषात् ॥ २२ ॥,śrīprajāpataya ūcuḥ|devadeva mahādeva bhūtātmanbhūtabhāvana|trāhi naḥ śaraṇāpannāṃstrailokyadahanādviṣāt|| 22 ||
+8.7.23,त्वमेकः सर्वजगत ईश्वरो बन्धमोक्षयोः ।तं त्वामर्चन्ति कुशलाः प्रपन्नार्तिहरं गुरुम् ॥ २३ ॥,tvamekaḥ sarvajagata īśvaro bandhamokṣayoḥ|taṃ tvāmarcanti kuśalāḥ prapannārtiharaṃ gurum|| 23 ||
+8.7.24,गुणमय्या स्वशक्त्यास्य सर्गस्थित्यप्ययान्विभो ।धत्से यदा स्वदृग्भूमन्ब्रह्मविष्णुशिवाभिधाम् ॥ २४ ॥,guṇamayyā svaśaktyāsya sargasthityapyayānvibho|dhatse yadā svadṛgbhūmanbrahmaviṣṇuśivābhidhām|| 24 ||
+8.7.25,त्वं ब्रह्म परमं गुह्यं सदसद्भावभावनम् ।नानाशक्तिभिराभातस्त्वमात्मा जगदीश्वरः ॥ २५ ॥,tvaṃ brahma paramaṃ guhyaṃ sadasadbhāvabhāvanam|nānāśaktibhirābhātastvamātmā jagadīśvaraḥ|| 25 ||
+8.7.26,त्वं शब्दयोनिर्जगदादिरात्मा प्राणेन्द्रि यद्र व्यगुणः स्वभावः ।कालः क्रतुः सत्यमृतं च धर्मस्त्वय्यक्षरं यत्त्रिवृदामनन्ति ॥ २६ ॥,tvaṃ śabdayonirjagadādirātmā prāṇendri yadra vyaguṇaḥ svabhāvaḥ|kālaḥ kratuḥ satyamṛtaṃ ca dharmastvayyakṣaraṃ yattrivṛdāmananti|| 26 ||
+8.7.27,अग्निर्मुखं तेऽखिलदेवतात्मा क्षितिं विदुर्लोकभवाङ्घ्रिपङ्कजम् ।कालं गतिं तेऽखिलदेवतात्मनो दिशश्च कर्णौ रसनं जलेशम् ॥ २७ ॥,agnirmukhaṃ te'khiladevatātmā kṣitiṃ vidurlokabhavāṅghripaṅkajam|kālaṃ gatiṃ te'khiladevatātmano diśaśca karṇau rasanaṃ jaleśam|| 27 ||
+8.7.28,नाभिर्नभस्ते श्वसनं नभस्वान्सूर्यश्च चक्षूंषि जलं स्म रेतः ।परावरात्माश्रयणं तवात्मा सोमो मनो द्यौर्भगवन्शिरस्ते ॥ २८ ॥,nābhirnabhaste śvasanaṃ nabhasvānsūryaśca cakṣūṃṣi jalaṃ sma retaḥ|parāvarātmāśrayaṇaṃ tavātmā somo mano dyaurbhagavanśiraste|| 28 ||
+8.7.29,कुक्षिः समुद्रा गिरयोऽस्थिसङ्घा रोमाणि सर्वौषधिवीरुधस्ते ।छन्दांसि साक्षात्तव सप्त धातवस्त्रयीमयात्मन्हृदयं सर्वधर्मः ॥ २९ ॥,kukṣiḥ samudrā girayo'sthisaṅghā romāṇi sarvauṣadhivīrudhaste|chandāṃsi sākṣāttava sapta dhātavastrayīmayātmanhṛdayaṃ sarvadharmaḥ|| 29 ||
+8.7.30,मुखानि पञ्चोपनिषदस्तवेश यैस्त्रिंशदष्टोत्तरमन्त्रवर्गः ।यत्तच्छिवाख्यं परमात्मतत्त्वं देव स्वयंज्योतिरवस्थितिस्ते ॥ ३० ॥,mukhāni pañcopaniṣadastaveśa yaistriṃśadaṣṭottaramantravargaḥ|yattacchivākhyaṃ paramātmatattvaṃ deva svayaṃjyotiravasthitiste|| 30 ||
+8.7.31,छाया त्वधर्मोर्मिषु यैर्विसर्गो नेत्रत्रयं सत्त्वरजस्तमांसि ।साङ्ख्यात्मनः शास्त्रकृतस्तवेक्षा छन्दोमयो देव ऋषिः पुराणः ॥ ३१ ॥,chāyā tvadharmormiṣu yairvisargo netratrayaṃ sattvarajastamāṃsi|sāṅkhyātmanaḥ śāstrakṛtastavekṣā chandomayo deva ṛṣiḥ purāṇaḥ|| 31 ||
+8.7.32,न ते गिरित्राखिललोकपाल विरिञ्चवैकुण्ठसुरेन्द्र गम्यम् ।ज्योतिः परं यत्र रजस्तमश्च सत्त्वं न यद्ब्रह्म निरस्तभेदम् ॥ ३२ ॥,na te giritrākhilalokapāla viriñcavaikuṇṭhasurendra gamyam|jyotiḥ paraṃ yatra rajastamaśca sattvaṃ na yadbrahma nirastabhedam|| 32 ||
+8.7.33,कामाध्वरत्रिपुरकालगराद्यनेक ।भूतद्रुहः क्षपयतः स्तुतये न तत्ते ।यस्त्वन्तकाल इदमात्मकृतं स्वनेत्र ।वह्निस्फुलिङ्गशिखया भसितं न वेद ॥ ३३ ॥,kāmādhvaratripurakālagarādyaneka|bhūtadruhaḥ kṣapayataḥ stutaye na tatte|yastvantakāla idamātmakṛtaṃ svanetra|vahnisphuliṅgaśikhayā bhasitaṃ na veda|| 33 ||
+8.7.34,ये त्वात्मरामगुरुभिर्हृदि चिन्तिताङ्घ्रि ।द्वन्द्वं चरन्तमुमया तपसाभितप्तम् ।कत्थन्त उग्रपरुषं निरतं श्मशाने ।ते नूनमूतिमविदंस्तव हातलज्जाः ॥ ३४ ॥,ye tvātmarāmagurubhirhṛdi cintitāṅghri|dvandvaṃ carantamumayā tapasābhitaptam|katthanta ugraparuṣaṃ nirataṃ śmaśāne|te nūnamūtimavidaṃstava hātalajjāḥ|| 34 ||
+8.7.35,तत्तस्य ते सदसतोः परतः परस्य ।नाञ्जः स्वरूपगमने प्रभवन्ति भूम्नः ।ब्रह्मादयः किमुत संस्तवने वयं तु ।तत्सर्गसर्गविषया अपि शक्तिमात्रम् ॥ ३५ ॥,tattasya te sadasatoḥ parataḥ parasya|nāñjaḥ svarūpagamane prabhavanti bhūmnaḥ|brahmādayaḥ kimuta saṃstavane vayaṃ tu|tatsargasargaviṣayā api śaktimātram|| 35 ||
+8.7.36,एतत्परं प्रपश्यामो न परं ते महेश्वर ।मृडनाय हि लोकस्य व्यक्तिस्तेऽव्यक्तकर्मणः ॥ ३६ ॥,etatparaṃ prapaśyāmo na paraṃ te maheśvara|mṛḍanāya hi lokasya vyaktiste'vyaktakarmaṇaḥ|| 36 ||
+8.7.37,श्रीशुक उवाच ।तद्वीक्ष्य व्यसनं तासां कृपया भृशपीडितः ।सर्वभूतसुहृद्देव इदमाह सतीं प्रियाम् ॥ ३७ ॥,śrīśuka uvāca|tadvīkṣya vyasanaṃ tāsāṃ kṛpayā bhṛśapīḍitaḥ|sarvabhūtasuhṛddeva idamāha satīṃ priyām|| 37 ||
+8.7.38,श्रीशिव उवाच ।अहो बत भवान्येतत्प्रजानां पश्य वैशसम् ।क्षीरोदमथनोद्भूतात्कालकूटादुपस्थितम् ॥ ३८ ॥,śrīśiva uvāca|aho bata bhavānyetatprajānāṃ paśya vaiśasam|kṣīrodamathanodbhūtātkālakūṭādupasthitam|| 38 ||
+8.7.39,आसां प्राणपरीप्सूनां विधेयमभयं हि मे ।एतावान्हि प्रभोरर्थो यद्दीनपरिपालनम् ॥ ३९ ॥,āsāṃ prāṇaparīpsūnāṃ vidheyamabhayaṃ hi me|etāvānhi prabhorartho yaddīnaparipālanam|| 39 ||
+8.7.40,प्राणैः स्वैः प्राणिनः पान्ति साधवः क्षणभङ्गुरैः ।बद्धवैरेषु भूतेषु मोहितेष्वात्ममायया ॥ ४० ॥,prāṇaiḥ svaiḥ prāṇinaḥ pānti sādhavaḥ kṣaṇabhaṅguraiḥ|baddhavaireṣu bhūteṣu mohiteṣvātmamāyayā|| 40 ||
+8.7.41,पुंसः कृपयतो भद्रे सर्वात्मा प्रीयते हरिः ।प्रीते हरौ भगवति प्रीयेऽहं सचराचरः ।तस्मादिदं गरं भुञ्���े प्रजानां स्वस्तिरस्तु मे ॥ ४१ ॥,puṃsaḥ kṛpayato bhadre sarvātmā prīyate hariḥ|prīte harau bhagavati prīye'haṃ sacarācaraḥ|tasmādidaṃ garaṃ bhuñje prajānāṃ svastirastu me|| 41 ||
+8.7.42,श्रीशुक उवाच ।एवमामन्त्र्य भगवान्भवानीं विश्वभावनः ।तद्विषं जग्धुमारेभे प्रभावज्ञान्वमोदत ॥ ४२ ॥,śrīśuka uvāca|evamāmantrya bhagavānbhavānīṃ viśvabhāvanaḥ|tadviṣaṃ jagdhumārebhe prabhāvajñānvamodata|| 42 ||
+8.7.43,ततः करतलीकृत्य व्यापि हालाहलं विषम् ।अभक्षयन्महादेवः कृपया भूतभावनः ॥ ४३ ॥,tataḥ karatalīkṛtya vyāpi hālāhalaṃ viṣam|abhakṣayanmahādevaḥ kṛpayā bhūtabhāvanaḥ|| 43 ||
+8.7.44,तस्यापि दर्शयामास स्ववीर्यं जलकल्मषः ।यच्चकार गले नीलं तच्च साधोर्विभूषणम् ॥ ४४ ॥,tasyāpi darśayāmāsa svavīryaṃ jalakalmaṣaḥ|yaccakāra gale nīlaṃ tacca sādhorvibhūṣaṇam|| 44 ||
+8.7.45,तप्यन्ते लोकतापेन साधवः प्रायशो जनाः ।परमाराधनं तद्धि पुरुषस्याखिलात्मनः ॥ ४५ ॥,tapyante lokatāpena sādhavaḥ prāyaśo janāḥ|paramārādhanaṃ taddhi puruṣasyākhilātmanaḥ|| 45 ||
+8.7.46,निशम्य कर्म तच्छम्भोर्देवदेवस्य मीढुषः ।प्रजा दाक्षायणी ब्रह्मा वैकुण्ठश्च शशंसिरे ॥ ४६ ॥,niśamya karma tacchambhordevadevasya mīḍhuṣaḥ|prajā dākṣāyaṇī brahmā vaikuṇṭhaśca śaśaṃsire|| 46 ||
+8.7.47,प्रस्कन्नं पिबतः पाणेर्यत्किञ्चिज्जगृहुः स्म तत् ।वृश्चिकाहिविषौषध्यो दन्दशूकाश्च येऽपरे ॥ ४७ ॥,praskannaṃ pibataḥ pāṇeryatkiñcijjagṛhuḥ sma tat|vṛścikāhiviṣauṣadhyo dandaśūkāśca ye'pare|| 47 ||
+8.8.1,अथाष्टमोऽध्यायः ।श्रीशुक उवाच ।पीते गरे वृषाङ्केण प्रीतास्तेऽमरदानवाः ।ममन्थुस्तरसा सिन्धुं हविर्धानी ततोऽभवत् ॥ १ ॥,athāṣṭamo'dhyāyaḥ|śrīśuka uvāca|pīte gare vṛṣāṅkeṇa prītāste'maradānavāḥ|mamanthustarasā sindhuṃ havirdhānī tato'bhavat|| 1 ||
+8.8.2,तामग्निहोत्रीमृषयो जगृहुर्ब्रह्मवादिनः ।यज्ञस्य देवयानस्य मेध्याय हविषे नृप ॥ २ ॥,tāmagnihotrīmṛṣayo jagṛhurbrahmavādinaḥ|yajñasya devayānasya medhyāya haviṣe nṛpa|| 2 ||
+8.8.3,तत उच्चैःश्रवा नाम हयोऽभूच्चन्द्र पाण्डुरः ।तस्मिन्बलिः स्पृहां चक्रे नेन्द्र ईश्वरशिक्षया ॥ ३ ॥,tata uccaiḥśravā nāma hayo'bhūccandra pāṇḍuraḥ|tasminbaliḥ spṛhāṃ cakre nendra īśvaraśikṣayā|| 3 ||
+8.8.4,तत ऐरावतो नाम वारणेन्द्रो विनिर्गतः ।दन्तैश्चतुर्भिः श्वेताद्रे र्हरन्भगवतो महिम् ॥ ४ ॥,tata airāvato nāma vāraṇendro vinirgataḥ|dantaiścaturbhiḥ śvetādre rharanbhagavato mahim|| 4 ||
+8.8.5,ऐरावणादयस्त्वष्टौ दिग्गजा अभवंस्ततः ।अभ्रमुप्रभृतयोऽष्टौ च करिण्यस्त्वभवन्नृप ॥ ५ ॥,airāvaṇādayastvaṣṭau diggajā abhavaṃstataḥ|abhramuprabhṛtayo'ṣṭau ca kariṇyastvabhavannṛpa|| 5 ||
+8.8.6,कौस्तुभाख्यमभूद्रत्नं पद्मरागो महोदधेः ।तस्मिन्मणौ स्पृहां चक्रे वक्षोऽलङ्करणे हरिः ॥ ६ ॥,kaustubhākhyamabhūdratnaṃ padmarāgo mahodadheḥ|tasminmaṇau spṛhāṃ cakre vakṣo'laṅkaraṇe hariḥ|| 6 ||
+8.8.7,ततोऽभवत्पारिजातः सुरलोकविभूषणम् ।पूरयत्यर्थिनो योऽर्थैः शश्वद्भुवि यथा भवान् ॥ ७ ॥,tato'bhavatpārijātaḥ suralokavibhūṣaṇam|pūrayatyarthino yo'rthaiḥ śaśvadbhuvi yathā bhavān|| 7 ||
+8.8.8,ततश्चाप्सरसो जाता निष्ककण्ठ्यः सुवाससः ।रमण्यः स्वर्गिणां वल्गु गतिलीलावलोकनैः ॥ ८ ॥,tataścāpsaraso jātā niṣkakaṇṭhyaḥ suvāsasaḥ|ramaṇyaḥ svargiṇāṃ valgu gatilīlāvalokanaiḥ|| 8 ||
+8.8.9,ततश्चाविरभूत्साक्षाच्छ्री रमा भगवत्परा ।रञ्जयन्ती दिशः कान्त्या विद्युत्सौदामनी यथा ॥ ९ ॥,tataścāvirabhūtsākṣācchrī ramā bhagavatparā|rañjayantī diśaḥ kāntyā vidyutsaudāmanī yathā|| 9 ||
+8.8.10,तस्यां चक्रुः स्पृहां सर्वे ससुरासुरमानवाः ।रूपौदार्यवयोवर्ण महिमाक्षिप्तचेतसः ॥ १० ॥,tasyāṃ cakruḥ spṛhāṃ sarve sasurāsuramānavāḥ|rūpaudāryavayovarṇa mahimākṣiptacetasaḥ|| 10 ||
+8.8.11,तस्या आसनमानिन्ये महेन्द्रो महदद्भुतम् ।मूर्तिमत्यः सरिच्छ्रेष्ठा हेमकुम्भैर्जलं शुचि ॥ ११ ॥,tasyā āsanamāninye mahendro mahadadbhutam|mūrtimatyaḥ saricchreṣṭhā hemakumbhairjalaṃ śuci|| 11 ||
+8.8.12,आभिषेचनिका भूमिराहरत्सकलौषधीः ।गावः पञ्च पवित्राणि वसन्तो मधुमाधवौ ॥ १२ ॥,ābhiṣecanikā bhūmirāharatsakalauṣadhīḥ|gāvaḥ pañca pavitrāṇi vasanto madhumādhavau|| 12 ||
+8.8.13,ऋषयः कल्पयां चक्रुराभिषेकं यथाविधि ।जगुर्भद्राणि गन्धर्वा नट्यश्च ननृतुर्जगुः ॥ १३ ॥,ṛṣayaḥ kalpayāṃ cakrurābhiṣekaṃ yathāvidhi|jagurbhadrāṇi gandharvā naṭyaśca nanṛturjaguḥ|| 13 ||
+8.8.14,मेघा मृदङ्गपणव मुरजानकगोमुखान् ।व्यनादयन्शङ्खवेणु वीणास्तुमुलनिःस्वनान् ॥ १४ ॥,meghā mṛdaṅgapaṇava murajānakagomukhān|vyanādayanśaṅkhaveṇu vīṇāstumulaniḥsvanān|| 14 ||
+8.8.15,ततोऽभिषिषिचुर्देवीं श्रियं पद्मकरां सतीम् ।दिगिभाः पूर्णकलशैः सूक्तवाक्यैर्द्विजेरितैः ॥ १५ ॥,tato'bhiṣiṣicurdevīṃ śriyaṃ padmakarāṃ satīm|digibhāḥ pūrṇakalaśaiḥ sūktavākyairdvijeritaiḥ|| 15 ||
+8.8.16,समुद्रः पीतकौशेय वाससी समुपाहरत् ।वरुणः स्रजं वैजयन्तीं मधुना मत्तषट्पदाम् ॥ १६ ॥,samudraḥ pītakauśeya vāsasī samupāharat|varuṇaḥ srajaṃ vaijayantīṃ madhunā mattaṣaṭpadām|| 16 ||
+8.8.17,भूषणानि विचित्राणि विश्वकर्मा प्रजापतिः ।हारं सरस्वती पद्ममजो नागाश्च कुण्डले ॥ १७ ॥,bhūṣaṇāni vicitrāṇi viśvakarmā prajāpatiḥ|hāraṃ sarasvatī padmamajo nāgāśca kuṇḍale|| 17 ||
+8.8.18,ततः कृतस्वस्त्ययनोत्पलस्रजं नदद्द्विरेफां परिगृह्य पाणिना ।चचाल वक्त्रं सुकपोलकुण्डलं सव्रीडहासं दधती सुशोभनम् ॥ १८ ॥,tataḥ kṛtasvastyayanotpalasrajaṃ nadaddvirephāṃ parigṛhya pāṇinā|cacāla vaktraṃ sukapolakuṇḍalaṃ savrīḍahāsaṃ dadhatī suśobhanam|| 18 ||
+8.8.19,स्तनद्वयं चातिकृशोदरी समं निरन्तरं चन्दनकुङ्कुमोक्षितम् ।ततस्ततो नूपुरवल्गु शिञ्जितैर्विसर्पती हेमलतेव सा बभौ ॥ १९ ॥,stanadvayaṃ cātikṛśodarī samaṃ nirantaraṃ candanakuṅkumokṣitam|tatastato nūpuravalgu śiñjitairvisarpatī hemalateva sā babhau|| 19 ||
+8.8.20,विलोकयन्ती निरवद्यमात्मनः पदं ध्रुवं चाव्यभिचारिसद्गुणम् ।गन्धर्वसिद्धासुरयक्षचारण त्रैपिष्टपेयादिषु नान्वविन्दत ॥ २० ॥,vilokayantī niravadyamātmanaḥ padaṃ dhruvaṃ cāvyabhicārisadguṇam|gandharvasiddhāsurayakṣacāraṇa traipiṣṭapeyādiṣu nānvavindata|| 20 ||
+8.8.21,नूनं तपो यस्य न मन्युनिर्जयो ज्ञानं क्वचित्तच्च न सङ्गवर्जितम् ।कश्चिन्महांस्तस्य न कामनिर्जयः स ईश्वरः किं परतो व्यपाश्रयः ॥ २१ ॥,nūnaṃ tapo yasya na manyunirjayo jñānaṃ kvacittacca na saṅgavarjitam|kaścinmahāṃstasya na kāmanirjayaḥ sa īśvaraḥ kiṃ parato vyapāśrayaḥ|| 21 ||
+8.8.22,धर्मः क्वचित्तत्र न भूतसौहृदं त्यागः क्वचित्तत्र न मुक्तिकारणम् ।वीर्यं न पुंसोऽस्त्यजवेगनिष्कृतं न हि द्वितीयो गुणसङ्गवर्जितः ॥ २२ ॥,dharmaḥ kvacittatra na bhūtasauhṛdaṃ tyāgaḥ kvacittatra na muktikāraṇam|vīryaṃ na puṃso'styajaveganiṣkṛtaṃ na hi dvitīyo guṇasaṅgavarjitaḥ|| 22 ||
+8.8.23,क्वचिच्चिरायुर्न हि शीलमङ्गलं क्वचित्तदप्यस्ति न वेद्यमायुषः ।यत्रोभयं कुत्र च सोऽप्यमङ्गलः सुमङ्गलः कश्च न काङ्क्षते हि माम् ॥ २३ ॥,kvaciccirāyurna hi śīlamaṅgalaṃ kvacittadapyasti na vedyamāyuṣaḥ|yatrobhayaṃ kutra ca so'pyamaṅgalaḥ sumaṅgalaḥ kaśca na kāṅkṣate hi mām|| 23 ||
+8.8.24,एवं विमृश्याव्यभिचारिसद्गुणैर्वरं निजैकाश्रयतयागुणाश्रयम् ।वव्रे वरं सर्वगुणैरपेक्षितं रमा मुकुन्दं निरपेक्षमीप्सितम् ॥ २४ ॥,evaṃ vimṛśyāvyabhicārisadguṇairvaraṃ nijaikāśrayatayāguṇāśrayam|vavre varaṃ sarvaguṇairapekṣitaṃ ramā mukundaṃ nirapekṣamīpsitam|| 24 ||
+8.8.25,तस्यांसदेश उतीं नवकञ्जमालां ।माद्यन्मधुव्रतवरूथगिरोपघुष्टाम् ।तस्थौ निधाय निकटे तदुरः स्वधाम ।सव्रीडहासविकसन्नयनेन याता ॥ २५ ॥,tasyāṃsadeśa utīṃ navakañjamālāṃ|mādyanmadhuvratavarūthagiropaghuṣṭām|tasthau nidhāya nikaṭe taduraḥ svadhāma|savrīḍahāsavikasannayanena yātā|| 25 ||
+8.8.26,तस्याः श्रियस्त्रिजगतो जनको जनन्या ।वक्षो निवासमकरोत्परमं विभूतेः ।श्रीः स्वाः प्रजाः सकरुणेन निरीक्षणेन ।यत्र स्थितैधयत साधिपतींस्त्रिलोकान् ॥ २६ ॥,tasyāḥ śriyastrijagato janako jananyā|vakṣo nivāsamakarotparamaṃ vibhūteḥ|śrīḥ svāḥ prajāḥ sakaruṇena nirīkṣaṇena|yatra sthitaidhayata sādhipatīṃstrilokān|| 26 ||
+8.8.27,शङ्खतूर्यमृदङ्गानां वादित्राणां पृथुः स्वनः ।देवानुगानां सस्त्रीणां नृत्यतां गायतामभूत् ॥ २७ ॥,śaṅkhatūryamṛdaṅgānāṃ vāditrāṇāṃ pṛthuḥ svanaḥ|devānugānāṃ sastrīṇāṃ nṛtyatāṃ gāyatāmabhūt|| 27 ||
+8.8.28,ब्रह्मरुद्रा ङ्गिरोमुख्याः सर्वे विश्वसृजो विभुम् ।ईडिरेऽवितथैर्मन्त्रैस्तल्लिङ्गैः पुष्पवर्षिणः ॥ २८ ॥,brahmarudrā ṅgiromukhyāḥ sarve viśvasṛjo vibhum|īḍire'vitathairmantraistalliṅgaiḥ puṣpavarṣiṇaḥ|| 28 ||
+8.8.29,श्रियावलोकिता देवाः सप्रजापतयः प्रजाः ।शीलादिगुणसम्पन्ना लेभिरे निर्वृतिं पराम् ॥ २९ ॥,śriyāvalokitā devāḥ saprajāpatayaḥ prajāḥ|śīlādiguṇasampannā lebhire nirvṛtiṃ parām|| 29 ||
+8.8.30,निःसत्त्वा लोलुपा राजन्निरुद्योगा गतत्रपाः ।यदा चोपेक्षिता लक्ष्म्या बभूवुर्दैत्यदानवाः ॥ ३० ॥,niḥsattvā lolupā rājannirudyogā gatatrapāḥ|yadā copekṣitā lakṣmyā babhūvurdaityadānavāḥ|| 30 ||
+8.8.31,अथासीद्वारुणी देवी कन्या कमललोचना ।असुरा जगृहुस्तां वै हरेरनुमते��� ते ॥ ३१ ॥,athāsīdvāruṇī devī kanyā kamalalocanā|asurā jagṛhustāṃ vai hareranumatena te|| 31 ||
+8.8.32,अथोदधेर्मथ्यमानात्काश्यपैरमृतार्थिभिः ।उदतिष्ठन्महाराज पुरुषः परमाद्भुतः ॥ ३२ ॥,athodadhermathyamānātkāśyapairamṛtārthibhiḥ|udatiṣṭhanmahārāja puruṣaḥ paramādbhutaḥ|| 32 ||
+8.8.33,दीर्घपीवरदोर्दण्डः कम्बुग्रीवोऽरुणेक्षणः ।श्यामलस्तरुणः स्रग्वी सर्वाभरणभूषितः ॥ ३३ ॥,dīrghapīvaradordaṇḍaḥ kambugrīvo'ruṇekṣaṇaḥ|śyāmalastaruṇaḥ sragvī sarvābharaṇabhūṣitaḥ|| 33 ||
+8.8.34,पीतवासा महोरस्कः सुमृष्टमणिकुण्डलः ।स्निग्धकुञ्चितकेशान्त सुभगः सिंहविक्रमः ॥ ३४ ॥,pītavāsā mahoraskaḥ sumṛṣṭamaṇikuṇḍalaḥ|snigdhakuñcitakeśānta subhagaḥ siṃhavikramaḥ|| 34 ||
+8.8.35,अमृतापूर्णकलसं बिभ्रद्वलयभूषितः ।स वै भगवतः साक्षाद्विष्णोरंशांशसम्भवः ॥ ३५ ॥,amṛtāpūrṇakalasaṃ bibhradvalayabhūṣitaḥ|sa vai bhagavataḥ sākṣādviṣṇoraṃśāṃśasambhavaḥ|| 35 ||
+8.8.36,धन्वन्तरिरिति ख्यात आयुर्वेददृगिज्यभाक् ।तमालोक्यासुराः सर्वे कलसं चामृताभृतम् ॥ ३६ ॥,dhanvantaririti khyāta āyurvedadṛgijyabhāk|tamālokyāsurāḥ sarve kalasaṃ cāmṛtābhṛtam|| 36 ||
+8.8.37,लिप्सन्तः सर्ववस्तूनि कलसं तरसाहरन् ।नीयमानेऽसुरैस्तस्मिन्कलसेऽमृतभाजने ॥ ३७ ॥,lipsantaḥ sarvavastūni kalasaṃ tarasāharan|nīyamāne'suraistasminkalase'mṛtabhājane|| 37 ||
+8.8.38,विषण्णमनसो देवा हरिं शरणमाययुः ।इति तद्दैन्यमालोक्य भगवान्भृत्यकामकृत् ।मा खिद्यत मिथोऽर्थं वः साधयिष्ये स्वमायया ॥ ३८ ॥,viṣaṇṇamanaso devā hariṃ śaraṇamāyayuḥ|iti taddainyamālokya bhagavānbhṛtyakāmakṛt|mā khidyata mitho'rthaṃ vaḥ sādhayiṣye svamāyayā|| 38 ||
+8.8.39,मिथः कलिरभूत्तेषां तदर्थे तर्षचेतसाम् ।अहं पूर्वमहं पूर्वं न त्वं न त्वमिति प्रभो ॥ ३९ ॥,mithaḥ kalirabhūtteṣāṃ tadarthe tarṣacetasām|ahaṃ pūrvamahaṃ pūrvaṃ na tvaṃ na tvamiti prabho|| 39 ||
+8.8.40,देवाः स्वं भागमर्हन्ति ये तुल्यायासहेतवः ।सत्रयाग इवैतस्मिन्नेष धर्मः सनातनः ॥ ४० ॥,devāḥ svaṃ bhāgamarhanti ye tulyāyāsahetavaḥ|satrayāga ivaitasminneṣa dharmaḥ sanātanaḥ|| 40 ||
+8.8.41,इति स्वान्प्रत्यषेधन्वै दैतेया जातमत्सराः ।दुर्बलाः प्रबलान्राजन्गृहीतकलसान्मुहुः ॥ ४१ ॥,iti svānpratyaṣedhanvai daiteyā jātamatsarāḥ|durbalāḥ prabalānrājangṛhītakalasānmuhuḥ|| 41 ||
+8.8.42,एतस्मिन्नन्तरे विष्णुः सर्वोपायविदीश्वरः ।योषिद्रू पमनिर्देश्यं दधारपरमाद्भुतम् ॥ ४२ ॥,etasminnantare viṣṇuḥ sarvopāyavidīśvaraḥ|yoṣidrū pamanirdeśyaṃ dadhāraparamādbhutam|| 42 ||
+8.8.43,प्रेक्षणीयोत्पलश्यामं सर्वावयवसुन्दरम् ।समानकर्णाभरणं सुकपोलोन्नसाननम् ॥ ४३ ॥,prekṣaṇīyotpalaśyāmaṃ sarvāvayavasundaram|samānakarṇābharaṇaṃ sukapolonnasānanam|| 43 ||
+8.8.44,नवयौवननिर्वृत्त स्तनभारकृशोदरम् ।मुखामोदानुरक्तालि झङ्कारोद्विग्नलोचनम् ॥ ४४ ॥,navayauvananirvṛtta stanabhārakṛśodaram|mukhāmodānuraktāli jhaṅkārodvignalocanam|| 44 ||
+8.8.45,बिभ्रत्सुकेशभारेण मालामुत्फुल्लमल्लिकाम् ।सुग्रीवकण्ठाभरणं सुभुजाङ्गदभूषित��् ॥ ४५ ॥,bibhratsukeśabhāreṇa mālāmutphullamallikām|sugrīvakaṇṭhābharaṇaṃ subhujāṅgadabhūṣitam|| 45 ||
+8.8.46,विरजाम्बरसंवीत नितम्बद्वीपशोभया ।काञ्च्या प्रविलसद्वल्गु चलच्चरणनूपुरम् ॥ ४६ ॥,virajāmbarasaṃvīta nitambadvīpaśobhayā|kāñcyā pravilasadvalgu calaccaraṇanūpuram|| 46 ||
+8.8.47,सव्रीडस्मितविक्षिप्त भ्रूविलासावलोकनैः ।दैत्ययूथपचेतःसु काममुद्दीपयन्मुहुः ॥ ४७ ॥,savrīḍasmitavikṣipta bhrūvilāsāvalokanaiḥ|daityayūthapacetaḥsu kāmamuddīpayanmuhuḥ|| 47 ||
+8.10.1,अथ दशमोऽध्यायः ।श्रीशुक उवाच ।इति दानवदैतेया नाविन्दन्नमृतं नृप ।युक्ताः कर्मणि यत्ताश्च वासुदेवपराङ्मुखाः ॥ १ ॥,atha daśamo'dhyāyaḥ|śrīśuka uvāca|iti dānavadaiteyā nāvindannamṛtaṃ nṛpa|yuktāḥ karmaṇi yattāśca vāsudevaparāṅmukhāḥ|| 1 ||
+8.10.2,साधयित्वामृतं राजन्पाययित्वा स्वकान्सुरान् ।पश्यतां सर्वभूतानां ययौ गरुडवाहनः ॥ २ ॥,sādhayitvāmṛtaṃ rājanpāyayitvā svakānsurān|paśyatāṃ sarvabhūtānāṃ yayau garuḍavāhanaḥ|| 2 ||
+8.10.3,सपत्नानां परामृद्धिं दृष्ट्वा ते दितिनन्दनाः ।अमृष्यमाणा उत्पेतुर्देवान्प्रत्युद्यतायुधाः ॥ ३ ॥,sapatnānāṃ parāmṛddhiṃ dṛṣṭvā te ditinandanāḥ|amṛṣyamāṇā utpeturdevānpratyudyatāyudhāḥ|| 3 ||
+8.10.4,ततः सुरगणाः सर्वे सुधया पीतयैधिताः ।प्रतिसंयुयुधुः शस्त्रैर्नारायणपदाश्रयाः ॥ ४ ॥,tataḥ suragaṇāḥ sarve sudhayā pītayaidhitāḥ|pratisaṃyuyudhuḥ śastrairnārāyaṇapadāśrayāḥ|| 4 ||
+8.10.5,तत्र दैवासुरो नाम रणः परमदारुणः ।रोधस्युदन्वतो राजंस्तुमुलो रोमहर्षणः ॥ ५ ॥,tatra daivāsuro nāma raṇaḥ paramadāruṇaḥ|rodhasyudanvato rājaṃstumulo romaharṣaṇaḥ|| 5 ||
+8.10.6,तत्रान्योन्यं सपत्नास्ते संरब्धमनसो रणे ।समासाद्यासिभिर्बाणैर्निजघ्नुर्विविधायुधैः ॥ ६ ॥,tatrānyonyaṃ sapatnāste saṃrabdhamanaso raṇe|samāsādyāsibhirbāṇairnijaghnurvividhāyudhaiḥ|| 6 ||
+8.10.7,शङ्खतूर्यमृदङ्गानां भेरीडमरिणां महान् ।हस्त्यश्वरथपत्तीनां नदतां निस्वनोऽभवत् ॥ ७ ॥,śaṅkhatūryamṛdaṅgānāṃ bherīḍamariṇāṃ mahān|hastyaśvarathapattīnāṃ nadatāṃ nisvano'bhavat|| 7 ||
+8.10.8,रथिनो रथिभिस्तत्र पत्तिभिः सह पत्तयः ।हया हयैरिभाश्चेभैः समसज्जन्त संयुगे ॥ ८ ॥,rathino rathibhistatra pattibhiḥ saha pattayaḥ|hayā hayairibhāścebhaiḥ samasajjanta saṃyuge|| 8 ||
+8.10.9,उष्ट्रैः केचिदिभैः केचिदपरे युयुधुः खरैः ।केचिद्गौरमुखैरृक्षैर्द्वीपिभिर्हरिभिर्भटाः ॥ ९ ॥,uṣṭraiḥ kecidibhaiḥ kecidapare yuyudhuḥ kharaiḥ|kecidgauramukhairṛkṣairdvīpibhirharibhirbhaṭāḥ|| 9 ||
+8.10.10,गृध्रैः कङ्कैर्बकैरन्ये श्येनभासैस्तिमिङ्गिलैः ।शरभैर्महिषैः खड्गैर्गोवृषैर्गवयारुणैः ॥ १० ॥,gṛdhraiḥ kaṅkairbakairanye śyenabhāsaistimiṅgilaiḥ|śarabhairmahiṣaiḥ khaḍgairgovṛṣairgavayāruṇaiḥ|| 10 ||
+8.10.11,शिवाभिराखुभिः केचित्कृकलासैः शशैर्नरैः ।बस्तैरेके कृष्णसारैर्हंसैरन्ये च सूकरैः ॥ ११ ॥,śivābhirākhubhiḥ kecitkṛkalāsaiḥ śaśairnaraiḥ|bastaireke kṛṣṇasārairhaṃsairanye ca sūkaraiḥ|| 11 ||
+8.10.12,अन्ये जलस्थलखगैः सत्त्वैर्विकृतविग्रहैः ।सेन���ोरुभयो राजन्विविशुस्तेऽग्रतोऽग्रतः ॥ १२ ॥,anye jalasthalakhagaiḥ sattvairvikṛtavigrahaiḥ|senayorubhayo rājanviviśuste'grato'grataḥ|| 12 ||
+8.10.13,चित्रध्वजपटै राजन्नातपत्रैः सितामलैः ।महाधनैर्वज्रदण्डैर्व्यजनैर्बार्हचामरैः ॥ १३ ॥,citradhvajapaṭai rājannātapatraiḥ sitāmalaiḥ|mahādhanairvajradaṇḍairvyajanairbārhacāmaraiḥ|| 13 ||
+8.10.14,वातोद्धूतोत्तरोष्णीषैरर्चिर्भिर्वर्मभूषणैः ।स्फुरद्भिर्विशदैः शस्त्रैः सुतरां सूर्यरश्मिभिः ॥ १४ ॥,vātoddhūtottaroṣṇīṣairarcirbhirvarmabhūṣaṇaiḥ|sphuradbhirviśadaiḥ śastraiḥ sutarāṃ sūryaraśmibhiḥ|| 14 ||
+8.10.15,देवदानववीराणां ध्वजिन्यौ पाण्डुनन्दन ।रेजतुर्वीरमालाभिर्यादसामिव सागरौ ॥ १५ ॥,devadānavavīrāṇāṃ dhvajinyau pāṇḍunandana|rejaturvīramālābhiryādasāmiva sāgarau|| 15 ||
+8.10.16,वैरोचनो बलिः सङ्ख्ये सोऽसुराणां चमूपतिः ।यानं वैहायसं नाम कामगं मयनिर्मितम् ॥ १६ ॥,vairocano baliḥ saṅkhye so'surāṇāṃ camūpatiḥ|yānaṃ vaihāyasaṃ nāma kāmagaṃ mayanirmitam|| 16 ||
+8.10.17,सर्वसाङ्ग्रामिकोपेतं सर्वाश्चर्यमयं प्रभो ।अप्रतर्क्यमनिर्देश्यं दृश्यमानमदर्शनम् ॥ १७ ॥,sarvasāṅgrāmikopetaṃ sarvāścaryamayaṃ prabho|apratarkyamanirdeśyaṃ dṛśyamānamadarśanam|| 17 ||
+8.10.18,आस्थितस्तद्विमानाग्र्यं सर्वानीकाधिपैर्वृतः ।बालव्यजनछत्राग्र्यै रेजे चन्द्र इवोदये ॥ १८ ॥,āsthitastadvimānāgryaṃ sarvānīkādhipairvṛtaḥ|bālavyajanachatrāgryai reje candra ivodaye|| 18 ||
+8.10.19,तस्यासन्सर्वतो यानैर्यूथानां पतयोऽसुराः ।नमुचिः शम्बरो बाणो विप्रचित्तिरयोमुखः ॥ १९ ॥,tasyāsansarvato yānairyūthānāṃ patayo'surāḥ|namuciḥ śambaro bāṇo vipracittirayomukhaḥ|| 19 ||
+8.10.20,द्विमूर्धा कालनाभोऽथ प्रहेतिर्हेतिरिल्वलः ।शकुनिर्भूतसन्तापो वज्रदंष्ट्रो विरोचनः ॥ २० ॥,dvimūrdhā kālanābho'tha prahetirhetirilvalaḥ|śakunirbhūtasantāpo vajradaṃṣṭro virocanaḥ|| 20 ||
+8.10.21,हयग्रीवः शङ्कुशिराः कपिलो मेघदुन्दुभिः ।तारकश्चक्रदृक्शुम्भो निशुम्भो जम्भ उत्कलः ॥ २१ ॥,hayagrīvaḥ śaṅkuśirāḥ kapilo meghadundubhiḥ|tārakaścakradṛkśumbho niśumbho jambha utkalaḥ|| 21 ||
+8.10.22,अरिष्टोऽरिष्टनेमिश्च मयश्च त्रिपुराधिपः ।अन्ये पौलोमकालेया निवातकवचादयः ॥ २२ ॥,ariṣṭo'riṣṭanemiśca mayaśca tripurādhipaḥ|anye paulomakāleyā nivātakavacādayaḥ|| 22 ||
+8.10.23,अलब्धभागाः सोमस्य केवलं क्लेशभागिनः ।सर्व एते रणमुखे बहुशो निर्जितामराः ॥ २३ ॥,alabdhabhāgāḥ somasya kevalaṃ kleśabhāginaḥ|sarva ete raṇamukhe bahuśo nirjitāmarāḥ|| 23 ||
+8.10.24,सिंहनादान्विमुञ्चन्तः शङ्खान्दध्मुर्महारवान् ।दृष्ट्वा सपत्नानुत्सिक्तान्बलभित्कुपितो भृशम् ॥ २४ ॥,siṃhanādānvimuñcantaḥ śaṅkhāndadhmurmahāravān|dṛṣṭvā sapatnānutsiktānbalabhitkupito bhṛśam|| 24 ||
+8.10.25,ऐरावतं दिक्करिणमारूढः शुशुभे स्वराट् ।यथा स्रवत्प्रस्रवणमुदयाद्रि महर्पतिः ॥ २५ ॥,airāvataṃ dikkariṇamārūḍhaḥ śuśubhe svarāṭ|yathā sravatprasravaṇamudayādri maharpatiḥ|| 25 ||
+8.10.26,तस्यासन्सर्वतो देवा नानावाहध्वजायुधाः ।लो��पालाः सहगणैर्वाय्वग्निवरुणादयः ॥ २६ ॥,tasyāsansarvato devā nānāvāhadhvajāyudhāḥ|lokapālāḥ sahagaṇairvāyvagnivaruṇādayaḥ|| 26 ||
+8.10.27,तेऽन्योन्यमभिसंसृत्य क्षिपन्तो मर्मभिर्मिथः ।आह्वयन्तो विशन्तोऽग्रे युयुधुर्द्वन्द्वयोधिनः ॥ २७ ॥,te'nyonyamabhisaṃsṛtya kṣipanto marmabhirmithaḥ|āhvayanto viśanto'gre yuyudhurdvandvayodhinaḥ|| 27 ||
+8.10.28,युयोध बलिरिन्द्रेण तारकेण गुहोऽस्यत ।वरुणो हेतिनायुध्यन्मित्रो राजन्प्रहेतिना ॥ २८ ॥,yuyodha balirindreṇa tārakeṇa guho'syata|varuṇo hetināyudhyanmitro rājanprahetinā|| 28 ||
+8.10.29,यमस्तु कालनाभेन विश्वकर्मा मयेन वै ।शम्बरो युयुधे त्वष्ट्रा सवित्रा तु विरोचनः ॥ २९ ॥,yamastu kālanābhena viśvakarmā mayena vai|śambaro yuyudhe tvaṣṭrā savitrā tu virocanaḥ|| 29 ||
+8.10.30,अपराजितेन नमुचिरश्विनौ वृषपर्वणा ।सूर्यो बलिसुतैर्देवो बाणज्येष्ठैः शतेन च ॥ ३० ॥,aparājitena namuciraśvinau vṛṣaparvaṇā|sūryo balisutairdevo bāṇajyeṣṭhaiḥ śatena ca|| 30 ||
+8.10.31,राहुणा च तथा सोमः पुलोम्ना युयुधेऽनिलः ।निशुम्भशुम्भयोर्देवी भद्र काली तरस्विनी ॥ ३१ ॥,rāhuṇā ca tathā somaḥ pulomnā yuyudhe'nilaḥ|niśumbhaśumbhayordevī bhadra kālī tarasvinī|| 31 ||
+8.10.32,वृषाकपिस्तु जम्भेन महिषेण विभावसुः ।इल्वलः सह वातापिर्ब्रह्मपुत्रैररिन्दम ॥ ३२ ॥,vṛṣākapistu jambhena mahiṣeṇa vibhāvasuḥ|ilvalaḥ saha vātāpirbrahmaputrairarindama|| 32 ||
+8.10.33,कामदेवेन दुर्मर्ष उत्कलो मातृभिः सह ।बृहस्पतिश्चोशनसा नरकेण शनैश्चरः ॥ ३३ ॥,kāmadevena durmarṣa utkalo mātṛbhiḥ saha|bṛhaspatiścośanasā narakeṇa śanaiścaraḥ|| 33 ||
+8.10.34,मरुतो निवातकवचैः कालेयैर्वसवोऽमराः ।विश्वेदेवास्तु पौलोमै रुद्राः क्रोधवशैः सह ॥ ३४ ॥,maruto nivātakavacaiḥ kāleyairvasavo'marāḥ|viśvedevāstu paulomai rudrāḥ krodhavaśaiḥ saha|| 34 ||
+8.10.35,त एवमाजावसुराः सुरेन्द्रा द्वन्द्वेन संहत्य च युध्यमानाः ।अन्योन्यमासाद्य निजघ्नुरोजसा जिगीषवस्तीक्ष्णशरासितोमरैः ॥ ३५ ॥,ta evamājāvasurāḥ surendrā dvandvena saṃhatya ca yudhyamānāḥ|anyonyamāsādya nijaghnurojasā jigīṣavastīkṣṇaśarāsitomaraiḥ|| 35 ||
+8.10.36,भुशुण्डिभिश्चक्रगदर्ष्टिपट्टिशैः शक्त्युल्मुकैः प्रासपरश्वधैरपि ।निस्त्रिंशभल्लैः परिघैः समुद्गरैः सभिन्दिपालैश्च शिरांसि चिच्छिदुः ॥ ३६ ॥,bhuśuṇḍibhiścakragadarṣṭipaṭṭiśaiḥ śaktyulmukaiḥ prāsaparaśvadhairapi|nistriṃśabhallaiḥ parighaiḥ samudgaraiḥ sabhindipālaiśca śirāṃsi cicchiduḥ|| 36 ||
+8.10.37,गजास्तुरङ्गाः सरथाः पदातयः सारोहवाहा विविधा विखण्डिताः ।निकृत्तबाहूरुशिरोधराङ्घ्रयश्छिन्नध्वजेष्वासतनुत्रभूषणाः ॥ ३७ ॥,gajāsturaṅgāḥ sarathāḥ padātayaḥ sārohavāhā vividhā vikhaṇḍitāḥ|nikṛttabāhūruśirodharāṅghrayaśchinnadhvajeṣvāsatanutrabhūṣaṇāḥ|| 37 ||
+8.10.38,तेषां पदाघातरथाङ्गचूर्णितादायोधनादुल्बण उत्थितस्तदा ।रेणुर्दिशः खं द्युमणिं च छादयन्न्यवर्ततासृक्स्रुतिभिः परिप्लुतात् ॥ ३८ ॥,teṣāṃ padāghātarathāṅgacūrṇitādāyodhanādulbaṇa utthitastadā|reṇurdiśaḥ khaṃ dyumaṇiṃ ca chādayannyavartatāsṛksrutibhiḥ pariplutāt|| 38 ||
+8.10.39,शिरोभिरुद्धूतकिरीटकुण्डलैः संरम्भदृग्भिः परिदष्टदच्छदैः ।महाभुजैः साभरणैः सहायुधैः सा प्रास्तृता भूः करभोरुभिर्बभौ ॥ ३९ ॥,śirobhiruddhūtakirīṭakuṇḍalaiḥ saṃrambhadṛgbhiḥ paridaṣṭadacchadaiḥ|mahābhujaiḥ sābharaṇaiḥ sahāyudhaiḥ sā prāstṛtā bhūḥ karabhorubhirbabhau|| 39 ||
+8.10.40,कबन्धास्तत्र चोत्पेतुः पतितस्वशिरोऽक्षिभिः ।उद्यतायुधदोर्दण्डैराधावन्तो भटान्मृधे ॥ ४० ॥,kabandhāstatra cotpetuḥ patitasvaśiro'kṣibhiḥ|udyatāyudhadordaṇḍairādhāvanto bhaṭānmṛdhe|| 40 ||
+8.10.41,बलिर्महेन्द्रं दशभिस्त्रिभिरैरावतं शरैः ।चतुर्भिश्चतुरो वाहानेकेनारोहमार्च्छयत् ॥ ४१ ॥,balirmahendraṃ daśabhistribhirairāvataṃ śaraiḥ|caturbhiścaturo vāhānekenārohamārcchayat|| 41 ||
+8.10.42,स तानापततः शक्रस्तावद्भिः शीघ्रविक्रमः ।चिच्छेद निशितैर्भल्लैरसम्प्राप्तान्हसन्निव ॥ ४२ ॥,sa tānāpatataḥ śakrastāvadbhiḥ śīghravikramaḥ|ciccheda niśitairbhallairasamprāptānhasanniva|| 42 ||
+8.10.43,तस्य कर्मोत्तमं वीक्ष्य दुर्मर्षः शक्तिमाददे ।तां ज्वलन्तीं महोल्काभां हस्तस्थामच्छिनद्धरिः ॥ ४३ ॥,tasya karmottamaṃ vīkṣya durmarṣaḥ śaktimādade|tāṃ jvalantīṃ maholkābhāṃ hastasthāmacchinaddhariḥ|| 43 ||
+8.10.44,ततः शूलं ततः प्रासं ततस्तोमरमृष्टयः ।यद्यच्छस्त्रं समादद्यात्सर्वं तदच्छिनद्विभुः ॥ ४४ ॥,tataḥ śūlaṃ tataḥ prāsaṃ tatastomaramṛṣṭayaḥ|yadyacchastraṃ samādadyātsarvaṃ tadacchinadvibhuḥ|| 44 ||
+8.10.45,ससर्जाथासुरीं मायामन्तर्धानगतोऽसुरः ।ततः प्रादुरभूच्छैलः सुरानीकोपरि प्रभो ॥ ४५ ॥,sasarjāthāsurīṃ māyāmantardhānagato'suraḥ|tataḥ prādurabhūcchailaḥ surānīkopari prabho|| 45 ||
+8.10.46,ततो निपेतुस्तरवो दह्यमाना दवाग्निना ।शिलाः सटङ्कशिखराश्चूर्णयन्त्यो द्विषद्बलम् ॥ ४६ ॥,tato nipetustaravo dahyamānā davāgninā|śilāḥ saṭaṅkaśikharāścūrṇayantyo dviṣadbalam|| 46 ||
+8.10.47,महोरगाः समुत्पेतुर्दन्दशूकाः सवृश्चिकाः ।सिंहव्याघ्रवराहाश्च मर्दयन्तो महागजाः ॥ ४७ ॥,mahoragāḥ samutpeturdandaśūkāḥ savṛścikāḥ|siṃhavyāghravarāhāśca mardayanto mahāgajāḥ|| 47 ||
+8.10.48,यातुधान्यश्च शतशः शूलहस्ता विवाससः ।छिन्धि भिन्धीति वादिन्यस्तथा रक्षोगणाः प्रभो ॥ ४८ ॥,yātudhānyaśca śataśaḥ śūlahastā vivāsasaḥ|chindhi bhindhīti vādinyastathā rakṣogaṇāḥ prabho|| 48 ||
+8.10.49,ततो महाघना व्योम्नि गम्भीरपरुषस्वनाः ।अङ्गारान्मुमुचुर्वातैराहताः स्तनयित्नवः ॥ ४९ ॥,tato mahāghanā vyomni gambhīraparuṣasvanāḥ|aṅgārānmumucurvātairāhatāḥ stanayitnavaḥ|| 49 ||
+8.10.50,सृष्टो दैत्येन सुमहान्वह्निः श्वसनसारथिः ।सांवर्तक इवात्युग्रो विबुधध्वजिनीमधाक् ॥ ५० ॥,sṛṣṭo daityena sumahānvahniḥ śvasanasārathiḥ|sāṃvartaka ivātyugro vibudhadhvajinīmadhāk|| 50 ||
+8.10.51,ततः समुद्र उद्वेलः सर्वतः प्रत्यदृश्यत ।प्रचण्डवातैरुद्धूत तरङ्गावर्तभीषणः ॥ ५१ ॥,tataḥ samudra udvelaḥ sarvataḥ pratyadṛśyata|pracaṇḍavātairuddhūta taraṅgāvartabhīṣaṇaḥ|| 51 ||
+8.10.52,एवं दैत्यैर्��हामायैरलक्ष्यगतिभी रणे ।सृज्यमानासु मायासु विषेदुः सुरसैनिकाः ॥ ५२ ॥,evaṃ daityairmahāmāyairalakṣyagatibhī raṇe|sṛjyamānāsu māyāsu viṣeduḥ surasainikāḥ|| 52 ||
+8.10.53,न तत्प्रतिविधिं यत्र विदुरिन्द्रादयो नृप ।ध्यातः प्रादुरभूत्तत्र भगवान्विश्वभावनः ॥ ५३ ॥,na tatpratividhiṃ yatra vidurindrādayo nṛpa|dhyātaḥ prādurabhūttatra bhagavānviśvabhāvanaḥ|| 53 ||
+8.10.54,ततः सुपर्णांसकृताङ्घ्रिपल्लवः पिशङ्गवासा नवकञ्जलोचनः ।अदृश्यताष्टायुधबाहुरुल्लसच्छ्रीकौस्तुभानर्घ्यकिरीटकुण्डलः ॥ ५४ ॥,tataḥ suparṇāṃsakṛtāṅghripallavaḥ piśaṅgavāsā navakañjalocanaḥ|adṛśyatāṣṭāyudhabāhurullasacchrīkaustubhānarghyakirīṭakuṇḍalaḥ|| 54 ||
+8.10.55,तस्मिन्प्रविष्टेऽसुरकूटकर्मजा माया विनेशुर्महिना महीयसः ।स्वप्नो यथा हि प्रतिबोध आगते हरिस्मृतिः सर्वविपद्विमोक्षणम् ॥ ५५ ॥,tasminpraviṣṭe'surakūṭakarmajā māyā vineśurmahinā mahīyasaḥ|svapno yathā hi pratibodha āgate harismṛtiḥ sarvavipadvimokṣaṇam|| 55 ||
+8.10.56,दृष्ट्वा मृधे गरुडवाहमिभारिवाह आविध्य शूलमहिनोदथ कालनेमिः ।तल्लीलया गरुडमूर्ध्नि पतद्गृहीत्वा तेनाहनन्नृप सवाहमरिं त्र् यधीशः ॥ ५६ ॥,dṛṣṭvā mṛdhe garuḍavāhamibhārivāha āvidhya śūlamahinodatha kālanemiḥ|tallīlayā garuḍamūrdhni patadgṛhītvā tenāhanannṛpa savāhamariṃ tr yadhīśaḥ|| 56 ||
+8.10.57,माली सुमाल्यतिबलौ युधि पेततुर्यच्चक्रेण कृत्तशिरसावथ माल्यवांस्तम् ।आहत्य तिग्मगदयाहनदण्डजेन्द्रं तावच्छिरोऽच्छिनदरेर्नदतोऽरिणाद्यः ॥ ५७ ॥,mālī sumālyatibalau yudhi petaturyaccakreṇa kṛttaśirasāvatha mālyavāṃstam|āhatya tigmagadayāhanadaṇḍajendraṃ tāvacchiro'cchinadarernadato'riṇādyaḥ|| 57 ||
+8.11.1,श्रीशुक उवाच ।अथो सुराः प्रत्युपलब्धचेतसः परस्य पुंसः परयानुकम्पया ।जघ्नुर्भृशं शक्रसमीरणादयस्तांस्तान्रणे यैरभिसंहताः पुरा ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|atho surāḥ pratyupalabdhacetasaḥ parasya puṃsaḥ parayānukampayā|jaghnurbhṛśaṃ śakrasamīraṇādayastāṃstānraṇe yairabhisaṃhatāḥ purā|| 1 ||
+8.11.2,वैरोचनाय संरब्धो भगवान्पाकशासनः ।उदयच्छद्यदा वज्रं प्रजा हा हेति चुक्रुशुः ॥ २ ॥,vairocanāya saṃrabdho bhagavānpākaśāsanaḥ|udayacchadyadā vajraṃ prajā hā heti cukruśuḥ|| 2 ||
+8.11.3,वज्रपाणिस्तमाहेदं तिरस्कृत्य पुरःस्थितम् ।मनस्विनं सुसम्पन्नं विचरन्तं महामृधे ॥ ३ ॥,vajrapāṇistamāhedaṃ tiraskṛtya puraḥsthitam|manasvinaṃ susampannaṃ vicarantaṃ mahāmṛdhe|| 3 ||
+8.11.4,नटवन्मूढ मायाभिर्मायेशान्नो जिगीषसि ।जित्वा बालान्निबद्धाक्षान्नटो हरति तद्धनम् ॥ ४ ॥,naṭavanmūḍha māyābhirmāyeśānno jigīṣasi|jitvā bālānnibaddhākṣānnaṭo harati taddhanam|| 4 ||
+8.11.5,आरुरुक्षन्ति मायाभिरुत्सिसृप्सन्ति ये दिवम् ।तान्दस्यून्विधुनोम्यज्ञान्पूर्वस्माच्च पदादधः ॥ ५ ॥,ārurukṣanti māyābhirutsisṛpsanti ye divam|tāndasyūnvidhunomyajñānpūrvasmācca padādadhaḥ|| 5 ||
+8.11.6,सोऽहं दुर्मायिनस्तेऽद्य वज्रेण शतपर्वणा ।शिरो हरिष्ये मन्दात्मन्घटस्व ज्ञातिभिः सह ॥ ६ ॥,so'haṃ durmāyinaste'dya vajreṇa śataparvaṇā|śiro hariṣye mandātmanghaṭasva jñātibhiḥ saha|| 6 ||
+8.11.7,श्रीबलिरुवाच ।सङ्ग्रामे वर्तमानानां कालचोदितकर्मणाम् ।कीर्तिर्जयोऽजयो मृत्युः सर्वेषां स्युरनुक्रमात् ॥ ७ ॥,śrībaliruvāca|saṅgrāme vartamānānāṃ kālacoditakarmaṇām|kīrtirjayo'jayo mṛtyuḥ sarveṣāṃ syuranukramāt|| 7 ||
+8.11.8,तदिदं कालरशनं जगत्पश्यन्ति सूरयः ।न हृष्यन्ति न शोचन्ति तत्र यूयमपण्डिताः ॥ ८ ॥,tadidaṃ kālaraśanaṃ jagatpaśyanti sūrayaḥ|na hṛṣyanti na śocanti tatra yūyamapaṇḍitāḥ|| 8 ||
+8.11.9,न वयं मन्यमानानामात्मानं तत्र साधनम् ।गिरो वः साधुशोच्यानां गृह्णीमो मर्मताडनाः ॥ ९ ॥,na vayaṃ manyamānānāmātmānaṃ tatra sādhanam|giro vaḥ sādhuśocyānāṃ gṛhṇīmo marmatāḍanāḥ|| 9 ||
+8.11.10,श्रीशुक उवाच ।इत्याक्षिप्य विभुं वीरो नाराचैर्वीरमर्दनः ।आकर्णपूर्णैरहनदाक्षेपैराह तं पुनः ॥ १० ॥,śrīśuka uvāca|ityākṣipya vibhuṃ vīro nārācairvīramardanaḥ|ākarṇapūrṇairahanadākṣepairāha taṃ punaḥ|| 10 ||
+8.11.11,एवं निराकृतो देवो वैरिणा तथ्यवादिना ।नामृष्यत्तदधिक्षेपं तोत्राहत इव द्विपः ॥ ११ ॥,evaṃ nirākṛto devo vairiṇā tathyavādinā|nāmṛṣyattadadhikṣepaṃ totrāhata iva dvipaḥ|| 11 ||
+8.11.12,प्राहरत्कुलिशं तस्मा अमोघं परमर्दनः ।सयानो न्यपतद्भूमौ छिन्नपक्ष इवाचलः ॥ १२ ॥,prāharatkuliśaṃ tasmā amoghaṃ paramardanaḥ|sayāno nyapatadbhūmau chinnapakṣa ivācalaḥ|| 12 ||
+8.11.13,सखायं पतितं दृष्ट्वा जम्भो बलिसखः सुहृत् ।अभ्ययात्सौहृदं सख्युर्हतस्यापि समाचरन् ॥ १३ ॥,sakhāyaṃ patitaṃ dṛṣṭvā jambho balisakhaḥ suhṛt|abhyayātsauhṛdaṃ sakhyurhatasyāpi samācaran|| 13 ||
+8.11.14,स सिंहवाह आसाद्य गदामुद्यम्य रंहसा ।जत्रावताडयच्छक्रं गजं च सुमहाबलः ॥ १४ ॥,sa siṃhavāha āsādya gadāmudyamya raṃhasā|jatrāvatāḍayacchakraṃ gajaṃ ca sumahābalaḥ|| 14 ||
+8.11.15,गदाप्रहारव्यथितो भृशं विह्वलितो गजः ।जानुभ्यां धरणीं स्पृष्ट्वा कश्मलं परमं ययौ ॥ १५ ॥,gadāprahāravyathito bhṛśaṃ vihvalito gajaḥ|jānubhyāṃ dharaṇīṃ spṛṣṭvā kaśmalaṃ paramaṃ yayau|| 15 ||
+8.11.16,ततो रथो मातलिना हरिभिर्दशशतैर्वृतः ।आनीतो द्विपमुत्सृज्य रथमारुरुहे विभुः ॥ १६ ॥,tato ratho mātalinā haribhirdaśaśatairvṛtaḥ|ānīto dvipamutsṛjya rathamāruruhe vibhuḥ|| 16 ||
+8.11.17,तस्य तत्पूजयन्कर्म यन्तुर्दानवसत्तमः ।शूलेन ज्वलता तं तु स्मयमानोऽहनन्मृधे ॥ १७ ॥,tasya tatpūjayankarma yanturdānavasattamaḥ|śūlena jvalatā taṃ tu smayamāno'hananmṛdhe|| 17 ||
+8.11.18,सेहे रुजं सुदुर्मर्षां सत्त्वमालम्ब्य मातलिः ।इन्द्रो जम्भस्य सङ्क्रुद्धो वज्रेणापाहरच्छिरः ॥ १८ ॥,sehe rujaṃ sudurmarṣāṃ sattvamālambya mātaliḥ|indro jambhasya saṅkruddho vajreṇāpāharacchiraḥ|| 18 ||
+8.11.19,जम्भं श्रुत्वा हतं तस्य ज्ञातयो नारदादृषेः ।नमुचिश्च बलः पाकस्तत्रापेतुस्त्वरान्विताः ॥ १९ ॥,jambhaṃ śrutvā hataṃ tasya jñātayo nāradādṛṣeḥ|namuciśca balaḥ pākastatrāpetustvarānvitāḥ|| 19 ||
+8.11.20,वचोभिः परुषैरिन्द्र मर्दयन्तोऽस्य मर्मसु ।शरैरवाकिरन्मेघा धाराभिरिव पर्वतम् ॥ २० ॥,vacobhiḥ paruṣairindra mardayanto'sya marmasu|śarairavākiranmeghā dhārābhiriva parvatam|| 20 ||
+8.11.21,हरीन्दशशतान्याजौ हर्यश्वस्य बलः शरैः ।तावद्भिरर्दयामास युगपल्लघुहस्तवान् ॥ २१ ॥,harīndaśaśatānyājau haryaśvasya balaḥ śaraiḥ|tāvadbhirardayāmāsa yugapallaghuhastavān|| 21 ||
+8.11.22,शताभ्यां मातलिं पाको रथं सावयवं पृथक् ।सकृत्सन्धानमोक्षेण तदद्भुतमभूद्रणे ॥ २२ ॥,śatābhyāṃ mātaliṃ pāko rathaṃ sāvayavaṃ pṛthak|sakṛtsandhānamokṣeṇa tadadbhutamabhūdraṇe|| 22 ||
+8.11.23,नमुचिः पञ्चदशभिः स्वर्णपुङ्खैर्महेषुभिः ।आहत्य व्यनदत्सङ्ख्ये सतोय इव तोयदः ॥ २३ ॥,namuciḥ pañcadaśabhiḥ svarṇapuṅkhairmaheṣubhiḥ|āhatya vyanadatsaṅkhye satoya iva toyadaḥ|| 23 ||
+8.11.24,सर्वतः शरकूटेन शक्रं सरथसारथिम् ।छादयामासुरसुराः प्रावृट्सूर्यमिवाम्बुदाः ॥ २४ ॥,sarvataḥ śarakūṭena śakraṃ sarathasārathim|chādayāmāsurasurāḥ prāvṛṭsūryamivāmbudāḥ|| 24 ||
+8.11.25,अलक्षयन्तस्तमतीव विह्वला विचुक्रुशुर्देवगणाः सहानुगाः ।अनायकाः शत्रुबलेन निर्जिता वणिक्पथा भिन्ननवो यथार्णवे ॥ २५ ॥,alakṣayantastamatīva vihvalā vicukruśurdevagaṇāḥ sahānugāḥ|anāyakāḥ śatrubalena nirjitā vaṇikpathā bhinnanavo yathārṇave|| 25 ||
+8.11.26,ततस्तुराषाडिषुबद्धञ्जराद्विनिर्गतः साश्वरथध्वजाग्रणीः ।बभौ दिशः खं पृथिवीं च रोचयन्स्वतेजसा सूर्य इव क्षपात्यये ॥ २६ ॥,tatasturāṣāḍiṣubaddhañjarādvinirgataḥ sāśvarathadhvajāgraṇīḥ|babhau diśaḥ khaṃ pṛthivīṃ ca rocayansvatejasā sūrya iva kṣapātyaye|| 26 ||
+8.11.27,निरीक्ष्य पृतनां देवः परैरभ्यर्दितां रणे ।उदयच्छद्रि पुं हन्तुं वज्रं वज्रधरो रुषा ॥ २७ ॥,nirīkṣya pṛtanāṃ devaḥ parairabhyarditāṃ raṇe|udayacchadri puṃ hantuṃ vajraṃ vajradharo ruṣā|| 27 ||
+8.11.28,स तेनैवाष्टधारेण शिरसी बलपाकयोः ।ज्ञातीनां पश्यतां राजन्जहार जनयन्भयम् ॥ २८ ॥,sa tenaivāṣṭadhāreṇa śirasī balapākayoḥ|jñātīnāṃ paśyatāṃ rājanjahāra janayanbhayam|| 28 ||
+8.11.29,नमुचिस्तद्वधं दृष्ट्वा शोकामर्षरुषान्वितः ।जिघांसुरिन्द्रं नृपते चकार परमोद्यमम् ॥ २९ ॥,namucistadvadhaṃ dṛṣṭvā śokāmarṣaruṣānvitaḥ|jighāṃsurindraṃ nṛpate cakāra paramodyamam|| 29 ||
+8.11.30,अश्मसारमयं शूलं घण्टावद्धेमभूषणम् ।प्रगृह्याभ्यद्र वत्क्रुद्धो हतोऽसीति वितर्जयन् ।प्राहिणोद्देवराजाय निनदन्मृगराडिव ॥ ३० ॥,aśmasāramayaṃ śūlaṃ ghaṇṭāvaddhemabhūṣaṇam|pragṛhyābhyadra vatkruddho hato'sīti vitarjayan|prāhiṇoddevarājāya ninadanmṛgarāḍiva|| 30 ||
+8.11.31,तदापतद्गगनतले महाजवं विचिच्छिदे हरिरिषुभिः सहस्रधा ।तमाहनन्नृप कुलिशेन कन्धरे रुषान्वितस्त्रिदशपतिः शिरो हरन् ॥ ३१ ॥,tadāpatadgaganatale mahājavaṃ vicicchide haririṣubhiḥ sahasradhā|tamāhanannṛpa kuliśena kandhare ruṣānvitastridaśapatiḥ śiro haran|| 31 ||
+8.11.32,न तस्य हि त्वचमपि वज्र ऊर्जितो बिभेद यः सुरपतिनौजसेरितः ।तदद्भुतं परमतिवीर्यवृत्रभित्तिरस्कृतो नमुचिशिरोधरत्वचा ॥ ३२ ॥,na tasya hi tvacamapi vajra ūrjito bibheda yaḥ surapatinaujaseritaḥ|tadadbhutaṃ paramativīryavṛtrabhittiraskṛto namuciśirodharatvacā|| 32 ||
+8.11.33,तस्मादिन्द्रो ऽबिभेच्छत्रोर्वज्रः प्रतिहतो यतः ।किमिदं दैवयोगेन भूतं लोकविमोहनम् ॥ ३३ ॥,tasmādindro 'bibhecchatrorvajraḥ pratihato yataḥ|kimidaṃ daivayogena bhūtaṃ lokavimohanam|| 33 ||
+8.11.34,येन मे पूर्वमद्रीणां पक्षच्छेदः प्रजात्यये ।कृतो निविशतां भारैः पतत्त्रैः पततां भुवि ॥ ३४ ॥,yena me pūrvamadrīṇāṃ pakṣacchedaḥ prajātyaye|kṛto niviśatāṃ bhāraiḥ patattraiḥ patatāṃ bhuvi|| 34 ||
+8.11.35,तपःसारमयं त्वाष्ट्रं वृत्रो येन विपाटितः ।अन्ये चापि बलोपेताः सर्वास्त्रैरक्षतत्वचः ॥ ३५ ॥,tapaḥsāramayaṃ tvāṣṭraṃ vṛtro yena vipāṭitaḥ|anye cāpi balopetāḥ sarvāstrairakṣatatvacaḥ|| 35 ||
+8.11.36,सोऽयं प्रतिहतो वज्रो मया मुक्तोऽसुरेऽल्पके ।नाहं तदाददे दण्डं ब्रह्मतेजोऽप्यकारणम् ॥ ३६ ॥,so'yaṃ pratihato vajro mayā mukto'sure'lpake|nāhaṃ tadādade daṇḍaṃ brahmatejo'pyakāraṇam|| 36 ||
+8.11.37,इति शक्रं विषीदन्तमाह वागशरीरिणी ।नायं शुष्कैरथो नाद्रैर्वधमर्हति दानवः ॥ ३७ ॥,iti śakraṃ viṣīdantamāha vāgaśarīriṇī|nāyaṃ śuṣkairatho nādrairvadhamarhati dānavaḥ|| 37 ||
+8.11.38,मयास्मै यद्वरो दत्तो मृत्युर्नैवार्द्र शुष्कयोः ।अतोऽन्यश्चिन्तनीयस्ते उपायो मघवन्रिपोः ॥ ३८ ॥,mayāsmai yadvaro datto mṛtyurnaivārdra śuṣkayoḥ|ato'nyaścintanīyaste upāyo maghavanripoḥ|| 38 ||
+8.11.39,तां दैवीं गिरमाकर्ण्य मघवान्सुसमाहितः ।ध्यायन्फेनमथापश्यदुपायमुभयात्मकम् ॥ ३९ ॥,tāṃ daivīṃ giramākarṇya maghavānsusamāhitaḥ|dhyāyanphenamathāpaśyadupāyamubhayātmakam|| 39 ||
+8.11.40,न शुष्केण न चाद्रेर्ण जहार नमुचेः शिरः ।तं तुष्टुवुर्मुनिगणा माल्यैश्चावाकिरन्विभुम् ॥ ४० ॥,na śuṣkeṇa na cādrerṇa jahāra namuceḥ śiraḥ|taṃ tuṣṭuvurmunigaṇā mālyaiścāvākiranvibhum|| 40 ||
+8.11.41,गन्धर्वमुख्यौ जगतुर्विश्वावसुपरावसू ।देवदुन्दुभयो नेदुर्नर्तक्यो ननृतुर्मुदा ॥ ४१ ॥,gandharvamukhyau jagaturviśvāvasuparāvasū|devadundubhayo nedurnartakyo nanṛturmudā|| 41 ||
+8.11.42,अन्येऽप्येवं प्रतिद्वन्द्वान्वाय्वग्निवरुणादयः ।सूदयामासुरसुरान्मृगान्केसरिणो यथा ॥ ४२ ॥,anye'pyevaṃ pratidvandvānvāyvagnivaruṇādayaḥ|sūdayāmāsurasurānmṛgānkesariṇo yathā|| 42 ||
+8.11.43,ब्रह्मणा प्रेषितो देवान्देवर्षिर्नारदो नृप ।वारयामास विबुधान्दृष्ट्वा दानवसङ्क्षयम् ॥ ४३ ॥,brahmaṇā preṣito devāndevarṣirnārado nṛpa|vārayāmāsa vibudhāndṛṣṭvā dānavasaṅkṣayam|| 43 ||
+8.11.44,श्रीनारद उवाच ।भवद्भिरमृतं प्राप्तं नारायणभुजाश्रयैः ।श्रिया समेधिताः सर्व उपारमत विग्रहात् ॥ ४४ ॥,śrīnārada uvāca|bhavadbhiramṛtaṃ prāptaṃ nārāyaṇabhujāśrayaiḥ|śriyā samedhitāḥ sarva upāramata vigrahāt|| 44 ||
+8.11.45,श्रीशुक उवाच ।संयम्य मन्युसंरम्भं मानयन्तो मुनेर्वचः ।उपगीयमानानुचरैर्ययुः सर्वे त्रिविष्टपम् ॥ ४५ ॥,śrīśuka uvāca|saṃyamya manyusaṃrambhaṃ mānayanto munervacaḥ|upagīyamānānucarairyayuḥ sarve triviṣṭapam|| 45 ||
+8.11.46,येऽवशिष्टा रणे तस्मिन्नारदानुमतेन ते ।बलिं विपन्नमादाय अस्तं गिरिमुपागम���् ॥ ४६ ॥,ye'vaśiṣṭā raṇe tasminnāradānumatena te|baliṃ vipannamādāya astaṃ girimupāgaman|| 46 ||
+8.11.47,तत्राविनष्टावयवान्विद्यमानशिरोधरान् ।उशना जीवयामास संजीवन्या स्वविद्यया ॥ ४७ ॥,tatrāvinaṣṭāvayavānvidyamānaśirodharān|uśanā jīvayāmāsa saṃjīvanyā svavidyayā|| 47 ||
+8.11.48,बलिश्चोशनसा स्पृष्टः प्रत्यापन्नेन्द्रियस्मृतिः ।पराजितोऽपि नाखिद्यल्लोकतत्त्वविचक्षणः ॥ ४८ ॥,baliścośanasā spṛṣṭaḥ pratyāpannendriyasmṛtiḥ|parājito'pi nākhidyallokatattvavicakṣaṇaḥ|| 48 ||
+8.13.1,श्रीशुक उवाच ।मनुर्विवस्वतः पुत्रः श्राद्धदेव इति श्रुतः ।सप्तमो वर्तमानो यस्तदपत्यानि मे शृणु ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|manurvivasvataḥ putraḥ śrāddhadeva iti śrutaḥ|saptamo vartamāno yastadapatyāni me śṛṇu|| 1 ||
+8.13.2,इक्ष्वाकुर्नभगश्चैव धृष्टः शर्यातिरेव च ।नरिष्यन्तोऽथ नाभागः सप्तमो दिष्ट उच्यते ॥ २ ॥,ikṣvākurnabhagaścaiva dhṛṣṭaḥ śaryātireva ca|nariṣyanto'tha nābhāgaḥ saptamo diṣṭa ucyate|| 2 ||
+8.13.3,तरूषश्च पृषध्रश्च दशमो वसुमान्स्मृतः ।मनोर्वैवस्वतस्यैते दशपुत्राः परन्तप ॥ ३ ॥,tarūṣaśca pṛṣadhraśca daśamo vasumānsmṛtaḥ|manorvaivasvatasyaite daśaputrāḥ parantapa|| 3 ||
+8.13.4,आदित्या वसवो रुद्रा विश्वेदेवा मरुद्गणाः ।अश्विनावृभवो राजन्निन्द्रस्तेषां पुरन्दरः ॥ ४ ॥,ādityā vasavo rudrā viśvedevā marudgaṇāḥ|aśvināvṛbhavo rājannindrasteṣāṃ purandaraḥ|| 4 ||
+8.13.5,कश्यपोऽत्रिर्वसिष्ठश्च विश्वामित्रोऽथ गौतमः ।जमदग्निर्भरद्वाज इति सप्तर्षयः स्मृताः ॥ ५ ॥,kaśyapo'trirvasiṣṭhaśca viśvāmitro'tha gautamaḥ|jamadagnirbharadvāja iti saptarṣayaḥ smṛtāḥ|| 5 ||
+8.13.6,अत्रापि भगवज्जन्म कश्यपाददितेरभूत् ।आदित्यानामवरजो विष्णुर्वामनरूपधृक् ॥ ६ ॥,atrāpi bhagavajjanma kaśyapādaditerabhūt|ādityānāmavarajo viṣṇurvāmanarūpadhṛk|| 6 ||
+8.13.7,सङ्क्षेपतो मयोक्तानि सप्तमन्वन्तराणि ते ।भविष्याण्यथ वक्ष्यामि विष्णोः शक्त्यान्वितानि च ॥ ७ ॥,saṅkṣepato mayoktāni saptamanvantarāṇi te|bhaviṣyāṇyatha vakṣyāmi viṣṇoḥ śaktyānvitāni ca|| 7 ||
+8.13.8,विवस्वतश्च द्वे जाये विश्वकर्मसुते उभे ।संज्ञा छाया च राजेन्द्र ये प्रागभिहिते तव ॥ ८ ॥,vivasvataśca dve jāye viśvakarmasute ubhe|saṃjñā chāyā ca rājendra ye prāgabhihite tava|| 8 ||
+8.13.9,तृतीयां वडवामेके तासां संज्ञासुतास्त्रयः ।यमो यमी श्राद्धदेवश्छायायाश्च सुताञ्छृणु ॥ ९ ॥,tṛtīyāṃ vaḍavāmeke tāsāṃ saṃjñāsutāstrayaḥ|yamo yamī śrāddhadevaśchāyāyāśca sutāñchṛṇu|| 9 ||
+8.13.10,सावर्णिस्तपती कन्या भार्या संवरणस्य या ।शनैश्चरस्तृतीयोऽभूदश्विनौ वडवात्मजौ ॥ १० ॥,sāvarṇistapatī kanyā bhāryā saṃvaraṇasya yā|śanaiścarastṛtīyo'bhūdaśvinau vaḍavātmajau|| 10 ||
+8.13.11,अष्टमेऽन्तर आयाते सावर्णिर्भविता मनुः ।निर्मोकविरजस्काद्याः सावर्णितनया नृप ॥ ११ ॥,aṣṭame'ntara āyāte sāvarṇirbhavitā manuḥ|nirmokavirajaskādyāḥ sāvarṇitanayā nṛpa|| 11 ||
+8.13.12,तत्र देवाः सुतपसो विरजा अमृतप्रभाः ।तेषां विरोचनसुतो बलिरिन्द्रो भविष्यति ॥ १२ ॥,tatra devā��� sutapaso virajā amṛtaprabhāḥ|teṣāṃ virocanasuto balirindro bhaviṣyati|| 12 ||
+8.13.13,दत्त्वेमां याचमानाय विष्णवे यः पदत्रयम् ।राद्धमिन्द्र पदं हित्वा ततः सिद्धिमवाप्स्यति ॥ १३ ॥,dattvemāṃ yācamānāya viṣṇave yaḥ padatrayam|rāddhamindra padaṃ hitvā tataḥ siddhimavāpsyati|| 13 ||
+8.13.14,योऽसौ भगवता बद्धः प्रीतेन सुतले पुनः ।निवेशितोऽधिके स्वर्गादधुनास्ते स्वराडिव ॥ १४ ॥,yo'sau bhagavatā baddhaḥ prītena sutale punaḥ|niveśito'dhike svargādadhunāste svarāḍiva|| 14 ||
+8.13.15,गालवो दीप्तिमान्रामो द्रोणपुत्रः कृपस्तथा ।ऋष्यशृङ्गः पितास्माकं भगवान्बादरायणः ॥ १५ ॥,gālavo dīptimānrāmo droṇaputraḥ kṛpastathā|ṛṣyaśṛṅgaḥ pitāsmākaṃ bhagavānbādarāyaṇaḥ|| 15 ||
+8.13.16,इमे सप्तर्षयस्तत्र भविष्यन्ति स्वयोगतः ।इदानीमासते राजन्स्वे स्व आश्रममण्डले ॥ १६ ॥,ime saptarṣayastatra bhaviṣyanti svayogataḥ|idānīmāsate rājansve sva āśramamaṇḍale|| 16 ||
+8.13.17,देवगुह्यात्सरस्वत्यां सार्वभौम इति प्रभुः ।स्थानं पुरन्दराद्धृत्वा बलये दास्यतीश्वरः ॥ १७ ॥,devaguhyātsarasvatyāṃ sārvabhauma iti prabhuḥ|sthānaṃ purandarāddhṛtvā balaye dāsyatīśvaraḥ|| 17 ||
+8.13.18,नवमो दक्षसावर्णिर्मनुर्वरुणसम्भवः ।भूतकेतुर्दीप्तकेतुरित्याद्यास्तत्सुता नृप ॥ १८ ॥,navamo dakṣasāvarṇirmanurvaruṇasambhavaḥ|bhūtaketurdīptaketurityādyāstatsutā nṛpa|| 18 ||
+8.13.19,पारा मरीचिगर्भाद्या देवा इन्द्रो ऽद्भुतः स्मृतः ।द्युतिमत्प्रमुखास्तत्र भविष्यन्त्यृषयस्ततः ॥ १९ ॥,pārā marīcigarbhādyā devā indro 'dbhutaḥ smṛtaḥ|dyutimatpramukhāstatra bhaviṣyantyṛṣayastataḥ|| 19 ||
+8.13.20,आयुष्मतोऽम्बुधारायामृषभो भगवत्कला ।भविता येन संराद्धां त्रिलोकीं भोक्ष्यतेऽद्भुतः ॥ २० ॥,āyuṣmato'mbudhārāyāmṛṣabho bhagavatkalā|bhavitā yena saṃrāddhāṃ trilokīṃ bhokṣyate'dbhutaḥ|| 20 ||
+8.13.21,दशमो ब्रह्मसावर्णिरुपश्लोकसुतो मनुः ।तत्सुता भूरिषेणाद्या हविष्मत्प्रमुखा द्विजाः ॥ २१ ॥,daśamo brahmasāvarṇirupaślokasuto manuḥ|tatsutā bhūriṣeṇādyā haviṣmatpramukhā dvijāḥ|| 21 ||
+8.13.22,हविष्मान्सुकृतः सत्यो जयो मूर्तिस्तदा द्विजाः ।सुवासनविरुद्धाद्या देवाः शम्भुः सुरेश्वरः ॥ २२ ॥,haviṣmānsukṛtaḥ satyo jayo mūrtistadā dvijāḥ|suvāsanaviruddhādyā devāḥ śambhuḥ sureśvaraḥ|| 22 ||
+8.13.23,विष्वक्सेनो विषूच्यां तु शम्भोः सख्यं करिष्यति ।जातः स्वांशेन भगवान्गृहे विश्वसृजो विभुः ॥ २३ ॥,viṣvakseno viṣūcyāṃ tu śambhoḥ sakhyaṃ kariṣyati|jātaḥ svāṃśena bhagavāngṛhe viśvasṛjo vibhuḥ|| 23 ||
+8.13.24,मनुर्वै धर्मसावर्णिरेकादशम आत्मवान् ।अनागतास्तत्सुताश्च सत्यधर्मादयो दश ॥ २४ ॥,manurvai dharmasāvarṇirekādaśama ātmavān|anāgatāstatsutāśca satyadharmādayo daśa|| 24 ||
+8.13.25,विहङ्गमाः कामगमा निर्वाणरुचयः सुराः ।इन्द्रश्च वैधृतस्तेषामृषयश्चारुणादयः ॥ २५ ॥,vihaṅgamāḥ kāmagamā nirvāṇarucayaḥ surāḥ|indraśca vaidhṛtasteṣāmṛṣayaścāruṇādayaḥ|| 25 ||
+8.13.26,आर्यकस्य सुतस्तत्र धर्मसेतुरिति स्मृतः ।वैधृतायां हरेरंशस्त्रि��ोकीं धारयिष्यति ॥ २६ ॥,āryakasya sutastatra dharmaseturiti smṛtaḥ|vaidhṛtāyāṃ hareraṃśastrilokīṃ dhārayiṣyati|| 26 ||
+8.13.27,भविता रुद्र सावर्णी राजन्द्वादशमो मनुः ।देववानुपदेवश्च देवश्रेष्ठादयः सुताः ॥ २७ ॥,bhavitā rudra sāvarṇī rājandvādaśamo manuḥ|devavānupadevaśca devaśreṣṭhādayaḥ sutāḥ|| 27 ||
+8.13.28,ऋतधामा च तत्रेन्द्रो देवाश्च हरितादयः ।ऋषयश्च तपोमूर्तिस्तपस्व्याग्नीध्रकादयः ॥ २८ ॥,ṛtadhāmā ca tatrendro devāśca haritādayaḥ|ṛṣayaśca tapomūrtistapasvyāgnīdhrakādayaḥ|| 28 ||
+8.13.29,स्वधामाख्यो हरेरंशः साधयिष्यति तन्मनोः ।अन्तरं सत्यसहसः सुनृतायाः सुतो विभुः ॥ २९ ॥,svadhāmākhyo hareraṃśaḥ sādhayiṣyati tanmanoḥ|antaraṃ satyasahasaḥ sunṛtāyāḥ suto vibhuḥ|| 29 ||
+8.13.30,मनुस्त्रयोदशो भाव्यो देवसावर्णिरात्मवान् ।चित्रसेनविचित्राद्या देवसावर्णिदेहजाः ॥ ३० ॥,manustrayodaśo bhāvyo devasāvarṇirātmavān|citrasenavicitrādyā devasāvarṇidehajāḥ|| 30 ||
+8.13.31,देवाः सुकर्मसुत्राम संज्ञा इन्द्रो दिवस्पतिः ।निर्मोकतत्त्वदर्शाद्या भविष्यन्त्यृषयस्तदा ॥ ३१ ॥,devāḥ sukarmasutrāma saṃjñā indro divaspatiḥ|nirmokatattvadarśādyā bhaviṣyantyṛṣayastadā|| 31 ||
+8.13.32,देवहोत्रस्य तनय उपहर्ता दिवस्पतेः ।योगेश्वरो हरेरंशो बृहत्यां सम्भविष्यति ॥ ३२ ॥,devahotrasya tanaya upahartā divaspateḥ|yogeśvaro hareraṃśo bṛhatyāṃ sambhaviṣyati|| 32 ||
+8.13.33,मनुर्वा इन्द्र सावर्णिश्चतुर्दशम एष्यति ।उरुगम्भीरबुधाद्या इन्द्र सावर्णिवीर्यजाः ॥ ३३ ॥,manurvā indra sāvarṇiścaturdaśama eṣyati|urugambhīrabudhādyā indra sāvarṇivīryajāḥ|| 33 ||
+8.13.34,पवित्राश्चाक्षुषा देवाः शुचिरिन्द्रो भविष्यति ।अग्निर्बाहुः शुचिः शुद्धो मागधाद्यास्तपस्विनः ॥ ३४ ॥,pavitrāścākṣuṣā devāḥ śucirindro bhaviṣyati|agnirbāhuḥ śuciḥ śuddho māgadhādyāstapasvinaḥ|| 34 ||
+8.13.35,सत्रायणस्य तनयो बृहद्भानुस्तदा हरिः ।वितानायां महाराज क्रियातन्तून्वितायिता ॥ ३५ ॥,satrāyaṇasya tanayo bṛhadbhānustadā hariḥ|vitānāyāṃ mahārāja kriyātantūnvitāyitā|| 35 ||
+8.13.36,राजंश्चतुर्दशैतानि त्रिकालानुगतानि ते ।प्रोक्तान्येभिर्मितः कल्पो युगसाहस्रपर्ययः ॥ ३६ ॥,rājaṃścaturdaśaitāni trikālānugatāni te|proktānyebhirmitaḥ kalpo yugasāhasraparyayaḥ|| 36 ||
+8.15.1,श्रीराजोवाच ।बलेः पदत्रयं भूमेः कस्माद्धरिरयाचत ।भूतेश्वरः कृपणवल्लब्धार्थोऽपि बबन्ध तम् ॥ १ ॥,śrīrājovāca|baleḥ padatrayaṃ bhūmeḥ kasmāddharirayācata|bhūteśvaraḥ kṛpaṇavallabdhārtho'pi babandha tam|| 1 ||
+8.15.2,एतद्वेदितुमिच्छामो महत्कौतूहलं हि नः ।यज्ञेश्वरस्य पूर्णस्य बन्धनं चाप्यनागसः ॥ २ ॥,etadveditumicchāmo mahatkautūhalaṃ hi naḥ|yajñeśvarasya pūrṇasya bandhanaṃ cāpyanāgasaḥ|| 2 ||
+8.15.3,श्रीशुक उवाच ।पराजितश्रीरसुभिश्च हापितो हीन्द्रेण राजन्भृगुभिः स जीवितः ।सर्वात्मना तानभजद्भृगून्बलिः शिष्यो महात्मार्थनिवेदनेन ॥ ३ ॥,śrīśuka uvāca|parājitaśrīrasubhiśca hāpito hīndreṇa rājanbhṛgubhiḥ sa jīvitaḥ|sarvātmanā tānabhajadbhṛgūnbaliḥ śiṣyo mahātmārthanivedanena|| 3 ||
+8.15.4,तं ब्राह्मणा भृगवः प्रीयमाणा अयाजयन्विश्वजिता त्रिणाकम् ।जिगीषमाणं विधिनाभिषिच्य महाभिषेकेण महानुभावाः ॥ ४ ॥,taṃ brāhmaṇā bhṛgavaḥ prīyamāṇā ayājayanviśvajitā triṇākam|jigīṣamāṇaṃ vidhinābhiṣicya mahābhiṣekeṇa mahānubhāvāḥ|| 4 ||
+8.15.5,ततो रथः काञ्चनपट्टनद्धो हयाश्च हर्यश्वतुरङ्गवर्णाः ।ध्वजश्च सिंहेन विराजमानो हुताशनादास हविर्भिरिष्टात् ॥ ५ ॥,tato rathaḥ kāñcanapaṭṭanaddho hayāśca haryaśvaturaṅgavarṇāḥ|dhvajaśca siṃhena virājamāno hutāśanādāsa havirbhiriṣṭāt|| 5 ||
+8.15.6,धनुश्च दिव्यं पुरटोपनद्धं तूणावरिक्तौ कवचं च दिव्यम् ।पितामहस्तस्य ददौ च मालामम्लानपुष्पां जलजं च शुक्रः ॥ ६ ॥,dhanuśca divyaṃ puraṭopanaddhaṃ tūṇāvariktau kavacaṃ ca divyam|pitāmahastasya dadau ca mālāmamlānapuṣpāṃ jalajaṃ ca śukraḥ|| 6 ||
+8.15.7,एवं स विप्रार्जितयोधनार्थस्तैः कल्पितस्वस्त्ययनोऽथ विप्रान् ।प्रदक्षिणीकृत्य कृतप्रणामः प्रह्रादमामन्त्र्य नमश्चकार ॥ ७ ॥,evaṃ sa viprārjitayodhanārthastaiḥ kalpitasvastyayano'tha viprān|pradakṣiṇīkṛtya kṛtapraṇāmaḥ prahrādamāmantrya namaścakāra|| 7 ||
+8.15.8,अथारुह्य रथं दिव्यं भृगुदत्तं महारथः ।सुस्रग्धरोऽथ सन्नह्य धन्वी खड्गी धृतेषुधिः ॥ ८ ॥,athāruhya rathaṃ divyaṃ bhṛgudattaṃ mahārathaḥ|susragdharo'tha sannahya dhanvī khaḍgī dhṛteṣudhiḥ|| 8 ||
+8.15.9,हेमाङ्गदलसद्बाहुः स्फुरन्मकरकुण्डलः ।रराज रथमारूढो धिष्ण्यस्थ इव हव्यवाट् ॥ ९ ॥,hemāṅgadalasadbāhuḥ sphuranmakarakuṇḍalaḥ|rarāja rathamārūḍho dhiṣṇyastha iva havyavāṭ|| 9 ||
+8.15.10,तुल्यैश्वर्यबलश्रीभिः स्वयूथैर्दैत्ययूथपैः ।पिबद्भिरिव खं दृग्भिर्दहद्भिः परिधीनिव ॥ १० ॥,tulyaiśvaryabalaśrībhiḥ svayūthairdaityayūthapaiḥ|pibadbhiriva khaṃ dṛgbhirdahadbhiḥ paridhīniva|| 10 ||
+8.15.11,वृतो विकर्षन्महतीमासुरीं ध्वजिनीं विभुः ।ययाविन्द्र पुरीं स्वृद्धां कम्पयन्निव रोदसी ॥ ११ ॥,vṛto vikarṣanmahatīmāsurīṃ dhvajinīṃ vibhuḥ|yayāvindra purīṃ svṛddhāṃ kampayanniva rodasī|| 11 ||
+8.15.12,रम्यामुपवनोद्यानैः श्रीमद्भिर्नन्दनादिभिः ।कूजद्विहङ्गमिथुनैर्गायन्मत्तमधुव्रतैः ॥ १२ ॥,ramyāmupavanodyānaiḥ śrīmadbhirnandanādibhiḥ|kūjadvihaṅgamithunairgāyanmattamadhuvrataiḥ|| 12 ||
+8.15.13,प्रवालफलपुष्पोरु भारशाखामरद्रुमैः ।हंससारसचक्राह्व कारण्डवकुलाकुलाः ।नलिन्यो यत्र क्रीडन्ति प्रमदाः सुरसेविताः ॥ १३ ॥,pravālaphalapuṣporu bhāraśākhāmaradrumaiḥ|haṃsasārasacakrāhva kāraṇḍavakulākulāḥ|nalinyo yatra krīḍanti pramadāḥ surasevitāḥ|| 13 ||
+8.15.14,आकाशगङ्गया देव्या वृतां परिखभूतया ।प्राकारेणाग्निवर्णेन साट्टालेनोन्नतेन च ॥ १४ ॥,ākāśagaṅgayā devyā vṛtāṃ parikhabhūtayā|prākāreṇāgnivarṇena sāṭṭālenonnatena ca|| 14 ||
+8.15.15,रुक्मपट्टकपाटैश्च द्वारैः स्फटिकगोपुरैः ।जुष्टां विभक्तप्रपथां विश्वकर्मविनिर्मिताम् ॥ १५ ॥,rukmapaṭṭakapāṭaiśca dvāraiḥ sphaṭikagopuraiḥ|juṣṭāṃ vibhaktaprapathāṃ viśvakarmavinirmitām|| 15 ||
+8.15.16,सभाचत्वररथ्याढ्यां विम��नैर्न्यर्बुदैर्युताम् ।शृङ्गाटकैर्मणिमयैर्वज्रविद्रुमवेदिभिः ॥ १६ ॥,sabhācatvararathyāḍhyāṃ vimānairnyarbudairyutām|śṛṅgāṭakairmaṇimayairvajravidrumavedibhiḥ|| 16 ||
+8.15.17,यत्र नित्यवयोरूपाः श्यामा विरजवाससः ।भ्राजन्ते रूपवन्नार्यो ह्यर्चिर्भिरिव वह्नयः ॥ १७ ॥,yatra nityavayorūpāḥ śyāmā virajavāsasaḥ|bhrājante rūpavannāryo hyarcirbhiriva vahnayaḥ|| 17 ||
+8.15.18,सुरस्त्रीकेशविभ्रष्ट नवसौगन्धिकस्रजाम् ।यत्रामोदमुपादाय मार्ग आवाति मारुतः ॥ १८ ॥,surastrīkeśavibhraṣṭa navasaugandhikasrajām|yatrāmodamupādāya mārga āvāti mārutaḥ|| 18 ||
+8.15.19,हेमजालाक्षनिर्गच्छद्धूमेनागुरुगन्धिना ।पाण्डुरेण प्रतिच्छन्न मार्गे यान्ति सुरप्रियाः ॥ १९ ॥,hemajālākṣanirgacchaddhūmenāgurugandhinā|pāṇḍureṇa praticchanna mārge yānti surapriyāḥ|| 19 ||
+8.15.20,मुक्तावितानैर्मणिहेमकेतुभिर्नानापताकावलभीभिरावृताम् ।शिखण्डिपारावतभृङ्गनादितां वैमानिकस्त्रीकलगीतमङ्गलाम् ॥ २० ॥,muktāvitānairmaṇihemaketubhirnānāpatākāvalabhībhirāvṛtām|śikhaṇḍipārāvatabhṛṅganāditāṃ vaimānikastrīkalagītamaṅgalām|| 20 ||
+8.15.21,मृदङ्गशङ्खानकदुन्दुभिस्वनैः सतालवीणामुरजेष्टवेणुभिः ।नृत्यैः सवाद्यैरुपदेवगीतकैर्मनोरमां स्वप्रभया जितप्रभाम् ॥ २१ ॥,mṛdaṅgaśaṅkhānakadundubhisvanaiḥ satālavīṇāmurajeṣṭaveṇubhiḥ|nṛtyaiḥ savādyairupadevagītakairmanoramāṃ svaprabhayā jitaprabhām|| 21 ||
+8.15.22,यां न व्रजन्त्यधर्मिष्ठाः खला भूतद्रुहः शठाः ।मानिनः कामिनो लुब्धा एभिर्हीना व्रजन्ति यत् ॥ २२ ॥,yāṃ na vrajantyadharmiṣṭhāḥ khalā bhūtadruhaḥ śaṭhāḥ|māninaḥ kāmino lubdhā ebhirhīnā vrajanti yat|| 22 ||
+8.15.23,तां देवधानीं स वरूथिनीपतिर्बहिः समन्ताद्रुरुधे पृतन्यया ।आचार्यदत्तं जलजं महास्वनं दध्मौ प्रयुञ्जन्भयमिन्द्रयोषिताम् ॥ २३ ॥,tāṃ devadhānīṃ sa varūthinīpatirbahiḥ samantādrurudhe pṛtanyayā|ācāryadattaṃ jalajaṃ mahāsvanaṃ dadhmau prayuñjanbhayamindrayoṣitām|| 23 ||
+8.15.24,मघवांस्तमभिप्रेत्य बलेः परममुद्यमम् ।सर्वदेवगणोपेतो गुरुमेतदुवाच ह ॥ २४ ॥,maghavāṃstamabhipretya baleḥ paramamudyamam|sarvadevagaṇopeto gurumetaduvāca ha|| 24 ||
+8.15.25,भगवन्नुद्यमो भूयान्बलेर्नः पूर्ववैरिणः ।अविषह्यमिमं मन्ये केनासीत्तेजसोर्जितः ॥ २५ ॥,bhagavannudyamo bhūyānbalernaḥ pūrvavairiṇaḥ|aviṣahyamimaṃ manye kenāsīttejasorjitaḥ|| 25 ||
+8.15.26,नैनं कश्चित्कुतो वापि प्रतिव्योढुमधीश्वरः ।पिबन्निव मुखेनेदं लिहन्निव दिशो दश ।दहन्निव दिशो दृग्भिः संवर्ताग्निरिवोत्थितः ॥ २६ ॥,nainaṃ kaścitkuto vāpi prativyoḍhumadhīśvaraḥ|pibanniva mukhenedaṃ lihanniva diśo daśa|dahanniva diśo dṛgbhiḥ saṃvartāgnirivotthitaḥ|| 26 ||
+8.15.27,ब्रूहि कारणमेतस्य दुर्धर्षत्वस्य मद्रिपोः ।ओजः सहो बलं तेजो यत एतत्समुद्यमः ॥ २७ ॥,brūhi kāraṇametasya durdharṣatvasya madripoḥ|ojaḥ saho balaṃ tejo yata etatsamudyamaḥ|| 27 ||
+8.15.28,श्रीगुरुरुवाच ।जानामि मघवञ्छत्रोरुन्नतेरस्य कारणम् ।शिष्यायोपभृतं तेजो भृगुभिर्ब���रह्मवादिभिः ॥ २८ ॥,śrīgururuvāca|jānāmi maghavañchatrorunnaterasya kāraṇam|śiṣyāyopabhṛtaṃ tejo bhṛgubhirbrahmavādibhiḥ|| 28 ||
+8.15.29,ओजस्विनं बलिं जेतुं न समर्थोऽस्ति कश्चन ।भवद्विधो भवान्वापि वर्जयित्वेश्वरं हरिम् ॥ २९ ॥,ojasvinaṃ baliṃ jetuṃ na samartho'sti kaścana|bhavadvidho bhavānvāpi varjayitveśvaraṃ harim|| 29 ||
+8.15.30,विजेष्यति न कोऽप्येनं ब्रह्मतेजःसमेधितम् ।नास्य शक्तः पुरः स्थातुं कृतान्तस्य यथा जनाः ॥ ३० ॥,vijeṣyati na ko'pyenaṃ brahmatejaḥsamedhitam|nāsya śaktaḥ puraḥ sthātuṃ kṛtāntasya yathā janāḥ|| 30 ||
+8.15.31,तस्मान्निलयमुत्सृज्य यूयं सर्वे त्रिविष्टपम् ।यात कालं प्रतीक्षन्तो यतः शत्रोर्विपर्ययः ॥ ३१ ॥,tasmānnilayamutsṛjya yūyaṃ sarve triviṣṭapam|yāta kālaṃ pratīkṣanto yataḥ śatrorviparyayaḥ|| 31 ||
+8.15.32,एष विप्रबलोदर्कः सम्प्रत्यूर्जितविक्रमः ।तेषामेवापमानेन सानुबन्धो विनङ्क्ष्यति ॥ ३२ ॥,eṣa viprabalodarkaḥ sampratyūrjitavikramaḥ|teṣāmevāpamānena sānubandho vinaṅkṣyati|| 32 ||
+8.15.33,एवं सुमन्त्रितार्थास्ते गुरुणार्थानुदर्शिना ।हित्वा त्रिविष्टपं जग्मुर्गीर्वाणाः कामरूपिणः ॥ ३३ ॥,evaṃ sumantritārthāste guruṇārthānudarśinā|hitvā triviṣṭapaṃ jagmurgīrvāṇāḥ kāmarūpiṇaḥ|| 33 ||
+8.15.34,देवेष्वथ निलीनेषु बलिर्वैरोचनः पुरीम् ।देवधानीमधिष्ठाय वशं निन्ये जगत्त्रयम् ॥ ३४ ॥,deveṣvatha nilīneṣu balirvairocanaḥ purīm|devadhānīmadhiṣṭhāya vaśaṃ ninye jagattrayam|| 34 ||
+8.15.35,तं विश्वजयिनं शिष्यं भृगवः शिष्यवत्सलाः ।शतेन हयमेधानामनुव्रतमयाजयन् ॥ ३५ ॥,taṃ viśvajayinaṃ śiṣyaṃ bhṛgavaḥ śiṣyavatsalāḥ|śatena hayamedhānāmanuvratamayājayan|| 35 ||
+8.15.36,ततस्तदनुभावेन भुवनत्रयविश्रुताम् ।कीर्तिं दिक्षु वितन्वानः स रेज उडुराडिव ॥ ३६ ॥,tatastadanubhāvena bhuvanatrayaviśrutām|kīrtiṃ dikṣu vitanvānaḥ sa reja uḍurāḍiva|| 36 ||
+8.15.37,बुभुजे च श्रियं स्वृद्धां द्विजदेवोपलम्भिताम् ।कृतकृत्यमिवात्मानं मन्यमानो महामनाः ॥ ३७ ॥,bubhuje ca śriyaṃ svṛddhāṃ dvijadevopalambhitām|kṛtakṛtyamivātmānaṃ manyamāno mahāmanāḥ|| 37 ||
+8.16.1,श्रीमद्भागवत महापुराण ।अष्टमः स्कन्धःषोडशोऽध्यायः ।कश्यपस्य देवमात्रेऽदित्यै पयोव्रतोपदेशःश्रीशुक उवाचएवं पुत्रेषु नष्टेषु देवमातादितिस्तदा ।हृते त्रिविष्टपे दैत्यैः पर्यतप्यद् अनाथवत् ॥ १ ॥,śrīmadbhāgavata mahāpurāṇa|aṣṭamaḥ skandhaḥṣoḍaśo'dhyāyaḥ|kaśyapasya devamātre'dityai payovratopadeśaḥśrīśuka uvācaevaṃ putreṣu naṣṭeṣu devamātāditistadā|hṛte triviṣṭape daityaiḥ paryatapyad anāthavat|| 1 ||
+8.16.2,एकदा कश्यपस्तस्या आश्रमं भगवान् अगात् ।निरुत्सवं निरानन्दं समाधेर्विरतश्चिरात् ॥ २ ॥,ekadā kaśyapastasyā āśramaṃ bhagavān agāt|nirutsavaṃ nirānandaṃ samādhervirataścirāt|| 2 ||
+8.16.3,स पत्‍नीं दीनवदनां कृतासनपरिग्रहः ।सभाजितो यथान्यायं इदमाह कुरूद्वह ॥ ३ ॥,sa pat‍nīṃ dīnavadanāṃ kṛtāsanaparigrahaḥ|sabhājito yathānyāyaṃ idamāha kurūdvaha|| 3 ||
+8.16.4,अप्यभद्रं न विप्राणां भद्रे लोकेऽधुनाऽगतम् ।न धर्मस्य न लोकस्य मृत्योश्छन्दानुवर्तिनः ॥ ४ ॥,apyabhadraṃ na viprāṇāṃ bhadre loke'dhunā'gatam|na dharmasya na lokasya mṛtyośchandānuvartinaḥ|| 4 ||
+8.16.5,अपि वाकुशलं किञ्चिद्‍गृहेषु गृहमेधिनि ।धर्मस्यार्थस्य कामस्य यत्र योगो ह्ययोगिनाम् ॥ ५ ॥,api vākuśalaṃ kiñcid‍gṛheṣu gṛhamedhini|dharmasyārthasya kāmasya yatra yogo hyayoginām|| 5 ||
+8.16.6,अपि वा अतिथयोऽभ्येत्य कुटुंबासक्तया त्वया ।गृहादपूजिता याताः प्रत्युत्थानेन वा क्वचित् ॥ ६ ॥,api vā atithayo'bhyetya kuṭuṃbāsaktayā tvayā|gṛhādapūjitā yātāḥ pratyutthānena vā kvacit|| 6 ||
+8.16.7,गृहेषु येष्वतिथयो नार्चिताः सलिलैरपि ।यदि निर्यान्ति ते नूनं फेरुराजगृहोपमाः ॥ ७ ॥,gṛheṣu yeṣvatithayo nārcitāḥ salilairapi|yadi niryānti te nūnaṃ pherurājagṛhopamāḥ|| 7 ||
+8.16.8,अप्यग्नयस्तु वेलायां न हुता हविषा सति ।त्वयोद्विग्नधिया भद्रे प्रोषिते मयि कर्हिचित् ॥ ८ ॥,apyagnayastu velāyāṃ na hutā haviṣā sati|tvayodvignadhiyā bhadre proṣite mayi karhicit|| 8 ||
+8.16.9,यत्पूजया कामदुघान् याति लोकान् गृहान्वितः ।ब्राह्मणोऽग्निश्च वै विष्णोः सर्वदेवात्मनो मुखम् ॥ ९ ॥,yatpūjayā kāmadughān yāti lokān gṛhānvitaḥ|brāhmaṇo'gniśca vai viṣṇoḥ sarvadevātmano mukham|| 9 ||
+8.16.10,अपि सर्वे कुशलिनः तव पुत्रा मनस्विनि ।लक्षयेऽस्वस्थमात्मानं भवत्या लक्षणैरहम् ॥ १० ॥,api sarve kuśalinaḥ tava putrā manasvini|lakṣaye'svasthamātmānaṃ bhavatyā lakṣaṇairaham|| 10 ||
+8.16.11,अदितिरुवाचभद्रं द्विजगवां ब्रह्मन् धर्मस्यास्य जनस्य च ।त्रिवर्गस्य परं क्षेत्रं गृहमेधिन् गृहा इमे ॥ ११ ॥,aditiruvācabhadraṃ dvijagavāṃ brahman dharmasyāsya janasya ca|trivargasya paraṃ kṣetraṃ gṛhamedhin gṛhā ime|| 11 ||
+8.16.12,अग्नयोऽतिथयो भृत्या भिक्षवो ये च लिप्सवः ।सर्वं भगवतो ब्रह्मन् अनुध्यानान्न रिष्यति ॥ १२ ॥,agnayo'tithayo bhṛtyā bhikṣavo ye ca lipsavaḥ|sarvaṃ bhagavato brahman anudhyānānna riṣyati|| 12 ||
+8.16.13,को नु मे भगवन् कामो न सम्पद्येत मानसः ।यस्या भवान् प्रजाध्यक्ष एवं धर्मान् प्रभाषते ॥ १३ ॥,ko nu me bhagavan kāmo na sampadyeta mānasaḥ|yasyā bhavān prajādhyakṣa evaṃ dharmān prabhāṣate|| 13 ||
+8.16.14,तवैव मारीच मनःशरीरजाः ।प्रजा इमाः सत्त्वरजस्तमोजुषः ।समो भवान् तास्वसुरादिषु प्रभो ।तथापि भक्तं भजते महेश्वरः ॥ १४ ॥,tavaiva mārīca manaḥśarīrajāḥ|prajā imāḥ sattvarajastamojuṣaḥ|samo bhavān tāsvasurādiṣu prabho|tathāpi bhaktaṃ bhajate maheśvaraḥ|| 14 ||
+8.16.15,तस्मादीश भजन्त्या मे श्रेयश्चिन्तय सुव्रत ।हृतश्रियो हृतस्थानान् सपत्‍नैः पाहि नः प्रभो ॥ १५ ॥,tasmādīśa bhajantyā me śreyaścintaya suvrata|hṛtaśriyo hṛtasthānān sapat‍naiḥ pāhi naḥ prabho|| 15 ||
+8.16.16,परैर्विवासिता साहं मग्ना व्यसनसागरे ।ऐश्वर्यं श्रीर्यशः स्थानं हृतानि प्रबलैर्मम ॥ १६ ॥,parairvivāsitā sāhaṃ magnā vyasanasāgare|aiśvaryaṃ śrīryaśaḥ sthānaṃ hṛtāni prabalairmama|| 16 ||
+8.16.17,यथा तानि पुनः साधो प्रपद्येरन् ममात्मजाः ।तथा विधेहि कल्याणं धिया कल्याणकृत्तम ॥ १७ ॥,yathā tāni punaḥ sādho prapadyeran mamātmajāḥ|tathā vidhehi kalyāṇaṃ dhiyā kalyāṇakṛttama|| 17 ||
+8.16.18,श्रीशुक उवाचएवं अभ्यर्थितोऽदित्या कस्तामाह स्मयन्निव ।अहो मायाबलं विष्णोः स्नेहबद्धं इदं जगत् ॥ १८ ॥,śrīśuka uvācaevaṃ abhyarthito'dityā kastāmāha smayanniva|aho māyābalaṃ viṣṇoḥ snehabaddhaṃ idaṃ jagat|| 18 ||
+8.16.19,क्व देहो भौतिकोऽनात्मा क्व चात्मा प्रकृतेः परः ।कस्य के पतिपुत्राद्या मोह एव हि कारणम् ॥ १९ ॥,kva deho bhautiko'nātmā kva cātmā prakṛteḥ paraḥ|kasya ke patiputrādyā moha eva hi kāraṇam|| 19 ||
+8.16.20,उपतिष्ठस्व पुरुषं भगवन्तं जनार्दनम् ।सर्वभूतगुहावासं वासुदेवं जगद्‍गुरुम् ॥ २० ॥,upatiṣṭhasva puruṣaṃ bhagavantaṃ janārdanam|sarvabhūtaguhāvāsaṃ vāsudevaṃ jagad‍gurum|| 20 ||
+8.16.21,स विधास्यति ते कामान् हरिर्दीनानुकंपनः ।अमोघा भगवद्‍भक्तिः न इतरेति मतिर्मम ॥ २१ ॥,sa vidhāsyati te kāmān harirdīnānukaṃpanaḥ|amoghā bhagavad‍bhaktiḥ na itareti matirmama|| 21 ||
+8.16.22,अदितिरुवाचकेनाहं विधिना ब्रह्मन् उपस्थास्ये जगत्पतिम् ।यथा मे सत्यसंकल्पो विदध्यात् स मनोरथम् ॥ २२ ॥,aditiruvācakenāhaṃ vidhinā brahman upasthāsye jagatpatim|yathā me satyasaṃkalpo vidadhyāt sa manoratham|| 22 ||
+8.16.24,आदिश त्वं द्विजश्रेष्ठ विधिं तदुपधावनम् ।आशु तुष्यति मे देवः सीदन्त्याः सह पुत्रकैः ।कश्यप उवाचएतन्मे भगवान् पृष्टः प्रजाकामस्य पद्मजः ।यदाह ते प्रवक्ष्यामि व्रतं केशवतोषणम् ॥ २४ ॥,ādiśa tvaṃ dvijaśreṣṭha vidhiṃ tadupadhāvanam|āśu tuṣyati me devaḥ sīdantyāḥ saha putrakaiḥ|kaśyapa uvācaetanme bhagavān pṛṣṭaḥ prajākāmasya padmajaḥ|yadāha te pravakṣyāmi vrataṃ keśavatoṣaṇam|| 24 ||
+8.16.25,फाल्गुनस्यामले पक्षे द्वादशाहं पयोव्रतम् ।अर्चयेत् अरविन्दाक्षं भक्त्या परमयान्वितः ॥ २५ ॥,phālgunasyāmale pakṣe dvādaśāhaṃ payovratam|arcayet aravindākṣaṃ bhaktyā paramayānvitaḥ|| 25 ||
+8.16.26,सिनीवाल्यां मृदालिप्य स्नायात् क्रोडविदीर्णया ।यदि लभ्येत वै स्रोतसि एतं मंत्रं उदीरयेत् ॥ २६ ॥,sinīvālyāṃ mṛdālipya snāyāt kroḍavidīrṇayā|yadi labhyeta vai srotasi etaṃ maṃtraṃ udīrayet|| 26 ||
+8.16.27,त्वं देव्यादिवराहेण रसायाः स्थानमिच्छता ।उद्धृतासि नमस्तुभ्यं पाप्मानं मे प्रणाशय ॥ २७ ॥,tvaṃ devyādivarāheṇa rasāyāḥ sthānamicchatā|uddhṛtāsi namastubhyaṃ pāpmānaṃ me praṇāśaya|| 27 ||
+8.16.28,निर्वर्तितात्मनियमो देवं अर्चेत् समाहितः ।अर्चायां स्थण्डिले सूर्ये जले वह्नौ गुरौ अपि ॥ २८ ॥,nirvartitātmaniyamo devaṃ arcet samāhitaḥ|arcāyāṃ sthaṇḍile sūrye jale vahnau gurau api|| 28 ||
+8.16.29,नमस्तुभ्यं भगवते पुरुषाय महीयसे ।सर्वभूतनिवासाय वासुदेवाय साक्षिणे ॥ २९ ॥,namastubhyaṃ bhagavate puruṣāya mahīyase|sarvabhūtanivāsāya vāsudevāya sākṣiṇe|| 29 ||
+8.16.30,नमोऽव्यक्ताय सूक्ष्माय प्रधानपुरुषाय च ।चतुर्विंशद्‍गुणज्ञाय गुणसंख्यानहेतवे ॥ ३० ॥,namo'vyaktāya sūkṣmāya pradhānapuruṣāya ca|caturviṃśad‍guṇajñāya guṇasaṃkhyānahetave|| 30 ||
+8.16.31,नमो द्विशीर्ष्णे त्रिपदे चतुःश्रृंगाय तन्तवे ।सप्तहस्ताय यज्ञाय त्रयीवि���्यात्मने नमः ॥ ३१ ॥,namo dviśīrṣṇe tripade catuḥśrṛṃgāya tantave|saptahastāya yajñāya trayīvidyātmane namaḥ|| 31 ||
+8.16.32,नमः शिवाय रुद्राय नमः शक्तिधराय च ।सर्वविद्याधिपतये भूतानां पतये नमः ॥ ३२ ॥,namaḥ śivāya rudrāya namaḥ śaktidharāya ca|sarvavidyādhipataye bhūtānāṃ pataye namaḥ|| 32 ||
+8.16.33,नमो हिरण्यगर्भाय प्राणाय जगदात्मने ।योगैश्वर्यशरीराय नमस्ते योगहेतवे ॥ ३३ ॥,namo hiraṇyagarbhāya prāṇāya jagadātmane|yogaiśvaryaśarīrāya namaste yogahetave|| 33 ||
+8.16.34,नमस्ते आदिदेवाय साक्षिभूताय ते नमः ।नारायणाय ऋषये नराय हरये नमः ॥ ३४ ॥,namaste ādidevāya sākṣibhūtāya te namaḥ|nārāyaṇāya ṛṣaye narāya haraye namaḥ|| 34 ||
+8.16.35,नमो मरकतश्याम वपुषेऽधिगतश्रिये ।केशवाय नमस्तुभ्यं नमस्ते पीतवाससे ॥ ३५ ॥,namo marakataśyāma vapuṣe'dhigataśriye|keśavāya namastubhyaṃ namaste pītavāsase|| 35 ||
+8.16.36,त्वं सर्ववरदः पुंसां वरेण्य वरदर्षभ ।अतस्ते श्रेयसे धीराः पादरेणुं उपासते ॥ ३६ ॥,tvaṃ sarvavaradaḥ puṃsāṃ vareṇya varadarṣabha|ataste śreyase dhīrāḥ pādareṇuṃ upāsate|| 36 ||
+8.16.37,अन्ववर्तन्त यं देवाः श्रीश्च तत्पादपद्मयोः ।स्पृहयन्त इवामोदं भगवान् मे प्रसीदताम् ॥ ३७ ॥,anvavartanta yaṃ devāḥ śrīśca tatpādapadmayoḥ|spṛhayanta ivāmodaṃ bhagavān me prasīdatām|| 37 ||
+8.16.38,एतैः मंत्रैः हृर्हृषीकेशं आवाहनपुरस्कृतम् ।अर्चयेत् श्रद्धया युक्तः पाद्योपस्पर्शनादिभिः ॥ ३८ ॥,etaiḥ maṃtraiḥ hṛrhṛṣīkeśaṃ āvāhanapuraskṛtam|arcayet śraddhayā yuktaḥ pādyopasparśanādibhiḥ|| 38 ||
+8.16.39,अर्चित्वा गन्धमाल्याद्यैः पयसा स्नपयेद् विभुम् ।वस्त्रोपवीताभरण पाद्योपस्पर्शनैस्ततः ॥ ३९ ॥,arcitvā gandhamālyādyaiḥ payasā snapayed vibhum|vastropavītābharaṇa pādyopasparśanaistataḥ|| 39 ||
+8.16.395,गन्धधूपादिभिश्चार्चेद् द्वादशाक्षरविद्यया ॥ ३९५ ॥,gandhadhūpādibhiścārced dvādaśākṣaravidyayā|| 395 ||
+8.16.40,श्रृतं पयसि नैवेद्यं शाल्यन्नं विभवे सति ।ससर्पिः सगुडं दत्त्वा जुहुयान् मूलविद्यया ॥ ४० ॥,śrṛtaṃ payasi naivedyaṃ śālyannaṃ vibhave sati|sasarpiḥ saguḍaṃ dattvā juhuyān mūlavidyayā|| 40 ||
+8.16.41,निवेदितं तद्‍भक्ताय दद्याद्‍भुञ्जीत वा स्वयम् ।दत्त्वाऽचमनमर्चित्वा तांबूलं च निवेदयेत् ॥ ४१ ॥,niveditaṃ tad‍bhaktāya dadyād‍bhuñjīta vā svayam|dattvā'camanamarcitvā tāṃbūlaṃ ca nivedayet|| 41 ||
+8.16.42,जपेत् अष्टोत्तरशतं स्तुवीत स्तुतिभिः प्रभुम् ।कृत्वा प्रदक्षिणं भूमौ प्रणमेद् दण्डवन्मुदा ॥ ४२ ॥,japet aṣṭottaraśataṃ stuvīta stutibhiḥ prabhum|kṛtvā pradakṣiṇaṃ bhūmau praṇamed daṇḍavanmudā|| 42 ||
+8.16.43,कृत्वा शिरसि तच्छेषां देवं उद्वासयेत् ततः ।द्व्यवरान् भोजयेद् विप्रान् पायसेन यथोचितम् ॥ ४३ ॥,kṛtvā śirasi taccheṣāṃ devaṃ udvāsayet tataḥ|dvyavarān bhojayed viprān pāyasena yathocitam|| 43 ||
+8.16.44,भुञ्जीत तैरनुज्ञातः सेष्टः शेषं सभाजितैः ।ब्रह्मचार्यथ तद् रात्र्यां श्वो भूते प्रथमेऽहनि ॥ ४४ ॥,bhuñjīta tairanujñātaḥ seṣṭaḥ śeṣaṃ sabhājitaiḥ|brahmacāryatha tad rātryāṃ śvo bhūte prathame'hani|| 44 ||
+8.16.45,स्नातः शुचिर्यथोक्तेन विधिना सुसमाहितः ।पयसा स्नापयित्वार्चेद् यावद् व्रतसमापनम् ॥ ४५ ॥,snātaḥ śuciryathoktena vidhinā susamāhitaḥ|payasā snāpayitvārced yāvad vratasamāpanam|| 45 ||
+8.16.46,पयोभक्षो व्रतमिदं चरेत् विष्णु अर्चनादृतः ।पूर्ववत् जुहुयादग्निं ब्राह्मणांश्चापि भोजयेत् ॥ ४६ ॥,payobhakṣo vratamidaṃ caret viṣṇu arcanādṛtaḥ|pūrvavat juhuyādagniṃ brāhmaṇāṃścāpi bhojayet|| 46 ||
+8.16.47,एवं तु अहः अहः कुर्याद् द्वादशाहं पयोव्रतम् ।हरेः आराधनं होमं अर्हणं द्विजतर्पणम् ॥ ४७ ॥,evaṃ tu ahaḥ ahaḥ kuryād dvādaśāhaṃ payovratam|hareḥ ārādhanaṃ homaṃ arhaṇaṃ dvijatarpaṇam|| 47 ||
+8.16.48,प्रतिपत्दिनं आरभ्य यावत् शुक्लत्रयोदशीम् ।ब्रह्मचर्यमधःस्वप्नं स्नानं त्रिषवणं चरेत् ॥ ४८ ॥,pratipatdinaṃ ārabhya yāvat śuklatrayodaśīm|brahmacaryamadhaḥsvapnaṃ snānaṃ triṣavaṇaṃ caret|| 48 ||
+8.16.49,वर्जयेत् असद् आलापं भोगान् उच्चावचान् तथा ।अहिंस्रः सर्वभूतानां वासुदेवपरायणः ॥ ४९ ॥,varjayet asad ālāpaṃ bhogān uccāvacān tathā|ahiṃsraḥ sarvabhūtānāṃ vāsudevaparāyaṇaḥ|| 49 ||
+8.16.50,त्रयोदश्यां अथो विष्णोः स्नपनं पञ्चकैर्विभोः ।कारयेत् शास्त्रदृष्टेन विधिना विधिकोविदैः ॥ ५० ॥,trayodaśyāṃ atho viṣṇoḥ snapanaṃ pañcakairvibhoḥ|kārayet śāstradṛṣṭena vidhinā vidhikovidaiḥ|| 50 ||
+8.16.51,पूजां च महतीं कुर्यात् वित्त शाठ्य विवर्जितः ।चरुं निरूप्य पयसि शिपिविष्टाय विष्णवे ॥ ५१ ॥,pūjāṃ ca mahatīṃ kuryāt vitta śāṭhya vivarjitaḥ|caruṃ nirūpya payasi śipiviṣṭāya viṣṇave|| 51 ||
+8.16.52,श्रृतेन तेन पुरुषं यजेत सुसमाहितः ।नैवेद्यं चातिगुणवद् दद्यात् पुरुषतुष्टिदम् ॥ ५२ ॥,śrṛtena tena puruṣaṃ yajeta susamāhitaḥ|naivedyaṃ cātiguṇavad dadyāt puruṣatuṣṭidam|| 52 ||
+8.16.53,आचार्यं ज्ञानसम्पन्नं वस्त्राभरणधेनुभिः ।तोषयेत् ऋत्विजश्चैव तद् विद्धि आराधनं हरेः ॥ ५३ ॥,ācāryaṃ jñānasampannaṃ vastrābharaṇadhenubhiḥ|toṣayet ṛtvijaścaiva tad viddhi ārādhanaṃ hareḥ|| 53 ||
+8.16.54,भोजयेत् तान्गुणवता सदन्नेन शुचिस्मिते ।अन्यांश्च ब्राह्मणान् शक्त्या ये च तत्र समागताः ॥ ५४ ॥,bhojayet tānguṇavatā sadannena śucismite|anyāṃśca brāhmaṇān śaktyā ye ca tatra samāgatāḥ|| 54 ||
+8.16.55,दक्षिणां गुरवे दद्याद् ऋत्विग्भ्यश्च यथार्हतः ।अन्नाद्येन अश्वपाकांश्च प्रीणयेत् समुपागतान् ॥ ५५ ॥,dakṣiṇāṃ gurave dadyād ṛtvigbhyaśca yathārhataḥ|annādyena aśvapākāṃśca prīṇayet samupāgatān|| 55 ||
+8.16.56,भुक्तवत्सु च सर्वेषु दीनान्ध कृपणादिषु ।विष्णोस्तत् प्रीणनं विद्वान् भुञ्जीत सह बन्धुभिः ॥ ५६ ॥,bhuktavatsu ca sarveṣu dīnāndha kṛpaṇādiṣu|viṣṇostat prīṇanaṃ vidvān bhuñjīta saha bandhubhiḥ|| 56 ||
+8.16.57,नृत्यवादित्रगीतैश्च स्तुतिभिः स्वस्तिवाचकैः ।कारयेत् तत्कथाभिश्च पूजां भगवतोऽन्वहम् ॥ ५७ ॥,nṛtyavāditragītaiśca stutibhiḥ svastivācakaiḥ|kārayet tatkathābhiśca pūjāṃ bhagavato'nvaham|| 57 ||
+8.16.58,एतत् पयोव्रतं नाम पुरुषाराधनं परम् ।पितामहेनाभिहितं मया ते समुदाहृतम् ॥ ५८ ॥,etat payovrataṃ nāma puruṣārādhanaṃ param|pitāmahenābhihitaṃ mayā te samudāhṛtam|| 58 ||
+8.16.59,त्वं चानेन महाभागे सम्यक् चीर्णेन केशवम् ।आत्मना शुद्धभावेन नियतात्मा भजाव्ययम् ॥ ५९ ॥,tvaṃ cānena mahābhāge samyak cīrṇena keśavam|ātmanā śuddhabhāvena niyatātmā bhajāvyayam|| 59 ||
+8.16.60,अयं वै सर्वयज्ञाख्यः सर्वव्रतमिति स्मृतम् ।तपःसारं इदं भद्रे दानं च ईश्वरतर्पणम् ॥ ६० ॥,ayaṃ vai sarvayajñākhyaḥ sarvavratamiti smṛtam|tapaḥsāraṃ idaṃ bhadre dānaṃ ca īśvaratarpaṇam|| 60 ||
+8.16.61,ते एव नियमाः साक्षात् ते एव च यमोत्तमाः ।तपो दानं व्रतं यज्ञो येन तुष्यति अधोक्षजः ॥ ६१ ॥,te eva niyamāḥ sākṣāt te eva ca yamottamāḥ|tapo dānaṃ vrataṃ yajño yena tuṣyati adhokṣajaḥ|| 61 ||
+8.16.62,तस्मात् एतद्व्रतं भद्रे प्रयता श्रद्धयाचर ।भगवान् परितुष्टस्ते वरानाशु विधास्यति ॥ ६२ ॥,tasmāt etadvrataṃ bhadre prayatā śraddhayācara|bhagavān parituṣṭaste varānāśu vidhāsyati|| 62 ||
+8.16.16,इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।अष्टमस्कन्धे अदिति पयोव्रतकथनं नाम षोडशोऽध्यायः ॥ १६ ॥,iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|aṣṭamaskandhe aditi payovratakathanaṃ nāma ṣoḍaśo'dhyāyaḥ|| 16 ||
+8.18.1,अथाष्टादशोऽध्यायः ।श्रीशुक उवाच ।इत्थं विरिञ्चस्तुतकर्मवीर्यः प्रादुर्बभूवामृतभूरदित्याम् ।चतुर्भुजः शङ्खगदाब्जचक्रः पिशङ्गवासा नलिनायतेक्षणः ॥ १ ॥,athāṣṭādaśo'dhyāyaḥ|śrīśuka uvāca|itthaṃ viriñcastutakarmavīryaḥ prādurbabhūvāmṛtabhūradityām|caturbhujaḥ śaṅkhagadābjacakraḥ piśaṅgavāsā nalināyatekṣaṇaḥ|| 1 ||
+8.18.2,श्यामावदातो झषराजकुण्डल त्विषोल्लसच्छ्रीवदनाम्बुजः पुमान् ।श्रीवत्सवक्षा बलयाङ्गदोल्लसत्किरीटकाञ्चीगुणचारुनूपुरः ॥ २ ॥,śyāmāvadāto jhaṣarājakuṇḍala tviṣollasacchrīvadanāmbujaḥ pumān|śrīvatsavakṣā balayāṅgadollasatkirīṭakāñcīguṇacārunūpuraḥ|| 2 ||
+8.18.3,मधुव्रातव्रतविघुष्टया स्वया विराजितः श्रीवनमालया हरिः ।प्रजापतेर्वेश्मतमः स्वरोचिषा विनाशयन्कण्ठनिविष्टकौस्तुभः ॥ ३ ॥,madhuvrātavratavighuṣṭayā svayā virājitaḥ śrīvanamālayā hariḥ|prajāpaterveśmatamaḥ svarociṣā vināśayankaṇṭhaniviṣṭakaustubhaḥ|| 3 ||
+8.18.4,दिशः प्रसेदुः सलिलाशयास्तदा प्रजाः प्रहृष्टा ऋतवो गुणान्विताः ।द्यौरन्तरीक्षं क्षितिरग्निजिह्वा गावो द्विजाः सञ्जहृषुर्नगाश्च ॥ ४ ॥,diśaḥ praseduḥ salilāśayāstadā prajāḥ prahṛṣṭā ṛtavo guṇānvitāḥ|dyaurantarīkṣaṃ kṣitiragnijihvā gāvo dvijāḥ sañjahṛṣurnagāśca|| 4 ||
+8.18.5,श्रोणायां श्रवणद्वादश्यां मुहूर्तेऽभिजिति प्रभुः ।सर्वे नक्षत्रताराद्याश्चक्रुस्तज्जन्म दक्षिणम् ॥ ५ ॥,śroṇāyāṃ śravaṇadvādaśyāṃ muhūrte'bhijiti prabhuḥ|sarve nakṣatratārādyāścakrustajjanma dakṣiṇam|| 5 ||
+8.18.6,द्वदश्यां सवितातिष्ठमध्यन्दिनगतो नृप ।विजयानाम सा प्रोक्ता यस्यां जन्म विदुर्हरेः ॥ ६ ॥,dvadaśyāṃ savitātiṣṭhamadhyandinagato nṛpa|vijayānāma sā proktā yasyāṃ janma vidurhareḥ|| 6 ||
+8.18.7,शङ्खदुन्दुभयो नेदुर्म���दङ्गपणवानकाः ।चित्रवादित्रतूर्याणां निर्घोषस्तुमुलोऽभवत् ॥ ७ ॥,śaṅkhadundubhayo nedurmṛdaṅgapaṇavānakāḥ|citravāditratūryāṇāṃ nirghoṣastumulo'bhavat|| 7 ||
+8.18.8,प्रीताश्चाप्सरसोऽनृत्यन्गन्धर्वप्रवरा जगुः ।तुष्टुवुर्मुनयो देवा मनवः पितरोऽग्नयः ॥ ८ ॥,prītāścāpsaraso'nṛtyangandharvapravarā jaguḥ|tuṣṭuvurmunayo devā manavaḥ pitaro'gnayaḥ|| 8 ||
+8.18.9,सिद्धविद्याधरगणाः सकिम्पुरुषकिन्नराः ।चारणा यक्षरक्षांसि सुपर्णा भुजगोत्तमाः ॥ ९ ॥,siddhavidyādharagaṇāḥ sakimpuruṣakinnarāḥ|cāraṇā yakṣarakṣāṃsi suparṇā bhujagottamāḥ|| 9 ||
+8.18.10,गायन्तोऽतिप्रशंसन्तो नृत्यन्तो विबुधानुगाः ।अदित्या आश्रमपदं कुसुमैः समवाकिरन् ॥ १० ॥,gāyanto'tipraśaṃsanto nṛtyanto vibudhānugāḥ|adityā āśramapadaṃ kusumaiḥ samavākiran|| 10 ||
+8.18.11,दृष्ट्वादितिस्तं निजगर्भसम्भवं परं पुमांसं मुदमाप विस्मिता ।गृहीतदेहं निजयोगमायया प्रजापतिश्चाह जयेति विस्मितः ॥ ११ ॥,dṛṣṭvāditistaṃ nijagarbhasambhavaṃ paraṃ pumāṃsaṃ mudamāpa vismitā|gṛhītadehaṃ nijayogamāyayā prajāpatiścāha jayeti vismitaḥ|| 11 ||
+8.18.12,यत्तद्वपुर्भाति विभूषणायुधैरव्यक्तचिद्व्यक्तमधारयद्धरिः ।बभूव तेनैव स वामनो वटुः सम्पश्यतोर्दिव्यगतिर्यथा नटः ॥ १२ ॥,yattadvapurbhāti vibhūṣaṇāyudhairavyaktacidvyaktamadhārayaddhariḥ|babhūva tenaiva sa vāmano vaṭuḥ sampaśyatordivyagatiryathā naṭaḥ|| 12 ||
+8.18.13,तं वटुं वामनं दृष्ट्वा मोदमाना महर्षयः ।कर्माणि कारयामासुः पुरस्कृत्य प्रजापतिम् ॥ १३ ॥,taṃ vaṭuṃ vāmanaṃ dṛṣṭvā modamānā maharṣayaḥ|karmāṇi kārayāmāsuḥ puraskṛtya prajāpatim|| 13 ||
+8.18.14,तस्योपनीयमानस्य सावित्रीं सविताब्रवीत् ।बृहस्पतिर्ब्रह्मसूत्रं मेखलां कश्यपोऽददात् ॥ १४ ॥,tasyopanīyamānasya sāvitrīṃ savitābravīt|bṛhaspatirbrahmasūtraṃ mekhalāṃ kaśyapo'dadāt|| 14 ||
+8.18.15,ददौ कृष्णाजिनं भूमिर्दण्डं सोमो वनस्पतिः ।कौपीनाच्छादनं माता द्यौश्छत्रं जगतः पतेः ॥ १५ ॥,dadau kṛṣṇājinaṃ bhūmirdaṇḍaṃ somo vanaspatiḥ|kaupīnācchādanaṃ mātā dyauśchatraṃ jagataḥ pateḥ|| 15 ||
+8.18.16,कमण्डलुं वेदगर्भः कुशान्सप्तर्षयो ददुः ।अक्षमालां महाराज सरस्वत्यव्ययात्मनः ॥ १६ ॥,kamaṇḍaluṃ vedagarbhaḥ kuśānsaptarṣayo daduḥ|akṣamālāṃ mahārāja sarasvatyavyayātmanaḥ|| 16 ||
+8.18.17,तस्मा इत्युपनीताय यक्षराट्पात्रिकामदात् ।भिक्षां भगवती साक्षादुमादादम्बिका सती ॥ १७ ॥,tasmā ityupanītāya yakṣarāṭpātrikāmadāt|bhikṣāṃ bhagavatī sākṣādumādādambikā satī|| 17 ||
+8.18.18,स ब्रह्मवर्चसेनैवं सभां सम्भावितो वटुः ।ब्रह्मर्षिगणसञ्जुष्टामत्यरोचत मारिषः ॥ १८ ॥,sa brahmavarcasenaivaṃ sabhāṃ sambhāvito vaṭuḥ|brahmarṣigaṇasañjuṣṭāmatyarocata māriṣaḥ|| 18 ||
+8.18.19,समिद्धमाहितं वह्निं कृत्वा परिसमूहनम् ।परिस्तीर्य समभ्यर्च्य समिद्भिरजुहोद्द्विजः ॥ १९ ॥,samiddhamāhitaṃ vahniṃ kṛtvā parisamūhanam|paristīrya samabhyarcya samidbhirajuhoddvijaḥ|| 19 ||
+8.18.20,श्रुत्वाश्वमेधैर्यजमानमूर्जितं बलिं भृगूणामुपकल्��ितैस्ततः ।जगाम तत्रालिसारसम्भृतो भारेण गां सन्नमयन्पदे पदे ॥ २० ॥,śrutvāśvamedhairyajamānamūrjitaṃ baliṃ bhṛgūṇāmupakalpitaistataḥ|jagāma tatrālisārasambhṛto bhāreṇa gāṃ sannamayanpade pade|| 20 ||
+8.18.21,तं नर्मदायास्तट उत्तरे बलेर्य ऋत्विजस्ते भृगुकच्छसंज्ञके ।प्रवर्तयन्तो भृगवः क्रतूत्तमं व्यचक्षतारादुदितं यथा रविम् ॥ २१ ॥,taṃ narmadāyāstaṭa uttare balerya ṛtvijaste bhṛgukacchasaṃjñake|pravartayanto bhṛgavaḥ kratūttamaṃ vyacakṣatārāduditaṃ yathā ravim|| 21 ||
+8.18.22,ते ऋत्विजो यजमानः सदस्या हतत्विषो वामनतेजसा नृप ।सूर्यः किलायात्युत वा विभावसुः सनत्कुमारोऽथ दिदृक्षया क्रतोः ॥ २२ ॥,te ṛtvijo yajamānaḥ sadasyā hatatviṣo vāmanatejasā nṛpa|sūryaḥ kilāyātyuta vā vibhāvasuḥ sanatkumāro'tha didṛkṣayā kratoḥ|| 22 ||
+8.18.23,इत्थं सशिष्येषु भृगुष्वनेकधा वितर्क्यमाणो भगवान्स वामनः ।छत्रं सदण्डं सजलं कमण्डलुं विवेश बिभ्रद्धयमेधवाटम् ॥ २३ ॥,itthaṃ saśiṣyeṣu bhṛguṣvanekadhā vitarkyamāṇo bhagavānsa vāmanaḥ|chatraṃ sadaṇḍaṃ sajalaṃ kamaṇḍaluṃ viveśa bibhraddhayamedhavāṭam|| 23 ||
+8.18.24,मौञ्ज्या मेखलया वीतमुपवीताजिनोत्तरम् ।जटिलं वामनं विप्रं मायामाणवकं हरिम् ॥ २४ ॥,mauñjyā mekhalayā vītamupavītājinottaram|jaṭilaṃ vāmanaṃ vipraṃ māyāmāṇavakaṃ harim|| 24 ||
+8.18.25,प्रविष्टं वीक्ष्य भृगवः सशिष्यास्ते सहाग्निभिः ।प्रत्यगृह्णन्समुत्थाय सङ्क्षिप्तास्तस्य तेजसा ॥ २५ ॥,praviṣṭaṃ vīkṣya bhṛgavaḥ saśiṣyāste sahāgnibhiḥ|pratyagṛhṇansamutthāya saṅkṣiptāstasya tejasā|| 25 ||
+8.18.26,यजमानः प्रमुदितो दर्शनीयं मनोरमम् ।रूपानुरूपावयवं तस्मा आसनमाहरत् ॥ २६ ॥,yajamānaḥ pramudito darśanīyaṃ manoramam|rūpānurūpāvayavaṃ tasmā āsanamāharat|| 26 ||
+8.18.27,स्वागतेनाभिनन्द्याथ पादौ भगवतो बलिः ।अवनिज्यार्चयामास मुक्तसङ्गमनोरमम् ॥ २७ ॥,svāgatenābhinandyātha pādau bhagavato baliḥ|avanijyārcayāmāsa muktasaṅgamanoramam|| 27 ||
+8.18.28,तत्पादशौचं जनकल्मषापहं स धर्मविन्मूर्त्यदधात्सुमङ्गलम् ।यद्देवदेवो गिरिशश्चन्द्र मौलिर्दधार मूर्ध्ना परया च भक्त्या ॥ २८ ॥,tatpādaśaucaṃ janakalmaṣāpahaṃ sa dharmavinmūrtyadadhātsumaṅgalam|yaddevadevo giriśaścandra maulirdadhāra mūrdhnā parayā ca bhaktyā|| 28 ||
+8.18.29,श्रीबलिरुवाच ।स्वागतं ते नमस्तुभ्यं ब्रह्मन्किं करवाम ते ।ब्रह्मर्षीणां तपः साक्षान्मन्ये त्वार्य वपुर्धरम् ॥ २९ ॥,śrībaliruvāca|svāgataṃ te namastubhyaṃ brahmankiṃ karavāma te|brahmarṣīṇāṃ tapaḥ sākṣānmanye tvārya vapurdharam|| 29 ||
+8.18.30,अद्य नः पितरस्तृप्ता अद्य नः पावितं कुलम् ।अद्य स्विष्टः क्रतुरयं यद्भवानागतो गृहान् ॥ ३० ॥,adya naḥ pitarastṛptā adya naḥ pāvitaṃ kulam|adya sviṣṭaḥ kraturayaṃ yadbhavānāgato gṛhān|| 30 ||
+8.18.31,अद्याग्नयो मे सुहुता यथाविधि द्विजात्मज त्वच्चरणावनेजनैः ।हतांहसो वार्भिरियं च भूरहो तथा पुनीता तनुभिः पदैस्तव ॥ ३१ ॥,adyāgnayo me suhutā yathāvidhi dvijātmaja tvaccaraṇāvanejanaiḥ|hatāṃhaso vārbhiriyaṃ ca bhūraho tathā punītā tanubhiḥ padaistava|| 31 ||
+8.18.32,यद्यद्वटो वाञ्छसि तत्प्रतीच्छ मे त्वामर्थिनं विप्रसुतानुतर्कये ।गां काञ्चनं गुणवद्धाम मृष्टं तथान्नपेयमुत वा विप्रकन्याम् ।ग्रामान्समृद्धांस्तुरगान्गजान्वा रथांस्तथार्हत्तम सम्प्रतीच्छ ॥ ३२ ॥,yadyadvaṭo vāñchasi tatpratīccha me tvāmarthinaṃ viprasutānutarkaye|gāṃ kāñcanaṃ guṇavaddhāma mṛṣṭaṃ tathānnapeyamuta vā viprakanyām|grāmānsamṛddhāṃsturagāngajānvā rathāṃstathārhattama sampratīccha|| 32 ||
+8.21.1,अथैकविंशोऽध्यायः ।श्रीशुक उवाच ।सत्यं समीक्ष्याब्जभवो नखेन्दुभिर्हतस्वधामद्युतिरावृतोऽभ्यगात् ।मरीचिमिश्रा ऋषयो बृहद्व्रताः सनन्दनाद्या नरदेव योगिनः ॥ १ ॥,athaikaviṃśo'dhyāyaḥ|śrīśuka uvāca|satyaṃ samīkṣyābjabhavo nakhendubhirhatasvadhāmadyutirāvṛto'bhyagāt|marīcimiśrā ṛṣayo bṛhadvratāḥ sanandanādyā naradeva yoginaḥ|| 1 ||
+8.21.2,वेदोपवेदा नियमा यमान्वितास्तर्केतिहासाङ्गपुराणसंहिताः ।ये चापरे योगसमीरदीपित ज्ञानाग्निना रन्धितकर्मकल्मषाः ।ववन्दिरे यत्स्मरणानुभावतः स्वायम्भुवं धाम गता अकर्मकम् ॥ २ ॥,vedopavedā niyamā yamānvitāstarketihāsāṅgapurāṇasaṃhitāḥ|ye cāpare yogasamīradīpita jñānāgninā randhitakarmakalmaṣāḥ|vavandire yatsmaraṇānubhāvataḥ svāyambhuvaṃ dhāma gatā akarmakam|| 2 ||
+8.21.3,अथाङ्घ्रये प्रोन्नमिताय विष्णोरुपाहरत्पद्मभवोऽर्हणोदकम् ।समर्च्य भक्त्याभ्यगृणाच्छुचिश्रवा यन्नाभिपङ्केरुहसम्भवः स्वयम् ॥ ३ ॥,athāṅghraye pronnamitāya viṣṇorupāharatpadmabhavo'rhaṇodakam|samarcya bhaktyābhyagṛṇācchuciśravā yannābhipaṅkeruhasambhavaḥ svayam|| 3 ||
+8.21.4,धातुः कमण्डलुजलं तदुरुक्रमस्य पादावनेजनपवित्रतया नरेन्द्र ।स्वर्धुन्यभून्नभसि सा पतती निमार्ष्टि लोकत्रयं भगवतो विशदेव कीर्तिः ॥ ४ ॥,dhātuḥ kamaṇḍalujalaṃ tadurukramasya pādāvanejanapavitratayā narendra|svardhunyabhūnnabhasi sā patatī nimārṣṭi lokatrayaṃ bhagavato viśadeva kīrtiḥ|| 4 ||
+8.21.5,ब्रह्मादयो लोकनाथाः स्वनाथाय समादृताः ।सानुगा बलिमाजह्रुः सङ्क्षिप्तात्मविभूतये ॥ ५ ॥,brahmādayo lokanāthāḥ svanāthāya samādṛtāḥ|sānugā balimājahruḥ saṅkṣiptātmavibhūtaye|| 5 ||
+8.21.6,तोयैः समर्हणैः स्रग्भिर्दिव्यगन्धानुलेपनैः ।धूपैर्दीपैः सुरभिभिर्लाजाक्षतफलाङ्कुरैः ॥ ६ ॥,toyaiḥ samarhaṇaiḥ sragbhirdivyagandhānulepanaiḥ|dhūpairdīpaiḥ surabhibhirlājākṣataphalāṅkuraiḥ|| 6 ||
+8.21.7,स्तवनैर्जयशब्दैश्च तद्वीर्यमहिमाङ्कितैः ।नृत्यवादित्रगीतैश्च शङ्खदुन्दुभिनिःस्वनैः ॥ ७ ॥,stavanairjayaśabdaiśca tadvīryamahimāṅkitaiḥ|nṛtyavāditragītaiśca śaṅkhadundubhiniḥsvanaiḥ|| 7 ||
+8.21.8,जाम्बवानृक्षराजस्तु भेरीशब्दैर्मनोजवः ।विजयं दिक्षु सर्वासु महोत्सवमघोषयत् ॥ ८ ॥,jāmbavānṛkṣarājastu bherīśabdairmanojavaḥ|vijayaṃ dikṣu sarvāsu mahotsavamaghoṣayat|| 8 ||
+8.21.9,महीं सर्वां हृतां दृष्ट्वा त्रिपदव्याजयाञ्चया ।ऊचुः स्वभर्तुरसुरा दीक्षितस्यात्यमर्षिताः ॥ ९ ॥,mahīṃ sarvāṃ hṛtāṃ dṛṣṭvā tripadavyājayāñcayā|ūcuḥ svabharturasurā dīkṣitasyātyamarṣitāḥ|| 9 ||
+8.21.10,न ��ायं ब्रह्मबन्धुर्विष्णुर्मायाविनां वरः ।द्विजरूपप्रतिच्छन्नो देवकार्यं चिकीर्षति ॥ १० ॥,na vāyaṃ brahmabandhurviṣṇurmāyāvināṃ varaḥ|dvijarūpapraticchanno devakāryaṃ cikīrṣati|| 10 ||
+8.21.11,अनेन याचमानेन शत्रुणा वटुरूपिणा ।सर्वस्वं नो हृतं भर्तुर्न्यस्तदण्डस्य बर्हिषि ॥ ११ ॥,anena yācamānena śatruṇā vaṭurūpiṇā|sarvasvaṃ no hṛtaṃ bharturnyastadaṇḍasya barhiṣi|| 11 ||
+8.21.12,सत्यव्रतस्य सततं दीक्षितस्य विशेषतः ।नानृतं भाषितुं शक्यं ब्रह्मण्यस्य दयावतः ॥ १२ ॥,satyavratasya satataṃ dīkṣitasya viśeṣataḥ|nānṛtaṃ bhāṣituṃ śakyaṃ brahmaṇyasya dayāvataḥ|| 12 ||
+8.21.13,तस्मादस्य वधो धर्मो भर्तुः शुश्रूषणं च नः ।इत्यायुधानि जगृहुर्बलेरनुचरासुराः ॥ १३ ॥,tasmādasya vadho dharmo bhartuḥ śuśrūṣaṇaṃ ca naḥ|ityāyudhāni jagṛhurbaleranucarāsurāḥ|| 13 ||
+8.21.14,ते सर्वे वामनं हन्तुं शूलपट्टिशपाणयः ।अनिच्छन्तो बले राजन्प्राद्रवन्जातमन्यवः ॥ १४ ॥,te sarve vāmanaṃ hantuṃ śūlapaṭṭiśapāṇayaḥ|anicchanto bale rājanprādravanjātamanyavaḥ|| 14 ||
+8.21.15,तानभिद्रवतो दृष्ट्वा दितिजानीकपान्नृप ।प्रहस्यानुचरा विष्णोः प्रत्यषेधन्नुदायुधाः ॥ १५ ॥,tānabhidravato dṛṣṭvā ditijānīkapānnṛpa|prahasyānucarā viṣṇoḥ pratyaṣedhannudāyudhāḥ|| 15 ||
+8.21.16,नन्दः सुनन्दोऽथ जयो विजयः प्रबलो बलः ।कुमुदः कुमुदाक्षश्च विष्वक्सेनः पतत्त्रिराट् ॥ १६ ॥,nandaḥ sunando'tha jayo vijayaḥ prabalo balaḥ|kumudaḥ kumudākṣaśca viṣvaksenaḥ patattrirāṭ|| 16 ||
+8.21.17,जयन्तः श्रुतदेवश्च पुष्पदन्तोऽथ सात्वतः ।सर्वे नागायुतप्राणाश्चमूं ते जघ्नुरासुरीम् ॥ १७ ॥,jayantaḥ śrutadevaśca puṣpadanto'tha sātvataḥ|sarve nāgāyutaprāṇāścamūṃ te jaghnurāsurīm|| 17 ||
+8.21.18,हन्यमानान्स्वकान्दृष्ट्वा पुरुषानुचरैर्बलिः ।वारयामास संरब्धान्काव्यशापमनुस्मरन् ॥ १८ ॥,hanyamānānsvakāndṛṣṭvā puruṣānucarairbaliḥ|vārayāmāsa saṃrabdhānkāvyaśāpamanusmaran|| 18 ||
+8.21.19,हे विप्रचित्ते हे राहो हे नेमे श्रूयतां वचः ।मा युध्यत निवर्तध्वं न नः कालोऽयमर्थकृत् ॥ १९ ॥,he vipracitte he rāho he neme śrūyatāṃ vacaḥ|mā yudhyata nivartadhvaṃ na naḥ kālo'yamarthakṛt|| 19 ||
+8.21.20,यः प्रभुः सर्वभूतानां सुखदुःखोपपत्तये ।तं नातिवर्तितुं दैत्याः पौरुषैरीश्वरः पुमान् ॥ २० ॥,yaḥ prabhuḥ sarvabhūtānāṃ sukhaduḥkhopapattaye|taṃ nātivartituṃ daityāḥ pauruṣairīśvaraḥ pumān|| 20 ||
+8.21.21,यो नो भवाय प्रागासीदभवाय दिवौकसाम् ।स एव भगवानद्य वर्तते तद्विपर्ययम् ॥ २१ ॥,yo no bhavāya prāgāsīdabhavāya divaukasām|sa eva bhagavānadya vartate tadviparyayam|| 21 ||
+8.21.22,बलेन सचिवैर्बुद्ध्या दुर्गैर्मन्त्रौषधादिभिः ।सामादिभिरुपायैश्च कालं नात्येति वै जनः ॥ २२ ॥,balena sacivairbuddhyā durgairmantrauṣadhādibhiḥ|sāmādibhirupāyaiśca kālaṃ nātyeti vai janaḥ|| 22 ||
+8.21.23,भवद्भिर्निर्जिता ह्येते बहुशोऽनुचरा हरेः ।दैवेनर्द्धैस्त एवाद्य युधि जित्वा नदन्ति नः ॥ २३ ॥,bhavadbhirnirjitā hyete bahuśo'nucarā hareḥ|daivenarddhaista evādya yudhi jitvā nadanti naḥ|| 23 ||
+8.21.24,एतान्वयं विजेष्यामो यदि दैवं प्रसीदति ।तस्मात्कालं प्रतीक्षध्वं यो नोऽर्थत्वाय कल्पते ॥ २४ ॥,etānvayaṃ vijeṣyāmo yadi daivaṃ prasīdati|tasmātkālaṃ pratīkṣadhvaṃ yo no'rthatvāya kalpate|| 24 ||
+8.21.25,श्रीशुक उवाच ।पत्युर्निगदितं श्रुत्वा दैत्यदानवयूथपाः ।रसां निर्विविशू राजन्विष्णुपार्षद ताडिताः ॥ २५ ॥,śrīśuka uvāca|patyurnigaditaṃ śrutvā daityadānavayūthapāḥ|rasāṃ nirviviśū rājanviṣṇupārṣada tāḍitāḥ|| 25 ||
+8.21.26,अथ तार्क्ष्यसुतो ज्ञात्वा विराट्प्रभुचिकीर्षितम् ।बबन्ध वारुणैः पाशैर्बलिं सूत्येऽहनि क्रतौ ॥ २६ ॥,atha tārkṣyasuto jñātvā virāṭprabhucikīrṣitam|babandha vāruṇaiḥ pāśairbaliṃ sūtye'hani kratau|| 26 ||
+8.21.27,हाहाकारो महानासीद्रोदस्योः सर्वतो दिशम् ।निगृह्यमाणेऽसुरपतौ विष्णुना प्रभविष्णुना ॥ २७ ॥,hāhākāro mahānāsīdrodasyoḥ sarvato diśam|nigṛhyamāṇe'surapatau viṣṇunā prabhaviṣṇunā|| 27 ||
+8.21.28,तं बद्धं वारुणैः पाशैर्भगवानाह वामनः ।नष्टश्रियं स्थिरप्रज्ञमुदारयशसं नृप ॥ २८ ॥,taṃ baddhaṃ vāruṇaiḥ pāśairbhagavānāha vāmanaḥ|naṣṭaśriyaṃ sthiraprajñamudārayaśasaṃ nṛpa|| 28 ||
+8.21.29,पदानि त्रीणि दत्तानि भूमेर्मह्यं त्वयासुर ।द्वाभ्यां क्रान्ता मही सर्वा तृतीयमुपकल्पय ॥ २९ ॥,padāni trīṇi dattāni bhūmermahyaṃ tvayāsura|dvābhyāṃ krāntā mahī sarvā tṛtīyamupakalpaya|| 29 ||
+8.21.30,यावत्तपत्यसौ गोभिर्यावदिन्दुः सहोडुभिः ।यावद्वर्षति पर्जन्यस्तावती भूरियं तव ॥ ३० ॥,yāvattapatyasau gobhiryāvadinduḥ sahoḍubhiḥ|yāvadvarṣati parjanyastāvatī bhūriyaṃ tava|| 30 ||
+8.21.31,पदैकेन मयाक्रान्तो भूर्लोकः खं दिशस्तनोः ।स्वर्लोकस्ते द्वितीयेन पश्यतस्ते स्वमात्मना ॥ ३१ ॥,padaikena mayākrānto bhūrlokaḥ khaṃ diśastanoḥ|svarlokaste dvitīyena paśyataste svamātmanā|| 31 ||
+8.21.32,प्रतिश्रुतमदातुस्ते निरये वास इष्यते ।विश त्वं निरयं तस्माद्गुरुणा चानुमोदितः ॥ ३२ ॥,pratiśrutamadātuste niraye vāsa iṣyate|viśa tvaṃ nirayaṃ tasmādguruṇā cānumoditaḥ|| 32 ||
+8.21.33,वृथा मनोरथस्तस्य दूरः स्वर्गः पतत्यधः ।प्रतिश्रुतस्यादानेन योऽर्थिनं विप्रलम्भते ॥ ३३ ॥,vṛthā manorathastasya dūraḥ svargaḥ patatyadhaḥ|pratiśrutasyādānena yo'rthinaṃ vipralambhate|| 33 ||
+8.21.34,विप्रलब्धो ददामीति त्वयाहं चाढ्यमानिना ।तद्व्यलीकफलं भुङ्क्ष्व निरयं कतिचित्समाः ॥ ३४ ॥,vipralabdho dadāmīti tvayāhaṃ cāḍhyamāninā|tadvyalīkaphalaṃ bhuṅkṣva nirayaṃ katicitsamāḥ|| 34 ||
+9.1.1,सूर्यवंशवर्णनं वैवस्वतमनोः पुत्रस्य स्त्रीभावापत्तिश्च ।श्रीराजोवाच ।मन्वन्तराणि सर्वाणि त्वयोक्तानि श्रुतानि मे ।वीर्याणि अनन्तवीर्यस्य हरेस्तत्र कृतानि च ॥ १ ॥,sūryavaṃśavarṇanaṃ vaivasvatamanoḥ putrasya strībhāvāpattiśca|śrīrājovāca|manvantarāṇi sarvāṇi tvayoktāni śrutāni me|vīryāṇi anantavīryasya harestatra kṛtāni ca|| 1 ||
+9.1.2,योऽसौ सत्यव्रतो नाम राजर्षिः द्रविडेश्वरः ।ज्ञानं योऽतीतकल्पान्ते लेभे पुरुषसेवया ॥ २ ॥,yo'sau satyavrato nāma rājarṣiḥ draviḍeśvaraḥ|jñānaṃ yo'tītakalpānte lebhe puruṣasevayā|| 2 ||
+9.1.3,स वै विवस्वतः पुत्रो मनुः आसीद् इति श्रुतम् ।त्वत्तस्तस्य सुताः प्रोक्ता इक्ष्वाकुप्रमुखा नृपाः ॥ ३ ॥,sa vai vivasvataḥ putro manuḥ āsīd iti śrutam|tvattastasya sutāḥ proktā ikṣvākupramukhā nṛpāḥ|| 3 ||
+9.1.4,तेषां वंशं पृथग्ब्रह्मन् वंशानुचरितानि च ।कीर्तयस्व महाभाग नित्यं शुश्रूषतां हि नः ॥ ४ ॥,teṣāṃ vaṃśaṃ pṛthagbrahman vaṃśānucaritāni ca|kīrtayasva mahābhāga nityaṃ śuśrūṣatāṃ hi naḥ|| 4 ||
+9.1.5,ये भूता ये भविष्याश्च भवन्ति अद्यतनाश्च ये ।तेषां नः पुण्यकीर्तीनां सर्वेषां वद विक्रमान् ॥ ५ ॥,ye bhūtā ye bhaviṣyāśca bhavanti adyatanāśca ye|teṣāṃ naḥ puṇyakīrtīnāṃ sarveṣāṃ vada vikramān|| 5 ||
+9.1.6,श्रीसूत उवाच ।एवं परीक्षिता राज्ञा सदसि ब्रह्मवादिनाम् ।पृष्टः प्रोवाच भगवान् शुकः परमधर्मवित् ॥ ६ ॥,śrīsūta uvāca|evaṃ parīkṣitā rājñā sadasi brahmavādinām|pṛṣṭaḥ provāca bhagavān śukaḥ paramadharmavit|| 6 ||
+9.1.7,श्रीशुक उवाच ।श्रूयतां मानवो वंशः प्राचुर्येण परंतप ।न शक्यते विस्तरतो वक्तुं वर्षशतैरपि ॥ ७ ॥,śrīśuka uvāca|śrūyatāṃ mānavo vaṃśaḥ prācuryeṇa paraṃtapa|na śakyate vistarato vaktuṃ varṣaśatairapi|| 7 ||
+9.1.8,परावरेषां भूतानां आत्मा यः पुरुषः परः ।स एवासीद् इदं विश्वं कल्पान्ते अन्यत् न किञ्चन ॥ ८ ॥,parāvareṣāṃ bhūtānāṃ ātmā yaḥ puruṣaḥ paraḥ|sa evāsīd idaṃ viśvaṃ kalpānte anyat na kiñcana|| 8 ||
+9.1.9,तस्य नाभेः समभवत् पद्मकोषो हिरण्मयः ।तस्मिन् जज्ञे महाराज स्वयंभूः चतुराननः ॥ ९ ॥,tasya nābheḥ samabhavat padmakoṣo hiraṇmayaḥ|tasmin jajñe mahārāja svayaṃbhūḥ caturānanaḥ|| 9 ||
+9.1.10,मरीचिः मनसस्तस्य जज्ञे तस्यापि कश्यपः ।दाक्षायण्यां ततोऽदित्यां विवस्वान् अभवत् सुतः ॥ १० ॥,marīciḥ manasastasya jajñe tasyāpi kaśyapaḥ|dākṣāyaṇyāṃ tato'dityāṃ vivasvān abhavat sutaḥ|| 10 ||
+9.1.11,ततो मनुः श्राद्धदेवः संज्ञायामास भारत ।श्रद्धायां जनयामास दश पुत्रान् स आत्मवान् ॥ ११ ॥,tato manuḥ śrāddhadevaḥ saṃjñāyāmāsa bhārata|śraddhāyāṃ janayāmāsa daśa putrān sa ātmavān|| 11 ||
+9.1.12,इक्ष्वाकुनृगशर्याति दिष्टधृष्ट करूषकान् ।नरिष्यन्तं पृषध्रं च नभगं च कविं विभुः ॥ १२ ॥,ikṣvākunṛgaśaryāti diṣṭadhṛṣṭa karūṣakān|nariṣyantaṃ pṛṣadhraṃ ca nabhagaṃ ca kaviṃ vibhuḥ|| 12 ||
+9.1.13,अप्रजस्य मनोः पूर्वं वसिष्ठो भगवान् किल ।मित्रावरुणयोः इष्टिं प्रजार्थं अकरोद् विभुः ॥ १३ ॥,aprajasya manoḥ pūrvaṃ vasiṣṭho bhagavān kila|mitrāvaruṇayoḥ iṣṭiṃ prajārthaṃ akarod vibhuḥ|| 13 ||
+9.1.14,तत्र श्रद्धा मनोः पत्‍नी होतारं समयाचत ।दुहित्रर्थं उपागम्य प्रणिपत्य पयोव्रता ॥ १४ ॥,tatra śraddhā manoḥ pat‍nī hotāraṃ samayācata|duhitrarthaṃ upāgamya praṇipatya payovratā|| 14 ||
+9.1.15,प्रेषितोऽध्वर्युणा होता ध्यायन् तत् सुसमाहितः ।हविषि व्यचरत् तेन वषट्कारं गृणन् द्विजः ॥ १५ ॥,preṣito'dhvaryuṇā hotā dhyāyan tat susamāhitaḥ|haviṣi vyacarat tena vaṣaṭkāraṃ gṛṇan dvijaḥ|| 15 ||
+9.1.16,होतुस्तद् व्यभिचारेण ��न्येला नाम साभवत् ।तां विलोक्य मनुः प्राह नाति हृष्टमना गुरुम् ॥ १६ ॥,hotustad vyabhicāreṇa kanyelā nāma sābhavat|tāṃ vilokya manuḥ prāha nāti hṛṣṭamanā gurum|| 16 ||
+9.1.17,भगवन् किमिदं जातं कर्म वो ब्रह्मवादिनाम् ।विपर्ययं अहो कष्टं मैवं स्याद् ब्रह्मविक्रिया ॥ १७ ॥,bhagavan kimidaṃ jātaṃ karma vo brahmavādinām|viparyayaṃ aho kaṣṭaṃ maivaṃ syād brahmavikriyā|| 17 ||
+9.1.18,यूयं मंत्रविदो युक्ताः तपसा दग्धकिल्बिषाः ।कुतः संकल्पवैषम्यं अनृतं विबुधेष्विव ॥ १८ ॥,yūyaṃ maṃtravido yuktāḥ tapasā dagdhakilbiṣāḥ|kutaḥ saṃkalpavaiṣamyaṃ anṛtaṃ vibudheṣviva|| 18 ||
+9.1.19,निशम्य तद्वचः तस्य भगवान् प्रपितामहः ।होतुर्व्यतिक्रमं ज्ञात्वा बभाषे रविनन्दनम् ॥ १९ ॥,niśamya tadvacaḥ tasya bhagavān prapitāmahaḥ|hoturvyatikramaṃ jñātvā babhāṣe ravinandanam|| 19 ||
+9.1.20,एतत् संकल्पवैषम्यं होतुस्ते व्यभिचारतः ।तथापि साधयिष्ये ते सुप्रजास्त्वं स्वतेजसा ॥ २० ॥,etat saṃkalpavaiṣamyaṃ hotuste vyabhicārataḥ|tathāpi sādhayiṣye te suprajāstvaṃ svatejasā|| 20 ||
+9.1.21,एवं व्यवसितो राजन् भगवान् स महायशाः ।अस्तौषीद् आदिपुरुषं इलायाः पुंस्त्वकाम्यया ॥ २१ ॥,evaṃ vyavasito rājan bhagavān sa mahāyaśāḥ|astauṣīd ādipuruṣaṃ ilāyāḥ puṃstvakāmyayā|| 21 ||
+9.1.22,तस्मै कामवरं तुष्टो भगवान् हरिरीश्वरः ।ददौ इविलाभवत् तेन सुद्युम्नः पुरुषर्षभः ॥ २२ ॥,tasmai kāmavaraṃ tuṣṭo bhagavān harirīśvaraḥ|dadau ivilābhavat tena sudyumnaḥ puruṣarṣabhaḥ|| 22 ||
+9.1.23,स एकदा महाराज विचरन् मृगयां वने ।वृतः कतिपयामात्यैः अश्वं आरुह्य सैन्धवम् ॥ २३ ॥,sa ekadā mahārāja vicaran mṛgayāṃ vane|vṛtaḥ katipayāmātyaiḥ aśvaṃ āruhya saindhavam|| 23 ||
+9.1.24,प्रगृह्य रुचिरं चापं शरांश्च परमाद्‍भुतान् ।दंशितोऽनुमृगं वीरो जगाम दिशमुत्तराम् ॥ २४ ॥,pragṛhya ruciraṃ cāpaṃ śarāṃśca paramād‍bhutān|daṃśito'numṛgaṃ vīro jagāma diśamuttarām|| 24 ||
+9.1.25,सु कुमातो वनं मेरोः अधस्तात् प्रविवेश ह ।यत्रास्ते भगवान् शर्वो रममाणः सहोमया ॥ २५ ॥,su kumāto vanaṃ meroḥ adhastāt praviveśa ha|yatrāste bhagavān śarvo ramamāṇaḥ sahomayā|| 25 ||
+9.1.26,तस्मिन् प्रविष्ट एवासौ सुद्युम्नः परवीरहा ।अपश्यत् स्त्रियमात्मानं अश्वं च वडवां नृप ॥ २६ ॥,tasmin praviṣṭa evāsau sudyumnaḥ paravīrahā|apaśyat striyamātmānaṃ aśvaṃ ca vaḍavāṃ nṛpa|| 26 ||
+9.1.27,तथा तदनुगाः सर्वे आत्मलिङ्ग विपर्ययम् ।दृष्ट्वा विमनसोऽभूवन् वीक्षमाणाः परस्परम् ॥ २७ ॥,tathā tadanugāḥ sarve ātmaliṅga viparyayam|dṛṣṭvā vimanaso'bhūvan vīkṣamāṇāḥ parasparam|| 27 ||
+9.1.28,श्रीराजोवाच ।कथं एवं गुणो देशः केन वा भगवन् कृतः ।प्रश्नमेनं समाचक्ष्व परं कौतूहलं हि नः ॥ २८ ॥,śrīrājovāca|kathaṃ evaṃ guṇo deśaḥ kena vā bhagavan kṛtaḥ|praśnamenaṃ samācakṣva paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ|| 28 ||
+9.1.29,श्रीशुक उवाच ।एकदा गिरिशं द्रष्टुं ऋषयस्तत्र सुव्रताः ।दिशो वितिमिराभासाः कुर्वन्तः समुपागमन् ॥ २९ ॥,śrīśuka uvāca|ekadā giriśaṃ draṣṭuṃ ṛṣayastatra suvratāḥ|diśo vitimirābhāsāḥ kurvantaḥ samupāgaman|| 29 ||
+9.1.30,तान् विलोक्य अंबिका देवी विवासा व्रीडिता भृशम् ।भर्तुरङ्गात समुत्थाय नीवीमाश्वथ पर्यधात् ॥ ३० ॥,tān vilokya aṃbikā devī vivāsā vrīḍitā bhṛśam|bharturaṅgāta samutthāya nīvīmāśvatha paryadhāt|| 30 ||
+9.1.31,ऋषयोऽपि तयोर्वीक्ष्य प्रसङ्गं रममाणयोः ।निवृत्ताः प्रययुस्तस्मात् नरनारायणाश्रमम् ॥ ३१ ॥,ṛṣayo'pi tayorvīkṣya prasaṅgaṃ ramamāṇayoḥ|nivṛttāḥ prayayustasmāt naranārāyaṇāśramam|| 31 ||
+9.1.32,तदिदं भगवान् आह प्रियायाः प्रियकाम्यया ।स्थानं यः प्रविशेदेतत् स वै योषिद् भवेदिति ॥ ३२ ॥,tadidaṃ bhagavān āha priyāyāḥ priyakāmyayā|sthānaṃ yaḥ praviśedetat sa vai yoṣid bhavediti|| 32 ||
+9.1.33,तत ऊर्ध्वं वनं तद्वै पुरुषा वर्जयन्ति हि ।सा चानुचरसंयुक्ता विचचार वनाद् वनम् ॥ ३३ ॥,tata ūrdhvaṃ vanaṃ tadvai puruṣā varjayanti hi|sā cānucarasaṃyuktā vicacāra vanād vanam|| 33 ||
+9.1.34,अथ तां आश्रमाभ्याशे चरन्तीं प्रमदोत्तमाम् ।स्त्रीभिः परिवृतां वीक्ष्य चकमे भगवान् बुधः ॥ ३४ ॥,atha tāṃ āśramābhyāśe carantīṃ pramadottamām|strībhiḥ parivṛtāṃ vīkṣya cakame bhagavān budhaḥ|| 34 ||
+9.1.35,सापि तं चकमे सुभ्रूः सोमराजसुतं पतिम् ।स तस्यां जनयामास पुरूरवसमात्मजम् ॥ ३५ ॥,sāpi taṃ cakame subhrūḥ somarājasutaṃ patim|sa tasyāṃ janayāmāsa purūravasamātmajam|| 35 ||
+9.1.36,एवं स्त्रीत्वं अनुप्राप्तः सुद्युम्नो मानवो नृपः ।सस्मार स कुलाचार्यं वसिष्ठमिति शुश्रुम ॥ ३६ ॥,evaṃ strītvaṃ anuprāptaḥ sudyumno mānavo nṛpaḥ|sasmāra sa kulācāryaṃ vasiṣṭhamiti śuśruma|| 36 ||
+9.1.37,स तस्य तां दशां दृष्ट्वा कृपया भृशपीडितः ।सुद्युम्नस्याशयन् पुंस्त्वं उपाधावत शंकरम् ॥ ३७ ॥,sa tasya tāṃ daśāṃ dṛṣṭvā kṛpayā bhṛśapīḍitaḥ|sudyumnasyāśayan puṃstvaṃ upādhāvata śaṃkaram|| 37 ||
+9.1.38,तुष्टस्तस्मै स भगवान् ऋषये प्रियमावहन् ।स्वां च वाचं ऋतां कुर्वन् इदमाह विशाम्पते ॥ ३८ ॥,tuṣṭastasmai sa bhagavān ṛṣaye priyamāvahan|svāṃ ca vācaṃ ṛtāṃ kurvan idamāha viśāmpate|| 38 ||
+9.1.39,मासं पुमान् स भविता मासं स्त्री तव गोत्रजः ।इत्थं व्यवस्थया कामं सुद्युम्नोऽवतु मेदिनीम् ॥ ३९ ॥,māsaṃ pumān sa bhavitā māsaṃ strī tava gotrajaḥ|itthaṃ vyavasthayā kāmaṃ sudyumno'vatu medinīm|| 39 ||
+9.1.40,आचार्यानुग्रहात् कामं लब्ध्वा पुंस्त्वं व्यवस्थया ।पालयामास जगतीं नाभ्यनन्दन् स्म तं प्रजाः ॥ ४० ॥,ācāryānugrahāt kāmaṃ labdhvā puṃstvaṃ vyavasthayā|pālayāmāsa jagatīṃ nābhyanandan sma taṃ prajāḥ|| 40 ||
+9.1.41,तस्योत्कलो गयो राजन् विमलश्च सुतास्त्रयः ।दक्षिणापथराजानो बभूवुः धर्मवत्सलाः ॥ ४१ ॥,tasyotkalo gayo rājan vimalaśca sutāstrayaḥ|dakṣiṇāpatharājāno babhūvuḥ dharmavatsalāḥ|| 41 ||
+9.1.42,ततः परिणते काले प्रतिष्ठानपतिः प्रभुः ।पुरूरवस उत्सृज्य गां पुत्राय गतो वनम् ॥ ४२ ॥,tataḥ pariṇate kāle pratiṣṭhānapatiḥ prabhuḥ|purūravasa utsṛjya gāṃ putrāya gato vanam|| 42 ||
+9.1.1,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे प्रथमोध्याऽयः ॥ १ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe prathamodhyā'yaḥ|| 1 ||
+9.2.1,पृषध्र कवि करूष धृष्ट नृग नरिष्यंतादिष्टानां वंशविस्तारः ।श्रीशुक उवाच ।एवं गतेऽथ सुद्युम्ने मनुर्वैवस्वतः सुते ।पुत्रकामः तपस्तेपे यमुनायां शतं समाः ॥ १ ॥,pṛṣadhra kavi karūṣa dhṛṣṭa nṛga nariṣyaṃtādiṣṭānāṃ vaṃśavistāraḥ|śrīśuka uvāca|evaṃ gate'tha sudyumne manurvaivasvataḥ sute|putrakāmaḥ tapastepe yamunāyāṃ śataṃ samāḥ|| 1 ||
+9.2.2,ततोऽयजन् मनुर्देवं अपत्यार्थं हरिं प्रभुम् ।इक्ष्वाकु पूर्वजान् पुत्रान् लेभे स्वसदृशान् दश ॥ २ ॥,tato'yajan manurdevaṃ apatyārthaṃ hariṃ prabhum|ikṣvāku pūrvajān putrān lebhe svasadṛśān daśa|| 2 ||
+9.2.3,पृषध्रस्तु मनोः पुत्रो गोपालो गुरुणा कृतः ।पालयामास गा यत्तो रात्र्यां वीरासनव्रतः ॥ ३ ॥,pṛṣadhrastu manoḥ putro gopālo guruṇā kṛtaḥ|pālayāmāsa gā yatto rātryāṃ vīrāsanavrataḥ|| 3 ||
+9.2.4,एकदा प्राविशद् गोष्ठं शार्दूलो निशि वर्षति ।शयाना गाव उत्थाय भीतास्ता बभ्रमुर्व्रजे ॥ ४ ॥,ekadā prāviśad goṣṭhaṃ śārdūlo niśi varṣati|śayānā gāva utthāya bhītāstā babhramurvraje|| 4 ||
+9.2.5,एकां जग्राह बलवान् सा चुक्रोश भयातुरा ।तस्यास्तु क्रन्दितं श्रुत्वा पृषध्रोऽनुससार ह ॥ ५ ॥,ekāṃ jagrāha balavān sā cukrośa bhayāturā|tasyāstu kranditaṃ śrutvā pṛṣadhro'nusasāra ha|| 5 ||
+9.2.6,खड्गमादाय तरसा प्रलीनोडुगणे निशि ।अजानन् अहनद् बभ्रोः शिरः शार्दूलशङ्कया ॥ ६ ॥,khaḍgamādāya tarasā pralīnoḍugaṇe niśi|ajānan ahanad babhroḥ śiraḥ śārdūlaśaṅkayā|| 6 ||
+9.2.7,व्याघ्रोऽपि वृक्णश्रवणो निस्त्रिंशाग्राहतस्ततः ।निश्चक्राम भृशं भीतो रक्तं पथि समुत्सृजन् ॥ ७ ॥,vyāghro'pi vṛkṇaśravaṇo nistriṃśāgrāhatastataḥ|niścakrāma bhṛśaṃ bhīto raktaṃ pathi samutsṛjan|| 7 ||
+9.2.8,मन्यमानो हतं व्याघ्रं पृषध्रः परवीरहा ।अद्राक्षीत् स्वहतां बभ्रुं व्युष्टायां निशि दुःखितः ॥ ८ ॥,manyamāno hataṃ vyāghraṃ pṛṣadhraḥ paravīrahā|adrākṣīt svahatāṃ babhruṃ vyuṣṭāyāṃ niśi duḥkhitaḥ|| 8 ||
+9.2.9,तं शशाप कुलाचार्यः कृतागसं अकामतः ।न क्षत्रबन्धुः शूद्रस्त्वं कर्मणा भवितामुना ॥ ९ ॥,taṃ śaśāpa kulācāryaḥ kṛtāgasaṃ akāmataḥ|na kṣatrabandhuḥ śūdrastvaṃ karmaṇā bhavitāmunā|| 9 ||
+9.2.10,एवं शप्तस्तु गुरुणा प्रत्यगृह्णात् कृताञ्जलिः ।अधारयद् व्रतं वीर ऊर्ध्वरेता मुनिप्रियम् ॥ १० ॥,evaṃ śaptastu guruṇā pratyagṛhṇāt kṛtāñjaliḥ|adhārayad vrataṃ vīra ūrdhvaretā munipriyam|| 10 ||
+9.2.11,वासुदेवे भगवति सर्वात्मनि परेऽमले ।एकान्तित्वं गतो भक्त्या सर्वभूतसुहृत् समः ॥ ११ ॥,vāsudeve bhagavati sarvātmani pare'male|ekāntitvaṃ gato bhaktyā sarvabhūtasuhṛt samaḥ|| 11 ||
+9.2.12,विमुक्तसंगः शान्तात्मा संयताक्षोऽपरिग्रहः ।यदृच्छयोपपन्नेन कल्पयन् वृत्तिमात्मनः ॥ १२ ॥,vimuktasaṃgaḥ śāntātmā saṃyatākṣo'parigrahaḥ|yadṛcchayopapannena kalpayan vṛttimātmanaḥ|| 12 ||
+9.2.13,आत्मनि आत्मानमाधाय ज्ञानतृप्तः समाहितः ।विचचार महीमेतां जडान्धबधिराकृतिः ॥ १३ ॥,ātmani ātmānamādhāya jñānatṛptaḥ samāhitaḥ|vicacāra mahīmetāṃ jaḍāndhabadhirākṛtiḥ|| 13 ||
+9.2.14,एवं वृत्तो वनं गत्वा दृष्ट्वा दावाग्निमुत्थितम् ।तेनोपयुक्तकरणो ब्रह्म प्राप परं मुनिः ॥ १४ ॥,evaṃ vṛtto vanaṃ gatvā dṛṣṭvā dāvāgnimutthitam|tenopayuktakaraṇo brahma prāpa paraṃ muniḥ|| 14 ||
+9.2.15,कविः कनीयान् विषयेषु निःस्पृहो ।विसृज्य राज्यं सह बन्धुभिर्वनम् ।निवेश्य चित्ते पुरुषं स्वरोचिषं ।विवेश कैशोरवयाः परं गतः ॥ १५ ॥,kaviḥ kanīyān viṣayeṣu niḥspṛho|visṛjya rājyaṃ saha bandhubhirvanam|niveśya citte puruṣaṃ svarociṣaṃ|viveśa kaiśoravayāḥ paraṃ gataḥ|| 15 ||
+9.2.16,करूषान् मानवाद् आसन् कारूषाः क्षत्रजातयः ।उत्तरापथगोप्तारो ब्रह्मण्या धर्मवत्सलाः ॥ १६ ॥,karūṣān mānavād āsan kārūṣāḥ kṣatrajātayaḥ|uttarāpathagoptāro brahmaṇyā dharmavatsalāḥ|| 16 ||
+9.2.17,धृष्टाद् धार्ष्टमभूत् क्षत्रं ब्रह्मभूयं गतं क्षितौ ।नृगस्य वंशः सुमतिः भूतज्योतिः ततो वसुः ॥ १७ ॥,dhṛṣṭād dhārṣṭamabhūt kṣatraṃ brahmabhūyaṃ gataṃ kṣitau|nṛgasya vaṃśaḥ sumatiḥ bhūtajyotiḥ tato vasuḥ|| 17 ||
+9.2.18,वसोः प्रतीकस्तत्पुत्र ओघवान् ओघवत्पिता ।कन्या चौघवती नाम सुदर्शन उवाह ताम् ॥ १८ ॥,vasoḥ pratīkastatputra oghavān oghavatpitā|kanyā caughavatī nāma sudarśana uvāha tām|| 18 ||
+9.2.19,चित्रसेनो नरिष्यन्ताद् ऋक्षस्तस्य सुतोऽभवत् ।तस्य मीढ्वांस्ततः पूर्ण इन्द्रसेनस्तु तत्सुतः ॥ १९ ॥,citraseno nariṣyantād ṛkṣastasya suto'bhavat|tasya mīḍhvāṃstataḥ pūrṇa indrasenastu tatsutaḥ|| 19 ||
+9.2.20,वीतिहोत्रस्तु इन्द्रसेनात् तस्य सत्यश्रवा अभूत् ।उरुश्रवाः सुतस्तस्य देवदत्तस्ततोऽभवत् ॥ २० ॥,vītihotrastu indrasenāt tasya satyaśravā abhūt|uruśravāḥ sutastasya devadattastato'bhavat|| 20 ||
+9.2.21,ततोऽग्निवेश्यो भगवान् अग्निः स्वयं अभूत्सुतः ।कानीन इति विख्यातो जातूकर्ण्यो महान् ऋषिः ॥ २१ ॥,tato'gniveśyo bhagavān agniḥ svayaṃ abhūtsutaḥ|kānīna iti vikhyāto jātūkarṇyo mahān ṛṣiḥ|| 21 ||
+9.2.22,ततो ब्रह्मकुलं जातं आग्निवेश्यायनं नृप ।नरिष्यन्तान्वयः प्रोक्तो दिष्टवंशमतः शृणु ॥ २२ ॥,tato brahmakulaṃ jātaṃ āgniveśyāyanaṃ nṛpa|nariṣyantānvayaḥ prokto diṣṭavaṃśamataḥ śṛṇu|| 22 ||
+9.2.23,नाभागो दिष्टपुत्रोऽन्यः कर्मणा वैश्यतां गतः ।भलन्दनः सुतस्तस्य वत्सप्रीतिः भलन्दनात् ॥ २३ ॥,nābhāgo diṣṭaputro'nyaḥ karmaṇā vaiśyatāṃ gataḥ|bhalandanaḥ sutastasya vatsaprītiḥ bhalandanāt|| 23 ||
+9.2.24,वत्सप्रीतेः सुतः प्रांशुः तत्सुतं प्रमतिं विदुः ।खनित्रः प्रमतेः तस्मात् चाक्षुषोऽथ विविंशतिः ॥ २४ ॥,vatsaprīteḥ sutaḥ prāṃśuḥ tatsutaṃ pramatiṃ viduḥ|khanitraḥ pramateḥ tasmāt cākṣuṣo'tha viviṃśatiḥ|| 24 ||
+9.2.25,विविंशतेः सुतो रंभः खनीनेत्रोऽस्य धार्मिकः ।करन्धमो महाराज तस्यासीद् आत्मजो नृप ॥ २५ ॥,viviṃśateḥ suto raṃbhaḥ khanīnetro'sya dhārmikaḥ|karandhamo mahārāja tasyāsīd ātmajo nṛpa|| 25 ||
+9.2.26,तस्य आवीक्षित् सुतो यस्य मरुत्तः चक्रवर्ति अभूत् ।संवर्तोऽयाजयद् यं वै महायोग्यङ्गिरःसुतः ॥ २६ ॥,tasya āvīkṣit suto yasya maruttaḥ cakravarti abhūt|saṃvarto'yājayad yaṃ vai mahāyogyaṅgiraḥsutaḥ|| 26 ||
+9.2.27,मरुत्तस्य यथा यज्ञो न तथान्योऽस्ति कश्चन ।सर्वं हिरण्मयं त्वासीत् यत्किञ्चिच्चास्य शोभनम् ॥ २७ ॥,maruttasya yathā yajño na tathānyo'sti kaścana|sarvaṃ hiraṇmayaṃ tvāsīt yatkiñciccāsya śobhanam|| 27 ||
+9.2.28,अमाद्यदिन्द्रः सोमेन दक्षिणाभिर्द्विजातयः ।मरुतः परिवेष्टारो विश्वेदेवाः सभासदः ॥ २८ ॥,amādyadindraḥ somena dakṣiṇābhirdvijātayaḥ|marutaḥ pariveṣṭāro viśvedevāḥ sabhāsadaḥ|| 28 ||
+9.2.29,मरुत्तस्य दमः पुत्रः तस्यासीद् राज्यवर्धनः ।सुधृतिस्तत्सुतो जज्ञे सौधृतेयो नरः सुतः ॥ २९ ॥,maruttasya damaḥ putraḥ tasyāsīd rājyavardhanaḥ|sudhṛtistatsuto jajñe saudhṛteyo naraḥ sutaḥ|| 29 ||
+9.2.30,तत्सुतः केवलः तस्माद् बन्धुमान् वेगवान् ततः ।बुधस्तस्याभवद् यस्य तृणबिन्दुर्महीपतिः ॥ ३० ॥,tatsutaḥ kevalaḥ tasmād bandhumān vegavān tataḥ|budhastasyābhavad yasya tṛṇabindurmahīpatiḥ|| 30 ||
+9.2.31,तं भेजेऽलम्बुषा देवी भजनीयगुणालयम् ।वराप्सरा यतः पुत्राः कन्या च इडविडाभवत् ॥ ३१ ॥,taṃ bheje'lambuṣā devī bhajanīyaguṇālayam|varāpsarā yataḥ putrāḥ kanyā ca iḍaviḍābhavat|| 31 ||
+9.2.32,यस्यां उत्पादयामास विश्रवा धनदं सुतम् ।प्रादाय विद्यां परमां ऋषिर्योगेश्वरः पितुः ॥ ३२ ॥,yasyāṃ utpādayāmāsa viśravā dhanadaṃ sutam|prādāya vidyāṃ paramāṃ ṛṣiryogeśvaraḥ pituḥ|| 32 ||
+9.2.33,विशालः शून्यबन्धुश्च धूम्रकेतुश्च तत्सुताः ।विशालो वंशकृद् राजा वैशालीं निर्ममे पुरीम् ॥ ३३ ॥,viśālaḥ śūnyabandhuśca dhūmraketuśca tatsutāḥ|viśālo vaṃśakṛd rājā vaiśālīṃ nirmame purīm|| 33 ||
+9.2.34,हेमचन्द्रः सुतस्तस्य धूम्राक्षः तस्य चात्मजः ।तत्पुत्रात् संयमादासीत् कृशाश्वः सहदेवजः ॥ ३४ ॥,hemacandraḥ sutastasya dhūmrākṣaḥ tasya cātmajaḥ|tatputrāt saṃyamādāsīt kṛśāśvaḥ sahadevajaḥ|| 34 ||
+9.2.35,कृशाश्वात् सोमदत्तोऽभूद् योऽश्वमेधैः इडस्पतिम् ।इष्ट्वा पुरुषमापाग्र्यां गतिं योगेश्वराश्रिताम् ॥ ३५ ॥,kṛśāśvāt somadatto'bhūd yo'śvamedhaiḥ iḍaspatim|iṣṭvā puruṣamāpāgryāṃ gatiṃ yogeśvarāśritām|| 35 ||
+9.2.36,सौमदत्तिस्तु सुमतिः तत्सुतो जनमेजयः ।एते वैशालभूपालाः तृणबिन्दोर्यशोधराः ॥ ३६ ॥,saumadattistu sumatiḥ tatsuto janamejayaḥ|ete vaiśālabhūpālāḥ tṛṇabindoryaśodharāḥ|| 36 ||
+9.2.2,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे द्वितीयोऽध्यायः ॥ २ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe dvitīyo'dhyāyaḥ|| 2 ||
+9.3.1,शर्यातिवंशः सुकन्याख्यानं रेवतकन्याख्यानं च ।श्रीशुक उवाच ।शर्यातिर्मानवो राजा ब्रह्मिष्ठः संबभूव ह ।यो वा अंगिरसां सत्रे द्वितीयं अह ऊचिवान् ॥ १ ॥,śaryātivaṃśaḥ sukanyākhyānaṃ revatakanyākhyānaṃ ca|śrīśuka uvāca|śaryātirmānavo rājā brahmiṣṭhaḥ saṃbabhūva ha|yo vā aṃgirasāṃ satre dvitīyaṃ aha ūcivān|| 1 ||
+9.3.2,सुकन्या नाम तस्यासीत् कन्या कमललोचना ।तया सार्धं वनगतो हि अगमत् व्यवनाश्रमम् ॥ २ ॥,sukanyā nāma tasyāsīt kanyā kamalalocanā|tayā sārdhaṃ vanagato hi agamat vyavanāśramam|| 2 ||
+9.3.3,सा सखीभिः परिवृता विचिन्वन्त्यंघ्रिपान् वने ।वल्मीकरन्ध्रे ददृशे खद्योते इव ज्योतिषी ॥ ३ ॥,sā sakhībhiḥ parivṛtā vicinvantyaṃghripān vane|valmīkarandhre dadṛśe khadyote iva jyotiṣī|| 3 ||
+9.3.4,ते दैवचोदिता बाला ज्योतिषी कण्टकेन वै ।अविध्यन् मुग्धभावेन सुस्रावासृक् ततो बहिः ॥ ४ ॥,te daivacoditā bālā jyotiṣī kaṇṭakena vai|avidhyan mugdhabhāvena susrāvāsṛk tato bahiḥ|| 4 ||
+9.3.5,शकृत् मूत्रनिरोधोऽभूत् सैनिकानां च तत्क्षणात् ।राजर्षिः तं उपालक्ष्य पुरुषान् विस्मितोऽब्रवीत् ॥ ५ ॥,śakṛt mūtranirodho'bhūt sainikānāṃ ca tatkṣaṇāt|rājarṣiḥ taṃ upālakṣya puruṣān vismito'bravīt|| 5 ||
+9.3.6,अप्यभद्रं न युष्माभिः भार्गवस्य विचेष्टितम् ।व्यक्तं केनापि नस्तस्य कृतं आश्रमदूषणम् ॥ ६ ॥,apyabhadraṃ na yuṣmābhiḥ bhārgavasya viceṣṭitam|vyaktaṃ kenāpi nastasya kṛtaṃ āśramadūṣaṇam|| 6 ||
+9.3.7,सुकन्या प्राह पितरं भीता किञ्चित् कृतं मया ।द्वे ज्योतिषी अजानन्त्या निर्भिन्ने कण्टकेन वै ॥ ७ ॥,sukanyā prāha pitaraṃ bhītā kiñcit kṛtaṃ mayā|dve jyotiṣī ajānantyā nirbhinne kaṇṭakena vai|| 7 ||
+9.3.8,दुहितुस्तद् वचः श्रुत्वा शर्यातिर्जातसाध्वसः ।मुनिं प्रसादयामास वल्मीकान्तर्हितं शनैः ॥ ८ ॥,duhitustad vacaḥ śrutvā śaryātirjātasādhvasaḥ|muniṃ prasādayāmāsa valmīkāntarhitaṃ śanaiḥ|| 8 ||
+9.3.9,तद् अभिप्रायमाज्ञाय प्रादाद् दुहितरं मुनेः ।कृच्छ्रात् मुक्तः तमामंत्र्य पुरं प्रायात् समाहितः ॥ ९ ॥,tad abhiprāyamājñāya prādād duhitaraṃ muneḥ|kṛcchrāt muktaḥ tamāmaṃtrya puraṃ prāyāt samāhitaḥ|| 9 ||
+9.3.10,सुकन्या च्यवनं प्राप्य पतिं परमकोपनम् ।प्रीणयामास चित्तज्ञा अप्रमत्तानुवृत्तिभिः ॥ १० ॥,sukanyā cyavanaṃ prāpya patiṃ paramakopanam|prīṇayāmāsa cittajñā apramattānuvṛttibhiḥ|| 10 ||
+9.3.11,कस्यचित् त्वथ कालस्य नासत्यावाश्रमागतौ ।तौ पूजयित्वा प्रोवाच वयो मे दत्तमीश्वरौ ॥ ११ ॥,kasyacit tvatha kālasya nāsatyāvāśramāgatau|tau pūjayitvā provāca vayo me dattamīśvarau|| 11 ||
+9.3.12,ग्रहं ग्रहीष्ये सोमस्य यज्ञे वामप्यसोमपोः ।क्रियतां मे वयो रूपं प्रमदानां यदीप्सितम् ॥ १२ ॥,grahaṃ grahīṣye somasya yajñe vāmapyasomapoḥ|kriyatāṃ me vayo rūpaṃ pramadānāṃ yadīpsitam|| 12 ||
+9.3.13,बाढं इति ऊचतुर्विप्रं अभिनन्द्य भिषक्तमौ ।निमज्जतां भवान् अस्मिन् ह्रदे सिद्धविनिर्मिते ॥ १३ ॥,bāḍhaṃ iti ūcaturvipraṃ abhinandya bhiṣaktamau|nimajjatāṃ bhavān asmin hrade siddhavinirmite|| 13 ||
+9.3.14,इत्युक्त्वा जरया ग्रस्त देहो धमनिसन्ततः ।ह्रदं प्रवेशितोऽश्विभ्यां वलीपलित विप्रियः ॥ १४ ॥,ityuktvā jarayā grasta deho dhamanisantataḥ|hradaṃ praveśito'śvibhyāṃ valīpalita vipriyaḥ|| 14 ||
+9.3.15,पुरुषास्त्रय उत्तस्थुः अपीव्या वनिताप्रियाः ।पद्मस्रजः कुण्डलिनः तुल्यरूपाः सुवाससः ॥ १५ ॥,puruṣāstraya uttasthuḥ apīvyā vanitāpriyāḥ|padmasrajaḥ kuṇḍalinaḥ tulyarūpāḥ suvāsasaḥ|| 15 ||
+9.3.16,तान् निरीक्ष्य वरारोहा सरूपान् सूर्यवर्चसः ।अजानती पतिं साध्वी अश्विनौ शरणं ययौ ॥ १६ ॥,tān nirīkṣya varārohā sarūpān sūryavarcasaḥ|ajānatī patiṃ sādhvī aśvinau śaraṇaṃ yayau|| 16 ||
+9.3.17,दर्शयित्वा पतिं तस्यै पातिव्रत्येन तोषितौ ।ऋषिमामन्त्र्य ययतुः विमानेन त्रिविष्टपम् ॥ १७ ॥,darśayitvā patiṃ tasyai pātivratyena toṣitau|ṛṣimāmantrya yayatuḥ vimānena triviṣṭapam|| 17 ||
+9.3.18,यक्ष्यमाणोऽथ शर्यातिः च्यवनस्याश्रमं गतः ।ददर्श दुहितुः पार्श्वे पुरुषं सूर्यवर्चसम् ॥ १८ ॥,yakṣyamāṇo'tha śaryātiḥ cyavanasyāśramaṃ gataḥ|dadarśa duhituḥ pārśve puruṣaṃ sūryavarcasam|| 18 ||
+9.3.19,राजा दुहितरं प्राह कृतपादाभिवन्दनाम् ।आशिषश्चाप्रयुञ्जानो नातिप्रीतिमना इव ॥ १९ ॥,rājā duhitaraṃ prāha kṛtapādābhivandanām|āśiṣaścāprayuñjāno nātiprītimanā iva|| 19 ||
+9.3.20,चिकीर्षितं ते किमिदं पतिस्त्वया ।प्रलम्भितो लोकनमस्कृतो मुनिः ।यत्त्वं जराग्रस्तमसत्यसम्मतं ।विहाय जारं भजसेऽमुमध्वगम् ॥ २० ॥,cikīrṣitaṃ te kimidaṃ patistvayā|pralambhito lokanamaskṛto muniḥ|yattvaṃ jarāgrastamasatyasammataṃ|vihāya jāraṃ bhajase'mumadhvagam|| 20 ||
+9.3.21,कथं मतिस्तेऽवगतान्यथा सतां ।कुलप्रसूते कुलदूषणं त्विदम् ।बिभर्षि जारं यदपत्रपा कुलं ।पितुश्च भर्तुश्च नयस्यधस्तमः ॥ २१ ॥,kathaṃ matiste'vagatānyathā satāṃ|kulaprasūte kuladūṣaṇaṃ tvidam|bibharṣi jāraṃ yadapatrapā kulaṃ|pituśca bhartuśca nayasyadhastamaḥ|| 21 ||
+9.3.22,एवं ब्रुवाणं पितरं स्मयमाना शुचिस्मिता ।उवाच तात जामाता तवैष भृगुनन्दनः ॥ २२ ॥,evaṃ bruvāṇaṃ pitaraṃ smayamānā śucismitā|uvāca tāta jāmātā tavaiṣa bhṛgunandanaḥ|| 22 ||
+9.3.23,शशंस पित्रे तत् सर्वं वयोरूपाभिलम्भनम् ।विस्मितः परमप्रीतः तनयां परिषस्वजे ॥ २३ ॥,śaśaṃsa pitre tat sarvaṃ vayorūpābhilambhanam|vismitaḥ paramaprītaḥ tanayāṃ pariṣasvaje|| 23 ||
+9.3.24,सोमेन याजयन् वीरं ग्रहं सोमस्य चाग्रहीत् ।असोमपोः अपि अश्विनोः च्यवनः स्वेन तेजसा ॥ २४ ॥,somena yājayan vīraṃ grahaṃ somasya cāgrahīt|asomapoḥ api aśvinoḥ cyavanaḥ svena tejasā|| 24 ||
+9.3.25,हन्तुं तमाददे वज्रं सद्यो मन्युरमर्षितः ।सवज्रं स्तम्भयामास भुजं इन्द्रस्य भार्गवः ॥ २५ ॥,hantuṃ tamādade vajraṃ sadyo manyuramarṣitaḥ|savajraṃ stambhayāmāsa bhujaṃ indrasya bhārgavaḥ|| 25 ||
+9.3.26,अन्वजानन् ततः सर्वे ग्रहं सोमस्य चाश्विनोः ।भिषजाविति यत् पूर्वं सोमाहुत्या बहिष्कृतौ ॥ २६ ॥,anvajānan tataḥ sarve grahaṃ somasya cāśvinoḥ|bhiṣajāviti yat pūrvaṃ somāhutyā bahiṣkṛtau|| 26 ||
+9.3.27,उत्तानबर्हिरानर्तो भूरिषेण इति त्रयः ।शर्यातेरभवन् पुत्रा आनर्ताद् रेवतोऽभवत् ॥ २७ ॥,uttānabarhirānarto bhūriṣeṇa iti trayaḥ|śaryāterabhavan putrā ānartād revato'bhavat|| 27 ||
+9.3.28,सोऽन्तःसमुद्रे नगरीं विनिर्माय कुशस्थलीम् ।आस्थितोऽभुङ्क्त विषयान् आनर्तादीन् अरिन्दम ॥ २८ ॥,so'ntaḥsamudre nagarīṃ vinirmāya kuśasthalīm|āsthito'bhuṅkta viṣayān ānartādīn arindama|| 28 ||
+9.3.29,तस्य पुत्रशतं जज्ञे ककुद्मि ज्येष्ठमुत्तमम् ।ककुद्मी रेवतीं कन्यां स्वां ���दाय विभुं गतः ॥ २९ ॥,tasya putraśataṃ jajñe kakudmi jyeṣṭhamuttamam|kakudmī revatīṃ kanyāṃ svāṃ ādāya vibhuṃ gataḥ|| 29 ||
+9.3.30,पुत्र्या वरं परिप्रष्टुं ब्रह्मलोकं अपावृतम् ।आवर्तमाने गान्धर्वे स्थितोऽलब्धक्षणः क्षणम् ॥ ३० ॥,putryā varaṃ paripraṣṭuṃ brahmalokaṃ apāvṛtam|āvartamāne gāndharve sthito'labdhakṣaṇaḥ kṣaṇam|| 30 ||
+9.3.31,तदन्त आद्यमानम्य स्वाभिप्रायं न्यवेदयत् ।तत् श्रुत्वा भगवान् ब्रह्मा प्रहस्य तमुवाच ह ॥ ३१ ॥,tadanta ādyamānamya svābhiprāyaṃ nyavedayat|tat śrutvā bhagavān brahmā prahasya tamuvāca ha|| 31 ||
+9.3.32,अहो राजन् निरुद्धास्ते कालेन हृदि ये कृताः ।तत्पुत्रपौत्र नप्तॄणां गोत्राणि च न श्रृण्महे ॥ ३२ ॥,aho rājan niruddhāste kālena hṛdi ye kṛtāḥ|tatputrapautra naptṝṇāṃ gotrāṇi ca na śrṛṇmahe|| 32 ||
+9.3.33,कालोऽभियातस्त्रिणव चतुर्युगविकल्पितः ।तद्‍गच्छ देवदेवांशो बलदेवो महाबलः ॥ ३३ ॥,kālo'bhiyātastriṇava caturyugavikalpitaḥ|tad‍gaccha devadevāṃśo baladevo mahābalaḥ|| 33 ||
+9.3.34,कन्यारत्‍नमिदं राजन् नररत्‍नाय देहि भोः ।भुवो भारावताराय भगवान् भूतभावनः ॥ ३४ ॥,kanyārat‍namidaṃ rājan nararat‍nāya dehi bhoḥ|bhuvo bhārāvatārāya bhagavān bhūtabhāvanaḥ|| 34 ||
+9.3.35,अवतीर्णो निजांशेन पुण्यश्रवणकीर्तनः ।इत्यादिष्टोऽभिवन्द्याजं नृपः स्वपुरमागतः ।त्यक्तं पुण्यजनत्रासाद्‍भ्रातृभिर्दिक्ष्ववस्थितैः ॥ ३५ ॥,avatīrṇo nijāṃśena puṇyaśravaṇakīrtanaḥ|ityādiṣṭo'bhivandyājaṃ nṛpaḥ svapuramāgataḥ|tyaktaṃ puṇyajanatrāsād‍bhrātṛbhirdikṣvavasthitaiḥ|| 35 ||
+9.3.36,सुतां दत्त्वानवद्याङ्गीं बलाय बलशालिने ।बदर्याख्यं गतो राजा तप्तुं नारायणाश्रमम् ॥ ३६ ॥,sutāṃ dattvānavadyāṅgīṃ balāya balaśāline|badaryākhyaṃ gato rājā taptuṃ nārāyaṇāśramam|| 36 ||
+9.3.3,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे तृतीयोऽध्यायः ॥ ३ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe tṛtīyo'dhyāyaḥ|| 3 ||
+9.4.1,नभगवंशवर्णनं नाभागचरितम् अंबरीषोपाख्यानं दुर्वासः पलायनं च ।श्रीशुक उवाच ।नाभागो नभगापत्यं यं ततं भ्रातरः कविम् ।यविष्ठं व्यभजन् दायं ब्रह्मचारिणमागतम् ॥ १ ॥,nabhagavaṃśavarṇanaṃ nābhāgacaritam aṃbarīṣopākhyānaṃ durvāsaḥ palāyanaṃ ca|śrīśuka uvāca|nābhāgo nabhagāpatyaṃ yaṃ tataṃ bhrātaraḥ kavim|yaviṣṭhaṃ vyabhajan dāyaṃ brahmacāriṇamāgatam|| 1 ||
+9.4.2,भ्रातरोऽभाङ्क्त किं मह्यं भजाम पितरं तव ।त्वां ममार्यास्तताभाङ्क्षुः मा पुत्रक तदादृथाः ॥ २ ॥,bhrātaro'bhāṅkta kiṃ mahyaṃ bhajāma pitaraṃ tava|tvāṃ mamāryāstatābhāṅkṣuḥ mā putraka tadādṛthāḥ|| 2 ||
+9.4.3,इमे अंगिरसः सत्रं आसतेऽद्य सुमेधसः ।षष्ठं षष्ठं उपेत्याहः कवे मुह्यन्ति कर्मणि ॥ ३ ॥,ime aṃgirasaḥ satraṃ āsate'dya sumedhasaḥ|ṣaṣṭhaṃ ṣaṣṭhaṃ upetyāhaḥ kave muhyanti karmaṇi|| 3 ||
+9.4.4,तांन् त्वं शंसय सूक्ते द्वे वैश्वदेवे महात्मनः ।ते स्वर्यन्तो धनं सत्र परिशेषितमात्मनः ॥ ४ ॥,tāṃn tvaṃ śaṃsaya sūkte dve vaiśvadeve mahātmanaḥ|te svaryanto dhanaṃ satra pariśeṣitamātmanaḥ|| 4 ||
+9.4.5,दास्यन्ति तेऽथ तान् गच्छ तथा स कृतवान् यथा ।तस्मै दत्त्वा ययुः स्वर्गं ते सत्रपरिशेषणम् ॥ ५ ॥,dāsyanti te'tha tān gaccha tathā sa kṛtavān yathā|tasmai dattvā yayuḥ svargaṃ te satrapariśeṣaṇam|| 5 ||
+9.4.6,तं कश्चित् स्वीकरिष्यन्तं पुरुषः कृष्णदर्शनः ।उवाचोत्तरतोऽभ्येत्य ममेदं वास्तुकं वसु ॥ ६ ॥,taṃ kaścit svīkariṣyantaṃ puruṣaḥ kṛṣṇadarśanaḥ|uvācottarato'bhyetya mamedaṃ vāstukaṃ vasu|| 6 ||
+9.4.7,ममेदं ऋषिभिः दत्तं इति तर्हि स्म मानवः ।स्यान्नौ ते पितरि प्रश्नः पृष्टवान् पितरं यथा ॥ ७ ॥,mamedaṃ ṛṣibhiḥ dattaṃ iti tarhi sma mānavaḥ|syānnau te pitari praśnaḥ pṛṣṭavān pitaraṃ yathā|| 7 ||
+9.4.8,यज्ञवास्तुगतं सर्वं उच्छिष्टं ऋषयः क्वचित् ।चक्रुर्विभागं रुद्राय स देवः सर्वमर्हति ॥ ८ ॥,yajñavāstugataṃ sarvaṃ ucchiṣṭaṃ ṛṣayaḥ kvacit|cakrurvibhāgaṃ rudrāya sa devaḥ sarvamarhati|| 8 ||
+9.4.9,नाभागस्तं प्रणम्याह तवेश किल वास्तुकम् ।इत्याह मे पिता ब्रह्मन् शिरसा त्वां प्रसादये ॥ ९ ॥,nābhāgastaṃ praṇamyāha taveśa kila vāstukam|ityāha me pitā brahman śirasā tvāṃ prasādaye|| 9 ||
+9.4.10,यत् ते पितावदद् धर्मं त्वं च सत्यं प्रभाषसे ।ददामि ते मन्त्रदृशे ज्ञानं ब्रह्म सनातनम् ॥ १० ॥,yat te pitāvadad dharmaṃ tvaṃ ca satyaṃ prabhāṣase|dadāmi te mantradṛśe jñānaṃ brahma sanātanam|| 10 ||
+9.4.11,गृहाण द्रविणं दत्तं मत्सत्रे परिशेषितम् ।इत्युक्त्वान्तर्हितो रुद्रो भगवान् सत्यवत्सलः ॥ ११ ॥,gṛhāṇa draviṇaṃ dattaṃ matsatre pariśeṣitam|ityuktvāntarhito rudro bhagavān satyavatsalaḥ|| 11 ||
+9.4.12,य एतत् संस्मरेत् प्रातः सायं च सुसमाहितः ।कविर्भवति मंत्रज्ञो गतिं चैव तथाऽत्मनः ॥ १२ ॥,ya etat saṃsmaret prātaḥ sāyaṃ ca susamāhitaḥ|kavirbhavati maṃtrajño gatiṃ caiva tathā'tmanaḥ|| 12 ||
+9.4.13,नाभागाद् अंबरीषोऽभूत् महाभागवतः कृती ।नास्पृशद् ब्रह्मशापोऽपि यं न प्रतिहतः क्वचित् ॥ १३ ॥,nābhāgād aṃbarīṣo'bhūt mahābhāgavataḥ kṛtī|nāspṛśad brahmaśāpo'pi yaṃ na pratihataḥ kvacit|| 13 ||
+9.4.14,श्रीराजोवाच ।भगवन् श्रोतुमिच्छामि राजर्षेः तस्य धीमतः ।न प्राभूद् यत्र निर्मुक्तो ब्रह्मदण्डो दुरत्ययः ॥ १४ ॥,śrīrājovāca|bhagavan śrotumicchāmi rājarṣeḥ tasya dhīmataḥ|na prābhūd yatra nirmukto brahmadaṇḍo duratyayaḥ|| 14 ||
+9.4.15,श्रीशुक उवाच ।अंबरीषो महाभागः सप्तद्वीपवतीं महीम् ।अव्ययां च श्रियं लब्ध्वा विभवं चातुलं भुवि ॥ १५ ॥,śrīśuka uvāca|aṃbarīṣo mahābhāgaḥ saptadvīpavatīṃ mahīm|avyayāṃ ca śriyaṃ labdhvā vibhavaṃ cātulaṃ bhuvi|| 15 ||
+9.4.16,मेनेऽतिदुर्लभं पुंसां सर्वं तत् स्वप्नसंस्तुतम् ।विद्वान् विभवनिर्वाणं तमो विशति यत् पुमान् ॥ १६ ॥,mene'tidurlabhaṃ puṃsāṃ sarvaṃ tat svapnasaṃstutam|vidvān vibhavanirvāṇaṃ tamo viśati yat pumān|| 16 ||
+9.4.17,वासुदेवे भगवति तद्‍भक्तेषु च साधुषु ।प्राप्तो भावं परं विश्वं येनेदं लोष्टवत् स्मृतम् ॥ १७ ॥,vāsudeve bhagavati tad‍bhakteṣu ca sādhuṣu|prāpto bhāvaṃ paraṃ viśvaṃ yenedaṃ loṣṭavat smṛtam|| 17 ||
+9.4.18,स वै मनः कृष्��पदारविन्दयोः ।वचांसि वैकुण्ठगुणानुवर्णने ।करौ हरेर्मन्दिरमार्जनादिषु ।श्रुतिं चकाराच्युतसत्कथोदये ॥ १८ ॥,sa vai manaḥ kṛṣṇapadāravindayoḥ|vacāṃsi vaikuṇṭhaguṇānuvarṇane|karau harermandiramārjanādiṣu|śrutiṃ cakārācyutasatkathodaye|| 18 ||
+9.4.19,मुकुन्दलिंगालयदर्शने दृशौ ।तद्‍भृत्यगात्रस्पर्शेङ्गसंगमम् ।घ्राणं च तत्पादसरोजसौरभे ।श्रीमत् तुलस्या रसनां तदर्पिते ॥ १९ ॥,mukundaliṃgālayadarśane dṛśau|tad‍bhṛtyagātrasparśeṅgasaṃgamam|ghrāṇaṃ ca tatpādasarojasaurabhe|śrīmat tulasyā rasanāṃ tadarpite|| 19 ||
+9.4.20,पादौ हरेः क्षेत्रपदानुसर्पणे ।शिरो हृषीकेश पदाभिवन्दने ।कामं च दास्ये न तु कामकाम्यया ।यथोत्तमश्लोक जनाश्रया रतिः ॥ २० ॥,pādau hareḥ kṣetrapadānusarpaṇe|śiro hṛṣīkeśa padābhivandane|kāmaṃ ca dāsye na tu kāmakāmyayā|yathottamaśloka janāśrayā ratiḥ|| 20 ||
+9.4.21,एवं सदा कर्मकलापमात्मनः ।परेऽधियज्ञे भगवत्यधोक्षजे ।सर्वात्मभावं विदधन्महीमिमां ।तन्निष्ठविप्राभिहितः शशास ह ॥ २१ ॥,evaṃ sadā karmakalāpamātmanaḥ|pare'dhiyajñe bhagavatyadhokṣaje|sarvātmabhāvaṃ vidadhanmahīmimāṃ|tanniṣṭhaviprābhihitaḥ śaśāsa ha|| 21 ||
+9.4.22,ईजेऽश्वमेधैरधियज्ञमीश्वरं ।महाविभूत्योपचितांगदक्षिणैः ।ततैर्वसिष्ठासितगौतमादिभिः ।धन्वन्यभिस्रोतमसौ सरस्वतीम् ॥ २२ ॥,īje'śvamedhairadhiyajñamīśvaraṃ|mahāvibhūtyopacitāṃgadakṣiṇaiḥ|tatairvasiṣṭhāsitagautamādibhiḥ|dhanvanyabhisrotamasau sarasvatīm|| 22 ||
+9.4.23,यस्य क्रतुषु गीर्वाणैः सदस्या ऋत्विजो जनाः ।तुल्यरूपाः चानिमिषा व्यदृश्यन्त सुवाससः ॥ २३ ॥,yasya kratuṣu gīrvāṇaiḥ sadasyā ṛtvijo janāḥ|tulyarūpāḥ cānimiṣā vyadṛśyanta suvāsasaḥ|| 23 ||
+9.4.24,स्वर्गो न प्रार्थितो यस्य मनुजैः अमरप्रियः ।श्रृण्वद्भिः उपगायद्भिः उत्तमश्लोकचेष्टितम् ॥ २४ ॥,svargo na prārthito yasya manujaiḥ amarapriyaḥ|śrṛṇvadbhiḥ upagāyadbhiḥ uttamaślokaceṣṭitam|| 24 ||
+9.4.25,समर्द्धयन्ति तान् कामाः स्वाराज्यपरिभाविताः ।दुर्लभा नापि सिद्धानां मुकुन्दं हृदि पश्यतः ॥ २५ ॥,samarddhayanti tān kāmāḥ svārājyaparibhāvitāḥ|durlabhā nāpi siddhānāṃ mukundaṃ hṛdi paśyataḥ|| 25 ||
+9.4.26,स इत्थं भक्तियोगेन तपोयुक्तेन पार्थिवः ।स्वधर्मेण हरिं प्रीणन् संगान् सर्वान् शनैर्जहौ ॥ २६ ॥,sa itthaṃ bhaktiyogena tapoyuktena pārthivaḥ|svadharmeṇa hariṃ prīṇan saṃgān sarvān śanairjahau|| 26 ||
+9.4.27,गृहेषु दारेषु सुतेषु बन्धुषु ।द्विपोत्तमस्यन्दन वाजिवस्तुषु ।अक्षय्यरत्‍नाभरणाम्बरादिषु ।अनन्तकोशेषु अकरोत् असन् मतिम् ॥ २७ ॥,gṛheṣu dāreṣu suteṣu bandhuṣu|dvipottamasyandana vājivastuṣu|akṣayyarat‍nābharaṇāmbarādiṣu|anantakośeṣu akarot asan matim|| 27 ||
+9.4.28,तस्मा अदाद् हरिश्चक्रं प्रत्यनीकभयावहम् ।एकान्तभक्तिभावेन प्रीतो भृत्याभिरक्षणम् ॥ २८ ॥,tasmā adād hariścakraṃ pratyanīkabhayāvaham|ekāntabhaktibhāvena prīto bhṛtyābhirakṣaṇam|| 28 ||
+9.4.29,आरिराधयिषुः कृष्णं महिष्या तुल्यशीलया ।युक्तः सांवत्सरं वीरो दधार द्वादशीव्रतम् ॥ २९ ॥,ārirādhayiṣuḥ kṛṣṇaṃ mahiṣyā tulyaśīlayā|yuktaḥ sāṃvatsaraṃ vīro dadhāra dvādaśīvratam|| 29 ||
+9.4.30,व्रतान्ते कार्तिके मासि त्रिरात्रं समुपोषितः ।स्नातः कदाचित् कालिन्द्यां हरिं मधुवनेऽर्चयत् ॥ ३० ॥,vratānte kārtike māsi trirātraṃ samupoṣitaḥ|snātaḥ kadācit kālindyāṃ hariṃ madhuvane'rcayat|| 30 ||
+9.4.31,महाभिषेकविधिना सर्वोपस्करसम्पदा ।अभिषिच्याम्बराकल्पैः गन्धमाल्यार्हणादिभिः ॥ ३१ ॥,mahābhiṣekavidhinā sarvopaskarasampadā|abhiṣicyāmbarākalpaiḥ gandhamālyārhaṇādibhiḥ|| 31 ||
+9.4.32,तद्‍गतान्तरभावेन पूजयामास केशवम् ।ब्राह्मणांश्च महाभागान् सिद्धार्थानपि भक्तितः ॥ ३२ ॥,tad‍gatāntarabhāvena pūjayāmāsa keśavam|brāhmaṇāṃśca mahābhāgān siddhārthānapi bhaktitaḥ|| 32 ||
+9.4.33,गवां रुक्मविषाणीनां रूप्याङ्घ्रीणां सुवाससाम् ।पयःशीलवयोरूप वत्सोपस्करसंपदाम् ॥ ३३ ॥,gavāṃ rukmaviṣāṇīnāṃ rūpyāṅghrīṇāṃ suvāsasām|payaḥśīlavayorūpa vatsopaskarasaṃpadām|| 33 ||
+9.4.34,प्राहिणोत् साधुविप्रेभ्यो गृहेषु न्यर्बुदानि षट् ।भोजयित्वा द्विजानग्रे स्वाद्वन्नं गुणवत्तमम् ॥ ३४ ॥,prāhiṇot sādhuviprebhyo gṛheṣu nyarbudāni ṣaṭ|bhojayitvā dvijānagre svādvannaṃ guṇavattamam|| 34 ||
+9.4.35,लब्धकामैः अनुज्ञातः पारणायोपचक्रमे ।तस्य तर्ह्यतिथिः साक्षात् दुर्वासा भगवानभूत् ॥ ३५ ॥,labdhakāmaiḥ anujñātaḥ pāraṇāyopacakrame|tasya tarhyatithiḥ sākṣāt durvāsā bhagavānabhūt|| 35 ||
+9.4.36,तं आनर्चातिथिं भूपः प्रत्युत्थान् आसनार्हणैः ।ययाचेऽभ्यवहाराय पादमूलमुपागतः ॥ ३६ ॥,taṃ ānarcātithiṃ bhūpaḥ pratyutthān āsanārhaṇaiḥ|yayāce'bhyavahārāya pādamūlamupāgataḥ|| 36 ||
+9.4.37,प्रतिनन्द्य स तां याच्ञां कर्तुमावश्यकं गतः ।निममज्ज बृहद् ध्यायन् कालिन्दीसलिले शुभे ॥ ३७ ॥,pratinandya sa tāṃ yācñāṃ kartumāvaśyakaṃ gataḥ|nimamajja bṛhad dhyāyan kālindīsalile śubhe|| 37 ||
+9.4.38,मुहूर्तार्धावशिष्टायां द्वादश्यां पारणं प्रति ।चिन्तयामास धर्मज्ञो द्विजैः तद् धर्मसंकटे ॥ ३८ ॥,muhūrtārdhāvaśiṣṭāyāṃ dvādaśyāṃ pāraṇaṃ prati|cintayāmāsa dharmajño dvijaiḥ tad dharmasaṃkaṭe|| 38 ||
+9.4.39,ब्राह्मणातिक्रमे दोषो द्वादश्यां यदपारणे ।यत्कृत्वा साधु मे भूयाद् अधर्मो वा न मां स्पृशेत् ॥ ३९ ॥,brāhmaṇātikrame doṣo dvādaśyāṃ yadapāraṇe|yatkṛtvā sādhu me bhūyād adharmo vā na māṃ spṛśet|| 39 ||
+9.4.40,अम्भसा केवलेनाथ करिष्ये व्रतपारणम् ।आहुरब्भक्षणं विप्रा हि अशितं नाशितं च तत् ॥ ४० ॥,ambhasā kevalenātha kariṣye vratapāraṇam|āhurabbhakṣaṇaṃ viprā hi aśitaṃ nāśitaṃ ca tat|| 40 ||
+9.4.41,इत्यपः प्राश्य राजर्षिः चिन्तयन् मनसाच्युतम् ।प्रत्यचष्ट कुरुश्रेष्ठ द्विज आगमनमेव सः ॥ ४१ ॥,ityapaḥ prāśya rājarṣiḥ cintayan manasācyutam|pratyacaṣṭa kuruśreṣṭha dvija āgamanameva saḥ|| 41 ||
+9.4.42,दुर्वासा यमुनाकूलात् कृत आवश्यक आगतः ।राज्ञाभिनन्दितस्तस्य बुबुधे चेष्टितं धिया ॥ ४२ ॥,durvāsā yamunākūlāt kṛta āvaśyaka āgataḥ|rājñābhinanditastasya bubudhe ceṣṭitaṃ dhiyā|| 42 ||
+9.4.43,मन्युना प्��चलद्‍गात्रो भ्रुकुटीकुटिलाननः ।बुभुक्षितश्च सुतरां कृताञ्जलिमभाषत ॥ ४३ ॥,manyunā pracalad‍gātro bhrukuṭīkuṭilānanaḥ|bubhukṣitaśca sutarāṃ kṛtāñjalimabhāṣata|| 43 ||
+9.4.44,अहो अस्य नृशंसस्य श्रियोन्मत्तस्य पश्यत ।धर्मव्यतिक्रमं विष्णोः अभक्तस्य ईशमानिनः ॥ ४४ ॥,aho asya nṛśaṃsasya śriyonmattasya paśyata|dharmavyatikramaṃ viṣṇoḥ abhaktasya īśamāninaḥ|| 44 ||
+9.4.45,यो मां अतिथिं आयातं आतिथ्येन निमंत्र्य च ।अदत्त्वा भुक्तवान् तस्य सद्यस्ते दर्शये फलम् ॥ ४५ ॥,yo māṃ atithiṃ āyātaṃ ātithyena nimaṃtrya ca|adattvā bhuktavān tasya sadyaste darśaye phalam|| 45 ||
+9.4.46,एवं ब्रुवाण उत्कृत्य जटां रोषप्रदीपितः ।तया स निर्ममे तस्मै कृत्यां कालानलोपमाम् ॥ ४६ ॥,evaṃ bruvāṇa utkṛtya jaṭāṃ roṣapradīpitaḥ|tayā sa nirmame tasmai kṛtyāṃ kālānalopamām|| 46 ||
+9.4.47,तां आपतन्तीं ज्वलतीं असिहस्तां पदा भुवम् ।वेपयन्तीं समुद्वीक्ष्य न चचाल पदान्नृपः ॥ ४७ ॥,tāṃ āpatantīṃ jvalatīṃ asihastāṃ padā bhuvam|vepayantīṃ samudvīkṣya na cacāla padānnṛpaḥ|| 47 ||
+9.4.48,प्राग् दिष्टं भृत्यरक्षायां पुरुषेण महात्मना ।ददाह कृत्यां तां चक्रं क्रुद्धाहिमिव पावकः ॥ ४८ ॥,prāg diṣṭaṃ bhṛtyarakṣāyāṃ puruṣeṇa mahātmanā|dadāha kṛtyāṃ tāṃ cakraṃ kruddhāhimiva pāvakaḥ|| 48 ||
+9.4.49,तद् अभिद्रवद् उद्वीक्ष्य स्वप्रयासं च निष्फलम् ।दुर्वासा दुद्रुवे भीतो दिक्षु प्राणपरीप्सया ॥ ४९ ॥,tad abhidravad udvīkṣya svaprayāsaṃ ca niṣphalam|durvāsā dudruve bhīto dikṣu prāṇaparīpsayā|| 49 ||
+9.4.50,तमन्वधावद्‍भगवद्रथांगं ।दावाग्निः उद्धूतशिखो यथाहिम् ।तथानुषक्तं मुनिरीक्षमाणो ।गुहां विविक्षुः प्रससार मेरोः ॥ ५० ॥,tamanvadhāvad‍bhagavadrathāṃgaṃ|dāvāgniḥ uddhūtaśikho yathāhim|tathānuṣaktaṃ munirīkṣamāṇo|guhāṃ vivikṣuḥ prasasāra meroḥ|| 50 ||
+9.4.51,दिशो नभः क्ष्मां विवरान् समुद्रान् ।लोकान् सपालान् त्रिदिवं गतः सः ।यतो यतो धावति तत्र तत्र ।सुदर्शनं दुष्प्रसहं ददर्श ॥ ५१ ॥,diśo nabhaḥ kṣmāṃ vivarān samudrān|lokān sapālān tridivaṃ gataḥ saḥ|yato yato dhāvati tatra tatra|sudarśanaṃ duṣprasahaṃ dadarśa|| 51 ||
+9.4.52,अलब्धनाथः स सदा कुतश्चित् ।संत्रस्तचित्तोऽरणमेषमाणः ।देवं विरिञ्चं समगाद्विधातः ।त्राह्यात्मयोनेऽजिततेजसो माम् ॥ ५२ ॥,alabdhanāthaḥ sa sadā kutaścit|saṃtrastacitto'raṇameṣamāṇaḥ|devaṃ viriñcaṃ samagādvidhātaḥ|trāhyātmayone'jitatejaso mām|| 52 ||
+9.4.53,श्रीब्रह्मोवाच ।स्थानं मदीयं सहविश्वमेतत् ।क्रीडावसाने द्विपरार्धसंज्ञे ।भ्रूभंगमात्रेण हि संदिधक्षोः ।कालात्मनो यस्य तिरोभविष्यति ॥ ५३ ॥,śrībrahmovāca|sthānaṃ madīyaṃ sahaviśvametat|krīḍāvasāne dviparārdhasaṃjñe|bhrūbhaṃgamātreṇa hi saṃdidhakṣoḥ|kālātmano yasya tirobhaviṣyati|| 53 ||
+9.4.54,अहं भवो दक्षभृगुप्रधानाः ।प्रजेशभूतेश सुरेशमुख्याः ।सर्वे वयं यत् नियमं प्रपन्ना ।मूर्ध्न्यर्पितं लोकहितं वहामः ॥ ५४ ॥,ahaṃ bhavo dakṣabhṛgupradhānāḥ|prajeśabhūteśa sureśamukhyāḥ|sarve vayaṃ yat niyama�� prapannā|mūrdhnyarpitaṃ lokahitaṃ vahāmaḥ|| 54 ||
+9.4.55,प्रत्याख्यातो विरिञ्चेन विष्णुचक्रोपतापितः ।दुर्वासाः शरणं यातः शर्वं कैलासवासिनम् ॥ ५५ ॥,pratyākhyāto viriñcena viṣṇucakropatāpitaḥ|durvāsāḥ śaraṇaṃ yātaḥ śarvaṃ kailāsavāsinam|| 55 ||
+9.4.56,श्रीरुद्र उवाच ।वयं न तात प्रभवाम भूम्नि ।यस्मिन् परेऽन्येऽप्यजजीवकोशाः ।भवन्ति काले न भवन्ति हीदृशाः ।सहस्रशो यत्र वयं भ्रमामः ॥ ५६ ॥,śrīrudra uvāca|vayaṃ na tāta prabhavāma bhūmni|yasmin pare'nye'pyajajīvakośāḥ|bhavanti kāle na bhavanti hīdṛśāḥ|sahasraśo yatra vayaṃ bhramāmaḥ|| 56 ||
+9.4.57,अहं सनत्कुमारश्च नारदो भगवानजः ।कपिलो अपान्तरतमो देवलो धर्म आसुरिः ॥ ५७ ॥,ahaṃ sanatkumāraśca nārado bhagavānajaḥ|kapilo apāntaratamo devalo dharma āsuriḥ|| 57 ||
+9.4.58,मरीचिप्रमुखाश्चान्ये सिद्धेशाः पारदर्शनाः ।विदाम न वयं सर्वे यन्मायां माययाऽवृताः ॥ ५८ ॥,marīcipramukhāścānye siddheśāḥ pāradarśanāḥ|vidāma na vayaṃ sarve yanmāyāṃ māyayā'vṛtāḥ|| 58 ||
+9.4.59,तस्य विश्वेश्वरस्येदं शस्त्रं दुर्विषहं हि नः ।तमेवं शरणं याहि हरिस्ते शं विधास्यति ॥ ५९ ॥,tasya viśveśvarasyedaṃ śastraṃ durviṣahaṃ hi naḥ|tamevaṃ śaraṇaṃ yāhi hariste śaṃ vidhāsyati|| 59 ||
+9.4.60,ततो निराशो दुर्वासाः पदं भगवतो ययौ ।वैकुण्ठाख्यं यदध्यास्ते श्रीनिवासः श्रिया सह ॥ ६० ॥,tato nirāśo durvāsāḥ padaṃ bhagavato yayau|vaikuṇṭhākhyaṃ yadadhyāste śrīnivāsaḥ śriyā saha|| 60 ||
+9.4.61,सन्दह्यमानोऽजितशस्त्रवह्निना ।तत्पादमूले पतितः सवेपथुः ।आहाच्युतानन्त सदीप्सित प्रभो ।कृतागसं माव हि विश्वभावन ॥ ६१ ॥,sandahyamāno'jitaśastravahninā|tatpādamūle patitaḥ savepathuḥ|āhācyutānanta sadīpsita prabho|kṛtāgasaṃ māva hi viśvabhāvana|| 61 ||
+9.4.62,अजानता ते परमानुभावं ।कृतं मयाघं भवतः प्रियाणाम् ।विधेहि तस्यापचितिं विधातः ।मुच्येत यन्नाम्न्युदिते नारकोऽपि ॥ ६२ ॥,ajānatā te paramānubhāvaṃ|kṛtaṃ mayāghaṃ bhavataḥ priyāṇām|vidhehi tasyāpacitiṃ vidhātaḥ|mucyeta yannāmnyudite nārako'pi|| 62 ||
+9.4.63,श्रीभगवानुवाच ।अहं भक्तपराधीनो हि अस्वतंत्र इव द्विज ।साधुभिर्ग्रस्तहृदयो भक्तैर्भक्तजनप्रियः ॥ ६३ ॥,śrībhagavānuvāca|ahaṃ bhaktaparādhīno hi asvataṃtra iva dvija|sādhubhirgrastahṛdayo bhaktairbhaktajanapriyaḥ|| 63 ||
+9.4.64,नाहं आत्मानमाशासे मद्‍भक्तैः साधुभिर्विना ।श्रियं चात्यन्तिकीं ब्रह्मन् येषां गतिः अहं परा ॥ ६४ ॥,nāhaṃ ātmānamāśāse mad‍bhaktaiḥ sādhubhirvinā|śriyaṃ cātyantikīṃ brahman yeṣāṃ gatiḥ ahaṃ parā|| 64 ||
+9.4.65,ये दारागारपुत्राप्तान् प्राणान् वित्तमिमं परम् ।हित्वा मां शरणं याताः कथं तान् त्यक्तुमुत्सहे ॥ ६५ ॥,ye dārāgāraputrāptān prāṇān vittamimaṃ param|hitvā māṃ śaraṇaṃ yātāḥ kathaṃ tān tyaktumutsahe|| 65 ||
+9.4.66,मयि निर्बद्धहृदयाः साधवः समदर्शनाः ।वशीकुर्वन्ति मां भक्त्या सत्स्त्रियः सत्पतिं यथा ॥ ६६ ॥,mayi nirbaddhahṛdayāḥ sādhavaḥ samadarśanāḥ|vaśīkurvanti māṃ bhaktyā satstriyaḥ satpatiṃ yathā|| 66 ||
+9.4.67,मत्सेवया प्रतीतं च सालोक्यादि चतु��्टयम् ।नेच्छन्ति सेवया पूर्णाः कुतोऽन्यत् कालविद्रुतम् ॥ ६७ ॥,matsevayā pratītaṃ ca sālokyādi catuṣṭayam|necchanti sevayā pūrṇāḥ kuto'nyat kālavidrutam|| 67 ||
+9.4.68,साधवो हृदयं मह्यं साधूनां हृदयं त्वहम् ।मदन्यत् ते न जानन्ति नाहं तेभ्यो मनागपि ॥ ६८ ॥,sādhavo hṛdayaṃ mahyaṃ sādhūnāṃ hṛdayaṃ tvaham|madanyat te na jānanti nāhaṃ tebhyo manāgapi|| 68 ||
+9.4.69,उपायं कथयिष्यामि तव विप्र श्रृणुष्व तत् ।अयं ह्यात्माभिचारस्ते यतस्तं याहि मा चिरम् ।साधुषु प्रहितं तेजः प्रहर्तुः कुरुतेऽशिवम् ॥ ६९ ॥,upāyaṃ kathayiṣyāmi tava vipra śrṛṇuṣva tat|ayaṃ hyātmābhicāraste yatastaṃ yāhi mā ciram|sādhuṣu prahitaṃ tejaḥ prahartuḥ kurute'śivam|| 69 ||
+9.4.70,तपो विद्या च विप्राणां निःश्रेयसकरे उभे ।ते एव दुर्विनीतस्य कल्पेते कर्तुरन्यथा ॥ ७० ॥,tapo vidyā ca viprāṇāṃ niḥśreyasakare ubhe|te eva durvinītasya kalpete karturanyathā|| 70 ||
+9.4.71,ब्रह्मन् तद् गच्छ भद्रं ते नाभागतनयं नृपम् ।क्षमापय महाभागं ततः शान्तिर्भविष्यति ॥ ७१ ॥,brahman tad gaccha bhadraṃ te nābhāgatanayaṃ nṛpam|kṣamāpaya mahābhāgaṃ tataḥ śāntirbhaviṣyati|| 71 ||
+9.4.4,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe caturtho'dhyāyaḥ|| 4 ||
+9.5.1,अंबरीषानुग्रहेण दुर्वाससो दुःखनिवृत्तिः अंबरीशप्रशंसा तस्य भगवाद्रूपतापत्तीश्च ।श्रीशुक उवाच ।एवं भगवताऽदिष्टो दुर्वासाश्चक्रतापितः ।अंबरीषं उपावृत्य तत्पादौ दुःखितोऽग्रहीत् ॥ १ ॥,aṃbarīṣānugraheṇa durvāsaso duḥkhanivṛttiḥ aṃbarīśapraśaṃsā tasya bhagavādrūpatāpattīśca|śrīśuka uvāca|evaṃ bhagavatā'diṣṭo durvāsāścakratāpitaḥ|aṃbarīṣaṃ upāvṛtya tatpādau duḥkhito'grahīt|| 1 ||
+9.5.2,तस्य सोद्यमनं वीक्ष्य पादस्पर्शविलज्जितः ।अस्तावीत् तत् हरेः अस्त्रं कृपया पीडितो भृशम् ॥ २ ॥,tasya sodyamanaṃ vīkṣya pādasparśavilajjitaḥ|astāvīt tat hareḥ astraṃ kṛpayā pīḍito bhṛśam|| 2 ||
+9.5.3,अंबरीष उवाच ।त्वमग्निर्भगवान् सूर्यः त्वं सोमो ज्योतिषां पतिः ।त्वं आपस्त्वं क्षितिर्व्योम वायुर्मात्रेन्द्रियाणि च ॥ ३ ॥,aṃbarīṣa uvāca|tvamagnirbhagavān sūryaḥ tvaṃ somo jyotiṣāṃ patiḥ|tvaṃ āpastvaṃ kṣitirvyoma vāyurmātrendriyāṇi ca|| 3 ||
+9.5.4,सुदर्शन नमस्तुभ्यं सहस्राराच्युतप्रिय ।सर्वास्त्रघातिन् विप्राय स्वस्ति भूया इडस्पते ॥ ४ ॥,sudarśana namastubhyaṃ sahasrārācyutapriya|sarvāstraghātin viprāya svasti bhūyā iḍaspate|| 4 ||
+9.5.5,त्वं धर्मस्त्वमृतं सत्यं त्वं यज्ञोऽखिलयज्ञभुक् ।त्वं लोकपालः सर्वात्मा त्वं तेजः पौरुषं परम् ॥ ५ ॥,tvaṃ dharmastvamṛtaṃ satyaṃ tvaṃ yajño'khilayajñabhuk|tvaṃ lokapālaḥ sarvātmā tvaṃ tejaḥ pauruṣaṃ param|| 5 ||
+9.5.6,नमः सुनाभाखिलधर्मसेतवे ।ह्यधर्मशीलासुरधूमकेतवे ।त्रैलोक्यगोपाय विशुद्धवर्चसे ।मनोजवायाद्‍भुतकर्मणे गृणे ॥ ६ ॥,namaḥ sunābhākhiladharmasetave|hyadharmaśīlāsuradhūmaketave|trailokyagopāya viśuddhavarcase|manojavāyād‍bhutakarmaṇe gṛṇe|| 6 ||
+9.5.7,त्वत्तेजसा धर्ममयेन संहृतं ।तमः प्रकाशश्च दृशो महात्मनाम् ।दुरत्ययस्ते महिमा गिरां पते ।त्वद् रूपमेतत् सदसत् परावरम् ॥ ७ ॥,tvattejasā dharmamayena saṃhṛtaṃ|tamaḥ prakāśaśca dṛśo mahātmanām|duratyayaste mahimā girāṃ pate|tvad rūpametat sadasat parāvaram|| 7 ||
+9.5.8,यदा विसृष्टस्त्वमनञ्जनेन वै ।बलं प्रविष्टोऽजित दैत्यदानवम् ।बाहूदरोर्वङ्घ्रिशिरोधराणि ।वृक्णन् अजस्रं प्रधने विराजसे ॥ ८ ॥,yadā visṛṣṭastvamanañjanena vai|balaṃ praviṣṭo'jita daityadānavam|bāhūdarorvaṅghriśirodharāṇi|vṛkṇan ajasraṃ pradhane virājase|| 8 ||
+9.5.9,स त्वं जगत्त्राण खलप्रहाणये ।निरूपितः सर्वसहो गदाभृता ।विप्रस्य चास्मत् कुलदैवहेतवे ।विधेहि भद्रं तदनुग्रहो हि नः ॥ ९ ॥,sa tvaṃ jagattrāṇa khalaprahāṇaye|nirūpitaḥ sarvasaho gadābhṛtā|viprasya cāsmat kuladaivahetave|vidhehi bhadraṃ tadanugraho hi naḥ|| 9 ||
+9.5.10,यद्यस्ति दत्तमिष्टं वा स्वधर्मो वा स्वनुष्ठितः ।कुलं नो विप्रदैवं चेद् द्विजो भवतु विज्वरः ॥ १० ॥,yadyasti dattamiṣṭaṃ vā svadharmo vā svanuṣṭhitaḥ|kulaṃ no vipradaivaṃ ced dvijo bhavatu vijvaraḥ|| 10 ||
+9.5.11,यदि नो भगवान् प्रीत एकः सर्वगुणाश्रयः ।सर्वभूतात्मभावेन द्विजो भवतु विज्वरः ॥ ११ ॥,yadi no bhagavān prīta ekaḥ sarvaguṇāśrayaḥ|sarvabhūtātmabhāvena dvijo bhavatu vijvaraḥ|| 11 ||
+9.5.12,श्रीशुक उवाच ।इति संस्तुवतो राज्ञो विष्णुचक्रं सुदर्शनम् ।अशाम्यत् सर्वतो विप्रं प्रदहद् राजयाच्ञया ॥ १२ ॥,śrīśuka uvāca|iti saṃstuvato rājño viṣṇucakraṃ sudarśanam|aśāmyat sarvato vipraṃ pradahad rājayācñayā|| 12 ||
+9.5.13,स मुक्तोऽस्त्राग्नितापेन दुर्वासाः स्वस्तिमान् ततः ।प्रशशंस तमुर्वीशं युञ्जानः परमाशिषः ॥ १३ ॥,sa mukto'strāgnitāpena durvāsāḥ svastimān tataḥ|praśaśaṃsa tamurvīśaṃ yuñjānaḥ paramāśiṣaḥ|| 13 ||
+9.5.14,दुर्वासा उवाच ।अहो अनन्तदासानां महत्त्वं दृष्टमद्य मे ।कृतागसोऽपि यद् राजन् मंगलानि समीहसे ॥ १४ ॥,durvāsā uvāca|aho anantadāsānāṃ mahattvaṃ dṛṣṭamadya me|kṛtāgaso'pi yad rājan maṃgalāni samīhase|| 14 ||
+9.5.15,दुष्करः को नु साधूनां दुस्त्यजो वा महात्मनाम् ।यैः संगृहीतो भगवान् सात्वतां ऋषभो हरिः ॥ १५ ॥,duṣkaraḥ ko nu sādhūnāṃ dustyajo vā mahātmanām|yaiḥ saṃgṛhīto bhagavān sātvatāṃ ṛṣabho hariḥ|| 15 ||
+9.5.16,यन्नामश्रुतिमात्रेण पुमान् भवति निर्मलः ।तस्य तीर्थपदः किं वा दासानां अवशिष्यते ॥ १६ ॥,yannāmaśrutimātreṇa pumān bhavati nirmalaḥ|tasya tīrthapadaḥ kiṃ vā dāsānāṃ avaśiṣyate|| 16 ||
+9.5.17,राजन् अनुगृहीतोऽहं त्वयातिकरुणात्मना ।मद् अघं पृष्ठतः कृत्वा प्राणा यन्मेऽभिरक्षिताः ॥ १७ ॥,rājan anugṛhīto'haṃ tvayātikaruṇātmanā|mad aghaṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā prāṇā yanme'bhirakṣitāḥ|| 17 ||
+9.5.18,राजा तं अकृताहारः प्रत्यागमनकांक्षया ।चरणौ उवुपसंगृह्य प्रसाद्य समभोजयत् ॥ १८ ॥,rājā taṃ akṛtāhāraḥ pratyāgamanakāṃkṣayā|caraṇau uvupasaṃgṛhya prasādya samabhojayat|| 18 ||
+9.5.19,सोऽशित्वादृतमानीतं आतिथ्यं सार्वकामिकम��� ।तृप्तात्मा नृपतिं प्राह भुज्यतां इति सादरम् ॥ १९ ॥,so'śitvādṛtamānītaṃ ātithyaṃ sārvakāmikam|tṛptātmā nṛpatiṃ prāha bhujyatāṃ iti sādaram|| 19 ||
+9.5.20,प्रीतोऽस्मि अनुगृहीतोऽस्मि तव भागवतस्य वै ।दर्शनस्पर्शनालापैः आतिथ्येनात्ममेधसा ॥ २० ॥,prīto'smi anugṛhīto'smi tava bhāgavatasya vai|darśanasparśanālāpaiḥ ātithyenātmamedhasā|| 20 ||
+9.5.21,कर्मावदातं एतत् ते गायन्ति स्वःस्त्रियो मुहुः ।कीर्तिं परमपुण्यां च कीर्तयिष्यति भूरियम् ॥ २१ ॥,karmāvadātaṃ etat te gāyanti svaḥstriyo muhuḥ|kīrtiṃ paramapuṇyāṃ ca kīrtayiṣyati bhūriyam|| 21 ||
+9.5.22,श्रीशुक उवाच ।एवं संकीर्त्य राजानं दुर्वासाः परितोषितः ।ययौ विहायसाऽमंत्र्य ब्रह्मलोकमहैतुकम् ॥ २२ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ saṃkīrtya rājānaṃ durvāsāḥ paritoṣitaḥ|yayau vihāyasā'maṃtrya brahmalokamahaitukam|| 22 ||
+9.5.23,संवत्सरोऽत्यगात् तावद् यावता नागतो गतः ।मुनिस्तद्दर्शनाकांक्षो राजाऽब्भक्षो बभूव ह ॥ २३ ॥,saṃvatsaro'tyagāt tāvad yāvatā nāgato gataḥ|munistaddarśanākāṃkṣo rājā'bbhakṣo babhūva ha|| 23 ||
+9.5.24,गतेऽथ दुर्वाससि सोऽम्बरीषो ।द्विजोपयोगातिपवित्रमाहरत् ।ऋषेर्विमोक्षं व्यसनं च बुद्ध्वा ।मेने स्ववीर्यं च परानुभावम् ॥ २४ ॥,gate'tha durvāsasi so'mbarīṣo|dvijopayogātipavitramāharat|ṛṣervimokṣaṃ vyasanaṃ ca buddhvā|mene svavīryaṃ ca parānubhāvam|| 24 ||
+9.5.25,एवं विधानेकगुणः स राजा ।परात्मनि ब्रह्मणि वासुदेवे ।क्रियाकलापैः समुवाह भक्तिं ।ययाऽविरिञ्च्यान् निरयांश्चकार ॥ २५ ॥,evaṃ vidhānekaguṇaḥ sa rājā|parātmani brahmaṇi vāsudeve|kriyākalāpaiḥ samuvāha bhaktiṃ|yayā'viriñcyān nirayāṃścakāra|| 25 ||
+9.5.26,श्रीशुक उवाच ।अथाम्बरीषस्तनयेषु राज्यं ।समानशीलेषु विसृज्य धीरः ।वनं विवेशात्मनि वासुदेवे ।मनो दधद् ध्वस्तगुणप्रवाहः ॥ २६ ॥,śrīśuka uvāca|athāmbarīṣastanayeṣu rājyaṃ|samānaśīleṣu visṛjya dhīraḥ|vanaṃ viveśātmani vāsudeve|mano dadhad dhvastaguṇapravāhaḥ|| 26 ||
+9.5.27,इत्येतत् पुण्यमाख्यानं अंबरीषस्य भूपतेः ।संकीर्तयन् अनुध्यायन् भक्तो भगवतो भवेत् ॥ २७ ॥,ityetat puṇyamākhyānaṃ aṃbarīṣasya bhūpateḥ|saṃkīrtayan anudhyāyan bhakto bhagavato bhavet|| 27 ||
+9.5.5,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे पञ्चमोऽध्यायः ॥ ५ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe pañcamo'dhyāyaḥ|| 5 ||
+9.6.1,इक्ष्वाकुवंशवर्णनं तत्र मान्धातुश्चरितं सौभर्युपाख्यानं च ।श्रीशुक उवाच ।विरूपः केतुमान् शंभुः अंबरीषसुतास्त्रयः ।विरूपात्पृषदश्वोऽभूत् तत्पुत्रस्तु रथीतरः ॥ १ ॥,ikṣvākuvaṃśavarṇanaṃ tatra māndhātuścaritaṃ saubharyupākhyānaṃ ca|śrīśuka uvāca|virūpaḥ ketumān śaṃbhuḥ aṃbarīṣasutāstrayaḥ|virūpātpṛṣadaśvo'bhūt tatputrastu rathītaraḥ|| 1 ||
+9.6.2,रथीतरस्याप्रजस्य भार्यायां तन्तवेऽर्थितः ।अङ्गिरा जनयामास ब्रह्मवर्चस्विनः सुतान् ॥ २ ॥,rathītarasyāprajasya bhāryāyāṃ tantave'rthitaḥ|aṅgirā janayāmāsa brahmavarcasvinaḥ sutān|| 2 ||
+9.6.3,एते क्षेत्��प्रसूता वै पुनस्त्वाङ्गिरसाः स्मृताः ।रथीतराणां प्रवराः क्षत्रोपेता द्विजातयः ॥ ३ ॥,ete kṣetraprasūtā vai punastvāṅgirasāḥ smṛtāḥ|rathītarāṇāṃ pravarāḥ kṣatropetā dvijātayaḥ|| 3 ||
+9.6.4,क्षुवतस्तु मनोर्जज्ञे इक्ष्वाकुर्घ्राणतः सुतः ।तस्य पुत्रशतज्येष्ठा विकुक्षिनिमिदण्डकाः ॥ ४ ॥,kṣuvatastu manorjajñe ikṣvākurghrāṇataḥ sutaḥ|tasya putraśatajyeṣṭhā vikukṣinimidaṇḍakāḥ|| 4 ||
+9.6.5,तेषां पुरस्ताद् अभवन् आर्यावर्ते नृपा नृप ।पञ्चविंशतिः पश्चाच्च त्रयो मध्ये परेऽन्यतः ॥ ५ ॥,teṣāṃ purastād abhavan āryāvarte nṛpā nṛpa|pañcaviṃśatiḥ paścācca trayo madhye pare'nyataḥ|| 5 ||
+9.6.6,स एकदाष्टकाश्राद्धे इक्ष्वाकुः सुतमादिशत् ।मांसमानीयतां मेध्यं विकुक्षे गच्छ मा चिरम् ॥ ६ ॥,sa ekadāṣṭakāśrāddhe ikṣvākuḥ sutamādiśat|māṃsamānīyatāṃ medhyaṃ vikukṣe gaccha mā ciram|| 6 ||
+9.6.7,तथेति स वनं गत्वा मृगान् हत्वा क्रियार्हणान् ।श्रान्तो बुभुक्षितो वीरः शशं चाददपस्मृतिः ॥ ७ ॥,tatheti sa vanaṃ gatvā mṛgān hatvā kriyārhaṇān|śrānto bubhukṣito vīraḥ śaśaṃ cādadapasmṛtiḥ|| 7 ||
+9.6.8,शेषं निवेदयामास पित्रे तेन च तद्‍गुरुः ।चोदितः प्रोक्षणायाह दुष्टमेतद् अकर्मकम् ॥ ८ ॥,śeṣaṃ nivedayāmāsa pitre tena ca tad‍guruḥ|coditaḥ prokṣaṇāyāha duṣṭametad akarmakam|| 8 ||
+9.6.9,ज्ञात्वा पुत्रस्य तत्कर्म गुरुणाभिहितं नृपः ।देशान्निःसारयामास सुतं त्यक्तविधिं रुषा ॥ ९ ॥,jñātvā putrasya tatkarma guruṇābhihitaṃ nṛpaḥ|deśānniḥsārayāmāsa sutaṃ tyaktavidhiṃ ruṣā|| 9 ||
+9.6.10,स तु विप्रेण संवादं जापकेन समाचरन् ।त्यक्त्वा कलेवरं योगी स तेनावाप यत् परम् ॥ १० ॥,sa tu vipreṇa saṃvādaṃ jāpakena samācaran|tyaktvā kalevaraṃ yogī sa tenāvāpa yat param|| 10 ||
+9.6.11,पितर्युपरतेऽभ्येत्य विकुक्षिः पृथिवीमिमाम् ।शासदीजे हरिं यज्ञैः शशाद इति विश्रुतः ॥ ११ ॥,pitaryuparate'bhyetya vikukṣiḥ pṛthivīmimām|śāsadīje hariṃ yajñaiḥ śaśāda iti viśrutaḥ|| 11 ||
+9.6.12,पुरञ्जयस्तस्य सुत इन्द्रवाह इतीरितः ।ककुत्स्थ इति चाप्युक्तः शृणु नामानि कर्मभिः ॥ १२ ॥,purañjayastasya suta indravāha itīritaḥ|kakutstha iti cāpyuktaḥ śṛṇu nāmāni karmabhiḥ|| 12 ||
+9.6.13,कृतान्त आसीत् समरो देवानां सह दानवैः ।पार्ष्णिग्राहो वृतो वीरो देवैर्दैत्यपराजितैः ॥ १३ ॥,kṛtānta āsīt samaro devānāṃ saha dānavaiḥ|pārṣṇigrāho vṛto vīro devairdaityaparājitaiḥ|| 13 ||
+9.6.14,वचनाद् देवदेवस्य विष्णोर्विश्वात्मनः प्रभोः ।वाहनत्वे वृतस्तस्य बभूवेन्द्रो महावृषः ॥ १४ ॥,vacanād devadevasya viṣṇorviśvātmanaḥ prabhoḥ|vāhanatve vṛtastasya babhūvendro mahāvṛṣaḥ|| 14 ||
+9.6.15,स सन्नद्धो धनुर्दिव्यं आदाय विशिखान्छितान् ।स्तूयमानः समारुह्य युयुत्सुः ककुदि स्थितः ॥ १५ ॥,sa sannaddho dhanurdivyaṃ ādāya viśikhānchitān|stūyamānaḥ samāruhya yuyutsuḥ kakudi sthitaḥ|| 15 ||
+9.6.16,तेजसाऽप्यायितो विष्णोः पुरुषस्य परात्मनः ।प्रतीच्यां दिशि दैत्यानां न्यरुणत् त्रिदशैः पुरम् ॥ १६ ॥,tejasā'pyāyito viṣṇoḥ puruṣasya parātmanaḥ|pratīcyāṃ diśi daityānāṃ nyaruṇat tridaśaiḥ puram|| 16 ||
+9.6.17,तैस्तस्य चाभूत् प्रधनं तुमुलं लोमहर्षणम् ।यमाय भल्लैरनयद् दैत्यान् येऽभिययुर्मृधे ॥ १७ ॥,taistasya cābhūt pradhanaṃ tumulaṃ lomaharṣaṇam|yamāya bhallairanayad daityān ye'bhiyayurmṛdhe|| 17 ||
+9.6.18,तस्येषुपाताभिमुखं युगान्ताग्निं इवोल्बणम् ।विसृज्य दुद्रुवुर्दैत्या हन्यमानाः स्वमालयम् ॥ १८ ॥,tasyeṣupātābhimukhaṃ yugāntāgniṃ ivolbaṇam|visṛjya dudruvurdaityā hanyamānāḥ svamālayam|| 18 ||
+9.6.19,जित्वा परं धनं सर्वं सश्रीकं वज्रपाणये ।प्रत्ययच्छत्स राजर्षिः इति नामभिराहृतः ॥ १९ ॥,jitvā paraṃ dhanaṃ sarvaṃ saśrīkaṃ vajrapāṇaye|pratyayacchatsa rājarṣiḥ iti nāmabhirāhṛtaḥ|| 19 ||
+9.6.20,पुरञ्जयस्य पुत्रोऽभूद् अनेनास्तत्सुतः पृथुः ।विश्वगन्धिस्ततश्चन्द्रो युवनाश्वस्तु तत्सुतः ॥ २० ॥,purañjayasya putro'bhūd anenāstatsutaḥ pṛthuḥ|viśvagandhistataścandro yuvanāśvastu tatsutaḥ|| 20 ||
+9.6.21,शाबस्तः तत्सुतो येन शाबस्ती निर्ममे पुरी ।बृहदश्वस्तु शाबस्तिः ततः कुवलयाश्वकः ॥ २१ ॥,śābastaḥ tatsuto yena śābastī nirmame purī|bṛhadaśvastu śābastiḥ tataḥ kuvalayāśvakaḥ|| 21 ||
+9.6.22,यः प्रियार्थमुतंकस्य धुन्धुनामासुरं बली ।सुतानां एकविंशत्या सहस्रैः अहनद् वृतः ॥ २२ ॥,yaḥ priyārthamutaṃkasya dhundhunāmāsuraṃ balī|sutānāṃ ekaviṃśatyā sahasraiḥ ahanad vṛtaḥ|| 22 ||
+9.6.23,धुन्धुमार इति ख्यातः तत्सुतास्ते च जज्वलुः ।धुन्धोर्मुखाग्निना सर्वे त्रय एवावशेषिताः ॥ २३ ॥,dhundhumāra iti khyātaḥ tatsutāste ca jajvaluḥ|dhundhormukhāgninā sarve traya evāvaśeṣitāḥ|| 23 ||
+9.6.24,दृढाश्वः कपिलाश्वश्च भद्राश्व इति भारत ।दृढाश्वपुत्रो हर्यश्वो निकुम्भः तत्सुतः स्मृतः ॥ २४ ॥,dṛḍhāśvaḥ kapilāśvaśca bhadrāśva iti bhārata|dṛḍhāśvaputro haryaśvo nikumbhaḥ tatsutaḥ smṛtaḥ|| 24 ||
+9.6.25,बहुलाश्वो निकुम्भस्य कृशाश्वोऽथास्य सेनजित् ।युवनाश्वोऽभवत्तस्य सोऽनपत्यो वनं गतः ॥ २५ ॥,bahulāśvo nikumbhasya kṛśāśvo'thāsya senajit|yuvanāśvo'bhavattasya so'napatyo vanaṃ gataḥ|| 25 ||
+9.6.26,भार्याशतेन निर्विण्ण ऋषयोऽस्य कृपालवः ।इष्टिं स्म वर्तयां चक्रुः ऐन्द्रीं ते सुसमाहिताः ॥ २६ ॥,bhāryāśatena nirviṇṇa ṛṣayo'sya kṛpālavaḥ|iṣṭiṃ sma vartayāṃ cakruḥ aindrīṃ te susamāhitāḥ|| 26 ||
+9.6.27,राजा तद् यज्ञसदनं प्रविष्टो निशि तर्षितः ।दृष्ट्वा शयानान् विप्रांस्तान् पपौ मंत्रजलं स्वयम् ॥ २७ ॥,rājā tad yajñasadanaṃ praviṣṭo niśi tarṣitaḥ|dṛṣṭvā śayānān viprāṃstān papau maṃtrajalaṃ svayam|| 27 ||
+9.6.28,उत्थितास्ते निशम्याथ व्युदकं कलशं प्रभो ।पप्रच्छुः कस्य कर्मेदं पीतं पुंसवनं जलम् ॥ २८ ॥,utthitāste niśamyātha vyudakaṃ kalaśaṃ prabho|papracchuḥ kasya karmedaṃ pītaṃ puṃsavanaṃ jalam|| 28 ||
+9.6.29,राज्ञा पीतं विदित्वाथ ईश्वरप्रहितेन ते ।ईश्वराय नमश्चक्रुः अहो दैवबलं बलम् ॥ २९ ॥,rājñā pītaṃ viditvātha īśvaraprahitena te|īśvarāya namaścakruḥ aho daivabalaṃ balam|| 29 ||
+9.6.30,ततः काल उपावृत्ते कुक्षिं निर्भिद्�� दक्षिणम् ।युवनाश्वस्य तनयः चक्रवर्ती जजान ह ॥ ३० ॥,tataḥ kāla upāvṛtte kukṣiṃ nirbhidya dakṣiṇam|yuvanāśvasya tanayaḥ cakravartī jajāna ha|| 30 ||
+9.6.31,कं धास्यति कुमारोऽयं स्तन्यं रोरूयते भृशम् ।मां धाता वत्स मा रोदीः इतीन्द्रो देशिनीमदात् ॥ ३१ ॥,kaṃ dhāsyati kumāro'yaṃ stanyaṃ rorūyate bhṛśam|māṃ dhātā vatsa mā rodīḥ itīndro deśinīmadāt|| 31 ||
+9.6.32,न ममार पिता तस्य विप्रदेवप्रसादतः ।युवनाश्वोऽथ तत्रैव तपसा सिद्धिमन्वगात् ॥ ३२ ॥,na mamāra pitā tasya vipradevaprasādataḥ|yuvanāśvo'tha tatraiva tapasā siddhimanvagāt|| 32 ||
+9.6.33,त्रसद्दस्युरितीन्द्रोऽङ्ग विदधे नाम यस्य वै ।यस्मात् त्रसन्ति हि उद्विग्ना दस्यवो रावणादयः ॥ ३३ ॥,trasaddasyuritīndro'ṅga vidadhe nāma yasya vai|yasmāt trasanti hi udvignā dasyavo rāvaṇādayaḥ|| 33 ||
+9.6.34,यौवनाश्वोऽथ मान्धाता चक्रवर्त्यवनीं प्रभुः ।सप्तद्वीपवतीमेकः शशासाच्युततेजसा ॥ ३४ ॥,yauvanāśvo'tha māndhātā cakravartyavanīṃ prabhuḥ|saptadvīpavatīmekaḥ śaśāsācyutatejasā|| 34 ||
+9.6.35,ईजे च यज्ञं क्रतुभिः आत्मविद् भूरिदक्षिणैः ।सर्वदेवमयं देवं सर्वात्मकमतीन्द्रियम् ॥ ३५ ॥,īje ca yajñaṃ kratubhiḥ ātmavid bhūridakṣiṇaiḥ|sarvadevamayaṃ devaṃ sarvātmakamatīndriyam|| 35 ||
+9.6.36,द्रव्यं मंत्रो विधिर्यज्ञो यजमानस्तथर्त्विजः ।धर्मो देशश्च कालश्च सर्वं एतद् यदात्मकम् ॥ ३६ ॥,dravyaṃ maṃtro vidhiryajño yajamānastathartvijaḥ|dharmo deśaśca kālaśca sarvaṃ etad yadātmakam|| 36 ||
+9.6.37,यावत् सूर्य उदेति स्म यावच्च प्रतितिष्ठति ।सर्वं तत् यौवनाश्वस्य मान्धातुः क्षेत्रमुच्यते ॥ ३७ ॥,yāvat sūrya udeti sma yāvacca pratitiṣṭhati|sarvaṃ tat yauvanāśvasya māndhātuḥ kṣetramucyate|| 37 ||
+9.6.38,शशबिन्दोर्दुहितरि बिन्दुमत्यामधान् नृपः ।पुरुकुत्सं अंबरीषं मुचुकुन्दं च योगिनम् ।तेषां स्वसारः पञ्चाशत् सौभरिं वव्रिरे पतिम् ॥ ३८ ॥,śaśabindorduhitari bindumatyāmadhān nṛpaḥ|purukutsaṃ aṃbarīṣaṃ mucukundaṃ ca yoginam|teṣāṃ svasāraḥ pañcāśat saubhariṃ vavrire patim|| 38 ||
+9.6.39,यमुनान्तर्जले मग्नः तप्यमानः परंतपः ।निर्वृतिं मीनराजस्य दृष्ट्वा मैथुनधर्मिणः ॥ ३९ ॥,yamunāntarjale magnaḥ tapyamānaḥ paraṃtapaḥ|nirvṛtiṃ mīnarājasya dṛṣṭvā maithunadharmiṇaḥ|| 39 ||
+9.6.40,जातस्पृहो नृपं विप्रः कन्यां एकां अयाचत ।सोऽप्याह गृह्यतां ब्रह्मन् कामं कन्या स्वयंवरे ॥ ४० ॥,jātaspṛho nṛpaṃ vipraḥ kanyāṃ ekāṃ ayācata|so'pyāha gṛhyatāṃ brahman kāmaṃ kanyā svayaṃvare|| 40 ||
+9.6.41,स विचिन्त्याप्रियं स्त्रीणां जरठोऽयं असम्मतः ।वलीपलित एजत्क इत्यहं प्रत्युदाहृतः ॥ ४१ ॥,sa vicintyāpriyaṃ strīṇāṃ jaraṭho'yaṃ asammataḥ|valīpalita ejatka ityahaṃ pratyudāhṛtaḥ|| 41 ||
+9.6.42,साधयिष्ये तथात्मानं सुरस्त्रीणामभीप्सितम् ।किं पुनर्मनुजेन्द्राणां इति व्यवसितः प्रभुः ॥ ४२ ॥,sādhayiṣye tathātmānaṃ surastrīṇāmabhīpsitam|kiṃ punarmanujendrāṇāṃ iti vyavasitaḥ prabhuḥ|| 42 ||
+9.6.43,मुनिः प्रवेशितः क्षत्त्रा कन्यान्तःपुरमृद्धिमत् ।वृतः स राजकन्य���भिः एकं पञ्चाशता वरः ॥ ४३ ॥,muniḥ praveśitaḥ kṣattrā kanyāntaḥpuramṛddhimat|vṛtaḥ sa rājakanyābhiḥ ekaṃ pañcāśatā varaḥ|| 43 ||
+9.6.44,तासां कलिरभूद् भूयान् तत् अर्थेऽपोह्य सौहृदम् ।ममानुरूपो नायं व इति तद्‍गतचेतसाम् ॥ ४४ ॥,tāsāṃ kalirabhūd bhūyān tat arthe'pohya sauhṛdam|mamānurūpo nāyaṃ va iti tad‍gatacetasām|| 44 ||
+9.6.45,स बह्वृचस्ताभिरपारणीय ।तपःश्रियानर्घ्यपरिच्छदेषु ।गृहेषु नानोपवनामलाम्भः ।सरःसु सौगन्धिककाननेषु ॥ ४५ ॥,sa bahvṛcastābhirapāraṇīya|tapaḥśriyānarghyaparicchadeṣu|gṛheṣu nānopavanāmalāmbhaḥ|saraḥsu saugandhikakānaneṣu|| 45 ||
+9.6.46,महार्हशय्यासनवस्त्रभूषण ।स्नानानुलेपाभ्यवहारमाल्यकैः ।स्वलङ्कृतस्त्रीपुरुषेषु नित्यदा ।रेमेऽनुगायद् द्विजभृङ्गवन्दिषु ॥ ४६ ॥,mahārhaśayyāsanavastrabhūṣaṇa|snānānulepābhyavahāramālyakaiḥ|svalaṅkṛtastrīpuruṣeṣu nityadā|reme'nugāyad dvijabhṛṅgavandiṣu|| 46 ||
+9.6.47,यद्‍गार्हस्थ्यं तु संवीक्ष्य सप्तद्वीपवतीपतिः ।विस्मितः स्तम्भमजहात् सार्वभौमश्रियान्वितम् ॥ ४७ ॥,yad‍gārhasthyaṃ tu saṃvīkṣya saptadvīpavatīpatiḥ|vismitaḥ stambhamajahāt sārvabhaumaśriyānvitam|| 47 ||
+9.6.48,एवं गृहेष्वभिरतो विषयान् विविधैः सुखैः ।सेवमानो न चातुष्यद् आज्यस्तोकैरिवानलः ॥ ४८ ॥,evaṃ gṛheṣvabhirato viṣayān vividhaiḥ sukhaiḥ|sevamāno na cātuṣyad ājyastokairivānalaḥ|| 48 ||
+9.6.49,स कदाचिद् उपासीन आत्मापह्नवमात्मनः ।ददर्श बह्वृचाचार्यो मीनसङ्गसमुत्थितम् ॥ ४९ ॥,sa kadācid upāsīna ātmāpahnavamātmanaḥ|dadarśa bahvṛcācāryo mīnasaṅgasamutthitam|| 49 ||
+9.6.50,अहो इमं पश्यत मे विनाशं ।तपस्विनः सच्चरितव्रतस्य ।अन्तर्जले वारिचरप्रसङ्गात् ।प्रच्यावितं ब्रह्म चिरं धृतं यत् ॥ ५० ॥,aho imaṃ paśyata me vināśaṃ|tapasvinaḥ saccaritavratasya|antarjale vāricaraprasaṅgāt|pracyāvitaṃ brahma ciraṃ dhṛtaṃ yat|| 50 ||
+9.6.51,सङ्गं त्यजेत मिथुनव्रतीनां मुमुक्षुः ।सर्वात्मना न विसृजेद् बहिरिन्द्रियाणि ।एकश्चरन् रहसि चित्तमनन्त ईशे ।युञ्जीत तद्व्रतिषु साधुषु चेत् प्रसङ्गः ॥ ५१ ॥,saṅgaṃ tyajeta mithunavratīnāṃ mumukṣuḥ|sarvātmanā na visṛjed bahirindriyāṇi|ekaścaran rahasi cittamananta īśe|yuñjīta tadvratiṣu sādhuṣu cet prasaṅgaḥ|| 51 ||
+9.6.52,एकस्तपस्व्यहमथाम्भसि मत्स्यसङ्गात् ।पञ्चाशदासमुत पञ्चसहस्रसर्गः ।नान्तं व्रजाम्युभयकृत्यमनोरथानां ।मायागुणैः हृतमतिर्विषयेऽर्थभावः ॥ ५२ ॥,ekastapasvyahamathāmbhasi matsyasaṅgāt|pañcāśadāsamuta pañcasahasrasargaḥ|nāntaṃ vrajāmyubhayakṛtyamanorathānāṃ|māyāguṇaiḥ hṛtamatirviṣaye'rthabhāvaḥ|| 52 ||
+9.6.53,एवं वसन् गृहे कालं विरक्तो न्यासमास्थितः ।वनं जगाम अनुययुः तत्पत्‍न्यः पतिदेवताः ॥ ५३ ॥,evaṃ vasan gṛhe kālaṃ virakto nyāsamāsthitaḥ|vanaṃ jagāma anuyayuḥ tatpat‍nyaḥ patidevatāḥ|| 53 ||
+9.6.54,तत्र तप्त्वा तपस्तीक्ष्णं आत्मदर्शनमात्मवान् ।सहैवाग्निभिरात्मानं युयोज परमात्मनि ॥ ५४ ॥,tatra taptvā tapastīkṣṇaṃ ātmadarśanamātmavān|sahaivāgnibhirātmānaṃ yuyoja paramātmani|| 54 ||
+9.6.55,ताः स्वपत्युर्महाराज निरीक्ष्याध्यात्मिकीं गतिम् ।अन्वीयुस्तत्प्रभावेण अग्निं शान्तमिवार्चिषः ॥ ५५ ॥,tāḥ svapatyurmahārāja nirīkṣyādhyātmikīṃ gatim|anvīyustatprabhāveṇa agniṃ śāntamivārciṣaḥ|| 55 ||
+9.6.6,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे षष्ठोऽध्यायः ॥ ६ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe ṣaṣṭho'dhyāyaḥ|| 6 ||
+9.7.1,त्रिशंकुकथा हरिश्चंद्रचरितं च ।श्रीशुक उवाच ।मान्धातुः पुत्रप्रवरो योऽम्बरीषः प्रकीर्तितः ।पितामहेन प्रवृतो यौवनाश्वश्च तत्सुतः ।हारीतस्तस्य पुत्रोऽभूत् मान्धातृप्रवरा इमे ॥ १ ॥,triśaṃkukathā hariścaṃdracaritaṃ ca|śrīśuka uvāca|māndhātuḥ putrapravaro yo'mbarīṣaḥ prakīrtitaḥ|pitāmahena pravṛto yauvanāśvaśca tatsutaḥ|hārītastasya putro'bhūt māndhātṛpravarā ime|| 1 ||
+9.7.2,नर्मदा भ्रातृभिर्दत्ता पुरुकुत्साय योरगैः ।तया रसातलं नीतो भुजगेन्द्रप्रयुक्तया ॥ २ ॥,narmadā bhrātṛbhirdattā purukutsāya yoragaiḥ|tayā rasātalaṃ nīto bhujagendraprayuktayā|| 2 ||
+9.7.3,गन्धर्वान् अवधीत् तत्र वध्यान् वै विष्णुशक्तिधृक् ।नागाल्लब्धवरः सर्पात् अभयं स्मरतामिदम् ॥ ३ ॥,gandharvān avadhīt tatra vadhyān vai viṣṇuśaktidhṛk|nāgāllabdhavaraḥ sarpāt abhayaṃ smaratāmidam|| 3 ||
+9.7.4,त्रसद्दस्युः पौरुकुत्सो योऽनरण्यस्य देहकृत् ।हर्यश्वः तत्सुतः तस्मात् अरुणोऽथ त्रिबन्धनः ॥ ४ ॥,trasaddasyuḥ paurukutso yo'naraṇyasya dehakṛt|haryaśvaḥ tatsutaḥ tasmāt aruṇo'tha tribandhanaḥ|| 4 ||
+9.7.5,तस्य सत्यव्रतः पुत्रः त्रिशङ्कुरिति विश्रुतः ।प्राप्तश्चाण्डालतां शापाग् गुरोः कौशिकतेजसा ॥ ५ ॥,tasya satyavrataḥ putraḥ triśaṅkuriti viśrutaḥ|prāptaścāṇḍālatāṃ śāpāg guroḥ kauśikatejasā|| 5 ||
+9.7.6,सशरीरो गतः स्वर्गं अद्यापि दिवि दृश्यते ।पातितोऽवाक्शिरा देवैः तेनैव स्तम्भितो बलात् ॥ ६ ॥,saśarīro gataḥ svargaṃ adyāpi divi dṛśyate|pātito'vākśirā devaiḥ tenaiva stambhito balāt|| 6 ||
+9.7.7,त्रैशङ्कवो हरिश्चन्द्रो विश्वामित्रवसिष्ठयोः ।यन्निमित्तमभूद् युद्धं पक्षिणोर्बहुवार्षिकम् ॥ ७ ॥,traiśaṅkavo hariścandro viśvāmitravasiṣṭhayoḥ|yannimittamabhūd yuddhaṃ pakṣiṇorbahuvārṣikam|| 7 ||
+9.7.8,सोऽनपत्यो विषण्णात्मा नारदस्योपदेशतः ।वरुणं शरणं यातः पुत्रो मे जायतां प्रभो ॥ ८ ॥,so'napatyo viṣaṇṇātmā nāradasyopadeśataḥ|varuṇaṃ śaraṇaṃ yātaḥ putro me jāyatāṃ prabho|| 8 ||
+9.7.9,यदि वीरो महाराज तेनैव त्वां यजे इति ।तथेति वरुणेनास्य पुत्रो जातस्तु रोहितः ॥ ९ ॥,yadi vīro mahārāja tenaiva tvāṃ yaje iti|tatheti varuṇenāsya putro jātastu rohitaḥ|| 9 ||
+9.7.10,जातः सुतो ह्यनेनाङ्ग मां यजस्वेति सोऽब्रवीत् ।यदा पशुर्निर्दशः स्याद् अथ मेध्यो भवेदिति ॥ १० ॥,jātaḥ suto hyanenāṅga māṃ yajasveti so'bravīt|yadā paśurnirdaśaḥ syād atha medhyo bhavediti|| 10 ||
+9.7.11,निर्दशे च स आगत्य यजस्वेत्याह सोऽब्रवीत् ।दन्ताः पशोर्यत् जायेरन् अथ मेध्यो भवेदिति ॥ ११ ॥,nirdaśe ca sa āgatya yajasvetyāha so'bravīt|dantā��� paśoryat jāyeran atha medhyo bhavediti|| 11 ||
+9.7.12,दन्ता जाता यजस्वेति स प्रत्याहाथ सोऽब्रवीत् ।यदा पतन्त्यस्य दन्ता अथ मेध्यो भवेदिति ॥ १२ ॥,dantā jātā yajasveti sa pratyāhātha so'bravīt|yadā patantyasya dantā atha medhyo bhavediti|| 12 ||
+9.7.13,पशोर्निपतिता दन्ता यजस्वेत्याह सोऽब्रवीत् ।यदा पशोः पुनर्दन्ता जायन्तेऽथ पशुः शुचिः ॥ १३ ॥,paśornipatitā dantā yajasvetyāha so'bravīt|yadā paśoḥ punardantā jāyante'tha paśuḥ śuciḥ|| 13 ||
+9.7.14,पुनर्जाता यजस्वेति स प्रत्याहाथ सोऽब्रवीत् ।सान्नाहिको यदा राजन् राजन्योऽथ पशुः शुचिः ॥ १४ ॥,punarjātā yajasveti sa pratyāhātha so'bravīt|sānnāhiko yadā rājan rājanyo'tha paśuḥ śuciḥ|| 14 ||
+9.7.15,इति पुत्रानुरागेण स्नेहयन् त्रितचेतसा ।कालं वञ्चयता तं तमुक्तो देवस्तमैक्षत ॥ १५ ॥,iti putrānurāgeṇa snehayan tritacetasā|kālaṃ vañcayatā taṃ tamukto devastamaikṣata|| 15 ||
+9.7.16,रोहितस्तदभिज्ञाय पितुः कर्म चिकीर्षितम् ।प्राणप्रेप्सुर्धनुष्पाणिः अरण्यं प्रत्यपद्यत ॥ १६ ॥,rohitastadabhijñāya pituḥ karma cikīrṣitam|prāṇaprepsurdhanuṣpāṇiḥ araṇyaṃ pratyapadyata|| 16 ||
+9.7.17,पितरं वरुणग्रस्तं श्रुत्वा जातमहोदरम् ।१ रोहितो ग्राममेयाय तमिन्द्रः प्रत्यषेधत ॥ १७ ॥,pitaraṃ varuṇagrastaṃ śrutvā jātamahodaram|1 rohito grāmameyāya tamindraḥ pratyaṣedhata|| 17 ||
+9.7.18,भूमेः पर्यटनं पुण्यं तीर्थक्षेत्रनिषेवणैः ।रोहितायादिशच्छक्रः सोऽप्यरण्येऽवसत् समाम् ॥ १८ ॥,bhūmeḥ paryaṭanaṃ puṇyaṃ tīrthakṣetraniṣevaṇaiḥ|rohitāyādiśacchakraḥ so'pyaraṇye'vasat samām|| 18 ||
+9.7.19,एवं द्वितीये तृतीये चतुर्थे पञ्चमे तथा ।अभ्येत्याभ्येत्य स्थविरो विप्रो भूत्वाऽह वृत्रहा ॥ १९ ॥,evaṃ dvitīye tṛtīye caturthe pañcame tathā|abhyetyābhyetya sthaviro vipro bhūtvā'ha vṛtrahā|| 19 ||
+9.7.20,षष्ठं संवत्सरं तत्र चरित्वा रोहितः पुरीम् ।उपव्रजन् अजीगर्ताद् अक्रीणान् मध्यमं सुतम् ॥ २० ॥,ṣaṣṭhaṃ saṃvatsaraṃ tatra caritvā rohitaḥ purīm|upavrajan ajīgartād akrīṇān madhyamaṃ sutam|| 20 ||
+9.7.21,शुनःशेपं पशुं पित्रे प्रदाय समवन्दत ।ततः पुरुषमेधेन हरिश्चन्द्रो महायशाः ॥ २१ ॥,śunaḥśepaṃ paśuṃ pitre pradāya samavandata|tataḥ puruṣamedhena hariścandro mahāyaśāḥ|| 21 ||
+9.7.22,मुक्तोदरोऽयजद् देवान् वरुणादीन् महत्कथः ।विश्वामित्रोऽभवत् तस्मिन् होता चाध्वर्युरात्मवान् ॥ २२ ॥,muktodaro'yajad devān varuṇādīn mahatkathaḥ|viśvāmitro'bhavat tasmin hotā cādhvaryurātmavān|| 22 ||
+9.7.23,जमदग्निरभूद् ब्रह्मा वसिष्ठोऽयास्यः सामगः ।तस्मै तुष्टो ददौ इन्द्रः शातकौम्भमयं रथम् ॥ २३ ॥,jamadagnirabhūd brahmā vasiṣṭho'yāsyaḥ sāmagaḥ|tasmai tuṣṭo dadau indraḥ śātakaumbhamayaṃ ratham|| 23 ||
+9.7.24,शुनःशेपस्य माहात्म्यं उपरिष्टात् प्रचक्ष्यते ।सत्यंसारां धृतिं दृष्ट्वा सभार्यस्य च भूपतेः ॥ २४ ॥,śunaḥśepasya māhātmyaṃ upariṣṭāt pracakṣyate|satyaṃsārāṃ dhṛtiṃ dṛṣṭvā sabhāryasya ca bhūpateḥ|| 24 ||
+9.7.25,विश्वामित्रो भृशं प्रीतो ददौ अविहतां गतिम् ।मनः पृथिव्यां तामद्भिः तेजसापोऽनिलेन तत् ॥ २५ ॥,viśvāmitro bhṛśaṃ prīto dadau avihatāṃ gatim|manaḥ pṛthivyāṃ tāmadbhiḥ tejasāpo'nilena tat|| 25 ||
+9.7.26,खे वायुं धारयन् तच्च भूतादौ तं महात्मनि ।तस्मिन् ज्ञानकलां ध्यात्वा तयाज्ञानं विनिर्दहन् ॥ २६ ॥,khe vāyuṃ dhārayan tacca bhūtādau taṃ mahātmani|tasmin jñānakalāṃ dhyātvā tayājñānaṃ vinirdahan|| 26 ||
+9.7.27,हित्वा तां स्वेन भावेन निर्वाणसुखसंविदा ।अनिर्देश्याप्रतर्क्येण तस्थौ विध्वस्तबन्धनः ॥ २७ ॥,hitvā tāṃ svena bhāvena nirvāṇasukhasaṃvidā|anirdeśyāpratarkyeṇa tasthau vidhvastabandhanaḥ|| 27 ||
+9.7.7,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे सप्तमोऽध्यायः ॥ ७ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe saptamo'dhyāyaḥ|| 7 ||
+9.8.1,सगरचरित्रम् ।श्रीशुक उवाच ।हरितो रोहितसुतः चंपः तस्माद्विनिर्मिता ।चंपापुरी सुदेवोऽतो विजयो यस्य चात्मजः ॥ १ ॥,sagaracaritram|śrīśuka uvāca|harito rohitasutaḥ caṃpaḥ tasmādvinirmitā|caṃpāpurī sudevo'to vijayo yasya cātmajaḥ|| 1 ||
+9.8.2,भरुकस्तत्सुतस्तस्माद् वृकस्तस्यापि बाहुकः ।सोऽरिभिर्हृतभू राजा सभार्यो वनमाविशत् ॥ २ ॥,bharukastatsutastasmād vṛkastasyāpi bāhukaḥ|so'ribhirhṛtabhū rājā sabhāryo vanamāviśat|| 2 ||
+9.8.3,वृद्धं तं पञ्चतां प्राप्तं महिष्यनु मरिष्यती ।और्वेण जानतात्मानं प्रजावन्तं निवारिता ॥ ३ ॥,vṛddhaṃ taṃ pañcatāṃ prāptaṃ mahiṣyanu mariṣyatī|aurveṇa jānatātmānaṃ prajāvantaṃ nivāritā|| 3 ||
+9.8.4,आज्ञायास्यै सपत्‍नीभिः गरो दत्तोऽन्धसा सह ।सह तेनैव सञ्जातः सगराख्यो महायशाः ॥ ४ ॥,ājñāyāsyai sapat‍nībhiḥ garo datto'ndhasā saha|saha tenaiva sañjātaḥ sagarākhyo mahāyaśāḥ|| 4 ||
+9.8.5,सगरश्चक्रवर्त्यासीत् सागरो यत्सुतैः कृतः ।यस्तालजंघान् यवनात् शकान् हैहयबर्बरान् ॥ ५ ॥,sagaraścakravartyāsīt sāgaro yatsutaiḥ kṛtaḥ|yastālajaṃghān yavanāt śakān haihayabarbarān|| 5 ||
+9.8.6,नावधीद् गुरुवाक्येन चक्रे विकृतवेषिणः ।मुण्डान् श्मश्रुधरान् कांश्चित् मुक्तकेशार्धमुण्डितान् ॥ ६ ॥,nāvadhīd guruvākyena cakre vikṛtaveṣiṇaḥ|muṇḍān śmaśrudharān kāṃścit muktakeśārdhamuṇḍitān|| 6 ||
+9.8.7,अनन्तर्वाससः कांश्चिद् अबहिर्वाससोऽपरान् ।सोऽश्वमेधैरयजत सर्ववेदसुरात्मकम् ॥ ७ ॥,anantarvāsasaḥ kāṃścid abahirvāsaso'parān|so'śvamedhairayajata sarvavedasurātmakam|| 7 ||
+9.8.8,और्वोपदिष्टयोगेन हरिमात्मानमीश्वरम् ।तस्योत्सृष्टं पशुं यज्ञे जहाराश्वं पुरन्दरः ॥ ८ ॥,aurvopadiṣṭayogena harimātmānamīśvaram|tasyotsṛṣṭaṃ paśuṃ yajñe jahārāśvaṃ purandaraḥ|| 8 ||
+9.8.9,सुमत्यास्तनया दृप्ताः पितुरादेशकारिणः ।हयं अन्वेषमाणास्ते समन्तात् न्यखनन् मन्महीम् ॥ ९ ॥,sumatyāstanayā dṛptāḥ piturādeśakāriṇaḥ|hayaṃ anveṣamāṇāste samantāt nyakhanan manmahīm|| 9 ||
+9.8.10,प्राग् उदीच्यां दिशि हयं ददृशुः कपिलान्तिके ।एष वाजिहरश्चौर आस्ते मीलितलोचनः ॥ १० ॥,prāg udīcyāṃ diśi hayaṃ dadṛśuḥ kapilāntike|eṣa vājiharaścaura āste mīlitalocanaḥ|| 10 ||
+9.8.11,हन्यतां हन्यतां पा�� इति षष्टिसहस्रिणः ।उदायुधा अभिययुः उन्मिमेष तदा मुनिः ॥ ११ ॥,hanyatāṃ hanyatāṃ pāpa iti ṣaṣṭisahasriṇaḥ|udāyudhā abhiyayuḥ unmimeṣa tadā muniḥ|| 11 ||
+9.8.12,स्वशरीराग्निना तावन् महेन्द्रहृतचेतसः ।महद्व्यतिक्रमहता भस्मसाद् अभवन् क्षणात् ॥ १२ ॥,svaśarīrāgninā tāvan mahendrahṛtacetasaḥ|mahadvyatikramahatā bhasmasād abhavan kṣaṇāt|| 12 ||
+9.8.13,न साधुवादो मुनिकोपभर्जिता ।नृपेन्द्रपुत्रा इति सत्त्वधामनि ।कथं तमो रोषमयं विभाव्यते ।जगत्पवित्रात्मनि खे रजो भुवः ॥ १३ ॥,na sādhuvādo munikopabharjitā|nṛpendraputrā iti sattvadhāmani|kathaṃ tamo roṣamayaṃ vibhāvyate|jagatpavitrātmani khe rajo bhuvaḥ|| 13 ||
+9.8.14,यस्येरिता सांख्यमयी दृढेह नौः ।यया मुमुक्षुस्तरते दुरत्ययम् ।भवार्णवं मृत्युपथं विपश्चितः ।परात्मभूतस्य कथं पृथङ्मतिः ॥ १४ ॥,yasyeritā sāṃkhyamayī dṛḍheha nauḥ|yayā mumukṣustarate duratyayam|bhavārṇavaṃ mṛtyupathaṃ vipaścitaḥ|parātmabhūtasya kathaṃ pṛthaṅmatiḥ|| 14 ||
+9.8.15,योऽसमञ्जस इत्युक्तः स केशिन्या नृपात्मजः ।तस्य पुत्रोऽंशुमान्नाम पितामहहिते रतः ॥ १५ ॥,yo'samañjasa ityuktaḥ sa keśinyā nṛpātmajaḥ|tasya putro'ṃśumānnāma pitāmahahite rataḥ|| 15 ||
+9.8.16,असमञ्जस आत्मानं दर्शयन् असमञ्जसम् ।जातिस्मरः पुरा संगाद् योगी योगाद् विचालितः ॥ १६ ॥,asamañjasa ātmānaṃ darśayan asamañjasam|jātismaraḥ purā saṃgād yogī yogād vicālitaḥ|| 16 ||
+9.8.17,आचरन् गर्हितं लोके ज्ञातीनां कर्म विप्रियम् ।सरय्वां क्रीडतो बालान् प्रास्यदुद्वेजयञ्जनम् ॥ १७ ॥,ācaran garhitaṃ loke jñātīnāṃ karma vipriyam|sarayvāṃ krīḍato bālān prāsyadudvejayañjanam|| 17 ||
+9.8.18,एवंवृत्तः परित्यक्तः पित्रा स्नेहमपोह्य वै ।योगैश्वर्येण बालान् तान् दर्शयित्वा ततो ययौ ॥ १८ ॥,evaṃvṛttaḥ parityaktaḥ pitrā snehamapohya vai|yogaiśvaryeṇa bālān tān darśayitvā tato yayau|| 18 ||
+9.8.19,अयोध्यावासिनः सर्वे बालकान् पुनरागतान् ।दृष्ट्वा विसिस्मिरे राजन्राजा चाप्यन्वतप्यत ॥ १९ ॥,ayodhyāvāsinaḥ sarve bālakān punarāgatān|dṛṣṭvā visismire rājanrājā cāpyanvatapyata|| 19 ||
+9.8.20,अंशुमांश्चोदितो राज्ञा तुरगान्वेषणे ययौ ।पितृव्यखातानुपथं भस्मान्ति ददृशे हयम् ॥ २० ॥,aṃśumāṃścodito rājñā turagānveṣaṇe yayau|pitṛvyakhātānupathaṃ bhasmānti dadṛśe hayam|| 20 ||
+9.8.21,तत्रासीनं मुनिं वीक्ष्य कपिलाख्यं अधोक्षजम् ।अस्तौत् समाहितमनाः प्राञ्जलिः प्रणतो महान् ॥ २१ ॥,tatrāsīnaṃ muniṃ vīkṣya kapilākhyaṃ adhokṣajam|astaut samāhitamanāḥ prāñjaliḥ praṇato mahān|| 21 ||
+9.8.22,अंशुमानुवाच ।न पश्यति त्वां परमात्मनोऽजनो ।न बुध्यतेऽद्यापि समाधियुक्तिभिः ।कुतोऽपरे तस्य मनःशरीरधी ।विसर्गसृष्टा वयमप्रकाशाः ॥ २२ ॥,aṃśumānuvāca|na paśyati tvāṃ paramātmano'jano|na budhyate'dyāpi samādhiyuktibhiḥ|kuto'pare tasya manaḥśarīradhī|visargasṛṣṭā vayamaprakāśāḥ|| 22 ||
+9.8.23,ये देहभाजस्त्रिगुणप्रधाना ।गुणान् विपश्यन्त्युत वा तमश्च ।यन्मायया मोहितचेतसस्ते ।विदुः स्वसंस्थं न ब��िःप्रकाशाः ॥ २३ ॥,ye dehabhājastriguṇapradhānā|guṇān vipaśyantyuta vā tamaśca|yanmāyayā mohitacetasaste|viduḥ svasaṃsthaṃ na bahiḥprakāśāḥ|| 23 ||
+9.8.24,तं त्वां अहं ज्ञानघनं स्वभाव ।प्रध्वस्तमायागुणभेदमोहैः ।सनन्दनाद्यैर्मुनिभिर्विभाव्यं ।कथं विमूढः परिभावयामि ॥ २४ ॥,taṃ tvāṃ ahaṃ jñānaghanaṃ svabhāva|pradhvastamāyāguṇabhedamohaiḥ|sanandanādyairmunibhirvibhāvyaṃ|kathaṃ vimūḍhaḥ paribhāvayāmi|| 24 ||
+9.8.25,प्रशान्त मायागुणकर्मलिंगं ।अनामरूपं सदसद्विमुक्तम् ।ज्ञानोपदेशाय गृहीतदेहं ।नमामहे त्वां पुरुषं पुराणम् ॥ २५ ॥,praśānta māyāguṇakarmaliṃgaṃ|anāmarūpaṃ sadasadvimuktam|jñānopadeśāya gṛhītadehaṃ|namāmahe tvāṃ puruṣaṃ purāṇam|| 25 ||
+9.8.26,त्वन्मायारचिते लोके वस्तुबुद्ध्या गृहादिषु ।भ्रमन्ति कामलोभेर्ष्या मोहविभ्रान्तचेतसः ॥ २६ ॥,tvanmāyāracite loke vastubuddhyā gṛhādiṣu|bhramanti kāmalobherṣyā mohavibhrāntacetasaḥ|| 26 ||
+9.8.27,अद्य नः सर्वभूतात्मन् कामकर्मेन्द्रियाशयः ।मोहपाशो दृढश्छिन्नो भगवन् तव दर्शनात् ॥ २७ ॥,adya naḥ sarvabhūtātman kāmakarmendriyāśayaḥ|mohapāśo dṛḍhaśchinno bhagavan tava darśanāt|| 27 ||
+9.8.28,श्रीशुक उवाच ।इत्थं गीतानुभावस्तं भगवान् कपिलो मुनिः ।अंशुमन्तं उवाचेदं अनुग्राह्य धिया नृप ॥ २८ ॥,śrīśuka uvāca|itthaṃ gītānubhāvastaṃ bhagavān kapilo muniḥ|aṃśumantaṃ uvācedaṃ anugrāhya dhiyā nṛpa|| 28 ||
+9.8.29,श्रीभगवानुवाच ।अश्वोऽयं नीयतां वत्स पितामहपशुस्तव ।इमे च पितरो दग्धा गंगाम्भोऽर्हन्ति नेतरत् ॥ २९ ॥,śrībhagavānuvāca|aśvo'yaṃ nīyatāṃ vatsa pitāmahapaśustava|ime ca pitaro dagdhā gaṃgāmbho'rhanti netarat|| 29 ||
+9.8.30,तं परिक्रम्य शिरसा प्रसाद्य हयमानयत् ।सगरस्तेन पशुना यज्ञशेषं समापयत् ॥ ३० ॥,taṃ parikramya śirasā prasādya hayamānayat|sagarastena paśunā yajñaśeṣaṃ samāpayat|| 30 ||
+9.8.31,राज्यं अंशुमते न्यस्य निःस्पृहो मुक्तबन्धनः ।और्वोपदिष्टमार्गेण लेभे गतिमनुत्तमाम् ॥ ३१ ॥,rājyaṃ aṃśumate nyasya niḥspṛho muktabandhanaḥ|aurvopadiṣṭamārgeṇa lebhe gatimanuttamām|| 31 ||
+9.8.8,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे अष्टमोऽध्यायः ॥ ८ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe aṣṭamo'dhyāyaḥ|| 8 ||
+9.9.1,गंगावतरणकथा भगीरथवृत्तं सौदासचरितं च ।श्रीशुक उवाच ।अंशुमांश्च तपस्तेपे गंगानयनकाम्यया ।कालं महान्तं नाशक्नोत् ततः कालेन संस्थितः ॥ १ ॥,gaṃgāvataraṇakathā bhagīrathavṛttaṃ saudāsacaritaṃ ca|śrīśuka uvāca|aṃśumāṃśca tapastepe gaṃgānayanakāmyayā|kālaṃ mahāntaṃ nāśaknot tataḥ kālena saṃsthitaḥ|| 1 ||
+9.9.2,दिलीपस्तत्सुतस्तद्वद् अशक्तः कालमेयिवान् ।भगीरथस्तस्य पुत्रः तेपे स सुमहत् तपः ॥ २ ॥,dilīpastatsutastadvad aśaktaḥ kālameyivān|bhagīrathastasya putraḥ tepe sa sumahat tapaḥ|| 2 ||
+9.9.3,दर्शयामास तं देवी प्रसन्ना वरदास्मि ते ।इत्युक्तः स्वं अभिप्रायं शशंसावनतो नृपः ॥ ३ ॥,darśayāmāsa taṃ devī prasannā varadāsmi te|ityuktaḥ svaṃ abhiprāyaṃ śaśaṃsāvanato nṛpaḥ|| 3 ||
+9.9.4,कोऽपि धारयिता ��ेगं पतन्त्या मे महीतले ।अन्यथा भूतलं भित्त्वा नृप यास्ये रसातलम् ॥ ४ ॥,ko'pi dhārayitā vegaṃ patantyā me mahītale|anyathā bhūtalaṃ bhittvā nṛpa yāsye rasātalam|| 4 ||
+9.9.5,किं चाहं न भुवं यास्ये नरा मय्यामृजन्त्यघम् ।मृजामि तदघं क्वाहं राजन् तत्र विचिन्त्यताम् ॥ ५ ॥,kiṃ cāhaṃ na bhuvaṃ yāsye narā mayyāmṛjantyagham|mṛjāmi tadaghaṃ kvāhaṃ rājan tatra vicintyatām|| 5 ||
+9.9.6,श्रीभगीरथ उवाच ।साधवो न्यासिनः शान्ता ब्रह्मिष्ठा लोकपावनाः ।हरन्ति अघं ते अंगसंगात् तेष्वास्ते ह्यघभित् हरिः ॥ ६ ॥,śrībhagīratha uvāca|sādhavo nyāsinaḥ śāntā brahmiṣṭhā lokapāvanāḥ|haranti aghaṃ te aṃgasaṃgāt teṣvāste hyaghabhit hariḥ|| 6 ||
+9.9.7,धारयिष्यति ते वेगं रुद्रस्त्वात्मा शरीरिणाम् ।यस्मिन् ओतं इदं प्रोतं विश्वं शाटीव तन्तुषु ॥ ७ ॥,dhārayiṣyati te vegaṃ rudrastvātmā śarīriṇām|yasmin otaṃ idaṃ protaṃ viśvaṃ śāṭīva tantuṣu|| 7 ||
+9.9.8,इत्युक्त्वा स नृपो देवं तपसा तोषयच्छिवम् ।कालेनाल्पीयसा राजन् तस्येशः समतुष्यत ॥ ८ ॥,ityuktvā sa nṛpo devaṃ tapasā toṣayacchivam|kālenālpīyasā rājan tasyeśaḥ samatuṣyata|| 8 ||
+9.9.9,तथेति राज्ञाभिहितं सर्वलोकहितः शिवः ।दधारावहितो गंगां पादपूतजलां हरेः ॥ ९ ॥,tatheti rājñābhihitaṃ sarvalokahitaḥ śivaḥ|dadhārāvahito gaṃgāṃ pādapūtajalāṃ hareḥ|| 9 ||
+9.9.10,भगीरथः स राजर्षिः निन्ये भुवनपावनीम् ।यत्र स्वपितॄणां देहा भस्मीभूताः स्म शेरते ॥ १० ॥,bhagīrathaḥ sa rājarṣiḥ ninye bhuvanapāvanīm|yatra svapitṝṇāṃ dehā bhasmībhūtāḥ sma śerate|| 10 ||
+9.9.11,रथेन वायुवेगेन प्रयान्तं अनुधावती ।देशान् पुनन्ती निर्दग्धान् आसिञ्चत् सगरात्मजान् ॥ ११ ॥,rathena vāyuvegena prayāntaṃ anudhāvatī|deśān punantī nirdagdhān āsiñcat sagarātmajān|| 11 ||
+9.9.12,यज्जलस्पर्शमात्रेण ब्रह्मदण्डहता अपि ।सगरात्मजा दिवं जग्मुः केवलं देहभस्मभिः ॥ १२ ॥,yajjalasparśamātreṇa brahmadaṇḍahatā api|sagarātmajā divaṃ jagmuḥ kevalaṃ dehabhasmabhiḥ|| 12 ||
+9.9.13,भस्मीभूतांगसंगेन स्वर्याताः सगरात्मजाः ।किं पुनः श्रद्धया देवीं सेवन्ते ये धृतव्रताः ॥ १३ ॥,bhasmībhūtāṃgasaṃgena svaryātāḥ sagarātmajāḥ|kiṃ punaḥ śraddhayā devīṃ sevante ye dhṛtavratāḥ|| 13 ||
+9.9.14,न ह्येतत् परमाश्चर्यं स्वर्धुन्या यदिहोदितम् ।अनन्तचरणाम्भोज प्रसूताया भवच्छिदः ॥ १४ ॥,na hyetat paramāścaryaṃ svardhunyā yadihoditam|anantacaraṇāmbhoja prasūtāyā bhavacchidaḥ|| 14 ||
+9.9.15,सन्निवेश्य मनो यस्मिन् श्रद्धया मुनयोऽमलाः ।त्रैगुण्यं दुस्त्यजं हित्वा सद्यो यातास्तदात्मताम् ॥ १५ ॥,sanniveśya mano yasmin śraddhayā munayo'malāḥ|traiguṇyaṃ dustyajaṃ hitvā sadyo yātāstadātmatām|| 15 ||
+9.9.16,श्रुतो भगीरथाज्जज्ञे तस्य नाभोऽपरोऽभवत् ।सिन्धुद्वीपः ततस्तस्मात् अयुतायुः ततोऽभवत् ॥ १६ ॥,śruto bhagīrathājjajñe tasya nābho'paro'bhavat|sindhudvīpaḥ tatastasmāt ayutāyuḥ tato'bhavat|| 16 ||
+9.9.17,ऋतूपर्णो नलसखो योऽश्वविद्यामयान्नलात् ।दत्त्वाक्षहृदयं चास्मै सर्वकामस्तु तत्सुतम् ॥ १७ ॥,ṛtūparṇo nalasakho yo'śvavidyāmayānnalāt|dattvākṣahṛdayaṃ cāsmai sarvakāmastu tatsutam|| 17 ||
+9.9.18,ततः सुदासः तत्पुत्रो मदयन्तीपतिर्नृपः ।आहुर्मित्रसहं यं वै कल्माषाङ्घ्रिमुत क्वचित् ।वसिष्ठशापाद्रक्षोऽभूत् अनपत्यः स्वकर्मणा ॥ १८ ॥,tataḥ sudāsaḥ tatputro madayantīpatirnṛpaḥ|āhurmitrasahaṃ yaṃ vai kalmāṣāṅghrimuta kvacit|vasiṣṭhaśāpādrakṣo'bhūt anapatyaḥ svakarmaṇā|| 18 ||
+9.9.19,श्रीराजोवाच ।किं निमित्तो गुरोः शापः सौदासस्य महात्मनः ।एतद् वेदितुमिच्छामः कथ्यतां न रहो यदि ॥ १९ ॥,śrīrājovāca|kiṃ nimitto guroḥ śāpaḥ saudāsasya mahātmanaḥ|etad veditumicchāmaḥ kathyatāṃ na raho yadi|| 19 ||
+9.9.20,श्रीशुक उवाच ।सौदासो मृगयां किञ्चित् चरन् रक्षो जघान ह ।मुमोच भ्रातरं सोऽथ गतः प्रतिचिकीर्षया ॥ २० ॥,śrīśuka uvāca|saudāso mṛgayāṃ kiñcit caran rakṣo jaghāna ha|mumoca bhrātaraṃ so'tha gataḥ praticikīrṣayā|| 20 ||
+9.9.21,सञ्चिन्तयन् अघं राज्ञः सूदरूपधरो गृहे ।गुरवे भोक्तुकामाय पक्त्वा निन्ये नरामिषम् ॥ २१ ॥,sañcintayan aghaṃ rājñaḥ sūdarūpadharo gṛhe|gurave bhoktukāmāya paktvā ninye narāmiṣam|| 21 ||
+9.9.22,परिवेक्ष्यमाणं भगवान् विलोक्य अभक्ष्यमञ्जसा ।राजानं अशपत् क्रुद्धो रक्षो ह्येवं भविष्यसि ॥ २२ ॥,parivekṣyamāṇaṃ bhagavān vilokya abhakṣyamañjasā|rājānaṃ aśapat kruddho rakṣo hyevaṃ bhaviṣyasi|| 22 ||
+9.9.23,रक्षःकृतं तद्विदित्वा चक्रे द्वादशवार्षिकम् ।सोऽपि अपोऽञ्जलिनादाय गुरुं शप्तुं समुद्यतः ॥ २३ ॥,rakṣaḥkṛtaṃ tadviditvā cakre dvādaśavārṣikam|so'pi apo'ñjalinādāya guruṃ śaptuṃ samudyataḥ|| 23 ||
+9.9.24,वारितो मदयन्त्यापो रुशतीः पादयोर्जहौ ।दिशः खमवनीं सर्वं पश्यन् जीवमयं नृपः ॥ २४ ॥,vārito madayantyāpo ruśatīḥ pādayorjahau|diśaḥ khamavanīṃ sarvaṃ paśyan jīvamayaṃ nṛpaḥ|| 24 ||
+9.9.25,राक्षसं भावमापन्नः पादे कल्माषतां गतः ।व्यवायकाले ददृशे वनौकोदम्पती द्विजौ ॥ २५ ॥,rākṣasaṃ bhāvamāpannaḥ pāde kalmāṣatāṃ gataḥ|vyavāyakāle dadṛśe vanaukodampatī dvijau|| 25 ||
+9.9.26,क्षुधार्तो जगृहे विप्रं तत्पत्‍न्याहाकृतार्थवत् ।न भवान् राक्षसः साक्षात् इक्ष्वाकूणां महारथः ॥ २६ ॥,kṣudhārto jagṛhe vipraṃ tatpat‍nyāhākṛtārthavat|na bhavān rākṣasaḥ sākṣāt ikṣvākūṇāṃ mahārathaḥ|| 26 ||
+9.9.27,मदयन्त्याः पतिर्वीर नाधर्मं कर्तुमर्हसि ।देहि मेऽपत्यकामाया अकृतार्थं पतिं द्विजम् ॥ २७ ॥,madayantyāḥ patirvīra nādharmaṃ kartumarhasi|dehi me'patyakāmāyā akṛtārthaṃ patiṃ dvijam|| 27 ||
+9.9.28,देहोऽयं मानुषो राजन् पुरुषस्याखिलार्थदः ।तस्मादस्य वधो वीर सर्वार्थवध उच्यते ॥ २८ ॥,deho'yaṃ mānuṣo rājan puruṣasyākhilārthadaḥ|tasmādasya vadho vīra sarvārthavadha ucyate|| 28 ||
+9.9.29,एष हि ब्राह्मणो विद्वान् तपःशीलगुणान्वितः ।आरिराधयिषुर्ब्रह्म महापुरुषसंज्ञितम् ।सर्वभूतात्मभावेन भूतेष्वन्तर्हितं गुणैः ॥ २९ ॥,eṣa hi brāhmaṇo vidvān tapaḥśīlaguṇānvitaḥ|ārirādhayiṣurbrahma mahāpuruṣasaṃjñitam|sarvabhūtātmabhāvena bhūteṣvantarhitaṃ guṇaiḥ|| 29 ||
+9.9.30,सोऽयं ब्रह्मर्षिवर्यस्ते राजर्षिप्रवराद् विभो ।कथमर्हति धर्मज्ञ वधं पितुरिवात्मजः ॥ ३० ॥,so'yaṃ brahmarṣivaryaste rājarṣipravarād vibho|kathamarhati dharmajña vadhaṃ piturivātmajaḥ|| 30 ||
+9.9.31,तस्य साधोरपापस्य भ्रूणस्य ब्रह्मवादिनः ।कथं वधं यथा बभ्रोः मन्यते सन्मतो भवान् ॥ ३१ ॥,tasya sādhorapāpasya bhrūṇasya brahmavādinaḥ|kathaṃ vadhaṃ yathā babhroḥ manyate sanmato bhavān|| 31 ||
+9.9.32,यइ अयं क्रियते भक्षः तर्हि मां खाद पूर्वतः ।न जीविष्ये विना येन क्षणं च मृतकं यथा ॥ ३२ ॥,yai ayaṃ kriyate bhakṣaḥ tarhi māṃ khāda pūrvataḥ|na jīviṣye vinā yena kṣaṇaṃ ca mṛtakaṃ yathā|| 32 ||
+9.9.33,एवं करुणभाषिण्या विलपन्त्या अनाथवत् ।व्याघ्रः पशुमिवाखादत् सौदासः शापमोहितः ॥ ३३ ॥,evaṃ karuṇabhāṣiṇyā vilapantyā anāthavat|vyāghraḥ paśumivākhādat saudāsaḥ śāpamohitaḥ|| 33 ||
+9.9.34,ब्राह्मणी वीक्ष्य दिधिषुं पुरुषादेन भक्षितम् ।शोचन्ति आत्मानमुर्वीशं अशपत् कुपिता सती ॥ ३४ ॥,brāhmaṇī vīkṣya didhiṣuṃ puruṣādena bhakṣitam|śocanti ātmānamurvīśaṃ aśapat kupitā satī|| 34 ||
+9.9.35,यस्मान्मे भक्षितः पाप कामार्तायाः पतिस्त्वया ।तवापि मृत्युः आधानाद् अकृतप्रज्ञ दर्शितः ॥ ३५ ॥,yasmānme bhakṣitaḥ pāpa kāmārtāyāḥ patistvayā|tavāpi mṛtyuḥ ādhānād akṛtaprajña darśitaḥ|| 35 ||
+9.9.36,एवं मित्रसहं शप्त्वा पतिलोकपरायणा ।तदस्थीनि समिद्धेऽग्नौ प्रास्य भर्तुर्गतिं गता ॥ ३६ ॥,evaṃ mitrasahaṃ śaptvā patilokaparāyaṇā|tadasthīni samiddhe'gnau prāsya bharturgatiṃ gatā|| 36 ||
+9.9.37,विशापो द्वादशाब्दान्ते मैथुनाय समुद्यतः ।विज्ञाय ब्राह्मणीशापं महिष्या स निवारितः ॥ ३७ ॥,viśāpo dvādaśābdānte maithunāya samudyataḥ|vijñāya brāhmaṇīśāpaṃ mahiṣyā sa nivāritaḥ|| 37 ||
+9.9.38,अत ऊर्ध्वं स तत्याज स्त्रीसुखं कर्मणाप्रजाः ।वसिष्ठस्तदनुज्ञातो मदयन्त्यां प्रजामधात् ॥ ३८ ॥,ata ūrdhvaṃ sa tatyāja strīsukhaṃ karmaṇāprajāḥ|vasiṣṭhastadanujñāto madayantyāṃ prajāmadhāt|| 38 ||
+9.9.39,सा वै सप्त समा गर्भं अबिभ्रन्न व्यजायत ।जघ्नेऽश्मनोदरं तस्याः सोऽश्मकस्तेन कथ्यते ॥ ३९ ॥,sā vai sapta samā garbhaṃ abibhranna vyajāyata|jaghne'śmanodaraṃ tasyāḥ so'śmakastena kathyate|| 39 ||
+9.9.40,अश्मकान् मूलको जज्ञे यः स्त्रीभिः परिरक्षितः ।नारीकवच इत्युक्तो निःक्षत्रे मूलकोऽभवत् ॥ ४० ॥,aśmakān mūlako jajñe yaḥ strībhiḥ parirakṣitaḥ|nārīkavaca ityukto niḥkṣatre mūlako'bhavat|| 40 ||
+9.9.41,ततो दशरथस्तस्मात् पुत्र ऐडविडिस्ततः ।राजा विश्वसहो यस्य खट्वांगश्चक्रवर्त्यभूत् ॥ ४१ ॥,tato daśarathastasmāt putra aiḍaviḍistataḥ|rājā viśvasaho yasya khaṭvāṃgaścakravartyabhūt|| 41 ||
+9.9.42,यो देवैरर्थितो दैत्यान् अवधीद् युधि दुर्जयः ।मुहूर्तं आयुः ज्ञात्वैत्य स्वपुरं सन्दधे मनः ॥ ४२ ॥,yo devairarthito daityān avadhīd yudhi durjayaḥ|muhūrtaṃ āyuḥ jñātvaitya svapuraṃ sandadhe manaḥ|| 42 ||
+9.9.43,न मे ब्रह्मकुलात् प्राणाः कुलदैवान्न चात्मजाः ।न श्रियो न मही राज्यं न दाराश्चातिवल्लभाः ॥ ४३ ॥,na me brahmakulāt prāṇāḥ kuladaivānna cātmajāḥ|na śriyo na mahī rājyaṃ na dārāścātivallabhāḥ|| 43 ||
+9.9.44,न बाल्येऽपि मतिर्मह्यं अधर्मे रमते क्वचित् ।नापश्यं उत्तमश्लोकात् अन्यत् किञ्चन वस्त्वहम् ॥ ४४ ॥,na bālye'pi matirmahyaṃ adharme ramate kvacit|nāpaśyaṃ uttamaślokāt anyat kiñcana vastvaham|| 44 ||
+9.9.45,देवैः कामवरो दत्तो मह्यं त्रिभुवनेश्वरैः ।न वृणे तमहं कामं भूतभावनभावनः ॥ ४५ ॥,devaiḥ kāmavaro datto mahyaṃ tribhuvaneśvaraiḥ|na vṛṇe tamahaṃ kāmaṃ bhūtabhāvanabhāvanaḥ|| 45 ||
+9.9.46,ये विक्षिप्तेन्द्रियधियो देवास्ते स्वहृदि स्थितम् ।न विन्दन्ति प्रियं शश्वद् आत्मानं किमुतापरे ॥ ४६ ॥,ye vikṣiptendriyadhiyo devāste svahṛdi sthitam|na vindanti priyaṃ śaśvad ātmānaṃ kimutāpare|| 46 ||
+9.9.47,अथेशमायारचितेषु संगं ।गुणेषु गन्धर्वपुरोपमेषु ।रूढं प्रकृत्यात्मनि विश्वकर्तुः ।भावेन हित्वा तमहं प्रपद्ये ॥ ४७ ॥,atheśamāyāraciteṣu saṃgaṃ|guṇeṣu gandharvapuropameṣu|rūḍhaṃ prakṛtyātmani viśvakartuḥ|bhāvena hitvā tamahaṃ prapadye|| 47 ||
+9.9.48,इति व्यवसितो बुद्ध्या नारायणगृहीतया ।हित्वान्यभावमज्ञानं ततः स्वं भावमास्थितः ॥ ४८ ॥,iti vyavasito buddhyā nārāyaṇagṛhītayā|hitvānyabhāvamajñānaṃ tataḥ svaṃ bhāvamāsthitaḥ|| 48 ||
+9.9.49,यत्तद्‍ब्रह्म परं सूक्ष्मं अशून्यं शून्यकल्पितम् ।भगवान् वासुदेवेति यं गृणन्ति हि सात्वताः ॥ ४९ ॥,yattad‍brahma paraṃ sūkṣmaṃ aśūnyaṃ śūnyakalpitam|bhagavān vāsudeveti yaṃ gṛṇanti hi sātvatāḥ|| 49 ||
+9.9.9,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे नवमोऽध्यायः ॥ ९ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe navamo'dhyāyaḥ|| 9 ||
+9.10.1,श्रीरामचरितम् ।श्रीशुक उवाच ।खट्वांगात दीर्घबाहुश्च रघुस्तस्मात् पृथुश्रवाः ।अजस्ततो महाराजः तस्मात् दशरथोऽभवत् ॥ १ ॥,śrīrāmacaritam|śrīśuka uvāca|khaṭvāṃgāta dīrghabāhuśca raghustasmāt pṛthuśravāḥ|ajastato mahārājaḥ tasmāt daśaratho'bhavat|| 1 ||
+9.10.2,तस्यापि भगवान् एष साक्षाद् ब्रह्ममयो हरिः ।अंशांशेन चतुर्धागात् पुत्रत्वं प्रार्थितः सुरैः ।रामलक्ष्मणभरत शत्रुघ्ना इति संज्ञया ॥ २ ॥,tasyāpi bhagavān eṣa sākṣād brahmamayo hariḥ|aṃśāṃśena caturdhāgāt putratvaṃ prārthitaḥ suraiḥ|rāmalakṣmaṇabharata śatrughnā iti saṃjñayā|| 2 ||
+9.10.3,तस्यानुचरितं राजन् ऋषिभिः तत्त्वदर्शिभिः ।श्रुतं हि वर्णितं भूरि त्वया सीतापतेर्मुहुः ॥ ३ ॥,tasyānucaritaṃ rājan ṛṣibhiḥ tattvadarśibhiḥ|śrutaṃ hi varṇitaṃ bhūri tvayā sītāpatermuhuḥ|| 3 ||
+9.10.4,गुर्वर्थे त्यक्तराज्यो व्यचरदनुवनं ।पद्मपद्‍भ्यां प्रियायाः ।पाणिस्पर्शाक्षमाभ्यां मृजितपथरुजो ।यो हरीन्द्रानुजाभ्याम् ।वैरूप्यात् शूर्पणख्याः प्रियविरहरुषाऽ ।रोपितभ्रूविजृम्भ ।त्रस्ताब्धिर्बद्धसेतुः खलदवदहनः ।कोसलेन्द्रोऽवतान्नः ॥ ४ ॥,gurvarthe tyaktarājyo vyacaradanuvanaṃ|padmapad‍bhyāṃ priyāyāḥ|pāṇisparśākṣamābhyāṃ mṛjitapatharujo|yo harīndrānujābhyām|vairūpyāt śūrpaṇakhyāḥ priyaviraharuṣā'|ropitabhrūvijṛmbha|trastābdhirbaddhasetuḥ khaladavadahanaḥ|kosalendro'vatānnaḥ|| 4 ||
+9.10.5,विश्वामित्राध्वरे येन मारीचाद्या निशाचराः ।पश्यतो लक्ष्मणस्यैव हता नैर्ऋतपुंगवाः ॥ ५ ॥,viśvāmitrādhvare yena mārīcādyā niśācarāḥ|paśyato lakṣmaṇasyaiva hatā nairṛtapuṃgavāḥ|| 5 ||
+9.10.6,यो लोकवीरसमितौ धनुरैशमुग्रं ।सीतास्वयंवरगृहे त्रिशतोपनीतम् ।आदाय बालगजलील इवेक्षुयष्टिं ।सज्ज्यीकृतं नृप विकृष्य बभञ्ज मध्ये ॥ ६ ॥,yo lokavīrasamitau dhanuraiśamugraṃ|sītāsvayaṃvaragṛhe triśatopanītam|ādāya bālagajalīla ivekṣuyaṣṭiṃ|sajjyīkṛtaṃ nṛpa vikṛṣya babhañja madhye|| 6 ||
+9.10.7,जित्वानुरूपगुणशीलवयोऽङ्गरूपां ।सीताभिधां श्रियमुरस्यभिलब्धमानाम् ।मार्गे व्रजन् भृगुपतेर्व्यनयत् प्ररूढं ।दर्पं महीमकृत यस्त्रिरराजबीजाम् ॥ ७ ॥,jitvānurūpaguṇaśīlavayo'ṅgarūpāṃ|sītābhidhāṃ śriyamurasyabhilabdhamānām|mārge vrajan bhṛgupatervyanayat prarūḍhaṃ|darpaṃ mahīmakṛta yastrirarājabījām|| 7 ||
+9.10.8,यः सत्यपाशपरिवीतपितुर्निदेशं ।स्त्रैणस्य चापि शिरसा जगृहे सभार्यः ।राज्यं श्रियं प्रणयिनः सुहृदो निवासं ।त्यक्त्वा ययौ वनमसूनिव मुक्तसङ्गः ॥ ८ ॥,yaḥ satyapāśaparivītapiturnideśaṃ|straiṇasya cāpi śirasā jagṛhe sabhāryaḥ|rājyaṃ śriyaṃ praṇayinaḥ suhṛdo nivāsaṃ|tyaktvā yayau vanamasūniva muktasaṅgaḥ|| 8 ||
+9.10.9,रक्षःस्वसुर्व्यकृत रूपमशुद्धबुद्धेः ।तस्याः खरत्रिशिरदूषणमुख्यबन्धून् ।जघ्ने चतुर्दशसहस्रमपारणीय ।कोदण्डपाणिरटमान उवास कृच्छ्रम् ॥ ९ ॥,rakṣaḥsvasurvyakṛta rūpamaśuddhabuddheḥ|tasyāḥ kharatriśiradūṣaṇamukhyabandhūn|jaghne caturdaśasahasramapāraṇīya|kodaṇḍapāṇiraṭamāna uvāsa kṛcchram|| 9 ||
+9.10.10,सीताकथाश्रवणदीपितहृच्छयेन ।सृष्टं विलोक्य नृपते दशकन्धरेण ।जघ्नेऽद्‍भुतैण वपुषाऽश्रमतोऽपकृष्टो ।मारीचमाशु विशिखेन यथा कमुग्रः ॥ १० ॥,sītākathāśravaṇadīpitahṛcchayena|sṛṣṭaṃ vilokya nṛpate daśakandhareṇa|jaghne'd‍bhutaiṇa vapuṣā'śramato'pakṛṣṭo|mārīcamāśu viśikhena yathā kamugraḥ|| 10 ||
+9.10.11,रक्षोऽधमेन वृकवद् विपिनेऽसमक्षं ।वैदेहराजदुहितर्यपयापितायाम् ।भ्रात्रा वने कृपणवत्प्रियया वियुक्तः ।स्त्रीसङ्गिनां गतिमिति प्रथयंश्चचार ॥ ११ ॥,rakṣo'dhamena vṛkavad vipine'samakṣaṃ|vaideharājaduhitaryapayāpitāyām|bhrātrā vane kṛpaṇavatpriyayā viyuktaḥ|strīsaṅgināṃ gatimiti prathayaṃścacāra|| 11 ||
+9.10.12,दग्ध्वाऽत्मकृत्यहतकृत्यमहन् कबन्धं ।सख्यं विधाय कपिभिर्दयितागतिं तैः ।बुद्ध्वाथ वालिनि हते प्लवगेन्द्रसैन्यैः ।वेलामगात् स मनुजोऽजभवार्चिताङ्घ्रि ॥ १२ ॥,dagdhvā'tmakṛtyahatakṛtyamahan kabandhaṃ|sakhyaṃ vidhāya kapibhirdayitāgatiṃ taiḥ|buddhvātha vālini hate plavagendrasainyaiḥ|velāmagāt sa manujo'jabhavārcitāṅghri|| 12 ||
+9.10.13,यद्रोषविभ्रमविवृत्तकटाक्षपात ।सम्भ्रान्तनक्रमकरो भयगीर्णघोषः ।सिन्धुः शिरस्यर्हणं परिगृह्य रूपी ।पादारविन्दमुपगम्य बभाष एतत् ॥ १३ ॥,yadroṣavibhramavivṛttakaṭākṣapāta|sambhrāntanakramakaro bhayagīrṇaghoṣaḥ|sindhuḥ śirasyarhaṇaṃ parigṛhya rūpī|pādāravindamupagamya babhāṣa etat|| 13 ||
+9.10.14,न त्वां वयं जडधियो नु विदाम भूमन् ।कूटस्थमादिपुरुषं जगतामधीशम् ।यत्सत्त्वतः सुरगणा रजसः प्रजेशा ।मन्योश्च भूतपतयः स भवान्गुणेशः ॥ १४ ॥,na tvāṃ vayaṃ jaḍadhiyo nu vidāma bhūman|kūṭasthamādipuruṣaṃ jagatāmadhīśam|yatsattvataḥ suragaṇā rajasaḥ prajeśā|manyośca bhūtapatayaḥ sa bhavānguṇeśaḥ|| 14 ||
+9.10.15,कामं प्रयाहि जहि विश्रवसोऽवमेहं ।त्रैलोक्य रावणमवाप्नुहि वीर पत्‍नीम् ।बध्नीहि सेतुमिह ते यशसो वितत्यै ।गायन्ति दिग्विजयिनो यमुपेत्य भूपाः ॥ १५ ॥,kāmaṃ prayāhi jahi viśravaso'vamehaṃ|trailokya rāvaṇamavāpnuhi vīra pat‍nīm|badhnīhi setumiha te yaśaso vitatyai|gāyanti digvijayino yamupetya bhūpāḥ|| 15 ||
+9.10.16,बद्ध्वोदधौ रघुपतिर्विविधाद्रिकूटैः ।सेतुं कपीन्द्रकरकम्पितभूरुहाङ्गैः ।सुग्रीवनीलहनुमत् प्रमुखैरनीकैः ।लङ्कां विभीषणदृशाविशदग्रदग्धाम् ॥ १६ ॥,baddhvodadhau raghupatirvividhādrikūṭaiḥ|setuṃ kapīndrakarakampitabhūruhāṅgaiḥ|sugrīvanīlahanumat pramukhairanīkaiḥ|laṅkāṃ vibhīṣaṇadṛśāviśadagradagdhām|| 16 ||
+9.10.17,सा वानरेन्द्रबलरुद्धविहारकोष्ठ ।श्रीद्वारगोपुरसदोवलभीविटङ्का ।निर्भज्यमानधिषणध्वजहेमकुम्भ ।श्रृङ्गाटका गजकुलैर्ह्रदिनीव घूर्णा ॥ १७ ॥,sā vānarendrabalaruddhavihārakoṣṭha|śrīdvāragopurasadovalabhīviṭaṅkā|nirbhajyamānadhiṣaṇadhvajahemakumbha|śrṛṅgāṭakā gajakulairhradinīva ghūrṇā|| 17 ||
+9.10.18,रक्षःपतिस्तदवलोक्य निकुम्भकुम्भ ।धूम्राक्ष दुर्मुख सुरान्तनरान्तकादीन् ।पुत्रं प्रहस्त मतिकाय विकम्पनादीन् ।सर्वानुगान् समहिनोदथ कुम्भकर्णम् ॥ १८ ॥,rakṣaḥpatistadavalokya nikumbhakumbha|dhūmrākṣa durmukha surāntanarāntakādīn|putraṃ prahasta matikāya vikampanādīn|sarvānugān samahinodatha kumbhakarṇam|| 18 ||
+9.10.19,तां यातुधानपृतनामसिशूलचाप ।प्रासर्ष्टिशक्तिशरतोमर खड्गदुर्गाम् ।सुग्रीवलक्ष्मण मरुत्सुतगन्धमाद ।नीलाङ्गदर्क्षपनसादिभिः अन्वितोऽगात् ॥ १९ ॥,tāṃ yātudhānapṛtanāmasiśūlacāpa|prāsarṣṭiśaktiśaratomara khaḍgadurgām|sugrīvalakṣmaṇa marutsutagandhamāda|nīlāṅgadarkṣapanasādibhiḥ anvito'gāt|| 19 ||
+9.10.20,तेऽनीकपा रघुपतेरभिपत्य सर्वे ।द्वन्द्वं वरूथमिभपत्तिरथाश्वयोधैः ।जघ्नुर्द्रुमैः गिरिगदेषुभिरङ्गदाद्याः ।सीताभिमर्षहतमङ्गल रावणेशान् ॥ २० ॥,te'nīkapā raghupaterabhipatya sarve|dvandvaṃ varūthamibhapattirathāśvayodhaiḥ|jaghnurdrumaiḥ girigadeṣubhiraṅgadādyāḥ|sītābhimarṣahatamaṅgala rāvaṇeśān|| 20 ||
+9.10.21,रक्षःपतिः स्वबलनष्टिमवेक्ष्य रुष्ट ।आरुह्य यानकमथाभिससार रामम् ।स्वःस्यन्दने द्युमति मातलिनोपनीते ।विभ्राजमानमहनन्निशितैः क्षुरप्रैः ॥ २१ ॥,rakṣaḥpatiḥ svabalanaṣṭimavekṣya ruṣṭa|āruhya yānakamathābhisasāra rāmam|svaḥsyandane dyumati mātalinopanīte|vibhrājamānamahananniśitaiḥ kṣurapraiḥ|| 21 ||
+9.10.22,रामस्तमाह पुरुषादपुरीष यन्नः ।कान्तासमक्षमसतापहृता श्ववत् ते ।त्यक्तत्रपस्य फलमद्य जुगुप्सितस्य ।यच्छामि काल इव कर्तुरलंघ्यवीर्यः ॥ २२ ॥,rāmastamāha puruṣādapurīṣa yannaḥ|kāntāsamakṣamasatāpahṛtā śvavat te|tyaktatrapasya phalamadya jugupsitasya|yacchāmi kāla iva karturalaṃghyavīryaḥ|| 22 ||
+9.10.23,एवं क्षिपन्धनुषि संधितमुत्ससर्ज ।बाणं स वज्रमिव तद्हृदयं बिभेद ।सोऽसृग् वमन् दशमुखैर्न्यपतद् विमानाद् ।हाहेति जल्पति जने सुकृतीव रिक्तः ॥ २३ ॥,evaṃ kṣipandhanuṣi saṃdhitamutsasarja|bāṇaṃ sa vajramiva tadhṛdayaṃ bibheda|so'sṛg vaman daśamukhairnyapatad vimānād|hāheti jalpati jane sukṛtīva riktaḥ|| 23 ||
+9.10.24,ततो निष्क्रम्य लंकाया यातुधान्यः सहस्रशः ।मन्दोदर्या समं तस्मिन् प्ररुदन्त्य उपाद्रवन् ॥ २४ ॥,tato niṣkramya laṃkāyā yātudhānyaḥ sahasraśaḥ|mandodaryā samaṃ tasmin prarudantya upādravan|| 24 ||
+9.10.25,स्वान् स्वान् बन्धून् परिष्वज्य लक्ष्मणेषुभिरर्दितान् ।रुरुदुः सुस्वरं दीना घ्नन्त्य आत्मानमात्मना ॥ २५ ॥,svān svān bandhūn pariṣvajya lakṣmaṇeṣubhirarditān|ruruduḥ susvaraṃ dīnā ghnantya ātmānamātmanā|| 25 ||
+9.10.26,हा हताः स्म वयं नाथ लोकरावण रावण ।कं यायाच्छरणं लंका त्वद्विहीना परार्दिता ॥ २६ ॥,hā hatāḥ sma vayaṃ nātha lokarāvaṇa rāvaṇa|kaṃ yāyāccharaṇaṃ laṃkā tvadvihīnā parārditā|| 26 ||
+9.10.27,न वै वेद महाभाग भवान् कामवशं गतः ।तेजोऽनुभावं सीताया येन नीतो दशामिमाम् ॥ २७ ॥,na vai veda mahābhāga bhavān kāmavaśaṃ gataḥ|tejo'nubhāvaṃ sītāyā yena nīto daśāmimām|| 27 ||
+9.10.28,कृतैषा विधवा लंका वयं च कुलनन्दन ।देहः कृतोऽन्नं गृध्राणां आत्मा नरकहेतवे ॥ २८ ॥,kṛtaiṣā vidhavā laṃkā vayaṃ ca kulanandana|dehaḥ kṛto'nnaṃ gṛdhrāṇāṃ ātmā narakahetave|| 28 ||
+9.10.29,श्रीशुक उवाच ।स्वानां विभीषणश्चक्रे कोसलेन्द्रानुमोदितः ।पितृमेधविधानेन यदुक्तं सांपरायिकम् ॥ २९ ॥,śrīśuka uvāca|svānāṃ vibhīṣaṇaścakre kosalendrānumoditaḥ|pitṛmedhavidhānena yaduktaṃ sāṃparāyikam|| 29 ||
+9.10.30,ततो ददर्श भगवान् अशोकवनिकाश्रमे ।क्षामां स्वविरहव्याधिं शिंशपामूलमास्थिताम् ॥ ३० ॥,tato dadarśa bhagavān aśokavanikāśrame|kṣāmāṃ svavirahavyādhiṃ śiṃśapāmūlamāsthitām|| 30 ||
+9.10.31,रामः प्रियतमां भार्यां दीनां वीक्ष्यान्वकंपत ।आत्मसंदर्शनाह्लाद विकसन् मुखपंकजाम् ॥ ३१ ॥,rāmaḥ priyatamāṃ bhāryāṃ dīnāṃ vīkṣyānvakaṃpata|ātmasaṃdarśanāhlāda vikasan mukhapaṃkajām|| 31 ||
+9.10.32,आरोप्यारुरुहे यानं भ्रातृभ्यां हनुमद्युतः ।विभीषणाय भगवान् दत्त्वा रक्षोगणेशताम् ॥ ३२ ॥,āropyāruruhe yānaṃ bhrātṛbhyāṃ hanumadyutaḥ|vibhīṣaṇāya bhagavān dattvā rakṣogaṇeśatām|| 32 ||
+9.10.33,लंकामायुश्च कल्पान्तं ययौ चीर्णव्रतः पुरीम् ।अवकीर्यमाणः कुसुमैः लोकपालार्पितैः पथि ॥ ३३ ॥,laṃkāmāyuśca kalpāntaṃ yayau cīrṇavrataḥ purīm|avakīryamāṇaḥ kusumaiḥ lokapālārpitaiḥ pathi|| 33 ||
+9.10.34,उपगीयमानचरितः शतधृत्यादिभिर्मुदा ।गोमूत्रयावकं श्रुत्वा भ्रातरं वल्कलाम्बरम् ॥ ३४ ॥,upagīyamānacaritaḥ śatadhṛtyādibhirmudā|gomūtrayāvakaṃ śrutvā bhrātaraṃ valkalāmbaram|| 34 ||
+9.10.35,महाकारुणिकोऽतप्यत् जटिलं स्थण्डिलेशयम् ।भरतः प्राप्तमाकर्ण्य पौरामात्यपुरोहितैः ॥ ३५ ॥,mahākāruṇiko'tapyat jaṭilaṃ sthaṇḍileśayam|bharataḥ prāptamākarṇya paurāmātyapurohitaiḥ|| 35 ||
+9.10.36,पादुके शिरसि न्यस्य रामं प्रत्युद्यतोऽग्रजम् ।नन्दिग्रामात् स्वशिबिराद् गीतवादित्रनिःस्वनैः ॥ ३६ ॥,pāduke śirasi nyasya rāmaṃ pratyudyato'grajam|nandigrāmāt svaśibirād gītavāditraniḥsvanaiḥ|| 36 ||
+9.10.37,ब्रह्मघोषेण च मुहुः पठद्भिः ब्रह्मवादिभिः ।स्वर्णकक्षपताकाभिः हैमैश्चित्रध्वजै रथैः ॥ ३७ ॥,brahmaghoṣeṇa ca muhuḥ paṭhadbhiḥ brahmavādibhiḥ|svarṇakakṣapatākābhiḥ haimaiścitradhvajai rathaiḥ|| 37 ||
+9.10.38,सदश्वै रुक्मसन्नाहैः भटैः पुरटवर्मभिः ।श्रेणीभिर्वारमुख्याभिः भृत्यैश्चैव पदानुगैः ॥ ३८ ॥,sadaśvai rukmasannāhaiḥ bhaṭaiḥ puraṭavarmabhiḥ|śreṇībhirvāramukhyābhiḥ bhṛtyaiścaiva padānugaiḥ|| 38 ||
+9.10.39,पारमेष्ठ्यान्युपादाय पण्यान्युच्चावचानि च ।पादयोर्न्यपतत् प्रेम्णा प्रक्लिन्नहृदयेक्षणः ॥ ३९ ॥,pārameṣṭhyānyupādāya paṇyānyuccāvacāni ca|pādayornyapatat premṇā praklinnahṛdayekṣaṇaḥ|| 39 ||
+9.10.40,पादुके न्यस्य पुरतः प्राञ्जलिर्बाष्पलोचनः ।तमाश्लिष्य चिरं दोर्भ्यां स्नापयन् नेत्रजैर्जलैः ॥ ४० ॥,pāduke nyasya purataḥ prāñjalirbāṣpalocanaḥ|tamāśliṣya ciraṃ dorbhyāṃ snāpayan netrajairjalaiḥ|| 40 ||
+9.10.41,रामो लक्ष्मणसीताभ्यां विप्रेभ्यो येऽर्हसत्तमाः ।तेभ्यः स्वयं नमश्चक्रे प्रजाभिश्च नमस्कृतः ॥ ४१ ॥,rāmo lakṣmaṇasītābhyāṃ viprebhyo ye'rhasattamāḥ|tebhyaḥ svayaṃ namaścakre prajābhiśca namaskṛtaḥ|| 41 ||
+9.10.42,धुन्वन्त उत्तरासङ्गान् पतिं वीक्ष्य चिरागतम् ।उत्तराः कोसला माल्यैः किरन्तो ननृतुर्मुदा ॥ ४२ ॥,dhunvanta uttarāsaṅgān patiṃ vīkṣya cirāgatam|uttarāḥ kosalā mālyaiḥ kiranto nanṛturmudā|| 42 ||
+9.10.43,पादुके भरतोऽगृह्णात् चामरव्यजनोत्तमे ।विभीषणः ससुग्रीवः श्वेतच्छत्रं मरुत्सुतः ॥ ४३ ॥,pāduke bharato'gṛhṇāt cāmaravyajanottame|vibhīṣaṇaḥ sasugrīvaḥ śvetacchatraṃ marutsutaḥ|| 43 ||
+9.10.44,धनुर्निषङ्गान् शत्रुघ्नः सीता तीर्थकमण्डलुम् ।अबिभ्रदङ्गदः खड्गं हैमं चर्मर्क्षराण् नृप ॥ ४४ ॥,dhanurniṣaṅgān śatrughnaḥ sītā tīrthakamaṇḍalum|abibhradaṅgadaḥ khaḍgaṃ haimaṃ carmarkṣarāṇ nṛpa|| 44 ||
+9.10.45,पुष्पकस्थोऽन्वितः स्त्रीभिः स्तूयमानश्च वन्दिभिः ।विरेजे भगवान् राजन् ग्रहैश्चन्द्र इवोदितः ॥ ४५ ॥,puṣpakastho'nvitaḥ strībhiḥ stūyamānaśca vandibhiḥ|vireje bhagavān rājan grahaiścandra ivoditaḥ|| 45 ||
+9.10.46,भ्रात्राभिर्नन्दितः सोऽपि सोत्सवां प्राविशत् पुरीम् ।प्रविश्य राजभवनं गुरुपत्‍नीः स्वमातरम् ॥ ४६ ॥,bhrātrābhirnanditaḥ so'pi sotsavāṃ prāviśat purīm|praviśya rājabhavanaṃ gurupat‍nīḥ svamātaram|| 46 ||
+9.10.47,गुरून् वयस्यावरजान् पूजितः प्रत्यपूजयत् ।वैदेही लक्ष्मणश्चैव यथावत् समुपेयतुः ॥ ४७ ॥,gurūn vayasyāvarajān pūjitaḥ pratyapūjayat|vaidehī lakṣmaṇaścaiva yathāvat samupeyatuḥ|| 47 ||
+9.10.48,पुत्रान् स्वमातरस्तास्तु प्राणांस्तन्व इवोत्थिताः ।आरोप्याङ्केऽभिषिञ्चन्त्यो बाष्पौघैर्विजहुः शुचः ॥ ४८ ॥,putrān svamātarastāstu prāṇāṃstanva ivotthitāḥ|āropyāṅke'bhiṣiñcantyo bāṣpaughairvijahuḥ śucaḥ|| 48 ||
+9.10.49,जटा निर्मुच्य विधिवत् कुलवृद्धैः समं गुरुः ।अभ्यषिञ्चद् यथैवेन्द्रं चतुःसिन्धुजलादिभिः ॥ ४९ ॥,jaṭā nirmucya vidhivat kulavṛddhaiḥ samaṃ guruḥ|abhyaṣiñcad yathaivendraṃ catuḥsindhujalādibhiḥ|| 49 ||
+9.10.50,एवं कृतशिरःस्नानः सुवासाः स्रग्व्यलंकृतः ।स्वलंकृतैः सुवासोभिः भ्रातृभिर्भार्यया बभौ ॥ ५० ॥,evaṃ kṛtaśiraḥsnānaḥ suvāsāḥ sragvyalaṃkṛtaḥ|svalaṃkṛtaiḥ suvāsobhiḥ bhrātṛbhirbhāryayā babhau|| 50 ||
+9.10.51,अग्रहीदासनं भ्रात्रा प्रणिपत्य प्रसादितः ।प्रजाः स्वधर्मनिरता वर्णाश्रमगुणान्विताः ।जुगोप पितृवद् रामो मेनिरे पितरं च तम् ॥ ५१ ॥,agrahīdāsanaṃ bhrātrā praṇipatya prasāditaḥ|prajāḥ svadharmaniratā varṇāśramaguṇānvitāḥ|jugopa pitṛvad rāmo menire pitaraṃ ca tam|| 51 ||
+9.10.52,त्रेतायां वर्तमानायां कालः कृतसमोऽभवत् ।रामे राजनि धर्मज्ञे सर्वभूतसुखावहे ॥ ५२ ॥,tretāyāṃ vartamānāyāṃ kālaḥ kṛtasamo'bhavat|rāme rājani dharmajñe sarvabhūtasukhāvahe|| 52 ||
+9.10.53,वनानि नद्यो गिरयो वर्षाणि द्वीपसिन्धवः ।सर्वे कामदुघा आसन् प्रजानां भरतर्षभ ॥ ५३ ॥,vanāni nadyo girayo varṣāṇi dvīpasindhavaḥ|sarve kāmadughā āsan prajānāṃ bharatarṣabha|| 53 ||
+9.10.54,नाधिव्याधिजराग्लानि दुःखशोकभयक्लमाः ।मृत्युश्च अनिच्छतां नासीद् रामे राजन्यधोक्षजे ॥ ५४ ॥,nādhivyādhijarāglāni duḥkhaśokabhayaklamāḥ|mṛtyuśca anicchatāṃ nāsīd rāme rājanyadhokṣaje|| 54 ||
+9.10.55,एकपत्‍नीव्रतधरो राजर्षिचरितः शुचिः ।स्वधर्मं गृहमेधीयं शिक्षयन् स्वयमाचरत् ॥ ५५ ॥,ekapat‍nīvratadharo rājarṣicaritaḥ śuciḥ|svadharmaṃ gṛhamedhīyaṃ śikṣayan svayamācarat|| 55 ||
+9.10.56,प्रेम्णानुवृत्त्या शीलेन प्रश्रयावनता सती ।भिया ह्रिया च भावज्ञा भर्तुः सीताहरन्मनः ॥ ५६ ॥,premṇānuvṛttyā śīlena praśrayāvanatā satī|bhiyā hriyā ca bhāvajñā bhartuḥ sītāharanmanaḥ|| 56 ||
+9.10.10,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे दशमोऽध्यायः ॥ १० ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe daśamo'dhyāyaḥ|| 10 ||
+9.11.1,श्रीरामचरितम् ।श्रीशुक उवाच ।भगवान् आत्मनात्मानं राम उत्तमकल्पकैः ।सर्वदेवमयं देवं ईजे आचार्यवान् मखैः ॥ १ ॥,śrīrāmacaritam|śrīśuka uvāca|bhagavān ātmanātmānaṃ rāma uttamakalpakaiḥ|sarvadevamayaṃ devaṃ īje ācāryavān makhaiḥ|| 1 ||
+9.11.2,होत्रेऽददाद् दिशं प्राचीं ब्रह्मणे दक्षिणां प्रभुः ।अध्वर्यवे प्रतीचीं वा उत्तरां सामगाय सः ॥ २ ॥,hotre'dadād diśaṃ prācīṃ brahmaṇe dakṣiṇāṃ prabhuḥ|adhvaryave pratīcīṃ vā uttarāṃ sāmagāya saḥ|| 2 ||
+9.11.3,आचार्याय ददौ शेषां यावती भूस्तदन्तरा ।मन्यमान इदं कृत्स्नं ब्राह्मणोऽर्हति निःस्पृहः ॥ ३ ॥,ācāryāya dadau śeṣāṃ yāvatī bhūstadantarā|manyamāna idaṃ kṛtsnaṃ brāhmaṇo'rhati niḥspṛhaḥ|| 3 ||
+9.11.4,इत्ययं तदलङ्कार वासोभ्यामवशेषितः ।तथा राज्ञ्यपि वैदेही सौमङ्गल्या अवशेषिता ॥ ४ ॥,ityaya��� tadalaṅkāra vāsobhyāmavaśeṣitaḥ|tathā rājñyapi vaidehī saumaṅgalyā avaśeṣitā|| 4 ||
+9.11.5,ते तु ब्राह्मणदेवस्य वात्सल्यं वीक्ष्य संस्तुतम् ।प्रीताः क्लिन्नधियस्तस्मै प्रत्यर्प्येदं बभाषिरे ॥ ५ ॥,te tu brāhmaṇadevasya vātsalyaṃ vīkṣya saṃstutam|prītāḥ klinnadhiyastasmai pratyarpyedaṃ babhāṣire|| 5 ||
+9.11.6,अप्रत्तं नस्त्वया किं नु भगवन् भुवनेश्वर ।यन्नोऽन्तर्हृदयं विश्य तमो हंसि स्वरोचिषा ॥ ६ ॥,aprattaṃ nastvayā kiṃ nu bhagavan bhuvaneśvara|yanno'ntarhṛdayaṃ viśya tamo haṃsi svarociṣā|| 6 ||
+9.11.7,नमो ब्रह्मण्यदेवाय रामायाकुण्ठमेधसे ।उत्तमश्लोकधुर्याय न्यस्तदण्डार्पिताङ्घ्र्यये ॥ ७ ॥,namo brahmaṇyadevāya rāmāyākuṇṭhamedhase|uttamaślokadhuryāya nyastadaṇḍārpitāṅghryaye|| 7 ||
+9.11.8,कदाचित् लोकजिज्ञासुः गूढो रात्र्यामलक्षितः ।चरन् वाचोऽश्रृणोद् रामो भार्यां उद्दिश्य कस्यचित् ॥ ८ ॥,kadācit lokajijñāsuḥ gūḍho rātryāmalakṣitaḥ|caran vāco'śrṛṇod rāmo bhāryāṃ uddiśya kasyacit|| 8 ||
+9.11.9,नाहं बिभर्मि त्वां दुष्टां असतीं परवेश्मगाम् ।स्त्रैणो हि बिभृयात् सीतां रामो नाहं भजे पुनः ॥ ९ ॥,nāhaṃ bibharmi tvāṃ duṣṭāṃ asatīṃ paraveśmagām|straiṇo hi bibhṛyāt sītāṃ rāmo nāhaṃ bhaje punaḥ|| 9 ||
+9.11.10,इति लोकाद् बहुमुखाद् दुराराध्यादसंविदः ।पत्या भीतेन सा त्यक्ता प्राप्ता प्राचेतसाश्रमम् ॥ १० ॥,iti lokād bahumukhād durārādhyādasaṃvidaḥ|patyā bhītena sā tyaktā prāptā prācetasāśramam|| 10 ||
+9.11.12,अन्तर्वत्‍न्यागते काले यमौ सा सुषुवे सुतौ ।कुशो लव इति ख्यातौ तयोश्चक्रे क्रिया मुनिः ।अङ्गदश्चित्रकेतुश्च लक्ष्मणस्यात्मजौ स्मृतौ ।तक्षः पुष्कल इत्यास्तां भरतस्य महीपते ॥ १२ ॥,antarvat‍nyāgate kāle yamau sā suṣuve sutau|kuśo lava iti khyātau tayoścakre kriyā muniḥ|aṅgadaścitraketuśca lakṣmaṇasyātmajau smṛtau|takṣaḥ puṣkala ityāstāṃ bharatasya mahīpate|| 12 ||
+9.11.13,सुबाहुः श्रुतसेनश्च शत्रुघ्नस्य बभूवतुः ।गन्धर्वान् कोटिशो जघ्ने भरतो विजये दिशाम् ॥ १३ ॥,subāhuḥ śrutasenaśca śatrughnasya babhūvatuḥ|gandharvān koṭiśo jaghne bharato vijaye diśām|| 13 ||
+9.11.14,तदीयं धनमानीय सर्वं राज्ञे न्यवेदयत् ।शत्रुघ्नश्च मधोः पुत्रं लवणं नाम राक्षसम् ।हत्वा मधुवने चक्रे मथुरां नाम वै पुरीम् ॥ १४ ॥,tadīyaṃ dhanamānīya sarvaṃ rājñe nyavedayat|śatrughnaśca madhoḥ putraṃ lavaṇaṃ nāma rākṣasam|hatvā madhuvane cakre mathurāṃ nāma vai purīm|| 14 ||
+9.11.15,मुनौ निक्षिप्य तनयौ सीता भर्त्रा विवासिता ।ध्यायन्ती रामचरणौ विवरं प्रविवेश ह ॥ १५ ॥,munau nikṣipya tanayau sītā bhartrā vivāsitā|dhyāyantī rāmacaraṇau vivaraṃ praviveśa ha|| 15 ||
+9.11.16,तर् श्रुत्वा भगवान् रामो रुन्धन्नपि धिया शुचः ।स्मरंस्तस्या गुणान् तान् तान् नाशक्नोत् रोद्धुमीश्वरः ॥ १६ ॥,tar śrutvā bhagavān rāmo rundhannapi dhiyā śucaḥ|smaraṃstasyā guṇān tān tān nāśaknot roddhumīśvaraḥ|| 16 ||
+9.11.17,स्त्रीपुंप्रसङ्ग एतादृक् सर्वत्र त्रासमावहः ।अपीश्वराणां किमुत ग्राम्यस्य गृहचेतसः ॥ १७ ॥,strīpuṃprasaṅga etādṛk sarvatra trāsamāvahaḥ|apīśvarāṇāṃ kimuta grāmyasya gṛhacetasaḥ|| 17 ||
+9.11.18,तत ऊर्ध्वं ब्रह्मचर्यं धारयन् अजुहोत् प्रभुः ।त्रयोदशाब्दसाहस्रं अग्निहोत्रं अखण्डितम् ॥ १८ ॥,tata ūrdhvaṃ brahmacaryaṃ dhārayan ajuhot prabhuḥ|trayodaśābdasāhasraṃ agnihotraṃ akhaṇḍitam|| 18 ||
+9.11.19,स्मरतां हृदि विन्यस्य विद्धं दण्डककण्टकैः ।स्वपादपल्लवं राम आत्मज्योतिरगात् ततः ॥ १९ ॥,smaratāṃ hṛdi vinyasya viddhaṃ daṇḍakakaṇṭakaiḥ|svapādapallavaṃ rāma ātmajyotiragāt tataḥ|| 19 ||
+9.11.20,नेदं यशो रघुपतेः सुरयाच्ञयात्त ।लीलातनोरधिकसाम्यविमुक्तधाम्नः ।रक्षोवधो जलधिबन्धनमस्त्र पूगैः ।किं तस्य शत्रुहनने कपयः सहायाः ॥ २० ॥,nedaṃ yaśo raghupateḥ surayācñayātta|līlātanoradhikasāmyavimuktadhāmnaḥ|rakṣovadho jaladhibandhanamastra pūgaiḥ|kiṃ tasya śatruhanane kapayaḥ sahāyāḥ|| 20 ||
+9.11.21,यस्यामलं नृपसस्सु यशोऽधुनापि ।गायन्त्यघघ्नमृषयो दिगिभेन्द्रपट्टम् ।तं नाकपालवसुपालकिरीटजुष्ट ।पादाम्बुजं रघुपतिं शरणं प्रपद्ये ॥ २१ ॥,yasyāmalaṃ nṛpasassu yaśo'dhunāpi|gāyantyaghaghnamṛṣayo digibhendrapaṭṭam|taṃ nākapālavasupālakirīṭajuṣṭa|pādāmbujaṃ raghupatiṃ śaraṇaṃ prapadye|| 21 ||
+9.11.22,स यैः स्पृष्टोऽभिदृष्टो वा संविष्टोऽनुगतोऽपि वा ।कोसलास्ते ययुः स्थानं यत्र गच्छन्ति योगिनः ॥ २२ ॥,sa yaiḥ spṛṣṭo'bhidṛṣṭo vā saṃviṣṭo'nugato'pi vā|kosalāste yayuḥ sthānaṃ yatra gacchanti yoginaḥ|| 22 ||
+9.11.23,पुरुषो रामचरितं श्रवणैरुपधारयन् ।आनृशंस्यपरो राजन् कर्मबन्धैः विमुच्यते ॥ २३ ॥,puruṣo rāmacaritaṃ śravaṇairupadhārayan|ānṛśaṃsyaparo rājan karmabandhaiḥ vimucyate|| 23 ||
+9.11.24,श्रीराजोवाच ।कथं स भगवान् रामो भ्रातॄन् वा स्वयमात्मनः ।तस्मिन् वा तेऽन्ववर्तन्त प्रजाः पौराश्च ईश्वरे ॥ २४ ॥,śrīrājovāca|kathaṃ sa bhagavān rāmo bhrātṝn vā svayamātmanaḥ|tasmin vā te'nvavartanta prajāḥ paurāśca īśvare|| 24 ||
+9.11.25,श्रीशुक उवाच ।अथादिशद् दिग्विजये भ्रातॄन् त्रिभुवनेश्वरः ।आत्मानं दर्शयन् स्वानां पुरीमैक्षत सानुगः ॥ २५ ॥,śrīśuka uvāca|athādiśad digvijaye bhrātṝn tribhuvaneśvaraḥ|ātmānaṃ darśayan svānāṃ purīmaikṣata sānugaḥ|| 25 ||
+9.11.26,आसिक्तमार्गां गन्धोदैः करिणां मदशीकरैः ।स्वामिनं प्राप्तमालोक्य मत्तां वा सुतरामिव ॥ २६ ॥,āsiktamārgāṃ gandhodaiḥ kariṇāṃ madaśīkaraiḥ|svāminaṃ prāptamālokya mattāṃ vā sutarāmiva|| 26 ||
+9.11.27,प्रासादगोपुरसभा चैत्यदेवगृहादिषु ।विन्यस्तहेमकलशैः पताकाभिश्च मण्डिताम् ॥ २७ ॥,prāsādagopurasabhā caityadevagṛhādiṣu|vinyastahemakalaśaiḥ patākābhiśca maṇḍitām|| 27 ||
+9.11.28,पूगैः सवृन्तै रम्भाभिः पट्टिकाभिः सुवाससाम् ।आदर्शैरंशुकैः स्रग्भिः कृतकौतुकतोरणाम् ॥ २८ ॥,pūgaiḥ savṛntai rambhābhiḥ paṭṭikābhiḥ suvāsasām|ādarśairaṃśukaiḥ sragbhiḥ kṛtakautukatoraṇām|| 28 ||
+9.11.29,तं उपेयुस्तत्र तत्र पौरा अर्हणपाणयः ।आशिषो युयुजुर्देव पाहीमां प्राक् त्वयोद्धृताम् ॥ २९ ॥,taṃ upeyustatra tatra paurā arhaṇapāṇayaḥ|āśiṣo yuyujurdeva pāhīmāṃ prāk tvayoddhṛtām|| 29 ||
+9.11.30,ततः प्रजा वीक्ष्य पतिं चिरागतं ।दिदृक्षयोत्सृष्टगृहाः स्त्रियो नराः ।आरुह्य हर्म्याण्यरविन्दलोचनं ।अतृप्तनेत्राः कुसुमैरवाकिरन् ॥ ३० ॥,tataḥ prajā vīkṣya patiṃ cirāgataṃ|didṛkṣayotsṛṣṭagṛhāḥ striyo narāḥ|āruhya harmyāṇyaravindalocanaṃ|atṛptanetrāḥ kusumairavākiran|| 30 ||
+9.11.31,अथ प्रविष्टः स्वगृहं जुष्टं स्वैः पूर्वराजभिः ।अनन्ताखिलकोषाढ्यं मनर्घ्योरुपरिच्छदम् ॥ ३१ ॥,atha praviṣṭaḥ svagṛhaṃ juṣṭaṃ svaiḥ pūrvarājabhiḥ|anantākhilakoṣāḍhyaṃ manarghyoruparicchadam|| 31 ||
+9.11.32,विद्रुमोदुम्बरद्वारैः वैदूर्य स्तंभपङ्क्तिभिः ।स्थलैर्मारकतैः स्वच्छैः भाजत्स्फटिकभित्तिभिः ॥ ३२ ॥,vidrumodumbaradvāraiḥ vaidūrya staṃbhapaṅktibhiḥ|sthalairmārakataiḥ svacchaiḥ bhājatsphaṭikabhittibhiḥ|| 32 ||
+9.11.33,चित्रस्रग्भिः पट्टिकाभिः वासोमणिगणांशुकैः ।मुक्ताफलैश्चिदुल्लासैः कान्तकामोपपत्तिभिः ॥ ३३ ॥,citrasragbhiḥ paṭṭikābhiḥ vāsomaṇigaṇāṃśukaiḥ|muktāphalaiścidullāsaiḥ kāntakāmopapattibhiḥ|| 33 ||
+9.11.34,धूपदीपैः सुरभिभिः मण्डितं पुष्पमण्डनैः ।स्त्रीपुम्भिः सुरसङ्काशैः जुष्टं भूषणभूषणैः ॥ ३४ ॥,dhūpadīpaiḥ surabhibhiḥ maṇḍitaṃ puṣpamaṇḍanaiḥ|strīpumbhiḥ surasaṅkāśaiḥ juṣṭaṃ bhūṣaṇabhūṣaṇaiḥ|| 34 ||
+9.11.35,तस्मिन् स भगवान् रामः स्निग्धया प्रिययेष्टया ।रेमे स्वारामधीराणां ऋषभः सीतया किल ॥ ३५ ॥,tasmin sa bhagavān rāmaḥ snigdhayā priyayeṣṭayā|reme svārāmadhīrāṇāṃ ṛṣabhaḥ sītayā kila|| 35 ||
+9.11.36,बुभुजे च यथाकालं कामान् धर्ममपीडयन् ।वर्षपूगान् बहून् नृणां अभिध्यातांघ्रिपल्लवः ॥ ३६ ॥,bubhuje ca yathākālaṃ kāmān dharmamapīḍayan|varṣapūgān bahūn nṛṇāṃ abhidhyātāṃghripallavaḥ|| 36 ||
+9.11.11,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे एकादशोऽध्यायः ॥ ११ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe ekādaśo'dhyāyaḥ|| 11 ||
+9.12.1,इक्ष्वाकूणां कुशादिसुमित्रान्तानां वर्णनम् ।श्रीशुक उवाच ।कुशस्य चातिथिस्तस्मात् निषधस्तत्सुतो नभः ।पुण्डरीकोऽथ तत्पुत्रः क्षेमधन्वाभवत्ततः ॥ १ ॥,ikṣvākūṇāṃ kuśādisumitrāntānāṃ varṇanam|śrīśuka uvāca|kuśasya cātithistasmāt niṣadhastatsuto nabhaḥ|puṇḍarīko'tha tatputraḥ kṣemadhanvābhavattataḥ|| 1 ||
+9.12.2,देवानीकस्ततोऽनीहः पारियात्रोऽथ तत्सुतः ।ततो बलस्थलः तस्मात् वज्रनाभोऽर्कसंभवः ॥ २ ॥,devānīkastato'nīhaḥ pāriyātro'tha tatsutaḥ|tato balasthalaḥ tasmāt vajranābho'rkasaṃbhavaḥ|| 2 ||
+9.12.3,खसगणः तत्सुतः तस्माद् विधृतिश्चाभवत्सुतः ।ततो हिरण्यनाभोऽभूद् योगाचार्यस्तु जैमिनेः ॥ ३ ॥,khasagaṇaḥ tatsutaḥ tasmād vidhṛtiścābhavatsutaḥ|tato hiraṇyanābho'bhūd yogācāryastu jaimineḥ|| 3 ||
+9.12.4,शिष्यः कौशल्य आध्यात्मं याज्ञवल्क्योऽध्यगाद् यतः ।योगं महोदयं ऋषिः हृदयग्रन्थि भेदकम् ॥ ४ ॥,śiṣyaḥ kauśalya ādhyātmaṃ yājñavalkyo'dhyagād yataḥ|yogaṃ mahodayaṃ ṛṣiḥ hṛdayagranthi bhedakam|| 4 ||
+9.12.5,पुष्यो हिरण्यनाभस्य ध��रुवसन्धिः ततोऽभवत् ।सुदर्शनोऽथाग्निवर्णः शीघ्रस्तस्य मरुः सुतः ॥ ५ ॥,puṣyo hiraṇyanābhasya dhruvasandhiḥ tato'bhavat|sudarśano'thāgnivarṇaḥ śīghrastasya maruḥ sutaḥ|| 5 ||
+9.12.6,सोऽसावास्ते योगसिद्धः कलापग्राममास्थितः ।कलेरन्ते सूर्यवंशं नष्टं भावयिता पुनः ॥ ६ ॥,so'sāvāste yogasiddhaḥ kalāpagrāmamāsthitaḥ|kalerante sūryavaṃśaṃ naṣṭaṃ bhāvayitā punaḥ|| 6 ||
+9.12.7,तस्मात् प्रसुश्रुतः तस्य सन्धिः तस्याप्यमर्षणः ।महस्वांन् तत्सुतः तस्माद् विश्वबाहुरजायत ॥ ७ ॥,tasmāt prasuśrutaḥ tasya sandhiḥ tasyāpyamarṣaṇaḥ|mahasvāṃn tatsutaḥ tasmād viśvabāhurajāyata|| 7 ||
+9.12.8,ततः प्रसेनजित् तस्मात् तक्षको भविता पुनः ।ततो बृहद्‍बलो यस्तु पित्रा ते समरे हतः ॥ ८ ॥,tataḥ prasenajit tasmāt takṣako bhavitā punaḥ|tato bṛhad‍balo yastu pitrā te samare hataḥ|| 8 ||
+9.12.9,एते हि ईक्ष्वाकुभूपाला अतीताः श्रृण्वनागतान् ।बृहद्‍बलस्य भविता पुत्रो नाम्ना बृहद्रणः ॥ ९ ॥,ete hi īkṣvākubhūpālā atītāḥ śrṛṇvanāgatān|bṛhad‍balasya bhavitā putro nāmnā bṛhadraṇaḥ|| 9 ||
+9.12.10,ऊरुक्रियः सुतस्तस्य वत्सवृद्धो भविष्यति ।प्रतिव्योमस्ततो भानुः दिवाको वाहिनीपतिः ॥ १० ॥,ūrukriyaḥ sutastasya vatsavṛddho bhaviṣyati|prativyomastato bhānuḥ divāko vāhinīpatiḥ|| 10 ||
+9.12.11,सहदेवस्ततो वीरो बृहदश्वोऽथ भानुमान् ।प्रतीकाश्वो भानुमतः सुप्रतीकोऽथ तत्सुतः ॥ ११ ॥,sahadevastato vīro bṛhadaśvo'tha bhānumān|pratīkāśvo bhānumataḥ supratīko'tha tatsutaḥ|| 11 ||
+9.12.12,भविता मरुदेवोऽथ सुनक्षत्रोऽथ पुष्करः ।तस्यान्तरिक्षः तत्पुत्रः सुतपास्तद् अमित्रजित् ॥ १२ ॥,bhavitā marudevo'tha sunakṣatro'tha puṣkaraḥ|tasyāntarikṣaḥ tatputraḥ sutapāstad amitrajit|| 12 ||
+9.12.13,बृहद्राजस्तु तस्यापि बर्हिस्तस्मात् कृतञ्जयः ।रणञ्जयस्तस्य सुतः सञ्जयो भविता ततः ॥ १३ ॥,bṛhadrājastu tasyāpi barhistasmāt kṛtañjayaḥ|raṇañjayastasya sutaḥ sañjayo bhavitā tataḥ|| 13 ||
+9.12.14,तस्माच्छाक्योऽथ शुद्धोदो लांगलस्तत्सुतः स्मृतः ।ततः प्रसेनजित् तस्मात् क्षुद्रको भविता ततः ॥ १४ ॥,tasmācchākyo'tha śuddhodo lāṃgalastatsutaḥ smṛtaḥ|tataḥ prasenajit tasmāt kṣudrako bhavitā tataḥ|| 14 ||
+9.12.15,रणको भविता तस्मात् सुरथस्तनयस्ततः ।सुमित्रो नाम निष्ठान्त एते बार्हद्‍बलान्वयाः ॥ १५ ॥,raṇako bhavitā tasmāt surathastanayastataḥ|sumitro nāma niṣṭhānta ete bārhad‍balānvayāḥ|| 15 ||
+9.12.16,इक्ष्वाकूणां अयं वंशः सुमित्रान्तो भविष्यति ।यतस्तं प्राप्य राजानं संस्थां प्राप्स्यति वै कलौ ॥ १६ ॥,ikṣvākūṇāṃ ayaṃ vaṃśaḥ sumitrānto bhaviṣyati|yatastaṃ prāpya rājānaṃ saṃsthāṃ prāpsyati vai kalau|| 16 ||
+9.12.12,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे द्वाशोऽध्यायः ॥ १२ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe dvāśo'dhyāyaḥ|| 12 ||
+9.13.1,निमिवंशवर्णनंनिमेर्देहत्यागो विदेहवंशश्च ।श्रीशुक उवाच ।निमिरिक्ष्वाकुतनयो वसिष्ठं अवृतर्त्विजम् ।आरभ्य सत���रं सोऽप्याह शक्रेण प्राग्वृतोऽस्मि भोः ॥ १ ॥,nimivaṃśavarṇanaṃnimerdehatyāgo videhavaṃśaśca|śrīśuka uvāca|nimirikṣvākutanayo vasiṣṭhaṃ avṛtartvijam|ārabhya satraṃ so'pyāha śakreṇa prāgvṛto'smi bhoḥ|| 1 ||
+9.13.2,तं निर्वर्त्यागमिष्यामि तावन्मां प्रतिपालय ।तूष्णीं आसीद् गृहपतिः सोऽपीन्द्रस्याकरोन् मखम् ॥ २ ॥,taṃ nirvartyāgamiṣyāmi tāvanmāṃ pratipālaya|tūṣṇīṃ āsīd gṛhapatiḥ so'pīndrasyākaron makham|| 2 ||
+9.13.3,निमिश्चलमिदं विद्वान् सत्रमारभतामात्मवान् ।ऋत्विग्भिः अपरैस्तावत् नागमद्यावता गुरुः ॥ ३ ॥,nimiścalamidaṃ vidvān satramārabhatāmātmavān|ṛtvigbhiḥ aparaistāvat nāgamadyāvatā guruḥ|| 3 ||
+9.13.4,शिष्यव्यतिक्रमं वीक्ष्य तं निर्वर्त्य गुरुरागतः ।अशपत् पतताद् देहो निमेः पण्डितमानिनः ॥ ४ ॥,śiṣyavyatikramaṃ vīkṣya taṃ nirvartya gururāgataḥ|aśapat patatād deho nimeḥ paṇḍitamāninaḥ|| 4 ||
+9.13.5,निमिः प्रतिददौ शापं गुरवेऽधर्मवर्तिने ।तवापि पतताद् देहो लोभाद् धर्ममजानतः ॥ ५ ॥,nimiḥ pratidadau śāpaṃ gurave'dharmavartine|tavāpi patatād deho lobhād dharmamajānataḥ|| 5 ||
+9.13.6,इत्युत्ससर्ज स्वं देहं निमिरध्यात्मकोविदः ।मित्रावरुणयोर्जज्ञे उर्वश्यां प्रपितामहः ॥ ६ ॥,ityutsasarja svaṃ dehaṃ nimiradhyātmakovidaḥ|mitrāvaruṇayorjajñe urvaśyāṃ prapitāmahaḥ|| 6 ||
+9.13.7,गन्धवस्तुषु तद् देहं निधाय मुनिसत्तमाः ।समाप्ते सत्रयागेऽथ देवान् ऊचुः समागतान् ॥ ७ ॥,gandhavastuṣu tad dehaṃ nidhāya munisattamāḥ|samāpte satrayāge'tha devān ūcuḥ samāgatān|| 7 ||
+9.13.8,राज्ञो जीवतु देहोऽयं प्रसन्नाः प्रभवो यदि ।तथेत्युक्ते निमिः प्राह मा भून्मे देहबन्धनम् ॥ ८ ॥,rājño jīvatu deho'yaṃ prasannāḥ prabhavo yadi|tathetyukte nimiḥ prāha mā bhūnme dehabandhanam|| 8 ||
+9.13.9,यस्य योगं न वाञ्छन्ति वियोगभयकातराः ।भजन्ति चरणाम्भोजं मुनयो हरिमेधसः ॥ ९ ॥,yasya yogaṃ na vāñchanti viyogabhayakātarāḥ|bhajanti caraṇāmbhojaṃ munayo harimedhasaḥ|| 9 ||
+9.13.10,देहं नावरुरुत्सेऽहं दुःखशोकभयावहम् ।सर्वत्रास्य यतो मृत्युं मत्स्यानां उदके यथा ॥ १० ॥,dehaṃ nāvarurutse'haṃ duḥkhaśokabhayāvaham|sarvatrāsya yato mṛtyuṃ matsyānāṃ udake yathā|| 10 ||
+9.13.11,देवा ऊचुः ।विदेह उष्यतां कामं लोचनेषु शरीरिणाम् ।उन्मेषणनिमेषाभ्यां लक्षितोऽध्यात्मसंस्थितः ॥ ११ ॥,devā ūcuḥ|videha uṣyatāṃ kāmaṃ locaneṣu śarīriṇām|unmeṣaṇanimeṣābhyāṃ lakṣito'dhyātmasaṃsthitaḥ|| 11 ||
+9.13.12,अराजकभयं नॄणां मन्यमाना महर्षयः ।देहं ममन्थुः स्म निमेः कुमारः समजायत ॥ १२ ॥,arājakabhayaṃ nṝṇāṃ manyamānā maharṣayaḥ|dehaṃ mamanthuḥ sma nimeḥ kumāraḥ samajāyata|| 12 ||
+9.13.14,जन्मना जनकः सोऽभूद् वैदेहस्तु विदेहजः ।मिथिलो मथनाज्जातो मिथिला येन निर्मिता ।तस्माद् उदावसुस्तस्य पुत्रोऽभूत् नन्दिवर्धनः ।ततः सुकेतुस्तस्यापि देवरातो महीपते ॥ १४ ॥,janmanā janakaḥ so'bhūd vaidehastu videhajaḥ|mithilo mathanājjāto mithilā yena nirmitā|tasmād udāvasustasya putro'bhūt nandivardhanaḥ|tataḥ suketustasyāpi devarāto mahīpate|| 14 ||
+9.13.15,तस्माद् बृहद्रथस्तस्य महावीर्यः स���धृत्पिता ।सुधृतेर्धृष्टकेतुर्वै हर्यश्वोऽथ मरुस्ततः ॥ १५ ॥,tasmād bṛhadrathastasya mahāvīryaḥ sudhṛtpitā|sudhṛterdhṛṣṭaketurvai haryaśvo'tha marustataḥ|| 15 ||
+9.13.16,मरोः प्रतीपकस्तस्मात् जातः कृतरथो यतः ।देवमीढस्तस्य पुत्रो विश्रुतोऽथ महाधृतिः ॥ १६ ॥,maroḥ pratīpakastasmāt jātaḥ kṛtaratho yataḥ|devamīḍhastasya putro viśruto'tha mahādhṛtiḥ|| 16 ||
+9.13.17,कृतिरातः ततस्तस्मात् महारोमा च तत्सुतः ।स्वर्णरोमा सुतस्तस्य ह्रस्वरोमा व्यजायत ॥ १७ ॥,kṛtirātaḥ tatastasmāt mahāromā ca tatsutaḥ|svarṇaromā sutastasya hrasvaromā vyajāyata|| 17 ||
+9.13.18,ततः शीरध्वजो जज्ञे यज्ञार्थं कर्षतो महीम् ।सीता शीराग्रतो जाता तस्मात् सीरध्वजः स्मृतः ॥ १८ ॥,tataḥ śīradhvajo jajñe yajñārthaṃ karṣato mahīm|sītā śīrāgrato jātā tasmāt sīradhvajaḥ smṛtaḥ|| 18 ||
+9.13.19,कुशध्वजस्तस्य पुत्रः ततो धर्मध्वजो नृपः ।धर्मध्वजस्य द्वौ पुत्रौ कृतध्वजमितध्वजौ ॥ १९ ॥,kuśadhvajastasya putraḥ tato dharmadhvajo nṛpaḥ|dharmadhvajasya dvau putrau kṛtadhvajamitadhvajau|| 19 ||
+9.13.20,कृतध्वजात् केशिध्वजः खाण्डिक्यस्तु मितध्वजात् ।कृतध्वजसुतो राजन् आत्मविद्याविशारदः ॥ २० ॥,kṛtadhvajāt keśidhvajaḥ khāṇḍikyastu mitadhvajāt|kṛtadhvajasuto rājan ātmavidyāviśāradaḥ|| 20 ||
+9.13.21,खाण्डिक्यः कर्मतत्त्वज्ञो भीतः केशिध्वजाद् द्रुतः ।भानुमांस्तस्य पुत्रोऽभूत् शतद्युम्नस्तु तत्सुतः ॥ २१ ॥,khāṇḍikyaḥ karmatattvajño bhītaḥ keśidhvajād drutaḥ|bhānumāṃstasya putro'bhūt śatadyumnastu tatsutaḥ|| 21 ||
+9.13.22,शुचिस्तु तनयस्तस्मात् सनद्वाजः सुतोऽभवत् ।ऊर्जकेतुः सनद्वाजाद् अजोऽथ पुरुजित्सुतः ॥ २२ ॥,śucistu tanayastasmāt sanadvājaḥ suto'bhavat|ūrjaketuḥ sanadvājād ajo'tha purujitsutaḥ|| 22 ||
+9.13.23,अरिष्टनेमिस्तस्यापि श्रुतायुः तत्सुपार्श्वकः ।ततश्चित्ररथो यस्य क्षेमाधिर्मिथिलाधिपः ॥ २३ ॥,ariṣṭanemistasyāpi śrutāyuḥ tatsupārśvakaḥ|tataścitraratho yasya kṣemādhirmithilādhipaḥ|| 23 ||
+9.13.24,तस्मात् समरथस्तस्य सुतः सत्यरथस्ततः ।आसीद् उपगुरुस्तस्माद् उपगुप्तोऽग्निसंभवः ॥ २४ ॥,tasmāt samarathastasya sutaḥ satyarathastataḥ|āsīd upagurustasmād upagupto'gnisaṃbhavaḥ|| 24 ||
+9.13.25,वस्वनन्तोऽथ तत्पुत्रो युयुधो यत् सुभाषणः ।श्रुतस्ततो जयस्तस्माद् विजयोऽस्मादृतः सुतः ॥ २५ ॥,vasvananto'tha tatputro yuyudho yat subhāṣaṇaḥ|śrutastato jayastasmād vijayo'smādṛtaḥ sutaḥ|| 25 ||
+9.13.26,शुनकस्तत्सुतो जज्ञे वीतहव्यो धृतिस्ततः ।बहुलाश्वो धृतेस्तस्य कृतिरस्य महावशी ॥ २६ ॥,śunakastatsuto jajñe vītahavyo dhṛtistataḥ|bahulāśvo dhṛtestasya kṛtirasya mahāvaśī|| 26 ||
+9.13.27,एते वै मैथिला राजन् आत्मविद्याविशारदाः ।योगेश्वरप्रसादेन द्वन्द्वैर्मुक्ता गृहेष्वपि ॥ २७ ॥,ete vai maithilā rājan ātmavidyāviśāradāḥ|yogeśvaraprasādena dvandvairmuktā gṛheṣvapi|| 27 ||
+9.13.13,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे त्रयोदशोऽध्यायः ॥ १३ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe trayodaśo'dhyāyaḥ|| 13 ||
+9.14.1,चंद्रवंशवर्णनं बुधस्य जन्म तस्मान्मनुपुत्र्यामिलायां जातस्य पुरूरवस उपाख्यानं च ।श्रीशुक उवाच ।अथातः श्रूयतां राजन् वंशः सोमस्य पावनः ।यस्मिन्नैलादयो भूपाः कीर्त्यन्ते पुण्यकीर्तयः ॥ १ ॥,caṃdravaṃśavarṇanaṃ budhasya janma tasmānmanuputryāmilāyāṃ jātasya purūravasa upākhyānaṃ ca|śrīśuka uvāca|athātaḥ śrūyatāṃ rājan vaṃśaḥ somasya pāvanaḥ|yasminnailādayo bhūpāḥ kīrtyante puṇyakīrtayaḥ|| 1 ||
+9.14.2,सहस्रशिरसः पुंसो नाभिह्रद सरोरुहात् ।जातस्यासीत् सुतो धातुः अत्रिः पितृसमो गुणैः ॥ २ ॥,sahasraśirasaḥ puṃso nābhihrada saroruhāt|jātasyāsīt suto dhātuḥ atriḥ pitṛsamo guṇaiḥ|| 2 ||
+9.14.3,तस्य दृग्भ्योऽभवत् पुत्रः सोमोऽमृतमयः किल ।विप्रौषध्युडुगणानां ब्रह्मणा कल्पितः पतिः ॥ ३ ॥,tasya dṛgbhyo'bhavat putraḥ somo'mṛtamayaḥ kila|viprauṣadhyuḍugaṇānāṃ brahmaṇā kalpitaḥ patiḥ|| 3 ||
+9.14.4,सोऽयजद् राजसूयेन विजित्य भुवनत्रयम् ।पत्‍नीं बृहस्पतेर्दर्पात् तारां नामाहरद् बलात् ॥ ४ ॥,so'yajad rājasūyena vijitya bhuvanatrayam|pat‍nīṃ bṛhaspaterdarpāt tārāṃ nāmāharad balāt|| 4 ||
+9.14.5,यदा स देवगुरुणा याचितोऽभीक्ष्णशो मदात् ।नात्यजत् तत्कृते जज्ञे सुरदानवविग्रहः ॥ ५ ॥,yadā sa devaguruṇā yācito'bhīkṣṇaśo madāt|nātyajat tatkṛte jajñe suradānavavigrahaḥ|| 5 ||
+9.14.6,शुक्रो बृहस्पतेर्द्वेषाद् अग्रहीत् सासुरोडुपम् ।हरो गुरुसुतं स्नेहात् सर्वभूतगणावृतः ॥ ६ ॥,śukro bṛhaspaterdveṣād agrahīt sāsuroḍupam|haro gurusutaṃ snehāt sarvabhūtagaṇāvṛtaḥ|| 6 ||
+9.14.7,सर्वदेवगणोपेतो महेन्द्रो गुरुमन्वयात् ।सुरासुरविनाशोऽभूत् समरस्तारकामयः ॥ ७ ॥,sarvadevagaṇopeto mahendro gurumanvayāt|surāsuravināśo'bhūt samarastārakāmayaḥ|| 7 ||
+9.14.8,निवेदितोऽथाङ्गिरसा सोमं निर्भर्त्स्य विश्वकृत् ।तारां स्वभर्त्रे प्रायच्छद् अन्तर्वत्‍नीमवैत् पतिः ॥ ८ ॥,nivedito'thāṅgirasā somaṃ nirbhartsya viśvakṛt|tārāṃ svabhartre prāyacchad antarvat‍nīmavait patiḥ|| 8 ||
+9.14.9,त्यज त्यजाशु दुष्प्रज्ञे मत्क्षेत्रात् आहितं परैः ।नाहं त्वां भस्मसात्कुर्यां स्त्रियं सान्तानिकः सति ॥ ९ ॥,tyaja tyajāśu duṣprajñe matkṣetrāt āhitaṃ paraiḥ|nāhaṃ tvāṃ bhasmasātkuryāṃ striyaṃ sāntānikaḥ sati|| 9 ||
+9.14.10,तत्याज व्रीडिता तारा कुमारं कनकप्रभम् ।स्पृहामाङ्गिरसश्चक्रे कुमारे सोम एव च ॥ १० ॥,tatyāja vrīḍitā tārā kumāraṃ kanakaprabham|spṛhāmāṅgirasaścakre kumāre soma eva ca|| 10 ||
+9.14.11,ममायं न तवेत्युच्चैः तस्मिन् विवदमानयोः ।पप्रच्छुः ऋषयो देवा नैवोचे व्रीडिता तु सा ॥ ११ ॥,mamāyaṃ na tavetyuccaiḥ tasmin vivadamānayoḥ|papracchuḥ ṛṣayo devā naivoce vrīḍitā tu sā|| 11 ||
+9.14.12,कुमारो मातरं प्राह कुपितोऽलीकलज्जया ।किं न वोचस्यसद्वृत्ते आत्मावद्यं वदाशु मे ॥ १२ ॥,kumāro mātaraṃ prāha kupito'līkalajjayā|kiṃ na vocasyasadvṛtte ātmāvadyaṃ vadāśu me|| 12 ||
+9.14.13,ब्रह्मा तां रह आहूय समप्राक्षीच्च सान्त्वयन् ।सोमस्येत्याह शनकैः सोमस्तं तावदग्��हीत् ॥ १३ ॥,brahmā tāṃ raha āhūya samaprākṣīcca sāntvayan|somasyetyāha śanakaiḥ somastaṃ tāvadagrahīt|| 13 ||
+9.14.15,तस्यात्मयोनिरकृत बुध इत्यभिधां नृप ।बुद्ध्या गम्भीरया येन पुत्रेणापोडुराण्मुदम् ।ततः पुरूरवा जज्ञे इलायां य उदाहृतः ।तस्य रूपगुणौदार्य शीलद्रविणविक्रमान् ॥ १५ ॥,tasyātmayonirakṛta budha ityabhidhāṃ nṛpa|buddhyā gambhīrayā yena putreṇāpoḍurāṇmudam|tataḥ purūravā jajñe ilāyāṃ ya udāhṛtaḥ|tasya rūpaguṇaudārya śīladraviṇavikramān|| 15 ||
+9.14.16,श्रुत्वोर्वशीन्द्रभवने गीयमानान् सुरर्षिणा ।तदन्तिकमुपेयाय देवी स्मरशरार्दिता ॥ १६ ॥,śrutvorvaśīndrabhavane gīyamānān surarṣiṇā|tadantikamupeyāya devī smaraśarārditā|| 16 ||
+9.14.17,मित्रावरुणयोः शापाद् आपन्ना नरलोकताम् ।निशम्य पुरुषश्रेष्ठं कन्दर्पमिव रूपिणम् ।धृतिं विष्टभ्य ललना उपतस्थे तदन्तिके ॥ १७ ॥,mitrāvaruṇayoḥ śāpād āpannā naralokatām|niśamya puruṣaśreṣṭhaṃ kandarpamiva rūpiṇam|dhṛtiṃ viṣṭabhya lalanā upatasthe tadantike|| 17 ||
+9.14.18,स तां विलोक्य नृपतिः हर्षेणोत्फुल्ललोचनः ।उवाच श्लक्ष्णया वाचा देवीं हृष्टतनूरुहः ॥ १८ ॥,sa tāṃ vilokya nṛpatiḥ harṣeṇotphullalocanaḥ|uvāca ślakṣṇayā vācā devīṃ hṛṣṭatanūruhaḥ|| 18 ||
+9.14.19,श्रीराजोवाच ।स्वागतं ते वरारोहे आस्यतां करवाम किम् ।संरमस्व मया साकं रतिर्नौ शाश्वतीः समाः ॥ १९ ॥,śrīrājovāca|svāgataṃ te varārohe āsyatāṃ karavāma kim|saṃramasva mayā sākaṃ ratirnau śāśvatīḥ samāḥ|| 19 ||
+9.14.20,उर्वश्युवाच ।कस्यास्त्वयि न सज्जेत मनो दृष्टिश्च सुन्दर ।यदङ्गान्तरमासाद्य च्यवते ह रिरंसया ॥ २० ॥,urvaśyuvāca|kasyāstvayi na sajjeta mano dṛṣṭiśca sundara|yadaṅgāntaramāsādya cyavate ha riraṃsayā|| 20 ||
+9.14.21,एतौ उरणकौ राजन् न्यासौ रक्षस्व मानद ।संरंस्ये भवता साकं श्लाघ्यः स्त्रीणां वरः स्मृतः ॥ २१ ॥,etau uraṇakau rājan nyāsau rakṣasva mānada|saṃraṃsye bhavatā sākaṃ ślāghyaḥ strīṇāṃ varaḥ smṛtaḥ|| 21 ||
+9.14.22,घृतं मे वीर भक्ष्यं स्यात् नेक्षे त्वान्यत्र मैथुनात् ।विवाससं तत् तथेति प्रतिपेदे महामनाः ॥ २२ ॥,ghṛtaṃ me vīra bhakṣyaṃ syāt nekṣe tvānyatra maithunāt|vivāsasaṃ tat tatheti pratipede mahāmanāḥ|| 22 ||
+9.14.23,अहो रूपमहो भावो नरलोकविमोहनम् ।को न सेवेत मनुजो देवीं त्वां स्वयमागताम् ॥ २३ ॥,aho rūpamaho bhāvo naralokavimohanam|ko na seveta manujo devīṃ tvāṃ svayamāgatām|| 23 ||
+9.14.24,तया स पुरुषश्रेष्ठो रमयन्त्या यथार्हतः ।रेमे सुरविहारेषु कामं चैत्ररथादिषु ॥ २४ ॥,tayā sa puruṣaśreṣṭho ramayantyā yathārhataḥ|reme suravihāreṣu kāmaṃ caitrarathādiṣu|| 24 ||
+9.14.25,रममाणस्तया देव्या पद्मकिञ्जल्क गन्धया ।तन्मुखामोदमुषितो मुमुदेऽहर्गणान् बहून् ॥ २५ ॥,ramamāṇastayā devyā padmakiñjalka gandhayā|tanmukhāmodamuṣito mumude'hargaṇān bahūn|| 25 ||
+9.14.26,अपश्यन् उर्वशीं इन्द्रो गन्धर्वान् समचोदयत् ।उर्वशीरहितं मह्यं आस्थानं नातिशोभते ॥ २६ ॥,apaśyan urvaśīṃ indro gandharvān samacodayat|urvaśīrahitaṃ mahyaṃ āsthānaṃ nātiśobhate|| 26 ||
+9.14.27,ते उपेत्य महारात्रे तमसि प्रत्युपस्थिते ।उर्वश्या उरणौ जह्रुः न्यस्तौ राजनि जायया ॥ २७ ॥,te upetya mahārātre tamasi pratyupasthite|urvaśyā uraṇau jahruḥ nyastau rājani jāyayā|| 27 ||
+9.14.28,निशम्याक्रन्दितं देवी पुत्रयोः नीयमानयोः ।हतास्म्यहं कुनाथेन नपुंसा वीरमानिना ॥ २८ ॥,niśamyākranditaṃ devī putrayoḥ nīyamānayoḥ|hatāsmyahaṃ kunāthena napuṃsā vīramāninā|| 28 ||
+9.14.29,यद् विश्रम्भादहं नष्टा हृतापत्या च दस्युभिः ।यः शेते निशि संत्रस्तो यथा नारी दिवा पुमान् ॥ २९ ॥,yad viśrambhādahaṃ naṣṭā hṛtāpatyā ca dasyubhiḥ|yaḥ śete niśi saṃtrasto yathā nārī divā pumān|| 29 ||
+9.14.30,इति वाक् सायकैर्बिद्धः प्रतोत्त्रैरिव कुञ्जरः ।निशि निस्त्रिंशमादाय विवस्त्रोऽभ्यद्रवद् रुषा ॥ ३० ॥,iti vāk sāyakairbiddhaḥ pratottrairiva kuñjaraḥ|niśi nistriṃśamādāya vivastro'bhyadravad ruṣā|| 30 ||
+9.14.31,ते विसृज्योरणौ तत्र व्यद्योतन्त स्म विद्युतः ।आदाय मेषावायान्तं नग्नमैक्षत सा पतिम् ॥ ३१ ॥,te visṛjyoraṇau tatra vyadyotanta sma vidyutaḥ|ādāya meṣāvāyāntaṃ nagnamaikṣata sā patim|| 31 ||
+9.14.32,ऐलोऽपि शयने जायां अपश्यन् विमना इव ।तच्चित्तो विह्वलः शोचन् बभ्रामोन्मत्तवन् महीम् ॥ ३२ ॥,ailo'pi śayane jāyāṃ apaśyan vimanā iva|taccitto vihvalaḥ śocan babhrāmonmattavan mahīm|| 32 ||
+9.14.33,स तां वीक्ष्य कुरुक्षेत्रे सरस्वत्यां च तत्सखीः ।पञ्च प्रहृष्टवदनाः प्राह सूक्तं पुरूरवाः ॥ ३३ ॥,sa tāṃ vīkṣya kurukṣetre sarasvatyāṃ ca tatsakhīḥ|pañca prahṛṣṭavadanāḥ prāha sūktaṃ purūravāḥ|| 33 ||
+9.14.34,१ अहो जाये तिष्ठ तिष्ठ घोरे न त्यक्तुमर्हसि ।मां त्वमद्याप्यनिर्वृत्य वचांसि कृणवावहै ॥ ३४ ॥,1 aho jāye tiṣṭha tiṣṭha ghore na tyaktumarhasi|māṃ tvamadyāpyanirvṛtya vacāṃsi kṛṇavāvahai|| 34 ||
+9.14.35,सुदेहोऽयं पतत्यत्र देवि दूरं हृतस्त्वया ।खादन्त्येनं वृका गृध्राः त्वत्प्रसादस्य नास्पदम् ॥ ३५ ॥,sudeho'yaṃ patatyatra devi dūraṃ hṛtastvayā|khādantyenaṃ vṛkā gṛdhrāḥ tvatprasādasya nāspadam|| 35 ||
+9.14.36,उर्वश्युवाच ।मा मृथाः पुरुषोऽसि त्वं मा स्म त्वाद्युर्वृका इमे ।क्वापि सख्यं न वै स्त्रीणां वृकाणां हृदयं यथा ॥ ३६ ॥,urvaśyuvāca|mā mṛthāḥ puruṣo'si tvaṃ mā sma tvādyurvṛkā ime|kvāpi sakhyaṃ na vai strīṇāṃ vṛkāṇāṃ hṛdayaṃ yathā|| 36 ||
+9.14.37,स्त्रियो ह्यकरुणाः क्रूरा दुर्मर्षाः प्रियसाहसाः ।घ्नन्त्यल्पार्थेऽपि विश्रब्धं पतिं भ्रातरमप्युत ॥ ३७ ॥,striyo hyakaruṇāḥ krūrā durmarṣāḥ priyasāhasāḥ|ghnantyalpārthe'pi viśrabdhaṃ patiṃ bhrātaramapyuta|| 37 ||
+9.14.38,विधायालीकविश्रम्भं अज्ञेषु त्यक्तसौहृदाः ।नवं नवमभीप्सन्त्यः पुंश्चल्यः स्वैरवृत्तयः ॥ ३८ ॥,vidhāyālīkaviśrambhaṃ ajñeṣu tyaktasauhṛdāḥ|navaṃ navamabhīpsantyaḥ puṃścalyaḥ svairavṛttayaḥ|| 38 ||
+9.14.39,संवत्सरान्ते हि भवान् एकरात्रं मयेश्वरः ।वस्यत्यपत्यानि च ते भविष्यन्त्यपराणि भोः ॥ ३९ ॥,saṃvatsarānte hi bhavān ekarātraṃ mayeśvaraḥ|vasyatyapatyāni ca te bhaviṣyantyaparāṇi bhoḥ|| 39 ||
+9.14.40,अन्तर्वत्‍नीमुपालक्ष्य देवीं स प्रययौ पुरीम् ।पुनस्तत्र गतोऽब्दान्ते उर्वशीं वीरमातरम् ॥ ४० ॥,antarvat‍nīmupālakṣya devīṃ sa prayayau purīm|punastatra gato'bdānte urvaśīṃ vīramātaram|| 40 ||
+9.14.41,उपलभ्य मुदा युक्तः समुवास तया निशाम् ।अथैनमुर्वशी प्राह कृपणं विरहातुरम् ॥ ४१ ॥,upalabhya mudā yuktaḥ samuvāsa tayā niśām|athainamurvaśī prāha kṛpaṇaṃ virahāturam|| 41 ||
+9.14.42,गन्धर्वान् उपधावेमान् तुभ्यं दास्यन्ति मामिति ।तस्य संस्तुवतस्तुष्टा अग्निस्थालीं ददुर्नृप ।उर्वशीं मन्यमानस्तां सोऽबुध्यत चरन् वने ॥ ४२ ॥,gandharvān upadhāvemān tubhyaṃ dāsyanti māmiti|tasya saṃstuvatastuṣṭā agnisthālīṃ dadurnṛpa|urvaśīṃ manyamānastāṃ so'budhyata caran vane|| 42 ||
+9.14.43,स्थालीं न्यस्य वने गत्वा गृहानाध्यायतो निशि ।त्रेतायां सम्प्रवृत्तायां मनसि त्रय्यवर्तत ॥ ४३ ॥,sthālīṃ nyasya vane gatvā gṛhānādhyāyato niśi|tretāyāṃ sampravṛttāyāṃ manasi trayyavartata|| 43 ||
+9.14.44,स्थालीस्थानं गतोऽश्वत्थं शमीगर्भं विलक्ष्य सः ।तेन द्वे अरणी कृत्वा उर्वशीलोककाम्यया ॥ ४४ ॥,sthālīsthānaṃ gato'śvatthaṃ śamīgarbhaṃ vilakṣya saḥ|tena dve araṇī kṛtvā urvaśīlokakāmyayā|| 44 ||
+9.14.45,उर्वशीं मन्त्रतो ध्यायन् अधरारणिमुत्तराम् ।आत्मानं उभयोर्मध्ये यत्तत् प्रजननं प्रभुः ॥ ४५ ॥,urvaśīṃ mantrato dhyāyan adharāraṇimuttarām|ātmānaṃ ubhayormadhye yattat prajananaṃ prabhuḥ|| 45 ||
+9.14.46,तस्य निर्मन्थनात् जातो जातवेदा विभावसुः ।त्रय्या स विद्यया राज्ञा पुत्रत्वे कल्पितस्त्रिवृत् ॥ ४६ ॥,tasya nirmanthanāt jāto jātavedā vibhāvasuḥ|trayyā sa vidyayā rājñā putratve kalpitastrivṛt|| 46 ||
+9.14.47,तेनायजत यज्ञेशं भगवन्तं अधोक्षजम् ।उर्वशीलोकमन्विच्छन् सर्वदेवमयं हरिम् ॥ ४७ ॥,tenāyajata yajñeśaṃ bhagavantaṃ adhokṣajam|urvaśīlokamanvicchan sarvadevamayaṃ harim|| 47 ||
+9.14.48,एक एव पुरा वेदः प्रणवः सर्ववाङ्मयः ।देवो नारायणो नान्य एकोऽग्निर्वर्ण एव च ॥ ४८ ॥,eka eva purā vedaḥ praṇavaḥ sarvavāṅmayaḥ|devo nārāyaṇo nānya eko'gnirvarṇa eva ca|| 48 ||
+9.14.49,पुरूरवस एवासीत् त्वयी त्रेतामुखे नृप ।अग्निना प्रजया राजा लोकं गान्धर्वमेयिवान् ॥ ४९ ॥,purūravasa evāsīt tvayī tretāmukhe nṛpa|agninā prajayā rājā lokaṃ gāndharvameyivān|| 49 ||
+9.14.14,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे चतुर्दशोऽध्यायः ॥ १४ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe caturdaśo'dhyāyaḥ|| 14 ||
+9.15.1,ऋचीकजमदग्निपरशुरामचरितं सहस्रार्जुन वधश्च ।श्रीशुक उवाच ।ऐलस्य च उर्वशीगर्भात् षडासन्नात्मजा नृप ।आयुः श्रुतायुः सत्यायू रयोऽथ विजयो जयः ॥ १ ॥,ṛcīkajamadagniparaśurāmacaritaṃ sahasrārjuna vadhaśca|śrīśuka uvāca|ailasya ca urvaśīgarbhāt ṣaḍāsannātmajā nṛpa|āyuḥ śrutāyuḥ satyāyū rayo'tha vijayo jayaḥ|| 1 ||
+9.15.2,श्रुतायोर्वसुमान्पुत्रः सत्यायोश्च श्रुतञ्जयः ।रयस्य सुत एकश्च जयस्य तनयोऽमितः ॥ २ ॥,śrutāyorvasumānputraḥ satyāyośca śrutañjayaḥ|rayasya suta ekaśca jayasya tanayo'mitaḥ|| 2 ||
+9.15.3,भीमस्तु विजयस��याथ काञ्चनो होत्रकस्ततः ।तस्य जह्नुः सुतो गंगां गण्डूषीकृत्य योऽपिबत् ।जह्नोस्तु पूरुस्तस्याथ बलाकश्चात्मजोऽजकः ॥ ३ ॥,bhīmastu vijayasyātha kāñcano hotrakastataḥ|tasya jahnuḥ suto gaṃgāṃ gaṇḍūṣīkṛtya yo'pibat|jahnostu pūrustasyātha balākaścātmajo'jakaḥ|| 3 ||
+9.15.4,ततः कुशः कुशस्यापि कुशाम्बुस्तनयो वसुः ।कुशनाभश्च चत्वारो गाधिरासीत् कुशाम्बुजः ॥ ४ ॥,tataḥ kuśaḥ kuśasyāpi kuśāmbustanayo vasuḥ|kuśanābhaśca catvāro gādhirāsīt kuśāmbujaḥ|| 4 ||
+9.15.5,तस्य सत्यवतीं कन्यां ऋचीकोऽयाचत द्विजः ।वरं विसदृशं मत्वा गाधिर्भार्गवमब्रवीत् ॥ ५ ॥,tasya satyavatīṃ kanyāṃ ṛcīko'yācata dvijaḥ|varaṃ visadṛśaṃ matvā gādhirbhārgavamabravīt|| 5 ||
+9.15.6,एकतः श्यामकर्णानां हयानां चन्द्रवर्चसाम् ।सहस्रं दीयतां शुल्कं कन्यायाः कुशिका वयम् ॥ ६ ॥,ekataḥ śyāmakarṇānāṃ hayānāṃ candravarcasām|sahasraṃ dīyatāṃ śulkaṃ kanyāyāḥ kuśikā vayam|| 6 ||
+9.15.7,इत्युक्तस्तन्मतं ज्ञात्वा गतः स वरुणान्तिकम् ।आनीय दत्त्वा तान् अश्वान् उपयेमे वराननाम् ॥ ७ ॥,ityuktastanmataṃ jñātvā gataḥ sa varuṇāntikam|ānīya dattvā tān aśvān upayeme varānanām|| 7 ||
+9.15.8,स ऋषिः प्रार्थितः पत्‍न्या श्वश्र्वा चापत्यकाम्यया ।श्रपयित्वोभयैर्मन्त्रैः चरुं स्नातुं गतो मुनिः ॥ ८ ॥,sa ṛṣiḥ prārthitaḥ pat‍nyā śvaśrvā cāpatyakāmyayā|śrapayitvobhayairmantraiḥ caruṃ snātuṃ gato muniḥ|| 8 ||
+9.15.9,तावत् सत्यवती मात्रा स्वचरुं याचिता सती ।श्रेष्ठं मत्वा तयायच्छन् मात्रे मातुरदत् स्वयम् ॥ ९ ॥,tāvat satyavatī mātrā svacaruṃ yācitā satī|śreṣṭhaṃ matvā tayāyacchan mātre māturadat svayam|| 9 ||
+9.15.10,तद् विज्ञाय मुनिः प्राह पत्‍नीं कष्टमकारषीः ।घोरो दण्डधरः पुत्रो भ्राता ते ब्रह्मवित्तमः ॥ १० ॥,tad vijñāya muniḥ prāha pat‍nīṃ kaṣṭamakāraṣīḥ|ghoro daṇḍadharaḥ putro bhrātā te brahmavittamaḥ|| 10 ||
+9.15.11,प्रसादितः सत्यवत्या मैवं भूरिति भार्गवः ।अथ तर्हि भवेत् पौत्रो जमदग्निस्ततोऽभवत् ॥ ११ ॥,prasāditaḥ satyavatyā maivaṃ bhūriti bhārgavaḥ|atha tarhi bhavet pautro jamadagnistato'bhavat|| 11 ||
+9.15.12,सा चाभूत् सुमहपुण्या कौशिकी लोकपावनी ।रेणोः सुतां रेणुकां वै जमदग्निरुवाह याम् ॥ १२ ॥,sā cābhūt sumahapuṇyā kauśikī lokapāvanī|reṇoḥ sutāṃ reṇukāṃ vai jamadagniruvāha yām|| 12 ||
+9.15.13,तस्यां वै भार्गवऋषेः सुता वसुमदादयः ।यवीयान्जज्ञ एतेषां राम इत्यभिविश्रुतः ॥ १३ ॥,tasyāṃ vai bhārgavaṛṣeḥ sutā vasumadādayaḥ|yavīyānjajña eteṣāṃ rāma ityabhiviśrutaḥ|| 13 ||
+9.15.14,यमाहुर्वासुदेवांशं हैहयानां कुलान्तकम् ।त्रिःसप्तकृत्वो य इमां चक्रे निःक्षत्रियां महीम् ॥ १४ ॥,yamāhurvāsudevāṃśaṃ haihayānāṃ kulāntakam|triḥsaptakṛtvo ya imāṃ cakre niḥkṣatriyāṃ mahīm|| 14 ||
+9.15.15,दुष्टं क्षत्रं भुवो भारं अब्रह्मण्यं अनीनशत् ।रजस्तमोवृतमहन् फल्गुन्यपि कृतेंऽहसि ॥ १५ ॥,duṣṭaṃ kṣatraṃ bhuvo bhāraṃ abrahmaṇyaṃ anīnaśat|rajastamovṛtamahan phalgunyapi kṛteṃ'hasi|| 15 ||
+9.15.16,श्रीराजोवाच ।किं तदंहो भगवतो ���ाजन्यैरजितात्मभिः ।कृतं येन कुलं नष्टं क्षत्रियाणां अभीक्ष्णशः ॥ १६ ॥,śrīrājovāca|kiṃ tadaṃho bhagavato rājanyairajitātmabhiḥ|kṛtaṃ yena kulaṃ naṣṭaṃ kṣatriyāṇāṃ abhīkṣṇaśaḥ|| 16 ||
+9.15.17,श्रीशुक उवाच ।हैहयानां अधिपतिः अर्जुनः क्षत्रियर्षभः ।दत्तं नारायण अंशांशं आराध्य परिकर्मभिः ॥ १७ ॥,śrīśuka uvāca|haihayānāṃ adhipatiḥ arjunaḥ kṣatriyarṣabhaḥ|dattaṃ nārāyaṇa aṃśāṃśaṃ ārādhya parikarmabhiḥ|| 17 ||
+9.15.18,बाहून् दशशतं लेभे दुर्धर्षत्वमरातिषु ।अव्याहतेन्द्रियौजः श्री तेजोवीर्ययशोबलम् ॥ १८ ॥,bāhūn daśaśataṃ lebhe durdharṣatvamarātiṣu|avyāhatendriyaujaḥ śrī tejovīryayaśobalam|| 18 ||
+9.15.19,योगेश्वरत्वं ऐश्वर्यं गुणा यत्राणिमादयः ।चचार अव्याहतगतिः लोकेषु पवनो यथा ॥ १९ ॥,yogeśvaratvaṃ aiśvaryaṃ guṇā yatrāṇimādayaḥ|cacāra avyāhatagatiḥ lokeṣu pavano yathā|| 19 ||
+9.15.20,स्त्रीरत्‍नैः आवृतः क्रीडन् रेवाम्भसि मदोत्कटः ।वैजयन्तीं स्रजं बिभ्रद् रुरोध सरितं भुजैः ॥ २० ॥,strīrat‍naiḥ āvṛtaḥ krīḍan revāmbhasi madotkaṭaḥ|vaijayantīṃ srajaṃ bibhrad rurodha saritaṃ bhujaiḥ|| 20 ||
+9.15.21,विप्लावितं स्वशिबिरं प्रतिस्रोतःसरिज्जलैः ।नामृष्यत् तस्य तद् वीर्यं वीरमानी दशाननः ॥ २१ ॥,viplāvitaṃ svaśibiraṃ pratisrotaḥsarijjalaiḥ|nāmṛṣyat tasya tad vīryaṃ vīramānī daśānanaḥ|| 21 ||
+9.15.22,गृहीतो लीलया स्त्रीणां समक्षं कृतकिल्बिषः ।माहिष्मत्यां सन्निरुद्धो मुक्तो येन कपिर्यथा ॥ २२ ॥,gṛhīto līlayā strīṇāṃ samakṣaṃ kṛtakilbiṣaḥ|māhiṣmatyāṃ sanniruddho mukto yena kapiryathā|| 22 ||
+9.15.23,स एकदा तु मृगयां विचरन् विजने वने ।यदृच्छयाऽश्रमपदं जमदग्नेरुपाविशत् ॥ २३ ॥,sa ekadā tu mṛgayāṃ vicaran vijane vane|yadṛcchayā'śramapadaṃ jamadagnerupāviśat|| 23 ||
+9.15.24,तस्मै स नरदेवाय मुनिरर्हणमाहरत् ।ससैन्यामात्यवाहाय हविष्मत्या तपोधनः ॥ २४ ॥,tasmai sa naradevāya munirarhaṇamāharat|sasainyāmātyavāhāya haviṣmatyā tapodhanaḥ|| 24 ||
+9.15.25,स वै रत्‍नं तु तद् दृष्ट्वा आत्मैश्वर्यातिशायनम् ।तन्नाद्रियताग्निहोत्र्यां साभिलाषः स हैहयः ॥ २५ ॥,sa vai rat‍naṃ tu tad dṛṣṭvā ātmaiśvaryātiśāyanam|tannādriyatāgnihotryāṃ sābhilāṣaḥ sa haihayaḥ|| 25 ||
+9.15.26,हविर्धानीं ऋषेर्दर्पान् नरान् हर्तुमचोदयत् ।ते च माहिष्मतीं निन्युः सवत्सां क्रन्दतीं बलात् ॥ २६ ॥,havirdhānīṃ ṛṣerdarpān narān hartumacodayat|te ca māhiṣmatīṃ ninyuḥ savatsāṃ krandatīṃ balāt|| 26 ||
+9.15.27,अथ राजनि निर्याते राम आश्रम आगतः ।श्रुत्वा तत् तस्य दौरात्म्यं चुक्रोधाहिरिवाहतः ॥ २७ ॥,atha rājani niryāte rāma āśrama āgataḥ|śrutvā tat tasya daurātmyaṃ cukrodhāhirivāhataḥ|| 27 ||
+9.15.28,घोरमादाय परशुं सतूणं चर्म कार्मुकम् ।अन्वधावत दुर्धर्षो मृगेन्द्र इव यूथपम् ॥ २८ ॥,ghoramādāya paraśuṃ satūṇaṃ carma kārmukam|anvadhāvata durdharṣo mṛgendra iva yūthapam|| 28 ||
+9.15.29,तं आपतन्तं भृगुवर्यमोजसा ।धनुर्धरं बाणपरश्वधायुधम् ।ऐणेयचर्माम्बरमर्कधामभिः ।युतं जटाभिर्ददृशे पुरीं विशन् ॥ २९ ॥,taṃ āpatantaṃ bhṛguvaryamojasā|dhanurdharaṃ bāṇaparaśvadhāyudham|aiṇeyacarmāmbaramarkadhāmabhiḥ|yutaṃ jaṭābhirdadṛśe purīṃ viśan|| 29 ||
+9.15.30,अचोदयद्धस्तिरथाश्वपत्तिभिः ।गदासिबाणर्ष्टिशतघ्निशक्तिभिः ।अक्षौहिणीः सप्तदशातिभीषणाः ।ता राम एको भगवानसूदयत् ॥ ३० ॥,acodayaddhastirathāśvapattibhiḥ|gadāsibāṇarṣṭiśataghniśaktibhiḥ|akṣauhiṇīḥ saptadaśātibhīṣaṇāḥ|tā rāma eko bhagavānasūdayat|| 30 ||
+9.15.31,यतो यतोऽसौ प्रहरत्परश्वधो ।मनोऽनिलौजाः परचक्रसूदनः ।ततस्ततश्छिन्नभुजोरुकन्धरा ।निपेतुरुर्व्यां हतसूतवाहनाः ॥ ३१ ॥,yato yato'sau praharatparaśvadho|mano'nilaujāḥ paracakrasūdanaḥ|tatastataśchinnabhujorukandharā|nipetururvyāṃ hatasūtavāhanāḥ|| 31 ||
+9.15.32,दृष्ट्वा स्वसैन्यं रुधिरौघकर्दमे ।रणाजिरे रामकुठारसायकैः ।विवृक्णचर्मध्वजचापविग्रहं ।निपातितं हैहय आपतद् रुषा ॥ ३२ ॥,dṛṣṭvā svasainyaṃ rudhiraughakardame|raṇājire rāmakuṭhārasāyakaiḥ|vivṛkṇacarmadhvajacāpavigrahaṃ|nipātitaṃ haihaya āpatad ruṣā|| 32 ||
+9.15.33,अथार्जुनः पञ्चशतेषु बाहुभिः ।धनुःषु बाणान् युगपत् स सन्दधे ।रामाय रामोऽस्त्रभृतां समग्रणीः ।तान्येकधन्वेषुभिराच्छिनत् समम् ॥ ३३ ॥,athārjunaḥ pañcaśateṣu bāhubhiḥ|dhanuḥṣu bāṇān yugapat sa sandadhe|rāmāya rāmo'strabhṛtāṃ samagraṇīḥ|tānyekadhanveṣubhirācchinat samam|| 33 ||
+9.15.34,पुनः स्वहस्तैरचलान्मृधेङ्घ्रिपान् ।उत्क्षिप्य वेगाद् अभिधावतो युधि ।भुजान् कुठारेण कठोरनेमिना ।चिच्छेद रामः प्रसभं त्वहेरिव ॥ ३४ ॥,punaḥ svahastairacalānmṛdheṅghripān|utkṣipya vegād abhidhāvato yudhi|bhujān kuṭhāreṇa kaṭhoraneminā|ciccheda rāmaḥ prasabhaṃ tvaheriva|| 34 ||
+9.15.35,कृत्तबाहोः शिरस्तस्य गिरेः श्रृङमिवाहरत् ।हते पितरि तत्पुत्रा अयुतं दुद्रुवुर्भयात् ॥ ३५ ॥,kṛttabāhoḥ śirastasya gireḥ śrṛṅamivāharat|hate pitari tatputrā ayutaṃ dudruvurbhayāt|| 35 ||
+9.15.36,अग्निहोत्रीं उपावर्त्य सवत्सां परवीरहा ।समुपेत्याश्रमं पित्रे परिक्लिष्टां समर्पयत् ॥ ३६ ॥,agnihotrīṃ upāvartya savatsāṃ paravīrahā|samupetyāśramaṃ pitre parikliṣṭāṃ samarpayat|| 36 ||
+9.15.37,स्वकर्म तत्कृतं रामः पित्रे भ्रातृभ्य एव च ।वर्णयामास तत् श्रुत्वा जमदग्निरभाषत ॥ ३७ ॥,svakarma tatkṛtaṃ rāmaḥ pitre bhrātṛbhya eva ca|varṇayāmāsa tat śrutvā jamadagnirabhāṣata|| 37 ||
+9.15.38,राम राम महाबाहो भवान् पापमकारषीत् ।अवधीत् नरदेवं यत् सर्वदेवमयं वृथा ॥ ३८ ॥,rāma rāma mahābāho bhavān pāpamakāraṣīt|avadhīt naradevaṃ yat sarvadevamayaṃ vṛthā|| 38 ||
+9.15.39,वयं हि ब्राह्मणास्तात क्षमयार्हणतां गताः ।यया लोकगुरुर्देवः पारमेष्ठ्यमगात् पदम् ॥ ३९ ॥,vayaṃ hi brāhmaṇāstāta kṣamayārhaṇatāṃ gatāḥ|yayā lokagururdevaḥ pārameṣṭhyamagāt padam|| 39 ||
+9.15.40,क्षमया रोचते लक्ष्मीः ब्राह्मी सौरी यथा प्रभा ।क्षमिणामाशु भगवान् तुष्यते हरिरीश्वरः ॥ ४० ॥,kṣamayā rocate lakṣmīḥ brāhmī saurī yathā prabhā|kṣamiṇāmāśu bhagavān tuṣyate harirīśvaraḥ|| 40 ||
+9.15.41,राज्ञो मूर्धाभिषिक्तस्य वधो ब्रह्मवधाद् गुरुः ।तीर्थसंसेवया चांहो जह्यङ्गाच्युतचेतनः ॥ ४१ ॥,rājño mūrdhābhiṣiktasya vadho brahmavadhād guruḥ|tīrthasaṃsevayā cāṃho jahyaṅgācyutacetanaḥ|| 41 ||
+9.15.15,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे पञ्चदशोऽध्यायः ॥ १५ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe pañcadaśo'dhyāyaḥ|| 15 ||
+9.16.1,जमदग्निवधः परशुरामद्वारा क्षत्रियाणां संहारः विश्वामित्र वंशवर्णनं च ।श्रीशुक उवाच ।पित्रोपशिक्षितो रामः तथेति कुरुनन्दन ।संवत्सरं तीर्थयात्रां चरित्वाऽश्रममाव्रजत् ॥ १ ॥,jamadagnivadhaḥ paraśurāmadvārā kṣatriyāṇāṃ saṃhāraḥ viśvāmitra vaṃśavarṇanaṃ ca|śrīśuka uvāca|pitropaśikṣito rāmaḥ tatheti kurunandana|saṃvatsaraṃ tīrthayātrāṃ caritvā'śramamāvrajat|| 1 ||
+9.16.2,कदाचित् रेणुका याता गंगायां पद्ममालिनम् ।गन्धर्वराजं क्रीडन्तं अप्सरोभिरपश्यत ॥ २ ॥,kadācit reṇukā yātā gaṃgāyāṃ padmamālinam|gandharvarājaṃ krīḍantaṃ apsarobhirapaśyata|| 2 ||
+9.16.3,विलोकयन्ती क्रीडन्तं उदकार्थं नदीं गता ।होमवेलां न सस्मार किञ्चित् चित्ररथस्पृहा ॥ ३ ॥,vilokayantī krīḍantaṃ udakārthaṃ nadīṃ gatā|homavelāṃ na sasmāra kiñcit citrarathaspṛhā|| 3 ||
+9.16.4,कालात्ययं तं विलोक्य मुनेः शापविशंकिता ।आगत्य कलशं तस्थौ पुरोधाय कृताञ्जलिः ॥ ४ ॥,kālātyayaṃ taṃ vilokya muneḥ śāpaviśaṃkitā|āgatya kalaśaṃ tasthau purodhāya kṛtāñjaliḥ|| 4 ||
+9.16.5,व्यभिचारं मुनिर्ज्ञात्वा पत्‍न्याः प्रकुपितोऽब्रवीत् ।घ्नतैनां पुत्रकाः पापां इत्युक्तास्ते न चक्रिरे ॥ ५ ॥,vyabhicāraṃ munirjñātvā pat‍nyāḥ prakupito'bravīt|ghnataināṃ putrakāḥ pāpāṃ ityuktāste na cakrire|| 5 ||
+9.16.6,रामः सञ्चोदितः पित्रा भ्रातॄन् मात्रा सहावधीत् ।प्रभावज्ञो मुनेः सम्यक् समाधेस्तपसश्च सः ॥ ६ ॥,rāmaḥ sañcoditaḥ pitrā bhrātṝn mātrā sahāvadhīt|prabhāvajño muneḥ samyak samādhestapasaśca saḥ|| 6 ||
+9.16.7,वरेण च्छन्दयामास प्रीतः सत्यवतीसुतः ।वव्रे हतानां रामोऽपि जीवितं चास्मृतिं वधे ॥ ७ ॥,vareṇa cchandayāmāsa prītaḥ satyavatīsutaḥ|vavre hatānāṃ rāmo'pi jīvitaṃ cāsmṛtiṃ vadhe|| 7 ||
+9.16.8,उत्तस्थुस्ते कुशलिनो निद्रापाय इवाञ्जसा ।पितुर्विद्वान् तपोवीर्यं रामश्चक्रे सुहृद्वधम् ॥ ८ ॥,uttasthuste kuśalino nidrāpāya ivāñjasā|piturvidvān tapovīryaṃ rāmaścakre suhṛdvadham|| 8 ||
+9.16.9,येऽर्जुनस्य सुता राजन् स्मरन्तः स्वपितुर्वधम् ।रामवीर्यपराभूता लेभिरे शर्म न क्वचित् ॥ ९ ॥,ye'rjunasya sutā rājan smarantaḥ svapiturvadham|rāmavīryaparābhūtā lebhire śarma na kvacit|| 9 ||
+9.16.10,एकदाश्रमतो रामे सभ्रातरि वनं गते ।वैरं सिसाधयिषवो लब्धच्छिद्रा उपागमन् ॥ १० ॥,ekadāśramato rāme sabhrātari vanaṃ gate|vairaṃ sisādhayiṣavo labdhacchidrā upāgaman|| 10 ||
+9.16.11,दृष्ट्वाग्न्यगार आसीनं आवेशितधियं मुनिम् ।भगवति उत्तमश्लोके जघ्नुस्ते पापनिश्चयाः ॥ ११ ॥,dṛṣṭvāgnyagāra āsīnaṃ āveśitadhiyaṃ munim|bhagavati uttamaśloke jaghnuste pāpaniścayāḥ|| 11 ||
+9.16.12,याच्यमानाः कृपणया राममात्रातिदारुणाः ।प���रसह्य शिर उत्कृत्य निन्युस्ते क्षत्रबन्धवः ॥ १२ ॥,yācyamānāḥ kṛpaṇayā rāmamātrātidāruṇāḥ|prasahya śira utkṛtya ninyuste kṣatrabandhavaḥ|| 12 ||
+9.16.13,रेणुका दुःखशोकार्ता निघ्नन्त्यात्मानमात्मना ।राम रामेति तातेति विचुक्रोशोच्चकैः सती ॥ १३ ॥,reṇukā duḥkhaśokārtā nighnantyātmānamātmanā|rāma rāmeti tāteti vicukrośoccakaiḥ satī|| 13 ||
+9.16.14,तदुपश्रुत्य दूरस्था हा रामेत्यार्तवत्स्वनम् ।त्वरयाऽश्रममासाद्य ददृशुः पितरं हतम् ॥ १४ ॥,tadupaśrutya dūrasthā hā rāmetyārtavatsvanam|tvarayā'śramamāsādya dadṛśuḥ pitaraṃ hatam|| 14 ||
+9.16.15,ते दुःखरोषामर्षार्ति शोकवेगविमोहिताः ।हा तात साधो धर्मिष्ठ त्यक्त्वास्मान् स्वर्गतो भवान् ॥ १५ ॥,te duḥkharoṣāmarṣārti śokavegavimohitāḥ|hā tāta sādho dharmiṣṭha tyaktvāsmān svargato bhavān|| 15 ||
+9.16.16,विलप्यैवं पितुर्देहं निधाय भ्रातृषु स्वयम् ।प्रगृह्य परशुं रामः क्षत्रान्ताय मनो दधे ॥ १६ ॥,vilapyaivaṃ piturdehaṃ nidhāya bhrātṛṣu svayam|pragṛhya paraśuṃ rāmaḥ kṣatrāntāya mano dadhe|| 16 ||
+9.16.17,गत्वा माहिष्मतीं रामो ब्रह्मघ्नविहतश्रियम् ।तेषां स शीर्षभी राजन् मध्ये चक्रे महागिरिम् ॥ १७ ॥,gatvā māhiṣmatīṃ rāmo brahmaghnavihataśriyam|teṣāṃ sa śīrṣabhī rājan madhye cakre mahāgirim|| 17 ||
+9.16.18,तद् रक्तेन नदीं घोरां अब्रह्मण्यभयावहाम् ।हेतुं कृत्वा पितृवधं क्षत्रेऽमंगलकारिणि ॥ १८ ॥,tad raktena nadīṃ ghorāṃ abrahmaṇyabhayāvahām|hetuṃ kṛtvā pitṛvadhaṃ kṣatre'maṃgalakāriṇi|| 18 ||
+9.16.19,त्रिःसप्तकृत्वः पृथिवीं कृत्वा निःक्षत्रियां प्रभुः ।समन्तपञ्चके चक्रे शोणितोदान् ह्रदान् नृप ॥ १९ ॥,triḥsaptakṛtvaḥ pṛthivīṃ kṛtvā niḥkṣatriyāṃ prabhuḥ|samantapañcake cakre śoṇitodān hradān nṛpa|| 19 ||
+9.16.20,पितुः कायेन सन्धाय शिर आदाय बर्हिषि ।सर्वदेवमयं देवं आत्मानं अयजन्मखैः ॥ २० ॥,pituḥ kāyena sandhāya śira ādāya barhiṣi|sarvadevamayaṃ devaṃ ātmānaṃ ayajanmakhaiḥ|| 20 ||
+9.16.21,ददौ प्राचीं दिशं होत्रे ब्रह्मणे दक्षिणां दिशम् ।अध्वर्यवे प्रतीचीं वै उद्‍गात्रे उत्तरां दिशम् ॥ २१ ॥,dadau prācīṃ diśaṃ hotre brahmaṇe dakṣiṇāṃ diśam|adhvaryave pratīcīṃ vai ud‍gātre uttarāṃ diśam|| 21 ||
+9.16.22,अन्येभ्योऽवान्तरदिशः कश्यपाय च मध्यतः ।आर्यावर्तं उपद्रष्ट्रे सदस्येभ्यस्ततः परम् ॥ २२ ॥,anyebhyo'vāntaradiśaḥ kaśyapāya ca madhyataḥ|āryāvartaṃ upadraṣṭre sadasyebhyastataḥ param|| 22 ||
+9.16.23,ततश्चावभृथस्नान विधूताशेषकिल्बिषः ।सरस्वत्यां महानद्यां रेजे व्यभ्र इवांशुमान् ॥ २३ ॥,tataścāvabhṛthasnāna vidhūtāśeṣakilbiṣaḥ|sarasvatyāṃ mahānadyāṃ reje vyabhra ivāṃśumān|| 23 ||
+9.16.24,स्वदेहं जमदग्निस्तु लब्ध्वा संज्ञानलक्षणम् ।ऋषीणां मण्डले सोऽभूत् सप्तमो रामपूजितः ॥ २४ ॥,svadehaṃ jamadagnistu labdhvā saṃjñānalakṣaṇam|ṛṣīṇāṃ maṇḍale so'bhūt saptamo rāmapūjitaḥ|| 24 ||
+9.16.25,जामदग्न्योऽपि भगवान् रामः कमललोचनः ।आगामिन्यन्तरे राजन् वर्तयिष्यति वै बृहत् ॥ २५ ॥,jāmadagnyo'pi bhagavān rāmaḥ kamalalocana���|āgāminyantare rājan vartayiṣyati vai bṛhat|| 25 ||
+9.16.26,आस्तेऽद्यापि महेन्द्राद्रौ न्यस्तदण्डः प्रशान्तधीः ।उपगीयमानचरितः सिद्धगन्धर्वचारणैः ॥ २६ ॥,āste'dyāpi mahendrādrau nyastadaṇḍaḥ praśāntadhīḥ|upagīyamānacaritaḥ siddhagandharvacāraṇaiḥ|| 26 ||
+9.16.27,एवं भृगुषु विश्वात्मा भगवान् हरिरीश्वरः ।अवतीर्य परं भारं भुवोऽहन् बहुशो नृपान् ॥ २७ ॥,evaṃ bhṛguṣu viśvātmā bhagavān harirīśvaraḥ|avatīrya paraṃ bhāraṃ bhuvo'han bahuśo nṛpān|| 27 ||
+9.16.28,गाधेरभूत् महातेजाः समिद्ध इव पावकः ।तपसा क्षात्रमुत्सृज्य यो लेभे ब्रह्मवर्चसम् ॥ २८ ॥,gādherabhūt mahātejāḥ samiddha iva pāvakaḥ|tapasā kṣātramutsṛjya yo lebhe brahmavarcasam|| 28 ||
+9.16.29,विश्वामित्रस्य चैवासन् पुत्रा एकशतं नृप ।मध्यमस्तु मधुच्छन्दा मधुच्छन्दस एव ते ॥ २९ ॥,viśvāmitrasya caivāsan putrā ekaśataṃ nṛpa|madhyamastu madhucchandā madhucchandasa eva te|| 29 ||
+9.16.30,पुत्रं कृत्वा शुनःशेपं देवरातं च भार्गवम् ।आजीगर्तं सुतानाह ज्येष्ठ एष प्रकल्प्यताम् ॥ ३० ॥,putraṃ kṛtvā śunaḥśepaṃ devarātaṃ ca bhārgavam|ājīgartaṃ sutānāha jyeṣṭha eṣa prakalpyatām|| 30 ||
+9.16.31,यो वै हरिश्चन्द्रमखे विक्रीतः पुरुषः पशुः ।स्तुत्वा देवान् प्रजेशादीन् मुमुचे पाशबन्धनात् ॥ ३१ ॥,yo vai hariścandramakhe vikrītaḥ puruṣaḥ paśuḥ|stutvā devān prajeśādīn mumuce pāśabandhanāt|| 31 ||
+9.16.32,यो रातो देवयजने देवैर्गाधिषु तापसः ।देवरात इति ख्यातः शुनःशेपस्तु भार्गवः ॥ ३२ ॥,yo rāto devayajane devairgādhiṣu tāpasaḥ|devarāta iti khyātaḥ śunaḥśepastu bhārgavaḥ|| 32 ||
+9.16.33,ये मधुच्छन्दसो ज्येष्ठाः कुशलं मेनिरे न तत् ।अशपत् तान् मुनिः क्रुद्धो म्लेच्छा भवत दुर्जनाः ॥ ३३ ॥,ye madhucchandaso jyeṣṭhāḥ kuśalaṃ menire na tat|aśapat tān muniḥ kruddho mlecchā bhavata durjanāḥ|| 33 ||
+9.16.34,स होवाच मधुच्छन्दाः सार्धं पञ्चाशता ततः ।यन्नो भवान् संजानीते तस्मिन् तिष्ठामहे वयम् ॥ ३४ ॥,sa hovāca madhucchandāḥ sārdhaṃ pañcāśatā tataḥ|yanno bhavān saṃjānīte tasmin tiṣṭhāmahe vayam|| 34 ||
+9.16.35,ज्येष्ठं मन्त्रदृशं चक्रुः त्वां अन्वञ्चो वयं स्म हि ।विश्वामित्रः सुतानाह वीरवन्तो भविष्यथ ।ये मानं मेऽनुगृह्णन्तो वीरवन्तमकर्त माम् ॥ ३५ ॥,jyeṣṭhaṃ mantradṛśaṃ cakruḥ tvāṃ anvañco vayaṃ sma hi|viśvāmitraḥ sutānāha vīravanto bhaviṣyatha|ye mānaṃ me'nugṛhṇanto vīravantamakarta mām|| 35 ||
+9.16.36,एष वः कुशिका वीरो देवरातस्तमन्वित ।अन्ये चाष्टकहारीत जयक्रतुमदादयः ॥ ३६ ॥,eṣa vaḥ kuśikā vīro devarātastamanvita|anye cāṣṭakahārīta jayakratumadādayaḥ|| 36 ||
+9.16.37,एवं कौशिकगोत्रं तु विश्वामित्रैः पृथग्विधम् ।प्रवरान्तरमापन्नं तद्धि चैवं प्रकल्पितम् ॥ ३७ ॥,evaṃ kauśikagotraṃ tu viśvāmitraiḥ pṛthagvidham|pravarāntaramāpannaṃ taddhi caivaṃ prakalpitam|| 37 ||
+9.16.16,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे षोडशोऽध्यायः ॥ १६ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe ṣoḍaśo'dhyāyaḥ|| 16 ||
+9.17.1,क्षत्रवृद्धरजिरम��भानेनां वंशवर्णनम् ।श्रीशुक उवाच ।यः पुरूरवसः पुत्र आयुः तस्याभवन् सुताः ।नहुषः क्षत्रवृद्धश्च रजी रंभश्च वीर्यवान् ॥ १ ॥,kṣatravṛddharajirambhānenāṃ vaṃśavarṇanam|śrīśuka uvāca|yaḥ purūravasaḥ putra āyuḥ tasyābhavan sutāḥ|nahuṣaḥ kṣatravṛddhaśca rajī raṃbhaśca vīryavān|| 1 ||
+9.17.2,अनेना इति राजेन्द्र शृणु क्षत्रवृधोऽन्वयम् ।क्षत्रवृद्धसुतस्यासन् सुहोत्रस्यात्मजास्त्रयः ॥ २ ॥,anenā iti rājendra śṛṇu kṣatravṛdho'nvayam|kṣatravṛddhasutasyāsan suhotrasyātmajāstrayaḥ|| 2 ||
+9.17.3,काश्यः कुशो गृत्समद इति गृत्समदादभूत् ।शुनकः शौनको यस्य बह्वृचप्रवरो मुनिः ॥ ३ ॥,kāśyaḥ kuśo gṛtsamada iti gṛtsamadādabhūt|śunakaḥ śaunako yasya bahvṛcapravaro muniḥ|| 3 ||
+9.17.4,काश्यस्य काशिः तत्पुत्रो राष्ट्रो दीर्घतमःपिता ।धन्वन्तरिर्दैर्घतम आयुर्वेदप्रवर्तकः ॥ ४ ॥,kāśyasya kāśiḥ tatputro rāṣṭro dīrghatamaḥpitā|dhanvantarirdairghatama āyurvedapravartakaḥ|| 4 ||
+9.17.5,यज्ञभुग् वासुदेवांशः स्मृतमात्रार्तिनाशनः ।तत्पुत्रः केतुमानस्य जज्ञे भीमरथस्ततः ॥ ५ ॥,yajñabhug vāsudevāṃśaḥ smṛtamātrārtināśanaḥ|tatputraḥ ketumānasya jajñe bhīmarathastataḥ|| 5 ||
+9.17.6,दिवोदासो द्युमांस्तस्मात् प्रतर्दन इति स्मृतः ।स एव शत्रुजिद् वत्स ऋतध्वज इतीरितः ।तथा कुवलयाश्वेति प्रोक्तोऽलर्कादयस्ततः ॥ ६ ॥,divodāso dyumāṃstasmāt pratardana iti smṛtaḥ|sa eva śatrujid vatsa ṛtadhvaja itīritaḥ|tathā kuvalayāśveti prokto'larkādayastataḥ|| 6 ||
+9.17.7,षष्टि वर्षसहस्राणि षष्टि वर्षशतानि च ।नालर्काद् अपरो राजन् मेदिनीं बुभुजे युवा ॥ ७ ॥,ṣaṣṭi varṣasahasrāṇi ṣaṣṭi varṣaśatāni ca|nālarkād aparo rājan medinīṃ bubhuje yuvā|| 7 ||
+9.17.8,अलर्कात् सन्ततिस्तस्मात् सुनीथोऽथ निकेतनः ।धर्मकेतुः सुतस्तस्मात् सत्यकेतुरजायत ॥ ८ ॥,alarkāt santatistasmāt sunītho'tha niketanaḥ|dharmaketuḥ sutastasmāt satyaketurajāyata|| 8 ||
+9.17.9,धृष्टकेतुः सुतस्तस्मात् सुकुमारः क्षितीश्वरः ।वीतिहोत्रोऽस्य भर्गोऽतो भार्गभूमिरभून्नृप ॥ ९ ॥,dhṛṣṭaketuḥ sutastasmāt sukumāraḥ kṣitīśvaraḥ|vītihotro'sya bhargo'to bhārgabhūmirabhūnnṛpa|| 9 ||
+9.17.10,इतीमे काशयो भूपाः क्षत्रवृद्धान्वयायिनः ।रम्भस्य रभसः पुत्रो गम्भीरश्चाक्रियस्ततः ॥ १० ॥,itīme kāśayo bhūpāḥ kṣatravṛddhānvayāyinaḥ|rambhasya rabhasaḥ putro gambhīraścākriyastataḥ|| 10 ||
+9.17.11,तस्य क्षेत्रे ब्रह्म जज्ञे श्रृणु वंशमनेनसः ।शुद्धस्ततः शुचिस्तस्मात् त्रिककुद् धर्मसारथिः ॥ ११ ॥,tasya kṣetre brahma jajñe śrṛṇu vaṃśamanenasaḥ|śuddhastataḥ śucistasmāt trikakud dharmasārathiḥ|| 11 ||
+9.17.12,ततः शान्तरजो जज्ञे कृतकृत्यः स आत्मवान् ।रजेः पञ्चशतान्यासन् पुत्राणां अमितौजसाम् ॥ १२ ॥,tataḥ śāntarajo jajñe kṛtakṛtyaḥ sa ātmavān|rajeḥ pañcaśatānyāsan putrāṇāṃ amitaujasām|| 12 ||
+9.17.13,देवैरभ्यर्थितो दैत्यान् हत्वेन्द्रायाददाद् दिवम् ।इन्द्रस्तस्मै पुनर्दत्त्वा गृहीत्वा चरणौ रजेः ॥ १३ ॥,devairabhyarthito daityān hatvendrāyādadād divam|indrastasmai punardattvā gṛhītvā caraṇau rajeḥ|| 13 ||
+9.17.14,आत्मानमर्पयामास प्रह्रादाद्यरिशंकितः ।पितरि उपरते पुत्रा याचमानाय नो ददुः ॥ १४ ॥,ātmānamarpayāmāsa prahrādādyariśaṃkitaḥ|pitari uparate putrā yācamānāya no daduḥ|| 14 ||
+9.17.15,त्रिविष्टपं महेन्द्राय यज्ञभागान् समाददुः ।गुरुणा हूयमानेऽग्नौ बलभित् तनयान् रजेः ॥ १५ ॥,triviṣṭapaṃ mahendrāya yajñabhāgān samādaduḥ|guruṇā hūyamāne'gnau balabhit tanayān rajeḥ|| 15 ||
+9.17.16,अवधीद् भ्रंशितान् मार्गान् न कश्चित् अवशेषितः ।कुशात् प्रतिः क्षात्रवृद्धात् संजयस्तत्सुतो जयः ॥ १६ ॥,avadhīd bhraṃśitān mārgān na kaścit avaśeṣitaḥ|kuśāt pratiḥ kṣātravṛddhāt saṃjayastatsuto jayaḥ|| 16 ||
+9.17.17,ततः कृतः कृतस्यापि जज्ञे हर्यवनो नृपः ।सहदेवस्ततो हीनो जयसेनस्तु तत्सुतः ॥ १७ ॥,tataḥ kṛtaḥ kṛtasyāpi jajñe haryavano nṛpaḥ|sahadevastato hīno jayasenastu tatsutaḥ|| 17 ||
+9.17.18,सङ्कृतिस्तस्य च जयः क्षत्रधर्मा महारथः ।क्षत्रवृद्धान्वया भूपा इमे श्रृणु वंशं च नाहुषात् ॥ १८ ॥,saṅkṛtistasya ca jayaḥ kṣatradharmā mahārathaḥ|kṣatravṛddhānvayā bhūpā ime śrṛṇu vaṃśaṃ ca nāhuṣāt|| 18 ||
+9.17.17,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे सप्तदशोऽध्यायः ॥ १७ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe saptadaśo'dhyāyaḥ|| 17 ||
+9.18.1,ययातिचरितम् ।श्रीशुक उवाच ।यतिर्ययातिः संयातिः आयतिर्वियतिः कृतिः ।षडिमे नहुषस्यासन् इन्द्रियाणीव देहिनः ॥ १ ॥,yayāticaritam|śrīśuka uvāca|yatiryayātiḥ saṃyātiḥ āyatirviyatiḥ kṛtiḥ|ṣaḍime nahuṣasyāsan indriyāṇīva dehinaḥ|| 1 ||
+9.18.2,राज्यं नैच्छद् यतिः पित्रा दत्तं तत्परिणामवित् ।यत्र प्रविष्टः पुरुष आत्मानं नावबुध्यते ॥ २ ॥,rājyaṃ naicchad yatiḥ pitrā dattaṃ tatpariṇāmavit|yatra praviṣṭaḥ puruṣa ātmānaṃ nāvabudhyate|| 2 ||
+9.18.3,पितरि भ्रंशिते स्थानाद् इन्द्राण्या धर्षणाद् द्विजैः ।प्रापितेऽजगरत्वं वै ययातिरभवन्नृपः ॥ ३ ॥,pitari bhraṃśite sthānād indrāṇyā dharṣaṇād dvijaiḥ|prāpite'jagaratvaṃ vai yayātirabhavannṛpaḥ|| 3 ||
+9.18.4,चतसृष्वादिशद् दिक्षु भ्रातॄन् भ्राता यवीयसः ।कृतदारो जुगोपोर्वीं काव्यस्य वृषपर्वणः ॥ ४ ॥,catasṛṣvādiśad dikṣu bhrātṝn bhrātā yavīyasaḥ|kṛtadāro jugoporvīṃ kāvyasya vṛṣaparvaṇaḥ|| 4 ||
+9.18.5,श्रीराजोवाच ।ब्रह्मर्षिर्भगवान् काव्यः क्षत्रबन्धुश्च नाहुषः ।राजन्यविप्रयोः कस्माद् विवाहः प्रतिलोमकः ॥ ५ ॥,śrīrājovāca|brahmarṣirbhagavān kāvyaḥ kṣatrabandhuśca nāhuṣaḥ|rājanyaviprayoḥ kasmād vivāhaḥ pratilomakaḥ|| 5 ||
+9.18.6,श्रीशुक उवाच ।एकदा दानवेन्द्रस्य शर्मिष्ठा नाम कन्यका ।सखीसहस्रसंयुक्ता गुरुपुत्र्या च भामिनी ॥ ६ ॥,śrīśuka uvāca|ekadā dānavendrasya śarmiṣṭhā nāma kanyakā|sakhīsahasrasaṃyuktā guruputryā ca bhāminī|| 6 ||
+9.18.7,देवयान्या पुरोद्याने पुष्पितद्रुमसंकुले ।व्यचरत् कलगीतालि नलिनीपुलिनेऽबला ॥ ७ ॥,devayānyā purodyāne puṣpitadrumasaṃkule|vyacarat kalagītāli nalinīpuline'balā|| 7 ||
+9.18.8,ता जलाशयम आसाद्य कन्याः कमललोचनाः ।तीरे न्यस्य दुकूलानि विजह्रुः सिञ्चतीर्मिथः ॥ ८ ॥,tā jalāśayama āsādya kanyāḥ kamalalocanāḥ|tīre nyasya dukūlāni vijahruḥ siñcatīrmithaḥ|| 8 ||
+9.18.9,वीक्ष्य व्रजन्तं गिरिशं सह देव्या वृषस्थितम् ।सहसोत्तीर्य वासांसि पर्यधुर्व्रीडिताः स्त्रियः ॥ ९ ॥,vīkṣya vrajantaṃ giriśaṃ saha devyā vṛṣasthitam|sahasottīrya vāsāṃsi paryadhurvrīḍitāḥ striyaḥ|| 9 ||
+9.18.10,शर्मिष्ठाजानती वासो गुरुपुत्र्याः समव्ययत् ।स्वीयं मत्वा प्रकुपिता देवयानी इदमब्रवीत् ॥ १० ॥,śarmiṣṭhājānatī vāso guruputryāḥ samavyayat|svīyaṃ matvā prakupitā devayānī idamabravīt|| 10 ||
+9.18.11,अहो निरीक्ष्यतामस्या दास्याः कर्म ह्यसाम्प्रतम् ।अस्मद्धार्यं धृतवती शुनीव हविरध्वरे ॥ ११ ॥,aho nirīkṣyatāmasyā dāsyāḥ karma hyasāmpratam|asmaddhāryaṃ dhṛtavatī śunīva haviradhvare|| 11 ||
+9.18.12,यैरिदं तपसा सृष्टं मुखं पुंसः परस्य ये ।धार्यते यैरिह ज्योतिः शिवः पन्थाः प्रदर्शितः ॥ १२ ॥,yairidaṃ tapasā sṛṣṭaṃ mukhaṃ puṃsaḥ parasya ye|dhāryate yairiha jyotiḥ śivaḥ panthāḥ pradarśitaḥ|| 12 ||
+9.18.13,यान् वन्दन्ति उपतिष्ठन्ते लोकनाथाः सुरेश्वराः ।भगवानपि विश्वात्मा पावनः श्रीनिकेतनः ॥ १३ ॥,yān vandanti upatiṣṭhante lokanāthāḥ sureśvarāḥ|bhagavānapi viśvātmā pāvanaḥ śrīniketanaḥ|| 13 ||
+9.18.14,वयं तत्रापि भृगवः शिष्योऽस्या नः पितासुरः ।अस्मद्धार्यं धृतवती शूद्रो वेदमिवासती ॥ १४ ॥,vayaṃ tatrāpi bhṛgavaḥ śiṣyo'syā naḥ pitāsuraḥ|asmaddhāryaṃ dhṛtavatī śūdro vedamivāsatī|| 14 ||
+9.18.15,एवं क्षिपन्तीं शर्मिष्ठा गुरुपुत्रीं अभाषत ।रुषा श्वसन्ति उरंगीघ्गीव धर्षिता दष्टदच्छदा ॥ १५ ॥,evaṃ kṣipantīṃ śarmiṣṭhā guruputrīṃ abhāṣata|ruṣā śvasanti uraṃgīghgīva dharṣitā daṣṭadacchadā|| 15 ||
+9.18.16,आत्मवृत्तमविज्ञाय कत्थसे बहु भिक्षुकि ।किं न प्रतीक्षसेऽस्माकं गृहान् बलिभुजो यथा ॥ १६ ॥,ātmavṛttamavijñāya katthase bahu bhikṣuki|kiṃ na pratīkṣase'smākaṃ gṛhān balibhujo yathā|| 16 ||
+9.18.17,एवंविधैः सुपरुषैः क्षिप्त्वाऽचार्यसुतां सतीम् ।शर्मिष्ठा प्राक्षिपत् कूपे वासे आदाय मन्युना ॥ १७ ॥,evaṃvidhaiḥ suparuṣaiḥ kṣiptvā'cāryasutāṃ satīm|śarmiṣṭhā prākṣipat kūpe vāse ādāya manyunā|| 17 ||
+9.18.18,तस्यां गतायां स्वगृहं ययातिर्मृगयां चरन् ।प्राप्तो यदृच्छया कूपे जलार्थी तां ददर्श ह ॥ १८ ॥,tasyāṃ gatāyāṃ svagṛhaṃ yayātirmṛgayāṃ caran|prāpto yadṛcchayā kūpe jalārthī tāṃ dadarśa ha|| 18 ||
+9.18.19,दत्त्वा स्वमुत्तरं वासः तस्यै राजा विवाससे ।गृहीत्वा पाणिना पाणिं उज्जहार दयापरः ॥ १९ ॥,dattvā svamuttaraṃ vāsaḥ tasyai rājā vivāsase|gṛhītvā pāṇinā pāṇiṃ ujjahāra dayāparaḥ|| 19 ||
+9.18.20,तं वीरमाहौशनसी प्रेमनिर्भरया गिरा ।राजन् त्वया गृहीतो मे पाणिः परपुरञ्जय ॥ २० ॥,taṃ vīramāhauśanasī premanirbharayā girā|rājan tvayā gṛhīto me pāṇiḥ parapurañjaya|| 20 ||
+9.18.21,हस्तग्राहोऽपरो मा भूद् गृहीतायास्त्वया हि मे ।एष ईशकृतो वीर सम्बन्धो नौ न पौरुषः ।यदिदं कूपमग्नाया भवतो दर्शनं मम ॥ २१ ॥,hastagrāho'paro mā bhūd gṛhītāyāstvayā hi me|eṣa īśakṛto vīra sambandho nau na pauruṣaḥ|yadidaṃ kūpamagnāyā bhavato darśanaṃ mama|| 21 ||
+9.18.22,न ब्राह्मणो मे भविता हस्तग्राहो महाभुज ।कचस्य बार्हस्पत्यस्य शापाद् यमशपं पुरा ॥ २२ ॥,na brāhmaṇo me bhavitā hastagrāho mahābhuja|kacasya bārhaspatyasya śāpād yamaśapaṃ purā|| 22 ||
+9.18.23,ययातिरनभिप्रेतं दैवोपहृतमात्मनः ।मनस्तु तद्‍गतं बुद्ध्वा प्रतिजग्राह तद्वचः ॥ २३ ॥,yayātiranabhipretaṃ daivopahṛtamātmanaḥ|manastu tad‍gataṃ buddhvā pratijagrāha tadvacaḥ|| 23 ||
+9.18.24,गते राजनि सा धीरे तत्र स्म रुदती पितुः ।न्यवेदयत् ततः सर्वं उक्तं शर्मिष्ठया कृतम् ॥ २४ ॥,gate rājani sā dhīre tatra sma rudatī pituḥ|nyavedayat tataḥ sarvaṃ uktaṃ śarmiṣṭhayā kṛtam|| 24 ||
+9.18.25,दुर्मना भगवान् काव्यः पौरोहित्यं विगर्हयन् ।स्तुवन् वृत्तिं च कापोतीं दुहित्रा स ययौ पुरात् ॥ २५ ॥,durmanā bhagavān kāvyaḥ paurohityaṃ vigarhayan|stuvan vṛttiṃ ca kāpotīṃ duhitrā sa yayau purāt|| 25 ||
+9.18.26,वृषपर्वा तमाज्ञाय प्रत्यनीक विवक्षितम् ।गुरुं प्रसादयन् मूर्ध्ना पादयोः पतितः पथि ॥ २६ ॥,vṛṣaparvā tamājñāya pratyanīka vivakṣitam|guruṃ prasādayan mūrdhnā pādayoḥ patitaḥ pathi|| 26 ||
+9.18.27,क्षणार्ध मन्युर्भगवान् शिष्यं व्याचष्ट भार्गवः ।कामोऽस्याः क्रियतां राजन् नैनां त्यक्तुमिहोत्सहे ॥ २७ ॥,kṣaṇārdha manyurbhagavān śiṣyaṃ vyācaṣṭa bhārgavaḥ|kāmo'syāḥ kriyatāṃ rājan naināṃ tyaktumihotsahe|| 27 ||
+9.18.28,तथेति अवस्थिते प्राह देवयानी मनोगतम् ।पित्रा दत्ता यतो यास्ये सानुगा यातु मामनु ॥ २८ ॥,tatheti avasthite prāha devayānī manogatam|pitrā dattā yato yāsye sānugā yātu māmanu|| 28 ||
+9.18.29,स्वानां तत् संकटं वीक्ष्य तदर्थस्य च गौरवम् ।देवयानीं पर्यचरत् स्त्रीसहस्रेण दासवत् ॥ २९ ॥,svānāṃ tat saṃkaṭaṃ vīkṣya tadarthasya ca gauravam|devayānīṃ paryacarat strīsahasreṇa dāsavat|| 29 ||
+9.18.30,नाहुषाय सुतां दत्त्वा सह शर्मिष्ठयोशना ।तमाह राजन् शर्मिष्ठां आधास्तल्पे न कर्हिचित् ॥ ३० ॥,nāhuṣāya sutāṃ dattvā saha śarmiṣṭhayośanā|tamāha rājan śarmiṣṭhāṃ ādhāstalpe na karhicit|| 30 ||
+9.18.31,विलोक्यौशनसीं राजन् शर्मिष्ठा सप्रजां क्वचित् ।तमेव वव्रे रहसि सख्याः पतिमृतौ सती ॥ ३१ ॥,vilokyauśanasīṃ rājan śarmiṣṭhā saprajāṃ kvacit|tameva vavre rahasi sakhyāḥ patimṛtau satī|| 31 ||
+9.18.32,राजपुत्र्यार्थितोऽपत्ये धर्मं चावेक्ष्य धर्मवित् ।स्मरन् शुक्रवचः काले दिष्टमेवाभ्यपद्यत ॥ ३२ ॥,rājaputryārthito'patye dharmaṃ cāvekṣya dharmavit|smaran śukravacaḥ kāle diṣṭamevābhyapadyata|| 32 ||
+9.18.33,यदुं च तुर्वसुं चैव देवयानी व्यजायत ।द्रुह्युं चानुं च पूरुं च शर्मिष्ठा वार्षपर्वणी ॥ ३३ ॥,yaduṃ ca turvasuṃ caiva devayānī vyajāyata|druhyuṃ cānuṃ ca pūruṃ ca śarmiṣṭhā vārṣaparvaṇī|| 33 ||
+9.18.34,गर्भसंभवमासुर्या भर्तुर्विज्ञाय मानिनी ।देवयानी पितुर्गेहं ययौ क्रोधविमूर्छिता ॥ ३४ ॥,garbhasaṃbhavamāsuryā bharturvijñāya māninī|devayānī piturgehaṃ yayau krodhavimūrchitā|| 34 ||
+9.18.35,प्रियां अनुगतः कामी वचोभिः उपमन्त्रयन् ।न प्रसादयितुं शेके पादसंवाहनादिभिः ॥ ३५ ॥,priyāṃ anugataḥ kāmī vacobhiḥ upamantrayan|na prasādayituṃ śeke pādasaṃvāhanādibhiḥ|| 35 ||
+9.18.36,शुक्रस्तमाह कुपितः स्त्रीकामानृतपूरुष ।त्वां जरा विशतां मन्द विरूपकरणी नृणाम् ॥ ३६ ॥,śukrastamāha kupitaḥ strīkāmānṛtapūruṣa|tvāṃ jarā viśatāṃ manda virūpakaraṇī nṛṇām|| 36 ||
+9.18.37,श्रीययातिरुवाच ।अतृप्तोऽस्म्यद्य कामानां ब्रह्मन् दुहितरि स्म ते ।व्यत्यस्यतां यथाकामं वयसा योऽभिधास्यति ॥ ३७ ॥,śrīyayātiruvāca|atṛpto'smyadya kāmānāṃ brahman duhitari sma te|vyatyasyatāṃ yathākāmaṃ vayasā yo'bhidhāsyati|| 37 ||
+9.18.38,इति लब्धव्यवस्थानः पुत्रं ज्येष्ठमवोचत ।यदो तात प्रतीच्छेमां जरां देहि निजं वयः ॥ ३८ ॥,iti labdhavyavasthānaḥ putraṃ jyeṣṭhamavocata|yado tāta pratīcchemāṃ jarāṃ dehi nijaṃ vayaḥ|| 38 ||
+9.18.39,मातामहकृतां वत्स न तृप्तो विषयेष्वहम् ।वयसा भवदीयेन रंस्ये कतिपयाः समाः ॥ ३९ ॥,mātāmahakṛtāṃ vatsa na tṛpto viṣayeṣvaham|vayasā bhavadīyena raṃsye katipayāḥ samāḥ|| 39 ||
+9.18.40,श्रीयदुरुवाच ।नोत्सहे जरसा स्थातुं अन्तरा प्राप्तया तव ।अविदित्वा सुखं ग्राम्यं वैतृष्ण्यं नैति पूरुषः ॥ ४० ॥,śrīyaduruvāca|notsahe jarasā sthātuṃ antarā prāptayā tava|aviditvā sukhaṃ grāmyaṃ vaitṛṣṇyaṃ naiti pūruṣaḥ|| 40 ||
+9.18.41,तुर्वसुश्चोदितः पित्रा द्रुह्युश्चानुश्च भारत ।प्रत्याचख्युरधर्मज्ञा ह्यनित्ये नित्यबुद्धयः ॥ ४१ ॥,turvasuścoditaḥ pitrā druhyuścānuśca bhārata|pratyācakhyuradharmajñā hyanitye nityabuddhayaḥ|| 41 ||
+9.18.42,अपृच्छत् तनयं पूरुं वयसोनं गुणाधिकम् ।न त्वं अग्रजवद् वत्स मां प्रत्याख्यातुमर्हसि ॥ ४२ ॥,apṛcchat tanayaṃ pūruṃ vayasonaṃ guṇādhikam|na tvaṃ agrajavad vatsa māṃ pratyākhyātumarhasi|| 42 ||
+9.18.43,श्रीपूरुरुवाच ।को नु लोके मनुष्येन्द्र पितुरात्मकृतः पुमान् ।प्रतिकर्तुं क्षमो यस्य प्रसादाद् विन्दते परम् ॥ ४३ ॥,śrīpūruruvāca|ko nu loke manuṣyendra piturātmakṛtaḥ pumān|pratikartuṃ kṣamo yasya prasādād vindate param|| 43 ||
+9.18.44,उत्तमश्चिन्तितं कुर्यात् प्रोक्तकारी तु मध्यमः ।अधमोऽश्रद्धया कुर्याद् अकर्तोच्चरितं पितुः ॥ ४४ ॥,uttamaścintitaṃ kuryāt proktakārī tu madhyamaḥ|adhamo'śraddhayā kuryād akartoccaritaṃ pituḥ|| 44 ||
+9.18.45,इति प्रमुदितः पूरुः प्रत्यगृह्णाज्जरां पितुः ।सोऽपि तद्वयसा कामान् यथावज्जुजुषे नृप ॥ ४५ ॥,iti pramuditaḥ pūruḥ pratyagṛhṇājjarāṃ pituḥ|so'pi tadvayasā kāmān yathāvajjujuṣe nṛpa|| 45 ||
+9.18.46,सप्तद्वीपपतिः सम्यक् पितृवत् पालयन् प्रजाः ।यथोपजोषं विषयान् जुजुषेऽव्याहतेन्द्रियः ॥ ४६ ॥,saptadvīpapatiḥ samyak pitṛvat pālayan prajāḥ|yathopajoṣaṃ viṣayān jujuṣe'vyāhatendriyaḥ|| 46 ||
+9.18.47,देवयान्यप्यनुदिनं मनोवाग् देहवस्तुभिः ।प्रेयसः परमां प्रीतिं उवाह प्रेयसी रहः ॥ ४७ ॥,devayānyapyanudinaṃ manovāg dehavastubhiḥ|preyasaḥ paramāṃ prītiṃ uvāha preyasī rahaḥ|| 47 ||
+9.18.48,अयजद् ���ज्ञपुरुषं क्रतुभिर्भूरिदक्षिणैः ।सर्वदेवमयं देवं सर्ववेदमयं हरिम् ॥ ४८ ॥,ayajad yajñapuruṣaṃ kratubhirbhūridakṣiṇaiḥ|sarvadevamayaṃ devaṃ sarvavedamayaṃ harim|| 48 ||
+9.18.49,यस्मिन्निदं विरचितं व्योम्नीव जलदावलिः ।नानेव भाति नाभाति स्वप्नमायामनोरथः ॥ ४९ ॥,yasminnidaṃ viracitaṃ vyomnīva jaladāvaliḥ|nāneva bhāti nābhāti svapnamāyāmanorathaḥ|| 49 ||
+9.18.50,तमेव हृदि विन्यस्य वासुदेवं गुहाशयम् ।नारायणमणीयांसं निराशीरयजत् प्रभुम् ॥ ५० ॥,tameva hṛdi vinyasya vāsudevaṃ guhāśayam|nārāyaṇamaṇīyāṃsaṃ nirāśīrayajat prabhum|| 50 ||
+9.18.51,एवं वर्षसहस्राणि मनःषष्ठैर्मनःसुखम् ।विदधानोऽपि नातृप्यत् सार्वभौमः कदिन्द्रियैः ॥ ५१ ॥,evaṃ varṣasahasrāṇi manaḥṣaṣṭhairmanaḥsukham|vidadhāno'pi nātṛpyat sārvabhaumaḥ kadindriyaiḥ|| 51 ||
+9.18.18,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे अष्टादशोऽध्यायः ॥ १८ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe aṣṭādaśo'dhyāyaḥ|| 18 ||
+9.19.1,ययातेर्गृहत्यागः ।श्रीशुक उवाच ।स इत्थं आचरन् कामान् स्त्रैणोऽपह्नवमात्मनः ।बुद्ध्वा प्रियायै निर्विण्णो गाथामेतामगायत ॥ १ ॥,yayātergṛhatyāgaḥ|śrīśuka uvāca|sa itthaṃ ācaran kāmān straiṇo'pahnavamātmanaḥ|buddhvā priyāyai nirviṇṇo gāthāmetāmagāyata|| 1 ||
+9.19.2,श्रृणु भार्गव्यमूं गाथां मद्विधाचरितां भुवि ।धीरा यस्यानुशोचन्ति वने ग्रामनिवासिनः ॥ २ ॥,śrṛṇu bhārgavyamūṃ gāthāṃ madvidhācaritāṃ bhuvi|dhīrā yasyānuśocanti vane grāmanivāsinaḥ|| 2 ||
+9.19.3,बस्त एको वने कश्चिद् विचिन्वन् प्रियमात्मनः ।ददर्श कूपे पतितां स्वकर्मवशगामजाम् ॥ ३ ॥,basta eko vane kaścid vicinvan priyamātmanaḥ|dadarśa kūpe patitāṃ svakarmavaśagāmajām|| 3 ||
+9.19.4,तस्या उद्धरणोपायं बस्तः कामी विचिन्तयन् ।व्यधत्त तीर्थमुद्धृत्य विषाणाग्रेण रोधसी ॥ ४ ॥,tasyā uddharaṇopāyaṃ bastaḥ kāmī vicintayan|vyadhatta tīrthamuddhṛtya viṣāṇāgreṇa rodhasī|| 4 ||
+9.19.5,सोत्तीर्य कूपात् सुश्रोणी तमेव चकमे किल ।तया वृतं समुद्वीक्ष्य बह्व्योऽजाः कान्तकामिनीः ॥ ५ ॥,sottīrya kūpāt suśroṇī tameva cakame kila|tayā vṛtaṃ samudvīkṣya bahvyo'jāḥ kāntakāminīḥ|| 5 ||
+9.19.6,पीवानं श्मश्रुलं प्रेष्ठं मीढ्वांसं याभकोविदम् ।स एकोऽजवृषस्तासां बह्वीनां रतिवर्धनः ।रेमे कामग्रहग्रस्त आत्मानं नावबुध्यत ॥ ६ ॥,pīvānaṃ śmaśrulaṃ preṣṭhaṃ mīḍhvāṃsaṃ yābhakovidam|sa eko'javṛṣastāsāṃ bahvīnāṃ rativardhanaḥ|reme kāmagrahagrasta ātmānaṃ nāvabudhyata|| 6 ||
+9.19.7,तमेव प्रेष्ठतमया रममाणमजान्यया ।विलोक्य कूपसंविग्ना नामृष्यद् बस्तकर्म तत् ॥ ७ ॥,tameva preṣṭhatamayā ramamāṇamajānyayā|vilokya kūpasaṃvignā nāmṛṣyad bastakarma tat|| 7 ||
+9.19.8,तं दुर्हृदं सुहृद्रूपं कामिनं क्षणसौहृदम् ।इन्द्रियारामं उत्सृज्य स्वामिनं दुःखिता ययौ ॥ ८ ॥,taṃ durhṛdaṃ suhṛdrūpaṃ kāminaṃ kṣaṇasauhṛdam|indriyārāmaṃ utsṛjya svāminaṃ duḥkhitā yayau|| 8 ||
+9.19.9,सोऽपि चानुगतः स्त्रैणः कृपणस्तां ��्रसादितुम् ।कुर्वन्निडविडाकारं नाशक्नोत् पथि संधितुम् ॥ ९ ॥,so'pi cānugataḥ straiṇaḥ kṛpaṇastāṃ prasāditum|kurvanniḍaviḍākāraṃ nāśaknot pathi saṃdhitum|| 9 ||
+9.19.10,तस्य तत्र द्विजः कश्चित् अजास्वाम्यच्छिनद् रुषा ।लम्बन्तं वृषणं भूयः सन्दधेऽर्थाय योगवित् ॥ १० ॥,tasya tatra dvijaḥ kaścit ajāsvāmyacchinad ruṣā|lambantaṃ vṛṣaṇaṃ bhūyaḥ sandadhe'rthāya yogavit|| 10 ||
+9.19.11,संबद्धवृषणः सोऽपि ह्यजया कूपलब्धया ।कालं बहुतिथं भद्रे कामैर्नाद्यापि तुष्यति ॥ ११ ॥,saṃbaddhavṛṣaṇaḥ so'pi hyajayā kūpalabdhayā|kālaṃ bahutithaṃ bhadre kāmairnādyāpi tuṣyati|| 11 ||
+9.19.12,तथाहं कृपणः सुभ्रु भवत्याः प्रेमयन्त्रितः ।आत्मानं नाभिजानामि मोहितस्तव मायया ॥ १२ ॥,tathāhaṃ kṛpaṇaḥ subhru bhavatyāḥ premayantritaḥ|ātmānaṃ nābhijānāmi mohitastava māyayā|| 12 ||
+9.19.13,यत् पृथिव्यां व्रीहियवं हिरण्यं पशवः स्त्रियः ।न दुह्यन्ति मनःप्रीतिं पुंसः कामहतस्य ते ॥ १३ ॥,yat pṛthivyāṃ vrīhiyavaṃ hiraṇyaṃ paśavaḥ striyaḥ|na duhyanti manaḥprītiṃ puṃsaḥ kāmahatasya te|| 13 ||
+9.19.14,न जातु कामः कामानां उपभोगेन शाम्यति ।हविषा कृष्णवर्त्मेव भूय एवाभिवर्धते ॥ १४ ॥,na jātu kāmaḥ kāmānāṃ upabhogena śāmyati|haviṣā kṛṣṇavartmeva bhūya evābhivardhate|| 14 ||
+9.19.15,यदा न कुरुते भावं सर्वभूतेष्वमंगलम् ।समदृष्टेस्तदा पुंसः सर्वाः सुखमया दिशः ॥ १५ ॥,yadā na kurute bhāvaṃ sarvabhūteṣvamaṃgalam|samadṛṣṭestadā puṃsaḥ sarvāḥ sukhamayā diśaḥ|| 15 ||
+9.19.16,या दुस्त्यजा दुर्मतिभिः जीर्यतो या न जीर्यते ।तां तृष्णां दुःखनिवहां शर्मकामो द्रुतं त्यजेत् ॥ १६ ॥,yā dustyajā durmatibhiḥ jīryato yā na jīryate|tāṃ tṛṣṇāṃ duḥkhanivahāṃ śarmakāmo drutaṃ tyajet|| 16 ||
+9.19.17,मात्रा स्वस्रा दुहित्रा वा नाविविक्तासनो भवेत् ।बलवान् इन्द्रियग्रामो विद्वांसमपि कर्षति ॥ १७ ॥,mātrā svasrā duhitrā vā nāviviktāsano bhavet|balavān indriyagrāmo vidvāṃsamapi karṣati|| 17 ||
+9.19.18,पूर्णं वर्षसहस्रं मे विषयान् सेवतोऽसकृत् ।तथापि चानुसवनं तृष्णा तेषूपजायते ॥ १८ ॥,pūrṇaṃ varṣasahasraṃ me viṣayān sevato'sakṛt|tathāpi cānusavanaṃ tṛṣṇā teṣūpajāyate|| 18 ||
+9.19.19,तस्मादेतामहं त्यक्त्वा ब्रह्मण्यध्याय मानसम् ।निर्द्वन्द्वो निरहंकारः चरिष्यामि मृगैः सह ॥ १९ ॥,tasmādetāmahaṃ tyaktvā brahmaṇyadhyāya mānasam|nirdvandvo nirahaṃkāraḥ cariṣyāmi mṛgaiḥ saha|| 19 ||
+9.19.20,दृष्टं श्रुतमसद् बुद्ध्वा नानुध्यायेन्न सन्दिशेत् ।संसृतिं चात्मनाशं च तत्र विद्वान् स आत्मदृक् ॥ २० ॥,dṛṣṭaṃ śrutamasad buddhvā nānudhyāyenna sandiśet|saṃsṛtiṃ cātmanāśaṃ ca tatra vidvān sa ātmadṛk|| 20 ||
+9.19.21,इत्युक्त्वा नाहुषो जायां तदीयं पूरवे वयः ।दत्त्वा स्वां जरसं तस्माद् आददे विगतस्पृहः ॥ २१ ॥,ityuktvā nāhuṣo jāyāṃ tadīyaṃ pūrave vayaḥ|dattvā svāṃ jarasaṃ tasmād ādade vigataspṛhaḥ|| 21 ||
+9.19.22,दिशि दक्षिणपूर्वस्यां द्रुह्युं दक्षिणतो यदुम् ।प्रतीच्यां तुर्वसुं चक्र उदीच्यामनुमीश्वरम् ॥ २२ ॥,diśi dakṣiṇapūrvasyāṃ druhyuṃ dakṣiṇato yadum|pratīcyāṃ turvasuṃ cakra udīcyāmanumīśvaram|| 22 ||
+9.19.23,भूमण्डलस्य सर्वस्य पूरुमर्हत्तमं विशाम् ।अभिषिच्याग्रजान् तस्य वशे स्थाप्य वनं ययौ ॥ २३ ॥,bhūmaṇḍalasya sarvasya pūrumarhattamaṃ viśām|abhiṣicyāgrajān tasya vaśe sthāpya vanaṃ yayau|| 23 ||
+9.19.24,आसेवितं वर्षपूगान् षड्वर्गं विषयेषु सः ।क्षणेन मुमुचे नीडं जातपक्ष इव द्विजः ॥ २४ ॥,āsevitaṃ varṣapūgān ṣaḍvargaṃ viṣayeṣu saḥ|kṣaṇena mumuce nīḍaṃ jātapakṣa iva dvijaḥ|| 24 ||
+9.19.25,स तत्र निर्मुक्तसमस्तसंग ।आत्मानुभूत्या विधुतत्रिलिंगः ।परेऽमले ब्रह्मणि वासुदेवे ।लेभे गतिं भागवतीं प्रतीतः ॥ २५ ॥,sa tatra nirmuktasamastasaṃga|ātmānubhūtyā vidhutatriliṃgaḥ|pare'male brahmaṇi vāsudeve|lebhe gatiṃ bhāgavatīṃ pratītaḥ|| 25 ||
+9.19.26,श्रुत्वा गाथां देवयानी मेने प्रस्तोभमात्मनः ।स्त्रीपुंसोः स्नेहवैक्लव्यात् परिहासमिवेरितम् ॥ २६ ॥,śrutvā gāthāṃ devayānī mene prastobhamātmanaḥ|strīpuṃsoḥ snehavaiklavyāt parihāsamiveritam|| 26 ||
+9.19.27,सा सन्निवासं सुहृदां प्रपायामिव गच्छताम् ।विज्ञायेश्वर तन्त्राणां मायाविरचितं प्रभोः ॥ २७ ॥,sā sannivāsaṃ suhṛdāṃ prapāyāmiva gacchatām|vijñāyeśvara tantrāṇāṃ māyāviracitaṃ prabhoḥ|| 27 ||
+9.19.28,सर्वत्र संगघ्गमुत्सृज्य स्वप्नौपम्येन भार्गवी ।कृष्णे मनः समावेश्य व्यधुनोल्लिंगमात्मनः ॥ २८ ॥,sarvatra saṃgaghgamutsṛjya svapnaupamyena bhārgavī|kṛṣṇe manaḥ samāveśya vyadhunolliṃgamātmanaḥ|| 28 ||
+9.19.29,नमस्तुभ्यं भगवते वासुदेवाय वेधसे ।सर्वभूताधिवासाय शान्ताय बृहते नमः ॥ २९ ॥,namastubhyaṃ bhagavate vāsudevāya vedhase|sarvabhūtādhivāsāya śāntāya bṛhate namaḥ|| 29 ||
+9.19.19,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे एकोनविंशोऽध्यायः ॥ १९ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe ekonaviṃśo'dhyāyaḥ|| 19 ||
+9.20.1,पुरुवंशवर्णनं तत्र दुष्यंतभरतयोश्चरितम् ।श्रीशुक उवाच ।पूरोर्वंशं प्रवक्ष्यामि यत्र जातोऽसि भारत ।यत्र राजर्षयो वंश्या ब्रह्मवंश्याश्च जज्ञिरे ॥ १ ॥,puruvaṃśavarṇanaṃ tatra duṣyaṃtabharatayoścaritam|śrīśuka uvāca|pūrorvaṃśaṃ pravakṣyāmi yatra jāto'si bhārata|yatra rājarṣayo vaṃśyā brahmavaṃśyāśca jajñire|| 1 ||
+9.20.2,जनमेजयो ह्यभूत् पूरोः प्रचिन्वांस्तत् सुतस्ततः ।प्रवीरोऽथ मनुस्युर्वै तस्माच्चारुपदोऽभवत् ॥ २ ॥,janamejayo hyabhūt pūroḥ pracinvāṃstat sutastataḥ|pravīro'tha manusyurvai tasmāccārupado'bhavat|| 2 ||
+9.20.3,तस्य सुद्युरभूत् पुत्रः तस्माद् बहुगवस्ततः ।संयातिस्तस्याहंयाती रौद्राश्वस्तत्सुतः स्मृतः ॥ ३ ॥,tasya sudyurabhūt putraḥ tasmād bahugavastataḥ|saṃyātistasyāhaṃyātī raudrāśvastatsutaḥ smṛtaḥ|| 3 ||
+9.20.4,ऋतेयुस्तस्य कक्षेयुः स्थण्डिलेयुः कृतेयुकः ।जलेयुः सन्नतेयुश्च धर्मसत्यव्रतेयवः ॥ ४ ॥,ṛteyustasya kakṣeyuḥ sthaṇḍileyuḥ kṛteyukaḥ|jaleyuḥ sannateyuśca dharmasatyavrateyavaḥ|| 4 ||
+9.20.5,दशैतेऽप्सरसः पुत्रा वनेयुश्चावमः स्मृतः ।घृताच्यामिन्द्रियाणीव मुख्यस्य जगदात्मनः ॥ ५ ॥,daśaite'psarasaḥ putrā vaneyuścāvamaḥ smṛtaḥ|ghṛtācyāmindriyāṇīva mukhyasya jagadātmanaḥ|| 5 ||
+9.20.6,ऋतेयो रन्तिभारोऽभूत् त्रयस्तस्यात्मजा नृप ।सुमतिर्ध्रुवोऽप्रतिरथः कण्वोऽप्रतिरथात्मजः ॥ ६ ॥,ṛteyo rantibhāro'bhūt trayastasyātmajā nṛpa|sumatirdhruvo'pratirathaḥ kaṇvo'pratirathātmajaḥ|| 6 ||
+9.20.7,तस्य मेधातिथिः तस्मात् प्रस्कण्वाद्या द्विजातयः ।पुत्रोऽभूत् सुमते रेभ्यो दुष्यन्तः तत्सुतो मतः ॥ ७ ॥,tasya medhātithiḥ tasmāt praskaṇvādyā dvijātayaḥ|putro'bhūt sumate rebhyo duṣyantaḥ tatsuto mataḥ|| 7 ||
+9.20.8,दुष्यन्तो मृगयां यातः कण्वाश्रमपदं गतः ।तत्रासीनां स्वप्रभया मण्डयन्तीं रमामिव ॥ ८ ॥,duṣyanto mṛgayāṃ yātaḥ kaṇvāśramapadaṃ gataḥ|tatrāsīnāṃ svaprabhayā maṇḍayantīṃ ramāmiva|| 8 ||
+9.20.9,विलोक्य सद्यो मुमुहे देवमायामिव स्त्रियम् ।बभाषे तां वरारोहां भटैः कतिपयैर्वृतः ॥ ९ ॥,vilokya sadyo mumuhe devamāyāmiva striyam|babhāṣe tāṃ varārohāṃ bhaṭaiḥ katipayairvṛtaḥ|| 9 ||
+9.20.10,तद्दर्शनप्रमुदितः संनिवृत्तपरिश्रमः ।पप्रच्छ कामसन्तप्तः प्रहसन् श्लक्ष्णया गिरा ॥ १० ॥,taddarśanapramuditaḥ saṃnivṛttapariśramaḥ|papraccha kāmasantaptaḥ prahasan ślakṣṇayā girā|| 10 ||
+9.20.11,का त्वं कमलपत्राक्षि कस्यासि हृदयंगमे ।किं वा चिकीर्षितं त्वत्र भवत्या निर्जने वने ॥ ११ ॥,kā tvaṃ kamalapatrākṣi kasyāsi hṛdayaṃgame|kiṃ vā cikīrṣitaṃ tvatra bhavatyā nirjane vane|| 11 ||
+9.20.12,व्यक्तं राजन्यतनयां वेद्म्यहं त्वां सुमध्यमे ।न हि चेतः पौरवाणां अधर्मे रमते क्वचित् ॥ १२ ॥,vyaktaṃ rājanyatanayāṃ vedmyahaṃ tvāṃ sumadhyame|na hi cetaḥ pauravāṇāṃ adharme ramate kvacit|| 12 ||
+9.20.13,श्रीशकुन्तलोवाच ।विश्वामित्रात्मजैवाहं त्यक्ता मेनकया वने ।वेदैतद् भगवान् कण्वो वीर किं करवाम ते ॥ १३ ॥,śrīśakuntalovāca|viśvāmitrātmajaivāhaṃ tyaktā menakayā vane|vedaitad bhagavān kaṇvo vīra kiṃ karavāma te|| 13 ||
+9.20.14,आस्यतां ह्यरविन्दाक्ष गृह्यतां अर्हणं च नः ।भुज्यतां सन्ति नीवारा उष्यतां यदि रोचते ॥ १४ ॥,āsyatāṃ hyaravindākṣa gṛhyatāṃ arhaṇaṃ ca naḥ|bhujyatāṃ santi nīvārā uṣyatāṃ yadi rocate|| 14 ||
+9.20.15,दुष्यन्त उवाच ।उपपन्नमिदं सुभ्रु जातायाः कुशिकान्वये ।स्वयं हि वृणुते राज्ञां कन्यकाः सदृशं वरम् ॥ १५ ॥,duṣyanta uvāca|upapannamidaṃ subhru jātāyāḥ kuśikānvaye|svayaṃ hi vṛṇute rājñāṃ kanyakāḥ sadṛśaṃ varam|| 15 ||
+9.20.16,ओमित्युक्ते यथाधर्मं उपयेमे शकुन्तलाम् ।गान्धर्वविधिना राजा देशकालविधानवित् ॥ १६ ॥,omityukte yathādharmaṃ upayeme śakuntalām|gāndharvavidhinā rājā deśakālavidhānavit|| 16 ||
+9.20.17,अमोघवीर्यो राजर्षिः महिष्यां वीर्यमादधे ।श्वोभूते स्वपुरं यातः कालेनासूत सा सुतम् ॥ १७ ॥,amoghavīryo rājarṣiḥ mahiṣyāṃ vīryamādadhe|śvobhūte svapuraṃ yātaḥ kālenāsūta sā sutam|| 17 ||
+9.20.18,कण्वः कुमारस्य वने चक्रे समुचिताः क्रियाः ।बद्ध्वा मृगेन्द्रान् तरसा क्रीडति स्म स बालकः ॥ १८ ॥,kaṇvaḥ kumārasya vane cakre samucitāḥ kriyāḥ|baddhvā mṛgendrān tarasā krīḍati sma sa bālakaḥ|| 18 ||
+9.20.19,तं दुरत्ययविक्रान्तं आदाय प्रमदोत्तमा ।हरेः अंशांशसंभूतं भर्तुरन्तिकमागमत् ॥ १९ ॥,taṃ duratyayavikrāntaṃ ādāya pramadottamā|hareḥ aṃśāṃśasaṃbhūtaṃ bharturantikamāgamat|| 19 ||
+9.20.20,यदा न जगृहे राजा भार्यापुत्रावनिन्दितौ ।श्रृण्वतां सर्वभूतानां खे वाग् आह अशरीरिणी ॥ २० ॥,yadā na jagṛhe rājā bhāryāputrāvaninditau|śrṛṇvatāṃ sarvabhūtānāṃ khe vāg āha aśarīriṇī|| 20 ||
+9.20.21,माता भस्त्रा पितुः पुत्रो येन जातः स एव सः ।भरस्व पुत्रं दुष्यन्त मावमंस्थाः शकुन्तलाम् ॥ २१ ॥,mātā bhastrā pituḥ putro yena jātaḥ sa eva saḥ|bharasva putraṃ duṣyanta māvamaṃsthāḥ śakuntalām|| 21 ||
+9.20.22,रेतोधाः पुत्रो नयति नरदेव यमक्षयात् ।त्वं चास्य धाता गर्भस्य सत्यमाह शकुन्तला ॥ २२ ॥,retodhāḥ putro nayati naradeva yamakṣayāt|tvaṃ cāsya dhātā garbhasya satyamāha śakuntalā|| 22 ||
+9.20.23,पितरि उपरते सोऽपि चक्रवर्ती महायशाः ।महिमा गीयते तस्य हरेरंशभुवो भुवि ॥ २३ ॥,pitari uparate so'pi cakravartī mahāyaśāḥ|mahimā gīyate tasya hareraṃśabhuvo bhuvi|| 23 ||
+9.20.24,चक्रं दक्षिणहस्तेऽस्य पद्मकोशोऽस्य पादयोः ।ईजे महाभिषेकेण सोऽभिषिक्तोऽधिराड् विभुः ॥ २४ ॥,cakraṃ dakṣiṇahaste'sya padmakośo'sya pādayoḥ|īje mahābhiṣekeṇa so'bhiṣikto'dhirāḍ vibhuḥ|| 24 ||
+9.20.25,पञ्चपञ्चाशता मेध्यैः गंगायामनु वाजिभिः ।मामतेयं पुरोधाय यमुनामनु च प्रभुः ॥ २५ ॥,pañcapañcāśatā medhyaiḥ gaṃgāyāmanu vājibhiḥ|māmateyaṃ purodhāya yamunāmanu ca prabhuḥ|| 25 ||
+9.20.26,अष्टसप्ततिमेध्याश्वान् बबन्ध प्रददद् वसु ।भरतस्य हि दौष्यन्तेः अग्निः साचीगुणे चितः ।सहस्रं बद्वशो यस्मिन् ब्राह्मणा गा विभेजिरे ॥ २६ ॥,aṣṭasaptatimedhyāśvān babandha pradadad vasu|bharatasya hi dauṣyanteḥ agniḥ sācīguṇe citaḥ|sahasraṃ badvaśo yasmin brāhmaṇā gā vibhejire|| 26 ||
+9.20.27,त्रयस्त्रिंशच्छतं ह्यश्वान् बद्ध्वा विस्मापयन् नृपान् ।दौष्यन्तिरत्यगान्मायां देवानां गुरुमाययौ ॥ २७ ॥,trayastriṃśacchataṃ hyaśvān baddhvā vismāpayan nṛpān|dauṣyantiratyagānmāyāṃ devānāṃ gurumāyayau|| 27 ||
+9.20.28,मृगान् शुक्लदतः कृष्णान् हिरण्येन परीवृतान् ।अदात्कर्मणि मष्णारे नियुतानि चतुर्दश ॥ २८ ॥,mṛgān śukladataḥ kṛṣṇān hiraṇyena parīvṛtān|adātkarmaṇi maṣṇāre niyutāni caturdaśa|| 28 ||
+9.20.29,भरतस्य महत् कर्म न पूर्वे नापरे नृपाः ।नैवापुर्नैव प्राप्स्यन्ति बाहुभ्यां त्रिदिवं यथा ॥ २९ ॥,bharatasya mahat karma na pūrve nāpare nṛpāḥ|naivāpurnaiva prāpsyanti bāhubhyāṃ tridivaṃ yathā|| 29 ||
+9.20.30,किरातहूणान् यवनान् अंध्रान् कंकान् खगान् शकान् ।अब्रह्मण्यान् नृपांश्चाहन् म्लेच्छान् दिग्विजयेऽखिलान् ॥ ३० ॥,kirātahūṇān yavanān aṃdhrān kaṃkān khagān śakān|abrahmaṇyān nṛpāṃścāhan mlecchān digvijaye'khilān|| 30 ||
+9.20.31,जित्वा पुरासुरा देवान् ये रसौकांसि भेजिरे ।देवस्त्रियो रसां नीताः प्राणिभिः पुनराहरत् ॥ ३१ ॥,jitvā purāsurā devān ye rasaukāṃsi bhejire|devastriyo rasāṃ nītāḥ prāṇibhiḥ punarāharat|| 31 ||
+9.20.32,सर्वान् कामान् दुदुहतुः प्रजानां तस्य रोदसी ।समास्त्रिणवसाहस्रीः दिक्षु चक्रमवर्तयत् ॥ ३२ ॥,sarvān kāmān duduhatuḥ prajānāṃ tasya rodasī|samāstriṇavasāhasrīḥ dikṣu cakramavartayat|| 32 ||
+9.20.33,स सम्राड् लोकपालाख्यं ऐश्वर्यं अधिराट् श्रियम् ।चक्रं चास्खलितं प्राणान् मृन्मृषेत्युपरराम ह ॥ ३३ ॥,sa samrāḍ lokapālākhyaṃ aiśvaryaṃ adhirāṭ śriyam|cakraṃ cāskhalitaṃ prāṇān mṛnmṛṣetyupararāma ha|| 33 ||
+9.20.34,तस्यासन् नृप वैदर्भ्यः पत्‍न्यस्तिस्रः सुसम्मताः ।जघ्नुस्त्यागभयात् पुत्रान् नानुरूपा इतीरिते ॥ ३४ ॥,tasyāsan nṛpa vaidarbhyaḥ pat‍nyastisraḥ susammatāḥ|jaghnustyāgabhayāt putrān nānurūpā itīrite|| 34 ||
+9.20.35,तस्यैवं वितथे वंशे तदर्थं यजतः सुतम् ।मरुत्स्तोमेन मरुतो भरद्वाजमुपाददुः ॥ ३५ ॥,tasyaivaṃ vitathe vaṃśe tadarthaṃ yajataḥ sutam|marutstomena maruto bharadvājamupādaduḥ|| 35 ||
+9.20.36,अन्तर्वत्‍न्यां भ्रातृपत्‍न्यां मैथुनाय बृहस्पतिः ।प्रवृत्तो वारितो गर्भं शप्त्वा वीर्यमुपासृजत् ॥ ३६ ॥,antarvat‍nyāṃ bhrātṛpat‍nyāṃ maithunāya bṛhaspatiḥ|pravṛtto vārito garbhaṃ śaptvā vīryamupāsṛjat|| 36 ||
+9.20.37,तं त्यक्तुकामां ममतां भर्तुत्यागविशंकिताम् ।नामनिर्वाचनं तस्य श्लोकमेनं सुरा जगुः ॥ ३७ ॥,taṃ tyaktukāmāṃ mamatāṃ bhartutyāgaviśaṃkitām|nāmanirvācanaṃ tasya ślokamenaṃ surā jaguḥ|| 37 ||
+9.20.38,मूढे भर द्वाजं इमं भर द्वाजं बृहस्पते ।यातौ यदुक्त्वा पितरौ भरद्वाजस्ततस्त्वयम् ॥ ३८ ॥,mūḍhe bhara dvājaṃ imaṃ bhara dvājaṃ bṛhaspate|yātau yaduktvā pitarau bharadvājastatastvayam|| 38 ||
+9.20.39,चोद्यमाना सुरैरेवं मत्वा वितथमात्मजम् ।व्यसृजन् मरुतोऽबिभ्रन् दत्तोऽयं वितथेऽन्वये ॥ ३९ ॥,codyamānā surairevaṃ matvā vitathamātmajam|vyasṛjan maruto'bibhran datto'yaṃ vitathe'nvaye|| 39 ||
+9.20.20,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे विंशोऽध्यायः ॥ २० ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe viṃśo'dhyāyaḥ|| 20 ||
+9.21.1,भरतवंशःरन्तिदेव चरितम् ।श्रीशुक उवाच ।वितथस्य सुतान् मन्योः बृहत्क्षत्रो जयस्ततः ।महावीर्यो नरो गर्गः सङ्कृतिस्तु नरात्मजः ॥ १ ॥,bharatavaṃśaḥrantideva caritam|śrīśuka uvāca|vitathasya sutān manyoḥ bṛhatkṣatro jayastataḥ|mahāvīryo naro gargaḥ saṅkṛtistu narātmajaḥ|| 1 ||
+9.21.2,गुरुश्च रन्तिदेवश्च सङ्कृतेः पाण्डुनन्दन ।रन्तिदेवस्य महिमा इहामुत्र च गीयते ॥ २ ॥,guruśca rantidevaśca saṅkṛteḥ pāṇḍunandana|rantidevasya mahimā ihāmutra ca gīyate|| 2 ||
+9.21.3,वियद्वित्तस्य ददतो लब्धं लब्धं बुभुक्षतः ।निष्किञ्चनस्य धीरस्य सकुटुम्बस्य सीदतः ॥ ३ ॥,viyadvittasya dadato labdhaṃ labdhaṃ bubhukṣataḥ|niṣkiñcanasya dhīrasya sakuṭumbasya sīdataḥ|| 3 ||
+9.21.4,व्यतीयुः अष्टचत्वारिंशत् अहनि अपिबतः किल ।घृतपायससंयावं तोयं प्रातरुपस्थितम् ॥ ४ ॥,vyatīyuḥ aṣṭacatvāriṃśat ahani apibataḥ kila|ghṛtapāyasasaṃyāvaṃ toyaṃ prātarupasthitam|| 4 ||
+9.21.5,कृच्छ्रप्राप्तकुटुम्बस्य क्षुत्तृड्भ्यां जातवेपथोः ।अतिथिर्ब्राह्मणः काले भोक्तुकामस्य चागमत् ॥ ५ ॥,kṛcchraprāptakuṭumbasya kṣuttṛḍbhyāṃ jātavepathoḥ|atithirbrāhmaṇaḥ kāle bhoktukāmasya cāgamat|| 5 ||
+9.21.6,तस्मै संव्यभजत् सोऽन्नं आदृत्य श्रद्धयान्वितः ।हरिं सर्वत्र संपश्यन् स भुक्त्वा प्रययौ द्विजः ॥ ६ ॥,tasmai saṃvyabhajat so'nnaṃ ādṛtya śraddhayānvitaḥ|hariṃ sarvatra saṃpaśyan sa bhuktvā prayayau dvijaḥ|| 6 ||
+9.21.7,अथान्यो भोक्ष्यमाणस्य विभक्तस्य महीपतेः ।विभक्तं व्यभजत् तस्मै वृषलाय हरिं स्मरन् ॥ ७ ॥,athānyo bhokṣyamāṇasya vibhaktasya mahīpateḥ|vibhaktaṃ vyabhajat tasmai vṛṣalāya hariṃ smaran|| 7 ||
+9.21.8,याते शूद्रे तमन्योऽगाद् अतिथिः श्वभिरावृतः ।राजन्मे दीयतां अन्नं सगणाय बुभुक्षते ॥ ८ ॥,yāte śūdre tamanyo'gād atithiḥ śvabhirāvṛtaḥ|rājanme dīyatāṃ annaṃ sagaṇāya bubhukṣate|| 8 ||
+9.21.9,स आदृत्यावशिष्टं यद् बहुमानपुरस्कृतम् ।तच्च दत्त्वा नमश्चक्रे श्वभ्यः श्वपतये विभुः ॥ ९ ॥,sa ādṛtyāvaśiṣṭaṃ yad bahumānapuraskṛtam|tacca dattvā namaścakre śvabhyaḥ śvapataye vibhuḥ|| 9 ||
+9.21.10,पानीयमात्रमुच्छेषं तच्चैकपरितर्पणम् ।पास्यतः पुल्कसोऽभ्यागाद् अपो देह्यशुभस्य मे ॥ १० ॥,pānīyamātramuccheṣaṃ taccaikaparitarpaṇam|pāsyataḥ pulkaso'bhyāgād apo dehyaśubhasya me|| 10 ||
+9.21.11,तस्य तां करुणां वाचं निशम्य विपुलश्रमाम् ।कृपया भृशसन्तप्त इदमाहामृतं वचः ॥ ११ ॥,tasya tāṃ karuṇāṃ vācaṃ niśamya vipulaśramām|kṛpayā bhṛśasantapta idamāhāmṛtaṃ vacaḥ|| 11 ||
+9.21.12,न कामयेऽहं गतिमीश्वरात्परां ।अष्टर्द्धियुक्तामपुनर्भवं वा ।आर्तिं प्रपद्येऽखिलदेहभाजां ।अन्तःस्थितो येन भवन्त्यदुःखाः ॥ १२ ॥,na kāmaye'haṃ gatimīśvarātparāṃ|aṣṭarddhiyuktāmapunarbhavaṃ vā|ārtiṃ prapadye'khiladehabhājāṃ|antaḥsthito yena bhavantyaduḥkhāḥ|| 12 ||
+9.21.13,क्षुत्तृट्श्रमो गात्रपरिश्रमश्च ।दैन्यं क्लमः शोकविषादमोहाः ।सर्वे निवृत्ताः कृपणस्य जन्तोः ।जिजीविषोर्जीवजलार्पणान्मे ॥ १३ ॥,kṣuttṛṭśramo gātrapariśramaśca|dainyaṃ klamaḥ śokaviṣādamohāḥ|sarve nivṛttāḥ kṛpaṇasya jantoḥ|jijīviṣorjīvajalārpaṇānme|| 13 ||
+9.21.14,इति प्रभाष्य पानीयं म्रियमाणः पिपासया ।पुल्कसायाददाद् धीरो निसर्गकरुणो नृपः ॥ १४ ॥,iti prabhāṣya pānīyaṃ mriyamāṇaḥ pipāsayā|pulkasāyādadād dhīro nisargakaruṇo nṛpaḥ|| 14 ||
+9.21.15,तस्य त्रिभुवनाधीशाः फलदाः फलमिच्छताम् ।आत्मानं दर्शयां चक्रुः माया विष्णुविनिर्मिताः ॥ १५ ॥,tasya tribhuvanādhīśāḥ phaladāḥ phalamicchatām|ātmānaṃ darśayāṃ cakruḥ māyā viṣṇuvinirmitāḥ|| 15 ||
+9.21.16,स वै तेभ्यो नमस्कृत्य निःसङ्गो विगतस्पृहः ।वासुदेवे भगवति भक्त्या चक्रे मनः परम् ॥ १६ ॥,sa vai tebhyo namaskṛtya niḥsaṅgo vigataspṛhaḥ|vāsudeve bhagavati bhaktyā cakre manaḥ param|| 16 ||
+9.21.17,ईश्वरालम्बनं चित्तं कुर्वतोऽनन्यराधसः ।माया गुणमयी राजन् स्वप्नवत् प्रत्यलीयत ॥ १७ ॥,īśvarālambanaṃ cittaṃ kurvato'nanyarādhasaḥ|māyā guṇamayī rājan svapnavat pratyalīyata|| 17 ||
+9.21.18,तत्प्रसङ��गानुभावेन रन्तिदेवानुवर्तिनः ।अभवन् योगिनः सर्वे नारायणपरायणाः ॥ १८ ॥,tatprasaṅgānubhāvena rantidevānuvartinaḥ|abhavan yoginaḥ sarve nārāyaṇaparāyaṇāḥ|| 18 ||
+9.21.19,गर्गाच्छिनिस्ततो गार्ग्यः क्षत्राद् ब्रह्म ह्यवर्तत ।दुरितक्षयो महावीर्यात् तस्य त्रय्यारुणिः कविः ॥ १९ ॥,gargācchinistato gārgyaḥ kṣatrād brahma hyavartata|duritakṣayo mahāvīryāt tasya trayyāruṇiḥ kaviḥ|| 19 ||
+9.21.20,पुष्करारुणिरित्यत्र ये ब्राह्मणगतिं गताः ।बृहत्क्षत्रस्य पुत्रोऽभूत् हस्ती यद् हस्तिनापुरम् ॥ २० ॥,puṣkarāruṇirityatra ye brāhmaṇagatiṃ gatāḥ|bṛhatkṣatrasya putro'bhūt hastī yad hastināpuram|| 20 ||
+9.21.21,अजमीढो द्विमीढश्च पुरुमीढश्च हस्तिनः ।अजमीढस्य वंश्याः स्युः प्रियमेधादयो द्विजाः ॥ २१ ॥,ajamīḍho dvimīḍhaśca purumīḍhaśca hastinaḥ|ajamīḍhasya vaṃśyāḥ syuḥ priyamedhādayo dvijāḥ|| 21 ||
+9.21.22,अजमीढाद् बृहदिषुः तस्य पुत्रो बृहद्धनुः ।बृहत्कायः ततस्तस्य पुत्र आसीत् जयद्रथः ॥ २२ ॥,ajamīḍhād bṛhadiṣuḥ tasya putro bṛhaddhanuḥ|bṛhatkāyaḥ tatastasya putra āsīt jayadrathaḥ|| 22 ||
+9.21.23,तत्सुतो विशदस्तस्य सेनजित् समजायत ।रुचिराश्वो दृढहनुः काश्यो वत्सश्च तत्सुताः ॥ २३ ॥,tatsuto viśadastasya senajit samajāyata|rucirāśvo dṛḍhahanuḥ kāśyo vatsaśca tatsutāḥ|| 23 ||
+9.21.24,रुचिराश्वसुतः पारः पृथुसेनः तदात्मजः ।पारस्य तनयो नीपः तस्य पुत्रशतं त्वभूत् ॥ २४ ॥,rucirāśvasutaḥ pāraḥ pṛthusenaḥ tadātmajaḥ|pārasya tanayo nīpaḥ tasya putraśataṃ tvabhūt|| 24 ||
+9.21.25,स कृत्व्यां शुककन्यायां ब्रह्मदत्तमजीजनत् ।योगी स गवि भार्यायां विष्वक्सेनं अधात् सुतम् ॥ २५ ॥,sa kṛtvyāṃ śukakanyāyāṃ brahmadattamajījanat|yogī sa gavi bhāryāyāṃ viṣvaksenaṃ adhāt sutam|| 25 ||
+9.21.26,जैगीषव्योपदेशेन योगतंत्रं चकार ह ।उदक्सेनः ततस्तस्माद् भल्लाटो बार्हदीषवाः ॥ २६ ॥,jaigīṣavyopadeśena yogataṃtraṃ cakāra ha|udaksenaḥ tatastasmād bhallāṭo bārhadīṣavāḥ|| 26 ||
+9.21.27,यवीनरो द्विमीढस्य कृतिमान् तत्सुतः स्मृतः ।नाम्ना सत्यधृतिस्तस्य दृढनेमिः सुपार्श्वकृत् ॥ २७ ॥,yavīnaro dvimīḍhasya kṛtimān tatsutaḥ smṛtaḥ|nāmnā satyadhṛtistasya dṛḍhanemiḥ supārśvakṛt|| 27 ||
+9.21.28,सुपार्श्वात् सुमतिस्तस्य पुत्रः सन्नतिमान् ततः ।कृती हिरण्यनाभाद् यो योगं प्राप्य जगौ स्म षट् ॥ २८ ॥,supārśvāt sumatistasya putraḥ sannatimān tataḥ|kṛtī hiraṇyanābhād yo yogaṃ prāpya jagau sma ṣaṭ|| 28 ||
+9.21.29,संहिताः प्राच्यसाम्नां वै नीपो ह्युग्रायुधस्ततः ।तस्य क्षेम्यः सुवीरोऽथ सुवीरस्य रिपुञ्जयः ॥ २९ ॥,saṃhitāḥ prācyasāmnāṃ vai nīpo hyugrāyudhastataḥ|tasya kṣemyaḥ suvīro'tha suvīrasya ripuñjayaḥ|| 29 ||
+9.21.30,ततो बहुरथो नाम पुरुमीढोऽप्रजोऽभवत् ।नलिन्यां अजमीढस्य नीलः शान्तिः सुतस्ततः ॥ ३० ॥,tato bahuratho nāma purumīḍho'prajo'bhavat|nalinyāṃ ajamīḍhasya nīlaḥ śāntiḥ sutastataḥ|| 30 ||
+9.21.31,शान्तेः सुशान्तिस्तत्पुत्रः पुरुजोऽर्कस्ततोऽभवत् ।भर्म्याश्वः तनयस्तस्य पञ्चासन् मुद्‍गलादयः ॥ ३१ ॥,śānteḥ suśāntistatputraḥ purujo'rkastato'bhavat|bharmyāśvaḥ tanayastasya pañcāsan mud‍galādayaḥ|| 31 ||
+9.21.32,यवीनरो बृहद्विश्वः काम्पिल्यः सञ्जयः सुताः ।भर्म्याश्वः प्राह पुत्रा मे पञ्चानां रक्षणाय हि ॥ ३२ ॥,yavīnaro bṛhadviśvaḥ kāmpilyaḥ sañjayaḥ sutāḥ|bharmyāśvaḥ prāha putrā me pañcānāṃ rakṣaṇāya hi|| 32 ||
+9.21.33,विषयाणामलमिमे इति पञ्चालसंज्ञिताः ।मुद्‍गलाद् ब्रह्मनिर्वृत्तं गोत्रं मौद्‍गल्यसंज्ञितम् ॥ ३३ ॥,viṣayāṇāmalamime iti pañcālasaṃjñitāḥ|mud‍galād brahmanirvṛttaṃ gotraṃ maud‍galyasaṃjñitam|| 33 ||
+9.21.34,मिथुनं मुद्‍गलाद् भार्म्याद् दिवोदासः पुमानभूत् ।अहल्या कन्यका यस्यां शतानन्दस्तु गौतमात् ॥ ३४ ॥,mithunaṃ mud‍galād bhārmyād divodāsaḥ pumānabhūt|ahalyā kanyakā yasyāṃ śatānandastu gautamāt|| 34 ||
+9.21.35,तस्य सत्यधृतिः पुत्रो धनुर्वेदविशारदः ।शरद्वान् तत्सुतो यस्माद् उर्वशीदर्शनात् किल ॥ ३५ ॥,tasya satyadhṛtiḥ putro dhanurvedaviśāradaḥ|śaradvān tatsuto yasmād urvaśīdarśanāt kila|| 35 ||
+9.21.36,शरस्तम्बेऽपतद् रेतो मिथुनं तदभूच्छुभम् ।तद्दृष्ट्वा कृपयागृह्णात् शन्तनुर्मृगयां चरन् ।कृपः कुमारः कन्या च द्रोणपत्‍न्यभवत् कृपी ॥ ३६ ॥,śarastambe'patad reto mithunaṃ tadabhūcchubham|taddṛṣṭvā kṛpayāgṛhṇāt śantanurmṛgayāṃ caran|kṛpaḥ kumāraḥ kanyā ca droṇapat‍nyabhavat kṛpī|| 36 ||
+9.21.21,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे एकविंशोऽध्यायः ॥ २१ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe ekaviṃśo'dhyāyaḥ|| 21 ||
+9.22.1,दिवोदासादिवंशकथनम् ऋक्षवंशे पाण्डवादि उत्पत्तिश्च ।श्रीशुक उवाच ।मित्रेयुश्च दिवोदासात् च्यवनः तत्सुतो नृप ।सुदासः सहदेवोऽथ सोमको जन्तुजन्मकृत् ॥ १ ॥,divodāsādivaṃśakathanam ṛkṣavaṃśe pāṇḍavādi utpattiśca|śrīśuka uvāca|mitreyuśca divodāsāt cyavanaḥ tatsuto nṛpa|sudāsaḥ sahadevo'tha somako jantujanmakṛt|| 1 ||
+9.22.2,तस्य पुत्रशतं तेषां यवीयान् पृषतः सुतः ।द्रुपदो द्रौपदी तस्यजज्ञे धृष्टद्युम्नादयः सुताः ॥ २ ॥,tasya putraśataṃ teṣāṃ yavīyān pṛṣataḥ sutaḥ|drupado draupadī tasyajajñe dhṛṣṭadyumnādayaḥ sutāḥ|| 2 ||
+9.22.3,धृष्टद्युम्नात् धृष्टकेतुः भार्म्याः पाञ्चालका इमे ।योऽजमीढसुतो ह्यन्य ऋक्षः संवरणस्ततः ॥ ३ ॥,dhṛṣṭadyumnāt dhṛṣṭaketuḥ bhārmyāḥ pāñcālakā ime|yo'jamīḍhasuto hyanya ṛkṣaḥ saṃvaraṇastataḥ|| 3 ||
+9.22.4,तपत्यां सूर्यकन्यायां कुरुक्षेत्रपतिः कुरुः ।परीक्षित् सुधनुर्जह्नुः निषधाश्व कुरोः सुताः ॥ ४ ॥,tapatyāṃ sūryakanyāyāṃ kurukṣetrapatiḥ kuruḥ|parīkṣit sudhanurjahnuḥ niṣadhāśva kuroḥ sutāḥ|| 4 ||
+9.22.5,सुहोत्रोऽभूत् सुधनुषः च्यवनोऽथ ततः कृती ।वसुस्तस्योपरिचरो बृहद्रथमुखास्ततः ॥ ५ ॥,suhotro'bhūt sudhanuṣaḥ cyavano'tha tataḥ kṛtī|vasustasyoparicaro bṛhadrathamukhāstataḥ|| 5 ||
+9.22.6,कुशाम्बमत्स्यप्रत्यग्र चेदिपाद्याश्च चेदिपाः ।बृहद्रथात्कुशाग्रोऽभूत् ऋषभस्तस्य तत्सुतः ॥ ६ ॥,kuśāmbamatsyapratyagra cedipādyāśca cedipāḥ|bṛhadrathātkuśāgro'bhūt ṛṣabhastasya tatsutaḥ|| 6 ||
+9.22.7,जज्ञे सत्यहितोऽपत्यं पुष्पवान् तत्सुतो जहुः ।अन्यस्यामपि भार्यायां शकले द्वे बृहद्रथात् ॥ ७ ॥,jajñe satyahito'patyaṃ puṣpavān tatsuto jahuḥ|anyasyāmapi bhāryāyāṃ śakale dve bṛhadrathāt|| 7 ||
+9.22.8,ये मात्रा बहिरुत्सृष्टे जरया चाभिसन्धिते ।जीव जीवेति क्रीडन्त्या जरासन्धोऽभवत् सुतः ॥ ८ ॥,ye mātrā bahirutsṛṣṭe jarayā cābhisandhite|jīva jīveti krīḍantyā jarāsandho'bhavat sutaḥ|| 8 ||
+9.22.9,ततश्च सहदेवोऽभूत् सोमापिर्यत् श्रुतश्रवाः ।परीक्षिद् अनपत्योऽभूत् सुरथो नाम जाह्नवः ॥ ९ ॥,tataśca sahadevo'bhūt somāpiryat śrutaśravāḥ|parīkṣid anapatyo'bhūt suratho nāma jāhnavaḥ|| 9 ||
+9.22.10,ततो विदूरथस्तस्मात् सार्वभौमस्ततोऽभवत् ।जयसेनस्तत् तनयो राधिकोऽतोऽयुताय्वभूत् ॥ १० ॥,tato vidūrathastasmāt sārvabhaumastato'bhavat|jayasenastat tanayo rādhiko'to'yutāyvabhūt|| 10 ||
+9.22.11,ततश्च क्रोधनस्तस्मात् देवातिथिरमुष्य च ।ऋष्यस्तस्य दिलीपोऽभूत् प्रतीपस्तस्य चात्मजः ॥ ११ ॥,tataśca krodhanastasmāt devātithiramuṣya ca|ṛṣyastasya dilīpo'bhūt pratīpastasya cātmajaḥ|| 11 ||
+9.22.12,देवापिः शान्तनुस्तस्य बाह्लीक इति चात्मजाः ।पितृराज्यं परित्यज्य देवापिस्तु वनं गतः ॥ १२ ॥,devāpiḥ śāntanustasya bāhlīka iti cātmajāḥ|pitṛrājyaṃ parityajya devāpistu vanaṃ gataḥ|| 12 ||
+9.22.13,अभवत् शन्तनू राजा प्राङ्महाभिषसंज्ञितः ।यं यं कराभ्यां स्पृशति जीर्णं यौवनमेति सः ॥ १३ ॥,abhavat śantanū rājā prāṅmahābhiṣasaṃjñitaḥ|yaṃ yaṃ karābhyāṃ spṛśati jīrṇaṃ yauvanameti saḥ|| 13 ||
+9.22.14,शान्तिमाप्नोति चैवाग्र्यां कर्मणा तेन शन्तनुः ।समा द्वादश तद्राज्ये न ववर्ष यदा विभुः ॥ १४ ॥,śāntimāpnoti caivāgryāṃ karmaṇā tena śantanuḥ|samā dvādaśa tadrājye na vavarṣa yadā vibhuḥ|| 14 ||
+9.22.15,शन्तनुर्ब्राह्मणैरुक्तः परिवेत्तायमग्रभुक् ।राज्यं देह्यग्रजायाशु पुरराष्ट्रविवृद्धये ॥ १५ ॥,śantanurbrāhmaṇairuktaḥ parivettāyamagrabhuk|rājyaṃ dehyagrajāyāśu purarāṣṭravivṛddhaye|| 15 ||
+9.22.16,एवमुक्तो द्विजैर्ज्येष्ठं छन्दयामास सोऽब्रवीत् ।तन्मंत्रिप्रहितैर्विप्रैः वेदाद् विभ्रंशितो गिरा ॥ १६ ॥,evamukto dvijairjyeṣṭhaṃ chandayāmāsa so'bravīt|tanmaṃtriprahitairvipraiḥ vedād vibhraṃśito girā|| 16 ||
+9.22.17,वेदवादातिवादान् वै तदा देवो ववर्ष ह ।देवापिर्योगमास्थाय कलापग्राममाश्रितः ॥ १७ ॥,vedavādātivādān vai tadā devo vavarṣa ha|devāpiryogamāsthāya kalāpagrāmamāśritaḥ|| 17 ||
+9.22.18,सोमवंशे कलौ नष्टे कृतादौ स्थापयिष्यति ।बाह्लीकात्सोमदत्तोऽभूद् भूरिर्भूरिश्रवास्ततः ॥ १८ ॥,somavaṃśe kalau naṣṭe kṛtādau sthāpayiṣyati|bāhlīkātsomadatto'bhūd bhūrirbhūriśravāstataḥ|| 18 ||
+9.22.19,शलश्च शन्तनोरासीद् गंगायां भीष्म आत्मवान् ।सर्वधर्मविदां श्रेष्ठो महाभागवतः कविः ॥ १९ ॥,śalaśca śantanorāsīd gaṃgāyāṃ bhīṣma ātmavān|sarvadharmavidāṃ śreṣṭho mahābhāgavataḥ kaviḥ|| 19 ||
+9.22.20,वीरयूथाग्रणीर्येन रामोऽपि युधि तोष���तः ।शन्तनोर्दाशकन्यायां जज्ञे चित्रांगदः सुतः ॥ २० ॥,vīrayūthāgraṇīryena rāmo'pi yudhi toṣitaḥ|śantanordāśakanyāyāṃ jajñe citrāṃgadaḥ sutaḥ|| 20 ||
+9.22.21,विचित्रवीर्यश्चावरजो नाम्ना चित्रांगदो हतः ।यस्यां पराशरात्साक्षाद् अवतीर्णो हरेः कला ॥ २१ ॥,vicitravīryaścāvarajo nāmnā citrāṃgado hataḥ|yasyāṃ parāśarātsākṣād avatīrṇo hareḥ kalā|| 21 ||
+9.22.22,वेदगुप्तो मुनिः कृष्णो यतोऽहं इदमध्यगाम् ।हित्वा स्वशिष्यान् पैलादीन् भगवान् बादरायणः ॥ २२ ॥,vedagupto muniḥ kṛṣṇo yato'haṃ idamadhyagām|hitvā svaśiṣyān pailādīn bhagavān bādarāyaṇaḥ|| 22 ||
+9.22.23,मह्यं पुत्राय शान्ताय परं गुह्यमिदं जगौ ।विचित्रवीर्योऽथोवाह काशीराजसुते बलात् ॥ २३ ॥,mahyaṃ putrāya śāntāya paraṃ guhyamidaṃ jagau|vicitravīryo'thovāha kāśīrājasute balāt|| 23 ||
+9.22.24,स्वयंवराद् उपानीते अम्बिकाम्बालिके उभे ।तयोरासक्तहृदयो गृहीतो यक्ष्मणा मृतः ॥ २४ ॥,svayaṃvarād upānīte ambikāmbālike ubhe|tayorāsaktahṛdayo gṛhīto yakṣmaṇā mṛtaḥ|| 24 ||
+9.22.25,क्षेत्रेऽप्रजस्य वै भ्रातुः मात्रोक्तो बादरायणः ।धृतराष्ट्रं च पाण्डुं च विदुरं चाप्यजीजनत् ॥ २५ ॥,kṣetre'prajasya vai bhrātuḥ mātrokto bādarāyaṇaḥ|dhṛtarāṣṭraṃ ca pāṇḍuṃ ca viduraṃ cāpyajījanat|| 25 ||
+9.22.26,गान्धार्यां धृतराष्ट्रस्य जज्ञे पुत्रशतं नृप ।तत्र दुर्योधनो ज्येष्ठो दुःशला चापि कन्यका ॥ २६ ॥,gāndhāryāṃ dhṛtarāṣṭrasya jajñe putraśataṃ nṛpa|tatra duryodhano jyeṣṭho duḥśalā cāpi kanyakā|| 26 ||
+9.22.27,शापात् मैथुनरुद्धस्य पाण्डोः कुन्त्यां महारथाः ।जाता धर्मानिलेन्द्रेभ्यो युधिष्ठिरमुखास्त्रयः ॥ २७ ॥,śāpāt maithunaruddhasya pāṇḍoḥ kuntyāṃ mahārathāḥ|jātā dharmānilendrebhyo yudhiṣṭhiramukhāstrayaḥ|| 27 ||
+9.22.28,नकुलः सहदेवश्च माद्र्यां नासत्यदस्रयोः ।द्रौपद्यां पञ्च पञ्चभ्यः पुत्रास्ते पितरोऽभवन् ॥ २८ ॥,nakulaḥ sahadevaśca mādryāṃ nāsatyadasrayoḥ|draupadyāṃ pañca pañcabhyaḥ putrāste pitaro'bhavan|| 28 ||
+9.22.29,युधिष्ठिरात्प्रतिविन्ध्यः श्रुतसेनो वृकोदरात् ।अर्जुनात् श्रुतकीर्तिस्तु शतानीकस्तु नाकुलिः ॥ २९ ॥,yudhiṣṭhirātprativindhyaḥ śrutaseno vṛkodarāt|arjunāt śrutakīrtistu śatānīkastu nākuliḥ|| 29 ||
+9.22.30,सहदेवसुतो राजन् श्रुतकर्मा तथापरे ।युधिष्ठिरात्तु पौरव्यां देवकोऽथ घटोत्कचः ॥ ३० ॥,sahadevasuto rājan śrutakarmā tathāpare|yudhiṣṭhirāttu pauravyāṃ devako'tha ghaṭotkacaḥ|| 30 ||
+9.22.31,भीमसेनाद् हिडिम्बायां काल्यां सर्वगतस्ततः ।सहदेवात् सुहोत्रं तु विजयासूत पार्वती ॥ ३१ ॥,bhīmasenād hiḍimbāyāṃ kālyāṃ sarvagatastataḥ|sahadevāt suhotraṃ tu vijayāsūta pārvatī|| 31 ||
+9.22.32,करेणुमत्यां नकुलो नरमित्रं तथार्जुनः ।इरावन्तमुलूप्यां वै सुतायां बभ्रुवाहनम् ।मणिपुरपतेः सोऽपि तत्पुत्रः पुत्रिकासुतः ॥ ३२ ॥,kareṇumatyāṃ nakulo naramitraṃ tathārjunaḥ|irāvantamulūpyāṃ vai sutāyāṃ babhruvāhanam|maṇipurapateḥ so'pi tatputraḥ putrikāsutaḥ|| 32 ||
+9.22.33,तव तातः सुभद्रायां अभिमन्युरजायत ।सर���वातिरथजिद् वीर उत्तरायां ततो भवान् ॥ ३३ ॥,tava tātaḥ subhadrāyāṃ abhimanyurajāyata|sarvātirathajid vīra uttarāyāṃ tato bhavān|| 33 ||
+9.22.34,परिक्षीणेषु कुरुषु द्रौणेर्ब्रह्मास्त्रतेजसा ।त्वं च कृष्णानुभावेन सजीवो मोचितोऽन्तकात् ॥ ३४ ॥,parikṣīṇeṣu kuruṣu drauṇerbrahmāstratejasā|tvaṃ ca kṛṣṇānubhāvena sajīvo mocito'ntakāt|| 34 ||
+9.22.35,तवेमे तनयास्तात जनमेजयपूर्वकाः ।श्रुतसेनो भीमसेन उग्रसेनश्च वीर्यवान् ॥ ३५ ॥,taveme tanayāstāta janamejayapūrvakāḥ|śrutaseno bhīmasena ugrasenaśca vīryavān|| 35 ||
+9.22.36,जनमेजयस्त्वां विदित्वा तक्षकान्निधनं गतम् ।सर्पान् वै सर्पयागाग्नौ स होष्यति रुषान्वितः ॥ ३६ ॥,janamejayastvāṃ viditvā takṣakānnidhanaṃ gatam|sarpān vai sarpayāgāgnau sa hoṣyati ruṣānvitaḥ|| 36 ||
+9.22.37,कावषेयं पुरोधाय तुरं तुरगमेधयाट् ।समन्तात् पृथिवीं सर्वां जित्वा यक्ष्यति चाध्वरैः ॥ ३७ ॥,kāvaṣeyaṃ purodhāya turaṃ turagamedhayāṭ|samantāt pṛthivīṃ sarvāṃ jitvā yakṣyati cādhvaraiḥ|| 37 ||
+9.22.38,तस्य पुत्रः शतानीको याज्ञवल्क्यात् त्रयीं पठन् ।अस्त्रज्ञानं क्रियाज्ञानं शौनकात् परमेष्यति ॥ ३८ ॥,tasya putraḥ śatānīko yājñavalkyāt trayīṃ paṭhan|astrajñānaṃ kriyājñānaṃ śaunakāt parameṣyati|| 38 ||
+9.22.39,सहस्रानीकस्तत्पुत्रः ततश्चैवाश्वमेधजः ।असीमकृष्णस्तस्यापि नेमिचक्रस्तु तत्सुतः ॥ ३९ ॥,sahasrānīkastatputraḥ tataścaivāśvamedhajaḥ|asīmakṛṣṇastasyāpi nemicakrastu tatsutaḥ|| 39 ||
+9.22.40,गजाह्वये हृते नद्या कौशाम्ब्यां साधु वत्स्यति ।उक्तस्ततश्चित्ररथः तस्मात् कविरथः सुतः ॥ ४० ॥,gajāhvaye hṛte nadyā kauśāmbyāṃ sādhu vatsyati|uktastataścitrarathaḥ tasmāt kavirathaḥ sutaḥ|| 40 ||
+9.22.41,तस्माच्च वृष्टिमांस्तस्य सुषेणोऽथ महीपतिः ।सुनीथस्तस्य भविता नृचक्षुर्यत् सुखीनलः ॥ ४१ ॥,tasmācca vṛṣṭimāṃstasya suṣeṇo'tha mahīpatiḥ|sunīthastasya bhavitā nṛcakṣuryat sukhīnalaḥ|| 41 ||
+9.22.42,परिप्लवः सुतस्तस्मात् मेधावी सुनयात्मजः ।नृपञ्जयस्ततो दूर्वः तिमिः तस्मात् जनिष्यति ॥ ४२ ॥,pariplavaḥ sutastasmāt medhāvī sunayātmajaḥ|nṛpañjayastato dūrvaḥ timiḥ tasmāt janiṣyati|| 42 ||
+9.22.43,तिमेर्बृहद्रथः तस्मात् शतानीकः सुदासजः ।शतानीकाद् दुर्दमनः तस्यापत्यं बहीनरः ॥ ४३ ॥,timerbṛhadrathaḥ tasmāt śatānīkaḥ sudāsajaḥ|śatānīkād durdamanaḥ tasyāpatyaṃ bahīnaraḥ|| 43 ||
+9.22.44,दण्डपाणिर्निमिस्तस्य क्षेमको भविता यतः ।ब्रह्मक्षत्रस्य वै प्रोक्तो वंशो देवर्षिसत्कृतः ॥ ४४ ॥,daṇḍapāṇirnimistasya kṣemako bhavitā yataḥ|brahmakṣatrasya vai prokto vaṃśo devarṣisatkṛtaḥ|| 44 ||
+9.22.45,क्षेमकं प्राप्य राजानं संस्थां प्राप्स्यति वै कलौ ।अथ मागधराजानो भवितारो ये वदामि ते ॥ ४५ ॥,kṣemakaṃ prāpya rājānaṃ saṃsthāṃ prāpsyati vai kalau|atha māgadharājāno bhavitāro ye vadāmi te|| 45 ||
+9.22.46,भविता सहदेवस्य मार्जारिर्यत् श्रुतश्रवाः ।ततो युतायुः तस्यापि निरमित्रोऽथ तत्सुतः ॥ ४६ ॥,bhavitā sahadevasya mārjāriryat śrutaśravāḥ|tato yutāyuḥ tasyāpi niramitro'tha tatsutaḥ|| 46 ||
+9.22.47,सुनक्षत्रः सुनक्षत्राद् बृहत्सेनोऽथ कर्मजित् ।ततः सुतञ्जयाद् विप्रः शुचिस्तस्य भविष्यति ॥ ४७ ॥,sunakṣatraḥ sunakṣatrād bṛhatseno'tha karmajit|tataḥ sutañjayād vipraḥ śucistasya bhaviṣyati|| 47 ||
+9.22.48,क्षेमोऽथ सुव्रतस्तस्माद् धर्मसूत्रः शमस्ततः ।द्युमत्सेनोऽथ सुमतिः सुबलो जनिता ततः ॥ ४८ ॥,kṣemo'tha suvratastasmād dharmasūtraḥ śamastataḥ|dyumatseno'tha sumatiḥ subalo janitā tataḥ|| 48 ||
+9.22.49,सुनीथः सत्यजिदथ विश्वजित् यद् रिपुञ्जयः ।बार्हद्रथाश्च भूपाला भाव्याः साहस्रवत्सरम् ॥ ४९ ॥,sunīthaḥ satyajidatha viśvajit yad ripuñjayaḥ|bārhadrathāśca bhūpālā bhāvyāḥ sāhasravatsaram|| 49 ||
+9.22.22,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे द्वाविंशोऽध्यायः ॥ २२ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe dvāviṃśo'dhyāyaḥ|| 22 ||
+9.23.1,अनुद्रुह्युतुर्वसु यदूनां वंशवर्णनम् ।श्रीशुक उवाच ।अनोः सभानरश्चक्षुः परोक्षश्च त्रयः सुताः ।सभानरात् कालनरः सृञ्जयः तत्सुतस्ततः ॥ १ ॥,anudruhyuturvasu yadūnāṃ vaṃśavarṇanam|śrīśuka uvāca|anoḥ sabhānaraścakṣuḥ parokṣaśca trayaḥ sutāḥ|sabhānarāt kālanaraḥ sṛñjayaḥ tatsutastataḥ|| 1 ||
+9.23.2,जनमेजयः तस्य पुत्रो महाशालो महामनाः ।उशीनरः तितिक्षुश्च महामनस आत्मजौ ॥ २ ॥,janamejayaḥ tasya putro mahāśālo mahāmanāḥ|uśīnaraḥ titikṣuśca mahāmanasa ātmajau|| 2 ||
+9.23.3,शिबिर्वनः शमिर्दक्षः चत्वार् उशीनरात्मजाः ।वृषादर्भः सुधीरश्च मद्रः केकय आत्मवान् ॥ ३ ॥,śibirvanaḥ śamirdakṣaḥ catvār uśīnarātmajāḥ|vṛṣādarbhaḥ sudhīraśca madraḥ kekaya ātmavān|| 3 ||
+9.23.4,शिबेश्चत्वार एवासन् तितिक्षोश्च रुशद्रथः ।ततो होमोऽथ सुतपा बलिः सुतपसोऽभवत् ॥ ४ ॥,śibeścatvāra evāsan titikṣośca ruśadrathaḥ|tato homo'tha sutapā baliḥ sutapaso'bhavat|| 4 ||
+9.23.5,अंगवंगकलिंगाद्याः सुह्मपुण्ड्रान्ध्रसंज्ञिताः ।जज्ञिरे दीर्घतमसो बलेः क्षेत्रे महीक्षितः ॥ ५ ॥,aṃgavaṃgakaliṃgādyāḥ suhmapuṇḍrāndhrasaṃjñitāḥ|jajñire dīrghatamaso baleḥ kṣetre mahīkṣitaḥ|| 5 ||
+9.23.6,चक्रुः स्वनाम्ना विषयान् षडिमान् प्राच्यकांश्च ते ।खनपानोऽङ्गतो जज्ञे तस्माद् दिविरथस्ततः ॥ ६ ॥,cakruḥ svanāmnā viṣayān ṣaḍimān prācyakāṃśca te|khanapāno'ṅgato jajñe tasmād divirathastataḥ|| 6 ||
+9.23.7,सुतो धर्मरथो यस्य जज्ञे चित्ररथोऽप्रजाः ।रोमपाद इति ख्यातः तस्मै दशरथः सखा ॥ ७ ॥,suto dharmaratho yasya jajñe citraratho'prajāḥ|romapāda iti khyātaḥ tasmai daśarathaḥ sakhā|| 7 ||
+9.23.8,शान्तां स्वकन्यां प्रायच्छद् ऋष्यशृङ्ग उवाह याम् ।देवेऽवर्षति यं रामा आनिन्युर्हरिणीसुतम् ॥ ८ ॥,śāntāṃ svakanyāṃ prāyacchad ṛṣyaśṛṅga uvāha yām|deve'varṣati yaṃ rāmā āninyurhariṇīsutam|| 8 ||
+9.23.9,नाट्यसंगीतवादित्रैः विभ्रमालिंंगनार्हणैः ।स तु राज्ञोऽनपत्यस्य निरूप्येष्टिं मरुत्वतः ॥ ९ ॥,nāṭyasaṃgītavāditraiḥ vibhramāliṃṃganārhaṇaiḥ|sa tu rājño'napatyasya nirūpyeṣṭiṃ marutvataḥ|| 9 ||
+9.23.10,प्रजामदाद् दशरथो येन लेभेऽप्रज��ः प्रजाः ।चतुरंगो रोमपादात् पृथुलाक्षस्तु तत्सुतः ॥ १० ॥,prajāmadād daśaratho yena lebhe'prajāḥ prajāḥ|caturaṃgo romapādāt pṛthulākṣastu tatsutaḥ|| 10 ||
+9.23.11,बृहद्रथो बृहत्कर्मा बृहद्‍भानुश्च तत्सुताः ।आद्याद् बृहन्मनास्तस्मात् जयद्रथ उदाहृतः ॥ ११ ॥,bṛhadratho bṛhatkarmā bṛhad‍bhānuśca tatsutāḥ|ādyād bṛhanmanāstasmāt jayadratha udāhṛtaḥ|| 11 ||
+9.23.12,विजयस्तस्य संभूत्यां ततो धृतिरजायत ।ततो धृतव्रतस्तस्य सत्कर्माधिरथस्ततः ॥ १२ ॥,vijayastasya saṃbhūtyāṃ tato dhṛtirajāyata|tato dhṛtavratastasya satkarmādhirathastataḥ|| 12 ||
+9.23.13,योऽसौ गंगातटे क्रीडन् मञ्जूषान्तर्गतं शिशुम् ।कुन्त्यापविद्धं कानीनं अनपत्योऽकरोत्सुतम् ॥ १३ ॥,yo'sau gaṃgātaṭe krīḍan mañjūṣāntargataṃ śiśum|kuntyāpaviddhaṃ kānīnaṃ anapatyo'karotsutam|| 13 ||
+9.23.14,वृषसेनः सुतस्तस्य कर्णस्य जगतीपते ।द्रुह्योश्च तनयो बभ्रुः सेतुः तस्यात्मजस्ततः ॥ १४ ॥,vṛṣasenaḥ sutastasya karṇasya jagatīpate|druhyośca tanayo babhruḥ setuḥ tasyātmajastataḥ|| 14 ||
+9.23.15,आरब्धस्तस्य गान्धारः तस्य धर्मस्ततो धृतः ।धृतस्य दुर्मदस्तस्मात् प्रचेताः प्राचेतसः शतम् ॥ १५ ॥,ārabdhastasya gāndhāraḥ tasya dharmastato dhṛtaḥ|dhṛtasya durmadastasmāt pracetāḥ prācetasaḥ śatam|| 15 ||
+9.23.16,म्लेच्छाधिपतयोऽभूवन् उदीचीं दिशमाश्रिताः ।तुर्वसोश्च सुतो वह्निः वह्नेर्भर्गोऽथ भानुमान् ॥ १६ ॥,mlecchādhipatayo'bhūvan udīcīṃ diśamāśritāḥ|turvasośca suto vahniḥ vahnerbhargo'tha bhānumān|| 16 ||
+9.23.17,त्रिभानुस्तत्सुतोऽस्यापि करन्धम उदारधीः ।मरुतस्तत्सुतोऽपुत्रः पुत्रं पौरवमन्वभूत् ॥ १७ ॥,tribhānustatsuto'syāpi karandhama udāradhīḥ|marutastatsuto'putraḥ putraṃ pauravamanvabhūt|| 17 ||
+9.23.18,दुष्मन्तः स पुनर्भेजे स्व वंशं राज्यकामुकः ।ययातेर्ज्येष्ठपुत्रस्य यदोर्वंशं नरर्षभ ॥ १८ ॥,duṣmantaḥ sa punarbheje sva vaṃśaṃ rājyakāmukaḥ|yayāterjyeṣṭhaputrasya yadorvaṃśaṃ nararṣabha|| 18 ||
+9.23.19,वर्णयामि महापुण्यं सर्वपापहरं नृणाम् ।यदोर्वंशं नरः श्रुत्वा सर्वपापैः प्रमुच्यते ॥ १९ ॥,varṇayāmi mahāpuṇyaṃ sarvapāpaharaṃ nṛṇām|yadorvaṃśaṃ naraḥ śrutvā sarvapāpaiḥ pramucyate|| 19 ||
+9.23.20,यत्रावतीर्णो भगवान् परमात्मा नराकृतिः ।यदोः सहस्रजित्क्रोष्टा नलो रिपुरिति श्रुताः ॥ २० ॥,yatrāvatīrṇo bhagavān paramātmā narākṛtiḥ|yadoḥ sahasrajitkroṣṭā nalo ripuriti śrutāḥ|| 20 ||
+9.23.21,चत्वारः सूनवस्तत्र शतजित् प्रथमात्मजः ।महाहयो रेणुहयो हैहयश्चेति तत्सुताः ॥ २१ ॥,catvāraḥ sūnavastatra śatajit prathamātmajaḥ|mahāhayo reṇuhayo haihayaśceti tatsutāḥ|| 21 ||
+9.23.22,धर्मस्तु हैहयसुतो नेत्रः कुन्तेः पिता ततः ।सोहञ्जिरभवत् कुन्तेः महिष्मान् भद्रसेनकः ॥ २२ ॥,dharmastu haihayasuto netraḥ kunteḥ pitā tataḥ|sohañjirabhavat kunteḥ mahiṣmān bhadrasenakaḥ|| 22 ||
+9.23.24,दुर्मदो भद्रसेनस्य धनकः कृतवीर्यसूः ।कृताग्निः कृतवर्मा च कृतौजा धनकात्मजाः ।अर्जुनः कृतवीर्यस्य सप्तद्वीपेश्वरोऽभवत् ।दत्ता���्रेयात् हरेरंशात् प्राप्तयोगमहागुणः ॥ २४ ॥,durmado bhadrasenasya dhanakaḥ kṛtavīryasūḥ|kṛtāgniḥ kṛtavarmā ca kṛtaujā dhanakātmajāḥ|arjunaḥ kṛtavīryasya saptadvīpeśvaro'bhavat|dattātreyāt hareraṃśāt prāptayogamahāguṇaḥ|| 24 ||
+9.23.25,न नूनं कार्तवीर्यस्य गतिं यास्यन्ति पार्थिवाः ।यज्ञदानतपोयोग श्रुतवीर्यदयादिभिः ॥ २५ ॥,na nūnaṃ kārtavīryasya gatiṃ yāsyanti pārthivāḥ|yajñadānatapoyoga śrutavīryadayādibhiḥ|| 25 ||
+9.23.26,पञ्चाशीति सहस्राणि ह्यव्याहतबलः समाः ।अनष्टवित्तस्मरणो बुभुजेऽक्षय्यषड्वसु ॥ २६ ॥,pañcāśīti sahasrāṇi hyavyāhatabalaḥ samāḥ|anaṣṭavittasmaraṇo bubhuje'kṣayyaṣaḍvasu|| 26 ||
+9.23.27,तस्य पुत्रसहस्रेषु पञ्चैवोर्वरिता मृधे ।जयध्वजः शूरसेनो वृषभो मधुरूर्जितः ॥ २७ ॥,tasya putrasahasreṣu pañcaivorvaritā mṛdhe|jayadhvajaḥ śūraseno vṛṣabho madhurūrjitaḥ|| 27 ||
+9.23.28,जयध्वजात् तालजंघ तस्य पुत्रशतं त्वभूत् ।क्षत्रं यत् तालजंघाख्यं और्वतेजोपसंहृतम् ॥ २८ ॥,jayadhvajāt tālajaṃgha tasya putraśataṃ tvabhūt|kṣatraṃ yat tālajaṃghākhyaṃ aurvatejopasaṃhṛtam|| 28 ||
+9.23.29,तेषां ज्येष्ठो वीतिहोत्रो वृष्णिः पुत्रो मधोः स्मृतः ।तस्य पुत्रशतं त्वासीत् वृष्णिज्येष्ठं यतः कुलम् ॥ २९ ॥,teṣāṃ jyeṣṭho vītihotro vṛṣṇiḥ putro madhoḥ smṛtaḥ|tasya putraśataṃ tvāsīt vṛṣṇijyeṣṭhaṃ yataḥ kulam|| 29 ||
+9.23.30,माधवा वृष्णयो राजन् यादवाश्चेति संज्ञिताः ।यदुपुत्रस्य च क्रोष्टोः पुत्रो वृजिनवांस्ततः ॥ ३० ॥,mādhavā vṛṣṇayo rājan yādavāśceti saṃjñitāḥ|yaduputrasya ca kroṣṭoḥ putro vṛjinavāṃstataḥ|| 30 ||
+9.23.31,स्वाहितोऽतो रुशेकुर्वै तस्य चित्ररथस्ततः ।शशबिन्दुर्महायोगी महाभागो महानभूत् ॥ ३१ ॥,svāhito'to ruśekurvai tasya citrarathastataḥ|śaśabindurmahāyogī mahābhāgo mahānabhūt|| 31 ||
+9.23.32,चतुर्दशमहारत्‍नः चक्रवर्ति अपराजितः ।तस्य पत्‍नीसहस्राणां दशानां सुमहायशाः ॥ ३२ ॥,caturdaśamahārat‍naḥ cakravarti aparājitaḥ|tasya pat‍nīsahasrāṇāṃ daśānāṃ sumahāyaśāḥ|| 32 ||
+9.23.33,दशलक्षसहस्राणि पुत्राणां तास्वजीजनत् ।तेषां तु षट्प्रधानानां पृथुश्रवस आत्मजः ॥ ३३ ॥,daśalakṣasahasrāṇi putrāṇāṃ tāsvajījanat|teṣāṃ tu ṣaṭpradhānānāṃ pṛthuśravasa ātmajaḥ|| 33 ||
+9.23.34,धर्मो नामोशना तस्य हयमेधशतस्य याट् ।तत्सुतो रुचकस्तस्य पञ्चासन्नात्मजाः श्रृणु ॥ ३४ ॥,dharmo nāmośanā tasya hayamedhaśatasya yāṭ|tatsuto rucakastasya pañcāsannātmajāḥ śrṛṇu|| 34 ||
+9.23.35,पुरुजित् रुक्म रुक्मेषु पृथु ज्यामघ संज्ञिताः ।ज्यामघस्त्वप्रजोऽप्यन्यां भार्यां शैब्यापतिर्भयात् ॥ ३५ ॥,purujit rukma rukmeṣu pṛthu jyāmagha saṃjñitāḥ|jyāmaghastvaprajo'pyanyāṃ bhāryāṃ śaibyāpatirbhayāt|| 35 ||
+9.23.36,नाविन्दत् शत्रुभवनाद् भोज्यां कन्यामहारषीत् ।रथस्थां तां निरीक्ष्याह शैब्या पतिममर्षिता ॥ ३६ ॥,nāvindat śatrubhavanād bhojyāṃ kanyāmahāraṣīt|rathasthāṃ tāṃ nirīkṣyāha śaibyā patimamarṣitā|| 36 ||
+9.23.37,केयं कुहक मत्स्थानं रथमारोपितेति वै ।स्नुषा तवेत्यभिहिते स्मयन्ती पतिमब्रवीत् ॥ ३७ ॥,keyaṃ kuhaka matsthānaṃ rathamāropiteti vai|snuṣā tavetyabhihite smayantī patimabravīt|| 37 ||
+9.23.38,अहं बन्ध्यासपत्‍नी च स्नुषा मे युज्यते कथम् ।जनयिष्यसि यं राज्ञि तस्येयमुपयुज्यते ॥ ३८ ॥,ahaṃ bandhyāsapat‍nī ca snuṣā me yujyate katham|janayiṣyasi yaṃ rājñi tasyeyamupayujyate|| 38 ||
+9.23.39,अन्वमोदन्त तद्विश्वे देवाः पितर एव च ।शैब्या गर्भं अधात्काले कुमारं सुषुवे शुभम् ।स विदर्भ इति प्रोक्त उपयेमे स्नुषां सतीम् ॥ ३९ ॥,anvamodanta tadviśve devāḥ pitara eva ca|śaibyā garbhaṃ adhātkāle kumāraṃ suṣuve śubham|sa vidarbha iti prokta upayeme snuṣāṃ satīm|| 39 ||
+9.23.23,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां नवमस्कन्धे त्रयोविंशोऽध्यायः ॥ २३ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ navamaskandhe trayoviṃśo'dhyāyaḥ|| 23 ||
+9.24.1,श्रीशुक उवाच ।तस्यां विदर्भोऽजनयत्पुत्रौ नाम्ना कुशक्रथौ ।तृतीयं रोमपादं च विदर्भकुलनन्दनम् ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|tasyāṃ vidarbho'janayatputrau nāmnā kuśakrathau|tṛtīyaṃ romapādaṃ ca vidarbhakulanandanam|| 1 ||
+9.24.2,रोमपादसुतो बभ्रुर्बभ्रोः कृतिरजायत ।उशिकस्तत्सुतस्तस्माच्चेदिश्चैद्यादयो नृपाः ॥ २ ॥,romapādasuto babhrurbabhroḥ kṛtirajāyata|uśikastatsutastasmāccediścaidyādayo nṛpāḥ|| 2 ||
+9.24.3,क्रथस्य कुन्तिः पुत्रोऽभूद्वृष्णिस्तस्याथ निर्वृतिः ।ततो दशार्हो नाम्नाभूत्तस्य व्योमः सुतस्ततः ॥ ३ ॥,krathasya kuntiḥ putro'bhūdvṛṣṇistasyātha nirvṛtiḥ|tato daśārho nāmnābhūttasya vyomaḥ sutastataḥ|| 3 ||
+9.24.4,जीमूतो विकृतिस्तस्य यस्य भीमरथः सुतः ।ततो नवरथः पुत्रो जातो दशरथस्ततः ॥ ४ ॥,jīmūto vikṛtistasya yasya bhīmarathaḥ sutaḥ|tato navarathaḥ putro jāto daśarathastataḥ|| 4 ||
+9.24.5,करम्भिः शकुनेः पुत्रो देवरातस्तदात्मजः ।देवक्षत्रस्ततस्तस्य मधुः कुरुवशादनुः ॥ ५ ॥,karambhiḥ śakuneḥ putro devarātastadātmajaḥ|devakṣatrastatastasya madhuḥ kuruvaśādanuḥ|| 5 ||
+9.24.6,पुरुहोत्रस्त्वनोः पुत्रस्तस्यायुः सात्वतस्ततः ।भजमानो भजिर्दिव्यो वृष्णिर्देवावृधोऽन्धकः ॥ ६ ॥,puruhotrastvanoḥ putrastasyāyuḥ sātvatastataḥ|bhajamāno bhajirdivyo vṛṣṇirdevāvṛdho'ndhakaḥ|| 6 ||
+9.24.7,सात्वतस्य सुताः सप्त महाभोजश्च मारिष ।भजमानस्य निम्लोचिः किङ्कणो धृष्टिरेव च ॥ ७ ॥,sātvatasya sutāḥ sapta mahābhojaśca māriṣa|bhajamānasya nimlociḥ kiṅkaṇo dhṛṣṭireva ca|| 7 ||
+9.24.8,एकस्यामात्मजाः पत्न्यामन्यस्यां च त्रयः सुताः ।शताजिच्च सहस्राजिदयुताजिदिति प्रभो ॥ ८ ॥,ekasyāmātmajāḥ patnyāmanyasyāṃ ca trayaḥ sutāḥ|śatājicca sahasrājidayutājiditi prabho|| 8 ||
+9.24.9,बभ्रुर्देवावृधसुतस्तयोः श्लोकौ पठन्त्यमू ।यथैव शृणुमो दूरात्सम्पश्यामस्तथान्तिकात् ॥ ९ ॥,babhrurdevāvṛdhasutastayoḥ ślokau paṭhantyamū|yathaiva śṛṇumo dūrātsampaśyāmastathāntikāt|| 9 ||
+9.24.10,बभ्रुः श्रेष्ठो मनुष्याणां देवैर्देवावृधः समः ।पुरुषाः पञ्चषष्टिश्च षट्सहस्राणि चाष्ट च ॥ १० ॥,babhruḥ śreṣṭho manuṣyāṇāṃ devairdevāvṛdhaḥ samaḥ|puruṣāḥ pañcaṣaṣṭiśca ṣaṭsahasrāṇi cāṣṭa ca|| 10 ||
+9.24.11,येऽमृतत्वमनुप्राप्ता बभ्रोर्देवावृधादपि ।महाभोजोऽतिधर्मात्मा भोजा आसंस्तदन्वये ॥ ११ ॥,ye'mṛtatvamanuprāptā babhrordevāvṛdhādapi|mahābhojo'tidharmātmā bhojā āsaṃstadanvaye|| 11 ||
+9.24.12,वृष्णेः सुमित्रः पुत्रोऽभूद्युधाजिच्च परन्तप ।शिनिस्तस्यानमित्रश्च निघ्नोऽभूदनमित्रतः ॥ १२ ॥,vṛṣṇeḥ sumitraḥ putro'bhūdyudhājicca parantapa|śinistasyānamitraśca nighno'bhūdanamitrataḥ|| 12 ||
+9.24.13,सत्राजितः प्रसेनश्च निघ्नस्याथासतुः सुतौ ।अनमित्रसुतो योऽन्यः शिनिस्तस्य च सत्यकः ॥ १३ ॥,satrājitaḥ prasenaśca nighnasyāthāsatuḥ sutau|anamitrasuto yo'nyaḥ śinistasya ca satyakaḥ|| 13 ||
+9.24.14,युयुधानः सात्यकिर्वै जयस्तस्य कुणिस्ततः ।युगन्धरोऽनमित्रस्य वृष्णिः पुत्रोऽपरस्ततः ॥ १४ ॥,yuyudhānaḥ sātyakirvai jayastasya kuṇistataḥ|yugandharo'namitrasya vṛṣṇiḥ putro'parastataḥ|| 14 ||
+9.24.15,श्वफल्कश्चित्ररथश्च गान्दिन्यां च श्वफल्कतः ।अक्रूरप्रमुखा आसन्पुत्रा द्वादश विश्रुताः ॥ १५ ॥,śvaphalkaścitrarathaśca gāndinyāṃ ca śvaphalkataḥ|akrūrapramukhā āsanputrā dvādaśa viśrutāḥ|| 15 ||
+9.24.16,आसङ्गः सारमेयश्च मृदुरो मृदुविद्गिरिः ।धर्मवृद्धः सुकर्मा च क्षेत्रोपेक्षोऽरिमर्दनः ॥ १६ ॥,āsaṅgaḥ sārameyaśca mṛduro mṛduvidgiriḥ|dharmavṛddhaḥ sukarmā ca kṣetropekṣo'rimardanaḥ|| 16 ||
+9.24.17,शत्रुघ्नो गन्धमादश्च प्रतिबाहुश्च द्वादश ।तेषां स्वसा सुचाराख्या द्वावक्रूरसुतावपि ॥ १७ ॥,śatrughno gandhamādaśca pratibāhuśca dvādaśa|teṣāṃ svasā sucārākhyā dvāvakrūrasutāvapi|| 17 ||
+9.24.18,देववानुपदेवश्च तथा चित्ररथात्मजाः ।पृथुर्विदूरथाद्याश्च बहवो वृष्णिनन्दनाः ॥ १८ ॥,devavānupadevaśca tathā citrarathātmajāḥ|pṛthurvidūrathādyāśca bahavo vṛṣṇinandanāḥ|| 18 ||
+9.24.19,कुकुरो भजमानश्च शुचिः कम्बलबर्हिषः ।कुकुरस्य सुतो वह्निर्विलोमा तनयस्ततः ॥ १९ ॥,kukuro bhajamānaśca śuciḥ kambalabarhiṣaḥ|kukurasya suto vahnirvilomā tanayastataḥ|| 19 ||
+9.24.20,कपोतरोमा तस्यानुः सखा यस्य च तुम्बुरुः ।अन्धकाद्दुन्दुभिस्तस्मादविद्योतः पुनर्वसुः ॥ २० ॥,kapotaromā tasyānuḥ sakhā yasya ca tumburuḥ|andhakāddundubhistasmādavidyotaḥ punarvasuḥ|| 20 ||
+9.24.21,तस्याहुकश्चाहुकी च कन्या चैवाहुकात्मजौ ।देवकश्चोग्रसेनश्च चत्वारो देवकात्मजाः ॥ २१ ॥,tasyāhukaścāhukī ca kanyā caivāhukātmajau|devakaścograsenaśca catvāro devakātmajāḥ|| 21 ||
+9.24.22,देववानुपदेवश्च सुदेवो देववर्धनः ।तेषां स्वसारः सप्तासन्धृतदेवादयो नृप ॥ २२ ॥,devavānupadevaśca sudevo devavardhanaḥ|teṣāṃ svasāraḥ saptāsandhṛtadevādayo nṛpa|| 22 ||
+9.24.23,शान्तिदेवोपदेवा च श्रीदेवा देवरक्षिता ।सहदेवा देवकी च वसुदेव उवाह ताः ॥ २३ ॥,śāntidevopadevā ca śrīdevā devarakṣitā|sahadevā devakī ca vasudeva uvāha tāḥ|| 23 ||
+9.24.24,कंसः सुनामा न्यग्रोधः कङ्कः शङ्कुः सुहूस्तथा ।राष्ट्रपालोऽथ धृष्टिश्च तुष्टिमानौग्रसेनयः ॥ २४ ॥,kaṃsaḥ sunāmā nyagrodhaḥ kaṅkaḥ śaṅkuḥ suhūstathā|rāṣṭrapālo'tha dhṛṣṭiśca tuṣṭimānaugrasenayaḥ|| 24 ||
+9.24.25,कंस�� कंसवती कङ्का शूरभू राष्टपालिका ।उग्रसेनदुहितरो वसुदेवानुजस्त्रियः ॥ २५ ॥,kaṃsā kaṃsavatī kaṅkā śūrabhū rāṣṭapālikā|ugrasenaduhitaro vasudevānujastriyaḥ|| 25 ||
+9.24.26,शूरो विदूरथादासीद्भजमानस्तु तत्सुतः ।शिनिस्तस्मात्स्वयं भोजो हृदिकस्तत्सुतो मतः ॥ २६ ॥,śūro vidūrathādāsīdbhajamānastu tatsutaḥ|śinistasmātsvayaṃ bhojo hṛdikastatsuto mataḥ|| 26 ||
+9.24.27,देवमीढः शतधनुः कृतवर्मेति तत्सुताः ।देवमीढस्य शूरस्य मारिषा नाम पत्न्यभूत् ॥ २७ ॥,devamīḍhaḥ śatadhanuḥ kṛtavarmeti tatsutāḥ|devamīḍhasya śūrasya māriṣā nāma patnyabhūt|| 27 ||
+9.24.28,तस्यां स जनयामास दश पुत्रानकल्मषान् ।वसुदेवं देवभागं देवश्रवसमानकम् ॥ २८ ॥,tasyāṃ sa janayāmāsa daśa putrānakalmaṣān|vasudevaṃ devabhāgaṃ devaśravasamānakam|| 28 ||
+9.24.29,सृञ्जयं श्यामकं कङ्कं शमीकं वत्सकं वृकम् ।देवदुन्दुभयो नेदुरानका यस्य जन्मनि ॥ २९ ॥,sṛñjayaṃ śyāmakaṃ kaṅkaṃ śamīkaṃ vatsakaṃ vṛkam|devadundubhayo nedurānakā yasya janmani|| 29 ||
+9.24.30,वसुदेवं हरेः स्थानं वदन्त्यानकदुन्दुभिम् ।पृथा च श्रुतदेवा च श्रुतकीर्तिः श्रुतश्रवाः ॥ ३० ॥,vasudevaṃ hareḥ sthānaṃ vadantyānakadundubhim|pṛthā ca śrutadevā ca śrutakīrtiḥ śrutaśravāḥ|| 30 ||
+9.24.31,राजाधिदेवी चैतेषां भगिन्यः पञ्च कन्यकाः ।कुन्तेः सख्युः पिता शूरो ह्यपुत्रस्य पृथामदात् ॥ ३१ ॥,rājādhidevī caiteṣāṃ bhaginyaḥ pañca kanyakāḥ|kunteḥ sakhyuḥ pitā śūro hyaputrasya pṛthāmadāt|| 31 ||
+9.24.32,साप दुर्वाससो विद्यां देवहूतीं प्रतोषितात् ।तस्या वीर्यपरीक्षार्थमाजुहाव रविं शुचिः ॥ ३२ ॥,sāpa durvāsaso vidyāṃ devahūtīṃ pratoṣitāt|tasyā vīryaparīkṣārthamājuhāva raviṃ śuciḥ|| 32 ||
+9.24.33,तदैवोपागतं देवं वीक्ष्य विस्मितमानसा ।प्रत्ययार्थं प्रयुक्ता मे याहि देव क्षमस्व मे ॥ ३३ ॥,tadaivopāgataṃ devaṃ vīkṣya vismitamānasā|pratyayārthaṃ prayuktā me yāhi deva kṣamasva me|| 33 ||
+9.24.34,अमोघं देवसन्दर्शमादधे त्वयि चात्मजम् ।योनिर्यथा न दुष्येत कर्ताहं ते सुमध्यमे ॥ ३४ ॥,amoghaṃ devasandarśamādadhe tvayi cātmajam|yoniryathā na duṣyeta kartāhaṃ te sumadhyame|| 34 ||
+9.24.35,इति तस्यां स आधाय गर्भं सूर्यो दिवं गतः ।सद्यः कुमारः सञ्जज्ञे द्वितीय इव भास्करः ॥ ३५ ॥,iti tasyāṃ sa ādhāya garbhaṃ sūryo divaṃ gataḥ|sadyaḥ kumāraḥ sañjajñe dvitīya iva bhāskaraḥ|| 35 ||
+9.24.36,तं सात्यजन्नदीतोये कृच्छ्राल्लोकस्य बिभ्यती ।प्रपितामहस्तामुवाह पाण्डुर्वै सत्यविक्रमः ॥ ३६ ॥,taṃ sātyajannadītoye kṛcchrāllokasya bibhyatī|prapitāmahastāmuvāha pāṇḍurvai satyavikramaḥ|| 36 ||
+9.24.37,श्रुतदेवां तु कारूषो वृद्धशर्मा समग्रहीत् ।यस्यामभूद्दन्तवक्र ऋषिशप्तो दितेः सुतः ॥ ३७ ॥,śrutadevāṃ tu kārūṣo vṛddhaśarmā samagrahīt|yasyāmabhūddantavakra ṛṣiśapto diteḥ sutaḥ|| 37 ||
+9.24.38,कैकेयो धृष्टकेतुश्च श्रुतकीर्तिमविन्दत ।सन्तर्दनादयस्तस्यां पञ्चासन्कैकयाः सुताः ॥ ३८ ॥,kaikeyo dhṛṣṭaketuśca śrutakīrtimavindata|santardanādayastasyāṃ pañcāsankaikayāḥ sutāḥ|| 38 ||
+9.24.39,राजाधिदेव्या���ावन्त्यौ जयसेनोऽजनिष्ट ह ।दमघोषश्चेदिराजः श्रुतश्रवसमग्रहीत् ॥ ३९ ॥,rājādhidevyāmāvantyau jayaseno'janiṣṭa ha|damaghoṣaścedirājaḥ śrutaśravasamagrahīt|| 39 ||
+9.24.40,शिशुपालः सुतस्तस्याः कथितस्तस्य सम्भवः ।देवभागस्य कंसायां चित्रकेतुबृहद्बलौ ॥ ४० ॥,śiśupālaḥ sutastasyāḥ kathitastasya sambhavaḥ|devabhāgasya kaṃsāyāṃ citraketubṛhadbalau|| 40 ||
+9.24.41,कंसवत्यां देवश्रवसः सुवीर इषुमांस्तथा ।बकः कङ्कात्तु कङ्कायां सत्यजित्पुरुजित्तथा ॥ ४१ ॥,kaṃsavatyāṃ devaśravasaḥ suvīra iṣumāṃstathā|bakaḥ kaṅkāttu kaṅkāyāṃ satyajitpurujittathā|| 41 ||
+9.24.42,सृञ्जयो राष्ट्रपाल्यां च वृषदुर्मर्षणादिकान् ।हरिकेशहिरण्याक्षौ शूरभूम्यां च श्यामकः ॥ ४२ ॥,sṛñjayo rāṣṭrapālyāṃ ca vṛṣadurmarṣaṇādikān|harikeśahiraṇyākṣau śūrabhūmyāṃ ca śyāmakaḥ|| 42 ||
+9.24.43,मिश्रकेश्यामप्सरसि वृकादीन्वत्सकस्तथा ।तक्षपुष्करशालादीन्दुर्वाक्ष्यां वृक आदधे ॥ ४३ ॥,miśrakeśyāmapsarasi vṛkādīnvatsakastathā|takṣapuṣkaraśālādīndurvākṣyāṃ vṛka ādadhe|| 43 ||
+9.24.44,सुमित्रार्जुनपालादीन्समीकात्तु सुदामनी ।आनकः कर्णिकायां वै ऋतधामाजयावपि ॥ ४४ ॥,sumitrārjunapālādīnsamīkāttu sudāmanī|ānakaḥ karṇikāyāṃ vai ṛtadhāmājayāvapi|| 44 ||
+9.24.45,पौरवी रोहिणी भद्रा मदिरा रोचना इला ।देवकीप्रमुखाश्चासन्पत्न्य आनकदुन्दुभेः ॥ ४५ ॥,pauravī rohiṇī bhadrā madirā rocanā ilā|devakīpramukhāścāsanpatnya ānakadundubheḥ|| 45 ||
+9.24.46,बलं गदं सारणं च दुर्मदं विपुलं ध्रुवम् ।वसुदेवस्तु रोहिण्यां कृतादीनुदपादयत् ॥ ४६ ॥,balaṃ gadaṃ sāraṇaṃ ca durmadaṃ vipulaṃ dhruvam|vasudevastu rohiṇyāṃ kṛtādīnudapādayat|| 46 ||
+9.24.47,सुभद्रो भद्र बाहुश्च दुर्मदो भद्र एव च ।पौरव्यास्तनया ह्येते भूताद्या द्वादशाभवन् ॥ ४७ ॥,subhadro bhadra bāhuśca durmado bhadra eva ca|pauravyāstanayā hyete bhūtādyā dvādaśābhavan|| 47 ||
+9.24.48,नन्दोपनन्दकृतक शूराद्या मदिरात्मजाः ।कौशल्या केशिनं त्वेकमसूत कुलनन्दनम् ॥ ४८ ॥,nandopanandakṛtaka śūrādyā madirātmajāḥ|kauśalyā keśinaṃ tvekamasūta kulanandanam|| 48 ||
+9.24.49,रोचनायामतो जाता हस्तहेमाङ्गदादयः ।इलायामुरुवल्कादीन्यदुमुख्यानजीजनत् ॥ ४९ ॥,rocanāyāmato jātā hastahemāṅgadādayaḥ|ilāyāmuruvalkādīnyadumukhyānajījanat|| 49 ||
+9.24.50,विपृष्ठो धृतदेवायामेक आनकदुन्दुभेः ।शान्तिदेवात्मजा राजन्प्रशमप्रसितादयः ॥ ५० ॥,vipṛṣṭho dhṛtadevāyāmeka ānakadundubheḥ|śāntidevātmajā rājanpraśamaprasitādayaḥ|| 50 ||
+9.24.51,राजन्यकल्पवर्षाद्या उपदेवासुता दश ।वसुहंससुवंशाद्याः श्रीदेवायास्तु षट्सुताः ॥ ५१ ॥,rājanyakalpavarṣādyā upadevāsutā daśa|vasuhaṃsasuvaṃśādyāḥ śrīdevāyāstu ṣaṭsutāḥ|| 51 ||
+9.24.52,देवरक्षितया लब्धा नव चात्र गदादयः ।वसुदेवः सुतानष्टावादधे सहदेवया ॥ ५२ ॥,devarakṣitayā labdhā nava cātra gadādayaḥ|vasudevaḥ sutānaṣṭāvādadhe sahadevayā|| 52 ||
+9.24.53,प्रवरश्रतमुख्यांश्च साक्षाद्धर्मो वसूनिव ।वसुदेवस्तु देवक्यामष्ट पुत्रानजीजनत् ॥ ५३ ॥,pravaraśratamukhyāṃśca sākṣāddharmo vasūniva|vasudevastu devakyāmaṣṭa putrānajījanat|| 53 ||
+9.24.54,कीर्तिमन्तं सुषेणं च भद्रसेनमुदारधीः ।ऋजुं सम्मर्दनं भद्रं सङ्कर्षणमहीश्वरम् ॥ ५४ ॥,kīrtimantaṃ suṣeṇaṃ ca bhadrasenamudāradhīḥ|ṛjuṃ sammardanaṃ bhadraṃ saṅkarṣaṇamahīśvaram|| 54 ||
+9.24.55,अष्टमस्तु तयोरासीत्स्वयमेव हरिः किल ।सुभद्रा च महाभागा तव राजन्पितामही ॥ ५५ ॥,aṣṭamastu tayorāsītsvayameva hariḥ kila|subhadrā ca mahābhāgā tava rājanpitāmahī|| 55 ||
+9.24.56,यदा यदा हि धर्मस्य क्षयो वृद्धिश्च पाप्मनः ।तदा तु भगवानीश आत्मानं सृजते हरिः ॥ ५६ ॥,yadā yadā hi dharmasya kṣayo vṛddhiśca pāpmanaḥ|tadā tu bhagavānīśa ātmānaṃ sṛjate hariḥ|| 56 ||
+9.24.57,न ह्यस्य जन्मनो हेतुः कर्मणो वा महीपते ।आत्ममायां विनेशस्य परस्य द्र ष्टुरात्मनः ॥ ५७ ॥,na hyasya janmano hetuḥ karmaṇo vā mahīpate|ātmamāyāṃ vineśasya parasya dra ṣṭurātmanaḥ|| 57 ||
+9.24.58,यन्मायाचेष्टितं पुंसः स्थित्युत्पत्त्यप्ययाय हि ।अनुग्रहस्तन्निवृत्तेरात्मलाभाय चेष्यते ॥ ५८ ॥,yanmāyāceṣṭitaṃ puṃsaḥ sthityutpattyapyayāya hi|anugrahastannivṛtterātmalābhāya ceṣyate|| 58 ||
+9.24.59,अक्षौहिणीनां पतिभिरसुरैर्नृपलाञ्छनैः ।भुव आक्रम्यमाणाया अभाराय कृतोद्यमः ॥ ५९ ॥,akṣauhiṇīnāṃ patibhirasurairnṛpalāñchanaiḥ|bhuva ākramyamāṇāyā abhārāya kṛtodyamaḥ|| 59 ||
+9.24.60,कर्माण्यपरिमेयाणि मनसापि सुरेश्वरैः ।सहसङ्कर्षणश्चक्रे भगवान्मधुसूदनः ॥ ६० ॥,karmāṇyaparimeyāṇi manasāpi sureśvaraiḥ|sahasaṅkarṣaṇaścakre bhagavānmadhusūdanaḥ|| 60 ||
+9.24.61,कलौ जनिष्यमाणानां दुःखशोकतमोनुदम् ।अनुग्रहाय भक्तानां सुपुण्यं व्यतनोद्यशः ॥ ६१ ॥,kalau janiṣyamāṇānāṃ duḥkhaśokatamonudam|anugrahāya bhaktānāṃ supuṇyaṃ vyatanodyaśaḥ|| 61 ||
+9.24.62,यस्मिन्सत्कर्णपीयुषे यशस्तीर्थवरे सकृत् ।श्रोत्राञ्जलिरुपस्पृश्य धुनुते कर्मवासनाम् ॥ ६२ ॥,yasminsatkarṇapīyuṣe yaśastīrthavare sakṛt|śrotrāñjalirupaspṛśya dhunute karmavāsanām|| 62 ||
+9.24.63,भोजवृष्ण्यन्धकमधु शूरसेनदशार्हकैः ।श्लाघनीयेहितः शश्वत्कुरुसृञ्जयपाण्डुभिः ॥ ६३ ॥,bhojavṛṣṇyandhakamadhu śūrasenadaśārhakaiḥ|ślāghanīyehitaḥ śaśvatkurusṛñjayapāṇḍubhiḥ|| 63 ||
+9.24.64,स्निग्धस्मितेक्षितोदारैर्वाक्यैर्विक्रमलीलया ।नृलोकं रमयामास मूर्त्या सर्वाङ्गरम्यया ॥ ६४ ॥,snigdhasmitekṣitodārairvākyairvikramalīlayā|nṛlokaṃ ramayāmāsa mūrtyā sarvāṅgaramyayā|| 64 ||
+9.24.65,यस्याननं मकरकुण्डलचारुकर्ण भ्राजत्कपोलसुभगं सविलासहासम् ।नित्योत्सवं न ततृपुर्दृशिभिः पिबन्त्यो नार्यो नराश्च मुदिताः कुपिता निमेश्च ॥ ६५ ॥,yasyānanaṃ makarakuṇḍalacārukarṇa bhrājatkapolasubhagaṃ savilāsahāsam|nityotsavaṃ na tatṛpurdṛśibhiḥ pibantyo nāryo narāśca muditāḥ kupitā nimeśca|| 65 ||
+9.24.66,जातो गतः पितृगृहाद्व्रजमेधितार्थो हत्वा रिपून्सुतशतानि कृतोरुदारः ।उत्पाद्य तेषु पुरुषः क्रतुभिः समीजे आत्मानमात्मनिगमं प्रथयन्जनेषु ॥ ६६ ॥,jāto gataḥ pitṛgṛhādvrajamedhitārtho hatvā ripūnsutaśatāni kṛtorudāraḥ|utpādya teṣu puruṣaḥ kratubhiḥ samīje ātmānamātmanigamaṃ prathayanjaneṣu|| 66 ||
+9.24.67,पृथ्व्याः स वै गुरुभरं क्षपयन्कुरूणामन्तःसमुत्थकलिना युधि भूपचम्वः ।दृष्ट्या विधूय विजये जयमुद्विघोष्य प्रोच्योद्धवाय च परं समगात्स्वधाम ॥ ६७ ॥,pṛthvyāḥ sa vai gurubharaṃ kṣapayankurūṇāmantaḥsamutthakalinā yudhi bhūpacamvaḥ|dṛṣṭyā vidhūya vijaye jayamudvighoṣya procyoddhavāya ca paraṃ samagātsvadhāma|| 67 ||
+10.1.1,श्रीकृष्णावतारोपक्रमः ब्रह्मकर्तृकं पृथिव्या आश्वासनं कंसस्य देवकीवधोद्योगाद् ।वसुदेववचनेन निवृत्तिः षण्णां देवकीपुत्राणां कंसकतृको वधश्च ।श्रीराजोवाच ।कथितो वंशविस्तारो भवता सोमसूर्ययोः ।राज्ञां च उभयवंश्यानां चरितं परमाद्‍भुतम् ॥ १ ॥,śrīkṛṣṇāvatāropakramaḥ brahmakartṛkaṃ pṛthivyā āśvāsanaṃ kaṃsasya devakīvadhodyogād|vasudevavacanena nivṛttiḥ ṣaṇṇāṃ devakīputrāṇāṃ kaṃsakatṛko vadhaśca|śrīrājovāca|kathito vaṃśavistāro bhavatā somasūryayoḥ|rājñāṃ ca ubhayavaṃśyānāṃ caritaṃ paramād‍bhutam|| 1 ||
+10.1.2,यदोश्च धर्मशीलस्य नितरां मुनिसत्तम ।तत्रांशेन अवतीर्णस्य विष्णोर्वीर्याणि शंस नः ॥ २ ॥,yadośca dharmaśīlasya nitarāṃ munisattama|tatrāṃśena avatīrṇasya viṣṇorvīryāṇi śaṃsa naḥ|| 2 ||
+10.1.3,अवतीर्य यदोर्वंशे भगवान् भूतभावनः ।कृतवान् यानि विश्वात्मा तानि नो वद विस्तरात् ॥ ३ ॥,avatīrya yadorvaṃśe bhagavān bhūtabhāvanaḥ|kṛtavān yāni viśvātmā tāni no vada vistarāt|| 3 ||
+10.1.4,निवृत्ततर्षैः उपगीयमानाद् ।भवौषधात् श्रोत्रमनोऽभिरामात् ।क उत्तमश्लोकगुणानुवादात् ।पुमान् विरज्येत विना पशुघ्नात् ॥ ४ ॥,nivṛttatarṣaiḥ upagīyamānād|bhavauṣadhāt śrotramano'bhirāmāt|ka uttamaślokaguṇānuvādāt|pumān virajyeta vinā paśughnāt|| 4 ||
+10.1.5,पितामहा मे समरेऽमरञ्जयैः ।देवव्रताद्यातिरथैस्तिमिङ्गिलैः ।दुरत्ययं कौरवसैन्यसागरं ।कृत्वातरन् वत्सपदं स्म यत्प्लवाः ॥ ५ ॥,pitāmahā me samare'marañjayaiḥ|devavratādyātirathaistimiṅgilaiḥ|duratyayaṃ kauravasainyasāgaraṃ|kṛtvātaran vatsapadaṃ sma yatplavāḥ|| 5 ||
+10.1.6,द्रौण्यस्त्रविप्लुष्टमिदं मदङ्गं ।सन्तानबीजं कुरुपाण्डवानाम् ।जुगोप कुक्षिं गत आत्तचक्रो ।मातुश्च मे यः शरणं गतायाः ॥ ६ ॥,drauṇyastravipluṣṭamidaṃ madaṅgaṃ|santānabījaṃ kurupāṇḍavānām|jugopa kukṣiṃ gata āttacakro|mātuśca me yaḥ śaraṇaṃ gatāyāḥ|| 6 ||
+10.1.7,वीर्याणि तस्याखिलदेहभाजां ।अन्तर्बहिः पूरुषकालरूपैः ।प्रयच्छतो मृत्युमुतामृतं च ।मायामनुष्यस्य वदस्व विद्वन् ॥ ७ ॥,vīryāṇi tasyākhiladehabhājāṃ|antarbahiḥ pūruṣakālarūpaiḥ|prayacchato mṛtyumutāmṛtaṃ ca|māyāmanuṣyasya vadasva vidvan|| 7 ||
+10.1.8,रोहिण्यास्तनयः प्रोक्तो रामः संकर्षणस्त्वया ।देवक्या गर्भसंबंधः कुतो देहान्तरं विना ॥ ८ ॥,rohiṇyāstanayaḥ prokto rāmaḥ saṃkarṣaṇastvayā|devakyā garbhasaṃbaṃdhaḥ kuto dehāntaraṃ vinā|| 8 ||
+10.1.9,कस्मात् मुकुन्दो भगवान् पितुर्गेहाद् व्रजं गतः ।क्व वासं ज्ञातिभिः सार्धं कृतवान् सात्वतां पतिः ॥ ९ ॥,kasmāt mukundo bhagavān piturgehād vrajaṃ gataḥ|kva vāsaṃ jñātibhiḥ sārdhaṃ kṛtavān sātvatāṃ patiḥ|| 9 ||
+10.1.10,व्रजे वसन् किं अकरोत् मधुपुर्यां च केशवः ।भ्रातरं चावधीत् कंसं मातुः अद्धा अतदर्हणम् ॥ १० ॥,vraje vasan kiṃ akarot madhupuryāṃ ca keśavaḥ|bhrātaraṃ cāvadhīt kaṃsaṃ mātuḥ addhā atadarhaṇam|| 10 ||
+10.1.11,देहं मानुषमाश्रित्य कति वर्षाणि वृष्णिभिः ।यदुपुर्यां सहावात्सीत् पत्‍न्यः कत्यभवन् प्रभोः ॥ ११ ॥,dehaṃ mānuṣamāśritya kati varṣāṇi vṛṣṇibhiḥ|yadupuryāṃ sahāvātsīt pat‍nyaḥ katyabhavan prabhoḥ|| 11 ||
+10.1.12,एतत् अन्यच्च सर्वं मे मुने कृष्णविचेष्टितम् ।वक्तुमर्हसि सर्वज्ञ श्रद्दधानाय विस्तृतम् ॥ १२ ॥,etat anyacca sarvaṃ me mune kṛṣṇaviceṣṭitam|vaktumarhasi sarvajña śraddadhānāya vistṛtam|| 12 ||
+10.1.13,नैषातिदुःसहा क्षुन्मां त्यक्तोदं अपि बाधते ।पिबन्तं त्वन्मुखाम्भोज अच्युतं हरिकथामृतम् ॥ १३ ॥,naiṣātiduḥsahā kṣunmāṃ tyaktodaṃ api bādhate|pibantaṃ tvanmukhāmbhoja acyutaṃ harikathāmṛtam|| 13 ||
+10.1.14,सूत उवाच ।एवं निशम्य भृगुनन्दन साधुवादं ।वैयासकिः स भगवान् अथ विष्णुरातम् ।प्रत्यर्च्य कृष्णचरितं कलिकल्मषघ्नं ।व्याहर्तुमारभत भागवतप्रधानः ॥ १४ ॥,sūta uvāca|evaṃ niśamya bhṛgunandana sādhuvādaṃ|vaiyāsakiḥ sa bhagavān atha viṣṇurātam|pratyarcya kṛṣṇacaritaṃ kalikalmaṣaghnaṃ|vyāhartumārabhata bhāgavatapradhānaḥ|| 14 ||
+10.1.15,श्रीशुक उवाच ।सम्यग्व्यवसिता बुद्धिः तव राजर्षिसत्तम ।वासुदेवकथायां ते यज्जाता नैष्ठिकी रतिः ॥ १५ ॥,śrīśuka uvāca|samyagvyavasitā buddhiḥ tava rājarṣisattama|vāsudevakathāyāṃ te yajjātā naiṣṭhikī ratiḥ|| 15 ||
+10.1.16,वासुदेवकथाप्रश्नः पुरुषान् त्रीन् पुनाति हि ।वक्तारं पृच्छकं श्रोतॄन् तत्पादसलिलं यथा ॥ १६ ॥,vāsudevakathāpraśnaḥ puruṣān trīn punāti hi|vaktāraṃ pṛcchakaṃ śrotṝn tatpādasalilaṃ yathā|| 16 ||
+10.1.17,भूमिः दृप्तनृपव्याज दैत्यानीकशतायुतैः ।आक्रान्ता भूरिभारेण ब्रह्माणं शरणं ययौ ॥ १७ ॥,bhūmiḥ dṛptanṛpavyāja daityānīkaśatāyutaiḥ|ākrāntā bhūribhāreṇa brahmāṇaṃ śaraṇaṃ yayau|| 17 ||
+10.1.18,गौर्भूत्वा अश्रुमुखी खिन्ना क्रन्दन्ती करुणं विभोः ।उपस्थितान्तिके तस्मै व्यसनं स्वं अवोचत ॥ १८ ॥,gaurbhūtvā aśrumukhī khinnā krandantī karuṇaṃ vibhoḥ|upasthitāntike tasmai vyasanaṃ svaṃ avocata|| 18 ||
+10.1.19,ब्रह्मा तद् उपधार्याथ सह देवैस्तया सह ।जगाम सत्रिनयनः तीरं क्षीरपयोनिधेः ॥ १९ ॥,brahmā tad upadhāryātha saha devaistayā saha|jagāma satrinayanaḥ tīraṃ kṣīrapayonidheḥ|| 19 ||
+10.1.20,तत्र गत्वा जगन्नाथं देवदेवं वृषाकपिम् ।पुरुषं पुरुषसूक्तेन उपतस्थे समाहितः ॥ २० ॥,tatra gatvā jagannāthaṃ devadevaṃ vṛṣākapim|puruṣaṃ puruṣasūktena upatasthe samāhitaḥ|| 20 ||
+10.1.21,गिरं समाधौ गगने समीरितां ।निशम्य वेधास्त्रिदशानुवाच ह ।गां पौरुषीं मे श्रृणुतामराः पुनः ।विधीयतां आशु तथैव मा चिरम् ॥ २१ ॥,giraṃ samādhau gagane samīritāṃ|niśamya vedhāstridaśānuvāca ha|gāṃ pauruṣīṃ me śrṛṇutāmarāḥ punaḥ|vidhīyatāṃ āśu tathaiva mā ciram|| 21 ||
+10.1.22,पुरैव पुंसा अवधृतो धराज्वरो ।भवद्भिः अंशैः यदुषूपजन्यताम् ।स यावद् उर्व्या भरं इश्वरेश्वरः ।स्वकालशक्त्या क्षपयन् चरेद् भुवि ॥ २२ ॥,puraiva puṃsā avadhṛto dharājvaro|bhavadbhiḥ aṃśaiḥ yaduṣūpajanyatām|sa yāvad urvyā bharaṃ iśvareśvaraḥ|svakālaśaktyā kṣapayan cared bhuvi|| 22 ||
+10.1.23,वसुदेवगृहे साक्षाद् भगवान् पुरुषः परः ।जनिष्यते तत्प्रियार्थं संभवन्तु सुरस्त्रियः ॥ २३ ॥,vasudevagṛhe sākṣād bhagavān puruṣaḥ paraḥ|janiṣyate tatpriyārthaṃ saṃbhavantu surastriyaḥ|| 23 ||
+10.1.24,वासुदेवकलानन्तः सहस्रवदनः स्वराट् ।अग्रतो भविता देवो हरेः प्रियचिकीर्षया ॥ २४ ॥,vāsudevakalānantaḥ sahasravadanaḥ svarāṭ|agrato bhavitā devo hareḥ priyacikīrṣayā|| 24 ||
+10.1.25,विष्णोर्माया भगवती यया सम्मोहितं जगत् ।आदिष्टा प्रभुणांशेन कार्यार्थे संभविष्यति ॥ २५ ॥,viṣṇormāyā bhagavatī yayā sammohitaṃ jagat|ādiṣṭā prabhuṇāṃśena kāryārthe saṃbhaviṣyati|| 25 ||
+10.1.26,श्रीशुक उवाच ।इत्यादिश्यामरगणान् प्रजापतिपतिः विभुः ।आश्वास्य च महीं गीर्भिः स्वधाम परमं ययौ ॥ २६ ॥,śrīśuka uvāca|ityādiśyāmaragaṇān prajāpatipatiḥ vibhuḥ|āśvāsya ca mahīṃ gīrbhiḥ svadhāma paramaṃ yayau|| 26 ||
+10.1.27,शूरसेनो यदुपतिः मथुरां आवसन् पुरीम् ।माथुरान् शूरसेनांश्च विषयान् बुभुजे पुरा ॥ २७ ॥,śūraseno yadupatiḥ mathurāṃ āvasan purīm|māthurān śūrasenāṃśca viṣayān bubhuje purā|| 27 ||
+10.1.28,राजधानी ततः साभूत् सर्वयादव भूभुजाम् ।मथुरा भगवान् यत्र नित्यं सन्निहितो हरिः ॥ २८ ॥,rājadhānī tataḥ sābhūt sarvayādava bhūbhujām|mathurā bhagavān yatra nityaṃ sannihito hariḥ|| 28 ||
+10.1.29,तस्यां तु कर्हिचित् शौरिः वसुदेवः कृतोद्वहः ।देवक्या सूर्यया सार्धं प्रयाणे रथमारुहत् ॥ २९ ॥,tasyāṃ tu karhicit śauriḥ vasudevaḥ kṛtodvahaḥ|devakyā sūryayā sārdhaṃ prayāṇe rathamāruhat|| 29 ||
+10.1.30,उग्रसेनसुतः कंसः स्वसुः प्रियचिकीर्षया ।रश्मीन् हयानां जग्राह रौक्मै रथशतैर्वृतः ॥ ३० ॥,ugrasenasutaḥ kaṃsaḥ svasuḥ priyacikīrṣayā|raśmīn hayānāṃ jagrāha raukmai rathaśatairvṛtaḥ|| 30 ||
+10.1.31,चतुःशतं पारिबर्हं गजानां हेममालिनाम् ।अश्वानां अयुतं सार्धं रथानां च त्रिषट्शतम् ॥ ३१ ॥,catuḥśataṃ pāribarhaṃ gajānāṃ hemamālinām|aśvānāṃ ayutaṃ sārdhaṃ rathānāṃ ca triṣaṭśatam|| 31 ||
+10.1.32,दासीनां सुकुमारीणां द्वे शते समलंकृते ।दुहित्रे देवकः प्रादात् याने दुहितृवत्सलः ॥ ३२ ॥,dāsīnāṃ sukumārīṇāṃ dve śate samalaṃkṛte|duhitre devakaḥ prādāt yāne duhitṛvatsalaḥ|| 32 ||
+10.1.33,शंखतूर्यमृदंगाश्च नेदुः दुन्दुभयः समम् ।प्रयाणप्रक्रमे तावत् वरवध्वोः सुमंगलम् ॥ ३३ ॥,śaṃkhatūryamṛdaṃgāśca neduḥ dundubhayaḥ samam|prayāṇaprakrame tāvat varavadhvoḥ sumaṃgalam|| 33 ||
+10.1.34,पथि प्रग्रहिणं कंसं आभाष्य आह अशरीरवाक् ।अस्यास्त्वां अष्टमो गर्भो हन्ता यां वहसे अबुध ॥ ३४ ॥,pathi pragrahiṇaṃ kaṃsaṃ ābhāṣya āha aśarīravāk|asyāstvāṃ aṣṭamo garbho hantā yāṃ vahase abudha|| 34 ||
+10.1.35,इत्युक्तः स खलः पापो भोजानां कुलपांसनः ।भगिनीं हन्त���मारब्धः खड्गपाणिः कचेऽग्रहीत् ॥ ३५ ॥,ityuktaḥ sa khalaḥ pāpo bhojānāṃ kulapāṃsanaḥ|bhaginīṃ hantumārabdhaḥ khaḍgapāṇiḥ kace'grahīt|| 35 ||
+10.1.36,तं जुगुप्सितकर्माणं नृशंसं निरपत्रपम् ।वसुदेवो महाभाग उवाच परिसान्त्वयन् ॥ ३६ ॥,taṃ jugupsitakarmāṇaṃ nṛśaṃsaṃ nirapatrapam|vasudevo mahābhāga uvāca parisāntvayan|| 36 ||
+10.1.37,श्रीवसुदेव उवाच ।श्लाघनीयगुणः शूरैः भवान् भोजयशस्करः ।स कथं भगिनीं हन्यात् स्त्रियं उद्वाहपर्वणि ॥ ३७ ॥,śrīvasudeva uvāca|ślāghanīyaguṇaḥ śūraiḥ bhavān bhojayaśaskaraḥ|sa kathaṃ bhaginīṃ hanyāt striyaṃ udvāhaparvaṇi|| 37 ||
+10.1.38,मृत्युर्जन्मवतां वीर देहेन सह जायते ।अद्य वाब्दशतान्ते वा मृत्युर्वै प्राणिनां ध्रुवः ॥ ३८ ॥,mṛtyurjanmavatāṃ vīra dehena saha jāyate|adya vābdaśatānte vā mṛtyurvai prāṇināṃ dhruvaḥ|| 38 ||
+10.1.39,देहे पञ्चत्वमापन्ने देही कर्मानुगोऽवशः ।देहान्तरं अनुप्राप्य प्राक्तनं त्यजते वपुः ॥ ३९ ॥,dehe pañcatvamāpanne dehī karmānugo'vaśaḥ|dehāntaraṃ anuprāpya prāktanaṃ tyajate vapuḥ|| 39 ||
+10.1.40,व्रजन् तिष्ठन् पदैकेन यथैवैकेन गच्छति ।यथा तृणजलूकैवं देही कर्मगतिं गतः ॥ ४० ॥,vrajan tiṣṭhan padaikena yathaivaikena gacchati|yathā tṛṇajalūkaivaṃ dehī karmagatiṃ gataḥ|| 40 ||
+10.1.41,स्वप्ने यथा पश्यति देहमीदृशं ।मनोरथेन अभिनिविष्टचेतनः ।दृष्टश्रुताभ्यां मनसानुचिन्तयन् ।प्रपद्यते तत् किमपि ह्यपस्मृतिः ॥ ४१ ॥,svapne yathā paśyati dehamīdṛśaṃ|manorathena abhiniviṣṭacetanaḥ|dṛṣṭaśrutābhyāṃ manasānucintayan|prapadyate tat kimapi hyapasmṛtiḥ|| 41 ||
+10.1.42,यतो यतो धावति दैवचोदितं ।मनो विकारात्मकमाप पञ्चसु ।गुणेषु मायारचितेषु देह्यसौ ।प्रपद्यमानः सह तेन जायते ॥ ४२ ॥,yato yato dhāvati daivacoditaṃ|mano vikārātmakamāpa pañcasu|guṇeṣu māyāraciteṣu dehyasau|prapadyamānaḥ saha tena jāyate|| 42 ||
+10.1.43,ज्योतिर्यथैव उदकपार्थिवेष्वदः ।समीरवेगानुगतं विभाव्यते ।एवं स्वमायारचितेष्वसौ पुमान् ।गुणेषु रागानुगतो विमुह्यति ॥ ४३ ॥,jyotiryathaiva udakapārthiveṣvadaḥ|samīravegānugataṃ vibhāvyate|evaṃ svamāyāraciteṣvasau pumān|guṇeṣu rāgānugato vimuhyati|| 43 ||
+10.1.44,तस्मात् न कस्यचिद् द्रोहं आचरेत् स तथाविधः ।आत्मनः क्षेममन्विच्छन् द्रोग्धुर्वै परतो भयम् ॥ ४४ ॥,tasmāt na kasyacid drohaṃ ācaret sa tathāvidhaḥ|ātmanaḥ kṣemamanvicchan drogdhurvai parato bhayam|| 44 ||
+10.1.45,एषा तव अनुजा बाला कृपणा पुत्रिकोपमा ।हन्तुं नार्हसि कल्याणीं इमां त्वं दीनवत्सलः ॥ ४५ ॥,eṣā tava anujā bālā kṛpaṇā putrikopamā|hantuṃ nārhasi kalyāṇīṃ imāṃ tvaṃ dīnavatsalaḥ|| 45 ||
+10.1.46,श्रीशुक उवाच ।एवं स सामभिर्भेदैः बोध्यमानोऽपि दारुणः ।न न्यवर्तत कौरव्य पुरुषादान् अनुव्रतः ॥ ४६ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ sa sāmabhirbhedaiḥ bodhyamāno'pi dāruṇaḥ|na nyavartata kauravya puruṣādān anuvrataḥ|| 46 ||
+10.1.47,निर्बन्धं तस्य तं ज्ञात्वा विचिन्त्यानकदुन्दुभिः ।प्राप्तं कालं प्रतिव्योढुं इदं तत्रान्वपद्यत ॥ ४७ ॥,nirbandhaṃ tasya taṃ jñātvā vicintyānakadundubhiḥ|prāptaṃ kālaṃ prativyo���huṃ idaṃ tatrānvapadyata|| 47 ||
+10.1.48,मृत्युर्बुद्धिमतापोह्यो यावद्‍बुद्धिबलोदयम् ।यद्यसौ न निवर्तेत नापराधोऽस्ति देहिनः ॥ ४८ ॥,mṛtyurbuddhimatāpohyo yāvad‍buddhibalodayam|yadyasau na nivarteta nāparādho'sti dehinaḥ|| 48 ||
+10.1.49,प्रदाय मृत्यवे पुत्रान् मोचये कृपणां इमाम् ।सुता मे यदि जायेरन् मृत्युर्वा न म्रियेत चेत् ॥ ४९ ॥,pradāya mṛtyave putrān mocaye kṛpaṇāṃ imām|sutā me yadi jāyeran mṛtyurvā na mriyeta cet|| 49 ||
+10.1.50,विपर्ययो वा किं न स्याद् गतिर्धातुः१ दुरत्यया ।उपस्थितो निवर्तेत निवृत्तः पुनरापतेत् ॥ ५० ॥,viparyayo vā kiṃ na syād gatirdhātuḥ1 duratyayā|upasthito nivarteta nivṛttaḥ punarāpatet|| 50 ||
+10.1.51,अग्नेर्यथा दारुवियोगयोगयोः ।अदृष्टतोऽन्यन्न निमित्तमस्ति ।एवं हि जन्तोरपि दुर्विभाव्यः ।शरीर संयोगवियोगहेतुः ॥ ५१ ॥,agneryathā dāruviyogayogayoḥ|adṛṣṭato'nyanna nimittamasti|evaṃ hi jantorapi durvibhāvyaḥ|śarīra saṃyogaviyogahetuḥ|| 51 ||
+10.1.52,एवं विमृश्य तं पापं यावद् आत्मनिदर्शनम् ।पूजयामास वै शौरिः बहुमानपुरःसरम् ॥ ५२ ॥,evaṃ vimṛśya taṃ pāpaṃ yāvad ātmanidarśanam|pūjayāmāsa vai śauriḥ bahumānapuraḥsaram|| 52 ||
+10.1.53,प्रसन्न वदनाम्भोजो नृशंसं निरपत्रपम् ।मनसा दूयमानेन विहसन् इदमब्रवीत् ॥ ५३ ॥,prasanna vadanāmbhojo nṛśaṃsaṃ nirapatrapam|manasā dūyamānena vihasan idamabravīt|| 53 ||
+10.1.54,श्रीवसुदेव उवाच ।न ह्यस्यास्ते भयं सौम्य यद् वाक् आहाशरीरिणी ।पुत्रान् समर्पयिष्येऽस्या यतस्ते भयमुत्थितम् ॥ ५४ ॥,śrīvasudeva uvāca|na hyasyāste bhayaṃ saumya yad vāk āhāśarīriṇī|putrān samarpayiṣye'syā yataste bhayamutthitam|| 54 ||
+10.1.55,श्रीशुक उवाच ।स्वसुर्वधात् निववृते कंसः तद्वाक्यसारवित् ।वसुदेवोऽपि तं प्रीतः प्रशस्य प्राविशद् गृहम् ॥ ५५ ॥,śrīśuka uvāca|svasurvadhāt nivavṛte kaṃsaḥ tadvākyasāravit|vasudevo'pi taṃ prītaḥ praśasya prāviśad gṛham|| 55 ||
+10.1.56,अथ काल उपावृत्ते देवकी सर्वदेवता ।पुत्रान् प्रसुषुवे चाष्टौ कन्यां चैवानुवत्सरम् ॥ ५६ ॥,atha kāla upāvṛtte devakī sarvadevatā|putrān prasuṣuve cāṣṭau kanyāṃ caivānuvatsaram|| 56 ||
+10.1.57,कीर्तिमन्तं प्रथमजं कंसायानकदुन्दुभिः ।अर्पयामास कृच्छ्रेण सोऽनृताद् अतिविह्वलः ॥ ५७ ॥,kīrtimantaṃ prathamajaṃ kaṃsāyānakadundubhiḥ|arpayāmāsa kṛcchreṇa so'nṛtād ativihvalaḥ|| 57 ||
+10.1.58,किं दुःसहं नु साधूनां विदुषां किं अपेक्षितम् ।किं अकार्यं कदर्याणां दुस्त्यजं किं धृतात्मनाम् ॥ ५८ ॥,kiṃ duḥsahaṃ nu sādhūnāṃ viduṣāṃ kiṃ apekṣitam|kiṃ akāryaṃ kadaryāṇāṃ dustyajaṃ kiṃ dhṛtātmanām|| 58 ||
+10.1.59,दृष्ट्वा समत्वं तत् शौरेः सत्ये चैव व्यवस्थितिम् ।कंसस्तुष्टमना राजन् प्रहसन् इदमब्रवीत् ॥ ५९ ॥,dṛṣṭvā samatvaṃ tat śaureḥ satye caiva vyavasthitim|kaṃsastuṣṭamanā rājan prahasan idamabravīt|| 59 ||
+10.1.60,प्रतियातु कुमारोऽयं न ह्यस्मादस्ति मे भयम् ।अष्टमाद् युवयोर्गर्भान् मृत्युर्मे विहितः किल ॥ ६० ॥,pratiyātu kumāro'yaṃ na hyasmādasti me bhayam|aṣṭamād yuvayorgarbhān mṛtyurme vihitaḥ kila|| 60 ||
+10.1.61,तथेति सुतमादाय ययौ आनकदुन्दुभिः ।नाभ्यनन्दत तद्वाक्यं असतोऽविजितात्मनः ॥ ६१ ॥,tatheti sutamādāya yayau ānakadundubhiḥ|nābhyanandata tadvākyaṃ asato'vijitātmanaḥ|| 61 ||
+10.1.62,नन्दाद्या ये व्रजे गोपा याश्चामीषां च योषितः ।वृष्णयो वसुदेवाद्या देवक्याद्या यदुस्त्रियः ॥ ६२ ॥,nandādyā ye vraje gopā yāścāmīṣāṃ ca yoṣitaḥ|vṛṣṇayo vasudevādyā devakyādyā yadustriyaḥ|| 62 ||
+10.1.63,सर्वे वै देवताप्राया उभयोरपि भारत ।ज्ञातयो बन्धुसुहृदो ये च कंसं अनुव्रताः ॥ ६३ ॥,sarve vai devatāprāyā ubhayorapi bhārata|jñātayo bandhusuhṛdo ye ca kaṃsaṃ anuvratāḥ|| 63 ||
+10.1.64,एतत् कंसाय भगवान् शशंसाभ्येत्य नारदः ।भूमेर्भारायमाणानां दैत्यानां च वधोद्यमम् ॥ ६४ ॥,etat kaṃsāya bhagavān śaśaṃsābhyetya nāradaḥ|bhūmerbhārāyamāṇānāṃ daityānāṃ ca vadhodyamam|| 64 ||
+10.1.65,ऋषेः विनिर्गमे कंसो यदून् मत्वा सुरान् इति ।देवक्या गर्भसंभूतं विष्णुं च स्ववधं प्रति ॥ ६५ ॥,ṛṣeḥ vinirgame kaṃso yadūn matvā surān iti|devakyā garbhasaṃbhūtaṃ viṣṇuṃ ca svavadhaṃ prati|| 65 ||
+10.1.66,देवकीं वसुदेवं च निगृह्य निगडैर्गृहे ।जातं जातं अहन् पुत्रं तयोः अजनशंकया ॥ ६६ ॥,devakīṃ vasudevaṃ ca nigṛhya nigaḍairgṛhe|jātaṃ jātaṃ ahan putraṃ tayoḥ ajanaśaṃkayā|| 66 ||
+10.1.67,मातरं पितरं भ्रातॄन् सर्वांश्च सुहृदस्तथा ।घ्नन्ति ह्यसुतृपो लुब्धा राजानः प्रायशो भुवि ॥ ६७ ॥,mātaraṃ pitaraṃ bhrātṝn sarvāṃśca suhṛdastathā|ghnanti hyasutṛpo lubdhā rājānaḥ prāyaśo bhuvi|| 67 ||
+10.1.68,आत्मानं इह सञ्जातं जानन् प्राग् विष्णुना हतम् ।महासुरं कालनेमिं यदुभिः स व्यरुध्यत ॥ ६८ ॥,ātmānaṃ iha sañjātaṃ jānan prāg viṣṇunā hatam|mahāsuraṃ kālanemiṃ yadubhiḥ sa vyarudhyata|| 68 ||
+10.1.69,उग्रसेनं च पितरं यदुभोजान्धकाधिपम् ।स्वयं निगृह्य बुभुजे शूरसेनान् महाबलः ॥ ६९ ॥,ugrasenaṃ ca pitaraṃ yadubhojāndhakādhipam|svayaṃ nigṛhya bubhuje śūrasenān mahābalaḥ|| 69 ||
+10.1.1,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे प्रथमोध्याऽयः ॥ १ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe prathamodhyā'yaḥ|| 1 ||
+10.2.1,अथ द्वितीयोऽध्यायः ।श्रीशुक उवाच ।प्रलम्बबकचाणूर तृणावर्तमहाशनैः ।मुष्टिकारिष्टद्विविद पूतनाकेशीधेनुकैः ॥ १ ॥,atha dvitīyo'dhyāyaḥ|śrīśuka uvāca|pralambabakacāṇūra tṛṇāvartamahāśanaiḥ|muṣṭikāriṣṭadvivida pūtanākeśīdhenukaiḥ|| 1 ||
+10.2.2,अन्यैश्चासुरभूपालैर्बाणभौमादिभिर्युतः ।यदूनां कदनं चक्रे बली मागधसंश्रयः ॥ २ ॥,anyaiścāsurabhūpālairbāṇabhaumādibhiryutaḥ|yadūnāṃ kadanaṃ cakre balī māgadhasaṃśrayaḥ|| 2 ||
+10.2.3,ते पीडिता निविविशुः कुरुपञ्चालकेकयान् ।शाल्वान्विदर्भान्निषधान्विदेहान्कोशलानपि ॥ ३ ॥,te pīḍitā niviviśuḥ kurupañcālakekayān|śālvānvidarbhānniṣadhānvidehānkośalānapi|| 3 ||
+10.2.4,एके तमनुरुन्धाना ज्ञातयः पर्युपासते ।हतेषु षट्सु बालेषु देवक्या औग्रसेनिना ॥ ४ ॥,eke tamanurundhānā jñātayaḥ paryupāsate|hateṣu ṣaṭsu bāleṣu devakyā augraseninā|| 4 ||
+10.2.5,सप्तमो वैष्णवं धाम यमनन्तं प्रचक्षते ।गर्भो बभूव देवक्या हर्षशोकविवर्धनः ॥ ५ ॥,saptamo vaiṣṇavaṃ dhāma yamanantaṃ pracakṣate|garbho babhūva devakyā harṣaśokavivardhanaḥ|| 5 ||
+10.2.6,भगवानपि विश्वात्मा विदित्वा कंसजं भयम् ।यदूनां निजनाथानां योगमायां समादिशत् ॥ ६ ॥,bhagavānapi viśvātmā viditvā kaṃsajaṃ bhayam|yadūnāṃ nijanāthānāṃ yogamāyāṃ samādiśat|| 6 ||
+10.2.7,गच्छ देवि व्रजं भद्रे गोपगोभिरलङ्कृतम् ।रोहिणी वसुदेवस्य भार्यास्ते नन्दगोकुले ।अन्याश्च कंससंविग्ना विवरेषु वसन्ति हि ॥ ७ ॥,gaccha devi vrajaṃ bhadre gopagobhiralaṅkṛtam|rohiṇī vasudevasya bhāryāste nandagokule|anyāśca kaṃsasaṃvignā vivareṣu vasanti hi|| 7 ||
+10.2.8,देवक्या जठरे गर्भं शेषाख्यं धाम मामकम् ।तत्सन्निकृष्य रोहिण्या उदरे सन्निवेशय ॥ ८ ॥,devakyā jaṭhare garbhaṃ śeṣākhyaṃ dhāma māmakam|tatsannikṛṣya rohiṇyā udare sanniveśaya|| 8 ||
+10.2.9,अथाहमंशभागेन देवक्याः पुत्रतां शुभे ।प्राप्स्यामि त्वं यशोदायां नन्दपत्न्यां भविष्यसि ॥ ९ ॥,athāhamaṃśabhāgena devakyāḥ putratāṃ śubhe|prāpsyāmi tvaṃ yaśodāyāṃ nandapatnyāṃ bhaviṣyasi|| 9 ||
+10.2.10,अर्चिष्यन्ति मनुष्यास्त्वां सर्वकामवरेश्वरीम् ।धूपोपहारबलिभिः सर्वकामवरप्रदाम् ॥ १० ॥,arciṣyanti manuṣyāstvāṃ sarvakāmavareśvarīm|dhūpopahārabalibhiḥ sarvakāmavarapradām|| 10 ||
+10.2.11,नामधेयानि कुर्वन्ति स्थानानि च नरा भुवि ।दुर्गेति भद्र कालीति विजया वैष्णवीति च ॥ ११ ॥,nāmadheyāni kurvanti sthānāni ca narā bhuvi|durgeti bhadra kālīti vijayā vaiṣṇavīti ca|| 11 ||
+10.2.12,कुमुदा चण्डिका कृष्णा माधवी कन्यकेति च ।माया नारायणीशानी शारदेत्यम्बिकेति च ॥ १२ ॥,kumudā caṇḍikā kṛṣṇā mādhavī kanyaketi ca|māyā nārāyaṇīśānī śāradetyambiketi ca|| 12 ||
+10.2.13,गर्भसङ्कर्षणात्तं वै प्राहुः सङ्कर्षणं भुवि ।रामेति लोकरमणाद्बलभद्रं बलोच्छ्रयात् ॥ १३ ॥,garbhasaṅkarṣaṇāttaṃ vai prāhuḥ saṅkarṣaṇaṃ bhuvi|rāmeti lokaramaṇādbalabhadraṃ balocchrayāt|| 13 ||
+10.2.14,सन्दिष्टैवं भगवता तथेत्योमिति तद्वचः ।प्रतिगृह्य परिक्रम्य गां गता तत्तथाकरोत् ॥ १४ ॥,sandiṣṭaivaṃ bhagavatā tathetyomiti tadvacaḥ|pratigṛhya parikramya gāṃ gatā tattathākarot|| 14 ||
+10.2.15,गर्भे प्रणीते देवक्या रोहिणीं योगनिद्र या ।अहो विस्रंसितो गर्भ इति पौरा विचुक्रुशुः ॥ १५ ॥,garbhe praṇīte devakyā rohiṇīṃ yoganidra yā|aho visraṃsito garbha iti paurā vicukruśuḥ|| 15 ||
+10.2.16,भगवानपि विश्वात्मा भक्तानामभयङ्करः ।आविवेशांशभागेन मन आनकदुन्दुभेः ॥ १६ ॥,bhagavānapi viśvātmā bhaktānāmabhayaṅkaraḥ|āviveśāṃśabhāgena mana ānakadundubheḥ|| 16 ||
+10.2.17,स बिभ्रत्पौरुषं धाम भ्राजमानो यथा रविः ।दुरासदोऽतिदुर्धर्षो भूतानां सम्बभूव ह ॥ १७ ॥,sa bibhratpauruṣaṃ dhāma bhrājamāno yathā raviḥ|durāsado'tidurdharṣo bhūtānāṃ sambabhūva ha|| 17 ||
+10.2.18,ततो जगन्मङ्गलमच्युतांशं समाहितं शूरसुतेन देवी ।दधार सर्वात्मकमात्मभूतं काष्ठा यथानन्दकरं मनस्तः ॥ १८ ॥,tato jaganmaṅgalamacyutāṃśaṃ samāhitaṃ śūrasutena devī|dadhāra sarvātmakamātmabhūtaṃ kāṣṭhā yathānandakaraṃ manastaḥ|| 18 ||
+10.2.19,सा देवकी सर्वजगन्निवास निवासभूता नितरां न रेजे ।भोजेन्द्र गेहेऽग्निशिखेव रुद्धा सरस्वती ज्ञानखले यथा सती ॥ १९ ॥,sā devakī sarvajagannivāsa nivāsabhūtā nitarāṃ na reje|bhojendra gehe'gniśikheva ruddhā sarasvatī jñānakhale yathā satī|| 19 ||
+10.2.20,तां वीक्ष्य कंसः प्रभयाजितान्तरां ।विरोचयन्तीं भवनं शुचिस्मिताम् ।आहैष मे प्राणहरो हरिर्गुहां ।ध्रुवं श्रितो यन्न पुरेयमीदृशी ॥ २० ॥,tāṃ vīkṣya kaṃsaḥ prabhayājitāntarāṃ|virocayantīṃ bhavanaṃ śucismitām|āhaiṣa me prāṇaharo harirguhāṃ|dhruvaṃ śrito yanna pureyamīdṛśī|| 20 ||
+10.2.21,किमद्य तस्मिन्करणीयमाशु मे यदर्थतन्त्रो न विहन्ति विक्रमम् ।स्त्रियाः स्वसुर्गुरुमत्या वधोऽयं यशः श्रियं हन्त्यनुकालमायुः ॥ २१ ॥,kimadya tasminkaraṇīyamāśu me yadarthatantro na vihanti vikramam|striyāḥ svasurgurumatyā vadho'yaṃ yaśaḥ śriyaṃ hantyanukālamāyuḥ|| 21 ||
+10.2.22,स एष जीवन्खलु सम्परेतो वर्तेत योऽत्यन्तनृशंसितेन ।देहे मृते तं मनुजाः शपन्ति गन्ता तमोऽन्धं तनुमानिनो ध्रुवम् ॥ २२ ॥,sa eṣa jīvankhalu sampareto varteta yo'tyantanṛśaṃsitena|dehe mṛte taṃ manujāḥ śapanti gantā tamo'ndhaṃ tanumānino dhruvam|| 22 ||
+10.2.23,इति घोरतमाद्भावात्सन्निवृत्तः स्वयं प्रभुः ।आस्ते प्रतीक्षंस्तज्जन्म हरेर्वैरानुबन्धकृत् ॥ २३ ॥,iti ghoratamādbhāvātsannivṛttaḥ svayaṃ prabhuḥ|āste pratīkṣaṃstajjanma harervairānubandhakṛt|| 23 ||
+10.2.24,आसीनः संविशंस्तिष्ठन्भुञ्जानः पर्यटन्महीम् ।चिन्तयानो हृषीकेशमपश्यत्तन्मयं जगत् ॥ २४ ॥,āsīnaḥ saṃviśaṃstiṣṭhanbhuñjānaḥ paryaṭanmahīm|cintayāno hṛṣīkeśamapaśyattanmayaṃ jagat|| 24 ||
+10.2.25,ब्रह्मा भवश्च तत्रैत्य मुनिभिर्नारदादिभिः ।देवैः सानुचरैः साकं गीर्भिर्वृषणमैडयन् ॥ २५ ॥,brahmā bhavaśca tatraitya munibhirnāradādibhiḥ|devaiḥ sānucaraiḥ sākaṃ gīrbhirvṛṣaṇamaiḍayan|| 25 ||
+10.2.26,सत्यव्रतं सत्यपरं त्रिसत्यं ।सत्यस्य योनिं निहितं च सत्ये ।सत्यस्य सत्यमृतसत्यनेत्रं ।सत्यात्मकं त्वां शरणं प्रपन्नाः ॥ २६ ॥,satyavrataṃ satyaparaṃ trisatyaṃ|satyasya yoniṃ nihitaṃ ca satye|satyasya satyamṛtasatyanetraṃ|satyātmakaṃ tvāṃ śaraṇaṃ prapannāḥ|| 26 ||
+10.2.27,एकायनोऽसौ द्विफलस्त्रिमूलश्चतूरसः पञ्चविधः षडात्मा ।सप्तत्वगष्टविटपो नवाक्षो दशच्छदी द्विखगो ह्यादिवृक्षः ॥ २७ ॥,ekāyano'sau dviphalastrimūlaścatūrasaḥ pañcavidhaḥ ṣaḍātmā|saptatvagaṣṭaviṭapo navākṣo daśacchadī dvikhago hyādivṛkṣaḥ|| 27 ||
+10.2.28,त्वमेक एवास्य सतः प्रसूतिस्त्वं सन्निधानं त्वमनुग्रहश्च ।त्वन्मायया संवृतचेतसस्त्वां पश्यन्ति नाना न विपश्चितो ये ॥ २८ ॥,tvameka evāsya sataḥ prasūtistvaṃ sannidhānaṃ tvamanugrahaśca|tvanmāyayā saṃvṛtacetasastvāṃ paśyanti nānā na vipaścito ye|| 28 ||
+10.2.29,बिभर्षि रूपाण्यवबोध आत्मा क्षेमाय लोकस्य चराचरस्य ।सत्त्वोपपन्नानि सुखावहानि सतामभद्रा णि मुहुः खलानाम् �� २९ ॥,bibharṣi rūpāṇyavabodha ātmā kṣemāya lokasya carācarasya|sattvopapannāni sukhāvahāni satāmabhadrā ṇi muhuḥ khalānām|| 29 ||
+10.2.30,त्वय्यम्बुजाक्षाखिलसत्त्वधाम्नि समाधिनावेशितचेतसैके ।त्वत्पादपोतेन महत्कृतेन कुर्वन्ति गोवत्सपदं भवाब्धिम् ॥ ३० ॥,tvayyambujākṣākhilasattvadhāmni samādhināveśitacetasaike|tvatpādapotena mahatkṛtena kurvanti govatsapadaṃ bhavābdhim|| 30 ||
+10.2.31,स्वयं समुत्तीर्य सुदुस्तरं द्युमन् ।भवार्णवं भीममदभ्रसौहृदाः ।भवत्पदाम्भोरुहनावमत्र ते ।निधाय याताः सदनुग्रहो भवान् ॥ ३१ ॥,svayaṃ samuttīrya sudustaraṃ dyuman|bhavārṇavaṃ bhīmamadabhrasauhṛdāḥ|bhavatpadāmbhoruhanāvamatra te|nidhāya yātāḥ sadanugraho bhavān|| 31 ||
+10.2.32,येऽन्येऽरविन्दाक्ष विमुक्तमानिनस् ।त्वय्यस्तभावादविशुद्धबुद्धयः ।आरुह्य कृच्छ्रेण परं पदं ततः ।पतन्त्यधोऽनादृतयुष्मदङ्घ्रयः ॥ ३२ ॥,ye'nye'ravindākṣa vimuktamāninas|tvayyastabhāvādaviśuddhabuddhayaḥ|āruhya kṛcchreṇa paraṃ padaṃ tataḥ|patantyadho'nādṛtayuṣmadaṅghrayaḥ|| 32 ||
+10.2.33,तथा न ते माधव तावकाः क्वचिद्भ्रश्यन्ति मार्गात्त्वयि बद्धसौहृदाः ।त्वयाभिगुप्ता विचरन्ति निर्भया विनायकानीकपमूर्धसु प्रभो ॥ ३३ ॥,tathā na te mādhava tāvakāḥ kvacidbhraśyanti mārgāttvayi baddhasauhṛdāḥ|tvayābhiguptā vicaranti nirbhayā vināyakānīkapamūrdhasu prabho|| 33 ||
+10.2.34,सत्त्वं विशुद्धं श्रयते भवान्स्थितौ ।शरीरिणां श्रेयौपायनं वपुः ।वेदक्रियायोगतपःसमाधिभिस् ।तवार्हणं येन जनः समीहते ॥ ३४ ॥,sattvaṃ viśuddhaṃ śrayate bhavānsthitau|śarīriṇāṃ śreyaupāyanaṃ vapuḥ|vedakriyāyogatapaḥsamādhibhis|tavārhaṇaṃ yena janaḥ samīhate|| 34 ||
+10.2.35,सत्त्वं न चेद्धातरिदं निजं भवेद् ।विज्ञानमज्ञानभिदापमार्जनम् ।गुणप्रकाशैरनुमीयते भवान् ।प्रकाशते यस्य च येन वा गुणः ॥ ३५ ॥,sattvaṃ na ceddhātaridaṃ nijaṃ bhaved|vijñānamajñānabhidāpamārjanam|guṇaprakāśairanumīyate bhavān|prakāśate yasya ca yena vā guṇaḥ|| 35 ||
+10.2.36,न नामरूपे गुणजन्मकर्मभिर्निरूपितव्ये तव तस्य साक्षिणः ।मनोवचोभ्यामनुमेयवर्त्मनो देव क्रियायां प्रतियन्त्यथापि हि ॥ ३६ ॥,na nāmarūpe guṇajanmakarmabhirnirūpitavye tava tasya sākṣiṇaḥ|manovacobhyāmanumeyavartmano deva kriyāyāṃ pratiyantyathāpi hi|| 36 ||
+10.2.37,शृण्वन्गृणन्संस्मरयंश्च चिन्तयन् ।नामानि रूपाणि च मङ्गलानि ते ।क्रियासु यस्त्वच्चरणारविन्दयोर् ।आविष्टचेता न भवाय कल्पते ॥ ३७ ॥,śṛṇvangṛṇansaṃsmarayaṃśca cintayan|nāmāni rūpāṇi ca maṅgalāni te|kriyāsu yastvaccaraṇāravindayor|āviṣṭacetā na bhavāya kalpate|| 37 ||
+10.2.38,दिष्ट्या हरेऽस्या भवतः पदो भुवो ।भारोऽपनीतस्तव जन्मनेशितुः ।दिष्ट्याङ्कितां त्वत्पदकैः सुशोभनैर् ।द्र क्ष्याम गां द्यां च तवानुकम्पिताम् ॥ ३८ ॥,diṣṭyā hare'syā bhavataḥ pado bhuvo|bhāro'panītastava janmaneśituḥ|diṣṭyāṅkitāṃ tvatpadakaiḥ suśobhanair|dra kṣyāma gāṃ dyāṃ ca tavānukampitām|| 38 ||
+10.2.39,न तेऽभवस्येश भवस्य कारणं विना विनोदं बत तर्कयामहे ।भवो निरोधः स्थितिरप्यविद्यया कृता यतस्त्वय्यभयाश्रयात्मनि ॥ ३९ ॥,na te'bhavasyeśa bhavasya kāraṇaṃ vinā vinodaṃ bata tarkayāmahe|bhavo nirodhaḥ sthitirapyavidyayā kṛtā yatastvayyabhayāśrayātmani|| 39 ||
+10.2.40,मत्स्याश्वकच्छपनृसिंहवराहहंस ।राजन्यविप्रविबुधेषु कृतावतारः ।त्वं पासि नस्त्रिभुवनं च यथाधुनेश ।भारं भुवो हर यदूत्तम वन्दनं ते ॥ ४० ॥,matsyāśvakacchapanṛsiṃhavarāhahaṃsa|rājanyavipravibudheṣu kṛtāvatāraḥ|tvaṃ pāsi nastribhuvanaṃ ca yathādhuneśa|bhāraṃ bhuvo hara yadūttama vandanaṃ te|| 40 ||
+10.2.41,दिष्ट्याम्ब ते कुक्षिगतः परः पुमान् ।अंशेन साक्षाद्भगवान्भवाय नः ।माभूद्भयं भोजपतेर्मुमूर्षोर् ।गोप्ता यदूनां भविता तवात्मजः ॥ ४१ ॥,diṣṭyāmba te kukṣigataḥ paraḥ pumān|aṃśena sākṣādbhagavānbhavāya naḥ|mābhūdbhayaṃ bhojapatermumūrṣor|goptā yadūnāṃ bhavitā tavātmajaḥ|| 41 ||
+10.2.42,श्रीशुक उवाच ।इत्यभिष्टूय पुरुषं यद्रू पमनिदं यथा ।ब्रह्मेशानौ पुरोधाय देवाः प्रतिययुर्दिवम् ॥ ४२ ॥,śrīśuka uvāca|ityabhiṣṭūya puruṣaṃ yadrū pamanidaṃ yathā|brahmeśānau purodhāya devāḥ pratiyayurdivam|| 42 ||
+10.3.1,श्रीशुक उवाच ।अथ सर्वगुणोपेतः कालः परमशोभनः ।यर्हि एव अजनजन्मर्क्षं शान्तर्क्षग्रहतारकम् ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|atha sarvaguṇopetaḥ kālaḥ paramaśobhanaḥ|yarhi eva ajanajanmarkṣaṃ śāntarkṣagrahatārakam|| 1 ||
+10.3.2,दिशः प्रसेदुर्गगनं निर्मलोडुगणोदयम् ।मही मंगलभूयिष्ठ पुरग्रामव्रजाकरा ॥ २ ॥,diśaḥ prasedurgaganaṃ nirmaloḍugaṇodayam|mahī maṃgalabhūyiṣṭha puragrāmavrajākarā|| 2 ||
+10.3.3,नद्यः प्रसन्नसलिला ह्रदा जलरुहश्रियः ।द्विजालिकुल सन्नाद स्तबका वनराजयः ॥ ३ ॥,nadyaḥ prasannasalilā hradā jalaruhaśriyaḥ|dvijālikula sannāda stabakā vanarājayaḥ|| 3 ||
+10.3.4,ववौ वायुः सुखस्पर्शः पुण्यगन्धवहः शुचिः ।अग्नयश्च द्विजातीनां शान्तास्तत्र समिन्धत ॥ ४ ॥,vavau vāyuḥ sukhasparśaḥ puṇyagandhavahaḥ śuciḥ|agnayaśca dvijātīnāṃ śāntāstatra samindhata|| 4 ||
+10.3.5,मनांस्यासन् प्रसन्नानि साधूनां असुरद्रुहाम् ।जायमानेऽजने तस्मिन् नेदुर्दुन्दुभयो दिवि ॥ ५ ॥,manāṃsyāsan prasannāni sādhūnāṃ asuradruhām|jāyamāne'jane tasmin nedurdundubhayo divi|| 5 ||
+10.3.6,जगुः किन्नरगन्धर्वाः तुष्टुवुः सिद्धचारणाः ।विद्याधर्यश्च ननृतुः अप्सरोभिः समं तदा ॥ ६ ॥,jaguḥ kinnaragandharvāḥ tuṣṭuvuḥ siddhacāraṇāḥ|vidyādharyaśca nanṛtuḥ apsarobhiḥ samaṃ tadā|| 6 ||
+10.3.7,मुमुचुर्मुनयो देवाः सुमनांसि मुदान्विताः ।मन्दं मन्दं जलधरा जगर्जुः अनुसागरम् ॥ ७ ॥,mumucurmunayo devāḥ sumanāṃsi mudānvitāḥ|mandaṃ mandaṃ jaladharā jagarjuḥ anusāgaram|| 7 ||
+10.3.8,निशीथे तम उद्‍भूते जायमाने जनार्दने ।देवक्यां देवरूपिण्यां विष्णुः सर्वगुहाशयः ।आविरासीद् यथा प्राच्यां दिशि इन्दुरिव पुष्कलः ॥ ८ ॥,niśīthe tama ud‍bhūte jāyamāne janārdane|devakyāṃ devarūpiṇyāṃ viṣṇuḥ sarvaguhāśayaḥ|āvirāsīd yathā prācyāṃ diśi induriva puṣkalaḥ|| 8 ||
+10.3.9,तमद्‍भुतं बालकमम्बुजेक्षणं ।चतुर्भुजं शंखगदार्युदायुधम् ।श्रीवत्सलक्ष्मं गलशोभि कौस्तुभं ।पीताम्ब���ं सान्द्रपयोदसौभगम् ॥ ९ ॥,tamad‍bhutaṃ bālakamambujekṣaṇaṃ|caturbhujaṃ śaṃkhagadāryudāyudham|śrīvatsalakṣmaṃ galaśobhi kaustubhaṃ|pītāmbaraṃ sāndrapayodasaubhagam|| 9 ||
+10.3.10,महार्हवैदूर्यकिरीटकुण्डल ।त्विषा परिष्वक्त सहस्रकुन्तलम् ।उद्दाम काञ्च्यङ्‍गद कङ्कणादिभिः ।विरोचमानं वसुदेव ऐक्षत ॥ १० ॥,mahārhavaidūryakirīṭakuṇḍala|tviṣā pariṣvakta sahasrakuntalam|uddāma kāñcyaṅ‍gada kaṅkaṇādibhiḥ|virocamānaṃ vasudeva aikṣata|| 10 ||
+10.3.11,स विस्मयोत्फुल्ल विलोचनो हरिं ।सुतं विलोक्यानकदुन्दुभिस्तदा ।कृष्णावतारोत्सव संभ्रमोऽस्पृशन् ।मुदा द्विजेभ्योऽयुतमाप्लुतो गवाम् ॥ ११ ॥,sa vismayotphulla vilocano hariṃ|sutaṃ vilokyānakadundubhistadā|kṛṣṇāvatārotsava saṃbhramo'spṛśan|mudā dvijebhyo'yutamāpluto gavām|| 11 ||
+10.3.12,अथैनमस्तौदवधार्य पूरुषं ।परं नताङ्गः कृतधीः कृताञ्जलिः ।स्वरोचिषा भारत सूतिकागृहं ।विरोचयन्तं गतभीः प्रभाववित् ॥ १२ ॥,athainamastaudavadhārya pūruṣaṃ|paraṃ natāṅgaḥ kṛtadhīḥ kṛtāñjaliḥ|svarociṣā bhārata sūtikāgṛhaṃ|virocayantaṃ gatabhīḥ prabhāvavit|| 12 ||
+10.3.13,श्रीवसुदेव उवाच ।विदितोऽसि भवान् साक्षात् पुरुषः प्रकृतेः परः ।केवलानुभवानन्द स्वरूपः सर्वबुद्धिदृक् ॥ १३ ॥,śrīvasudeva uvāca|vidito'si bhavān sākṣāt puruṣaḥ prakṛteḥ paraḥ|kevalānubhavānanda svarūpaḥ sarvabuddhidṛk|| 13 ||
+10.3.14,स एव स्वप्रकृत्येदं सृष्ट्वाग्रे त्रिगुणात्मकम् ।तदनु त्वं ह्यप्रविष्टः प्रविष्ट इव भाव्यसे ॥ १४ ॥,sa eva svaprakṛtyedaṃ sṛṣṭvāgre triguṇātmakam|tadanu tvaṃ hyapraviṣṭaḥ praviṣṭa iva bhāvyase|| 14 ||
+10.3.15,यथा इमे अविकृता भावाः तथा ते विकृतैः सह ।नानावीर्याः पृथग्भूता विराजं जनयन्ति हि ॥ १५ ॥,yathā ime avikṛtā bhāvāḥ tathā te vikṛtaiḥ saha|nānāvīryāḥ pṛthagbhūtā virājaṃ janayanti hi|| 15 ||
+10.3.16,सन्निपत्य समुत्पाद्य दृश्यन्तेऽनुगता इव ।प्रागेव विद्यमानत्वात् न तेषां इह संभवः ॥ १६ ॥,sannipatya samutpādya dṛśyante'nugatā iva|prāgeva vidyamānatvāt na teṣāṃ iha saṃbhavaḥ|| 16 ||
+10.3.17,एवं भवान् बुद्ध्यनुमेयलक्षणैः ।ग्राह्यैर्गुणैः सन्नपि तद्‍गुणाग्रहः ।अनावृतत्वाद् बहिरन्तरं न ते ।सर्वस्य सर्वात्मन आत्मवस्तुनः ॥ १७ ॥,evaṃ bhavān buddhyanumeyalakṣaṇaiḥ|grāhyairguṇaiḥ sannapi tad‍guṇāgrahaḥ|anāvṛtatvād bahirantaraṃ na te|sarvasya sarvātmana ātmavastunaḥ|| 17 ||
+10.3.18,य आत्मनो दृश्यगुणेषु सन्निति ।व्यवस्यते स्वव्यतिरेकतोऽबुधः ।विनानुवादं न च तन्मनीषितं ।सम्यग् यतस्त्यक्तमुपाददत् पुमान् ॥ १८ ॥,ya ātmano dṛśyaguṇeṣu sanniti|vyavasyate svavyatirekato'budhaḥ|vinānuvādaṃ na ca tanmanīṣitaṃ|samyag yatastyaktamupādadat pumān|| 18 ||
+10.3.19,त्वत्तोऽस्य जन्मस्थिति संयमान् विभो ।वदन्ति अनीहात् अगुणाद् अविक्रियात् ।त्वयीश्वरे ब्रह्मणि नो विरुध्यते ।त्वद् आश्रयत्वाद् उपचर्यते गुणैः ॥ १९ ॥,tvatto'sya janmasthiti saṃyamān vibho|vadanti anīhāt aguṇād avikriyāt|tvayīśvare brahmaṇi no virudhyate|tvad āśrayatvād upacaryate guṇaiḥ|| 19 ||
+10.3.20,स त्वं त्रिलोकस्थित���े स्वमायया ।बिभर्षि शुक्लं खलु वर्णमात्मनः ।सर्गाय रक्तं रजसोपबृंहितं ।कृष्णं च वर्णं तमसा जनात्यये ॥ २० ॥,sa tvaṃ trilokasthitaye svamāyayā|bibharṣi śuklaṃ khalu varṇamātmanaḥ|sargāya raktaṃ rajasopabṛṃhitaṃ|kṛṣṇaṃ ca varṇaṃ tamasā janātyaye|| 20 ||
+10.3.21,त्वमस्य लोकस्य विभो रिरक्षिषुः ।गृहेऽवतीर्णोऽसि ममाखिलेश्वर ।राजन्य संज्ञासुरकोटि यूथपैः ।निर्व्यूह्यमाना निहनिष्यसे चमूः ॥ २१ ॥,tvamasya lokasya vibho rirakṣiṣuḥ|gṛhe'vatīrṇo'si mamākhileśvara|rājanya saṃjñāsurakoṭi yūthapaiḥ|nirvyūhyamānā nihaniṣyase camūḥ|| 21 ||
+10.3.22,अयं त्वसभ्यस्तव जन्म नौ गृहे ।श्रुत्वाग्रजांस्ते न्यवधीत् सुरेश्वर ।स तेऽवतारं पुरुषैः समर्पितं ।श्रुत्वाधुनैव अभिसरत्युदायुधः ॥ २२ ॥,ayaṃ tvasabhyastava janma nau gṛhe|śrutvāgrajāṃste nyavadhīt sureśvara|sa te'vatāraṃ puruṣaiḥ samarpitaṃ|śrutvādhunaiva abhisaratyudāyudhaḥ|| 22 ||
+10.3.23,श्रीशुक उवाच ।अथैनं आत्मजं वीक्ष्य महापुरुष लक्षणम् ।देवकी तं उपाधावत् कंसाद् भीता सुचिस्मिता ॥ २३ ॥,śrīśuka uvāca|athainaṃ ātmajaṃ vīkṣya mahāpuruṣa lakṣaṇam|devakī taṃ upādhāvat kaṃsād bhītā sucismitā|| 23 ||
+10.3.24,श्रीदेवक्युवाच ।रूपं यत् तत् प्राहुरव्यक्तमाद्यं ।ब्रह्म ज्योतिर्निर्गुणं निर्विकारम् ।सत्तामात्रं निर्विशेषं निरीहं ।स त्वं साक्षात् विष्णुरध्यात्मदीपः ॥ २४ ॥,śrīdevakyuvāca|rūpaṃ yat tat prāhuravyaktamādyaṃ|brahma jyotirnirguṇaṃ nirvikāram|sattāmātraṃ nirviśeṣaṃ nirīhaṃ|sa tvaṃ sākṣāt viṣṇuradhyātmadīpaḥ|| 24 ||
+10.3.25,नष्टे लोके द्विपरार्धावसाने ।महाभूतेषु आदिभूतं गतेषु ।व्यक्ते अव्यक्तं कालवेगेन याते ।भवान् एकः शिष्यते शेषसंज्ञः ॥ २५ ॥,naṣṭe loke dviparārdhāvasāne|mahābhūteṣu ādibhūtaṃ gateṣu|vyakte avyaktaṃ kālavegena yāte|bhavān ekaḥ śiṣyate śeṣasaṃjñaḥ|| 25 ||
+10.3.26,योऽयं कालस्तस्य तेऽव्यक्तबन्धो ।चेष्टां आहुः चेष्टते येन विश्वम् ।निमेषादिः वत्सरान्तो महीयान् ।तं त्वेशानं क्षेमधाम प्रपद्ये ॥ २६ ॥,yo'yaṃ kālastasya te'vyaktabandho|ceṣṭāṃ āhuḥ ceṣṭate yena viśvam|nimeṣādiḥ vatsarānto mahīyān|taṃ tveśānaṃ kṣemadhāma prapadye|| 26 ||
+10.3.27,मर्त्यो मृत्युव्यालभीतः पलायन् ।लोकान् सर्वान् निर्भयं नाध्यगच्छत् ।त्वत्पादाब्जं प्राप्य यदृच्छयाद्य ।स्वस्थः शेते मृत्युरस्मादपैति ॥ २७ ॥,martyo mṛtyuvyālabhītaḥ palāyan|lokān sarvān nirbhayaṃ nādhyagacchat|tvatpādābjaṃ prāpya yadṛcchayādya|svasthaḥ śete mṛtyurasmādapaiti|| 27 ||
+10.3.28,स त्वं घोरात् उग्रसेनात्मजात् नः ।त्राहि त्रस्तान् भृत्यवित्रासहासि ।रूपं चेदं पौरुषं ध्यानधिष्ण्यं ।मा प्रत्यक्षं मांसदृशां कृषीष्ठाः ॥ २८ ॥,sa tvaṃ ghorāt ugrasenātmajāt naḥ|trāhi trastān bhṛtyavitrāsahāsi|rūpaṃ cedaṃ pauruṣaṃ dhyānadhiṣṇyaṃ|mā pratyakṣaṃ māṃsadṛśāṃ kṛṣīṣṭhāḥ|| 28 ||
+10.3.29,जन्म ते मय्यसौ पापो मा विद्यात् मधुसूदन ।समुद्विजे भवद्धेतोः कंसाद् अहमधीरधीः ॥ २९ ॥,janma te mayyasau pāpo mā vidyāt madhusūdana|samudvije bhavaddhetoḥ kaṃsād ahamadhīradhīḥ|| 29 ||
+10.3.30,उपसंहर विश्वात्मन् अदो रूपं अलौकिकम् ।शंखचक्रगदापद्म श्रिया जुष्टं चतुर्भुजम् ॥ ३० ॥,upasaṃhara viśvātman ado rūpaṃ alaukikam|śaṃkhacakragadāpadma śriyā juṣṭaṃ caturbhujam|| 30 ||
+10.3.31,विश्वं यदेतत् स्वतनौ निशान्ते ।यथावकाशं पुरुषः परो भवान् ।बिभर्ति सोऽयं मम गर्भगो अभूद् ।अहो नृलोकस्य विडंबनं हि तत् ॥ ३१ ॥,viśvaṃ yadetat svatanau niśānte|yathāvakāśaṃ puruṣaḥ paro bhavān|bibharti so'yaṃ mama garbhago abhūd|aho nṛlokasya viḍaṃbanaṃ hi tat|| 31 ||
+10.3.32,श्रीभगवानुवाच ।त्वमेव पूर्वसर्गेऽभूः पृश्निः स्वायंभुवे सति ।तदायं सुतपा नाम प्रजापतिः अकल्मषः ॥ ३२ ॥,śrībhagavānuvāca|tvameva pūrvasarge'bhūḥ pṛśniḥ svāyaṃbhuve sati|tadāyaṃ sutapā nāma prajāpatiḥ akalmaṣaḥ|| 32 ||
+10.3.33,युवां वै ब्रह्मणाऽदिष्टौ प्रजासर्गे यदा ततः ।सन्नियम्येन्द्रियग्रामं तेपाथे परमं तपः ॥ ३३ ॥,yuvāṃ vai brahmaṇā'diṣṭau prajāsarge yadā tataḥ|sanniyamyendriyagrāmaṃ tepāthe paramaṃ tapaḥ|| 33 ||
+10.3.34,वर्षवातातपहिम घर्मकालगुणाननु ।सहमानौ श्वासरोध विनिर्धूतमनोमलौ ॥ ३४ ॥,varṣavātātapahima gharmakālaguṇānanu|sahamānau śvāsarodha vinirdhūtamanomalau|| 34 ||
+10.3.35,शीर्णपर्णानिलाहारौ उपशान्तेन चेतसा ।मत्तः कामान् अभीप्सन्तौ मद् आराधनमीहतुः ॥ ३५ ॥,śīrṇaparṇānilāhārau upaśāntena cetasā|mattaḥ kāmān abhīpsantau mad ārādhanamīhatuḥ|| 35 ||
+10.3.36,एवं वां तप्यतोस्तीव्रं तपः परमदुष्करम् ।दिव्यवर्षसहस्राणि द्वादशेयुः मदात्मनोः ॥ ३६ ॥,evaṃ vāṃ tapyatostīvraṃ tapaḥ paramaduṣkaram|divyavarṣasahasrāṇi dvādaśeyuḥ madātmanoḥ|| 36 ||
+10.3.37,तदा वां परितुष्टोऽहं अमुना वपुषानघे ।तपसा श्रद्धया नित्यं भक्त्या च हृदि भावितः ॥ ३७ ॥,tadā vāṃ parituṣṭo'haṃ amunā vapuṣānaghe|tapasā śraddhayā nityaṃ bhaktyā ca hṛdi bhāvitaḥ|| 37 ||
+10.3.38,प्रादुरासं वरदराड् युवयोः कामदित्सया ।व्रियतां वर इत्युक्ते मादृशो वां वृतः सुतः ॥ ३८ ॥,prādurāsaṃ varadarāḍ yuvayoḥ kāmaditsayā|vriyatāṃ vara ityukte mādṛśo vāṃ vṛtaḥ sutaḥ|| 38 ||
+10.3.39,अजुष्टग्राम्यविषयौ अनपत्यौ च दम्पती ।न वव्राथेऽपवर्गं मे मोहितौ देवमायया ॥ ३९ ॥,ajuṣṭagrāmyaviṣayau anapatyau ca dampatī|na vavrāthe'pavargaṃ me mohitau devamāyayā|| 39 ||
+10.3.40,गते मयि युवां लब्ध्वा वरं मत्सदृशं सुतम् ।ग्राम्यान् भोगान् अभुञ्जाथां युवां प्राप्तमनोरथौ ॥ ४० ॥,gate mayi yuvāṃ labdhvā varaṃ matsadṛśaṃ sutam|grāmyān bhogān abhuñjāthāṃ yuvāṃ prāptamanorathau|| 40 ||
+10.3.41,अदृष्ट्वान्यतमं लोके शीलौदार्यगुणैः समम् ।अहं सुतो वामभवं पृश्निगर्भ इति श्रुतः ॥ ४१ ॥,adṛṣṭvānyatamaṃ loke śīlaudāryaguṇaiḥ samam|ahaṃ suto vāmabhavaṃ pṛśnigarbha iti śrutaḥ|| 41 ||
+10.3.42,तयोर्वां पुनरेवाहं अदित्यामास कश्यपात् ।उपेन्द्र इति विख्यातो वामनत्वाच्च वामनः ॥ ४२ ॥,tayorvāṃ punarevāhaṃ adityāmāsa kaśyapāt|upendra iti vikhyāto vāmanatvācca vāmanaḥ|| 42 ||
+10.3.43,तृतीयेऽस्मिन् भवेऽहं वै तेनैव वपुषाथ वाम् ।जातो भूयस्तयोरेव ���त्यं मे व्याहृतं सति ॥ ४३ ॥,tṛtīye'smin bhave'haṃ vai tenaiva vapuṣātha vām|jāto bhūyastayoreva satyaṃ me vyāhṛtaṃ sati|| 43 ||
+10.3.44,एतद् वां दर्शितं रूपं प्राग्जन्म स्मरणाय मे ।नान्यथा मद्‍भवं ज्ञानं मर्त्यलिङ्गेन जायते ॥ ४४ ॥,etad vāṃ darśitaṃ rūpaṃ prāgjanma smaraṇāya me|nānyathā mad‍bhavaṃ jñānaṃ martyaliṅgena jāyate|| 44 ||
+10.3.45,युवां मां पुत्रभावेन ब्रह्मभावेन चासकृत् ।चिन्तयन्तौ कृतस्नेहौ यास्येथे मद्‍गतिं पराम् ॥ ४५ ॥,yuvāṃ māṃ putrabhāvena brahmabhāvena cāsakṛt|cintayantau kṛtasnehau yāsyethe mad‍gatiṃ parām|| 45 ||
+10.3.46,श्रीशुक उवाच ।इत्युक्त्वासीत् हरिः तूष्णीं भगवान् आत्ममायया ।पित्रोः संपश्यतोः सद्यो बभूव प्राकृतः शिशुः ॥ ४६ ॥,śrīśuka uvāca|ityuktvāsīt hariḥ tūṣṇīṃ bhagavān ātmamāyayā|pitroḥ saṃpaśyatoḥ sadyo babhūva prākṛtaḥ śiśuḥ|| 46 ||
+10.3.47,ततश्च शौरिः भगवत्प्रचोदितः ।सुतं समादाय स सूतिकागृहात् ।यदा बहिर्गन्तुमियेष तर्ह्यजा ।या योगमायाजनि नन्दजायया ॥ ४७ ॥,tataśca śauriḥ bhagavatpracoditaḥ|sutaṃ samādāya sa sūtikāgṛhāt|yadā bahirgantumiyeṣa tarhyajā|yā yogamāyājani nandajāyayā|| 47 ||
+10.3.48,तया हृतप्रत्यय सर्ववृत्तिषु ।द्वाःस्थेषु पौरेष्वपि शायितेष्वथ ।द्वारस्तु सर्वाः पिहिता दुरत्यया ।बृहत् कपाटायस कीलश्रृंखलैः ॥ ४८ ॥,tayā hṛtapratyaya sarvavṛttiṣu|dvāḥstheṣu paureṣvapi śāyiteṣvatha|dvārastu sarvāḥ pihitā duratyayā|bṛhat kapāṭāyasa kīlaśrṛṃkhalaiḥ|| 48 ||
+10.3.49,ताः कृष्णवाहे वसुदेव आगते ।स्वयं व्यवर्यन्त यथा तमो रवेः ।ववर्ष पर्जन्य उपांशुगर्जितः ।शेषोऽन्वगाद् वारि निवारयन् फणैः ॥ ४९ ॥,tāḥ kṛṣṇavāhe vasudeva āgate|svayaṃ vyavaryanta yathā tamo raveḥ|vavarṣa parjanya upāṃśugarjitaḥ|śeṣo'nvagād vāri nivārayan phaṇaiḥ|| 49 ||
+10.3.50,मघोनि वर्षत्यसकृत् यमानुजा ।गंभीर तोयौघ जवोर्मि फेनिला ।भयानकावर्त शताकुला नदी ।मार्गं ददौ सिन्धुरिव श्रियः पतेः ॥ ५० ॥,maghoni varṣatyasakṛt yamānujā|gaṃbhīra toyaugha javormi phenilā|bhayānakāvarta śatākulā nadī|mārgaṃ dadau sindhuriva śriyaḥ pateḥ|| 50 ||
+10.3.51,नन्दव्रजं शौरिरुपेत्य तत्र तान् ।गोपान् प्रसुप्तान् उपलभ्य निद्रया ।सुतं यशोदाशयने निधाय तत् ।सुतां उपादाय पुनर्गृहान् अगात् ॥ ५१ ॥,nandavrajaṃ śaurirupetya tatra tān|gopān prasuptān upalabhya nidrayā|sutaṃ yaśodāśayane nidhāya tat|sutāṃ upādāya punargṛhān agāt|| 51 ||
+10.3.52,देवक्याः शयने न्यस्य वसुदेवोऽथ दारिकाम् ।प्रतिमुच्य पदोर्लोहं आस्ते पूर्ववदावृतः ॥ ५२ ॥,devakyāḥ śayane nyasya vasudevo'tha dārikām|pratimucya padorlohaṃ āste pūrvavadāvṛtaḥ|| 52 ||
+10.3.53,यशोदा नन्दपत्‍नी च जातं परमबुध्यत ।न तल्लिङ्गं परिश्रान्ता निद्रयापगतस्मृतिः ॥ ५३ ॥,yaśodā nandapat‍nī ca jātaṃ paramabudhyata|na talliṅgaṃ pariśrāntā nidrayāpagatasmṛtiḥ|| 53 ||
+10.3.3,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां ।दशमस्कन्धे पूर्वार्धे कृष्णजन्मनि तृतीयोध्याऽयः ॥ ३ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ|daśamaskandhe pūrvārdhe kṛṣṇajanmani tṛtīyodhyā'yaḥ|| 3 ||
+10.4.1,जिघांसोः कंसस्य हस्तात् उन्मुक्ताया देव्या भगवद् ।अवतार सूचनं कंसानुतापःतदीय दुर्मंत्रिणां दुर्मंत्रणं च ।श्रीशुक उवाच ।बहिरन्तःपुरद्वारः सर्वाः पूर्ववदावृताः ।ततो बालध्वनिं श्रुत्वा गृहपालाः समुत्थिताः ॥ १ ॥,jighāṃsoḥ kaṃsasya hastāt unmuktāyā devyā bhagavad|avatāra sūcanaṃ kaṃsānutāpaḥtadīya durmaṃtriṇāṃ durmaṃtraṇaṃ ca|śrīśuka uvāca|bahirantaḥpuradvāraḥ sarvāḥ pūrvavadāvṛtāḥ|tato bāladhvaniṃ śrutvā gṛhapālāḥ samutthitāḥ|| 1 ||
+10.4.2,ते तु तूर्णं उपव्रज्य देवक्या गर्भजन्म तत् ।आचख्युः भोजराजाय यदुद्विग्नः प्रतीक्षते ॥ २ ॥,te tu tūrṇaṃ upavrajya devakyā garbhajanma tat|ācakhyuḥ bhojarājāya yadudvignaḥ pratīkṣate|| 2 ||
+10.4.3,स तल्पात् तूर्णमुत्थाय कालोऽयमिति विह्वलः ।सूतीगृहं अगात् तूर्णं प्रस्खलन् मुक्तमूर्धजः ॥ ३ ॥,sa talpāt tūrṇamutthāya kālo'yamiti vihvalaḥ|sūtīgṛhaṃ agāt tūrṇaṃ praskhalan muktamūrdhajaḥ|| 3 ||
+10.4.4,तं आह भ्रातरं देवी कृपणा करुणं सती ।स्नुषेयं तव कल्याण स्त्रियं मा हन्तुमर्हसि ॥ ४ ॥,taṃ āha bhrātaraṃ devī kṛpaṇā karuṇaṃ satī|snuṣeyaṃ tava kalyāṇa striyaṃ mā hantumarhasi|| 4 ||
+10.4.5,बहवो हिंसिता भ्रातः शिशवः पावकोपमाः ।त्वया दैवनिसृष्टेन पुत्रिकैका प्रदीयताम् ॥ ५ ॥,bahavo hiṃsitā bhrātaḥ śiśavaḥ pāvakopamāḥ|tvayā daivanisṛṣṭena putrikaikā pradīyatām|| 5 ||
+10.4.6,नन्वहं ते ह्यवरजा दीना हतसुता प्रभो ।दातुमर्हसि मन्दाया अङ्गेमां चरमां प्रजाम् ॥ ६ ॥,nanvahaṃ te hyavarajā dīnā hatasutā prabho|dātumarhasi mandāyā aṅgemāṃ caramāṃ prajām|| 6 ||
+10.4.7,श्रीशुक उवाच ।उपगुह्य आत्मजां एवं रुदत्या दीन अदीनवत् ।याचितस्तां विनिर्भर्त्स्य हस्ताद् आचिच्छिदे खलः ॥ ७ ॥,śrīśuka uvāca|upaguhya ātmajāṃ evaṃ rudatyā dīna adīnavat|yācitastāṃ vinirbhartsya hastād ācicchide khalaḥ|| 7 ||
+10.4.8,तां गृहीत्वा चरणयोः जातमात्रां स्वसुः सुताम् ।अपोथयत् शिलापृष्ठे स्वार्थोन्मूलितसौहृदः ॥ ८ ॥,tāṃ gṛhītvā caraṇayoḥ jātamātrāṃ svasuḥ sutām|apothayat śilāpṛṣṭhe svārthonmūlitasauhṛdaḥ|| 8 ||
+10.4.9,सा तद्हस्तात् समुत्पत्य सद्यो देव्यंबरं गता ।अदृश्यतानुजा विष्णोः सायुधाष्टमहाभुजा ॥ ९ ॥,sā tadhastāt samutpatya sadyo devyaṃbaraṃ gatā|adṛśyatānujā viṣṇoḥ sāyudhāṣṭamahābhujā|| 9 ||
+10.4.10,दिव्यस्रग् अंबरालेप रत्‍नाभरणभूषिता ।धनुःशूलेषुचर्मासि शंखचक्रगदाधरा ॥ १० ॥,divyasrag aṃbarālepa rat‍nābharaṇabhūṣitā|dhanuḥśūleṣucarmāsi śaṃkhacakragadādharā|| 10 ||
+10.4.11,सिद्धचारणगन्धर्वैः अप्सरःकिन्नरोरगैः ।उपाहृतोरुबलिभिः स्तूयमानेदमब्रवीत् ॥ ११ ॥,siddhacāraṇagandharvaiḥ apsaraḥkinnaroragaiḥ|upāhṛtorubalibhiḥ stūyamānedamabravīt|| 11 ||
+10.4.12,किं मया हतया मन्द जातः खलु तवान्तकृत् ।यत्र क्वं वा पूर्वशत्रुः मा हिंसीः कृपणान्वृथा ॥ १२ ॥,kiṃ mayā hatayā manda jātaḥ khalu tavāntakṛt|yatra kvaṃ vā pūrvaśatruḥ mā hiṃsīḥ kṛpaṇānvṛthā|| 12 ||
+10.4.13,इति प्रभाष्य तं देवी माया भगवती भुवि ।बहुनामनिकेतेषु बहुनामा बभूव ह ॥ १३ ॥,iti prabhāṣya taṃ devī māyā bhagavatī bhuvi|bahunāmaniketeṣu bahunāmā babhūva ha|| 13 ||
+10.4.14,तया अभिहितं आकर्ण्य कंसः परमविस्मितः ।देवकीं वसुदेवं च विमुच्य प्रश्रितोऽब्रवीत् ॥ १४ ॥,tayā abhihitaṃ ākarṇya kaṃsaḥ paramavismitaḥ|devakīṃ vasudevaṃ ca vimucya praśrito'bravīt|| 14 ||
+10.4.15,अहो भगिन्यहो भाम मया वां बत पाप्मना ।पुरुषाद इवापत्यं बहवो हिंसिताः सुताः ॥ १५ ॥,aho bhaginyaho bhāma mayā vāṃ bata pāpmanā|puruṣāda ivāpatyaṃ bahavo hiṃsitāḥ sutāḥ|| 15 ||
+10.4.16,स त्वहं त्यक्तकारुण्यः त्यक्तज्ञातिसुहृत् खलः ।कान् लोकान् वै गमिष्यामि ब्रह्महेव मृतः श्वसन् ॥ १६ ॥,sa tvahaṃ tyaktakāruṇyaḥ tyaktajñātisuhṛt khalaḥ|kān lokān vai gamiṣyāmi brahmaheva mṛtaḥ śvasan|| 16 ||
+10.4.17,दैवं अपि अनृतं वक्ति न मर्त्या एव केवलम् ।यद् विश्रंभाद् अहं पापः स्वसुर्निहतवान् शिशून् ॥ १७ ॥,daivaṃ api anṛtaṃ vakti na martyā eva kevalam|yad viśraṃbhād ahaṃ pāpaḥ svasurnihatavān śiśūn|| 17 ||
+10.4.18,मा शोचतं महाभागौ आत्मजान् स्वकृतंभुजः ।जन्तवो न सदैकत्र दैवाधीनास्तदाऽसते ॥ १८ ॥,mā śocataṃ mahābhāgau ātmajān svakṛtaṃbhujaḥ|jantavo na sadaikatra daivādhīnāstadā'sate|| 18 ||
+10.4.19,भुवि भौमानि भूतानि यथा यान्ति अपयान्ति च ।नायमात्मा तथैतेषु विपर्येति यथैव भूः ॥ १९ ॥,bhuvi bhaumāni bhūtāni yathā yānti apayānti ca|nāyamātmā tathaiteṣu viparyeti yathaiva bhūḥ|| 19 ||
+10.4.20,यथानेवंविदो भेदो यत आत्मविपर्ययः ।देहयोगवियोगौ च संसृतिर्न निवर्तते ॥ २० ॥,yathānevaṃvido bhedo yata ātmaviparyayaḥ|dehayogaviyogau ca saṃsṛtirna nivartate|| 20 ||
+10.4.21,तस्माद्‍भद्रे स्वतनयान् मया व्यापादितानपि ।मानुशोच यतः सर्वः स्वकृतं विन्दतेऽवशः ॥ २१ ॥,tasmād‍bhadre svatanayān mayā vyāpāditānapi|mānuśoca yataḥ sarvaḥ svakṛtaṃ vindate'vaśaḥ|| 21 ||
+10.4.22,यावद्धतोऽस्मि हन्तास्मीति आत्मानं मन्यतेऽस्वदृक् ।तावत् तद् अभिमान्यज्ञो बाध्यबाधकतामियात् ॥ २२ ॥,yāvaddhato'smi hantāsmīti ātmānaṃ manyate'svadṛk|tāvat tad abhimānyajño bādhyabādhakatāmiyāt|| 22 ||
+10.4.23,क्षमध्वं मम दौरात्म्यं साधवो दीनवत्सलाः ।इत्युक्त्वाश्रुमुखः पादौ श्यालः स्वस्रोः अथाग्रहीत् ॥ २३ ॥,kṣamadhvaṃ mama daurātmyaṃ sādhavo dīnavatsalāḥ|ityuktvāśrumukhaḥ pādau śyālaḥ svasroḥ athāgrahīt|| 23 ||
+10.4.24,मोचयामास निगडात् विश्रब्धः कन्यकागिरा ।देवकीं वसुदेवं च दर्शयन् आत्मसौहृदम् ॥ २४ ॥,mocayāmāsa nigaḍāt viśrabdhaḥ kanyakāgirā|devakīṃ vasudevaṃ ca darśayan ātmasauhṛdam|| 24 ||
+10.4.25,भ्रातुः समनुतप्तस्य क्षान्त्वा रोषं च देवकी ।व्यसृजत् वसुदेवश्च प्रहस्य तमुवाच ह ॥ २५ ॥,bhrātuḥ samanutaptasya kṣāntvā roṣaṃ ca devakī|vyasṛjat vasudevaśca prahasya tamuvāca ha|| 25 ||
+10.4.26,एवमेतन्महाभाग यथा वदसि देहिनाम् ।अज्ञानप्रभवाहंधीः स्वपरेति भिदा यतः ॥ २६ ॥,evametanmahābhāga yathā vadasi dehinām|ajñānaprabhavāhaṃdhīḥ svapareti bhidā yataḥ|| 26 ||
+10.4.27,शोकहर्षभयद्वेष लोभमोहमदान्विताः ।मिथो घ्नन्तं न पश्यन्ति भावैर्भावं पृथग्दृशः ॥ २७ ॥,śokaharṣabhayadveṣa lobhamohamadānvitāḥ|mitho ghnantaṃ na paśyanti bhāvairbhāvaṃ pṛthagdṛśaḥ|| 27 ||
+10.4.28,श्रीशुक उवाच ।कंस एवं प्रसन्नाभ्यां विशुद्धं प्रतिभाषितः ।देवकी वसुदेवाभ्यां अनुज्ञातो आविशत् गृहम् ॥ २८ ॥,śrīśuka uvāca|kaṃsa evaṃ prasannābhyāṃ viśuddhaṃ pratibhāṣitaḥ|devakī vasudevābhyāṃ anujñāto āviśat gṛham|| 28 ||
+10.4.29,तस्यां रात्र्यां व्यतीतायां कंस आहूय मंत्रिणः ।तेभ्य आचष्ट तत् सर्वं यदुक्तं योगनिद्रया ॥ २९ ॥,tasyāṃ rātryāṃ vyatītāyāṃ kaṃsa āhūya maṃtriṇaḥ|tebhya ācaṣṭa tat sarvaṃ yaduktaṃ yoganidrayā|| 29 ||
+10.4.30,आकर्ण्य भर्तुर्गदितं तं ऊचुः देवशत्रवः ।देवान् प्रति कृतामर्षा दैतेया नातिकोविदाः ॥ ३० ॥,ākarṇya bharturgaditaṃ taṃ ūcuḥ devaśatravaḥ|devān prati kṛtāmarṣā daiteyā nātikovidāḥ|| 30 ||
+10.4.31,एवं चेत्तर्हि भोजेन्द्र पुरग्राम व्रजादिषु ।अनिर्दशान् निर्दशांश्च हनिष्यामोऽद्य वै शिशून् ॥ ३१ ॥,evaṃ cettarhi bhojendra puragrāma vrajādiṣu|anirdaśān nirdaśāṃśca haniṣyāmo'dya vai śiśūn|| 31 ||
+10.4.32,किं उद्यमैः करिष्यन्ति देवाः समरभीरवः ।नित्यं उद्विग्नमनसो ज्याघोषैर्धनुषस्तव ॥ ३२ ॥,kiṃ udyamaiḥ kariṣyanti devāḥ samarabhīravaḥ|nityaṃ udvignamanaso jyāghoṣairdhanuṣastava|| 32 ||
+10.4.33,अस्यतस्ते शरव्रातैः हन्यमानाः समन्ततः ।जिजीविषव उत्सृज्य पलायनपरा ययुः ॥ ३३ ॥,asyataste śaravrātaiḥ hanyamānāḥ samantataḥ|jijīviṣava utsṛjya palāyanaparā yayuḥ|| 33 ||
+10.4.34,केचित् प्राञ्जलयो दीना न्यस्तशस्त्रा दिवौकसः ।मुक्तकच्छशिखाः केचिद् भीताः स्म इति वादिनः ॥ ३४ ॥,kecit prāñjalayo dīnā nyastaśastrā divaukasaḥ|muktakacchaśikhāḥ kecid bhītāḥ sma iti vādinaḥ|| 34 ||
+10.4.35,न त्वं विस्मृतशस्त्रास्त्रान् विरथान् भयसंवृतान् ।हंस्यन्यासक्तविमुखान् भग्नचापानयुध्यतः ॥ ३५ ॥,na tvaṃ vismṛtaśastrāstrān virathān bhayasaṃvṛtān|haṃsyanyāsaktavimukhān bhagnacāpānayudhyataḥ|| 35 ||
+10.4.36,किं क्षेमशूरैर्विबुधैः असंयुगविकत्थनैः ।रहोजुषा किं हरिणा शंभुना वा वनौकसा ।किं इंद्रेणाल्पवीर्येण ब्रह्मणा वा तपस्यता ॥ ३६ ॥,kiṃ kṣemaśūrairvibudhaiḥ asaṃyugavikatthanaiḥ|rahojuṣā kiṃ hariṇā śaṃbhunā vā vanaukasā|kiṃ iṃdreṇālpavīryeṇa brahmaṇā vā tapasyatā|| 36 ||
+10.4.37,तथापि देवाः सापत्‍न्यान् नोपेक्ष्या इति मन्महे ।ततः तन्मूलखनने नियुंक्ष्वास्मान् अनुव्रतान् ॥ ३७ ॥,tathāpi devāḥ sāpat‍nyān nopekṣyā iti manmahe|tataḥ tanmūlakhanane niyuṃkṣvāsmān anuvratān|| 37 ||
+10.4.38,यथामयोंऽगे समुपेक्षितो नृभिः ।न शक्यते रूढपदश्चिकित्सितुम् ।यथेन्द्रियग्राम उपेक्षितस्तथा ।रिपुर्महान् बद्धबलो न चाल्यते ॥ ३८ ॥,yathāmayoṃ'ge samupekṣito nṛbhiḥ|na śakyate rūḍhapadaścikitsitum|yathendriyagrāma upekṣitastathā|ripurmahān baddhabalo na cālyate|| 38 ||
+10.4.39,मूलं हि विष्णुः देवानां यत्र धर्मः सनातनः ।तस्य च ब्रह्मगोविप्राः तपो यज्ञाः सदक्षिणाः ॥ ३९ ॥,mūlaṃ hi viṣṇuḥ devānāṃ yatra dharmaḥ sanātanaḥ|tasya ca brahmagoviprāḥ tapo yajñāḥ sadakṣiṇāḥ|| 39 ||
+10.4.40,तस्मात्सर्वात्मना राजन् ब्राह्मणान् ब्रह्मवादिनः ।तपस्विनो यज्ञशीलान् गाश्च हन्मो हविर्दुघाः ॥ ४० ॥,tasmātsarvātmanā rājan brāhmaṇān brahmavādinaḥ|tapasvino yajñaśīlān gāśca hanmo havirdughāḥ|| 40 ||
+10.4.41,विप्रा गावश्च वेदाश्च तपः सत्यं दमः शमः ।श्रद्धा दया तितिक्षा च क्रतवश्च हरेस्तनूः ॥ ४१ ॥,viprā gāvaśca vedāśca tapaḥ satyaṃ damaḥ śamaḥ|śraddhā dayā titikṣā ca kratavaśca harestanūḥ|| 41 ||
+10.4.42,स हि सर्वसुराध्यक्षो ह्यसुरद्विड् गुहाशयः ।तन्मूला देवताः सर्वाः सेश्वराः सचतुर्मुखाः ।अयं वै तद्वधोपायो यद्ऋषीणां विहिंसनम् ॥ ४२ ॥,sa hi sarvasurādhyakṣo hyasuradviḍ guhāśayaḥ|tanmūlā devatāḥ sarvāḥ seśvarāḥ sacaturmukhāḥ|ayaṃ vai tadvadhopāyo yadṛṣīṇāṃ vihiṃsanam|| 42 ||
+10.4.43,श्रीशुक उवाच ।एवं दुर्मंत्रिभिः कंसः सह सम्मन्त्र्य दुर्मतिः ।ब्रह्महिंसां हितं मेने कालपाशावृतोऽसुरः ॥ ४३ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ durmaṃtribhiḥ kaṃsaḥ saha sammantrya durmatiḥ|brahmahiṃsāṃ hitaṃ mene kālapāśāvṛto'suraḥ|| 43 ||
+10.4.44,सन्दिश्य साधुलोकस्य कदने कदनप्रियान् ।कामरूपधरान् दिक्षु दानवान् गृहमाविशत् ॥ ४४ ॥,sandiśya sādhulokasya kadane kadanapriyān|kāmarūpadharān dikṣu dānavān gṛhamāviśat|| 44 ||
+10.4.45,ते वै रजःप्रकृतयः तमसा मूढचेतसः ।सतां विद्वेषमाचेरुः आरात् आगतमृत्यवः ॥ ४५ ॥,te vai rajaḥprakṛtayaḥ tamasā mūḍhacetasaḥ|satāṃ vidveṣamāceruḥ ārāt āgatamṛtyavaḥ|| 45 ||
+10.4.46,आयुः श्रियं यशो धर्मं लोकानाशिष एव च ।हन्ति श्रेयांसि सर्वाणि पुंसो महदतिक्रमः ॥ ४६ ॥,āyuḥ śriyaṃ yaśo dharmaṃ lokānāśiṣa eva ca|hanti śreyāṃsi sarvāṇi puṃso mahadatikramaḥ|| 46 ||
+10.4.4,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe caturtho'dhyāyaḥ|| 4 ||
+10.5.1,गोकुले भगवतो जातकर्मादि महोत्सवः ।नन्दस्य मथुरागमनं तत्र नन्दवसुदेवसंवादः ।श्रीशुक उवाच ।नन्दस्त्वात्मज उत्पन्ने जाताह्लादो महामनाः ।आहूय विप्रान् वेदज्ञान् स्नातः शुचिरलंकृतः ॥ १ ॥,gokule bhagavato jātakarmādi mahotsavaḥ|nandasya mathurāgamanaṃ tatra nandavasudevasaṃvādaḥ|śrīśuka uvāca|nandastvātmaja utpanne jātāhlādo mahāmanāḥ|āhūya viprān vedajñān snātaḥ śuciralaṃkṛtaḥ|| 1 ||
+10.5.2,वाचयित्वा स्वस्त्ययनं जातकर्मात्मजस्य वै ।कारयामास विधिवत् पितृदेवार्चनं तथा ॥ २ ॥,vācayitvā svastyayanaṃ jātakarmātmajasya vai|kārayāmāsa vidhivat pitṛdevārcanaṃ tathā|| 2 ||
+10.5.3,धेनूनां नियुते प्रादाद् विप्रेभ्यः समलंकृते ।तिलाद्रीन् सप्त रत्‍नौघ शातकौंभांबरावृतान् ॥ ३ ॥,dhenūnāṃ niyute prādād viprebhyaḥ samalaṃkṛte|tilādrīn sapta rat‍naugha śātakauṃbhāṃbarāvṛtān|| 3 ||
+10.5.4,कालेन स्नानशौचाभ्यां संस्कारैः तपसेज्यया ।शुध्यन्ति दानैः सन्तुष्ट्या द्रव्याण्यात्माऽत्मविद्यया ॥ ४ ॥,kālena snānaśaucābhyāṃ saṃskāraiḥ tapasejyayā|śudhyanti dānaiḥ santuṣṭyā dravyāṇyātmā'tmavidyayā|| 4 ||
+10.5.5,सौमंगल्यगिरो विप्राः सूतमागधवन्दिनः ।गायकाश्च जगुर्नेदुः भेर्यो दुन्दुभयो मुहुः ॥ ५ ॥,saumaṃgalyagiro viprāḥ sūtamāgadhavandinaḥ|gāyakāśca jagurneduḥ bheryo dundubhayo muhuḥ|| 5 ||
+10.5.6,व्रजः सम्मृष्टसंसिक्त द्वाराजिरगृहान्तरः ।चित्रध्वज पताकास्रक् चैलपल्लवतोरणैः ॥ ६ ॥,vrajaḥ sammṛṣṭasaṃsikta dvārājiragṛhāntaraḥ|citradhvaja patākāsrak cailapallavatoraṇaiḥ|| 6 ||
+10.5.7,गावो वृषा वत्सतरा हरिद्रातैलरूषिताः ।विचित्र धातुबर्हस्रग् वस्त्रकाञ्चनमालिनः ॥ ७ ॥,gāvo vṛṣā vatsatarā haridrātailarūṣitāḥ|vicitra dhātubarhasrag vastrakāñcanamālinaḥ|| 7 ||
+10.5.8,महार्हवस्त्राभरण कञ्चुकोष्णीषभूषिताः ।गोपाः समाययू राजन् नानोपायनपाणयः ॥ ८ ॥,mahārhavastrābharaṇa kañcukoṣṇīṣabhūṣitāḥ|gopāḥ samāyayū rājan nānopāyanapāṇayaḥ|| 8 ||
+10.5.9,गोप्यश्चाकर्ण्य मुदिता यशोदायाः सुतोद्‍भवम् ।आत्मानं भूषयां चक्रुः वस्त्राकल्पाञ्जनादिभिः ॥ ९ ॥,gopyaścākarṇya muditā yaśodāyāḥ sutod‍bhavam|ātmānaṃ bhūṣayāṃ cakruḥ vastrākalpāñjanādibhiḥ|| 9 ||
+10.5.10,नवकुंकुमकिञ्जल्क मुखपंकजभूतयः ।बलिभिस्त्वरितं जग्मुः पृथुश्रोण्यश्चलत्कुचाः ॥ १० ॥,navakuṃkumakiñjalka mukhapaṃkajabhūtayaḥ|balibhistvaritaṃ jagmuḥ pṛthuśroṇyaścalatkucāḥ|| 10 ||
+10.5.11,गोप्यः सुमृष्टमणिकुण्डल निष्ककण्ठ्यः ।चित्राम्बराः पथि शिखाच्युतमाल्यवर्षाः ।नन्दालयं सवलया व्रजतीर्विरेजुः ।व्यालोलकुण्डल पयोधरहारशोभाः ॥ ११ ॥,gopyaḥ sumṛṣṭamaṇikuṇḍala niṣkakaṇṭhyaḥ|citrāmbarāḥ pathi śikhācyutamālyavarṣāḥ|nandālayaṃ savalayā vrajatīrvirejuḥ|vyālolakuṇḍala payodharahāraśobhāḥ|| 11 ||
+10.5.12,ता आशिषः प्रयुञ्जानाः चिरं पाहीति बालके ।हरिद्राचूर्णतैलाद्भिः सिञ्चन्त्यो जनमुज्जगुः ॥ १२ ॥,tā āśiṣaḥ prayuñjānāḥ ciraṃ pāhīti bālake|haridrācūrṇatailādbhiḥ siñcantyo janamujjaguḥ|| 12 ||
+10.5.13,अवाद्यन्त विचित्राणि वादित्राणि महोत्सवे ।कृष्णे विश्वेश्वरेऽनन्ते नंदस्य व्रजमागते ॥ १३ ॥,avādyanta vicitrāṇi vāditrāṇi mahotsave|kṛṣṇe viśveśvare'nante naṃdasya vrajamāgate|| 13 ||
+10.5.14,गोपाः परस्परं हृष्टा दधिक्षीरघृतांबुभिः ।आसिञ्चन्तो विलिंपन्तो नवनीतैश्च चिक्षिपुः ॥ १४ ॥,gopāḥ parasparaṃ hṛṣṭā dadhikṣīraghṛtāṃbubhiḥ|āsiñcanto viliṃpanto navanītaiśca cikṣipuḥ|| 14 ||
+10.5.15,नन्दो महामनास्तेभ्यो वासोऽलंकारगोधनम् ।सूतमागधवन्दिभ्यो येऽन्ये विद्योपजीविनः ॥ १५ ॥,nando mahāmanāstebhyo vāso'laṃkāragodhanam|sūtamāgadhavandibhyo ye'nye vidyopajīvinaḥ|| 15 ||
+10.5.16,तैस्तैः कामैरदीनात्मा यथोचितं अपूजयत् ।विष्णोराराधनार्थाय स्वपुत्रस्योदयाय च ॥ १६ ॥,taistaiḥ kāmairadīnātmā yathocitaṃ apūjayat|viṣṇorārādhanārthāya svaputrasyodayāya ca|| 16 ||
+10.5.17,रोहिणी च महाभागा नंदगोपाभिनंदिता ।व्यचरद् दिव्यवासःस्रक् कण्ठाभरणभूषिता ॥ १७ ॥,rohiṇī ca mahābhāgā naṃdagopābhinaṃditā|vyacarad divyavāsaḥsrak kaṇṭhābharaṇabhūṣitā|| 17 ||
+10.5.18,तत आरभ्य नंदस्य व्रजः सर्वसमृद्��िमान् ।हरेर्निवासात्मगुणै रमाक्रीडमभून् नृप ॥ १८ ॥,tata ārabhya naṃdasya vrajaḥ sarvasamṛddhimān|harernivāsātmaguṇai ramākrīḍamabhūn nṛpa|| 18 ||
+10.5.19,गोपान् गोकुलरक्षायां निरूप्य मथुरां गतः ।नंदः कंसस्य वार्षिक्यं करं दातुं कुरूद्वह ॥ १९ ॥,gopān gokularakṣāyāṃ nirūpya mathurāṃ gataḥ|naṃdaḥ kaṃsasya vārṣikyaṃ karaṃ dātuṃ kurūdvaha|| 19 ||
+10.5.20,वसुदेव उपश्रुत्य भ्रातरं नंदमागतम् ।ज्ञात्वा दत्तकरं राज्ञे ययौ तद् अवमोचनम् ॥ २० ॥,vasudeva upaśrutya bhrātaraṃ naṃdamāgatam|jñātvā dattakaraṃ rājñe yayau tad avamocanam|| 20 ||
+10.5.21,तं दृष्ट्वा सहसोत्थाय देहः प्राणमिवागतम् ।प्रीतः प्रियतमं दोर्भ्यां सस्वजे प्रेमविह्वलः ॥ २१ ॥,taṃ dṛṣṭvā sahasotthāya dehaḥ prāṇamivāgatam|prītaḥ priyatamaṃ dorbhyāṃ sasvaje premavihvalaḥ|| 21 ||
+10.5.22,पूजितः सुखमासीनः पृष्ट्वा अनामयमादृतः ।प्रसक्तधीः स्वात्मजयोः इदमाह विशांपते ॥ २२ ॥,pūjitaḥ sukhamāsīnaḥ pṛṣṭvā anāmayamādṛtaḥ|prasaktadhīḥ svātmajayoḥ idamāha viśāṃpate|| 22 ||
+10.5.23,दिष्ट्या भ्रातः प्रवयस इदानीमप्रजस्य ते ।प्रजाशाया निवृत्तस्य प्रजा यत् समपद्यत ॥ २३ ॥,diṣṭyā bhrātaḥ pravayasa idānīmaprajasya te|prajāśāyā nivṛttasya prajā yat samapadyata|| 23 ||
+10.5.24,दिष्ट्या संसारचक्रेऽस्मिन् वर्तमानः पुनर्भवः ।उपलब्धो भवानद्य दुर्लभं प्रियदर्शनम् ॥ २४ ॥,diṣṭyā saṃsāracakre'smin vartamānaḥ punarbhavaḥ|upalabdho bhavānadya durlabhaṃ priyadarśanam|| 24 ||
+10.5.25,नैकत्र प्रियसंवासः सुहृदां चित्रकर्मणाम् ।ओघेन व्यूह्यमानानां प्लवानां स्रोतसो यथा ॥ २५ ॥,naikatra priyasaṃvāsaḥ suhṛdāṃ citrakarmaṇām|oghena vyūhyamānānāṃ plavānāṃ srotaso yathā|| 25 ||
+10.5.26,कच्चित् पशव्यं निरुजं भूर्यम्बुतृणवीरुधम् ।बृहद्वनं तदधुना यत्रास्से त्वं सुहृद्वृतः ॥ २६ ॥,kaccit paśavyaṃ nirujaṃ bhūryambutṛṇavīrudham|bṛhadvanaṃ tadadhunā yatrāsse tvaṃ suhṛdvṛtaḥ|| 26 ||
+10.5.27,भ्रातर्मम सुतः कच्चित् मात्रा सह भवद्व्रजे ।तातं भवन्तं मन्वानो भवद्‍भ्यामुपलालितः ॥ २७ ॥,bhrātarmama sutaḥ kaccit mātrā saha bhavadvraje|tātaṃ bhavantaṃ manvāno bhavad‍bhyāmupalālitaḥ|| 27 ||
+10.5.28,पुंसस्त्रिवर्गो विहितः सुहृदो ह्यनुभावितः ।न तेषु क्लिश्यमानेषु त्रिवर्गोऽर्थाय कल्पते ॥ २८ ॥,puṃsastrivargo vihitaḥ suhṛdo hyanubhāvitaḥ|na teṣu kliśyamāneṣu trivargo'rthāya kalpate|| 28 ||
+10.5.29,श्रीनंद उवाच ।अहो ते देवकी पुत्राः कंसेन बहवो हताः ।एकावशिष्टावरजा कन्या सापि दिवं गता ॥ २९ ॥,śrīnaṃda uvāca|aho te devakī putrāḥ kaṃsena bahavo hatāḥ|ekāvaśiṣṭāvarajā kanyā sāpi divaṃ gatā|| 29 ||
+10.5.30,नूनं ह्यदृष्टनिष्ठोऽयं अदृष्टपरमो जनः ।अदृष्टमात्मनस्तत्त्वं यो वेद न स मुह्यति ॥ ३० ॥,nūnaṃ hyadṛṣṭaniṣṭho'yaṃ adṛṣṭaparamo janaḥ|adṛṣṭamātmanastattvaṃ yo veda na sa muhyati|| 30 ||
+10.5.31,श्रीवसुदेव उवाच ।करो वै वार्षिको दत्तो राज्ञे दृष्टा वयं च वः ।नेह स्थेयं बहुतिथं सन्त्युत्पाताश्च गोकुले ॥ ३१ ॥,śrīvasudeva uvāca|karo vai vārṣiko datto rāj��e dṛṣṭā vayaṃ ca vaḥ|neha stheyaṃ bahutithaṃ santyutpātāśca gokule|| 31 ||
+10.5.32,श्रीशुक उवाच ।इति नंदादयो गोपाः प्रोक्तास्ते शौरिणा ययुः ।अनोभिः अनडुद्युक्तैः तं अनुज्ञाप्य गोकुलम् ॥ ३२ ॥,śrīśuka uvāca|iti naṃdādayo gopāḥ proktāste śauriṇā yayuḥ|anobhiḥ anaḍudyuktaiḥ taṃ anujñāpya gokulam|| 32 ||
+10.5.5,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे पञ्चमोऽध्यायः ॥ ५ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe pañcamo'dhyāyaḥ|| 5 ||
+10.6.1,पूतनावधः ।श्रीशुक उवाच ।नन्दः पथि वचः शौरेः न मृषेति विचिन्तयन् ।हरिं जगाम शरणं उत्पातागमशङ्‍कितः ॥ १ ॥,pūtanāvadhaḥ|śrīśuka uvāca|nandaḥ pathi vacaḥ śaureḥ na mṛṣeti vicintayan|hariṃ jagāma śaraṇaṃ utpātāgamaśaṅ‍kitaḥ|| 1 ||
+10.6.2,कंसेन प्रहिता घोरा पूतना बालघातिनी ।शिशूंश्चचार निघ्नन्ती पुरग्रामव्रजादिषु ॥ २ ॥,kaṃsena prahitā ghorā pūtanā bālaghātinī|śiśūṃścacāra nighnantī puragrāmavrajādiṣu|| 2 ||
+10.6.3,न यत्र श्रवणादीनि रक्षोघ्नानि स्वकर्मसु ।कुर्वन्ति सात्वतां भर्तुः यातुधान्यश्च तत्र हि ॥ ३ ॥,na yatra śravaṇādīni rakṣoghnāni svakarmasu|kurvanti sātvatāṃ bhartuḥ yātudhānyaśca tatra hi|| 3 ||
+10.6.4,सा खेचर्येकदोत्पत्य पूतना नन्दगोकुलम् ।योषित्वा माययाऽत्मानं प्राविशत् कामचारिणी ॥ ४ ॥,sā khecaryekadotpatya pūtanā nandagokulam|yoṣitvā māyayā'tmānaṃ prāviśat kāmacāriṇī|| 4 ||
+10.6.5,तां केशबन्ध व्यतिषक्तमल्लिकां ।बृहन्नितंब स्तनकृच्छ्रमध्यमाम् ।सुवाससं कल्पितकर्णभूषण ।त्विषोल्लसत् कुन्तलमण्डिताननाम् ॥ ५ ॥,tāṃ keśabandha vyatiṣaktamallikāṃ|bṛhannitaṃba stanakṛcchramadhyamām|suvāsasaṃ kalpitakarṇabhūṣaṇa|tviṣollasat kuntalamaṇḍitānanām|| 5 ||
+10.6.6,वल्गुस्मितापाङ्‍ग विसर्गवीक्षितैः ।मनो हरन्तीं वनितां व्रजौकसाम् ।अमंसताम्भोजकरेण रूपिणीं ।गोप्यः श्रियं द्रष्टुमिवागतां पतिम् ॥ ६ ॥,valgusmitāpāṅ‍ga visargavīkṣitaiḥ|mano harantīṃ vanitāṃ vrajaukasām|amaṃsatāmbhojakareṇa rūpiṇīṃ|gopyaḥ śriyaṃ draṣṭumivāgatāṃ patim|| 6 ||
+10.6.7,बालग्रहस्तत्र विचिन्वती शिशून् ।यदृच्छया नन्दगृहेऽसदन्तकम् ।बालं प्रतिच्छन्ननिजोरुतेजसं ।ददर्श तल्पेऽग्निमिवाहितं भसि ॥ ७ ॥,bālagrahastatra vicinvatī śiśūn|yadṛcchayā nandagṛhe'sadantakam|bālaṃ praticchannanijorutejasaṃ|dadarśa talpe'gnimivāhitaṃ bhasi|| 7 ||
+10.6.8,विबुध्य तां बालक मारिकाग्रहं ।चराचरात्मा स निमीलितेक्षणः ।अनन्तमारोपयदङ्कमन्तकं ।यथोरगं सुप्तमबुद्धिरज्जुधीः ॥ ८ ॥,vibudhya tāṃ bālaka mārikāgrahaṃ|carācarātmā sa nimīlitekṣaṇaḥ|anantamāropayadaṅkamantakaṃ|yathoragaṃ suptamabuddhirajjudhīḥ|| 8 ||
+10.6.9,तां तीक्ष्णचित्तामतिवामचेष्टितां ।वीक्ष्यान्तरा कोषपरिच्छदासिवत् ।वरस्त्रियं तत्प्रभया च धर्षिते ।निरीक्ष्यमाणे जननी ह्यतिष्ठताम् ॥ ९ ॥,tāṃ tīkṣṇacittāmativāmaceṣṭitāṃ|vīkṣyāntarā koṣaparicchadāsivat|varastriyaṃ tatprabhayā ca dharṣite|nirīkṣyamāṇe jananī hyatiṣṭhatām|| 9 ||
+10.6.10,तस्मिन् स्तनं दुर्जरवीर्यमुल्बणं ।घोराङ्कमादाय शिशोर्ददावथ ।गाढं कराभ्यां भगवान् प्रपीड्य तत् ।प्राणैः समं रोषसमन्वितोऽपिबत् ॥ १० ॥,tasmin stanaṃ durjaravīryamulbaṇaṃ|ghorāṅkamādāya śiśordadāvatha|gāḍhaṃ karābhyāṃ bhagavān prapīḍya tat|prāṇaiḥ samaṃ roṣasamanvito'pibat|| 10 ||
+10.6.11,सा मुञ्च मुञ्चालमिति प्रभाषिणी ।निष्पीड्य मानाखिलजीवमर्मणि ।विवृत्य नेत्रे चरणौ भुजौ मुहुः ।प्रस्विन्नगात्रा क्षिपती रुरोद ह ॥ ११ ॥,sā muñca muñcālamiti prabhāṣiṇī|niṣpīḍya mānākhilajīvamarmaṇi|vivṛtya netre caraṇau bhujau muhuḥ|prasvinnagātrā kṣipatī ruroda ha|| 11 ||
+10.6.12,तस्याः स्वनेनातिगभीररंहसा ।साद्रिर्मही द्यौश्च चचाल सग्रहा ।रसा दिशश्च प्रतिनेदिरे जनाः ।पेतुः क्षितौ वज्रनिपात शङ्कया ॥ १२ ॥,tasyāḥ svanenātigabhīraraṃhasā|sādrirmahī dyauśca cacāla sagrahā|rasā diśaśca pratinedire janāḥ|petuḥ kṣitau vajranipāta śaṅkayā|| 12 ||
+10.6.13,निशाचरीत्थं व्यथितस्तना व्यसुः ।व्यादाय केशांश्चरणौ भुजावपि ।प्रसार्य गोष्ठे निजरूपमास्थिता ।वज्राहतो वृत्र इवापतन्नृप ॥ १३ ॥,niśācarītthaṃ vyathitastanā vyasuḥ|vyādāya keśāṃścaraṇau bhujāvapi|prasārya goṣṭhe nijarūpamāsthitā|vajrāhato vṛtra ivāpatannṛpa|| 13 ||
+10.6.14,पतमानोऽपि तद्देह त्रिगव्यूत्यन्तरद्रुमान् ।चूर्णयामास राजेन्द्र महदासीत् तदद्‍भुतम् ॥ १४ ॥,patamāno'pi taddeha trigavyūtyantaradrumān|cūrṇayāmāsa rājendra mahadāsīt tadad‍bhutam|| 14 ||
+10.6.15,ईषामात्रोग्रदंष्ट्रास्यं गिरिकन्दर नासिकम् ।गण्डशैलस्तनं रौद्रं प्रकीर्णारुणमूर्धजम् ॥ १५ ॥,īṣāmātrogradaṃṣṭrāsyaṃ girikandara nāsikam|gaṇḍaśailastanaṃ raudraṃ prakīrṇāruṇamūrdhajam|| 15 ||
+10.6.16,अन्धकूपगभीराक्षं पुलिनारोह भीषणम् ।बद्धसेतुभुजोर्वङ्घ्रि शून्यतोय ह्रदोदरम् ॥ १६ ॥,andhakūpagabhīrākṣaṃ pulināroha bhīṣaṇam|baddhasetubhujorvaṅghri śūnyatoya hradodaram|| 16 ||
+10.6.17,सन्तत्रसुः स्म तद्वीक्ष्य गोपा गोप्यः कलेवरम् ।पूर्वं तु तन्निःस्वनित भिन्नहृत्कर्ण मस्तकाः ॥ १७ ॥,santatrasuḥ sma tadvīkṣya gopā gopyaḥ kalevaram|pūrvaṃ tu tanniḥsvanita bhinnahṛtkarṇa mastakāḥ|| 17 ||
+10.6.18,बालं च तस्या उरसि क्रीडन्तं अकुतोभयम् ।गोप्यस्तूर्णं समभ्येत्य जगृहुर्जातसंभ्रमाः ॥ १८ ॥,bālaṃ ca tasyā urasi krīḍantaṃ akutobhayam|gopyastūrṇaṃ samabhyetya jagṛhurjātasaṃbhramāḥ|| 18 ||
+10.6.19,यशोदा रोहिणीभ्यां ताः समं बालस्य सर्वतः ।रक्षां विदधिरे सम्यक् गोपुच्छभ्रमणादिभिः ॥ १९ ॥,yaśodā rohiṇībhyāṃ tāḥ samaṃ bālasya sarvataḥ|rakṣāṃ vidadhire samyak gopucchabhramaṇādibhiḥ|| 19 ||
+10.6.20,गोमूत्रेण स्नापयित्वा पुनर्गोरजसार्भकम् ।रक्षां चक्रुश्च शकृता द्वादशाङ्गेषु नामभिः ॥ २० ॥,gomūtreṇa snāpayitvā punargorajasārbhakam|rakṣāṃ cakruśca śakṛtā dvādaśāṅgeṣu nāmabhiḥ|| 20 ||
+10.6.21,गोप्यः संस्पृष्टसलिला अङ्गेषु करयोः पृथक् ।न्यस्यात्मन्यथ बालस्य बीजन्यासमकुर्वत ॥ २१ ॥,gopyaḥ saṃspṛṣṭasalilā aṅgeṣu karayoḥ pṛthak|nyasyātmanyatha bālasya bījanyāsamakurvata|| 21 ||
+10.6.22,अव्यादजोऽङ्घ्रि मणिमांस्तव जान्वथोरू ।यज्ञोऽच्युतः कटितटं जठरं हयास्यः ।हृत्केशवस्त्वदुर ईश इनस्तु कण्ठं ।विष्णुर्भुजं मुखमुरुक्रम ईश्वरः कम् ॥ २२ ॥,avyādajo'ṅghri maṇimāṃstava jānvathorū|yajño'cyutaḥ kaṭitaṭaṃ jaṭharaṃ hayāsyaḥ|hṛtkeśavastvadura īśa inastu kaṇṭhaṃ|viṣṇurbhujaṃ mukhamurukrama īśvaraḥ kam|| 22 ||
+10.6.23,चक्र्यग्रतः सहगदो हरिरस्तु पश्चात् ।त्वत्पार्श्वयोर्धनुरसी मधुहाजनश्च ।कोणेषु शङ्ख उरुगाय उपर्युपेन्द्रः ।तार्क्ष्यः क्षितौ हलधरः पुरुषः समन्तात् ॥ २३ ॥,cakryagrataḥ sahagado harirastu paścāt|tvatpārśvayordhanurasī madhuhājanaśca|koṇeṣu śaṅkha urugāya uparyupendraḥ|tārkṣyaḥ kṣitau haladharaḥ puruṣaḥ samantāt|| 23 ||
+10.6.24,इन्द्रियाणि हृषीकेशः प्राणान्नारायणोऽवतु ।श्वेतद्वीपपतिश्चित्तं मनो योगेश्वरोऽवतु ॥ २४ ॥,indriyāṇi hṛṣīkeśaḥ prāṇānnārāyaṇo'vatu|śvetadvīpapatiścittaṃ mano yogeśvaro'vatu|| 24 ||
+10.6.25,पृश्निगर्भस्तु ते बुद्धिं आत्मानं भगवान्परः ।क्रीडन्तं पातु गोविन्दः शयानं पातु माधवः ॥ २५ ॥,pṛśnigarbhastu te buddhiṃ ātmānaṃ bhagavānparaḥ|krīḍantaṃ pātu govindaḥ śayānaṃ pātu mādhavaḥ|| 25 ||
+10.6.26,व्रजन्तमव्याद् वैकुण्ठ आसीनं त्वां श्रियः पतिः ।भुञ्जानं यज्ञभुक् पातु सर्वग्रहभयङ्करः ॥ २६ ॥,vrajantamavyād vaikuṇṭha āsīnaṃ tvāṃ śriyaḥ patiḥ|bhuñjānaṃ yajñabhuk pātu sarvagrahabhayaṅkaraḥ|| 26 ||
+10.6.27,डाकिन्यो यातुधान्यश्च कुष्माण्डा येऽर्भकग्रहाः ।भूतप्रेत पिशाचाश्च यक्षरक्षो विनायकाः ॥ २७ ॥,ḍākinyo yātudhānyaśca kuṣmāṇḍā ye'rbhakagrahāḥ|bhūtapreta piśācāśca yakṣarakṣo vināyakāḥ|| 27 ||
+10.6.28,कोटरा रेवती ज्येष्ठा पूतना मातृकादयः ।उन्मादा ये ह्यपस्मारा देह प्राणेन्द्रियद्रुहः ॥ २८ ॥,koṭarā revatī jyeṣṭhā pūtanā mātṛkādayaḥ|unmādā ye hyapasmārā deha prāṇendriyadruhaḥ|| 28 ||
+10.6.29,स्वप्नदृष्टा महोत्पाता वृद्धा बालग्रहाश्च ये ।सर्वे नश्यन्तु ते विष्णोः नामग्रहणभीरवः ॥ २९ ॥,svapnadṛṣṭā mahotpātā vṛddhā bālagrahāśca ye|sarve naśyantu te viṣṇoḥ nāmagrahaṇabhīravaḥ|| 29 ||
+10.6.30,श्रीशुक उवाच ।इति प्रणयबद्धाभिः गोपीभिः कृतरक्षणम् ।पाययित्वा स्तनं माता संन्यवेशयदात्मजम् ॥ ३० ॥,śrīśuka uvāca|iti praṇayabaddhābhiḥ gopībhiḥ kṛtarakṣaṇam|pāyayitvā stanaṃ mātā saṃnyaveśayadātmajam|| 30 ||
+10.6.31,तावन्नन्दादयो गोपा मथुराया व्रजं गताः ।विलोक्य पूतनादेहं बभूवुः अतिविस्मिताः ॥ ३१ ॥,tāvannandādayo gopā mathurāyā vrajaṃ gatāḥ|vilokya pūtanādehaṃ babhūvuḥ ativismitāḥ|| 31 ||
+10.6.32,नूनं बतर्षिः सञ्जातो योगेशो वा समास सः ।स एव दृष्टो ह्युत्पातो यद् आहानकदुन्दुभिः ॥ ३२ ॥,nūnaṃ batarṣiḥ sañjāto yogeśo vā samāsa saḥ|sa eva dṛṣṭo hyutpāto yad āhānakadundubhiḥ|| 32 ||
+10.6.33,कलेवरं परशुभिः छित्त्वा तत्ते व्रजौकसः ।दूरे क्षिप्त्वावयवशो न्यदहन् काष्ठवेष्टितम् ॥ ३३ ॥,kalevaraṃ paraśubhiḥ chittvā tatte vrajaukasaḥ|dūre kṣiptvāvayavaśo nyadahan kā��ṭhaveṣṭitam|| 33 ||
+10.6.34,दह्यमानस्य देहस्य धूमश्चागुरुसौरभः ।उत्थितः कृष्णनिर्भुक्त सपद्याहतपाप्मनः ॥ ३४ ॥,dahyamānasya dehasya dhūmaścāgurusaurabhaḥ|utthitaḥ kṛṣṇanirbhukta sapadyāhatapāpmanaḥ|| 34 ||
+10.6.35,पूतना लोकबालघ्नी राक्षसी रुधिराशना ।जिघांसयापि हरये स्तनं दत्त्वाप सद्‍गतिम् ॥ ३५ ॥,pūtanā lokabālaghnī rākṣasī rudhirāśanā|jighāṃsayāpi haraye stanaṃ dattvāpa sad‍gatim|| 35 ||
+10.6.36,किं पुनः श्रद्धया भक्त्या कृष्णाय परमात्मने ।यच्छन्प्रियतमं किं नु रक्तास्तन्मातरो यथा ॥ ३६ ॥,kiṃ punaḥ śraddhayā bhaktyā kṛṣṇāya paramātmane|yacchanpriyatamaṃ kiṃ nu raktāstanmātaro yathā|| 36 ||
+10.6.37,पद्‍भ्यां भक्तहृदिस्थाभ्यां वन्द्याभ्यां लोकवन्दितैः ।अङ्गं यस्याः समाक्रम्य भगवान् अपिबत् स्तनम् ॥ ३७ ॥,pad‍bhyāṃ bhaktahṛdisthābhyāṃ vandyābhyāṃ lokavanditaiḥ|aṅgaṃ yasyāḥ samākramya bhagavān apibat stanam|| 37 ||
+10.6.38,यातुधान्यपि सा स्वर्गं अवाप जननीगतिम् ।कृष्णभुक्तस्तनक्षीराः किमु गावोऽनुमातरः ॥ ३८ ॥,yātudhānyapi sā svargaṃ avāpa jananīgatim|kṛṣṇabhuktastanakṣīrāḥ kimu gāvo'numātaraḥ|| 38 ||
+10.6.39,पयांसि यासामपिबत् पुत्रस्नेहस्नुतान्यलम् ।भगवान् देवकीपुत्रः कैवल्याद्यखिलप्रदः ॥ ३९ ॥,payāṃsi yāsāmapibat putrasnehasnutānyalam|bhagavān devakīputraḥ kaivalyādyakhilapradaḥ|| 39 ||
+10.6.40,तासामविरतं कृष्णे कुर्वतीनां सुतेक्षणम् ।न पुनः कल्पते राजन् संसारोऽज्ञानसंभवः ॥ ४० ॥,tāsāmavirataṃ kṛṣṇe kurvatīnāṃ sutekṣaṇam|na punaḥ kalpate rājan saṃsāro'jñānasaṃbhavaḥ|| 40 ||
+10.6.41,कटधूमस्य सौरभ्यं अवघ्राय व्रजौकसः ।किमिदं कुत एवेति वदन्तो व्रजमाययुः ॥ ४१ ॥,kaṭadhūmasya saurabhyaṃ avaghrāya vrajaukasaḥ|kimidaṃ kuta eveti vadanto vrajamāyayuḥ|| 41 ||
+10.6.42,ते तत्र वर्णितं गोपैः पूतना गमनादिकम् ।श्रुत्वा तन्निधनं स्वस्ति शिशोश्चासन् सुविस्मिताः ॥ ४२ ॥,te tatra varṇitaṃ gopaiḥ pūtanā gamanādikam|śrutvā tannidhanaṃ svasti śiśoścāsan suvismitāḥ|| 42 ||
+10.6.43,नन्दः स्वपुत्रमादाय प्रेत्यागतमुदारधीः ।मूर्ध्न्युपाघ्राय परमां मुदं लेभे कुरूद्वह ॥ ४३ ॥,nandaḥ svaputramādāya pretyāgatamudāradhīḥ|mūrdhnyupāghrāya paramāṃ mudaṃ lebhe kurūdvaha|| 43 ||
+10.6.44,य एतत्पूतनामोक्षं कृष्णस्यार्भकमद्‍भुतम् ।श्रृणुयात् श्रद्धया मर्त्यो गोविन्दे लभते रतिम् ॥ ४४ ॥,ya etatpūtanāmokṣaṃ kṛṣṇasyārbhakamad‍bhutam|śrṛṇuyāt śraddhayā martyo govinde labhate ratim|| 44 ||
+10.6.6,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे षष्ठोऽध्यायः ॥ ६ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe ṣaṣṭho'dhyāyaḥ|| 6 ||
+10.7.1,अथ सप्तमोऽध्यायः ।श्रीराजोवाच ।येन येनावतारेण भगवान्हरिरीश्वरः ।करोति कर्णरम्याणि मनोज्ञानि च नः प्रभो ॥ १ ॥,atha saptamo'dhyāyaḥ|śrīrājovāca|yena yenāvatāreṇa bhagavānharirīśvaraḥ|karoti karṇaramyāṇi manojñāni ca naḥ prabho|| 1 ||
+10.7.2,यच्छृण्वतोऽपैत्यरतिर्वितृष्णा सत्त्वं च श���द्ध्यत्यचिरेण पुंसः ।भक्तिर्हरौ तत्पुरुषे च सख्यं तदेव हारं वद मन्यसे चेत् ॥ २ ॥,yacchṛṇvato'paityaratirvitṛṣṇā sattvaṃ ca śuddhyatyacireṇa puṃsaḥ|bhaktirharau tatpuruṣe ca sakhyaṃ tadeva hāraṃ vada manyase cet|| 2 ||
+10.7.3,अथान्यदपि कृष्णस्य तोकाचरितमद्भुतम् ।मानुषं लोकमासाद्य तज्जातिमनुरुन्धतः ॥ ३ ॥,athānyadapi kṛṣṇasya tokācaritamadbhutam|mānuṣaṃ lokamāsādya tajjātimanurundhataḥ|| 3 ||
+10.7.4,श्रीशुक उवाच ।कदाचिदौत्थानिककौतुकाप्लवे जन्मर्क्षयोगे समवेतयोषिताम् ।वादित्रगीतद्विजमन्त्रवाचकैश्चकार सूनोरभिषेचनं सती ॥ ४ ॥,śrīśuka uvāca|kadācidautthānikakautukāplave janmarkṣayoge samavetayoṣitām|vāditragītadvijamantravācakaiścakāra sūnorabhiṣecanaṃ satī|| 4 ||
+10.7.5,नन्दस्य पत्नी कृतमज्जनादिकं विप्रैः कृतस्वस्त्ययनं सुपूजितैः ।अन्नाद्यवासःस्रगभीष्टधेनुभिः सञ्जातनिद्रा क्षमशीशयच्छनैः ॥ ५ ॥,nandasya patnī kṛtamajjanādikaṃ vipraiḥ kṛtasvastyayanaṃ supūjitaiḥ|annādyavāsaḥsragabhīṣṭadhenubhiḥ sañjātanidrā kṣamaśīśayacchanaiḥ|| 5 ||
+10.7.6,औत्थानिकौत्सुक्यमना मनस्विनी समागतान्पूजयती व्रजौकसः ।नैवाशृणोद्वै रुदितं सुतस्य सा रुदन्स्तनार्थी चरणावुदक्षिपत् ॥ ६ ॥,autthānikautsukyamanā manasvinī samāgatānpūjayatī vrajaukasaḥ|naivāśṛṇodvai ruditaṃ sutasya sā rudanstanārthī caraṇāvudakṣipat|| 6 ||
+10.7.7,अधःशयानस्य शिशोरनोऽल्पक प्रवालमृद्वङ्घ्रिहतं व्यवर्तत ।विध्वस्तनानारसकुप्यभाजनं व्यत्यस्तचक्राक्षविभिन्नकूबरम् ॥ ७ ॥,adhaḥśayānasya śiśorano'lpaka pravālamṛdvaṅghrihataṃ vyavartata|vidhvastanānārasakupyabhājanaṃ vyatyastacakrākṣavibhinnakūbaram|| 7 ||
+10.7.8,दृष्ट्वा यशोदाप्रमुखा व्रजस्त्रिय ।औत्थानिके कर्मणि याः समागताः ।नन्दादयश्चाद्भुतदर्शनाकुलाः ।कथं स्वयं वै शकटं विपर्यगात् ॥ ८ ॥,dṛṣṭvā yaśodāpramukhā vrajastriya|autthānike karmaṇi yāḥ samāgatāḥ|nandādayaścādbhutadarśanākulāḥ|kathaṃ svayaṃ vai śakaṭaṃ viparyagāt|| 8 ||
+10.7.9,ऊचुरव्यवसितमतीन्गोपान्गोपीश्च बालकाः ।रुदतानेन पादेन क्षिप्तमेतन्न संशयः ॥ ९ ॥,ūcuravyavasitamatīngopāngopīśca bālakāḥ|rudatānena pādena kṣiptametanna saṃśayaḥ|| 9 ||
+10.7.10,न ते श्रद्दधिरे गोपा बालभाषितमित्युत ।अप्रमेयं बलं तस्य बालकस्य न ते विदुः ॥ १० ॥,na te śraddadhire gopā bālabhāṣitamityuta|aprameyaṃ balaṃ tasya bālakasya na te viduḥ|| 10 ||
+10.7.11,रुदन्तं सुतमादाय यशोदा ग्रहशङ्किता ।कृतस्वस्त्ययनं विप्रैः सूक्तैः स्तनमपाययत् ॥ ११ ॥,rudantaṃ sutamādāya yaśodā grahaśaṅkitā|kṛtasvastyayanaṃ vipraiḥ sūktaiḥ stanamapāyayat|| 11 ||
+10.7.12,पूर्ववत्स्थापितं गोपैर्बलिभिः सपरिच्छदम् ।विप्रा हुत्वार्चयां चक्रुर्दध्यक्षतकुशाम्बुभिः ॥ १२ ॥,pūrvavatsthāpitaṃ gopairbalibhiḥ saparicchadam|viprā hutvārcayāṃ cakrurdadhyakṣatakuśāmbubhiḥ|| 12 ||
+10.7.13,येऽसूयानृतदम्भेर्षा हिंसामानविवर्जिताः ।न तेषां सत्यशीलानामाशिषो विफलाः कृताः ॥ १३ ॥,ye'sūyānṛtadambherṣā hiṃsāmānavivarjitāḥ|na teṣāṃ satyaśīlānāmāśiṣo viphalāḥ kṛtāḥ|| 13 ||
+10.7.14,इति बालकमादाय सामर्ग्यजुरुपाकृतैः ।जलैः पवित्रौषधिभिरभिषिच्य द्विजोत्तमैः ॥ १४ ॥,iti bālakamādāya sāmargyajurupākṛtaiḥ|jalaiḥ pavitrauṣadhibhirabhiṣicya dvijottamaiḥ|| 14 ||
+10.7.15,वाचयित्वा स्वस्त्ययनं नन्दगोपः समाहितः ।हुत्वा चाग्निं द्विजातिभ्यः प्रादादन्नं महागुणम् ॥ १५ ॥,vācayitvā svastyayanaṃ nandagopaḥ samāhitaḥ|hutvā cāgniṃ dvijātibhyaḥ prādādannaṃ mahāguṇam|| 15 ||
+10.7.16,गावः सर्वगुणोपेता वासःस्रग्रुक्ममालिनीः ।आत्मजाभ्युदयार्थाय प्रादात्ते चान्वयुञ्जत ॥ १६ ॥,gāvaḥ sarvaguṇopetā vāsaḥsragrukmamālinīḥ|ātmajābhyudayārthāya prādātte cānvayuñjata|| 16 ||
+10.7.17,विप्रा मन्त्रविदो युक्तास्तैर्याः प्रोक्तास्तथाशिषः ।ता निष्फला भविष्यन्ति न कदाचिदपि स्फुटम् ॥ १७ ॥,viprā mantravido yuktāstairyāḥ proktāstathāśiṣaḥ|tā niṣphalā bhaviṣyanti na kadācidapi sphuṭam|| 17 ||
+10.7.18,एकदारोहमारूढं लालयन्ती सुतं सती ।गरिमाणं शिशोर्वोढुं न सेहे गिरिकूटवत् ॥ १८ ॥,ekadārohamārūḍhaṃ lālayantī sutaṃ satī|garimāṇaṃ śiśorvoḍhuṃ na sehe girikūṭavat|| 18 ||
+10.7.19,भूमौ निधाय तं गोपी विस्मिता भारपीडिता ।महापुरुषमादध्यौ जगतामास कर्मसु ॥ १९ ॥,bhūmau nidhāya taṃ gopī vismitā bhārapīḍitā|mahāpuruṣamādadhyau jagatāmāsa karmasu|| 19 ||
+10.7.20,दैत्यो नाम्ना तृणावर्तः कंसभृत्यः प्रणोदितः ।चक्रवातस्वरूपेण जहारासीनमर्भकम् ॥ २० ॥,daityo nāmnā tṛṇāvartaḥ kaṃsabhṛtyaḥ praṇoditaḥ|cakravātasvarūpeṇa jahārāsīnamarbhakam|| 20 ||
+10.7.21,गोकुलं सर्वमावृण्वन्मुष्णंश्चक्षूंषि रेणुभिः ।ईरयन्सुमहाघोर शब्देन प्रदिशो दिशः ॥ २१ ॥,gokulaṃ sarvamāvṛṇvanmuṣṇaṃścakṣūṃṣi reṇubhiḥ|īrayansumahāghora śabdena pradiśo diśaḥ|| 21 ||
+10.7.22,मुहूर्तमभवद्गोष्ठं रजसा तमसावृतम् ।सुतं यशोदा नापश्यत्तस्मिन्न्यस्तवती यतः ॥ २२ ॥,muhūrtamabhavadgoṣṭhaṃ rajasā tamasāvṛtam|sutaṃ yaśodā nāpaśyattasminnyastavatī yataḥ|| 22 ||
+10.7.23,नापश्यत्कश्चनात्मानं परं चापि विमोहितः ।तृणावर्तनिसृष्टाभिः शर्कराभिरुपद्रुतः ॥ २३ ॥,nāpaśyatkaścanātmānaṃ paraṃ cāpi vimohitaḥ|tṛṇāvartanisṛṣṭābhiḥ śarkarābhirupadrutaḥ|| 23 ||
+10.7.24,इति खरपवनचक्रपांशुवर्षे सुतपदवीमबलाविलक्ष्य माता ।अतिकरुमनुस्मरन्त्यशोचद्भुवि पतिता मृतवत्सका यथा गौः ॥ २४ ॥,iti kharapavanacakrapāṃśuvarṣe sutapadavīmabalāvilakṣya mātā|atikarumanusmarantyaśocadbhuvi patitā mṛtavatsakā yathā gauḥ|| 24 ||
+10.7.25,रुदितमनुनिशम्य तत्र गोप्यो भृशमनुतप्तधियोऽश्रुपूर्णमुख्यः ।रुरुदुरनुपलभ्य नन्दसूनुं पवन उपारतपांशुवर्षवेगे ॥ २५ ॥,ruditamanuniśamya tatra gopyo bhṛśamanutaptadhiyo'śrupūrṇamukhyaḥ|ruruduranupalabhya nandasūnuṃ pavana upāratapāṃśuvarṣavege|| 25 ||
+10.7.26,तृणावर्तः शान्तरयो वात्यारूपधरो हरन् ।कृष्णं नभोगतो गन्तुं नाशक्नोद्भूरिभारभृत् ॥ २६ ॥,tṛṇāvartaḥ śāntarayo vātyārūpadharo haran|kṛṣṇaṃ nabhogato gantuṃ nāśaknodbhūribhārabhṛt|| 26 ||
+10.7.27,तमश्मानं मन्यमान आत्मनो गुरुमत्तया ।गले गृहीत उत्स���रष्टुं नाशक्नोदद्भुतार्भकम् ॥ २७ ॥,tamaśmānaṃ manyamāna ātmano gurumattayā|gale gṛhīta utsraṣṭuṃ nāśaknodadbhutārbhakam|| 27 ||
+10.7.28,गलग्रहणनिश्चेष्टो दैत्यो निर्गतलोचनः ।अव्यक्तरावो न्यपतत्सहबालो व्यसुर्व्रजे ॥ २८ ॥,galagrahaṇaniśceṣṭo daityo nirgatalocanaḥ|avyaktarāvo nyapatatsahabālo vyasurvraje|| 28 ||
+10.7.29,तमन्तरिक्षात्पतितं शिलायां विशीर्णसर्वावयवं करालम् ।पुरं यथा रुद्र शरेण विद्धं स्त्रियो रुदत्यो ददृशुः समेताः ॥ २९ ॥,tamantarikṣātpatitaṃ śilāyāṃ viśīrṇasarvāvayavaṃ karālam|puraṃ yathā rudra śareṇa viddhaṃ striyo rudatyo dadṛśuḥ sametāḥ|| 29 ||
+10.7.30,प्रादाय मात्रे प्रतिहृत्य विस्मिताः कृष्णं च तस्योरसि लम्बमानम् ।तं स्वस्तिमन्तं पुरुषादनीतं विहायसा मृत्युमुखात्प्रमुक्तम् ।गोप्यश्च गोपाः किल नन्दमुख्या लब्ध्वा पुनः प्रापुरतीव मोदम् ॥ ३० ॥,prādāya mātre pratihṛtya vismitāḥ kṛṣṇaṃ ca tasyorasi lambamānam|taṃ svastimantaṃ puruṣādanītaṃ vihāyasā mṛtyumukhātpramuktam|gopyaśca gopāḥ kila nandamukhyā labdhvā punaḥ prāpuratīva modam|| 30 ||
+10.7.31,अहो बतात्यद्भुतमेष रक्षसा बालो निवृत्तिं गमितोऽभ्यगात्पुनः ।हिंस्रः स्वपापेन विहिंसितः खलः साधुः समत्वेन भयाद्विमुच्यते ॥ ३१ ॥,aho batātyadbhutameṣa rakṣasā bālo nivṛttiṃ gamito'bhyagātpunaḥ|hiṃsraḥ svapāpena vihiṃsitaḥ khalaḥ sādhuḥ samatvena bhayādvimucyate|| 31 ||
+10.7.32,किं नस्तपश्चीर्णमधोक्षजार्चनं ।पूर्तेष्टदत्तमुत भूतसौहृदम् ।यत्सम्परेतः पुनरेव बालको ।दिष्ट्या स्वबन्धून्प्रणयन्नुपस्थितः ॥ ३२ ॥,kiṃ nastapaścīrṇamadhokṣajārcanaṃ|pūrteṣṭadattamuta bhūtasauhṛdam|yatsamparetaḥ punareva bālako|diṣṭyā svabandhūnpraṇayannupasthitaḥ|| 32 ||
+10.7.33,दृष्ट्वाद्भुतानि बहुशो नन्दगोपो बृहद्वने ।वसुदेववचो भूयो मानयामास विस्मितः ॥ ३३ ॥,dṛṣṭvādbhutāni bahuśo nandagopo bṛhadvane|vasudevavaco bhūyo mānayāmāsa vismitaḥ|| 33 ||
+10.7.34,एकदार्भकमादाय स्वाङ्कमारोप्य भामिनी ।प्रस्नुतं पाययामास स्तनं स्नेहपरिप्लुता ॥ ३४ ॥,ekadārbhakamādāya svāṅkamāropya bhāminī|prasnutaṃ pāyayāmāsa stanaṃ snehapariplutā|| 34 ||
+10.7.35,पीतप्रायस्य जननी सुतस्य रुचिरस्मितम् ।मुखं लालयती राजञ्जृम्भतो ददृशे इदम् ॥ ३५ ॥,pītaprāyasya jananī sutasya rucirasmitam|mukhaṃ lālayatī rājañjṛmbhato dadṛśe idam|| 35 ||
+10.7.36,खं रोदसी ज्योतिरनीकमाशाः सूर्येन्दुवह्निश्वसनाम्बुधींश्च ।द्वीपान्नगांस्तद्दुहितॄर्वनानि भूतानि यानि स्थिरजङ्गमानि ॥ ३६ ॥,khaṃ rodasī jyotiranīkamāśāḥ sūryenduvahniśvasanāmbudhīṃśca|dvīpānnagāṃstadduhitṝrvanāni bhūtāni yāni sthirajaṅgamāni|| 36 ||
+10.7.37,सा वीक्ष्य विश्वं सहसा राजन्सञ्जातवेपथुः ।सम्मील्य मृगशावाक्षी नेत्रे आसीत्सुविस्मिता ॥ ३७ ॥,sā vīkṣya viśvaṃ sahasā rājansañjātavepathuḥ|sammīlya mṛgaśāvākṣī netre āsītsuvismitā|| 37 ||
+10.8.1,गर्ग आगमनं जातककथनपूर्वकं यशोदारोहिणीसुतयोः ।नामकरणसंस्कारः मृद्भक्षणव्याजेन यशोदायै ।विश्वरूपप्रकटीकर���ंच ।श्रीशुक उवाच ।गर्गः पुरोहितो राजन् यदूनां सुमहातपाः ।व्रजं जगाम नन्दस्य वसुदेव प्रचोदितः ॥ १ ॥,garga āgamanaṃ jātakakathanapūrvakaṃ yaśodārohiṇīsutayoḥ|nāmakaraṇasaṃskāraḥ mṛdbhakṣaṇavyājena yaśodāyai|viśvarūpaprakaṭīkaraṇaṃca|śrīśuka uvāca|gargaḥ purohito rājan yadūnāṃ sumahātapāḥ|vrajaṃ jagāma nandasya vasudeva pracoditaḥ|| 1 ||
+10.8.2,तं दृष्ट्वा परमप्रीतः प्रत्युत्थाय कृताञ्जलिः ।आनर्चाधोक्षजधिया प्रणिपातपुरःसरम् ॥ २ ॥,taṃ dṛṣṭvā paramaprītaḥ pratyutthāya kṛtāñjaliḥ|ānarcādhokṣajadhiyā praṇipātapuraḥsaram|| 2 ||
+10.8.3,सूपविष्टं कृतातिथ्यं गिरा सूनृतया मुनिम् ।नन्दयित्वाब्रवीद् ब्रह्मन् पूर्णस्य करवाम किम् ॥ ३ ॥,sūpaviṣṭaṃ kṛtātithyaṃ girā sūnṛtayā munim|nandayitvābravīd brahman pūrṇasya karavāma kim|| 3 ||
+10.8.4,महद्विचलनं नॄणां गृहिणां दीनचेतसाम् ।निःश्रेयसाय भगवन् कल्पते नान्यथा क्वचित् ॥ ४ ॥,mahadvicalanaṃ nṝṇāṃ gṛhiṇāṃ dīnacetasām|niḥśreyasāya bhagavan kalpate nānyathā kvacit|| 4 ||
+10.8.5,ज्योतिषामयनं साक्षाद् यत्तज्ज्ञानं अतीन्द्रियम् ।प्रणीतं भवता येन पुमान्वेद परावरम् ॥ ५ ॥,jyotiṣāmayanaṃ sākṣād yattajjñānaṃ atīndriyam|praṇītaṃ bhavatā yena pumānveda parāvaram|| 5 ||
+10.8.6,त्वं हि ब्रह्मविदां श्रेष्ठः संस्कारान् कर्तुमर्हसि ।बालयोरनयोर्नॄणां जन्मना ब्राह्मणो गुरुः ॥ ६ ॥,tvaṃ hi brahmavidāṃ śreṣṭhaḥ saṃskārān kartumarhasi|bālayoranayornṝṇāṃ janmanā brāhmaṇo guruḥ|| 6 ||
+10.8.7,श्रीगर्ग उवाच ।यदूनां अहमाचार्यः ख्यातश्च भुवि सर्वतः ।सुतं मया संस्कृतं ते मन्यते देवकीसुतम् ॥ ७ ॥,śrīgarga uvāca|yadūnāṃ ahamācāryaḥ khyātaśca bhuvi sarvataḥ|sutaṃ mayā saṃskṛtaṃ te manyate devakīsutam|| 7 ||
+10.8.8,कंसः पापमतिः सख्यं तव चानकदुन्दुभेः ।देवक्या अष्टमो गर्भो न स्त्री भवितुमर्हति ॥ ८ ॥,kaṃsaḥ pāpamatiḥ sakhyaṃ tava cānakadundubheḥ|devakyā aṣṭamo garbho na strī bhavitumarhati|| 8 ||
+10.8.9,इति सञ्चिन्तयन् श्रुत्वा देवक्या दारिकावचः ।अपि हन्ता आगताशङ्कः तर्हि तन्नोऽनयो भवेत् ॥ ९ ॥,iti sañcintayan śrutvā devakyā dārikāvacaḥ|api hantā āgatāśaṅkaḥ tarhi tanno'nayo bhavet|| 9 ||
+10.8.10,श्रीनन्द उवाच ।अलक्षितोऽस्मिन् रहसि मामकैरपि गोव्रजे ।कुरु द्विजातिसंस्कारं स्वस्तिवाचनपूर्वकम् ॥ १० ॥,śrīnanda uvāca|alakṣito'smin rahasi māmakairapi govraje|kuru dvijātisaṃskāraṃ svastivācanapūrvakam|| 10 ||
+10.8.11,श्रीशुक उवाच ।एवं संप्रार्थितो विप्रः स्वचिकीर्षितमेव तत् ।चकार नामकरणं गूढो रहसि बालयोः ॥ ११ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ saṃprārthito vipraḥ svacikīrṣitameva tat|cakāra nāmakaraṇaṃ gūḍho rahasi bālayoḥ|| 11 ||
+10.8.12,श्रीगर्ग उवाच ।अयं हि रोहिणीपुत्रो रमयन् सुहृदो गुणैः ।आख्यास्यते राम इति बलाधिक्याद् बलं विदुः ।यदूनामपृथग्भावात् सङ्कर्षणमुशन्त्युत ॥ १२ ॥,śrīgarga uvāca|ayaṃ hi rohiṇīputro ramayan suhṛdo guṇaiḥ|ākhyāsyate rāma iti balādhikyād balaṃ viduḥ|yadūnāmapṛthagbhāvāt saṅkarṣaṇamuśantyuta|| 12 ||
+10.8.13,आसन् वर्णास्त्रयो ह्यस्य गृह्णतोऽनुयुगं तनूः ।शुक्लो रक्तस्तथा पीत इदानीं कृष्णतां गतः ॥ १३ ॥,āsan varṇāstrayo hyasya gṛhṇato'nuyugaṃ tanūḥ|śuklo raktastathā pīta idānīṃ kṛṣṇatāṃ gataḥ|| 13 ||
+10.8.14,प्रागयं वसुदेवस्य क्वचित् जातस्तवात्मजः ।वासुदेव इति श्रीमान् अभिज्ञाः संप्रचक्षते ॥ १४ ॥,prāgayaṃ vasudevasya kvacit jātastavātmajaḥ|vāsudeva iti śrīmān abhijñāḥ saṃpracakṣate|| 14 ||
+10.8.15,बहूनि सन्ति नामानि रूपाणि च सुतस्य ते ।गुणकर्मानुरूपाणि तान्यहं वेद नो जनाः ॥ १५ ॥,bahūni santi nāmāni rūpāṇi ca sutasya te|guṇakarmānurūpāṇi tānyahaṃ veda no janāḥ|| 15 ||
+10.8.16,एष वः श्रेय आधास्यद् गोपगोकुलनन्दनः ।अनेन सर्वदुर्गाणि यूयं अञ्जस्तरिष्यथ ॥ १६ ॥,eṣa vaḥ śreya ādhāsyad gopagokulanandanaḥ|anena sarvadurgāṇi yūyaṃ añjastariṣyatha|| 16 ||
+10.8.17,पुरानेन व्रजपते साधवो दस्युपीडिताः ।अराजके रक्ष्यमाणा जिग्युर्दस्यून् समेधिताः ॥ १७ ॥,purānena vrajapate sādhavo dasyupīḍitāḥ|arājake rakṣyamāṇā jigyurdasyūn samedhitāḥ|| 17 ||
+10.8.18,य एतस्मिन् महाभागाः प्रीतिं कुर्वन्ति मानवाः ।नारयोऽभिभवन्त्येतान् विष्णुपक्षानिवासुराः ॥ १८ ॥,ya etasmin mahābhāgāḥ prītiṃ kurvanti mānavāḥ|nārayo'bhibhavantyetān viṣṇupakṣānivāsurāḥ|| 18 ||
+10.8.19,तस्मात् नन्दात्मजोऽयं ते नारायणसमो गुणैः ।श्रिया कीर्त्यानुभावेन गोपायस्व समाहितः ॥ १९ ॥,tasmāt nandātmajo'yaṃ te nārāyaṇasamo guṇaiḥ|śriyā kīrtyānubhāvena gopāyasva samāhitaḥ|| 19 ||
+10.8.20,श्रीशुक उवाच ।इत्यात्मानं समादिश्य गर्गे च स्वगृहं गते ।नन्दः प्रमुदितो मेने आत्मानं पूर्णमाशिषाम् ॥ २० ॥,śrīśuka uvāca|ityātmānaṃ samādiśya garge ca svagṛhaṃ gate|nandaḥ pramudito mene ātmānaṃ pūrṇamāśiṣām|| 20 ||
+10.8.21,कालेन व्रजताल्पेन गोकुले रामकेशवौ ।जानुभ्यां सह पाणिभ्यां रिङ्गमाणौ विजह्रतुः ॥ २१ ॥,kālena vrajatālpena gokule rāmakeśavau|jānubhyāṃ saha pāṇibhyāṃ riṅgamāṇau vijahratuḥ|| 21 ||
+10.8.22,तावङ्घ्रियुग्ममनुकृष्य सरीसृपन्तौ ।घोषप्रघोषरुचिरं व्रजकर्दमेषु ।तन्नादहृष्टमनसावनुसृत्य लोकं ।मुग्धप्रभीतवदुपेयतुरन्ति मात्रोः ॥ २२ ॥,tāvaṅghriyugmamanukṛṣya sarīsṛpantau|ghoṣapraghoṣaruciraṃ vrajakardameṣu|tannādahṛṣṭamanasāvanusṛtya lokaṃ|mugdhaprabhītavadupeyaturanti mātroḥ|| 22 ||
+10.8.23,तन्मातरौ निजसुतौ घृणया स्नुवन्त्यौ ।पङ्काङ्गरागरुचिरौ उपगृह्य दोर्भ्याम् ।दत्त्वा स्तनं प्रपिबतोः स्म मुखं निरीक्ष्य ।मुग्धस्मिताल्पदशनं ययतुः प्रमोदम् ॥ २३ ॥,tanmātarau nijasutau ghṛṇayā snuvantyau|paṅkāṅgarāgarucirau upagṛhya dorbhyām|dattvā stanaṃ prapibatoḥ sma mukhaṃ nirīkṣya|mugdhasmitālpadaśanaṃ yayatuḥ pramodam|| 23 ||
+10.8.24,यर्ह्यङ्गनादर्शनीयकुमारलीलौ ।अन्तर्व्रजे तदबलाः प्रगृहीतपुच्छैः ।वत्सैरितस्तत उभावनुकृष्यमाणौ ।प्रेक्षन्त्य उज्झितगृहा जहृषुर्हसन्त्यः ॥ २४ ॥,yarhyaṅganādarśanīyakumāralīlau|antarvraje tadabalāḥ pragṛhītapucchaiḥ|vatsairitastata ubhāvanukṛṣyamāṇau|prekṣantya ujjhitagṛhā jahṛṣurhasantyaḥ|| 24 ||
+10.8.25,शृङ्ग्यग्निदंष्ट्���्यसिजल द्विजकण्टकेभ्यः ।क्रीडापरावतिचलौ स्वसुतौ निषेद्धुम् ।गृह्याणि कर्तुमपि यत्र न तज्जनन्यौ ।शेकात आपतुरलं मनसोऽनवस्थाम् ॥ २५ ॥,śṛṅgyagnidaṃṣṭryasijala dvijakaṇṭakebhyaḥ|krīḍāparāvaticalau svasutau niṣeddhum|gṛhyāṇi kartumapi yatra na tajjananyau|śekāta āpaturalaṃ manaso'navasthām|| 25 ||
+10.8.26,कालेनाल्पेन राजर्षे रामः कृष्णश्च गोकुले ।अघृष्टजानुभिः पद्भिः विचक्रमतुरञ्जसा ॥ २६ ॥,kālenālpena rājarṣe rāmaḥ kṛṣṇaśca gokule|aghṛṣṭajānubhiḥ padbhiḥ vicakramaturañjasā|| 26 ||
+10.8.27,ततस्तु भगवान् कृष्णो वयस्यैर्व्रजबालकैः ।सहरामो व्रजस्त्रीणां चिक्रीडे जनयन् मुदम् ॥ २७ ॥,tatastu bhagavān kṛṣṇo vayasyairvrajabālakaiḥ|saharāmo vrajastrīṇāṃ cikrīḍe janayan mudam|| 27 ||
+10.8.28,कृष्णस्य गोप्यो रुचिरं वीक्ष्य कौमारचापलम् ।श्रृण्वन्त्याः किल तन्मातुः इति होचुः समागताः ॥ २८ ॥,kṛṣṇasya gopyo ruciraṃ vīkṣya kaumāracāpalam|śrṛṇvantyāḥ kila tanmātuḥ iti hocuḥ samāgatāḥ|| 28 ||
+10.8.29,वत्सान् मुञ्चन् क्वचिदसमये क्रोशसञ्जातहासः ।स्तेयं स्वाद्वत्त्यथ दधिपयः कल्पितैः स्तेययोगैः ।मर्कान् भोक्ष्यन् विभजति स चेन्नात्ति भाण्डं भिन्नत्ति ।द्रव्यालाभे सगृहकुपितो यात्युपक्रोश्य तोकान् ॥ २९ ॥,vatsān muñcan kvacidasamaye krośasañjātahāsaḥ|steyaṃ svādvattyatha dadhipayaḥ kalpitaiḥ steyayogaiḥ|markān bhokṣyan vibhajati sa cennātti bhāṇḍaṃ bhinnatti|dravyālābhe sagṛhakupito yātyupakrośya tokān|| 29 ||
+10.8.30,हस्ताग्राह्ये रचयति विधिं पीठकोलूखलाद्यैः ।छिद्रं ह्यन्तर्निहितवयुनः शिक्यभाण्डेषु तद्वित् ।ध्वान्तागारे धृतमणिगणं स्वाङ्गमर्थप्रदीपं ।काले गोप्यो यर्हि गृहकृत्येषु सुव्यग्रचित्ताः ॥ ३० ॥,hastāgrāhye racayati vidhiṃ pīṭhakolūkhalādyaiḥ|chidraṃ hyantarnihitavayunaḥ śikyabhāṇḍeṣu tadvit|dhvāntāgāre dhṛtamaṇigaṇaṃ svāṅgamarthapradīpaṃ|kāle gopyo yarhi gṛhakṛtyeṣu suvyagracittāḥ|| 30 ||
+10.8.31,एवं धार्ष्ट्यान्युशति कुरुते मेहनादीनि वास्तौ ।स्तेयोपायैर्विरचितकृतिः सुप्रतीको यथास्ते ।इत्थं स्त्रीभिः सभयनयन श्रीमुखालोकिनीभिः ।व्याख्यातार्था प्रहसितमुखी न ह्युपालब्धुमैच्छत् ॥ ३१ ॥,evaṃ dhārṣṭyānyuśati kurute mehanādīni vāstau|steyopāyairviracitakṛtiḥ supratīko yathāste|itthaṃ strībhiḥ sabhayanayana śrīmukhālokinībhiḥ|vyākhyātārthā prahasitamukhī na hyupālabdhumaicchat|| 31 ||
+10.8.32,एकदा क्रीडमानास्ते रामाद्या गोपदारकाः ।कृष्णो मृदं भक्षितवान् इति मात्रे न्यवेदयन् ॥ ३२ ॥,ekadā krīḍamānāste rāmādyā gopadārakāḥ|kṛṣṇo mṛdaṃ bhakṣitavān iti mātre nyavedayan|| 32 ||
+10.8.33,सा गृहीत्वा करे कृष्णं उपालभ्य हितैषिणी ।यशोदा भयसंभ्रान्त प्रेक्षणाक्षमभाषत ॥ ३३ ॥,sā gṛhītvā kare kṛṣṇaṃ upālabhya hitaiṣiṇī|yaśodā bhayasaṃbhrānta prekṣaṇākṣamabhāṣata|| 33 ||
+10.8.34,कस्मान् मृदमदान्तात्मन् भवान् भक्षितवान् रहः ।वदन्ति तावका ह्येते कुमारास्तेऽग्रजोऽप्ययम् ॥ ३४ ॥,kasmān mṛdamadāntātman bhavān bhakṣitavān rahaḥ|vadanti tāvakā hyete kumārāste'grajo'pyayam|| 34 ||
+10.8.35,नाहं भक्षितवान् अंब सर्वे मिथ्याभिशंसिनः ।यदि सत्यगिरस्तर्हि समक्षं पश्य मे मुखम् ॥ ३५ ॥,nāhaṃ bhakṣitavān aṃba sarve mithyābhiśaṃsinaḥ|yadi satyagirastarhi samakṣaṃ paśya me mukham|| 35 ||
+10.8.36,यद्येवं तर्हि व्यादेही इत्युक्तः स भगवान् हरिः ।व्यादत्ताव्याहतैश्वर्यः क्रीडामनुजबालकः ॥ ३६ ॥,yadyevaṃ tarhi vyādehī ityuktaḥ sa bhagavān hariḥ|vyādattāvyāhataiśvaryaḥ krīḍāmanujabālakaḥ|| 36 ||
+10.8.37,सा तत्र ददृशे विश्वं जगत् स्थास्नु च खं दिशः ।साद्रिद्वीपाब्धिभूगोलं सवाय्वग्नीन्दुतारकम् ॥ ३७ ॥,sā tatra dadṛśe viśvaṃ jagat sthāsnu ca khaṃ diśaḥ|sādridvīpābdhibhūgolaṃ savāyvagnīndutārakam|| 37 ||
+10.8.38,ज्योतिश्चक्रं जलं तेजो नभस्वान् वियदेव च ।वैकारिकाणीन्द्रियाणि मनो मात्रा गुणास्त्रयः ॥ ३८ ॥,jyotiścakraṃ jalaṃ tejo nabhasvān viyadeva ca|vaikārikāṇīndriyāṇi mano mātrā guṇāstrayaḥ|| 38 ||
+10.8.39,एतद्विचित्रं सहजीवकाल ।स्वभावकर्माशयलिङ्गभेदम् ।सूनोस्तनौ वीक्ष्य विदारितास्ये ।व्रजं सहात्मानमवाप शङ्काम् ॥ ३९ ॥,etadvicitraṃ sahajīvakāla|svabhāvakarmāśayaliṅgabhedam|sūnostanau vīkṣya vidāritāsye|vrajaṃ sahātmānamavāpa śaṅkām|| 39 ||
+10.8.40,किं स्वप्न एतदुत देवमाया ।किं वा मदीयो बत बुद्धिमोहः ।अथो अमुष्यैव ममार्भकस्य ।यः कश्चनौत्पत्तिक आत्मयोगः ॥ ४० ॥,kiṃ svapna etaduta devamāyā|kiṃ vā madīyo bata buddhimohaḥ|atho amuṣyaiva mamārbhakasya|yaḥ kaścanautpattika ātmayogaḥ|| 40 ||
+10.8.41,अथो यथावन्न वितर्कगोचरं ।चेतोमनःकर्मवचोभिरञ्जसा ।यदाश्रयं येन यतः प्रतीयते ।सुदुर्विभाव्यं प्रणतास्मि तत्पदम् ॥ ४१ ॥,atho yathāvanna vitarkagocaraṃ|cetomanaḥkarmavacobhirañjasā|yadāśrayaṃ yena yataḥ pratīyate|sudurvibhāvyaṃ praṇatāsmi tatpadam|| 41 ||
+10.8.42,अहं ममासौ पतिरेष मे सुतो ।व्रजेश्वरस्याखिलवित्तपा सती ।गोप्यश्च गोपाः सहगोधनाश्च मे ।यन्माययेत्थं कुमतिः स मे गतिः ॥ ४२ ॥,ahaṃ mamāsau patireṣa me suto|vrajeśvarasyākhilavittapā satī|gopyaśca gopāḥ sahagodhanāśca me|yanmāyayetthaṃ kumatiḥ sa me gatiḥ|| 42 ||
+10.8.43,इत्थं विदित तत्त्वायां गोपिकायां स ईश्वरः ।वैष्णवीं व्यतनोन्मायां पुत्रस्नेहमयीं विभुः ॥ ४३ ॥,itthaṃ vidita tattvāyāṃ gopikāyāṃ sa īśvaraḥ|vaiṣṇavīṃ vyatanonmāyāṃ putrasnehamayīṃ vibhuḥ|| 43 ||
+10.8.44,सद्यो नष्टस्मृतिर्गोपी साऽरोप्यारोहमात्मजम् ।प्रवृद्धस्नेहकलिल हृदयासीद् यथा पुरा ॥ ४४ ॥,sadyo naṣṭasmṛtirgopī sā'ropyārohamātmajam|pravṛddhasnehakalila hṛdayāsīd yathā purā|| 44 ||
+10.8.45,त्रय्या चोपनिषद्भिश्च साङ्ख्ययोगैश्च सात्वतैः ।उपगीयमान माहात्म्यं हरिं सामन्यतात्मजम् ॥ ४५ ॥,trayyā copaniṣadbhiśca sāṅkhyayogaiśca sātvataiḥ|upagīyamāna māhātmyaṃ hariṃ sāmanyatātmajam|| 45 ||
+10.8.46,श्रीराजोवाच ।नन्दः किमकरोद् ब्रह्मन् श्रेय एवं महोदयम् ।यशोदा च महाभागा पपौ यस्याः स्तनं हरिः ॥ ४६ ॥,śrīrājovāca|nandaḥ kimakarod brahman śreya evaṃ mahodayam|yaśodā ca mahābhāgā papau yasyāḥ stanaṃ hariḥ|| 46 ||
+10.8.47,पितरौ नान्वविन्देतां कृष्णोदारार्भकेहितम् ।गायन्त्यद्यापि कवयो यल्लोकशमलापहम् ॥ ४७ ॥,pitarau nānvavindetāṃ kṛṣṇodārārbhakehitam|gāyantyadyāpi kavayo yallokaśamalāpaham|| 47 ||
+10.8.48,श्रीशुक उवाच ।द्रोणो वसूनां प्रवरो धरया भार्यया सह ।करिष्यमाण आदेशान् ब्रह्मणस्तमुवाच ह ॥ ४८ ॥,śrīśuka uvāca|droṇo vasūnāṃ pravaro dharayā bhāryayā saha|kariṣyamāṇa ādeśān brahmaṇastamuvāca ha|| 48 ||
+10.8.49,जातयोर्नौ महादेवे भुवि विश्वेश्वरे हरौ ।भक्तिः स्यात्परमा लोके ययाञ्जो दुर्गतिं तरेत् ॥ ४९ ॥,jātayornau mahādeve bhuvi viśveśvare harau|bhaktiḥ syātparamā loke yayāñjo durgatiṃ taret|| 49 ||
+10.8.50,अस्त्वित्युक्तः स भगवान् व्रजे द्रोणो महायशाः ।जज्ञे नन्द इति ख्यातो यशोदा सा धराभवत् ॥ ५० ॥,astvityuktaḥ sa bhagavān vraje droṇo mahāyaśāḥ|jajñe nanda iti khyāto yaśodā sā dharābhavat|| 50 ||
+10.8.51,ततो भक्तिर्भगवति पुत्रीभूते जनार्दने ।दम्पत्योर्नितरामासीत् गोपगोपीषु भारत ॥ ५१ ॥,tato bhaktirbhagavati putrībhūte janārdane|dampatyornitarāmāsīt gopagopīṣu bhārata|| 51 ||
+10.8.52,कृष्णो ब्रह्मण आदेशं सत्यं कर्तुं व्रजे विभुः ।सहरामो वसंश्चक्रे तेषां प्रीतिं स्वलीलया ॥ ५२ ॥,kṛṣṇo brahmaṇa ādeśaṃ satyaṃ kartuṃ vraje vibhuḥ|saharāmo vasaṃścakre teṣāṃ prītiṃ svalīlayā|| 52 ||
+10.8.8,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे अष्टमोऽध्यायः ॥ ८ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe aṣṭamo'dhyāyaḥ|| 8 ||
+10.9.1,श्रीकृष्णस्य उलूखले बन्धनम् ।श्रीशुक उवाच ।एकदा गृहदासीषु यशोदा नन्दगेहिनी ।कर्मान्तरनियुक्तासु निर्ममन्थ स्वयं दधि ॥ १ ॥,śrīkṛṣṇasya ulūkhale bandhanam|śrīśuka uvāca|ekadā gṛhadāsīṣu yaśodā nandagehinī|karmāntaraniyuktāsu nirmamantha svayaṃ dadhi|| 1 ||
+10.9.2,यानि यानीह गीतानि तद्‍बालचरितानि च ।दधिनिर्मन्थने काले स्मरन्ती तान्यगायत ॥ २ ॥,yāni yānīha gītāni tad‍bālacaritāni ca|dadhinirmanthane kāle smarantī tānyagāyata|| 2 ||
+10.9.3,क्षौमं वासः पृथुकटितटे ।बिभ्रती सूत्रनद्धं ।पुत्रस्नेहस्नुतकुचयुगं ।जातकम्पं च सुभ्रूः ।रज्ज्वाकर्षश्रमभुजचलत् ।कङ्कणौ कुण्डले च ।स्विन्नं वक्त्रं कबरविगलन् ।मालती निर्ममन्थ ॥ ३ ॥,kṣaumaṃ vāsaḥ pṛthukaṭitaṭe|bibhratī sūtranaddhaṃ|putrasnehasnutakucayugaṃ|jātakampaṃ ca subhrūḥ|rajjvākarṣaśramabhujacalat|kaṅkaṇau kuṇḍale ca|svinnaṃ vaktraṃ kabaravigalan|mālatī nirmamantha|| 3 ||
+10.9.4,तां स्तन्यकाम आसाद्य मथ्नन्तीं जननीं हरिः ।गृहीत्वा दधिमन्थानं न्यषेधत्प्रीतिमावहन् ॥ ४ ॥,tāṃ stanyakāma āsādya mathnantīṃ jananīṃ hariḥ|gṛhītvā dadhimanthānaṃ nyaṣedhatprītimāvahan|| 4 ||
+10.9.5,तमङ्कमारूढमपाययत् स्तनं ।स्नेहस्नुतं सस्मितमीक्षती मुखम् ।अतृप्तमुत्सृज्य जवेन सा ययौ ।उत्सिच्यमाने पयसि त्वधिश्रिते ॥ ५ ॥,tamaṅkamārūḍhamapāyayat stanaṃ|snehasnutaṃ sasmitamīkṣatī mukham|atṛptamutsṛjya javena sā yayau|utsicyamāne payasi tvadhiśrite|| 5 ||
+10.9.6,सञ्जातकोपः स्फुरितारुणाधरं ।सन्दश्य दद्भिर्दधिमन्थभाजनम् ।भित्त्वा मृषाश्रुर्दृषदश्मना रहो ।जघास हैयङ्गवमन्तरं गतः ॥ ६ ॥,sañjātakopaḥ sphuritāruṇādharaṃ|sandaśya dadbhirdadhimanthabhājanam|bhittvā mṛṣāśrurdṛṣadaśmanā raho|jaghāsa haiyaṅgavamantaraṃ gataḥ|| 6 ||
+10.9.7,उत्तार्य गोपी सुशृतं पयः पुनः ।प्रविश्य संदृश्य च दध्यमत्रकम् ।भग्नं विलोक्य स्वसुतस्य कर्म ।तज्जहास तं चापि न तत्र पश्यती ॥ ७ ॥,uttārya gopī suśṛtaṃ payaḥ punaḥ|praviśya saṃdṛśya ca dadhyamatrakam|bhagnaṃ vilokya svasutasya karma|tajjahāsa taṃ cāpi na tatra paśyatī|| 7 ||
+10.9.8,उलूखलाङ्घ्रेरुपरि व्यवस्थितं ।मर्काय कामं ददतं शिचि स्थितम् ।हैयङ्गवं चौर्यविशङ्कितेक्षणं ।निरीक्ष्य पश्चात् सुतमागमच्छनैः ॥ ८ ॥,ulūkhalāṅghrerupari vyavasthitaṃ|markāya kāmaṃ dadataṃ śici sthitam|haiyaṅgavaṃ cauryaviśaṅkitekṣaṇaṃ|nirīkṣya paścāt sutamāgamacchanaiḥ|| 8 ||
+10.9.9,तां आत्तयष्टिं प्रसमीक्ष्य सत्वरः ।ततोऽवरुह्यापससार भीतवत् ।गोप्यन्वधावन्न यमाप योगिनां ।क्षमं प्रवेष्टुं तपसेरितं मनः ॥ ९ ॥,tāṃ āttayaṣṭiṃ prasamīkṣya satvaraḥ|tato'varuhyāpasasāra bhītavat|gopyanvadhāvanna yamāpa yogināṃ|kṣamaṃ praveṣṭuṃ tapaseritaṃ manaḥ|| 9 ||
+10.9.10,अन्वञ्चमाना जननी बृहच्चलत् ।श्रोणीभराक्रान्तगतिः सुमध्यमा ।जवेन विस्रंसितकेशबन्धन ।च्युतप्रसूनानुगतिः परामृशत् ॥ १० ॥,anvañcamānā jananī bṛhaccalat|śroṇībharākrāntagatiḥ sumadhyamā|javena visraṃsitakeśabandhana|cyutaprasūnānugatiḥ parāmṛśat|| 10 ||
+10.9.11,कृतागसं तं प्ररुदन्तमक्षिणी ।कर्षन्तमञ्जन्मषिणी स्वपाणिना ।उद्वीक्षमाणं भयविह्वलेक्षणं ।हस्ते गृहीत्वा भिषयन्त्यवागुरत् ॥ ११ ॥,kṛtāgasaṃ taṃ prarudantamakṣiṇī|karṣantamañjanmaṣiṇī svapāṇinā|udvīkṣamāṇaṃ bhayavihvalekṣaṇaṃ|haste gṛhītvā bhiṣayantyavāgurat|| 11 ||
+10.9.12,त्यक्त्वा यष्टिं सुतं भीतं विज्ञायार्भकवत्सला ।इयेष किल तं बद्धुं दाम्नातद्वीर्यकोविदा ॥ १२ ॥,tyaktvā yaṣṭiṃ sutaṃ bhītaṃ vijñāyārbhakavatsalā|iyeṣa kila taṃ baddhuṃ dāmnātadvīryakovidā|| 12 ||
+10.9.13,न चान्तर्न बहिर्यस्य न पूर्वं नापि चापरम् ।पूर्वापरं बहिश्चान्तः जगतो यो जगच्च यः ॥ १३ ॥,na cāntarna bahiryasya na pūrvaṃ nāpi cāparam|pūrvāparaṃ bahiścāntaḥ jagato yo jagacca yaḥ|| 13 ||
+10.9.14,तं मत्वात्मजमव्यक्तं मर्त्यलिङ्गमधोक्षजम् ।गोपिकोलूखले दाम्ना बबन्ध प्राकृतं यथा ॥ १४ ॥,taṃ matvātmajamavyaktaṃ martyaliṅgamadhokṣajam|gopikolūkhale dāmnā babandha prākṛtaṃ yathā|| 14 ||
+10.9.15,तद्दाम बध्यमानस्य स्वार्भकस्य कृतागसः ।द्व्यङ्गुलोनमभूत्तेन सन्दधेऽन्यच्च गोपिका ॥ १५ ॥,taddāma badhyamānasya svārbhakasya kṛtāgasaḥ|dvyaṅgulonamabhūttena sandadhe'nyacca gopikā|| 15 ||
+10.9.16,यदाऽसीत् तदपि न्यूनं तेनान्यदपि सन्दधे ।तदपि द्व्यङ्गुलं न्यूनं यद् यद् आदत्त बन्धनम् ॥ १६ ॥,yadā'sīt tadapi nyūnaṃ tenānyadapi sandadhe|tadapi dvyaṅgulaṃ nyūnaṃ yad yad ādatta bandhanam|| 16 ||
+10.9.17,एवं स्वगेहदामानि यशोदा सन्दधत्यपि ।गोपीनां सुस्���यन्तीनां स्मयन्ती विस्मिताभवत् ॥ १७ ॥,evaṃ svagehadāmāni yaśodā sandadhatyapi|gopīnāṃ susmayantīnāṃ smayantī vismitābhavat|| 17 ||
+10.9.18,स्वमातुः स्विन्नगात्राया विस्रस्तकबरस्रजः ।दृष्ट्वा परिश्रमं कृष्णः कृपयाऽसीत् स्वबन्धने ॥ १८ ॥,svamātuḥ svinnagātrāyā visrastakabarasrajaḥ|dṛṣṭvā pariśramaṃ kṛṣṇaḥ kṛpayā'sīt svabandhane|| 18 ||
+10.9.19,एवं सन्दर्शिता ह्यङ्ग हरिणा भृत्यवश्यता ।स्ववशेनापि कृष्णेन यस्येदं सेश्वरं वशे ॥ १९ ॥,evaṃ sandarśitā hyaṅga hariṇā bhṛtyavaśyatā|svavaśenāpi kṛṣṇena yasyedaṃ seśvaraṃ vaśe|| 19 ||
+10.9.20,नेमं विरिञ्चो न भवो न श्रीरप्यङ्गसंश्रया ।प्रसादं लेभिरे गोपी यत् तत्प्राप विमुक्तिदात् ॥ २० ॥,nemaṃ viriñco na bhavo na śrīrapyaṅgasaṃśrayā|prasādaṃ lebhire gopī yat tatprāpa vimuktidāt|| 20 ||
+10.9.21,नायं सुखापो भगवान् देहिनां गोपिकासुतः ।ज्ञानिनां चात्मभूतानां यथा भक्तिमतां इह ॥ २१ ॥,nāyaṃ sukhāpo bhagavān dehināṃ gopikāsutaḥ|jñānināṃ cātmabhūtānāṃ yathā bhaktimatāṃ iha|| 21 ||
+10.9.22,कृष्णस्तु गृहकृत्येषु व्यग्रायां मातरि प्रभुः ।अद्राक्षीत् अर्जुनौ पूर्वं गुह्यकौ धनदात्मजौ ॥ २२ ॥,kṛṣṇastu gṛhakṛtyeṣu vyagrāyāṃ mātari prabhuḥ|adrākṣīt arjunau pūrvaṃ guhyakau dhanadātmajau|| 22 ||
+10.9.23,पुरा नारदशापेन वृक्षतां प्रापितौ मदात् ।नलकूवरमणिग्रीवौ इति ख्यातौ श्रियान्वितौ ॥ २३ ॥,purā nāradaśāpena vṛkṣatāṃ prāpitau madāt|nalakūvaramaṇigrīvau iti khyātau śriyānvitau|| 23 ||
+10.9.9,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे नवमोऽध्यायः ॥ ९ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe navamo'dhyāyaḥ|| 9 ||
+10.10.1,यमलार्जुनोद्धारः ।श्रीराजोवाच ।कथ्यतां भगवन् एतत् तयोः शापस्य कारणम् ।यत्तद्विगर्हितं कर्म येन वा देवर्षेस्तमः ॥ १ ॥,yamalārjunoddhāraḥ|śrīrājovāca|kathyatāṃ bhagavan etat tayoḥ śāpasya kāraṇam|yattadvigarhitaṃ karma yena vā devarṣestamaḥ|| 1 ||
+10.10.2,श्रीशुक उवाच ।रुद्रस्यानुचरौ भूत्वा सुदृप्तौ धनदात्मजौ ।कैलासोपवने रम्ये मन्दाकिन्यां मदोत्कटौ ॥ २ ॥,śrīśuka uvāca|rudrasyānucarau bhūtvā sudṛptau dhanadātmajau|kailāsopavane ramye mandākinyāṃ madotkaṭau|| 2 ||
+10.10.3,वारुणीं मदिरां पीत्वा मदाघूर्णितलोचनौ ।स्त्रीजनैः अनुगायद्भिः चेरतुः पुष्पिते वने ॥ ३ ॥,vāruṇīṃ madirāṃ pītvā madāghūrṇitalocanau|strījanaiḥ anugāyadbhiḥ ceratuḥ puṣpite vane|| 3 ||
+10.10.4,अन्तः प्रविश्य गङ्गायां अंभोजवनराजिनि ।चिक्रीडतुर्युवतिभिः गजौ इव करेणुभिः ॥ ४ ॥,antaḥ praviśya gaṅgāyāṃ aṃbhojavanarājini|cikrīḍaturyuvatibhiḥ gajau iva kareṇubhiḥ|| 4 ||
+10.10.5,यदृच्छया च देवर्षिः भगवांस्तत्र कौरव ।अपश्यन्नारदो देवौ क्षीबाणौ समबुध्यत ॥ ५ ॥,yadṛcchayā ca devarṣiḥ bhagavāṃstatra kaurava|apaśyannārado devau kṣībāṇau samabudhyata|| 5 ||
+10.10.6,तं दृष्ट्वा व्रीडिता देव्यो विवस्त्राः शापशङ्किताः ।वासांसि पर्यधुः शीघ्रं विवस्त्रौ नैव गुह्यकौ ॥ ६ ॥,taṃ dṛṣṭvā vrīḍitā devyo vivastrāḥ śāpaśaṅkitāḥ|vāsāṃsi paryadhuḥ śīghraṃ vivastrau naiva guhyakau|| 6 ||
+10.10.7,तौ दृष्ट्वा मदिरामत्तौ श्रीमदान्धौ सुरात्मजौ ।तयोरनुग्रहार्थाय शापं दास्यन् इदं जगौ ॥ ७ ॥,tau dṛṣṭvā madirāmattau śrīmadāndhau surātmajau|tayoranugrahārthāya śāpaṃ dāsyan idaṃ jagau|| 7 ||
+10.10.8,श्रीनारद उवाच ।न ह्यन्यो जुषतो जोष्यान् बुद्धिभ्रंशो रजोगुणः ।श्रीमदादाभिजात्यादिः यत्र स्त्री द्यूतमासवः ॥ ८ ॥,śrīnārada uvāca|na hyanyo juṣato joṣyān buddhibhraṃśo rajoguṇaḥ|śrīmadādābhijātyādiḥ yatra strī dyūtamāsavaḥ|| 8 ||
+10.10.9,हन्यन्ते पशवो यत्र निर्दयैः अजितात्मभिः ।मन्यमानैरिमं देहः अजरामृत्यु नश्वरम् ॥ ९ ॥,hanyante paśavo yatra nirdayaiḥ ajitātmabhiḥ|manyamānairimaṃ dehaḥ ajarāmṛtyu naśvaram|| 9 ||
+10.10.10,देवसंज्ञितमप्यन्ते कृमिविड् भस्मसंज्ञितम् ।भूतध्रुक् तत्कृते स्वार्थं किं वेद निरयो यतः ॥ १० ॥,devasaṃjñitamapyante kṛmiviḍ bhasmasaṃjñitam|bhūtadhruk tatkṛte svārthaṃ kiṃ veda nirayo yataḥ|| 10 ||
+10.10.11,देहः किमन्नदातुः स्वं निषेक्तुर्मातुरेव च ।मातुः पितुर्वा बलिनः क्रेतुरग्नेः शुनोऽपि वा ॥ ११ ॥,dehaḥ kimannadātuḥ svaṃ niṣekturmātureva ca|mātuḥ piturvā balinaḥ kreturagneḥ śuno'pi vā|| 11 ||
+10.10.12,एवं साधारणं देहं अव्यक्त प्रभवाप्ययम् ।को विद्वान् आत्मसात्कृत्वा हन्ति जन्तूनृतेऽसतः ॥ १२ ॥,evaṃ sādhāraṇaṃ dehaṃ avyakta prabhavāpyayam|ko vidvān ātmasātkṛtvā hanti jantūnṛte'sataḥ|| 12 ||
+10.10.13,असतः श्रीमदान्धस्य दारिद्र्यं परमञ्जनम् ।आत्मौपम्येन भूतानि दरिद्रः परमीक्षते ॥ १३ ॥,asataḥ śrīmadāndhasya dāridryaṃ paramañjanam|ātmaupamyena bhūtāni daridraḥ paramīkṣate|| 13 ||
+10.10.14,यथा कण्टकविद्धाङ्गो जन्तोर्नेच्छति तां व्यथाम् ।जीवसाम्यं गतो लिङ्गैः न तथाविद्धकण्टकः ॥ १४ ॥,yathā kaṇṭakaviddhāṅgo jantornecchati tāṃ vyathām|jīvasāmyaṃ gato liṅgaiḥ na tathāviddhakaṇṭakaḥ|| 14 ||
+10.10.15,दरिद्रो निरहंस्तम्भो मुक्तः सर्वमदैरिह ।कृच्छ्रं यदृच्छयाऽप्नोति तद्धि तस्य परं तपः ॥ १५ ॥,daridro nirahaṃstambho muktaḥ sarvamadairiha|kṛcchraṃ yadṛcchayā'pnoti taddhi tasya paraṃ tapaḥ|| 15 ||
+10.10.16,नित्यं क्षुत्क्षामदेहस्य दरिद्रस्यान्नकाङ्क्षिणः ।इन्द्रियाणि अनुशुष्यन्ति हिंसापि विनिवर्तते ॥ १६ ॥,nityaṃ kṣutkṣāmadehasya daridrasyānnakāṅkṣiṇaḥ|indriyāṇi anuśuṣyanti hiṃsāpi vinivartate|| 16 ||
+10.10.17,दरिद्रस्यैव युज्यन्ते साधवः समदर्शिनः ।सद्‍भिः क्षिणोति तं तर्षं तत आराद्विशुद्ध्यति ॥ १७ ॥,daridrasyaiva yujyante sādhavaḥ samadarśinaḥ|sad‍bhiḥ kṣiṇoti taṃ tarṣaṃ tata ārādviśuddhyati|| 17 ||
+10.10.18,साधूनां समचित्तानां मुकुन्द चरणैषिणाम् ।उपेक्ष्यैः किं धनस्तम्भैः असद्भिः असदाश्रयैः ॥ १८ ॥,sādhūnāṃ samacittānāṃ mukunda caraṇaiṣiṇām|upekṣyaiḥ kiṃ dhanastambhaiḥ asadbhiḥ asadāśrayaiḥ|| 18 ||
+10.10.19,तदहं मत्तयोर्माध्व्या वारुण्या श्रीमदान्धयोः ।तमोमदं हरिष्यामि स्त्रैणयोः अजितात्मनोः ॥ १९ ॥,tadahaṃ mattayormādhvyā vāruṇyā śrīmadāndhayoḥ|tamomadaṃ hariṣyāmi straiṇayoḥ ajitātmanoḥ|| 19 ||
+10.10.20,यदिमौ लोकपालस्य पुत्रौ भूत्वा तमःप्लुतौ ।न विवाससमात्मानं विजानीतः सुदुर्मदौ ॥ २० ॥,yadimau lokapālasya putrau bhūtvā tamaḥplutau|na vivāsasamātmānaṃ vijānītaḥ sudurmadau|| 20 ||
+10.10.21,अतोऽर्हतः स्थावरतां स्यातां नैवं यथा पुनः ।स्मृतिः स्यात् मत्प्रसादेन तत्रापि मदनुग्रहात् ॥ २१ ॥,ato'rhataḥ sthāvaratāṃ syātāṃ naivaṃ yathā punaḥ|smṛtiḥ syāt matprasādena tatrāpi madanugrahāt|| 21 ||
+10.10.22,वासुदेवस्य सान्निध्यं लब्ध्वा दिव्यशरच्छते ।वृत्ते स्वर्लोकतां भूयो लब्धभक्ती भविष्यतः ॥ २२ ॥,vāsudevasya sānnidhyaṃ labdhvā divyaśaracchate|vṛtte svarlokatāṃ bhūyo labdhabhaktī bhaviṣyataḥ|| 22 ||
+10.10.23,श्रीशुक उवाच ।एवमुक्त्वा स देवर्षिः गतो नारायणाश्रमम् ।नलकूवरमणिग्रीवौ आसतुः यमलार्जुनौ ॥ २३ ॥,śrīśuka uvāca|evamuktvā sa devarṣiḥ gato nārāyaṇāśramam|nalakūvaramaṇigrīvau āsatuḥ yamalārjunau|| 23 ||
+10.10.24,ऋषेर्भागवत मुख्यस्य सत्यं कर्तुं वचो हरिः ।जगाम शनकैस्तत्र यत्रास्तां यमलार्जुनौ ॥ २४ ॥,ṛṣerbhāgavata mukhyasya satyaṃ kartuṃ vaco hariḥ|jagāma śanakaistatra yatrāstāṃ yamalārjunau|| 24 ||
+10.10.25,देवर्षिर्मे प्रियतमो यदिमौ धनदात्मजौ ।तत्तथा साधयिष्यामि यद्‍गीतं तन्महात्मना ॥ २५ ॥,devarṣirme priyatamo yadimau dhanadātmajau|tattathā sādhayiṣyāmi yad‍gītaṃ tanmahātmanā|| 25 ||
+10.10.26,इत्यन्तरेणार्जुनयोः कृष्णस्तु यमयोर्ययौ ।आत्मनिर्वेशमात्रेण तिर्यग्गतं उलूखलम् ॥ २६ ॥,ityantareṇārjunayoḥ kṛṣṇastu yamayoryayau|ātmanirveśamātreṇa tiryaggataṃ ulūkhalam|| 26 ||
+10.10.27,बालेन निष्कर्षयतान्वगुलूखलं तद् ।दामोदरेण तरसोत्कलिताङ्घ्रिबन्धौ ।निष्पेततुः परमविक्रमितातिवेप ।स्कन्धप्रवालविटपौ कृतचण्डशब्दौ ॥ २७ ॥,bālena niṣkarṣayatānvagulūkhalaṃ tad|dāmodareṇa tarasotkalitāṅghribandhau|niṣpetatuḥ paramavikramitātivepa|skandhapravālaviṭapau kṛtacaṇḍaśabdau|| 27 ||
+10.10.28,तत्र श्रिया परमया ककुभः स्फुरन्तौ ।सिद्धावुपेत्य कुजयोरिव जातवेदाः ।कृष्णं प्रणम्य शिरसाखिललोकनाथं ।बद्धाञ्जली विरजसाविदमूचतुः स्म ॥ २८ ॥,tatra śriyā paramayā kakubhaḥ sphurantau|siddhāvupetya kujayoriva jātavedāḥ|kṛṣṇaṃ praṇamya śirasākhilalokanāthaṃ|baddhāñjalī virajasāvidamūcatuḥ sma|| 28 ||
+10.10.29,कृष्ण कृष्ण महायोगिन् त्वमाद्यः पुरुषः परः ।व्यक्ताव्यक्तमिदं विश्वं रूपं ते ब्राह्मणा विदुः ॥ २९ ॥,kṛṣṇa kṛṣṇa mahāyogin tvamādyaḥ puruṣaḥ paraḥ|vyaktāvyaktamidaṃ viśvaṃ rūpaṃ te brāhmaṇā viduḥ|| 29 ||
+10.10.30,त्वमेकः सर्वभूतानां देहास्वात्मेन्द्रियेश्वरः ।त्वमेव कालो भगवान् विष्णुरव्यय ईश्वरः ॥ ३० ॥,tvamekaḥ sarvabhūtānāṃ dehāsvātmendriyeśvaraḥ|tvameva kālo bhagavān viṣṇuravyaya īśvaraḥ|| 30 ||
+10.10.31,त्वं महान् प्रकृतिः सूक्ष्मा रजःसत्त्वतमोमयी ।त्वमेव पुरुषोऽध्यक्षः सर्वक्षेत्रविकारवित् ॥ ३१ ॥,tvaṃ mahān prakṛtiḥ sūkṣmā rajaḥsattvatamomayī|tvameva puruṣo'dhyakṣaḥ sarvakṣetravikāravit|| 31 ||
+10.10.32,गृह्यमाणैस्त्वमग्राह्यो विकारैः प्राकृतैर्गुणैः ।को न्विहार्हति विज्ञातुं प्राक्सिद्धं गुणसंवृतः ॥ ३२ ॥,gṛhyamāṇaistvamagrāhyo vikāraiḥ prākṛtairguṇaiḥ|ko nvihārhati vijñātuṃ prāksiddhaṃ guṇasaṃvṛtaḥ|| 32 ||
+10.10.33,तस्मै तुभ्यं भगवते वासुदेवाय वेधसे ।आत्मद्योतगुणैश्छन्न महिम्ने ब्रह्मणे नमः ॥ ३३ ॥,tasmai tubhyaṃ bhagavate vāsudevāya vedhase|ātmadyotaguṇaiśchanna mahimne brahmaṇe namaḥ|| 33 ||
+10.10.34,यस्यावतारा ज्ञायन्ते शरीरेष्वशरीरिणः ।तैस्तैरतुल्यातिशयैः वीर्यैर्देहिष्वसङ्गतैः ॥ ३४ ॥,yasyāvatārā jñāyante śarīreṣvaśarīriṇaḥ|taistairatulyātiśayaiḥ vīryairdehiṣvasaṅgataiḥ|| 34 ||
+10.10.35,स भवान् सर्वलोकस्य भवाय विभवाय च ।अवतीर्णोंऽशभागेन साम्प्रतं पतिराशिषाम् ॥ ३५ ॥,sa bhavān sarvalokasya bhavāya vibhavāya ca|avatīrṇoṃ'śabhāgena sāmprataṃ patirāśiṣām|| 35 ||
+10.10.36,नमः परमकल्याण नमः परममङ्गल ।वासुदेवाय शान्ताय यदूनां पतये नमः ॥ ३६ ॥,namaḥ paramakalyāṇa namaḥ paramamaṅgala|vāsudevāya śāntāya yadūnāṃ pataye namaḥ|| 36 ||
+10.10.37,अनुजानीहि नौ भूमन् तवानुचरकिङ्करौ ।दर्शनं नौ भगवत ऋषेरासीदनुग्रहात् ॥ ३७ ॥,anujānīhi nau bhūman tavānucarakiṅkarau|darśanaṃ nau bhagavata ṛṣerāsīdanugrahāt|| 37 ||
+10.10.38,वाणी गुणानुकथने श्रवणौ कथायां ।हस्तौ च कर्मसु मनस्तव पादयोर्नः ।स्मृत्यां शिरस्तव निवासजगत्प्रणामे ।दृष्टिः सतां दर्शनेऽस्तु भवत्तनूनाम् ॥ ३८ ॥,vāṇī guṇānukathane śravaṇau kathāyāṃ|hastau ca karmasu manastava pādayornaḥ|smṛtyāṃ śirastava nivāsajagatpraṇāme|dṛṣṭiḥ satāṃ darśane'stu bhavattanūnām|| 38 ||
+10.10.39,श्रीशुक उवाच ।इत्थं सङ्कीर्तितस्ताभ्यां भगवान् गोकुलेश्वरः ।दाम्ना चोलूखले बद्धः प्रहसन्नाह गुह्यकौ ॥ ३९ ॥,śrīśuka uvāca|itthaṃ saṅkīrtitastābhyāṃ bhagavān gokuleśvaraḥ|dāmnā colūkhale baddhaḥ prahasannāha guhyakau|| 39 ||
+10.10.40,श्रीभगवानुवाच ।ज्ञातं मम पुरैवैतद् ऋषिणा करुणात्मना ।यत् श्रीमदान्धयोर्वाग्भिः विभ्रंशोऽनुग्रहः कृतः ॥ ४० ॥,śrībhagavānuvāca|jñātaṃ mama puraivaitad ṛṣiṇā karuṇātmanā|yat śrīmadāndhayorvāgbhiḥ vibhraṃśo'nugrahaḥ kṛtaḥ|| 40 ||
+10.10.41,साधूनां समचित्तानां सुतरां मत्कृतात्मनाम् ।दर्शनान्नो भवेद्‍बन्धः पुंसोऽक्ष्णोः सवितुर्यथा ॥ ४१ ॥,sādhūnāṃ samacittānāṃ sutarāṃ matkṛtātmanām|darśanānno bhaved‍bandhaḥ puṃso'kṣṇoḥ savituryathā|| 41 ||
+10.10.42,तद्‍गच्छतं मत्परमौ नलकूबर सादनम् ।सञ्जातो मयि भावो वां ईप्सितः परमोऽभवः ॥ ४२ ॥,tad‍gacchataṃ matparamau nalakūbara sādanam|sañjāto mayi bhāvo vāṃ īpsitaḥ paramo'bhavaḥ|| 42 ||
+10.10.43,श्रीशुक उवाच ।इत्युक्तौ तौ परिक्रम्य प्रणम्य च पुनः पुनः ।बद्धोलूखलमामन्त्र्य जग्मतुर्दिशमुत्तराम् ॥ ४३ ॥,śrīśuka uvāca|ityuktau tau parikramya praṇamya ca punaḥ punaḥ|baddholūkhalamāmantrya jagmaturdiśamuttarām|| 43 ||
+10.10.10,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे दशमोऽध्यायः ॥ १० ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe daśamo'dhyāyaḥ|| 10 ||
+10.11.1,गोपानां गोकुलं परित्यज्य वृन्दावने गमनं तत्र ।श्रीकृष्णद्वारावत्सासुरबकासुरयोर्वधः ।श्रीशुक उवाच ।गोपा नन्दादयः श्रुत्वा द्रुमयोः पततो रवम् ।तत्राजग्मुः कुरुश्रेष्ठ निर्घातभयशङ्किताः ॥ १ ॥,gopānāṃ gokulaṃ parityajya vṛndāvane gamanaṃ tatra|śrīkṛṣṇadvārāvatsāsurabakāsurayorvadhaḥ|śrīśuka uvāca|gopā nandādayaḥ śrutvā drumayoḥ patato ravam|tatrājagmuḥ kuruśreṣṭha nirghātabhayaśaṅkitāḥ|| 1 ||
+10.11.2,भूम्यां निपतितौ तत्र ददृशुर्यमलार्जुनौ ।बभ्रमुस्तदविज्ञाय लक्ष्यं पतनकारणम् ॥ २ ॥,bhūmyāṃ nipatitau tatra dadṛśuryamalārjunau|babhramustadavijñāya lakṣyaṃ patanakāraṇam|| 2 ||
+10.11.3,उलूखलं विकर्षन्तं दाम्ना बद्धं च बालकम् ।कस्येदं कुत आश्चर्यं उत्पात इति कातराः ॥ ३ ॥,ulūkhalaṃ vikarṣantaṃ dāmnā baddhaṃ ca bālakam|kasyedaṃ kuta āścaryaṃ utpāta iti kātarāḥ|| 3 ||
+10.11.4,बाला ऊचुरनेनेति तिर्यग्गतं उलूखलम् ।विकर्षता मध्यगेन पुरुषौ अपि अचक्ष्महि ॥ ४ ॥,bālā ūcuraneneti tiryaggataṃ ulūkhalam|vikarṣatā madhyagena puruṣau api acakṣmahi|| 4 ||
+10.11.5,न ते तदुक्तं जगृहुः न घटेतेति तस्य तत् ।बालस्योत्पाटनं तर्वोः केचित् संदिग्धचेतसः ॥ ५ ॥,na te taduktaṃ jagṛhuḥ na ghaṭeteti tasya tat|bālasyotpāṭanaṃ tarvoḥ kecit saṃdigdhacetasaḥ|| 5 ||
+10.11.6,उलूखलं विकर्षन्तं दाम्ना बद्धं स्वमात्मजम् ।विलोक्य नन्दः प्रहसद् वदनो विमुमोच ह ॥ ६ ॥,ulūkhalaṃ vikarṣantaṃ dāmnā baddhaṃ svamātmajam|vilokya nandaḥ prahasad vadano vimumoca ha|| 6 ||
+10.11.7,गोपीभिः स्तोभितोऽनृत्यद् भगवान् बालवत् क्वचित् ।उद्‍गायति क्वचिन्मुग्धः तद्वशो दारुयन्त्रवत् ॥ ७ ॥,gopībhiḥ stobhito'nṛtyad bhagavān bālavat kvacit|ud‍gāyati kvacinmugdhaḥ tadvaśo dāruyantravat|| 7 ||
+10.11.8,बिभर्ति क्वचिदाज्ञप्तः पीठकोन्मानपादुकम् ।बाहुक्षेपं च कुरुते स्वानां च प्रीतिमावहन् ॥ ८ ॥,bibharti kvacidājñaptaḥ pīṭhakonmānapādukam|bāhukṣepaṃ ca kurute svānāṃ ca prītimāvahan|| 8 ||
+10.11.9,दर्शयंस्तद्विदां लोक आत्मनो भृत्यवश्यताम् ।व्रजस्योवाह वै हर्षं भगवान् बालचेष्टितैः ॥ ९ ॥,darśayaṃstadvidāṃ loka ātmano bhṛtyavaśyatām|vrajasyovāha vai harṣaṃ bhagavān bālaceṣṭitaiḥ|| 9 ||
+10.11.10,क्रीणीहि भोः फलानीति श्रुत्वा सत्वरमच्युतः ।फलार्थी धान्यमादाय ययौ सर्वफलप्रदः ॥ १० ॥,krīṇīhi bhoḥ phalānīti śrutvā satvaramacyutaḥ|phalārthī dhānyamādāya yayau sarvaphalapradaḥ|| 10 ||
+10.11.12,फलविक्रयिणी तस्य च्युतधान्यकरद्वयम् ।फलैरपूरयद् रत्‍नैः फलभाण्डमपूरि च ।सरित्तीरगतं कृष्णं भग्नार्जुनमथाह्वयत् ।रामं च रोहिणी देवी क्रीडन्तं बालकैर्भृशम् ॥ १२ ॥,phalavikrayiṇī tasya cyutadhānyakaradvayam|phalairapūrayad rat‍naiḥ phalabhāṇḍamapūri ca|sarittīragataṃ kṛṣṇaṃ bhagnārjunamathāhvayat|rāmaṃ ca rohiṇī devī krīḍantaṃ bālakairbhṛśam|| 12 ||
+10.11.13,नोपेयातां यदाऽहूतौ क्रीडासङ्गेन पुत्रकौ ।यशोदां प्रेषयामास रोहिणी पुत्रवत्सलाम् ॥ १३ ॥,nopeyātāṃ yadā'hūtau krīḍāsaṅgena putrakau|yaśodāṃ preṣayāmāsa rohiṇī putravatsalām|| 13 ||
+10.11.14,क्रीडन्तं सा सुतं बालैः अतिवेलं सहाग्रजम् ।यशोदाजोहवीत् कृष्णं पुत्रस्नेहस्नुतस्तनी ॥ १४ ॥,krīḍantaṃ sā sutaṃ bālaiḥ ativelaṃ sahāgrajam|yaśodājohavīt kṛṣṇaṃ putrasnehasnutastanī|| 14 ||
+10.11.15,कृष्ण कृष्णारविन्दाक्ष तात एहि स्तनं पिब ।अलं विहारैः क्षुत्क्षान्तः क्रीडाश्रान्तोऽसि पुत्रक ॥ १५ ॥,kṛṣṇa kṛṣṇāravindākṣa tāta ehi stanaṃ piba|alaṃ vihāraiḥ kṣutkṣāntaḥ krīḍāśrānto'si putraka|| 15 ||
+10.11.16,हे रामागच्छ ताताशु सानुजः कुलनन्दन ।प्रातरेव कृताहारः तद् भवान् भोक्तुमर्हति ॥ १६ ॥,he rāmāgaccha tātāśu sānujaḥ kulanandana|prātareva kṛtāhāraḥ tad bhavān bhoktumarhati|| 16 ||
+10.11.17,प्रतीक्षते त्वां दाशार्ह भोक्ष्यमाणो व्रजाधिपः ।एह्यावयोः प्रियं धेहि स्वगृहान् यात बालकाः ॥ १७ ॥,pratīkṣate tvāṃ dāśārha bhokṣyamāṇo vrajādhipaḥ|ehyāvayoḥ priyaṃ dhehi svagṛhān yāta bālakāḥ|| 17 ||
+10.11.18,धूलिधूसरिताङ्गस्त्वं पुत्र मज्जनमावह ।जन्मर्क्षमद्य भवतो विप्रेभ्यो देहि गाः शुचिः ॥ १८ ॥,dhūlidhūsaritāṅgastvaṃ putra majjanamāvaha|janmarkṣamadya bhavato viprebhyo dehi gāḥ śuciḥ|| 18 ||
+10.11.19,पश्य पश्य वयस्यांस्ते मातृमृष्टान् स्वलङ्कृतान् ।त्वं च स्नातः कृताहारो विहरस्व स्वलङ्कृतः ॥ १९ ॥,paśya paśya vayasyāṃste mātṛmṛṣṭān svalaṅkṛtān|tvaṃ ca snātaḥ kṛtāhāro viharasva svalaṅkṛtaḥ|| 19 ||
+10.11.20,इत्थं यशोदा तमशेषशेखरं ।मत्वा सुतं स्नेहनिबद्धधीर्नृप ।हस्ते गृहीत्वा सहराममच्युतं ।नीत्वा स्ववाटं कृतवत्यथोदयम् ॥ २० ॥,itthaṃ yaśodā tamaśeṣaśekharaṃ|matvā sutaṃ snehanibaddhadhīrnṛpa|haste gṛhītvā saharāmamacyutaṃ|nītvā svavāṭaṃ kṛtavatyathodayam|| 20 ||
+10.11.21,गोपवृद्धा महोत्पातान् अनुभूय बृहद्वने ।नन्दादयः समागम्य व्रजकार्यं अमन्त्रयन् ॥ २१ ॥,gopavṛddhā mahotpātān anubhūya bṛhadvane|nandādayaḥ samāgamya vrajakāryaṃ amantrayan|| 21 ||
+10.11.22,तत्र उपनन्दनामाऽह गोपो ज्ञानवयोऽधिकः ।देशकालार्थतत्त्वज्ञः प्रियकृद् रामकृष्णयोः ॥ २२ ॥,tatra upanandanāmā'ha gopo jñānavayo'dhikaḥ|deśakālārthatattvajñaḥ priyakṛd rāmakṛṣṇayoḥ|| 22 ||
+10.11.23,उत्थातव्यं इतोऽस्माभिः गोकुलस्य हितैषिभिः ।आयान्ति अत्र महोत्पाता बालानां नाशहेतवः ॥ २३ ॥,utthātavyaṃ ito'smābhiḥ gokulasya hitaiṣibhiḥ|āyānti atra mahotpātā bālānāṃ nāśahetavaḥ|| 23 ||
+10.11.24,मुक्तः कथञ्चिद् राक्षस्या बालघ्न्या बालको ह्यसौ ।हरेरनुग्रहात् नूनं अनश्चोपरि नापतत् ॥ २४ ॥,muktaḥ kathañcid rākṣasyā bālaghnyā bālako hyasau|hareranugrahāt nūnaṃ anaścopari nāpatat|| 24 ||
+10.11.25,चक्रवातेन नीतोऽयं दैत्येन विपदं वियत् ।शिलायां पतितस्तत्र परित्रातः सुरेश्वरैः ॥ २५ ॥,cakravātena nīto'yaṃ daityena vipadaṃ viyat|śilāyāṃ patitastatra paritrātaḥ sureśvaraiḥ|| 25 ||
+10.11.26,यन्न म्रियेत द्रुमयोः अन्तरं प्राप्य बालकः ।असौ अन्यतमो वापि तदप्यच्युतरक्षणम् ॥ २६ ॥,yanna mriyeta drumayoḥ antaraṃ prāpya bālakaḥ|asau anyatamo vāpi tadapyacyutarakṣaṇam|| 26 ||
+10.11.27,यावत् औत्पातिकोऽरिष्टो व्रजं नाभिभवेदितः ।तावद् बालानुपादाय यास्यामोऽन्यत्र सानुगाः ॥ २७ ॥,yāvat autpātiko'riṣṭo vrajaṃ nābhibhaveditaḥ|tāvad bālānupādāya yāsyāmo'nyatra sānugāḥ|| 27 ||
+10.11.28,वनं वृन्दावनं नाम पशव्यं नवकाननम् ।गोपगोपीगवां सेव्यं पुण्याद्रि तृणवीरुधम् ॥ २८ ॥,vanaṃ vṛndāvanaṃ nāma paśavyaṃ navakānanam|gopagopīgavāṃ sevyaṃ puṇyādri tṛṇavīrudham|| 28 ||
+10.11.29,तत्तत्राद्यैव यास्यामः शकटान् युङ्क्त मा चिरम् ।गोधनान्यग्रतो यान्तु भवतां यदि रोचते ॥ २९ ॥,tattatrādyaiva yāsyāmaḥ śakaṭān yuṅkta mā ciram|godhanānyagrato yāntu bhavatāṃ yadi rocate|| 29 ||
+10.11.30,तच्छ्रुत्वैकधियो गोपाः साधु साध्विति वादिनः ।व्रजान् स्वान् स्वान् समायुज्य ययू रूढपरिच्छदाः ॥ ३० ॥,tacchrutvaikadhiyo gopāḥ sādhu sādhviti vādinaḥ|vrajān svān svān samāyujya yayū rūḍhaparicchadāḥ|| 30 ||
+10.11.31,वृद्धान् बालान् स्त्रियो राजन् सर्वोपकरणानि च ।अनःस्वारोप्य गोपाला यत्ता आत्तशरासनाः ॥ ३१ ॥,vṛddhān bālān striyo rājan sarvopakaraṇāni ca|anaḥsvāropya gopālā yattā āttaśarāsanāḥ|| 31 ||
+10.11.32,गोधनानि पुरस्कृत्य शृङ्गाण्यापूर्य सर्वतः ।तूर्यघोषेण महता ययुः सहपुरोहिताः ॥ ३२ ॥,godhanāni puraskṛtya śṛṅgāṇyāpūrya sarvataḥ|tūryaghoṣeṇa mahatā yayuḥ sahapurohitāḥ|| 32 ||
+10.11.33,गोप्यो रूढरथा नूत्‍न कुचकुंकुम कान्तयः ।कृष्णलीला जगुः प्रीत्या निष्ककण्ठ्यः सुवाससः ॥ ३३ ॥,gopyo rūḍharathā nūt‍na kucakuṃkuma kāntayaḥ|kṛṣṇalīlā jaguḥ prītyā niṣkakaṇṭhyaḥ suvāsasaḥ|| 33 ||
+10.11.34,तथा यशोदारोहिण्यौ एकं शकटमास्थिते ।रेजतुः कृष्णरामाभ्यां तत्कथाश्रवणोत्सुके ॥ ३४ ॥,tathā yaśodārohiṇyau ekaṃ śakaṭamāsthite|rejatuḥ kṛṣṇarāmābhyāṃ tatkathāśravaṇotsuke|| 34 ||
+10.11.35,वृन्दावनं सम्प्रविश्य सर्वकालसुखावहम् ।तत्र चक्रुर्व्रजावासं शकटैः अर्धचन्द्रवत् ॥ ३५ ॥,vṛndāvanaṃ sampraviśya sarvakālasukhāvaham|tatra cakrurvrajāvāsaṃ śakaṭaiḥ ardhacandravat|| 35 ||
+10.11.36,वृन्दावनं गोवर्धनं यमुनापुलिनानि च ।वीक्ष्यासीत् उत्तमा प्रीती राममाधवयोर्नृप ॥ ३६ ॥,vṛndāvanaṃ govardhanaṃ yamunāpulināni ca|vīkṣyāsīt uttamā prītī rāmamādhavayornṛpa|| 36 ||
+10.11.37,एवं व्रजौकसां प्रीतिं यच्छन्तौ बालचेष्टितैः ।कलवाक्यैः स्वकालेन वत्सपालौ बभूवतुः ॥ ३७ ॥,evaṃ vrajaukasāṃ prītiṃ yacchantau bālaceṣṭitaiḥ|kalavākyaiḥ svakālena vatsapālau babhūvatuḥ|| 37 ||
+10.11.38,अविदूरे व्रजभुवः सह गोपालदारकैः ।चारयामासतुः वत्सान् नानाक्रीडापरिच्छदौ ॥ ३८ ॥,avidūre vrajabhuvaḥ saha gopāladārakaiḥ|cārayāmāsatuḥ vatsān nānākrīḍāparicchadau|| 38 ||
+10.11.39,क्वचिद् वादयतो वेणुं क्षेपणैः क्षिपतः क्वचित् ।क्वचित् पादैः किङ्किणीभिः क्वचित् कृत्रिमगोवृषैः ॥ ३९ ॥,kvacid vādayato veṇuṃ kṣepaṇaiḥ kṣipataḥ kvacit|kvacit pādaiḥ kiṅkiṇībhiḥ kvacit kṛtrimagovṛṣaiḥ|| 39 ||
+10.11.40,वृषायमाणौ नर्दन्तौ युयुधाते परस्परम् ।अनुकृत्य रुतैर्जन्तून् चेरतुः प्राकृतौ यथा ॥ ४० ॥,vṛṣāyamāṇau nardantau yuyudhāte parasparam|anukṛtya rutairjantūn ceratuḥ prākṛtau yathā|| 40 ||
+10.11.41,कदाचिद् यमुनातीरे वत्सान् चारयतोः स्वकैः ।वयस्यैः कृष्णबलयोः जिघांसुर्दैत्य आगमत् ॥ ४१ ॥,kadācid yamunātīre vatsān cārayatoḥ svakaiḥ|vayasyaiḥ kṛṣṇabalayoḥ jighāṃsurdaitya āgamat|| 41 ||
+10.11.42,तं वत्सरूपिणं वीक्ष्य वत्सयूथगतं हरिः ।दर्शयन् बलदेवाय शनैर्मुग्ध इवासदत् ॥ ४२ ॥,taṃ vatsarūpiṇaṃ vīkṣya vatsayūthagataṃ hariḥ|darśayan baladevāya śanairmugdha ivāsadat|| 42 ||
+10.11.43,गृहीत्वा अपरपादाभ्यां सहलाङ्गूलमच्युतः ।भ्रामयित्वा कपित्थाग्रे प्राहिणोद् गतजीवितम् ।स कपित्थैर्महाकायः पात्यमानैः पपात ह ॥ ४३ ॥,gṛhītvā aparapādābhyāṃ sahalāṅgūlamacyutaḥ|bhrāmayitvā kapitthāgre prāhiṇod gatajīvitam|sa kapitthairmahākāyaḥ pātyamānaiḥ papāta ha|| 43 ||
+10.11.44,तं वीक्ष्य विस्मिता बालाः शशंसुः साधु साध्विति ।देवाश्च परिसन्तुष्टा बभूवुः पुष्पवर्षिणः ॥ ४४ ॥,taṃ vīkṣya vismitā bālāḥ śaśaṃsuḥ sādhu sādhviti|devāśca parisantuṣṭā babhūvuḥ puṣpavarṣiṇaḥ|| 44 ||
+10.11.45,तौ वत्सपालकौ भूत्वा सर्वलोकैकपालकौ ।सप्रातराशौ गोवत्सान् चारयन्तौ विचेरतुः ॥ ४५ ॥,tau vatsapālakau bhūtvā sarvalokaikapālakau|saprātarāśau govatsān cārayantau viceratuḥ|| 45 ||
+10.11.46,स्वं स्वं वत्सकुलं सर्वे पाययिष्यन्त एकदा ।गत्वा जलाशयाभ्याशं पाययित्वा पपुर्जलम् ॥ ४६ ॥,svaṃ svaṃ vatsakulaṃ sarve pāyayiṣyanta ekadā|gatvā jalāśayābhyāśaṃ pāyayitvā papurjalam|| 46 ||
+10.11.47,ते तत्र ददृशुर्बाला महासत्त्वमवस्थितम् ।तत्रसुर्वज्रनिर्भिन्नं गिरेः शृङ्गमिव च्युतम् ॥ ४७ ॥,te tatra dadṛśurbālā mahāsattvamavasthitam|tatrasurvajranirbhinnaṃ gireḥ śṛṅgamiva cyutam|| 47 ||
+10.11.48,स वै बको नाम महानसुरो बकरूपधृक् ।आगत्य सहसा कृष्णं तीक्ष्णतुण्डोऽग्रसद्‍बली ॥ ४८ ॥,sa vai bako nāma mahānasuro bakarūpadhṛk|āgatya sahasā kṛṣṇaṃ tīkṣṇatuṇḍo'grasad‍balī|| 48 ||
+10.11.49,कृष्णं महाबकग्रस्तं दृष्ट्वा रामादयोऽर्भकाः ।बभूवुरिन्द्रियाणीव विना प्राणं विचेतसः ॥ ४९ ॥,kṛṣṇaṃ mahābakagrastaṃ dṛṣṭvā rāmādayo'rbhakāḥ|babhūvurindriyāṇīva vinā prāṇaṃ vicetasaḥ|| 49 ||
+10.11.50,तं तालुमूलं प्रदहन्तमग्निवद् ।गोपालसूनुं पितरं जगद्‍गुरोः ।चच्छर्द सद्योऽतिरुषाक्षतं बकः ।तुण्डेन हन्तुं पुनरभ्यपद्यत ॥ ५० ॥,taṃ tālumūlaṃ pradahantamagnivad|gopālasūnuṃ pitaraṃ jagad‍guroḥ|caccharda sadyo'tiruṣākṣataṃ bakaḥ|tuṇḍena hantuṃ punarabhyapadyata|| 50 ||
+10.11.51,तं आपतन्तं स निगृह्य तुण्डयोः ।दोर्भ्यां बकं कंससखं सतां पतिः ।पश्यत्सु बालेषु ददार लीलया ।मुदावहो वीरणवद् दिवौकसाम् ॥ ५१ ॥,taṃ āpatantaṃ sa nigṛhya tuṇḍayoḥ|dorbhyāṃ bakaṃ kaṃsasakhaṃ satāṃ patiḥ|paśyatsu bāleṣu dadāra līlayā|mudāvaho vīraṇavad divaukasām|| 51 ||
+10.11.52,तदा बकारिं सुरलोकवासिनः ।समाकिरन् नन्दनमल्लिकादिभिः ।समीडिरे चानकशङ्खसंस्तवैः ।तद्वीक्ष्य गोपालसुता विसिस्मिरे ॥ ५२ ॥,tadā bakāriṃ suralokavāsinaḥ|samākiran nandanamallikādibhiḥ|samīḍire cānakaśaṅkhasaṃstavaiḥ|tadvīkṣya gopālasutā visismire|| 52 ||
+10.11.53,मुक्तं बकास्याद् उपलभ्य बालका ।रामादयः प्राणमिवेन्द्रियो गणः ।स्थानागतं तं परिरभ्य निर्वृताः ।प्रणीय वत्सान् व्रजमेत्य तज्जगुः ॥ ५३ ॥,muktaṃ bakāsyād upalabhya bālakā|rāmādayaḥ prāṇamivendriyo gaṇaḥ|sthānāgataṃ taṃ parirabhya nirvṛtāḥ|praṇīya vatsān vrajametya tajjaguḥ|| 53 ||
+10.11.54,श्रुत्वा तद् विस्मिता गोपा गोप्यश्चातिप्रियादृताः ।प्रेत्य आगतमिवोत्सुक्याद् ऐक्षन्त तृषितेक्षणाः ॥ ५४ ॥,śrutvā tad vismitā gopā gopyaścātipriyādṛtāḥ|pretya āgatamivotsukyād aikṣanta tṛṣitekṣaṇāḥ|| 54 ||
+10.11.55,अहो बतास्य बालस्य बहवो मृत्यवोऽभवन् ।अप्यासीद् विप्रियं तेषां कृतं पूर्वं यतो भयम् ॥ ५५ ॥,aho batāsya bālasya bahavo mṛtyavo'bhavan|apyāsīd vipriyaṃ teṣāṃ kṛtaṃ pūrvaṃ yato bhayam|| 55 ||
+10.11.56,अथापि अभिभवन्त्येनं नैव ते घोरदर्शनाः ।जिघांसयैनमासाद्य नश्यन्त्यग्नौ पतङ्गवत् ॥ ५६ ॥,athāpi abhibhavantyenaṃ naiva te ghoradarśanāḥ|jighāṃsayainamāsādya naśyantyagnau pataṅgavat|| 56 ||
+10.11.57,अहो ब्रह्मविदां वाचो नासत्याः सन्ति कर्हिचित् ।गर्गो यदाह भगवान् अन्वभावि तथैव तत् ॥ ५७ ॥,aho brahmavidāṃ vāco nāsatyāḥ santi karhicit|gargo yadāha bhagavān anvabhāvi tathaiva tat|| 57 ||
+10.11.58,इति नन्दादयो गोपाः कृष्णरामकथां मुदा ।कुर्वन्तो रममाणाश्च नाविन्दन् भववेदनाम् ॥ ५८ ॥,iti nandādayo gopāḥ kṛṣṇarāmakathāṃ mudā|kurvanto ramamāṇāśca nāvindan bhavavedanām|| 58 ||
+10.11.59,एवं विहारैः कौमारैः कौमारं जहतुर्व्रजे ।निलायनैः सेतुबन्धैः मर्कटोत्प्लवनादिभिः ॥ ५९ ॥,evaṃ vihāraiḥ kaumāraiḥ kaumāraṃ jahaturvraje|nilāyanaiḥ setubandhaiḥ markaṭotplavanādibhiḥ|| 59 ||
+10.11.11,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे एकादशोऽध्यायः ॥ ११ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe ekādaśo'dhyāyaḥ|| 11 ||
+10.12.1,अघासुरवधः ।श्रीशुक उवाच ।क्वचिद्वनाशाय मनो दधद् व्रजात् ।प्रातः समुत्थाय वयस्यवत्सपान् ।प्रबोधयन् श्रृंगरवेण चारुणा ।विनिर्गतो वत्सपुरःसरो हरिः ॥ १ ॥,aghāsuravadhaḥ|śrīśuka uvāca|kvacidvanāśāya mano dadhad vrajāt|prātaḥ samutthāya vayasyavatsapān|prabodhayan śrṛṃgaraveṇa cāruṇā|vinirgato vatsapuraḥsaro hariḥ|| 1 ||
+10.12.2,तेनैव साकं पृथुकाः सहस्रशः ।स्निग्धाः सुशिग्वेत्रविषाणवेणवः ।स्वान् स्वान् सहस्रो परिसङ्ख्ययान्वितान् ।वत्सान् पुरस्कृत्य विनिर्ययुर्मुदा ॥ २ ॥,tenaiva sākaṃ pṛthukāḥ sahasraśaḥ|snigdhāḥ suśigvetraviṣāṇaveṇavaḥ|svān svān sahasro parisaṅkhyayānvitān|vatsān puraskṛtya viniryayurmudā|| 2 ||
+10.12.3,कृष्णवत्सैः असङ्ख्यातैः यूथीकृत्य स्ववत्सकान् ।चारयन्तोऽर्भलीलाभिः विजह्रुः तत्र तत्र ह ॥ ३ ॥,kṛṣṇavatsaiḥ asaṅkhyātaiḥ yūthīkṛtya svavatsakān|cārayanto'rbhalīlābhiḥ vijahruḥ tatra tatra ha|| 3 ||
+10.12.4,फलप्रबालस्तवक सुमनःपिच्छधातुभिः ।काचगुञ्जामणिस्वर्णभूषिता अप्यभूषयन् ॥ ४ ॥,phalaprabālastavaka sumanaḥpicchadhātubhiḥ|kācaguñjāmaṇisvarṇabhūṣitā apyabhūṣayan|| 4 ||
+10.12.5,मुष्णन्तोऽन्योन्य शिक्यादीन् न्ज्ञातानाराच्च चिक्षिपुः ।तत्रत्याश्च पुनर्दूरात् हसन्तश्च पुनर्ददुः ॥ ५ ॥,muṣṇanto'nyonya śikyādīn njñātānārācca cikṣipuḥ|tatratyāśca punardūrāt hasantaśca punardaduḥ|| 5 ||
+10.12.6,यदि दूरं गतः कृष्णो वनशोभेक्षणाय तम् ।अहं पूर्वं अहं पूर्वं इति संस्पृश्य रेमिरे ॥ ६ ॥,yadi dūraṃ gataḥ kṛṣṇo vanaśobhekṣaṇāya tam|ahaṃ pūrvaṃ ahaṃ pūrvaṃ iti saṃspṛśya remire|| 6 ||
+10.12.7,केचिद् वेणून् वादयन्तो ध्मान्तः शृङ्गाणि केचन ।केचिद् भृंङ्गैः प्रगायन्तः कूजन्तः कोकिलैः परे ॥ ७ ॥,kecid veṇūn vādayanto dhmāntaḥ śṛṅgāṇi kecana|kecid bhṛṃṅgaiḥ pragāyantaḥ kūjantaḥ kokilaiḥ pare|| 7 ||
+10.12.8,विच्छायाभिः प्रधावन्तो गच्छन्तः साधुहंसकैः ।बकैः उपविशन्तश्च नृत्यन्तश्च कलापिभिः ॥ ८ ॥,vicchāyābhiḥ pradhāvanto gacchantaḥ sādhuhaṃsakaiḥ|bakaiḥ upaviśantaśca nṛtyantaśca kalāpibhiḥ|| 8 ||
+10.12.9,विकर्षन्तः कीशबालान् आरोहन्तश्च तैर्द्रुमान् ।विकुर्वन्तश्च तैः साकं प्लवन्तश्च पलाशिषु ॥ ९ ॥,vikarṣantaḥ kīśabālān ārohantaśca tairdrumān|vikurvantaśca taiḥ sākaṃ plavantaśca palāśiṣu|| 9 ||
+10.12.10,साकं भेकैर्विलङ्घन्तः सरित् प्रस्रवसम्प्लुताः ।विहसन्तः प्रतिच्छायाः शपन्तश्च प्रतिस्वनान् ॥ १० ॥,sākaṃ bhekairvilaṅghantaḥ sarit prasravasamplutāḥ|vihasantaḥ praticchāyāḥ śapantaśca pratisvanān|| 10 ||
+10.12.11,इत्थं सतां ब्रह्मसुखानुभूत्या ।दास्यं गतानां परदैवतेन ।मायाश्रितानां नरदारकेण ।साकं विजह्रुः कृतपुण्यपुञ्जाः ॥ ११ ॥,itthaṃ satāṃ brahmasukhānubhūtyā|dāsyaṃ gatānāṃ paradaivatena|māyāśritānāṃ naradārakeṇa|sākaṃ vijahruḥ kṛtapuṇyapuñjāḥ|| 11 ||
+10.12.12,यत्पादपांसुः बहुजन्मकृच्छ्रतो ।धृतात्मभिः योगिभिरप्यलभ्यः ।स एव यद्दृग्विषयः स्वयं स्थितः ।किं वर्ण्यते दिष्टमतो व्रजौकसाम् ॥ १२ ॥,yatpādapāṃsuḥ bahujanmakṛcchrato|dhṛtātmabhiḥ yogibhirapyalabhyaḥ|sa eva yaddṛgviṣayaḥ svayaṃ sthitaḥ|kiṃ varṇyate diṣṭamato vrajaukasām|| 12 ||
+10.12.13,अथ अघनामाभ्यपतन् महासुरः ।तेषां सुखक्रीडनवीक्षणाक्षमः ।नित्यं यदन्तर्निजजीवितेप्सुभिः ।पीतामृतैः अप्यमरैः प्रतीक्ष्यते ॥ १३ ॥,atha aghanāmābhyapatan mahāsuraḥ|teṣāṃ sukhakrīḍanavīkṣaṇākṣamaḥ|nityaṃ yadantarnijajīvitepsubhiḥ|pītāmṛtaiḥ apyamaraiḥ pratīkṣyate|| 13 ||
+10.12.14,दृष्ट्वार्भकान् कृष्णमुखान् अघासुरः ।कंसानुशिष्टः स बकीबकानुजः ।अयं तु मे सोदरनाशकृत्तयोरः ।द्वयोर्ममैनं सबलं हनिष्ये ॥ १४ ॥,dṛṣṭvārbhakān kṛṣṇamukhān aghāsuraḥ|kaṃsānuśiṣṭaḥ sa bakībakānujaḥ|ayaṃ tu me sodaranāśakṛttayoraḥ|dvayormamainaṃ sabalaṃ haniṣye|| 14 ||
+10.12.15,एते यदा मत्सुहृदोस्तिलापः ।कृतास्तदा नष्टसमा व्रजौकसः ।प्राणे गते वर्ष्मसु का नु चिन्ता ।प्रजासवः प्राणभृतो हि ये ते ॥ १५ ॥,ete yadā matsuhṛdostilāpaḥ|kṛtāstadā naṣṭasamā vrajaukasaḥ|prāṇe gate varṣmasu kā nu cintā|prajāsavaḥ prāṇabhṛto hi ye te|| 15 ||
+10.12.16,इति व्यवस्याजगरं ��ृहद् वपुः ।स योजनायाम महाद्रिपीवरम् ।धृत्वाद्‍भुतं व्यात्तगुहाननं तदा ।पथि व्यशेत ग्रसनाशया खलः ॥ १६ ॥,iti vyavasyājagaraṃ bṛhad vapuḥ|sa yojanāyāma mahādripīvaram|dhṛtvād‍bhutaṃ vyāttaguhānanaṃ tadā|pathi vyaśeta grasanāśayā khalaḥ|| 16 ||
+10.12.17,धराधरोष्ठो जलदोत्तरोष्ठो ।दर्याननान्तो गिरिशृङ्गदंष्ट्रः ।ध्वान्तान्तरास्यो वितताध्वजिह्वः ।परुषानिलश्वासदवेक्षणोष्णः ॥ १७ ॥,dharādharoṣṭho jaladottaroṣṭho|daryānanānto giriśṛṅgadaṃṣṭraḥ|dhvāntāntarāsyo vitatādhvajihvaḥ|paruṣānilaśvāsadavekṣaṇoṣṇaḥ|| 17 ||
+10.12.18,दृष्ट्वा तं तादृशं सर्वे मत्वा वृन्दावनश्रियम् ।व्यात्ताजगरतुण्डेन ह्युत्प्रेक्षन्ते स्म लीलया ॥ १८ ॥,dṛṣṭvā taṃ tādṛśaṃ sarve matvā vṛndāvanaśriyam|vyāttājagaratuṇḍena hyutprekṣante sma līlayā|| 18 ||
+10.12.19,अहो मित्राणि गदत सत्त्वकूटं पुरः स्थितम् ।अस्मत्सङ्ग्रसनव्यात्त व्यालतुण्डायते न वा ॥ १९ ॥,aho mitrāṇi gadata sattvakūṭaṃ puraḥ sthitam|asmatsaṅgrasanavyātta vyālatuṇḍāyate na vā|| 19 ||
+10.12.20,सत्यमर्ककरारक्तं उत्तराहनुवद्‍घनम् ।अधराहनुवद् रोधः तत् प्रतिच्छाययारुणम् ॥ २० ॥,satyamarkakarāraktaṃ uttarāhanuvad‍ghanam|adharāhanuvad rodhaḥ tat praticchāyayāruṇam|| 20 ||
+10.12.21,प्रतिस्पर्धेते सृक्किभ्यां सव्यासव्ये नगोदरे ।तुंगशृंगालयोऽप्येताः तद् दंष्ट्राभिश्च पश्यत ॥ २१ ॥,pratispardhete sṛkkibhyāṃ savyāsavye nagodare|tuṃgaśṛṃgālayo'pyetāḥ tad daṃṣṭrābhiśca paśyata|| 21 ||
+10.12.22,आस्तृतायाम मार्गोऽयं रसनां प्रतिगर्जति ।एषां अन्तर्गतं ध्वान्तं एतदप्यन्तः आननम् ॥ २२ ॥,āstṛtāyāma mārgo'yaṃ rasanāṃ pratigarjati|eṣāṃ antargataṃ dhvāntaṃ etadapyantaḥ ānanam|| 22 ||
+10.12.23,दावोष्णखरवातोऽयं श्वासवद्‍भाति पश्यत ।तद् दग्धसत्त्वदुर्गन्धोऽपि अन्तरामिषगन्धवत् ॥ २३ ॥,dāvoṣṇakharavāto'yaṃ śvāsavad‍bhāti paśyata|tad dagdhasattvadurgandho'pi antarāmiṣagandhavat|| 23 ||
+10.12.24,अस्मान्किमत्र ग्रसिता निविष्टा ।नयं तथा चेद् बकवद् विनङ्क्ष्यति ।क्षणादनेनेति बकार्युशन्मुखं ।वीक्ष्योद्धसन्तः करताडनैर्ययुः ॥ २४ ॥,asmānkimatra grasitā niviṣṭā|nayaṃ tathā ced bakavad vinaṅkṣyati|kṣaṇādaneneti bakāryuśanmukhaṃ|vīkṣyoddhasantaḥ karatāḍanairyayuḥ|| 24 ||
+10.12.25,इत्थं मिथोऽतथ्यं अतज्ज्ञभाषितं ।श्रुत्वा विचिन्त्येत्यमृषा मृषायते ।रक्षो विदित्वाखिलभूतहृत्स्थितः ।स्वानां निरोद्धुं भगवान् मनो दधे ॥ २५ ॥,itthaṃ mitho'tathyaṃ atajjñabhāṣitaṃ|śrutvā vicintyetyamṛṣā mṛṣāyate|rakṣo viditvākhilabhūtahṛtsthitaḥ|svānāṃ niroddhuṃ bhagavān mano dadhe|| 25 ||
+10.12.26,तावत् प्रविष्टास्तु असुरोदरान्तरं ।परं न गीर्णाः शिशवः सवत्साः ।प्रतीक्षमाणेन बकारिवेशनं ।हतस्वकान्तस्मरणेन रक्षसा ॥ २६ ॥,tāvat praviṣṭāstu asurodarāntaraṃ|paraṃ na gīrṇāḥ śiśavaḥ savatsāḥ|pratīkṣamāṇena bakāriveśanaṃ|hatasvakāntasmaraṇena rakṣasā|| 26 ||
+10.12.27,तान् वीक्ष्य कृष्णः सकलाभयप्रदो ।ह्यनन्यनाथान् स्वकरादवच्यु���ान् ।दीनांश्च मृत्योर्जठराग्निघासान् ।घृणार्दितो दिष्टकृतेन विस्मितः ॥ २७ ॥,tān vīkṣya kṛṣṇaḥ sakalābhayaprado|hyananyanāthān svakarādavacyutān|dīnāṃśca mṛtyorjaṭharāgnighāsān|ghṛṇārdito diṣṭakṛtena vismitaḥ|| 27 ||
+10.12.28,कृत्यं किमत्रास्य खलस्य जीवनं ।न वा अमीषां च सतां विहिंसनम् ।द्वयं कथं स्यादिति संविचिन्त्य तत् ।ज्ञात्वाविशत् तुण्डमशेषदृग्घरिः ॥ २८ ॥,kṛtyaṃ kimatrāsya khalasya jīvanaṃ|na vā amīṣāṃ ca satāṃ vihiṃsanam|dvayaṃ kathaṃ syāditi saṃvicintya tat|jñātvāviśat tuṇḍamaśeṣadṛgghariḥ|| 28 ||
+10.12.29,तदा घनच्छदा देवा भयाद् हाहेति चुक्रुशुः ।जहृषुर्ये च कंसाद्याः कौणपास्त्वघबान्धवाः ॥ २९ ॥,tadā ghanacchadā devā bhayād hāheti cukruśuḥ|jahṛṣurye ca kaṃsādyāḥ kauṇapāstvaghabāndhavāḥ|| 29 ||
+10.12.30,तच्छ्रुत्वा भगवान् कृष्णस्तु अव्ययः सार्भवत्सकम् ।चूर्णीचिकीर्षोरात्मानं तरसा ववृधे गले ॥ ३० ॥,tacchrutvā bhagavān kṛṣṇastu avyayaḥ sārbhavatsakam|cūrṇīcikīrṣorātmānaṃ tarasā vavṛdhe gale|| 30 ||
+10.12.31,ततोऽतिकायस्य निरुद्धमार्गिणो ।ह्युद्‍गीर्णदृष्टेः भ्रमतस्त्वितस्ततः ।पूर्णोऽन्तरंगे पवनो निरुद्धो ।मूर्धन् विनिष्पाट्य विनिर्गतो बहिः ॥ ३१ ॥,tato'tikāyasya niruddhamārgiṇo|hyud‍gīrṇadṛṣṭeḥ bhramatastvitastataḥ|pūrṇo'ntaraṃge pavano niruddho|mūrdhan viniṣpāṭya vinirgato bahiḥ|| 31 ||
+10.12.32,तेनैव सर्वेषु बहिर्गतेषु ।प्राणेषु वत्सान् सुहृदः परेतान् ।दृष्ट्या स्वयोत्थाप्य तदन्वितः पुनः ।वक्त्रान् मुकुन्दो भगवान् विनिर्ययौ ॥ ३२ ॥,tenaiva sarveṣu bahirgateṣu|prāṇeṣu vatsān suhṛdaḥ paretān|dṛṣṭyā svayotthāpya tadanvitaḥ punaḥ|vaktrān mukundo bhagavān viniryayau|| 32 ||
+10.12.33,पीनाहिभोगोत्थितमद्‍भुतं महत् ।ज्योतिः स्वधाम्ना ज्वलयद् दिशो दश ।प्रतीक्ष्य खेऽवस्थितमीशनिर्गमं ।विवेश तस्मिन् मिषतां दिवौकसाम् ॥ ३३ ॥,pīnāhibhogotthitamad‍bhutaṃ mahat|jyotiḥ svadhāmnā jvalayad diśo daśa|pratīkṣya khe'vasthitamīśanirgamaṃ|viveśa tasmin miṣatāṃ divaukasām|| 33 ||
+10.12.34,ततोऽतिहृष्टाः स्वकृतोऽकृतार्हणं ।पुष्पैः सुगा अप्सरसश्च नर्तनैः ।गीतैः सुरा वाद्यधराश्च वाद्यकैः ।स्तवैश्च विप्रा जयनिःस्वनैर्गणाः ॥ ३४ ॥,tato'tihṛṣṭāḥ svakṛto'kṛtārhaṇaṃ|puṣpaiḥ sugā apsarasaśca nartanaiḥ|gītaiḥ surā vādyadharāśca vādyakaiḥ|stavaiśca viprā jayaniḥsvanairgaṇāḥ|| 34 ||
+10.12.35,तदद्‍भुतस्तोत्रसुवाद्यगीतिका ।जयादिनैकोत्सव मङ्गलस्वनान् ।श्रुत्वा स्वधाम्नोऽन्त्यज आगतोऽचिराद् ।दृष्ट्वा महीशस्य जगाम विस्मयम् ॥ ३५ ॥,tadad‍bhutastotrasuvādyagītikā|jayādinaikotsava maṅgalasvanān|śrutvā svadhāmno'ntyaja āgato'cirād|dṛṣṭvā mahīśasya jagāma vismayam|| 35 ||
+10.12.36,राजन् आजगरं चर्म शुष्कं वृन्दावनेऽद्‍भुतम् ।व्रजौकसां बहुतिथं बभूवाक्रीडगह्वरम् ॥ ३६ ॥,rājan ājagaraṃ carma śuṣkaṃ vṛndāvane'd‍bhutam|vrajaukasāṃ bahutithaṃ babhūvākrīḍagahvaram|| 36 ||
+10.12.37,एतत्कौमारजं कर्म हरेरात्माहिमोक्षणम् ।मृत्योः पौगण्डके ब���ला दृष्ट्वोचुर्विस्मिता व्रजे ॥ ३७ ॥,etatkaumārajaṃ karma harerātmāhimokṣaṇam|mṛtyoḥ paugaṇḍake bālā dṛṣṭvocurvismitā vraje|| 37 ||
+10.12.38,नैतद् विचित्रं मनुजार्भमायिनः ।परावराणां परमस्य वेधसः ।अघोऽपि यत्स्पर्शनधौतपातकः ।प्रापात्मसाम्यं त्वसतां सुदुर्लभम् ॥ ३८ ॥,naitad vicitraṃ manujārbhamāyinaḥ|parāvarāṇāṃ paramasya vedhasaḥ|agho'pi yatsparśanadhautapātakaḥ|prāpātmasāmyaṃ tvasatāṃ sudurlabham|| 38 ||
+10.12.39,सकृद्यदङ्गप्रतिमान्तराहिता ।मनोमयी भागवतीं ददौ गतिम् ।स एव नित्यात्मसुखानुभूत्यभि ।व्युदस्तमायोऽन्तर्गतो हि किं पुनः ॥ ३९ ॥,sakṛdyadaṅgapratimāntarāhitā|manomayī bhāgavatīṃ dadau gatim|sa eva nityātmasukhānubhūtyabhi|vyudastamāyo'ntargato hi kiṃ punaḥ|| 39 ||
+10.12.40,श्रीसूत उवाच ।इत्थं द्विजा यादवदेवदत्तः ।श्रुत्वा स्वरातुश्चरितं विचित्रम् ।पप्रच्छ भूयोऽपि तदेव पुण्यं ।वैयासकिं यन्निगृहीतचेताः ॥ ४० ॥,śrīsūta uvāca|itthaṃ dvijā yādavadevadattaḥ|śrutvā svarātuścaritaṃ vicitram|papraccha bhūyo'pi tadeva puṇyaṃ|vaiyāsakiṃ yannigṛhītacetāḥ|| 40 ||
+10.12.41,श्रीराजोवाच ।ब्रह्मन् कालान्तरकृतं तत्कालीनं कथं भवेत् ।यत्कौमारे हरिकृतं जगुः पौगण्डकेऽर्भकाः ॥ ४१ ॥,śrīrājovāca|brahman kālāntarakṛtaṃ tatkālīnaṃ kathaṃ bhavet|yatkaumāre harikṛtaṃ jaguḥ paugaṇḍake'rbhakāḥ|| 41 ||
+10.12.42,तद् ब्रूहि मे महायोगिन् परं कौतूहलं गुरो ।नूनमेतद्धरेरेव माया भवति नान्यथा ॥ ४२ ॥,tad brūhi me mahāyogin paraṃ kautūhalaṃ guro|nūnametaddharereva māyā bhavati nānyathā|| 42 ||
+10.12.43,वयं धन्यतमा लोके गुरोऽपि क्षत्रबन्धवः ।यत् पिबामो मुहुस्त्वत्तः पुण्यं कृष्णकथामृतम् ॥ ४३ ॥,vayaṃ dhanyatamā loke guro'pi kṣatrabandhavaḥ|yat pibāmo muhustvattaḥ puṇyaṃ kṛṣṇakathāmṛtam|| 43 ||
+10.12.44,श्रीसूत उवाच ।इत्थं स्म पृष्टः स तु बादरायणिः ।तत्स्मारितानन्तहृताखिलेन्द्रियः ।कृच्छ्रात् पुनर्लब्धबहिर्दृशिः शनैः ।प्रत्याह तं भागवतोत्तमोत्तम ॥ ४४ ॥,śrīsūta uvāca|itthaṃ sma pṛṣṭaḥ sa tu bādarāyaṇiḥ|tatsmāritānantahṛtākhilendriyaḥ|kṛcchrāt punarlabdhabahirdṛśiḥ śanaiḥ|pratyāha taṃ bhāgavatottamottama|| 44 ||
+10.12.12,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे द्वादशोऽध्यायः ॥ १२ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe dvādaśo'dhyāyaḥ|| 12 ||
+10.13.1,सबालवत्सवृन्दे ब्रह्मणापहृते श्रीकृष्णस्य ।तत्तद्रूपेणाब्दं यथापूर्वं विहरणं ब्रह्मणो मोहभंगश्च ।श्रीशुक उवाच ।साधु पृष्टं महाभाग त्वया भागवतोत्तम ।यन्नूतनयसीशस्य श्रृण्वन्नपि कथां मुहुः ॥ १ ॥,sabālavatsavṛnde brahmaṇāpahṛte śrīkṛṣṇasya|tattadrūpeṇābdaṃ yathāpūrvaṃ viharaṇaṃ brahmaṇo mohabhaṃgaśca|śrīśuka uvāca|sādhu pṛṣṭaṃ mahābhāga tvayā bhāgavatottama|yannūtanayasīśasya śrṛṇvannapi kathāṃ muhuḥ|| 1 ||
+10.13.2,सतामयं सारभृतां निसर्गो ।यदर्थवाणी श्रुतिचेतसामपि ।प्रतिक्षणं नव्यवदच्युतस्य यत् ।स्त्रिया विटानामिव साधु वार्ता ॥ २ ॥,satāmayaṃ sārabhṛtāṃ nisargo|yadarthavāṇī śruticetasāmapi|pratikṣaṇaṃ navyavadacyutasya yat|striyā viṭānāmiva sādhu vārtā|| 2 ||
+10.13.3,श्रृणुष्वावहितो राजन् अपि गुह्यं वदामि ते ।ब्रूयुः स्निग्धस्य शिष्यस्य गुरवो गुह्यमप्युत ॥ ३ ॥,śrṛṇuṣvāvahito rājan api guhyaṃ vadāmi te|brūyuḥ snigdhasya śiṣyasya guravo guhyamapyuta|| 3 ||
+10.13.4,तथा अघवदनान्मृत्यो रक्षित्वा वत्सपालकान् ।सरित्पुलिनमानीय भगवान् इदमब्रवीत् ॥ ४ ॥,tathā aghavadanānmṛtyo rakṣitvā vatsapālakān|saritpulinamānīya bhagavān idamabravīt|| 4 ||
+10.13.5,अहोऽतिरम्यं पुलिनं वयस्याः ।स्वकेलिसम्पन् मृदुलाच्छबालुकम् ।स्फुटत्सरोगन्ध हृतालिपत्रिक ।ध्वनिप्रतिध्वानलसद् द्रुमाकुलम् ॥ ५ ॥,aho'tiramyaṃ pulinaṃ vayasyāḥ|svakelisampan mṛdulācchabālukam|sphuṭatsarogandha hṛtālipatrika|dhvanipratidhvānalasad drumākulam|| 5 ||
+10.13.6,अत्र भोक्तव्यमस्माभिः दिवारूढं क्षुधार्दिताः ।वत्साः समीपेऽपः पीत्वा चरन्तु शनकैस्तृणम् ॥ ६ ॥,atra bhoktavyamasmābhiḥ divārūḍhaṃ kṣudhārditāḥ|vatsāḥ samīpe'paḥ pītvā carantu śanakaistṛṇam|| 6 ||
+10.13.7,तथेति पाययित्वार्भा वत्सानारुध्य शाद्वले ।मुक्त्वा शिक्यानि बुभुजुः समं भगवता मुदा ॥ ७ ॥,tatheti pāyayitvārbhā vatsānārudhya śādvale|muktvā śikyāni bubhujuḥ samaṃ bhagavatā mudā|| 7 ||
+10.13.8,कृष्णस्य विष्वक् पुरुराजिमण्डलैः ।अभ्याननाः फुल्लदृशो व्रजार्भकाः ।सहोपविष्टा विपिने विरेजुः ।छदा यथाम्भोरुहकर्णिकायाः ॥ ८ ॥,kṛṣṇasya viṣvak pururājimaṇḍalaiḥ|abhyānanāḥ phulladṛśo vrajārbhakāḥ|sahopaviṣṭā vipine virejuḥ|chadā yathāmbhoruhakarṇikāyāḥ|| 8 ||
+10.13.9,केचित् पुष्पैर्दलैः केचित् पल्लवैः अङ्कुरैः फलैः ।शिग्भिः त्वग्भिः दृषद्भिश्च बुभुजुः कृतभाजनाः ॥ ९ ॥,kecit puṣpairdalaiḥ kecit pallavaiḥ aṅkuraiḥ phalaiḥ|śigbhiḥ tvagbhiḥ dṛṣadbhiśca bubhujuḥ kṛtabhājanāḥ|| 9 ||
+10.13.10,सर्वे मिथो दर्शयन्तः स्वस्वभोज्यरुचिं पृथक् ।हसन्तो हासयन्तश्च अभ्यवजह्रुः सहेश्वराः ॥ १० ॥,sarve mitho darśayantaḥ svasvabhojyaruciṃ pṛthak|hasanto hāsayantaśca abhyavajahruḥ saheśvarāḥ|| 10 ||
+10.13.11,बिभ्रद् वेणुं जठरपटयोः श्रृङ्गवेत्रे च कक्षे ।वामे पाणौ मसृणकवलं तत्फलान्यङ्गुलीषु ।तिष्ठन् मध्ये स्वपरिसुहृदो हासयन् नर्मभिः स्वैः ।स्वर्गे लोके मिषति बुभुजे यज्ञभुग् बालकेलिः ॥ ११ ॥,bibhrad veṇuṃ jaṭharapaṭayoḥ śrṛṅgavetre ca kakṣe|vāme pāṇau masṛṇakavalaṃ tatphalānyaṅgulīṣu|tiṣṭhan madhye svaparisuhṛdo hāsayan narmabhiḥ svaiḥ|svarge loke miṣati bubhuje yajñabhug bālakeliḥ|| 11 ||
+10.13.12,भारतैवं वत्सपेषु भुञ्जानेष्वच्युतात्मसु ।वत्सास्त्वन्तर्वने दूरं विविशुस्तृणलोभिताः ॥ १२ ॥,bhārataivaṃ vatsapeṣu bhuñjāneṣvacyutātmasu|vatsāstvantarvane dūraṃ viviśustṛṇalobhitāḥ|| 12 ||
+10.13.14,तान् दृष्ट्वा भयसंत्रस्न् ऊचे कृष्णोऽस्य भीभयम् ।मित्राण्याशान्मा विरमत् इहानेष्ये वत्सकानहम् ।इत्युक्त्वाद्रिदरीकुञ्ज गह्वरेष्वात्मवत्सकान् ���विचिन्वन् भगवान् कृष्णः सपाणिकवलो ययौ ॥ १४ ॥,tān dṛṣṭvā bhayasaṃtrasn ūce kṛṣṇo'sya bhībhayam|mitrāṇyāśānmā viramat ihāneṣye vatsakānaham|ityuktvādridarīkuñja gahvareṣvātmavatsakān|vicinvan bhagavān kṛṣṇaḥ sapāṇikavalo yayau|| 14 ||
+10.13.15,अम्भोजन्मजनिस्तदन्तरगतो मायार्भकस्येशितुः ।द्रष्टुं मञ्जु महित्वमन्यदपि तद्वत्सानितो वत्सपान् ।नीत्वान्यत्र कुरूद्वहान्तरदधात् खेऽवस्थितो यः पुरा ।दृष्ट्वाघासुरमोक्षणं प्रभवतः प्राप्तः परं विस्मयम् ॥ १५ ॥,ambhojanmajanistadantaragato māyārbhakasyeśituḥ|draṣṭuṃ mañju mahitvamanyadapi tadvatsānito vatsapān|nītvānyatra kurūdvahāntaradadhāt khe'vasthito yaḥ purā|dṛṣṭvāghāsuramokṣaṇaṃ prabhavataḥ prāptaḥ paraṃ vismayam|| 15 ||
+10.13.16,ततो वत्सान् अदृष्ट्वैत्य पुलिनेऽपि च वत्सपान् ।उभौ अपि वने कृष्णो विचिकाय समन्ततः ॥ १६ ॥,tato vatsān adṛṣṭvaitya puline'pi ca vatsapān|ubhau api vane kṛṣṇo vicikāya samantataḥ|| 16 ||
+10.13.17,क्वाप्यदृष्ट्वान्तर्विपिने वत्सान् पालांश्च विश्ववित् ।सर्वं विधिकृतं कृष्णः सहसावजगाम ह ॥ १७ ॥,kvāpyadṛṣṭvāntarvipine vatsān pālāṃśca viśvavit|sarvaṃ vidhikṛtaṃ kṛṣṇaḥ sahasāvajagāma ha|| 17 ||
+10.13.18,ततः कृष्णो मुदं कर्तुं तन्मातॄणां च कस्य च ।उभयायितमात्मानं चक्रे विश्वकृदीश्वरः ॥ १८ ॥,tataḥ kṛṣṇo mudaṃ kartuṃ tanmātṝṇāṃ ca kasya ca|ubhayāyitamātmānaṃ cakre viśvakṛdīśvaraḥ|| 18 ||
+10.13.19,यावद् वत्सपवत्सकाल्पकवपुः ।र्यावत् कराङ्घ्र्यादिकं ।यावद् यष्टिविषाणवेणुदलशिग् ।यावद् विभूषाम्बरम् ।यावत् शीलगुणाभिधाकृतिवयो ।यावद् विहारादिकं ।सर्वं विष्णुमयं गिरोऽङ्गवदजः ।सर्वस्वरूपो बभौ ॥ १९ ॥,yāvad vatsapavatsakālpakavapuḥ|ryāvat karāṅghryādikaṃ|yāvad yaṣṭiviṣāṇaveṇudalaśig|yāvad vibhūṣāmbaram|yāvat śīlaguṇābhidhākṛtivayo|yāvad vihārādikaṃ|sarvaṃ viṣṇumayaṃ giro'ṅgavadajaḥ|sarvasvarūpo babhau|| 19 ||
+10.13.20,स्वयमात्मात्मगोवत्सान प्रतिवार्यात्मवत्सपैः ।क्रीडन् आत्मविहारैश्च सर्वात्मा प्राविशद् व्रजम् ॥ २० ॥,svayamātmātmagovatsāna prativāryātmavatsapaiḥ|krīḍan ātmavihāraiśca sarvātmā prāviśad vrajam|| 20 ||
+10.13.21,तत्तद् वत्सान् पृथङ्नीत्वा तत्तद्‍गोष्ठे निवेश्य सः ।तत्तद् आत्माभवद् राजन् तत्तत्सद्म प्रविष्टवान् ॥ २१ ॥,tattad vatsān pṛthaṅnītvā tattad‍goṣṭhe niveśya saḥ|tattad ātmābhavad rājan tattatsadma praviṣṭavān|| 21 ||
+10.13.22,तन्मातरो वेणुरवत्वरोत्थिता ।उत्थाप्य दोर्भिः परिरभ्य निर्भरम् ।स्नेहस्नुतस्तन्यपयःसुधासवं ।मत्वा परं ब्रह्म सुतानपाययन् ॥ २२ ॥,tanmātaro veṇuravatvarotthitā|utthāpya dorbhiḥ parirabhya nirbharam|snehasnutastanyapayaḥsudhāsavaṃ|matvā paraṃ brahma sutānapāyayan|| 22 ||
+10.13.23,ततो नृपोन्मर्दनमज्जलेपन ।अलङ्कार रक्षा तिलकाशनादिभिः ।संलालितः स्वाचरितैः प्रहर्षयन् ।सायं गतो यामयमेन माधवः ॥ २३ ॥,tato nṛponmardanamajjalepana|alaṅkāra rakṣā tilakāśanādibhiḥ|saṃlālitaḥ svācaritaiḥ praharṣayan|sāyaṃ gato yāmayamena mādhavaḥ|| 23 ||
+10.13.24,गावस्ततो गोष्ठमुपेत्य स��्वरं ।हुङ्कारघोषैः परिहूतसङ्गतान् ।स्वकान् स्वकान् वत्सतरानपाययन् ।मुहुर्लिहन्त्यः स्रवदौधसं पयः ॥ २४ ॥,gāvastato goṣṭhamupetya satvaraṃ|huṅkāraghoṣaiḥ parihūtasaṅgatān|svakān svakān vatsatarānapāyayan|muhurlihantyaḥ sravadaudhasaṃ payaḥ|| 24 ||
+10.13.25,गोगोपीनां मातृतास्मिन् सर्वा स्नेहर्धिकां विना ।पुरोवदास्वपि हरेः तोकता मायया विना ॥ २५ ॥,gogopīnāṃ mātṛtāsmin sarvā snehardhikāṃ vinā|purovadāsvapi hareḥ tokatā māyayā vinā|| 25 ||
+10.13.26,व्रजौकसां स्वतोकेषु स्नेहवल्ल्याब्दमन्वहम् ।शनैर्निःसीम ववृधे यथा कृष्णे त्वपूर्ववत् ॥ २६ ॥,vrajaukasāṃ svatokeṣu snehavallyābdamanvaham|śanairniḥsīma vavṛdhe yathā kṛṣṇe tvapūrvavat|| 26 ||
+10.13.27,इत्थं आत्माऽत्मनाऽत्मानं वत्सपालमिषेण सः ।पालयन् वत्सपो वर्षं चिक्रीडे वनगोष्ठयोः ॥ २७ ॥,itthaṃ ātmā'tmanā'tmānaṃ vatsapālamiṣeṇa saḥ|pālayan vatsapo varṣaṃ cikrīḍe vanagoṣṭhayoḥ|| 27 ||
+10.13.28,एकदा चारयन् वत्सान् सरामो वनमाविशत् ।पञ्चषासु त्रियामासु हायनापूरणीष्वजः ॥ २८ ॥,ekadā cārayan vatsān sarāmo vanamāviśat|pañcaṣāsu triyāmāsu hāyanāpūraṇīṣvajaḥ|| 28 ||
+10.13.29,ततो विदूराच्चरतो गावो वत्सानुपव्रजम् ।गोवर्धनाद्रिशिरसि चरन्त्यो ददृशुस्तृणम् ॥ २९ ॥,tato vidūrāccarato gāvo vatsānupavrajam|govardhanādriśirasi carantyo dadṛśustṛṇam|| 29 ||
+10.13.30,दृष्ट्वाथ तत्स्नेहवशोऽस्मृतात्मा ।स गोव्रजोऽत्यात्मप दुर्गमार्गः ।द्विपात्ककुद्‍ग्रीव उदास्यपुच्छो ।अगाद्धुङ्कृतैरास्रुपया जवेन ॥ ३० ॥,dṛṣṭvātha tatsnehavaśo'smṛtātmā|sa govrajo'tyātmapa durgamārgaḥ|dvipātkakud‍grīva udāsyapuccho|agāddhuṅkṛtairāsrupayā javena|| 30 ||
+10.13.31,समेत्य गावोऽधो वत्सान् वत्सवत्योऽप्यपाययन् ।गिलन्त्य इव चाङ्गानि लिहन्त्यः स्वौधसं पयः ॥ ३१ ॥,sametya gāvo'dho vatsān vatsavatyo'pyapāyayan|gilantya iva cāṅgāni lihantyaḥ svaudhasaṃ payaḥ|| 31 ||
+10.13.32,गोपाः तद् रोधनायास मौघ्यलज्जोरुमन्युना ।दुर्गाध्वकृच्छ्रतोऽभ्येत्य गोवत्सैर्ददृशुः सुतान् ॥ ३२ ॥,gopāḥ tad rodhanāyāsa maughyalajjorumanyunā|durgādhvakṛcchrato'bhyetya govatsairdadṛśuḥ sutān|| 32 ||
+10.13.33,तदीक्षणोत्प्रेमरसाप्लुताशया ।जातानुरागा गतमन्यवोऽर्भकान् ।उदुह्य दोर्भिः परिरभ्य मूर्धनि ।घ्राणैरवापुः परमां मुदं ते ॥ ३३ ॥,tadīkṣaṇotpremarasāplutāśayā|jātānurāgā gatamanyavo'rbhakān|uduhya dorbhiḥ parirabhya mūrdhani|ghrāṇairavāpuḥ paramāṃ mudaṃ te|| 33 ||
+10.13.34,ततः प्रवयसो गोपाः तोकाश्लेषसुनिर्वृताः ।कृच्छ्रात् शनैरपगताः तदनुस्मृत्युदश्रवः ॥ ३४ ॥,tataḥ pravayaso gopāḥ tokāśleṣasunirvṛtāḥ|kṛcchrāt śanairapagatāḥ tadanusmṛtyudaśravaḥ|| 34 ||
+10.13.35,व्रजस्य रामः प्रेमर्धेः वीक्ष्यौत्कण्ठ्यमनुक्षणम् ।मुक्तस्तनेष्वपत्येषु अहेतुविद् अचिन्तयत् ॥ ३५ ॥,vrajasya rāmaḥ premardheḥ vīkṣyautkaṇṭhyamanukṣaṇam|muktastaneṣvapatyeṣu ahetuvid acintayat|| 35 ||
+10.13.36,किमेतद् अद्‍भुतमिव वासुदेवेऽखिलात्मनि ।व्रजस्य सात्मनस्तोकेषु अपूर्वं प्रेम वर्धते ॥ ३६ ॥,kimetad ad‍bhutamiva vāsudeve'khilātmani|vrajasya sātmanastokeṣu apūrvaṃ prema vardhate|| 36 ||
+10.13.37,केयं वा कुत आयाता दैवी वा नार्युतासुरी ।प्रायो मायास्तु मे भर्तुः नान्या मेऽपि विमोहिनी ॥ ३७ ॥,keyaṃ vā kuta āyātā daivī vā nāryutāsurī|prāyo māyāstu me bhartuḥ nānyā me'pi vimohinī|| 37 ||
+10.13.38,इति सञ्चिन्त्य दाशार्हो वत्सान् सवयसानपि ।सर्वानाचष्ट वैकुण्ठं चक्षुषा वयुनेन सः ॥ ३८ ॥,iti sañcintya dāśārho vatsān savayasānapi|sarvānācaṣṭa vaikuṇṭhaṃ cakṣuṣā vayunena saḥ|| 38 ||
+10.13.39,नैते सुरेशा ऋषयो न चैते ।त्वमेव भासीश भिदाश्रयेऽपि ।सर्वं पृथक्त्वं निगमात् कथं वदे ।त्युक्तेन वृत्तं प्रभुणा बलोऽवैत् ॥ ३९ ॥,naite sureśā ṛṣayo na caite|tvameva bhāsīśa bhidāśraye'pi|sarvaṃ pṛthaktvaṃ nigamāt kathaṃ vade|tyuktena vṛttaṃ prabhuṇā balo'vait|| 39 ||
+10.13.40,तावदेत्यात्मभूरात्ममानेन त्रुट्यनेहसा ।पुरोवदाब्दं क्रीडन्तं ददृशे सकलं हरिम् ॥ ४० ॥,tāvadetyātmabhūrātmamānena truṭyanehasā|purovadābdaṃ krīḍantaṃ dadṛśe sakalaṃ harim|| 40 ||
+10.13.41,यावन्तो गोकुले बालाः सवत्साः सर्व एव हि ।मायाशये शयाना मे नाद्यापि पुनरुत्थिताः ॥ ४१ ॥,yāvanto gokule bālāḥ savatsāḥ sarva eva hi|māyāśaye śayānā me nādyāpi punarutthitāḥ|| 41 ||
+10.13.42,इत एतेऽत्र कुत्रत्या मन्माया मोहितेतरे ।तावन्त एव तत्राब्दं क्रीडन्तो विष्णुना समम् ॥ ४२ ॥,ita ete'tra kutratyā manmāyā mohitetare|tāvanta eva tatrābdaṃ krīḍanto viṣṇunā samam|| 42 ||
+10.13.43,एवमेतेषु भेदेषु चिरं ध्यात्वा स आत्मभूः ।सत्याः के कतरे नेति ज्ञातुं नेष्टे कथञ्चन ॥ ४३ ॥,evameteṣu bhedeṣu ciraṃ dhyātvā sa ātmabhūḥ|satyāḥ ke katare neti jñātuṃ neṣṭe kathañcana|| 43 ||
+10.13.44,एवं सम्मोहयन् विष्णुं विमोहं विश्वमोहनम् ।स्वयैव माययाजोऽपि स्वयमेव विमोहितः ॥ ४४ ॥,evaṃ sammohayan viṣṇuṃ vimohaṃ viśvamohanam|svayaiva māyayājo'pi svayameva vimohitaḥ|| 44 ||
+10.13.45,तम्यां तमोवन्नैहारं खद्योतार्चिरिवाहनि ।महतीतरमायैश्यं निहन्त्यात्मनि युञ्जतः ॥ ४५ ॥,tamyāṃ tamovannaihāraṃ khadyotārcirivāhani|mahatītaramāyaiśyaṃ nihantyātmani yuñjataḥ|| 45 ||
+10.13.46,तावत्सर्वे वत्सपालाः पश्यतोऽजस्य तत्क्षणात् ।व्यदृश्यन्त घनश्यामाः पीतकौशेयवाससः ॥ ४६ ॥,tāvatsarve vatsapālāḥ paśyato'jasya tatkṣaṇāt|vyadṛśyanta ghanaśyāmāḥ pītakauśeyavāsasaḥ|| 46 ||
+10.13.47,चतुर्भुजाः शङ्खचक्र गदाराजीवपाणयः ।किरीटिनः कुण्डलिनो हारिणो वनमालिनः ॥ ४७ ॥,caturbhujāḥ śaṅkhacakra gadārājīvapāṇayaḥ|kirīṭinaḥ kuṇḍalino hāriṇo vanamālinaḥ|| 47 ||
+10.13.48,श्रीवत्साङ्गददोरत्‍न कम्बुकङ्कणपाणयः ।नूपुरैः कटकैर्भाताः कटिसूत्राङ्गुलीयकैः ॥ ४८ ॥,śrīvatsāṅgadadorat‍na kambukaṅkaṇapāṇayaḥ|nūpuraiḥ kaṭakairbhātāḥ kaṭisūtrāṅgulīyakaiḥ|| 48 ||
+10.13.49,आङ्घ्रिमस्तकमापूर्णाः तुलसीनवदामभिः ।कोमलैः सर्वगात्रेषु भूरिपुण्यवदर्पितैः ॥ ४९ ॥,āṅghrimastakamāpūrṇāḥ tulasīnavadāmabhiḥ|komalaiḥ sarvagātreṣu bhūripuṇyavadarpitaiḥ|| 49 ||
+10.13.50,चन्द्रिकाविशदस्मेरैः सारुणाप��ङ्गवीक्षितैः ।स्वकार्थानामिव रजः सत्त्वाभ्यां स्रष्टृपालकाः ॥ ५० ॥,candrikāviśadasmeraiḥ sāruṇāpāṅgavīkṣitaiḥ|svakārthānāmiva rajaḥ sattvābhyāṃ sraṣṭṛpālakāḥ|| 50 ||
+10.13.51,आत्मादिस्तम्बपर्यन्तैः मूर्तिमद्भिः चराचरैः ।नृत्यगीताद्यनेकार्हैः पृथक् पृथक् उपासिताः ॥ ५१ ॥,ātmādistambaparyantaiḥ mūrtimadbhiḥ carācaraiḥ|nṛtyagītādyanekārhaiḥ pṛthak pṛthak upāsitāḥ|| 51 ||
+10.13.52,अणिमाद्यैर्महिमभिः अजाद्याभिर्विभूतिभिः ।चतुर्विंशतिभिस्तत्त्वैः परीता महदादिभिः ॥ ५२ ॥,aṇimādyairmahimabhiḥ ajādyābhirvibhūtibhiḥ|caturviṃśatibhistattvaiḥ parītā mahadādibhiḥ|| 52 ||
+10.13.53,कालस्वभावसंस्कार कामकर्मगुणादिभिः ।स्वमहिध्वस्तमहिभिः मूर्तिमद्भिः उपासिताः ॥ ५३ ॥,kālasvabhāvasaṃskāra kāmakarmaguṇādibhiḥ|svamahidhvastamahibhiḥ mūrtimadbhiḥ upāsitāḥ|| 53 ||
+10.13.54,सत्यज्ञानानन्तानन्द मात्रैकरसमूर्तयः ।अस्पृष्टभूरिमाहात्म्या अपि ह्युपनिषद्दृशाम् ॥ ५४ ॥,satyajñānānantānanda mātraikarasamūrtayaḥ|aspṛṣṭabhūrimāhātmyā api hyupaniṣaddṛśām|| 54 ||
+10.13.55,एवं सकृद् ददर्शाजः परब्रह्मात्मनोऽखिलान् ।यस्य भासा सर्वमिदं विभाति सचराचरम् ॥ ५५ ॥,evaṃ sakṛd dadarśājaḥ parabrahmātmano'khilān|yasya bhāsā sarvamidaṃ vibhāti sacarācaram|| 55 ||
+10.13.56,ततोऽतिकुतुकोद्वृत्त स्तिमितैकादशेन्द्रियः ।तद्धाम्नाभूदजस्तूष्णीं पूर्देव्यन्तीव पुत्रिका ॥ ५६ ॥,tato'tikutukodvṛtta stimitaikādaśendriyaḥ|taddhāmnābhūdajastūṣṇīṃ pūrdevyantīva putrikā|| 56 ||
+10.13.57,इतीरेशेऽतर्क्ये निजमहिमनि स्वप्रमितिके ।परत्राजातोऽतन् निरसनमुखब्रह्मकमितौ ।अनीशेऽपि द्रष्टुं किमिदमिति वा मुह्यति सति ।चछादाजो ज्ञात्वा सपदि परमोऽजाजवनिकाम् ॥ ५७ ॥,itīreśe'tarkye nijamahimani svapramitike|paratrājāto'tan nirasanamukhabrahmakamitau|anīśe'pi draṣṭuṃ kimidamiti vā muhyati sati|cachādājo jñātvā sapadi paramo'jājavanikām|| 57 ||
+10.13.58,ततोऽर्वाक्प्रतिलब्धाक्षः कः परेतवदुत्थितः ।कृच्छ्राद् उन्मील्य वै दृष्टीः आचष्टेदं सहात्मना ॥ ५८ ॥,tato'rvākpratilabdhākṣaḥ kaḥ paretavadutthitaḥ|kṛcchrād unmīlya vai dṛṣṭīḥ ācaṣṭedaṃ sahātmanā|| 58 ||
+10.13.59,सपद्येवाभितः पश्यन् दिशोऽपश्यत् पुरःस्थितम् ।वृन्दावनं जनाजीव्य द्रुमाकीर्णं समाप्रियम् ॥ ५९ ॥,sapadyevābhitaḥ paśyan diśo'paśyat puraḥsthitam|vṛndāvanaṃ janājīvya drumākīrṇaṃ samāpriyam|| 59 ||
+10.13.60,यत्र नैसर्गदुर्वैराः सहासन् नृमृगादयः ।मित्राणीवाजितावास द्रुतरुट्तर्षकादिकम् ॥ ६० ॥,yatra naisargadurvairāḥ sahāsan nṛmṛgādayaḥ|mitrāṇīvājitāvāsa drutaruṭtarṣakādikam|| 60 ||
+10.13.61,तत्रोद्वहत्पशुपवंशशिशुत्वनाट्यं ।ब्रह्माद्वयं परमनन्तमगाधबोधम् ।वत्सान् सखीनिव पुरा परितो विचिन्वद् ।एकं सपाणिकवलं परमेष्ठ्यचष्ट ॥ ६१ ॥,tatrodvahatpaśupavaṃśaśiśutvanāṭyaṃ|brahmādvayaṃ paramanantamagādhabodham|vatsān sakhīniva purā parito vicinvad|ekaṃ sapāṇikavalaṃ parameṣṭhyacaṣṭa|| 61 ||
+10.13.62,दृष्ट्वा त्वरेण निजधोरणतोऽवतीर्य ।पृथ्व्यां वपुः कनकदण्डमिवाभिपात्य ।स्पृष्ट्वा चतुर्मुकुट कोटिभिरङ्घ्रियुग्मं ।नत्वा मुदश्रुसुजलैः अकृताभिषेकम् ॥ ६२ ॥,dṛṣṭvā tvareṇa nijadhoraṇato'vatīrya|pṛthvyāṃ vapuḥ kanakadaṇḍamivābhipātya|spṛṣṭvā caturmukuṭa koṭibhiraṅghriyugmaṃ|natvā mudaśrusujalaiḥ akṛtābhiṣekam|| 62 ||
+10.13.63,उत्थायोत्थाय कृष्णस्य चिरस्य पादयोः पतन् ।आस्ते महित्वं प्राग्दृष्टं स्मृत्वा स्मृत्वा पुनः पुनः ॥ ६३ ॥,utthāyotthāya kṛṣṇasya cirasya pādayoḥ patan|āste mahitvaṃ prāgdṛṣṭaṃ smṛtvā smṛtvā punaḥ punaḥ|| 63 ||
+10.13.64,शनैरथोत्थाय विमृज्य लोचने ।मुकुन्दमुद्वीक्ष्य विनम्रकन्धरः ।कृताञ्जलिः प्रश्रयवान्समाहितः ।सवेपथुर्गद्‍गदयैलतेलया ॥ ६४ ॥,śanairathotthāya vimṛjya locane|mukundamudvīkṣya vinamrakandharaḥ|kṛtāñjaliḥ praśrayavānsamāhitaḥ|savepathurgad‍gadayailatelayā|| 64 ||
+10.13.13,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे त्रयोदशोऽध्यायः ॥ १३ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe trayodaśo'dhyāyaḥ|| 13 ||
+10.14.1,ब्रह्मणा कृता भगवतः स्तुतिर्वत्सवत्सपालानयनंच ।श्रीब्रह्मोवाच ।नौमीड्य तेऽभ्रवपुषे तडिदम्बराय ।गुञ्जावतंसपरिपिच्छलसन्मुखाय ।वन्यस्रजे कवलवेत्रविषाणवेणु ।लक्ष्मश्रिये मृदुपदे पशुपाङ्गजाय ॥ १ ॥,brahmaṇā kṛtā bhagavataḥ stutirvatsavatsapālānayanaṃca|śrībrahmovāca|naumīḍya te'bhravapuṣe taḍidambarāya|guñjāvataṃsaparipicchalasanmukhāya|vanyasraje kavalavetraviṣāṇaveṇu|lakṣmaśriye mṛdupade paśupāṅgajāya|| 1 ||
+10.14.2,अस्यापि देव वपुषो मदनुग्रहस्य ।स्वेच्छामयस्य न तु भूतमयस्य कोऽपि ।नेशे महि त्ववसितुं मनसाऽन्तरेण ।साक्षात्तवैव किमुतात्मसुखानुभूतेः ॥ २ ॥,asyāpi deva vapuṣo madanugrahasya|svecchāmayasya na tu bhūtamayasya ko'pi|neśe mahi tvavasituṃ manasā'ntareṇa|sākṣāttavaiva kimutātmasukhānubhūteḥ|| 2 ||
+10.14.3,ज्ञाने प्रयासमुदपास्य नमन्त एव ।जीवन्ति सन्मुखरितां भवदीयवार्ताम् ।स्थाने स्थिताः श्रुतिगतां तनुवाङ्मनोभिः ।ये प्रायशोऽजित जितोऽप्यसि तैस्त्रिलोक्याम् ॥ ३ ॥,jñāne prayāsamudapāsya namanta eva|jīvanti sanmukharitāṃ bhavadīyavārtām|sthāne sthitāḥ śrutigatāṃ tanuvāṅmanobhiḥ|ye prāyaśo'jita jito'pyasi taistrilokyām|| 3 ||
+10.14.4,श्रेयःसृतिं भक्तिमुदस्य ते विभो ।क्लिश्यन्ति ये केवलबोधलब्धये ।तेषामसौ क्लेशल एव शिष्यते ।नान्यद् यथा स्थूलतुषावघातिनाम् ॥ ४ ॥,śreyaḥsṛtiṃ bhaktimudasya te vibho|kliśyanti ye kevalabodhalabdhaye|teṣāmasau kleśala eva śiṣyate|nānyad yathā sthūlatuṣāvaghātinām|| 4 ||
+10.14.5,पुरेह भूमन् बहवोऽपि योगिनः ।त्वदर्पितेहा निजकर्मलब्धया ।विबुध्य भक्त्यैव कथोपनीतया ।प्रपेदिरेऽञ्जोऽच्युत ते गतिं पराम् ॥ ५ ॥,pureha bhūman bahavo'pi yoginaḥ|tvadarpitehā nijakarmalabdhayā|vibudhya bhaktyaiva kathopanītayā|prapedire'ñjo'cyuta te gatiṃ parām|| 5 ||
+10.14.6,तथापि भूमन् महिमागुणस्य ते ।विबोद्धुमर्हत्यमलान्तरात्मभिः ।अविक्रियात् स्वानुभवादरूपतो ।ह्यनन्यबोध्यात्मतया न चान्यथा ॥ ६ ॥,tathāpi bhūman mahimāguṇasya te|viboddhumarhatyamalāntarātmabhiḥ|avikriyāt svānubhavādarūpato|hyananyabodhyātmatayā na cānyathā|| 6 ||
+10.14.7,गुणात्मनस्तेऽपि गुणान् विमातुं ।हितावतीर्णस्य क ईशिरेऽस्य ।कालेन यैर्वा विमिताः सुकल्पैः ।भूपांशवः खे मिहिका द्युभासः ॥ ७ ॥,guṇātmanaste'pi guṇān vimātuṃ|hitāvatīrṇasya ka īśire'sya|kālena yairvā vimitāḥ sukalpaiḥ|bhūpāṃśavaḥ khe mihikā dyubhāsaḥ|| 7 ||
+10.14.8,तत्तेऽनुकम्पां सुसमीक्षमाणो ।भुञ्जान एवात्मकृतं विपाकम् ।हृद्वाग्वपुर्भिर्विदधन्नमस्ते ।जीवेत यो मुक्तिपदे स दायभाक् ॥ ८ ॥,tatte'nukampāṃ susamīkṣamāṇo|bhuñjāna evātmakṛtaṃ vipākam|hṛdvāgvapurbhirvidadhannamaste|jīveta yo muktipade sa dāyabhāk|| 8 ||
+10.14.9,पश्येश मेऽनार्यमनन्त आद्ये ।परात्मनि त्वय्यपि मायिमायिनि ।मायां वितत्येक्षितुमात्मवैभवं ।ह्यहं कियानैच्छमिवार्चिरग्नौ ॥ ९ ॥,paśyeśa me'nāryamananta ādye|parātmani tvayyapi māyimāyini|māyāṃ vitatyekṣitumātmavaibhavaṃ|hyahaṃ kiyānaicchamivārciragnau|| 9 ||
+10.14.10,अतः क्षमस्वाच्युत मे रजोभुवो ।ह्यजानतस्त्वत् पृथगीशमानिनः ।अजावलेपान्धतमोऽन्धचक्षुष ।एषोऽनुकम्प्यो मयि नाथवानिति ॥ १० ॥,ataḥ kṣamasvācyuta me rajobhuvo|hyajānatastvat pṛthagīśamāninaḥ|ajāvalepāndhatamo'ndhacakṣuṣa|eṣo'nukampyo mayi nāthavāniti|| 10 ||
+10.14.11,क्वाहं तमोमहदहंखचराग्निवार्भू ।संवेष्टिताण्डघटसप्तवितस्तिकायः ।क्वेदृग्विधाविगणिताण्डपराणुचर्या ।वाताध्वरोमविवरस्य च ते महित्वम् ॥ ११ ॥,kvāhaṃ tamomahadahaṃkhacarāgnivārbhū|saṃveṣṭitāṇḍaghaṭasaptavitastikāyaḥ|kvedṛgvidhāvigaṇitāṇḍaparāṇucaryā|vātādhvaromavivarasya ca te mahitvam|| 11 ||
+10.14.12,उत्क्षेपणं गर्भगतस्य पादयोः ।किं कल्पते मातुरधोक्षजागसे ।किमस्तिनास्तिव्यपदेशभूषितं ।तवास्ति कुक्षेः कियदप्यनन्तः ॥ १२ ॥,utkṣepaṇaṃ garbhagatasya pādayoḥ|kiṃ kalpate māturadhokṣajāgase|kimastināstivyapadeśabhūṣitaṃ|tavāsti kukṣeḥ kiyadapyanantaḥ|| 12 ||
+10.14.13,जगत्त्रयान्तोदधिसम्प्लवोदे ।नारायणस्योदरनाभिनालात् ।विनिर्गतोऽजस्त्विति वाङ् न वै मृषा ।किं त्वीश्वर त्वन्न विनिर्गतोऽस्मि ॥ १३ ॥,jagattrayāntodadhisamplavode|nārāyaṇasyodaranābhinālāt|vinirgato'jastviti vāṅ na vai mṛṣā|kiṃ tvīśvara tvanna vinirgato'smi|| 13 ||
+10.14.14,नारायणस्त्वं न हि सर्वदेहिनां ।आत्मास्यधीशाखिललोकसाक्षी ।नारायणोऽङ्गं नरभूजलायनात् ।तच्चापि सत्यं न तवैव माया ॥ १४ ॥,nārāyaṇastvaṃ na hi sarvadehināṃ|ātmāsyadhīśākhilalokasākṣī|nārāyaṇo'ṅgaṃ narabhūjalāyanāt|taccāpi satyaṃ na tavaiva māyā|| 14 ||
+10.14.15,तच्चेज्जलस्थं तव सज्जगद्वपुः ।किं मे न दृष्टं भगवंस्तदैव ।किं वा सुदृष्टं हृदि मे तदैव ।किं नो सपद्येव पुनर्व्यदर्शि ॥ १५ ॥,taccejjalasthaṃ tava sajjagadvapuḥ|kiṃ me na dṛṣṭaṃ bhagavaṃstadaiva|kiṃ vā sudṛṣṭaṃ hṛdi me tadaiva|kiṃ no sapadyeva punarvyadarśi|| 15 ||
+10.14.16,अत्रैव मायाधमनावतारे ।ह्यस्य प्रपञ्चस्य बहिः स्फुटस्य ।कृत्स्नस्य चान्तर्जठरे जनन्या ।मायात्वमेव प्रकटीकृतं ते ॥ १६ ॥,atraiva māyādhamanāvatāre|hyasya prapañcasya bahiḥ sphuṭasya|kṛtsnasya cāntarjaṭhare jananyā|māyātvameva prakaṭīkṛtaṃ te|| 16 ||
+10.14.17,यस्य कुक्षाविदं सर्वं सात्मं भाति यथा तथा ।तत्त्वय्यपीह तत् सर्वं किमिदं मायया विना ॥ १७ ॥,yasya kukṣāvidaṃ sarvaṃ sātmaṃ bhāti yathā tathā|tattvayyapīha tat sarvaṃ kimidaṃ māyayā vinā|| 17 ||
+10.14.18,अद्यैव त्वदृतेऽस्य किं मम न ते ।मायात्वमादर्शितम् ।एकोऽसि प्रथमं ततो व्रजसुहृद् ।वत्साः समस्ता अपि ।तावन्तोऽसि चतुर्भुजास्तदखिलैः ।साकं मयोपासिताः ।तावन्त्येव जगन्त्यभूस्तदमितं ।ब्रह्माद्वयं शिष्यते ॥ १८ ॥,adyaiva tvadṛte'sya kiṃ mama na te|māyātvamādarśitam|eko'si prathamaṃ tato vrajasuhṛd|vatsāḥ samastā api|tāvanto'si caturbhujāstadakhilaiḥ|sākaṃ mayopāsitāḥ|tāvantyeva jagantyabhūstadamitaṃ|brahmādvayaṃ śiṣyate|| 18 ||
+10.14.19,अजानतां त्वत्पदवीमनात्मन् ।यात्माऽत्मना भासि वितत्य मायाम् ।सृष्टाविवाहं जगतो विधान ।इव त्वमेषोऽन्त इव त्रिनेत्रः ॥ १९ ॥,ajānatāṃ tvatpadavīmanātman|yātmā'tmanā bhāsi vitatya māyām|sṛṣṭāvivāhaṃ jagato vidhāna|iva tvameṣo'nta iva trinetraḥ|| 19 ||
+10.14.20,सुरेष्वृषिष्वीश तथैव नृष्वपि ।तिर्यक्षु यादःस्वपि तेऽजनस्य ।जन्मासतां दुर्मदनिग्रहाय ।प्रभो विधातः सदनुग्रहाय च ॥ २० ॥,sureṣvṛṣiṣvīśa tathaiva nṛṣvapi|tiryakṣu yādaḥsvapi te'janasya|janmāsatāṃ durmadanigrahāya|prabho vidhātaḥ sadanugrahāya ca|| 20 ||
+10.14.21,को वेत्ति भूमन् भगवन् परात्मन् ।योगेश्वरोतीर्भवतस्त्रिलोक्याम् ।क्व वा कथं वा कति वा कदेति ।विस्तारयन् क्रीडसि योगमायाम् ॥ २१ ॥,ko vetti bhūman bhagavan parātman|yogeśvarotīrbhavatastrilokyām|kva vā kathaṃ vā kati vā kadeti|vistārayan krīḍasi yogamāyām|| 21 ||
+10.14.22,तस्मादिदं जगदशेषमसत्स्वरूपं ।स्वप्नाभमस्तधिषणं पुरुदुःखदुःखम् ।त्वय्येव नित्यसुखबोधतनावनन्ते ।मायात उद्यदपि यत् सदिवावभाति ॥ २२ ॥,tasmādidaṃ jagadaśeṣamasatsvarūpaṃ|svapnābhamastadhiṣaṇaṃ puruduḥkhaduḥkham|tvayyeva nityasukhabodhatanāvanante|māyāta udyadapi yat sadivāvabhāti|| 22 ||
+10.14.23,एकस्त्वमात्मा पुरुषः पुराणः ।सत्यः स्वयंज्योतिरनन्त आद्यः ।नित्योऽक्षरोऽजस्रसुखो निरञ्जनः ।पूर्णाद्वयो मुक्त उपाधितोऽमृतः ॥ २३ ॥,ekastvamātmā puruṣaḥ purāṇaḥ|satyaḥ svayaṃjyotirananta ādyaḥ|nityo'kṣaro'jasrasukho nirañjanaḥ|pūrṇādvayo mukta upādhito'mṛtaḥ|| 23 ||
+10.14.24,एवंविधं त्वां सकलात्मनामपि ।स्वात्मानमात्मात्मतया विचक्षते ।गुर्वर्कलब्धोपनिषत् सुचक्षुषा ।ये ते तरन्तीव भवानृताम्बुधिम् ॥ २४ ॥,evaṃvidhaṃ tvāṃ sakalātmanāmapi|svātmānamātmātmatayā vicakṣate|gurvarkalabdhopaniṣat sucakṣuṣā|ye te tarantīva bhavānṛtāmbudhim|| 24 ||
+10.14.25,आत्मानमेवात्मतयाविजानतां ।तेनैव जातं निखिलं प्रपञ्चितम् ।ज्ञानेन भूयोऽपि च तत्प्रलीयते ।रज्ज्वामहेर्भोगभवाभवौ यथा ॥ २५ ॥,ātmānamevātmatayāvijānatāṃ|tenaiva jātaṃ nikhilaṃ prapañcitam|jñānena bhūyo'pi ca tatpralīyate|rajjvāmaherbhogabhavābhavau yathā|| 25 ||
+10.14.26,अज्ञानसंज्ञौ भवबन्धमोक्षौ ।द्वौ नाम नान्यौ स्त ऋतज्ञभावात् ।अजस्रचित्यात्मनि केवले परे ।विचार्यमाणे तरणाविवाहनी ॥ २६ ॥,ajñānasaṃjñau bhavabandhamokṣau|dvau nāma nānyau sta ṛtajñabhāvāt|ajasracityātmani kevale pare|vicāryamāṇe taraṇāvivāhanī|| 26 ||
+10.14.27,त्वामात्मानं परं मत्वा परमात्मानमेव च ।आत्मा पुनर्बहिर्मृग्य अहोऽज्ञजनताज्ञता ॥ २७ ॥,tvāmātmānaṃ paraṃ matvā paramātmānameva ca|ātmā punarbahirmṛgya aho'jñajanatājñatā|| 27 ||
+10.14.28,अन्तर्भवेऽनन्त भवन्तमेव ।ह्यतत्त्यजन्तो मृगयन्ति सन्तः ।असन्तमप्यन्त्यहिमन्तरेण ।सन्तं गुणं तं किमु यन्ति सन्तः ॥ २८ ॥,antarbhave'nanta bhavantameva|hyatattyajanto mṛgayanti santaḥ|asantamapyantyahimantareṇa|santaṃ guṇaṃ taṃ kimu yanti santaḥ|| 28 ||
+10.14.29,अथापि ते देव पदाम्बुजद्वय ।प्रसादलेशानुगृहीत एव हि ।जानाति तत्त्वं भगवन् महिम्नो ।न चान्य एकोऽपि चिरं विचिन्वन् ॥ २९ ॥,athāpi te deva padāmbujadvaya|prasādaleśānugṛhīta eva hi|jānāti tattvaṃ bhagavan mahimno|na cānya eko'pi ciraṃ vicinvan|| 29 ||
+10.14.30,तदस्तु मे नाथ स भूरिभागो ।भवेऽत्र वान्यत्र तु वा तिरश्चाम् ।येनाहमेकोऽपि भवज्जनानां ।भूत्वा निषेवे तव पादपल्लवम् ॥ ३० ॥,tadastu me nātha sa bhūribhāgo|bhave'tra vānyatra tu vā tiraścām|yenāhameko'pi bhavajjanānāṃ|bhūtvā niṣeve tava pādapallavam|| 30 ||
+10.14.31,अहोऽतिधन्या व्रजगोरमण्यः ।स्तन्यामृतं पीतमतीव ते मुदा ।यासां विभो वत्सतरात्मजात्मना ।यत्तृप्तयेऽद्यापि न चालमध्वराः ॥ ३१ ॥,aho'tidhanyā vrajagoramaṇyaḥ|stanyāmṛtaṃ pītamatīva te mudā|yāsāṃ vibho vatsatarātmajātmanā|yattṛptaye'dyāpi na cālamadhvarāḥ|| 31 ||
+10.14.32,अहो भाग्यमहो भाग्यं नन्दगोपव्रजौकसाम् ।यन्मित्रं परमानन्दं पूर्णं ब्रह्म सनातनम् ॥ ३२ ॥,aho bhāgyamaho bhāgyaṃ nandagopavrajaukasām|yanmitraṃ paramānandaṃ pūrṇaṃ brahma sanātanam|| 32 ||
+10.14.33,एषां तु भाग्यमहिमाच्युत तावदास्ताम् ।एकादशैव हि वयं बत भूरिभागाः ।एतद्धृषीकचषकैरसकृत् पिबामः ।शर्वादयोऽङ्घ्र्युदजमध्वमृतासवं ते ॥ ३३ ॥,eṣāṃ tu bhāgyamahimācyuta tāvadāstām|ekādaśaiva hi vayaṃ bata bhūribhāgāḥ|etaddhṛṣīkacaṣakairasakṛt pibāmaḥ|śarvādayo'ṅghryudajamadhvamṛtāsavaṃ te|| 33 ||
+10.14.34,तद्‍भूरिभाग्यमिह जन्म किमप्यटव्यां ।यद्‍गोकुलेऽपि कतमाङ्घ्रिरजोऽभिषेकम् ।यज्जीवितं तु निखिलं भगवान् मुकुन्दः ।त्वद्यापि यत्पदरजः श्रुतिमृग्यमेव ॥ ३४ ॥,tad‍bhūribhāgyamiha janma kimapyaṭavyāṃ|yad‍gokule'pi katamāṅghrirajo'bhiṣekam|yajjīvitaṃ tu nikhilaṃ bhagavān mukundaḥ|tvadyāpi yatpadarajaḥ śrutimṛgyameva|| 34 ||
+10.14.35,एषां घोषनिवासिनामुत भवान् ।किं देव रातेति नः ।चेतो विश्वफलात् फलं त्वदपरं ।कुत्राप्ययन्मुह्यति ।सद्वेषादिव पूतनापि सकुला ।त्वामेव देवापिता ।यद्धामार्थसुहृत् प्रियात्मतनय ।प्राणाशयास्त्वत्कृते ॥ ३५ ॥,eṣāṃ ghoṣanivāsināmuta bhavān|kiṃ deva rāteti naḥ|ceto viśvaphalāt phalaṃ tvadaparaṃ|kutrāpyayanmuhyati|sadveṣādiva pūtanāpi sakulā|tvāmeva devāpitā|yaddhāmārthasuhṛt priyātmatanaya|prāṇāśayāstvatkṛte|| 35 ||
+10.14.36,तावद् रागादयः स्तेनाः तावत् कारागृहं गृहम् ।तावन्मोहोऽङ्घ्रिनिगडो यावत् कृष्ण न ते जनाः ॥ ३६ ॥,tāvad rāgādayaḥ stenāḥ tāvat kārāgṛhaṃ gṛham|tāvanmoho'ṅghrinigaḍo yāvat kṛṣṇa na te janāḥ|| 36 ||
+10.14.37,प्रपञ्चं निष्प्रपञ्चोऽपि विडम्बयसि भूतले ।प्रपन्नजनतानन्द सन्दोहं प्रथितुं प्रभो ॥ ३७ ॥,prapañcaṃ niṣprapañco'pi viḍambayasi bhūtale|prapannajanatānanda sandohaṃ prathituṃ prabho|| 37 ||
+10.14.38,जानन्त एव जानन्तु किं बहूक्त्या न मे प्रभो ।मनसो वपुषो वाचो वैभवं तव गोचरः ॥ ३८ ॥,jānanta eva jānantu kiṃ bahūktyā na me prabho|manaso vapuṣo vāco vaibhavaṃ tava gocaraḥ|| 38 ||
+10.14.39,अनुजानीहि मां कृष्ण सर्वं त्वं वेत्सि सर्वदृक् ।त्वमेव जगतां नाथो जगद् एतत् तवार्पितम् ॥ ३९ ॥,anujānīhi māṃ kṛṣṇa sarvaṃ tvaṃ vetsi sarvadṛk|tvameva jagatāṃ nātho jagad etat tavārpitam|| 39 ||
+10.14.40,श्रीकृष्ण वृष्णिकुलपुष्करजोषदायिन् ।क्ष्मानिर्जरद्विजपशूदधिवृद्धिकारिन् ।उद्धर्मशार्वरहर क्षितिराक्षसध्रुग् ।आकल्पमार्कमर्हन् भगवन् नमस्ते ॥ ४० ॥,śrīkṛṣṇa vṛṣṇikulapuṣkarajoṣadāyin|kṣmānirjaradvijapaśūdadhivṛddhikārin|uddharmaśārvarahara kṣitirākṣasadhrug|ākalpamārkamarhan bhagavan namaste|| 40 ||
+10.14.41,श्रीशुक उवाच ।इत्यभिष्टूय भूमानं त्रिः परिक्रम्य पादयोः ।नत्वाभीष्टं जगद्धाता स्वधाम प्रत्यपद्यत ॥ ४१ ॥,śrīśuka uvāca|ityabhiṣṭūya bhūmānaṃ triḥ parikramya pādayoḥ|natvābhīṣṭaṃ jagaddhātā svadhāma pratyapadyata|| 41 ||
+10.14.42,ततोऽनुज्ञाप्य भगवान् स्वभुवं प्रागवस्थितान् ।वत्सान् पुलिनमानिन्ये यथापूर्वसखं स्वकम् ॥ ४२ ॥,tato'nujñāpya bhagavān svabhuvaṃ prāgavasthitān|vatsān pulinamāninye yathāpūrvasakhaṃ svakam|| 42 ||
+10.14.43,एकस्मिन्नपि यातेऽब्दे प्राणेशं चान्तराऽत्मनः ।कृष्णमायाहता राजन् क्षणार्धं मेनिरेऽर्भकाः ॥ ४३ ॥,ekasminnapi yāte'bde prāṇeśaṃ cāntarā'tmanaḥ|kṛṣṇamāyāhatā rājan kṣaṇārdhaṃ menire'rbhakāḥ|| 43 ||
+10.14.44,किं किं न विस्मरन्तीह मायामोहितचेतसः ।यन्मोहितं जगत्सर्वं अभीक्ष्णं विस्मृतात्मकम् ॥ ४४ ॥,kiṃ kiṃ na vismarantīha māyāmohitacetasaḥ|yanmohitaṃ jagatsarvaṃ abhīkṣṇaṃ vismṛtātmakam|| 44 ||
+10.14.45,ऊचुश्च सुहृदः कृष्णं स्वागतं तेऽतिरंहसा ।नैकोऽप्यभोजि कवल एहीतः साधु भुज्यताम् ॥ ४५ ॥,ūcuśca suhṛdaḥ kṛṣṇaṃ svāgataṃ te'tiraṃhasā|naiko'pyabhoji kavala ehītaḥ sādhu bhujyatām|| 45 ||
+10.14.46,ततो हसन् हृषीकेशोऽभ्यवहृत्य सहार्भकैः ।दर्शयंश्चर्माजगरं न्यवर्तत वनाद् व्रजम् ॥ ४६ ॥,tato hasan hṛṣīkeśo'bhyavahṛtya sahārbhakaiḥ|darśayaṃścarmājagaraṃ nyavartata vanād vrajam|| 46 ||
+10.14.47,बर्हप्रसून नवधातुविचित्रिताङ्गः ।प्रोद्दामवेणुदलशृङ्गरवोत्सवाढ्यः ।वत्सान् गृणन्ननुगगीत पवित्रकीर्तिः ।गोपीदृगुत्सवदृशिः प्रविवेश गोष्ठम् ॥ ४७ ॥,barhaprasūna navadhātuvicitritāṅgaḥ|proddāmaveṇudalaśṛṅgaravotsavāḍhyaḥ|vatsān gṛṇannanugagīta pavitrakīrtiḥ|gopīdṛgutsavad���śiḥ praviveśa goṣṭham|| 47 ||
+10.14.48,अद्यानेन महाव्यालो यशोदानन्दसूनुना ।हतोऽविता वयं चास्माद् इति बाला व्रजे जगुः ॥ ४८ ॥,adyānena mahāvyālo yaśodānandasūnunā|hato'vitā vayaṃ cāsmād iti bālā vraje jaguḥ|| 48 ||
+10.14.49,श्रीराजोवाच ।ब्रह्मन् परोद्‍भवे कृष्णे इयान्प्रेमा कथं भवेत् ।योऽभूतपूर्वस्तोकेषु स्वोद्‍भवेष्वपि कथ्यताम् ॥ ४९ ॥,śrīrājovāca|brahman parod‍bhave kṛṣṇe iyānpremā kathaṃ bhavet|yo'bhūtapūrvastokeṣu svod‍bhaveṣvapi kathyatām|| 49 ||
+10.14.50,श्रीशुक उवाच ।सर्वेषामपि भूतानां नृप स्वात्मैव वल्लभः ।इतरेऽपत्यवित्ताद्याः तद्वल्लभतयैव हि ॥ ५० ॥,śrīśuka uvāca|sarveṣāmapi bhūtānāṃ nṛpa svātmaiva vallabhaḥ|itare'patyavittādyāḥ tadvallabhatayaiva hi|| 50 ||
+10.14.51,तद् राजेन्द्र यथा स्नेहः स्वस्वकात्मनि देहिनाम् ।न तथा ममतालम्बि पुत्रवित्तगृहादिषु ॥ ५१ ॥,tad rājendra yathā snehaḥ svasvakātmani dehinām|na tathā mamatālambi putravittagṛhādiṣu|| 51 ||
+10.14.52,देहात्मवादिनां पुंसां अपि राजन्यसत्तम ।यथा देहः प्रियतमः तथा न ह्यनु ये च तम् ॥ ५२ ॥,dehātmavādināṃ puṃsāṃ api rājanyasattama|yathā dehaḥ priyatamaḥ tathā na hyanu ye ca tam|| 52 ||
+10.14.53,देहोऽपि ममताभाक् चेत् तर्ह्यसौ नात्मवत् प्रियः ।यज्जीर्यत्यपि देहेऽस्मिन् जीविताशा बलीयसी ॥ ५३ ॥,deho'pi mamatābhāk cet tarhyasau nātmavat priyaḥ|yajjīryatyapi dehe'smin jīvitāśā balīyasī|| 53 ||
+10.14.54,तस्मात् प्रियतमः स्वात्मा सर्वेषामपि देहिनाम् ।तदर्थमेव सकलं जगद् एतत् चराचरम् ॥ ५४ ॥,tasmāt priyatamaḥ svātmā sarveṣāmapi dehinām|tadarthameva sakalaṃ jagad etat carācaram|| 54 ||
+10.14.55,कृष्णमेनमवेहि त्वं आत्मानं अखिलात्मनाम् ।जगद्धिताय सोऽप्यत्र देहीवाभाति मायया ॥ ५५ ॥,kṛṣṇamenamavehi tvaṃ ātmānaṃ akhilātmanām|jagaddhitāya so'pyatra dehīvābhāti māyayā|| 55 ||
+10.14.56,वस्तुतो जानतामत्र कृष्णं स्थास्नु चरिष्णु च ।भगवद् रूपमखिलं नान्यद् वस्त्विह किञ्चन ॥ ५६ ॥,vastuto jānatāmatra kṛṣṇaṃ sthāsnu cariṣṇu ca|bhagavad rūpamakhilaṃ nānyad vastviha kiñcana|| 56 ||
+10.14.57,सर्वेषामपि वस्तूनां भावार्थो भवति स्थितः ।तस्यापि भगवान्कृष्णः किं अतद्वस्तु रूप्यताम् ॥ ५७ ॥,sarveṣāmapi vastūnāṃ bhāvārtho bhavati sthitaḥ|tasyāpi bhagavānkṛṣṇaḥ kiṃ atadvastu rūpyatām|| 57 ||
+10.14.58,समाश्रिता ये पदपल्लवप्लवं ।महत्पदं पुण्ययशो मुरारेः ।भवाम्बुधिर्वत्सपदं परं पदं ।पदं पदं यद् विपदां न तेषाम् ॥ ५८ ॥,samāśritā ye padapallavaplavaṃ|mahatpadaṃ puṇyayaśo murāreḥ|bhavāmbudhirvatsapadaṃ paraṃ padaṃ|padaṃ padaṃ yad vipadāṃ na teṣām|| 58 ||
+10.14.59,एतत्ते सर्वमाख्यातं यत् पृष्टोऽहमिह त्वया ।यत् कौमारे हरिकृतं पौगण्डे परिकीर्तितम् ॥ ५९ ॥,etatte sarvamākhyātaṃ yat pṛṣṭo'hamiha tvayā|yat kaumāre harikṛtaṃ paugaṇḍe parikīrtitam|| 59 ||
+10.14.60,एतत्सुहृद्भिश्चरितं मुरारेः ।अघार्दनं शाद्वलजेमनं च ।व्यक्तेतरद् रूपमजोर्वभिष्टवं ।शृण्वन् गृणन्नेति नरोऽखिलार्थान् ॥ ६० ॥,etatsuhṛdbhiścaritaṃ murāreḥ|aghārdanaṃ śādvalajemanaṃ ca|vyaktetarad rūpamajorvabhiṣṭavaṃ|śṛṇvan gṛṇanneti naro'khilārthān|| 60 ||
+10.14.61,एवं विहारैः कौमारैः कौमारं जहतुर्व्रजे ।निलायनैः सेतुबन्धैः मर्कटोत्प्लवनादिभिः ॥ ६१ ॥,evaṃ vihāraiḥ kaumāraiḥ kaumāraṃ jahaturvraje|nilāyanaiḥ setubandhaiḥ markaṭotplavanādibhiḥ|| 61 ||
+10.14.14,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे चतुर्दशोऽध्यायः ॥ १४ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe caturdaśo'dhyāyaḥ|| 14 ||
+10.15.1,गोचारणं धेनुकासुरवधः कालियाविषदूषिताम्बूपानान् मृतानां ।गवां गोपानां च पुनरुज्जीवनम् ।श्रीशुक उवाच ।ततश्च पौगण्डवयः श्रितौ व्रजे ।बभूवतुस्तौ पशुपालसम्मतौ ।गाश्चारयन्तौ सखिभिः समं पदैर् ।वृन्दावनं पुण्यमतीव चक्रतुः ॥ १ ॥,gocāraṇaṃ dhenukāsuravadhaḥ kāliyāviṣadūṣitāmbūpānān mṛtānāṃ|gavāṃ gopānāṃ ca punarujjīvanam|śrīśuka uvāca|tataśca paugaṇḍavayaḥ śritau vraje|babhūvatustau paśupālasammatau|gāścārayantau sakhibhiḥ samaṃ padair|vṛndāvanaṃ puṇyamatīva cakratuḥ|| 1 ||
+10.15.2,तन्माधवो वेणुमुदीरयन्वृतो गोपैर्गृणद्भिः स्वयशो बलान्वितः ।पशून्पुरस्कृत्य पशव्यमाविशद्विहर्तुकामः कुसुमाकरं वनम् ॥ २ ॥,tanmādhavo veṇumudīrayanvṛto gopairgṛṇadbhiḥ svayaśo balānvitaḥ|paśūnpuraskṛtya paśavyamāviśadvihartukāmaḥ kusumākaraṃ vanam|| 2 ||
+10.15.3,तन्मञ्जुघोषालिमृगद्विजाकुलं महन्मनःप्रख्यपयःसरस्वता ।वातेन जुष्टं शतपत्रगन्धिना निरीक्ष्य रन्तुं भगवान्मनो दधे ॥ ३ ॥,tanmañjughoṣālimṛgadvijākulaṃ mahanmanaḥprakhyapayaḥsarasvatā|vātena juṣṭaṃ śatapatragandhinā nirīkṣya rantuṃ bhagavānmano dadhe|| 3 ||
+10.15.4,स तत्र तत्रारुणपल्लवश्रिया फलप्रसूनोरुभरेण पादयोः ।स्पृशच्छिखान्वीक्ष्य वनस्पतीन्मुदा स्मयन्निवाहाग्रजमादिपूरुषः ॥ ४ ॥,sa tatra tatrāruṇapallavaśriyā phalaprasūnorubhareṇa pādayoḥ|spṛśacchikhānvīkṣya vanaspatīnmudā smayannivāhāgrajamādipūruṣaḥ|| 4 ||
+10.15.5,श्रीभगवानुवाच ।अहो अमी देववरामरार्चितं पादाम्बुजं ते सुमनःफलार्हणम् ।नमन्त्युपादाय शिखाभिरात्मनस्तमोऽपहत्यै तरुजन्म यत्कृतम् ॥ ५ ॥,śrībhagavānuvāca|aho amī devavarāmarārcitaṃ pādāmbujaṃ te sumanaḥphalārhaṇam|namantyupādāya śikhābhirātmanastamo'pahatyai tarujanma yatkṛtam|| 5 ||
+10.15.6,एतेऽलिनस्तव यशोऽखिललोकतीर्थं ।गायन्त आदिपुरुषानुपथं भजन्ते ।प्रायो अमी मुनिगणा भवदीयमुख्या ।गूढं वनेऽपि न जहत्यनघात्मदैवम् ॥ ६ ॥,ete'linastava yaśo'khilalokatīrthaṃ|gāyanta ādipuruṣānupathaṃ bhajante|prāyo amī munigaṇā bhavadīyamukhyā|gūḍhaṃ vane'pi na jahatyanaghātmadaivam|| 6 ||
+10.15.7,नृत्यन्त्यमी शिखिन ईड्य मुदा हरिण्यः ।कुर्वन्ति गोप्य इव ते प्रियमीक्षणेन ।सूक्तैश्च कोकिलगणा गृहमागताय ।धन्या वनौकस इयान्हि सतां निसर्गः ॥ ७ ॥,nṛtyantyamī śikhina īḍya mudā hariṇyaḥ|kurvanti gopya iva te priyamīkṣaṇena|sūktaiśca kokilagaṇā gṛhamāgatāya|dhanyā vanaukasa iyānhi satāṃ nisargaḥ|| 7 ||
+10.15.8,धन्येयमद्य धरणी तृणवीरुधस्त्वत् ।पादस्पृशो द्रुमलताः करजाभिमृष्टाः ।नद्योऽद्रयः खगमृगाः सदयावलोकैर् ।गोप्योऽन्तरेण भुजयोरपि यत्स्पृहा श्रीः ॥ ८ ॥,dhanyeyamadya dharaṇī tṛṇavīrudhastvat|pādaspṛśo drumalatāḥ karajābhimṛṣṭāḥ|nadyo'drayaḥ khagamṛgāḥ sadayāvalokair|gopyo'ntareṇa bhujayorapi yatspṛhā śrīḥ|| 8 ||
+10.15.9,श्रीशुक उवाच ।एवं वृन्दावनं श्रीमत्कृष्णः प्रीतमनाः पशून् ।रेमे सञ्चारयन्नद्रेः सरिद्रोधःसु सानुगः ॥ ९ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ vṛndāvanaṃ śrīmatkṛṣṇaḥ prītamanāḥ paśūn|reme sañcārayannadreḥ saridrodhaḥsu sānugaḥ|| 9 ||
+10.15.10,क्वचिद्गायति गायत्सु मदान्धालिष्वनुव्रतैः ।उपगीयमानचरितः पथि सङ्कर्षणान्वितः ॥ १० ॥,kvacidgāyati gāyatsu madāndhāliṣvanuvrataiḥ|upagīyamānacaritaḥ pathi saṅkarṣaṇānvitaḥ|| 10 ||
+10.15.11,अनुजल्पति जल्पन्तं कलवाक्यैः शुकं क्वचित् ।क्वचित्सवल्गु कूजन्तमनुकूजति कोकिलम् ।क्वचिच्च कालहंसानामनुकूजति कूजितम् ।अभिनृत्यति नृत्यन्तं बर्हिणं हासयन्क्वचित् ॥ ११ ॥,anujalpati jalpantaṃ kalavākyaiḥ śukaṃ kvacit|kvacitsavalgu kūjantamanukūjati kokilam|kvacicca kālahaṃsānāmanukūjati kūjitam|abhinṛtyati nṛtyantaṃ barhiṇaṃ hāsayankvacit|| 11 ||
+10.15.12,मेघगम्भीरया वाचा नामभिर्दूरगान्पशून् ।क्वचिदाह्वयति प्रीत्या गोगोपालमनोज्ञया ॥ १२ ॥,meghagambhīrayā vācā nāmabhirdūragānpaśūn|kvacidāhvayati prītyā gogopālamanojñayā|| 12 ||
+10.15.13,चकोरक्रौञ्चचक्राह्व भारद्वाजांश्च बर्हिणः ।अनुरौति स्म सत्त्वानां भीतवद्व्याघ्रसिंहयोः ॥ १३ ॥,cakorakrauñcacakrāhva bhāradvājāṃśca barhiṇaḥ|anurauti sma sattvānāṃ bhītavadvyāghrasiṃhayoḥ|| 13 ||
+10.15.14,क्वचित्क्रीडापरिश्रान्तं गोपोत्सङ्गोपबर्हणम् ।स्वयं विश्रमयत्यार्यं पादसंवाहनादिभिः ॥ १४ ॥,kvacitkrīḍāpariśrāntaṃ gopotsaṅgopabarhaṇam|svayaṃ viśramayatyāryaṃ pādasaṃvāhanādibhiḥ|| 14 ||
+10.15.15,नृत्यतो गायतः क्वापि वल्गतो युध्यतो मिथः ।गृहीतहस्तौ गोपालान्हसन्तौ प्रशशंसतुः ॥ १५ ॥,nṛtyato gāyataḥ kvāpi valgato yudhyato mithaḥ|gṛhītahastau gopālānhasantau praśaśaṃsatuḥ|| 15 ||
+10.15.16,क्वचित्पल्लवतल्पेषु नियुद्धश्रमकर्शितः ।वृक्षमूलाश्रयः शेते गोपोत्सङ्गोपबर्हणः ॥ १६ ॥,kvacitpallavatalpeṣu niyuddhaśramakarśitaḥ|vṛkṣamūlāśrayaḥ śete gopotsaṅgopabarhaṇaḥ|| 16 ||
+10.15.17,पादसंवाहनं चक्रुः केचित्तस्य महात्मनः ।अपरे हतपाप्मानो व्यजनैः समवीजयन् ॥ १७ ॥,pādasaṃvāhanaṃ cakruḥ kecittasya mahātmanaḥ|apare hatapāpmāno vyajanaiḥ samavījayan|| 17 ||
+10.15.18,अन्ये तदनुरूपाणि मनोज्ञानि महात्मनः ।गायन्ति स्म महाराज स्नेहक्लिन्नधियः शनैः ॥ १८ ॥,anye tadanurūpāṇi manojñāni mahātmanaḥ|gāyanti sma mahārāja snehaklinnadhiyaḥ śanaiḥ|| 18 ||
+10.15.19,एवं निगूढात्मगतिः स्वमायया गोपात्मजत्वं चरितैर्विडम्बयन् ।रेमे रमालालितपादपल्लवो ग्राम्यैः समं ग्राम्यवदीशचेष्टितः ॥ १९ ॥,evaṃ nigūḍhātmagatiḥ svamāyayā gopātmajatvaṃ caritairviḍambayan|reme ramālālitapādapallavo grāmyaiḥ samaṃ grāmyavadīśaceṣṭitaḥ|| 19 ||
+10.15.20,श्रीदामा नाम गोपालो रामकेशवयोः सखा ।सुबलस्तोककृष्णाद्या गोपाः प्रेम्णेदमब्रुवन् ॥ २० ॥,śrīdāmā nāma gopālo rāmakeśavayoḥ sakhā|subalastokakṛṣṇādyā gopāḥ premṇedamabruvan|| 20 ||
+10.15.21,राम राम महाबाहो कृष्ण दुष्टनिबर्हण ।इतोऽविदूरे सुमहद्वनं तालालिसङ्कुलम् ॥ २१ ॥,rāma rāma mahābāho kṛṣṇa duṣṭanibarhaṇa|ito'vidūre sumahadvanaṃ tālālisaṅkulam|| 21 ||
+10.15.22,फलानि तत्र भूरीणि पतन्ति पतितानि च ।सन्ति किन्त्ववरुद्धानि धेनुकेन दुरात्मना ॥ २२ ॥,phalāni tatra bhūrīṇi patanti patitāni ca|santi kintvavaruddhāni dhenukena durātmanā|| 22 ||
+10.15.23,सोऽतिवीर्योऽसुरो राम हे कृष्ण खररूपधृक् ।आत्मतुल्यबलैरन्यैर्ज्ञातिभिर्बहुभिर्वृतः ॥ २३ ॥,so'tivīryo'suro rāma he kṛṣṇa khararūpadhṛk|ātmatulyabalairanyairjñātibhirbahubhirvṛtaḥ|| 23 ||
+10.15.24,तस्मात्कृतनराहाराद्भीतैर्नृभिरमित्रहन् ।न सेव्यते पशुगणैः पक्षिसङ्घैर्विवर्जितम् ॥ २४ ॥,tasmātkṛtanarāhārādbhītairnṛbhiramitrahan|na sevyate paśugaṇaiḥ pakṣisaṅghairvivarjitam|| 24 ||
+10.15.25,विद्यन्तेऽभुक्तपूर्वाणि फलानि सुरभीणि च ।एष वै सुरभिर्गन्धो विषूचीनोऽवगृह्यते ॥ २५ ॥,vidyante'bhuktapūrvāṇi phalāni surabhīṇi ca|eṣa vai surabhirgandho viṣūcīno'vagṛhyate|| 25 ||
+10.15.26,प्रयच्छ तानि नः कृष्ण गन्धलोभितचेतसाम् ।वाञ्छास्ति महती राम गम्यतां यदि रोचते ॥ २६ ॥,prayaccha tāni naḥ kṛṣṇa gandhalobhitacetasām|vāñchāsti mahatī rāma gamyatāṃ yadi rocate|| 26 ||
+10.15.27,एवं सुहृद्वचः श्रुत्वा सुहृत्प्रियचिकीर्षया ।प्रहस्य जग्मतुर्गोपैर्वृतौ तालवनं प्रभू ॥ २७ ॥,evaṃ suhṛdvacaḥ śrutvā suhṛtpriyacikīrṣayā|prahasya jagmaturgopairvṛtau tālavanaṃ prabhū|| 27 ||
+10.15.28,बलः प्रविश्य बाहुभ्यां तालान्सम्परिकम्पयन् ।फलानि पातयामास मतङ्गज इवौजसा ॥ २८ ॥,balaḥ praviśya bāhubhyāṃ tālānsamparikampayan|phalāni pātayāmāsa mataṅgaja ivaujasā|| 28 ||
+10.15.29,फलानां पततां शब्दं निशम्यासुररासभः ।अभ्यधावत्क्षितितलं सनगं परिकम्पयन् ॥ २९ ॥,phalānāṃ patatāṃ śabdaṃ niśamyāsurarāsabhaḥ|abhyadhāvatkṣititalaṃ sanagaṃ parikampayan|| 29 ||
+10.15.30,समेत्य तरसा प्रत्यग्द्वाभ्यां पद्भ्यां बलं बली ।निहत्योरसि काशब्दं मुञ्चन्पर्यसरत्खलः ॥ ३० ॥,sametya tarasā pratyagdvābhyāṃ padbhyāṃ balaṃ balī|nihatyorasi kāśabdaṃ muñcanparyasaratkhalaḥ|| 30 ||
+10.15.31,पुनरासाद्य संरब्ध उपक्रोष्टा पराक्स्थितः ।चरणावपरौ राजन्बलाय प्राक्षिपद्रुषा ॥ ३१ ॥,punarāsādya saṃrabdha upakroṣṭā parāksthitaḥ|caraṇāvaparau rājanbalāya prākṣipadruṣā|| 31 ||
+10.15.32,स तं गृहीत्वा प्रपदोर्भ्रामयित्वैकपाणिना ।चिक्षेप तृणराजाग्रे भ्रामणत्यक्तजीवितम् ॥ ३२ ॥,sa taṃ gṛhītvā prapadorbhrāmayitvaikapāṇinā|cikṣepa tṛṇarājāgre bhrāmaṇatyaktajīvitam|| 32 ||
+10.15.33,तेनाहतो महातालो वेपमानो बृहच्छिराः ।पार्श्वस्थं कम्पयन्भग्नः स चान्यं सोऽपि चापरम् ॥ ३३ ॥,tenāhato mahātālo vepamāno bṛhacchirāḥ|pārśvasthaṃ kampayanbhagnaḥ sa cānyaṃ so'pi cāparam|| 33 ||
+10.15.34,बलस्य लीलयोत्सृष्ट खरदेहहताहताः ।तालाश���चकम्पिरे सर्वे महावातेरिता इव ॥ ३४ ॥,balasya līlayotsṛṣṭa kharadehahatāhatāḥ|tālāścakampire sarve mahāvāteritā iva|| 34 ||
+10.15.35,नैतच्चित्रं भगवति ह्यनन्ते जगदीश्वरे ।ओतप्रोतमिदं यस्मिंस्तन्तुष्वङ्ग यथा पटः ॥ ३५ ॥,naitaccitraṃ bhagavati hyanante jagadīśvare|otaprotamidaṃ yasmiṃstantuṣvaṅga yathā paṭaḥ|| 35 ||
+10.15.36,ततः कृष्णं च रामं च ज्ञातयो धेनुकस्य ये ।क्रोष्टारोऽभ्यद्रवन्सर्वे संरब्धा हतबान्धवाः ॥ ३६ ॥,tataḥ kṛṣṇaṃ ca rāmaṃ ca jñātayo dhenukasya ye|kroṣṭāro'bhyadravansarve saṃrabdhā hatabāndhavāḥ|| 36 ||
+10.15.37,तांस्तानापततः कृष्णो रामश्च नृपलीलया ।गृहीतपश्चाच्चरणान्प्राहिणोत्तृणराजसु ॥ ३७ ॥,tāṃstānāpatataḥ kṛṣṇo rāmaśca nṛpalīlayā|gṛhītapaścāccaraṇānprāhiṇottṛṇarājasu|| 37 ||
+10.15.38,फलप्रकरसङ्कीर्णं दैत्यदेहैर्गतासुभिः ।रराज भूः सतालाग्रैर्घनैरिव नभस्तलम् ॥ ३८ ॥,phalaprakarasaṅkīrṇaṃ daityadehairgatāsubhiḥ|rarāja bhūḥ satālāgrairghanairiva nabhastalam|| 38 ||
+10.15.39,तयोस्तत्सुमहत्कर्म निशम्य विबुधादयः ।मुमुचुः पुष्पवर्षाणि चक्रुर्वाद्यानि तुष्टुवुः ॥ ३९ ॥,tayostatsumahatkarma niśamya vibudhādayaḥ|mumucuḥ puṣpavarṣāṇi cakrurvādyāni tuṣṭuvuḥ|| 39 ||
+10.15.40,अथ तालफलान्यादन्मनुष्या गतसाध्वसाः ।तृणं च पशवश्चेरुर्हतधेनुककानने ॥ ४० ॥,atha tālaphalānyādanmanuṣyā gatasādhvasāḥ|tṛṇaṃ ca paśavaścerurhatadhenukakānane|| 40 ||
+10.15.41,कृष्णः कमलपत्राक्षः पुण्यश्रवणकीर्तनः ।स्तूयमानोऽनुगैर्गोपैः साग्रजो व्रजमाव्रजत् ॥ ४१ ॥,kṛṣṇaḥ kamalapatrākṣaḥ puṇyaśravaṇakīrtanaḥ|stūyamāno'nugairgopaiḥ sāgrajo vrajamāvrajat|| 41 ||
+10.15.42,तं गोरजश्छुरितकुन्तलबद्धबर्ह ।वन्यप्रसूनरुचिरेक्षणचारुहासम् ।वेणुम्क्वणन्तमनुगैरुपगीतकीर्तिं ।गोप्यो दिदृक्षितदृशोऽभ्यगमन्समेताः ॥ ४२ ॥,taṃ gorajaśchuritakuntalabaddhabarha|vanyaprasūnarucirekṣaṇacāruhāsam|veṇumkvaṇantamanugairupagītakīrtiṃ|gopyo didṛkṣitadṛśo'bhyagamansametāḥ|| 42 ||
+10.15.43,पीत्वा मुकुन्दमुखसारघमक्षिभृङ्गैस् ।तापं जहुर्विरहजं व्रजयोषितोऽह्नि ।तत्सत्कृतिं समधिगम्य विवेश गोष्ठं ।सव्रीडहासविनयं यदपाङ्गमोक्षम् ॥ ४३ ॥,pītvā mukundamukhasāraghamakṣibhṛṅgais|tāpaṃ jahurvirahajaṃ vrajayoṣito'hni|tatsatkṛtiṃ samadhigamya viveśa goṣṭhaṃ|savrīḍahāsavinayaṃ yadapāṅgamokṣam|| 43 ||
+10.15.44,तयोर्यशोदारोहिण्यौ पुत्रयोः पुत्रवत्सले ।यथाकामं यथाकालं व्यधत्तां परमाशिषः ॥ ४४ ॥,tayoryaśodārohiṇyau putrayoḥ putravatsale|yathākāmaṃ yathākālaṃ vyadhattāṃ paramāśiṣaḥ|| 44 ||
+10.15.45,गताध्वानश्रमौ तत्र मज्जनोन्मर्दनादिभिः ।नीवीं वसित्वा रुचिरां दिव्यस्रग्गन्धमण्डितौ ॥ ४५ ॥,gatādhvānaśramau tatra majjanonmardanādibhiḥ|nīvīṃ vasitvā rucirāṃ divyasraggandhamaṇḍitau|| 45 ||
+10.15.46,जनन्युपहृतं प्राश्य स्वाद्वन्नमुपलालितौ ।संविश्य वरशय्यायां सुखं सुषुपतुर्व्रजे ॥ ४६ ॥,jananyupahṛtaṃ prāśya svādvannamupalālitau|saṃviśya varaśayyāyāṃ sukhaṃ suṣupaturvraje|| 46 ||
+10.15.47,एवं स भगवान्कृष्णो वृन्��ावनचरः क्वचित् ।ययौ राममृते राजन्कालिन्दीं सखिभिर्वृतः ॥ ४७ ॥,evaṃ sa bhagavānkṛṣṇo vṛndāvanacaraḥ kvacit|yayau rāmamṛte rājankālindīṃ sakhibhirvṛtaḥ|| 47 ||
+10.15.48,अथ गावश्च गोपाश्च निदाघातपपीडिताः ।दुष्टं जलं पपुस्तस्यास्तृष्णार्ता विषदूषितम् ॥ ४८ ॥,atha gāvaśca gopāśca nidāghātapapīḍitāḥ|duṣṭaṃ jalaṃ papustasyāstṛṣṇārtā viṣadūṣitam|| 48 ||
+10.15.49,विषाम्भस्तदुपस्पृश्य दैवोपहतचेतसः ।निपेतुर्व्यसवः सर्वे सलिलान्ते कुरूद्वह ॥ ४९ ॥,viṣāmbhastadupaspṛśya daivopahatacetasaḥ|nipeturvyasavaḥ sarve salilānte kurūdvaha|| 49 ||
+10.15.50,वीक्ष्य तान्वै तथाभूतान्कृष्णो योगेश्वरेश्वरः ।ईक्षयामृतवर्षिण्या स्वनाथान्समजीवयत् ॥ ५० ॥,vīkṣya tānvai tathābhūtānkṛṣṇo yogeśvareśvaraḥ|īkṣayāmṛtavarṣiṇyā svanāthānsamajīvayat|| 50 ||
+10.15.51,ते सम्प्रतीतस्मृतयः समुत्थाय जलान्तिकात् ।आसन्सुविस्मिताः सर्वे वीक्षमाणाः परस्परम् ॥ ५१ ॥,te sampratītasmṛtayaḥ samutthāya jalāntikāt|āsansuvismitāḥ sarve vīkṣamāṇāḥ parasparam|| 51 ||
+10.15.52,अन्वमंसत तद्राजन्गोविन्दानुग्रहेक्षितम् ।पीत्वा विषं परेतस्य पुनरुत्थानमात्मनः ॥ ५२ ॥,anvamaṃsata tadrājangovindānugrahekṣitam|pītvā viṣaṃ paretasya punarutthānamātmanaḥ|| 52 ||
+10.16.1,कालियदमनम्नागपत्‍नीकृतं नागकर्तृकं च ।भगवतः स्तवनं नागद्वारा ह्रदपरित्यागश्च ।श्रीशुक उवाच ।विलोक्य दूषितां कृष्णां कृष्णः कृष्णाहिना विभुः ।तस्या विशुद्धिमन्विच्छन्सर्पं तमुदवासयत् ॥ १ ॥,kāliyadamanamnāgapat‍nīkṛtaṃ nāgakartṛkaṃ ca|bhagavataḥ stavanaṃ nāgadvārā hradaparityāgaśca|śrīśuka uvāca|vilokya dūṣitāṃ kṛṣṇāṃ kṛṣṇaḥ kṛṣṇāhinā vibhuḥ|tasyā viśuddhimanvicchansarpaṃ tamudavāsayat|| 1 ||
+10.16.2,श्रीराजोवाच ।कथमन्तर्जलेऽगाधे न्यगृह्णाद् भगवानहिम् ।स वै बहुयुगावासं यथाऽसीद् विप्र कथ्यताम् ॥ २ ॥,śrīrājovāca|kathamantarjale'gādhe nyagṛhṇād bhagavānahim|sa vai bahuyugāvāsaṃ yathā'sīd vipra kathyatām|| 2 ||
+10.16.3,ब्रह्मन्भगवतस्तस्य भूम्नः स्वच्छन्दवर्तिनः ।गोपालोदारचरितं कस्तृप्येतामृतं जुषन् ॥ ३ ॥,brahmanbhagavatastasya bhūmnaḥ svacchandavartinaḥ|gopālodāracaritaṃ kastṛpyetāmṛtaṃ juṣan|| 3 ||
+10.16.4,श्रीशुक उवाच ।कालिन्द्यां कालियस्यासीद् ह्रदः कश्चिद् विषाग्निना ।श्रप्यमाणपया यस्मिन् पतन्त्युपरिगाः खगाः ॥ ४ ॥,śrīśuka uvāca|kālindyāṃ kāliyasyāsīd hradaḥ kaścid viṣāgninā|śrapyamāṇapayā yasmin patantyuparigāḥ khagāḥ|| 4 ||
+10.16.5,विप्रुष्मता विषदोर्मि मारुतेनाभिमर्शिताः ।म्रियन्ते तीरगा यस्य प्राणिनः स्थिरजङ्गमाः ॥ ५ ॥,vipruṣmatā viṣadormi mārutenābhimarśitāḥ|mriyante tīragā yasya prāṇinaḥ sthirajaṅgamāḥ|| 5 ||
+10.16.6,तं चण्डवेगविषवीर्यमवेक्ष्य तेन ।दुष्टां नदीं च खलसंयमनावतारः ।कृष्णः कदम्बमधिरुह्य ततोऽतितुङ्गम् ।आस्फोट्य गाढरशनो न्यपतद् विषोदे ॥ ६ ॥,taṃ caṇḍavegaviṣavīryamavekṣya tena|duṣṭāṃ nadīṃ ca khalasaṃyamanāvatāraḥ|kṛṣṇaḥ kadambamadhiruhya tato'tituṅgam|āsphoṭya gāḍharaśano nyapatad viṣode|| 6 ||
+10.16.7,सर्पह्रदः पुरुषसारनिपातवेग ।संक्षोभितोरगविषोच्छ्वसिताम्बुराशिः ।पर्यक्प्लुतो विषकषायबिभीषणोर्मिः ।धावन् धनुःशतमनन्तबलस्य किं तत् ॥ ७ ॥,sarpahradaḥ puruṣasāranipātavega|saṃkṣobhitoragaviṣocchvasitāmburāśiḥ|paryakpluto viṣakaṣāyabibhīṣaṇormiḥ|dhāvan dhanuḥśatamanantabalasya kiṃ tat|| 7 ||
+10.16.8,तस्य ह्रदे विहरतो भुजदण्डघूर्ण ।वार्घोषमङ्ग वरवारणविक्रमस्य ।आश्रुत्य तत् स्वसदनाभिभवं निरीक्ष्य ।चक्षुःश्रवाः समसरत् तदमृष्यमाणः ॥ ८ ॥,tasya hrade viharato bhujadaṇḍaghūrṇa|vārghoṣamaṅga varavāraṇavikramasya|āśrutya tat svasadanābhibhavaṃ nirīkṣya|cakṣuḥśravāḥ samasarat tadamṛṣyamāṇaḥ|| 8 ||
+10.16.9,तं प्रेक्षणीयसुकुमारघनावदातं ।श्रीवत्सपीतवसनं स्मितसुन्दरास्यम् ।क्रीडन्तमप्रतिभयं कमलोदराङ्घ्रिं ।सन्दश्य मर्मसु रुषा भुजया चछाद ॥ ९ ॥,taṃ prekṣaṇīyasukumāraghanāvadātaṃ|śrīvatsapītavasanaṃ smitasundarāsyam|krīḍantamapratibhayaṃ kamalodarāṅghriṃ|sandaśya marmasu ruṣā bhujayā cachāda|| 9 ||
+10.16.10,तं नागभोगपरिवीतमदृष्टचेष्टम् ।आलोक्य तत्प्रियसखाः पशुपा भृशार्ताः ।कृष्णेऽर्पितात्मसुहृदर्थकलत्रकामा ।दुःखानुशोकभयमूढधियो निपेतुः ॥ १० ॥,taṃ nāgabhogaparivītamadṛṣṭaceṣṭam|ālokya tatpriyasakhāḥ paśupā bhṛśārtāḥ|kṛṣṇe'rpitātmasuhṛdarthakalatrakāmā|duḥkhānuśokabhayamūḍhadhiyo nipetuḥ|| 10 ||
+10.16.11,गावो वृषा वत्सतर्यः क्रन्दमानाः सुदुःखिताः ।कृष्णे न्यस्तेक्षणा भीता रुदत्य इव तस्थिरे ॥ ११ ॥,gāvo vṛṣā vatsataryaḥ krandamānāḥ suduḥkhitāḥ|kṛṣṇe nyastekṣaṇā bhītā rudatya iva tasthire|| 11 ||
+10.16.12,अथ व्रजे महोत्पाताः त्रिविधा ह्यतिदारुणाः ।उत्पेतुर्भुवि दिव्यात्मन् यासन्नभयशंसिनः ॥ १२ ॥,atha vraje mahotpātāḥ trividhā hyatidāruṇāḥ|utpeturbhuvi divyātman yāsannabhayaśaṃsinaḥ|| 12 ||
+10.16.13,तानालक्ष्य भयोद्विग्ना गोपा नन्दपुरोगमाः ।विना रामेण गाः कृष्णं ज्ञात्वा चारयितुं गतम् ॥ १३ ॥,tānālakṣya bhayodvignā gopā nandapurogamāḥ|vinā rāmeṇa gāḥ kṛṣṇaṃ jñātvā cārayituṃ gatam|| 13 ||
+10.16.14,तैर्दुर्निमित्तैर्निधनं मत्वा प्राप्तमतद् विदः ।तत् प्राणास्तन्मनस्कास्ते दुःखशोकभयातुराः ॥ १४ ॥,tairdurnimittairnidhanaṃ matvā prāptamatad vidaḥ|tat prāṇāstanmanaskāste duḥkhaśokabhayāturāḥ|| 14 ||
+10.16.15,आबालवृद्धवनिताः सर्वेऽङ्ग पशुवृत्तयः ।निर्जग्मुर्गोकुलाद् दीनाः कृष्णदर्शनलालसाः ॥ १५ ॥,ābālavṛddhavanitāḥ sarve'ṅga paśuvṛttayaḥ|nirjagmurgokulād dīnāḥ kṛṣṇadarśanalālasāḥ|| 15 ||
+10.16.17,तांस्तथा कातरान् वीक्ष्य भगवान् माधवो बलः ।प्रहस्य किञ्चिन्नोवाच प्रभावज्ञोऽनुजस्य सः ।तेऽन्वेषमाणा दयितं कृष्णं सूचितया पदैः ।भगवत् लक्षणैर्जग्मुः पदव्या यमुनातटम् ॥ १७ ॥,tāṃstathā kātarān vīkṣya bhagavān mādhavo balaḥ|prahasya kiñcinnovāca prabhāvajño'nujasya saḥ|te'nveṣamāṇā dayitaṃ kṛṣṇaṃ sūcitayā padaiḥ|bhagavat lakṣaṇairjagmuḥ padavyā yamunātaṭam|| 17 ||
+10.16.18,ते तत्र तत्राब्जयवाङ्कुश���शनि ।ध्वजोपपन्नानि पदानि विश्पतेः ।मार्गे गवामन्यपदान्तरान्तरे ।निरीक्षमाणा ययुरङ्ग सत्वराः ॥ १८ ॥,te tatra tatrābjayavāṅkuśāśani|dhvajopapannāni padāni viśpateḥ|mārge gavāmanyapadāntarāntare|nirīkṣamāṇā yayuraṅga satvarāḥ|| 18 ||
+10.16.19,अन्तर्ह्रदे भुजगभोगपरीतमारात् ।कृष्णं निरीहमुपलभ्य जलाशयान्ते ।गोपांश्च मूढधिषणान् परितः पशूंश्च ।संक्रन्दतः परमकश्मलमापुरार्ताः ॥ १९ ॥,antarhrade bhujagabhogaparītamārāt|kṛṣṇaṃ nirīhamupalabhya jalāśayānte|gopāṃśca mūḍhadhiṣaṇān paritaḥ paśūṃśca|saṃkrandataḥ paramakaśmalamāpurārtāḥ|| 19 ||
+10.16.20,गोप्योऽनुरक्तमनसो भगवत्यनन्ते ।तत्सौहृदस्मितविलोकगिरः स्मरन्त्यः ।ग्रस्तेऽहिना प्रियतमे भृशदुःखतप्ताः ।शून्यं प्रियव्यतिहृतं ददृशुस्त्रिलोकम् ॥ २० ॥,gopyo'nuraktamanaso bhagavatyanante|tatsauhṛdasmitavilokagiraḥ smarantyaḥ|graste'hinā priyatame bhṛśaduḥkhataptāḥ|śūnyaṃ priyavyatihṛtaṃ dadṛśustrilokam|| 20 ||
+10.16.21,ताः कृष्णमातरमपत्यमनुप्रविष्टां ।तुल्यव्यथाः समनुगृह्य शुचः स्रवन्त्यः ।तास्ता व्रजप्रियकथाः कथयन्त्य आसन् ।कृष्णाननेऽर्पितदृशो मृतकप्रतीकाः ॥ २१ ॥,tāḥ kṛṣṇamātaramapatyamanupraviṣṭāṃ|tulyavyathāḥ samanugṛhya śucaḥ sravantyaḥ|tāstā vrajapriyakathāḥ kathayantya āsan|kṛṣṇānane'rpitadṛśo mṛtakapratīkāḥ|| 21 ||
+10.16.22,कृष्णप्राणान् निर्विशतो नन्दादीन् वीक्ष्य तं ह्रदम् ।प्रत्यषेधत् स भगवान् रामः कृष्णानुभाववित् ॥ २२ ॥,kṛṣṇaprāṇān nirviśato nandādīn vīkṣya taṃ hradam|pratyaṣedhat sa bhagavān rāmaḥ kṛṣṇānubhāvavit|| 22 ||
+10.16.23,इत्थं स्वगोकुलमनन्यगतिं निरीक्ष्य ।सस्त्रीकुमारमतिदुःखितमात्महेतोः ।आज्ञाय मर्त्यपदवीमनुवर्तमानः ।स्थित्वा मुहूर्तमुदतिष्ठदुरङ्गबन्धात् ॥ २३ ॥,itthaṃ svagokulamananyagatiṃ nirīkṣya|sastrīkumāramatiduḥkhitamātmahetoḥ|ājñāya martyapadavīmanuvartamānaḥ|sthitvā muhūrtamudatiṣṭhaduraṅgabandhāt|| 23 ||
+10.16.24,तत्प्रथ्यमानवपुषा व्यथितात्मभोगः ।त्यक्त्वोन्नमय्य कुपितः स्वफणान्भुजङ्गः ।तस्थौ श्वसन् श्वसनरन्ध्रविषाम्बरीष ।स्तब्धेक्षणोल्मुकमुखो हरिमीक्षमाणः ॥ २४ ॥,tatprathyamānavapuṣā vyathitātmabhogaḥ|tyaktvonnamayya kupitaḥ svaphaṇānbhujaṅgaḥ|tasthau śvasan śvasanarandhraviṣāmbarīṣa|stabdhekṣaṇolmukamukho harimīkṣamāṇaḥ|| 24 ||
+10.16.25,तं जिह्वया द्विशिखया परिलेलिहानं ।द्वे सृक्किणी ह्यतिकरालविषाग्निदृष्टिम् ।क्रीडन्नमुं परिससार यथा खगेन्द्रो ।बभ्राम सोऽप्यवसरं प्रसमीक्षमाणः ॥ २५ ॥,taṃ jihvayā dviśikhayā parilelihānaṃ|dve sṛkkiṇī hyatikarālaviṣāgnidṛṣṭim|krīḍannamuṃ parisasāra yathā khagendro|babhrāma so'pyavasaraṃ prasamīkṣamāṇaḥ|| 25 ||
+10.16.26,एवं परिभ्रमहतौजसमुन्नतांसम् ।आनम्य तत्पृथुशिरःस्वधिरूढ आद्यः ।तन्मूर्धरत्‍ननिकरस्पर्शातिताम्र ।पादाम्बुजोऽखिलकलादिगुरुर्ननर्त ॥ २६ ॥,evaṃ paribhramahataujasamunnatāṃsam|ānamya tatpṛthuśiraḥsvadhirūḍha ādyaḥ|tanmūrdharat‍nanikarasparśātitāmra|pādāmbujo'khilakalādigururnanarta|| 26 ||
+10.16.27,तं नर्तुमुद्यतमवेक्ष्य तदा तदीय ।गन्धर्वसिद्धमुनिचारणदेववध्वः ।प्रीत्या मृदङ्गपणवानकवाद्यगीत ।पुष्पोपहारनुतिभिः सहसोपसेदुः ॥ २७ ॥,taṃ nartumudyatamavekṣya tadā tadīya|gandharvasiddhamunicāraṇadevavadhvaḥ|prītyā mṛdaṅgapaṇavānakavādyagīta|puṣpopahāranutibhiḥ sahasopaseduḥ|| 27 ||
+10.16.28,यद् यद् शिरो न नमतेऽङ्ग शतैकशीर्ष्णः ।तत्तन्ममर्द खरदण्डधरोऽङ्घ्रिपातैः ।क्षीणायुषो भ्रमत उल्बणमास्यतोऽसृङ् ।नस्तो वमन् परमकश्मलमाप नागः ॥ २८ ॥,yad yad śiro na namate'ṅga śataikaśīrṣṇaḥ|tattanmamarda kharadaṇḍadharo'ṅghripātaiḥ|kṣīṇāyuṣo bhramata ulbaṇamāsyato'sṛṅ|nasto vaman paramakaśmalamāpa nāgaḥ|| 28 ||
+10.16.29,तस्याक्षिभिर्गरलमुद्वमतः शिरःसु ।यद् यत् समुन्नमति निःश्वसतो रुषोच्चैः ।नृत्यन् पदानुनमयन् दमयां बभूव ।पुष्पैः प्रपूजित इवेह पुमान्पुराणः ॥ २९ ॥,tasyākṣibhirgaralamudvamataḥ śiraḥsu|yad yat samunnamati niḥśvasato ruṣoccaiḥ|nṛtyan padānunamayan damayāṃ babhūva|puṣpaiḥ prapūjita iveha pumānpurāṇaḥ|| 29 ||
+10.16.30,तच्चित्रताण्डवविरुग्णफणातपत्रो ।रक्तं मुखैरुरु वमन् नृप भग्नगात्रः ।स्मृत्वा चराचरगुरुं पुरुषं पुराणं ।नारायणं तमरणं मनसा जगाम ॥ ३० ॥,taccitratāṇḍavavirugṇaphaṇātapatro|raktaṃ mukhairuru vaman nṛpa bhagnagātraḥ|smṛtvā carācaraguruṃ puruṣaṃ purāṇaṃ|nārāyaṇaṃ tamaraṇaṃ manasā jagāma|| 30 ||
+10.16.31,कृष्णस्य गर्भजगतोऽतिभरावसन्नं ।पार्ष्णिप्रहारपरिरुग्णफणातपत्रम् ।दृष्ट्वाहिमाद्यमुपसेदुरमुष्य पत्‍न्य ।आर्ताः श्लथद्वसन भूषणकेशबन्धाः ॥ ३१ ॥,kṛṣṇasya garbhajagato'tibharāvasannaṃ|pārṣṇiprahāraparirugṇaphaṇātapatram|dṛṣṭvāhimādyamupaseduramuṣya pat‍nya|ārtāḥ ślathadvasana bhūṣaṇakeśabandhāḥ|| 31 ||
+10.16.32,तास्तं सुविग्नमनसोऽथ पुरस्कृतार्भाः ।कायं निधाय भुवि भूतपतिं प्रणेमुः ।साध्व्यः कृताञ्जलिपुटाः शमलस्य भर्तुः ।मोक्षेप्सवः शरणदं शरणं प्रपन्नाः ॥ ३२ ॥,tāstaṃ suvignamanaso'tha puraskṛtārbhāḥ|kāyaṃ nidhāya bhuvi bhūtapatiṃ praṇemuḥ|sādhvyaḥ kṛtāñjalipuṭāḥ śamalasya bhartuḥ|mokṣepsavaḥ śaraṇadaṃ śaraṇaṃ prapannāḥ|| 32 ||
+10.16.33,नागपत्‍न्य ऊचुः ।न्याय्यो हि दण्डः कृतकिल्बिषेऽस्मिन् ।तवावतारः खलनिग्रहाय ।रिपोः सुतानामपि तुल्यदृष्टेः ।धत्से दमं फलमेवानुशंसन् ॥ ३३ ॥,nāgapat‍nya ūcuḥ|nyāyyo hi daṇḍaḥ kṛtakilbiṣe'smin|tavāvatāraḥ khalanigrahāya|ripoḥ sutānāmapi tulyadṛṣṭeḥ|dhatse damaṃ phalamevānuśaṃsan|| 33 ||
+10.16.34,अनुग्रहोऽयं भवतः कृतो हि नो ।दण्डोऽसतां ते खलु कल्मषापहः ।यद् दन्दशूकत्वममुष्य देहिनः ।क्रोधोऽपि तेऽनुग्रह एव सम्मतः ॥ ३४ ॥,anugraho'yaṃ bhavataḥ kṛto hi no|daṇḍo'satāṃ te khalu kalmaṣāpahaḥ|yad dandaśūkatvamamuṣya dehinaḥ|krodho'pi te'nugraha eva sammataḥ|| 34 ||
+10.16.35,तपः सुतप्तं किमनेन पूर्वं ।निरस्तमानेन च मानदेन ।धर्मोऽथ वा सर्वजनानुकम्पया ।यतो भवांस्तुष्यति सर्वजीवः ॥ ३५ ॥,tapaḥ sutaptaṃ kimanena pūrvaṃ|nirastamānena ca mānadena|dharmo'tha vā sarvajanānukampayā|yato bhavāṃstuṣyati sarvajīvaḥ|| 35 ||
+10.16.36,कस्यानुभावोऽस्य न देव विद्महे ।तवाङ्घ्रिरेणु स्पर्शाधिकारः ।यद्वाञ्छया श्रीर्ललनाचरत्तपो ।विहाय कामान् सुचिरं धृतव्रता ॥ ३६ ॥,kasyānubhāvo'sya na deva vidmahe|tavāṅghrireṇu sparśādhikāraḥ|yadvāñchayā śrīrlalanācarattapo|vihāya kāmān suciraṃ dhṛtavratā|| 36 ||
+10.16.37,न नाकपृष्ठं न च सार्वभौमं ।न पारमेष्ठ्यं न रसाधिपत्यम् ।न योगसिद्धीरपुनर्भवं वा ।वाञ्छन्ति यत्पादरजःप्रपन्नाः ॥ ३७ ॥,na nākapṛṣṭhaṃ na ca sārvabhaumaṃ|na pārameṣṭhyaṃ na rasādhipatyam|na yogasiddhīrapunarbhavaṃ vā|vāñchanti yatpādarajaḥprapannāḥ|| 37 ||
+10.16.38,तदेष नाथाप दुरापमन्यैः ।तमोजनिः क्रोधवशोऽप्यहीशः ।संसारचक्रे भ्रमतः शरीरिणो ।यदिच्छतः स्याद् विभवः समक्षः ॥ ३८ ॥,tadeṣa nāthāpa durāpamanyaiḥ|tamojaniḥ krodhavaśo'pyahīśaḥ|saṃsāracakre bhramataḥ śarīriṇo|yadicchataḥ syād vibhavaḥ samakṣaḥ|| 38 ||
+10.16.39,नमस्तुभ्यं भगवते पुरुषाय महात्मने ।भूतावासाय भूताय पराय परमात्मने ॥ ३९ ॥,namastubhyaṃ bhagavate puruṣāya mahātmane|bhūtāvāsāya bhūtāya parāya paramātmane|| 39 ||
+10.16.40,ज्ञानविज्ञाननिधये ब्रह्मणेऽनन्तशक्तये ।अगुणायाविकाराय नमस्तेऽप्राकृताय च ॥ ४० ॥,jñānavijñānanidhaye brahmaṇe'nantaśaktaye|aguṇāyāvikārāya namaste'prākṛtāya ca|| 40 ||
+10.16.41,कालाय कालनाभाय कालावयवसाक्षिणे ।विश्वाय तदुपद्रष्ट्रे तत्कर्त्रे विश्वहेतवे ॥ ४१ ॥,kālāya kālanābhāya kālāvayavasākṣiṇe|viśvāya tadupadraṣṭre tatkartre viśvahetave|| 41 ||
+10.16.42,भूतमात्रेन्द्रियप्राण मनोबुद्ध्याशयात्मने ।त्रिगुणेनाभिमानेन गूढस्वात्मानुभूतये ॥ ४२ ॥,bhūtamātrendriyaprāṇa manobuddhyāśayātmane|triguṇenābhimānena gūḍhasvātmānubhūtaye|| 42 ||
+10.16.43,नमोऽनन्ताय सूक्ष्माय कूटस्थाय विपश्चिते ।नानावादानुरोधाय वाच्यवाचक शक्तये ॥ ४३ ॥,namo'nantāya sūkṣmāya kūṭasthāya vipaścite|nānāvādānurodhāya vācyavācaka śaktaye|| 43 ||
+10.16.44,नमः प्रमाणमूलाय कवये शास्त्रयोनये ।प्रवृत्ताय निवृत्ताय निगमाय नमो नमः ॥ ४४ ॥,namaḥ pramāṇamūlāya kavaye śāstrayonaye|pravṛttāya nivṛttāya nigamāya namo namaḥ|| 44 ||
+10.16.45,नमः कृष्णाय रामाय वसुदेवसुताय च ।प्रद्युम्नायानिरुद्धाय सात्वतां पतये नमः ॥ ४५ ॥,namaḥ kṛṣṇāya rāmāya vasudevasutāya ca|pradyumnāyāniruddhāya sātvatāṃ pataye namaḥ|| 45 ||
+10.16.46,नमो गुणप्रदीपाय गुणात्मच्छादनाय च ।गुणवृत्त्युपलक्ष्याय गुणद्रष्टे स्वसंविदे ॥ ४६ ॥,namo guṇapradīpāya guṇātmacchādanāya ca|guṇavṛttyupalakṣyāya guṇadraṣṭe svasaṃvide|| 46 ||
+10.16.47,अव्याकृतविहाराय सर्वव्याकृतसिद्धये ।हृषीकेश नमस्तेऽस्तु मुनये मौनशीलिने ॥ ४७ ॥,avyākṛtavihārāya sarvavyākṛtasiddhaye|hṛṣīkeśa namaste'stu munaye maunaśīline|| 47 ||
+10.16.48,परावरगतिज्ञाय सर्वाध्यक्षाय ते नमः ।अविश्वाय च विश्वाय तद्द्रष्टेऽस्य च हेतवे ॥ ४८ ॥,parāvaragatijñāya sarvādhyakṣāya te namaḥ|aviśvāya ca viśvāya taddraṣṭe'sya ca hetave|| 48 ||
+10.16.49,त्वं ह्यस्य जन्मस्थितिसंयमान् प्रभो ।गुणैरन���होऽकृत कालशक्तिधृक् ।तत्तत् स्वभावान् प्रतिबोधयन् सतः ।समीक्षयामोघविहार ईहसे ॥ ४९ ॥,tvaṃ hyasya janmasthitisaṃyamān prabho|guṇairanīho'kṛta kālaśaktidhṛk|tattat svabhāvān pratibodhayan sataḥ|samīkṣayāmoghavihāra īhase|| 49 ||
+10.16.50,तस्यैव तेऽमूस्तनवस्त्रिलोक्यां ।शान्ता अशान्ता उत मूढयोनयः ।शान्ताः प्रियास्ते ह्यधुनावितुं सतां ।स्थातुश्च ते धर्मपरीप्सयेहतः ॥ ५० ॥,tasyaiva te'mūstanavastrilokyāṃ|śāntā aśāntā uta mūḍhayonayaḥ|śāntāḥ priyāste hyadhunāvituṃ satāṃ|sthātuśca te dharmaparīpsayehataḥ|| 50 ||
+10.16.51,अपराधः सकृद् भर्त्रा सोढव्यः स्वप्रजाकृतः ।क्षन्तुमर्हसि शान्तात्मम् मूढस्य त्वामजानतः ॥ ५१ ॥,aparādhaḥ sakṛd bhartrā soḍhavyaḥ svaprajākṛtaḥ|kṣantumarhasi śāntātmam mūḍhasya tvāmajānataḥ|| 51 ||
+10.16.52,अनुगृह्णीष्व भगवन् प्राणांस्त्यजति पन्नगः ।स्त्रीणां नः साधुशोच्यानां पतिः प्राणः प्रदीयताम् ॥ ५२ ॥,anugṛhṇīṣva bhagavan prāṇāṃstyajati pannagaḥ|strīṇāṃ naḥ sādhuśocyānāṃ patiḥ prāṇaḥ pradīyatām|| 52 ||
+10.16.53,विधेहि ते किङ्करीणां अनुष्ठेयं तवाज्ञया ।यच्छ्रद्धयानुतिष्ठन् वै मुच्यते सर्वतो भयात् ॥ ५३ ॥,vidhehi te kiṅkarīṇāṃ anuṣṭheyaṃ tavājñayā|yacchraddhayānutiṣṭhan vai mucyate sarvato bhayāt|| 53 ||
+10.16.54,श्रीशुक उवाच ।इत्थं स नागपत्‍नीभिः भगवान् समभिष्टुतः ।मूर्च्छितं भग्नशिरसं विससर्जाङ्घ्रिकुट्टनैः ॥ ५४ ॥,śrīśuka uvāca|itthaṃ sa nāgapat‍nībhiḥ bhagavān samabhiṣṭutaḥ|mūrcchitaṃ bhagnaśirasaṃ visasarjāṅghrikuṭṭanaiḥ|| 54 ||
+10.16.55,प्रतिलब्धेन्द्रियप्राणः कालियः शनकैर्हरिम् ।कृच्छ्रात् समुच्छ्वसन् दीनः कृष्णं प्राह कृताञ्जलिः ॥ ५५ ॥,pratilabdhendriyaprāṇaḥ kāliyaḥ śanakairharim|kṛcchrāt samucchvasan dīnaḥ kṛṣṇaṃ prāha kṛtāñjaliḥ|| 55 ||
+10.16.56,कालिय उवाच ।वयं खलाः सहोत्पत्त्या तमसा दीर्घमन्यवः ।स्वभावो दुस्त्यजो नाथ लोकानां यदसद्‍ग्रहः ॥ ५६ ॥,kāliya uvāca|vayaṃ khalāḥ sahotpattyā tamasā dīrghamanyavaḥ|svabhāvo dustyajo nātha lokānāṃ yadasad‍grahaḥ|| 56 ||
+10.16.57,त्वया सृष्टमिदं विश्वं धातर्गुणविसर्जनम् ।नानास्वभाववीर्यौजो योनिबीजाशयाकृति ॥ ५७ ॥,tvayā sṛṣṭamidaṃ viśvaṃ dhātarguṇavisarjanam|nānāsvabhāvavīryaujo yonibījāśayākṛti|| 57 ||
+10.16.58,वयं च तत्र भगवन् सर्पा जात्युरुमन्यवः ।कथं त्यजामस्त्वन्मायां दुस्त्यजां मोहिताः स्वयम् ॥ ५८ ॥,vayaṃ ca tatra bhagavan sarpā jātyurumanyavaḥ|kathaṃ tyajāmastvanmāyāṃ dustyajāṃ mohitāḥ svayam|| 58 ||
+10.16.59,भवान् हि कारणं तत्र सर्वज्ञो जगदीश्वरः ।अनुग्रहं निग्रहं वा मन्यसे तद् विधेहि नः ॥ ५९ ॥,bhavān hi kāraṇaṃ tatra sarvajño jagadīśvaraḥ|anugrahaṃ nigrahaṃ vā manyase tad vidhehi naḥ|| 59 ||
+10.16.60,श्रीशुक उवाच ।इत्याकर्ण्य वचः प्राह भगवान् कार्यमानुषः ।नात्र स्थेयं त्वया सर्प समुद्रं याहि मा चिरम् ।स्वज्ञात्यपत्यदाराढ्यो गोनृभिर्भुज्यतां नदी ॥ ६० ॥,śrīśuka uvāca|ityākarṇya vacaḥ prāha bhagavān kāryamānuṣaḥ|nātra stheyaṃ tvayā sarpa samudraṃ yāhi mā ciram|svajñātyapatyadārāḍhyo gonṛbhirbhujyatāṃ nadī|| 60 ||
+10.16.61,य एतत् संस्मरेन् मर्त्यः तुभ्यं मदनुशासनम् ।कीर्तयन् उभयोः सन्ध्योः न युष्मद् भयमाप्नुयात् ॥ ६१ ॥,ya etat saṃsmaren martyaḥ tubhyaṃ madanuśāsanam|kīrtayan ubhayoḥ sandhyoḥ na yuṣmad bhayamāpnuyāt|| 61 ||
+10.16.62,योऽस्मिन् स्नात्वा मदाक्रीडे देवादीन् तर्पयेज्जलैः ।उपोष्य मां स्मरन्नर्चेत् सर्वपापैः प्रमुच्यते ॥ ६२ ॥,yo'smin snātvā madākrīḍe devādīn tarpayejjalaiḥ|upoṣya māṃ smarannarcet sarvapāpaiḥ pramucyate|| 62 ||
+10.16.63,द्वीपं रमणकं हित्वा ह्रदमेतमुपाश्रितः ।यद् भयात्स सुपर्णस्त्वां नाद्यान्मत्पाद लाञ्छितम् ॥ ६३ ॥,dvīpaṃ ramaṇakaṃ hitvā hradametamupāśritaḥ|yad bhayātsa suparṇastvāṃ nādyānmatpāda lāñchitam|| 63 ||
+10.16.64,श्रीऋषिरुवाच ।एवमुक्तो भगवता कृष्णेनाद्भुतकर्मणा ।तं पूजयामास मुदा नागपत्‍न्यश्च सादरम् ॥ ६४ ॥,śrīṛṣiruvāca|evamukto bhagavatā kṛṣṇenādbhutakarmaṇā|taṃ pūjayāmāsa mudā nāgapat‍nyaśca sādaram|| 64 ||
+10.16.65,दिव्याम्बरस्रङ् मणिभिः परार्ध्यैरपि भूषणैः ।दिव्यगन्धानुलेपैश्च महत्योत्पलमालया ॥ ६५ ॥,divyāmbarasraṅ maṇibhiḥ parārdhyairapi bhūṣaṇaiḥ|divyagandhānulepaiśca mahatyotpalamālayā|| 65 ||
+10.16.66,पूजयित्वा जगन्नाथं प्रसाद्य गरुडध्वजम् ।ततः प्रीतोऽभ्यनुज्ञातः परिक्रम्याभिवन्द्य तम् ॥ ६६ ॥,pūjayitvā jagannāthaṃ prasādya garuḍadhvajam|tataḥ prīto'bhyanujñātaḥ parikramyābhivandya tam|| 66 ||
+10.16.67,सकलत्रसुहृत्पुत्रो द्वीपमब्धेर्जगाम ह ।तदैव सामृतजला यमुना निर्विषाभवत् ।अनुग्रहाद् भगवतः क्रीडामानुषरूपिणः ॥ ६७ ॥,sakalatrasuhṛtputro dvīpamabdherjagāma ha|tadaiva sāmṛtajalā yamunā nirviṣābhavat|anugrahād bhagavataḥ krīḍāmānuṣarūpiṇaḥ|| 67 ||
+10.16.16,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे षोडशोऽध्यायः ॥ १६ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe ṣoḍaśo'dhyāyaḥ|| 16 ||
+10.17.1,कालियस्य यमुनाह्रदे निवासस्य कारणवर्णनं ।ह्रदान्निर्गतेन श्रीकृष्णेन व्रजौकसां दावानलाद् रक्षणम् ।श्रीराजोवाच ।नागालयं रमणकं कस्मात् तत्याज कालियः ।कृतं किं वा सुपर्णस्य तेनैकेनासमञ्जसम् ॥ १ ॥,kāliyasya yamunāhrade nivāsasya kāraṇavarṇanaṃ|hradānnirgatena śrīkṛṣṇena vrajaukasāṃ dāvānalād rakṣaṇam|śrīrājovāca|nāgālayaṃ ramaṇakaṃ kasmāt tatyāja kāliyaḥ|kṛtaṃ kiṃ vā suparṇasya tenaikenāsamañjasam|| 1 ||
+10.17.2,श्रीशुक उवाच ।उपहार्यैः सर्पजनैः मासि मासीह यो बलिः ।वानस्पत्यो महाबाहो नागानां प्राङ्निरूपितः ॥ २ ॥,śrīśuka uvāca|upahāryaiḥ sarpajanaiḥ māsi māsīha yo baliḥ|vānaspatyo mahābāho nāgānāṃ prāṅnirūpitaḥ|| 2 ||
+10.17.3,स्वं स्वं भागं प्रयच्छन्ति नागाः पर्वणि पर्वणि ।गोपीथायात्मनः सर्वे सुपर्णाय महात्मने ॥ ३ ॥,svaṃ svaṃ bhāgaṃ prayacchanti nāgāḥ parvaṇi parvaṇi|gopīthāyātmanaḥ sarve suparṇāya mahātmane|| 3 ||
+10.17.4,विषवीर्य मदाविष्टः काद्रवेयस्तु कालियः ।कदर्थी��ृत्य गरुडं स्वयं तं बुभुजे बलिम् ॥ ४ ॥,viṣavīrya madāviṣṭaḥ kādraveyastu kāliyaḥ|kadarthīkṛtya garuḍaṃ svayaṃ taṃ bubhuje balim|| 4 ||
+10.17.5,तच्छ्रुत्वा कुपितो राजन् भगवान् भगवत्प्रियः ।विजिघांसुर्महावेगः कालियं समुपाद्रवत् ॥ ५ ॥,tacchrutvā kupito rājan bhagavān bhagavatpriyaḥ|vijighāṃsurmahāvegaḥ kāliyaṃ samupādravat|| 5 ||
+10.17.6,तमापतन्तं तरसा विषायुधः ।प्रत्यभ्ययाद् उच्छ्रितनैकमस्तकः ।दद्भिः सुपर्णं व्यदशद् ददायुधः ।कराल जिह्रोच्छ्वसितोग्र लोचनः ॥ ६ ॥,tamāpatantaṃ tarasā viṣāyudhaḥ|pratyabhyayād ucchritanaikamastakaḥ|dadbhiḥ suparṇaṃ vyadaśad dadāyudhaḥ|karāla jihrocchvasitogra locanaḥ|| 6 ||
+10.17.7,तं तार्क्ष्यपुत्रः स निरस्य मन्युमान् ।प्रचण्डवेगो मधुसूदनासनः ।पक्षेण सव्येन हिरण्यरोचिषा ।जघान कद्रुसुतमुग्रविक्रमः ॥ ७ ॥,taṃ tārkṣyaputraḥ sa nirasya manyumān|pracaṇḍavego madhusūdanāsanaḥ|pakṣeṇa savyena hiraṇyarociṣā|jaghāna kadrusutamugravikramaḥ|| 7 ||
+10.17.8,सुपर्णपक्षाभिहतः कालियोऽतीव विह्वलः ।ह्रदं विवेश कालिन्द्याः तदगम्यं दुरासदम् ॥ ८ ॥,suparṇapakṣābhihataḥ kāliyo'tīva vihvalaḥ|hradaṃ viveśa kālindyāḥ tadagamyaṃ durāsadam|| 8 ||
+10.17.9,तत्रैकदा जलचरं गरुडो भक्ष्यमीप्सितम् ।निवारितः सौभरिणा प्रसह्य क्षुधितोऽहरत् ॥ ९ ॥,tatraikadā jalacaraṃ garuḍo bhakṣyamīpsitam|nivāritaḥ saubhariṇā prasahya kṣudhito'harat|| 9 ||
+10.17.10,मीनान् सुदुःखितान् दृष्ट्वा दीनान् मीनपतौ हते ।कृपया सौभरिः प्राह तत्रत्यक्षेममाचरन् ॥ १० ॥,mīnān suduḥkhitān dṛṣṭvā dīnān mīnapatau hate|kṛpayā saubhariḥ prāha tatratyakṣemamācaran|| 10 ||
+10.17.11,अत्र प्रविश्य गरुडो यदि मत्स्यान् स खादति ।सद्यः प्राणैर्वियुज्येत सत्यमेतद् ब्रवीम्यहम् ॥ ११ ॥,atra praviśya garuḍo yadi matsyān sa khādati|sadyaḥ prāṇairviyujyeta satyametad bravīmyaham|| 11 ||
+10.17.12,तं कालियः परं वेद नान्यः कश्चन लेलिहः ।अवात्सीद् गरुडाद् भीतः कृष्णेन च विवासितः ॥ १२ ॥,taṃ kāliyaḥ paraṃ veda nānyaḥ kaścana lelihaḥ|avātsīd garuḍād bhītaḥ kṛṣṇena ca vivāsitaḥ|| 12 ||
+10.17.13,कृष्णं ह्रदाद् विनिष्क्रान्तं दिव्यस्रग् गन्धवाससम् ।महामणिगणाकीर्णं जाम्बूनदपरिष्कृतम् ॥ १३ ॥,kṛṣṇaṃ hradād viniṣkrāntaṃ divyasrag gandhavāsasam|mahāmaṇigaṇākīrṇaṃ jāmbūnadapariṣkṛtam|| 13 ||
+10.17.14,उपलभ्योत्थिताः सर्वे लब्धप्राणा इवासवः ।प्रमोदनिभृतात्मानो गोपाः प्रीत्याभिरेभिरे ॥ १४ ॥,upalabhyotthitāḥ sarve labdhaprāṇā ivāsavaḥ|pramodanibhṛtātmāno gopāḥ prītyābhirebhire|| 14 ||
+10.17.15,यशोदा रोहिणी नन्दो गोप्यो गोपाश्च कौरव ।कृष्णं समेत्य लब्धेहा आसन् लब्धमनोरथा ॥ १५ ॥,yaśodā rohiṇī nando gopyo gopāśca kaurava|kṛṣṇaṃ sametya labdhehā āsan labdhamanorathā|| 15 ||
+10.17.16,रामश्चाच्युतमालिङ्ग्य जहासास्यानुभाववित् ।नगो गावो वृषा वत्सा लेभिरे परमां मुदम् ॥ १६ ॥,rāmaścācyutamāliṅgya jahāsāsyānubhāvavit|nago gāvo vṛṣā vatsā lebhire paramāṃ mudam|| 16 ||
+10.17.17,नन्दं विप्राः समागत्य गुरवः सकलत्रकाः ।ऊचुस्ते कालिय��्रस्तो दिष्ट्या मुक्तस्तवात्मजः ॥ १७ ॥,nandaṃ viprāḥ samāgatya guravaḥ sakalatrakāḥ|ūcuste kāliyagrasto diṣṭyā muktastavātmajaḥ|| 17 ||
+10.17.18,देहि दानं द्विजातीनां कृष्णनिर्मुक्तिहेतवे ।नन्दः प्रीतमना राजन् गाः सुवर्णं तदादिशत् ॥ १८ ॥,dehi dānaṃ dvijātīnāṃ kṛṣṇanirmuktihetave|nandaḥ prītamanā rājan gāḥ suvarṇaṃ tadādiśat|| 18 ||
+10.17.19,यशोदापि महाभागा नष्टलब्धप्रजा सती ।परिष्वज्याङ्कमारोप्य मुमोचाश्रुकलां मुहुः ॥ १९ ॥,yaśodāpi mahābhāgā naṣṭalabdhaprajā satī|pariṣvajyāṅkamāropya mumocāśrukalāṃ muhuḥ|| 19 ||
+10.17.20,तां रात्रिं तत्र राजेन्द्र क्षुत्तृड्भ्यां श्रमकर्षिताः ।ऊषुर्व्रयौकसो गावः कालिन्द्या उपकूलतः ॥ २० ॥,tāṃ rātriṃ tatra rājendra kṣuttṛḍbhyāṃ śramakarṣitāḥ|ūṣurvrayaukaso gāvaḥ kālindyā upakūlataḥ|| 20 ||
+10.17.21,तदा शुचिवनोद्‍भूतो दावाग्निः सर्वतो व्रजम् ।सुप्तं निशीथ आवृत्य प्रदग्धुमुपचक्रमे ॥ २१ ॥,tadā śucivanod‍bhūto dāvāgniḥ sarvato vrajam|suptaṃ niśītha āvṛtya pradagdhumupacakrame|| 21 ||
+10.17.22,तत उत्थाय सम्भ्रान्ता दह्यमाना व्रजौकसः ।कृष्णं ययुस्ते शरणं मायामनुजमीश्वरम् ॥ २२ ॥,tata utthāya sambhrāntā dahyamānā vrajaukasaḥ|kṛṣṇaṃ yayuste śaraṇaṃ māyāmanujamīśvaram|| 22 ||
+10.17.23,कृष्ण कृष्ण महाभाग हे रामामितविक्रम ।एष घोरतमो वह्निः तावकान् ग्रसते हि नः ॥ २३ ॥,kṛṣṇa kṛṣṇa mahābhāga he rāmāmitavikrama|eṣa ghoratamo vahniḥ tāvakān grasate hi naḥ|| 23 ||
+10.17.24,सुदुस्तरान्नः स्वान् पाहि कालाग्नेः सुहृदः प्रभो ।न शक्नुमः त्वच्चरणं संत्यक्तुं अकुतोभयम् ॥ २४ ॥,sudustarānnaḥ svān pāhi kālāgneḥ suhṛdaḥ prabho|na śaknumaḥ tvaccaraṇaṃ saṃtyaktuṃ akutobhayam|| 24 ||
+10.17.25,इत्थं स्वजनवैक्लव्यं निरीक्ष्य जगदीश्वरः ।तं अग्निं अपिबत् तीव्रं अनंतोऽनन्त शक्तिधृक् ॥ २५ ॥,itthaṃ svajanavaiklavyaṃ nirīkṣya jagadīśvaraḥ|taṃ agniṃ apibat tīvraṃ anaṃto'nanta śaktidhṛk|| 25 ||
+10.17.17,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे सप्तदशोऽध्यायः ॥ १७ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe saptadaśo'dhyāyaḥ|| 17 ||
+10.18.18,अथाष्टादशोऽध्यायः 10. ॥ 18 ॥,athāṣṭādaśo'dhyāyaḥ 10.|| 18 ||
+10.18.1,श्रीशुक उवाच ।अथ कृष्णः परिवृतो ज्ञातिभिर्मुदितात्मभिः ।अनुगीयमानो न्यविशद्व्रजं गोकुलमण्डितम् ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|atha kṛṣṇaḥ parivṛto jñātibhirmuditātmabhiḥ|anugīyamāno nyaviśadvrajaṃ gokulamaṇḍitam|| 1 ||
+10.18.2,व्रजे विक्रीडतोरेवं गोपालच्छद्ममायया ।ग्रीष्मो नामर्तुरभवन्नातिप्रेयाञ्छरीरिणाम् ॥ २ ॥,vraje vikrīḍatorevaṃ gopālacchadmamāyayā|grīṣmo nāmarturabhavannātipreyāñcharīriṇām|| 2 ||
+10.18.3,स च वृन्दावनगुणैर्वसन्त इव लक्षितः ।यत्रास्ते भगवान्साक्षाद्रा मेण सह केशवः ॥ ३ ॥,sa ca vṛndāvanaguṇairvasanta iva lakṣitaḥ|yatrāste bhagavānsākṣādrā meṇa saha keśavaḥ|| 3 ||
+10.18.4,यत्र निर्झरनिर्ह्राद निवृत्तस्वनझिल्लिकम् ।शश्वत्तच्छीकरर्जीष द्रुममण्डलमण्डितम् ॥ ४ ॥,yatra nirjharanirhrāda nivṛttasvanajhillikam|śaśvattacchīkararjīṣa drumamaṇḍalamaṇḍitam|| 4 ||
+10.18.5,सरित्सरःप्रस्रवणोर्मिवायुना कह्लारकञ्जोत्पलरेणुहारिणा ।न विद्यते यत्र वनौकसां दवो निदाघवह्न्यर्कभवोऽतिशाद्वले ॥ ५ ॥,saritsaraḥprasravaṇormivāyunā kahlārakañjotpalareṇuhāriṇā|na vidyate yatra vanaukasāṃ davo nidāghavahnyarkabhavo'tiśādvale|| 5 ||
+10.18.6,अगाधतोयह्रदिनीतटोर्मिभिर्द्रवत्पुरीष्याः पुलिनैः समन्ततः ।न यत्र चण्डांशुकरा विषोल्बणा भुवो रसं शाद्वलितं च गृह्णते ॥ ६ ॥,agādhatoyahradinītaṭormibhirdravatpurīṣyāḥ pulinaiḥ samantataḥ|na yatra caṇḍāṃśukarā viṣolbaṇā bhuvo rasaṃ śādvalitaṃ ca gṛhṇate|| 6 ||
+10.18.7,वनं कुसुमितं श्रीमन्नदच्चित्रमृगद्विजम् ।गायन्मयूरभ्रमरं कूजत्कोकिलसारसम् ॥ ७ ॥,vanaṃ kusumitaṃ śrīmannadaccitramṛgadvijam|gāyanmayūrabhramaraṃ kūjatkokilasārasam|| 7 ||
+10.18.8,क्रीडिष्यमाणस्तत्क्र्ष्णो भगवान्बलसंयुतः ।वेणुं विरणयन्गोपैर्गोधनैः संवृतोऽविशत् ॥ ८ ॥,krīḍiṣyamāṇastatkrṣṇo bhagavānbalasaṃyutaḥ|veṇuṃ viraṇayangopairgodhanaiḥ saṃvṛto'viśat|| 8 ||
+10.18.9,प्रवालबर्हस्तबक स्रग्धातुकृतभूषणाः ।रामकृष्णादयो गोपा ननृतुर्युयुधुर्जगुः ॥ ९ ॥,pravālabarhastabaka sragdhātukṛtabhūṣaṇāḥ|rāmakṛṣṇādayo gopā nanṛturyuyudhurjaguḥ|| 9 ||
+10.18.10,कृष्णस्य नृत्यतः केचिज्जगुः केचिदवादयन् ।वेणुपाणितलैः शृङ्गैः प्रशशंसुरथापरे ॥ १० ॥,kṛṣṇasya nṛtyataḥ kecijjaguḥ kecidavādayan|veṇupāṇitalaiḥ śṛṅgaiḥ praśaśaṃsurathāpare|| 10 ||
+10.18.11,गोपजातिप्रतिच्छन्ना देवा गोपालरूपिणौ ।ईडिरे कृष्णरामौ च नटा इव नटं नृप ॥ ११ ॥,gopajātipraticchannā devā gopālarūpiṇau|īḍire kṛṣṇarāmau ca naṭā iva naṭaṃ nṛpa|| 11 ||
+10.18.12,भ्रमणैर्लङ्घनैः क्षेपैरास्फोटनविकर्षणैः ।चिक्रीडतुर्नियुद्धेन काकपक्षधरौ क्वचित् ॥ १२ ॥,bhramaṇairlaṅghanaiḥ kṣepairāsphoṭanavikarṣaṇaiḥ|cikrīḍaturniyuddhena kākapakṣadharau kvacit|| 12 ||
+10.18.13,क्वचिन्नृत्यत्सु चान्येषु गायकौ वादकौ स्वयम् ।शशंसतुर्महाराज साधु साध्विति वादिनौ ॥ १३ ॥,kvacinnṛtyatsu cānyeṣu gāyakau vādakau svayam|śaśaṃsaturmahārāja sādhu sādhviti vādinau|| 13 ||
+10.18.14,क्वचिद्बिल्वैः क्वचित्कुम्भैः क्वचामलकमुष्टिभिः ।अस्पृश्यनेत्रबन्धाद्यैः क्वचिन्मृगखगेहया ॥ १४ ॥,kvacidbilvaiḥ kvacitkumbhaiḥ kvacāmalakamuṣṭibhiḥ|aspṛśyanetrabandhādyaiḥ kvacinmṛgakhagehayā|| 14 ||
+10.18.15,क्वचिच्च दर्दुरप्लावैर्विविधैरुपहासकैः ।कदाचित्स्यन्दोलिकया कर्हिचिन्नृपचेष्टया ॥ १५ ॥,kvacicca darduraplāvairvividhairupahāsakaiḥ|kadācitsyandolikayā karhicinnṛpaceṣṭayā|| 15 ||
+10.18.16,एवं तौ लोकसिद्धाभिः क्रीडाभिश्चेरतुर्वने ।नद्यद्रि द्रोणिकुञ्जेषु काननेषु सरःसु च ॥ १६ ॥,evaṃ tau lokasiddhābhiḥ krīḍābhiśceraturvane|nadyadri droṇikuñjeṣu kānaneṣu saraḥsu ca|| 16 ||
+10.18.17,पशूंश्चारयतोर्गोपैस्तद्वने रामकृष्णयोः ।गोपरूपी प्रलम्बोऽगादसुरस्तज्जिहीर्षया ॥ १७ ॥,paśūṃścārayatorgopaistadvane rāmakṛṣṇayoḥ|goparūpī pralambo'gādasurastajjihīrṣayā|| 17 ||
+10.18.18,तं विद्वानपि दाशार्हो भगवान्सर्वदर्शनः ।अन्वमोदत तत्सख्यं वधं तस्य विचिन्तयन् ॥ १८ ॥,taṃ vidvānapi dāśārho bhagavānsarvadarśanaḥ|anvamodata tatsakhyaṃ vadhaṃ tasya vicintayan|| 18 ||
+10.18.19,तत्रोपाहूय गोपालान्कृष्णः प्राह विहारवित् ।हे गोपा विहरिष्यामो द्वन्द्वीभूय यथायथम् ॥ १९ ॥,tatropāhūya gopālānkṛṣṇaḥ prāha vihāravit|he gopā vihariṣyāmo dvandvībhūya yathāyatham|| 19 ||
+10.18.20,तत्र चक्रुः परिवृढौ गोपा रामजनार्दनौ ।कृष्णसङ्घट्टिनः केचिदासन्रामस्य चापरे ॥ २० ॥,tatra cakruḥ parivṛḍhau gopā rāmajanārdanau|kṛṣṇasaṅghaṭṭinaḥ kecidāsanrāmasya cāpare|| 20 ||
+10.18.21,आचेरुर्विविधाः क्रीडा वाह्यवाहकलक्षणाः ।यत्रारोहन्ति जेतारो वहन्ति च पराजिताः ॥ २१ ॥,ācerurvividhāḥ krīḍā vāhyavāhakalakṣaṇāḥ|yatrārohanti jetāro vahanti ca parājitāḥ|| 21 ||
+10.18.22,वहन्तो वाह्यमानाश्च चारयन्तश्च गोधनम् ।भाण्डीरकं नाम वटं जग्मुः कृष्णपुरोगमाः ॥ २२ ॥,vahanto vāhyamānāśca cārayantaśca godhanam|bhāṇḍīrakaṃ nāma vaṭaṃ jagmuḥ kṛṣṇapurogamāḥ|| 22 ||
+10.18.23,रामसङ्घट्टिनो यर्हि श्रीदामवृषभादयः ।क्रीडायां जयिनस्तांस्तानूहुः कृष्णादयो नृप ॥ २३ ॥,rāmasaṅghaṭṭino yarhi śrīdāmavṛṣabhādayaḥ|krīḍāyāṃ jayinastāṃstānūhuḥ kṛṣṇādayo nṛpa|| 23 ||
+10.18.24,उवाह कृष्णो भगवान्श्रीदामानं पराजितः ।वृषभं भद्रसेनस्तु प्रलम्बो रोहिणीसुतम् ॥ २४ ॥,uvāha kṛṣṇo bhagavānśrīdāmānaṃ parājitaḥ|vṛṣabhaṃ bhadrasenastu pralambo rohiṇīsutam|| 24 ||
+10.18.25,अविषह्यं मन्यमानः कृष्णं दानवपुङ्गवः ।वहन् द्रुततरं प्रागादवरोहणतः परम् ॥ २५ ॥,aviṣahyaṃ manyamānaḥ kṛṣṇaṃ dānavapuṅgavaḥ|vahan drutataraṃ prāgādavarohaṇataḥ param|| 25 ||
+10.18.26,तमुद्वहन्धरणिधरेन्द्र गौरवं ।महासुरो विगतरयो निजं वपुः ।स आस्थितः पुरटपरिच्छदो बभौ ।तडिद्द्युमानुडुपतिवाडिवाम्बुदः ॥ २६ ॥,tamudvahandharaṇidharendra gauravaṃ|mahāsuro vigatarayo nijaṃ vapuḥ|sa āsthitaḥ puraṭaparicchado babhau|taḍiddyumānuḍupativāḍivāmbudaḥ|| 26 ||
+10.18.27,निरीक्ष्य तद्वपुरलमम्बरे चरत् ।प्रदीप्तदृग्भ्रुकुटितटोग्रदंष्ट्रकम् ।ज्वलच्छिखं कटककिरीटकुण्डल ।त्विषाद्भुतं हलधर ईषदत्रसत् ॥ २७ ॥,nirīkṣya tadvapuralamambare carat|pradīptadṛgbhrukuṭitaṭogradaṃṣṭrakam|jvalacchikhaṃ kaṭakakirīṭakuṇḍala|tviṣādbhutaṃ haladhara īṣadatrasat|| 27 ||
+10.18.28,अथागतस्मृतिरभयो रिपुं बलो विहाय सार्थमिव हरन्तमात्मनः ।रुषाहनच्छिरसि दृढेन मुष्टिना सुराधिपो गिरिमिव वज्ररंहसा ॥ २८ ॥,athāgatasmṛtirabhayo ripuṃ balo vihāya sārthamiva harantamātmanaḥ|ruṣāhanacchirasi dṛḍhena muṣṭinā surādhipo girimiva vajraraṃhasā|| 28 ||
+10.18.29,स आहतः सपदि विशीर्णमस्तको मुखाद्वमन्रुधिरमपस्मृतोऽसुरः ।महारवं व्यसुरपतत्समीरयन्गिरिर्यथा मघवत आयुधाहतः ॥ २९ ॥,sa āhataḥ sapadi viśīrṇamastako mukhādvamanrudhiramapasmṛto'suraḥ|mahāravaṃ vyasurapatatsamīrayangiriryathā maghavata āyudhāhataḥ|| 29 ||
+10.18.30,दृष्ट्वा प्रलम्बं निहतं बलेन बलशालिना ।गोपाः सुविस्मिता आसन्साधु साध्विति वादिनः ॥ ३० ॥,dṛṣṭvā pralambaṃ nihataṃ balena balaśālinā|gopāḥ suvismitā āsansādhu sādhviti vādinaḥ|| 30 ||
+10.18.31,आशिषोऽभिगृणन्तस्तं प्रशशंसुस्तदर्हणम् ।प्रेत्यागतमिवालिङ्ग्य प्रेमविह्वलचेतसः ॥ ३१ ॥,āśiṣo'bhigṛṇantastaṃ praśaśaṃsustadarhaṇam|pretyāgatamivāliṅgya premavihvalacetasaḥ|| 31 ||
+10.18.32,पापे प्रलम्बे निहते देवाः परमनिर्वृताः ।अभ्यवर्षन्बलं माल्यैः शशंसुः साधु साध्विति ॥ ३२ ॥,pāpe pralambe nihate devāḥ paramanirvṛtāḥ|abhyavarṣanbalaṃ mālyaiḥ śaśaṃsuḥ sādhu sādhviti|| 32 ||
+10.19.1,मुञ्जाटव्यां गवां गोपानां च दावानलाद् रक्षणम् ।श्रीशुक उवाच ।क्रीडासक्तेषु गोपेषु तद्‍गावो दूरचारिणीः ।स्वैरं चरन्त्यो विविशुः तृणलोभेन गह्वरम् ॥ १ ॥,muñjāṭavyāṃ gavāṃ gopānāṃ ca dāvānalād rakṣaṇam|śrīśuka uvāca|krīḍāsakteṣu gopeṣu tad‍gāvo dūracāriṇīḥ|svairaṃ carantyo viviśuḥ tṛṇalobhena gahvaram|| 1 ||
+10.19.2,अजा गावो महिष्यश्च निर्विशन्त्यो वनाद् वनम् ।ईषीकाटवीं निर्विविशुः क्रन्दन्त्यो दावतर्षिताः ॥ २ ॥,ajā gāvo mahiṣyaśca nirviśantyo vanād vanam|īṣīkāṭavīṃ nirviviśuḥ krandantyo dāvatarṣitāḥ|| 2 ||
+10.19.3,तेऽपश्यन्तः पशून् गोपाः कृष्णरामादयस्तदा ।जातानुतापा न विदुः विचिन्वन्तो गवां गतिम् ॥ ३ ॥,te'paśyantaḥ paśūn gopāḥ kṛṣṇarāmādayastadā|jātānutāpā na viduḥ vicinvanto gavāṃ gatim|| 3 ||
+10.19.4,तृणैस्तत्खुरदच्छिन्नैः गोष्पदैः अंकितैर्गवाम् ।मार्गं अन्वगमन् सर्वे नष्टाजीव्या विचेतसः ॥ ४ ॥,tṛṇaistatkhuradacchinnaiḥ goṣpadaiḥ aṃkitairgavām|mārgaṃ anvagaman sarve naṣṭājīvyā vicetasaḥ|| 4 ||
+10.19.5,मुञ्जाटव्यां भ्रष्टमार्गं क्रन्दमानं स्वगोधनम् ।सम्प्राप्य तृषिताः श्रान्ताः ततस्ते संन्यवर्तयन् ॥ ५ ॥,muñjāṭavyāṃ bhraṣṭamārgaṃ krandamānaṃ svagodhanam|samprāpya tṛṣitāḥ śrāntāḥ tataste saṃnyavartayan|| 5 ||
+10.19.6,ता आहूता भगवता मेघगम्भीरया गिरा ।स्वनाम्नां निनदं श्रुत्वा प्रतिनेदुः प्रहर्षिताः ॥ ६ ॥,tā āhūtā bhagavatā meghagambhīrayā girā|svanāmnāṃ ninadaṃ śrutvā pratineduḥ praharṣitāḥ|| 6 ||
+10.19.7,ततः समन्ताद् वनधूमकेतुः ।यदृच्छयाभूत् क्षयकृत् वनौकसाम् ।समीरितः सारथिनोल्बणोल्मुकैः ।विलेलिहानः स्थिरजङ्गमान् महान् ॥ ७ ॥,tataḥ samantād vanadhūmaketuḥ|yadṛcchayābhūt kṣayakṛt vanaukasām|samīritaḥ sārathinolbaṇolmukaiḥ|vilelihānaḥ sthirajaṅgamān mahān|| 7 ||
+10.19.8,तं आपतन्तं परितो दवाग्निं ।गोपाश्च गावः प्रसमीक्ष्य भीताः ।ऊचुश्च कृष्णं सबलं प्रपन्ना ।यथा हरिं मृत्युभयार्दिता जनाः ॥ ८ ॥,taṃ āpatantaṃ parito davāgniṃ|gopāśca gāvaḥ prasamīkṣya bhītāḥ|ūcuśca kṛṣṇaṃ sabalaṃ prapannā|yathā hariṃ mṛtyubhayārditā janāḥ|| 8 ||
+10.19.9,कृष्ण कृष्ण महावीर हे रामामित विक्रम ।दावाग्निना दह्यमानान् प्रपन्नान् त्रातुमर्हथः ॥ ९ ॥,kṛṣṇa kṛṣṇa mahāvīra he rāmāmita vikrama|dāvāgninā dahyamānān prapannān trātumarhathaḥ|| 9 ||
+10.19.10,नूनं त्वद्‍बान्धवाः ���ृष्ण न चार्हन्त्यवसीदितुम् ।वयं हि सर्वधर्मज्ञ त्वन्नाथाः त्वत्परायणाः ॥ १० ॥,nūnaṃ tvad‍bāndhavāḥ kṛṣṇa na cārhantyavasīditum|vayaṃ hi sarvadharmajña tvannāthāḥ tvatparāyaṇāḥ|| 10 ||
+10.19.11,श्रीशुक उवाच ।वचो निशम्य कृपणं बन्धूनां भगवान् हरिः ।निमीलयत मा भैष्ट लोचनानीत्यभाषत ॥ ११ ॥,śrīśuka uvāca|vaco niśamya kṛpaṇaṃ bandhūnāṃ bhagavān hariḥ|nimīlayata mā bhaiṣṭa locanānītyabhāṣata|| 11 ||
+10.19.12,तथेति मीलिताक्षेषु भगवान् अग्निमुल्बणम् ।पीत्वा मुखेन तान्कृच्छ्राद् योगाधीशो व्यमोचयत् ॥ १२ ॥,tatheti mīlitākṣeṣu bhagavān agnimulbaṇam|pītvā mukhena tānkṛcchrād yogādhīśo vyamocayat|| 12 ||
+10.19.13,ततश्च तेऽक्षीण्युन्मील्य पुनर्भाण्डीरमापिताः ।निशाम्य विस्मिता आसन् आत्मानं गाश्च मोचिताः ॥ १३ ॥,tataśca te'kṣīṇyunmīlya punarbhāṇḍīramāpitāḥ|niśāmya vismitā āsan ātmānaṃ gāśca mocitāḥ|| 13 ||
+10.19.14,कृष्णस्य योगवीर्यं तद् योगमायानुभावितम् ।दावाग्नेरात्मनः क्षेमं वीक्ष्य ते मेनिरेऽमरम् ॥ १४ ॥,kṛṣṇasya yogavīryaṃ tad yogamāyānubhāvitam|dāvāgnerātmanaḥ kṣemaṃ vīkṣya te menire'maram|| 14 ||
+10.19.15,गाः सन्निवर्त्य सायाह्ने सहरामो जनार्दनः ।वेणुं विरणयन् गोष्ठं अगाद् गोपैरभिष्टुतः ॥ १५ ॥,gāḥ sannivartya sāyāhne saharāmo janārdanaḥ|veṇuṃ viraṇayan goṣṭhaṃ agād gopairabhiṣṭutaḥ|| 15 ||
+10.19.16,गोपीनां परमानन्द आसीद् गोविन्ददर्शने ।क्षणं युगशतमिव यासां येन विनाभवत् ॥ १६ ॥,gopīnāṃ paramānanda āsīd govindadarśane|kṣaṇaṃ yugaśatamiva yāsāṃ yena vinābhavat|| 16 ||
+10.19.19,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे एकोनविंशोऽध्यायः ॥ १९ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe ekonaviṃśo'dhyāyaḥ|| 19 ||
+10.20.1,प्रावृड्वर्णनं शरद्वर्णनं च ।श्रीशुक उवाच ।तयोस्तदद्‍भुतं कर्म दावाग्नेर्मोक्षमात्मनः ।गोपाः स्त्रीभ्यः समाचख्युः प्रलम्बवधमेव च ॥ १ ॥,prāvṛḍvarṇanaṃ śaradvarṇanaṃ ca|śrīśuka uvāca|tayostadad‍bhutaṃ karma dāvāgnermokṣamātmanaḥ|gopāḥ strībhyaḥ samācakhyuḥ pralambavadhameva ca|| 1 ||
+10.20.2,गोपवृद्धाश्च गोप्यश्च तदुपाकर्ण्य विस्मिताः ।मेनिरे देवप्रवरौ कृष्णरामौ व्रजं गतौ ॥ २ ॥,gopavṛddhāśca gopyaśca tadupākarṇya vismitāḥ|menire devapravarau kṛṣṇarāmau vrajaṃ gatau|| 2 ||
+10.20.3,ततः प्रावर्तत प्रावृट् सर्वसत्त्वसमुद्‍भवा ।विद्योतमानपरिधिः विस्फूर्जित नभस्तला ॥ ३ ॥,tataḥ prāvartata prāvṛṭ sarvasattvasamud‍bhavā|vidyotamānaparidhiḥ visphūrjita nabhastalā|| 3 ||
+10.20.4,सान्द्रनीलाम्बुदैर्व्योम सविद्युत् स्तनयित्‍नुभिः ।अस्पष्टज्योतिः आच्छन्नं ब्रह्मेव सगुणं बभौ ॥ ४ ॥,sāndranīlāmbudairvyoma savidyut stanayit‍nubhiḥ|aspaṣṭajyotiḥ ācchannaṃ brahmeva saguṇaṃ babhau|| 4 ||
+10.20.5,अष्टौ मासान् निपीतं यद् भूम्याश्चोदमयं वसु ।स्वगोभिर्मोक्तुमारेभे पर्जन्यः काल आगते ॥ ५ ॥,aṣṭau māsān nipītaṃ yad bhūmyāścodamayaṃ vasu|svagobhirmoktumārebhe parjanyaḥ kāla āgate|| 5 ||
+10.20.6,तडिद्वन्तो महामेघाः चण्ड श्वसन वेपिताः ।प्रीणनं जीवनं ह्यस्य मुमुचुः करुणा इव ॥ ६ ॥,taḍidvanto mahāmeghāḥ caṇḍa śvasana vepitāḥ|prīṇanaṃ jīvanaṃ hyasya mumucuḥ karuṇā iva|| 6 ||
+10.20.7,तपःकृशा देवमीढा आसीद् वर्षीयसी मही ।यथैव काम्यतपसः तनुः सम्प्राप्य तत्फलम् ॥ ७ ॥,tapaḥkṛśā devamīḍhā āsīd varṣīyasī mahī|yathaiva kāmyatapasaḥ tanuḥ samprāpya tatphalam|| 7 ||
+10.20.8,निशामुखेषु खद्योताः तमसा भान्ति न ग्रहाः ।यथा पापेन पाखण्डा न हि वेदाः कलौ युगे ॥ ८ ॥,niśāmukheṣu khadyotāḥ tamasā bhānti na grahāḥ|yathā pāpena pākhaṇḍā na hi vedāḥ kalau yuge|| 8 ||
+10.20.9,श्रुत्वा पर्जन्यनिनदं मण्डुकाः व्यसृजन् गिरः ।तूष्णीं शयानाः प्राग् यद्वद् ब्राह्मणा नियमात्यये ॥ ९ ॥,śrutvā parjanyaninadaṃ maṇḍukāḥ vyasṛjan giraḥ|tūṣṇīṃ śayānāḥ prāg yadvad brāhmaṇā niyamātyaye|| 9 ||
+10.20.10,आसन् उत्पथवाहिन्यः क्षुद्रनद्योऽनुशुष्यतीः ।पुंसो यथास्वतंत्रस्य देहद्रविण सम्पदः ॥ १० ॥,āsan utpathavāhinyaḥ kṣudranadyo'nuśuṣyatīḥ|puṃso yathāsvataṃtrasya dehadraviṇa sampadaḥ|| 10 ||
+10.20.11,हरिता हरिभिः शष्पैः इन्द्रगोपैश्च लोहिता ।उच्छिलीन्ध्रकृतच्छाया नृणां श्रीरिव भूरभूत् ॥ ११ ॥,haritā haribhiḥ śaṣpaiḥ indragopaiśca lohitā|ucchilīndhrakṛtacchāyā nṛṇāṃ śrīriva bhūrabhūt|| 11 ||
+10.20.12,क्षेत्राणि शष्यसम्पद्भिः कर्षकाणां मुदं ददुः ।मानिनां उनुतापं वै दैवाधीनं अजानताम् ॥ १२ ॥,kṣetrāṇi śaṣyasampadbhiḥ karṣakāṇāṃ mudaṃ daduḥ|mānināṃ unutāpaṃ vai daivādhīnaṃ ajānatām|| 12 ||
+10.20.13,जलस्थलौकसः सर्वे नववारिनिषेवया ।अबिभ्रन् रुचिरं रूपं यथा हरिनिषेवया ॥ १३ ॥,jalasthalaukasaḥ sarve navavāriniṣevayā|abibhran ruciraṃ rūpaṃ yathā hariniṣevayā|| 13 ||
+10.20.14,सरिद्भी सङ्गतः सिन्धुः चुक्षोभ श्वसनोर्मिमान् ।अपक्वयोगिनश्चित्तं कामाक्तं गुणयुग् यथा ॥ १४ ॥,saridbhī saṅgataḥ sindhuḥ cukṣobha śvasanormimān|apakvayoginaścittaṃ kāmāktaṃ guṇayug yathā|| 14 ||
+10.20.15,गिरयो वर्षधाराभिः हन्यमाना न विव्यथुः ।अभिभूयमाना व्यसनैः यथा अधोक्षजचेतसः ॥ १५ ॥,girayo varṣadhārābhiḥ hanyamānā na vivyathuḥ|abhibhūyamānā vyasanaiḥ yathā adhokṣajacetasaḥ|| 15 ||
+10.20.16,मार्गा बभूवुः सन्दिग्धाः तृणैश्छन्ना ह्यसंस्कृताः ।नाभ्यस्यमानाः श्रुतयो द्विजैः कालहता इव ॥ १६ ॥,mārgā babhūvuḥ sandigdhāḥ tṛṇaiśchannā hyasaṃskṛtāḥ|nābhyasyamānāḥ śrutayo dvijaiḥ kālahatā iva|| 16 ||
+10.20.17,लोकबन्धुषु मेघेषु विद्युतश्चलसौहृदाः ।स्थैर्यं न चक्रुः कामिन्यः पुरुषेषु गुणिष्विव ॥ १७ ॥,lokabandhuṣu megheṣu vidyutaścalasauhṛdāḥ|sthairyaṃ na cakruḥ kāminyaḥ puruṣeṣu guṇiṣviva|| 17 ||
+10.20.18,धनुर्वियति माहेन्द्रं निर्गुणं च गुणिन्यभात् ।व्यक्ते गुणव्यतिकरे अगुणवान् पुरुषो यथा ॥ १८ ॥,dhanurviyati māhendraṃ nirguṇaṃ ca guṇinyabhāt|vyakte guṇavyatikare aguṇavān puruṣo yathā|| 18 ||
+10.20.19,न रराजोडुपश्छन्नः स्वज्योत्स्नाराजितैर्घनैः ।अहंमत्या भासितया स्वभासा पुरुष��� यथा ॥ १९ ॥,na rarājoḍupaśchannaḥ svajyotsnārājitairghanaiḥ|ahaṃmatyā bhāsitayā svabhāsā puruṣo yathā|| 19 ||
+10.20.20,मेघागमोत्सवा हृष्टाः प्रत्यनन्दन् शिखण्डिनः ।गृहेषु तप्ता निर्विण्णा यथाच्युतजनागमे ॥ २० ॥,meghāgamotsavā hṛṣṭāḥ pratyanandan śikhaṇḍinaḥ|gṛheṣu taptā nirviṇṇā yathācyutajanāgame|| 20 ||
+10.20.21,पीत्वापः पादपाः पद्भिः आसन्नानात्ममूर्तयः ।प्राक् क्षामास्तपसा श्रान्ता यथा कामानुसेवया ॥ २१ ॥,pītvāpaḥ pādapāḥ padbhiḥ āsannānātmamūrtayaḥ|prāk kṣāmāstapasā śrāntā yathā kāmānusevayā|| 21 ||
+10.20.22,सरःस्वशान्तरोधःसु न्यूषुरङ्गापि सारसाः ।गृहेष्वशान्तकृत्येषु ग्राम्या इव दुराशयाः ॥ २२ ॥,saraḥsvaśāntarodhaḥsu nyūṣuraṅgāpi sārasāḥ|gṛheṣvaśāntakṛtyeṣu grāmyā iva durāśayāḥ|| 22 ||
+10.20.23,जलौघैर्निरभिद्यन्त सेतवो वर्षतीश्वरे ।पाषण्डिनामसद्वादैः वेदमार्गाः कलौ यथा ॥ २३ ॥,jalaughairnirabhidyanta setavo varṣatīśvare|pāṣaṇḍināmasadvādaiḥ vedamārgāḥ kalau yathā|| 23 ||
+10.20.24,व्यमुञ्चन् वान्वायुभिर्नुन्ना भूतेभ्योऽथामृतं घनाः ।यथाऽशिषो विश्पतयः काले काले द्विजेरिताः ॥ २४ ॥,vyamuñcan vānvāyubhirnunnā bhūtebhyo'thāmṛtaṃ ghanāḥ|yathā'śiṣo viśpatayaḥ kāle kāle dvijeritāḥ|| 24 ||
+10.20.25,एवं वनं तद् वर्षिष्ठं पक्वखर्जुर जम्बुमत् ।गोगोपालैर्वृतो रन्तुं सबलः प्राविशद् हरिः ॥ २५ ॥,evaṃ vanaṃ tad varṣiṣṭhaṃ pakvakharjura jambumat|gogopālairvṛto rantuṃ sabalaḥ prāviśad hariḥ|| 25 ||
+10.20.26,धेनवो मन्दगामिन्य ऊधोभारेण भूयसा ।ययुर्भगवताऽहूता द्रुतं प्रीत्या स्नुतस्तनीः ॥ २६ ॥,dhenavo mandagāminya ūdhobhāreṇa bhūyasā|yayurbhagavatā'hūtā drutaṃ prītyā snutastanīḥ|| 26 ||
+10.20.27,वनौकसः प्रमुदिता वनराजीर्मधुच्युतः ।जलधारा गिरेर्नादाद् आसन्ना ददृशे गुहाः ॥ २७ ॥,vanaukasaḥ pramuditā vanarājīrmadhucyutaḥ|jaladhārā girernādād āsannā dadṛśe guhāḥ|| 27 ||
+10.20.28,क्वचिद् वनस्पतिक्रोडे गुहायां चाभिवर्षति ।निर्विश्य भगवान् रेमे कन्दमूलफलाशनः ॥ २८ ॥,kvacid vanaspatikroḍe guhāyāṃ cābhivarṣati|nirviśya bhagavān reme kandamūlaphalāśanaḥ|| 28 ||
+10.20.29,दध्योदनं समानीतं शिलायां सलिलान्तिके ।सम्भोजनीयैर्बुभुजे गोपैः सङ्कर्षणान्वितः ॥ २९ ॥,dadhyodanaṃ samānītaṃ śilāyāṃ salilāntike|sambhojanīyairbubhuje gopaiḥ saṅkarṣaṇānvitaḥ|| 29 ||
+10.20.30,शाद्वलोपरि संविश्य चर्वतो मीलितेक्षणान् ।तृप्तान् वृषा वत्सतरान् गाश्च स्वोधोभरश्रमाः ॥ ३० ॥,śādvalopari saṃviśya carvato mīlitekṣaṇān|tṛptān vṛṣā vatsatarān gāśca svodhobharaśramāḥ|| 30 ||
+10.20.31,प्रावृट्श्रियं च तां वीक्ष्य सर्वभूतमुदावहाम् ।भगवान् पूजयांचक्रे आत्मशक्त्युपबृंहिताम् ॥ ३१ ॥,prāvṛṭśriyaṃ ca tāṃ vīkṣya sarvabhūtamudāvahām|bhagavān pūjayāṃcakre ātmaśaktyupabṛṃhitām|| 31 ||
+10.20.32,एवं निवसतोस्तस्मिन् रामकेशवयोर्व्रजे ।शरत् समभवद् व्यभ्रा स्वच्छाम्ब्वपरुषानिला ॥ ३२ ॥,evaṃ nivasatostasmin rāmakeśavayorvraje|śarat samabhavad vyabhrā svacchāmbvaparuṣānilā|| 32 ||
+10.20.33,शरदा नीरजोत्पत्त्या नीरा���ि प्रकृतिं ययुः ।भ्रष्टानामिव चेतांसि पुनर्योगनिषेवया ॥ ३३ ॥,śaradā nīrajotpattyā nīrāṇi prakṛtiṃ yayuḥ|bhraṣṭānāmiva cetāṃsi punaryoganiṣevayā|| 33 ||
+10.20.34,व्योम्नोऽब्भ्रं भूतशाबल्यं भुवः पङ्कमपां मलम् ।शरत् जहाराश्रमिणां कृष्णे भक्तिर्यथाशुभम् ॥ ३४ ॥,vyomno'bbhraṃ bhūtaśābalyaṃ bhuvaḥ paṅkamapāṃ malam|śarat jahārāśramiṇāṃ kṛṣṇe bhaktiryathāśubham|| 34 ||
+10.20.35,सर्वस्वं जलदा हित्वा विरेजुः शुभ्रवर्चसः ।यथा त्यक्तैषणाः शान्ता मुनयो मुक्तकिल्बिषाः ॥ ३५ ॥,sarvasvaṃ jaladā hitvā virejuḥ śubhravarcasaḥ|yathā tyaktaiṣaṇāḥ śāntā munayo muktakilbiṣāḥ|| 35 ||
+10.20.36,गिरयो मुमुचुस्तोयं क्वचिन्न मुमुचुः शिवम् ।यथा ज्ञानामृतं काले ज्ञानिनो ददते न वा ॥ ३६ ॥,girayo mumucustoyaṃ kvacinna mumucuḥ śivam|yathā jñānāmṛtaṃ kāle jñānino dadate na vā|| 36 ||
+10.20.37,नैवाविदन् क्षीयमाणं जलं गाधजलेचराः ।यथाऽयुरन्वहं क्षय्यं नरा मूढाः कुटुम्बिनः ॥ ३७ ॥,naivāvidan kṣīyamāṇaṃ jalaṃ gādhajalecarāḥ|yathā'yuranvahaṃ kṣayyaṃ narā mūḍhāḥ kuṭumbinaḥ|| 37 ||
+10.20.38,गाधवारिचरास्तापं अविन्दन् शरदर्कजम् ।यथा दरिद्रः कृपणः कुटुम्ब्यविजितेन्द्रियः ॥ ३८ ॥,gādhavāricarāstāpaṃ avindan śaradarkajam|yathā daridraḥ kṛpaṇaḥ kuṭumbyavijitendriyaḥ|| 38 ||
+10.20.39,शनैः शनैर्जहुः पङ्कं स्थलान्यामं च वीरुधः ।यथाहंममतां धीराः शरीरादिष्वनात्मसु ॥ ३९ ॥,śanaiḥ śanairjahuḥ paṅkaṃ sthalānyāmaṃ ca vīrudhaḥ|yathāhaṃmamatāṃ dhīrāḥ śarīrādiṣvanātmasu|| 39 ||
+10.20.40,निश्चलाम्बुरभूत् तूष्णीं समुद्रः शरदागमे ।आत्मनि उपरते सम्यङ् मुनिर्व्युपरतागमः ॥ ४० ॥,niścalāmburabhūt tūṣṇīṃ samudraḥ śaradāgame|ātmani uparate samyaṅ munirvyuparatāgamaḥ|| 40 ||
+10.20.41,केदारेभ्यस्त्वपोऽगृह्णन् कर्षका दृढसेतुभिः ।यथा प्राणैः स्रवज्ज्ञानं तन्निरोधेन योगिनः ॥ ४१ ॥,kedārebhyastvapo'gṛhṇan karṣakā dṛḍhasetubhiḥ|yathā prāṇaiḥ sravajjñānaṃ tannirodhena yoginaḥ|| 41 ||
+10.20.42,शरदर्कांशुजांस्तापान् भूतानां उडुपोऽहरत् ।देहाभिमानजं बोधो मुकुन्दो व्रजयोषिताम् ॥ ४२ ॥,śaradarkāṃśujāṃstāpān bhūtānāṃ uḍupo'harat|dehābhimānajaṃ bodho mukundo vrajayoṣitām|| 42 ||
+10.20.43,खमशोभत निर्मेघं शरद् विमलतारकम् ।सत्त्वयुक्तं यथा चित्तं शब्दब्रह्मार्थदर्शनम् ॥ ४३ ॥,khamaśobhata nirmeghaṃ śarad vimalatārakam|sattvayuktaṃ yathā cittaṃ śabdabrahmārthadarśanam|| 43 ||
+10.20.44,अखण्डमण्डलो व्योम्नि रराजोडुगणैः शशी ।यथा यदुपतिः कृष्णो वृष्णिचक्रावृतो भुवि ॥ ४४ ॥,akhaṇḍamaṇḍalo vyomni rarājoḍugaṇaiḥ śaśī|yathā yadupatiḥ kṛṣṇo vṛṣṇicakrāvṛto bhuvi|| 44 ||
+10.20.45,आश्लिष्य समशीतोष्णं प्रसून वनमारुतम् ।जनास्तापं जहुर्गोप्यो न कृष्णहृतचेतसः ॥ ४५ ॥,āśliṣya samaśītoṣṇaṃ prasūna vanamārutam|janāstāpaṃ jahurgopyo na kṛṣṇahṛtacetasaḥ|| 45 ||
+10.20.46,गावो मृगाः खगा नार्यः पुष्पिण्यः शरदाभवन् ।अन्वीयमानाः स्ववृषैः फलैरीशक्रिया इव ॥ ४६ ॥,gāvo mṛgāḥ khagā nāryaḥ puṣpiṇyaḥ śaradābhavan|anvīyamānāḥ svavṛṣaiḥ phalairīśakriyā iva|| 46 ||
+10.20.47,उदहृष्यन् वारिजानि सूर्योत्थाने कुमुद् विना ।राज्ञा तु निर्भया लोका यथा दस्यून् विना नृप ॥ ४७ ॥,udahṛṣyan vārijāni sūryotthāne kumud vinā|rājñā tu nirbhayā lokā yathā dasyūn vinā nṛpa|| 47 ||
+10.20.48,पुरग्रामेष्वाग्रयणैः इन्द्रियैश्च महोत्सवैः ।बभौ भूः पक्वसस्याढ्या कलाभ्यां नितरां हरेः ॥ ४८ ॥,puragrāmeṣvāgrayaṇaiḥ indriyaiśca mahotsavaiḥ|babhau bhūḥ pakvasasyāḍhyā kalābhyāṃ nitarāṃ hareḥ|| 48 ||
+10.20.49,वणिङ्मुनि नृपस्नाता निर्गम्यार्थान् प्रपेदिरे ।वर्षरुद्धा यथा सिद्धाः स्वपिण्डान् काल आगते ॥ ४९ ॥,vaṇiṅmuni nṛpasnātā nirgamyārthān prapedire|varṣaruddhā yathā siddhāḥ svapiṇḍān kāla āgate|| 49 ||
+10.20.20,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे विंशोऽध्यायः ॥ २० ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe viṃśo'dhyāyaḥ|| 20 ||
+10.21.1,वेणुगीतम्भगवतो मधुरं ।वेणुनादं आकर्ण्य गोपीभिः तद्गुणगानम् ।श्रीशुक उवाच ।इत्थं शरत् स्वच्छजलं पद्माकरसुगन्धिना ।न्यविशद् वायुना वातं स गोगोपालकोऽच्युतः ॥ १ ॥,veṇugītambhagavato madhuraṃ|veṇunādaṃ ākarṇya gopībhiḥ tadguṇagānam|śrīśuka uvāca|itthaṃ śarat svacchajalaṃ padmākarasugandhinā|nyaviśad vāyunā vātaṃ sa gogopālako'cyutaḥ|| 1 ||
+10.21.2,कुसुमितवनराजिशुष्मिभृङ्ग ।द्विजकुलघुष्टसरःसरिन्महीध्रम् ।मधुपतिरवगाह्य चारयन् गाः ।सहपशुपालबलश्चुकूज वेणुम् ॥ २ ॥,kusumitavanarājiśuṣmibhṛṅga|dvijakulaghuṣṭasaraḥsarinmahīdhram|madhupatiravagāhya cārayan gāḥ|sahapaśupālabalaścukūja veṇum|| 2 ||
+10.21.3,तद् व्रजस्त्रिय आश्रुत्य वेणुगीतं स्मरोदयम् ।काश्चित् परोक्षं कृष्णस्य स्वसखीभ्योऽन्ववर्णयन् ॥ ३ ॥,tad vrajastriya āśrutya veṇugītaṃ smarodayam|kāścit parokṣaṃ kṛṣṇasya svasakhībhyo'nvavarṇayan|| 3 ||
+10.21.4,तद् वर्णयितुमारब्धाः स्मरन्त्यः कृष्णचेष्टितम् ।नाशकन् स्मरवेगेन विक्षिप्तमनसो नृप ॥ ४ ॥,tad varṇayitumārabdhāḥ smarantyaḥ kṛṣṇaceṣṭitam|nāśakan smaravegena vikṣiptamanaso nṛpa|| 4 ||
+10.21.5,बर्हापीडं नटवरवपुः कर्णयोः कर्णिकारं ।बिभ्रद् वासः कनककपिशं वैजयन्तीं च मालाम् ।रन्ध्रान् वेणोरधरसुधयापूरयन् गोपवृन्दैः ।वृन्दारण्यं स्वपदरमणं प्राविशद् गीतकीर्तिः ॥ ५ ॥,barhāpīḍaṃ naṭavaravapuḥ karṇayoḥ karṇikāraṃ|bibhrad vāsaḥ kanakakapiśaṃ vaijayantīṃ ca mālām|randhrān veṇoradharasudhayāpūrayan gopavṛndaiḥ|vṛndāraṇyaṃ svapadaramaṇaṃ prāviśad gītakīrtiḥ|| 5 ||
+10.21.6,इति वेणुरवं राजन् सर्वभूतमनोहरम् ।श्रुत्वा व्रजस्त्रियः सर्वा वर्णयन्त्योऽभिरेभिरे ॥ ६ ॥,iti veṇuravaṃ rājan sarvabhūtamanoharam|śrutvā vrajastriyaḥ sarvā varṇayantyo'bhirebhire|| 6 ||
+10.21.7,श्रीगोप्य ऊचुः ।अक्षण्वतां फलमिदं न परं विदामः ।सख्यः पशूननु विवेशयतोर्वयस्यैः ।वक्त्रं व्रजेशसुतयोरनवेणुजुष्टं ।यैर्वा निपीतमनुरक्तकटाक्षमोक्षम् ॥ ७ ॥,śrīgopya ūcuḥ|akṣaṇvatāṃ phalamidaṃ na paraṃ vidāmaḥ|sakhyaḥ paśūnanu viveśayatorvayasyaiḥ|vaktraṃ vrajeśasutayoranaveṇujuṣṭaṃ|yairvā nipītamanuraktakaṭākṣamokṣam|| 7 ||
+10.21.8,चूतप्रवालबर्हस्तबक् उत्पलाब्ज ।मालानुपृक्तपरिधान विचित्रवेशौ ।मध्ये विरेजतुरलं पशुपालगोष्ठ्यां ।रङ्गे यथा नटवरौ क्व च गायमानौ ॥ ८ ॥,cūtapravālabarhastabak utpalābja|mālānupṛktaparidhāna vicitraveśau|madhye virejaturalaṃ paśupālagoṣṭhyāṃ|raṅge yathā naṭavarau kva ca gāyamānau|| 8 ||
+10.21.9,गोप्यः किमाचरदयं कुशलं स्म वेणुः ।दामोदराधरसुधामपि गोपिकानाम् ।भुङ्क्ते स्वयं यदवशिष्टरसं ह्रदिन्यो ।हृष्यत्त्वचोऽश्रु मुमुचुस्तरवो यथाऽर्याः ॥ ९ ॥,gopyaḥ kimācaradayaṃ kuśalaṃ sma veṇuḥ|dāmodarādharasudhāmapi gopikānām|bhuṅkte svayaṃ yadavaśiṣṭarasaṃ hradinyo|hṛṣyattvaco'śru mumucustaravo yathā'ryāḥ|| 9 ||
+10.21.10,वृन्दावनं सखि भुवो वितनोति कीर्तिं ।यद् देवकीसुतपदाम्बु जलब्धलक्ष्मि ।गोविन्दवेणुमनु मत्तमयूरनृत्यं ।प्रेक्ष्याद्रिसान्ववरतान्यसमस्तसत्त्वम् ॥ १० ॥,vṛndāvanaṃ sakhi bhuvo vitanoti kīrtiṃ|yad devakīsutapadāmbu jalabdhalakṣmi|govindaveṇumanu mattamayūranṛtyaṃ|prekṣyādrisānvavaratānyasamastasattvam|| 10 ||
+10.21.11,धन्याः स्म मूढमतयोऽपि हरिण्य एता ।या नन्दनन्दनमुपात्त विचित्रवेशम् ।आकर्ण्य वेणुरणितं सहकृष्णसाराः ।पूजां दधुर्विरचितां प्रणयावलोकैः ॥ ११ ॥,dhanyāḥ sma mūḍhamatayo'pi hariṇya etā|yā nandanandanamupātta vicitraveśam|ākarṇya veṇuraṇitaṃ sahakṛṣṇasārāḥ|pūjāṃ dadhurviracitāṃ praṇayāvalokaiḥ|| 11 ||
+10.21.12,कृष्णं निरीक्ष्य वनितोत्सवरूपशीलं ।श्रुत्वा च तत्क्वणितवेणु विविक्तगीतम् ।देव्यो विमानगतयः स्मरनुन्नसारा ।भ्रश्यत् प्रसूनकबरा मुमुहुर्विनीव्यः ॥ १२ ॥,kṛṣṇaṃ nirīkṣya vanitotsavarūpaśīlaṃ|śrutvā ca tatkvaṇitaveṇu viviktagītam|devyo vimānagatayaḥ smaranunnasārā|bhraśyat prasūnakabarā mumuhurvinīvyaḥ|| 12 ||
+10.21.13,गावश्च कृष्णमुखनिर्गतवेणुगीत ।पीयूषमुत्तभितकर्णपुटैः पिबन्त्यः ।शावाः स्नुतस्तनपयःकवलाः स्म तस्थुः ।गोविन्दमात्मनि दृशाश्रुकलाः स्पृशन्त्यः ॥ १३ ॥,gāvaśca kṛṣṇamukhanirgataveṇugīta|pīyūṣamuttabhitakarṇapuṭaiḥ pibantyaḥ|śāvāḥ snutastanapayaḥkavalāḥ sma tasthuḥ|govindamātmani dṛśāśrukalāḥ spṛśantyaḥ|| 13 ||
+10.21.14,प्रायो बताम्ब विहगा मुनयो वनेऽस्मिन् ।कृष्णेक्षितं तदुदितं कलवेणुगीतम् ।आरुह्य ये द्रुमभुजान् रुचिरप्रवालान् ।श्रृण्वत्यमीलितदृशो विगतान्यवाचः ॥ १४ ॥,prāyo batāmba vihagā munayo vane'smin|kṛṣṇekṣitaṃ taduditaṃ kalaveṇugītam|āruhya ye drumabhujān rucirapravālān|śrṛṇvatyamīlitadṛśo vigatānyavācaḥ|| 14 ||
+10.21.15,नद्यस्तदा तदुपधार्य मुकुन्दगीतम् ।आवर्तलक्षित मनोभवभग्नवेगाः ।आलिङ्गनस्थगितमूर्मिभुजैर्मुरारेः ।गृह्णन्ति पादयुगलं कमलोपहाराः ॥ १५ ॥,nadyastadā tadupadhārya mukundagītam|āvartalakṣita manobhavabhagnavegāḥ|āliṅganasthagitamūrmibhujairmurāreḥ|gṛhṇanti pādayugalaṃ kamalopahārāḥ|| 15 ||
+10.21.16,दृष्ट्वाऽतपे व्रजपशून् सह रामगोपैः ।सञ्चा���यन्तमनु वेणुमुदीरयन्तम् ।प्रेमप्रवृद्ध उदितः कुसुमावलीभिः ।सख्युर्व्यधात् स्ववपुषाम्बुद आतपत्रम् ॥ १६ ॥,dṛṣṭvā'tape vrajapaśūn saha rāmagopaiḥ|sañcārayantamanu veṇumudīrayantam|premapravṛddha uditaḥ kusumāvalībhiḥ|sakhyurvyadhāt svavapuṣāmbuda ātapatram|| 16 ||
+10.21.17,पूर्णाः पुलिन्द्य उरुगायपदाब्जराग ।श्रीकुङ्कुमेन दयितास्तनमण्डितेन ।तद्दर्शनस्मररुजस्तृणरूषितेन ।लिम्पन्त्य आननकुचेषु जहुस्तदाधिम् ॥ १७ ॥,pūrṇāḥ pulindya urugāyapadābjarāga|śrīkuṅkumena dayitāstanamaṇḍitena|taddarśanasmararujastṛṇarūṣitena|limpantya ānanakuceṣu jahustadādhim|| 17 ||
+10.21.18,हन्तायमद्रिरबला हरिदासवर्यो ।यद् रामकृष्णचरणस्परशप्रमोदः ।मानं तनोति सहगोगणयोस्तयोर्यत् ।पानीयसूयवस कन्दरकन्दमूलैः ॥ १८ ॥,hantāyamadrirabalā haridāsavaryo|yad rāmakṛṣṇacaraṇasparaśapramodaḥ|mānaṃ tanoti sahagogaṇayostayoryat|pānīyasūyavasa kandarakandamūlaiḥ|| 18 ||
+10.21.19,गा गोपकैरनुवनं नयतोरुदार ।वेणुस्वनैः कलपदैस्तनुभृत्सु सख्यः ।अस्पन्दनं गतिमतां पुलकस्तरुणां ।निर्योगपाशकृत लक्षणयोर्विचित्रम् ॥ १९ ॥,gā gopakairanuvanaṃ nayatorudāra|veṇusvanaiḥ kalapadaistanubhṛtsu sakhyaḥ|aspandanaṃ gatimatāṃ pulakastaruṇāṃ|niryogapāśakṛta lakṣaṇayorvicitram|| 19 ||
+10.21.20,एवंविधा भगवतो या वृन्दावनचारिणः ।वर्णयन्त्यो मिथो गोप्यः क्रीडास्तन्मयतां ययुः ॥ २० ॥,evaṃvidhā bhagavato yā vṛndāvanacāriṇaḥ|varṇayantyo mitho gopyaḥ krīḍāstanmayatāṃ yayuḥ|| 20 ||
+10.21.21,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे एकविंशोऽध्यायः ॥ २१ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe ekaviṃśo'dhyāyaḥ|| 21 ||
+10.22.1,चीरहरणलीला ।श्रीशुक उवाच ।हेमन्ते प्रथमे मासि नन्दव्रजकुमारिकाः ।चेरुर्हविष्यं भुञ्जानाः कात्यायन्यर्चनव्रतम् ॥ १ ॥,cīraharaṇalīlā|śrīśuka uvāca|hemante prathame māsi nandavrajakumārikāḥ|cerurhaviṣyaṃ bhuñjānāḥ kātyāyanyarcanavratam|| 1 ||
+10.22.2,आप्लुत्याम्भसि कालिन्द्या जलान्ते चोदितेऽरुणे ।कृत्वा प्रतिकृतिं देवीं आनर्चुः नृप सैकतीम् ॥ २ ॥,āplutyāmbhasi kālindyā jalānte codite'ruṇe|kṛtvā pratikṛtiṃ devīṃ ānarcuḥ nṛpa saikatīm|| 2 ||
+10.22.3,गन्धैर्माल्यैः सुरभिभिः बलिभिर्धूपदीपकैः ।उच्चावचैश्चोपहारैः प्रवालफल तण्डुलैः ॥ ३ ॥,gandhairmālyaiḥ surabhibhiḥ balibhirdhūpadīpakaiḥ|uccāvacaiścopahāraiḥ pravālaphala taṇḍulaiḥ|| 3 ||
+10.22.4,कात्यायनि महामाये महायोगिन्यधीश्वरि ।नन्दगोपसुतं देवि पतिं मे कुरु ते नमः ।इति मन्त्रं जपन्त्यस्ताः पूजां चक्रुः कुमारिकाः ॥ ४ ॥,kātyāyani mahāmāye mahāyoginyadhīśvari|nandagopasutaṃ devi patiṃ me kuru te namaḥ|iti mantraṃ japantyastāḥ pūjāṃ cakruḥ kumārikāḥ|| 4 ||
+10.22.5,एवं मासं व्रतं चेरुः कुमार्यः कृष्णचेतसः ।भद्रकालीं समानर्चुः भूयान्नन्दसुतः पतिः ॥ ५ ॥,evaṃ māsaṃ vrataṃ ceruḥ kumāryaḥ kṛṣṇacetasaḥ|bhadrakālīṃ samānarcuḥ bhūyānnandasutaḥ patiḥ|| 5 ||
+10.22.6,ऊषस्युत्थाय ग���त्रैः स्वैरन्योन्या बद्धबाहवः ।कृष्णं उच्चैर्जगुर्यान्त्यः कालिन्द्यां स्नातुमन्वहम् ॥ ६ ॥,ūṣasyutthāya gotraiḥ svairanyonyā baddhabāhavaḥ|kṛṣṇaṃ uccairjaguryāntyaḥ kālindyāṃ snātumanvaham|| 6 ||
+10.22.7,नद्याः कदाचिदागत्य तीरे निक्षिप्य पूर्ववत् ।वासांसि कृष्णं गायन्त्यो विजह्रुः सलिले मुदा ॥ ७ ॥,nadyāḥ kadācidāgatya tīre nikṣipya pūrvavat|vāsāṃsi kṛṣṇaṃ gāyantyo vijahruḥ salile mudā|| 7 ||
+10.22.8,भगवान् तदभिप्रेत्य कृष्णो योगेश्वरेश्वरः ।वयस्यैरावृतस्तत्र गतस्तत्कर्मसिद्धये ॥ ८ ॥,bhagavān tadabhipretya kṛṣṇo yogeśvareśvaraḥ|vayasyairāvṛtastatra gatastatkarmasiddhaye|| 8 ||
+10.22.9,तासां वासांस्युपादाय नीपमारुह्य सत्वरः ।हसद्भिः प्रहसन् बालैः परिहासमुवाच ह ॥ ९ ॥,tāsāṃ vāsāṃsyupādāya nīpamāruhya satvaraḥ|hasadbhiḥ prahasan bālaiḥ parihāsamuvāca ha|| 9 ||
+10.22.10,अत्रागत्याबलाः कामं स्वं स्वं वासः प्रगृह्यताम् ।सत्यं ब्रवाणि नो नर्म यद्यूयं व्रतकर्शिताः ॥ १० ॥,atrāgatyābalāḥ kāmaṃ svaṃ svaṃ vāsaḥ pragṛhyatām|satyaṃ bravāṇi no narma yadyūyaṃ vratakarśitāḥ|| 10 ||
+10.22.11,न मयोदितपूर्वं वा अनृतं तदिमे विदुः ।एकैकशः प्रतीच्छध्वं सहैवेति सुमध्यमाः ॥ ११ ॥,na mayoditapūrvaṃ vā anṛtaṃ tadime viduḥ|ekaikaśaḥ pratīcchadhvaṃ sahaiveti sumadhyamāḥ|| 11 ||
+10.22.12,तस्य तत् क्ष्वेलितं दृष्ट्वा गोप्यः प्रेमपरिप्लुताः ।व्रीडिताः प्रेक्ष्य चान्योन्यं जातहासा न निर्ययुः ॥ १२ ॥,tasya tat kṣvelitaṃ dṛṣṭvā gopyaḥ premapariplutāḥ|vrīḍitāḥ prekṣya cānyonyaṃ jātahāsā na niryayuḥ|| 12 ||
+10.22.13,एवं ब्रुवति गोविन्दे नर्मणाऽक्षिप्तचेतसः ।आकण्ठमग्नाः शीतोदे वेपमानास्तमब्रुवन् ॥ १३ ॥,evaṃ bruvati govinde narmaṇā'kṣiptacetasaḥ|ākaṇṭhamagnāḥ śītode vepamānāstamabruvan|| 13 ||
+10.22.14,मानयं भोः कृथास्त्वां तु नन्दगोपसुतं प्रियम् ।जानीमोऽङ्ग व्रजश्लाघ्यं देहि वासांसि वेपिताः ॥ १४ ॥,mānayaṃ bhoḥ kṛthāstvāṃ tu nandagopasutaṃ priyam|jānīmo'ṅga vrajaślāghyaṃ dehi vāsāṃsi vepitāḥ|| 14 ||
+10.22.15,श्यामसुन्दर ते दास्यः करवाम तवोदितम् ।देहि वासांसि धर्मज्ञ नो चेद् राज्ञे ब्रुवाम हे ॥ १५ ॥,śyāmasundara te dāsyaḥ karavāma tavoditam|dehi vāsāṃsi dharmajña no ced rājñe bruvāma he|| 15 ||
+10.22.16,श्रीभगवानुवाच ।भवत्यो यदि मे दास्यो मयोक्तं वा करिष्यथ ।अत्रागत्य स्ववासांसि प्रतीच्छन्तु शुचिस्मिताः ॥ १६ ॥,śrībhagavānuvāca|bhavatyo yadi me dāsyo mayoktaṃ vā kariṣyatha|atrāgatya svavāsāṃsi pratīcchantu śucismitāḥ|| 16 ||
+10.22.17,ततो जलाशयात् सर्वा दारिकाः शीतवेपिताः ।पाणिभ्यां योनिमाच्छाद्य प्रोत्तेरुः शीतकर्शिताः ॥ १७ ॥,tato jalāśayāt sarvā dārikāḥ śītavepitāḥ|pāṇibhyāṃ yonimācchādya protteruḥ śītakarśitāḥ|| 17 ||
+10.22.18,भगवानाहता वीक्ष्य शुद्ध भावप्रसादितः ।स्कन्धे निधाय वासांसि प्रीतः प्रोवाच सस्मितम् ॥ १८ ॥,bhagavānāhatā vīkṣya śuddha bhāvaprasāditaḥ|skandhe nidhāya vāsāṃsi prītaḥ provāca sasmitam|| 18 ||
+10.22.19,यूयं विवस्त्रा यदपो धृतव्��ता ।व्यगाहतैतत् तदु देवहेलनम् ।बद्ध्वाञ्जलिं मूर्ध्न्यपनुत्तयेंऽहसः ।कृत्वा नमोऽधो वसनं प्रगृह्यताम् ॥ १९ ॥,yūyaṃ vivastrā yadapo dhṛtavratā|vyagāhataitat tadu devahelanam|baddhvāñjaliṃ mūrdhnyapanuttayeṃ'hasaḥ|kṛtvā namo'dho vasanaṃ pragṛhyatām|| 19 ||
+10.22.20,इत्यच्युतेनाभिहितं व्रजाबला ।मत्वा विवस्त्राप्लवनं व्रतच्युतिम् ।तत्पूर्तिकामास्तदशेषकर्मणां ।साक्षात्कृतं नेमुरवद्यमृग् यतः ॥ २० ॥,ityacyutenābhihitaṃ vrajābalā|matvā vivastrāplavanaṃ vratacyutim|tatpūrtikāmāstadaśeṣakarmaṇāṃ|sākṣātkṛtaṃ nemuravadyamṛg yataḥ|| 20 ||
+10.22.21,तास्तथावनता दृष्ट्वा भगवान् देवकीसुतः ।वासांसि ताभ्यः प्रायच्छत् करुणस्तेन तोषितः ॥ २१ ॥,tāstathāvanatā dṛṣṭvā bhagavān devakīsutaḥ|vāsāṃsi tābhyaḥ prāyacchat karuṇastena toṣitaḥ|| 21 ||
+10.22.22,दृढं प्रलब्धास्त्रपया च हापिताः ।प्रस्तोभिताः क्रीडनवच्च कारिताः ।वस्त्राणि चैवापहृतान्यथाप्यमुं ।ता नाभ्यसूयन् प्रियसङ्गनिर्वृताः ॥ २२ ॥,dṛḍhaṃ pralabdhāstrapayā ca hāpitāḥ|prastobhitāḥ krīḍanavacca kāritāḥ|vastrāṇi caivāpahṛtānyathāpyamuṃ|tā nābhyasūyan priyasaṅganirvṛtāḥ|| 22 ||
+10.22.23,परिधाय स्ववासांसि प्रेष्ठसङ्गमसज्जिताः ।गृहीतचित्ता नो चेलुः तस्मिन् लज्जायितेक्षणाः ॥ २३ ॥,paridhāya svavāsāṃsi preṣṭhasaṅgamasajjitāḥ|gṛhītacittā no celuḥ tasmin lajjāyitekṣaṇāḥ|| 23 ||
+10.22.24,तासां विज्ञाय भगवान् स्वपादस्पर्शकाम्यया ।धृतव्रतानां सङ्कल्पं आह दामोदरोऽबलाः ॥ २४ ॥,tāsāṃ vijñāya bhagavān svapādasparśakāmyayā|dhṛtavratānāṃ saṅkalpaṃ āha dāmodaro'balāḥ|| 24 ||
+10.22.25,सङ्कल्पो विदितः साध्व्यो भवतीनां मदर्चनम् ।मयानुमोदितः सोऽसौ सत्यो भवितुमर्हति ॥ २५ ॥,saṅkalpo viditaḥ sādhvyo bhavatīnāṃ madarcanam|mayānumoditaḥ so'sau satyo bhavitumarhati|| 25 ||
+10.22.26,न मय्यावेशितधियां कामः कामाय कल्पते ।भर्जिता क्वथिता धाना प्रायो बीजाय नेशते ॥ २६ ॥,na mayyāveśitadhiyāṃ kāmaḥ kāmāya kalpate|bharjitā kvathitā dhānā prāyo bījāya neśate|| 26 ||
+10.22.27,याताबला व्रजं सिद्धा मयेमा रंस्यथा क्षपाः ।यदुद्दिश्य व्रतमिदं चेरुरार्यार्चनं सतीः ॥ २७ ॥,yātābalā vrajaṃ siddhā mayemā raṃsyathā kṣapāḥ|yaduddiśya vratamidaṃ cerurāryārcanaṃ satīḥ|| 27 ||
+10.22.28,श्रीशुक उवाच ।इत्यादिष्टा भगवता लब्धकामाः कुमारिकाः ।ध्यायन्त्यस्तत् पदाम्भोजं कृच्छ्रात् निर्विविशुर्व्रजम् ॥ २८ ॥,śrīśuka uvāca|ityādiṣṭā bhagavatā labdhakāmāḥ kumārikāḥ|dhyāyantyastat padāmbhojaṃ kṛcchrāt nirviviśurvrajam|| 28 ||
+10.22.29,अथ गोपैः परिवृतो भगवान् देवकीसुतः ।वृन्दावनाद् गतो दूरं चारयन् गाः सहाग्रजः ॥ २९ ॥,atha gopaiḥ parivṛto bhagavān devakīsutaḥ|vṛndāvanād gato dūraṃ cārayan gāḥ sahāgrajaḥ|| 29 ||
+10.22.30,निदघार्कातपे तिग्मे छायाभिः स्वाभिरात्मनः ।आतपत्रायितान् वीक्ष्य द्रुमानाह व्रजौकसः ॥ ३० ॥,nidaghārkātape tigme chāyābhiḥ svābhirātmanaḥ|ātapatrāyitān vīkṣya drumānāha vrajaukasaḥ|| 30 ||
+10.22.31,हे स्तोककृष्ण हे अंशो श्रीदाम��् सुबलार्जुन ।विशालर्षभ तेजस्विन् देवप्रस्थ वरूथप ॥ ३१ ॥,he stokakṛṣṇa he aṃśo śrīdāman subalārjuna|viśālarṣabha tejasvin devaprastha varūthapa|| 31 ||
+10.22.32,पश्यतैतान् महाभागान् परार्थैकान्तजीवितान् ।वातवर्षातपहिमान् सहन्तो वारयन्ति नः ॥ ३२ ॥,paśyataitān mahābhāgān parārthaikāntajīvitān|vātavarṣātapahimān sahanto vārayanti naḥ|| 32 ||
+10.22.33,अहो एषां वरं जन्म सर्व प्राण्युपजीवनम् ।सुजनस्येव येषां वै विमुखा यान्ति नार्थिनः ॥ ३३ ॥,aho eṣāṃ varaṃ janma sarva prāṇyupajīvanam|sujanasyeva yeṣāṃ vai vimukhā yānti nārthinaḥ|| 33 ||
+10.22.34,पत्रपुष्पफलच्छाया मूलवल्कलदारुभिः ।गन्धनिर्यासभस्मास्थि तोक्मैः कामान् वितन्वते ॥ ३४ ॥,patrapuṣpaphalacchāyā mūlavalkaladārubhiḥ|gandhaniryāsabhasmāsthi tokmaiḥ kāmān vitanvate|| 34 ||
+10.22.35,एतावत् जन्मसाफल्यं देहिनामिह देहिषु ।प्राणैरर्थैर्धिया वाचा श्रेय एवाचरेत् सदा ॥ ३५ ॥,etāvat janmasāphalyaṃ dehināmiha dehiṣu|prāṇairarthairdhiyā vācā śreya evācaret sadā|| 35 ||
+10.22.36,इति प्रवालस्तबक फलपुष्पदलोत्करैः ।तरूणां नम्रशाखानां मध्यतो यमुनां गतः ॥ ३६ ॥,iti pravālastabaka phalapuṣpadalotkaraiḥ|tarūṇāṃ namraśākhānāṃ madhyato yamunāṃ gataḥ|| 36 ||
+10.22.37,तत्र गाः पाययित्वापः सुमृष्टाः शीतलाः शिवाः ।ततो नृप स्वयं गोपाः कामं स्वादु पपुर्जलम् ॥ ३७ ॥,tatra gāḥ pāyayitvāpaḥ sumṛṣṭāḥ śītalāḥ śivāḥ|tato nṛpa svayaṃ gopāḥ kāmaṃ svādu papurjalam|| 37 ||
+10.22.38,तस्या उपवने कामं चारयन्तः पशून् नृप ।कृष्णरामौ उवुपागम्य क्षुधार्ता इदमब्रवन् ॥ ३८ ॥,tasyā upavane kāmaṃ cārayantaḥ paśūn nṛpa|kṛṣṇarāmau uvupāgamya kṣudhārtā idamabravan|| 38 ||
+10.22.22,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे द्वाविंशोऽध्यायः ॥ २२ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe dvāviṃśo'dhyāyaḥ|| 22 ||
+10.23.1,अन्नयाञ्चामिषेण यज्ञपत्‍नीषु अनुग्रहः ।श्रीगोप ऊचुः ।राम राम महाबाहो कृष्ण दुष्टनिबर्हण ।एषा वै बाधते क्षुत् नः तच्छान्तिं कर्तुमर्हथः ॥ १ ॥,annayāñcāmiṣeṇa yajñapat‍nīṣu anugrahaḥ|śrīgopa ūcuḥ|rāma rāma mahābāho kṛṣṇa duṣṭanibarhaṇa|eṣā vai bādhate kṣut naḥ tacchāntiṃ kartumarhathaḥ|| 1 ||
+10.23.2,श्रीशुक उवाच ।इति विज्ञापितो गोपैः भगवान् देवकीसुतः ।भक्ताया विप्रभार्यायाः प्रसीदन् इदमब्रवीत् ॥ २ ॥,śrīśuka uvāca|iti vijñāpito gopaiḥ bhagavān devakīsutaḥ|bhaktāyā viprabhāryāyāḥ prasīdan idamabravīt|| 2 ||
+10.23.3,प्रयात देवयजनं ब्राह्मणा ब्रह्मवादिनः ।सत्रं आङ्गिरसं नाम ह्यासते स्वर्गकाम्यया ॥ ३ ॥,prayāta devayajanaṃ brāhmaṇā brahmavādinaḥ|satraṃ āṅgirasaṃ nāma hyāsate svargakāmyayā|| 3 ||
+10.23.4,तत्र गत्वौदनं गोपा याचतास्मद् विसर्जिताः ।कीर्तयन्तो भगवत आर्यस्य मम चाभिधाम् ॥ ४ ॥,tatra gatvaudanaṃ gopā yācatāsmad visarjitāḥ|kīrtayanto bhagavata āryasya mama cābhidhām|| 4 ||
+10.23.5,इत्यादिष्टा भगवता गत्वा याचन्त ते तथा ।कृताञ्जलिपुटा विप्रान् ���ण्डवत् पतिता भुवि ॥ ५ ॥,ityādiṣṭā bhagavatā gatvā yācanta te tathā|kṛtāñjalipuṭā viprān daṇḍavat patitā bhuvi|| 5 ||
+10.23.6,हे भूमिदेवाः श्रृणुत कृष्णस्यादेशकारिणः ।प्राप्ताञ्जानीत भद्रं वो गोपान् नो रामचोदितान् ॥ ६ ॥,he bhūmidevāḥ śrṛṇuta kṛṣṇasyādeśakāriṇaḥ|prāptāñjānīta bhadraṃ vo gopān no rāmacoditān|| 6 ||
+10.23.7,गाश्चारयतौ अविदूर ओदनं ।रामाच्युतौ वो लषतो बुभुक्षितौ ।तयोर्द्विजा ओदनमर्थिनोर्यदि ।श्रद्धा च वो यच्छत धर्मवित्तमाः ॥ ७ ॥,gāścārayatau avidūra odanaṃ|rāmācyutau vo laṣato bubhukṣitau|tayordvijā odanamarthinoryadi|śraddhā ca vo yacchata dharmavittamāḥ|| 7 ||
+10.23.8,दीक्षायाः पशुसंस्थायाः सौत्रामण्याश्च सत्तमाः ।अन्यत्र दीक्षितस्यापि नान्नमश्नन् हि दुष्यति ॥ ८ ॥,dīkṣāyāḥ paśusaṃsthāyāḥ sautrāmaṇyāśca sattamāḥ|anyatra dīkṣitasyāpi nānnamaśnan hi duṣyati|| 8 ||
+10.23.9,इति ते भगवद् याच्ञां शृण्वन्तोऽपि न शुश्रुवुः ।क्षुद्राशा भूरिकर्माणो बालिशा वृद्धमानिनः ॥ ९ ॥,iti te bhagavad yācñāṃ śṛṇvanto'pi na śuśruvuḥ|kṣudrāśā bhūrikarmāṇo bāliśā vṛddhamāninaḥ|| 9 ||
+10.23.10,देशः कालः पृथग् द्रव्यं मंत्रतंत्रर्त्विजोऽग्नयः ।देवता यजमानश्च क्रतुर्धर्मश्च यन्मयः ॥ १० ॥,deśaḥ kālaḥ pṛthag dravyaṃ maṃtrataṃtrartvijo'gnayaḥ|devatā yajamānaśca kraturdharmaśca yanmayaḥ|| 10 ||
+10.23.11,तं ब्रह्म परमं साक्षाद् भगवन्तं अधोक्षजम् ।मनुष्यदृष्ट्या दुष्प्रज्ञा मर्त्यात्मानो न मेनिरे ॥ ११ ॥,taṃ brahma paramaṃ sākṣād bhagavantaṃ adhokṣajam|manuṣyadṛṣṭyā duṣprajñā martyātmāno na menire|| 11 ||
+10.23.12,न ते यदोमिति प्रोचुः न नेति च परन्तप ।गोपा निराशाः प्रत्येत्य तथोचुः कृष्णरामयोः ॥ १२ ॥,na te yadomiti procuḥ na neti ca parantapa|gopā nirāśāḥ pratyetya tathocuḥ kṛṣṇarāmayoḥ|| 12 ||
+10.23.13,तदुपाकर्ण्य भगवान् प्रहस्य जगदीश्वरः ।व्याजहार पुनर्गोपान् दर्शयँलौकिकीं गतिम् ॥ १३ ॥,tadupākarṇya bhagavān prahasya jagadīśvaraḥ|vyājahāra punargopān darśayaṃlaukikīṃ gatim|| 13 ||
+10.23.14,मां ज्ञापयत पत्‍नीभ्यः ससङ्कर्षणमागतम् ।दास्यन्ति काममन्नं वः स्निग्धा मय्युषिता धिया ॥ १४ ॥,māṃ jñāpayata pat‍nībhyaḥ sasaṅkarṣaṇamāgatam|dāsyanti kāmamannaṃ vaḥ snigdhā mayyuṣitā dhiyā|| 14 ||
+10.23.15,गत्वाथ पत्‍नीशालायां दृष्ट्वासीनाः स्वलङ्कृताः ।नत्वा द्विजसतीर्गोपाः प्रश्रिता इदमब्रुवन् ॥ १५ ॥,gatvātha pat‍nīśālāyāṃ dṛṣṭvāsīnāḥ svalaṅkṛtāḥ|natvā dvijasatīrgopāḥ praśritā idamabruvan|| 15 ||
+10.23.16,नमो वो विप्रपत्‍नीभ्यो निबोधत वचांसि नः ।इतोऽविदूरे चरता कृष्णेनेहेषिता वयम् ॥ १६ ॥,namo vo viprapat‍nībhyo nibodhata vacāṃsi naḥ|ito'vidūre caratā kṛṣṇeneheṣitā vayam|| 16 ||
+10.23.17,गाश्चारयन् स गोपालैः सरामो दूरमागतः ।बुभुक्षितस्य तस्यान्नं सानुगस्य प्रदीयताम् ॥ १७ ॥,gāścārayan sa gopālaiḥ sarāmo dūramāgataḥ|bubhukṣitasya tasyānnaṃ sānugasya pradīyatām|| 17 ||
+10.23.18,श्रुत्वाच्युतं उपायातं नित्यं तद्दर्शनोत्सुकाः ।तत्कथाक्षिप्तमनसो बभूवुर्जातसम्भ्रमाः ॥ १८ ॥,śrutvācyutaṃ upāyātaṃ nityaṃ taddarśanotsukāḥ|tatkathākṣiptamanaso babhūvurjātasambhramāḥ|| 18 ||
+10.23.19,चतुर्विधं बहुगुणं अन्नमादाय भाजनैः ।अभिसस्रुः प्रियं सर्वाः समुद्रमिव निम्नगाः ॥ १९ ॥,caturvidhaṃ bahuguṇaṃ annamādāya bhājanaiḥ|abhisasruḥ priyaṃ sarvāḥ samudramiva nimnagāḥ|| 19 ||
+10.23.20,निषिध्यमानाः पतिभिः भ्रातृभिर्बन्धुभिः सुतैः ।भगवति उत्तमश्लोके दीर्घश्रुत धृताशयाः ॥ २० ॥,niṣidhyamānāḥ patibhiḥ bhrātṛbhirbandhubhiḥ sutaiḥ|bhagavati uttamaśloke dīrghaśruta dhṛtāśayāḥ|| 20 ||
+10.23.21,यमुनोपवनेऽशोक नवपल्लवमण्डिते ।विचरन्तं वृतं गोपैः साग्रजं ददृशुः स्त्रियः ॥ २१ ॥,yamunopavane'śoka navapallavamaṇḍite|vicarantaṃ vṛtaṃ gopaiḥ sāgrajaṃ dadṛśuḥ striyaḥ|| 21 ||
+10.23.22,श्यामं हिरण्यपरिधिं वनमाल्यबर्ह ।धातुप्रवालनटवेषमनव्रतांसे ।विन्यस्तहस्तमितरेण धुनानमब्जं ।कर्णोत्पलालक कपोलमुखाब्जहासम् ॥ २२ ॥,śyāmaṃ hiraṇyaparidhiṃ vanamālyabarha|dhātupravālanaṭaveṣamanavratāṃse|vinyastahastamitareṇa dhunānamabjaṃ|karṇotpalālaka kapolamukhābjahāsam|| 22 ||
+10.23.23,प्रायःश्रुतप्रियतमोदयकर्णपूरैः ।यस्मिन् निमग्नमनसः तं अथाक्षिरंध्रैः ।अन्तः प्रवेश्य सुचिरं परिरभ्य तापं ।प्राज्ञं यथाभिमतयो विजहुर्नरेन्द्र ॥ २३ ॥,prāyaḥśrutapriyatamodayakarṇapūraiḥ|yasmin nimagnamanasaḥ taṃ athākṣiraṃdhraiḥ|antaḥ praveśya suciraṃ parirabhya tāpaṃ|prājñaṃ yathābhimatayo vijahurnarendra|| 23 ||
+10.23.24,तास्तथा त्यक्तसर्वाशाः प्राप्ता आत्मदिदृक्षया ।विज्ञायाखिलदृग्द्रष्टा प्राह प्रहसिताननः ॥ २४ ॥,tāstathā tyaktasarvāśāḥ prāptā ātmadidṛkṣayā|vijñāyākhiladṛgdraṣṭā prāha prahasitānanaḥ|| 24 ||
+10.23.25,स्वागतं वो महाभागा आस्यतां करवाम किम् ।यन्नो दिदृक्षया प्राप्ता उपपन्नमिदं हि वः ॥ २५ ॥,svāgataṃ vo mahābhāgā āsyatāṃ karavāma kim|yanno didṛkṣayā prāptā upapannamidaṃ hi vaḥ|| 25 ||
+10.23.26,नन्वद्धा मयि कुर्वन्ति कुशलाः स्वार्थदर्शिनः ।अहैतुक्यव्यवहितां भक्तिमात्मप्रिये यथा ॥ २६ ॥,nanvaddhā mayi kurvanti kuśalāḥ svārthadarśinaḥ|ahaitukyavyavahitāṃ bhaktimātmapriye yathā|| 26 ||
+10.23.27,प्राणबुद्धिमनःस्वात्म दारापत्यधनादयः ।यत्सम्पर्कात् प्रिया आसन् ततः को न्वपरः प्रियः ॥ २७ ॥,prāṇabuddhimanaḥsvātma dārāpatyadhanādayaḥ|yatsamparkāt priyā āsan tataḥ ko nvaparaḥ priyaḥ|| 27 ||
+10.23.28,तद् यात देवयजनं पतयो वो द्विजातयः ।स्वसत्रं पारयिष्यन्ति युष्माभिर्गृहमेधिनः ॥ २८ ॥,tad yāta devayajanaṃ patayo vo dvijātayaḥ|svasatraṃ pārayiṣyanti yuṣmābhirgṛhamedhinaḥ|| 28 ||
+10.23.29,श्रीपत्‍न्य ऊचुः ।मैवं विभोऽर्हति भवान्गदितुं नृशंसं ।सत्यं कुरुष्व निगमं तव पादमूलम् ।प्राप्ता वयं तुलसिदाम पदावसृष्टं ।केशैर्निवोढुमतिलङ्घ्य समस्तबन्धून् ॥ २९ ॥,śrīpat‍nya ūcuḥ|maivaṃ vibho'rhati bhavāngadituṃ nṛśaṃsaṃ|satyaṃ kuruṣva nigamaṃ tava pādamūlam|prāptā vayaṃ tulasidāma padāvasṛṣṭaṃ|keśairnivoḍhumatilaṅghya samastabandhūn|| 29 ||
+10.23.30,गृह्णन्ति नो न पतयः पितरौ सुत�� वा ।न भ्रातृबन्धुसुहृदः कुत एव चान्ये ।तस्माद् भवत्प्रपदयोः पतितात्मनां नो ।नान्या भवेद् गतिररिन्दम तद् विधेहि ॥ ३० ॥,gṛhṇanti no na patayaḥ pitarau sutā vā|na bhrātṛbandhusuhṛdaḥ kuta eva cānye|tasmād bhavatprapadayoḥ patitātmanāṃ no|nānyā bhaved gatirarindama tad vidhehi|| 30 ||
+10.23.31,श्रीभगवानुवाच ।पतयो नाभ्यसूयेरन् पितृभ्रातृसुतादयः ।लोकाश्च वो मयोपेता देवा अप्यनुमन्वते ॥ ३१ ॥,śrībhagavānuvāca|patayo nābhyasūyeran pitṛbhrātṛsutādayaḥ|lokāśca vo mayopetā devā apyanumanvate|| 31 ||
+10.23.32,न प्रीतयेऽनुरागाय ह्यङ्गसङ्गो नृणामिह ।तन्मनो मयि युञ्जाना अचिरान् मामवाप्स्यथ ॥ ३२ ॥,na prītaye'nurāgāya hyaṅgasaṅgo nṛṇāmiha|tanmano mayi yuñjānā acirān māmavāpsyatha|| 32 ||
+10.23.33,श्रीशुक उवाच ।इत्युक्ता द्विजपत्‍न्यस्ता यज्ञवाटं पुनर्गताः ।ते चानसूयवः स्वाभिः स्त्रीभिः सत्रमपारयन् ॥ ३३ ॥,śrīśuka uvāca|ityuktā dvijapat‍nyastā yajñavāṭaṃ punargatāḥ|te cānasūyavaḥ svābhiḥ strībhiḥ satramapārayan|| 33 ||
+10.23.34,तत्रैका विधृता भर्त्रा भगवन्तं यथाश्रुतम् ।हृदोपगुह्य विजहौ देहं कर्मानुबन्धनम् ॥ ३४ ॥,tatraikā vidhṛtā bhartrā bhagavantaṃ yathāśrutam|hṛdopaguhya vijahau dehaṃ karmānubandhanam|| 34 ||
+10.23.35,भगवानपि गोविन्दः तेनैवान्नेन गोपकान् ।चतुर्विधेनाशयित्वा स्वयं च बुभुजे प्रभुः ॥ ३५ ॥,bhagavānapi govindaḥ tenaivānnena gopakān|caturvidhenāśayitvā svayaṃ ca bubhuje prabhuḥ|| 35 ||
+10.23.36,एवं लीलानरवपुः नृलोकमनुशीलयन् ।रेमे गोगोपगोपीनां रमयन्रूपवाक्कृतैः ॥ ३६ ॥,evaṃ līlānaravapuḥ nṛlokamanuśīlayan|reme gogopagopīnāṃ ramayanrūpavākkṛtaiḥ|| 36 ||
+10.23.37,अथानुस्मृत्य विप्रास्ते अन्वतप्यन् कृतागसः ।यद् विश्वेश्वरयोर्याच्ञां अहन्म नृविडम्बयोः ॥ ३७ ॥,athānusmṛtya viprāste anvatapyan kṛtāgasaḥ|yad viśveśvarayoryācñāṃ ahanma nṛviḍambayoḥ|| 37 ||
+10.23.38,दृष्ट्वा स्त्रीणां भगवति कृष्णे भक्तिमलौकिकीम् ।आत्मानं च तया हीनं अनुतप्ता व्यगर्हयन् ॥ ३८ ॥,dṛṣṭvā strīṇāṃ bhagavati kṛṣṇe bhaktimalaukikīm|ātmānaṃ ca tayā hīnaṃ anutaptā vyagarhayan|| 38 ||
+10.23.39,धिग्जन्म नः त्रिवृत् विद्यां धिग् व्रतं धिग् बहुज्ञताम् ।धिक्कुलं धिक् क्रियादाक्ष्यं विमुखा ये त्वधोक्षजे ॥ ३९ ॥,dhigjanma naḥ trivṛt vidyāṃ dhig vrataṃ dhig bahujñatām|dhikkulaṃ dhik kriyādākṣyaṃ vimukhā ye tvadhokṣaje|| 39 ||
+10.23.40,नूनं भगवतो माया योगिनामपि मोहिनी ।यस् वयं गुरवो नृणां स्वार्थे मुह्यामहे द्विजाः ॥ ४० ॥,nūnaṃ bhagavato māyā yogināmapi mohinī|yas vayaṃ guravo nṛṇāṃ svārthe muhyāmahe dvijāḥ|| 40 ||
+10.23.41,अहो पश्यत नारीणां अपि कृष्णे जगद्‍गुरौ ।दुरन्तभावं योऽविध्यन् मृत्युपाशान् गृहाभिधान् ॥ ४१ ॥,aho paśyata nārīṇāṃ api kṛṣṇe jagad‍gurau|durantabhāvaṃ yo'vidhyan mṛtyupāśān gṛhābhidhān|| 41 ||
+10.23.42,नासां द्विजातिसंस्कारो न निवासो गुरावपि ।न तपो नात्ममीमांसा न शौचं न क्रियाः शुभाः ॥ ४२ ॥,nāsāṃ dvijātisaṃskāro na nivāso gurāvapi|na tapo nātmamīmāṃsā na śaucaṃ na kriyāḥ śubhāḥ|| 42 ||
+10.23.43,तथापि ह्युत्तमःश्लोके कृष्णे योगेश्वरेश्वरे ।भक्तिर्दृढा न चास्माकं संस्कारादिमतामपि ॥ ४३ ॥,tathāpi hyuttamaḥśloke kṛṣṇe yogeśvareśvare|bhaktirdṛḍhā na cāsmākaṃ saṃskārādimatāmapi|| 43 ||
+10.23.44,ननु स्वार्थविमूढानां प्रमत्तानां गृहेहया ।अहो नः स्मारयामास गोपवाक्यैः सतां गतिः ॥ ४४ ॥,nanu svārthavimūḍhānāṃ pramattānāṃ gṛhehayā|aho naḥ smārayāmāsa gopavākyaiḥ satāṃ gatiḥ|| 44 ||
+10.23.45,अन्यथा पूर्णकामस्य कैवल्याद्यशिषां पतेः ।ईशितव्यैः किमस्माभिः ईशस्यैतद् विडम्बनम् ॥ ४५ ॥,anyathā pūrṇakāmasya kaivalyādyaśiṣāṃ pateḥ|īśitavyaiḥ kimasmābhiḥ īśasyaitad viḍambanam|| 45 ||
+10.23.46,हित्वान्यान् भजते यं श्रीः पादस्पर्शाशया सकृत् ।स्वात्मदोषापवर्गेण तद्याच्ञा जनमोहिनी ॥ ४६ ॥,hitvānyān bhajate yaṃ śrīḥ pādasparśāśayā sakṛt|svātmadoṣāpavargeṇa tadyācñā janamohinī|| 46 ||
+10.23.47,देशः कालः पृथग्द्रव्यं मंत्रतंत्रर्त्विजोऽग्नयः ।देवता यजमानश्च क्रतुर्धर्मश्च यन्मयः ॥ ४७ ॥,deśaḥ kālaḥ pṛthagdravyaṃ maṃtrataṃtrartvijo'gnayaḥ|devatā yajamānaśca kraturdharmaśca yanmayaḥ|| 47 ||
+10.23.48,स एष भगवान् साक्षाद् विष्णुर्योगेश्वरेश्वरः ।जातो यदुष्वित्याश्रृण्म ह्यपि मूढा न विद्महे ॥ ४८ ॥,sa eṣa bhagavān sākṣād viṣṇuryogeśvareśvaraḥ|jāto yaduṣvityāśrṛṇma hyapi mūḍhā na vidmahe|| 48 ||
+10.23.49,अहो वयं धन्यतमा येषां नस्तादृशीः स्त्रियः ।भक्त्या यासां मतिर्जाता अस्माकं निश्चला हरौ ॥ ४९ ॥,aho vayaṃ dhanyatamā yeṣāṃ nastādṛśīḥ striyaḥ|bhaktyā yāsāṃ matirjātā asmākaṃ niścalā harau|| 49 ||
+10.23.50,नमस्तुभ्यं भगवते कृष्णायाकुण्ठमेधसे ।यन्मायामोहितधियो भ्रमामः कर्मवर्त्मसु ॥ ५० ॥,namastubhyaṃ bhagavate kṛṣṇāyākuṇṭhamedhase|yanmāyāmohitadhiyo bhramāmaḥ karmavartmasu|| 50 ||
+10.23.51,स वै न आद्यः पुरुषः स्वमायामोहितात्मनाम् ।अविज्ञतानुभावानां क्षन्तुमर्हत्यतिक्रमम् ॥ ५१ ॥,sa vai na ādyaḥ puruṣaḥ svamāyāmohitātmanām|avijñatānubhāvānāṃ kṣantumarhatyatikramam|| 51 ||
+10.23.52,इति स्वाघमनुस्मृत्य कृष्णे ते कृतहेलनाः ।दिदृक्षवोऽप्यच्युतयोः कंसाद्‍भीता न चाचलन् ॥ ५२ ॥,iti svāghamanusmṛtya kṛṣṇe te kṛtahelanāḥ|didṛkṣavo'pyacyutayoḥ kaṃsād‍bhītā na cācalan|| 52 ||
+10.23.23,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे त्रयोविंशोऽध्यायः ॥ २३ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe trayoviṃśo'dhyāyaḥ|| 23 ||
+10.24.1,इंद्रमखभङ्ग ।श्रीशुक उवाच ।भगवानपि तत्रैव बलदेवेन संयुतः ।अपश्यत् निवसन् गोपान् इन्द्रयागकृतोद्यमान् ॥ १ ॥,iṃdramakhabhaṅga|śrīśuka uvāca|bhagavānapi tatraiva baladevena saṃyutaḥ|apaśyat nivasan gopān indrayāgakṛtodyamān|| 1 ||
+10.24.2,तदभिज्ञोऽपि भगवान् सर्वात्मा सर्वदर्शनः ।प्रश्रयावनतोऽपृच्छत् वृद्धान् नन्दपुरोगमान् ॥ २ ॥,tadabhijño'pi bhagavān sarvātmā sarvadarśanaḥ|praśrayāvanato'pṛcchat vṛddhān nandapurogamān|| 2 ||
+10.24.3,कथ्यतां मे पितः को��यं सम्भ्रमो व उपागतः ।किं फलं कस्य चोद्देशः केन वा साध्यते मखः ॥ ३ ॥,kathyatāṃ me pitaḥ ko'yaṃ sambhramo va upāgataḥ|kiṃ phalaṃ kasya coddeśaḥ kena vā sādhyate makhaḥ|| 3 ||
+10.24.4,एतद्‍ब्रूहि महान् कामो मह्यं शुश्रूषवे पितः ।न हि गोप्यं हि साधूनां कृत्यं सर्वात्मनामिह ॥ ४ ॥,etad‍brūhi mahān kāmo mahyaṃ śuśrūṣave pitaḥ|na hi gopyaṃ hi sādhūnāṃ kṛtyaṃ sarvātmanāmiha|| 4 ||
+10.24.5,अस्त्यस्वपरदृष्टीनां अमित्रोदास्तविद्विषाम् ।उदासीनोऽरिवद् वर्ज्य आत्मवत् सुहृदुच्यते ॥ ५ ॥,astyasvaparadṛṣṭīnāṃ amitrodāstavidviṣām|udāsīno'rivad varjya ātmavat suhṛducyate|| 5 ||
+10.24.6,ज्ञात्वाज्ञात्वा च कर्माणि जनोऽयमनुतिष्ठति ।विदुषः कर्मसिद्धिः स्यात् तथा नाविदुषो भवेत् ॥ ६ ॥,jñātvājñātvā ca karmāṇi jano'yamanutiṣṭhati|viduṣaḥ karmasiddhiḥ syāt tathā nāviduṣo bhavet|| 6 ||
+10.24.7,तत्र तावत् क्रियायोगो भवतां किं विचारितः ।अथ वा लौकिकस्तन्मे पृच्छतः साधु भण्यताम् ॥ ७ ॥,tatra tāvat kriyāyogo bhavatāṃ kiṃ vicāritaḥ|atha vā laukikastanme pṛcchataḥ sādhu bhaṇyatām|| 7 ||
+10.24.8,श्रीनन्द उवाच ।पर्जन्यो भगवान् इन्द्रो मेघास्तस्यात्ममूर्तयः ।तेऽभिवर्षन्ति भूतानां प्रीणनं जीवनं पयः ॥ ८ ॥,śrīnanda uvāca|parjanyo bhagavān indro meghāstasyātmamūrtayaḥ|te'bhivarṣanti bhūtānāṃ prīṇanaṃ jīvanaṃ payaḥ|| 8 ||
+10.24.9,तं तात वयमन्ये च वार्मुचां पतिमीश्वरम् ।द्रव्यैस्तद् रेतसा सिद्धैः यजन्ते क्रतुभिर्नराः ॥ ९ ॥,taṃ tāta vayamanye ca vārmucāṃ patimīśvaram|dravyaistad retasā siddhaiḥ yajante kratubhirnarāḥ|| 9 ||
+10.24.10,तच्छेषेणोपजीवन्ति त्रिवर्गफलहेतवे ।पुंसां पुरुषकाराणां पर्जन्यः फलभावनः ॥ १० ॥,taccheṣeṇopajīvanti trivargaphalahetave|puṃsāṃ puruṣakārāṇāṃ parjanyaḥ phalabhāvanaḥ|| 10 ||
+10.24.11,य एनं विसृजेत् धर्मं परम्पर्यागतं नरः ।कामाल्लोभात् भयाद् द्वेषात् स वै नाप्नोति शोभनम् ॥ ११ ॥,ya enaṃ visṛjet dharmaṃ paramparyāgataṃ naraḥ|kāmāllobhāt bhayād dveṣāt sa vai nāpnoti śobhanam|| 11 ||
+10.24.12,श्रीशुक उवाच ।वचो निशम्य नन्दस्य तथान्येषां व्रजौकसाम् ।इन्द्राय मन्युं जनयन् पितरं प्राह केशवः ॥ १२ ॥,śrīśuka uvāca|vaco niśamya nandasya tathānyeṣāṃ vrajaukasām|indrāya manyuṃ janayan pitaraṃ prāha keśavaḥ|| 12 ||
+10.24.13,श्रीभगवानुवाच ।कर्मणा जायते जन्तुः कर्मणैव विलीयते ।सुखं दुःखं भयं क्षेमं कर्मणैवाभिपद्यते ॥ १३ ॥,śrībhagavānuvāca|karmaṇā jāyate jantuḥ karmaṇaiva vilīyate|sukhaṃ duḥkhaṃ bhayaṃ kṣemaṃ karmaṇaivābhipadyate|| 13 ||
+10.24.14,अस्ति चेदीश्वरः कश्चित् फलरूप्यन्यकर्मणाम् ।कर्तारं भजते सोऽपि न ह्यकर्तुः प्रभुर्हि सः ॥ १४ ॥,asti cedīśvaraḥ kaścit phalarūpyanyakarmaṇām|kartāraṃ bhajate so'pi na hyakartuḥ prabhurhi saḥ|| 14 ||
+10.24.15,किमिन्द्रेणेह भूतानां स्वस्वकर्मानुवर्तिनाम् ।अनीशेनान्यथा कर्तुं स्वभावविहितं नृणाम् ॥ १५ ॥,kimindreṇeha bhūtānāṃ svasvakarmānuvartinām|anīśenānyathā kartuṃ svabhāvavihitaṃ nṛṇām|| 15 ||
+10.24.16,स्वभावतन्त्रो हि जनः स्वभावमनुवर्तते ।स्वभावस्थमिदं सर्वं सदेवासुरमानुषम् ॥ १६ ॥,svabhāvatantro hi janaḥ svabhāvamanuvartate|svabhāvasthamidaṃ sarvaṃ sadevāsuramānuṣam|| 16 ||
+10.24.17,देहानुच्चावचाञ्जन्तुः प्राप्योत् सृजति कर्मणा ।शत्रुर्मित्रमुदासीनः कर्मैव गुरुरीश्वरः ॥ १७ ॥,dehānuccāvacāñjantuḥ prāpyot sṛjati karmaṇā|śatrurmitramudāsīnaḥ karmaiva gururīśvaraḥ|| 17 ||
+10.24.18,तस्मात् संपूजयेत्कर्म स्वभावस्थः स्वकर्मकृत् ।अन्जसा येन वर्तेत तदेवास्य हि दैवतम् ॥ १८ ॥,tasmāt saṃpūjayetkarma svabhāvasthaḥ svakarmakṛt|anjasā yena varteta tadevāsya hi daivatam|| 18 ||
+10.24.19,आजीव्यैकतरं भावं यस्त्वन्यमुपजीवति ।न तस्माद् विन्दते क्षेमं जारान्नार्यसती यथा ॥ १९ ॥,ājīvyaikataraṃ bhāvaṃ yastvanyamupajīvati|na tasmād vindate kṣemaṃ jārānnāryasatī yathā|| 19 ||
+10.24.20,वर्तेत ब्रह्मणा विप्रो राजन्यो रक्षया भुवः ।वैश्यस्तु वार्तया जीवेत् शूद्रस्तु द्विजसेवया ॥ २० ॥,varteta brahmaṇā vipro rājanyo rakṣayā bhuvaḥ|vaiśyastu vārtayā jīvet śūdrastu dvijasevayā|| 20 ||
+10.24.21,कृषिवाणिज्यगोरक्षा कुसीदं तूर्यमुच्यते ।वार्ता चतुर्विधा तत्र वयं गोवृत्तयोऽनिशम् ॥ २१ ॥,kṛṣivāṇijyagorakṣā kusīdaṃ tūryamucyate|vārtā caturvidhā tatra vayaṃ govṛttayo'niśam|| 21 ||
+10.24.22,सत्त्वं रजस्तम इति स्थित्युत्पत्त्यन्तहेतवः ।रजसोत्पद्यते विश्वं अन्योन्यं विविधं जगत् ॥ २२ ॥,sattvaṃ rajastama iti sthityutpattyantahetavaḥ|rajasotpadyate viśvaṃ anyonyaṃ vividhaṃ jagat|| 22 ||
+10.24.23,रजसा चोदिता मेघा वर्षन्त्यम्बूनि सर्वतः ।प्रजास्तैरेव सिध्यन्ति महेन्द्रः किं करिष्यति ॥ २३ ॥,rajasā coditā meghā varṣantyambūni sarvataḥ|prajāstaireva sidhyanti mahendraḥ kiṃ kariṣyati|| 23 ||
+10.24.25,न नः पुरोजनपदा न ग्रामा न गृहा वयम् ।नित्यं वनौकसस्तात वनशैलनिवासिनः ।तस्माद्‍गवां ब्राह्मणानां अद्रेश्चारभ्यतां मखः ।य इंद्रयागसंभाराः तैरयं साध्यतां मखः ॥ २५ ॥,na naḥ purojanapadā na grāmā na gṛhā vayam|nityaṃ vanaukasastāta vanaśailanivāsinaḥ|tasmād‍gavāṃ brāhmaṇānāṃ adreścārabhyatāṃ makhaḥ|ya iṃdrayāgasaṃbhārāḥ tairayaṃ sādhyatāṃ makhaḥ|| 25 ||
+10.24.26,पच्यन्तां विविधाः पाकाः सूपान्ताः पायसादयः ।संयावापूपशष्कुल्यः सर्वदोहश्च गृह्यताम् ॥ २६ ॥,pacyantāṃ vividhāḥ pākāḥ sūpāntāḥ pāyasādayaḥ|saṃyāvāpūpaśaṣkulyaḥ sarvadohaśca gṛhyatām|| 26 ||
+10.24.27,हूयन्तामग्नयः सम्यग् ब्राह्मणैर्ब्रह्मवादिभिः ।अन्नं बहुगुणं तेभ्यो देयं वो धेनुदक्षिणाः ॥ २७ ॥,hūyantāmagnayaḥ samyag brāhmaṇairbrahmavādibhiḥ|annaṃ bahuguṇaṃ tebhyo deyaṃ vo dhenudakṣiṇāḥ|| 27 ||
+10.24.28,अन्येभ्यश्चाश्वचाण्डाल पतितेभ्यो यथार्हतः ।यवसं च गवां दत्त्वा गिरये दीयतां बलिः ॥ २८ ॥,anyebhyaścāśvacāṇḍāla patitebhyo yathārhataḥ|yavasaṃ ca gavāṃ dattvā giraye dīyatāṃ baliḥ|| 28 ||
+10.24.29,स्वलङ्कृता भुक्तवन्तः स्वनुलिप्ताः सुवाससः ।प्रदक्षिणां च कुरुत गोविप्रानलपर्वतान् ॥ २९ ॥,svalaṅkṛtā bhuktavantaḥ svanuliptāḥ suvāsasaḥ|pradakṣiṇāṃ ca kuruta goviprānalaparvatān|| 29 ||
+10.24.30,ए���न्मम मतं तात क्रियतां यदि रोचते ।अयं गोब्राह्मणाद्रीणां मह्यं च दयितो मखः ॥ ३० ॥,etanmama mataṃ tāta kriyatāṃ yadi rocate|ayaṃ gobrāhmaṇādrīṇāṃ mahyaṃ ca dayito makhaḥ|| 30 ||
+10.24.31,श्रीशुक उवाच ।कालात्मना भगवता शक्रदर्पं जिघांसता ।प्रोक्तं निशम्य नन्दाद्याः साध्वगृह्णन्त तद्वचः ॥ ३१ ॥,śrīśuka uvāca|kālātmanā bhagavatā śakradarpaṃ jighāṃsatā|proktaṃ niśamya nandādyāḥ sādhvagṛhṇanta tadvacaḥ|| 31 ||
+10.24.32,तथा च व्यदधुः सर्वं यथाऽह मधुसूदनः ।वाचयित्वा स्वस्त्ययनं तद् द्रव्येण गिरिद्विजान् ॥ ३२ ॥,tathā ca vyadadhuḥ sarvaṃ yathā'ha madhusūdanaḥ|vācayitvā svastyayanaṃ tad dravyeṇa giridvijān|| 32 ||
+10.24.33,उपहृत्य बलीन् सम्यग् सर्वान् आदृता यवसं गवाम् ।गोधनानि पुरस्कृत्य गिरिं चक्रुः प्रदक्षिणम् ॥ ३३ ॥,upahṛtya balīn samyag sarvān ādṛtā yavasaṃ gavām|godhanāni puraskṛtya giriṃ cakruḥ pradakṣiṇam|| 33 ||
+10.24.34,अनांस्यनडुद्युक्तानि ते चारुह्य स्वलङ्कृताः ।गोप्यश्च कृष्णवीर्याणि गायन्त्यः सद्विजाशिषः ॥ ३४ ॥,anāṃsyanaḍudyuktāni te cāruhya svalaṅkṛtāḥ|gopyaśca kṛṣṇavīryāṇi gāyantyaḥ sadvijāśiṣaḥ|| 34 ||
+10.24.35,कृष्णस्त्वन्यतमं रूपं गोपविश्रम्भणं गतः ।शैलोऽस्मीति ब्रुवन् भूरि बलिमादद् बृहद्वपुः ॥ ३५ ॥,kṛṣṇastvanyatamaṃ rūpaṃ gopaviśrambhaṇaṃ gataḥ|śailo'smīti bruvan bhūri balimādad bṛhadvapuḥ|| 35 ||
+10.24.36,तस्मै नमो व्रजजनैः सह चक्रेऽत्मनाऽत्मने ।अहो पश्यत शैलोऽसौ रूपी नोऽनुग्रहं व्यधात् ॥ ३६ ॥,tasmai namo vrajajanaiḥ saha cakre'tmanā'tmane|aho paśyata śailo'sau rūpī no'nugrahaṃ vyadhāt|| 36 ||
+10.24.37,एषोऽवजानतो मर्त्यान् कामरूपी वनौकसः ।हन्ति ह्यस्मै नमस्यामः शर्मणे आत्मनो गवाम् ॥ ३७ ॥,eṣo'vajānato martyān kāmarūpī vanaukasaḥ|hanti hyasmai namasyāmaḥ śarmaṇe ātmano gavām|| 37 ||
+10.24.38,इत्यद्रिगोद्विजमखं वासुदेवप्रचोदिताः ।यथा विधाय ते गोपा सहकृष्णा व्रजं ययुः ॥ ३८ ॥,ityadrigodvijamakhaṃ vāsudevapracoditāḥ|yathā vidhāya te gopā sahakṛṣṇā vrajaṃ yayuḥ|| 38 ||
+10.24.24,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे चतुर्विंशोऽध्यायः ॥ २४ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe caturviṃśo'dhyāyaḥ|| 24 ||
+10.25.1,कोपान् मुसलधारावर्षं वर्षतीन्द्रे व्रजौकसां रक्षणार्थं गोवर्धनधारणम् ।श्रीशुक उवाच ।इन्द्रस्तदाऽत्मनः पूजां विज्ञाय विहतां नृप ।गोपेभ्यः कृष्णनाथेभ्यो नन्दादिभ्यश्चुकोप ह ॥ १ ॥,kopān musaladhārāvarṣaṃ varṣatīndre vrajaukasāṃ rakṣaṇārthaṃ govardhanadhāraṇam|śrīśuka uvāca|indrastadā'tmanaḥ pūjāṃ vijñāya vihatāṃ nṛpa|gopebhyaḥ kṛṣṇanāthebhyo nandādibhyaścukopa ha|| 1 ||
+10.25.2,गणं सांवर्तकं नाम मेघानां चान्तकारिणाम् ।इन्द्रः प्रचोदयत् क्रुद्धो वाक्यं चाहेशमान्युत ॥ २ ॥,gaṇaṃ sāṃvartakaṃ nāma meghānāṃ cāntakāriṇām|indraḥ pracodayat kruddho vākyaṃ cāheśamānyuta|| 2 ||
+10.25.3,अहो श्रीमदमाहात्म्यं गोपानां काननौकसाम् ।कृष्णं मर्त्यमुपाश्रित्य ये चक्रुर्देवहेलनम् ॥ ३ ॥,aho śrīmadamāhātmyaṃ gopānāṃ kānanaukasām|kṛṣṇaṃ martyamupāśritya ye cakrurdevahelanam|| 3 ||
+10.25.4,यथादृढैः कर्ममयैः क्रतुभिर्नामनौनिभैः ।विद्यां आन्वीक्षिकीं हित्वा तितीर्षन्ति भवार्णवम् ॥ ४ ॥,yathādṛḍhaiḥ karmamayaiḥ kratubhirnāmanaunibhaiḥ|vidyāṃ ānvīkṣikīṃ hitvā titīrṣanti bhavārṇavam|| 4 ||
+10.25.5,वाचालं बालिशं स्तब्धं अज्ञं पण्डितमानिनम् ।कृष्णं मर्त्यमुपाश्रित्य गोपा मे चक्रुरप्रियम् ॥ ५ ॥,vācālaṃ bāliśaṃ stabdhaṃ ajñaṃ paṇḍitamāninam|kṛṣṇaṃ martyamupāśritya gopā me cakrurapriyam|| 5 ||
+10.25.6,एषां श्रियावलिप्तानां कृष्णेनाध्मापितात्मनाम् ।धुनुत श्रीमदस्तम्भं पशून् नयत सङ्क्षयम् ॥ ६ ॥,eṣāṃ śriyāvaliptānāṃ kṛṣṇenādhmāpitātmanām|dhunuta śrīmadastambhaṃ paśūn nayata saṅkṣayam|| 6 ||
+10.25.7,अहं चैरावतं नागं आरुह्यानुव्रजे व्रजम् ।मरुद्‍गणैर्महावेगैः नन्दगोष्ठजिघांसया ॥ ७ ॥,ahaṃ cairāvataṃ nāgaṃ āruhyānuvraje vrajam|marud‍gaṇairmahāvegaiḥ nandagoṣṭhajighāṃsayā|| 7 ||
+10.25.8,श्रीशुक उवाच ।इत्थं मघवताऽज्ञप्ता मेघा निर्मुक्तबन्धनाः ।नन्दगोकुलमासारैः पीडयामासुरोजसा ॥ ८ ॥,śrīśuka uvāca|itthaṃ maghavatā'jñaptā meghā nirmuktabandhanāḥ|nandagokulamāsāraiḥ pīḍayāmāsurojasā|| 8 ||
+10.25.9,विद्योतमाना विद्युद्भिः स्तनन्तः स्तनयित्‍नुभिः ।तीव्रैर्मरुद्‍गणैर्नुन्ना ववृषुर्जलशर्कराः ॥ ९ ॥,vidyotamānā vidyudbhiḥ stanantaḥ stanayit‍nubhiḥ|tīvrairmarud‍gaṇairnunnā vavṛṣurjalaśarkarāḥ|| 9 ||
+10.25.10,स्थूणास्थूला वर्षधारा मुञ्चत्स्वभ्रेष्वभीक्ष्णशः ।जलौघैः प्लाव्यमाना भूः नादृश्यत नतोन्नतम् ॥ १० ॥,sthūṇāsthūlā varṣadhārā muñcatsvabhreṣvabhīkṣṇaśaḥ|jalaughaiḥ plāvyamānā bhūḥ nādṛśyata natonnatam|| 10 ||
+10.25.11,अत्यासारातिवातेन पशवो जातवेपनाः ।गोपा गोप्यश्च शीतार्ता गोविन्दं शरणं ययुः ॥ ११ ॥,atyāsārātivātena paśavo jātavepanāḥ|gopā gopyaśca śītārtā govindaṃ śaraṇaṃ yayuḥ|| 11 ||
+10.25.12,शिरः सुतांश्च कायेन प्रच्छाद्या सारपीडिताः ।वेपमाना भगवतः पादमूलमुपाययुः ॥ १२ ॥,śiraḥ sutāṃśca kāyena pracchādyā sārapīḍitāḥ|vepamānā bhagavataḥ pādamūlamupāyayuḥ|| 12 ||
+10.25.13,कृष्ण कृष्ण महाभाग त्वन्नाथं गोकुलं प्रभो ।त्रातुमर्हसि देवान्नः कुपिताद् भक्तवत्सल ॥ १३ ॥,kṛṣṇa kṛṣṇa mahābhāga tvannāthaṃ gokulaṃ prabho|trātumarhasi devānnaḥ kupitād bhaktavatsala|| 13 ||
+10.25.14,शिलावर्षानिपातेन हन्यमानमचेतनम् ।निरीक्ष्य भगवान् मेने कुपितेन्द्रकृतं हरिः ॥ १४ ॥,śilāvarṣānipātena hanyamānamacetanam|nirīkṣya bhagavān mene kupitendrakṛtaṃ hariḥ|| 14 ||
+10.25.15,अपर्त्त्वत्युल्बणं वर्षं अतिवातं शिलामयम् ।स्वयागे विहतेऽस्माभिः इन्द्रो नाशाय वर्षति ॥ १५ ॥,aparttvatyulbaṇaṃ varṣaṃ ativātaṃ śilāmayam|svayāge vihate'smābhiḥ indro nāśāya varṣati|| 15 ||
+10.25.16,तत्र प्रतिविधिं सम्यग् आत्मयोगेन साधये ।लोकेशमानिनां मौढ्याद् हनिष्ये श्रीमदं तमः ॥ १६ ॥,tatra pratividhiṃ samyag ātmayogena sādhaye|lokeśamānināṃ mauḍhyād haniṣye śrīmadaṃ tamaḥ|| 16 ||
+10.25.17,न हि सद्‍भावयुक्तानां सुराणामीशविस्मयः ।मत्तोऽसतां मानभङ्गः प्रशमायोपकल्पते ॥ १७ ॥,na hi sad‍bhāvayuktānāṃ surāṇāmīśavismayaḥ|matto'satāṃ mānabhaṅgaḥ praśamāyopakalpate|| 17 ||
+10.25.18,तस्मात् मच्छरणं गोष्ठं मन्नाथं मत्परिग्रहम् ।गोपाये स्वात्मयोगेन सोऽयं मे व्रत आहितः ॥ १८ ॥,tasmāt maccharaṇaṃ goṣṭhaṃ mannāthaṃ matparigraham|gopāye svātmayogena so'yaṃ me vrata āhitaḥ|| 18 ||
+10.25.19,इत्युक्त्वैकेन हस्तेन कृत्वा गोवर्धनाचलम् ।दधार लीलया कृष्णः छत्राकमिव बालकः ॥ १९ ॥,ityuktvaikena hastena kṛtvā govardhanācalam|dadhāra līlayā kṛṣṇaḥ chatrākamiva bālakaḥ|| 19 ||
+10.25.20,अथाह भगवान् गोपान् हेऽम्ब तात व्रजौकसः ।यथोपजोषं विशत गिरिगर्तं सगोधनाः ॥ २० ॥,athāha bhagavān gopān he'mba tāta vrajaukasaḥ|yathopajoṣaṃ viśata girigartaṃ sagodhanāḥ|| 20 ||
+10.25.21,न त्रास इह वः कार्यो मद्धस्ताद्रिनिपातने ।वातवर्षभयेनालं तत्त्राणं विहितं हि वः ॥ २१ ॥,na trāsa iha vaḥ kāryo maddhastādrinipātane|vātavarṣabhayenālaṃ tattrāṇaṃ vihitaṃ hi vaḥ|| 21 ||
+10.25.22,तथा निर्विविशुर्गर्तं कृष्णाश्वासितमानसः ।यथावकाशं सधनाः सव्रजाः सोपजीविनः ॥ २२ ॥,tathā nirviviśurgartaṃ kṛṣṇāśvāsitamānasaḥ|yathāvakāśaṃ sadhanāḥ savrajāḥ sopajīvinaḥ|| 22 ||
+10.25.23,क्षुत्तृड्व्यथां सुखापेक्षां हित्वा तैर्व्रजवासिभिः ।वीक्ष्यमाणो दधावद्रिं सप्ताहं नाचलत् पदात् ॥ २३ ॥,kṣuttṛḍvyathāṃ sukhāpekṣāṃ hitvā tairvrajavāsibhiḥ|vīkṣyamāṇo dadhāvadriṃ saptāhaṃ nācalat padāt|| 23 ||
+10.25.24,कृष्णयोगानुभावं तं निशम्येन्द्रोऽतिविस्मितः ।निःस्तम्भो भ्रष्टसङ्कल्पः स्वान् मेघान् संन्यवारयत् ॥ २४ ॥,kṛṣṇayogānubhāvaṃ taṃ niśamyendro'tivismitaḥ|niḥstambho bhraṣṭasaṅkalpaḥ svān meghān saṃnyavārayat|| 24 ||
+10.25.26,खं व्यभ्रमुदितादित्यं वातवर्षं च दारुणम् ।निशम्योपरतं गोपान् गोवर्धनधरोऽब्रवीत् ।निर्यात त्यजत त्रासं गोपाः सस्त्रीधनार्भकाः ।उपारतं वातवर्षं व्युदप्रायाश्च निम्नगाः ॥ २६ ॥,khaṃ vyabhramuditādityaṃ vātavarṣaṃ ca dāruṇam|niśamyoparataṃ gopān govardhanadharo'bravīt|niryāta tyajata trāsaṃ gopāḥ sastrīdhanārbhakāḥ|upārataṃ vātavarṣaṃ vyudaprāyāśca nimnagāḥ|| 26 ||
+10.25.27,ततस्ते निर्ययुर्गोपाः स्वं स्वमादाय गोधनम् ।शकटोढोपकरणं स्त्रीबालस्थविराः शनैः ॥ २७ ॥,tataste niryayurgopāḥ svaṃ svamādāya godhanam|śakaṭoḍhopakaraṇaṃ strībālasthavirāḥ śanaiḥ|| 27 ||
+10.25.28,भगवानपि तं शैलं स्वस्थाने पूर्ववत्प्रभुः ।पश्यतां सर्वभूतानां स्थापयामास लीलया ॥ २८ ॥,bhagavānapi taṃ śailaṃ svasthāne pūrvavatprabhuḥ|paśyatāṃ sarvabhūtānāṃ sthāpayāmāsa līlayā|| 28 ||
+10.25.29,तं प्रेमवेगान् निभृता व्रजौकसो ।यथा समीयुः परिरम्भणादिभिः ।गोप्यश्च सस्नेहमपूजयन् मुदा ।दध्यक्षताद्भिर्युयुजुः सदाशिषः ॥ २९ ॥,taṃ premavegān nibhṛtā vrajaukaso|yathā samīyuḥ parirambhaṇādibhiḥ|gopyaśca sasnehamapūjayan mudā|dadhyakṣatādbhiryuyujuḥ sadāśiṣaḥ|| 29 ||
+10.25.30,यशोदा रोहिणी नन्दो रामश्च बलिनां वरः ।कृष्णमालिङ्ग्य युयुजुः आशिषः स्नेहकातराः ॥ ३० ॥,yaśodā rohiṇī nando rāmaśca balināṃ varaḥ|kṛṣṇamāliṅgya yuyujuḥ āśiṣaḥ snehakātarāḥ|| 30 ||
+10.25.31,दिवि देवगणाः सिद्धाः साध्या गन्धर्वचारणाः ।तुष्टुवुर्मुमुचुस्तुष्टाः पुष्पवर्षाणि पार्थिव ॥ ३१ ॥,divi devagaṇāḥ siddhāḥ sādhyā gandharvacāraṇāḥ|tuṣṭuvurmumucustuṣṭāḥ puṣpavarṣāṇi pārthiva|| 31 ||
+10.25.32,शङ्खदुन्दुभयो नेदुर्दिवि देवप्रचोदिताः ।जगुर्गन्धर्वपतयः तुंबुरुप्रमुखा नृप ॥ ३२ ॥,śaṅkhadundubhayo nedurdivi devapracoditāḥ|jagurgandharvapatayaḥ tuṃburupramukhā nṛpa|| 32 ||
+10.25.33,ततोऽनुरक्तैः पशुपैः परिश्रितो ।राजन् स्वगोष्ठं सबलोऽव्रजद्धरिः ।तथाविधान्यस्य कृतानि गोपिका ।गायन्त्य ईयुर्मुदिता हृदिस्पृशः ॥ ३३ ॥,tato'nuraktaiḥ paśupaiḥ pariśrito|rājan svagoṣṭhaṃ sabalo'vrajaddhariḥ|tathāvidhānyasya kṛtāni gopikā|gāyantya īyurmuditā hṛdispṛśaḥ|| 33 ||
+10.25.25,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे पञ्चविंशोऽध्यायः ॥ २५ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe pañcaviṃśo'dhyāyaḥ|| 25 ||
+10.26.1,श्रीकृष्णस्य अलौकिकं प्रभावं दृष्ट्वा चकितान् गोपान प्रति नन्दस्य गर्गोक्तिकथनम् ।श्रीशुक उवाच ।एवंविधानि कर्माणि गोपाः कृष्णस्य वीक्ष्य ते ।अतद्वीर्यविदः प्रोचुः समभ्येत्य सुविस्मिताः ॥ १ ॥,śrīkṛṣṇasya alaukikaṃ prabhāvaṃ dṛṣṭvā cakitān gopāna prati nandasya gargoktikathanam|śrīśuka uvāca|evaṃvidhāni karmāṇi gopāḥ kṛṣṇasya vīkṣya te|atadvīryavidaḥ procuḥ samabhyetya suvismitāḥ|| 1 ||
+10.26.2,बालकस्य यदेतानि कर्माणि अति अद्‍भुतानि वै ।कथमर्हत्यसौ जन्म ग्राम्येष्वात्मजुगुप्सितम् ॥ २ ॥,bālakasya yadetāni karmāṇi ati ad‍bhutāni vai|kathamarhatyasau janma grāmyeṣvātmajugupsitam|| 2 ||
+10.26.3,यः सप्तहायनो बालः करेणैकेन लीलया ।कथं बिभ्रद् गिरिवरं पुष्करं गजराडिव ॥ ३ ॥,yaḥ saptahāyano bālaḥ kareṇaikena līlayā|kathaṃ bibhrad girivaraṃ puṣkaraṃ gajarāḍiva|| 3 ||
+10.26.4,तोकेनामीलिताक्षेण पूतनाया महौजसः ।पीतः स्तनः सह प्राणैः कालेनेव वयस्तनोः ॥ ४ ॥,tokenāmīlitākṣeṇa pūtanāyā mahaujasaḥ|pītaḥ stanaḥ saha prāṇaiḥ kāleneva vayastanoḥ|| 4 ||
+10.26.5,हिन्वतोऽधः शयानस्य मास्यस्य चरणावुदक् ।अनोऽपतद् विपर्यस्तं रुदतः प्रपदाहतम् ॥ ५ ॥,hinvato'dhaḥ śayānasya māsyasya caraṇāvudak|ano'patad viparyastaṃ rudataḥ prapadāhatam|| 5 ||
+10.26.6,एकहायन आसीनो ह्रियमाणो विहायसा ।दैत्येन यस्तृणावर्त महन् कण्ठग्रहातुरम् ॥ ६ ॥,ekahāyana āsīno hriyamāṇo vihāyasā|daityena yastṛṇāvarta mahan kaṇṭhagrahāturam|| 6 ||
+10.26.7,क्वचिद् हैयङ्गवस्तैन्ये मात्रा बद्ध उलूखले ।गच्छन् अर्जुनयोर्मध्ये बाहुभ्यां तावपातयत् ॥ ७ ॥,kvacid haiyaṅgavastainye mātrā baddha ulūkhale|gacchan arjunayormadhye bāhubhyāṃ tāvapātayat|| 7 ||
+10.26.8,वने सञ्चारयन् वत्सान् सरामो बालकैर्वृतः ।हन्तुकामं बक��� दोर्भ्यां मुखतोऽरिमपाटयत् ॥ ८ ॥,vane sañcārayan vatsān sarāmo bālakairvṛtaḥ|hantukāmaṃ bakaṃ dorbhyāṃ mukhato'rimapāṭayat|| 8 ||
+10.26.9,वत्सेषु वत्सरूपेण प्रविशन्तं जिघांसया ।हत्वा न्यपातयत्तेन कपित्थानि च लीलया ॥ ९ ॥,vatseṣu vatsarūpeṇa praviśantaṃ jighāṃsayā|hatvā nyapātayattena kapitthāni ca līlayā|| 9 ||
+10.26.10,हत्वा रासभदैतेयं तद्‍बन्धूंश्च बलान्वितः ।चक्रे तालवनं क्षेमं परिपक्व फलान्वितम् ॥ १० ॥,hatvā rāsabhadaiteyaṃ tad‍bandhūṃśca balānvitaḥ|cakre tālavanaṃ kṣemaṃ paripakva phalānvitam|| 10 ||
+10.26.11,प्रलम्बं घातयित्वोग्रं बलेन बलशालिना ।अमोचयद् व्रजपशून् गोपांश्चारण्यवह्नितः ॥ ११ ॥,pralambaṃ ghātayitvograṃ balena balaśālinā|amocayad vrajapaśūn gopāṃścāraṇyavahnitaḥ|| 11 ||
+10.26.12,आशीविषतमाहीन्द्रं दमित्वा विमदं ह्रदात् ।प्रसह्योद्वास्य यमुनां चक्रेऽसौ निर्विषोदकाम् ॥ १२ ॥,āśīviṣatamāhīndraṃ damitvā vimadaṃ hradāt|prasahyodvāsya yamunāṃ cakre'sau nirviṣodakām|| 12 ||
+10.26.13,दुस्त्यजश्चानुरागोऽस्मिन् सर्वेषां नो व्रजौकसाम् ।नन्द ते तनयेऽस्मासु तस्याप्यौत्पत्तिकः कथम् ॥ १३ ॥,dustyajaścānurāgo'smin sarveṣāṃ no vrajaukasām|nanda te tanaye'smāsu tasyāpyautpattikaḥ katham|| 13 ||
+10.26.14,क्व सप्तहायनो बालः क्व महाद्रिविधारणम् ।ततो नो जायते शङ्का व्रजनाथ तवात्मजे ॥ १४ ॥,kva saptahāyano bālaḥ kva mahādrividhāraṇam|tato no jāyate śaṅkā vrajanātha tavātmaje|| 14 ||
+10.26.15,श्रीनन्द उवाच ।श्रूयतां मे वचो गोपा व्येतु शङ्का च वोऽर्भके ।एनं कुमारमुद्दिश्य गर्गो मे यदुवाच ह ॥ १५ ॥,śrīnanda uvāca|śrūyatāṃ me vaco gopā vyetu śaṅkā ca vo'rbhake|enaṃ kumāramuddiśya gargo me yaduvāca ha|| 15 ||
+10.26.16,वर्णास्त्रयः किलास्यासन् गृह्णतोऽनुयुगं तनूः ।शुक्लो रक्तस्तथा पीत इदानीं कृष्णतां गतः ॥ १६ ॥,varṇāstrayaḥ kilāsyāsan gṛhṇato'nuyugaṃ tanūḥ|śuklo raktastathā pīta idānīṃ kṛṣṇatāṃ gataḥ|| 16 ||
+10.26.17,प्रागयं वसुदेवस्य क्वचित् जातः तवात्मजः ।वासुदेव इति श्रीमान् अभिज्ञाः सम्प्रचक्षते ॥ १७ ॥,prāgayaṃ vasudevasya kvacit jātaḥ tavātmajaḥ|vāsudeva iti śrīmān abhijñāḥ sampracakṣate|| 17 ||
+10.26.18,बहूनि सन्ति नामानि रूपाणि च सुतस्य ते ।गुण कर्मानुरूपाणि तान्यहं वेद नो जनाः ॥ १८ ॥,bahūni santi nāmāni rūpāṇi ca sutasya te|guṇa karmānurūpāṇi tānyahaṃ veda no janāḥ|| 18 ||
+10.26.19,एष वः श्रेय आधास्यद् गोपगोकुलनन्दनः ।अनेन सर्वदुर्गाणि यूयमञ्जस्तरिष्यथ ॥ १९ ॥,eṣa vaḥ śreya ādhāsyad gopagokulanandanaḥ|anena sarvadurgāṇi yūyamañjastariṣyatha|| 19 ||
+10.26.20,पुरानेन व्रजपते साधवो दस्युपीडिताः ।अराजके रक्ष्यमाणा जिग्युर्दस्यून्समेधिताः ॥ २० ॥,purānena vrajapate sādhavo dasyupīḍitāḥ|arājake rakṣyamāṇā jigyurdasyūnsamedhitāḥ|| 20 ||
+10.26.21,य एतस्मिन् महाभागाः प्रीतिं कुर्वन्ति मानवाः ।नारयोऽभिभवन्त्येतान् विष्णुपक्षानिवासुराः ॥ २१ ॥,ya etasmin mahābhāgāḥ prītiṃ kurvanti mānavāḥ|nārayo'bhibhavantyetān viṣṇupakṣānivāsurāḥ|| 21 ||
+10.26.22,तस्मान् नन्द कुमारोऽयं नारायणस���ो गुणैः ।श्रिया कीर्त्यानुभावेन तत्कर्मसु न विस्मयः ॥ २२ ॥,tasmān nanda kumāro'yaṃ nārāyaṇasamo guṇaiḥ|śriyā kīrtyānubhāvena tatkarmasu na vismayaḥ|| 22 ||
+10.26.23,इत्यद्धा मां समादिश्य गर्गे च स्वगृहं गते ।मन्ये नारायणस्यांशं कृष्णं अक्लिष्टकारिणम् ॥ २३ ॥,ityaddhā māṃ samādiśya garge ca svagṛhaṃ gate|manye nārāyaṇasyāṃśaṃ kṛṣṇaṃ akliṣṭakāriṇam|| 23 ||
+10.26.24,इति नन्दवचः श्रुत्वा गर्गगीतं व्रजौकसः ।दृष्टश्रुतानुभावास्ते कृष्णस्यामिततेजसः ।मुदिता नन्दमानर्चुः कृष्णं च गतविस्मयाः ॥ २४ ॥,iti nandavacaḥ śrutvā gargagītaṃ vrajaukasaḥ|dṛṣṭaśrutānubhāvāste kṛṣṇasyāmitatejasaḥ|muditā nandamānarcuḥ kṛṣṇaṃ ca gatavismayāḥ|| 24 ||
+10.26.25,देवे वर्षति यज्ञविप्लवरुषा ।वज्रास्मवर्षानिलैः ।सीदत्पालपशुस्त्रि आत्मशरणं ।दृष्ट्वानुकम्प्युत्स्मयन् ।उत्पाट्यैककरेण शैलमबलो ।लीलोच्छिलीन्ध्रं यथा ।बिभ्रद् गोष्ठमपान्महेन्द्रमदभित् ।प्रीयान्न इन्द्रो गवाम् ॥ २५ ॥,deve varṣati yajñaviplavaruṣā|vajrāsmavarṣānilaiḥ|sīdatpālapaśustri ātmaśaraṇaṃ|dṛṣṭvānukampyutsmayan|utpāṭyaikakareṇa śailamabalo|līlocchilīndhraṃ yathā|bibhrad goṣṭhamapānmahendramadabhit|prīyānna indro gavām|| 25 ||
+10.26.26,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे षड्विंशोऽध्यायः ॥ २६ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe ṣaḍviṃśo'dhyāyaḥ|| 26 ||
+10.27.1,विगतमदस्य इंद्रस्य श्रीकृष्णसन्निधौ क्षमाप्रार्थनम् ।श्रीशुक उवाच ।गोवर्धने धृते शैले आसाराद् रक्षिते व्रजे ।गोलोकादाव्रजज् कृष्णं सुरभिः शक्र एव च ॥ १ ॥,vigatamadasya iṃdrasya śrīkṛṣṇasannidhau kṣamāprārthanam|śrīśuka uvāca|govardhane dhṛte śaile āsārād rakṣite vraje|golokādāvrajaj kṛṣṇaṃ surabhiḥ śakra eva ca|| 1 ||
+10.27.2,विविक्त उपसङ्गम्य व्रीडीतः कृतहेलनः ।पस्पर्श पादयोरेनं किरीटेनार्कवर्चसा ॥ २ ॥,vivikta upasaṅgamya vrīḍītaḥ kṛtahelanaḥ|pasparśa pādayorenaṃ kirīṭenārkavarcasā|| 2 ||
+10.27.3,दृष्टश्रुतानुभावोऽस्य कृष्णस्यामिततेजसः ।नष्टत्रिलोकेशमद इदमाह कृताञ्जलिः ॥ ३ ॥,dṛṣṭaśrutānubhāvo'sya kṛṣṇasyāmitatejasaḥ|naṣṭatrilokeśamada idamāha kṛtāñjaliḥ|| 3 ||
+10.27.4,इन्द्र उवाच ।विशुद्धसत्त्वं तव धाम शान्तं ।तपोमयं ध्वस्तरजस्तमस्कम् ।मायामयोऽयं गुणसम्प्रवाहो ।न विद्यते ते ग्रहणानुबन्धः ॥ ४ ॥,indra uvāca|viśuddhasattvaṃ tava dhāma śāntaṃ|tapomayaṃ dhvastarajastamaskam|māyāmayo'yaṃ guṇasampravāho|na vidyate te grahaṇānubandhaḥ|| 4 ||
+10.27.5,कुतो नु तद्धेतव ईश तत्कृता ।लोभादयो येऽबुधलिन्गभावाः ।तथापि दण्डं भगवान्बिभर्ति ।धर्मस्य गुप्त्यै खलनिग्रहाय ॥ ५ ॥,kuto nu taddhetava īśa tatkṛtā|lobhādayo ye'budhalingabhāvāḥ|tathāpi daṇḍaṃ bhagavānbibharti|dharmasya guptyai khalanigrahāya|| 5 ||
+10.27.6,पिता गुरुस्त्वं जगतामधीशो ।दुरत्ययः काल उपात्तदण्डः ।हिताय स्वेच्छातनुभिः समीहसे ।मानं विधुन्वन् ���गदीशमानिनाम् ॥ ६ ॥,pitā gurustvaṃ jagatāmadhīśo|duratyayaḥ kāla upāttadaṇḍaḥ|hitāya svecchātanubhiḥ samīhase|mānaṃ vidhunvan jagadīśamāninām|| 6 ||
+10.27.7,ये मद्विधाज्ञा जगदीशमानिनः ।त्वां वीक्ष्य कालेऽभयमाशु तन्मदम् ।हित्वाऽर्यमार्गं प्रभजन्त्यपस्मया ।ईहा खलानामपि तेऽनुशासनम् ॥ ७ ॥,ye madvidhājñā jagadīśamāninaḥ|tvāṃ vīkṣya kāle'bhayamāśu tanmadam|hitvā'ryamārgaṃ prabhajantyapasmayā|īhā khalānāmapi te'nuśāsanam|| 7 ||
+10.27.8,स त्वं ममैश्वर्यमदप्लुतस्य ।कृतागसस्तेऽविदुषः प्रभावम् ।क्षन्तुं प्रभोऽथार्हसि मूढचेतसो ।मैवं पुनर्भून्मतिरीश मेऽसती ॥ ८ ॥,sa tvaṃ mamaiśvaryamadaplutasya|kṛtāgasaste'viduṣaḥ prabhāvam|kṣantuṃ prabho'thārhasi mūḍhacetaso|maivaṃ punarbhūnmatirīśa me'satī|| 8 ||
+10.27.9,तवावतारोऽयमधोक्षजेह ।भुवो भराणां उरुभारजन्मनाम् ।चमूपतीनामभवाय देव ।भवाय युष्मत् चरणानुवर्तिनाम् ॥ ९ ॥,tavāvatāro'yamadhokṣajeha|bhuvo bharāṇāṃ urubhārajanmanām|camūpatīnāmabhavāya deva|bhavāya yuṣmat caraṇānuvartinām|| 9 ||
+10.27.10,नमस्तुभ्यं भगवते पुरुषाय महात्मने ।वासुदेवाय कृष्णाय सात्वतां पतये नमः ॥ १० ॥,namastubhyaṃ bhagavate puruṣāya mahātmane|vāsudevāya kṛṣṇāya sātvatāṃ pataye namaḥ|| 10 ||
+10.27.11,स्वच्छन्दोपात्तदेहाय विशुद्धज्ञानमूर्तये ।सर्वस्मै सर्वबीजाय सर्वभूतात्मने नमः ॥ ११ ॥,svacchandopāttadehāya viśuddhajñānamūrtaye|sarvasmai sarvabījāya sarvabhūtātmane namaḥ|| 11 ||
+10.27.12,मयेदं भगवन् गोष्ठ नाशायासारवायुभिः ।चेष्टितं विहते यज्ञे मानिना तीव्रमन्युना ॥ १२ ॥,mayedaṃ bhagavan goṣṭha nāśāyāsāravāyubhiḥ|ceṣṭitaṃ vihate yajñe māninā tīvramanyunā|| 12 ||
+10.27.13,त्वयेशानुगृहीतोऽस्मि ध्वस्तस्तम्भो वृथोद्यमः ।ईश्वरं गुरुमात्मानं त्वामहं शरणं गतः ॥ १३ ॥,tvayeśānugṛhīto'smi dhvastastambho vṛthodyamaḥ|īśvaraṃ gurumātmānaṃ tvāmahaṃ śaraṇaṃ gataḥ|| 13 ||
+10.27.14,श्रीशुक उवाच ।एवं सङ्कीर्तितः कृष्णो मघोना भगवानमुम् ।मेघगम्भीरया वाचा प्रहसन् इदमब्रवीत् ॥ १४ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ saṅkīrtitaḥ kṛṣṇo maghonā bhagavānamum|meghagambhīrayā vācā prahasan idamabravīt|| 14 ||
+10.27.15,श्रीभगवानुवाच ।मया तेऽकारि मघवन् मखभङ्गोऽनुगृह्णता ।मदनुस्मृतये नित्यं मत्तस्येन्द्रश्रिया भृशम् ॥ १५ ॥,śrībhagavānuvāca|mayā te'kāri maghavan makhabhaṅgo'nugṛhṇatā|madanusmṛtaye nityaṃ mattasyendraśriyā bhṛśam|| 15 ||
+10.27.16,मामैश्वर्यश्रीमदान्धो दण्डपाणिं न पश्यति ।तं भ्रंशयामि सम्पद्‍भ्यो यस्य चेच्छाम्यनुग्रहम् ॥ १६ ॥,māmaiśvaryaśrīmadāndho daṇḍapāṇiṃ na paśyati|taṃ bhraṃśayāmi sampad‍bhyo yasya cecchāmyanugraham|| 16 ||
+10.27.17,गम्यतां शक्र भद्रं वः क्रियतां मेऽनुशासनम् ।स्थीयतां स्वाधिकारेषु युक्तैर्वः स्तम्भवर्जितैः ॥ १७ ॥,gamyatāṃ śakra bhadraṃ vaḥ kriyatāṃ me'nuśāsanam|sthīyatāṃ svādhikāreṣu yuktairvaḥ stambhavarjitaiḥ|| 17 ||
+10.27.18,अथाह सुरभिः कृष्णं अभिवन्द्य मनस्विनी ।स्वसन्तानैरुपामन्त्र्य गोपरूपिणमीश्वरम् ॥ १८ ॥,athāha surabhiḥ kṛṣṇaṃ abhivandya manasvinī|svasantānairupāmantrya goparūpiṇamīśvaram|| 18 ||
+10.27.19,सुरभिरुवाच ।कृष्ण कृष्ण महायोगिन् विश्वात्मन् विश्वसम्भव ।भवता लोकनाथेन सनाथा वयमच्युत ॥ १९ ॥,surabhiruvāca|kṛṣṇa kṛṣṇa mahāyogin viśvātman viśvasambhava|bhavatā lokanāthena sanāthā vayamacyuta|| 19 ||
+10.27.20,त्वं नः परमकं दैवं त्वं न इन्द्रो जगत्पते ।भवाय भव गोविप्र देवानां ये च साधवः ॥ २० ॥,tvaṃ naḥ paramakaṃ daivaṃ tvaṃ na indro jagatpate|bhavāya bhava govipra devānāṃ ye ca sādhavaḥ|| 20 ||
+10.27.21,इन्द्रं नस्त्वाभिषेक्ष्यामो ब्रह्मणा चोदिता वयम् ।अवतीर्णोऽसि विश्वात्मम् भूमेर्भारापनुत्तये ॥ २१ ॥,indraṃ nastvābhiṣekṣyāmo brahmaṇā coditā vayam|avatīrṇo'si viśvātmam bhūmerbhārāpanuttaye|| 21 ||
+10.27.22,श्रीशुक उवाच ।एवं कृष्णमुपामन्त्र्य सुरभिः पयसात्मनः ।जलैराकाशगङ्गाया ऐरावतकरोद्धृतैः ॥ २२ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ kṛṣṇamupāmantrya surabhiḥ payasātmanaḥ|jalairākāśagaṅgāyā airāvatakaroddhṛtaiḥ|| 22 ||
+10.27.23,इन्द्रः सुरर्षिभिः साकं चोदितो देवमातृभिः ।अभ्यसिञ्चत दाशार्हं गोविन्द इति चाभ्यधात् ॥ २३ ॥,indraḥ surarṣibhiḥ sākaṃ codito devamātṛbhiḥ|abhyasiñcata dāśārhaṃ govinda iti cābhyadhāt|| 23 ||
+10.27.24,तत्रागतास्तुम्बुरुनारदादयो ।गन्धर्वविद्याधरसिद्धचारणाः ।जगुर्यशो लोकमलापहं हरेः ।सुराङ्गनाः संननृतुर्मुदान्विताः ॥ २४ ॥,tatrāgatāstumburunāradādayo|gandharvavidyādharasiddhacāraṇāḥ|jaguryaśo lokamalāpahaṃ hareḥ|surāṅganāḥ saṃnanṛturmudānvitāḥ|| 24 ||
+10.27.25,तं तुष्टुवुर्देवनिकायकेतवो ।व्यवाकिरन् चाद्‍भुतपुष्पवृष्टिभिः ।लोकाः परां निर्वृतिमाप्नुवंस्त्रयो ।गावस्तदा गामनयन् पयोद्रुताम् ॥ २५ ॥,taṃ tuṣṭuvurdevanikāyaketavo|vyavākiran cād‍bhutapuṣpavṛṣṭibhiḥ|lokāḥ parāṃ nirvṛtimāpnuvaṃstrayo|gāvastadā gāmanayan payodrutām|| 25 ||
+10.27.26,नानारसौघाः सरितो वृक्षा आसन् मधुस्रवाः ।अकृष्टपच्यौषधयो गिरयोऽबिभ्रदुन्मणीन् ॥ २६ ॥,nānārasaughāḥ sarito vṛkṣā āsan madhusravāḥ|akṛṣṭapacyauṣadhayo girayo'bibhradunmaṇīn|| 26 ||
+10.27.27,कृष्णेऽभिषिक्त एतानि सत्त्वानि कुरुनन्दन ।निर्वैराण्यभवंस्तात क्रूराण्यपि निसर्गतः ॥ २७ ॥,kṛṣṇe'bhiṣikta etāni sattvāni kurunandana|nirvairāṇyabhavaṃstāta krūrāṇyapi nisargataḥ|| 27 ||
+10.27.28,इति गोगोकुलपतिं गोविन्दमभिषिच्य सः ।अनुज्ञातो ययौ शक्रो वृतो देवादिभिर्दिवम् ॥ २८ ॥,iti gogokulapatiṃ govindamabhiṣicya saḥ|anujñāto yayau śakro vṛto devādibhirdivam|| 28 ||
+10.27.27,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे सप्तविंशोऽध्यायः ॥ २७ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe saptaviṃśo'dhyāyaḥ|| 27 ||
+10.28.1,विकालेऽवगाहनाद् वरुणदूतेन वरुणालयं नीतस्य नंदस्य भगवता पुनरनयनम् ।श्रीशुक उवाच ।एकादश्यां निराहारः समभ्यर्च्य जनार्दनम् ।स्नातुं नन्दस्तु कालिन्द्यां द्वादश्यां जलमाविशत् ॥ १ ॥,vikāle'vagāhanād varuṇadūtena varuṇālayaṃ nītasya naṃdasya bhagavatā punaranayanam|śrīśuka uvāca|ekādaśyāṃ nirāhāraḥ samabhyarcya janārdanam|snātuṃ nandastu kālindyāṃ dvādaśyāṃ jalamāviśat|| 1 ||
+10.28.2,तं गृहीत्वानयद् भृत्यो वरुणस्यासुरोऽन्तिकम् ।अवज्ञायासुरीं वेलां प्रविष्टमुदकं निशि ॥ २ ॥,taṃ gṛhītvānayad bhṛtyo varuṇasyāsuro'ntikam|avajñāyāsurīṃ velāṃ praviṣṭamudakaṃ niśi|| 2 ||
+10.28.3,चुक्रुशुस्तमपश्यन्तः कृष्ण रामेति गोपकाः ।भगवांस्तदुपश्रुत्य पितरं वरुणाहृतम् ।तदन्तिकं गतो राजन् स्वानामभयदो विभुः ॥ ३ ॥,cukruśustamapaśyantaḥ kṛṣṇa rāmeti gopakāḥ|bhagavāṃstadupaśrutya pitaraṃ varuṇāhṛtam|tadantikaṃ gato rājan svānāmabhayado vibhuḥ|| 3 ||
+10.28.4,प्राप्तं वीक्ष्य हृषीकेशं लोकपालः सपर्यया ।महत्या पूजयित्वाऽह तद्दर्शनमहोत्सवः ॥ ४ ॥,prāptaṃ vīkṣya hṛṣīkeśaṃ lokapālaḥ saparyayā|mahatyā pūjayitvā'ha taddarśanamahotsavaḥ|| 4 ||
+10.28.5,श्रीवरुण उवाच ।अद्य मे निभृतो देहो अद्यैवार्थोऽधिगतः प्रभो ।त्वत्पादभाजो भगवन् अवापुः पारमध्वनः ॥ ५ ॥,śrīvaruṇa uvāca|adya me nibhṛto deho adyaivārtho'dhigataḥ prabho|tvatpādabhājo bhagavan avāpuḥ pāramadhvanaḥ|| 5 ||
+10.28.6,नमस्तुभ्यं भगवते ब्रह्मणे परमात्मने ।न यत्र श्रूयते माया लोकसृष्टिविकल्पना ॥ ६ ॥,namastubhyaṃ bhagavate brahmaṇe paramātmane|na yatra śrūyate māyā lokasṛṣṭivikalpanā|| 6 ||
+10.28.7,अजानता मामकेन मूढेनाकार्यवेदिना ।आनीतोऽयं तव पिता तद् भवान् क्षन्तुमर्हति ॥ ७ ॥,ajānatā māmakena mūḍhenākāryavedinā|ānīto'yaṃ tava pitā tad bhavān kṣantumarhati|| 7 ||
+10.28.8,ममाप्यनुग्रहं कृष्ण कर्तुं अर्हस्यशेषदृक् ।गोविन्द नीयतामेष पिता ते पितृवत्सल ॥ ८ ॥,mamāpyanugrahaṃ kṛṣṇa kartuṃ arhasyaśeṣadṛk|govinda nīyatāmeṣa pitā te pitṛvatsala|| 8 ||
+10.28.9,श्रीशुक उवाच ।एवं प्रसादितः कृष्णो भगवान् ईश्वरेश्वरः ।आदायागात् स्वपितरं बन्धूनां चावहन् मुदम् ॥ ९ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ prasāditaḥ kṛṣṇo bhagavān īśvareśvaraḥ|ādāyāgāt svapitaraṃ bandhūnāṃ cāvahan mudam|| 9 ||
+10.28.10,नन्दस्त्वतीन्द्रियं दृष्ट्वा लोकपालमहोदयम् ।कृष्णे च सन्नतिं तेषां ज्ञातिभ्यो विस्मितोऽब्रवीत् ॥ १० ॥,nandastvatīndriyaṃ dṛṣṭvā lokapālamahodayam|kṛṣṇe ca sannatiṃ teṣāṃ jñātibhyo vismito'bravīt|| 10 ||
+10.28.11,ते चौत्सुक्यधियो राजन् मत्वा गोपास्तमीश्वरम् ।अपि नः स्वगतिं सूक्ष्मां उपाधास्यदधीश्वरः ॥ ११ ॥,te cautsukyadhiyo rājan matvā gopāstamīśvaram|api naḥ svagatiṃ sūkṣmāṃ upādhāsyadadhīśvaraḥ|| 11 ||
+10.28.12,इति स्वानां स भगवान् विज्ञायाखिलदृक् स्वयम् ।सङ्कल्पसिद्धये तेषां कृपयैतदचिन्तयत् ॥ १२ ॥,iti svānāṃ sa bhagavān vijñāyākhiladṛk svayam|saṅkalpasiddhaye teṣāṃ kṛpayaitadacintayat|| 12 ||
+10.28.13,जनो वै लोक एतस्मिन् अविद्याकामकर्मभिः ।उच्चावचासु गतिषु न वेद स्वां गतिं भ्रमन् ॥ १३ ॥,jano vai loka etasmin avidyākāmakarmabhiḥ|uccāvacāsu gatiṣu na veda svāṃ gatiṃ bhraman|| 13 ||
+10.28.14,इति सञ्चिन्त्य भगवान् महाकारुणिको हरिः ।दर्शयामास लोकं स्वं गोपानां तमसः परम् ॥ १४ ॥,iti sañcintya bhagavān mahākāruṇiko hariḥ|darśayām��sa lokaṃ svaṃ gopānāṃ tamasaḥ param|| 14 ||
+10.28.15,सत्यं ज्ञानमनन्तं यद् ब्रह्म ज्योतिः सनातनम् ।यद्धि पश्यन्ति मुनयो गुणापाये समाहिताः ॥ १५ ॥,satyaṃ jñānamanantaṃ yad brahma jyotiḥ sanātanam|yaddhi paśyanti munayo guṇāpāye samāhitāḥ|| 15 ||
+10.28.16,ते तु ब्रह्मह्रदं नीता मग्नाः कृष्णेन चोद्धृताः ।ददृशुर्ब्रह्मणो लोकं यत्राक्रूरोऽध्यगात् पुरा ॥ १६ ॥,te tu brahmahradaṃ nītā magnāḥ kṛṣṇena coddhṛtāḥ|dadṛśurbrahmaṇo lokaṃ yatrākrūro'dhyagāt purā|| 16 ||
+10.28.17,नन्दादयस्तु तं दृष्ट्वा परमानन्दनिवृताः ।कृष्णं च तत्रच्छन्दोभिः स्तूयमानं सुविस्मिताः ॥ १७ ॥,nandādayastu taṃ dṛṣṭvā paramānandanivṛtāḥ|kṛṣṇaṃ ca tatracchandobhiḥ stūyamānaṃ suvismitāḥ|| 17 ||
+10.28.28,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे अष्टाविंशोऽध्यायः ॥ २८ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe aṣṭāviṃśo'dhyāyaḥ|| 28 ||
+10.29.1,वेणुनादं श्रुत्वा आगतानां गोपीनां श्रीकृष्णेनसह संवादः रासारम्भः तासां मानापनोदाय भगवतो अंतर्धानं च ।श्रीशुक उवाच ।भगवान् अपि ता रात्रीः शरदोत्फुल्लमल्लिकाः ।वीक्ष्य रन्तुं मनश्चक्रे योगमायामुपाश्रितः ॥ १ ॥,veṇunādaṃ śrutvā āgatānāṃ gopīnāṃ śrīkṛṣṇenasaha saṃvādaḥ rāsārambhaḥ tāsāṃ mānāpanodāya bhagavato aṃtardhānaṃ ca|śrīśuka uvāca|bhagavān api tā rātrīḥ śaradotphullamallikāḥ|vīkṣya rantuṃ manaścakre yogamāyāmupāśritaḥ|| 1 ||
+10.29.2,तदोडुराजः ककुभः करैर्मुखं ।प्राच्या विलिम्पन्नरुणेन शन्तमैः ।स चर्षणीनामुदगाच्छुचो मृजन् ।प्रियः प्रियाया इव दीर्घदर्शनः ॥ २ ॥,tadoḍurājaḥ kakubhaḥ karairmukhaṃ|prācyā vilimpannaruṇena śantamaiḥ|sa carṣaṇīnāmudagācchuco mṛjan|priyaḥ priyāyā iva dīrghadarśanaḥ|| 2 ||
+10.29.3,दृष्ट्वा कुमुद्वन्तं अखण्डमण्डलं ।रमाननाभं नवकुङ्कुमारुणम् ।वनं च तत्कोमलगोभी रञ्जितं ।जगौ कलं वामदृशां मनोहरम् ॥ ३ ॥,dṛṣṭvā kumudvantaṃ akhaṇḍamaṇḍalaṃ|ramānanābhaṃ navakuṅkumāruṇam|vanaṃ ca tatkomalagobhī rañjitaṃ|jagau kalaṃ vāmadṛśāṃ manoharam|| 3 ||
+10.29.4,निशम्य गीतां तदनङ्गवर्धनं ।व्रजस्त्रियः कृष्णगृहीतमानसाः ।आजग्मुरन्योन्यमलक्षितोद्यमाः ।स यत्र कान्तो जवलोलकुण्डलाः ॥ ४ ॥,niśamya gītāṃ tadanaṅgavardhanaṃ|vrajastriyaḥ kṛṣṇagṛhītamānasāḥ|ājagmuranyonyamalakṣitodyamāḥ|sa yatra kānto javalolakuṇḍalāḥ|| 4 ||
+10.29.5,दुहन्त्योऽभिययुः काश्चिद् दोहं हित्वा समुत्सुकाः ।पयोऽधिश्रित्य संयावं अनुद्वास्यापरा ययुः ॥ ५ ॥,duhantyo'bhiyayuḥ kāścid dohaṃ hitvā samutsukāḥ|payo'dhiśritya saṃyāvaṃ anudvāsyāparā yayuḥ|| 5 ||
+10.29.6,परिवेषयन्त्यस्तद्धित्वा पाययन्त्यः शिशून् पयः ।शुश्रूषन्त्यः पतीन् काश्चिद् अश्नन्त्योऽपास्य भोजनम् ॥ ६ ॥,pariveṣayantyastaddhitvā pāyayantyaḥ śiśūn payaḥ|śuśrūṣantyaḥ patīn kāścid aśnantyo'pāsya bhojanam|| 6 ||
+10.29.7,लिम्पन्त्यः प्रमृजन्त्योऽन्या अञ्जन्त्यः काश्च लोचने ।व्यत्यस्तवस्त्राभरणाः काश्चित् कृष्णान्तिकं ययुः ॥ ७ ॥,limpantyaḥ pramṛjantyo'nyā añjantyaḥ kāśca locane|vyatyastavastrābharaṇāḥ kāścit kṛṣṇāntikaṃ yayuḥ|| 7 ||
+10.29.8,ता वार्यमाणाः पतिभिः पितृभिः भ्रातृबन्धुभिः ।गोविन्दापहृतात्मानो न न्यवर्तन्त मोहिताः ॥ ८ ॥,tā vāryamāṇāḥ patibhiḥ pitṛbhiḥ bhrātṛbandhubhiḥ|govindāpahṛtātmāno na nyavartanta mohitāḥ|| 8 ||
+10.29.9,अन्तर्गृहगताः काश्चिद् गोप्योऽलब्धविनिर्गमाः ।कृष्णं तद्‍भावनायुक्ता दध्युर्मीलितलोचनाः ॥ ९ ॥,antargṛhagatāḥ kāścid gopyo'labdhavinirgamāḥ|kṛṣṇaṃ tad‍bhāvanāyuktā dadhyurmīlitalocanāḥ|| 9 ||
+10.29.10,दुःसहप्रेष्ठविरह तीव्रतापधुताशुभाः ।ध्यानप्राप्ताच्युताश्लेष निर्वृत्या क्षीणमङ्गलाः ॥ १० ॥,duḥsahapreṣṭhaviraha tīvratāpadhutāśubhāḥ|dhyānaprāptācyutāśleṣa nirvṛtyā kṣīṇamaṅgalāḥ|| 10 ||
+10.29.11,तमेव परमात्मानं जारबुद्ध्यापि सङ्गताः ।जहुर्गुणमयं देहं सद्यः प्रक्षीणबन्धनाः ॥ ११ ॥,tameva paramātmānaṃ jārabuddhyāpi saṅgatāḥ|jahurguṇamayaṃ dehaṃ sadyaḥ prakṣīṇabandhanāḥ|| 11 ||
+10.29.12,श्रीपरीक्षिदुवाच ।कृष्णं विदुः परं कान्तं न तु ब्रह्मतया मुने ।गुणप्रवाहोपरमः तासां गुणधियां कथम् ॥ १२ ॥,śrīparīkṣiduvāca|kṛṣṇaṃ viduḥ paraṃ kāntaṃ na tu brahmatayā mune|guṇapravāhoparamaḥ tāsāṃ guṇadhiyāṃ katham|| 12 ||
+10.29.13,श्रीशुक उवाच ।उक्तं पुरस्ताद् एतत्ते चैद्यः सिद्धिं यथा गतः ।द्विषन्नपि हृषीकेशं किमुताधोक्षजप्रियाः ॥ १३ ॥,śrīśuka uvāca|uktaṃ purastād etatte caidyaḥ siddhiṃ yathā gataḥ|dviṣannapi hṛṣīkeśaṃ kimutādhokṣajapriyāḥ|| 13 ||
+10.29.14,नृणां निःश्रेयसार्थाय व्यक्तिर्भगवतो नृप ।अव्ययस्याप्रमेयस्य निर्गुणस्य गुणात्मनः ॥ १४ ॥,nṛṇāṃ niḥśreyasārthāya vyaktirbhagavato nṛpa|avyayasyāprameyasya nirguṇasya guṇātmanaḥ|| 14 ||
+10.29.15,कामं क्रोधं भयं स्नेहं ऐक्यं सौहृदमेव च ।नित्यं हरौ विदधतो यान्ति तन्मयतां हि ते ॥ १५ ॥,kāmaṃ krodhaṃ bhayaṃ snehaṃ aikyaṃ sauhṛdameva ca|nityaṃ harau vidadhato yānti tanmayatāṃ hi te|| 15 ||
+10.29.16,न चैवं विस्मयः कार्यो भवता भगवत्यजे ।योगेश्वरेश्वरे कृष्णे यत एतद् विमुच्यते ॥ १६ ॥,na caivaṃ vismayaḥ kāryo bhavatā bhagavatyaje|yogeśvareśvare kṛṣṇe yata etad vimucyate|| 16 ||
+10.29.17,ता दृष्ट्वान्तिकमायाता भगवान् व्रजयोषितः ।अवदद् वदतां श्रेष्ठो वाचः पेशैर्विमोहयन् ॥ १७ ॥,tā dṛṣṭvāntikamāyātā bhagavān vrajayoṣitaḥ|avadad vadatāṃ śreṣṭho vācaḥ peśairvimohayan|| 17 ||
+10.29.18,श्रीभगवानुवाच ।स्वागतं वो महाभागाः प्रियं किं करवाणि वः ।व्रजस्यानामयं कच्चिद् ब्रूतागमनकारणम् ॥ १८ ॥,śrībhagavānuvāca|svāgataṃ vo mahābhāgāḥ priyaṃ kiṃ karavāṇi vaḥ|vrajasyānāmayaṃ kaccid brūtāgamanakāraṇam|| 18 ||
+10.29.19,रजन्येषा घोररूपा घोरसत्त्वनिषेविता ।प्रतियात व्रजं नेह स्थेयं स्त्रीभिः सुमध्यमाः ॥ १९ ॥,rajanyeṣā ghorarūpā ghorasattvaniṣevitā|pratiyāta vrajaṃ neha stheyaṃ strībhiḥ sumadhyamāḥ|| 19 ||
+10.29.20,मातरः पितरः पुत्रा भ्रातरः पतयश्च वः ।विच���न्वन्ति ह्यपश्यन्तो मा कृढ्वं बन्धुसाध्वसम् ॥ २० ॥,mātaraḥ pitaraḥ putrā bhrātaraḥ patayaśca vaḥ|vicinvanti hyapaśyanto mā kṛḍhvaṃ bandhusādhvasam|| 20 ||
+10.29.21,दृष्टं वनं कुसुमितं राकेश कररञ्जितम् ।यमुना अनिललीलैजत् तरुपल्लवशोभितम् ॥ २१ ॥,dṛṣṭaṃ vanaṃ kusumitaṃ rākeśa kararañjitam|yamunā anilalīlaijat tarupallavaśobhitam|| 21 ||
+10.29.22,तद् यात मा चिरं गोष्ठं शुश्रूषध्वं पतीन् सतीः ।क्रन्दन्ति वत्सा बालाश्च तान् पाययत दुह्यत ॥ २२ ॥,tad yāta mā ciraṃ goṣṭhaṃ śuśrūṣadhvaṃ patīn satīḥ|krandanti vatsā bālāśca tān pāyayata duhyata|| 22 ||
+10.29.23,अथवा मदभिस्नेहाद् भवत्यो यन्त्रिताशयाः ।आगता ह्युपपन्नं वः प्रीयन्ते मयि जन्तवः ॥ २३ ॥,athavā madabhisnehād bhavatyo yantritāśayāḥ|āgatā hyupapannaṃ vaḥ prīyante mayi jantavaḥ|| 23 ||
+10.29.24,भर्तुः शुश्रूषणं स्त्रीणां परो धर्मो ह्यमायया ।तद्‍बन्धूनां च कल्याणः प्रजानां चानुपोषणम् ॥ २४ ॥,bhartuḥ śuśrūṣaṇaṃ strīṇāṃ paro dharmo hyamāyayā|tad‍bandhūnāṃ ca kalyāṇaḥ prajānāṃ cānupoṣaṇam|| 24 ||
+10.29.25,दुःशीलो दुर्भगो वृद्धो जडो रोग्यधनोऽपि वा ।पतिः स्त्रीभिर्न हातव्यो लोकेप्सुभिरपातकी ॥ २५ ॥,duḥśīlo durbhago vṛddho jaḍo rogyadhano'pi vā|patiḥ strībhirna hātavyo lokepsubhirapātakī|| 25 ||
+10.29.26,अस्वर्ग्यमयशस्यं च फल्गु कृच्छ्रं भयावहम् ।जुगुप्सितं च सर्वत्र ह्यौपपत्यं कुलस्त्रियः ॥ २६ ॥,asvargyamayaśasyaṃ ca phalgu kṛcchraṃ bhayāvaham|jugupsitaṃ ca sarvatra hyaupapatyaṃ kulastriyaḥ|| 26 ||
+10.29.27,श्रवणाद् दर्शनाद् ध्यानाद् मयि भावोऽनुकीर्तनात् ।न तथा सन्निकर्षेण प्रतियात ततो गृहान् ॥ २७ ॥,śravaṇād darśanād dhyānād mayi bhāvo'nukīrtanāt|na tathā sannikarṣeṇa pratiyāta tato gṛhān|| 27 ||
+10.29.28,श्रीशुक उवाच ।इति विप्रियमाकर्ण्य गोप्यो गोविन्दभाषितम् ।विषण्णा भग्नसङ्कल्पाः चिन्तामापुर्दुरत्ययाम् ॥ २८ ॥,śrīśuka uvāca|iti vipriyamākarṇya gopyo govindabhāṣitam|viṣaṇṇā bhagnasaṅkalpāḥ cintāmāpurduratyayām|| 28 ||
+10.29.30,कृत्वा मुखान्यव शुचः श्वसनेन शुष्यद् ।बिम्बाधराणि चरणेन भुवः लिखन्त्यः ।अस्रैरुपात्तमषिभिः कुचकुङ्कुमानि ।तस्थुर्मृजन्त्य उरुदुःखभराः स्म तूष्णीम् ।प्रेष्ठं प्रियेतरमिव प्रतिभाषमाणं ।कृष्णं तदर्थविनिवर्तितसर्वकामाः ।नेत्रे विमृज्य रुदितोपहते स्म किञ्चित् ।संरम्भगद्‍गदगिरोऽब्रुवतानुरक्ताः ॥ ३० ॥,kṛtvā mukhānyava śucaḥ śvasanena śuṣyad|bimbādharāṇi caraṇena bhuvaḥ likhantyaḥ|asrairupāttamaṣibhiḥ kucakuṅkumāni|tasthurmṛjantya uruduḥkhabharāḥ sma tūṣṇīm|preṣṭhaṃ priyetaramiva pratibhāṣamāṇaṃ|kṛṣṇaṃ tadarthavinivartitasarvakāmāḥ|netre vimṛjya ruditopahate sma kiñcit|saṃrambhagad‍gadagiro'bruvatānuraktāḥ|| 30 ||
+10.29.31,श्रीगोप्य ऊचुः ।मैवं विभोऽर्हति भवान् गदितुं नृशंसं ।सन्त्यज्य सर्वविषयांस्तव पादमूलम् ।भक्ता भजस्व दुरवग्रह मा त्यजास्मान् ।देवो यथाऽदिपुरुषो भजते मुमुक्षून् ॥ ३१ ॥,śrīgopya ūcuḥ|maivaṃ vibho'rhati bhavān gadituṃ nṛśaṃsaṃ|santyajya sarvaviṣayāṃstava pādamūlam|bhaktā bhajasva duravagraha mā tyajāsmān|devo yathā'dipuruṣo bhajate mumukṣūn|| 31 ||
+10.29.32,यत्पत्यपत्यसुहृदां अनुवृत्तिरङ्ग ।स्त्रीणां स्वधर्म इति धर्मविदा त्वयोक्तम् ।अस्त्वेवमेतदुपदेशपदे त्वयीशे ।प्रेष्ठो भवांस्तनुभृतां किल बन्धुरात्मा ॥ ३२ ॥,yatpatyapatyasuhṛdāṃ anuvṛttiraṅga|strīṇāṃ svadharma iti dharmavidā tvayoktam|astvevametadupadeśapade tvayīśe|preṣṭho bhavāṃstanubhṛtāṃ kila bandhurātmā|| 32 ||
+10.29.33,कुर्वन्ति हि त्वयि रतिं कुशलाः स्व आत्मन् ।नित्यप्रिये पतिसुतादिभिरार्तिदैः किम् ।तन्नः प्रसीद परमेश्वर मा स्म छिन्द्या ।आशां धृतां त्वयि चिरादरविन्दनेत्र ॥ ३३ ॥,kurvanti hi tvayi ratiṃ kuśalāḥ sva ātman|nityapriye patisutādibhirārtidaiḥ kim|tannaḥ prasīda parameśvara mā sma chindyā|āśāṃ dhṛtāṃ tvayi cirādaravindanetra|| 33 ||
+10.29.34,चित्तं सुखेन भवतापहृतं गृहेषु ।यन्निर्विशत्युत करावपि गृह्यकृत्ये ।पादौ पदं न चलतस्तव पादमूलाद् ।यामः कथं व्रजमथो करवाम किं वा ॥ ३४ ॥,cittaṃ sukhena bhavatāpahṛtaṃ gṛheṣu|yannirviśatyuta karāvapi gṛhyakṛtye|pādau padaṃ na calatastava pādamūlād|yāmaḥ kathaṃ vrajamatho karavāma kiṃ vā|| 34 ||
+10.29.35,सिञ्चाङ्ग नस्त्वदधरामृतपूरकेण ।हासावलोककलगीतजहृच्छयाग्निम् ।नो चेद् वयं विरहजाग्नि उपयुक्तदेहा ।ध्यानेन याम पदयोः पदवीं सखे ते ॥ ३५ ॥,siñcāṅga nastvadadharāmṛtapūrakeṇa|hāsāvalokakalagītajahṛcchayāgnim|no ced vayaṃ virahajāgni upayuktadehā|dhyānena yāma padayoḥ padavīṃ sakhe te|| 35 ||
+10.29.36,यर्ह्यम्बुजाक्ष तव पादतलं रमाया ।दत्तक्षणं क्वचिदरण्यजनप्रियस्य ।अस्प्राक्ष्म तत्प्रभृति नान्यसमक्षमङ्ग ।स्थातुं त्वयाभिरमिता बत पारयामः ॥ ३६ ॥,yarhyambujākṣa tava pādatalaṃ ramāyā|dattakṣaṇaṃ kvacidaraṇyajanapriyasya|asprākṣma tatprabhṛti nānyasamakṣamaṅga|sthātuṃ tvayābhiramitā bata pārayāmaḥ|| 36 ||
+10.29.37,श्रीर्यत्पदाम्बुजरजश्चकमे तुलस्या ।लब्ध्वापि वक्षसि पदं किल भृत्यजुष्टम् ।यस्याः स्ववीक्षण कृतेऽन्यसुरप्रयासः ।तद्वद् वयं च तव पादरजः प्रपन्नाः ॥ ३७ ॥,śrīryatpadāmbujarajaścakame tulasyā|labdhvāpi vakṣasi padaṃ kila bhṛtyajuṣṭam|yasyāḥ svavīkṣaṇa kṛte'nyasuraprayāsaḥ|tadvad vayaṃ ca tava pādarajaḥ prapannāḥ|| 37 ||
+10.29.38,तन्नः प्रसीद वृजिनार्दन तेऽन्घ्रिमूलं ।प्राप्ता विसृज्य वसतीस्त्वदुपासनाशाः ।त्वत्सुन्दरस्मित निरीक्षणतीव्रकाम ।तप्तात्मनां पुरुषभूषण देहि दास्यम् ॥ ३८ ॥,tannaḥ prasīda vṛjinārdana te'nghrimūlaṃ|prāptā visṛjya vasatīstvadupāsanāśāḥ|tvatsundarasmita nirīkṣaṇatīvrakāma|taptātmanāṃ puruṣabhūṣaṇa dehi dāsyam|| 38 ||
+10.29.39,वीक्ष्यालकावृतमुखं तव कुण्डलश्री ।गण्डस्थलाधरसुधं हसितावलोकम् ।दत्ताभयं च भुजदण्डयुगं विलोक्य ।वक्षः श्रियैकरमणं च भवाम दास्यः ॥ ३९ ॥,vīkṣyālakāvṛtamukhaṃ tava kuṇḍalaśrī|gaṇḍasthalādharasudhaṃ hasitāvalokam|dattābhayaṃ ca bhujadaṇḍayugaṃ vilokya|vakṣaḥ śriyaikaramaṇaṃ ca bhavāma dāsyaḥ|| 39 ||
+10.29.40,का स्त्र्यङ्ग ते कलपदायतमूर्च���छितेन ।सम्मोहितार्यचरितान्न चलेत्त्रिलोक्याम् ।त्रैलोक्यसौभगमिदं च निरीक्ष्य रूपं ।यद् गोद्विजद्रुममृगाः पुलकान्यबिभ्रन् ॥ ४० ॥,kā stryaṅga te kalapadāyatamūrcchitena|sammohitāryacaritānna calettrilokyām|trailokyasaubhagamidaṃ ca nirīkṣya rūpaṃ|yad godvijadrumamṛgāḥ pulakānyabibhran|| 40 ||
+10.29.41,व्यक्तं भवान् व्रजभयार्तिहरोऽभिजातो ।देवो यथाऽदिपुरुषः सुरलोकगोप्ता ।तन्नो निधेहि करपङ्कजमार्तबन्धो ।तप्तस्तनेषु च शिरःसु च किङ्करीणाम् ॥ ४१ ॥,vyaktaṃ bhavān vrajabhayārtiharo'bhijāto|devo yathā'dipuruṣaḥ suralokagoptā|tanno nidhehi karapaṅkajamārtabandho|taptastaneṣu ca śiraḥsu ca kiṅkarīṇām|| 41 ||
+10.29.42,श्रीशुक उवाच ।इति विक्लवितं तासां श्रुत्वा योगेश्वरेश्वरः ।प्रहस्य सदयं गोपीः आत्मारामोऽप्यरीरमत् ॥ ४२ ॥,śrīśuka uvāca|iti viklavitaṃ tāsāṃ śrutvā yogeśvareśvaraḥ|prahasya sadayaṃ gopīḥ ātmārāmo'pyarīramat|| 42 ||
+10.29.43,ताभिः समेताभिरुदारचेष्टितः ।प्रियेक्षणोत्फुल्लमुखीभिरच्युतः ।उदारहासद्विजकुन्ददीधतिः ।व्यरोचतैणाङ्क इवोडुभिर्वृतः ॥ ४३ ॥,tābhiḥ sametābhirudāraceṣṭitaḥ|priyekṣaṇotphullamukhībhiracyutaḥ|udārahāsadvijakundadīdhatiḥ|vyarocataiṇāṅka ivoḍubhirvṛtaḥ|| 43 ||
+10.29.44,उपगीयमान उद्‍गायन् वनिताशतयूथपः ।मालां बिभ्रद् वैजयन्तीं व्यचरन् मण्डयन् वनम् ॥ ४४ ॥,upagīyamāna ud‍gāyan vanitāśatayūthapaḥ|mālāṃ bibhrad vaijayantīṃ vyacaran maṇḍayan vanam|| 44 ||
+10.29.45,नद्याः पुलिनमाविश्य गोपीभिर्हिमवालुकम् ।रेमे तत्तरलानन्द कुमुदामोदवायुना ॥ ४५ ॥,nadyāḥ pulinamāviśya gopībhirhimavālukam|reme tattaralānanda kumudāmodavāyunā|| 45 ||
+10.29.46,बाहुप्रसारपरिरम्भकरालकोरु ।नीवीस्तनालभननर्मनखाग्रपातैः ।क्ष्वेल्यावलोकहसितैर्व्रजसुन्दरीणां ।उत्तम्भयन् रतिपतिं रमयाञ्चकार ॥ ४६ ॥,bāhuprasāraparirambhakarālakoru|nīvīstanālabhananarmanakhāgrapātaiḥ|kṣvelyāvalokahasitairvrajasundarīṇāṃ|uttambhayan ratipatiṃ ramayāñcakāra|| 46 ||
+10.29.47,एवं भगवतः कृष्णात् लब्धमाना महात्मनः ।आत्मानं मेनिरे स्त्रीणां मानिन्योऽभ्यधिकं भुवि ॥ ४७ ॥,evaṃ bhagavataḥ kṛṣṇāt labdhamānā mahātmanaḥ|ātmānaṃ menire strīṇāṃ māninyo'bhyadhikaṃ bhuvi|| 47 ||
+10.29.48,तासां तत् सौभगमदं वीक्ष्य मानं च केशवः ।प्रशमाय प्रसादाय तत्रैवान्तरधीयत ॥ ४८ ॥,tāsāṃ tat saubhagamadaṃ vīkṣya mānaṃ ca keśavaḥ|praśamāya prasādāya tatraivāntaradhīyata|| 48 ||
+10.29.29,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे एकोन्त्रिंशोऽध्यायः ॥ २९ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe ekontriṃśo'dhyāyaḥ|| 29 ||
+10.30.1,श्रीशुक उवाच ।अन्तर्हिते भगवति सहसैव व्रजाङ्गनाः ।अतप्यंस्तमचक्षाणाः करिण्य इव यूथपम् ॥ 10. 30. ॥ 001 ॥,śrīśuka uvāca|antarhite bhagavati sahasaiva vrajāṅganāḥ|atapyaṃstamacakṣāṇāḥ kariṇya iva yūthapam|| 10. 30. || 001 ||
+10.30.2,गत्यानुरागस्मितविभ्रमेक्षितैर्मनोरमालापविहारविभ्रमैः ।आक्षिप्तचित्ताः प्रमदा रमापतेस्तास्ता विचेष्टा जगृहुस्तदात्मिकाः ॥ 10. 30. ॥ 002 ॥,gatyānurāgasmitavibhramekṣitairmanoramālāpavihāravibhramaiḥ|ākṣiptacittāḥ pramadā ramāpatestāstā viceṣṭā jagṛhustadātmikāḥ|| 10. 30. || 002 ||
+10.30.3,गतिस्मितप्रेक्षणभाषणादिषु प्रियाः प्रियस्य प्रतिरूढमूर्तयः ।असावहं त्वित्यबलास्तदात्मिका न्यवेदिषुः कृष्णविहारविभ्रमाः ॥ 10. 30. ॥ 003 ॥,gatismitaprekṣaṇabhāṣaṇādiṣu priyāḥ priyasya pratirūḍhamūrtayaḥ|asāvahaṃ tvityabalāstadātmikā nyavediṣuḥ kṛṣṇavihāravibhramāḥ|| 10. 30. || 003 ||
+10.30.4,गायन्त्य उच्चैरमुमेव संहता विचिक्युरुन्मत्तकवद्वनाद्वनम् ।पप्रच्छुराकाशवदन्तरं बहिर्भूतेषु सन्तं पुरुषं वनस्पतीन् ॥ 10. 30. ॥ 004 ॥,gāyantya uccairamumeva saṃhatā vicikyurunmattakavadvanādvanam|papracchurākāśavadantaraṃ bahirbhūteṣu santaṃ puruṣaṃ vanaspatīn|| 10. 30. || 004 ||
+10.30.5,दृष्टो वः कच्चिदश्वत्थ प्लक्ष न्यग्रोध नो मनः ।नन्दसूनुर्गतो हृत्वा प्रेमहासावलोकनैः ॥ 10. 30. ॥ 005 ॥,dṛṣṭo vaḥ kaccidaśvattha plakṣa nyagrodha no manaḥ|nandasūnurgato hṛtvā premahāsāvalokanaiḥ|| 10. 30. || 005 ||
+10.30.6,कच्चित्कुरबकाशोक नागपुन्नागचम्पकाः ।रामानुजो मानिनीनामितो दर्पहरस्मितः ॥ 10. 30. ॥ 006 ॥,kaccitkurabakāśoka nāgapunnāgacampakāḥ|rāmānujo māninīnāmito darpaharasmitaḥ|| 10. 30. || 006 ||
+10.30.7,कच्चित्तुलसि कल्याणि गोविन्दचरणप्रिये ।सह त्वालिकुलैर्बिभ्रद्दृष्टस्तेऽतिप्रियोऽच्युतः ॥ 10. 30. ॥ 007 ॥,kaccittulasi kalyāṇi govindacaraṇapriye|saha tvālikulairbibhraddṛṣṭaste'tipriyo'cyutaḥ|| 10. 30. || 007 ||
+10.30.8,मालत्यदर्शि वः कच्चिन्मल्लिके जातियूथिके ।प्रीतिं वो जनयन् यातः करस्पर्शेन माधवः ॥ 10. 30. ॥ 008 ॥,mālatyadarśi vaḥ kaccinmallike jātiyūthike|prītiṃ vo janayan yātaḥ karasparśena mādhavaḥ|| 10. 30. || 008 ||
+10.30.9,चूतप्रियालपनसासनकोविदार जम्ब्वर्कबिल्वबकुलाम्रकदम्बनीपाः ।येऽन्ये परार्थभवका यमुनोपकूलाः शंसन्तु कृष्णपदवीं रहितात्मनां नः ॥ 10. 30. ॥ 009 ॥,cūtapriyālapanasāsanakovidāra jambvarkabilvabakulāmrakadambanīpāḥ|ye'nye parārthabhavakā yamunopakūlāḥ śaṃsantu kṛṣṇapadavīṃ rahitātmanāṃ naḥ|| 10. 30. || 009 ||
+10.30.10,किं ते कृतं क्षिति तपो बत केशवाङ्घ्रि स्पर्शोत्सवोत्पुलकिताङ्गनहैर्विभासि ।अप्यङ्घ्रिसम्भव उरुक्रमविक्रमाद्वा आहो वराहवपुषः परिरम्भणेन ॥ 10. 30. ॥ 010 ॥,kiṃ te kṛtaṃ kṣiti tapo bata keśavāṅghri sparśotsavotpulakitāṅganahairvibhāsi|apyaṅghrisambhava urukramavikramādvā āho varāhavapuṣaḥ parirambhaṇena|| 10. 30. || 010 ||
+10.30.11,अप्येणपत्न्युपगतः प्रिययेह गात्रैस् तन्वन् दृशां सखि सुनिर्वृतिमच्युतो वः ।कान्ताङ्गसङ्गकुचकुङ्कुमरञ्जितायाः कुन्दस्रजः कुलपतेरिह वाति गन्धः ॥ 10. 30. ॥ 011 ॥,apyeṇapatnyupagataḥ priyayeha gātrais tanvan dṛśāṃ sakhi sunirvṛtimacyuto vaḥ|kāntāṅgasaṅgakucakuṅkumarañjitāyāḥ kundasrajaḥ kulapateriha vāti gandhaḥ|| 10. 30. || 011 ||
+10.30.12,बाहुं प्रियांस उपधाय गृहीतपद्मो रामानुजस्तुलसिकालिकुलैर्मदान्धैः ।अन्वीयमान इह वस्तरवः प्रणामं किं वाभिनन्दति चरन् प्रणयावलोकैः ॥ 10. 30. ॥ 012 ॥,bāhuṃ priyāṃsa upadhāya gṛhītapadmo rāmānujastulasikālikulairmadāndhaiḥ|anvīyamāna iha vastaravaḥ praṇāmaṃ kiṃ vābhinandati caran praṇayāvalokaiḥ|| 10. 30. || 012 ||
+10.30.13,पृच्छतेमा लता बाहूनप्याश्लिष्टा वनस्पतेः ।नूनं तत्करजस्पृष्टा बिभ्रत्युत्पुलकान्यहो ॥ 10. 30. ॥ 013 ॥,pṛcchatemā latā bāhūnapyāśliṣṭā vanaspateḥ|nūnaṃ tatkarajaspṛṣṭā bibhratyutpulakānyaho|| 10. 30. || 013 ||
+10.30.14,इत्युन्मत्तवचो गोप्यः कृष्णान्वेषणकातराः ।लीला भगवतस्तास्ता ह्यनुचक्रुस्तदात्मिकाः ॥ 10. 30. ॥ 014 ॥,ityunmattavaco gopyaḥ kṛṣṇānveṣaṇakātarāḥ|līlā bhagavatastāstā hyanucakrustadātmikāḥ|| 10. 30. || 014 ||
+10.30.15,कस्याचित्पूतनायन्त्याः कृष्णायन्त्यपिबत्स्तनम् ।तोकयित्वा रुदत्यन्या पदाहन् शकटायतीम् ॥ 10. 30. ॥ 015 ॥,kasyācitpūtanāyantyāḥ kṛṣṇāyantyapibatstanam|tokayitvā rudatyanyā padāhan śakaṭāyatīm|| 10. 30. || 015 ||
+10.30.16,दैत्यायित्वा जहारान्यामेको कृष्णार्भभावनाम् ।रिङ्गयामास काप्यङ्घ्री कर्षन्ती घोषनिःस्वनैः ॥ 10. 30. ॥ 016 ॥,daityāyitvā jahārānyāmeko kṛṣṇārbhabhāvanām|riṅgayāmāsa kāpyaṅghrī karṣantī ghoṣaniḥsvanaiḥ|| 10. 30. || 016 ||
+10.30.17,कृष्णरामायिते द्वे तु गोपायन्त्यश्च काश्चन ।वत्सायतीं हन्ति चान्या तत्रैका तु बकायतीम् ॥ 10. 30. ॥ 017 ॥,kṛṣṇarāmāyite dve tu gopāyantyaśca kāścana|vatsāyatīṃ hanti cānyā tatraikā tu bakāyatīm|| 10. 30. || 017 ||
+10.30.18,आहूय दूरगा यद्वत्कृष्णस्तमनुवर्ततीम् ।वेणुं क्वणन्तीं क्रीडन्तीमन्याः शंसन्ति साध्विति ॥ 10. 30. ॥ 018 ॥,āhūya dūragā yadvatkṛṣṇastamanuvartatīm|veṇuṃ kvaṇantīṃ krīḍantīmanyāḥ śaṃsanti sādhviti|| 10. 30. || 018 ||
+10.30.19,कस्याञ्चित्स्वभुजं न्यस्य चलन्त्याहापरा ननु ।कृष्णोऽहं पश्यत गतिं ललितामिति तन्मनाः ॥ 10. 30. ॥ 019 ॥,kasyāñcitsvabhujaṃ nyasya calantyāhāparā nanu|kṛṣṇo'haṃ paśyata gatiṃ lalitāmiti tanmanāḥ|| 10. 30. || 019 ||
+10.30.20,मा भैष्ट वातवर्षाभ्यां तत्त्राणं विहितं मय ।इत्युक्त्वैकेन हस्तेन यतन्त्युन्निदधेऽम्बरम् ॥ 10. 30. ॥ 020 ॥,mā bhaiṣṭa vātavarṣābhyāṃ tattrāṇaṃ vihitaṃ maya|ityuktvaikena hastena yatantyunnidadhe'mbaram|| 10. 30. || 020 ||
+10.30.21,आरुह्यैका पदाक्रम्य शिरस्याहापरां नृप ।दुष्टाहे गच्छ जातोऽहं खलानां ननु दण्डकृत् ॥ 10. 30. ॥ 021 ॥,āruhyaikā padākramya śirasyāhāparāṃ nṛpa|duṣṭāhe gaccha jāto'haṃ khalānāṃ nanu daṇḍakṛt|| 10. 30. || 021 ||
+10.30.22,तत्रैकोवाच हे गोपा दावाग्निं पश्यतोल्बणम् ।चक्षूंष्याश्वपिदध्वं वो विधास्ये क्षेममञ्जसा ॥ 10. 30. ॥ 022 ॥,tatraikovāca he gopā dāvāgniṃ paśyatolbaṇam|cakṣūṃṣyāśvapidadhvaṃ vo vidhāsye kṣemamañjasā|| 10. 30. || 022 ||
+10.30.23,बद्धान्यया स्रजा काचित्तन्वी तत्र उलूखले ।बध्नामि भाण्डभेत्तारं हैयङ्गवमुषं त्विति ।भीता सुदृक्पिधायास्यं भेजे भीतिविडम्बनम् ॥ 10. 30. ॥ 023 ॥,baddhānyayā srajā kācittanvī tatra ulūkhale|badhnāmi bhāṇḍabhettāraṃ haiyaṅgavamuṣaṃ tviti|bhītā sudṛkpidhāyāsyaṃ bheje bhītiviḍambanam|| 10. 30. || 023 ||
+10.30.24,एवं कृष्णं पृच्छमाना व्र्ण्दावनलतास्तरून् ।व्यचक्षत वनोद्��ेशे पदानि परमात्मनः ॥ 10. 30. ॥ 024 ॥,evaṃ kṛṣṇaṃ pṛcchamānā vrṇdāvanalatāstarūn|vyacakṣata vanoddeśe padāni paramātmanaḥ|| 10. 30. || 024 ||
+10.30.25,पदानि व्यक्तमेतानि नन्दसूनोर्महात्मनः ।लक्ष्यन्ते हि ध्वजाम्भोज वज्राङ्कुशयवादिभिः ॥ 10. 30. ॥ 025 ॥,padāni vyaktametāni nandasūnormahātmanaḥ|lakṣyante hi dhvajāmbhoja vajrāṅkuśayavādibhiḥ|| 10. 30. || 025 ||
+10.30.26,तैस्तैः पदैस्तत्पदवीमन्विच्छन्त्योऽग्रतोऽबलाः ।वध्वाः पदैः सुपृक्तानि विलोक्यार्ताः समब्रुवन् ॥ 10. 30. ॥ 026 ॥,taistaiḥ padaistatpadavīmanvicchantyo'grato'balāḥ|vadhvāḥ padaiḥ supṛktāni vilokyārtāḥ samabruvan|| 10. 30. || 026 ||
+10.30.27,कस्याः पदानि चैतानि याताया नन्दसूनुना ।अंसन्यस्तप्रकोष्ठायाः करेणोः करिणा यथा ॥ 10. 30. ॥ 027 ॥,kasyāḥ padāni caitāni yātāyā nandasūnunā|aṃsanyastaprakoṣṭhāyāḥ kareṇoḥ kariṇā yathā|| 10. 30. || 027 ||
+10.30.28,अनयाराधितो नूनं भगवान् हरिरीश्वरः ।यन्नो विहाय गोविन्दः प्रीतो यामनयद्रहः ॥ 10. 30. ॥ 028 ॥,anayārādhito nūnaṃ bhagavān harirīśvaraḥ|yanno vihāya govindaḥ prīto yāmanayadrahaḥ|| 10. 30. || 028 ||
+10.30.29,धन्या अहो अमी आल्यो गोविन्दाङ्घ्र्यब्जरेणवः ।यान् ब्रह्मेशौ रमा देवी दधुर्मूर्ध्न्यघनुत्तये ॥ 10. 30. ॥ 029 ॥,dhanyā aho amī ālyo govindāṅghryabjareṇavaḥ|yān brahmeśau ramā devī dadhurmūrdhnyaghanuttaye|| 10. 30. || 029 ||
+10.30.30,तस्या अमूनि नः क्षोभं कुर्वन्त्युच्चैः पदानि यत्यैकापहृत्य गोपीनां रहो भुन्क्तेऽच्युताधरम् ।न लक्ष्यन्ते पदान्यत्र तस्या नूनं तृणाङ्कुरैः खिद्यत्सुजाताङ्घ्रितलामुन्निन्ये प्रेयसीं प्रियः ॥ 10. 30. ॥ 030 ॥,tasyā amūni naḥ kṣobhaṃ kurvantyuccaiḥ padāni yatyaikāpahṛtya gopīnāṃ raho bhunkte'cyutādharam|na lakṣyante padānyatra tasyā nūnaṃ tṛṇāṅkuraiḥ khidyatsujātāṅghritalāmunninye preyasīṃ priyaḥ|| 10. 30. || 030 ||
+10.30.31,इमान्यधिकमग्नानि पदानि वहतो वधूम् ।गोप्यः पश्यत कृष्णस्य भाराक्रान्तस्य कामिनः ।अत्रावरोपिता कान्ता पुष्पहेतोर्महात्मना ॥ 10. 30. ॥ 031 ॥,imānyadhikamagnāni padāni vahato vadhūm|gopyaḥ paśyata kṛṣṇasya bhārākrāntasya kāminaḥ|atrāvaropitā kāntā puṣpahetormahātmanā|| 10. 30. || 031 ||
+10.30.32,अत्र प्रसूनावचयः प्रियार्थे प्रेयसा कृतः ।प्रपदाक्रमण एते पश्यतासकले पदे ॥ 10. 30. ॥ 032 ॥,atra prasūnāvacayaḥ priyārthe preyasā kṛtaḥ|prapadākramaṇa ete paśyatāsakale pade|| 10. 30. || 032 ||
+10.30.33,केशप्रसाधनं त्वत्र कामिन्याः कामिना कृतम् ।तानि चूडयता कान्तामुपविष्टमिह ध्रुवम् ॥ 10. 30. ॥ 033 ॥,keśaprasādhanaṃ tvatra kāminyāḥ kāminā kṛtam|tāni cūḍayatā kāntāmupaviṣṭamiha dhruvam|| 10. 30. || 033 ||
+10.30.34,रेमे तया चात्मरत आत्मारामोऽप्यखण्डितः ।कामिनां दर्शयन् दैन्यं स्त्रीणां चैव दुरात्मताम् ॥ 10. 30. ॥ 034 ॥,reme tayā cātmarata ātmārāmo'pyakhaṇḍitaḥ|kāmināṃ darśayan dainyaṃ strīṇāṃ caiva durātmatām|| 10. 30. || 034 ||
+10.30.35,इत्येवं दर्शयन्त्यस्ताश्चेरुर्गोप्यो विचेतसः ।यां गोपीमनयत्कृष्णो विहायान्याः स्त्रियो वने ॥ 10. 30. ॥ 035 ॥,ityevaṃ darśayantyastāścerurgopyo vicetasaḥ|yāṃ gopīmanayatkṛṣṇo vihāyānyāḥ striyo vane|| 10. 30. || 035 ||
+10.30.36,सा च मेने तदात्मानं वरिष्ठं सर्वयोषिताम् ।हित्वा गोपीः कामयाना मामसौ भजते प्रियः ॥ 10. 30. ॥ 036 ॥,sā ca mene tadātmānaṃ variṣṭhaṃ sarvayoṣitām|hitvā gopīḥ kāmayānā māmasau bhajate priyaḥ|| 10. 30. || 036 ||
+10.30.37,ततो गत्वा वनोद्देशं दृप्ता केशवमब्रवीत् ।न पारयेऽहं चलितुं नय मां यत्र ते मनः ॥ 10. 30. ॥ 037 ॥,tato gatvā vanoddeśaṃ dṛptā keśavamabravīt|na pāraye'haṃ calituṃ naya māṃ yatra te manaḥ|| 10. 30. || 037 ||
+10.30.38,एवमुक्तः प्रियामाह स्कन्ध आरुह्यतामिति ।ततश्चान्तर्दधे कृष्णः सा वधूरन्वतप्यत ॥ 10. 30. ॥ 038 ॥,evamuktaḥ priyāmāha skandha āruhyatāmiti|tataścāntardadhe kṛṣṇaḥ sā vadhūranvatapyata|| 10. 30. || 038 ||
+10.30.39,हा नाथ रमण प्रेष्ठ क्वासि क्वासि महाभुज ।दास्यास्ते कृपणाया मे सखे दर्शय सन्निधिम् ॥ 10. 30. ॥ 039 ॥,hā nātha ramaṇa preṣṭha kvāsi kvāsi mahābhuja|dāsyāste kṛpaṇāyā me sakhe darśaya sannidhim|| 10. 30. || 039 ||
+10.30.40,श्रीशुक उवाच ।अन्विच्छन्त्यो भगवतो मार्गं गोप्योऽविदूरितः ।ददृशुः प्रियविश्लेषान्मोहितां दुःखितां सखीम् ॥ 10. 30. ॥ 040 ॥,śrīśuka uvāca|anvicchantyo bhagavato mārgaṃ gopyo'vidūritaḥ|dadṛśuḥ priyaviśleṣānmohitāṃ duḥkhitāṃ sakhīm|| 10. 30. || 040 ||
+10.30.41,तया कथितमाकर्ण्य मानप्राप्तिं च माधवात् ।अवमानं च दौरात्म्याद्विस्मयं परमं ययुः ॥ 10. 30. ॥ 041 ॥,tayā kathitamākarṇya mānaprāptiṃ ca mādhavāt|avamānaṃ ca daurātmyādvismayaṃ paramaṃ yayuḥ|| 10. 30. || 041 ||
+10.30.42,ततोऽविशन् वनं चन्द्र ज्योत्स्ना यावद्विभाव्यते ।तमः प्रविष्टमालक्ष्य ततो निववृतुः स्त्रियः ॥ 10. 30. ॥ 042 ॥,tato'viśan vanaṃ candra jyotsnā yāvadvibhāvyate|tamaḥ praviṣṭamālakṣya tato nivavṛtuḥ striyaḥ|| 10. 30. || 042 ||
+10.30.43,तन्मनस्कास्तदलापास्तद्विचेष्टास्तदात्मिकाः ।तद्गुणानेव गायन्त्यो नात्मगाराणि सस्मरुः ॥ 10. 30. ॥ 043 ॥,tanmanaskāstadalāpāstadviceṣṭāstadātmikāḥ|tadguṇāneva gāyantyo nātmagārāṇi sasmaruḥ|| 10. 30. || 043 ||
+10.30.44,पुनः पुलिनमागत्य कालिन्द्याः कृष्णभावनाः ।समवेता जगुः कृष्णं तदागमनकाङ्क्षिताः ॥ 10. 30. ॥ 044 ॥,punaḥ pulinamāgatya kālindyāḥ kṛṣṇabhāvanāḥ|samavetā jaguḥ kṛṣṇaṃ tadāgamanakāṅkṣitāḥ|| 10. 30. || 044 ||
+10.31.1,गोपीगीतंविरहार्त गोपीनां भगवदुपस्थानाय प्रार्थनम् ।गोप्य ऊचुः ।जयति तेऽधिकं जन्मना व्रजः ।श्रयत इन्दिरा शश्वदत्र हि ।दयित दृश्यतां दिक्षु तावका ।स्त्वयि धृतासवस्त्वां विचिन्वते ॥ १ ॥,gopīgītaṃvirahārta gopīnāṃ bhagavadupasthānāya prārthanam|gopya ūcuḥ|jayati te'dhikaṃ janmanā vrajaḥ|śrayata indirā śaśvadatra hi|dayita dṛśyatāṃ dikṣu tāvakā|stvayi dhṛtāsavastvāṃ vicinvate|| 1 ||
+10.31.2,शरदुदाशये साधुजातसत् ।सरसिजोदरश्रीमुषा दृशा ।सुरतनाथ तेऽशुल्कदासिका ।वरद निघ्नतो नेह किं वधः ॥ २ ॥,śaradudāśaye sādhujātasat|sarasijodaraśrīmuṣā dṛśā|suratanātha te'śulkadāsikā|varada nighnato neha kiṃ vadhaḥ|| 2 ||
+10.31.3,विषजलाप्ययाद् व्यालराक्षसाद् ।वर्षमारुताद् वैद्युतानलात् ।वृषमयात्मजाद् विश्वतो भयाद् ।ऋषभ ते वयं रक्षिता म���हुः ॥ ३ ॥,viṣajalāpyayād vyālarākṣasād|varṣamārutād vaidyutānalāt|vṛṣamayātmajād viśvato bhayād|ṛṣabha te vayaṃ rakṣitā muhuḥ|| 3 ||
+10.31.4,न खलु गोपीकानन्दनो भवान् ।अखिलदेहिनां अन्तरात्मदृक् ।विखनसार्थितो विश्वगुप्तये ।सख उदेयिवान् सात्वतां कुले ॥ ४ ॥,na khalu gopīkānandano bhavān|akhiladehināṃ antarātmadṛk|vikhanasārthito viśvaguptaye|sakha udeyivān sātvatāṃ kule|| 4 ||
+10.31.5,विरचिताभयं वृष्णिधूर्य ते ।चरणमीयुषां संसृतेर्भयात् ।करसरोरुहं कान्त कामदं ।शिरसि धेहि नः श्रीकरग्रहम् ॥ ५ ॥,viracitābhayaṃ vṛṣṇidhūrya te|caraṇamīyuṣāṃ saṃsṛterbhayāt|karasaroruhaṃ kānta kāmadaṃ|śirasi dhehi naḥ śrīkaragraham|| 5 ||
+10.31.6,व्रजजनार्तिहन् वीर योषितां ।निजजनस्मयध्वंसनस्मित ।भज सखे भवत् किङ्करीः स्म नो ।जलरुहाननं चारु दर्शय ॥ ६ ॥,vrajajanārtihan vīra yoṣitāṃ|nijajanasmayadhvaṃsanasmita|bhaja sakhe bhavat kiṅkarīḥ sma no|jalaruhānanaṃ cāru darśaya|| 6 ||
+10.31.7,प्रणतदेहिनां पापकर्षणं ।तृणचरानुगं श्रीनिकेतनम् ।फणिफणार्पितं ते पदाम्बुजं ।कृणु कुचेषु नः कृन्धि हृच्छयम् ॥ ७ ॥,praṇatadehināṃ pāpakarṣaṇaṃ|tṛṇacarānugaṃ śrīniketanam|phaṇiphaṇārpitaṃ te padāmbujaṃ|kṛṇu kuceṣu naḥ kṛndhi hṛcchayam|| 7 ||
+10.31.8,मधुरया गिरा वल्गुवाक्यया ।बुधमनोज्ञया पुष्करेक्षण ।विधिकरीरिमा वीर मुह्यती ।रधरसीधुनाप्याययस्व नः ॥ ८ ॥,madhurayā girā valguvākyayā|budhamanojñayā puṣkarekṣaṇa|vidhikarīrimā vīra muhyatī|radharasīdhunāpyāyayasva naḥ|| 8 ||
+10.31.9,तव कथामृतं तप्तजीवनं ।कविभिरीडितं कल्मषापहम् ।श्रवणमङ्गलं श्रीमदाततं ।भुवि गृणन्ति ये भूरिदा जनाः ॥ ९ ॥,tava kathāmṛtaṃ taptajīvanaṃ|kavibhirīḍitaṃ kalmaṣāpaham|śravaṇamaṅgalaṃ śrīmadātataṃ|bhuvi gṛṇanti ye bhūridā janāḥ|| 9 ||
+10.31.10,प्रहसितं प्रिय प्रेमवीक्षणं ।विहरणं च ते ध्यानमङ्गलम् ।रहसि संविदो या हृदि स्पृशः ।कुहक नो मनः क्षोभयन्ति हि ॥ १० ॥,prahasitaṃ priya premavīkṣaṇaṃ|viharaṇaṃ ca te dhyānamaṅgalam|rahasi saṃvido yā hṛdi spṛśaḥ|kuhaka no manaḥ kṣobhayanti hi|| 10 ||
+10.31.11,चलसि यद् व्रजाच्चारयन् पशून् ।नलिनसुन्दरं नाथ ते पदम् ।शिलतृणाङ्कुरैः सीदतीति नः ।कलिलतां मनः कान्त गच्छति ॥ ११ ॥,calasi yad vrajāccārayan paśūn|nalinasundaraṃ nātha te padam|śilatṛṇāṅkuraiḥ sīdatīti naḥ|kalilatāṃ manaḥ kānta gacchati|| 11 ||
+10.31.12,दिनपरिक्षये नीलकुन्तलैः ।वनरुहाननं बिभ्रदावृतम् ।घनरजस्वलं दर्शयन् मुहु ।र्मनसि नः स्मरं वीर यच्छसि ॥ १२ ॥,dinaparikṣaye nīlakuntalaiḥ|vanaruhānanaṃ bibhradāvṛtam|ghanarajasvalaṃ darśayan muhu|rmanasi naḥ smaraṃ vīra yacchasi|| 12 ||
+10.31.13,प्रणतकामदं पद्मजार्चितं ।धरणिमण्डनं ध्येयमापदि ।चरणपङ्कजं शन्तमं च ते ।रमण नः स्तनेष्वर्पयाधिहन् ॥ १३ ॥,praṇatakāmadaṃ padmajārcitaṃ|dharaṇimaṇḍanaṃ dhyeyamāpadi|caraṇapaṅkajaṃ śantamaṃ ca te|ramaṇa naḥ staneṣvarpayādhihan|| 13 ||
+10.31.14,सुरतवर्धनं शोकनाशनं ।स्वरितवेणुना सुष्ठु चुम्बितम् ।इतररागविस्मारणं नृणां ।वितर वीर नस्तेऽधरामृतम् ॥ १४ ॥,suratavardhanaṃ śokanāśanaṃ|svaritaveṇunā suṣṭhu cumbitam|itararāgavismāraṇaṃ nṛṇāṃ|vitara vīra naste'dharāmṛtam|| 14 ||
+10.31.15,अटति यद् भवानह्नि काननं ।त्रुटिर्युगायते त्वामपश्यताम् ।कुटिलकुन्तलं श्रीमुखं च ते ।जड उदीक्षतां पक्ष्मकृद् दृशाम् ॥ १५ ॥,aṭati yad bhavānahni kānanaṃ|truṭiryugāyate tvāmapaśyatām|kuṭilakuntalaṃ śrīmukhaṃ ca te|jaḍa udīkṣatāṃ pakṣmakṛd dṛśām|| 15 ||
+10.31.16,पतिसुतान्वयभ्रातृबान्धवान् ।अतिविलङ्घ्य तेऽन्त्यच्युतागताः ।गतिविदस्तवोद्‍गीतमोहिताः ।कितव योषितः कस्त्यजेन्निशि ॥ १६ ॥,patisutānvayabhrātṛbāndhavān|ativilaṅghya te'ntyacyutāgatāḥ|gatividastavod‍gītamohitāḥ|kitava yoṣitaḥ kastyajenniśi|| 16 ||
+10.31.17,रहसि संविदं हृच्छयोदयं ।प्रहसिताननं प्रेमवीक्षणम् ।बृहदुरः श्रियो वीक्ष्य धाम ते ।मुहुरतिस्पृहा मुह्यते मनः ॥ १७ ॥,rahasi saṃvidaṃ hṛcchayodayaṃ|prahasitānanaṃ premavīkṣaṇam|bṛhaduraḥ śriyo vīkṣya dhāma te|muhuratispṛhā muhyate manaḥ|| 17 ||
+10.31.18,व्रजवनौकसां व्यक्तिरङ्ग ते ।वृजिनहन्त्र्यलं विश्वमङ्गलम् ।त्यज मनाक् च नस्त्वत्स्पृहात्मनां ।स्वजनहृद्रुजां यन्निषूदनम् ॥ १८ ॥,vrajavanaukasāṃ vyaktiraṅga te|vṛjinahantryalaṃ viśvamaṅgalam|tyaja manāk ca nastvatspṛhātmanāṃ|svajanahṛdrujāṃ yanniṣūdanam|| 18 ||
+10.31.19,यत्ते सुजातचरणाम्बुरुहं स्तनेषु ।भीताः शनैः प्रिय दधीमहि कर्कशेषु ।तेनाटवीमटसि तद् व्यथते न किं स्वित् ।कूर्पादिभिर्भ्रमति धीर्भवदायुषां नः ॥ १९ ॥,yatte sujātacaraṇāmburuhaṃ staneṣu|bhītāḥ śanaiḥ priya dadhīmahi karkaśeṣu|tenāṭavīmaṭasi tad vyathate na kiṃ svit|kūrpādibhirbhramati dhīrbhavadāyuṣāṃ naḥ|| 19 ||
+10.31.31,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे रासक्रीडायां गोपीगीतं नामैकत्रिंशोऽध्यायः ॥ ३१ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe rāsakrīḍāyāṃ gopīgītaṃ nāmaikatriṃśo'dhyāyaḥ|| 31 ||
+10.32.1,भगवतः प्रादुर्भावः गोपीनां आश्वासनं च ।श्रीशुक उवाच ।इति गोप्यः प्रगायन्त्यः प्रलपन्त्यश्च चित्रधा ।रुरुदुः सुस्वरं राजन् कृष्णदर्शनलालसाः ॥ १ ॥,bhagavataḥ prādurbhāvaḥ gopīnāṃ āśvāsanaṃ ca|śrīśuka uvāca|iti gopyaḥ pragāyantyaḥ pralapantyaśca citradhā|ruruduḥ susvaraṃ rājan kṛṣṇadarśanalālasāḥ|| 1 ||
+10.32.2,तासामाविरभूच्छौरिः स्मयमानमुखाम्बुजः ।पीताम्बरधरः स्रग्वी साक्षान्मन्मथमन्मथः ॥ २ ॥,tāsāmāvirabhūcchauriḥ smayamānamukhāmbujaḥ|pītāmbaradharaḥ sragvī sākṣānmanmathamanmathaḥ|| 2 ||
+10.32.3,तं विलोक्यागतं प्रेष्ठं प्रीत्युत्फुल्लदृशोऽबलाः ।उत्तस्थुर्युगपत् सर्वाः तन्वः प्राणमिवागतम् ॥ ३ ॥,taṃ vilokyāgataṃ preṣṭhaṃ prītyutphulladṛśo'balāḥ|uttasthuryugapat sarvāḥ tanvaḥ prāṇamivāgatam|| 3 ||
+10.32.4,काचित् कराम्बुजं शौरेः जगृहेऽञ्जलिना मुदा ।काचिद् दधार तद्‍बाहुं अंसे चन्दनरूषितम् ॥ ४ ॥,kācit karāmbujaṃ śaureḥ jagṛhe'ñjalinā mudā|kācid dadhāra tad‍bāhuṃ aṃse candanarūṣitam|| 4 ||
+10.32.5,काचिद् अञ्जलिनागृह्णात् तन्वी ताम्बूलचर्वितम् ।एका तदङ्घ्रिकमलं सन्तप्ता स्तनयोरधात् ॥ ५ ॥,kācid añjalināgṛhṇāt tanvī tāmbūlacarvitam|ekā tadaṅghrikamalaṃ santaptā stanayoradhāt|| 5 ||
+10.32.6,एका भ्रुकुटिमाबध्य प्रेमसंरम्भविह्वला ।घ्नन्तीवैक्षत् कटाक्षेपैः सन्दष्टदशनच्छदा ॥ ६ ॥,ekā bhrukuṭimābadhya premasaṃrambhavihvalā|ghnantīvaikṣat kaṭākṣepaiḥ sandaṣṭadaśanacchadā|| 6 ||
+10.32.7,अपरानिमिषद् दृग्भ्यां जुषाणा तन्मुखाम्बुजम् ।आपीतमपि नातृप्यत् सन्तस्तच्चरणं यथा ॥ ७ ॥,aparānimiṣad dṛgbhyāṃ juṣāṇā tanmukhāmbujam|āpītamapi nātṛpyat santastaccaraṇaṃ yathā|| 7 ||
+10.32.8,तं काचिन्नेत्ररन्ध्रेण हृदिकृत्य निमील्य च ।पुलकाङ्ग्युपगुह्यास्ते योगीवानन्दसम्प्लुता ॥ ८ ॥,taṃ kācinnetrarandhreṇa hṛdikṛtya nimīlya ca|pulakāṅgyupaguhyāste yogīvānandasamplutā|| 8 ||
+10.32.9,सर्वास्ताः केशवालोक परमोत्सवनिर्वृताः ।जहुर्विरहजं तापं प्राज्ञं प्राप्य यथा जनाः ॥ ९ ॥,sarvāstāḥ keśavāloka paramotsavanirvṛtāḥ|jahurvirahajaṃ tāpaṃ prājñaṃ prāpya yathā janāḥ|| 9 ||
+10.32.10,ताभिर्विधूतशोकाभिः भगवानच्युतो वृतः ।व्यरोचताधिकं तात पुरुषः शक्तिभिर्यथा ॥ १० ॥,tābhirvidhūtaśokābhiḥ bhagavānacyuto vṛtaḥ|vyarocatādhikaṃ tāta puruṣaḥ śaktibhiryathā|| 10 ||
+10.32.11,ताः समादाय कालिन्द्या निर्विश्य पुलिनं विभुः ।विकसत्कुन्दमन्दार सुरभ्यनिलषट्पदम् ॥ ११ ॥,tāḥ samādāya kālindyā nirviśya pulinaṃ vibhuḥ|vikasatkundamandāra surabhyanilaṣaṭpadam|| 11 ||
+10.32.12,शरच्चन्द्रांशुसन्दोह ध्वस्तदोषातमः शिवम् ।कृष्णाया हस्ततरला चितकोमलवालुकम् ॥ १२ ॥,śaraccandrāṃśusandoha dhvastadoṣātamaḥ śivam|kṛṣṇāyā hastataralā citakomalavālukam|| 12 ||
+10.32.13,तद्दर्शनाह्लादविधूतहृद्रुजो ।मनोरथान्तं श्रुतयो यथा ययुः ।स्वैरुत्तरीयैः कुचकुङ्कुमाङ्कितैः ।अचीक्लृपन्नासनमात्मबन्धवे ॥ १३ ॥,taddarśanāhlādavidhūtahṛdrujo|manorathāntaṃ śrutayo yathā yayuḥ|svairuttarīyaiḥ kucakuṅkumāṅkitaiḥ|acīklṛpannāsanamātmabandhave|| 13 ||
+10.32.14,तत्रोपविष्टो भगवान् स ईश्वरो ।योगेश्वरान्तर्हृदि कल्पितासनः ।चकास गोपीपरिषद्‍गतोऽर्चितः ।त्रैलोक्यलक्ष्म्येकपदं वपुर्दधत् ॥ १४ ॥,tatropaviṣṭo bhagavān sa īśvaro|yogeśvarāntarhṛdi kalpitāsanaḥ|cakāsa gopīpariṣad‍gato'rcitaḥ|trailokyalakṣmyekapadaṃ vapurdadhat|| 14 ||
+10.32.15,सभाजयित्वा तमनङ्गदीपनं ।सहासलीलेक्षणविभ्रमभ्रुवा ।संस्पर्शनेनाङ्ककृताङ्घ्रिहस्तयोः ।संस्तुत्य ईषत्कुपिता बभाषिरे ॥ १५ ॥,sabhājayitvā tamanaṅgadīpanaṃ|sahāsalīlekṣaṇavibhramabhruvā|saṃsparśanenāṅkakṛtāṅghrihastayoḥ|saṃstutya īṣatkupitā babhāṣire|| 15 ||
+10.32.16,श्रीगोप्य ऊचुः ।भजतोऽनुभजन्त्येक एक एतद्विपर्ययम् ।नोभयांश्च भजन्त्येक एतन्नो ब्रूहि साधु भोः ॥ १६ ॥,śrīgopya ūcuḥ|bhajato'nubhajantyeka eka etadviparyayam|nobhayāṃśca bhajantyeka etanno brūhi sādhu bhoḥ|| 16 ||
+10.32.17,श्रीभगवानुवाच ।मिथो भजन्ति ये सख्यः स्वार्थैकान्तोद्यमा हि ते ।न तत्र सौहृदं धर्मः स्वार्थार्थं तद्ध�� नान्यथा ॥ १७ ॥,śrībhagavānuvāca|mitho bhajanti ye sakhyaḥ svārthaikāntodyamā hi te|na tatra sauhṛdaṃ dharmaḥ svārthārthaṃ taddhi nānyathā|| 17 ||
+10.32.18,भजन्त्यभजतो ये वै करुणाः पितरो यथा ।धर्मो निरपवादोऽत्र सौहृदं च सुमध्यमाः ॥ १८ ॥,bhajantyabhajato ye vai karuṇāḥ pitaro yathā|dharmo nirapavādo'tra sauhṛdaṃ ca sumadhyamāḥ|| 18 ||
+10.32.19,भजतोऽपि न वै केचिद् भजन्त्यभजतः कुतः ।आत्मारामा ह्याप्तकामा अकृतज्ञा गुरुद्रुहः ॥ १९ ॥,bhajato'pi na vai kecid bhajantyabhajataḥ kutaḥ|ātmārāmā hyāptakāmā akṛtajñā gurudruhaḥ|| 19 ||
+10.32.20,नाहं तु सख्यो भजतोऽपि जन्तून् ।भजाम्यमीषामनुवृत्तिवृत्तये ।यथाधनो लब्धधने विनष्टे ।तच्चिन्तयान्यन्निभृतो न वेद ॥ २० ॥,nāhaṃ tu sakhyo bhajato'pi jantūn|bhajāmyamīṣāmanuvṛttivṛttaye|yathādhano labdhadhane vinaṣṭe|taccintayānyannibhṛto na veda|| 20 ||
+10.32.21,एवं मदर्थोज्झितलोकवेद ।स्वानां हि वो मय्यनुवृत्तयेऽबलाः ।मयापरोक्षं भजता तिरोहितं ।मासूयितुं मार्हथ तत् प्रियं प्रियाः ॥ २१ ॥,evaṃ madarthojjhitalokaveda|svānāṃ hi vo mayyanuvṛttaye'balāḥ|mayāparokṣaṃ bhajatā tirohitaṃ|māsūyituṃ mārhatha tat priyaṃ priyāḥ|| 21 ||
+10.32.22,न पारयेऽहं निरवद्यसंयुजां ।स्वसाधुकृत्यं विबुधायुषापि वः ।या माभजन् दुर्जरगेहशृङ्खलाः ।संवृश्च्य तद् वः प्रतियातु साधुना ॥ २२ ॥,na pāraye'haṃ niravadyasaṃyujāṃ|svasādhukṛtyaṃ vibudhāyuṣāpi vaḥ|yā mābhajan durjaragehaśṛṅkhalāḥ|saṃvṛścya tad vaḥ pratiyātu sādhunā|| 22 ||
+10.32.32,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे रासक्रीडायां गोपीसान्त्वनं नाम द्वात्रिंशोऽध्यायः ॥ ३२ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe rāsakrīḍāyāṃ gopīsāntvanaṃ nāma dvātriṃśo'dhyāyaḥ|| 32 ||
+10.33.1,महारासवर्णनं परीक्षित्कृत शंकायाः शुकद्वारा समाधानं च ।श्रीशुक उवाच ।इत्थं भगवतो गोप्यः श्रुत्वा वाचः सुपेशलाः ।जहुर्विरहजं तापं तदङ्गोपचिताशिषः ॥ १ ॥,mahārāsavarṇanaṃ parīkṣitkṛta śaṃkāyāḥ śukadvārā samādhānaṃ ca|śrīśuka uvāca|itthaṃ bhagavato gopyaḥ śrutvā vācaḥ supeśalāḥ|jahurvirahajaṃ tāpaṃ tadaṅgopacitāśiṣaḥ|| 1 ||
+10.33.2,तत्रारभत गोविन्दो रासक्रीडामनुव्रतैः ।स्त्रीरत्‍नैरन्वितः प्रीतैः अन्योन्याबद्धबाहुभिः ॥ २ ॥,tatrārabhata govindo rāsakrīḍāmanuvrataiḥ|strīrat‍nairanvitaḥ prītaiḥ anyonyābaddhabāhubhiḥ|| 2 ||
+10.33.3,रासोत्सवः सम्प्रवृत्तो गोपीमण्डलमण्डितः ।योगेश्वरेण कृष्णेन तासां मध्ये द्वयोर्द्वयोः ॥ ३ ॥,rāsotsavaḥ sampravṛtto gopīmaṇḍalamaṇḍitaḥ|yogeśvareṇa kṛṣṇena tāsāṃ madhye dvayordvayoḥ|| 3 ||
+10.33.4,प्रविष्टेन गृहीतानां कण्ठे स्वनिकटं स्त्रियः ।यं मन्येरन् नभस्तावद् विमानशतसङ्कुलम् ॥ ४ ॥,praviṣṭena gṛhītānāṃ kaṇṭhe svanikaṭaṃ striyaḥ|yaṃ manyeran nabhastāvad vimānaśatasaṅkulam|| 4 ||
+10.33.5,दिवौकसां सदाराणां औत्सुक्यापहृतात्मनाम् ।ततो दुन्दुभयो नेदुः निपेतुः पुष्पवृष्टयः ।जगुर्गन्धर्वपतयः सस्त्���ीकास्तद् यशोऽमलम् ॥ ५ ॥,divaukasāṃ sadārāṇāṃ autsukyāpahṛtātmanām|tato dundubhayo neduḥ nipetuḥ puṣpavṛṣṭayaḥ|jagurgandharvapatayaḥ sastrīkāstad yaśo'malam|| 5 ||
+10.33.6,वलयानां नूपुराणां किङ्किणीनां च योषिताम् ।सप्रियाणामभूत् शब्दः तुमुलो रासमण्डले ॥ ६ ॥,valayānāṃ nūpurāṇāṃ kiṅkiṇīnāṃ ca yoṣitām|sapriyāṇāmabhūt śabdaḥ tumulo rāsamaṇḍale|| 6 ||
+10.33.7,तत्रातिशुशुभे ताभिः भगवान् देवकीसुतः ।मध्ये मणीनां हैमानां महामरकतो यथा ॥ ७ ॥,tatrātiśuśubhe tābhiḥ bhagavān devakīsutaḥ|madhye maṇīnāṃ haimānāṃ mahāmarakato yathā|| 7 ||
+10.33.8,पादन्यासैर्भुजविधुतिभिः ।सस्मितैर्भ्रूविलासैः ।भज्यन्मध्यैश्चलकुचपटैः ।कुण्डलैर्गण्डलोलैः ।स्विद्यन्मुख्यः कवररसना ।ग्रन्थयः कृष्णवध्वो ।गायन्त्यस्तं तडित इव ता ।मेघचक्रे विरेजुः ॥ ८ ॥,pādanyāsairbhujavidhutibhiḥ|sasmitairbhrūvilāsaiḥ|bhajyanmadhyaiścalakucapaṭaiḥ|kuṇḍalairgaṇḍalolaiḥ|svidyanmukhyaḥ kavararasanā|granthayaḥ kṛṣṇavadhvo|gāyantyastaṃ taḍita iva tā|meghacakre virejuḥ|| 8 ||
+10.33.9,उच्चैर्जगुर्नृत्यमाना रक्तकण्ठ्यो रतिप्रियाः ।कृष्णाभिमर्शमुदिता यद्‍गीतेनेदमावृतम् ॥ ९ ॥,uccairjagurnṛtyamānā raktakaṇṭhyo ratipriyāḥ|kṛṣṇābhimarśamuditā yad‍gītenedamāvṛtam|| 9 ||
+10.33.10,काचित् समं मुकुन्देन स्वरजातीरमिश्रिताः ।उन्निन्ये पूजिता तेन प्रीयता साधु साध्विति ।तदेव ध्रुवमुन्निन्ये तस्यै मानं च बह्वदात् ॥ १० ॥,kācit samaṃ mukundena svarajātīramiśritāḥ|unninye pūjitā tena prīyatā sādhu sādhviti|tadeva dhruvamunninye tasyai mānaṃ ca bahvadāt|| 10 ||
+10.33.11,काचिद् रासपरिश्रान्ता पार्श्वस्थस्य गदाभृतः ।जग्राह बाहुना स्कन्धं श्लथद्वलयमल्लिका ॥ ११ ॥,kācid rāsapariśrāntā pārśvasthasya gadābhṛtaḥ|jagrāha bāhunā skandhaṃ ślathadvalayamallikā|| 11 ||
+10.33.12,तत्रैकांसगतं बाहुं कृष्णस्योत्पलसौरभम् ।चन्दनालिप्तमाघ्राय हृष्टरोमा चुचुम्ब ह ॥ १२ ॥,tatraikāṃsagataṃ bāhuṃ kṛṣṇasyotpalasaurabham|candanāliptamāghrāya hṛṣṭaromā cucumba ha|| 12 ||
+10.33.13,कस्याश्चित् नाट्यविक्षिप्त कुण्डलत्विषमण्डितम् ।गण्डं गण्डे सन्दधत्याः अदात्ताम्बूलचर्वितम् ॥ १३ ॥,kasyāścit nāṭyavikṣipta kuṇḍalatviṣamaṇḍitam|gaṇḍaṃ gaṇḍe sandadhatyāḥ adāttāmbūlacarvitam|| 13 ||
+10.33.14,नृत्यती गायती काचित् कूजन् नूपुरमेखला ।पार्श्वस्थाच्युतहस्ताब्जं श्रान्ताधात् स्तनयोः शिवम् ॥ १४ ॥,nṛtyatī gāyatī kācit kūjan nūpuramekhalā|pārśvasthācyutahastābjaṃ śrāntādhāt stanayoḥ śivam|| 14 ||
+10.33.15,गोप्यो लब्ध्वाच्युतं कान्तं श्रिय एकान्तवल्लभम् ।गृहीतकण्ठ्यस्तद्दोर्भ्यां गायन्त्यस्तं विजह्रिरे ॥ १५ ॥,gopyo labdhvācyutaṃ kāntaṃ śriya ekāntavallabham|gṛhītakaṇṭhyastaddorbhyāṃ gāyantyastaṃ vijahrire|| 15 ||
+10.33.16,कर्णोत्पलालकविटङ्ककपोलघर्म ।वक्त्रश्रियो वलयनूपुरघोषवाद्यैः ।गोप्यः समं भगवता ननृतुः स्वकेश ।स्रस्तस्रजो भ्रमरगायकरासगोष्ठ्याम् ॥ १६ ॥,karṇotpalālakaviṭaṅkakapolagharma|vaktraśriyo valayanūpuraghoṣavādyaiḥ|gopyaḥ samaṃ bhagavatā nanṛtuḥ svakeśa|srastasrajo bhramaragāyakarāsagoṣṭhyām|| 16 ||
+10.33.17,एवं परिष्वङ्गकराभिमर्श ।स्निग्धेक्षणोद्दामविलासहासैः ।रेमे रमेशो व्रजसुन्दरीभिः ।यथार्भकः स्वप्रतिबिम्बविभ्रमः ॥ १७ ॥,evaṃ pariṣvaṅgakarābhimarśa|snigdhekṣaṇoddāmavilāsahāsaiḥ|reme rameśo vrajasundarībhiḥ|yathārbhakaḥ svapratibimbavibhramaḥ|| 17 ||
+10.33.18,तदङ्गसङ्गप्रमुदाकुलेन्द्रियाः ।केशान् दूकूलं कुचपट्टिकां वा ।नाञ्जः प्रतिव्योढुमलं व्रजस्त्रियो ।विस्रस्तमालाभरणाः कुरूद्वह ॥ १८ ॥,tadaṅgasaṅgapramudākulendriyāḥ|keśān dūkūlaṃ kucapaṭṭikāṃ vā|nāñjaḥ prativyoḍhumalaṃ vrajastriyo|visrastamālābharaṇāḥ kurūdvaha|| 18 ||
+10.33.19,कृष्णविक्रीडितं वीक्ष्य मुमुहुः खेचरस्त्रियः ।कामार्दिताः शशाङ्कश्च सगणो विस्मितोऽभवत् ॥ १९ ॥,kṛṣṇavikrīḍitaṃ vīkṣya mumuhuḥ khecarastriyaḥ|kāmārditāḥ śaśāṅkaśca sagaṇo vismito'bhavat|| 19 ||
+10.33.20,कृत्वा तावन्तमात्मानं यावतीर्गोपयोषितः ।रेमे स भगवान् ताभिः आत्मारामोऽपि लीलया ॥ २० ॥,kṛtvā tāvantamātmānaṃ yāvatīrgopayoṣitaḥ|reme sa bhagavān tābhiḥ ātmārāmo'pi līlayā|| 20 ||
+10.33.21,तासां अतिविहारेण श्रान्तानां वदनानि सः ।प्रामृजत् करुणः प्रेम्णा शन्तमेनाङ्ग पाणिना ॥ २१ ॥,tāsāṃ ativihāreṇa śrāntānāṃ vadanāni saḥ|prāmṛjat karuṇaḥ premṇā śantamenāṅga pāṇinā|| 21 ||
+10.33.22,गोप्यः स्फुरत्पुरटकुण्डलकुन्तलत्विड् ।गण्डश्रिया सुधितहासनिरीक्षणेन ।मानं दधत्य ऋषभस्य जगुः कृतानि ।पुण्यानि तत्कररुहस्पर्शप्रमोदाः ॥ २२ ॥,gopyaḥ sphuratpuraṭakuṇḍalakuntalatviḍ|gaṇḍaśriyā sudhitahāsanirīkṣaṇena|mānaṃ dadhatya ṛṣabhasya jaguḥ kṛtāni|puṇyāni tatkararuhasparśapramodāḥ|| 22 ||
+10.33.23,ताभिर्युतः श्रममपोहितुमङ्गसङ्ग ।घृष्टस्रजः स कुचकुङ्कुमरञ्जितायाः ।गन्धर्वपालिभिरनुद्रुत आविशद् वा ।श्रान्तो गजीभिरिभराडिव भिन्नसेतुः ॥ २३ ॥,tābhiryutaḥ śramamapohitumaṅgasaṅga|ghṛṣṭasrajaḥ sa kucakuṅkumarañjitāyāḥ|gandharvapālibhiranudruta āviśad vā|śrānto gajībhiribharāḍiva bhinnasetuḥ|| 23 ||
+10.33.24,सोऽम्भस्यलं युवतिभिः परिषिच्यमानः ।प्रेम्णेक्षितः प्रहसतीभिरितस्ततोऽङ्ग ।वैमानिकैः कुसुमवर्षिभिरीड्यमानो ।रेमे स्वयं स्वरतिरत्र गजेन्द्रलीलः ॥ २४ ॥,so'mbhasyalaṃ yuvatibhiḥ pariṣicyamānaḥ|premṇekṣitaḥ prahasatībhiritastato'ṅga|vaimānikaiḥ kusumavarṣibhirīḍyamāno|reme svayaṃ svaratiratra gajendralīlaḥ|| 24 ||
+10.33.25,ततश्च कृष्णोपवने जलस्थल ।प्रसूनगन्धानिलजुष्टदिक्तटे ।चचार भृङ्गप्रमदागणावृतो ।यथा मदच्युद् द्विरदः करेणुभिः ॥ २५ ॥,tataśca kṛṣṇopavane jalasthala|prasūnagandhānilajuṣṭadiktaṭe|cacāra bhṛṅgapramadāgaṇāvṛto|yathā madacyud dviradaḥ kareṇubhiḥ|| 25 ||
+10.33.26,एवं शशाङ्कांशुविराजिता निशाः ।स सत्यकामोऽनुरताबलागणः ।सिषेव आत्मन्यवरुद्धसौरतः ।सर्वाः शरत्काव्यकथारसाश्रयाः ॥ २६ ॥,evaṃ śaśāṅkāṃśuvirājitā niśāḥ|sa satyakāmo'nuratābalāgaṇaḥ|siṣeva ātmanyavaruddhasaurataḥ|sarvāḥ śaratkāvyakathārasāśrayāḥ|| 26 ||
+10.33.27,श्रीपरीक्षिदुवाच ।संस्थापनाय धर्मस्य प्रशमायेतरस्य च ।अवतीर्णो हि भगवानंन् अंशेन जगदीश्वरः ॥ २७ ॥,śrīparīkṣiduvāca|saṃsthāpanāya dharmasya praśamāyetarasya ca|avatīrṇo hi bhagavānaṃn aṃśena jagadīśvaraḥ|| 27 ||
+10.33.28,स कथं धर्मसेतूनां वक्ता कर्ताभिरक्षिता ।प्रतीपमाचरद् ब्रह्मन् परदाराभिमर्शनम् ॥ २८ ॥,sa kathaṃ dharmasetūnāṃ vaktā kartābhirakṣitā|pratīpamācarad brahman paradārābhimarśanam|| 28 ||
+10.33.29,आप्तकामो यदुपतिः कृतवान् वै जुगुप्सितम् ।किमभिप्राय एतन्नः संशयं छिन्धि सुव्रत ॥ २९ ॥,āptakāmo yadupatiḥ kṛtavān vai jugupsitam|kimabhiprāya etannaḥ saṃśayaṃ chindhi suvrata|| 29 ||
+10.33.30,श्रीशुक उवाच ।धर्मव्यतिक्रमो दृष्ट ईश्वराणां च साहसम् ।तेजीयसां न दोषाय वह्नेः सर्वभुजो यथा ॥ ३० ॥,śrīśuka uvāca|dharmavyatikramo dṛṣṭa īśvarāṇāṃ ca sāhasam|tejīyasāṃ na doṣāya vahneḥ sarvabhujo yathā|| 30 ||
+10.33.31,नैतत्समाचरेज्जातु मनसापि ह्यनीश्वरः ।विनश्यत्याचरन्मौढ्याद् यथारुद्रोऽब्धिजं विषम् ॥ ३१ ॥,naitatsamācarejjātu manasāpi hyanīśvaraḥ|vinaśyatyācaranmauḍhyād yathārudro'bdhijaṃ viṣam|| 31 ||
+10.33.32,ईश्वराणां वचः सत्यं तथैवाचरितं क्वचित् ।तेषां यत् स्ववचोयुक्तं बुद्धिमांस्तत् समाचरेत् ॥ ३२ ॥,īśvarāṇāṃ vacaḥ satyaṃ tathaivācaritaṃ kvacit|teṣāṃ yat svavacoyuktaṃ buddhimāṃstat samācaret|| 32 ||
+10.33.33,कुशलाचरितेनैषां इह स्वार्थो न विद्यते ।विपर्ययेण वानर्थो निरहङ्कारिणां प्रभो ॥ ३३ ॥,kuśalācaritenaiṣāṃ iha svārtho na vidyate|viparyayeṇa vānartho nirahaṅkāriṇāṃ prabho|| 33 ||
+10.33.34,किमुताखिलसत्त्वानां तिर्यङ् मर्त्यदिवौकसाम् ।ईशितुश्चेशितव्यानां कुशलाकुशलान्वयः ॥ ३४ ॥,kimutākhilasattvānāṃ tiryaṅ martyadivaukasām|īśituśceśitavyānāṃ kuśalākuśalānvayaḥ|| 34 ||
+10.33.35,यत्पादपङ्कजपरागनिषेवतृप्ता ।योगप्रभावविधुताखिलकर्मबन्धाः ।स्वैरं चरन्ति मुनयोऽपि न नह्यमानाः ।तस्येच्छयाऽत्तवपुषः कुत एव बन्धः ॥ ३५ ॥,yatpādapaṅkajaparāganiṣevatṛptā|yogaprabhāvavidhutākhilakarmabandhāḥ|svairaṃ caranti munayo'pi na nahyamānāḥ|tasyecchayā'ttavapuṣaḥ kuta eva bandhaḥ|| 35 ||
+10.33.36,गोपीनां तत्पतीनां च सर्वेषामेव देहिनाम् ।योऽन्तश्चरति सोऽध्यक्षः क्रीडनेनेह देहभाक् ॥ ३६ ॥,gopīnāṃ tatpatīnāṃ ca sarveṣāmeva dehinām|yo'ntaścarati so'dhyakṣaḥ krīḍaneneha dehabhāk|| 36 ||
+10.33.37,अनुग्रहाय भूतानां मानुषं देहमास्थितः ।भजते तादृशीः क्रीड याः श्रुत्वा तत्परो भवेत् ॥ ३७ ॥,anugrahāya bhūtānāṃ mānuṣaṃ dehamāsthitaḥ|bhajate tādṛśīḥ krīḍa yāḥ śrutvā tatparo bhavet|| 37 ||
+10.33.38,नासूयन् खलु कृष्णाय मोहितास्तस्य मायया ।मन्यमानाः स्वपार्श्वस्थान् स्वान् स्वान् दारान् व्रजौकसः ॥ ३८ ॥,nāsūyan khalu kṛṣṇāya mohitāstasya māyayā|manyamānāḥ svapārśvasthān svān svān dārān vrajaukasaḥ|| 38 ||
+10.33.39,ब्रह्मरात्र उपावृत्ते वासुदेवानुमोदिताः ।अनिच्छन्त्यो ययुर्गोप्यः स्वगृहान् भगवत्प्रियाः ॥ ३९ ॥,brahmarātra upāvṛtte vāsudevānumoditāḥ|anicchantyo yayurgopyaḥ svagṛhān bhagavatpriyāḥ|| 39 ||
+10.33.40,विक्रीडितं व्रजवधूभिरिदं च विष्णोः ।श्रद्धान्वितोऽनुश्रृणुयादथ वर्णयेद्यः ।भक्तिं परां भगवति प्रतिलभ्य कामं ।हृद्रोगमाश्वपहिनोत्यचिरेण धीरः ॥ ४० ॥,vikrīḍitaṃ vrajavadhūbhiridaṃ ca viṣṇoḥ|śraddhānvito'nuśrṛṇuyādatha varṇayedyaḥ|bhaktiṃ parāṃ bhagavati pratilabhya kāmaṃ|hṛdrogamāśvapahinotyacireṇa dhīraḥ|| 40 ||
+10.33.33,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे रासक्रीडावर्णनं नाम त्रयोत्रिंशोऽध्यायः ॥ ३३ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe rāsakrīḍāvarṇanaṃ nāma trayotriṃśo'dhyāyaḥ|| 33 ||
+10.34.1,अजगरमुखात् अनन्दस्य मोचनम्अजगरस्य पूर्वविद्याधरप्राप्ति शंखचूड वधः ।श्रीशुक उवाच ।एकदा देवयात्रायां गोपाला जातकौतुकाः ।अनोभिरनडुद्युक्तैः प्रययुस्तेऽम्बिकावनम् ॥ १ ॥,ajagaramukhāt anandasya mocanamajagarasya pūrvavidyādharaprāpti śaṃkhacūḍa vadhaḥ|śrīśuka uvāca|ekadā devayātrāyāṃ gopālā jātakautukāḥ|anobhiranaḍudyuktaiḥ prayayuste'mbikāvanam|| 1 ||
+10.34.2,तत्र स्नात्वा सरस्वत्यां देवं पशुपतिं विभुम् ।आनर्चुरर्हणैर्भक्त्या देवीं च णृपतेऽम्बिकाम् ॥ २ ॥,tatra snātvā sarasvatyāṃ devaṃ paśupatiṃ vibhum|ānarcurarhaṇairbhaktyā devīṃ ca ṇṛpate'mbikām|| 2 ||
+10.34.3,गावो हिरण्यं वासांसि मधु मध्वन्नमादृताः ।ब्राह्मणेभ्यो ददुः सर्वे देवो नः प्रीयतामिति ॥ ३ ॥,gāvo hiraṇyaṃ vāsāṃsi madhu madhvannamādṛtāḥ|brāhmaṇebhyo daduḥ sarve devo naḥ prīyatāmiti|| 3 ||
+10.34.4,ऊषुः सरस्वतीतीरे जलं प्राश्य यतव्रताः ।रजनीं तां महाभागा नन्दसुनन्दकादयः ॥ ४ ॥,ūṣuḥ sarasvatītīre jalaṃ prāśya yatavratāḥ|rajanīṃ tāṃ mahābhāgā nandasunandakādayaḥ|| 4 ||
+10.34.5,कश्चिन्महानहिस्तस्मिन्विपिनेऽतिबुभुक्षितः ।यदृच्छयागतो नन्दं शयानमुरगोऽग्रसीत् ॥ ५ ॥,kaścinmahānahistasminvipine'tibubhukṣitaḥ|yadṛcchayāgato nandaṃ śayānamurago'grasīt|| 5 ||
+10.34.6,स चुक्रोशाहिना ग्रस्तः कृष्ण कृष्ण महानयम् ।सर्पो मां ग्रसते तात प्रपन्नं परिमोचय ॥ ६ ॥,sa cukrośāhinā grastaḥ kṛṣṇa kṛṣṇa mahānayam|sarpo māṃ grasate tāta prapannaṃ parimocaya|| 6 ||
+10.34.7,तस्य चाक्रन्दितं श्रुत्वा गोपालाः सहसोत्थिताः ।ग्रस्तं च दृष्ट्वा विभ्रान्ताः सर्पं विव्यधुरुल्मुकैः ॥ ७ ॥,tasya cākranditaṃ śrutvā gopālāḥ sahasotthitāḥ|grastaṃ ca dṛṣṭvā vibhrāntāḥ sarpaṃ vivyadhurulmukaiḥ|| 7 ||
+10.34.8,अलातैर्दह्यमानोऽपि नामुञ्चत्तमुरङ्गमः ।तमस्पृशत्पदाभ्येत्य भगवान्सात्वतां पतिः ॥ ८ ॥,alātairdahyamāno'pi nāmuñcattamuraṅgamaḥ|tamaspṛśatpadābhyetya bhagavānsātvatāṃ patiḥ|| 8 ||
+10.34.9,स वै भगवतः श्रीमत्पादस्पर्शहताशुभः ।भेजे सर्पवपुर्हित्वा रूपं विद्याधरार्चितम् ॥ ९ ॥,sa vai bhagavataḥ śrīmatpādasparśahatāśubhaḥ|bheje sarpavapurhitvā rūpaṃ vidyādharārcitam|| 9 ||
+10.34.10,तमपृच्छद्धृषीकेशः प्रणतं समवस्थितम् ।दीप्यमानेन वपुषा पुरुषं हेममालिनम् ॥ १० ॥,tamapṛcchaddhṛṣīkeśaḥ praṇataṃ samavasthitam|dīpyamānena vapuṣā puruṣaṃ hemamālinam|| 10 ||
+10.34.11,को भवान्परया लक्ष्म्या रोचतेऽद्भुतदर्शनः ।कथं जुगुप्सितामेतां गतिं वा प्रापितोऽवशः ॥ ११ ॥,ko bhavānparayā lakṣmyā rocate'dbhutadarśanaḥ|kathaṃ jugupsitāmetāṃ gatiṃ vā prāpito'vaśaḥ|| 11 ||
+10.34.12,सर्प उवाच ।अहं विद्याधरः कश्चित्सुदर्शन इति श्रुतः ।श्रिया स्वरूपसम्पत्त्या विमानेनाचरन्दिशः ॥ १२ ॥,sarpa uvāca|ahaṃ vidyādharaḥ kaścitsudarśana iti śrutaḥ|śriyā svarūpasampattyā vimānenācarandiśaḥ|| 12 ||
+10.34.13,ऋषीन्विरूपाङ्गिरसः प्राहसं रूपदर्पितः ।तैरिमां प्रापितो योनिं प्रलब्धैः स्वेन पाप्मना ॥ १३ ॥,ṛṣīnvirūpāṅgirasaḥ prāhasaṃ rūpadarpitaḥ|tairimāṃ prāpito yoniṃ pralabdhaiḥ svena pāpmanā|| 13 ||
+10.34.14,शापो मेऽनुग्रहायैव कृतस्तैः करुणात्मभिः ।यदहं लोकगुरुणा पदा स्पृष्टो हताशुभः ॥ १४ ॥,śāpo me'nugrahāyaiva kṛtastaiḥ karuṇātmabhiḥ|yadahaṃ lokaguruṇā padā spṛṣṭo hatāśubhaḥ|| 14 ||
+10.34.15,तं त्वाहं भवभीतानां प्रपन्नानां भयापहम् ।आपृच्छे शापनिर्मुक्तः पादस्पर्शादमीवहन् ॥ १५ ॥,taṃ tvāhaṃ bhavabhītānāṃ prapannānāṃ bhayāpaham|āpṛcche śāpanirmuktaḥ pādasparśādamīvahan|| 15 ||
+10.34.16,प्रपन्नोऽस्मि महायोगिन्महापुरुष सत्पते ।अनुजानीहि मां देव सर्वलोकेश्वरेश्वर ॥ १६ ॥,prapanno'smi mahāyoginmahāpuruṣa satpate|anujānīhi māṃ deva sarvalokeśvareśvara|| 16 ||
+10.34.17,ब्रह्मदण्डाद्विमुक्तोऽहं सद्यस्तेऽच्युत दर्शनात् ।यन्नाम गृह्णन्नखिलान्श्रोतॄनात्मानमेव च ।सद्यः पुनाति किं भूयस्तस्य स्पृष्टः पदा हि ते ॥ १७ ॥,brahmadaṇḍādvimukto'haṃ sadyaste'cyuta darśanāt|yannāma gṛhṇannakhilānśrotṝnātmānameva ca|sadyaḥ punāti kiṃ bhūyastasya spṛṣṭaḥ padā hi te|| 17 ||
+10.34.18,इत्यनुज्ञाप्य दाशार्हं परिक्रम्याभिवन्द्य च ।सुदर्शनो दिवं यातः कृच्छ्रान्नन्दश्च मोचितः ॥ १८ ॥,ityanujñāpya dāśārhaṃ parikramyābhivandya ca|sudarśano divaṃ yātaḥ kṛcchrānnandaśca mocitaḥ|| 18 ||
+10.34.19,निशाम्य कृष्णस्य तदात्मवैभवं ।व्रजौकसो विस्मितचेतसस्ततः ।समाप्य तस्मिन्नियमं पुनर्व्रजं ।नृपाययुस्तत्कथयन्त आदृताः ॥ १९ ॥,niśāmya kṛṣṇasya tadātmavaibhavaṃ|vrajaukaso vismitacetasastataḥ|samāpya tasminniyamaṃ punarvrajaṃ|nṛpāyayustatkathayanta ādṛtāḥ|| 19 ||
+10.34.20,कदाचिदथ गोविन्दो रामश्चाद्भुतविक्रमः ।विजह्रतुर्वने रात्र्यां मध्यगौ व्रजयोषिताम् ॥ २० ॥,kadācidatha govindo rāmaścādbhutavikramaḥ|vijahraturvane rātryāṃ madhyagau vrajayoṣitām|| 20 ||
+10.34.21,उपगीयमानौ ललितं स्त्रीजनैर्बद्धसौहृदैः ।स्वलङ्कृतानुलिप्ताङ्गौ स्रग्विनौ विरजोऽम्बरौ ॥ २१ ॥,upagīyamānau lalitaṃ strījanairbaddhasauhṛdaiḥ|svalaṅkṛtānuliptāṅgau sragvinau virajo'mbarau|| 21 ||
+10.34.22,निशामुखं मानयन्तावुदितोडुपतारकम् ।मल्लिकागन्धमत्तालि जुष्टं कुमुदवायुना ॥ २२ ॥,niśāmukhaṃ mānayantāvuditoḍupatārakam|mallikāgandhamattāli juṣṭaṃ kumudavāyunā|| 22 ||
+10.34.23,जगतुः सर्वभूतानां मनःश्रवणमङ्गलम् ।तौ कल्पयन्तौ युग���त्स्वरमण्डलमूर्च्छितम् ॥ २३ ॥,jagatuḥ sarvabhūtānāṃ manaḥśravaṇamaṅgalam|tau kalpayantau yugapatsvaramaṇḍalamūrcchitam|| 23 ||
+10.34.24,गोप्यस्तद्गीतमाकर्ण्य मूर्च्छिता नाविदन्नृप ।स्रंसद्दुकूलमात्मानं स्रस्तकेशस्रजं ततः ॥ २४ ॥,gopyastadgītamākarṇya mūrcchitā nāvidannṛpa|sraṃsaddukūlamātmānaṃ srastakeśasrajaṃ tataḥ|| 24 ||
+10.34.25,एवं विक्रीडतोः स्वैरं गायतोः सम्प्रमत्तवत् ।शङ्खचूड इति ख्यातो धनदानुचरोऽभ्यगात् ॥ २५ ॥,evaṃ vikrīḍatoḥ svairaṃ gāyatoḥ sampramattavat|śaṅkhacūḍa iti khyāto dhanadānucaro'bhyagāt|| 25 ||
+10.34.26,तयोर्निरीक्षतो राजंस्तन्नाथं प्रमदाजनम् ।क्रोशन्तं कालयामास दिश्युदीच्यामशङ्कितः ॥ २६ ॥,tayornirīkṣato rājaṃstannāthaṃ pramadājanam|krośantaṃ kālayāmāsa diśyudīcyāmaśaṅkitaḥ|| 26 ||
+10.34.27,क्रोशन्तं कृष्ण रामेति विलोक्य स्वपरिग्रहम् ।यथा गा दस्युना ग्रस्ता भ्रातरावन्वधावताम् ॥ २७ ॥,krośantaṃ kṛṣṇa rāmeti vilokya svaparigraham|yathā gā dasyunā grastā bhrātarāvanvadhāvatām|| 27 ||
+10.34.28,मा भैष्टेत्यभयारावौ शालहस्तौ तरस्विनौ ।आसेदतुस्तं तरसा त्वरितं गुह्यकाधमम् ॥ २८ ॥,mā bhaiṣṭetyabhayārāvau śālahastau tarasvinau|āsedatustaṃ tarasā tvaritaṃ guhyakādhamam|| 28 ||
+10.34.29,स वीक्ष्य तावनुप्राप्तौ कालमृत्यू इवोद्विजन् ।विसृज्य स्त्रीजनं मूढः प्राद्रवज्जीवितेच्छया ॥ २९ ॥,sa vīkṣya tāvanuprāptau kālamṛtyū ivodvijan|visṛjya strījanaṃ mūḍhaḥ prādravajjīvitecchayā|| 29 ||
+10.34.30,तमन्वधावद्गोविन्दो यत्र यत्र स धावति ।जिहीर्षुस्तच्छिरोरत्नं तस्थौ रक्षन्स्त्रियो बलः ॥ ३० ॥,tamanvadhāvadgovindo yatra yatra sa dhāvati|jihīrṣustacchiroratnaṃ tasthau rakṣanstriyo balaḥ|| 30 ||
+10.34.31,अविदूर इवाभ्येत्य शिरस्तस्य दुरात्मनः ।जहार मुष्टिनैवाङ्ग सहचूडमणिं विभुः ॥ ३१ ॥,avidūra ivābhyetya śirastasya durātmanaḥ|jahāra muṣṭinaivāṅga sahacūḍamaṇiṃ vibhuḥ|| 31 ||
+10.34.32,शङ्खचूडं निहत्यैवं मणिमादाय भास्वरम् ।अग्रजायाददात्प्रीत्या पश्यन्तीनां च योषिताम् ॥ ३२ ॥,śaṅkhacūḍaṃ nihatyaivaṃ maṇimādāya bhāsvaram|agrajāyādadātprītyā paśyantīnāṃ ca yoṣitām|| 32 ||
+10.35.1,युग्मगीतं गोचारणाय वनं गतस्य भगवतो गोपीजनकृतं गुणगानम् ।श्रीशुक उवाच ।गोप्यः कृष्णे वनं याते तमनुद्रुतचेतसः ।कृष्णलीलाः प्रगायन्त्यो निन्युर्दुःखेन वासरान् ॥ १ ॥,yugmagītaṃ gocāraṇāya vanaṃ gatasya bhagavato gopījanakṛtaṃ guṇagānam|śrīśuka uvāca|gopyaḥ kṛṣṇe vanaṃ yāte tamanudrutacetasaḥ|kṛṣṇalīlāḥ pragāyantyo ninyurduḥkhena vāsarān|| 1 ||
+10.35.2,श्रीगोप्य ऊचुः ।वामबाहुकृतवामकपोलो ।वल्गितभ्रुरधरार्पितवेणुम् ।कोमलाङ्गुलिभिराश्रितमार्गं ।गोप्य ईरयति यत्र मुकुन्दः ॥ २ ॥,śrīgopya ūcuḥ|vāmabāhukṛtavāmakapolo|valgitabhruradharārpitaveṇum|komalāṅgulibhirāśritamārgaṃ|gopya īrayati yatra mukundaḥ|| 2 ||
+10.35.3,व्योमयानवनिताः सह सिद्धैः ।विस्मितास्तदुपधार्य सलज्जाः ।काममार्गणसमर्पितचित्ताः ।कश्मलं ययुरपस्मृतनीव्यः ॥ ३ ॥,vyomayānavanitāḥ saha siddhaiḥ|vismitāstadupadhārya salajjāḥ|kāmamārgaṇasamarpitacittāḥ|kaśmalaṃ yayurapasmṛtanīvyaḥ|| 3 ||
+10.35.4,हन्त चित्रमबलाः श्रृणुतेदं ।हारहास उरसि स्थिरविद्युत् ।नन्दसूनुरयमार्तजनानां ।नर्मदो यर्हि कूजितवेणुः ॥ ४ ॥,hanta citramabalāḥ śrṛṇutedaṃ|hārahāsa urasi sthiravidyut|nandasūnurayamārtajanānāṃ|narmado yarhi kūjitaveṇuḥ|| 4 ||
+10.35.5,वृन्दशो व्रजवृषा मृगगावो ।वेणुवाद्यहृतचेतस आरात् ।दन्तदष्टकवला धृतकर्णा ।निद्रिता लिखितचित्रमिवासन् ॥ ५ ॥,vṛndaśo vrajavṛṣā mṛgagāvo|veṇuvādyahṛtacetasa ārāt|dantadaṣṭakavalā dhṛtakarṇā|nidritā likhitacitramivāsan|| 5 ||
+10.35.6,बर्हिणस्तबकधातुपलाशैः ।बद्धमल्लपरिबर्हविडम्बः ।कर्हिचित्सबल आलि स गोपैः ।गाः समाह्वयति यत्र मुकुन्दः ॥ ६ ॥,barhiṇastabakadhātupalāśaiḥ|baddhamallaparibarhaviḍambaḥ|karhicitsabala āli sa gopaiḥ|gāḥ samāhvayati yatra mukundaḥ|| 6 ||
+10.35.7,तर्हि भग्नगतयः सरितो वै ।तत्पदाम्बुजरजोऽनिलनीतम् ।स्पृहयतीर्वयमिवाबहुपुण्याः ।प्रेमवेपितभुजाः स्तिमितापः ॥ ७ ॥,tarhi bhagnagatayaḥ sarito vai|tatpadāmbujarajo'nilanītam|spṛhayatīrvayamivābahupuṇyāḥ|premavepitabhujāḥ stimitāpaḥ|| 7 ||
+10.35.8,अनुचरैः समनुवर्णितवीर्य ।आदिपूरुष इवाचलभूतिः ।वनचरो गिरितटेषु चरन्तीः ।वेणुनाह्वयति गाः स यदा हि ॥ ८ ॥,anucaraiḥ samanuvarṇitavīrya|ādipūruṣa ivācalabhūtiḥ|vanacaro giritaṭeṣu carantīḥ|veṇunāhvayati gāḥ sa yadā hi|| 8 ||
+10.35.9,वनलतास्तरव आत्मनि विष्णुं ।व्यञ्जयन्त्य इव पुष्पफलाढ्याः ।प्रणतभारविटपा मधुधाराः ।प्रेमहृष्टतनवः ससृजुः स्म ॥ ९ ॥,vanalatāstarava ātmani viṣṇuṃ|vyañjayantya iva puṣpaphalāḍhyāḥ|praṇatabhāraviṭapā madhudhārāḥ|premahṛṣṭatanavaḥ sasṛjuḥ sma|| 9 ||
+10.35.10,दर्शनीयतिलको वनमाला ।दिव्यगन्धतुलसीमधुमत्तैः ।अलिकुलैरलघु गीतामभीष्टं ।आद्रियन् यर्हि सन्धितवेणुः ॥ १० ॥,darśanīyatilako vanamālā|divyagandhatulasīmadhumattaiḥ|alikulairalaghu gītāmabhīṣṭaṃ|ādriyan yarhi sandhitaveṇuḥ|| 10 ||
+10.35.11,सरसि सारसहंसविहङ्गाः ।चारुगीतहृतचेतस एत्य ।हरिमुपासत ते यतचित्ता ।हन्त मीलितदृशो धृतमौनाः ॥ ११ ॥,sarasi sārasahaṃsavihaṅgāḥ|cārugītahṛtacetasa etya|harimupāsata te yatacittā|hanta mīlitadṛśo dhṛtamaunāḥ|| 11 ||
+10.35.12,सहबलः स्रगवतंसविलासः ।सानुषु क्षितिभृतो व्रजदेव्यः ।हर्षयन् यर्हि वेणुरवेण ।जातहर्ष उपरम्भति विश्वम् ॥ १२ ॥,sahabalaḥ sragavataṃsavilāsaḥ|sānuṣu kṣitibhṛto vrajadevyaḥ|harṣayan yarhi veṇuraveṇa|jātaharṣa uparambhati viśvam|| 12 ||
+10.35.13,महदतिक्रमणशङ्कितचेता ।मन्दमन्दमनुगर्जति मेघः ।सुहृदमभ्यवर्षत् सुमनोभिः ।छायया च विदधत्प्रतपत्रम् ॥ १३ ॥,mahadatikramaṇaśaṅkitacetā|mandamandamanugarjati meghaḥ|suhṛdamabhyavarṣat sumanobhiḥ|chāyayā ca vidadhatpratapatram|| 13 ||
+10.35.14,विविधगोपचरणेषु विदग्धो ।वेणुवाद्य उरुधा निजशिक्षाः ।तव सुतः सति यदाधरबिम्बे ।दत्तवेणुरनयत् स्वरजातीः ॥ १४ ॥,vividhagopacaraṇeṣu vidagdho|veṇuvādya urudhā nijaśikṣāḥ|tava sutaḥ sati yadādharabimbe|dattaveṇuranayat svarajātīḥ|| 14 ||
+10.35.15,सवनशस्तदुपधार्�� सुरेशाः ।शक्रशर्वपरमेष्ठिपुरोगाः ।कवय आनतकन्धरचित्ताः ।कश्मलं ययुरनिश्चिततत्त्वाः ॥ १५ ॥,savanaśastadupadhārya sureśāḥ|śakraśarvaparameṣṭhipurogāḥ|kavaya ānatakandharacittāḥ|kaśmalaṃ yayuraniścitatattvāḥ|| 15 ||
+10.35.16,निजपदाब्जदलैर्ध्वजवज्र ।नीरजाङ्कुशविचित्रललामैः ।व्रजभुवः शमयन् खुरतोदं ।वर्ष्मधुर्यगतिरीडितवेणुः ॥ १६ ॥,nijapadābjadalairdhvajavajra|nīrajāṅkuśavicitralalāmaiḥ|vrajabhuvaḥ śamayan khuratodaṃ|varṣmadhuryagatirīḍitaveṇuḥ|| 16 ||
+10.35.17,व्रजति तेन वयं सविलास ।वीक्षणार्पितमनोभववेगाः ।कुजगतिं गमिता न विदामः ।कश्मलेन कवरं वसनं वा ॥ १७ ॥,vrajati tena vayaṃ savilāsa|vīkṣaṇārpitamanobhavavegāḥ|kujagatiṃ gamitā na vidāmaḥ|kaśmalena kavaraṃ vasanaṃ vā|| 17 ||
+10.35.18,मणिधरः क्वचिदागणयन् गा ।मालया दयितगन्धतुलस्याः ।प्रणयिनोऽनुचरस्य कदांसे ।प्रक्षिपन् भुजमगायत यत्र ॥ १८ ॥,maṇidharaḥ kvacidāgaṇayan gā|mālayā dayitagandhatulasyāḥ|praṇayino'nucarasya kadāṃse|prakṣipan bhujamagāyata yatra|| 18 ||
+10.35.19,क्वणितवेणुरववञ्चितचित्ताः ।कृष्णमन्वसत कृष्णगृहिण्यः ।गुणगणार्णमनुगत्य हरिण्यो ।गोपिका इव विमुक्तगृहाशाः ॥ १९ ॥,kvaṇitaveṇuravavañcitacittāḥ|kṛṣṇamanvasata kṛṣṇagṛhiṇyaḥ|guṇagaṇārṇamanugatya hariṇyo|gopikā iva vimuktagṛhāśāḥ|| 19 ||
+10.35.20,कुन्ददामकृतकौतुकवेषो ।गोपगोधनवृतो यमुनायाम् ।नन्दसूनुरनघे तव वत्सो ।नर्मदः प्रणयिणां विजहार ॥ २० ॥,kundadāmakṛtakautukaveṣo|gopagodhanavṛto yamunāyām|nandasūnuranaghe tava vatso|narmadaḥ praṇayiṇāṃ vijahāra|| 20 ||
+10.35.21,मन्दवायुरुपवात्यनकूलं ।मानयन् मलयजस्पर्शेन ।वन्दिनस्तमुपदेवगणा ये ।वाद्यगीतबलिभिः परिवव्रुः ॥ २१ ॥,mandavāyurupavātyanakūlaṃ|mānayan malayajasparśena|vandinastamupadevagaṇā ye|vādyagītabalibhiḥ parivavruḥ|| 21 ||
+10.35.22,वत्सलो व्रजगवां यदगध्रो ।वन्द्यमानचरणः पथि वृद्धैः ।कृत्स्नगोधनमुपोह्य दिनान्ते ।गीतवेणुरनुगेडितकीर्तिः ॥ २२ ॥,vatsalo vrajagavāṃ yadagadhro|vandyamānacaraṇaḥ pathi vṛddhaiḥ|kṛtsnagodhanamupohya dinānte|gītaveṇuranugeḍitakīrtiḥ|| 22 ||
+10.35.23,उत्सवं श्रमरुचापि दृशीनां ।उन्नय खुररजश्छुरितस्रक् ।दित्सयैति सुहृदासिष एष ।देवकीजठरभूरुडुराजः ॥ २३ ॥,utsavaṃ śramarucāpi dṛśīnāṃ|unnaya khurarajaśchuritasrak|ditsayaiti suhṛdāsiṣa eṣa|devakījaṭharabhūruḍurājaḥ|| 23 ||
+10.35.24,मदविघूर्णितलोचन ईषन् ।मानदः स्वसुहृदां वनमाली ।बदरपाण्डुवदनो मृदुगण्डं ।मण्डयन् कनककुण्डललक्ष्म्या ॥ २४ ॥,madavighūrṇitalocana īṣan|mānadaḥ svasuhṛdāṃ vanamālī|badarapāṇḍuvadano mṛdugaṇḍaṃ|maṇḍayan kanakakuṇḍalalakṣmyā|| 24 ||
+10.35.25,यदुपतिर्द्विरदराजविहारो ।यामिनीपतिरिवैष दिनान्ते ।मुदितवक्त्र उपयाति दुरन्तं ।मोचयन् व्रजगवां दिनतापम् ॥ २५ ॥,yadupatirdviradarājavihāro|yāminīpatirivaiṣa dinānte|muditavaktra upayāti durantaṃ|mocayan vrajagavāṃ dinatāpam|| 25 ||
+10.35.26,श्रीशुक उवाच ।एवं व्रजस्त्रियो राजन् कृष्णलीलानुगायतीः ।रेमिरेऽहःसु तच्चित्ताः तन्मनस��का महोदयाः ॥ २६ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ vrajastriyo rājan kṛṣṇalīlānugāyatīḥ|remire'haḥsu taccittāḥ tanmanaskā mahodayāḥ|| 26 ||
+10.35.35,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे गोपिकायुगलगीतं नाम पञ्चत्रिंशोऽध्यायः ॥ ३५ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe gopikāyugalagītaṃ nāma pañcatriṃśo'dhyāyaḥ|| 35 ||
+10.36.1,अरिष्टासुरवधः कंसस्य अक्रूरं प्रति नन्दगोकुल गमनायादेशश्च ।श्री शुक उवाच ।अथ तर्ह्यागतो गोष्ठं अरिष्टो वृषभासुरः ।महीं महाककुत्कायः कम्पयन् खुरविक्षताम् ॥ १ ॥,ariṣṭāsuravadhaḥ kaṃsasya akrūraṃ prati nandagokula gamanāyādeśaśca|śrī śuka uvāca|atha tarhyāgato goṣṭhaṃ ariṣṭo vṛṣabhāsuraḥ|mahīṃ mahākakutkāyaḥ kampayan khuravikṣatām|| 1 ||
+10.36.2,रम्भमाणः खरतरं पदा च विलिखन् महीम् ।उद्यम्य पुच्छं वप्राणि विषाणाग्रेण चोद्धरन् ॥ २ ॥,rambhamāṇaḥ kharataraṃ padā ca vilikhan mahīm|udyamya pucchaṃ vaprāṇi viṣāṇāgreṇa coddharan|| 2 ||
+10.36.3,किञ्चित्किञ्चित् शकृन् मुञ्चन् मूत्रयन् स्तब्धलोचनः ।यस्य निर्ह्रादितेनाङ्ग निष्ठुरेण गवां नृणाम् ॥ ३ ॥,kiñcitkiñcit śakṛn muñcan mūtrayan stabdhalocanaḥ|yasya nirhrāditenāṅga niṣṭhureṇa gavāṃ nṛṇām|| 3 ||
+10.36.4,पतन्त्यकालतो गर्भाः स्रवन्ति स्म भयेन वै ।निर्विशन्ति घना यस्य ककुद्यचलशङ्कया ॥ ४ ॥,patantyakālato garbhāḥ sravanti sma bhayena vai|nirviśanti ghanā yasya kakudyacalaśaṅkayā|| 4 ||
+10.36.5,तं तीक्ष्णशृङ्गमुद्वीक्ष्य गोप्यो गोपाश्च तत्रसुः ।पशवो दुद्रुवुर्भीता राजन् संत्यज्य गोकुलम् ॥ ५ ॥,taṃ tīkṣṇaśṛṅgamudvīkṣya gopyo gopāśca tatrasuḥ|paśavo dudruvurbhītā rājan saṃtyajya gokulam|| 5 ||
+10.36.6,कृष्ण कृष्णेति ते सर्वे गोविन्दं शरणं ययुः ।भगवानपि तद्वीक्ष्य गोकुलं भयविद्रुतम् ॥ ६ ॥,kṛṣṇa kṛṣṇeti te sarve govindaṃ śaraṇaṃ yayuḥ|bhagavānapi tadvīkṣya gokulaṃ bhayavidrutam|| 6 ||
+10.36.7,मा भैष्टेति गिराश्वास्य वृषासुरमुपाह्वयत् ।गोपालैः पशुभिर्मन्द त्रासितैः किमसत्तम ॥ ७ ॥,mā bhaiṣṭeti girāśvāsya vṛṣāsuramupāhvayat|gopālaiḥ paśubhirmanda trāsitaiḥ kimasattama|| 7 ||
+10.36.8,बलदर्पहाहं दुष्टानां त्वद्विधानां दुरात्मनाम् ।इत्यास्फोट्याच्युतोऽरिष्टं तलशब्देन कोपयन् ॥ ८ ॥,baladarpahāhaṃ duṣṭānāṃ tvadvidhānāṃ durātmanām|ityāsphoṭyācyuto'riṣṭaṃ talaśabdena kopayan|| 8 ||
+10.36.9,सख्युरंसे भुजाभोगं प्रसार्यावस्थितो हरिः ।सोऽप्येवं कोपितोऽरिष्टः खुरेणावनिमुल्लिखन् ।उद्यत्पुच्छभ्रमन्मेघः क्रुद्धः कृष्णमुपाद्रवत् ॥ ९ ॥,sakhyuraṃse bhujābhogaṃ prasāryāvasthito hariḥ|so'pyevaṃ kopito'riṣṭaḥ khureṇāvanimullikhan|udyatpucchabhramanmeghaḥ kruddhaḥ kṛṣṇamupādravat|| 9 ||
+10.36.10,अग्रन्यस्तविषाणाग्रः स्तब्धासृग् लोचनोऽच्युतम् ।कटाक्षिप्याद्रवत् तूर्ण् इन्द्रमुक्तोऽशनिर्यथा ॥ १० ॥,agranyastaviṣāṇāgraḥ stabdhāsṛg locano'cyutam|kaṭākṣipyādravat tūrṇ indramukto'śaniryathā|| 10 ||
+10.36.11,गृहीत्वा शृङ्गयोस्तं वा अष्टादश पदानि सः ।प्रत्यपोवाह भगवान् गजः प्रतिगजं यथा ॥ ११ ॥,gṛhītvā śṛṅgayostaṃ vā aṣṭādaśa padāni saḥ|pratyapovāha bhagavān gajaḥ pratigajaṃ yathā|| 11 ||
+10.36.12,सोऽपविद्धो भगवता पुनरुत्थाय सत्वरम् ।आपतत् स्विन्नसर्वाङ्गो निःश्वसन् क्रोधमूर्च्छितः ॥ १२ ॥,so'paviddho bhagavatā punarutthāya satvaram|āpatat svinnasarvāṅgo niḥśvasan krodhamūrcchitaḥ|| 12 ||
+10.36.13,तं आपतन्तं स निगृह्य शृङ्गयोः ।पदा समाक्रम्य निपात्य भूतले ।निष्पीडयामास यथाऽर्द्रमम्बरं ।कृत्वा विषाणेन जघान सोऽपतत् ॥ १३ ॥,taṃ āpatantaṃ sa nigṛhya śṛṅgayoḥ|padā samākramya nipātya bhūtale|niṣpīḍayāmāsa yathā'rdramambaraṃ|kṛtvā viṣāṇena jaghāna so'patat|| 13 ||
+10.36.14,असृग् वमन् मूत्रशकृत् समुत्सृजन् ।क्षिपंश्च पादाननवस्थितेक्षणः ।जगाम कृच्छ्रं निर्ऋतेरथ क्षयं ।पुष्पैः किरन्तो हरिमीडिरे सुराः ॥ १४ ॥,asṛg vaman mūtraśakṛt samutsṛjan|kṣipaṃśca pādānanavasthitekṣaṇaḥ|jagāma kṛcchraṃ nirṛteratha kṣayaṃ|puṣpaiḥ kiranto harimīḍire surāḥ|| 14 ||
+10.36.15,एवं कुकुद्मिनं हत्वा स्तूयमानः द्विजातिभिः ।विवेश गोष्ठं सबलो गोपीनां नयनोत्सवः ॥ १५ ॥,evaṃ kukudminaṃ hatvā stūyamānaḥ dvijātibhiḥ|viveśa goṣṭhaṃ sabalo gopīnāṃ nayanotsavaḥ|| 15 ||
+10.36.16,अरिष्टे निहते दैत्ये कृष्णेनाद्‍भुतकर्मणा ।कंसायाथाह भगवान् नारदो देवदर्शनः ॥ १६ ॥,ariṣṭe nihate daitye kṛṣṇenād‍bhutakarmaṇā|kaṃsāyāthāha bhagavān nārado devadarśanaḥ|| 16 ||
+10.36.17,यशोदायाः सुतां कन्यां देवक्याः कृष्णमेव च ।रामं च रोहिणीपुत्रं वसुदेवेन बिभ्यता ॥ १७ ॥,yaśodāyāḥ sutāṃ kanyāṃ devakyāḥ kṛṣṇameva ca|rāmaṃ ca rohiṇīputraṃ vasudevena bibhyatā|| 17 ||
+10.36.18,न्यस्तौ स्वमित्रे नन्दे वै याभ्यां ते पुरुषा हताः ।निशम्य तद्‍भोजपतिः कोपात् प्रचलितेन्द्रियः ॥ १८ ॥,nyastau svamitre nande vai yābhyāṃ te puruṣā hatāḥ|niśamya tad‍bhojapatiḥ kopāt pracalitendriyaḥ|| 18 ||
+10.36.19,निशातमसिमादत्त वसुदेवजिघांसया ।निवारितो नारदेन तत्सुतौ मृत्युमात्मनः ॥ १९ ॥,niśātamasimādatta vasudevajighāṃsayā|nivārito nāradena tatsutau mṛtyumātmanaḥ|| 19 ||
+10.36.20,ज्ञात्वा लोहमयैः पाशैः बबन्ध सह भार्यया ।प्रतियाते तु देवर्षौ कंस आभाष्य केशिनम् ॥ २० ॥,jñātvā lohamayaiḥ pāśaiḥ babandha saha bhāryayā|pratiyāte tu devarṣau kaṃsa ābhāṣya keśinam|| 20 ||
+10.36.21,प्रेषयामास हन्येतां भवता रामकेशवौ ।ततो मुष्टिकचाणूर शलतोशलकादिकान् ॥ २१ ॥,preṣayāmāsa hanyetāṃ bhavatā rāmakeśavau|tato muṣṭikacāṇūra śalatośalakādikān|| 21 ||
+10.36.22,अमात्यान् हस्तिपांश्चैव समाहूयाह भोजराट् ।भो भो निशम्यतामेतद् वीरचाणूरमुष्टिकौ ॥ २२ ॥,amātyān hastipāṃścaiva samāhūyāha bhojarāṭ|bho bho niśamyatāmetad vīracāṇūramuṣṭikau|| 22 ||
+10.36.23,नन्दव्रजे किलासाते सुतावानकदुन्दुभेः ।रामकृष्णौ ततो मह्यं मृत्युः किल निदर्शितः ॥ २३ ॥,nandavraje kilāsāte sutāvānakadundubheḥ|rāmakṛṣṇau tato mahyaṃ mṛtyuḥ kila nidarśitaḥ|| 23 ||
+10.36.24,भवद्‍भ्यामिह सम्प्राप्तौ हन्येतां मल्ललीलया ।मञ्चाः क्रियन्तां विविधा मल्लरङ्गपरिश्रिताः ।पौरा जानपदाः सर्वे पश्यन्तु स्वैरसंयुगम् ॥ २४ ॥,bhavad‍bhyāmiha samprāptau hanyetāṃ mallalīlayā|mañcāḥ kriyantāṃ vividhā mallaraṅgapariśritāḥ|paurā jānapadāḥ sarve paśyantu svairasaṃyugam|| 24 ||
+10.36.25,महामात्र त्वया भद्र रङ्गद्वार्युपनीयताम् ।द्विपः कुवलयापीडो जहि तेन ममाहितौ ॥ २५ ॥,mahāmātra tvayā bhadra raṅgadvāryupanīyatām|dvipaḥ kuvalayāpīḍo jahi tena mamāhitau|| 25 ||
+10.36.26,आरभ्यतां धनुर्यागः चतुर्दश्यां यथाविधि ।विशसन्तु पशून् मेध्यान् भूतराजाय मीढुषे ॥ २६ ॥,ārabhyatāṃ dhanuryāgaḥ caturdaśyāṃ yathāvidhi|viśasantu paśūn medhyān bhūtarājāya mīḍhuṣe|| 26 ||
+10.36.27,इत्याज्ञाप्यार्थतन्त्रज्ञ आहूय यदुपुङ्गवम् ।गृहीत्वा पाणिना पाणिं ततोऽक्रूरमुवाच ह ॥ २७ ॥,ityājñāpyārthatantrajña āhūya yadupuṅgavam|gṛhītvā pāṇinā pāṇiṃ tato'krūramuvāca ha|| 27 ||
+10.36.28,भो भो दानपते मह्यं क्रियतां मैत्रमादृतः ।नान्यस्त्वत्तो हिततमो विद्यते भोजवृष्णिषु ॥ २८ ॥,bho bho dānapate mahyaṃ kriyatāṃ maitramādṛtaḥ|nānyastvatto hitatamo vidyate bhojavṛṣṇiṣu|| 28 ||
+10.36.29,अतस्त्वामाश्रितः सौम्य कार्यगौरवसाधनम् ।यथेन्द्रो विष्णुमाश्रित्य स्वार्थमध्यगमद् विभुः ॥ २९ ॥,atastvāmāśritaḥ saumya kāryagauravasādhanam|yathendro viṣṇumāśritya svārthamadhyagamad vibhuḥ|| 29 ||
+10.36.30,गच्छ नन्दव्रजं तत्र सुतौ आवानकदुन्दुभेः ।आसाते तौ इहानेन रथेनानय मा चिरम् ॥ ३० ॥,gaccha nandavrajaṃ tatra sutau āvānakadundubheḥ|āsāte tau ihānena rathenānaya mā ciram|| 30 ||
+10.36.31,निसृष्टः किल मे मृत्युः देवैर्वैकुण्ठसंश्रयैः ।तावानय समं गोपैः नन्दाद्यैः साभ्युपायनैः ॥ ३१ ॥,nisṛṣṭaḥ kila me mṛtyuḥ devairvaikuṇṭhasaṃśrayaiḥ|tāvānaya samaṃ gopaiḥ nandādyaiḥ sābhyupāyanaiḥ|| 31 ||
+10.36.32,घातयिष्य इहानीतौ कालकल्पेन हस्तिना ।यदि मुक्तौ ततो मल्लैः घातये वैद्युतोपमैः ॥ ३२ ॥,ghātayiṣya ihānītau kālakalpena hastinā|yadi muktau tato mallaiḥ ghātaye vaidyutopamaiḥ|| 32 ||
+10.36.33,तयोर्निहतयोस्तप्तान् वसुदेवपुरोगमान् ।तद्‍बन्धून् निहनिष्यामि वृष्णिभोजदशार्हकान् ॥ ३३ ॥,tayornihatayostaptān vasudevapurogamān|tad‍bandhūn nihaniṣyāmi vṛṣṇibhojadaśārhakān|| 33 ||
+10.36.34,उग्रसेनं च पितरं स्थविरं राज्यकामुकम् ।तद्‍भ्रातरं देवकं च ये चान्ये विद्विषो मम ॥ ३४ ॥,ugrasenaṃ ca pitaraṃ sthaviraṃ rājyakāmukam|tad‍bhrātaraṃ devakaṃ ca ye cānye vidviṣo mama|| 34 ||
+10.36.35,ततश्चैषा मही मित्र भवित्री नष्टकण्टका ।जरासन्धो मम गुरुः द्विविदो दयितः सखा ॥ ३५ ॥,tataścaiṣā mahī mitra bhavitrī naṣṭakaṇṭakā|jarāsandho mama guruḥ dvivido dayitaḥ sakhā|| 35 ||
+10.36.36,शम्बरो नरको बाणो मय्येव कृतसौहृदाः ।तैरहं सुरपक्षीयान् हत्वा भोक्ष्ये महीं नृपान् ॥ ३६ ॥,śambaro narako bāṇo mayyeva kṛtasauhṛdāḥ|tairahaṃ surapakṣīyān hatvā bhokṣye mahīṃ nṛpān|| 36 ||
+10.36.37,एतज्ज्ञात्वाऽनय क्षिप्रं रामकृष्णाविहार्भकौ ।धनुर्मखनिरीक्षार्थं द्रष्टुं यदुपुरश्रियम् ॥ ३७ ॥,etajjñātvā'naya kṣipraṃ rāmakṛṣṇāvihārbhakau|dhanurmakhanirīkṣārthaṃ draṣṭuṃ yadupuraśriyam|| 37 ||
+10.36.38,श्रीअक्रूर उवाच ।राजन् मनीषितं सध्र्यक् तव स्वावद्यमार्जनम् ।सिद्ध्यसिद्ध्योः समं कुर्याद् दैवं हि फलसाधनम् ॥ ३८ ॥,śrīakrūra uvāca|rājan manīṣitaṃ sadhryak tava svāvadyamārjanam|siddhyasiddhyoḥ samaṃ kuryād daivaṃ hi phalasādhanam|| 38 ||
+10.36.39,मनोरथान् करोत्युच्चैः जनो दैवहतानपि ।युज्यते हर्षशोकाभ्यां तथाप्याज्ञां करोमि ते ॥ ३९ ॥,manorathān karotyuccaiḥ jano daivahatānapi|yujyate harṣaśokābhyāṃ tathāpyājñāṃ karomi te|| 39 ||
+10.36.40,श्रीशुक उवाच ।एवमादिश्य चाक्रूरं मन्त्रिणश्च विषृज्य सः ।प्रविवेश गृहं कंसः तथाक्रूरः स्वमालयम् ॥ ४० ॥,śrīśuka uvāca|evamādiśya cākrūraṃ mantriṇaśca viṣṛjya saḥ|praviveśa gṛhaṃ kaṃsaḥ tathākrūraḥ svamālayam|| 40 ||
+10.36.36,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे अक्रूरसंप्रेषणं नाम षट्त्रिंशोऽध्यायः ॥ ३६ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe akrūrasaṃpreṣaṇaṃ nāma ṣaṭtriṃśo'dhyāyaḥ|| 36 ||
+10.37.1,केशिवधः नारदकृतं भगवतस्तवनं निलायन क्रीडायां व्योमासुरवधश्च ।श्रीशुक उवाच ।केशी तु कंसप्रहितः खुरैर्महीं ।महाहयो निर्जरयन्मनोजवः ।सटावधूताभ्रविमानसङ्कुलं ।कुर्वन्नभो हेषितभीषिताखिलः ॥ १ ॥,keśivadhaḥ nāradakṛtaṃ bhagavatastavanaṃ nilāyana krīḍāyāṃ vyomāsuravadhaśca|śrīśuka uvāca|keśī tu kaṃsaprahitaḥ khurairmahīṃ|mahāhayo nirjarayanmanojavaḥ|saṭāvadhūtābhravimānasaṅkulaṃ|kurvannabho heṣitabhīṣitākhilaḥ|| 1 ||
+10.37.2,विशालनेत्रो विकटास्यकोटरो ।बृहद्गलो नीलमहाम्बुदोपमः ।दुराशयः कंसहितं चिकीर्षुः ।व्रजं स नम्दस्य जगाम कम्पयन् ॥ २ ॥,viśālanetro vikaṭāsyakoṭaro|bṛhadgalo nīlamahāmbudopamaḥ|durāśayaḥ kaṃsahitaṃ cikīrṣuḥ|vrajaṃ sa namdasya jagāma kampayan|| 2 ||
+10.37.3,तं त्रासयन्तं भगवान् स्वगोकुलं ।तद्धेषितैर्वालविघूर्णिताम्बुदम् ।आत्मानमाजौ मृगयन्तमग्रणीः ।उपाह्वयत् स व्यनदन् मृगेन्द्रवत् ॥ ३ ॥,taṃ trāsayantaṃ bhagavān svagokulaṃ|taddheṣitairvālavighūrṇitāmbudam|ātmānamājau mṛgayantamagraṇīḥ|upāhvayat sa vyanadan mṛgendravat|| 3 ||
+10.37.4,स तं निशाम्याभिमुखो मखेन खं ।पिबन्निवाभ्यद्रवदत्यमर्षणः ।जघान पद्‍भ्यामरविन्दलोचनं ।दुरासदश्चण्डजवो दुरत्ययः ॥ ४ ॥,sa taṃ niśāmyābhimukho makhena khaṃ|pibannivābhyadravadatyamarṣaṇaḥ|jaghāna pad‍bhyāmaravindalocanaṃ|durāsadaścaṇḍajavo duratyayaḥ|| 4 ||
+10.37.5,तद् वञ्चयित्वा तमधोक्षजो रुषा ।प्रगृह्य दोर्भ्यां परिविध्य पादयोः ।सावज्ञमुत्सृज्य धनुःशतान्तरे ।यथोरगं तार्क्ष्यसुतो व्यवस्थितः ॥ ५ ॥,tad vañcayitvā tamadhokṣajo ruṣā|pragṛhya dorbhyāṃ parividhya pādayoḥ|sāvajñamutsṛjya dhanuḥśatāntare|yathoragaṃ tārkṣyasuto vyavasthitaḥ|| 5 ||
+10.37.6,सः लब्धसंज्ञः पुनरुत्थितो रुषा ।व्यादाय केशी तरसाऽपतद्धरिम् ।सोऽप्यस्य वक्त्रे भुजमुत्तरं स्मयन् ।प्रवेशयामास य���ोरगं बिले ॥ ६ ॥,saḥ labdhasaṃjñaḥ punarutthito ruṣā|vyādāya keśī tarasā'pataddharim|so'pyasya vaktre bhujamuttaraṃ smayan|praveśayāmāsa yathoragaṃ bile|| 6 ||
+10.37.7,दन्ता निपेतुर्भगवद्‍भुजस्पृशः ।ते केशिनस्तप्तमयस्पृशो यथा ।बाहुश्च तद्देहगतो महात्मनो ।यथाऽमयः संववृधे उपेक्षितः ॥ ७ ॥,dantā nipeturbhagavad‍bhujaspṛśaḥ|te keśinastaptamayaspṛśo yathā|bāhuśca taddehagato mahātmano|yathā'mayaḥ saṃvavṛdhe upekṣitaḥ|| 7 ||
+10.37.8,समेधमानेन स कृष्णबाहुना ।निरुद्धवायुश्चरणांश्च विक्षिपन् ।प्रस्विन्नगात्रः परिवृत्तलोचनः ।पपात लेण्डं विसृजन् क्षितौ व्यसुः ॥ ८ ॥,samedhamānena sa kṛṣṇabāhunā|niruddhavāyuścaraṇāṃśca vikṣipan|prasvinnagātraḥ parivṛttalocanaḥ|papāta leṇḍaṃ visṛjan kṣitau vyasuḥ|| 8 ||
+10.37.9,तद्देहतः कर्कटिकाफलोपमाद् ।व्यसोरपाकृष्य भुजं महाभुजः ।अविस्मितोऽयत्‍नहतारिरुत्स्मयैः ।प्रसूनवर्षैर्दिविषद्भिरीडितः ॥ ९ ॥,taddehataḥ karkaṭikāphalopamād|vyasorapākṛṣya bhujaṃ mahābhujaḥ|avismito'yat‍nahatārirutsmayaiḥ|prasūnavarṣairdiviṣadbhirīḍitaḥ|| 9 ||
+10.37.10,देवर्षिरुपसङ्गम्य भागवतप्रवरो नृप ।कृष्णमक्लिष्टकर्माणं रहस्येतदभाषत ॥ १० ॥,devarṣirupasaṅgamya bhāgavatapravaro nṛpa|kṛṣṇamakliṣṭakarmāṇaṃ rahasyetadabhāṣata|| 10 ||
+10.37.11,कृष्ण कृष्णाप्रमेयात्मन् योगेश जगदीश्वर ।वासुदेवाखिलावास सात्वतां प्रवर प्रभो ॥ ११ ॥,kṛṣṇa kṛṣṇāprameyātman yogeśa jagadīśvara|vāsudevākhilāvāsa sātvatāṃ pravara prabho|| 11 ||
+10.37.12,त्वमात्मा सर्वभूतानां एको ज्योतिरिवैधसाम् ।गूढो गुहाशयः साक्षी महापुरुष ईश्वरः ॥ १२ ॥,tvamātmā sarvabhūtānāṃ eko jyotirivaidhasām|gūḍho guhāśayaḥ sākṣī mahāpuruṣa īśvaraḥ|| 12 ||
+10.37.13,आत्मनाऽत्माश्रयः पूर्वं मायया ससृजे गुणान् ।तैरिदं सत्यसङ्कल्पः सृजस्यत्स्यवसीश्वरः ॥ १३ ॥,ātmanā'tmāśrayaḥ pūrvaṃ māyayā sasṛje guṇān|tairidaṃ satyasaṅkalpaḥ sṛjasyatsyavasīśvaraḥ|| 13 ||
+10.37.14,स त्वं भूधरभूतानां दैत्यप्रमथरक्षसाम् ।अवतीर्णो विनाशाय साधुनां रक्षणाय च ॥ १४ ॥,sa tvaṃ bhūdharabhūtānāṃ daityapramatharakṣasām|avatīrṇo vināśāya sādhunāṃ rakṣaṇāya ca|| 14 ||
+10.37.15,दिष्ट्या ते निहतो दैत्यो लीलयायं हयाकृतिः ।यस्य हेषितसन्त्रस्ताः त्यजन्त्यनिमिषा दिवम् ॥ १५ ॥,diṣṭyā te nihato daityo līlayāyaṃ hayākṛtiḥ|yasya heṣitasantrastāḥ tyajantyanimiṣā divam|| 15 ||
+10.37.16,चाणूरं मुष्टिकं चैव मल्लानन्यांश्च हस्तिनम् ।कंसं च निहतं द्रक्ष्ये परश्वोऽहनि ते विभो ॥ १६ ॥,cāṇūraṃ muṣṭikaṃ caiva mallānanyāṃśca hastinam|kaṃsaṃ ca nihataṃ drakṣye paraśvo'hani te vibho|| 16 ||
+10.37.17,तस्यानु शङ्खयवन मुराणां नरकस्य च ।पारिजातापहरणं इन्द्रस्य च पराजयम् ॥ १७ ॥,tasyānu śaṅkhayavana murāṇāṃ narakasya ca|pārijātāpaharaṇaṃ indrasya ca parājayam|| 17 ||
+10.37.18,उद्वाहं वीरकन्यानां वीर्यशुल्कादिलक्षणम् ।नृगस्य मोक्षणं शापाद् द्वारकायां जगत्पते ॥ १८ ॥,udvāhaṃ vīrakanyānāṃ vīryaśulkādilakṣaṇam|nṛgasya mokṣaṇaṃ śāpād dvārakāyāṃ jagatpate|| 18 ||
+10.37.19,स्यमन्तकस्य च मणे��� आदानं सह भार्यया ।मृतपुत्रप्रदानं च ब्राह्मणस्य स्वधामतः ॥ १९ ॥,syamantakasya ca maṇeḥ ādānaṃ saha bhāryayā|mṛtaputrapradānaṃ ca brāhmaṇasya svadhāmataḥ|| 19 ||
+10.37.20,पौण्ड्रकस्य वधं पश्चात् काशिपुर्याश्च दीपनम् ।दन्तवक्रस्य निधनं चैद्यस्य च महाक्रतौ ॥ २० ॥,pauṇḍrakasya vadhaṃ paścāt kāśipuryāśca dīpanam|dantavakrasya nidhanaṃ caidyasya ca mahākratau|| 20 ||
+10.37.21,यानि चान्यानि वीर्याणि द्वारकामावसन् भवान् ।कर्ता द्रक्ष्याम्यहं तानि गेयानि कविभिर्भुवि ॥ २१ ॥,yāni cānyāni vīryāṇi dvārakāmāvasan bhavān|kartā drakṣyāmyahaṃ tāni geyāni kavibhirbhuvi|| 21 ||
+10.37.22,अथ ते कालरूपस्य क्षपयिष्णोरमुष्य वै ।अक्षौहिणीनां निधनं द्रक्ष्याम्यर्जुनसारथेः ॥ २२ ॥,atha te kālarūpasya kṣapayiṣṇoramuṣya vai|akṣauhiṇīnāṃ nidhanaṃ drakṣyāmyarjunasāratheḥ|| 22 ||
+10.37.23,विशुद्धविज्ञानघनं स्वसंस्थया ।समाप्तसर्वार्थममोघवाञ्छितम् ।स्वतेजसा नित्यनिवृत्तमाया ।गुणप्रवाहं भगवन्तमीमहि ॥ २३ ॥,viśuddhavijñānaghanaṃ svasaṃsthayā|samāptasarvārthamamoghavāñchitam|svatejasā nityanivṛttamāyā|guṇapravāhaṃ bhagavantamīmahi|| 23 ||
+10.37.24,त्वामीश्वरं स्वाश्रयमात्ममायया ।विनिर्मिताशेषविशेषकल्पनम् ।क्रीडार्थमद्यात्तमनुष्यविग्रहं ।नतोऽस्मि धुर्यं यदुवृष्णिसात्वताम् ॥ २४ ॥,tvāmīśvaraṃ svāśrayamātmamāyayā|vinirmitāśeṣaviśeṣakalpanam|krīḍārthamadyāttamanuṣyavigrahaṃ|nato'smi dhuryaṃ yaduvṛṣṇisātvatām|| 24 ||
+10.37.25,श्रीशुक उवाच ।एवं यदुपतिं कृष्णं भागवतप्रवरो मुनिः ।प्रणिपत्याभ्यनुज्ञातो ययौ तद्दर्शनोत्सवः ॥ २५ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ yadupatiṃ kṛṣṇaṃ bhāgavatapravaro muniḥ|praṇipatyābhyanujñāto yayau taddarśanotsavaḥ|| 25 ||
+10.37.26,भगवानपि गोविन्दो हत्वा केशिनमाहवे ।पशूनपालयत् पालैः प्रीतैर्व्रजसुखावहः ॥ २६ ॥,bhagavānapi govindo hatvā keśinamāhave|paśūnapālayat pālaiḥ prītairvrajasukhāvahaḥ|| 26 ||
+10.37.27,एकदा ते पशून् पालाःन् चारयन्तोऽद्रिसानुषु ।चक्रुर्निलायनक्रीडाः चोरपालापदेशतः ॥ २७ ॥,ekadā te paśūn pālāḥn cārayanto'drisānuṣu|cakrurnilāyanakrīḍāḥ corapālāpadeśataḥ|| 27 ||
+10.37.28,तत्रासन्कतिचिच्चोराः पालाश्च कतिचिन्नृप ।मेषायिताश्च तत्रैके विजह्रुरकुतोभयाः ॥ २८ ॥,tatrāsankaticiccorāḥ pālāśca katicinnṛpa|meṣāyitāśca tatraike vijahrurakutobhayāḥ|| 28 ||
+10.37.29,मयपुत्रो महामायो व्योमो गोपालवेषधृक् ।मेषायितानपोवाह प्रायश्चोरायितो बहून् ॥ २९ ॥,mayaputro mahāmāyo vyomo gopālaveṣadhṛk|meṣāyitānapovāha prāyaścorāyito bahūn|| 29 ||
+10.37.30,गिरिदर्यां विनिक्षिप्य नीतं नीतं महासुरः ।शिलया पिदधे द्वारं चतुःपञ्चावशेषिताः ॥ ३० ॥,giridaryāṃ vinikṣipya nītaṃ nītaṃ mahāsuraḥ|śilayā pidadhe dvāraṃ catuḥpañcāvaśeṣitāḥ|| 30 ||
+10.37.31,तस्य तत्कर्म विज्ञाय कृष्णः शरणदः सताम् ।गोपान् नयन्तं जग्राह वृकं हरिरिवौजसा ॥ ३१ ॥,tasya tatkarma vijñāya kṛṣṇaḥ śaraṇadaḥ satām|gopān nayantaṃ jagrāha vṛkaṃ haririvaujasā|| 31 ||
+10.37.32,स निजं रूपमास्थाय गिरीन्द्रसदृशं बली ।इच्छन् विमोक्तुमात्मानं नाशक्नोद् ग्रहणातुरः ॥ ३२ ॥,sa nijaṃ rūpamāsthāya girīndrasadṛśaṃ balī|icchan vimoktumātmānaṃ nāśaknod grahaṇāturaḥ|| 32 ||
+10.37.33,तं निगृह्याच्युतो दोर्भ्यां पातयित्वा महीतले ।पश्यतां दिवि देवानां पशुमारममारयत् ॥ ३३ ॥,taṃ nigṛhyācyuto dorbhyāṃ pātayitvā mahītale|paśyatāṃ divi devānāṃ paśumāramamārayat|| 33 ||
+10.37.34,गुहापिधानं निर्भिद्य गोपान् निःसार्य कृच्छ्रतः ।स्तूयमानः सुरैर्गोपैः प्रविवेश स्वगोकुलम् ॥ ३४ ॥,guhāpidhānaṃ nirbhidya gopān niḥsārya kṛcchrataḥ|stūyamānaḥ surairgopaiḥ praviveśa svagokulam|| 34 ||
+10.37.37,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे व्योमासुरवधो नाम सप्तत्रिंशोऽध्यायः ॥ ३७ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe vyomāsuravadho nāma saptatriṃśo'dhyāyaḥ|| 37 ||
+10.38.1,कंसाज्ञया रामकृष्णौ मथुरां आनेतुं अक्रूरस्य नन्दगोकुलं प्रति गमनं तत्र रामकृष्णद्वारा तस्य सत्कारश्च ।श्रीशुक उवाच ।अक्रूरोऽपि च तां रात्रिं मधुपुर्यां महामतिः ।उषित्वा रथमास्थाय प्रययौ नन्दगोकुलम् ॥ १ ॥,kaṃsājñayā rāmakṛṣṇau mathurāṃ ānetuṃ akrūrasya nandagokulaṃ prati gamanaṃ tatra rāmakṛṣṇadvārā tasya satkāraśca|śrīśuka uvāca|akrūro'pi ca tāṃ rātriṃ madhupuryāṃ mahāmatiḥ|uṣitvā rathamāsthāya prayayau nandagokulam|| 1 ||
+10.38.2,गच्छन् पथि महाभागो भगवत्यम्बुजेक्षणे ।भक्तिं परामुपगत एवमेतदचिन्तयत् ॥ २ ॥,gacchan pathi mahābhāgo bhagavatyambujekṣaṇe|bhaktiṃ parāmupagata evametadacintayat|| 2 ||
+10.38.3,किं मयाऽचरितं भद्रं किं तप्तं परमं तपः ।किं वाथाप्यर्हते दत्तं यद् द्रक्ष्याम्यद्य केशवम् ॥ ३ ॥,kiṃ mayā'caritaṃ bhadraṃ kiṃ taptaṃ paramaṃ tapaḥ|kiṃ vāthāpyarhate dattaṃ yad drakṣyāmyadya keśavam|| 3 ||
+10.38.4,ममैतद् दुर्लभं मन्ये उत्तमःश्लोकदर्शनम् ।विषयात्मनो यथा ब्रह्म कीर्तनं शूद्रजन्मनः ॥ ४ ॥,mamaitad durlabhaṃ manye uttamaḥślokadarśanam|viṣayātmano yathā brahma kīrtanaṃ śūdrajanmanaḥ|| 4 ||
+10.38.5,मैवं ममाधमस्यापि स्यादेवाच्युतदर्शनम् ।ह्रियमाणः कलनद्या क्वचित्तरति कश्चन ॥ ५ ॥,maivaṃ mamādhamasyāpi syādevācyutadarśanam|hriyamāṇaḥ kalanadyā kvacittarati kaścana|| 5 ||
+10.38.6,ममाद्यामङ्गलं नष्टं फलवांश्चैव मे भवः ।यन्नमस्ये भगवतो योगिध्येयांघ्रिपङ्कजम् ॥ ६ ॥,mamādyāmaṅgalaṃ naṣṭaṃ phalavāṃścaiva me bhavaḥ|yannamasye bhagavato yogidhyeyāṃghripaṅkajam|| 6 ||
+10.38.7,कंसो बताद्याकृत मेऽत्यनुग्रहं ।द्रक्ष्येऽङ्घ्रिपद्मं प्रहितोऽमुना हरेः ।कृतावतारस्य दुरत्ययं तमः ।पूर्वेऽतरन् यन्नखमण्डलत्विषा ॥ ७ ॥,kaṃso batādyākṛta me'tyanugrahaṃ|drakṣye'ṅghripadmaṃ prahito'munā hareḥ|kṛtāvatārasya duratyayaṃ tamaḥ|pūrve'taran yannakhamaṇḍalatviṣā|| 7 ||
+10.38.8,यदर्चितं ब्रह्मभवादिभिः सुरैः ।श्रिया च देव्या मुनिभिः ससात्वतैः ।गोचारणायानुचरैश्चरद्वने ।यद्‍गोपिकानां कुचकुङ्कुमाङ्कितम् ॥ ८ ॥,yadarcitaṃ brahmabhavādibhiḥ suraiḥ|śriyā ca devyā munibhiḥ sasātvataiḥ|gocāraṇāyānucaraiścaradvane|yad‍gopikānāṃ kucakuṅkumāṅkitam|| 8 ||
+10.38.9,द्रक्ष्यामि नूनं सुकपोलनासिकं ।स्मितावलोकारुणकञ्जलोचनम् ।मुखं मुकुन्दस्य गुडालकावृतं ।प्रदक्षिणं मे प्रचरन्ति वै मृगाः ॥ ९ ॥,drakṣyāmi nūnaṃ sukapolanāsikaṃ|smitāvalokāruṇakañjalocanam|mukhaṃ mukundasya guḍālakāvṛtaṃ|pradakṣiṇaṃ me pracaranti vai mṛgāḥ|| 9 ||
+10.38.10,अप्यद्य विष्णोर्मनुजत्वमीयुषो ।भारावताराय भुवो निजेच्छया ।लावण्यधाम्नो भवितोपलम्भनं ।मह्यं न न स्यात् फलमञ्जसा दृशः ॥ १० ॥,apyadya viṣṇormanujatvamīyuṣo|bhārāvatārāya bhuvo nijecchayā|lāvaṇyadhāmno bhavitopalambhanaṃ|mahyaṃ na na syāt phalamañjasā dṛśaḥ|| 10 ||
+10.38.11,य ईक्षिताहंरहितोऽप्यसत्सतोः ।स्वतेजसापास्ततमोभिदाभ्रमः ।स्वमाययाऽत्मन् रचितैस्तदीक्षया ।प्राणाक्षधीभिः सदनेष्वभीयते ॥ ११ ॥,ya īkṣitāhaṃrahito'pyasatsatoḥ|svatejasāpāstatamobhidābhramaḥ|svamāyayā'tman racitaistadīkṣayā|prāṇākṣadhībhiḥ sadaneṣvabhīyate|| 11 ||
+10.38.12,यस्याखिलामीवहभिः सुमङ्गलैः ।वाचो विमिश्रा गुणकर्मजन्मभिः ।प्राणन्ति शुम्भन्ति पुनन्ति वै जगत् ।यास्तद्विरक्ताः शवशोभना मताः ॥ १२ ॥,yasyākhilāmīvahabhiḥ sumaṅgalaiḥ|vāco vimiśrā guṇakarmajanmabhiḥ|prāṇanti śumbhanti punanti vai jagat|yāstadviraktāḥ śavaśobhanā matāḥ|| 12 ||
+10.38.13,स चावतीर्णः किल सत्वतान्वये ।स्वसेतुपालामरवर्यशर्मकृत् ।यशो वितन्वन् व्रज आस्त ईश्वरो ।गायन्ति देवा यदशेषमङ्गलम् ॥ १३ ॥,sa cāvatīrṇaḥ kila satvatānvaye|svasetupālāmaravaryaśarmakṛt|yaśo vitanvan vraja āsta īśvaro|gāyanti devā yadaśeṣamaṅgalam|| 13 ||
+10.38.14,तं त्वद्य नूनं महतां गतिं गुरुं ।त्रैलोक्यकान्तं दृशिमन्महोत्सवम् ।रूपं दधानं श्रिय ईप्सितास्पदं ।द्रक्ष्ये ममासन्नुषसः सुदर्शनाः ॥ १४ ॥,taṃ tvadya nūnaṃ mahatāṃ gatiṃ guruṃ|trailokyakāntaṃ dṛśimanmahotsavam|rūpaṃ dadhānaṃ śriya īpsitāspadaṃ|drakṣye mamāsannuṣasaḥ sudarśanāḥ|| 14 ||
+10.38.15,अथावरूढः सपदीशयो रथात् ।प्रधानपुंसोश्चरणं स्वलब्धये ।धिया धृतं योगिभिरप्यहं ध्रुवं ।नमस्य आभ्यां च सखीन् वनौकसः ॥ १५ ॥,athāvarūḍhaḥ sapadīśayo rathāt|pradhānapuṃsoścaraṇaṃ svalabdhaye|dhiyā dhṛtaṃ yogibhirapyahaṃ dhruvaṃ|namasya ābhyāṃ ca sakhīn vanaukasaḥ|| 15 ||
+10.38.16,अप्यङ्घ्रिमूले पतितस्य मे विभुः ।शिरस्यधास्यन् निजहस्तपङ्कजम् ।दत्ताभयं कालभुजाङ्गरंहसा ।प्रोद्वेजितानां शरणैषिणां णृनाम् ॥ १६ ॥,apyaṅghrimūle patitasya me vibhuḥ|śirasyadhāsyan nijahastapaṅkajam|dattābhayaṃ kālabhujāṅgaraṃhasā|prodvejitānāṃ śaraṇaiṣiṇāṃ ṇṛnām|| 16 ||
+10.38.17,समर्हणं यत्र निधाय कौशिकः ।तथा बलिश्चाप जगत्त्रयेन्द्रताम् ।यद्वा विहारे व्रजयोषितां श्रमं ।स्पर्शेन सौगन्धिकगन्ध्यपानुदत् ॥ १७ ॥,samarhaṇaṃ yatra nidhāya kauśikaḥ|tathā baliścāpa jagattrayendratām|yadvā vihāre vrajayoṣitāṃ śramaṃ|sparśena saugandhikagandhyapānudat|| 17 ||
+10.38.18,न मय्युपैष्यत्यरिबुद्धिमच्युतः ।कंसस्य दूतः प्रहितोऽपि विश्वदृक् ।योऽन्तर्बहिश्चेतस एतदीहितं ।क्षेत्रज्ञ ईक्षत्यमलेन चक्षुषा ॥ १८ ॥,na mayyupaiṣyatyaribuddhimacyutaḥ|kaṃsasya dūtaḥ prahito'pi viśvadṛk|yo'ntarbahiścetasa etadīhitaṃ|kṣetrajña īkṣatyamalena cakṣuṣā|| 18 ||
+10.38.19,अप्यङ्घ्रिमूलेऽवहितं कृताञ्जलिं ।मामीक्षिता सस्मितमार्द्रया दृशा ।सपद्यपध्वस्तसमस्तकिल्बिषो ।वोढा मुदं वीतविशङ्क ऊर्जिताम् ॥ १९ ॥,apyaṅghrimūle'vahitaṃ kṛtāñjaliṃ|māmīkṣitā sasmitamārdrayā dṛśā|sapadyapadhvastasamastakilbiṣo|voḍhā mudaṃ vītaviśaṅka ūrjitām|| 19 ||
+10.38.20,सुहृत्तमं ज्ञातिमनन्यदैवतं ।दोर्भ्यां बृहद्‍भ्यां परिरप्स्यतेऽथ माम् ।आत्मा हि तीर्थीक्रियते तदैव मे ।बन्धश्च कर्मात्मक उच्छ्वसित्यतः ॥ २० ॥,suhṛttamaṃ jñātimananyadaivataṃ|dorbhyāṃ bṛhad‍bhyāṃ parirapsyate'tha mām|ātmā hi tīrthīkriyate tadaiva me|bandhaśca karmātmaka ucchvasityataḥ|| 20 ||
+10.38.21,लब्ध्वाङ्गसङ्गं प्रणतं कृताञ्जलिं ।मां वक्ष्यतेऽक्रूर ततेत्युरुश्रवाः ।तदा वयं जन्मभृतो महीयसा ।नैवादृतो यो धिगमुष्य जन्म तत् ॥ २१ ॥,labdhvāṅgasaṅgaṃ praṇataṃ kṛtāñjaliṃ|māṃ vakṣyate'krūra tatetyuruśravāḥ|tadā vayaṃ janmabhṛto mahīyasā|naivādṛto yo dhigamuṣya janma tat|| 21 ||
+10.38.22,न तस्य कश्चिद् दयितः सुहृत्तमो ।न चाप्रियो द्वेष्य उपेक्ष्य एव वा ।तथापि भक्तान् भजते यथा तथा ।सुरद्रुमो यद्वदुपाश्रितोऽर्थदः ॥ २२ ॥,na tasya kaścid dayitaḥ suhṛttamo|na cāpriyo dveṣya upekṣya eva vā|tathāpi bhaktān bhajate yathā tathā|suradrumo yadvadupāśrito'rthadaḥ|| 22 ||
+10.38.23,किं चाग्रजो मावनतं यदूत्तमः ।स्मयन् परिष्वज्य गृहीतमञ्जलौ ।गृहं प्रवेष्याप्तसमस्तसत्कृतं ।सम्प्रक्ष्यते कंसकृतं स्वबन्धुषु ॥ २३ ॥,kiṃ cāgrajo māvanataṃ yadūttamaḥ|smayan pariṣvajya gṛhītamañjalau|gṛhaṃ praveṣyāptasamastasatkṛtaṃ|samprakṣyate kaṃsakṛtaṃ svabandhuṣu|| 23 ||
+10.38.24,श्रीशुक उवाच ।इति सञ्चिन्तयन्कृष्णं श्वफल्कतनयोऽध्वनि ।रथेन गोकुलं प्राप्तः सूर्यश्चास्तगिरिं नृप ॥ २४ ॥,śrīśuka uvāca|iti sañcintayankṛṣṇaṃ śvaphalkatanayo'dhvani|rathena gokulaṃ prāptaḥ sūryaścāstagiriṃ nṛpa|| 24 ||
+10.38.25,पदानि तस्याखिललोकपाल ।किरीटजुष्टामलपादरेणोः ।ददर्श गोष्ठे क्षितिकौतुकानि ।विलक्षितान्यब्जयवाङ्कुशाद्यैः ॥ २५ ॥,padāni tasyākhilalokapāla|kirīṭajuṣṭāmalapādareṇoḥ|dadarśa goṣṭhe kṣitikautukāni|vilakṣitānyabjayavāṅkuśādyaiḥ|| 25 ||
+10.38.26,तद्दर्शनाह्लादविवृद्धसम्भ्रमः ।प्रेम्णोर्ध्वरोमाश्रुकलाकुलेक्षणः ।रथादवस्कन्द्य स तेष्वचेष्टत ।प्रभोरमून्यङ्घ्रिरजांस्यहो इति ॥ २६ ॥,taddarśanāhlādavivṛddhasambhramaḥ|premṇordhvaromāśrukalākulekṣaṇaḥ|rathādavaskandya sa teṣvaceṣṭata|prabhoramūnyaṅghrirajāṃsyaho iti|| 26 ||
+10.38.27,देहंभृतामियानर्थो हित्वा दम्भं भियं शुचम् ।सन्देशाद्यो हरेर्लिङ्ग दर्शनश्रवणादिभिः ॥ २७ ॥,dehaṃbhṛtāmiyānartho hitvā dambhaṃ bhiyaṃ śucam|sandeśādyo harerliṅga darśanaśravaṇādibhiḥ|| 27 ||
+10.38.28,ददर्श कृष्णं रामं च व्रजे गोदोहनं गतौ ।पीतनीलाम्बरधरौ शरदम्बुरहेक्षणौ ॥ २८ ॥,dadarśa kṛṣṇaṃ rāmaṃ ca vraje godohanaṃ gatau|pītanīlāmbaradharau śaradamburahekṣaṇau|| 28 ||
+10.38.29,किशोरौ श्यामलश्वेतौ श्रीनिकेतौ बृहद्‍भुजौ ।सुमुखौ सुन्दरवरौ बलद्विरदविक्रमौ ॥ २९ ॥,kiśorau śyāmalaśvetau śrīniketau bṛhad‍bhujau|sumukhau sundaravarau baladviradavikramau|| 29 ||
+10.38.30,ध्वजवज्राङ्कुशाम्भोजैः चिह्नितैरङ्घ्रिभिर्व्रजम् ।शोभयन्तौ महात्मानौ सानुक्रोशस्मितेक्षणौ ॥ ३० ॥,dhvajavajrāṅkuśāmbhojaiḥ cihnitairaṅghribhirvrajam|śobhayantau mahātmānau sānukrośasmitekṣaṇau|| 30 ||
+10.38.31,उदाररुचिरक्रीडौ स्रग्विणौ वनमालिनौ ।पुण्यगन्धानुलिप्ताङ्गौ स्नातौ विरजवाससौ ॥ ३१ ॥,udārarucirakrīḍau sragviṇau vanamālinau|puṇyagandhānuliptāṅgau snātau virajavāsasau|| 31 ||
+10.38.32,प्रधानपुरुषावाद्यौ जगद्धेतू जगत्पती ।अवतीर्णौ जगत्यर्थे स्वांशेन बलकेशवौ ॥ ३२ ॥,pradhānapuruṣāvādyau jagaddhetū jagatpatī|avatīrṇau jagatyarthe svāṃśena balakeśavau|| 32 ||
+10.38.33,दिशो वितिमिरा राजन् कुर्वाणौ प्रभया स्वया ।यथा मारकतः शैलो रौप्यश्च कनकाचितौ ॥ ३३ ॥,diśo vitimirā rājan kurvāṇau prabhayā svayā|yathā mārakataḥ śailo raupyaśca kanakācitau|| 33 ||
+10.38.34,रथात् तूर्णं अवप्लुत्य सोऽक्रूरः स्नेहविह्वलः ।पपात चरणोपान्ते दण्डवत् रामकृष्णयोः ॥ ३४ ॥,rathāt tūrṇaṃ avaplutya so'krūraḥ snehavihvalaḥ|papāta caraṇopānte daṇḍavat rāmakṛṣṇayoḥ|| 34 ||
+10.38.35,भगवद्दर्शनाह्लाद बाष्पपर्याकुलेक्षणः ।पुलकचिताङ्ग औत्कण्ठ्यात् स्वाख्याने नाशकन् नृप ॥ ३५ ॥,bhagavaddarśanāhlāda bāṣpaparyākulekṣaṇaḥ|pulakacitāṅga autkaṇṭhyāt svākhyāne nāśakan nṛpa|| 35 ||
+10.38.36,भगवान् तमभिप्रेत्य रथाङ्गाङ्कितपाणिना ।परिरेभेऽभ्युपाकृष्य प्रीतः प्रणतवत्सलः ॥ ३६ ॥,bhagavān tamabhipretya rathāṅgāṅkitapāṇinā|parirebhe'bhyupākṛṣya prītaḥ praṇatavatsalaḥ|| 36 ||
+10.38.37,सङ्कर्षणश्च प्रणतं उपगुह्य महामनाः ।गृहीत्वा पाणिना पाणी अनयत् सानुजो गृहम् ॥ ३७ ॥,saṅkarṣaṇaśca praṇataṃ upaguhya mahāmanāḥ|gṛhītvā pāṇinā pāṇī anayat sānujo gṛham|| 37 ||
+10.38.38,पृष्ट्वाथ स्वागतं तस्मै निवेद्य च वरासनम् ।प्रक्षाल्य विधिवत् पादौ मधुपर्कार्हणमाहरत् ॥ ३८ ॥,pṛṣṭvātha svāgataṃ tasmai nivedya ca varāsanam|prakṣālya vidhivat pādau madhuparkārhaṇamāharat|| 38 ||
+10.38.39,निवेद्य गां चातिथये संवाह्य श्रान्तमादृतः ।अन्नं बहुगुणं मेध्यं श्रद्धयोपाहरद् विभुः ॥ ३९ ॥,nivedya gāṃ cātithaye saṃvāhya śrāntamādṛtaḥ|annaṃ bahuguṇaṃ medhyaṃ śraddhayopāharad vibhuḥ|| 39 ||
+10.38.40,तस्मै भुक्तवते प्रीत्या रामः परमधर्मवित् ।मखवासैर्गन्धमाल्यैः परां प्रीतिं व्यधात् पुनः ॥ ४० ॥,tasmai bhuktavate prītyā rāmaḥ paramadharmavit|makhavāsairgandhamālyaiḥ parāṃ prītiṃ vyadhāt punaḥ|| 40 ||
+10.38.41,पप्रच्छ सत्कृतं नन्दः कथं स्थ निरनुग्रहे ।कंसे जीवति दाशार्ह सौनपाला इवावयः ॥ ४१ ॥,papraccha satkṛtaṃ nandaḥ kathaṃ stha niranugrahe|kaṃse jīvati dāśārha saunapālā ivāvayaḥ|| 41 ||
+10.38.42,योऽवधीत् स्वस्वसुस्तोकान् क्रोशन्त्या अस���तृप् खलः ।किं नु स्वित्तत्प्रजानां वः कुशलं विमृशामहे ॥ ४२ ॥,yo'vadhīt svasvasustokān krośantyā asutṛp khalaḥ|kiṃ nu svittatprajānāṃ vaḥ kuśalaṃ vimṛśāmahe|| 42 ||
+10.38.43,इत्थं सूनृतया वाचा नन्देन सुसभाजितः ।अक्रूरः परिपृष्टेन जहावध्वपरिश्रमम् ॥ ४३ ॥,itthaṃ sūnṛtayā vācā nandena susabhājitaḥ|akrūraḥ paripṛṣṭena jahāvadhvapariśramam|| 43 ||
+10.38.38,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे अक्रूरागमनं नाम अष्टत्रिंशोऽध्यायः ॥ ३८ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe akrūrāgamanaṃ nāma aṣṭatriṃśo'dhyāyaḥ|| 38 ||
+10.39.1,श्रीकृष्णबलरामयोर्मथुरायां प्रति प्रस्थानं विरहकातर गोपीनां करुणोद्गारः कालिंद्यां अक्रूरकर्तृकं भगवद्धाम दर्शनं च ।श्रीशुक उवाच ।सुखोपविष्टः पर्यङ्के रमकृष्णोरुमानितः ।लेभे मनोरथान् सर्वान् पन्पथि यान् स चकार ह ॥ १ ॥,śrīkṛṣṇabalarāmayormathurāyāṃ prati prasthānaṃ virahakātara gopīnāṃ karuṇodgāraḥ kāliṃdyāṃ akrūrakartṛkaṃ bhagavaddhāma darśanaṃ ca|śrīśuka uvāca|sukhopaviṣṭaḥ paryaṅke ramakṛṣṇorumānitaḥ|lebhe manorathān sarvān panpathi yān sa cakāra ha|| 1 ||
+10.39.2,किमलभ्यं भगवति प्रसन्ने श्रीनिकेतने ।तथापि तत्परा राजन् न हि वाञ्छन्ति किञ्चन ॥ २ ॥,kimalabhyaṃ bhagavati prasanne śrīniketane|tathāpi tatparā rājan na hi vāñchanti kiñcana|| 2 ||
+10.39.3,सायंतनाशनं कृत्वा भगवान् देवकीसुतः ।सुहृत्सु वृत्तं कंसस्य पप्रच्छान्यच्चिकीर्षितम् ॥ ३ ॥,sāyaṃtanāśanaṃ kṛtvā bhagavān devakīsutaḥ|suhṛtsu vṛttaṃ kaṃsasya papracchānyaccikīrṣitam|| 3 ||
+10.39.4,श्रीभगवानुवाच ।तात सौम्यागतः कच्चित् स्वागतं भद्रमस्तु वः ।अपि स्वज्ञातिबन्धूनां अनमीवमनामयम् ॥ ४ ॥,śrībhagavānuvāca|tāta saumyāgataḥ kaccit svāgataṃ bhadramastu vaḥ|api svajñātibandhūnāṃ anamīvamanāmayam|| 4 ||
+10.39.5,किं नु नः कुशलं पृच्छे एधमाने कुलामये ।कंसे मातुलनाम्न्यङ्ग स्वानां नस्तत्प्रजासु च ॥ ५ ॥,kiṃ nu naḥ kuśalaṃ pṛcche edhamāne kulāmaye|kaṃse mātulanāmnyaṅga svānāṃ nastatprajāsu ca|| 5 ||
+10.39.6,अहो अस्मदभूद् भूरि पित्रोर्वृजिनमार्ययोः ।यद्धेतोः पुत्रमरणं यद्धेतोर्बन्धनं तयोः ॥ ६ ॥,aho asmadabhūd bhūri pitrorvṛjinamāryayoḥ|yaddhetoḥ putramaraṇaṃ yaddhetorbandhanaṃ tayoḥ|| 6 ||
+10.39.7,दिष्ट्याद्य दर्शनं स्वानां मह्यं वः सौम्य काङ्क्षितम् ।सञ्जातं वर्ण्यतां तात तवागमनकारणम् ॥ ७ ॥,diṣṭyādya darśanaṃ svānāṃ mahyaṃ vaḥ saumya kāṅkṣitam|sañjātaṃ varṇyatāṃ tāta tavāgamanakāraṇam|| 7 ||
+10.39.8,श्रीशुक उवाच ।पृष्टो भगवता सर्वं वर्णयामास माधवः ।वैरानुबन्धं यदुषु वसुदेववधोद्यमम् ॥ ८ ॥,śrīśuka uvāca|pṛṣṭo bhagavatā sarvaṃ varṇayāmāsa mādhavaḥ|vairānubandhaṃ yaduṣu vasudevavadhodyamam|| 8 ||
+10.39.9,यत्सन्देशो यदर्थं वा दूतः सम्प्रेषितः स्वयम् ।यदुक्तं नारदेनास्य स्वजन्मानकदुन्दुभेः ॥ ९ ॥,yatsandeśo yadarthaṃ vā dūtaḥ sampreṣitaḥ svayam|yaduktaṃ nāradenāsya svajanmānakadundubheḥ|| 9 ||
+10.39.10,श्रुत्वाक्रूरवचः कृष्णो बलश्च परवीरहा ।प्रहस्य नन्दं पितरं राज्ञा दिष्टं विजज्ञतुः ॥ १० ॥,śrutvākrūravacaḥ kṛṣṇo balaśca paravīrahā|prahasya nandaṃ pitaraṃ rājñā diṣṭaṃ vijajñatuḥ|| 10 ||
+10.39.11,गोपान् समादिशत् सोऽपि गृह्यतां सर्वगोरसः ।उपायनानि गृह्णीध्वं युज्यन्तां शकटानि च ॥ ११ ॥,gopān samādiśat so'pi gṛhyatāṃ sarvagorasaḥ|upāyanāni gṛhṇīdhvaṃ yujyantāṃ śakaṭāni ca|| 11 ||
+10.39.12,यास्यामः श्वो मधुपुरीं दास्यामो नृपते रसान् ।द्रक्ष्यामः सुमहत्पर्व यान्ति जानपदाः किल ।एवमाघोषयत्क्षत्रा नन्दगोपः स्वगोकुले ॥ १२ ॥,yāsyāmaḥ śvo madhupurīṃ dāsyāmo nṛpate rasān|drakṣyāmaḥ sumahatparva yānti jānapadāḥ kila|evamāghoṣayatkṣatrā nandagopaḥ svagokule|| 12 ||
+10.39.13,गोप्यस्तास्तद् उपश्रुत्य बभूवुर्व्यथिता भृशम् ।रामकृष्णौ पुरीं नेतुं अक्रूरं व्रजमागतम् ॥ १३ ॥,gopyastāstad upaśrutya babhūvurvyathitā bhṛśam|rāmakṛṣṇau purīṃ netuṃ akrūraṃ vrajamāgatam|| 13 ||
+10.39.14,काश्चित् तत्कृतहृत्ताप श्वासम्लानमुखश्रियः ।स्रंसद्दुद्दुकूलवलय केशग्रंथ्यश्च काश्चन ॥ १४ ॥,kāścit tatkṛtahṛttāpa śvāsamlānamukhaśriyaḥ|sraṃsadduddukūlavalaya keśagraṃthyaśca kāścana|| 14 ||
+10.39.15,अन्याश्च तदनुध्यान निवृत्ताशेषवृत्तयः ।नाभ्यजानन् इमं लोकं आत्मलोकं गता इव ॥ १५ ॥,anyāśca tadanudhyāna nivṛttāśeṣavṛttayaḥ|nābhyajānan imaṃ lokaṃ ātmalokaṃ gatā iva|| 15 ||
+10.39.16,स्मरन्त्यश्चापराः शौरेः अनुरागस्मितेरिताः ।हृदिस्पृशश्चित्रपदा गिरः संमुमुहुः स्त्रियः ॥ १६ ॥,smarantyaścāparāḥ śaureḥ anurāgasmiteritāḥ|hṛdispṛśaścitrapadā giraḥ saṃmumuhuḥ striyaḥ|| 16 ||
+10.39.17,गतिं सुललितां चेष्टां स्निग्धहासावलोकनम् ।शोकापहानि नर्माणि प्रोद्दामचरितानि च ॥ १७ ॥,gatiṃ sulalitāṃ ceṣṭāṃ snigdhahāsāvalokanam|śokāpahāni narmāṇi proddāmacaritāni ca|| 17 ||
+10.39.18,चिन्तयन्त्यो मुकुन्दस्य भीता विरहकातराः ।समेताः सङ्घशः प्रोचुः अश्रुमुख्योऽच्युताशयाः ॥ १८ ॥,cintayantyo mukundasya bhītā virahakātarāḥ|sametāḥ saṅghaśaḥ procuḥ aśrumukhyo'cyutāśayāḥ|| 18 ||
+10.39.19,श्रीगोप्य ऊचुः ।अहो विधातस्तव न क्वचिद् दया ।संयोज्य मैत्र्या प्रणयेन देहिनः ।तांश्चाकृतार्थान् वियुनङ्क्ष्यपार्थकं ।विक्रीडितं तेऽर्भकचेष्टितं यथा ॥ १९ ॥,śrīgopya ūcuḥ|aho vidhātastava na kvacid dayā|saṃyojya maitryā praṇayena dehinaḥ|tāṃścākṛtārthān viyunaṅkṣyapārthakaṃ|vikrīḍitaṃ te'rbhakaceṣṭitaṃ yathā|| 19 ||
+10.39.20,यस्त्वं प्रदर्श्यासितकुन्तलावृतं ।मुकुन्दवक्त्रं सुकपोलमुन्नसम् ।शोकापनोदस्मितलेशसुन्दरं ।करोषि पारोक्ष्यमसाधु ते कृतम् ॥ २० ॥,yastvaṃ pradarśyāsitakuntalāvṛtaṃ|mukundavaktraṃ sukapolamunnasam|śokāpanodasmitaleśasundaraṃ|karoṣi pārokṣyamasādhu te kṛtam|| 20 ||
+10.39.21,क्रूरस्त्वमक्रूरसमाख्यया स्म नः ।चक्षुर्हि दत्तं हरसे बताज्ञवत् ।येनैकदेशेऽखिलसर्गसौष्ठवं ।त्वदीयमद्राक्ष्म वयं मधुद्विषः ॥ २१ ॥,krūrastvamakrūrasamākhyayā sma naḥ|cakṣurhi dattaṃ harase batājñavat|yenaikadeśe'khilasargasauṣṭhavaṃ|tvadīyamadrākṣma vayaṃ madhudviṣaḥ|| 21 ||
+10.39.22,न नन्दसूनुः क्षणभङ्गसौहृदः ।समीक्षते नः स्वकृतातुरा बत ।विहाय गेहान् स्वजनान् तान् पतीन् ।तद्दास्यमद्धोपगता नवप्रियः ॥ २२ ॥,na nandasūnuḥ kṣaṇabhaṅgasauhṛdaḥ|samīkṣate naḥ svakṛtāturā bata|vihāya gehān svajanān tān patīn|taddāsyamaddhopagatā navapriyaḥ|| 22 ||
+10.39.23,सुखं प्रभाता रजनीयमाशिषः ।सत्या बभूवुः पुरयोषितां ध्रुवम् ।याः संप्रविष्टस्य मुखं व्रजस्पतेः ।पास्यन्त्यपाङ्गोत् कलितस्मितासवम् ॥ २३ ॥,sukhaṃ prabhātā rajanīyamāśiṣaḥ|satyā babhūvuḥ purayoṣitāṃ dhruvam|yāḥ saṃpraviṣṭasya mukhaṃ vrajaspateḥ|pāsyantyapāṅgot kalitasmitāsavam|| 23 ||
+10.39.24,तासां मुकुन्दो मधुमञ्जुभाषितैरः ।गृहीतचित्तः परवान् मनस्व्यपि ।कथं पुनर्नः प्रतियास्यतेऽबला ।ग्राम्याः सलज्जस्मितविभ्रमैर्भ्रमन् ॥ २४ ॥,tāsāṃ mukundo madhumañjubhāṣitairaḥ|gṛhītacittaḥ paravān manasvyapi|kathaṃ punarnaḥ pratiyāsyate'balā|grāmyāḥ salajjasmitavibhramairbhraman|| 24 ||
+10.39.25,अद्य ध्रुवं तत्र दृशो भविष्यते ।दाशार्हभोजान्धक वृष्णिसात्वताम् ।महोत्सवः श्रीरमणं गुणास्पदं ।द्रक्ष्यन्ति ये चाध्वनि देवकीसुतम् ॥ २५ ॥,adya dhruvaṃ tatra dṛśo bhaviṣyate|dāśārhabhojāndhaka vṛṣṇisātvatām|mahotsavaḥ śrīramaṇaṃ guṇāspadaṃ|drakṣyanti ye cādhvani devakīsutam|| 25 ||
+10.39.26,मैतद्विधस्याकरुणस्य नाम भूद् ।अक्रूर इत्येतदतीव दारुणः ।योऽसावनाश्वास्य सुदुःखितं जनं ।प्रियात्प्रियं नेष्यति पारमध्वनः ॥ २६ ॥,maitadvidhasyākaruṇasya nāma bhūd|akrūra ityetadatīva dāruṇaḥ|yo'sāvanāśvāsya suduḥkhitaṃ janaṃ|priyātpriyaṃ neṣyati pāramadhvanaḥ|| 26 ||
+10.39.27,अनार्द्रधीरेष समास्थितो रथं ।तमन्वमी च त्वरयन्ति दुर्मदाः ।गोपा अनोभिः स्थविरैरुपेक्षितं ।दैवं च नोऽद्य प्रतिकूलमीहते ॥ २७ ॥,anārdradhīreṣa samāsthito rathaṃ|tamanvamī ca tvarayanti durmadāḥ|gopā anobhiḥ sthavirairupekṣitaṃ|daivaṃ ca no'dya pratikūlamīhate|| 27 ||
+10.39.28,निवारयामः समुपेत्य माधवं ।किं नोऽकरिष्यन् कुलवृद्धबान्धवाः ।मुकुन्दसङ्गान्निमिषार्धदुस्त्यजाद् ।दैवेन विध्वंसितदीनचेतसाम् ॥ २८ ॥,nivārayāmaḥ samupetya mādhavaṃ|kiṃ no'kariṣyan kulavṛddhabāndhavāḥ|mukundasaṅgānnimiṣārdhadustyajād|daivena vidhvaṃsitadīnacetasām|| 28 ||
+10.39.29,यस्यानुरागललितस्मितवल्गुमन्त्र ।लीलावलोकपरिरम्भणरासगोष्ठाम् ।नीताः स्म नः क्षणमिव क्षणदा विना तं ।गोप्यः कथं न्वतितरेम तमो दुरन्तम् ॥ २९ ॥,yasyānurāgalalitasmitavalgumantra|līlāvalokaparirambhaṇarāsagoṣṭhām|nītāḥ sma naḥ kṣaṇamiva kṣaṇadā vinā taṃ|gopyaḥ kathaṃ nvatitarema tamo durantam|| 29 ||
+10.39.30,योऽह्नः क्षये व्रजमनन्तसखः परीतो ।गोपैर्विशन् खुररजश्छुरितालकस्रक् ।वेणुं क्वणन् स्मितकटाक्षनिरीक्षणेन ।चित्तं क्षिणोत्यमुमृते नु कथं भवेम ॥ ३० ॥,yo'hnaḥ kṣaye vrajamanantasakhaḥ parīto|gopairviśan khurarajaśchuritālakasrak|veṇuṃ kvaṇan smitakaṭākṣanirīkṣaṇena|cittaṃ kṣiṇotyamumṛte nu katha��� bhavema|| 30 ||
+10.39.31,श्रीशुक उवाच ।एवं ब्रुवाणा विरहातुरा भृशं ।व्रजस्त्रियः कृष्णविषक्तमानसाः ।विसृज्य लज्जां रुरुदुः स्म सुस्वरं ।गोविन्द दामोदर माधवेति ॥ ३१ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ bruvāṇā virahāturā bhṛśaṃ|vrajastriyaḥ kṛṣṇaviṣaktamānasāḥ|visṛjya lajjāṃ ruruduḥ sma susvaraṃ|govinda dāmodara mādhaveti|| 31 ||
+10.39.32,स्त्रीणामेवं रुदन्तीनां उदिते सवितर्यथ ।अक्रूरश्चोदयामास कृतमैत्रादिको रथम् ॥ ३२ ॥,strīṇāmevaṃ rudantīnāṃ udite savitaryatha|akrūraścodayāmāsa kṛtamaitrādiko ratham|| 32 ||
+10.39.33,गोपास्तमन्वसज्जन्त नन्दाद्याः शकटैस्ततः ।आदायोपायनं भूरि कुम्भान् गोरससम्भृतान् ॥ ३३ ॥,gopāstamanvasajjanta nandādyāḥ śakaṭaistataḥ|ādāyopāyanaṃ bhūri kumbhān gorasasambhṛtān|| 33 ||
+10.39.34,गोप्यश्च दयितं कृष्णं अनुव्रज्यानुरञ्जिताः ।प्रत्यादेशं भगवतः काङ्क्षन्त्यश्चावतस्थिरे ॥ ३४ ॥,gopyaśca dayitaṃ kṛṣṇaṃ anuvrajyānurañjitāḥ|pratyādeśaṃ bhagavataḥ kāṅkṣantyaścāvatasthire|| 34 ||
+10.39.35,तास्तथा तप्यतीर्वीक्ष्य स्वप्रस्थाणे यदूत्तमः ।सान्त्वयामस सप्रेमैः आयास्य इति दौत्यकैः ॥ ३५ ॥,tāstathā tapyatīrvīkṣya svaprasthāṇe yadūttamaḥ|sāntvayāmasa sapremaiḥ āyāsya iti dautyakaiḥ|| 35 ||
+10.39.36,यावदालक्ष्यते केतुः यावद्रेणू रथस्य च ।अनुप्रस्थापितात्मानो लेख्यानीवोपलक्षिताः ॥ ३६ ॥,yāvadālakṣyate ketuḥ yāvadreṇū rathasya ca|anuprasthāpitātmāno lekhyānīvopalakṣitāḥ|| 36 ||
+10.39.37,ता निराशा निववृतुः गोविन्दविनिवर्तने ।विशोका अहनी निन्युः गायन्त्यः प्रियचेष्टितम् ॥ ३७ ॥,tā nirāśā nivavṛtuḥ govindavinivartane|viśokā ahanī ninyuḥ gāyantyaḥ priyaceṣṭitam|| 37 ||
+10.39.38,भगवानपि सम्प्राप्तो रामाक्रूरयुतो नृप ।रथेन वायुवेगेन कालिन्दीं अघनाशिनीम् ॥ ३८ ॥,bhagavānapi samprāpto rāmākrūrayuto nṛpa|rathena vāyuvegena kālindīṃ aghanāśinīm|| 38 ||
+10.39.40,तत्रोपस्पृश्य पानीयं पीत्वा मृष्टं मणिप्रभम् ।वृक्षषण्डमुपव्रज्य सरामो रथमाविशत् ।अक्रूरस्तावुपामन्त्र्य निवेश्य च रथोपरि ।कालिन्द्या ह्रदमागत्य स्नानं विधिवदाचरत् ॥ ४० ॥,tatropaspṛśya pānīyaṃ pītvā mṛṣṭaṃ maṇiprabham|vṛkṣaṣaṇḍamupavrajya sarāmo rathamāviśat|akrūrastāvupāmantrya niveśya ca rathopari|kālindyā hradamāgatya snānaṃ vidhivadācarat|| 40 ||
+10.39.41,निमज्ज्य तस्मिन् सलिले जपन् ब्रह्म सनातनम् ।तावेव ददृशेऽक्रूरो रामकृष्णौ समन्वितौ ॥ ४१ ॥,nimajjya tasmin salile japan brahma sanātanam|tāveva dadṛśe'krūro rāmakṛṣṇau samanvitau|| 41 ||
+10.39.42,तौ रथस्थौ कथमिह सुतौ आनकदुन्दुभेः ।तर्हि स्वित् स्यन्दने न स्त इत्युन्मज्ज्य व्यचष्ट सः ॥ ४२ ॥,tau rathasthau kathamiha sutau ānakadundubheḥ|tarhi svit syandane na sta ityunmajjya vyacaṣṭa saḥ|| 42 ||
+10.39.43,तत्रापि च यथापूर्वं आसीनौ पुनरेव सः ।न्यमज्जद् दर्शनं यन्मे मृषा किं सलिले तयोः ॥ ४३ ॥,tatrāpi ca yathāpūrvaṃ āsīnau punareva saḥ|nyamajjad darśanaṃ yanme mṛṣā kiṃ salile tayoḥ|| 43 ||
+10.39.44,भूयस्तत्रापि सोऽद्राक्षीत् स्तूयमानमहीश्वरम् ।सिद्धचारणगन्धर्वैः असुरैर्नतकन्धरैः ॥ ४४ ॥,bhūyastatrāpi so'drākṣīt stūyamānamahīśvaram|siddhacāraṇagandharvaiḥ asurairnatakandharaiḥ|| 44 ||
+10.39.45,सहस्रशिरसं देवं सहस्रफणमौलिनम् ।नीलाम्बरं विसश्वेतं शृङ्गैः श्वेतमिव स्थितम् ॥ ४५ ॥,sahasraśirasaṃ devaṃ sahasraphaṇamaulinam|nīlāmbaraṃ visaśvetaṃ śṛṅgaiḥ śvetamiva sthitam|| 45 ||
+10.39.46,तस्योत्सङ्गे घनश्यामं पीतकौशेयवाससम् ।पुरुषं चतुर्भुजं शान्तं पद्मपत्रारुणेक्षणम् ॥ ४६ ॥,tasyotsaṅge ghanaśyāmaṃ pītakauśeyavāsasam|puruṣaṃ caturbhujaṃ śāntaṃ padmapatrāruṇekṣaṇam|| 46 ||
+10.39.47,चारुप्रसन्नवदनं चारुहासनिरीक्षणम् ।सुभ्रून्नसं चरुकर्णं सुकपोलारुणाधरम् ॥ ४७ ॥,cāruprasannavadanaṃ cāruhāsanirīkṣaṇam|subhrūnnasaṃ carukarṇaṃ sukapolāruṇādharam|| 47 ||
+10.39.48,प्रलम्बपीवरभुजं तुङ्गांसोरःस्थलश्रियम् ।कम्बुकण्ठं निम्ननाभिं वलिमत्पल्लवोदरम् ॥ ४८ ॥,pralambapīvarabhujaṃ tuṅgāṃsoraḥsthalaśriyam|kambukaṇṭhaṃ nimnanābhiṃ valimatpallavodaram|| 48 ||
+10.39.49,बृहत्कतिततश्रोणि करभोरुद्वयान्वितम् ।चारुजानुयुगं चारु जङ्घायुगलसंयुतम् ॥ ४९ ॥,bṛhatkatitataśroṇi karabhorudvayānvitam|cārujānuyugaṃ cāru jaṅghāyugalasaṃyutam|| 49 ||
+10.39.50,तुङ्गगुल्फारुणनख व्रातदीधितिभिर्वृतम् ।नवाङ्गुल्यङ्गुष्ठदलैः विलसत् पादपङ्कजम् ॥ ५० ॥,tuṅgagulphāruṇanakha vrātadīdhitibhirvṛtam|navāṅgulyaṅguṣṭhadalaiḥ vilasat pādapaṅkajam|| 50 ||
+10.39.51,सुमहार्हमणिव्रात किरीटकटकाङ्गदैः ।कटिसूत्रब्रह्मसूत्र हारनूपुरकुण्डलैः ॥ ५१ ॥,sumahārhamaṇivrāta kirīṭakaṭakāṅgadaiḥ|kaṭisūtrabrahmasūtra hāranūpurakuṇḍalaiḥ|| 51 ||
+10.39.52,भ्राजमानं पद्मकरं शङ्खचक्रगदाधरम् ।श्रीवत्सवक्षसं भ्राजत् कौस्तुभं वनमालिनम् ॥ ५२ ॥,bhrājamānaṃ padmakaraṃ śaṅkhacakragadādharam|śrīvatsavakṣasaṃ bhrājat kaustubhaṃ vanamālinam|| 52 ||
+10.39.53,सुनन्दनन्दप्रमुखैः पर्षदैः सनकादिभिः ।सुरेशैर्ब्रह्मरुद्राद्यैः नवभिश्च द्विजोत्तमैः ॥ ५३ ॥,sunandanandapramukhaiḥ parṣadaiḥ sanakādibhiḥ|sureśairbrahmarudrādyaiḥ navabhiśca dvijottamaiḥ|| 53 ||
+10.39.54,प्रह्रादनारदवसु प्रमुखैर्भागवतोत्तमैः ।स्तूयमानं पृथग्भावैः वचोभिरमलात्मभिः ॥ ५४ ॥,prahrādanāradavasu pramukhairbhāgavatottamaiḥ|stūyamānaṃ pṛthagbhāvaiḥ vacobhiramalātmabhiḥ|| 54 ||
+10.39.55,श्रिया पुष्ट्या गिरा कान्त्या कीर्त्या तुष्ट्येलयोर्जया ।विद्ययाविद्यया शक्त्या मायया च निषेवितम् ॥ ५५ ॥,śriyā puṣṭyā girā kāntyā kīrtyā tuṣṭyelayorjayā|vidyayāvidyayā śaktyā māyayā ca niṣevitam|| 55 ||
+10.39.56,विलोक्य सुभृशं प्रीतो भक्त्या परमया युतः ।हृष्यत्तनूरुहो भाव परिक्लिन्नात्मलोचनः ॥ ५६ ॥,vilokya subhṛśaṃ prīto bhaktyā paramayā yutaḥ|hṛṣyattanūruho bhāva pariklinnātmalocanaḥ|| 56 ||
+10.39.57,गिरा गद्‍गदयास्तौषीत् सत्त्वमालम्ब्य सात्वतः ।प्रणम्य मूर्ध्नावहितः कृताञ्जलिपुटः शनैः ॥ ५७ ॥,girā gad‍gadayāstauṣīt sattvamālambya sātvataḥ|praṇamya mūrdhnāvahitaḥ kṛtāñjalipuṭaḥ śanaiḥ|| 57 ||
+10.39.39,इति श्रीमद्‍भाग���ते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे अक्रूरप्रतियाने एकोन्चत्वारिंशोऽध्यायः ॥ ३९ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe akrūrapratiyāne ekoncatvāriṃśo'dhyāyaḥ|| 39 ||
+10.40.1,अक्रूरकृता भगवत् स्तुति ।श्रीअक्रूर उवाच ।नतोऽस्म्यहं त्वाखिलहेतुहेतुं ।नारायणं पूरुषमाद्यमव्ययम् ।यन्नाभिजातादरविन्दकोषाद् ।ब्रह्माऽविरासीद् यत एष लोकः ॥ १ ॥,akrūrakṛtā bhagavat stuti|śrīakrūra uvāca|nato'smyahaṃ tvākhilahetuhetuṃ|nārāyaṇaṃ pūruṣamādyamavyayam|yannābhijātādaravindakoṣād|brahmā'virāsīd yata eṣa lokaḥ|| 1 ||
+10.40.2,भूस्तोयमग्निः पवनं खमादिः ।महानजादिर्मन इन्द्रियाणि ।सर्वेन्द्रियार्था विबुधाश्च सर्वे ।ये हेतवस्ते जगतोऽङ्गभूताः ॥ २ ॥,bhūstoyamagniḥ pavanaṃ khamādiḥ|mahānajādirmana indriyāṇi|sarvendriyārthā vibudhāśca sarve|ye hetavaste jagato'ṅgabhūtāḥ|| 2 ||
+10.40.3,नैते स्वरूपं विदुरात्मनस्ते ।ह्यजादयोऽनात्मतया गृहीताः ।अजोऽनुबद्धः स गुणैरजाया ।गुणात् परं वेद न ते स्वरूपम् ॥ ३ ॥,naite svarūpaṃ vidurātmanaste|hyajādayo'nātmatayā gṛhītāḥ|ajo'nubaddhaḥ sa guṇairajāyā|guṇāt paraṃ veda na te svarūpam|| 3 ||
+10.40.4,त्वां योगिनो यजन्त्यद्धा महापुरुषमीश्वरम् ।साध्यात्मं साधिभूतं च साधिदैवं च साधवः ॥ ४ ॥,tvāṃ yogino yajantyaddhā mahāpuruṣamīśvaram|sādhyātmaṃ sādhibhūtaṃ ca sādhidaivaṃ ca sādhavaḥ|| 4 ||
+10.40.5,त्रय्या च विद्यया केचित् त्वां वै वैतानिका द्विजाः ।यजन्ते विततैर्यज्ञैः नानारूपामराख्यया ॥ ५ ॥,trayyā ca vidyayā kecit tvāṃ vai vaitānikā dvijāḥ|yajante vitatairyajñaiḥ nānārūpāmarākhyayā|| 5 ||
+10.40.6,एके त्वाखिलकर्माणि सन्न्यस्योपशमं गताः ।ज्ञानिनो ज्ञानयज्ञेन यजन्ति ज्ञानविग्रहम् ॥ ६ ॥,eke tvākhilakarmāṇi sannyasyopaśamaṃ gatāḥ|jñānino jñānayajñena yajanti jñānavigraham|| 6 ||
+10.40.7,अन्ये च संस्कृतात्मानो विधिनाभिहितेन ते ।यजन्ति त्वन्मयास्त्वां वै बहुमूर्त्येकमूर्तिकम् ॥ ७ ॥,anye ca saṃskṛtātmāno vidhinābhihitena te|yajanti tvanmayāstvāṃ vai bahumūrtyekamūrtikam|| 7 ||
+10.40.8,त्वामेवान्ये शिवोक्तेन मार्गेण शिवरूपिणम् ।बह्वाचार्यविभेदेन भगवन् समुपासते ॥ ८ ॥,tvāmevānye śivoktena mārgeṇa śivarūpiṇam|bahvācāryavibhedena bhagavan samupāsate|| 8 ||
+10.40.9,सर्व एव यजन्ति त्वां सर्वदेवमयेश्वरम् ।येऽप्यन्यदेवताभक्ता यद्यप्यन्यधियः प्रभो ॥ ९ ॥,sarva eva yajanti tvāṃ sarvadevamayeśvaram|ye'pyanyadevatābhaktā yadyapyanyadhiyaḥ prabho|| 9 ||
+10.40.10,यथाद्रिप्रभवा नद्यः पर्जन्यापूरिताः प्रभो ।विशन्ति सर्वतः सिन्धुं तद्वत्त्वां गतयोऽन्ततः ॥ १० ॥,yathādriprabhavā nadyaḥ parjanyāpūritāḥ prabho|viśanti sarvataḥ sindhuṃ tadvattvāṃ gatayo'ntataḥ|| 10 ||
+10.40.11,सत्त्वं रजस्तम इति भवतः प्रकृतेर्गुणाः ।तेषु हि प्राकृताः प्रोता आब्रह्मस्थावरादयः ॥ ११ ॥,sattvaṃ rajastama iti bhavataḥ prakṛterguṇāḥ|teṣu hi prākṛtāḥ protā ābrahmasthāvarādayaḥ|| 11 ||
+10.40.12,तुभ्यं नमस्तेऽस्त्वविष���्तदृष्टये ।सर्वात्मने सर्वधियां च साक्षिणे ।गुणप्रवाहोऽयमविद्यया कृतः ।प्रवर्तते देवनृतिर्यगात्मसु ॥ १२ ॥,tubhyaṃ namaste'stvaviṣaktadṛṣṭaye|sarvātmane sarvadhiyāṃ ca sākṣiṇe|guṇapravāho'yamavidyayā kṛtaḥ|pravartate devanṛtiryagātmasu|| 12 ||
+10.40.13,अग्निर्मुखं तेऽवनिरङ्घ्रिरीक्षणं ।सूर्यो नभो नाभिरथो दिशः श्रुतिः ।द्यौः कं सुरेन्द्रास्तव बाहवोऽर्णवाः ।कुक्षिर्मरुत् प्राणबलं प्रकल्पितम् ॥ १३ ॥,agnirmukhaṃ te'vaniraṅghrirīkṣaṇaṃ|sūryo nabho nābhiratho diśaḥ śrutiḥ|dyauḥ kaṃ surendrāstava bāhavo'rṇavāḥ|kukṣirmarut prāṇabalaṃ prakalpitam|| 13 ||
+10.40.14,रोमाणि वृक्षौषधयः शिरोरुहा ।मेघाः परस्यास्थिनखानि तेऽद्रयः ।निमेषणं रात्र्यहनी प्रजापतिः ।मेढ्रस्तु वृष्टिस्तव वीर्यमिष्यते ॥ १४ ॥,romāṇi vṛkṣauṣadhayaḥ śiroruhā|meghāḥ parasyāsthinakhāni te'drayaḥ|nimeṣaṇaṃ rātryahanī prajāpatiḥ|meḍhrastu vṛṣṭistava vīryamiṣyate|| 14 ||
+10.40.15,त्वय्यव्ययात्मन् पुरुषे प्रकल्पिता ।लोकाः सपाला बहुजीवसङ्कुलाः ।यथा जले सञ्जिहते जलौकसो ।ऽप्युदुम्बरे वा मशका मनोमये ॥ १५ ॥,tvayyavyayātman puruṣe prakalpitā|lokāḥ sapālā bahujīvasaṅkulāḥ|yathā jale sañjihate jalaukaso|'pyudumbare vā maśakā manomaye|| 15 ||
+10.40.16,यानि यानीह रूपाणि क्रीडनार्थं बिभर्षि हि ।तैरामृष्टशुचो लोका मुदा गायन्ति ते यशः ॥ १६ ॥,yāni yānīha rūpāṇi krīḍanārthaṃ bibharṣi hi|tairāmṛṣṭaśuco lokā mudā gāyanti te yaśaḥ|| 16 ||
+10.40.17,नमः कारणमत्स्याय प्रलयाब्धिचराय च ।हयशीर्ष्णे नमस्तुभ्यं मधुकैटभमृत्यवे ॥ १७ ॥,namaḥ kāraṇamatsyāya pralayābdhicarāya ca|hayaśīrṣṇe namastubhyaṃ madhukaiṭabhamṛtyave|| 17 ||
+10.40.18,अकूपाराय बृहते नमो मन्दरधारिणे ।क्षित्युद्धारविहाराय नमः सूकरमूर्तये ॥ १८ ॥,akūpārāya bṛhate namo mandaradhāriṇe|kṣityuddhāravihārāya namaḥ sūkaramūrtaye|| 18 ||
+10.40.19,नमस्तेऽद्‍भुतसिंहाय साधुलोकभयापह ।वामनाय नमस्तुभ्यं क्रान्तत्रिभुवनाय च ॥ १९ ॥,namaste'd‍bhutasiṃhāya sādhulokabhayāpaha|vāmanāya namastubhyaṃ krāntatribhuvanāya ca|| 19 ||
+10.40.20,नमो भृगूणां पतये दृप्तक्षत्रवनच्छिदे ।नमस्ते रघुवर्याय रावणान्तकराय च ॥ २० ॥,namo bhṛgūṇāṃ pataye dṛptakṣatravanacchide|namaste raghuvaryāya rāvaṇāntakarāya ca|| 20 ||
+10.40.21,नमस्ते वासुदेवाय नमः सङ्कर्षणाय च ।प्रद्युम्नायनिरुद्धाय सात्वतां पतये नमः ॥ २१ ॥,namaste vāsudevāya namaḥ saṅkarṣaṇāya ca|pradyumnāyaniruddhāya sātvatāṃ pataye namaḥ|| 21 ||
+10.40.22,नमो बुद्धाय शुद्धाय दैत्यदानवमोहिने ।म्लेच्छप्रायक्षत्रहन्त्रे नमस्ते कल्किरूपिणे ॥ २२ ॥,namo buddhāya śuddhāya daityadānavamohine|mlecchaprāyakṣatrahantre namaste kalkirūpiṇe|| 22 ||
+10.40.23,भगवन् जीवलोकोऽयं मोहितस्तव मायया ।अहं ममेत्यसद्‍ग्राहो भ्राम्यते कर्मवर्त्मसु ॥ २३ ॥,bhagavan jīvaloko'yaṃ mohitastava māyayā|ahaṃ mametyasad‍grāho bhrāmyate karmavartmasu|| 23 ||
+10.40.24,अहं चात्मात्मजागार दारार्थस्वजनादिषु ।भ्रमामि स्वप्नकल्पेषु मूढः सत्यधिया विभो ��� २४ ॥,ahaṃ cātmātmajāgāra dārārthasvajanādiṣu|bhramāmi svapnakalpeṣu mūḍhaḥ satyadhiyā vibho|| 24 ||
+10.40.25,अनित्यानात्मदुःखेषु विपर्ययमतिर्ह्यहम् ।द्वन्द्वारामस्तमोविष्टो न जाने त्वात्मनः प्रियम् ॥ २५ ॥,anityānātmaduḥkheṣu viparyayamatirhyaham|dvandvārāmastamoviṣṭo na jāne tvātmanaḥ priyam|| 25 ||
+10.40.26,यथाबुधो जलं हित्वा प्रतिच्छन्नं तदुद्‍भवैः ।अभ्येति मृगतृष्णां वै तद्वत्त्वाहं पराङ्मुखः ॥ २६ ॥,yathābudho jalaṃ hitvā praticchannaṃ tadud‍bhavaiḥ|abhyeti mṛgatṛṣṇāṃ vai tadvattvāhaṃ parāṅmukhaḥ|| 26 ||
+10.40.27,नोत्सहेऽहं कृपणधीः कामकर्महतं मनः ।रोद्धुं प्रमाथिभिश्चाक्षैः ह्रियमाणमितस्ततः ॥ २७ ॥,notsahe'haṃ kṛpaṇadhīḥ kāmakarmahataṃ manaḥ|roddhuṃ pramāthibhiścākṣaiḥ hriyamāṇamitastataḥ|| 27 ||
+10.40.28,सोऽहं तवाङ्घ्र्युपगतोऽस्म्यसतां दुरापं ।तच्चाप्यहं भवदनुग्रह ईश मन्ये ।पुंसो भवेद् यर्हि संसरणापवर्गः ।त्वय्यब्जनाभ सदुपासनया मतिः स्यात् ॥ २८ ॥,so'haṃ tavāṅghryupagato'smyasatāṃ durāpaṃ|taccāpyahaṃ bhavadanugraha īśa manye|puṃso bhaved yarhi saṃsaraṇāpavargaḥ|tvayyabjanābha sadupāsanayā matiḥ syāt|| 28 ||
+10.40.29,नमो विज्ञानमात्राय सर्वप्रत्ययहेतवे ।पुरुषेशप्रधानाय ब्रह्मणेऽनन्तशक्तये ॥ २९ ॥,namo vijñānamātrāya sarvapratyayahetave|puruṣeśapradhānāya brahmaṇe'nantaśaktaye|| 29 ||
+10.40.30,नमस्ते वासुदेवाय सर्वभूतक्षयाय च ।हृषीकेश नमस्तुभ्यं प्रपन्नं पाहि मां प्रभो ॥ ३० ॥,namaste vāsudevāya sarvabhūtakṣayāya ca|hṛṣīkeśa namastubhyaṃ prapannaṃ pāhi māṃ prabho|| 30 ||
+10.40.40,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे अक्रूरस्तुतिर्नाम चत्वारिंशोऽध्यायः ॥ ४० ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe akrūrastutirnāma catvāriṃśo'dhyāyaḥ|| 40 ||
+10.41.1,रामकृष्णयोर्मथुरायां प्रवेशः रजकवधः वायकमालाकारयोरनुग्रहेणं च ।श्रीशुक उवाच ।स्तुवतस्तस्य भगवान् दर्शयित्वा जले वपुः ।भूयः समाहरत् कृष्णो नटो नाट्यमिवात्मनः ॥ १ ॥,rāmakṛṣṇayormathurāyāṃ praveśaḥ rajakavadhaḥ vāyakamālākārayoranugraheṇaṃ ca|śrīśuka uvāca|stuvatastasya bhagavān darśayitvā jale vapuḥ|bhūyaḥ samāharat kṛṣṇo naṭo nāṭyamivātmanaḥ|| 1 ||
+10.41.2,सोऽपि चान्तर्हितं वीक्ष्य जलाद् उन्मज्ज्य सत्वरः ।कृत्वा चावश्यकं सर्वं विस्मितो रथमागमत् ॥ २ ॥,so'pi cāntarhitaṃ vīkṣya jalād unmajjya satvaraḥ|kṛtvā cāvaśyakaṃ sarvaṃ vismito rathamāgamat|| 2 ||
+10.41.3,तं अपृच्छद् हृषीकेशः किं ते दृष्टमिवाद्‍भुतम् ।भूमौ वियति तोये वा तथा त्वां लक्षयामहे ॥ ३ ॥,taṃ apṛcchad hṛṣīkeśaḥ kiṃ te dṛṣṭamivād‍bhutam|bhūmau viyati toye vā tathā tvāṃ lakṣayāmahe|| 3 ||
+10.41.4,श्रीअक्रूर उवाच ।अद्‍भुतानीह यावन्ति भूमौ वियति वा जले ।त्वयि विश्वात्मके तानि किं मेऽदृष्टं विपश्यतः ॥ ४ ॥,śrīakrūra uvāca|ad‍bhutānīha yāvanti bhūmau viyati vā jale|tvayi viśvātmake tāni kiṃ me'dṛṣṭaṃ vipaśyataḥ|| 4 ||
+10.41.5,यत्राद्‍भुतानि सर्वाणि भूमौ वियति वा ���ले ।तं त्वानुपश्यतो ब्रह्मन् किं मे दृष्टमिहाद्‍भुतम् ॥ ५ ॥,yatrād‍bhutāni sarvāṇi bhūmau viyati vā jale|taṃ tvānupaśyato brahman kiṃ me dṛṣṭamihād‍bhutam|| 5 ||
+10.41.6,इत्युक्त्वा चोदयामास स्यन्दनं गान्दिनीसुतः ।मथुरां अनयद् रामं कृष्णं चैव दिनात्यये ॥ ६ ॥,ityuktvā codayāmāsa syandanaṃ gāndinīsutaḥ|mathurāṃ anayad rāmaṃ kṛṣṇaṃ caiva dinātyaye|| 6 ||
+10.41.7,मार्गे ग्रामजना राजन् तत्र तत्रोपसङ्गताः ।वसुदेवसुतौ वीक्ष्य प्रीता दृष्टिं न चाददुः ॥ ७ ॥,mārge grāmajanā rājan tatra tatropasaṅgatāḥ|vasudevasutau vīkṣya prītā dṛṣṭiṃ na cādaduḥ|| 7 ||
+10.41.8,तावद् व्रजौकसस्तत्र नन्दगोपादयोऽग्रतः ।पुरोपवनमासाद्य प्रतीक्षन्तोऽवतस्थिरे ॥ ८ ॥,tāvad vrajaukasastatra nandagopādayo'grataḥ|puropavanamāsādya pratīkṣanto'vatasthire|| 8 ||
+10.41.9,तान् समेत्याह भगवान् अक्रूरं जगदीश्वरः ।गृहीत्वा पाणिना पाणिं प्रश्रितं प्रहसन्निव ॥ ९ ॥,tān sametyāha bhagavān akrūraṃ jagadīśvaraḥ|gṛhītvā pāṇinā pāṇiṃ praśritaṃ prahasanniva|| 9 ||
+10.41.10,भवान् प्रविशतामग्रे सहयानः पुरीं गृहम् ।वयं त्विहावमुच्याथ ततो द्रक्ष्यामहे पुरीम् ॥ १० ॥,bhavān praviśatāmagre sahayānaḥ purīṃ gṛham|vayaṃ tvihāvamucyātha tato drakṣyāmahe purīm|| 10 ||
+10.41.11,श्रीअक्रूर उवाच ।नाहं भवद्‍भ्यां रहितः प्रवेक्ष्ये मथुरां प्रभो ।त्यक्तुं नार्हसि मां नाथ भक्तं ते भक्तवत्सल ॥ ११ ॥,śrīakrūra uvāca|nāhaṃ bhavad‍bhyāṃ rahitaḥ pravekṣye mathurāṃ prabho|tyaktuṃ nārhasi māṃ nātha bhaktaṃ te bhaktavatsala|| 11 ||
+10.41.12,आगच्छ याम गेहान् नः सनाथान् कुर्वधोक्षज ।सहाग्रजः सगोपालैः सुहृद्भिश्च सुहृत्तम ॥ १२ ॥,āgaccha yāma gehān naḥ sanāthān kurvadhokṣaja|sahāgrajaḥ sagopālaiḥ suhṛdbhiśca suhṛttama|| 12 ||
+10.41.13,पुनीहि पादरजसा गृहान्नो गृहमेधिनाम् ।यच्छौचेनानुतृप्यन्ति पितरः साग्नयः सुराः ॥ १३ ॥,punīhi pādarajasā gṛhānno gṛhamedhinām|yacchaucenānutṛpyanti pitaraḥ sāgnayaḥ surāḥ|| 13 ||
+10.41.14,अवनिज्याङ्घ्रियुगलं आसीत् श्लोक्यो बलिर्महान् ।ऐश्वर्यं अतुलं लेभे गतिं चैकान्तिनां तु या ॥ १४ ॥,avanijyāṅghriyugalaṃ āsīt ślokyo balirmahān|aiśvaryaṃ atulaṃ lebhe gatiṃ caikāntināṃ tu yā|| 14 ||
+10.41.15,आपस्तेऽङ्घ्र्यवनेजन्यः त्रींल्लोकान् शुचयोऽपुनन् ।शिरसाधत्त याः शर्वः स्वर्याताः सगरात्मजाः ॥ १५ ॥,āpaste'ṅghryavanejanyaḥ trīṃllokān śucayo'punan|śirasādhatta yāḥ śarvaḥ svaryātāḥ sagarātmajāḥ|| 15 ||
+10.41.16,देवदेव जगन्नाथ पुण्यश्रवणकीर्तन ।यदूत्तमोत्तमःश्लोक नारायण नमोऽस्तु ते ॥ १६ ॥,devadeva jagannātha puṇyaśravaṇakīrtana|yadūttamottamaḥśloka nārāyaṇa namo'stu te|| 16 ||
+10.41.17,श्रीभगवनुवाच ।आयास्ये भवतो गेहं अहमार्यसमन्वितः ।यदुचक्रद्रुहं हत्वा वितरिष्ये सुहृत्प्रियम् ॥ १७ ॥,śrībhagavanuvāca|āyāsye bhavato gehaṃ ahamāryasamanvitaḥ|yaducakradruhaṃ hatvā vitariṣye suhṛtpriyam|| 17 ||
+10.41.18,श्रीशुक उवाच ।एवमुक्तो भगवता सोऽक्रूरो विमना इव ।पुरीं प्रविष्टः कंसाय कर्मावेद्य गृहं ययौ ॥ १८ ॥,śrīśuka uvāca|evamukto bhagavatā so'krūro vimanā iva|purīṃ praviṣṭaḥ kaṃsāya karmāvedya gṛhaṃ yayau|| 18 ||
+10.41.19,अथापराह्ने भगवान् कृष्णः सङ्कर्षणान्वितः ।मथुरां प्राविशद् गोपैः दिदृक्षुः परिवारितः ॥ १९ ॥,athāparāhne bhagavān kṛṣṇaḥ saṅkarṣaṇānvitaḥ|mathurāṃ prāviśad gopaiḥ didṛkṣuḥ parivāritaḥ|| 19 ||
+10.41.20,ददर्श तां स्फाटिकतुङ्ग गोपुर ।द्वारां बृहद् हेमकपाटतोरणाम् ।ताम्रारकोष्ठां परिखादुरासदां ।उद्यान रम्योप वनोपशोभिताम् ॥ २० ॥,dadarśa tāṃ sphāṭikatuṅga gopura|dvārāṃ bṛhad hemakapāṭatoraṇām|tāmrārakoṣṭhāṃ parikhādurāsadāṃ|udyāna ramyopa vanopaśobhitām|| 20 ||
+10.41.21,सौवर्णशृङ्गाटकहर्म्यनिष्कुटैः ।श्रेणीसभाभिः भवनैरुपस्कृताम् ।वैदूर्यवज्रामलनीलविद्रुमैः ।मुक्ताहरिद्भिर्वलभीषु वेदिषु ॥ २१ ॥,sauvarṇaśṛṅgāṭakaharmyaniṣkuṭaiḥ|śreṇīsabhābhiḥ bhavanairupaskṛtām|vaidūryavajrāmalanīlavidrumaiḥ|muktāharidbhirvalabhīṣu vediṣu|| 21 ||
+10.41.22,जुष्टेषु जालामुखरन्ध्रकुट्टिमेषु ।आविष्टपारावतबर्हिनादिताम् ।संसिक्तरथ्यापणमार्गचत्वरां ।प्रकीर्णमाल्याङ्कुरलाजतण्डुलाम् ॥ २२ ॥,juṣṭeṣu jālāmukharandhrakuṭṭimeṣu|āviṣṭapārāvatabarhināditām|saṃsiktarathyāpaṇamārgacatvarāṃ|prakīrṇamālyāṅkuralājataṇḍulām|| 22 ||
+10.41.23,आपूर्णकुम्भैर्दधिचन्दनोक्षितैः ।प्रसूनदीपावलिभिः सपल्लवैः ।सवृन्दरम्भाक्रमुकैः सकेतुभिः ।स्वलङ्कृतत् द्वारगृहां सपट्टिकैः ॥ २३ ॥,āpūrṇakumbhairdadhicandanokṣitaiḥ|prasūnadīpāvalibhiḥ sapallavaiḥ|savṛndarambhākramukaiḥ saketubhiḥ|svalaṅkṛtat dvāragṛhāṃ sapaṭṭikaiḥ|| 23 ||
+10.41.24,तां सम्प्रविष्टौ वसुदेवनन्दनौ ।वृतौ वयस्यैर्नरदेववर्त्मना ।द्रष्टुं समीयुस्त्वरिताः पुरस्त्रियो ।हर्म्याणि चैवारुरुहुर्नृपोत्सुकाः ॥ २४ ॥,tāṃ sampraviṣṭau vasudevanandanau|vṛtau vayasyairnaradevavartmanā|draṣṭuṃ samīyustvaritāḥ purastriyo|harmyāṇi caivāruruhurnṛpotsukāḥ|| 24 ||
+10.41.25,काश्चिग् विपर्यग्धृतवस्त्रभूषणा ।विस्मृत्य चैकं युगलेष्वथापराः ।कृतैकपत्रश्रवणैकनूपुरा ।नाङ्क्त्वा द्वितीयं त्वपराश्च लोचनम् ॥ २५ ॥,kāścig viparyagdhṛtavastrabhūṣaṇā|vismṛtya caikaṃ yugaleṣvathāparāḥ|kṛtaikapatraśravaṇaikanūpurā|nāṅktvā dvitīyaṃ tvaparāśca locanam|| 25 ||
+10.41.26,अश्नन्त्य एकास्तदपास्य सोत्सवा ।अभ्यज्यमाना अकृतोपमज्जनाः ।स्वपन्त्य उत्थाय निशम्य निःस्वनं ।प्रपाययन्त्योऽर्भमपोह्य मातरः ॥ २६ ॥,aśnantya ekāstadapāsya sotsavā|abhyajyamānā akṛtopamajjanāḥ|svapantya utthāya niśamya niḥsvanaṃ|prapāyayantyo'rbhamapohya mātaraḥ|| 26 ||
+10.41.27,मनांसि तासामरविन्दलोचनः ।प्रगल्भलीलाहसितावलोकनैः ।जहार मत्तद्विरदेन्द्रविक्रमो ।दृशां ददच्छ्रीरमणात्मनोत्सवम् ॥ २७ ॥,manāṃsi tāsāmaravindalocanaḥ|pragalbhalīlāhasitāvalokanaiḥ|jahāra mattadviradendravikramo|dṛśāṃ dadacchrīramaṇātmanotsavam|| 27 ||
+10.41.28,दृष्ट्वा मुहुः श्रुतमनुद्रुतचेतसस्तं ।तत्प्रेक्षणोत्स्मितसुधोक्षणलब्धमानाः ।��नन्दमूर्तिमुपगुह्य दृशात्मलब्धं ।हृष्यत्त्वचो जहुरनन्तमरिन्दमाधिम् ॥ २८ ॥,dṛṣṭvā muhuḥ śrutamanudrutacetasastaṃ|tatprekṣaṇotsmitasudhokṣaṇalabdhamānāḥ|ānandamūrtimupaguhya dṛśātmalabdhaṃ|hṛṣyattvaco jahuranantamarindamādhim|| 28 ||
+10.41.29,प्रासादशिखरारूढाः प्रीत्युत्फुल्लमुखाम्बुजाः ।अभ्यवर्षन् सौमनस्यैः प्रमदा बलकेशवौ ॥ २९ ॥,prāsādaśikharārūḍhāḥ prītyutphullamukhāmbujāḥ|abhyavarṣan saumanasyaiḥ pramadā balakeśavau|| 29 ||
+10.41.30,दध्यक्षतैः सोदपात्रैः स्रग्गन्धैरभ्युपायनैः ।तावानर्चुः प्रमुदिताः तत्र तत्र द्विजातयः ॥ ३० ॥,dadhyakṣataiḥ sodapātraiḥ sraggandhairabhyupāyanaiḥ|tāvānarcuḥ pramuditāḥ tatra tatra dvijātayaḥ|| 30 ||
+10.41.31,ऊचुः पौरा अहो गोप्यः तपः किमचरन् महत् ।या ह्येतावनुपश्यन्ति नरलोकमहोत्सवौ ॥ ३१ ॥,ūcuḥ paurā aho gopyaḥ tapaḥ kimacaran mahat|yā hyetāvanupaśyanti naralokamahotsavau|| 31 ||
+10.41.32,रजकं कञ्चिदायान्तं रङ्गकारं गदाग्रजः ।दृष्ट्वायाचत वासांसि धौतान्यत्युत्तमानि च ॥ ३२ ॥,rajakaṃ kañcidāyāntaṃ raṅgakāraṃ gadāgrajaḥ|dṛṣṭvāyācata vāsāṃsi dhautānyatyuttamāni ca|| 32 ||
+10.41.33,देह्यावयोः समुचितानि अङ्ग वासांसि चार्हतोः ।भविष्यति परं श्रेयो दातुस्ते नात्र संशयः ॥ ३३ ॥,dehyāvayoḥ samucitāni aṅga vāsāṃsi cārhatoḥ|bhaviṣyati paraṃ śreyo dātuste nātra saṃśayaḥ|| 33 ||
+10.41.34,स याचितो भगवता परिपूर्णेन सर्वतः ।साक्षेपं रुषितः प्राह भृत्यो राज्ञः सुदुर्मदः ॥ ३४ ॥,sa yācito bhagavatā paripūrṇena sarvataḥ|sākṣepaṃ ruṣitaḥ prāha bhṛtyo rājñaḥ sudurmadaḥ|| 34 ||
+10.41.35,ईदृशान्येव वासांसी नित्यं गिरिवनेचराः ।परिधत्त किमुद्वृत्ता राजद्रव्याण्यभीप्सथ ॥ ३५ ॥,īdṛśānyeva vāsāṃsī nityaṃ girivanecarāḥ|paridhatta kimudvṛttā rājadravyāṇyabhīpsatha|| 35 ||
+10.41.36,याताशु बालिशा मैवं प्रार्थ्यं यदि जिजीवीषा ।बध्नन्ति घ्नन्ति लुम्पन्ति दृप्तं राजकुलानि वै ॥ ३६ ॥,yātāśu bāliśā maivaṃ prārthyaṃ yadi jijīvīṣā|badhnanti ghnanti lumpanti dṛptaṃ rājakulāni vai|| 36 ||
+10.41.37,एवं विकत्थमानस्य कुपितो देवकीसुतः ।रजकस्य कराग्रेण शिरः कायादपातयत् ॥ ३७ ॥,evaṃ vikatthamānasya kupito devakīsutaḥ|rajakasya karāgreṇa śiraḥ kāyādapātayat|| 37 ||
+10.41.38,तस्यानुजीविनः सर्वे वासःकोशान् विसृज्य वै ।दुद्रुवुः सर्वतो मार्गं वासांसि जगृहेऽच्युतः ॥ ३८ ॥,tasyānujīvinaḥ sarve vāsaḥkośān visṛjya vai|dudruvuḥ sarvato mārgaṃ vāsāṃsi jagṛhe'cyutaḥ|| 38 ||
+10.41.39,वसित्वाऽत्मप्रिये वस्त्रे कृष्णः सङ्कर्षणस्तथा ।शेषाण्यादत्त गोपेभ्यो विसृज्य भुवि कानिचित् ॥ ३९ ॥,vasitvā'tmapriye vastre kṛṣṇaḥ saṅkarṣaṇastathā|śeṣāṇyādatta gopebhyo visṛjya bhuvi kānicit|| 39 ||
+10.41.40,ततस्तु वायकः प्रीतः तयोर्वेषमकल्पयत् ।विचित्रवर्णैश्चैलेयैः आकल्पैरनुरूपतः ॥ ४० ॥,tatastu vāyakaḥ prītaḥ tayorveṣamakalpayat|vicitravarṇaiścaileyaiḥ ākalpairanurūpataḥ|| 40 ||
+10.41.42,नानालक्षणवेषाभ्यां कृष्णरामौ विरेजतुः ।स्वलङ्कृतौ बालगजौ पर्वणीव सितेतरौ ।तस्य प्रसन्नो भगवान् प्रादात् सारूप्यमात्मनः ।श्रियं च परमां लोके बलैश्वर्यस्मृतीन्द्रियम् ॥ ४२ ॥,nānālakṣaṇaveṣābhyāṃ kṛṣṇarāmau virejatuḥ|svalaṅkṛtau bālagajau parvaṇīva sitetarau|tasya prasanno bhagavān prādāt sārūpyamātmanaḥ|śriyaṃ ca paramāṃ loke balaiśvaryasmṛtīndriyam|| 42 ||
+10.41.43,ततः सुदाम्नो भवनं मालाकारस्य जग्मतुः ।तौ दृष्ट्वा स समुत्थाय ननाम शिरसा भुवि ॥ ४३ ॥,tataḥ sudāmno bhavanaṃ mālākārasya jagmatuḥ|tau dṛṣṭvā sa samutthāya nanāma śirasā bhuvi|| 43 ||
+10.41.44,तयोरासनमानीय पाद्यं चार्घ्यार्हणादिभिः ।पूजां सानुगयोश्चक्रे स्रक्ताम्बूलानुलेपनैः ॥ ४४ ॥,tayorāsanamānīya pādyaṃ cārghyārhaṇādibhiḥ|pūjāṃ sānugayoścakre sraktāmbūlānulepanaiḥ|| 44 ||
+10.41.45,प्राह नः सार्थकं जन्म पावितं च कुलं प्रभो ।पितृदेवर्षयो मह्यं तुष्टा ह्यागमनेन वाम् ॥ ४५ ॥,prāha naḥ sārthakaṃ janma pāvitaṃ ca kulaṃ prabho|pitṛdevarṣayo mahyaṃ tuṣṭā hyāgamanena vām|| 45 ||
+10.41.46,भवन्तौ किल विश्वस्य जगतः कारणं परम् ।अवतीर्णाविहांशेन क्षेमाय च भवाय च ॥ ४६ ॥,bhavantau kila viśvasya jagataḥ kāraṇaṃ param|avatīrṇāvihāṃśena kṣemāya ca bhavāya ca|| 46 ||
+10.41.47,न हि वां विषमा दृष्टिः सुहृदोर्जगदात्मनोः ।समयोः सर्वभूतेषु भजन्तं भजतोरपि ॥ ४७ ॥,na hi vāṃ viṣamā dṛṣṭiḥ suhṛdorjagadātmanoḥ|samayoḥ sarvabhūteṣu bhajantaṃ bhajatorapi|| 47 ||
+10.41.48,तावज्ञापयतं भृत्यं किमहं करवाणि वाम् ।पुंसोऽत्यनुग्रहो ह्येष भवद्भिः यन्नियुज्यते ॥ ४८ ॥,tāvajñāpayataṃ bhṛtyaṃ kimahaṃ karavāṇi vām|puṃso'tyanugraho hyeṣa bhavadbhiḥ yanniyujyate|| 48 ||
+10.41.49,इत्यभिप्रेत्य राजेन्द्र सुदामा प्रीतमानसः ।शस्तैः सुगन्धैः कुसुमैं माला विरचिता ददौ ॥ ४९ ॥,ityabhipretya rājendra sudāmā prītamānasaḥ|śastaiḥ sugandhaiḥ kusumaiṃ mālā viracitā dadau|| 49 ||
+10.41.50,ताभिः स्वलङ्कृतौ प्रीतौ कृष्णरामौ सहानुगौ ।प्रणताय प्रपन्नाय ददतुर्वरदौ वरान् ॥ ५० ॥,tābhiḥ svalaṅkṛtau prītau kṛṣṇarāmau sahānugau|praṇatāya prapannāya dadaturvaradau varān|| 50 ||
+10.41.51,सोऽपि वव्रेऽचलां भक्तिं तस्मिन् एवाखिलात्मनि ।तद्‍भक्तेषु च सौहार्दं भूतेषु च दयां पराम् ॥ ५१ ॥,so'pi vavre'calāṃ bhaktiṃ tasmin evākhilātmani|tad‍bhakteṣu ca sauhārdaṃ bhūteṣu ca dayāṃ parām|| 51 ||
+10.41.52,इति तस्मै वरं दत्त्वा श्रियं चान्वयवर्धिनीम् ।बलमायुर्यशः कान्तिं निर्जगाम सहाग्रजः ॥ ५२ ॥,iti tasmai varaṃ dattvā śriyaṃ cānvayavardhinīm|balamāyuryaśaḥ kāntiṃ nirjagāma sahāgrajaḥ|| 52 ||
+10.41.41,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे पुरप्रवेशो नाम एकचत्वारिंशोऽध्यायः ॥ ४१ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe purapraveśo nāma ekacatvāriṃśo'dhyāyaḥ|| 41 ||
+10.42.1,कुब्जायामनुग्रहः धनुषो भङ्गः मल्लशालासज्जीकरणं च ।श्रीशुक उवाच ।अथ व्रजन्राजपथेन माधवः ।स्त्रियं गृहीताङ्गविलेपभाजनाम् ।विलोक्य कुब्जां युवतीं वराननां ।पप्रच्छ यान्तीं प्��हसन् रसप्रदः ॥ १ ॥,kubjāyāmanugrahaḥ dhanuṣo bhaṅgaḥ mallaśālāsajjīkaraṇaṃ ca|śrīśuka uvāca|atha vrajanrājapathena mādhavaḥ|striyaṃ gṛhītāṅgavilepabhājanām|vilokya kubjāṃ yuvatīṃ varānanāṃ|papraccha yāntīṃ prahasan rasapradaḥ|| 1 ||
+10.42.2,का त्वं वरोर्वेतदु हानुलेपनं ।कस्याङ्गने वा कथयस्व साधु नः ।देह्यावयोरङ्गविलेपमुत्तमं ।श्रेयः ततस्ते न चिराद् भविष्यति ॥ २ ॥,kā tvaṃ varorvetadu hānulepanaṃ|kasyāṅgane vā kathayasva sādhu naḥ|dehyāvayoraṅgavilepamuttamaṃ|śreyaḥ tataste na cirād bhaviṣyati|| 2 ||
+10.42.3,सैरन्ध्रि उवाच ।दास्यस्म्यहं सुन्दर कंससम्मता ।त्रिवक्रनामा ह्यनुलेपकर्मणि ।मद्‍भावितं भोजपतेरतिप्रियं ।विना युवां कोऽन्यतमस्तदर्हति ॥ ३ ॥,sairandhri uvāca|dāsyasmyahaṃ sundara kaṃsasammatā|trivakranāmā hyanulepakarmaṇi|mad‍bhāvitaṃ bhojapateratipriyaṃ|vinā yuvāṃ ko'nyatamastadarhati|| 3 ||
+10.42.4,रूपपेशलमाधुर्य हसितालापवीक्षितैः ।धर्षितात्मा ददौ सान्द्रं उभयोरनुलेपनम् ॥ ४ ॥,rūpapeśalamādhurya hasitālāpavīkṣitaiḥ|dharṣitātmā dadau sāndraṃ ubhayoranulepanam|| 4 ||
+10.42.5,ततस्तावङ्गरागेण स्ववर्णेतरशोभिना ।सम्प्राप्तपरभागेन शुशुभातेऽनुरञ्जितौ ॥ ५ ॥,tatastāvaṅgarāgeṇa svavarṇetaraśobhinā|samprāptaparabhāgena śuśubhāte'nurañjitau|| 5 ||
+10.42.6,प्रसन्नो भगवान् कुब्जां त्रिवक्रां रुचिराननाम् ।ऋज्वीं कर्तुं मनश्चक्रे दर्शयन् दर्शने फलम् ॥ ६ ॥,prasanno bhagavān kubjāṃ trivakrāṃ rucirānanām|ṛjvīṃ kartuṃ manaścakre darśayan darśane phalam|| 6 ||
+10.42.7,पद्‍भ्यामाक्रम्य प्रपदे द्र्यङ्गुल्युत्तान पाणिना ।प्रगृह्य चिबुकेऽध्यात्मं उदनीनमदच्युतः ॥ ७ ॥,pad‍bhyāmākramya prapade dryaṅgulyuttāna pāṇinā|pragṛhya cibuke'dhyātmaṃ udanīnamadacyutaḥ|| 7 ||
+10.42.8,सा तदर्जुसमानाङ्गी बृहच्छ्रोणिपयोधरा ।मुकुन्दस्पर्शनात् सद्यो बभूव प्रमदोत्तमा ॥ ८ ॥,sā tadarjusamānāṅgī bṛhacchroṇipayodharā|mukundasparśanāt sadyo babhūva pramadottamā|| 8 ||
+10.42.9,ततो रूपगुणौदार्य संपन्ना प्राह केशवम् ।उत्तरीयान् तमकृष्य स्मयन्ती जातहृच्छया ॥ ९ ॥,tato rūpaguṇaudārya saṃpannā prāha keśavam|uttarīyān tamakṛṣya smayantī jātahṛcchayā|| 9 ||
+10.42.10,एहि वीर गृहं यामो न त्वां त्यक्तुमिहोत्सहे ।त्वयोन्मथितचित्तायाः प्रसीद पुरुषर्षभ ॥ १० ॥,ehi vīra gṛhaṃ yāmo na tvāṃ tyaktumihotsahe|tvayonmathitacittāyāḥ prasīda puruṣarṣabha|| 10 ||
+10.42.11,एवं स्त्रिया याच्यमानः कृष्णो रामस्य पश्यतः ।मुखं वीक्ष्यानुगानां च प्रहसन् तामुवाच ह ॥ ११ ॥,evaṃ striyā yācyamānaḥ kṛṣṇo rāmasya paśyataḥ|mukhaṃ vīkṣyānugānāṃ ca prahasan tāmuvāca ha|| 11 ||
+10.42.12,एष्यामि ते गृहं सुभ्रु पुंसामाधिविकर्शनम् ।साधितार्थोऽगृहाणां नः पान्थानां त्वं परायणम् ॥ १२ ॥,eṣyāmi te gṛhaṃ subhru puṃsāmādhivikarśanam|sādhitārtho'gṛhāṇāṃ naḥ pānthānāṃ tvaṃ parāyaṇam|| 12 ||
+10.42.13,विसृज्य माध्व्या वाण्या तां व्रजन् मार्गे वणिक्पथैः ।नानोपायनताम्बूल स्रग्गन्धैः साग्रजोऽर्चितः ॥ १३ ॥,visṛjya mādhvyā vāṇyā tāṃ vrajan mārge vaṇikpathaiḥ|nānopāyanatāmbūla sraggandhaiḥ sāgrajo'rcitaḥ|| 13 ||
+10.42.14,तद्दर्शनस्मरक्षोभाद् आत्मानं नाविदन् स्त्रियः ।विस्रस्तवासःकबर वलया लेख्यमूर्तयः ॥ १४ ॥,taddarśanasmarakṣobhād ātmānaṃ nāvidan striyaḥ|visrastavāsaḥkabara valayā lekhyamūrtayaḥ|| 14 ||
+10.42.15,ततः पौरान् पृच्छमानो धनुषः स्थानमच्युतः ।तस्मिन् प्रविष्टो ददृशे धनुरैन्द्रं इवाद्‍भुतम् ॥ १५ ॥,tataḥ paurān pṛcchamāno dhanuṣaḥ sthānamacyutaḥ|tasmin praviṣṭo dadṛśe dhanuraindraṃ ivād‍bhutam|| 15 ||
+10.42.16,पुरुषैर्बहुभिर्गुप्तं अर्चितं परमर्द्धिमत् ।वार्यमाणो नृभिः कृष्णः प्रसह्य धनुराददे ॥ १६ ॥,puruṣairbahubhirguptaṃ arcitaṃ paramarddhimat|vāryamāṇo nṛbhiḥ kṛṣṇaḥ prasahya dhanurādade|| 16 ||
+10.42.17,करेण वामेन सलीलमुद्धृतं ।सज्यं च कृत्वा निमिषेण पश्यताम् ।नृणां विकृष्य प्रबभञ्ज मध्यतो ।यथेक्षुदण्डं मदकर्युरुक्रमः ॥ १७ ॥,kareṇa vāmena salīlamuddhṛtaṃ|sajyaṃ ca kṛtvā nimiṣeṇa paśyatām|nṛṇāṃ vikṛṣya prababhañja madhyato|yathekṣudaṇḍaṃ madakaryurukramaḥ|| 17 ||
+10.42.18,धनुषो भज्यमानस्य शब्दः खं रोदसी दिशः ।पूरयामास यं श्रुत्वा कंसस्त्रासमुपागमत् ॥ १८ ॥,dhanuṣo bhajyamānasya śabdaḥ khaṃ rodasī diśaḥ|pūrayāmāsa yaṃ śrutvā kaṃsastrāsamupāgamat|| 18 ||
+10.42.19,तद् रक्षिणः सानुचरं कुपिता आततायिनः ।गृहीतुकामा आवव्रुः गृह्यतां वध्यतामिति ॥ १९ ॥,tad rakṣiṇaḥ sānucaraṃ kupitā ātatāyinaḥ|gṛhītukāmā āvavruḥ gṛhyatāṃ vadhyatāmiti|| 19 ||
+10.42.20,अथ तान् दुरभिप्रायान् विलोक्य बलकेशवौ ।क्रुद्धौ धन्वन आदाय शकले तांश्च जघ्नतुः ॥ २० ॥,atha tān durabhiprāyān vilokya balakeśavau|kruddhau dhanvana ādāya śakale tāṃśca jaghnatuḥ|| 20 ||
+10.42.21,बलं च कंसप्रहितं हत्वा शालामुखात्ततः ।निष्क्रम्य चेरतुर्हृष्टौ निरीक्ष्य पुरसम्पदः ॥ २१ ॥,balaṃ ca kaṃsaprahitaṃ hatvā śālāmukhāttataḥ|niṣkramya ceraturhṛṣṭau nirīkṣya purasampadaḥ|| 21 ||
+10.42.22,तयोस्तदद्‍भुतं वीर्यं निशाम्य पुरवासिनः ।तेजः प्रागल्भ्यं रूपं च मेनिरे विबुधोत्तमौ ॥ २२ ॥,tayostadad‍bhutaṃ vīryaṃ niśāmya puravāsinaḥ|tejaḥ prāgalbhyaṃ rūpaṃ ca menire vibudhottamau|| 22 ||
+10.42.23,तयोर्विचरतोः स्वैरं आदित्योऽस्तमुपेयिवान् ।कृष्णरामौ वृतौ गोपैः पुराच्छकटमीयतुः ॥ २३ ॥,tayorvicaratoḥ svairaṃ ādityo'stamupeyivān|kṛṣṇarāmau vṛtau gopaiḥ purācchakaṭamīyatuḥ|| 23 ||
+10.42.24,गोप्यो मुकुन्दविगमे विरहातुरा या ।आशासताशिष ऋता मधुपुर्यभूवन् ।संपश्यतां पुरुषभूषणगात्रलक्ष्मीं ।हित्वेतरान् नु भजतश्चकमेऽयनं श्रीः ॥ २४ ॥,gopyo mukundavigame virahāturā yā|āśāsatāśiṣa ṛtā madhupuryabhūvan|saṃpaśyatāṃ puruṣabhūṣaṇagātralakṣmīṃ|hitvetarān nu bhajataścakame'yanaṃ śrīḥ|| 24 ||
+10.42.25,अवनिक्ताङ्घ्रियुगलौ भुक्त्वा क्षीरोपसेचनम् ।ऊषतुस्तां सुखं रात्रिं ज्ञात्वा कंसचिकीर्षितम् ॥ २५ ॥,avaniktāṅghriyugalau bhuktvā kṣīropasecanam|ūṣatustāṃ sukhaṃ rātriṃ jñātvā kaṃsacikīrṣitam|| 25 ||
+10.42.26,कंसस्तु धनुषो भङ्गं रक्षिणां स्वबलस्य च ।वधं निशम्य गोविन्द रामविक्रीडितं ��रम् ॥ २६ ॥,kaṃsastu dhanuṣo bhaṅgaṃ rakṣiṇāṃ svabalasya ca|vadhaṃ niśamya govinda rāmavikrīḍitaṃ param|| 26 ||
+10.42.27,दीर्घप्रजागरो भीतो दुर्निमित्तानि दुर्मतिः ।बहून्यचष्टोभयथा मृत्योर्दौत्यकराणि च ॥ २७ ॥,dīrghaprajāgaro bhīto durnimittāni durmatiḥ|bahūnyacaṣṭobhayathā mṛtyordautyakarāṇi ca|| 27 ||
+10.42.28,अदर्शनं स्वशिरसः प्रतिरूपे च सत्यपि ।असत्यपि द्वितीये च द्वैरूप्यं ज्योतिषां तथा ॥ २८ ॥,adarśanaṃ svaśirasaḥ pratirūpe ca satyapi|asatyapi dvitīye ca dvairūpyaṃ jyotiṣāṃ tathā|| 28 ||
+10.42.29,छिद्रप्रतीतिश्छायायां प्राणघोषानुपश्रुतिः ।स्वर्णप्रतीतिर्वृक्षेषु स्वपदानामदर्शनम् ॥ २९ ॥,chidrapratītiśchāyāyāṃ prāṇaghoṣānupaśrutiḥ|svarṇapratītirvṛkṣeṣu svapadānāmadarśanam|| 29 ||
+10.42.30,स्वप्ने प्रेतपरिष्वङ्गः खरयानं विषादनम् ।यायान्नलदमाल्येकः तैलाभ्यक्तो दिगम्बरः ॥ ३० ॥,svapne pretapariṣvaṅgaḥ kharayānaṃ viṣādanam|yāyānnaladamālyekaḥ tailābhyakto digambaraḥ|| 30 ||
+10.42.31,अन्यानि चेत्थं भूतानि स्वप्नजागरितानि च ।पश्यन् मरणसन्त्रस्तो निद्रां लेभे न चिन्तया ॥ ३१ ॥,anyāni cetthaṃ bhūtāni svapnajāgaritāni ca|paśyan maraṇasantrasto nidrāṃ lebhe na cintayā|| 31 ||
+10.42.32,व्युष्टायां निशि कौरव्य सूर्ये चाद्‍भ्यः समुत्थिते ।कारयामास वै कंसो मल्लक्रीडामहोत्सवम् ॥ ३२ ॥,vyuṣṭāyāṃ niśi kauravya sūrye cād‍bhyaḥ samutthite|kārayāmāsa vai kaṃso mallakrīḍāmahotsavam|| 32 ||
+10.42.33,आनर्चुः पुरुषा रङ्गं तूर्यभेर्यश्च जघ्निरे ।मञ्चाश्चालङ्कृताः स्रग्भिः पताकाचैलतोरणैः ॥ ३३ ॥,ānarcuḥ puruṣā raṅgaṃ tūryabheryaśca jaghnire|mañcāścālaṅkṛtāḥ sragbhiḥ patākācailatoraṇaiḥ|| 33 ||
+10.42.34,तेषु पौरा जानपदा ब्रह्मक्षत्रपुरोगमाः ।यथोपजोषं विविशू राजानश्च कृतासनाः ॥ ३४ ॥,teṣu paurā jānapadā brahmakṣatrapurogamāḥ|yathopajoṣaṃ viviśū rājānaśca kṛtāsanāḥ|| 34 ||
+10.42.35,कंसः परिवृतोऽमात्यै राजमञ्च उपाविशत् ।मण्डलेश्वरमध्यस्थो हृदयेन विदूयता ॥ ३५ ॥,kaṃsaḥ parivṛto'mātyai rājamañca upāviśat|maṇḍaleśvaramadhyastho hṛdayena vidūyatā|| 35 ||
+10.42.36,वाद्यमानेसु तूर्येषु मल्लतालोत्तरेषु च ।मल्लाः स्वलङ्कृताः दृप्ताः सोपाध्यायाः समाविशन् ॥ ३६ ॥,vādyamānesu tūryeṣu mallatālottareṣu ca|mallāḥ svalaṅkṛtāḥ dṛptāḥ sopādhyāyāḥ samāviśan|| 36 ||
+10.42.37,चाणूरो मुष्टिकः कूतः शलस्तोशल एव च ।त आसेदुरुपस्थानं वल्गुवाद्यप्रहर्षिताः ॥ ३७ ॥,cāṇūro muṣṭikaḥ kūtaḥ śalastośala eva ca|ta āsedurupasthānaṃ valguvādyapraharṣitāḥ|| 37 ||
+10.42.38,नन्दगोपादयो गोपा भोजराजसमाहुताः ।निवेदितोपायनास्ते एकस्मिन् मञ्च आविशन् ॥ ३८ ॥,nandagopādayo gopā bhojarājasamāhutāḥ|niveditopāyanāste ekasmin mañca āviśan|| 38 ||
+10.42.42,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे मल्लरङोपवर्णनं नाम द्विचत्वारिंशोऽध्यायः ॥ ४२ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe mallaraṅopavarṇanaṃ nāma dvicatvāriṃśo'dhyāyaḥ|| 42 ||
+10.43.1,कुवलयापीडवधः भगवतो मल्लशाखायां प्रवेशः चाणूरेणसह संवादश्च ।श्रीशुक उवाच ।अथ कृष्णश्च रामश्च कृतशौचौ परन्तप ।मल्लदुन्दुभिनिर्घोषं श्रुत्वा द्रष्टुमुपेयतुः ॥ १ ॥,kuvalayāpīḍavadhaḥ bhagavato mallaśākhāyāṃ praveśaḥ cāṇūreṇasaha saṃvādaśca|śrīśuka uvāca|atha kṛṣṇaśca rāmaśca kṛtaśaucau parantapa|malladundubhinirghoṣaṃ śrutvā draṣṭumupeyatuḥ|| 1 ||
+10.43.2,रङ्गद्वारं समासाद्य तस्मिन् नागमवस्थितम् ।अपश्यत्कुवलयापीडं कृष्णोऽम्बष्ठप्रचोदितम् ॥ २ ॥,raṅgadvāraṃ samāsādya tasmin nāgamavasthitam|apaśyatkuvalayāpīḍaṃ kṛṣṇo'mbaṣṭhapracoditam|| 2 ||
+10.43.3,बद्ध्वा परिकरं शौरिः समुह्य कुटिलालकान् ।उवाच हस्तिपं वाचा मेघनादगभीरया ॥ ३ ॥,baddhvā parikaraṃ śauriḥ samuhya kuṭilālakān|uvāca hastipaṃ vācā meghanādagabhīrayā|| 3 ||
+10.43.4,अम्बष्ठाम्बष्ठ मार्गं नौ देह्यपक्रम मा चिरम् ।नो चेत्सकुञ्जरं त्वाद्य नयामि यमसादनम् ॥ ४ ॥,ambaṣṭhāmbaṣṭha mārgaṃ nau dehyapakrama mā ciram|no cetsakuñjaraṃ tvādya nayāmi yamasādanam|| 4 ||
+10.43.5,एवं निर्भर्त्सितोऽम्बष्ठः कुपितः कोपितं गजम् ।चोदयामास कृष्णाय कालान्तक यमोपमम् ॥ ५ ॥,evaṃ nirbhartsito'mbaṣṭhaḥ kupitaḥ kopitaṃ gajam|codayāmāsa kṛṣṇāya kālāntaka yamopamam|| 5 ||
+10.43.6,करीन्द्रस्तमभिद्रुत्य करेण तरसाग्रहीत् ।कराद् विगलितः सोऽमुं निहत्याङ्घ्रिष्वलीयत ॥ ६ ॥,karīndrastamabhidrutya kareṇa tarasāgrahīt|karād vigalitaḥ so'muṃ nihatyāṅghriṣvalīyata|| 6 ||
+10.43.7,सङ्क्रुद्धस्तमचक्षाणो घ्राणदृष्टिः स केशवम् ।परामृशत् पुष्करेण स प्रसह्य विनिर्गतः ॥ ७ ॥,saṅkruddhastamacakṣāṇo ghrāṇadṛṣṭiḥ sa keśavam|parāmṛśat puṣkareṇa sa prasahya vinirgataḥ|| 7 ||
+10.43.8,पुच्छे प्रगृह्यातिबलं धनुषः पञ्चविंशतिम् ।विचकर्ष यथा नागं सुपर्ण इव लीलया ॥ ८ ॥,pucche pragṛhyātibalaṃ dhanuṣaḥ pañcaviṃśatim|vicakarṣa yathā nāgaṃ suparṇa iva līlayā|| 8 ||
+10.43.9,स पर्यावर्तमानेन सव्यदक्षिणतोऽच्युतः ।बभ्राम भ्राम्यमाणेन गोवत्सेनेव बालकः ॥ ९ ॥,sa paryāvartamānena savyadakṣiṇato'cyutaḥ|babhrāma bhrāmyamāṇena govatseneva bālakaḥ|| 9 ||
+10.43.10,ततोऽभिमखमभ्येत्य पाणिनाऽहत्य वारणम् ।प्राद्रवन् पातयामास स्पृश्यमानः पदे पदे ॥ १० ॥,tato'bhimakhamabhyetya pāṇinā'hatya vāraṇam|prādravan pātayāmāsa spṛśyamānaḥ pade pade|| 10 ||
+10.43.11,स धावन् क्रीडया भूमौ पतित्वा सहसोत्थितः ।तं मत्वा पतितं क्रुद्धो दन्ताभ्यां सोऽहनत् क्षितिम् ॥ ११ ॥,sa dhāvan krīḍayā bhūmau patitvā sahasotthitaḥ|taṃ matvā patitaṃ kruddho dantābhyāṃ so'hanat kṣitim|| 11 ||
+10.43.12,स्वविक्रमे प्रतिहते कुंजरेन्द्रोऽत्यमर्षितः ।चोद्यमानो महामात्रैः कृष्णमभ्यद्रवद् रुषा ॥ १२ ॥,svavikrame pratihate kuṃjarendro'tyamarṣitaḥ|codyamāno mahāmātraiḥ kṛṣṇamabhyadravad ruṣā|| 12 ||
+10.43.13,तमापतन्तमासाद्य भगवान् मधुसूदनः ।निगृह्य पाणिना हस्तं पातयामास भूतले ॥ १३ ॥,tamāpatantamāsādya bhagavān madhusūdanaḥ|nigṛhya pāṇinā hastaṃ pātayāmāsa bhūtale|| 13 ||
+10.43.14,पतितस्य पदाऽक्रम्य मृगेन्द्र इव लील���ा ।दन्तमुत्पाट्य तेनेभं हस्तिपांश्चाहनद्धरिः ॥ १४ ॥,patitasya padā'kramya mṛgendra iva līlayā|dantamutpāṭya tenebhaṃ hastipāṃścāhanaddhariḥ|| 14 ||
+10.43.15,मृतकं द्विपमुत्सृज्य दन्तपाणिः समाविशत् ।अंसन्यस्तविषाणोऽसृङ् मदबिन्दुभिरङ्कितः ।विरूढस्वेदकणिका वदनाम्बुरुहो बभौ ॥ १५ ॥,mṛtakaṃ dvipamutsṛjya dantapāṇiḥ samāviśat|aṃsanyastaviṣāṇo'sṛṅ madabindubhiraṅkitaḥ|virūḍhasvedakaṇikā vadanāmburuho babhau|| 15 ||
+10.43.16,वृतौ गोपैः कतिपयैः बलदेवजनार्दनौ ।रङ्गं विविशतू राजन् गजदन्तवरायुधौ ॥ १६ ॥,vṛtau gopaiḥ katipayaiḥ baladevajanārdanau|raṅgaṃ viviśatū rājan gajadantavarāyudhau|| 16 ||
+10.43.17,मल्लानामशनिर्नृणां नरवरः ।स्त्रीणां स्मरो मूर्तिमान् ।गोपानां स्वजनोऽसतां क्षितिभुजां ।शास्ता स्वपित्रोः शिशुः ।मृत्युर्भोजपतेर्विराडविदुषां ।तत्त्वं परं योगिनां ।वृष्णीनां परदेवतेति विदितो ।रङ्गं गतः साग्रजः ॥ १७ ॥,mallānāmaśanirnṛṇāṃ naravaraḥ|strīṇāṃ smaro mūrtimān|gopānāṃ svajano'satāṃ kṣitibhujāṃ|śāstā svapitroḥ śiśuḥ|mṛtyurbhojapatervirāḍaviduṣāṃ|tattvaṃ paraṃ yogināṃ|vṛṣṇīnāṃ paradevateti vidito|raṅgaṃ gataḥ sāgrajaḥ|| 17 ||
+10.43.18,हतं कुवलयापीडं दृष्ट्वा तावपि दुर्जयौ ।कंसो मनस्व्यपि तदा भृशमुद्विविजे नृप ॥ १८ ॥,hataṃ kuvalayāpīḍaṃ dṛṣṭvā tāvapi durjayau|kaṃso manasvyapi tadā bhṛśamudvivije nṛpa|| 18 ||
+10.43.19,तौ रेजतू रङ्गगतौ महाभुजौ ।विचित्रवेषाभरणस्रगम्बरौ ।यथा नटावुत्तमवेषधारिणौ ।मनः क्षिपन्तौ प्रभया निरीक्षताम् ॥ १९ ॥,tau rejatū raṅgagatau mahābhujau|vicitraveṣābharaṇasragambarau|yathā naṭāvuttamaveṣadhāriṇau|manaḥ kṣipantau prabhayā nirīkṣatām|| 19 ||
+10.43.20,निरीक्ष्य तावुत्तमपूरुषौ जना ।मञ्चस्थिता नागरराष्ट्रका नृप ।प्रहर्षवेगोत्कलितेक्षणाननाः ।पपुर्न तृप्ता नयनैस्तदाननम् ॥ २० ॥,nirīkṣya tāvuttamapūruṣau janā|mañcasthitā nāgararāṣṭrakā nṛpa|praharṣavegotkalitekṣaṇānanāḥ|papurna tṛptā nayanaistadānanam|| 20 ||
+10.43.21,पिबन्त इव चक्षुर्भ्यां लिहन्त इव जिह्वया ।जिघ्रन्त इव नासाभ्यां श्लिष्यन्त इव बाहुभिः ॥ २१ ॥,pibanta iva cakṣurbhyāṃ lihanta iva jihvayā|jighranta iva nāsābhyāṃ śliṣyanta iva bāhubhiḥ|| 21 ||
+10.43.22,ऊचुः परस्परं ते वै यथादृष्टं यथाश्रुतम् ।तद् रूपगुणमाधुर्य प्रागल्भ्यस्मारिता इव ॥ २२ ॥,ūcuḥ parasparaṃ te vai yathādṛṣṭaṃ yathāśrutam|tad rūpaguṇamādhurya prāgalbhyasmāritā iva|| 22 ||
+10.43.23,एतौ भगवतः साक्षात् हरेर्नारायणस्य हि ।अवतीर्णाविहांशेन वसुदेवस्य वेश्मनि ॥ २३ ॥,etau bhagavataḥ sākṣāt harernārāyaṇasya hi|avatīrṇāvihāṃśena vasudevasya veśmani|| 23 ||
+10.43.24,एष वै किल देवक्यां जातो नीतश्च गोकुलम् ।कालमेतं वसन् गूढो ववृधे नन्दवेश्मनि ॥ २४ ॥,eṣa vai kila devakyāṃ jāto nītaśca gokulam|kālametaṃ vasan gūḍho vavṛdhe nandaveśmani|| 24 ||
+10.43.25,पूतनानेन नीतान्तं चक्रवातश्च दानवः ।अर्जुनौ गुह्यकः केशी धेनुकोऽन्ये च तद्विधाः ॥ २५ ॥,pūtanānena nītāntaṃ cakravātaśca dānavaḥ|arjunau guhyakaḥ keśī dhenuko'nye ca tadvidhāḥ|| 25 ||
+10.43.26,गावः सपाला एतेन दावाग्नेः परिमोचिताः ।कालियो दमितः सर्प इन्द्रश्च विमदः कृतः ॥ २६ ॥,gāvaḥ sapālā etena dāvāgneḥ parimocitāḥ|kāliyo damitaḥ sarpa indraśca vimadaḥ kṛtaḥ|| 26 ||
+10.43.27,सप्ताहमेकहस्तेन धृतोऽद्रिप्रवरोऽमुना ।वर्षवाताशनिभ्यश्च परित्रातं च गोकुलम् ॥ २७ ॥,saptāhamekahastena dhṛto'dripravaro'munā|varṣavātāśanibhyaśca paritrātaṃ ca gokulam|| 27 ||
+10.43.28,गोप्योऽस्य नित्यमुदित हसितप्रेक्षणं मुखम् ।पश्यन्त्यो विविधांस्तापान् तरन्ति स्माश्रमं मुदा ॥ २८ ॥,gopyo'sya nityamudita hasitaprekṣaṇaṃ mukham|paśyantyo vividhāṃstāpān taranti smāśramaṃ mudā|| 28 ||
+10.43.29,वदन्त्यनेन वंशोऽयं यदोः सुबहुविश्रुतः ।श्रियं यशो महत्वं च लप्स्यते परिरक्षितः ॥ २९ ॥,vadantyanena vaṃśo'yaṃ yadoḥ subahuviśrutaḥ|śriyaṃ yaśo mahatvaṃ ca lapsyate parirakṣitaḥ|| 29 ||
+10.43.30,अयं चास्याग्रजः श्रीमान् रामः कमललोचनः ।प्रलम्बो निहतो येन वत्सको ये बकादयः ॥ ३० ॥,ayaṃ cāsyāgrajaḥ śrīmān rāmaḥ kamalalocanaḥ|pralambo nihato yena vatsako ye bakādayaḥ|| 30 ||
+10.43.31,जनेष्वेवं ब्रुवाणेषु तूर्येषु निनदत्सु च ।कृष्णरामौ समाभाष्य चाणूरो वाक्यमब्रवीत् ॥ ३१ ॥,janeṣvevaṃ bruvāṇeṣu tūryeṣu ninadatsu ca|kṛṣṇarāmau samābhāṣya cāṇūro vākyamabravīt|| 31 ||
+10.43.32,हे नन्दसूनो हे राम भवन्तौ वीरसंमतौ ।नियुद्धकुशलौ श्रुत्वा राज्ञाऽहूतौ दिदृक्षुणा ॥ ३२ ॥,he nandasūno he rāma bhavantau vīrasaṃmatau|niyuddhakuśalau śrutvā rājñā'hūtau didṛkṣuṇā|| 32 ||
+10.43.33,प्रियं राज्ञः प्रकुर्वत्यः श्रेयो विन्दन्ति वै प्रजाः ।मनसा कर्मणा वाचा विपरीत मतोऽन्यथा ॥ ३३ ॥,priyaṃ rājñaḥ prakurvatyaḥ śreyo vindanti vai prajāḥ|manasā karmaṇā vācā viparīta mato'nyathā|| 33 ||
+10.43.34,नित्यं प्रमुदिता गोपा वत्सपाला यथा स्फुटम् ।वनेषु मल्लयुद्धेन क्रीडन्तश्चारयन्ति गाः ॥ ३४ ॥,nityaṃ pramuditā gopā vatsapālā yathā sphuṭam|vaneṣu mallayuddhena krīḍantaścārayanti gāḥ|| 34 ||
+10.43.35,तस्माद् राज्ञः प्रियं यूयं वयं च करवाम हे ।भूतानि नः प्रसीदन्ति सर्वभूतमयो नृपः ॥ ३५ ॥,tasmād rājñaḥ priyaṃ yūyaṃ vayaṃ ca karavāma he|bhūtāni naḥ prasīdanti sarvabhūtamayo nṛpaḥ|| 35 ||
+10.43.36,तन्निशम्याब्रवीत् कृष्णो देशकालोचितं वचः ।नियुद्धमात्मनोऽभीष्टं मन्यमानोऽभिनन्द्य च ॥ ३६ ॥,tanniśamyābravīt kṛṣṇo deśakālocitaṃ vacaḥ|niyuddhamātmano'bhīṣṭaṃ manyamāno'bhinandya ca|| 36 ||
+10.43.37,प्रजा भोजपतेरस्य वयं चापि वनेचराः ।करवाम प्रियं नित्यं तन्नः परमनुग्रहः ॥ ३७ ॥,prajā bhojapaterasya vayaṃ cāpi vanecarāḥ|karavāma priyaṃ nityaṃ tannaḥ paramanugrahaḥ|| 37 ||
+10.43.38,बाला वयं तुल्यबलैः क्रीडिष्यामो यथोचितम् ।भवेन्नियुद्धं माधर्मः स्पृशेन्मल्ल सभासदः ॥ ३८ ॥,bālā vayaṃ tulyabalaiḥ krīḍiṣyāmo yathocitam|bhavenniyuddhaṃ mādharmaḥ spṛśenmalla sabhāsadaḥ|| 38 ||
+10.43.39,चाणूर उवाच ।न बालो न किशोरस्त्वं बलश्च बलिनां वरः ।लीलयेभो हतो येन सहस्रद्विपसत्त्वभृत् ॥ ३९ ॥,cāṇūra uvāca|na bālo na kiśorastva��� balaśca balināṃ varaḥ|līlayebho hato yena sahasradvipasattvabhṛt|| 39 ||
+10.43.40,तस्माद् भवद्‍भ्यां बलिभिः योद्धव्यं नानयोऽत्र वै ।मयि विक्रम वार्ष्णेय बलेन सह मुष्टिकः ॥ ४० ॥,tasmād bhavad‍bhyāṃ balibhiḥ yoddhavyaṃ nānayo'tra vai|mayi vikrama vārṣṇeya balena saha muṣṭikaḥ|| 40 ||
+10.43.43,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे कुवलयापीडवधो नाम त्रिचत्वारिंशोऽध्यायः ॥ ४३ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe kuvalayāpīḍavadho nāma tricatvāriṃśo'dhyāyaḥ|| 43 ||
+10.44.1,चाणूरमुष्टिकादीनां मल्लानां निधनं कंसस्य वधश्च ।श्रीशुक उवाच ।एवं चर्चितसङ्कल्पो भगवान् मधुसूदनः ।आससादाथ चणूरं मुष्टिकं रोहिणीसुतः ॥ १ ॥,cāṇūramuṣṭikādīnāṃ mallānāṃ nidhanaṃ kaṃsasya vadhaśca|śrīśuka uvāca|evaṃ carcitasaṅkalpo bhagavān madhusūdanaḥ|āsasādātha caṇūraṃ muṣṭikaṃ rohiṇīsutaḥ|| 1 ||
+10.44.2,हस्ताभ्यां हस्तयोर्बद्ध्वा पद्‍भ्यामेव च पादयोः ।विचकर्षतुरन्योन्यं प्रसह्य विजिगीषया ॥ २ ॥,hastābhyāṃ hastayorbaddhvā pad‍bhyāmeva ca pādayoḥ|vicakarṣaturanyonyaṃ prasahya vijigīṣayā|| 2 ||
+10.44.3,अरत्‍नी द्वे अरत्‍निभ्यां जानुभ्यां चैव जानुनी ।शिरः शीर्ष्णोरसोरस्तौ अन्योन्यं अभिजघ्नतुः ॥ ३ ॥,arat‍nī dve arat‍nibhyāṃ jānubhyāṃ caiva jānunī|śiraḥ śīrṣṇorasorastau anyonyaṃ abhijaghnatuḥ|| 3 ||
+10.44.4,परिभ्रामणविक्षेप परिरम्भावपातनैः ।उत्सर्पणापसर्पणैः चान्योन्यं प्रत्यरुन्धताम् ॥ ४ ॥,paribhrāmaṇavikṣepa parirambhāvapātanaiḥ|utsarpaṇāpasarpaṇaiḥ cānyonyaṃ pratyarundhatām|| 4 ||
+10.44.5,उत्थापनैरुन्नयनैः चालनैः स्थापनैरपि ।परस्परं जिगीषन्तौ अपचक्रतुरात्मनः ॥ ५ ॥,utthāpanairunnayanaiḥ cālanaiḥ sthāpanairapi|parasparaṃ jigīṣantau apacakraturātmanaḥ|| 5 ||
+10.44.6,तद्‍बलाबलवद् युद्धं समेताः सर्वयोषितः ।ऊचुः परस्परं राजन् सानुकम्पा वरूथशः ॥ ६ ॥,tad‍balābalavad yuddhaṃ sametāḥ sarvayoṣitaḥ|ūcuḥ parasparaṃ rājan sānukampā varūthaśaḥ|| 6 ||
+10.44.7,महानयं बताधर्म एषां राजसभासदाम् ।ये बलाबलवद् युद्धं राज्ञोऽन्विच्छन्ति पश्यतः ॥ ७ ॥,mahānayaṃ batādharma eṣāṃ rājasabhāsadām|ye balābalavad yuddhaṃ rājño'nvicchanti paśyataḥ|| 7 ||
+10.44.8,क्व वज्रसारसर्वाङ्गौ मल्लौ शैलेन्द्रसन्निभौ ।क्व चातिसुकुमाराङ्गौ किशोरौ नाप्तयौवनौ ॥ ८ ॥,kva vajrasārasarvāṅgau mallau śailendrasannibhau|kva cātisukumārāṅgau kiśorau nāptayauvanau|| 8 ||
+10.44.9,धर्मव्यतिक्रमो ह्यस्य समाजस्य ध्रुवं भवेत् ।यत्राधर्मः समुत्तिष्ठेत् न स्थेयं तत्र कर्हिचित् ॥ ९ ॥,dharmavyatikramo hyasya samājasya dhruvaṃ bhavet|yatrādharmaḥ samuttiṣṭhet na stheyaṃ tatra karhicit|| 9 ||
+10.44.10,न सभां प्रविशेत् प्राज्ञः सभ्यदोषान् अनुस्मरन् ।अब्रुवन् विब्रुवन्नज्ञो नरः किल्बिषमश्नुते ॥ १० ॥,na sabhāṃ praviśet prājñaḥ sabhyadoṣān anusmaran|abruvan vibruvannajño naraḥ kilbiṣamaśnute|| 10 ||
+10.44.11,वल्गतः शत्रुमभितः कृष्णस्य वदनाम्बुजम् ।वीक्ष्यतां श्रमवार्���ुप्तं पद्मकोशमिवाम्बुभिः ॥ ११ ॥,valgataḥ śatrumabhitaḥ kṛṣṇasya vadanāmbujam|vīkṣyatāṃ śramavāryuptaṃ padmakośamivāmbubhiḥ|| 11 ||
+10.44.12,किं न पश्यत रामस्य मुखमाताम्रलोचनम् ।मुष्टिकं प्रति सामर्षं हाससंरम्भशोभितम् ॥ १२ ॥,kiṃ na paśyata rāmasya mukhamātāmralocanam|muṣṭikaṃ prati sāmarṣaṃ hāsasaṃrambhaśobhitam|| 12 ||
+10.44.13,पुण्या बत व्रजभुवो यदयं नृलिङ्ग ।गूढः पुराणपुरुषो वनचित्रमाल्यः ।गाः पालयन्सहबलः क्वणयंश्च वेणुं ।विक्रीदयाञ्चति गिरित्ररमार्चिताङ्घ्रिः ॥ १३ ॥,puṇyā bata vrajabhuvo yadayaṃ nṛliṅga|gūḍhaḥ purāṇapuruṣo vanacitramālyaḥ|gāḥ pālayansahabalaḥ kvaṇayaṃśca veṇuṃ|vikrīdayāñcati giritraramārcitāṅghriḥ|| 13 ||
+10.44.14,गोप्यस्तपः किमचरन् यदमुष्य रूपं ।लावण्यसारमसमोर्ध्वमनन्यसिद्धम् ।दृग्भिः पिबन्त्यनुसवाभिनवं दुरापम् ।एकान्तधाम यशसः श्रीय ऐश्वरस्य ॥ १४ ॥,gopyastapaḥ kimacaran yadamuṣya rūpaṃ|lāvaṇyasāramasamordhvamananyasiddham|dṛgbhiḥ pibantyanusavābhinavaṃ durāpam|ekāntadhāma yaśasaḥ śrīya aiśvarasya|| 14 ||
+10.44.15,या दोहनेऽवहनने मथनोपलेप ।प्रेङ्खेङ्खनार्भरुदितोक्षणमार्जनादौ ।गायन्ति चैनमनुरक्तधियोऽश्रुकण्ठ्यो ।धन्या व्रजस्त्रिय उरुक्रमचित्तयानाः ॥ १५ ॥,yā dohane'vahanane mathanopalepa|preṅkheṅkhanārbharuditokṣaṇamārjanādau|gāyanti cainamanuraktadhiyo'śrukaṇṭhyo|dhanyā vrajastriya urukramacittayānāḥ|| 15 ||
+10.44.16,प्रातर्व्रजाद् व्रजत आविशतश्च सायं ।गोभिः समं क्वणयतोऽस्य निशम्य वेणुम् ।निर्गम्य तूर्णमबलाः पथि भूरिपुण्याः ।पश्यन्ति सस्मितमुखं सदयावलोकम् ॥ १६ ॥,prātarvrajād vrajata āviśataśca sāyaṃ|gobhiḥ samaṃ kvaṇayato'sya niśamya veṇum|nirgamya tūrṇamabalāḥ pathi bhūripuṇyāḥ|paśyanti sasmitamukhaṃ sadayāvalokam|| 16 ||
+10.44.17,एवं प्रभाषमाणासु स्त्रीषु योगेश्वरो हरिः ।शत्रुं हन्तुं मनश्चक्रे भगवान् भरतर्षभ ॥ १७ ॥,evaṃ prabhāṣamāṇāsu strīṣu yogeśvaro hariḥ|śatruṃ hantuṃ manaścakre bhagavān bharatarṣabha|| 17 ||
+10.44.18,सभयाः स्त्रीगिरः श्रुत्वा पुत्रस्नेहशुचाऽतुरौ ।पितरौ अन्वतप्येतां पुत्रयोरबुधौ बलम् ॥ १८ ॥,sabhayāḥ strīgiraḥ śrutvā putrasnehaśucā'turau|pitarau anvatapyetāṃ putrayorabudhau balam|| 18 ||
+10.44.19,तैस्तैर्नियुद्धविधिभिः विविधैरच्युतेतरौ ।युयुधाते यथान्योन्यं तथैव बलमुष्टिकौ ॥ १९ ॥,taistairniyuddhavidhibhiḥ vividhairacyutetarau|yuyudhāte yathānyonyaṃ tathaiva balamuṣṭikau|| 19 ||
+10.44.20,भगवद्‍गात्रनिष्पातैः वज्रनीष्पेषनिष्ठुरैः ।चाणूरो भज्यमानाङ्गो मुहुर्ग्लानिमवाप ह ॥ २० ॥,bhagavad‍gātraniṣpātaiḥ vajranīṣpeṣaniṣṭhuraiḥ|cāṇūro bhajyamānāṅgo muhurglānimavāpa ha|| 20 ||
+10.44.21,स श्येनवेग उत्पत्य मुष्टीकृत्य करावुभौ ।भगवन्तं वासुदेवं क्रुद्धो वक्षस्यबाधत ॥ २१ ॥,sa śyenavega utpatya muṣṭīkṛtya karāvubhau|bhagavantaṃ vāsudevaṃ kruddho vakṣasyabādhata|| 21 ||
+10.44.22,नाचलत् तत्प्रहारेण मालाहत इव द्विपः ।बाह्वोर्निगृह्य चाणूरं बहुशो भ्रामयन् हरिः ॥ २२ ॥,nācalat tatprahāreṇa mālāhata iva dvipaḥ|bāhvornig��hya cāṇūraṃ bahuśo bhrāmayan hariḥ|| 22 ||
+10.44.23,भूपृष्ठे पोथयामास तरसा क्षीण जीवितम् ।विस्रस्ताकल्पकेशस्रग् इन्द्रध्वज इवापतत् ॥ २३ ॥,bhūpṛṣṭhe pothayāmāsa tarasā kṣīṇa jīvitam|visrastākalpakeśasrag indradhvaja ivāpatat|| 23 ||
+10.44.24,तथैव मुष्टिकः पूर्वं स्वमुष्ट्याभिहतेन वै ।बलभद्रेण बलिना तलेनाभिहतो भृशम् ॥ २४ ॥,tathaiva muṣṭikaḥ pūrvaṃ svamuṣṭyābhihatena vai|balabhadreṇa balinā talenābhihato bhṛśam|| 24 ||
+10.44.25,प्रवेपितः स रुधिरं उद्वमन् मुखतोऽर्दितः ।व्यसुः पपातोर्व्युपस्थे वाताहत इवाङ्घ्रिपः ॥ २५ ॥,pravepitaḥ sa rudhiraṃ udvaman mukhato'rditaḥ|vyasuḥ papātorvyupasthe vātāhata ivāṅghripaḥ|| 25 ||
+10.44.26,ततः कूटमनुप्राप्तं रामः प्रहरतां वरः ।अवधीत् लीलया राजन् सावज्ञं वाममुष्टिना ॥ २६ ॥,tataḥ kūṭamanuprāptaṃ rāmaḥ praharatāṃ varaḥ|avadhīt līlayā rājan sāvajñaṃ vāmamuṣṭinā|| 26 ||
+10.44.27,तर्ह्येव हि शलः कृष्ण प्रपदाहतशीर्षकः ।द्विधा विदीर्णस्तोशलक उभावपि निपेततुः ॥ २७ ॥,tarhyeva hi śalaḥ kṛṣṇa prapadāhataśīrṣakaḥ|dvidhā vidīrṇastośalaka ubhāvapi nipetatuḥ|| 27 ||
+10.44.28,चाणूरे मुष्टिके कूटे शले तोशलके हते ।शेषाः प्रदुद्रुवुर्मल्लाः सर्वे प्राणपरीप्सवः ॥ २८ ॥,cāṇūre muṣṭike kūṭe śale tośalake hate|śeṣāḥ pradudruvurmallāḥ sarve prāṇaparīpsavaḥ|| 28 ||
+10.44.29,गोपान् वयस्यान् आकृष्य तैः संसृज्य विजह्रतुः ।वाद्यमानेषु तूर्येषु वल्गन्तौ रुतनूपुरौ ॥ २९ ॥,gopān vayasyān ākṛṣya taiḥ saṃsṛjya vijahratuḥ|vādyamāneṣu tūryeṣu valgantau rutanūpurau|| 29 ||
+10.44.30,जनाः प्रजहृषुः सर्वे कर्मणा रामकृष्णयोः ।ऋते कंसं विप्रमुख्याः साधवः साधु साध्विति ॥ ३० ॥,janāḥ prajahṛṣuḥ sarve karmaṇā rāmakṛṣṇayoḥ|ṛte kaṃsaṃ vipramukhyāḥ sādhavaḥ sādhu sādhviti|| 30 ||
+10.44.31,हतेषु मल्लवर्येषु विद्रुतेषु च भोजराट् ।न्यवारयत् स्वतूर्याणि वाक्यं चेदमुवाच ह ॥ ३१ ॥,hateṣu mallavaryeṣu vidruteṣu ca bhojarāṭ|nyavārayat svatūryāṇi vākyaṃ cedamuvāca ha|| 31 ||
+10.44.32,निःसारयत दुर्वृत्तौ वसुदेवात्मजौ पुरात् ।धनं हरत गोपानां नन्दं बध्नीत दुर्मतिम् ॥ ३२ ॥,niḥsārayata durvṛttau vasudevātmajau purāt|dhanaṃ harata gopānāṃ nandaṃ badhnīta durmatim|| 32 ||
+10.44.33,वसुदेवस्तु दुर्मेधा हन्यतामाश्वसत्तमः ।उग्रसेनः पिता चापि सानुगः परपक्षगः ॥ ३३ ॥,vasudevastu durmedhā hanyatāmāśvasattamaḥ|ugrasenaḥ pitā cāpi sānugaḥ parapakṣagaḥ|| 33 ||
+10.44.34,एवं विकत्थमाने वै कंसे प्रकुपितोऽव्ययः ।लघिम्नोत्पत्य तरसा मञ्चमुत्तुङ्गमारुहत् ॥ ३४ ॥,evaṃ vikatthamāne vai kaṃse prakupito'vyayaḥ|laghimnotpatya tarasā mañcamuttuṅgamāruhat|| 34 ||
+10.44.35,तं आविशन्तमालोक्य मृत्युमात्मन आसनात् ।मनस्वी सहसोत्थाय जगृहे सोऽसिचर्मणी ॥ ३५ ॥,taṃ āviśantamālokya mṛtyumātmana āsanāt|manasvī sahasotthāya jagṛhe so'sicarmaṇī|| 35 ||
+10.44.36,तं खड्गपाणिं विचरन्तमाशु ।श्येनं यथा दक्षिणसव्यमम्बरे ।समग्रहीद् दुर्विषहोग्रतेजा ।यथोरगं तार्क्ष्यसुतः प्रसह्य ॥ ३६ ॥,taṃ khaḍgapā��iṃ vicarantamāśu|śyenaṃ yathā dakṣiṇasavyamambare|samagrahīd durviṣahogratejā|yathoragaṃ tārkṣyasutaḥ prasahya|| 36 ||
+10.44.37,प्रगृह्य केशेषु चलत्किरीतं ।निपात्य रङ्गोपरि तुङ्गमञ्चात् ।तस्योपरिष्टात् स्वत्स्वयमब्जनाभः ।पपात विश्वाश्रय आत्मतन्त्रः ॥ ३७ ॥,pragṛhya keśeṣu calatkirītaṃ|nipātya raṅgopari tuṅgamañcāt|tasyopariṣṭāt svatsvayamabjanābhaḥ|papāta viśvāśraya ātmatantraḥ|| 37 ||
+10.44.38,तं सम्परेतं विचकर्ष भूमौ ।हरिर्यथेभं जगतो विपश्यतः ।हा हेति शब्दः सुमहान् तदाभूद् ।उदीरितः सर्वजनैर्नरेन्द्र ॥ ३८ ॥,taṃ samparetaṃ vicakarṣa bhūmau|hariryathebhaṃ jagato vipaśyataḥ|hā heti śabdaḥ sumahān tadābhūd|udīritaḥ sarvajanairnarendra|| 38 ||
+10.44.39,स नित्यदोद्विग्नधिया तमीश्वरं ।पिबन् वदन् वा विचरन् स्वपन्श्वसन् ।ददर्श चक्रायुधमग्रतो यतः ।तदेव रूपं दुरवापमाप ॥ ३९ ॥,sa nityadodvignadhiyā tamīśvaraṃ|piban vadan vā vicaran svapanśvasan|dadarśa cakrāyudhamagrato yataḥ|tadeva rūpaṃ duravāpamāpa|| 39 ||
+10.44.40,तस्यानुजा भ्रातरोऽष्टौ कंकन्यग्रोधकादयः ।अभ्यधावन् अतिक्रुद्धा भ्रातुर्निर्वेशकारिणः ॥ ४० ॥,tasyānujā bhrātaro'ṣṭau kaṃkanyagrodhakādayaḥ|abhyadhāvan atikruddhā bhrāturnirveśakāriṇaḥ|| 40 ||
+10.44.41,तथातिरभसांस्तांस्तु संयत्तात् रोहिणीसुतः ।अहन् परिघमुद्यम्य पशूनिव मृगाधिपः ॥ ४१ ॥,tathātirabhasāṃstāṃstu saṃyattāt rohiṇīsutaḥ|ahan parighamudyamya paśūniva mṛgādhipaḥ|| 41 ||
+10.44.42,नेदुर्दुन्दुभयो व्योम्नि ब्रह्मेशाद्या विभूतयः ।पुष्पैः किरन्तस्तं प्रीताः शशंसुर्ननृतुः स्त्रियः ॥ ४२ ॥,nedurdundubhayo vyomni brahmeśādyā vibhūtayaḥ|puṣpaiḥ kirantastaṃ prītāḥ śaśaṃsurnanṛtuḥ striyaḥ|| 42 ||
+10.44.43,तेषां स्त्रियो महाराज सुहृन्मरणदुःखिताः ।तत्राभीयुर्विनिघ्नन्त्यः शीर्षाण्यश्रुविलोचनाः ॥ ४३ ॥,teṣāṃ striyo mahārāja suhṛnmaraṇaduḥkhitāḥ|tatrābhīyurvinighnantyaḥ śīrṣāṇyaśruvilocanāḥ|| 43 ||
+10.44.44,शयानान् न्वीरशय्यायां पतीन् आलिङ्ग्य शोचतीः ।विलेपुः सुस्वरं नार्यो विसृजन्त्यो मुहुः शुचः ॥ ४४ ॥,śayānān nvīraśayyāyāṃ patīn āliṅgya śocatīḥ|vilepuḥ susvaraṃ nāryo visṛjantyo muhuḥ śucaḥ|| 44 ||
+10.44.45,हा नाथ प्रिय धर्मज्ञ करुणानाथवत्सल ।त्वया हतेन निहता वयं ते सगृहप्रजाः ॥ ४५ ॥,hā nātha priya dharmajña karuṇānāthavatsala|tvayā hatena nihatā vayaṃ te sagṛhaprajāḥ|| 45 ||
+10.44.46,त्वया विरहिता पत्या पुरीयं पुरुषर्षभ ।न शोभते वयमिव निवृत्तोत्सवमङ्गला ॥ ४६ ॥,tvayā virahitā patyā purīyaṃ puruṣarṣabha|na śobhate vayamiva nivṛttotsavamaṅgalā|| 46 ||
+10.44.47,अनागसां त्वं भूतानां कृतवान् द्रोहमुल्बणम् ।तेनेमां भो दशां नीतो भूतध्रुक् को लभेत शम् ॥ ४७ ॥,anāgasāṃ tvaṃ bhūtānāṃ kṛtavān drohamulbaṇam|tenemāṃ bho daśāṃ nīto bhūtadhruk ko labheta śam|| 47 ||
+10.44.48,सर्वेषामिह भूतानां एष हि प्रभवाप्ययः ।गोप्ता च तदवध्यायी न क्वचित् सुखमेधते ॥ ४८ ॥,sarveṣāmiha bhūtānāṃ eṣa hi prabhavāpyayaḥ|goptā ca tadavadhyāyī na kvacit sukhamedhate|| 48 ||
+10.44.49,श्रीशुक उवाच ।राजयोषित आश्वास्य भग��ान् लोकभावनः ।यामाहुर्लौकिकीं संस्थां हतानां समकारयत् ॥ ४९ ॥,śrīśuka uvāca|rājayoṣita āśvāsya bhagavān lokabhāvanaḥ|yāmāhurlaukikīṃ saṃsthāṃ hatānāṃ samakārayat|| 49 ||
+10.44.50,मातरं पितरं चैव मोचयित्वाथ बन्धनात् ।कृष्णरामौ ववन्दाते शिरसा स्पृश्य पादयोः ॥ ५० ॥,mātaraṃ pitaraṃ caiva mocayitvātha bandhanāt|kṛṣṇarāmau vavandāte śirasā spṛśya pādayoḥ|| 50 ||
+10.44.51,देवकी वसुदेवश्च विज्ञाय जगदीश्वरौ ।कृतसंवन्दनौ पुत्रौ सस्वजाते न शङ्कितौ ॥ ५१ ॥,devakī vasudevaśca vijñāya jagadīśvarau|kṛtasaṃvandanau putrau sasvajāte na śaṅkitau|| 51 ||
+10.44.44,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे कंसवधो नाम चतुर्चत्वारिंशोऽध्यायः ॥ ४४ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe kaṃsavadho nāma caturcatvāriṃśo'dhyāyaḥ|| 44 ||
+10.45.1,वसुदेवदेवकी सान्त्वनम् उग्रसेनस्य राज्याभिषेकः रामकृष्णयोरुपनयनं विद्याध्ययनं गुरुर्मृतपुत्रस्यानयनं च ।अथ पञ्चचत्वारिंशोऽध्यायः ।श्रीशुक उवाच ।पितरावुपलब्धार्थौ विदित्वा पुरुषोत्तमः ।मा भूदिति निजां मायां ततान जनमोहिनीम् ॥ १ ॥,vasudevadevakī sāntvanam ugrasenasya rājyābhiṣekaḥ rāmakṛṣṇayorupanayanaṃ vidyādhyayanaṃ gururmṛtaputrasyānayanaṃ ca|atha pañcacatvāriṃśo'dhyāyaḥ|śrīśuka uvāca|pitarāvupalabdhārthau viditvā puruṣottamaḥ|mā bhūditi nijāṃ māyāṃ tatāna janamohinīm|| 1 ||
+10.45.2,उवाच पितरावेत्य साग्रजः सात्वर्षभः ।प्रश्रयावनतः प्रीणन्नम्ब तातेति सादरम् ॥ २ ॥,uvāca pitarāvetya sāgrajaḥ sātvarṣabhaḥ|praśrayāvanataḥ prīṇannamba tāteti sādaram|| 2 ||
+10.45.3,नास्मत्तो युवयोस्तात नित्योत्कण्ठितयोरपि ।बाल्यपौगण्डकैशोराः पुत्राभ्यामभवन्क्वचित् ॥ ३ ॥,nāsmatto yuvayostāta nityotkaṇṭhitayorapi|bālyapaugaṇḍakaiśorāḥ putrābhyāmabhavankvacit|| 3 ||
+10.45.4,न लब्धो दैवहतयोर्वासो नौ भवदन्तिके ।यां बालाः पितृगेहस्था विन्दन्ते लालिता मुदम् ॥ ४ ॥,na labdho daivahatayorvāso nau bhavadantike|yāṃ bālāḥ pitṛgehasthā vindante lālitā mudam|| 4 ||
+10.45.5,सर्वार्थसम्भवो देहो जनितः पोषितो यतः ।न तयोर्याति निर्वेशं पित्रोर्मर्त्यः शतायुषा ॥ ५ ॥,sarvārthasambhavo deho janitaḥ poṣito yataḥ|na tayoryāti nirveśaṃ pitrormartyaḥ śatāyuṣā|| 5 ||
+10.45.6,यस्तयोरात्मजः कल्प आत्मना च धनेन च ।वृत्तिं न दद्यात्तं प्रेत्य स्वमांसं खादयन्ति हि ॥ ६ ॥,yastayorātmajaḥ kalpa ātmanā ca dhanena ca|vṛttiṃ na dadyāttaṃ pretya svamāṃsaṃ khādayanti hi|| 6 ||
+10.45.7,मातरं पितरं वृद्धं भार्यां साध्वीं सुतं शिशुम् ।गुरुं विप्रं प्रपन्नं च कल्पोऽबिभ्रच्छ्वसन्मृतः ॥ ७ ॥,mātaraṃ pitaraṃ vṛddhaṃ bhāryāṃ sādhvīṃ sutaṃ śiśum|guruṃ vipraṃ prapannaṃ ca kalpo'bibhracchvasanmṛtaḥ|| 7 ||
+10.45.8,तन्नावकल्पयोः कंसान्नित्यमुद्विग्नचेतसोः ।मोघमेते व्यतिक्रान्ता दिवसा वामनर्चतोः ॥ ८ ॥,tannāvakalpayoḥ kaṃsānnityamudvignacetasoḥ|moghamete vyatikrāntā divasā vāmanarcatoḥ|| 8 ||
+10.45.9,तत्क्षन्तुमर्हथस्तात मातर्न�� परतन्त्रयोः ।अकुर्वतोर्वां शुश्रूषां क्लिष्टयोर्दुर्हृदा भृशम् ॥ ९ ॥,tatkṣantumarhathastāta mātarnau paratantrayoḥ|akurvatorvāṃ śuśrūṣāṃ kliṣṭayordurhṛdā bhṛśam|| 9 ||
+10.45.10,श्रीशुक उवाच ।इति मायामनुष्यस्य हरेर्विश्वात्मनो गिरा ।मोहितावङ्कमारोप्य परिष्वज्यापतुर्मुदम् ॥ १० ॥,śrīśuka uvāca|iti māyāmanuṣyasya harerviśvātmano girā|mohitāvaṅkamāropya pariṣvajyāpaturmudam|| 10 ||
+10.45.11,सिञ्चन्तावश्रुधाराभिः स्नेहपाशेन चावृतौ ।न किञ्चिदूचतू राजन्बाष्पकण्ठौ विमोहितौ ॥ ११ ॥,siñcantāvaśrudhārābhiḥ snehapāśena cāvṛtau|na kiñcidūcatū rājanbāṣpakaṇṭhau vimohitau|| 11 ||
+10.45.12,एवमाश्वास्य पितरौ भगवान्देवकीसुतः ।मातामहं तूग्रसेनं यदूनामकरोन्नृपम् ॥ १२ ॥,evamāśvāsya pitarau bhagavāndevakīsutaḥ|mātāmahaṃ tūgrasenaṃ yadūnāmakaronnṛpam|| 12 ||
+10.45.13,आह चास्मान्महाराज प्रजाश्चाज्ञप्तुमर्हसि ।ययातिशापाद्यदुभिर्नासितव्यं नृपासने ॥ १३ ॥,āha cāsmānmahārāja prajāścājñaptumarhasi|yayātiśāpādyadubhirnāsitavyaṃ nṛpāsane|| 13 ||
+10.45.14,मयि भृत्य उपासीने भवतो विबुधादयः ।बलिं हरन्त्यवनताः किमुतान्ये नराधिपाः ॥ १४ ॥,mayi bhṛtya upāsīne bhavato vibudhādayaḥ|baliṃ harantyavanatāḥ kimutānye narādhipāḥ|| 14 ||
+10.45.15,सर्वान्स्वान्ज्ञातिसम्बन्धान्दिग्भ्यः कंसभयाकुलान् ।यदुवृष्ण्यन्धकमधु दाशार्हकुकुरादिकान् ॥ १५ ॥,sarvānsvānjñātisambandhāndigbhyaḥ kaṃsabhayākulān|yaduvṛṣṇyandhakamadhu dāśārhakukurādikān|| 15 ||
+10.45.16,सभाजितान्समाश्वास्य विदेशावासकर्शितान् ।न्यवासयत्स्वगेहेषु वित्तैः सन्तर्प्य विश्वकृत् ॥ १६ ॥,sabhājitānsamāśvāsya videśāvāsakarśitān|nyavāsayatsvageheṣu vittaiḥ santarpya viśvakṛt|| 16 ||
+10.45.17,कृष्णसङ्कर्षणभुजैर्गुप्ता लब्धमनोरथाः ।गृहेषु रेमिरे सिद्धाः कृष्णरामगतज्वराः ॥ १७ ॥,kṛṣṇasaṅkarṣaṇabhujairguptā labdhamanorathāḥ|gṛheṣu remire siddhāḥ kṛṣṇarāmagatajvarāḥ|| 17 ||
+10.45.18,वीक्षन्तोऽहरहः प्रीता मुकुन्दवदनाम्बुजम् ।नित्यं प्रमुदितं श्रीमत्सदयस्मितवीक्षणम् ॥ १८ ॥,vīkṣanto'harahaḥ prītā mukundavadanāmbujam|nityaṃ pramuditaṃ śrīmatsadayasmitavīkṣaṇam|| 18 ||
+10.45.19,तत्र प्रवयसोऽप्यासन्युवानोऽतिबलौजसः ।पिबन्तोऽक्षैर्मुकुन्दस्य मुखाम्बुजसुधां मुहुः ॥ १९ ॥,tatra pravayaso'pyāsanyuvāno'tibalaujasaḥ|pibanto'kṣairmukundasya mukhāmbujasudhāṃ muhuḥ|| 19 ||
+10.45.20,अथ नन्दं समसाद्य भगवान्देवकीसुतः ।सङ्कर्षणश्च राजेन्द्र परिष्वज्येदमूचतुः ॥ २० ॥,atha nandaṃ samasādya bhagavāndevakīsutaḥ|saṅkarṣaṇaśca rājendra pariṣvajyedamūcatuḥ|| 20 ||
+10.45.21,पितर्युवाभ्यां स्निग्धाभ्यां पोषितौ लालितौ भृशम् ।पित्रोरभ्यधिका प्रीतिरात्मजेष्वात्मनोऽपि हि ॥ २१ ॥,pitaryuvābhyāṃ snigdhābhyāṃ poṣitau lālitau bhṛśam|pitrorabhyadhikā prītirātmajeṣvātmano'pi hi|| 21 ||
+10.45.22,स पिता सा च जननी यौ पुष्णीतां स्वपुत्रवत् ।शिशून्बन्धुभिरुत्सृष्टानकल्पैः पोषरक्षणे ॥ २२ ॥,sa pitā sā ca jananī yau puṣṇītāṃ svaputravat|śiśūnbandhubhirutsṛṣṭānakalpaiḥ poṣarakṣaṇe|| 22 ||
+10.45.23,यात यूयं व्रजं तात वयं च स्नेहदुःखितान् ।ज्ञातीन्वो द्रष्टुमेष्यामो विधाय सुहृदां सुखम् ॥ २३ ॥,yāta yūyaṃ vrajaṃ tāta vayaṃ ca snehaduḥkhitān|jñātīnvo draṣṭumeṣyāmo vidhāya suhṛdāṃ sukham|| 23 ||
+10.45.24,एवं सान्त्वय्य भगवान्नन्दं सव्रजमच्युतः ।वासोऽलङ्कारकुप्याद्यैरर्हयामास सादरम् ॥ २४ ॥,evaṃ sāntvayya bhagavānnandaṃ savrajamacyutaḥ|vāso'laṅkārakupyādyairarhayāmāsa sādaram|| 24 ||
+10.45.25,इत्युक्तस्तौ परिष्वज्य नन्दः प्रणयविह्वलः ।पूरयन्नश्रुभिर्नेत्रे सह गोपैर्व्रजं ययौ ॥ २५ ॥,ityuktastau pariṣvajya nandaḥ praṇayavihvalaḥ|pūrayannaśrubhirnetre saha gopairvrajaṃ yayau|| 25 ||
+10.45.26,अथ शूरसुतो राजन्पुत्रयोः समकारयत् ।पुरोधसा ब्राह्मणैश्च यथावद्द्विजसंस्कृतिम् ॥ २६ ॥,atha śūrasuto rājanputrayoḥ samakārayat|purodhasā brāhmaṇaiśca yathāvaddvijasaṃskṛtim|| 26 ||
+10.45.27,तेभ्योऽदाद्दक्षिणा गावो रुक्ममालाः स्वलङ्कृताः ।स्वलङ्कृतेभ्यः सम्पूज्य सवत्साः क्षौममालिनीः ॥ २७ ॥,tebhyo'dāddakṣiṇā gāvo rukmamālāḥ svalaṅkṛtāḥ|svalaṅkṛtebhyaḥ sampūjya savatsāḥ kṣaumamālinīḥ|| 27 ||
+10.45.28,याः कृष्णरामजन्मर्क्षे मनोदत्ता महामतिः ।ताश्चाददादनुस्मृत्य कंसेनाधर्मतो हृताः ॥ २८ ॥,yāḥ kṛṣṇarāmajanmarkṣe manodattā mahāmatiḥ|tāścādadādanusmṛtya kaṃsenādharmato hṛtāḥ|| 28 ||
+10.45.29,ततश्च लब्धसंस्कारौ द्विजत्वं प्राप्य सुव्रतौ ।गर्गाद्यदुकुलाचार्याद्गायत्रं व्रतमास्थितौ ॥ २९ ॥,tataśca labdhasaṃskārau dvijatvaṃ prāpya suvratau|gargādyadukulācāryādgāyatraṃ vratamāsthitau|| 29 ||
+10.45.30,प्रभवौ सर्वविद्यानां सर्वज्ञौ जगदीश्वरौ ।नान्यसिद्धामलं ज्ञानं गूहमानौ नरेहितैः ॥ ३० ॥,prabhavau sarvavidyānāṃ sarvajñau jagadīśvarau|nānyasiddhāmalaṃ jñānaṃ gūhamānau narehitaiḥ|| 30 ||
+10.45.31,अथो गुरुकुले वासमिच्छन्तावुपजग्मतुः ।काश्यं सान्दीपनिं नाम ह्यवन्तिपुरवासिनम् ॥ ३१ ॥,atho gurukule vāsamicchantāvupajagmatuḥ|kāśyaṃ sāndīpaniṃ nāma hyavantipuravāsinam|| 31 ||
+10.45.32,यथोपसाद्य तौ दान्तौ गुरौ वृत्तिमनिन्दिताम् ।ग्राहयन्तावुपेतौ स्म भक्त्या देवमिवादृतौ ॥ ३२ ॥,yathopasādya tau dāntau gurau vṛttimaninditām|grāhayantāvupetau sma bhaktyā devamivādṛtau|| 32 ||
+10.45.33,तयोर्द्विजवरस्तुष्टः शुद्धभावानुवृत्तिभिः ।प्रोवाच वेदानखिलान् साङ्गोपनिषदो गुरुः ॥ ३३ ॥,tayordvijavarastuṣṭaḥ śuddhabhāvānuvṛttibhiḥ|provāca vedānakhilān sāṅgopaniṣado guruḥ|| 33 ||
+10.45.34,सरहस्यं धनुर्वेदं धर्मान्न्यायपथांस्तथा ।तथा चान्वीक्षिकीं विद्यां राजनीतिं च षड्विधाम् ॥ ३४ ॥,sarahasyaṃ dhanurvedaṃ dharmānnyāyapathāṃstathā|tathā cānvīkṣikīṃ vidyāṃ rājanītiṃ ca ṣaḍvidhām|| 34 ||
+10.45.35,सर्वं नरवरश्रेष्ठौ सर्वविद्याप्रवर्तकौ ।सकृन्निगदमात्रेण तौ सञ्जगृहतुर्नृप ॥ ३५ ॥,sarvaṃ naravaraśreṣṭhau sarvavidyāpravartakau|sakṛnnigadamātreṇa tau sañjagṛhaturnṛpa|| 35 ||
+10.45.36,अहोरात्रैश्चतुःषष्ट्या संयत्तौ तावतीः कलाः* ।ग���रुदक्षिणयाचार्यं छन्दयामासतुर्नृप ॥ ३६ ॥,ahorātraiścatuḥṣaṣṭyā saṃyattau tāvatīḥ kalāḥ*|gurudakṣiṇayācāryaṃ chandayāmāsaturnṛpa|| 36 ||
+10.45.37,द्विजस्तयोस्तं महिमानमद्भुतं ।संलक्ष्य राजन्नतिमानुषीं मतिम् ।सम्मन्त्र्य पत्न्या स महार्णवे मृतं ।बालं प्रभासे वरयां बभूव ह ॥ ३७ ॥,dvijastayostaṃ mahimānamadbhutaṃ|saṃlakṣya rājannatimānuṣīṃ matim|sammantrya patnyā sa mahārṇave mṛtaṃ|bālaṃ prabhāse varayāṃ babhūva ha|| 37 ||
+10.45.38,तथेत्यथारुह्य महारथौ रथं ।प्रभासमासाद्य दुरन्तविक्रमौ ।वेलामुपव्रज्य निषीदतुः क्षणं ।सिन्धुर्विदित्वार्हणमाहरत्तयोः ॥ ३८ ॥,tathetyathāruhya mahārathau rathaṃ|prabhāsamāsādya durantavikramau|velāmupavrajya niṣīdatuḥ kṣaṇaṃ|sindhurviditvārhaṇamāharattayoḥ|| 38 ||
+10.45.39,तमाह भगवानाशु गुरुपुत्रः प्रदीयताम् ।योऽसाविह त्वया ग्रस्तो बालको महतोर्मिणा ॥ ३९ ॥,tamāha bhagavānāśu guruputraḥ pradīyatām|yo'sāviha tvayā grasto bālako mahatormiṇā|| 39 ||
+10.45.40,श्रीसमुद्र उवाच ।न चाहार्षमहं देव दैत्यः पञ्चजनो महान् ।अन्तर्जलचरः कृष्ण शङ्खरूपधरोऽसुरः ॥ ४० ॥,śrīsamudra uvāca|na cāhārṣamahaṃ deva daityaḥ pañcajano mahān|antarjalacaraḥ kṛṣṇa śaṅkharūpadharo'suraḥ|| 40 ||
+10.45.41,आस्ते तेनाहृतो नूनं तच्छ्रुत्वा सत्वरं प्रभुः ।जलमाविश्य तं हत्वा नापश्यदुदरेऽर्भकम् ॥ ४१ ॥,āste tenāhṛto nūnaṃ tacchrutvā satvaraṃ prabhuḥ|jalamāviśya taṃ hatvā nāpaśyadudare'rbhakam|| 41 ||
+10.45.42,तदङ्गप्रभवं शङ्खमादाय रथमागमत् ।ततः संयमनीं नाम यमस्य दयितां पुरीम् ॥ ४२ ॥,tadaṅgaprabhavaṃ śaṅkhamādāya rathamāgamat|tataḥ saṃyamanīṃ nāma yamasya dayitāṃ purīm|| 42 ||
+10.45.43,गत्वा जनार्दनः शङ्खं प्रदध्मौ सहलायुधः ।शङ्खनिर्ह्रादमाकर्ण्य प्रजासंयमनो यमः ॥ ४३ ॥,gatvā janārdanaḥ śaṅkhaṃ pradadhmau sahalāyudhaḥ|śaṅkhanirhrādamākarṇya prajāsaṃyamano yamaḥ|| 43 ||
+10.45.44,तयोः सपर्यां महतीं चक्रे भक्त्युपबृंहिताम् ।उवाचावनतः कृष्णं सर्वभूताशयालयम् ।लीलामनुष्ययोर्विष्णो युवयोः करवाम किम् ॥ ४४ ॥,tayoḥ saparyāṃ mahatīṃ cakre bhaktyupabṛṃhitām|uvācāvanataḥ kṛṣṇaṃ sarvabhūtāśayālayam|līlāmanuṣyayorviṣṇo yuvayoḥ karavāma kim|| 44 ||
+10.45.45,श्रीभगवानुवाच ।गुरुपुत्रमिहानीतं निजकर्मनिबन्धनम् ।आनयस्व महाराज मच्छासनपुरस्कृतः ॥ ४५ ॥,śrībhagavānuvāca|guruputramihānītaṃ nijakarmanibandhanam|ānayasva mahārāja macchāsanapuraskṛtaḥ|| 45 ||
+10.45.46,तथेति तेनोपानीतं गुरुपुत्रं यदूत्तमौ ।दत्त्वा स्वगुरवे भूयो वृणीष्वेति तमूचतुः ॥ ४६ ॥,tatheti tenopānītaṃ guruputraṃ yadūttamau|dattvā svagurave bhūyo vṛṇīṣveti tamūcatuḥ|| 46 ||
+10.45.47,श्रीगुरुरुवाच ।सम्यक्सम्पादितो वत्स भवद्भ्यां गुरुनिष्क्रयः ।को नु युष्मद्विधगुरोः कामानामवशिष्यते ॥ ४७ ॥,śrīgururuvāca|samyaksampādito vatsa bhavadbhyāṃ guruniṣkrayaḥ|ko nu yuṣmadvidhaguroḥ kāmānāmavaśiṣyate|| 47 ||
+10.45.48,गच्छतं स्वगृहं वीरौ कीर्तिर्वामस्तु पावनी ।छन्दांस्ययातयामानि भवन्त्विह परत्र च ॥ ४८ ॥,gacchataṃ svagṛha�� vīrau kīrtirvāmastu pāvanī|chandāṃsyayātayāmāni bhavantviha paratra ca|| 48 ||
+10.45.49,गुरुणैवमनुज्ञातौ रथेनानिलरंहसा ।आयातौ स्वपुरं तात पर्जन्यनिनदेन वै ॥ ४९ ॥,guruṇaivamanujñātau rathenānilaraṃhasā|āyātau svapuraṃ tāta parjanyaninadena vai|| 49 ||
+10.45.50,समनन्दन्प्रजाः सर्वा दृष्ट्वा रामजनार्दनौ ।अपश्यन्त्यो बह्वहानि नष्टलब्धधना इव ॥ ५० ॥,samanandanprajāḥ sarvā dṛṣṭvā rāmajanārdanau|apaśyantyo bahvahāni naṣṭalabdhadhanā iva|| 50 ||
+10.46.1,स्वविरहार्तगोपगोपीनां सान्त्वनाय भगवतोद्धवस्य प्रस्थापनम् नन्दोद्धवसंवादश्च ।श्रीशुक उवाच ।वृष्णीनां प्रवरो मन्त्री कृष्णस्य दयितः सखा ।शिष्यो बृहस्पतेः साक्षादुद्धवो बुद्धिसत्तमः ॥ १ ॥,svavirahārtagopagopīnāṃ sāntvanāya bhagavatoddhavasya prasthāpanam nandoddhavasaṃvādaśca|śrīśuka uvāca|vṛṣṇīnāṃ pravaro mantrī kṛṣṇasya dayitaḥ sakhā|śiṣyo bṛhaspateḥ sākṣāduddhavo buddhisattamaḥ|| 1 ||
+10.46.2,तमाह भगवान्प्रेष्ठं भक्तमेकान्तिनं क्वचित् ।गृहीत्वा पाणिना पाणिं प्रपन्नार्तिहरो हरिः ॥ २ ॥,tamāha bhagavānpreṣṭhaṃ bhaktamekāntinaṃ kvacit|gṛhītvā pāṇinā pāṇiṃ prapannārtiharo hariḥ|| 2 ||
+10.46.3,गच्छोद्धव व्रजं सौम्य पित्रोर्नौ प्रीतिमावह ।गोपीनां मद्वियोगाधिं मत्सन्देशैर्विमोचय ॥ ३ ॥,gacchoddhava vrajaṃ saumya pitrornau prītimāvaha|gopīnāṃ madviyogādhiṃ matsandeśairvimocaya|| 3 ||
+10.46.4,ता मन्मनस्का मत्प्राणा मदर्थे त्यक्तदैहिकाः ।मामेव दयितं प्रेष्ठमात्मानं मनसा गताः ।ये त्यक्तलोकधर्माश्च मदर्थे तान्बिभर्म्यहम् ॥ ४ ॥,tā manmanaskā matprāṇā madarthe tyaktadaihikāḥ|māmeva dayitaṃ preṣṭhamātmānaṃ manasā gatāḥ|ye tyaktalokadharmāśca madarthe tānbibharmyaham|| 4 ||
+10.46.5,मयि ताः प्रेयसां प्रेष्ठे दूरस्थे गोकुलस्त्रियः ।स्मरन्त्योऽङ्ग विमुह्यन्ति विरहौत्कण्ठ्यविह्वलाः ॥ ५ ॥,mayi tāḥ preyasāṃ preṣṭhe dūrasthe gokulastriyaḥ|smarantyo'ṅga vimuhyanti virahautkaṇṭhyavihvalāḥ|| 5 ||
+10.46.6,धारयन्त्यतिकृच्छ्रेण प्रायः प्राणान्कथञ्चन ।प्रत्यागमनसन्देशैर्बल्लव्यो मे मदात्मिकाः ॥ ६ ॥,dhārayantyatikṛcchreṇa prāyaḥ prāṇānkathañcana|pratyāgamanasandeśairballavyo me madātmikāḥ|| 6 ||
+10.46.7,श्रीशुक उवाच ।इत्युक्त उद्धवो राजन्सन्देशं भर्तुरादृतः ।आदाय रथमारुह्य प्रययौ नन्दगोकुलम् ॥ ७ ॥,śrīśuka uvāca|ityukta uddhavo rājansandeśaṃ bharturādṛtaḥ|ādāya rathamāruhya prayayau nandagokulam|| 7 ||
+10.46.8,प्राप्तो नन्दव्रजं श्रीमान्निम्लोचति विभावसौ ।छन्नयानः प्रविशतां पशूनां खुररेणुभिः ॥ ८ ॥,prāpto nandavrajaṃ śrīmānnimlocati vibhāvasau|channayānaḥ praviśatāṃ paśūnāṃ khurareṇubhiḥ|| 8 ||
+10.46.9,वासितार्थेऽभियुध्यद्भिर्नादितं शुष्मिभिर्वृषैः ।धावन्तीभिश्च वास्राभिरूधोभारैः स्ववत्सकान् ॥ ९ ॥,vāsitārthe'bhiyudhyadbhirnāditaṃ śuṣmibhirvṛṣaiḥ|dhāvantībhiśca vāsrābhirūdhobhāraiḥ svavatsakān|| 9 ||
+10.46.10,इतस्ततो विलङ्घद्भिर्गोवत्सैर्मण्डितं सितैः ।गोदोहशब्दाभिरवं वेणूनां निःस्वनेन च ॥ १० ॥,itastato vilaṅghadbhirgovatsairmaṇḍitaṃ sitaiḥ|godohaśabdābhiravaṃ veṇūnāṃ niḥsvanena ca|| 10 ||
+10.46.11,गायन्तीभिश्च कर्माणि शुभानि बलकृष्णयोः ।स्वलङ्कृताभिर्गोपीभिर्गोपैश्च सुविराजितम् ॥ ११ ॥,gāyantībhiśca karmāṇi śubhāni balakṛṣṇayoḥ|svalaṅkṛtābhirgopībhirgopaiśca suvirājitam|| 11 ||
+10.46.12,अग्न्यर्कातिथिगोविप्र पितृदेवार्चनान्वितैः ।धूपदीपैश्च माल्यैश्च गोपावासैर्मनोरमम् ॥ १२ ॥,agnyarkātithigovipra pitṛdevārcanānvitaiḥ|dhūpadīpaiśca mālyaiśca gopāvāsairmanoramam|| 12 ||
+10.46.13,सर्वतः पुष्पितवनं द्विजालिकुलनादितम् ।हंसकारण्डवाकीर्णैः पद्मषण्डैश्च मण्डितम् ॥ १३ ॥,sarvataḥ puṣpitavanaṃ dvijālikulanāditam|haṃsakāraṇḍavākīrṇaiḥ padmaṣaṇḍaiśca maṇḍitam|| 13 ||
+10.46.14,तमागतं समागम्य कृष्णस्यानुचरं प्रियम् ।नन्दः प्रीतः परिष्वज्य वासुदेवधियार्चयत् ॥ १४ ॥,tamāgataṃ samāgamya kṛṣṇasyānucaraṃ priyam|nandaḥ prītaḥ pariṣvajya vāsudevadhiyārcayat|| 14 ||
+10.46.15,भोजितं परमान्नेन संविष्टं कशिपौ सुखम् ।गतश्रमं पर्यपृच्छत्पादसंवाहनादिभिः ॥ १५ ॥,bhojitaṃ paramānnena saṃviṣṭaṃ kaśipau sukham|gataśramaṃ paryapṛcchatpādasaṃvāhanādibhiḥ|| 15 ||
+10.46.16,कच्चिदङ्ग महाभाग सखा नः शूरनन्दनः ।आस्ते कुशल्यपत्याद्यैर्युक्तो मुक्तः सुहृद्व्रतः ॥ १६ ॥,kaccidaṅga mahābhāga sakhā naḥ śūranandanaḥ|āste kuśalyapatyādyairyukto muktaḥ suhṛdvrataḥ|| 16 ||
+10.46.17,दिष्ट्या कंसो हतः पापः सानुगः स्वेन पाप्मना ।साधूनां धर्मशीलानां यदूनां द्वेष्टि यः सदा ॥ १७ ॥,diṣṭyā kaṃso hataḥ pāpaḥ sānugaḥ svena pāpmanā|sādhūnāṃ dharmaśīlānāṃ yadūnāṃ dveṣṭi yaḥ sadā|| 17 ||
+10.46.18,अपि स्मरति नः कृष्णो मातरं सुहृदः सखीन् ।गोपान्व्रजं चात्मनाथं गावो वृन्दावनं गिरिम् ॥ १८ ॥,api smarati naḥ kṛṣṇo mātaraṃ suhṛdaḥ sakhīn|gopānvrajaṃ cātmanāthaṃ gāvo vṛndāvanaṃ girim|| 18 ||
+10.46.19,अप्यायास्यति गोविन्दः स्वजनान्सकृदीक्षितुम् ।तर्हि द्रक्ष्याम तद्वक्त्रं सुनसं सुस्मितेक्षणम् ॥ १९ ॥,apyāyāsyati govindaḥ svajanānsakṛdīkṣitum|tarhi drakṣyāma tadvaktraṃ sunasaṃ susmitekṣaṇam|| 19 ||
+10.46.20,दावाग्नेर्वातवर्षाच्च वृषसर्पाच्च रक्षिताः ।दुरत्ययेभ्यो मृत्युभ्यः कृष्णेन सुमहात्मना ॥ २० ॥,dāvāgnervātavarṣācca vṛṣasarpācca rakṣitāḥ|duratyayebhyo mṛtyubhyaḥ kṛṣṇena sumahātmanā|| 20 ||
+10.46.21,स्मरतां कृष्णवीर्याणि लीलापाङ्गनिरीक्षितम् ।हसितं भाषितं चाङ्ग सर्वा नः शिथिलाः क्रियाः ॥ २१ ॥,smaratāṃ kṛṣṇavīryāṇi līlāpāṅganirīkṣitam|hasitaṃ bhāṣitaṃ cāṅga sarvā naḥ śithilāḥ kriyāḥ|| 21 ||
+10.46.22,सरिच्छैलवनोद्देशान्मुकुन्दपदभूषितान् ।आक्रीडानीक्ष्यमाणानां मनो याति तदात्मताम् ॥ २२ ॥,saricchailavanoddeśānmukundapadabhūṣitān|ākrīḍānīkṣyamāṇānāṃ mano yāti tadātmatām|| 22 ||
+10.46.23,मन्ये कृष्णं च रामं च प्राप्ताविह सुरोत्तमौ ।सुराणां महदर्थाय गर्गस्य वचनं यथा ॥ २३ ॥,manye kṛṣṇaṃ ca rāmaṃ ca prāptāviha surottamau|surāṇāṃ mahadarthāya gargasya vacanaṃ yathā|| 23 ||
+10.46.24,कंसं नागायु���प्राणं मल्लौ गजपतिं यथा ।अवधिष्टां लीलयैव पशूनिव मृगाधिपः ॥ २४ ॥,kaṃsaṃ nāgāyutaprāṇaṃ mallau gajapatiṃ yathā|avadhiṣṭāṃ līlayaiva paśūniva mṛgādhipaḥ|| 24 ||
+10.46.25,तालत्रयं महासारं धनुर्यष्टिमिवेभराट् ।बभञ्जैकेन हस्तेन सप्ताहमदधाद्गिरिम् ॥ २५ ॥,tālatrayaṃ mahāsāraṃ dhanuryaṣṭimivebharāṭ|babhañjaikena hastena saptāhamadadhādgirim|| 25 ||
+10.46.26,प्रलम्बो धेनुकोऽरिष्टस्तृणावर्तो बकादयः ।दैत्याः सुरासुरजितो हता येनेह लीलया ॥ २६ ॥,pralambo dhenuko'riṣṭastṛṇāvarto bakādayaḥ|daityāḥ surāsurajito hatā yeneha līlayā|| 26 ||
+10.46.27,श्रीशुक उवाच ।इति संस्मृत्य संस्मृत्य नन्दः कृष्णानुरक्तधीः ।अत्युत्कण्ठोऽभवत्तूष्णीं प्रेमप्रसरविह्वलः ॥ २७ ॥,śrīśuka uvāca|iti saṃsmṛtya saṃsmṛtya nandaḥ kṛṣṇānuraktadhīḥ|atyutkaṇṭho'bhavattūṣṇīṃ premaprasaravihvalaḥ|| 27 ||
+10.46.28,यशोदा वर्ण्यमानानि पुत्रस्य चरितानि च ।शृण्वन्त्यश्रूण्यवास्राक्षीत्स्नेहस्नुतपयोधरा ॥ २८ ॥,yaśodā varṇyamānāni putrasya caritāni ca|śṛṇvantyaśrūṇyavāsrākṣītsnehasnutapayodharā|| 28 ||
+10.46.29,तयोरित्थं भगवति कृष्णे नन्दयशोदयोः ।वीक्ष्यानुरागं परमं नन्दमाहोद्धवो मुदा ॥ २९ ॥,tayoritthaṃ bhagavati kṛṣṇe nandayaśodayoḥ|vīkṣyānurāgaṃ paramaṃ nandamāhoddhavo mudā|| 29 ||
+10.46.30,श्रीउद्धव उवाच ।युवां श्लाघ्यतमौ नूनं देहिनामिह मानद ।नारायणेऽखिलगुरौ यत्कृता मतिरीदृशी ॥ ३० ॥,śrīuddhava uvāca|yuvāṃ ślāghyatamau nūnaṃ dehināmiha mānada|nārāyaṇe'khilagurau yatkṛtā matirīdṛśī|| 30 ||
+10.46.31,एतौ हि विश्वस्य च बीजयोनी रामो मुकुन्दः पुरुषः प्रधानम् ।अन्वीय भूतेषु विलक्षणस्य ज्ञानस्य चेशात इमौ पुराणौ ॥ ३१ ॥,etau hi viśvasya ca bījayonī rāmo mukundaḥ puruṣaḥ pradhānam|anvīya bhūteṣu vilakṣaṇasya jñānasya ceśāta imau purāṇau|| 31 ||
+10.46.32,यस्मिन्जनः प्राणवियोगकाले क्षणं समावेश्य मनोऽविशुद्धम् ।निर्हृत्य कर्माशयमाशु याति परां गतिं ब्रह्ममयोऽर्कवर्णः ॥ ३२ ॥,yasminjanaḥ prāṇaviyogakāle kṣaṇaṃ samāveśya mano'viśuddham|nirhṛtya karmāśayamāśu yāti parāṃ gatiṃ brahmamayo'rkavarṇaḥ|| 32 ||
+10.46.33,तस्मिन्भवन्तावखिलात्महेतौ नारायणे कारणमर्त्यमूर्तौ ।भावं विधत्तां नितरां महात्मन्किं वावशिष्टं युवयोः सुकृत्यम् ॥ ३३ ॥,tasminbhavantāvakhilātmahetau nārāyaṇe kāraṇamartyamūrtau|bhāvaṃ vidhattāṃ nitarāṃ mahātmankiṃ vāvaśiṣṭaṃ yuvayoḥ sukṛtyam|| 33 ||
+10.46.34,आगमिष्यत्यदीर्घेण कालेन व्रजमच्युतः ।प्रियं विधास्यते पित्रोर्भगवान्सात्वतां पतिः ॥ ३४ ॥,āgamiṣyatyadīrgheṇa kālena vrajamacyutaḥ|priyaṃ vidhāsyate pitrorbhagavānsātvatāṃ patiḥ|| 34 ||
+10.46.35,हत्वा कंसं रङ्गमध्ये प्रतीपं सर्वसात्वताम् ।यदाह वः समागत्य कृष्णः सत्यं करोति तत् ॥ ३५ ॥,hatvā kaṃsaṃ raṅgamadhye pratīpaṃ sarvasātvatām|yadāha vaḥ samāgatya kṛṣṇaḥ satyaṃ karoti tat|| 35 ||
+10.46.36,मा खिद्यतं महाभागौ द्रक्ष्यथः कृष्णमन्तिके ।अन्तर्हृदि स भूतानामास्ते ज्योतिरिवैधसि ॥ ३६ ॥,mā khidyataṃ mahābh��gau drakṣyathaḥ kṛṣṇamantike|antarhṛdi sa bhūtānāmāste jyotirivaidhasi|| 36 ||
+10.46.37,न ह्यस्यास्ति प्रियः कश्चिन्नाप्रियो वास्त्यमानिनः ।नोत्तमो नाधमो वापि समानस्यासमोऽपि वा ॥ ३७ ॥,na hyasyāsti priyaḥ kaścinnāpriyo vāstyamāninaḥ|nottamo nādhamo vāpi samānasyāsamo'pi vā|| 37 ||
+10.46.38,न माता न पिता तस्य न भार्या न सुतादयः ।नात्मीयो न परश्चापि न देहो जन्म एव च ॥ ३८ ॥,na mātā na pitā tasya na bhāryā na sutādayaḥ|nātmīyo na paraścāpi na deho janma eva ca|| 38 ||
+10.46.39,न चास्य कर्म वा लोके सदसन्मिश्रयोनिषु ।क्रीडार्थं सोऽपि साधूनां परित्राणाय कल्पते ॥ ३९ ॥,na cāsya karma vā loke sadasanmiśrayoniṣu|krīḍārthaṃ so'pi sādhūnāṃ paritrāṇāya kalpate|| 39 ||
+10.46.40,सत्त्वं रजस्तम इति भजते निर्गुणो गुणान् ।क्रीडन्नतीतोऽपि गुणैः सृजत्यवन्हन्त्यजः ॥ ४० ॥,sattvaṃ rajastama iti bhajate nirguṇo guṇān|krīḍannatīto'pi guṇaiḥ sṛjatyavanhantyajaḥ|| 40 ||
+10.46.41,यथा भ्रमरिकादृष्ट्या भ्राम्यतीव महीयते ।चित्ते कर्तरि तत्रात्मा कर्तेवाहंधिया स्मृतः ॥ ४१ ॥,yathā bhramarikādṛṣṭyā bhrāmyatīva mahīyate|citte kartari tatrātmā kartevāhaṃdhiyā smṛtaḥ|| 41 ||
+10.46.42,युवयोरेव नैवायमात्मजो भगवान्हरिः ।सर्वेषामात्मजो ह्यात्मा पिता माता स ईश्वरः ॥ ४२ ॥,yuvayoreva naivāyamātmajo bhagavānhariḥ|sarveṣāmātmajo hyātmā pitā mātā sa īśvaraḥ|| 42 ||
+10.46.43,दृष्टं श्रुतं भूतभवद्भविष्यत् ।स्थास्नुश्चरिष्णुर्महदल्पकं च ।विनाच्युताद्वस्तुतरां न वाच्यं ।स एव सर्वं परमात्मभूतः ॥ ४३ ॥,dṛṣṭaṃ śrutaṃ bhūtabhavadbhaviṣyat|sthāsnuścariṣṇurmahadalpakaṃ ca|vinācyutādvastutarāṃ na vācyaṃ|sa eva sarvaṃ paramātmabhūtaḥ|| 43 ||
+10.46.44,एवं निशा सा ब्रुवतोर्व्यतीता नन्दस्य कृष्णानुचरस्य राजन् ।गोप्यः समुत्थाय निरूप्य दीपान्वास्तून्समभ्यर्च्य दौधीन्यमन्थुन् ॥ ४४ ॥,evaṃ niśā sā bruvatorvyatītā nandasya kṛṣṇānucarasya rājan|gopyaḥ samutthāya nirūpya dīpānvāstūnsamabhyarcya daudhīnyamanthun|| 44 ||
+10.46.45,ता दीपदीप्तैर्मणिभिर्विरेजू रज्जूर्विकर्षद्भुजकङ्कणस्रजः ।चलन्नितम्बस्तनहारकुण्डल त्विषत्कपोलारुणकुङ्कुमाननाः ॥ ४५ ॥,tā dīpadīptairmaṇibhirvirejū rajjūrvikarṣadbhujakaṅkaṇasrajaḥ|calannitambastanahārakuṇḍala tviṣatkapolāruṇakuṅkumānanāḥ|| 45 ||
+10.46.46,उद्गायतीनामरविन्दलोचनं व्रजाङ्गनानां दिवमस्पृशद्ध्वनिः ।दध्नश्च निर्मन्थनशब्दमिश्रितो निरस्यते येन दिशाममङ्गलम् ॥ ४६ ॥,udgāyatīnāmaravindalocanaṃ vrajāṅganānāṃ divamaspṛśaddhvaniḥ|dadhnaśca nirmanthanaśabdamiśrito nirasyate yena diśāmamaṅgalam|| 46 ||
+10.46.47,भगवत्युदिते सूर्ये नन्दद्वारि व्रजौकसः ।दृष्ट्वा रथं शातकौम्भं कस्यायमिति चाब्रुवन् ॥ ४७ ॥,bhagavatyudite sūrye nandadvāri vrajaukasaḥ|dṛṣṭvā rathaṃ śātakaumbhaṃ kasyāyamiti cābruvan|| 47 ||
+10.46.48,अक्रूर आगतः किं वा यः कंसस्यार्थसाधकः ।येन नीतो मधुपुरीं कृष्णः कमललोचनः ॥ ४८ ॥,akrūra āgataḥ kiṃ vā yaḥ kaṃsasyārthasādhakaḥ|yena nīto madhupurīṃ kṛṣṇaḥ kamalalocanaḥ|| 48 ||
+10.46.49,किं साधयिष्यत्यस्म��भिर्भर्तुः प्रीतस्य निष्कृतिम् ।ततः स्त्रीणां वदन्तीनामुद्धवोऽगात्कृताह्निकः ॥ ४९ ॥,kiṃ sādhayiṣyatyasmābhirbhartuḥ prītasya niṣkṛtim|tataḥ strīṇāṃ vadantīnāmuddhavo'gātkṛtāhnikaḥ|| 49 ||
+10.47.47,उद्धवगोपीसंवादः भ्रमरगीतम् उद्धवस्य मथुरागमनंच ।अथ सप्तचत्वारिंशोऽध्यायः 10. ॥ 47 ॥,uddhavagopīsaṃvādaḥ bhramaragītam uddhavasya mathurāgamanaṃca|atha saptacatvāriṃśo'dhyāyaḥ 10.|| 47 ||
+10.47.1,श्रीशुक उवाच ।तं वीक्ष्य कृषानुचरं व्रजस्त्रियः ।प्रलम्बबाहुं नवकञ्जलोचनम् ।पीताम्बरं पुष्करमालिनं लसन् ।मुखारविन्दं परिमृष्टकुण्डलम् ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|taṃ vīkṣya kṛṣānucaraṃ vrajastriyaḥ|pralambabāhuṃ navakañjalocanam|pītāmbaraṃ puṣkaramālinaṃ lasan|mukhāravindaṃ parimṛṣṭakuṇḍalam|| 1 ||
+10.47.2,सुविस्मिताः कोऽयमपीव्यदर्शनः ।कुतश्च कस्याच्युतवेषभूषणः ।इति स्म सर्वाः परिवव्रुरुत्सुकास् ।तमुत्तमःश्लोकपदाम्बुजाश्रयम् ॥ २ ॥,suvismitāḥ ko'yamapīvyadarśanaḥ|kutaśca kasyācyutaveṣabhūṣaṇaḥ|iti sma sarvāḥ parivavrurutsukās|tamuttamaḥślokapadāmbujāśrayam|| 2 ||
+10.47.3,तं प्रश्रयेणावनताः सुसत्कृतं सव्रीडहासेक्षणसूनृतादिभिः ।रहस्यपृच्छन्नुपविष्टमासने विज्ञाय सन्देशहरं रमापतेः ॥ ३ ॥,taṃ praśrayeṇāvanatāḥ susatkṛtaṃ savrīḍahāsekṣaṇasūnṛtādibhiḥ|rahasyapṛcchannupaviṣṭamāsane vijñāya sandeśaharaṃ ramāpateḥ|| 3 ||
+10.47.4,जानीमस्त्वां यदुपतेः पार्षदं समुपागतम् ।भर्त्रेह प्रेषितः पित्रोर्भवान्प्रियचिकीर्षया ॥ ४ ॥,jānīmastvāṃ yadupateḥ pārṣadaṃ samupāgatam|bhartreha preṣitaḥ pitrorbhavānpriyacikīrṣayā|| 4 ||
+10.47.5,अन्यथा गोव्रजे तस्य स्मरणीयं न चक्ष्महे ।स्नेहानुबन्धो बन्धूनां मुनेरपि सुदुस्त्यजः ॥ ५ ॥,anyathā govraje tasya smaraṇīyaṃ na cakṣmahe|snehānubandho bandhūnāṃ munerapi sudustyajaḥ|| 5 ||
+10.47.6,अन्येष्वर्थकृता मैत्री यावदर्थविडम्बनम् ।पुम्भिः स्त्रीषु कृता यद्वत्सुमनःस्विव षट्पदैः ॥ ६ ॥,anyeṣvarthakṛtā maitrī yāvadarthaviḍambanam|pumbhiḥ strīṣu kṛtā yadvatsumanaḥsviva ṣaṭpadaiḥ|| 6 ||
+10.47.7,निःस्वं त्यजन्ति गणिका अकल्पं नृपतिं प्रजाः ।अधीतविद्या आचार्यमृत्विजो दत्तदक्षिणम् ॥ ७ ॥,niḥsvaṃ tyajanti gaṇikā akalpaṃ nṛpatiṃ prajāḥ|adhītavidyā ācāryamṛtvijo dattadakṣiṇam|| 7 ||
+10.47.8,खगा वीतफलं वृक्षं भुक्त्वा चातिथयो गृहम् ।दग्धं मृगास्तथारण्यं जारा भुक्त्वा रतां स्त्रियम् ॥ ८ ॥,khagā vītaphalaṃ vṛkṣaṃ bhuktvā cātithayo gṛham|dagdhaṃ mṛgāstathāraṇyaṃ jārā bhuktvā ratāṃ striyam|| 8 ||
+10.47.9,इति गोप्यो हि गोविन्दे गतवाक्कायमानसाः ।कृष्णदूते समायाते उद्धवे त्यक्तलौकिकाः ॥ ९ ॥,iti gopyo hi govinde gatavākkāyamānasāḥ|kṛṣṇadūte samāyāte uddhave tyaktalaukikāḥ|| 9 ||
+10.47.10,गायन्त्यः प्रीयकर्माणि रुदन्त्यश्च गतह्रियः ।तस्य संस्मृत्य संस्मृत्य यानि कैशोरबाल्ययोः ॥ १० ॥,gāyantyaḥ prīyakarmāṇi rudantyaśca gatahriyaḥ|tasya saṃsmṛtya saṃsmṛtya yāni kaiśorabālyayoḥ|| 10 ||
+10.47.11,काचिन्मधुकरं दृष्ट्वा ध्यायन्���ी कृष्णसङ्गमम् ।प्रियप्रस्थापितं दूतं कल्पयित्वेदमब्रवीत् ॥ ११ ॥,kācinmadhukaraṃ dṛṣṭvā dhyāyantī kṛṣṇasaṅgamam|priyaprasthāpitaṃ dūtaṃ kalpayitvedamabravīt|| 11 ||
+10.47.12,गोप्युवाच ।मधुप कितवबन्धो मा स्पृशङ्घ्रिं सपत्न्याः ।कुचविलुलितमालाकुङ्कुमश्मश्रुभिर्नः ।वहतु मधुपतिस्तन्मानिनीनां प्रसादं ।यदुसदसि विडम्ब्यं यस्य दूतस्त्वमीदृक् ॥ १२ ॥,gopyuvāca|madhupa kitavabandho mā spṛśaṅghriṃ sapatnyāḥ|kucavilulitamālākuṅkumaśmaśrubhirnaḥ|vahatu madhupatistanmāninīnāṃ prasādaṃ|yadusadasi viḍambyaṃ yasya dūtastvamīdṛk|| 12 ||
+10.47.13,सकृदधरसुधां स्वां मोहिनीं पाययित्वा ।सुमनस इव सद्यस्तत्यजेऽस्मान्भवादृक् ।परिचरति कथं तत्पादपद्मं नु पद्मा ।ह्यपि बत हृतचेता ह्युत्तमःश्लोकजल्पैः ॥ १३ ॥,sakṛdadharasudhāṃ svāṃ mohinīṃ pāyayitvā|sumanasa iva sadyastatyaje'smānbhavādṛk|paricarati kathaṃ tatpādapadmaṃ nu padmā|hyapi bata hṛtacetā hyuttamaḥślokajalpaiḥ|| 13 ||
+10.47.14,किमिह बहु षडङ्घ्रे गायसि त्वं यदूनाम् ।अधिपतिमगृहाणामग्रतो नः पुराणम् ।विजयसखसखीनां गीयतां तत्प्रसङ्गः ।क्षपितकुचरुजस्ते कल्पयन्तीष्टमिष्टाः ॥ १४ ॥,kimiha bahu ṣaḍaṅghre gāyasi tvaṃ yadūnām|adhipatimagṛhāṇāmagrato naḥ purāṇam|vijayasakhasakhīnāṃ gīyatāṃ tatprasaṅgaḥ|kṣapitakucarujaste kalpayantīṣṭamiṣṭāḥ|| 14 ||
+10.47.15,दिवि भुवि च रसायां काः स्त्रियस्तद्दुरापाः ।कपटरुचिरहासभ्रूविजृम्भस्य याः स्युः ।चरणरज उपास्ते यस्य भूतिर्वयं का ।अपि च कृपणपक्षे ह्युत्तमश्लोकशब्दः ॥ १५ ॥,divi bhuvi ca rasāyāṃ kāḥ striyastaddurāpāḥ|kapaṭarucirahāsabhrūvijṛmbhasya yāḥ syuḥ|caraṇaraja upāste yasya bhūtirvayaṃ kā|api ca kṛpaṇapakṣe hyuttamaślokaśabdaḥ|| 15 ||
+10.47.16,विसृज शिरसि पादं वेद्म्यहं चाटुकारैर् ।अनुनयविदुषस्तेऽभ्येत्य दौत्यैर्मुकुन्दात् ।स्वकृत इह विसृष्टापत्यपत्यन्यलोका ।व्यसृजदकृतचेताः किं नु सन्धेयमस्मिन् ॥ १६ ॥,visṛja śirasi pādaṃ vedmyahaṃ cāṭukārair|anunayaviduṣaste'bhyetya dautyairmukundāt|svakṛta iha visṛṣṭāpatyapatyanyalokā|vyasṛjadakṛtacetāḥ kiṃ nu sandheyamasmin|| 16 ||
+10.47.17,मृगयुरिव कपीन्द्रं विव्यधे लुब्धधर्मा ।स्त्रियमकृत विरूपां स्त्रीजितः कामयानाम् ।बलिमपि बलिमत्त्वावेष्टयद्ध्वाङ्क्षवद्यस् ।तदलमसितसख्यैर्दुस्त्यजस्तत्कथार्थः ॥ १७ ॥,mṛgayuriva kapīndraṃ vivyadhe lubdhadharmā|striyamakṛta virūpāṃ strījitaḥ kāmayānām|balimapi balimattvāveṣṭayaddhvāṅkṣavadyas|tadalamasitasakhyairdustyajastatkathārthaḥ|| 17 ||
+10.47.18,यदनुचरितलीलाकर्णपीयूषविप्रुट् ।सकृददनविधूतद्वन्द्वधर्मा विनष्टाः ।सपदि गृहकुटुम्बं दीनमुत्सृज्य दीना ।बहव इह विहङ्गा भिक्षुचर्यां चरन्ति ॥ १८ ॥,yadanucaritalīlākarṇapīyūṣavipruṭ|sakṛdadanavidhūtadvandvadharmā vinaṣṭāḥ|sapadi gṛhakuṭumbaṃ dīnamutsṛjya dīnā|bahava iha vihaṅgā bhikṣucaryāṃ caranti|| 18 ||
+10.47.19,वयमृतमिव जिह्मव्याहृतं श्रद्दधानाः ।कुलिकरुतमिवाज्ञाः कृष्णवध्वो हरिण्यः ।ददृ��ुरसकृदेतत्तन्नखस्पर्शतीव्र ।स्मररुज उपमन्त्रिन्भण्यतामन्यवार्ता ॥ १९ ॥,vayamṛtamiva jihmavyāhṛtaṃ śraddadhānāḥ|kulikarutamivājñāḥ kṛṣṇavadhvo hariṇyaḥ|dadṛśurasakṛdetattannakhasparśatīvra|smararuja upamantrinbhaṇyatāmanyavārtā|| 19 ||
+10.47.20,प्रियसख पुनरागाः प्रेयसा प्रेषितः किं ।वरय किमनुरुन्धे माननीयोऽसि मेऽङ्ग ।नयसि कथमिहास्मान्दुस्त्यजद्वन्द्वपार्श्वं ।सततमुरसि सौम्य श्रीर्वधूः साकमास्ते ॥ २० ॥,priyasakha punarāgāḥ preyasā preṣitaḥ kiṃ|varaya kimanurundhe mānanīyo'si me'ṅga|nayasi kathamihāsmāndustyajadvandvapārśvaṃ|satatamurasi saumya śrīrvadhūḥ sākamāste|| 20 ||
+10.47.21,अपि बत मधुपुर्यामार्यपुत्रोऽधुनास्ते ।स्मरति स पितृगेहान्सौम्य बन्धूंश्च गोपान् ।क्वचिदपि स कथा नः किङ्करीणां गृणीते ।भुजमगुरुसुगन्धं मूर्ध्न्यधास्यत्कदा नु ॥ २१ ॥,api bata madhupuryāmāryaputro'dhunāste|smarati sa pitṛgehānsaumya bandhūṃśca gopān|kvacidapi sa kathā naḥ kiṅkarīṇāṃ gṛṇīte|bhujamagurusugandhaṃ mūrdhnyadhāsyatkadā nu|| 21 ||
+10.47.22,श्रीशुक उवाच ।अथोद्धवो निशम्यैवं कृष्णदर्शनलालसाः ।सान्त्वयन्प्रियसन्देशैर्गोपीरिदमभाषत ॥ २२ ॥,śrīśuka uvāca|athoddhavo niśamyaivaṃ kṛṣṇadarśanalālasāḥ|sāntvayanpriyasandeśairgopīridamabhāṣata|| 22 ||
+10.47.23,श्रीउद्धव उवाच ।अहो यूयं स्म पूर्णार्था भवत्यो लोकपूजिताः ।वासुदेवे भगवति यासामित्यर्पितं मनः ॥ २३ ॥,śrīuddhava uvāca|aho yūyaṃ sma pūrṇārthā bhavatyo lokapūjitāḥ|vāsudeve bhagavati yāsāmityarpitaṃ manaḥ|| 23 ||
+10.47.24,दानव्रततपोहोम जपस्वाध्यायसंयमैः ।श्रेयोभिर्विविधैश्चान्यैः कृष्णे भक्तिर्हि साध्यते ॥ २४ ॥,dānavratatapohoma japasvādhyāyasaṃyamaiḥ|śreyobhirvividhaiścānyaiḥ kṛṣṇe bhaktirhi sādhyate|| 24 ||
+10.47.25,भगवत्युत्तमःश्लोके भवतीभिरनुत्तमा ।भक्तिः प्रवर्तिता दिष्ट्या मुनीनामपि दुर्लभा ॥ २५ ॥,bhagavatyuttamaḥśloke bhavatībhiranuttamā|bhaktiḥ pravartitā diṣṭyā munīnāmapi durlabhā|| 25 ||
+10.47.26,दिष्ट्या पुत्रान्पतीन्देहान्स्वजनान्भवनानि च ।हित्वावृणीत यूयं यत्कृष्णाख्यं पुरुषं परम् ॥ २६ ॥,diṣṭyā putrānpatīndehānsvajanānbhavanāni ca|hitvāvṛṇīta yūyaṃ yatkṛṣṇākhyaṃ puruṣaṃ param|| 26 ||
+10.47.27,सर्वात्मभावोऽधिकृतो भवतीनामधोक्षजे ।विरहेण महाभागा महान्मेऽनुग्रहः कृतः ॥ २७ ॥,sarvātmabhāvo'dhikṛto bhavatīnāmadhokṣaje|viraheṇa mahābhāgā mahānme'nugrahaḥ kṛtaḥ|| 27 ||
+10.47.28,श्रूयतां प्रियसन्देशो भवतीनां सुखावहः ।यमादायागतो भद्रा अहं भर्तू रहस्करः ॥ २८ ॥,śrūyatāṃ priyasandeśo bhavatīnāṃ sukhāvahaḥ|yamādāyāgato bhadrā ahaṃ bhartū rahaskaraḥ|| 28 ||
+10.47.29,श्रीभगवानुवाच ।भवतीनां वियोगो मे न हि सर्वात्मना क्वचित् ।यथा भूतानि भूतेषु खं वाय्वग्निर्जलं मही ।तथाहं च मनःप्राण भूतेन्द्रियगुणाश्रयः ॥ २९ ॥,śrībhagavānuvāca|bhavatīnāṃ viyogo me na hi sarvātmanā kvacit|yathā bhūtāni bhūteṣu khaṃ vāyvagnirjalaṃ mahī|tathāhaṃ ca manaḥprāṇa bhūtendriyaguṇāśrayaḥ|| 29 ||
+10.47.30,आत्मन्येवात्मनात्मानं सृजे हन्म्यनुपालये ।आत्ममायानुभावेन भूतेन्द्रियगुणात्मना ॥ ३० ॥,ātmanyevātmanātmānaṃ sṛje hanmyanupālaye|ātmamāyānubhāvena bhūtendriyaguṇātmanā|| 30 ||
+10.47.31,आत्मा ज्ञानमयः शुद्धो व्यतिरिक्तोऽगुणान्वयः ।सुषुप्तिस्वप्नजाग्रद्भिर्मायावृत्तिभिरीयते ॥ ३१ ॥,ātmā jñānamayaḥ śuddho vyatirikto'guṇānvayaḥ|suṣuptisvapnajāgradbhirmāyāvṛttibhirīyate|| 31 ||
+10.47.32,येनेन्द्रियार्थान्ध्यायेत मृषा स्वप्नवदुत्थितः ।तन्निरुन्ध्यादिन्द्रियाणि विनिद्रः प्रत्यपद्यत ॥ ३२ ॥,yenendriyārthāndhyāyeta mṛṣā svapnavadutthitaḥ|tannirundhyādindriyāṇi vinidraḥ pratyapadyata|| 32 ||
+10.47.33,एतदन्तः समाम्नायो योगः साङ्ख्यं मनीषिणाम् ।त्यागस्तपो दमः सत्यं समुद्रान्ता इवापगाः ॥ ३३ ॥,etadantaḥ samāmnāyo yogaḥ sāṅkhyaṃ manīṣiṇām|tyāgastapo damaḥ satyaṃ samudrāntā ivāpagāḥ|| 33 ||
+10.47.34,यत्त्वहं भवतीनां वै दूरे वर्ते प्रियो दृशाम् ।मनसः सन्निकर्षार्थं मदनुध्यानकाम्यया ॥ ३४ ॥,yattvahaṃ bhavatīnāṃ vai dūre varte priyo dṛśām|manasaḥ sannikarṣārthaṃ madanudhyānakāmyayā|| 34 ||
+10.47.35,यथा दूरचरे प्रेष्ठे मन आविश्य वर्तते ।स्त्रीणां च न तथा चेतः सन्निकृष्टेऽक्षिगोचरे ॥ ३५ ॥,yathā dūracare preṣṭhe mana āviśya vartate|strīṇāṃ ca na tathā cetaḥ sannikṛṣṭe'kṣigocare|| 35 ||
+10.47.36,मय्यावेश्य मनः कृत्स्नं विमुक्ताशेषवृत्ति यत् ।अनुस्मरन्त्यो मां नित्यमचिरान्मामुपैष्यथ ॥ ३६ ॥,mayyāveśya manaḥ kṛtsnaṃ vimuktāśeṣavṛtti yat|anusmarantyo māṃ nityamacirānmāmupaiṣyatha|| 36 ||
+10.47.37,या मया क्रीडता रात्र्यां वनेऽस्मिन्व्रज आस्थिताः ।अलब्धरासाः कल्याण्यो मापुर्मद्वीर्यचिन्तया ॥ ३७ ॥,yā mayā krīḍatā rātryāṃ vane'sminvraja āsthitāḥ|alabdharāsāḥ kalyāṇyo māpurmadvīryacintayā|| 37 ||
+10.47.38,श्रीशुक उवाच ।एवं प्रियतमादिष्टमाकर्ण्य व्रजयोषितः ।ता ऊचुरुद्धवं प्रीतास्तत्सन्देशागतस्मृतीः ॥ ३८ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ priyatamādiṣṭamākarṇya vrajayoṣitaḥ|tā ūcuruddhavaṃ prītāstatsandeśāgatasmṛtīḥ|| 38 ||
+10.47.39,गोप्य ऊचुः ।दिष्ट्याहितो हतः कंसो यदूनां सानुगोऽघकृत् ।दिष्ट्याप्तैर्लब्धसर्वार्थैः कुशल्यास्तेऽच्युतोऽधुना ॥ ३९ ॥,gopya ūcuḥ|diṣṭyāhito hataḥ kaṃso yadūnāṃ sānugo'ghakṛt|diṣṭyāptairlabdhasarvārthaiḥ kuśalyāste'cyuto'dhunā|| 39 ||
+10.47.40,कच्चिद्गदाग्रजः सौम्य करोति पुरयोषिताम् ।प्रीतिं नः स्निग्धसव्रीड हासोदारेक्षणार्चितः ॥ ४० ॥,kaccidgadāgrajaḥ saumya karoti purayoṣitām|prītiṃ naḥ snigdhasavrīḍa hāsodārekṣaṇārcitaḥ|| 40 ||
+10.47.41,कथं रतिविशेषज्ञः प्रियश्च पुरयोषिताम् ।नानुबध्येत तद्वाक्यैर्विभ्रमैश्चानुभाजितः ॥ ४१ ॥,kathaṃ rativiśeṣajñaḥ priyaśca purayoṣitām|nānubadhyeta tadvākyairvibhramaiścānubhājitaḥ|| 41 ||
+10.47.42,अपि स्मरति नः साधो गोविन्दः प्रस्तुते क्वचित् ।गोष्ठिमध्ये पुरस्त्रीणाम्ग्राम्याः स्वैरकथान्तरे ॥ ४२ ॥,api smarati naḥ sādho govindaḥ prastute kvacit|goṣṭhimadhye purastrīṇāmgrāmyāḥ svairakathāntare|| 42 ||
+10.47.43,ताः किं निशाः ��्मरति यासु तदा प्रियाभिर् ।वृन्दावने कुमुदकुन्दशशाङ्करम्ये ।रेमे क्वणच्चरणनूपुररासगोष्ठ्याम् ।अस्माभिरीडितमनोज्ञकथः कदाचित् ॥ ४३ ॥,tāḥ kiṃ niśāḥ smarati yāsu tadā priyābhir|vṛndāvane kumudakundaśaśāṅkaramye|reme kvaṇaccaraṇanūpurarāsagoṣṭhyām|asmābhirīḍitamanojñakathaḥ kadācit|| 43 ||
+10.47.44,अप्येष्यतीह दाशार्हस्तप्ताः स्वकृतया शुचा ।सञ्जीवयन्नु नो गात्रैर्यथेन्द्रो वनमम्बुदैः ॥ ४४ ॥,apyeṣyatīha dāśārhastaptāḥ svakṛtayā śucā|sañjīvayannu no gātrairyathendro vanamambudaiḥ|| 44 ||
+10.47.45,कस्मात्कृष्ण इहायाति प्राप्तराज्यो हताहितः ।नरेन्द्र कन्या उद्वाह्य प्रीतः सर्वसुहृद्वृतः ॥ ४५ ॥,kasmātkṛṣṇa ihāyāti prāptarājyo hatāhitaḥ|narendra kanyā udvāhya prītaḥ sarvasuhṛdvṛtaḥ|| 45 ||
+10.47.46,किमस्माभिर्वनौकोभिरन्याभिर्वा महात्मनः ।श्रीपतेराप्तकामस्य क्रियेतार्थः कृतात्मनः ॥ ४६ ॥,kimasmābhirvanaukobhiranyābhirvā mahātmanaḥ|śrīpaterāptakāmasya kriyetārthaḥ kṛtātmanaḥ|| 46 ||
+10.47.47,परं सौख्यं हि नैराश्यं स्वैरिण्यप्याह पिङ्गला ।तज्जानतीनां नः कृष्णे तथाप्याशा दुरत्यया ॥ ४७ ॥,paraṃ saukhyaṃ hi nairāśyaṃ svairiṇyapyāha piṅgalā|tajjānatīnāṃ naḥ kṛṣṇe tathāpyāśā duratyayā|| 47 ||
+10.47.48,क उत्सहेत सन्त्यक्तुमुत्तमःश्लोकसंविदम् ।अनिच्छतोऽपि यस्य श्रीरङ्गान्न च्यवते क्वचित् ॥ ४८ ॥,ka utsaheta santyaktumuttamaḥślokasaṃvidam|anicchato'pi yasya śrīraṅgānna cyavate kvacit|| 48 ||
+10.47.49,सरिच्छैलवनोद्देशा गावो वेणुरवा इमे ।सङ्कर्षणसहायेन कृष्णेनाचरिताः प्रभो ॥ ४९ ॥,saricchailavanoddeśā gāvo veṇuravā ime|saṅkarṣaṇasahāyena kṛṣṇenācaritāḥ prabho|| 49 ||
+10.47.50,पुनः पुनः स्मारयन्ति नन्दगोपसुतं बत ।श्रीनिकेतैस्तत्पदकैर्विस्मर्तुं नैव शक्नुमः ॥ ५० ॥,punaḥ punaḥ smārayanti nandagopasutaṃ bata|śrīniketaistatpadakairvismartuṃ naiva śaknumaḥ|| 50 ||
+10.47.51,गत्या ललितयोदार हासलीलावलोकनैः ।माध्व्या गिरा हृतधियः कथं तं विस्मराम हे ॥ ५१ ॥,gatyā lalitayodāra hāsalīlāvalokanaiḥ|mādhvyā girā hṛtadhiyaḥ kathaṃ taṃ vismarāma he|| 51 ||
+10.47.52,हे नाथ हे रमानाथ व्रजनाथार्तिनाशन ।मग्नमुद्धर गोविन्द गोकुलं वृजिनार्णवात् ॥ ५२ ॥,he nātha he ramānātha vrajanāthārtināśana|magnamuddhara govinda gokulaṃ vṛjinārṇavāt|| 52 ||
+10.47.53,श्रीशुक उवाच ।ततस्ताः कृष्णसन्देशैर्व्यपेतविरहज्वराः ।उद्धवं पूजयांचक्रुर्ज्ञात्वात्मानमधोक्षजम् ॥ ५३ ॥,śrīśuka uvāca|tatastāḥ kṛṣṇasandeśairvyapetavirahajvarāḥ|uddhavaṃ pūjayāṃcakrurjñātvātmānamadhokṣajam|| 53 ||
+10.47.54,उवास कतिचिन्मासान्गोपीनां विनुदन्शुचः ।कृष्णलीलाकथां गायन्रमयामास गोकुलम् ॥ ५४ ॥,uvāsa katicinmāsāngopīnāṃ vinudanśucaḥ|kṛṣṇalīlākathāṃ gāyanramayāmāsa gokulam|| 54 ||
+10.47.55,यावन्त्यहानि नन्दस्य व्रजेऽवात्सीत्स उद्धवः ।व्रजौकसां क्षणप्रायाण्यासन्कृष्णस्य वार्तया ॥ ५५ ॥,yāvantyahāni nandasya vraje'vātsītsa uddhavaḥ|vrajaukasāṃ kṣaṇaprāyāṇyāsankṛṣṇasya vārtayā|| 55 ||
+10.47.56,सरिद्वनगि��िद्रो णीर्वीक्षन्कुसुमितान्द्रु मान् ।कृष्णं संस्मारयन्रेमे हरिदासो व्रजौकसाम् ॥ ५६ ॥,saridvanagiridro ṇīrvīkṣankusumitāndru mān|kṛṣṇaṃ saṃsmārayanreme haridāso vrajaukasām|| 56 ||
+10.47.57,दृष्ट्वैवमादि गोपीनां कृष्णावेशात्मविक्लवम् ।उद्धवः परमप्रीतस्ता नमस्यन्निदं जगौ ॥ ५७ ॥,dṛṣṭvaivamādi gopīnāṃ kṛṣṇāveśātmaviklavam|uddhavaḥ paramaprītastā namasyannidaṃ jagau|| 57 ||
+10.47.58,एताः परं तनुभृतो भुवि गोपवध्वो ।गोविन्द एव निखिलात्मनि रूढभावाः ।वाञ्छन्ति यद्भवभियो मुनयो वयं च ।किं ब्रह्मजन्मभिरनन्तकथारसस्य ॥ ५८ ॥,etāḥ paraṃ tanubhṛto bhuvi gopavadhvo|govinda eva nikhilātmani rūḍhabhāvāḥ|vāñchanti yadbhavabhiyo munayo vayaṃ ca|kiṃ brahmajanmabhiranantakathārasasya|| 58 ||
+10.47.59,क्वेमाः स्त्रियो वनचरीर्व्यभिचारदुष्टाः ।कृष्णे क्व चैष परमात्मनि रूढभावः ।नन्वीश्वरोऽनुभजतोऽविदुषोऽपि साक्षाच् ।छ्रेयस्तनोत्यगदराज इवोपयुक्तः ॥ ५९ ॥,kvemāḥ striyo vanacarīrvyabhicāraduṣṭāḥ|kṛṣṇe kva caiṣa paramātmani rūḍhabhāvaḥ|nanvīśvaro'nubhajato'viduṣo'pi sākṣāc|chreyastanotyagadarāja ivopayuktaḥ|| 59 ||
+10.47.60,नायं श्रियोऽङ्ग उ नितान्तरतेः प्रसादः ।स्वर्योषितां नलिनगन्धरुचां कुतोऽन्याः ।रासोत्सवेऽस्य भुजदण्डगृहीतकण्ठ ।लब्धाशिषां य उदगाद्व्रजवल्लभीनाम् ॥ ६० ॥,nāyaṃ śriyo'ṅga u nitāntarateḥ prasādaḥ|svaryoṣitāṃ nalinagandharucāṃ kuto'nyāḥ|rāsotsave'sya bhujadaṇḍagṛhītakaṇṭha|labdhāśiṣāṃ ya udagādvrajavallabhīnām|| 60 ||
+10.47.61,आसामहो चरणरेणुजुषामहं स्यां ।वृन्दावने किमपि गुल्मलतौषधीनाम् ।या दुस्त्यजं स्वजनमार्यपथं च हित्वा ।भेजुर्मुकुन्दपदवीं श्रुतिभिर्विमृग्याम् ॥ ६१ ॥,āsāmaho caraṇareṇujuṣāmahaṃ syāṃ|vṛndāvane kimapi gulmalatauṣadhīnām|yā dustyajaṃ svajanamāryapathaṃ ca hitvā|bhejurmukundapadavīṃ śrutibhirvimṛgyām|| 61 ||
+10.47.62,या वै श्रियार्चितमजादिभिराप्तकामैर् ।योगेश्वरैरपि यदात्मनि रासगोष्ठ्याम् ।कृष्णस्य तद्भगवतः चरणारविन्दं ।न्यस्तं स्तनेषु विजहुः परिरभ्य तापम् ॥ ६२ ॥,yā vai śriyārcitamajādibhirāptakāmair|yogeśvarairapi yadātmani rāsagoṣṭhyām|kṛṣṇasya tadbhagavataḥ caraṇāravindaṃ|nyastaṃ staneṣu vijahuḥ parirabhya tāpam|| 62 ||
+10.47.63,वन्दे नन्दव्रजस्त्रीणां पादरेणुमभीक्ष्णशः ।यासां हरिकथोद्गीतं पुनाति भुवनत्रयम् ॥ ६३ ॥,vande nandavrajastrīṇāṃ pādareṇumabhīkṣṇaśaḥ|yāsāṃ harikathodgītaṃ punāti bhuvanatrayam|| 63 ||
+10.47.64,श्रीशुक उवाच ।अथ गोपीरनुज्ञाप्य यशोदां नन्दमेव च ।गोपानामन्त्र्य दाशार्हो यास्यन्नारुरुहे रथम् ॥ ६४ ॥,śrīśuka uvāca|atha gopīranujñāpya yaśodāṃ nandameva ca|gopānāmantrya dāśārho yāsyannāruruhe ratham|| 64 ||
+10.47.65,तं निर्गतं समासाद्य नानोपायनपाणयः ।नन्दादयोऽनुरागेण प्रावोचन्नश्रुलोचनाः ॥ ६५ ॥,taṃ nirgataṃ samāsādya nānopāyanapāṇayaḥ|nandādayo'nurāgeṇa prāvocannaśrulocanāḥ|| 65 ||
+10.47.66,मनसो वृत्तयो नः स्युः कृष्ण पादाम्बुजाश्रयाः ।वाचोऽभिधायिनीर्नाम्नां कायस्तत्प्रह्वणादिषु ॥ ६६ ॥,manaso vṛttayo naḥ syuḥ kṛṣṇa pādāmbujāśrayāḥ|vāco'bhidhāyinīrnāmnāṃ kāyastatprahvaṇādiṣu|| 66 ||
+10.47.67,कर्मभिर्भ्राम्यमाणानां यत्र क्वापीश्वरेच्छया ।मङ्गलाचरितैर्दानै रतिर्नः कृष्ण ईश्वरे ॥ ६७ ॥,karmabhirbhrāmyamāṇānāṃ yatra kvāpīśvarecchayā|maṅgalācaritairdānai ratirnaḥ kṛṣṇa īśvare|| 67 ||
+10.47.68,एवं सभाजितो गोपैः कृष्णभक्त्या नराधिप ।उद्धवः पुनरागच्छन्मथुरां कृष्णपालिताम् ॥ ६८ ॥,evaṃ sabhājito gopaiḥ kṛṣṇabhaktyā narādhipa|uddhavaḥ punarāgacchanmathurāṃ kṛṣṇapālitām|| 68 ||
+10.47.69,कृष्णाय प्रणिपत्याह भक्त्युद्रे कं व्रजौकसाम् ।वसुदेवाय रामाय राज्ञे चोपायनान्यदात् ॥ ६९ ॥,kṛṣṇāya praṇipatyāha bhaktyudre kaṃ vrajaukasām|vasudevāya rāmāya rājñe copāyanānyadāt|| 69 ||
+10.48.1,भगवताकुब्जामनोरथपूर्तिः अक्रूरगृहं गत्वा पाण्डवसमाचारज्ञानाय अक्रूरस्य हस्तिनापुर प्रति प्रस्थानंच ।श्रीशुक उवाच ।अथ विज्ञाय भगवान् सर्वात्मा सर्वदर्शनः ।सैरन्ध्र्याः कामतप्तायाः प्रियमिच्छन् गृहं ययौ ॥ १ ॥,bhagavatākubjāmanorathapūrtiḥ akrūragṛhaṃ gatvā pāṇḍavasamācārajñānāya akrūrasya hastināpura prati prasthānaṃca|śrīśuka uvāca|atha vijñāya bhagavān sarvātmā sarvadarśanaḥ|sairandhryāḥ kāmataptāyāḥ priyamicchan gṛhaṃ yayau|| 1 ||
+10.48.2,महार्होपस्करैराढ्यं कामोपायोपबृंहितम् ।मुक्तादामपताकाभिः वितानशयनासनैः ।धूपैः सुरभिभिर्दीपैः स्रग् गन्धैरपि मण्डितम् ॥ २ ॥,mahārhopaskarairāḍhyaṃ kāmopāyopabṛṃhitam|muktādāmapatākābhiḥ vitānaśayanāsanaiḥ|dhūpaiḥ surabhibhirdīpaiḥ srag gandhairapi maṇḍitam|| 2 ||
+10.48.3,गृहं तमायान्तमवेक्ष्य सासनात् ।सद्यः समुत्थाय हि जातसम्भ्रमा ।यथोपसङ्गम्य सखीभिरच्युतं ।सभाजयामास सत्आसनादिभिः ॥ ३ ॥,gṛhaṃ tamāyāntamavekṣya sāsanāt|sadyaḥ samutthāya hi jātasambhramā|yathopasaṅgamya sakhībhiracyutaṃ|sabhājayāmāsa satāsanādibhiḥ|| 3 ||
+10.48.4,तथोद्धवः साधुतयाभिपूजितो ।न्यषीददुर्व्यामभिमृश्य चासनम् ।कृष्णोऽपि तूर्णं शयनं महाधनं ।विवेश लोकाचरितान्यनुव्रतः ॥ ४ ॥,tathoddhavaḥ sādhutayābhipūjito|nyaṣīdadurvyāmabhimṛśya cāsanam|kṛṣṇo'pi tūrṇaṃ śayanaṃ mahādhanaṃ|viveśa lokācaritānyanuvrataḥ|| 4 ||
+10.48.5,सा मज्जनालेपदुकूलभूषण ।स्रग्गन्धताम्बूलसुधासवादिभिः ।प्रसाधितात्मोपससार माधवं ।सव्रीडलीलोत्स्मितविभ्रमेक्षितैः ॥ ५ ॥,sā majjanālepadukūlabhūṣaṇa|sraggandhatāmbūlasudhāsavādibhiḥ|prasādhitātmopasasāra mādhavaṃ|savrīḍalīlotsmitavibhramekṣitaiḥ|| 5 ||
+10.48.6,आहूय कान्तां नवसङ्गमह्रिया ।विशङ्कितां कङ्कणभूषिते करे ।प्रगृह्य शय्यामधिवेश्य रामया ।रेमेऽनुलेपार्पणपुण्यलेशया ॥ ६ ॥,āhūya kāntāṃ navasaṅgamahriyā|viśaṅkitāṃ kaṅkaṇabhūṣite kare|pragṛhya śayyāmadhiveśya rāmayā|reme'nulepārpaṇapuṇyaleśayā|| 6 ||
+10.48.7,सानङ्गतप्तकुचयोरुरसस्तथाक्ष्णोः ।जिघ्रन्त्यनन्तचरणेन रुजो मृजन्ती ।दोर्भ्यां स्तनान्तरगतं परिरभ्य कान्तम् ।आनन्दमूर्तिमजहादत��दीर्घतापम् ॥ ७ ॥,sānaṅgataptakucayorurasastathākṣṇoḥ|jighrantyanantacaraṇena rujo mṛjantī|dorbhyāṃ stanāntaragataṃ parirabhya kāntam|ānandamūrtimajahādatidīrghatāpam|| 7 ||
+10.48.8,सैवं कैवल्यनाथं तं प्राप्य दुष्प्राप्यमीश्वरम् ।अङ्गरागार्पणेनाहो दुर्भगेदमयाचत ॥ ८ ॥,saivaṃ kaivalyanāthaṃ taṃ prāpya duṣprāpyamīśvaram|aṅgarāgārpaṇenāho durbhagedamayācata|| 8 ||
+10.48.9,आहोष्यतामिह प्रेष्ठ दिनानि कतिचिन्मया ।रमस्व नोत्सहे त्यक्तुं सङ्गं तेऽम्बुरुहेक्षण ॥ ९ ॥,āhoṣyatāmiha preṣṭha dināni katicinmayā|ramasva notsahe tyaktuṃ saṅgaṃ te'mburuhekṣaṇa|| 9 ||
+10.48.10,तस्यै कामवरं दत्त्वा मानयित्वा च मानदः ।सहोद्धवेन सर्वेशः स्वधामागमदर्चितम् ॥ १० ॥,tasyai kāmavaraṃ dattvā mānayitvā ca mānadaḥ|sahoddhavena sarveśaḥ svadhāmāgamadarcitam|| 10 ||
+10.48.11,दुरार्ध्यं समाराध्य विष्णुं सर्वेश्वरेश्वरम् ।यो वृणीते मनोग्राह्यं असत्त्वात् कुमनीष्यसौ ॥ ११ ॥,durārdhyaṃ samārādhya viṣṇuṃ sarveśvareśvaram|yo vṛṇīte manogrāhyaṃ asattvāt kumanīṣyasau|| 11 ||
+10.48.12,अक्रूरभवनं कृष्णः सहरामोद्धवः प्रभुः ।किञ्चित् चिकीर्षयन् प्रागाद् अक्रूरप्रीयकाम्यया ॥ १२ ॥,akrūrabhavanaṃ kṛṣṇaḥ saharāmoddhavaḥ prabhuḥ|kiñcit cikīrṣayan prāgād akrūraprīyakāmyayā|| 12 ||
+10.48.13,स तान् नरवरश्रेष्ठान् आरात् वीक्ष्य स्वबान्धवान् ।प्रत्युत्थाय प्रमुदितः परिष्वज्याभिनन्द्य च ॥ १३ ॥,sa tān naravaraśreṣṭhān ārāt vīkṣya svabāndhavān|pratyutthāya pramuditaḥ pariṣvajyābhinandya ca|| 13 ||
+10.48.14,ननाम कृष्णं रामं च स तैरप्यभिवादितः ।पूजयामास विधिवत् कृतासनपरिग्रहान् ॥ १४ ॥,nanāma kṛṣṇaṃ rāmaṃ ca sa tairapyabhivāditaḥ|pūjayāmāsa vidhivat kṛtāsanaparigrahān|| 14 ||
+10.48.15,पादावनेजनीरापो धारयन् शिरसा नृप ।अर्हणेनाम्बरैर्दिव्यैः गन्धस्रग् भूषणोत्तमैः ॥ १५ ॥,pādāvanejanīrāpo dhārayan śirasā nṛpa|arhaṇenāmbarairdivyaiḥ gandhasrag bhūṣaṇottamaiḥ|| 15 ||
+10.48.16,अर्चित्वा शिरसानम्य पादावङ्कगतौ मृजन् ।प्रश्रयावनतोऽक्रूरः कृष्णरामावभाषत ॥ १६ ॥,arcitvā śirasānamya pādāvaṅkagatau mṛjan|praśrayāvanato'krūraḥ kṛṣṇarāmāvabhāṣata|| 16 ||
+10.48.17,दिष्ट्या पापो हतः कंसः सानुगो वामिदं कुलम् ।भवद्‍भ्यामुद्धृतं कृच्छ्राद् दुरन्ताच्च समेधितम् ॥ १७ ॥,diṣṭyā pāpo hataḥ kaṃsaḥ sānugo vāmidaṃ kulam|bhavad‍bhyāmuddhṛtaṃ kṛcchrād durantācca samedhitam|| 17 ||
+10.48.18,युवां प्रधानपुरुषौ जगद्धेतू जगन्मयौ ।भवद्‍भ्यां न विना किञ्चित् परमस्ति न चापरम् ॥ १८ ॥,yuvāṃ pradhānapuruṣau jagaddhetū jaganmayau|bhavad‍bhyāṃ na vinā kiñcit paramasti na cāparam|| 18 ||
+10.48.19,आत्मसृष्टमिदं विश्वं अन्वाविश्य स्वशक्तिभिः ।ईयते बहुधा ब्रह्मन् श्रुतप्रत्यक्षगोचरम् ॥ १९ ॥,ātmasṛṣṭamidaṃ viśvaṃ anvāviśya svaśaktibhiḥ|īyate bahudhā brahman śrutapratyakṣagocaram|| 19 ||
+10.48.20,यथा हि भूतेषु चराचरेषु ।मह्यादयो योनिषु भान्ति नाना ।एवं भवान्केवल आत्मयोनिषु ।आत्मात्मतन्त्रो बहुधा विभाति ॥ २० ॥,yathā hi bhūteṣu carācareṣu|mahyādayo yoniṣu bhānti nānā|evaṃ bhavānkevala ātmayoniṣu|ātmātmatantro bahudhā vibhāti|| 20 ||
+10.48.21,सृजस्यथो लुम्पसि पासि विश्वं ।रजस्तमःसत्त्वगुणैः स्वशक्तिभिः ।न बध्यसे तद्‍गुणकर्मभिर्वा ।ज्ञानात्मनस्ते क्व च बन्धहेतुः ॥ २१ ॥,sṛjasyatho lumpasi pāsi viśvaṃ|rajastamaḥsattvaguṇaiḥ svaśaktibhiḥ|na badhyase tad‍guṇakarmabhirvā|jñānātmanaste kva ca bandhahetuḥ|| 21 ||
+10.48.22,देहाद्युपाधेरनिरूपितत्वाद् ।भवो न साक्षान्न भिदात्मनः स्यात् ।अतो न बन्धस्तव नैव मोक्षः ।स्यातां निकामस्त्वयि नोऽविवेकः ॥ २२ ॥,dehādyupādheranirūpitatvād|bhavo na sākṣānna bhidātmanaḥ syāt|ato na bandhastava naiva mokṣaḥ|syātāṃ nikāmastvayi no'vivekaḥ|| 22 ||
+10.48.23,त्वयोदितोऽयं जगतो हिताय ।यदा यदा वेदपथः पुराणः ।बाध्येत पाषण्डपथैरसद्भिः ।तदा भवान् सन्सत्त्वगुणं बिभर्ति ॥ २३ ॥,tvayodito'yaṃ jagato hitāya|yadā yadā vedapathaḥ purāṇaḥ|bādhyeta pāṣaṇḍapathairasadbhiḥ|tadā bhavān sansattvaguṇaṃ bibharti|| 23 ||
+10.48.24,स त्वं प्रभोऽद्य वसुदेवगृहेऽवतीर्णः ।स्वांशेन भारमपनेतुमिहासि भूमेः ।अक्षौहिणीशतवधेन सुरेतरांश ।राज्ञाममुष्य च कुलस्य यशो वितन्वन् ॥ २४ ॥,sa tvaṃ prabho'dya vasudevagṛhe'vatīrṇaḥ|svāṃśena bhāramapanetumihāsi bhūmeḥ|akṣauhiṇīśatavadhena suretarāṃśa|rājñāmamuṣya ca kulasya yaśo vitanvan|| 24 ||
+10.48.25,अद्येश नो वसतयः खलु भूरिभागा ।यः सर्वदेवपितृभूतनृदेवमूर्तिः ।यत्पादशौचसलिलं त्रिजगय् पुनाति ।स त्वं जगद्‍गुरुरधोक्षज याः प्रविष्टः ॥ २५ ॥,adyeśa no vasatayaḥ khalu bhūribhāgā|yaḥ sarvadevapitṛbhūtanṛdevamūrtiḥ|yatpādaśaucasalilaṃ trijagay punāti|sa tvaṃ jagad‍gururadhokṣaja yāḥ praviṣṭaḥ|| 25 ||
+10.48.26,कः पण्डितस्त्वदपरं शरणं समीयाद् ।भक्तप्रियादृतगिरः सुहृदः कृतज्ञात् ।सर्वान् ददाति सुहृदो भजतोऽभिकामान् ।आत्मानमप्युपचयापचयौ न यस्य ॥ २६ ॥,kaḥ paṇḍitastvadaparaṃ śaraṇaṃ samīyād|bhaktapriyādṛtagiraḥ suhṛdaḥ kṛtajñāt|sarvān dadāti suhṛdo bhajato'bhikāmān|ātmānamapyupacayāpacayau na yasya|| 26 ||
+10.48.27,दिष्ट्या जनार्दन भवानिह नः प्रतीतो ।योगेश्वरैरपि दुरापगतिः सुरेशैः ।छिन्ध्याशु नः सुतकलत्रधनाप्तगेह ।देहादिमोहरशनां भवदीयमायाम् ॥ २७ ॥,diṣṭyā janārdana bhavāniha naḥ pratīto|yogeśvarairapi durāpagatiḥ sureśaiḥ|chindhyāśu naḥ sutakalatradhanāptageha|dehādimoharaśanāṃ bhavadīyamāyām|| 27 ||
+10.48.28,इत्यर्चितः संस्तुतश्च भक्तेन भगवान्हरिः ।अक्रूरं सस्मितं प्राह गीर्भिः सम्मोहयन्निव ॥ २८ ॥,ityarcitaḥ saṃstutaśca bhaktena bhagavānhariḥ|akrūraṃ sasmitaṃ prāha gīrbhiḥ sammohayanniva|| 28 ||
+10.48.29,श्रीभगवानुवाच ।त्वं नो गुरुः पितृव्यश्च श्लाघ्यो बन्धुश्च नित्यदा ।वयं तु रक्ष्याः पोष्याश्च अनुकम्प्याः प्रजा हि वः ॥ २९ ॥,śrībhagavānuvāca|tvaṃ no guruḥ pitṛvyaśca ślāghyo bandhuśca nityadā|vayaṃ tu rakṣyāḥ poṣyāśca anukampyāḥ prajā hi vaḥ|| 29 ||
+10.48.30,भवद्विधा महाभागा निषेव्या अर्हसत्तमाः ।श्रेयस्कामैर्नृभिर्नित्यं देवाः स्वार्था न साधवः ॥ ३० ॥,bhavadvidhā mahābhāgā niṣevyā arhasattamā���|śreyaskāmairnṛbhirnityaṃ devāḥ svārthā na sādhavaḥ|| 30 ||
+10.48.31,न ह्यम्मयानि तीर्थानि न देवा मृच्छिलामयाः ।ते पुनन्त्युरुकालेन दर्शनादेव साधवः ॥ ३१ ॥,na hyammayāni tīrthāni na devā mṛcchilāmayāḥ|te punantyurukālena darśanādeva sādhavaḥ|| 31 ||
+10.48.32,स भवान्सुहृदां वै नः श्रेयान् श्रेयश्चिकीर्षया ।जिज्ञासार्थं पाण्डवानां गच्छस्व त्वं गजाह्वयम् ॥ ३२ ॥,sa bhavānsuhṛdāṃ vai naḥ śreyān śreyaścikīrṣayā|jijñāsārthaṃ pāṇḍavānāṃ gacchasva tvaṃ gajāhvayam|| 32 ||
+10.48.33,पितर्युपरते बालाः सह मात्रा सुदुःखिताः ।आनीताः स्वपुरं राज्ञा वसन्त इति शुश्रुम ॥ ३३ ॥,pitaryuparate bālāḥ saha mātrā suduḥkhitāḥ|ānītāḥ svapuraṃ rājñā vasanta iti śuśruma|| 33 ||
+10.48.34,तेषु राजाम्बिकापुत्रो भ्रातृपुत्रेषु दीनधीः ।समो न वर्तते नूनं दुष्पुत्रवशगोऽन्धदृक् ॥ ३४ ॥,teṣu rājāmbikāputro bhrātṛputreṣu dīnadhīḥ|samo na vartate nūnaṃ duṣputravaśago'ndhadṛk|| 34 ||
+10.48.35,गच्छ जानीहि तद्वृत्तं अधुना साध्वसाधु वा ।विज्ञाय तद् विधास्यामो यथा शं सुहृदां भवेत् ॥ ३५ ॥,gaccha jānīhi tadvṛttaṃ adhunā sādhvasādhu vā|vijñāya tad vidhāsyāmo yathā śaṃ suhṛdāṃ bhavet|| 35 ||
+10.48.36,इत्यक्रूरं समादिश्य भगवान् हरिरीश्वरः ।सङ्कर्षणोद्धवाभ्यां वै ततः स्वभवनं ययौ ॥ ३६ ॥,ityakrūraṃ samādiśya bhagavān harirīśvaraḥ|saṅkarṣaṇoddhavābhyāṃ vai tataḥ svabhavanaṃ yayau|| 36 ||
+10.48.48,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे अष्टचत्वारिंशोऽध्यायः ॥ ४८ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe aṣṭacatvāriṃśo'dhyāyaḥ|| 48 ||
+10.49.1,अक्रूरस्य हस्तिनापुरे गमनं कुन्त्याः करुणोद्गारः अक्रूरधृतराष्ट संवादः अक्रूरस्य पुनर्यदुपूर्यामागमनंच ।श्रीशुक उवाच ।स गत्वा हास्तिनपुरं पौरवेन्द्रयशोऽङ्कितम् ।ददर्श तत्राम्बिकेयं सभीष्मं विदुरं पृथाम् ॥ १ ॥,akrūrasya hastināpure gamanaṃ kuntyāḥ karuṇodgāraḥ akrūradhṛtarāṣṭa saṃvādaḥ akrūrasya punaryadupūryāmāgamanaṃca|śrīśuka uvāca|sa gatvā hāstinapuraṃ pauravendrayaśo'ṅkitam|dadarśa tatrāmbikeyaṃ sabhīṣmaṃ viduraṃ pṛthām|| 1 ||
+10.49.2,सहपुत्रं च बाह्लीकं भारद्वाजं सगौतमम् ।कर्णं सुयोधनं द्रौणिं पाण्डवान्सुहृदोऽपरान् ॥ २ ॥,sahaputraṃ ca bāhlīkaṃ bhāradvājaṃ sagautamam|karṇaṃ suyodhanaṃ drauṇiṃ pāṇḍavānsuhṛdo'parān|| 2 ||
+10.49.3,यथावद् उपसङ्गम्य बन्धुभिर्गान्दिनीसुतः ।सम्पृष्टस्तैः सुहृद्वार्तां स्वयं चापृच्छदव्ययम् ॥ ३ ॥,yathāvad upasaṅgamya bandhubhirgāndinīsutaḥ|sampṛṣṭastaiḥ suhṛdvārtāṃ svayaṃ cāpṛcchadavyayam|| 3 ||
+10.49.4,उवास कतिचिन्मासान् राज्ञो वृत्तविवित्सया ।दुष्प्रजस्याल्पसारस्य खलच्छन्दानुवर्तिनः ॥ ४ ॥,uvāsa katicinmāsān rājño vṛttavivitsayā|duṣprajasyālpasārasya khalacchandānuvartinaḥ|| 4 ||
+10.49.5,तेज ओजो बलं वीर्यं प्रश्रयादींश्च सद्‍गुणान् ।प्रजानुरागं पार्थेषु न सहद्भिश्चिकीर्षितम् ॥ ५ ॥,teja ojo balaṃ vīryaṃ praśrayādīṃśca sad‍guṇān|prajānurāgaṃ pārtheṣu na sahadbhiścikīrṣitam|| 5 ||
+10.49.6,कृतं च धार्तराष्ट्रैर्यद् गरदानाद्यपेशलम् ।आचख्यौ सर्वमेवास्मै पृथा विदुर एव च ॥ ६ ॥,kṛtaṃ ca dhārtarāṣṭrairyad garadānādyapeśalam|ācakhyau sarvamevāsmai pṛthā vidura eva ca|| 6 ||
+10.49.7,पृथा तु भ्रातरं प्राप्तं अक्रूरमुपसृत्य तम् ।उवाच जन्मनिलयं स्मरन्त्यश्रुकलेक्षणा ॥ ७ ॥,pṛthā tu bhrātaraṃ prāptaṃ akrūramupasṛtya tam|uvāca janmanilayaṃ smarantyaśrukalekṣaṇā|| 7 ||
+10.49.8,अपि स्मरन्ति नः सौम्य पितरौ भ्रातरश्च मे ।भगिन्यौ भ्रातृपुत्राश्च जामयः सख्य एव च ॥ ८ ॥,api smaranti naḥ saumya pitarau bhrātaraśca me|bhaginyau bhrātṛputrāśca jāmayaḥ sakhya eva ca|| 8 ||
+10.49.9,भ्रात्रेयो भगवान् कृष्णः शरण्यो भक्तवत्सलः ।पैतृष्वसेयान् स्मरति रामश्चाम्बुरुहेक्षणः ॥ ९ ॥,bhrātreyo bhagavān kṛṣṇaḥ śaraṇyo bhaktavatsalaḥ|paitṛṣvaseyān smarati rāmaścāmburuhekṣaṇaḥ|| 9 ||
+10.49.10,सपत्‍नमध्ये शोचन्तीं वृकानां हरिणीमिव ।सान्त्वयिष्यति मां वाक्यैः पितृहीनांश्च बालकान् ॥ १० ॥,sapat‍namadhye śocantīṃ vṛkānāṃ hariṇīmiva|sāntvayiṣyati māṃ vākyaiḥ pitṛhīnāṃśca bālakān|| 10 ||
+10.49.11,कृष्ण कृष्ण महायोगिन् विश्वात्मन् विश्वभावन ।प्रपन्नां पाहि गोविन्द शिशुभिश्चावसीदतीम् ॥ ११ ॥,kṛṣṇa kṛṣṇa mahāyogin viśvātman viśvabhāvana|prapannāṃ pāhi govinda śiśubhiścāvasīdatīm|| 11 ||
+10.49.12,नान्यत्तव पदाम्भोजात् पश्यामि शरणं नृणाम् ।बिभ्यतां मृत्युसंसाराद् ईस्वरस्यापवर्गिकात् ॥ १२ ॥,nānyattava padāmbhojāt paśyāmi śaraṇaṃ nṛṇām|bibhyatāṃ mṛtyusaṃsārād īsvarasyāpavargikāt|| 12 ||
+10.49.13,नमः कृष्णाय शुद्धाय ब्रह्मणे परमात्मने ।योगेश्वराय योगाय त्वामहं शरणं गता ॥ १३ ॥,namaḥ kṛṣṇāya śuddhāya brahmaṇe paramātmane|yogeśvarāya yogāya tvāmahaṃ śaraṇaṃ gatā|| 13 ||
+10.49.14,श्रीशुक उवाच ।इत्यनुस्मृत्य स्वजनं कृष्णं च जगदीश्वरम् ।प्रारुदद् दुखिता राजन् भवतां प्रपितामही ॥ १४ ॥,śrīśuka uvāca|ityanusmṛtya svajanaṃ kṛṣṇaṃ ca jagadīśvaram|prārudad dukhitā rājan bhavatāṃ prapitāmahī|| 14 ||
+10.49.15,समदुःखसुखोऽक्रूरो विदुरश्च महायशाः ।सान्त्वयामासतुः कुन्तीं तत्पुत्रोत्पत्तिहेतुभिः ॥ १५ ॥,samaduḥkhasukho'krūro viduraśca mahāyaśāḥ|sāntvayāmāsatuḥ kuntīṃ tatputrotpattihetubhiḥ|| 15 ||
+10.49.16,यास्यन् राजानमभ्येत्य विषमं पुत्रलालसम् ।अवदत्सुहृदां मध्ये बन्धुभिः सौहृदोदितम् ॥ १६ ॥,yāsyan rājānamabhyetya viṣamaṃ putralālasam|avadatsuhṛdāṃ madhye bandhubhiḥ sauhṛdoditam|| 16 ||
+10.49.17,अक्रूर उवाच ।भो भो वैचित्रवीर्य त्वं कुरूणां कीर्तिवर्धन ।भ्रातर्युपरते पाण्डौ अधुनाऽसनमास्थितः ॥ १७ ॥,akrūra uvāca|bho bho vaicitravīrya tvaṃ kurūṇāṃ kīrtivardhana|bhrātaryuparate pāṇḍau adhunā'sanamāsthitaḥ|| 17 ||
+10.49.18,धर्मेण पालयन् उर्वीं प्रजाः शीलेन रञ्जयन् ।वर्तमानः समः स्वेषु श्रेयः कीर्तिमवाप्स्यसि ॥ १८ ॥,dharmeṇa pālayan urvīṃ prajāḥ śīlena rañjayan|vartamānaḥ samaḥ sveṣu śreyaḥ kīrtimavāpsyasi|| 18 ||
+10.49.19,अन्यथा त्���ाचरँल्लोके गर्हितो यास्यसे तमः ।तस्मात्समत्वे वर्तस्व पाण्डवेष्वात्मजेषु च ॥ १९ ॥,anyathā tvācaraṃlloke garhito yāsyase tamaḥ|tasmātsamatve vartasva pāṇḍaveṣvātmajeṣu ca|| 19 ||
+10.49.20,नेह चात्यन्तसंवासः कस्यचित् केनचित् सह ।राजन् स्वेनापि देहेन किमु जायात्मजादिभिः ॥ २० ॥,neha cātyantasaṃvāsaḥ kasyacit kenacit saha|rājan svenāpi dehena kimu jāyātmajādibhiḥ|| 20 ||
+10.49.21,एकः प्रसूयते जन्तुः एक एव प्रलीयते ।एकोऽनुभुङ्क्ते सुकृतं एक एव च दुष्कृतम् ॥ २१ ॥,ekaḥ prasūyate jantuḥ eka eva pralīyate|eko'nubhuṅkte sukṛtaṃ eka eva ca duṣkṛtam|| 21 ||
+10.49.22,अधर्मोपचितं वित्तं हरन्त्यन्येऽल्पमेधसः ।सम्भोजनीयापदेशैः जलानीव जलौकसः ॥ २२ ॥,adharmopacitaṃ vittaṃ harantyanye'lpamedhasaḥ|sambhojanīyāpadeśaiḥ jalānīva jalaukasaḥ|| 22 ||
+10.49.23,पुष्णाति यानधर्मेण स्वबुद्ध्या तमपण्डितम् ।तेऽकृतार्थं प्रहिण्वन्ति प्राणा रायः सुतादयः ॥ २३ ॥,puṣṇāti yānadharmeṇa svabuddhyā tamapaṇḍitam|te'kṛtārthaṃ prahiṇvanti prāṇā rāyaḥ sutādayaḥ|| 23 ||
+10.49.24,स्वयं किल्बिषमादाय तैस्त्यक्तो नार्थकोविदः ।असिद्धार्थो विशत्यन्धं स्वधर्मविमुखस्तमः ॥ २४ ॥,svayaṃ kilbiṣamādāya taistyakto nārthakovidaḥ|asiddhārtho viśatyandhaṃ svadharmavimukhastamaḥ|| 24 ||
+10.49.25,तस्माल्लोकमिमं राजन् स्वप्नमायामनोरथम् ।वीक्ष्यायम्यात्मनात्मानं समः शान्तो भव प्रभो ॥ २५ ॥,tasmāllokamimaṃ rājan svapnamāyāmanoratham|vīkṣyāyamyātmanātmānaṃ samaḥ śānto bhava prabho|| 25 ||
+10.49.26,धृतराष्ट्र उवाच ।यथा वदति कल्याणीं वाचं दानपते भवान् ।तथानया न तृप्यामि मर्त्यः प्राप्य यथामृतम् ॥ २६ ॥,dhṛtarāṣṭra uvāca|yathā vadati kalyāṇīṃ vācaṃ dānapate bhavān|tathānayā na tṛpyāmi martyaḥ prāpya yathāmṛtam|| 26 ||
+10.49.27,तथापि सूनृता सौम्य हृदि न स्थीयते चले ।पुत्रानुरागविषमे विद्युत् सौदामनी यथा ॥ २७ ॥,tathāpi sūnṛtā saumya hṛdi na sthīyate cale|putrānurāgaviṣame vidyut saudāmanī yathā|| 27 ||
+10.49.28,ईश्वरस्य विधिं को नु विधुनोत्यन्यथा पुमान् ।भूमेर्भारावताराय योऽवतीर्णो यदोः कुले ॥ २८ ॥,īśvarasya vidhiṃ ko nu vidhunotyanyathā pumān|bhūmerbhārāvatārāya yo'vatīrṇo yadoḥ kule|| 28 ||
+10.49.29,यो दुर्विमर्शपथया निजमाययेदं ।सृष्ट्वा गुणान् विभजते तदनुप्रविष्टः ।तस्मै नमो दुरवबोधविहारतन्त्र ।संसारचक्रगतये परमेश्वराय ॥ २९ ॥,yo durvimarśapathayā nijamāyayedaṃ|sṛṣṭvā guṇān vibhajate tadanupraviṣṭaḥ|tasmai namo duravabodhavihāratantra|saṃsāracakragataye parameśvarāya|| 29 ||
+10.49.30,श्रीशुक उवाच ।इत्यभिप्रेत्य नृपतेः अभिप्रायं स यादवः ।सुहृद्भिः समनुज्ञातः पुनर्यदुपुरीमगात् ॥ ३० ॥,śrīśuka uvāca|ityabhipretya nṛpateḥ abhiprāyaṃ sa yādavaḥ|suhṛdbhiḥ samanujñātaḥ punaryadupurīmagāt|| 30 ||
+10.49.31,शशंस रामकृष्णाभ्यां धृतराष्ट्रविचेष्टितम् ।पाण्डवान् प्रति कौरव्य यदर्थं प्रेषितः स्वयम् ॥ ३१ ॥,śaśaṃsa rāmakṛṣṇābhyāṃ dhṛtarāṣṭraviceṣṭitam|pāṇḍavān prati kauravya yadarthaṃ preṣitaḥ svayam|| 31 ||
+10.49.49,इति श्रीमद्‍भा��वते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे एकोनपञ्चाशोऽध्यायः ॥ ४९ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe ekonapañcāśo'dhyāyaḥ|| 49 ||
+10.50.1,रामकृष्णयोर्जरासन्धेन सह युद्धं द्वारकादुर्गनिर्माणंच ।श्रीशुक उवाच ।अस्तिः प्राप्तिश्च कंसस्य महिष्यौ भरतर्षभ ।मृते भर्तरि दुःखार्ते ईयतुः स्म पितुर्गृहान् ॥ १ ॥,rāmakṛṣṇayorjarāsandhena saha yuddhaṃ dvārakādurganirmāṇaṃca|śrīśuka uvāca|astiḥ prāptiśca kaṃsasya mahiṣyau bharatarṣabha|mṛte bhartari duḥkhārte īyatuḥ sma piturgṛhān|| 1 ||
+10.50.2,पित्रे मगधराजाय जरासन्धाय दुःखिते ।वेदयां चक्रतुः सर्वमात्मवैधव्यकारणम् ॥ २ ॥,pitre magadharājāya jarāsandhāya duḥkhite|vedayāṃ cakratuḥ sarvamātmavaidhavyakāraṇam|| 2 ||
+10.50.3,स तदप्रियमाकर्ण्य शोकामर्षयुतो नृप ।अयादवीं महीं कर्तुं चक्रे परममुद्यमम् ॥ ३ ॥,sa tadapriyamākarṇya śokāmarṣayuto nṛpa|ayādavīṃ mahīṃ kartuṃ cakre paramamudyamam|| 3 ||
+10.50.4,अक्षौहिणीभिर्विंशत्या तिसृभिश्चापि संवृतः ।यदुराजधानीं मथुरां न्यरुधत्सर्वतो दिशम् ॥ ४ ॥,akṣauhiṇībhirviṃśatyā tisṛbhiścāpi saṃvṛtaḥ|yadurājadhānīṃ mathurāṃ nyarudhatsarvato diśam|| 4 ||
+10.50.5,निरीक्ष्य तद्बलं कृष्ण उद्वेलमिव सागरम् ।स्वपुरं तेन संरुद्धं स्वजनं च भयाकुलम् ॥ ५ ॥,nirīkṣya tadbalaṃ kṛṣṇa udvelamiva sāgaram|svapuraṃ tena saṃruddhaṃ svajanaṃ ca bhayākulam|| 5 ||
+10.50.6,चिन्तयामास भगवान्हरिः कारणमानुषः ।तद्देशकालानुगुणं स्वावतारप्रयोजनम् ॥ ६ ॥,cintayāmāsa bhagavānhariḥ kāraṇamānuṣaḥ|taddeśakālānuguṇaṃ svāvatāraprayojanam|| 6 ||
+10.50.7,हनिष्यामि बलं ह्येतद्भुवि भारं समाहितम् ।मागधेन समानीतं वश्यानां सर्वभूभुजाम् ॥ ७ ॥,haniṣyāmi balaṃ hyetadbhuvi bhāraṃ samāhitam|māgadhena samānītaṃ vaśyānāṃ sarvabhūbhujām|| 7 ||
+10.50.8,अक्षौहिणीभिः सङ्ख्यातं भटाश्वरथकुञ्जरैः ।मागधस्तु न हन्तव्यो भूयः कर्ता बलोद्यमम् ॥ ८ ॥,akṣauhiṇībhiḥ saṅkhyātaṃ bhaṭāśvarathakuñjaraiḥ|māgadhastu na hantavyo bhūyaḥ kartā balodyamam|| 8 ||
+10.50.9,एतदर्थोऽवतारोऽयं भूभारहरणाय मे ।संरक्षणाय साधूनां कृतोऽन्येषां वधाय च ॥ ९ ॥,etadartho'vatāro'yaṃ bhūbhāraharaṇāya me|saṃrakṣaṇāya sādhūnāṃ kṛto'nyeṣāṃ vadhāya ca|| 9 ||
+10.50.10,अन्योऽपि धर्मरक्षायै देहः संभ्रियते मया ।विरामायाप्यधर्मस्य काले प्रभवतः क्वचित् ॥ १० ॥,anyo'pi dharmarakṣāyai dehaḥ saṃbhriyate mayā|virāmāyāpyadharmasya kāle prabhavataḥ kvacit|| 10 ||
+10.50.11,एवं ध्यायति गोविन्द आकाशात्सूर्यवर्चसौ ।रथावुपस्थितौ सद्यः ससूतौ सपरिच्छदौ ॥ ११ ॥,evaṃ dhyāyati govinda ākāśātsūryavarcasau|rathāvupasthitau sadyaḥ sasūtau saparicchadau|| 11 ||
+10.50.12,आयुधानि च दिव्यानि पुराणानि यदृच्छया ।दृष्ट्वा तानि हृषीकेशः सङ्कर्षणमथाब्रवीत् ॥ १२ ॥,āyudhāni ca divyāni purāṇāni yadṛcchayā|dṛṣṭvā tāni hṛṣīkeśaḥ saṅkarṣaṇamathābravīt|| 12 ||
+10.50.13,पश्यार्य व्यसनं प्राप्तं यदूनां त्वावतां प्रभो ।एष ते रथ आयातो दयितान्यायुधानि च ॥ १३ ॥,paśyārya vyasanaṃ prāptaṃ yadūnāṃ tvāvatāṃ prabho|eṣa te ratha āyāto dayitānyāyudhāni ca|| 13 ||
+10.50.14,एतदर्थं हि नौ जन्म साधूनामीश शर्मकृत् ।त्रयोविंशत्यनीकाख्यं भूमेर्भारमपाकुरु ॥ १४ ॥,etadarthaṃ hi nau janma sādhūnāmīśa śarmakṛt|trayoviṃśatyanīkākhyaṃ bhūmerbhāramapākuru|| 14 ||
+10.50.15,एवं सम्मन्त्र्य दाशार्हौ दंशितौ रथिनौ पुरात् ।निर्जग्मतुः स्वायुधाढ्य बलेनाल्पीयसा वृतौ ॥ १५ ॥,evaṃ sammantrya dāśārhau daṃśitau rathinau purāt|nirjagmatuḥ svāyudhāḍhya balenālpīyasā vṛtau|| 15 ||
+10.50.16,शङ्खं दध्मौ विनिर्गत्य हरिर्दारुकसारथिः ।ततोऽभूत्परसैन्यानां हृदि वित्रासवेपथुः ॥ १६ ॥,śaṅkhaṃ dadhmau vinirgatya harirdārukasārathiḥ|tato'bhūtparasainyānāṃ hṛdi vitrāsavepathuḥ|| 16 ||
+10.50.17,तावाह मागधो वीक्ष्य हे कृष्ण पुरुषाधम ।न त्वया योद्धुमिच्छामि बालेनैकेन लज्जया ।गुप्तेन हि त्वया मन्द न योत्स्ये याहि बन्धुहन् ॥ १७ ॥,tāvāha māgadho vīkṣya he kṛṣṇa puruṣādhama|na tvayā yoddhumicchāmi bālenaikena lajjayā|guptena hi tvayā manda na yotsye yāhi bandhuhan|| 17 ||
+10.50.18,तव राम यदि श्रद्धा युध्यस्व धैर्यमुद्वह ।हित्वा वा मच्छरैश्छिन्नं देहं स्वर्याहि मां जहि ॥ १८ ॥,tava rāma yadi śraddhā yudhyasva dhairyamudvaha|hitvā vā maccharaiśchinnaṃ dehaṃ svaryāhi māṃ jahi|| 18 ||
+10.50.19,श्रीभगवानुवाच ।न वै शूरा विकत्थन्ते दर्शयन्त्येव पौरुषम् ।न गृह्णीमो वचो राजन्नातुरस्य मुमूर्षतः ॥ १९ ॥,śrībhagavānuvāca|na vai śūrā vikatthante darśayantyeva pauruṣam|na gṛhṇīmo vaco rājannāturasya mumūrṣataḥ|| 19 ||
+10.50.20,श्रीशुक उवाच ।जरासुतस्तावभिसृत्य माधवौ महाबलौघेन बलीयसाऽवृणोत् ।ससैन्ययानध्वजवाजिसारथी सूर्यानलौ वायुरिवाभ्ररेणुभिः ॥ २० ॥,śrīśuka uvāca|jarāsutastāvabhisṛtya mādhavau mahābalaughena balīyasā'vṛṇot|sasainyayānadhvajavājisārathī sūryānalau vāyurivābhrareṇubhiḥ|| 20 ||
+10.50.21,सुपर्णतालध्वजचिह्नितौ रथाव् ।अलक्षयन्त्यो हरिरामयोर्मृधे ।स्त्रियः पुराट्टालकहर्म्यगोपुरं ।समाश्रिताः सम्मुमुहुः शुचार्दितः ॥ २१ ॥,suparṇatāladhvajacihnitau rathāv|alakṣayantyo harirāmayormṛdhe|striyaḥ purāṭṭālakaharmyagopuraṃ|samāśritāḥ sammumuhuḥ śucārditaḥ|| 21 ||
+10.50.22,हरिः परानीकपयोमुचां मुहुः शिलीमुखात्युल्बणवर्षपीडितम् ।स्वसैन्यमालोक्य सुरासुरार्चितं व्यस्फूर्जयच्छार्ङ्गशरासनोत्तमम् ॥ २२ ॥,hariḥ parānīkapayomucāṃ muhuḥ śilīmukhātyulbaṇavarṣapīḍitam|svasainyamālokya surāsurārcitaṃ vyasphūrjayacchārṅgaśarāsanottamam|| 22 ||
+10.50.23,गृह्णन्निशङ्गादथ सन्दधच्छरान् ।विकृष्य मुञ्चन्शितबाणपूगान् ।निघ्नन्रथान्कुञ्जरवाजिपत्तीन् ।निरन्तरं यद्वदलातचक्रम् ॥ २३ ॥,gṛhṇanniśaṅgādatha sandadhaccharān|vikṛṣya muñcanśitabāṇapūgān|nighnanrathānkuñjaravājipattīn|nirantaraṃ yadvadalātacakram|| 23 ||
+10.50.24,निर्भिन्नकुम्भाः करिणो निपेतुरनेकशोऽश्वाः शरवृक्णकन्धराः ।रथा हताश्वध्वजसूतनायकाः पदायतश्छिन्नभुजोरुकन्धराः ॥ २४ ॥,nirbhinnakumbhāḥ kariṇo nipeturanekaśo'śvāḥ śaravṛkṇakandharāḥ|rathā hatāśvadhvajasūtanāyakāḥ padāyataśchinnabhujorukandharāḥ|| 24 ||
+10.50.25,सञ्छिद्यमानद्विपदेभवाजिनामङ्गप्रसूताः शतशोऽसृगापगाः ।भुजाहयः पूरुषशीर्षकच्छपा हतद्विपद्वीपहय ग्रहाकुलाः ॥ २५ ॥,sañchidyamānadvipadebhavājināmaṅgaprasūtāḥ śataśo'sṛgāpagāḥ|bhujāhayaḥ pūruṣaśīrṣakacchapā hatadvipadvīpahaya grahākulāḥ|| 25 ||
+10.50.26,करोरुमीना नरकेशशैवला धनुस्तरङ्गायुधगुल्मसङ्कुलाः ।अच्छूरिकावर्तभयानका महा मणिप्रवेकाभरणाश्मशर्कराः ॥ २६ ॥,karorumīnā narakeśaśaivalā dhanustaraṅgāyudhagulmasaṅkulāḥ|acchūrikāvartabhayānakā mahā maṇipravekābharaṇāśmaśarkarāḥ|| 26 ||
+10.50.27,प्रवर्तिता भीरुभयावहा मृधे मनस्विनां हर्षकरीः परस्परम् ।विनिघ्नतारीन्मुषलेन दुर्मदान्सङ्कर्षणेनापरीमेयतेजसा ॥ २७ ॥,pravartitā bhīrubhayāvahā mṛdhe manasvināṃ harṣakarīḥ parasparam|vinighnatārīnmuṣalena durmadānsaṅkarṣaṇenāparīmeyatejasā|| 27 ||
+10.50.28,बलं तदङ्गार्णवदुर्गभैरवं दुरन्तपारं मगधेन्द्र पालितम् ।क्षयं प्रणीतं वसुदेवपुत्रयोर्विक्रीडितं तज्जगदीशयोः परम् ॥ २८ ॥,balaṃ tadaṅgārṇavadurgabhairavaṃ durantapāraṃ magadhendra pālitam|kṣayaṃ praṇītaṃ vasudevaputrayorvikrīḍitaṃ tajjagadīśayoḥ param|| 28 ||
+10.50.29,स्थित्युद्भवान्तं भुवनत्रयस्य यः ।समीहितेऽनन्तगुणः स्वलीलया ।न तस्य चित्रं परपक्षनिग्रहस् ।तथापि मर्त्यानुविधस्य वर्ण्यते ॥ २९ ॥,sthityudbhavāntaṃ bhuvanatrayasya yaḥ|samīhite'nantaguṇaḥ svalīlayā|na tasya citraṃ parapakṣanigrahas|tathāpi martyānuvidhasya varṇyate|| 29 ||
+10.50.30,जग्राह विरथं रामो जरासन्धं महाबलम् ।हतानीकावशिष्टासुं सिंहः सिंहमिवौजसा ॥ ३० ॥,jagrāha virathaṃ rāmo jarāsandhaṃ mahābalam|hatānīkāvaśiṣṭāsuṃ siṃhaḥ siṃhamivaujasā|| 30 ||
+10.50.31,बध्यमानं हतारातिं पाशैर्वारुणमानुषैः ।वारयामास गोविन्दस्तेन कार्यचिकीर्षया ॥ ३१ ॥,badhyamānaṃ hatārātiṃ pāśairvāruṇamānuṣaiḥ|vārayāmāsa govindastena kāryacikīrṣayā|| 31 ||
+10.50.32,सा मुक्तो लोकनाथाभ्यां व्रीडितो वीरसम्मतः ।तपसे कृतसङ्कल्पो वारितः पथि राजभिः ॥ ३२ ॥,sā mukto lokanāthābhyāṃ vrīḍito vīrasammataḥ|tapase kṛtasaṅkalpo vāritaḥ pathi rājabhiḥ|| 32 ||
+10.50.33,वाक्यैः पवित्रार्थपदैर्नयनैः प्राकृतैरपि ।स्वकर्मबन्धप्राप्तोऽयं यदुभिस्ते पराभवः ॥ ३३ ॥,vākyaiḥ pavitrārthapadairnayanaiḥ prākṛtairapi|svakarmabandhaprāpto'yaṃ yadubhiste parābhavaḥ|| 33 ||
+10.50.34,हतेषु सर्वानीकेषु नृपो बार्हद्रथस्तदा ।उपेक्षितो भगवता मगधान्दुर्मना ययौ ॥ ३४ ॥,hateṣu sarvānīkeṣu nṛpo bārhadrathastadā|upekṣito bhagavatā magadhāndurmanā yayau|| 34 ||
+10.50.35,मुकुन्दोऽप्यक्षतबलो निस्तीर्णारिबलार्णवः ।विकीर्यमाणः कुसुमैस्त्रीदशैरनुमोदितः ॥ ३५ ॥,mukundo'pyakṣatabalo nistīrṇāribalārṇavaḥ|vikīryamāṇaḥ kusumaistrīdaśairanumoditaḥ|| 35 ||
+10.50.36,माथुरैरुपसङ्गम्य विज्वरैर्मुदितात्मभिः ।उपगीयमानविजयः सूतमागधबन्दिभिः ॥ ३६ ॥,māthurairupasaṅgamya vijvarairmuditātmabhiḥ|upagīyamānavijayaḥ sūtamāgadhabandibhiḥ|| 36 ||
+10.50.37,शङ्खदुन्दुभयो नेदुर्भेरीतूर्याण्यनेकशः ।वीणावेणुमृदङ्गानि पुरं प्रविशति प्रभौ ॥ ३७ ॥,śaṅkhadundubhayo nedurbherītūryāṇyanekaśaḥ|vīṇāveṇumṛdaṅgāni puraṃ praviśati prabhau|| 37 ||
+10.50.38,सिक्तमार्गां हृष्टजनां पताकाभिरभ्यलङ्कृताम् ।निर्घुष्टां ब्रह्मघोषेण कौतुकाबद्धतोरणाम् ॥ ३८ ॥,siktamārgāṃ hṛṣṭajanāṃ patākābhirabhyalaṅkṛtām|nirghuṣṭāṃ brahmaghoṣeṇa kautukābaddhatoraṇām|| 38 ||
+10.50.39,निचीयमानो नारीभिर्माल्यदध्यक्षताङ्कुरैः ।निरीक्ष्यमाणः सस्नेहं प्रीत्युत्कलितलोचनैः ॥ ३९ ॥,nicīyamāno nārībhirmālyadadhyakṣatāṅkuraiḥ|nirīkṣyamāṇaḥ sasnehaṃ prītyutkalitalocanaiḥ|| 39 ||
+10.50.40,आयोधनगतं वित्तमनन्तं वीरभूषणम् ।यदुराजाय तत्सर्वमाहृतं प्रादिशत्प्रभुः ॥ ४० ॥,āyodhanagataṃ vittamanantaṃ vīrabhūṣaṇam|yadurājāya tatsarvamāhṛtaṃ prādiśatprabhuḥ|| 40 ||
+10.50.41,एवं सप्तदशकृत्वस्तावत्यक्षौहिणीबलः ।युयुधे मागधो राजा यदुभिः कृष्णपालितैः ॥ ४१ ॥,evaṃ saptadaśakṛtvastāvatyakṣauhiṇībalaḥ|yuyudhe māgadho rājā yadubhiḥ kṛṣṇapālitaiḥ|| 41 ||
+10.50.42,अक्षिण्वंस्तद्बलं सर्वं वृष्णयः कृष्णतेजसा ।हतेषु स्वेष्वनीकेषु त्यक्तोऽगादरिभिर्नृपः ॥ ४२ ॥,akṣiṇvaṃstadbalaṃ sarvaṃ vṛṣṇayaḥ kṛṣṇatejasā|hateṣu sveṣvanīkeṣu tyakto'gādaribhirnṛpaḥ|| 42 ||
+10.50.43,अष्टादशम सङ्ग्राम आगामिनि तदन्तरा ।नारदप्रेषितो वीरो यवनः प्रत्यदृश्यत ॥ ४३ ॥,aṣṭādaśama saṅgrāma āgāmini tadantarā|nāradapreṣito vīro yavanaḥ pratyadṛśyata|| 43 ||
+10.50.44,रुरोध मथुरामेत्य तिसृभिर्म्लेच्छकोटिभिः ।नृलोके चाप्रतिद्वन्द्वो वृष्णीन्श्रुत्वात्मसम्मितान् ॥ ४४ ॥,rurodha mathurāmetya tisṛbhirmlecchakoṭibhiḥ|nṛloke cāpratidvandvo vṛṣṇīnśrutvātmasammitān|| 44 ||
+10.50.45,तं दृष्ट्वाचिन्तयत्कृष्णः सङ्कर्षण सहायवान् ।अहो यदूनां वृजिनं प्राप्तं ह्युभयतो महत् ॥ ४५ ॥,taṃ dṛṣṭvācintayatkṛṣṇaḥ saṅkarṣaṇa sahāyavān|aho yadūnāṃ vṛjinaṃ prāptaṃ hyubhayato mahat|| 45 ||
+10.50.46,यवनोऽयं निरुन्धेऽस्मानद्य तावन्महाबलः ।मागधोऽप्यद्य वा श्वो वा परश्वो वागमिष्यति ॥ ४६ ॥,yavano'yaṃ nirundhe'smānadya tāvanmahābalaḥ|māgadho'pyadya vā śvo vā paraśvo vāgamiṣyati|| 46 ||
+10.50.47,आवयोः युध्यतोरस्य यद्यागन्ता जरासुतः ।बन्धून्हनिष्यत्यथ वा नेष्यते स्वपुरं बली ॥ ४७ ॥,āvayoḥ yudhyatorasya yadyāgantā jarāsutaḥ|bandhūnhaniṣyatyatha vā neṣyate svapuraṃ balī|| 47 ||
+10.50.48,तस्मादद्य विधास्यामो दुर्गं द्विपददुर्गमम् ।तत्र ज्ञातीन्समाधाय यवनं घातयामहे ॥ ४८ ॥,tasmādadya vidhāsyāmo durgaṃ dvipadadurgamam|tatra jñātīnsamādhāya yavanaṃ ghātayāmahe|| 48 ||
+10.50.49,इति सम्मन्त्र्य भगवान्दुर्गं द्वादशयोजनम् ।अन्तःसमुद्रे नगरं कृत्स्नाद्भुतमचीकरत् ॥ ४९ ॥,iti sammantrya bhagavāndurgaṃ dvādaśayojanam|antaḥsamudre nagaraṃ kṛtsnādbhutamacīkarat|| 49 ||
+10.50.50,दृश्यते यत्र हि त्वाष्ट्रं विज्ञानं शिल्पनैपुणम् ।रथ्याचत्वरवीथीभिर्यथावास्तु विनिर्मितम् ॥ ५�� ॥,dṛśyate yatra hi tvāṣṭraṃ vijñānaṃ śilpanaipuṇam|rathyācatvaravīthībhiryathāvāstu vinirmitam|| 50 ||
+10.50.51,सुरद्रुमलतोद्यान विचित्रोपवनान्वितम् ।हेमशृङ्गैर्दिविस्पृग्भिः स्फटिकाट्टालगोपुरैः ॥ ५१ ॥,suradrumalatodyāna vicitropavanānvitam|hemaśṛṅgairdivispṛgbhiḥ sphaṭikāṭṭālagopuraiḥ|| 51 ||
+10.50.52,राजतारकुटैः कोष्ठैर्हेमकुम्भैरलङ्कृतैः ।रत्नकूतैर्गृहैर्हेमैर्महामारकतस्थलैः ॥ ५२ ॥,rājatārakuṭaiḥ koṣṭhairhemakumbhairalaṅkṛtaiḥ|ratnakūtairgṛhairhemairmahāmārakatasthalaiḥ|| 52 ||
+10.50.53,वास्तोष्पतीनां च गृहैर्वल्लभीभिश्च निर्मितम् ।चातुर्वर्ण्यजनाकीर्णं यदुदेवगृहोल्लसत् ॥ ५३ ॥,vāstoṣpatīnāṃ ca gṛhairvallabhībhiśca nirmitam|cāturvarṇyajanākīrṇaṃ yadudevagṛhollasat|| 53 ||
+10.50.54,सुधर्मां पारिजातं च महेन्द्रः प्राहिणोद्धरेः ।यत्र चावस्थितो मर्त्यो मर्त्यधर्मैर्न युज्यते ॥ ५४ ॥,sudharmāṃ pārijātaṃ ca mahendraḥ prāhiṇoddhareḥ|yatra cāvasthito martyo martyadharmairna yujyate|| 54 ||
+10.50.55,श्यामैकवर्णान्वरुणो हयान्शुक्लान्मनोजवान् ।अष्टौ निधिपतिः कोशान्लोकपालो निजोदयान् ॥ ५५ ॥,śyāmaikavarṇānvaruṇo hayānśuklānmanojavān|aṣṭau nidhipatiḥ kośānlokapālo nijodayān|| 55 ||
+10.50.56,यद्यद्भगवता दत्तमाधिपत्यं स्वसिद्धये ।सर्वं प्रत्यर्पयामासुर्हरौ भूमिगते नृप ॥ ५६ ॥,yadyadbhagavatā dattamādhipatyaṃ svasiddhaye|sarvaṃ pratyarpayāmāsurharau bhūmigate nṛpa|| 56 ||
+10.50.57,तत्र योगप्रभावेन नीत्वा सर्वजनं हरिः ।प्रजापालेन रामेण कृष्णः समनुमन्त्रितः ।निर्जगाम पुरद्वारात्पद्ममाली निरायुधः ॥ ५७ ॥,tatra yogaprabhāvena nītvā sarvajanaṃ hariḥ|prajāpālena rāmeṇa kṛṣṇaḥ samanumantritaḥ|nirjagāma puradvārātpadmamālī nirāyudhaḥ|| 57 ||
+10.51.1,श्रीशुक उवाच ।तं विलोक्य विनिष्क्रान्तमुज्जिहानमिवोडुपम् ।दर्शनीयतमं श्यामं पीतकौशेयवाससम् ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|taṃ vilokya viniṣkrāntamujjihānamivoḍupam|darśanīyatamaṃ śyāmaṃ pītakauśeyavāsasam|| 1 ||
+10.51.2,श्रीवत्सवक्षसं भ्राजत्कौस्तुभामुक्तकन्धरम् ।पृथुदीर्घचतुर्बाहुं नवकञ्जारुणेक्षणम् ॥ २ ॥,śrīvatsavakṣasaṃ bhrājatkaustubhāmuktakandharam|pṛthudīrghacaturbāhuṃ navakañjāruṇekṣaṇam|| 2 ||
+10.51.3,नित्यप्रमुदितं श्रीमत्सुकपोलं शुचिस्मितम् ।मुखारविन्दं बिभ्राणं स्फुरन्मकरकुण्डलम् ॥ ३ ॥,nityapramuditaṃ śrīmatsukapolaṃ śucismitam|mukhāravindaṃ bibhrāṇaṃ sphuranmakarakuṇḍalam|| 3 ||
+10.51.4,वासुदेवो ह्ययमिति पुमान्श्रीवत्सलाञ्छनः ।चतुर्भुजोऽरविन्दाक्षो वनमाल्यतिसुन्दरः ॥ ४ ॥,vāsudevo hyayamiti pumānśrīvatsalāñchanaḥ|caturbhujo'ravindākṣo vanamālyatisundaraḥ|| 4 ||
+10.51.5,लक्षणैर्नारदप्रोक्तैर्नान्यो भवितुमर्हति ।निरायुधश्चलन्पद्भ्यां योत्स्येऽनेन निरायुधः ॥ ५ ॥,lakṣaṇairnāradaproktairnānyo bhavitumarhati|nirāyudhaścalanpadbhyāṃ yotsye'nena nirāyudhaḥ|| 5 ||
+10.51.6,इति निश्चित्य यवनः प्राद्रवन्तं पराङ्मुखम् ।अन्वधावज्जिघृक्षुस्तं दुरापमपि योगिनाम् ॥ ६ ॥,iti niścitya yavanaḥ prādravantaṃ parāṅmukham|anvadhāvajjighṛkṣustaṃ durāpamapi yoginām|| 6 ||
+10.51.7,हस्तप्राप्तमिवात्मानं हरिणा स पदे पदे ।नीतो दर्शयता दूरं यवनेशोऽद्रिकन्दरम् ॥ ७ ॥,hastaprāptamivātmānaṃ hariṇā sa pade pade|nīto darśayatā dūraṃ yavaneśo'drikandaram|| 7 ||
+10.51.8,पलायनं यदुकुले जातस्य तव नोचितम् ।इति क्षिपन्ननुगतो नैनं प्रापाहताशुभः ॥ ८ ॥,palāyanaṃ yadukule jātasya tava nocitam|iti kṣipannanugato nainaṃ prāpāhatāśubhaḥ|| 8 ||
+10.51.9,एवं क्षिप्तोऽपि भगवान्प्राविशद्गिरिकन्दरम् ।सोऽपि प्रविष्टस्तत्रान्यं शयानं ददृशे नरम् ॥ ९ ॥,evaṃ kṣipto'pi bhagavānprāviśadgirikandaram|so'pi praviṣṭastatrānyaṃ śayānaṃ dadṛśe naram|| 9 ||
+10.51.10,नन्वसौ दूरमानीय शेते मामिह साधुवत् ।इति मत्वाच्युतं मूढस्तं पदा समताडयत् ॥ १० ॥,nanvasau dūramānīya śete māmiha sādhuvat|iti matvācyutaṃ mūḍhastaṃ padā samatāḍayat|| 10 ||
+10.51.11,स उत्थाय चिरं सुप्तः शनैरुन्मील्य लोचने ।दिशो विलोकयन्पार्श्वे तमद्राक्षीदवस्थितम् ॥ ११ ॥,sa utthāya ciraṃ suptaḥ śanairunmīlya locane|diśo vilokayanpārśve tamadrākṣīdavasthitam|| 11 ||
+10.51.12,स तावत्तस्य रुष्टस्य दृष्टिपातेन भारत ।देहजेनाग्निना दग्धो भस्मसादभवत्क्षणात् ॥ १२ ॥,sa tāvattasya ruṣṭasya dṛṣṭipātena bhārata|dehajenāgninā dagdho bhasmasādabhavatkṣaṇāt|| 12 ||
+10.51.13,श्रीराजोवाच ।को नाम स पुमान्ब्रह्मन्कस्य किं वीर्य एव च ।कस्माद्गुहां गतः शिष्ये किं तेजो यवनार्दनः ॥ १३ ॥,śrīrājovāca|ko nāma sa pumānbrahmankasya kiṃ vīrya eva ca|kasmādguhāṃ gataḥ śiṣye kiṃ tejo yavanārdanaḥ|| 13 ||
+10.51.14,श्रीशुक उवाच ।स इक्ष्वाकुकुले जातो मान्धातृतनयो महान् ।मुचुकुन्द इति ख्यातो ब्रह्मण्यः सत्यसङ्गरः ॥ १४ ॥,śrīśuka uvāca|sa ikṣvākukule jāto māndhātṛtanayo mahān|mucukunda iti khyāto brahmaṇyaḥ satyasaṅgaraḥ|| 14 ||
+10.51.15,स याचितः सुरगणैरिन्द्राद्यैरात्मरक्षणे ।असुरेभ्यः परित्रस्तैस्तद्रक्षां सोऽकरोच्चिरम् ॥ १५ ॥,sa yācitaḥ suragaṇairindrādyairātmarakṣaṇe|asurebhyaḥ paritrastaistadrakṣāṃ so'karocciram|| 15 ||
+10.51.16,लब्ध्वा गुहं ते स्वःपालं मुचुकुन्दमथाब्रुवन् ।राजन्विरमतां कृच्छ्राद्भवान्नः परिपालनात् ॥ १६ ॥,labdhvā guhaṃ te svaḥpālaṃ mucukundamathābruvan|rājanviramatāṃ kṛcchrādbhavānnaḥ paripālanāt|| 16 ||
+10.51.17,नरलोकं परित्यज्य राज्यं निहतकण्टकम् ।अस्मान्पालयतो वीर कामास्ते सर्व उज्झिताः ॥ १७ ॥,naralokaṃ parityajya rājyaṃ nihatakaṇṭakam|asmānpālayato vīra kāmāste sarva ujjhitāḥ|| 17 ||
+10.51.18,सुता महिष्यो भवतो ज्ञातयोऽमात्यमन्त्रिणः ।प्रजाश्च तुल्यकालीना नाधुना सन्ति कालिताः ॥ १८ ॥,sutā mahiṣyo bhavato jñātayo'mātyamantriṇaḥ|prajāśca tulyakālīnā nādhunā santi kālitāḥ|| 18 ||
+10.51.19,कालो बलीयान्बलिनां भगवानीश्वरोऽव्ययः ।प्रजाः कालयते क्रीडन्पशुपालो यथा पशून् ॥ १९ ॥,kālo balīyānbalināṃ bhagavānīśvaro'vyayaḥ|prajāḥ kālayate krīḍanpaśupālo yathā paśūn|| 19 ||
+10.51.20,वरं वृणीष्व भद्रं ते ऋते कैवल्यमद्य नः ।एक एवेश्वरस्तस्य भगवान्विष्णुरव्ययः ॥ २० ॥,varaṃ vṛṇīṣva bhadraṃ te ṛte kaivalyamadya naḥ|eka eveśvarastasya bhagavānviṣṇuravyayaḥ|| 20 ||
+10.51.21,एवमुक्तः स वै देवानभिवन्द्य महायशाः ।अशयिष्ट गुहाविष्टो निद्रया देवदत्तया ॥ २१ ॥,evamuktaḥ sa vai devānabhivandya mahāyaśāḥ|aśayiṣṭa guhāviṣṭo nidrayā devadattayā|| 21 ||
+10.51.22,यवने भस्मसान्नीते भगवान्सात्वतर्षभः ।आत्मानं दर्शयामास मुचुकुन्दाय धीमते ॥ २२ ॥,yavane bhasmasānnīte bhagavānsātvatarṣabhaḥ|ātmānaṃ darśayāmāsa mucukundāya dhīmate|| 22 ||
+10.51.23,तमालोक्य घनश्यामं पीतकौशेयवाससम् ।श्रीवत्सवक्षसं भ्राजत्कौस्तुभेन विराजितम् ॥ २३ ॥,tamālokya ghanaśyāmaṃ pītakauśeyavāsasam|śrīvatsavakṣasaṃ bhrājatkaustubhena virājitam|| 23 ||
+10.51.24,चतुर्भुजं रोचमानं वैजयन्त्या च मालया ।चारुप्रसन्नवदनं स्फुरन्मकरकुण्डलम् ॥ २४ ॥,caturbhujaṃ rocamānaṃ vaijayantyā ca mālayā|cāruprasannavadanaṃ sphuranmakarakuṇḍalam|| 24 ||
+10.51.25,प्रेक्षणीयं नृलोकस्य सानुरागस्मितेक्षणम् ।अपीच्यवयसं मत्तमृगेन्द्रोदारविक्रमम् ॥ २५ ॥,prekṣaṇīyaṃ nṛlokasya sānurāgasmitekṣaṇam|apīcyavayasaṃ mattamṛgendrodāravikramam|| 25 ||
+10.51.26,पर्यपृच्छन्महाबुद्धिस्तेजसा तस्य धर्षितः ।शङ्कितः शनकै राजा दुर्धर्षमिव तेजसा ॥ २६ ॥,paryapṛcchanmahābuddhistejasā tasya dharṣitaḥ|śaṅkitaḥ śanakai rājā durdharṣamiva tejasā|| 26 ||
+10.51.27,श्रीमुचुकुन्द उवाच ।को भवानिह सम्प्राप्तो विपिने गिरिगह्वरे ।पद्भ्यां पद्मपलाशाभ्यां विचरस्युरुकण्टके ॥ २७ ॥,śrīmucukunda uvāca|ko bhavāniha samprāpto vipine girigahvare|padbhyāṃ padmapalāśābhyāṃ vicarasyurukaṇṭake|| 27 ||
+10.51.28,किं स्वित्तेजस्विनां तेजो भगवान्वा विभावसुः ।सूर्यः सोमो महेन्द्रो वा लोकपालो परोऽपि वा ॥ २८ ॥,kiṃ svittejasvināṃ tejo bhagavānvā vibhāvasuḥ|sūryaḥ somo mahendro vā lokapālo paro'pi vā|| 28 ||
+10.51.29,मन्ये त्वां देवदेवानां त्रयाणां पुरुषर्षभम् ।यद्बाधसे गुहाध्वान्तं प्रदीपः प्रभया यथा ॥ २९ ॥,manye tvāṃ devadevānāṃ trayāṇāṃ puruṣarṣabham|yadbādhase guhādhvāntaṃ pradīpaḥ prabhayā yathā|| 29 ||
+10.51.30,शुश्रूषतामव्यलीकमस्माकं नरपुङ्गव ।स्वजन्म कर्म गोत्रं वा कथ्यतां यदि रोचते ॥ ३० ॥,śuśrūṣatāmavyalīkamasmākaṃ narapuṅgava|svajanma karma gotraṃ vā kathyatāṃ yadi rocate|| 30 ||
+10.51.31,वयं तु पुरुषव्याघ्र ऐक्ष्वाकाः क्षत्रबन्धवः ।मुचुकुन्द इति प्रोक्तो यौवनाश्वात्मजः प्रभो ॥ ३१ ॥,vayaṃ tu puruṣavyāghra aikṣvākāḥ kṣatrabandhavaḥ|mucukunda iti prokto yauvanāśvātmajaḥ prabho|| 31 ||
+10.51.32,चिरप्रजागरश्रान्तो निद्रयापहतेन्द्रियः ।शयेऽस्मिन्विजने कामं केनाप्युत्थापितोऽधुना ॥ ३२ ॥,ciraprajāgaraśrānto nidrayāpahatendriyaḥ|śaye'sminvijane kāmaṃ kenāpyutthāpito'dhunā|| 32 ||
+10.51.33,सोऽपि भस्मीकृतो नूनमात्मीयेनैव पाप्मना ।अनन्तरं भवान्श्रीमांल्लक्षितोऽमित्रशासनः ॥ ३३ ॥,so'pi bhasmīkṛto nūnamātmīyenaiva pāpmanā|anantaraṃ bhavānśrīmāṃllakṣito'mitraśāsanaḥ|| 33 ||
+10.51.34,तेजसा तेऽविषह्येण भूरि द्रष्टुं न शक्नुमः ।हतौजसा महाभाग माननीयोऽसि द��हिनाम् ॥ ३४ ॥,tejasā te'viṣahyeṇa bhūri draṣṭuṃ na śaknumaḥ|hataujasā mahābhāga mānanīyo'si dehinām|| 34 ||
+10.51.35,एवं सम्भाषितो राज्ञा भगवान्भूतभावनः ।प्रत्याह प्रहसन्वाण्या मेघनादगभीरया ॥ ३५ ॥,evaṃ sambhāṣito rājñā bhagavānbhūtabhāvanaḥ|pratyāha prahasanvāṇyā meghanādagabhīrayā|| 35 ||
+10.51.36,श्रीभगवानुवाच ।जन्मकर्माभिधानानि सन्ति मेऽङ्ग सहस्रशः ।न शक्यन्तेऽनुसङ्ख्यातुमनन्तत्वान्मयापि हि ॥ ३६ ॥,śrībhagavānuvāca|janmakarmābhidhānāni santi me'ṅga sahasraśaḥ|na śakyante'nusaṅkhyātumanantatvānmayāpi hi|| 36 ||
+10.51.37,क्वचिद्रजांसि विममे पार्थिवान्युरुजन्मभिः ।गुणकर्माभिधानानि न मे जन्मानि कर्हिचित् ॥ ३७ ॥,kvacidrajāṃsi vimame pārthivānyurujanmabhiḥ|guṇakarmābhidhānāni na me janmāni karhicit|| 37 ||
+10.51.38,कालत्रयोपपन्नानि जन्मकर्माणि मे नृप ।अनुक्रमन्तो नैवान्तं गच्छन्ति परमर्षयः ॥ ३८ ॥,kālatrayopapannāni janmakarmāṇi me nṛpa|anukramanto naivāntaṃ gacchanti paramarṣayaḥ|| 38 ||
+10.51.39,तथाप्यद्यतनान्यङ्ग शृणुष्व गदतो मम ।विज्ञापितो विरिञ्चेन पुराहं धर्मगुप्तये ॥ ३९ ॥,tathāpyadyatanānyaṅga śṛṇuṣva gadato mama|vijñāpito viriñcena purāhaṃ dharmaguptaye|| 39 ||
+10.51.40,भूमेर्भारायमाणानामसुराणां क्षयाय च ।अवतीर्णो यदुकुले गृह आनकदुन्दुभेः ।वदन्ति वासुदेवेति वसुदेवसुतं हि माम् ॥ ४० ॥,bhūmerbhārāyamāṇānāmasurāṇāṃ kṣayāya ca|avatīrṇo yadukule gṛha ānakadundubheḥ|vadanti vāsudeveti vasudevasutaṃ hi mām|| 40 ||
+10.51.41,कालनेमिर्हतः कंसः प्रलम्बाद्याश्च सद्द्विषः ।अयं च यवनो दग्धो राजंस्ते तिग्मचक्षुषा ॥ ४१ ॥,kālanemirhataḥ kaṃsaḥ pralambādyāśca saddviṣaḥ|ayaṃ ca yavano dagdho rājaṃste tigmacakṣuṣā|| 41 ||
+10.51.42,सोऽहं तवानुग्रहार्थं गुहामेतामुपागतः ।प्रार्थितः प्रचुरं पूर्वं त्वयाहं भक्तवत्सलः ॥ ४२ ॥,so'haṃ tavānugrahārthaṃ guhāmetāmupāgataḥ|prārthitaḥ pracuraṃ pūrvaṃ tvayāhaṃ bhaktavatsalaḥ|| 42 ||
+10.51.43,वरान्वृणीष्व राजर्षे सर्वान्कामान्ददामि ते ।मां प्रसन्नो जनः कश्चिन्न भूयोऽर्हति शोचितुम् ॥ ४३ ॥,varānvṛṇīṣva rājarṣe sarvānkāmāndadāmi te|māṃ prasanno janaḥ kaścinna bhūyo'rhati śocitum|| 43 ||
+10.51.44,श्रीशुक उवाच ।इत्युक्तस्तं प्रणम्याह मुचुकुन्दो मुदान्वितः ।ज्ञात्वा नारायणं देवं गर्गवाक्यमनुस्मरन् ॥ ४४ ॥,śrīśuka uvāca|ityuktastaṃ praṇamyāha mucukundo mudānvitaḥ|jñātvā nārāyaṇaṃ devaṃ gargavākyamanusmaran|| 44 ||
+10.51.45,श्रीमुचुकुन्द उवाच ।विमोहितोऽयं जन ईश मायया त्वदीयया त्वां न भजत्यनर्थदृक् ।सुखाय दुःखप्रभवेषु सज्जते गृहेषु योषित्पुरुषश्च वञ्चितः ॥ ४५ ॥,śrīmucukunda uvāca|vimohito'yaṃ jana īśa māyayā tvadīyayā tvāṃ na bhajatyanarthadṛk|sukhāya duḥkhaprabhaveṣu sajjate gṛheṣu yoṣitpuruṣaśca vañcitaḥ|| 45 ||
+10.51.46,लब्ध्वा जनो दुर्लभमत्र मानुषं ।कथञ्चिदव्यङ्गमयत्नतोऽनघ ।पादारविन्दं न भजत्यसन्मतिर् ।गृहान्धकूपे पतितो यथा पशुः ॥ ४६ ॥,labdhvā jano durlabhamatra mānuṣaṃ|kathañcidavyaṅgamayatnato'nagha|pādāravindaṃ na bhajatyasanmatir|gṛhāndhakūpe patito yathā paśuḥ|| 46 ||
+10.51.47,ममैष कालोऽजित निष्फलो गतो राज्यश्रियोन्नद्धमदस्य भूपतेः ।मर्त्यात्मबुद्धेः सुतदारकोशभूष्वासज्जमानस्य दुरन्तचिन्तया ॥ ४७ ॥,mamaiṣa kālo'jita niṣphalo gato rājyaśriyonnaddhamadasya bhūpateḥ|martyātmabuddheḥ sutadārakośabhūṣvāsajjamānasya durantacintayā|| 47 ||
+10.51.48,कलेवरेऽस्मिन्घटकुड्यसन्निभे ।निरूढमानो नरदेव इत्यहम् ।वृतो रथेभाश्वपदात्यनीकपैर् ।गां पर्यटंस्त्वागणयन्सुदुर्मदः ॥ ४८ ॥,kalevare'sminghaṭakuḍyasannibhe|nirūḍhamāno naradeva ityaham|vṛto rathebhāśvapadātyanīkapair|gāṃ paryaṭaṃstvāgaṇayansudurmadaḥ|| 48 ||
+10.51.49,प्रमत्तमुच्चैरितिकृत्यचिन्तया प्रवृद्धलोभं विषयेषु लालसम् ।त्वमप्रमत्तः सहसाभिपद्यसे क्षुल्लेलिहानोऽहिरिवाखुमन्तकः ॥ ४९ ॥,pramattamuccairitikṛtyacintayā pravṛddhalobhaṃ viṣayeṣu lālasam|tvamapramattaḥ sahasābhipadyase kṣullelihāno'hirivākhumantakaḥ|| 49 ||
+10.51.50,पुरा रथैर्हेमपरिष्कृतैश्चरन् ।मतंगजैर्वा नरदेवसंज्ञितः ।स एव कालेन दुरत्ययेन ते ।कलेवरो विट्कृमिभस्मसंज्ञितः ॥ ५० ॥,purā rathairhemapariṣkṛtaiścaran|mataṃgajairvā naradevasaṃjñitaḥ|sa eva kālena duratyayena te|kalevaro viṭkṛmibhasmasaṃjñitaḥ|| 50 ||
+10.51.51,निर्जित्य दिक्चक्रमभूतविग्रहो वरासनस्थः समराजवन्दितः ।गृहेषु मैथुन्यसुखेषु योषितां क्रीडामृगः पूरुष ईश नीयते ॥ ५१ ॥,nirjitya dikcakramabhūtavigraho varāsanasthaḥ samarājavanditaḥ|gṛheṣu maithunyasukheṣu yoṣitāṃ krīḍāmṛgaḥ pūruṣa īśa nīyate|| 51 ||
+10.51.52,करोति कर्माणि तपःसुनिष्ठितो निवृत्तभोगस्तदपेक्षयाददत् ।पुनश्च भूयासमहं स्वराडिति प्रवृद्धतर्षो न सुखाय कल्पते ॥ ५२ ॥,karoti karmāṇi tapaḥsuniṣṭhito nivṛttabhogastadapekṣayādadat|punaśca bhūyāsamahaṃ svarāḍiti pravṛddhatarṣo na sukhāya kalpate|| 52 ||
+10.51.53,भवापवर्गो भ्रमतो यदा भवेज्जनस्य तर्ह्यच्युत सत्समागमः ।सत्सङ्गमो यर्हि तदैव सद्गतौ परावरेशे त्वयि जायते मतिः ॥ ५३ ॥,bhavāpavargo bhramato yadā bhavejjanasya tarhyacyuta satsamāgamaḥ|satsaṅgamo yarhi tadaiva sadgatau parāvareśe tvayi jāyate matiḥ|| 53 ||
+10.51.54,मन्ये ममानुग्रह ईश ते कृतो राज्यानुबन्धापगमो यदृच्छया ।यः प्रार्थ्यते साधुभिरेकचर्यया वनं विविक्षद्भिरखण्डभूमिपैः ॥ ५४ ॥,manye mamānugraha īśa te kṛto rājyānubandhāpagamo yadṛcchayā|yaḥ prārthyate sādhubhirekacaryayā vanaṃ vivikṣadbhirakhaṇḍabhūmipaiḥ|| 54 ||
+10.51.55,न कामयेऽन्यं तव पादसेवनादकिञ्चनप्रार्थ्यतमाद्वरं विभो ।आराध्य कस्त्वां ह्यपवर्गदं हरे वृणीत आर्यो वरमात्मबन्धनम् ॥ ५५ ॥,na kāmaye'nyaṃ tava pādasevanādakiñcanaprārthyatamādvaraṃ vibho|ārādhya kastvāṃ hyapavargadaṃ hare vṛṇīta āryo varamātmabandhanam|| 55 ||
+10.51.56,तस्माद्विसृज्याशिष ईश सर्वतो रजस्तमःसत्त्वगुणानुबन्धनाः ।निरञ्जनं निर्गुणमद्वयं परं त्वां ज्ञाप्तिमात्रं पुरुषं व्रजाम्यहम् ॥ ५६ ॥,tasmādvisṛjyāśiṣa īśa sarvato rajastamaḥsattvaguṇānubandhanāḥ|nirañjanaṃ nirguṇamadvayaṃ paraṃ tvāṃ jñāptimātraṃ puruṣaṃ vrajāmyaham|| 56 ||
+10.51.57,चिरमिह ���ृजिनार्तस्तप्यमानोऽनुतापैर् ।अवितृषषडमित्रोऽलब्धशान्तिः कथञ्चित् ।शरणद समुपेतस्त्वत्पदाब्जं परात्मन् ।अभयमृतमशोकं पाहि मापन्नमीश ॥ ५७ ॥,ciramiha vṛjinārtastapyamāno'nutāpair|avitṛṣaṣaḍamitro'labdhaśāntiḥ kathañcit|śaraṇada samupetastvatpadābjaṃ parātman|abhayamṛtamaśokaṃ pāhi māpannamīśa|| 57 ||
+10.51.58,श्रीभगवानुवाच ।सार्वभौम महाराज मतिस्ते विमलोर्जिता ।वरैः प्रलोभितस्यापि न कामैर्विहता यतः ॥ ५८ ॥,śrībhagavānuvāca|sārvabhauma mahārāja matiste vimalorjitā|varaiḥ pralobhitasyāpi na kāmairvihatā yataḥ|| 58 ||
+10.51.59,प्रलोभितो वरैर्यत्त्वमप्रमादाय विद्धि तत् ।न धीरेकान्तभक्तानामाशीर्भिर्भिद्यते क्वचित् ॥ ५९ ॥,pralobhito varairyattvamapramādāya viddhi tat|na dhīrekāntabhaktānāmāśīrbhirbhidyate kvacit|| 59 ||
+10.51.60,युञ्जानानामभक्तानां प्राणायामादिभिर्मनः ।अक्षीणवासनं राजन्दृश्यते पुनरुत्थितम् ॥ ६० ॥,yuñjānānāmabhaktānāṃ prāṇāyāmādibhirmanaḥ|akṣīṇavāsanaṃ rājandṛśyate punarutthitam|| 60 ||
+10.51.61,विचरस्व महीं कामं मय्यावेशितमानसः ।अस्त्वेवं नित्यदा तुभ्यं भक्तिर्मय्यनपायिनी ॥ ६१ ॥,vicarasva mahīṃ kāmaṃ mayyāveśitamānasaḥ|astvevaṃ nityadā tubhyaṃ bhaktirmayyanapāyinī|| 61 ||
+10.51.62,क्षात्रधर्मस्थितो जन्तून्न्यवधीर्मृगयादिभिः ।समाहितस्तत्तपसा जह्यघं मदुपाश्रितः ॥ ६२ ॥,kṣātradharmasthito jantūnnyavadhīrmṛgayādibhiḥ|samāhitastattapasā jahyaghaṃ madupāśritaḥ|| 62 ||
+10.51.63,जन्मन्यनन्तरे राजन्सर्वभूतसुहृत्तमः ।भूत्वा द्विजवरस्त्वं वै मामुपैष्यसि केवलम् ॥ ६३ ॥,janmanyanantare rājansarvabhūtasuhṛttamaḥ|bhūtvā dvijavarastvaṃ vai māmupaiṣyasi kevalam|| 63 ||
+10.52.52,अथ द्विपञ्चाशत्तमोऽध्यायः 10. ॥ 52 ॥,atha dvipañcāśattamo'dhyāyaḥ 10.|| 52 ||
+10.52.1,श्रीशुक उवाच ।इत्थं सोऽनुग्रहीतोऽङ्ग कृष्णेनेक्ष्वाकु नन्दनः ।तं परिक्रम्य सन्नम्य निश्चक्राम गुहामुखात् ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|itthaṃ so'nugrahīto'ṅga kṛṣṇenekṣvāku nandanaḥ|taṃ parikramya sannamya niścakrāma guhāmukhāt|| 1 ||
+10.52.2,संवीक्ष्य क्षुल्लकान्मर्त्यान्पशून्वीरुद्वनस्पतीन् ।मत्वा कलियुगं प्राप्तं जगाम दिशमुत्तराम् ॥ २ ॥,saṃvīkṣya kṣullakānmartyānpaśūnvīrudvanaspatīn|matvā kaliyugaṃ prāptaṃ jagāma diśamuttarām|| 2 ||
+10.52.3,तपःश्रद्धायुतो धीरो निःसङ्गो मुक्तसंशयः ।समाधाय मनः कृष्णे प्राविशद्गन्धमादनम् ॥ ३ ॥,tapaḥśraddhāyuto dhīro niḥsaṅgo muktasaṃśayaḥ|samādhāya manaḥ kṛṣṇe prāviśadgandhamādanam|| 3 ||
+10.52.4,बदर्याश्रममासाद्य नरनारायणालयम् ।सर्वद्वन्द्वसहः शान्तस्तपसाराधयद्धरिम् ॥ ४ ॥,badaryāśramamāsādya naranārāyaṇālayam|sarvadvandvasahaḥ śāntastapasārādhayaddharim|| 4 ||
+10.52.5,भगवान्पुनराव्रज्य पुरीं यवनवेष्टिताम् ।हत्वा म्लेच्छबलं निन्ये तदीयं द्वारकां धनम् ॥ ५ ॥,bhagavānpunarāvrajya purīṃ yavanaveṣṭitām|hatvā mlecchabalaṃ ninye tadīyaṃ dvārakāṃ dhanam|| 5 ||
+10.52.6,नीयमाने धने गोभिर्नृभिश्चाच्युतचोदितैः ।आजगाम जरासन्धस्त्रयोविंशत्यन��कपः ॥ ६ ॥,nīyamāne dhane gobhirnṛbhiścācyutacoditaiḥ|ājagāma jarāsandhastrayoviṃśatyanīkapaḥ|| 6 ||
+10.52.7,विलोक्य वेगरभसं रिपुसैन्यस्य माधवौ ।मनुष्यचेष्टामापन्नौ राजन्दुद्रुवतुर्द्रुतम् ॥ ७ ॥,vilokya vegarabhasaṃ ripusainyasya mādhavau|manuṣyaceṣṭāmāpannau rājandudruvaturdrutam|| 7 ||
+10.52.8,विहाय वित्तं प्रचुरमभीतौ भीरुभीतवत् ।पद्भ्यां पलाशाभ्यां चेलतुर्बहुयोजनम् ॥ ८ ॥,vihāya vittaṃ pracuramabhītau bhīrubhītavat|padbhyāṃ palāśābhyāṃ celaturbahuyojanam|| 8 ||
+10.52.9,पलायमानौ तौ दृष्ट्वा मागधः प्रहसन्बली ।अन्वधावद्रथानीकैरीशयोरप्रमाणवित् ॥ ९ ॥,palāyamānau tau dṛṣṭvā māgadhaḥ prahasanbalī|anvadhāvadrathānīkairīśayorapramāṇavit|| 9 ||
+10.52.10,प्रद्रुत्य दूरं संश्रान्तौ तुङ्गमारुहतां गिरिम् ।प्रवर्षणाख्यं भगवान्नित्यदा यत्र वर्षति ॥ १० ॥,pradrutya dūraṃ saṃśrāntau tuṅgamāruhatāṃ girim|pravarṣaṇākhyaṃ bhagavānnityadā yatra varṣati|| 10 ||
+10.52.11,गिरौ निलीनावाज्ञाय नाधिगम्य पदं नृप ।ददाह गिरिमेधोभिः समन्तादग्निमुत्सृजन् ॥ ११ ॥,girau nilīnāvājñāya nādhigamya padaṃ nṛpa|dadāha girimedhobhiḥ samantādagnimutsṛjan|| 11 ||
+10.52.12,तत उत्पत्य तरसा दह्यमानतटादुभौ ।दशैकयोजनात्तुङ्गान्निपेततुरधो भुवि ॥ १२ ॥,tata utpatya tarasā dahyamānataṭādubhau|daśaikayojanāttuṅgānnipetaturadho bhuvi|| 12 ||
+10.52.13,अलक्ष्यमाणौ रिपुणा सानुगेन यदूत्तमौ ।स्वपुरं पुनरायातौ समुद्र परिखां नृप ॥ १३ ॥,alakṣyamāṇau ripuṇā sānugena yadūttamau|svapuraṃ punarāyātau samudra parikhāṃ nṛpa|| 13 ||
+10.52.14,सोऽपि दग्धाविति मृषा मन्वानो बलकेशवौ ।बलमाकृष्य सुमहन्मगधान्मागधो ययौ ॥ १४ ॥,so'pi dagdhāviti mṛṣā manvāno balakeśavau|balamākṛṣya sumahanmagadhānmāgadho yayau|| 14 ||
+10.52.15,आनर्ताधिपतिः श्रीमान्रैवतो रैवतीं सुताम् ।ब्रह्मणा चोदितः प्रादाद्बलायेति पुरोदितम् ॥ १५ ॥,ānartādhipatiḥ śrīmānraivato raivatīṃ sutām|brahmaṇā coditaḥ prādādbalāyeti puroditam|| 15 ||
+10.52.16,भगवानपि गोविन्द उपयेमे कुरूद्वह ।वैदर्भीं भीष्मकसुतां श्रियो मात्रां स्वयंवरे ॥ १६ ॥,bhagavānapi govinda upayeme kurūdvaha|vaidarbhīṃ bhīṣmakasutāṃ śriyo mātrāṃ svayaṃvare|| 16 ||
+10.52.17,प्रमथ्य तरसा राज्ञः शाल्वादींश्चैद्यपक्षगान् ।पश्यतां सर्वलोकानां तार्क्ष्यपुत्रः सुधामिव ॥ १७ ॥,pramathya tarasā rājñaḥ śālvādīṃścaidyapakṣagān|paśyatāṃ sarvalokānāṃ tārkṣyaputraḥ sudhāmiva|| 17 ||
+10.52.18,श्रीराजोवाच ।भगवान्भीष्मकसुतां रुक्मिणीं रुचिराननाम् ।राक्षसेन विधानेन उपयेम इति श्रुतम् ॥ १८ ॥,śrīrājovāca|bhagavānbhīṣmakasutāṃ rukmiṇīṃ rucirānanām|rākṣasena vidhānena upayema iti śrutam|| 18 ||
+10.52.19,भगवन्श्रोतुमिच्छामि कृष्णस्यामिततेजसः ।यथा मागधशाल्वादीन्जित्वा कन्यामुपाहरत् ॥ १९ ॥,bhagavanśrotumicchāmi kṛṣṇasyāmitatejasaḥ|yathā māgadhaśālvādīnjitvā kanyāmupāharat|| 19 ||
+10.52.20,ब्रह्मन्कृष्णकथाः पुण्या माध्वीर्लोकमलापहाः ।को नु तृप्येत शृण्वानः श्रुतज्ञो नित्यनूतनाः ॥ २० ॥,brahmankṛṣṇakathāḥ puṇyā mādhvīrlokamalāpah��ḥ|ko nu tṛpyeta śṛṇvānaḥ śrutajño nityanūtanāḥ|| 20 ||
+10.52.21,श्रीबादरायणिरुवाच ।राजासीद्भीष्मको नाम विदर्भाधिपतिर्महान् ।तस्य पञ्चाभवन्पुत्राः कन्यैका च वरानना ॥ २१ ॥,śrībādarāyaṇiruvāca|rājāsīdbhīṣmako nāma vidarbhādhipatirmahān|tasya pañcābhavanputrāḥ kanyaikā ca varānanā|| 21 ||
+10.52.22,रुक्म्यग्रजो रुक्मरथो रुक्मबाहुरनन्तरः ।रुक्मकेशो रुक्ममाली रुक्मिण्येषा स्वसा सती ॥ २२ ॥,rukmyagrajo rukmaratho rukmabāhuranantaraḥ|rukmakeśo rukmamālī rukmiṇyeṣā svasā satī|| 22 ||
+10.52.23,सोपश्रुत्य मुकुन्दस्य रूपवीर्यगुणश्रियः ।गृहागतैर्गीयमानास्तं मेने सदृशं पतिम् ॥ २३ ॥,sopaśrutya mukundasya rūpavīryaguṇaśriyaḥ|gṛhāgatairgīyamānāstaṃ mene sadṛśaṃ patim|| 23 ||
+10.52.24,तां बुद्धिलक्षणौदार्य रूपशीलगुणाश्रयाम् ।कृष्णश्च सदृशीं भार्यां समुद्वोढुं मनो दधे ॥ २४ ॥,tāṃ buddhilakṣaṇaudārya rūpaśīlaguṇāśrayām|kṛṣṇaśca sadṛśīṃ bhāryāṃ samudvoḍhuṃ mano dadhe|| 24 ||
+10.52.25,बन्धूनामिच्छतां दातुं कृष्णाय भगिनीं नृप ।ततो निवार्य कृष्णद्विड्रुक्मी चैद्यममन्यत ॥ २५ ॥,bandhūnāmicchatāṃ dātuṃ kṛṣṇāya bhaginīṃ nṛpa|tato nivārya kṛṣṇadviḍrukmī caidyamamanyata|| 25 ||
+10.52.26,तदवेत्यासितापाङ्गी वैदर्भी दुर्मना भृशम् ।विचिन्त्याप्तं द्विजं कञ्चित्कृष्णाय प्राहिणोद्द्रुतम् ॥ २६ ॥,tadavetyāsitāpāṅgī vaidarbhī durmanā bhṛśam|vicintyāptaṃ dvijaṃ kañcitkṛṣṇāya prāhiṇoddrutam|| 26 ||
+10.52.27,द्वारकां स समभ्येत्य प्रतीहारैः प्रवेशितः ।अपश्यदाद्यं पुरुषमासीनं काञ्चनासने ॥ २७ ॥,dvārakāṃ sa samabhyetya pratīhāraiḥ praveśitaḥ|apaśyadādyaṃ puruṣamāsīnaṃ kāñcanāsane|| 27 ||
+10.52.28,दृष्ट्वा ब्रह्मण्यदेवस्तमवरुह्य निजासनात् ।उपवेश्यार्हयां चक्रे यथात्मानं दिवौकसः ॥ २८ ॥,dṛṣṭvā brahmaṇyadevastamavaruhya nijāsanāt|upaveśyārhayāṃ cakre yathātmānaṃ divaukasaḥ|| 28 ||
+10.52.29,तं भुक्तवन्तं विश्रान्तमुपगम्य सतां गतिः ।पाणिनाभिमृशन्पादावव्यग्रस्तमपृच्छत ॥ २९ ॥,taṃ bhuktavantaṃ viśrāntamupagamya satāṃ gatiḥ|pāṇinābhimṛśanpādāvavyagrastamapṛcchata|| 29 ||
+10.52.30,कच्चिद्द्विजवरश्रेष्ठ धर्मस्ते वृद्धसम्मतः ।वर्तते नातिकृच्छ्रेण सन्तुष्टमनसः सदा ॥ ३० ॥,kacciddvijavaraśreṣṭha dharmaste vṛddhasammataḥ|vartate nātikṛcchreṇa santuṣṭamanasaḥ sadā|| 30 ||
+10.52.31,सन्तुष्टो यर्हि वर्तेत ब्राह्मणो येन केनचित् ।अहीयमानः स्वद्धर्मात्स ह्यस्याखिलकामधुक् ॥ ३१ ॥,santuṣṭo yarhi varteta brāhmaṇo yena kenacit|ahīyamānaḥ svaddharmātsa hyasyākhilakāmadhuk|| 31 ||
+10.52.32,असन्तुष्टोऽसकृल्लोकानाप्नोत्यपि सुरेश्वरः ।अकिञ्चनोऽपि सन्तुष्टः शेते सर्वाङ्गविज्वरः ॥ ३२ ॥,asantuṣṭo'sakṛllokānāpnotyapi sureśvaraḥ|akiñcano'pi santuṣṭaḥ śete sarvāṅgavijvaraḥ|| 32 ||
+10.52.33,विप्रान्स्वलाभसन्तुष्टान्साधून्भूतसुहृत्तमान् ।निरहङ्कारिणः शान्तान्नमस्ये शिरसा सकृत् ॥ ३३ ॥,viprānsvalābhasantuṣṭānsādhūnbhūtasuhṛttamān|nirahaṅkāriṇaḥ śāntānnamasye śirasā sakṛt|| 33 ||
+10.52.34,क���्चिद्वः कुशलं ब्रह्मन्राजतो यस्य हि प्रजाः ।सुखं वसन्ति विषये पाल्यमानाः स मे प्रियः ॥ ३४ ॥,kaccidvaḥ kuśalaṃ brahmanrājato yasya hi prajāḥ|sukhaṃ vasanti viṣaye pālyamānāḥ sa me priyaḥ|| 34 ||
+10.52.35,यतस्त्वमागतो दुर्गं निस्तीर्येह यदिच्छया ।सर्वं नो ब्रूह्यगुह्यं चेत्किं कार्यं करवाम ते ॥ ३५ ॥,yatastvamāgato durgaṃ nistīryeha yadicchayā|sarvaṃ no brūhyaguhyaṃ cetkiṃ kāryaṃ karavāma te|| 35 ||
+10.52.36,एवं सम्पृष्टसम्प्रश्नो ब्राह्मणः परमेष्ठिना ।लीलागृहीतदेहेन तस्मै सर्वमवर्णयत् ॥ ३६ ॥,evaṃ sampṛṣṭasampraśno brāhmaṇaḥ parameṣṭhinā|līlāgṛhītadehena tasmai sarvamavarṇayat|| 36 ||
+10.52.37,श्रीरुक्मिण्युवाच ।श्रुत्वा गुणान्भुवनसुन्दर शृण्वतां ते ।निर्विश्य कर्णविवरैर्हरतोऽङ्गतापम् ।रूपं दृशां दृशिमतामखिलार्थलाभं ।त्वय्यच्युताविशति चित्तमपत्रपं मे ॥ ३७ ॥,śrīrukmiṇyuvāca|śrutvā guṇānbhuvanasundara śṛṇvatāṃ te|nirviśya karṇavivarairharato'ṅgatāpam|rūpaṃ dṛśāṃ dṛśimatāmakhilārthalābhaṃ|tvayyacyutāviśati cittamapatrapaṃ me|| 37 ||
+10.52.38,का त्वा मुकुन्द महती कुलशीलरूप ।विद्यावयोद्रविणधामभिरात्मतुल्यम् ।धीरा पतिं कुलवती न वृणीत कन्या ।काले नृसिंह नरलोकमनोऽभिरामम् ॥ ३८ ॥,kā tvā mukunda mahatī kulaśīlarūpa|vidyāvayodraviṇadhāmabhirātmatulyam|dhīrā patiṃ kulavatī na vṛṇīta kanyā|kāle nṛsiṃha naralokamano'bhirāmam|| 38 ||
+10.52.39,तन्मे भवान्खलु वृतः पतिरङ्ग जायाम् ।आत्मार्पितश्च भवतोऽत्र विभो विधेहि ।मा वीरभागमभिमर्शतु चैद्य आराद् ।गोमायुवन्मृगपतेर्बलिमम्बुजाक्ष ॥ ३९ ॥,tanme bhavānkhalu vṛtaḥ patiraṅga jāyām|ātmārpitaśca bhavato'tra vibho vidhehi|mā vīrabhāgamabhimarśatu caidya ārād|gomāyuvanmṛgapaterbalimambujākṣa|| 39 ||
+10.52.40,पूर्तेष्टदत्तनियमव्रतदेवविप्र ।गुर्वर्चनादिभिरलं भगवान्परेशः ।आराधितो यदि गदाग्रज एत्य पाणिं ।गृह्णातु मे न दमघोषसुतादयोऽन्ये ॥ ४० ॥,pūrteṣṭadattaniyamavratadevavipra|gurvarcanādibhiralaṃ bhagavānpareśaḥ|ārādhito yadi gadāgraja etya pāṇiṃ|gṛhṇātu me na damaghoṣasutādayo'nye|| 40 ||
+10.52.41,श्वो भाविनि त्वमजितोद्वहने विदर्भान् ।गुप्तः समेत्य पृतनापतिभिः परीतः ।निर्मथ्य चैद्यमगधेन्द्र बलं प्रसह्य ।मां राक्षसेन विधिनोद्वह वीर्यशुल्काम् ॥ ४१ ॥,śvo bhāvini tvamajitodvahane vidarbhān|guptaḥ sametya pṛtanāpatibhiḥ parītaḥ|nirmathya caidyamagadhendra balaṃ prasahya|māṃ rākṣasena vidhinodvaha vīryaśulkām|| 41 ||
+10.52.42,अन्तःपुरान्तरचरीमनिहत्य बन्धून् ।त्वामुद्वहे कथमिति प्रवदाम्युपायम् ।पूर्वेद्युरस्ति महती कुलदेवयात्रा ।यस्यां बहिर्नववधूर्गिरिजामुपेयात् ॥ ४२ ॥,antaḥpurāntaracarīmanihatya bandhūn|tvāmudvahe kathamiti pravadāmyupāyam|pūrvedyurasti mahatī kuladevayātrā|yasyāṃ bahirnavavadhūrgirijāmupeyāt|| 42 ||
+10.52.43,यस्याङ्घ्रिपङ्कजरजःस्नपनं महान्तो ।वाञ्छन्त्युमापतिरिवात्मतमोऽपहत्यै ।यर्ह्यम्बुजाक्ष न लभेय भवत्प्रसादं ।जह्यामसून्व्रतकृशान्शत��न्मभिः स्यात् ॥ ४३ ॥,yasyāṅghripaṅkajarajaḥsnapanaṃ mahānto|vāñchantyumāpatirivātmatamo'pahatyai|yarhyambujākṣa na labheya bhavatprasādaṃ|jahyāmasūnvratakṛśānśatajanmabhiḥ syāt|| 43 ||
+10.52.44,ब्राह्मण उवाच ।इत्येते गुह्यसन्देशा यदुदेव मया हृताः ।विमृश्य कर्तुं यच्चात्र क्रियतां तदनन्तरम् ॥ ४४ ॥,brāhmaṇa uvāca|ityete guhyasandeśā yadudeva mayā hṛtāḥ|vimṛśya kartuṃ yaccātra kriyatāṃ tadanantaram|| 44 ||
+10.53.53,अथ त्रिपञ्चाशत्तमोऽध्यायः 10. ॥ 53 ॥,atha tripañcāśattamo'dhyāyaḥ 10.|| 53 ||
+10.53.1,श्रीशुक उवाच ।वैदर्भ्याः स तु सन्देशं निशम्य यदुनन्दनः ।प्रगृह्य पाणिना पाणिं प्रहसन्निदमब्रवीत् ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|vaidarbhyāḥ sa tu sandeśaṃ niśamya yadunandanaḥ|pragṛhya pāṇinā pāṇiṃ prahasannidamabravīt|| 1 ||
+10.53.2,श्रीभगवानुवाच ।तथाहमपि तच्चित्तो निद्रां च न लभे निशि ।वेदाहम्रुक्मिणा द्वेषान्ममोद्वाहो निवारितः ॥ २ ॥,śrībhagavānuvāca|tathāhamapi taccitto nidrāṃ ca na labhe niśi|vedāhamrukmiṇā dveṣānmamodvāho nivāritaḥ|| 2 ||
+10.53.3,तामानयिष्य उन्मथ्य राजन्यापसदान्मृधे ।मत्परामनवद्याङ्गी मेधसोऽग्निशिखामिव ॥ ३ ॥,tāmānayiṣya unmathya rājanyāpasadānmṛdhe|matparāmanavadyāṅgī medhaso'gniśikhāmiva|| 3 ||
+10.53.4,श्रीशुक उवाच ।उद्वाहर्क्षं च विज्ञाय रुक्मिण्या मधुसूदनः ।रथः संयुज्यतामाशु दारुकेत्याह सारथिम् ॥ ४ ॥,śrīśuka uvāca|udvāharkṣaṃ ca vijñāya rukmiṇyā madhusūdanaḥ|rathaḥ saṃyujyatāmāśu dāruketyāha sārathim|| 4 ||
+10.53.5,स चाश्वैः शैब्यसुग्रीव मेघपुष्पबलाहकैः ।युक्तं रथमुपानीय तस्थौ प्राञ्जलिरग्रतः ॥ ५ ॥,sa cāśvaiḥ śaibyasugrīva meghapuṣpabalāhakaiḥ|yuktaṃ rathamupānīya tasthau prāñjaliragrataḥ|| 5 ||
+10.53.6,आरुह्य स्यन्दनं शौरिर्द्विजमारोप्य तूर्णगैः ।आनर्तादेकरात्रेण विदर्भानगमद्धयैः ॥ ६ ॥,āruhya syandanaṃ śaurirdvijamāropya tūrṇagaiḥ|ānartādekarātreṇa vidarbhānagamaddhayaiḥ|| 6 ||
+10.53.7,राजा स कुण्डिनपतिः पुत्रस्नेहवशानुगः ।शिशुपालाय स्वां कन्यां दास्यन्कर्माण्यकारयत् ॥ ७ ॥,rājā sa kuṇḍinapatiḥ putrasnehavaśānugaḥ|śiśupālāya svāṃ kanyāṃ dāsyankarmāṇyakārayat|| 7 ||
+10.53.8,पुरं सम्मृष्टसंसिक्त मार्गरथ्याचतुष्पथम् ।चित्रध्वजपताकाभिस्तोरणैः समलङ्कृतम् ॥ ८ ॥,puraṃ sammṛṣṭasaṃsikta mārgarathyācatuṣpatham|citradhvajapatākābhistoraṇaiḥ samalaṅkṛtam|| 8 ||
+10.53.9,स्रग्गन्धमाल्याभरणैर्विरजोऽम्बरभूषितैः ।जुष्टं स्त्रीपुरुषैः श्रीमद् गृहैरगुरुधूपितैः ॥ ९ ॥,sraggandhamālyābharaṇairvirajo'mbarabhūṣitaiḥ|juṣṭaṃ strīpuruṣaiḥ śrīmad gṛhairagurudhūpitaiḥ|| 9 ||
+10.53.10,पितॄन्देवान्समभ्यर्च्य विप्रांश्च विधिवन्नृप ।भोजयित्वा यथान्यायं वाचयामास मङ्गलम् ॥ १० ॥,pitṝndevānsamabhyarcya viprāṃśca vidhivannṛpa|bhojayitvā yathānyāyaṃ vācayāmāsa maṅgalam|| 10 ||
+10.53.11,सुस्नातां सुदतीं कन्यां कृतकौतुकमङ्गलाम् ।आहतांशुकयुग्मेन भूषितां भूषणोत्तमैः ॥ ११ ॥,susnātāṃ sudatīṃ kanyāṃ kṛtakautukamaṅgalām|āhatāṃśukayugmena bhūṣitāṃ bhūṣaṇottamaiḥ|| 11 ||
+10.53.12,चक्रुः सामर्ग्यजुर्मन्त��रैर्वध्वा रक्षां द्विजोत्तमाः ।पुरोहितोऽथर्वविद्वै जुहाव ग्रहशान्तये ॥ १२ ॥,cakruḥ sāmargyajurmantrairvadhvā rakṣāṃ dvijottamāḥ|purohito'tharvavidvai juhāva grahaśāntaye|| 12 ||
+10.53.13,हिरण्यरूप्य वासांसि तिलांश्च गुडमिश्रितान् ।प्रादाद्धेनूश्च विप्रेभ्यो राजा विधिविदां वरः ॥ १३ ॥,hiraṇyarūpya vāsāṃsi tilāṃśca guḍamiśritān|prādāddhenūśca viprebhyo rājā vidhividāṃ varaḥ|| 13 ||
+10.53.14,एवं चेदिपती राजा दमघोषः सुताय वै ।कारयामास मन्त्रज्ञैः सर्वमभ्युदयोचितम् ॥ १४ ॥,evaṃ cedipatī rājā damaghoṣaḥ sutāya vai|kārayāmāsa mantrajñaiḥ sarvamabhyudayocitam|| 14 ||
+10.53.15,मदच्युद्भिर्गजानीकैः स्यन्दनैर्हेममालिभिः ।पत्त्यश्वसङ्कुलैः सैन्यैः परीतः कुण्डिनं ययौ ॥ १५ ॥,madacyudbhirgajānīkaiḥ syandanairhemamālibhiḥ|pattyaśvasaṅkulaiḥ sainyaiḥ parītaḥ kuṇḍinaṃ yayau|| 15 ||
+10.53.16,तं वै विदर्भाधिपतिः समभ्येत्याभिपूज्य च ।निवेशयामास मुदा कल्पितान्यनिवेशने ॥ १६ ॥,taṃ vai vidarbhādhipatiḥ samabhyetyābhipūjya ca|niveśayāmāsa mudā kalpitānyaniveśane|| 16 ||
+10.53.17,तत्र शाल्वो जरासन्धो दन्तवक्त्रो विदूरथः ।आजग्मुश्चैद्यपक्षीयाः पौण्ड्रकाद्याः सहस्रशः ॥ १७ ॥,tatra śālvo jarāsandho dantavaktro vidūrathaḥ|ājagmuścaidyapakṣīyāḥ pauṇḍrakādyāḥ sahasraśaḥ|| 17 ||
+10.53.18,कृष्णरामद्विषो यत्ताः कन्यां चैद्याय साधितुम् ।यद्यागत्य हरेत्कृष्णो रामाद्यैर्यदुभिर्वृतः ॥ १८ ॥,kṛṣṇarāmadviṣo yattāḥ kanyāṃ caidyāya sādhitum|yadyāgatya haretkṛṣṇo rāmādyairyadubhirvṛtaḥ|| 18 ||
+10.53.19,योत्स्यामः संहतास्तेन इति निश्चितमानसाः ।आजग्मुर्भूभुजः सर्वे समग्रबलवाहनाः ॥ १९ ॥,yotsyāmaḥ saṃhatāstena iti niścitamānasāḥ|ājagmurbhūbhujaḥ sarve samagrabalavāhanāḥ|| 19 ||
+10.53.20,श्रुत्वैतद्भगवान्रामो विपक्षीय नृपोद्यमम् ।कृष्णं चैकं गतं हर्तुं कन्यां कलहशङ्कितः ॥ २० ॥,śrutvaitadbhagavānrāmo vipakṣīya nṛpodyamam|kṛṣṇaṃ caikaṃ gataṃ hartuṃ kanyāṃ kalahaśaṅkitaḥ|| 20 ||
+10.53.21,बलेन महता सार्धं भ्रातृस्नेहपरिप्लुतः ।त्वरितः कुण्डिनं प्रागाद्गजाश्वरथपत्तिभिः ॥ २१ ॥,balena mahatā sārdhaṃ bhrātṛsnehapariplutaḥ|tvaritaḥ kuṇḍinaṃ prāgādgajāśvarathapattibhiḥ|| 21 ||
+10.53.22,भीष्मकन्या वरारोहा काङ्क्षन्त्यागमनं हरेः ।प्रत्यापत्तिमपश्यन्ती द्विजस्याचिन्तयत्तदा ॥ २२ ॥,bhīṣmakanyā varārohā kāṅkṣantyāgamanaṃ hareḥ|pratyāpattimapaśyantī dvijasyācintayattadā|| 22 ||
+10.53.23,अहो त्रियामान्तरित उद्वाहो मेऽल्पराधसः ।नागच्छत्यरविन्दाक्षो नाहं वेद्म्यत्र कारणम् ।सोऽपि नावर्ततेऽद्यापि मत्सन्देशहरो द्विजः ॥ २३ ॥,aho triyāmāntarita udvāho me'lparādhasaḥ|nāgacchatyaravindākṣo nāhaṃ vedmyatra kāraṇam|so'pi nāvartate'dyāpi matsandeśaharo dvijaḥ|| 23 ||
+10.53.24,अपि मय्यनवद्यात्मा दृष्ट्वा किञ्चिज्जुगुप्सितम् ।मत्पाणिग्रहणे नूनं नायाति हि कृतोद्यमः ॥ २४ ॥,api mayyanavadyātmā dṛṣṭvā kiñcijjugupsitam|matpāṇigrahaṇe nūnaṃ nāyāti hi kṛtodyamaḥ|| 24 ||
+10.53.25,दुर्भगाया न मे धाता नानुकूलो महेश्वरः ।देवी वा विमुखी गौरी रुद्राणी गिरिजा सती ॥ २५ ॥,durbhagāyā na me dhātā nānukūlo maheśvaraḥ|devī vā vimukhī gaurī rudrāṇī girijā satī|| 25 ||
+10.53.26,एवं चिन्तयती बाला गोविन्दहृतमानसा ।न्यमीलयत कालज्ञा नेत्रे चाश्रुकलाकुले ॥ २६ ॥,evaṃ cintayatī bālā govindahṛtamānasā|nyamīlayata kālajñā netre cāśrukalākule|| 26 ||
+10.53.27,एवं वध्वाः प्रतीक्षन्त्या गोविन्दागमनं नृप ।वाम ऊरुर्भुजो नेत्रमस्फुरन्प्रियभाषिणः ॥ २७ ॥,evaṃ vadhvāḥ pratīkṣantyā govindāgamanaṃ nṛpa|vāma ūrurbhujo netramasphuranpriyabhāṣiṇaḥ|| 27 ||
+10.53.28,अथ कृष्णविनिर्दिष्टः स एव द्विजसत्तमः ।अन्तःपुरचरीं देवीं राजपुत्रीं ददर्श ह ॥ २८ ॥,atha kṛṣṇavinirdiṣṭaḥ sa eva dvijasattamaḥ|antaḥpuracarīṃ devīṃ rājaputrīṃ dadarśa ha|| 28 ||
+10.53.29,सा तं प्रहृष्टवदनमव्यग्रात्मगतिं सती ।आलक्ष्य लक्षणाभिज्ञा समपृच्छच्छुचिस्मिता ॥ २९ ॥,sā taṃ prahṛṣṭavadanamavyagrātmagatiṃ satī|ālakṣya lakṣaṇābhijñā samapṛcchacchucismitā|| 29 ||
+10.53.30,तस्या आवेदयत्प्राप्तं शशंस यदुनन्दनम् ।उक्तं च सत्यवचनमात्मोपनयनं प्रति ॥ ३० ॥,tasyā āvedayatprāptaṃ śaśaṃsa yadunandanam|uktaṃ ca satyavacanamātmopanayanaṃ prati|| 30 ||
+10.53.31,तमागतं समाज्ञाय वैदर्भी हृष्टमानसा ।न पश्यन्ती ब्राह्मणाय प्रियमन्यन्ननाम सा ॥ ३१ ॥,tamāgataṃ samājñāya vaidarbhī hṛṣṭamānasā|na paśyantī brāhmaṇāya priyamanyannanāma sā|| 31 ||
+10.53.32,प्राप्तौ श्रुत्वा स्वदुहितुरुद्वाहप्रेक्षणोत्सुकौ ।अभ्ययात्तूर्यघोषेण रामकृष्णौ समर्हणैः ॥ ३२ ॥,prāptau śrutvā svaduhiturudvāhaprekṣaṇotsukau|abhyayāttūryaghoṣeṇa rāmakṛṣṇau samarhaṇaiḥ|| 32 ||
+10.53.33,मधुपर्कमुपानीय वासांसि विरजांसि सः ।उपायनान्यभीष्टानि विधिवत्समपूजयत् ॥ ३३ ॥,madhuparkamupānīya vāsāṃsi virajāṃsi saḥ|upāyanānyabhīṣṭāni vidhivatsamapūjayat|| 33 ||
+10.53.34,तयोर्निवेशनं श्रीमदुपाकल्प्य महामतिः ।ससैन्ययोः सानुगयोरातिथ्यं विदधे यथा ॥ ३४ ॥,tayorniveśanaṃ śrīmadupākalpya mahāmatiḥ|sasainyayoḥ sānugayorātithyaṃ vidadhe yathā|| 34 ||
+10.53.35,एवं राज्ञां समेतानां यथावीर्यं यथावयः ।यथाबलं यथावित्तं सर्वैः कामैः समर्हयत् ॥ ३५ ॥,evaṃ rājñāṃ sametānāṃ yathāvīryaṃ yathāvayaḥ|yathābalaṃ yathāvittaṃ sarvaiḥ kāmaiḥ samarhayat|| 35 ||
+10.53.36,कृष्णमागतमाकर्ण्य विदर्भपुरवासिनः ।आगत्य नेत्राञ्जलिभिः पपुस्तन्मुखपङ्कजम् ॥ ३६ ॥,kṛṣṇamāgatamākarṇya vidarbhapuravāsinaḥ|āgatya netrāñjalibhiḥ papustanmukhapaṅkajam|| 36 ||
+10.53.37,अस्यैव भार्या भवितुं रुक्मिण्यर्हति नापरा ।असावप्यनवद्यात्मा भैष्म्याः समुचितः पतिः ॥ ३७ ॥,asyaiva bhāryā bhavituṃ rukmiṇyarhati nāparā|asāvapyanavadyātmā bhaiṣmyāḥ samucitaḥ patiḥ|| 37 ||
+10.53.38,किञ्चित्सुचरितं यन्नस्तेन तुष्टस्त्रिलोककृत् ।अनुगृह्णातु गृह्णातु वैदर्भ्याः पाणिमच्युतः ॥ ३८ ॥,kiñcitsucaritaṃ yannastena tuṣṭastrilokakṛt|anugṛhṇātu gṛhṇātu vaidarbhyāḥ pāṇimacyutaḥ|| 38 ||
+10.53.39,एवं प्रेमकलाबद्धा वदन्ति स्म पुरौकसः ।कन्या चान्तःपुरात्प्रागाद्भटैर्गुप्ताम्बिकालयम् ॥ ३९ ॥,evaṃ premakalābaddhā vadanti sma puraukasaḥ|kanyā cāntaḥpurātprāgādbhaṭairguptāmbikālayam|| 39 ||
+10.53.40,पद्भ्यां विनिर्ययौ द्रष्टुं भवान्याः पादपल्लवम् ।सा चानुध्यायती सम्यङ्मुकुन्दचरणाम्बुजम् ॥ ४० ॥,padbhyāṃ viniryayau draṣṭuṃ bhavānyāḥ pādapallavam|sā cānudhyāyatī samyaṅmukundacaraṇāmbujam|| 40 ||
+10.53.41,यतवाङ्मातृभिः सार्धं सखीभिः परिवारिता ।गुप्ता राजभटैः शूरैः सन्नद्धैरुद्यतायुधैः ।मृडङ्गशङ्खपणवास्तूर्यभेर्यश्च जघ्निरे ॥ ४१ ॥,yatavāṅmātṛbhiḥ sārdhaṃ sakhībhiḥ parivāritā|guptā rājabhaṭaiḥ śūraiḥ sannaddhairudyatāyudhaiḥ|mṛḍaṅgaśaṅkhapaṇavāstūryabheryaśca jaghnire|| 41 ||
+10.53.42,नानोपहार बलिभिर्वारमुख्याः सहस्रशः ।स्रग्गन्धवस्त्राभरणैर्द्विजपत्न्यः स्वलङ्कृताः ॥ ४२ ॥,nānopahāra balibhirvāramukhyāḥ sahasraśaḥ|sraggandhavastrābharaṇairdvijapatnyaḥ svalaṅkṛtāḥ|| 42 ||
+10.53.43,गायन्त्यश्च स्तुवन्तश्च गायका वाद्यवादकाः ।परिवार्य वधूं जग्मुः सूतमागधवन्दिनः ॥ ४३ ॥,gāyantyaśca stuvantaśca gāyakā vādyavādakāḥ|parivārya vadhūṃ jagmuḥ sūtamāgadhavandinaḥ|| 43 ||
+10.53.44,आसाद्य देवीसदनं धौतपादकराम्बुजा ।उपस्पृश्य शुचिः शान्ता प्रविवेशाम्बिकान्तिकम् ॥ ४४ ॥,āsādya devīsadanaṃ dhautapādakarāmbujā|upaspṛśya śuciḥ śāntā praviveśāmbikāntikam|| 44 ||
+10.53.45,तां वै प्रवयसो बालां विधिज्ञा विप्रयोषितः ।भवानीं वन्दयांचक्रुर्भवपत्नीं भवान्विताम् ॥ ४५ ॥,tāṃ vai pravayaso bālāṃ vidhijñā viprayoṣitaḥ|bhavānīṃ vandayāṃcakrurbhavapatnīṃ bhavānvitām|| 45 ||
+10.53.46,नमस्ये त्वाम्बिकेऽभीक्ष्णं स्वसन्तानयुतां शिवाम् ।भूयात्पतिर्मे भगवान्कृष्णस्तदनुमोदताम् ॥ ४६ ॥,namasye tvāmbike'bhīkṣṇaṃ svasantānayutāṃ śivām|bhūyātpatirme bhagavānkṛṣṇastadanumodatām|| 46 ||
+10.53.47,अद्भिर्गन्धाक्षतैर्धूपैर्वासःस्रङ्माल्य भूषणैः ।नानोपहारबलिभिः प्रदीपावलिभिः पृथक् ॥ ४७ ॥,adbhirgandhākṣatairdhūpairvāsaḥsraṅmālya bhūṣaṇaiḥ|nānopahārabalibhiḥ pradīpāvalibhiḥ pṛthak|| 47 ||
+10.53.48,विप्रस्त्रियः पतिमतीस्तथा तैः समपूजयत् ।लवणापूपताम्बूल कण्ठसूत्रफलेक्षुभिः ॥ ४८ ॥,viprastriyaḥ patimatīstathā taiḥ samapūjayat|lavaṇāpūpatāmbūla kaṇṭhasūtraphalekṣubhiḥ|| 48 ||
+10.53.49,तस्यै स्त्रियस्ताः प्रददुः शेषां युयुजुराशिषः ।ताभ्यो देव्यै नमश्चक्रे शेषां च जगृहे वधूः ॥ ४९ ॥,tasyai striyastāḥ pradaduḥ śeṣāṃ yuyujurāśiṣaḥ|tābhyo devyai namaścakre śeṣāṃ ca jagṛhe vadhūḥ|| 49 ||
+10.53.50,मुनिव्रतमथ त्यक्त्वा निश्चक्रामाम्बिकागृहात् ।प्रगृह्य पाणिना भृत्यां रत्नमुद्रोपशोभिना ॥ ५० ॥,munivratamatha tyaktvā niścakrāmāmbikāgṛhāt|pragṛhya pāṇinā bhṛtyāṃ ratnamudropaśobhinā|| 50 ||
+10.53.51,तां देवमायामिव धीरमोहिनीं सुमध्यमां कुण्डलमण्डिताननाम् ।श्यामां नितम्बार्पितरत्नमेखलां व्यञ्जत्स्तनीं कुन्तलशङ्कितेक्षणाम् ॥ ५१ ॥,tāṃ devamāyāmiva dhīramohinīṃ sumadhyamāṃ kuṇḍalamaṇ��itānanām|śyāmāṃ nitambārpitaratnamekhalāṃ vyañjatstanīṃ kuntalaśaṅkitekṣaṇām|| 51 ||
+10.53.52,शुचिस्मितां बिम्बफलाधरद्युति शोणायमानद्विजकुन्दकुड्मलाम् ।पदा चलन्तीं कलहंसगामिनीं सिञ्जत्कलानूपुरधामशोभिना ॥ ५२ ॥,śucismitāṃ bimbaphalādharadyuti śoṇāyamānadvijakundakuḍmalām|padā calantīṃ kalahaṃsagāminīṃ siñjatkalānūpuradhāmaśobhinā|| 52 ||
+10.53.53,विलोक्य वीरा मुमुहुः समागता यशस्विनस्तत्कृतहृच्छयार्दिताः ।यां वीक्ष्य ते नृपतयस्तदुदारहास व्रीडावलोकहृतचेतस उज्झितास्त्राः ॥ ५३ ॥,vilokya vīrā mumuhuḥ samāgatā yaśasvinastatkṛtahṛcchayārditāḥ|yāṃ vīkṣya te nṛpatayastadudārahāsa vrīḍāvalokahṛtacetasa ujjhitāstrāḥ|| 53 ||
+10.53.54,पेतुः क्षितौ गजरथाश्वगता विमूढा यात्राच्छलेन हरयेऽर्पयतीं स्वशोभाम् ।सैवं शनैश्चलयती चलपद्मकोशौ प्राप्तिं तदा भगवतः प्रसमीक्षमाणा ॥ ५४ ॥,petuḥ kṣitau gajarathāśvagatā vimūḍhā yātrācchalena haraye'rpayatīṃ svaśobhām|saivaṃ śanaiścalayatī calapadmakośau prāptiṃ tadā bhagavataḥ prasamīkṣamāṇā|| 54 ||
+10.53.55,उत्सार्य वामकरजैरलकानपङ्गैः प्राप्तान्ह्रियैक्षत नृपान्ददृशेऽच्युतं च ।तां राजकन्यां रथमारुरक्षतीं जहार कृष्णो द्विषतां समीक्षताम् ॥ ५५ ॥,utsārya vāmakarajairalakānapaṅgaiḥ prāptānhriyaikṣata nṛpāndadṛśe'cyutaṃ ca|tāṃ rājakanyāṃ rathamārurakṣatīṃ jahāra kṛṣṇo dviṣatāṃ samīkṣatām|| 55 ||
+10.53.56,रथं समारोप्य सुपर्णलक्षणं राजन्यचक्रं परिभूय माधवः ।ततो ययौ रामपुरोगमः शनैः शृगालमध्यादिव भागहृद्धरिः ॥ ५६ ॥,rathaṃ samāropya suparṇalakṣaṇaṃ rājanyacakraṃ paribhūya mādhavaḥ|tato yayau rāmapurogamaḥ śanaiḥ śṛgālamadhyādiva bhāgahṛddhariḥ|| 56 ||
+10.53.57,तं मानिनः स्वाभिभवं यशःक्षयं ।परे जरासन्धमुखा न सेहिरे ।अहो धिगस्मान्यश आत्तधन्वनां ।गोपैर्हृतं केशरिणां मृगैरिव ॥ ५७ ॥,taṃ māninaḥ svābhibhavaṃ yaśaḥkṣayaṃ|pare jarāsandhamukhā na sehire|aho dhigasmānyaśa āttadhanvanāṃ|gopairhṛtaṃ keśariṇāṃ mṛgairiva|| 57 ||
+10.54.54,अथ चतुःपञ्चाशत्तमोऽध्यायः 10. ॥ 54 ॥,atha catuḥpañcāśattamo'dhyāyaḥ 10.|| 54 ||
+10.54.1,श्रीशुक उवाच ।इति सर्वे सुसंरब्धा वाहानारुह्य दंशिताः ।स्वैः स्वैर्बलैः परिक्रान्ता अन्वीयुर्धृतकार्मुकाः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|iti sarve susaṃrabdhā vāhānāruhya daṃśitāḥ|svaiḥ svairbalaiḥ parikrāntā anvīyurdhṛtakārmukāḥ|| 1 ||
+10.54.2,तानापतत आलोक्य यादवानीकयूथपाः ।तस्थुस्तत्सम्मुखा राजन्विस्फूर्ज्य स्वधनूंषि ते ॥ २ ॥,tānāpatata ālokya yādavānīkayūthapāḥ|tasthustatsammukhā rājanvisphūrjya svadhanūṃṣi te|| 2 ||
+10.54.3,अश्वपृष्ठे गजस्कन्धे रथोपस्थेऽस्त्र कोविदाः ।मुमुचुः शरवर्षाणि मेघा अद्रिष्वपो यथा ॥ ३ ॥,aśvapṛṣṭhe gajaskandhe rathopasthe'stra kovidāḥ|mumucuḥ śaravarṣāṇi meghā adriṣvapo yathā|| 3 ||
+10.54.4,पत्युर्बलं शरासारैश्छन्नं वीक्ष्य सुमध्यमा ।सव्रीडमैक्षत्तद्वक्त्रं भयविह्वललोचना ॥ ४ ॥,patyurbalaṃ śarāsāraiśchannaṃ vīkṣya sumadhyamā|savrīḍamaikṣattadvaktraṃ bhayavihvalalocanā|| 4 ||
+10.54.5,प्रहस्य भगवानाह मा स्म भैर्वामलोचने ।विनङ्क्ष्यत्यधुनैवैतत्तावकैः शात्रवं बलम् ॥ ५ ॥,prahasya bhagavānāha mā sma bhairvāmalocane|vinaṅkṣyatyadhunaivaitattāvakaiḥ śātravaṃ balam|| 5 ||
+10.54.6,तेषां तद्विक्रमं वीरा गदसङ्कर्षणादयः ।अमृष्यमाणा नाराचैर्जघ्नुर्हयगजान्रथान् ॥ ६ ॥,teṣāṃ tadvikramaṃ vīrā gadasaṅkarṣaṇādayaḥ|amṛṣyamāṇā nārācairjaghnurhayagajānrathān|| 6 ||
+10.54.7,पेतुः शिरांसि रथिनामश्विनां गजिनां भुवि ।सकुण्डलकिरीटानि सोष्णीषाणि च कोटिशः ॥ ७ ॥,petuḥ śirāṃsi rathināmaśvināṃ gajināṃ bhuvi|sakuṇḍalakirīṭāni soṣṇīṣāṇi ca koṭiśaḥ|| 7 ||
+10.54.8,हस्ताः सासिगदेष्वासाः करभा ऊरवोऽङ्घ्रयः ।अश्वाश्वतरनागोष्ट्र खरमर्त्यशिरांसि च ॥ ८ ॥,hastāḥ sāsigadeṣvāsāḥ karabhā ūravo'ṅghrayaḥ|aśvāśvataranāgoṣṭra kharamartyaśirāṃsi ca|| 8 ||
+10.54.9,हन्यमानबलानीका वृष्णिभिर्जयकाङ्क्षिभिः ।राजानो विमुखा जग्मुर्जरासन्धपुरःसराः ॥ ९ ॥,hanyamānabalānīkā vṛṣṇibhirjayakāṅkṣibhiḥ|rājāno vimukhā jagmurjarāsandhapuraḥsarāḥ|| 9 ||
+10.54.10,शिशुपालं समभ्येत्य हृतदारमिवातुरम् ।नष्टत्विषं गतोत्साहं शुष्यद्वदनमब्रुवन् ॥ १० ॥,śiśupālaṃ samabhyetya hṛtadāramivāturam|naṣṭatviṣaṃ gatotsāhaṃ śuṣyadvadanamabruvan|| 10 ||
+10.54.11,भो भोः पुरुषशार्दूल दौर्मनस्यमिदं त्यज ।न प्रियाप्रिययो राजन्निष्ठा देहिषु दृश्यते ॥ ११ ॥,bho bhoḥ puruṣaśārdūla daurmanasyamidaṃ tyaja|na priyāpriyayo rājanniṣṭhā dehiṣu dṛśyate|| 11 ||
+10.54.12,यथा दारुमयी योषित्नृत्यते कुहकेच्छया ।एवमीश्वरतन्त्रोऽयमीहते सुखदुःखयोः ॥ १२ ॥,yathā dārumayī yoṣitnṛtyate kuhakecchayā|evamīśvaratantro'yamīhate sukhaduḥkhayoḥ|| 12 ||
+10.54.13,शौरेः सप्तदशाहं वै संयुगानि पराजितः ।त्रयोविंशतिभिः सैन्यैर्जिग्ये एकमहं परम् ॥ १३ ॥,śaureḥ saptadaśāhaṃ vai saṃyugāni parājitaḥ|trayoviṃśatibhiḥ sainyairjigye ekamahaṃ param|| 13 ||
+10.54.14,तथाप्यहं न शोचामि न प्रहृष्यामि कर्हिचित् ।कालेन दैवयुक्तेन जानन्विद्रावितं जगत् ॥ १४ ॥,tathāpyahaṃ na śocāmi na prahṛṣyāmi karhicit|kālena daivayuktena jānanvidrāvitaṃ jagat|| 14 ||
+10.54.15,अधुनापि वयं सर्वे वीरयूथपयूथपाः ।पराजिताः फल्गुतन्त्रैर्यदुभिः कृष्णपालितैः ॥ १५ ॥,adhunāpi vayaṃ sarve vīrayūthapayūthapāḥ|parājitāḥ phalgutantrairyadubhiḥ kṛṣṇapālitaiḥ|| 15 ||
+10.54.16,रिपवो जिग्युरधुना काल आत्मानुसारिणि ।तदा वयं विजेष्यामो यदा कालः प्रदक्षिणः ॥ १६ ॥,ripavo jigyuradhunā kāla ātmānusāriṇi|tadā vayaṃ vijeṣyāmo yadā kālaḥ pradakṣiṇaḥ|| 16 ||
+10.54.17,श्रीशुक उवाच ।एवं प्रबोधितो मित्रैश्चैद्योऽगात्सानुगः पुरम् ।हतशेषाः पुनस्तेऽपि ययुः स्वं स्वं पुरं नृपाः ॥ १७ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ prabodhito mitraiścaidyo'gātsānugaḥ puram|hataśeṣāḥ punaste'pi yayuḥ svaṃ svaṃ puraṃ nṛpāḥ|| 17 ||
+10.54.18,रुक्मी तु राक्षसोद्वाहं कृष्णद्विडसहन्स्वसुः ।पृष्ठतोऽन्वगमत्कृष्णमक्षौहिण्या वृतो बली ॥ १८ ॥,rukmī tu rākṣasodvāhaṃ kṛṣṇadviḍasahansvasuḥ|pṛṣṭhato'nvagamatkṛṣṇamakṣauhiṇyā vṛto balī|| 18 ||
+10.54.19,रुक्���्यमर्षी सुसंरब्धः शृण्वतां सर्वभूभुजाम् ।प्रतिजज्ञे महाबाहुर्दंशितः सशरासनः ॥ १९ ॥,rukmyamarṣī susaṃrabdhaḥ śṛṇvatāṃ sarvabhūbhujām|pratijajñe mahābāhurdaṃśitaḥ saśarāsanaḥ|| 19 ||
+10.54.20,अहत्वा समरे कृष्णमप्रत्यूह्य च रुक्मिणीम् ।कुण्डिनं न प्रवेक्ष्यामि सत्यमेतद्ब्रवीमि वः ॥ २० ॥,ahatvā samare kṛṣṇamapratyūhya ca rukmiṇīm|kuṇḍinaṃ na pravekṣyāmi satyametadbravīmi vaḥ|| 20 ||
+10.54.21,इत्युक्त्वा रथमारुह्य सारथिं प्राह सत्वरः ।चोदयाश्वान्यतः कृष्णः तस्य मे संयुगं भवेत् ॥ २१ ॥,ityuktvā rathamāruhya sārathiṃ prāha satvaraḥ|codayāśvānyataḥ kṛṣṇaḥ tasya me saṃyugaṃ bhavet|| 21 ||
+10.54.22,अद्याहं निशितैर्बाणैर्गोपालस्य सुदुर्मतेः ।नेष्ये वीर्यमदं येन स्वसा मे प्रसभं हृता ॥ २२ ॥,adyāhaṃ niśitairbāṇairgopālasya sudurmateḥ|neṣye vīryamadaṃ yena svasā me prasabhaṃ hṛtā|| 22 ||
+10.54.23,विकत्थमानः कुमतिरीश्वरस्याप्रमाणवित् ।रथेनैकेन गोविन्दं तिष्ठ तिष्ठेत्यथाह्वयत् ॥ २३ ॥,vikatthamānaḥ kumatirīśvarasyāpramāṇavit|rathenaikena govindaṃ tiṣṭha tiṣṭhetyathāhvayat|| 23 ||
+10.54.24,धनुर्विकृष्य सुदृढं जघ्ने कृष्णं त्रिभिः शरैः ।आह चात्र क्षणं तिष्ठ यदूनां कुलपांसन ॥ २४ ॥,dhanurvikṛṣya sudṛḍhaṃ jaghne kṛṣṇaṃ tribhiḥ śaraiḥ|āha cātra kṣaṇaṃ tiṣṭha yadūnāṃ kulapāṃsana|| 24 ||
+10.54.25,यत्र यासि स्वसारं मे मुषित्वा ध्वाङ्क्षवद्धविः ।हरिष्येऽद्य मदं मन्द मायिनः कूटयोधिनः ॥ २५ ॥,yatra yāsi svasāraṃ me muṣitvā dhvāṅkṣavaddhaviḥ|hariṣye'dya madaṃ manda māyinaḥ kūṭayodhinaḥ|| 25 ||
+10.54.26,यावन्न मे हतो बाणैः शयीथा मुञ्च दारिकाम् ।स्मयन्कृष्णो धनुश्छित्त्वा षड्भिर्विव्याध रुक्मिणम् ॥ २६ ॥,yāvanna me hato bāṇaiḥ śayīthā muñca dārikām|smayankṛṣṇo dhanuśchittvā ṣaḍbhirvivyādha rukmiṇam|| 26 ||
+10.54.27,अष्टभिश्चतुरो वाहान्द्वाभ्यां सूतं ध्वजं त्रिभिः ।स चान्यद्धनुराधाय कृष्णं विव्याध पञ्चभिः ॥ २७ ॥,aṣṭabhiścaturo vāhāndvābhyāṃ sūtaṃ dhvajaṃ tribhiḥ|sa cānyaddhanurādhāya kṛṣṇaṃ vivyādha pañcabhiḥ|| 27 ||
+10.54.28,तैस्तादितः शरौघैस्तु चिच्छेद धनुरच्युतः ।पुनरन्यदुपादत्त तदप्यच्छिनदव्ययः ॥ २८ ॥,taistāditaḥ śaraughaistu ciccheda dhanuracyutaḥ|punaranyadupādatta tadapyacchinadavyayaḥ|| 28 ||
+10.54.29,परिघं पट्टिशं शूलं चर्मासी शक्तितोमरौ ।यद्यदायुधमादत्त तत्सर्वं सोऽच्छिनद्धरिः ॥ २९ ॥,parighaṃ paṭṭiśaṃ śūlaṃ carmāsī śaktitomarau|yadyadāyudhamādatta tatsarvaṃ so'cchinaddhariḥ|| 29 ||
+10.54.30,ततो रथादवप्लुत्य खड्गपाणिर्जिघांसया ।कृष्णमभ्यद्रवत्क्रुद्धः पतङ्ग इव पावकम् ॥ ३० ॥,tato rathādavaplutya khaḍgapāṇirjighāṃsayā|kṛṣṇamabhyadravatkruddhaḥ pataṅga iva pāvakam|| 30 ||
+10.54.31,तस्य चापततः खड्गं तिलशश्चर्म चेषुभिः ।छित्त्वासिमाददे तिग्मं रुक्मिणं हन्तुमुद्यतः ॥ ३१ ॥,tasya cāpatataḥ khaḍgaṃ tilaśaścarma ceṣubhiḥ|chittvāsimādade tigmaṃ rukmiṇaṃ hantumudyataḥ|| 31 ||
+10.54.32,दृष्ट्वा भ्रातृवधोद्योगं रुक्मिणी भयविह्वला ।पतित्व�� पादयोर्भर्तुरुवाच करुणं सती ॥ ३२ ॥,dṛṣṭvā bhrātṛvadhodyogaṃ rukmiṇī bhayavihvalā|patitvā pādayorbharturuvāca karuṇaṃ satī|| 32 ||
+10.54.33,श्रीरुक्मिण्युवाच ।योगेश्वराप्रमेयात्मन्देवदेव जगत्पते ।हन्तुं नार्हसि कल्याण भ्रातरं मे महाभुज ॥ ३३ ॥,śrīrukmiṇyuvāca|yogeśvarāprameyātmandevadeva jagatpate|hantuṃ nārhasi kalyāṇa bhrātaraṃ me mahābhuja|| 33 ||
+10.54.34,श्रीशुक उवाच ।तया परित्रासविकम्पिताङ्गया शुचावशुष्यन्मुखरुद्धकण्ठया ।कातर्यविस्रंसितहेममालया गृहीतपादः करुणो न्यवर्तत ॥ ३४ ॥,śrīśuka uvāca|tayā paritrāsavikampitāṅgayā śucāvaśuṣyanmukharuddhakaṇṭhayā|kātaryavisraṃsitahemamālayā gṛhītapādaḥ karuṇo nyavartata|| 34 ||
+10.54.35,चैलेन बद्ध्वा तमसाधुकारिणं सश्मश्रुकेशं प्रवपन्व्यरूपयत् ।तावन्ममर्दुः परसैन्यमद्भुतं यदुप्रवीरा नलिनीं यथा गजाः ॥ ३५ ॥,cailena baddhvā tamasādhukāriṇaṃ saśmaśrukeśaṃ pravapanvyarūpayat|tāvanmamarduḥ parasainyamadbhutaṃ yadupravīrā nalinīṃ yathā gajāḥ|| 35 ||
+10.54.36,कृष्णान्तिकमुपव्रज्य ददृशुस्तत्र रुक्मिणम् ।तथाभूतं हतप्रायं दृष्ट्वा सङ्कर्षणो विभुः ।विमुच्य बद्धं करुणो भगवान्कृष्णमब्रवीत् ॥ ३६ ॥,kṛṣṇāntikamupavrajya dadṛśustatra rukmiṇam|tathābhūtaṃ hataprāyaṃ dṛṣṭvā saṅkarṣaṇo vibhuḥ|vimucya baddhaṃ karuṇo bhagavānkṛṣṇamabravīt|| 36 ||
+10.54.37,असाध्विदं त्वया कृष्ण कृतमस्मज्जुगुप्सितम् ।वपनं श्मश्रुकेशानां वैरूप्यं सुहृदो वधः ॥ ३७ ॥,asādhvidaṃ tvayā kṛṣṇa kṛtamasmajjugupsitam|vapanaṃ śmaśrukeśānāṃ vairūpyaṃ suhṛdo vadhaḥ|| 37 ||
+10.54.38,मैवास्मान्साध्व्यसूयेथा भ्रातुर्वैरूप्यचिन्तया ।सुखदुःखदो न चान्योऽस्ति यतः स्वकृतभुक्पुमान् ॥ ३८ ॥,maivāsmānsādhvyasūyethā bhrāturvairūpyacintayā|sukhaduḥkhado na cānyo'sti yataḥ svakṛtabhukpumān|| 38 ||
+10.54.39,बन्धुर्वधार्हदोषोऽपि न बन्धोर्वधमर्हति ।त्याज्यः स्वेनैव दोषेण हतः किं हन्यते पुनः ॥ ३९ ॥,bandhurvadhārhadoṣo'pi na bandhorvadhamarhati|tyājyaḥ svenaiva doṣeṇa hataḥ kiṃ hanyate punaḥ|| 39 ||
+10.54.40,क्षत्रियाणामयं धर्मः प्रजापतिविनिर्मितः ।भ्रातापि भ्रातरं हन्याद्येन घोरतमस्ततः ॥ ४० ॥,kṣatriyāṇāmayaṃ dharmaḥ prajāpativinirmitaḥ|bhrātāpi bhrātaraṃ hanyādyena ghoratamastataḥ|| 40 ||
+10.54.41,राज्यस्य भूमेर्वित्तस्य स्त्रियो मानस्य तेजसः ।मानिनोऽन्यस्य वा हेतोः श्रीमदान्धाः क्षिपन्ति हि ॥ ४१ ॥,rājyasya bhūmervittasya striyo mānasya tejasaḥ|mānino'nyasya vā hetoḥ śrīmadāndhāḥ kṣipanti hi|| 41 ||
+10.54.42,तवेयं विषमा बुद्धिः सर्वभूतेषु दुर्हृदाम् ।यन्मन्यसे सदाभद्रं सुहृदां भद्रमज्ञवत् ॥ ४२ ॥,taveyaṃ viṣamā buddhiḥ sarvabhūteṣu durhṛdām|yanmanyase sadābhadraṃ suhṛdāṃ bhadramajñavat|| 42 ||
+10.54.43,आत्ममोहो नृणामेव कल्पते देवमायया ।सुहृद्दुर्हृदुदासीन इति देहात्ममानिनाम् ॥ ४३ ॥,ātmamoho nṛṇāmeva kalpate devamāyayā|suhṛddurhṛdudāsīna iti dehātmamāninām|| 43 ||
+10.54.44,एक एव परो ह्यात्मा सर्वेषामपि देहिनाम् ।नानेव गृह्यते मूढैर्यथा ज्योत���र्यथा नभः ॥ ४४ ॥,eka eva paro hyātmā sarveṣāmapi dehinām|nāneva gṛhyate mūḍhairyathā jyotiryathā nabhaḥ|| 44 ||
+10.54.45,देह आद्यन्तवानेष द्रव्यप्राणगुणात्मकः ।आत्मन्यविद्यया कॢप्तः संसारयति देहिनम् ॥ ४५ ॥,deha ādyantavāneṣa dravyaprāṇaguṇātmakaḥ|ātmanyavidyayā kḷptaḥ saṃsārayati dehinam|| 45 ||
+10.54.46,नात्मनोऽन्येन संयोगो वियोगश्च सतः सति ।तद्धेतुत्वात्तत्प्रसिद्धेर्दृग्रूपाभ्यां यथा रवेः ॥ ४६ ॥,nātmano'nyena saṃyogo viyogaśca sataḥ sati|taddhetutvāttatprasiddherdṛgrūpābhyāṃ yathā raveḥ|| 46 ||
+10.54.47,जन्मादयस्तु देहस्य विक्रिया नात्मनः क्वचित् ।कलानामिव नैवेन्दोर्मृतिर्ह्यस्य कुहूरिव ॥ ४७ ॥,janmādayastu dehasya vikriyā nātmanaḥ kvacit|kalānāmiva naivendormṛtirhyasya kuhūriva|| 47 ||
+10.54.48,यथा शयान आत्मानं विषयान्फलमेव च ।अनुभुङ्क्तेऽप्यसत्यर्थे तथाप्नोत्यबुधो भवम् ॥ ४८ ॥,yathā śayāna ātmānaṃ viṣayānphalameva ca|anubhuṅkte'pyasatyarthe tathāpnotyabudho bhavam|| 48 ||
+10.54.49,तस्मादज्ञानजं शोकमात्मशोषविमोहनम् ।तत्त्वज्ञानेन निर्हृत्य स्वस्था भव शुचिस्मिते ॥ ४९ ॥,tasmādajñānajaṃ śokamātmaśoṣavimohanam|tattvajñānena nirhṛtya svasthā bhava śucismite|| 49 ||
+10.54.50,श्रीशुक उवाच ।एवं भगवता तन्वी रामेण प्रतिबोधिता ।वैमनस्यं परित्यज्य मनो बुद्ध्या समादधे ॥ ५० ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ bhagavatā tanvī rāmeṇa pratibodhitā|vaimanasyaṃ parityajya mano buddhyā samādadhe|| 50 ||
+10.54.51,प्राणावशेष उत्सृष्टो द्विड्भिर्हतबलप्रभः ।स्मरन्विरूपकरणं वितथात्ममनोरथः ॥ ५१ ॥,prāṇāvaśeṣa utsṛṣṭo dviḍbhirhatabalaprabhaḥ|smaranvirūpakaraṇaṃ vitathātmamanorathaḥ|| 51 ||
+10.54.52,चक्रे भोजकटं नाम निवासाय महत्पुरम् ।अहत्वा दुर्मतिं कृष्णमप्रत्यूह्य यवीयसीम् ॥ ५२ ॥,cakre bhojakaṭaṃ nāma nivāsāya mahatpuram|ahatvā durmatiṃ kṛṣṇamapratyūhya yavīyasīm|| 52 ||
+10.54.53,कुण्डिनं न प्रवेक्ष्यामीत्युक्त्वा तत्रावसद्रुषा ।भगवान्भीष्मकसुतामेवं निर्जित्य भूमिपान् ॥ ५३ ॥,kuṇḍinaṃ na pravekṣyāmītyuktvā tatrāvasadruṣā|bhagavānbhīṣmakasutāmevaṃ nirjitya bhūmipān|| 53 ||
+10.54.54,पुरमानीय विधिवदुपयेमे कुरूद्वह ।तदा महोत्सवो नॄणां यदुपुर्यां गृहे गृहे ।अभूदनन्यभावानां कृष्णे यदुपतौ नृप ॥ ५४ ॥,puramānīya vidhivadupayeme kurūdvaha|tadā mahotsavo nṝṇāṃ yadupuryāṃ gṛhe gṛhe|abhūdananyabhāvānāṃ kṛṣṇe yadupatau nṛpa|| 54 ||
+10.54.55,नरा नार्यश्च मुदिताः प्रमृष्टमणिकुण्डलाः ।पारिबर्हमुपाजह्रुर्वरयोश्चित्रवाससोः ॥ ५५ ॥,narā nāryaśca muditāḥ pramṛṣṭamaṇikuṇḍalāḥ|pāribarhamupājahrurvarayościtravāsasoḥ|| 55 ||
+10.54.56,सा वृष्णिपुर्युत्तम्भितेन्द्र केतुभिर् ।विचित्रमाल्याम्बररत्नतोरणैः ।बभौ प्रतिद्वार्युपकॢप्तमङ्गलैर् ।आपूर्णकुम्भागुरुधूपदीपकैः ॥ ५६ ॥,sā vṛṣṇipuryuttambhitendra ketubhir|vicitramālyāmbararatnatoraṇaiḥ|babhau pratidvāryupakḷptamaṅgalair|āpūrṇakumbhāgurudhūpadīpakaiḥ|| 56 ||
+10.54.57,सिक्तमार्गा मदच्युद्भिराहूतप्रेष्ठभूभुजाम् ।गजैर्द्वाःसु परामृष्ट रम्��ापूगोपशोभिता ॥ ५७ ॥,siktamārgā madacyudbhirāhūtapreṣṭhabhūbhujām|gajairdvāḥsu parāmṛṣṭa rambhāpūgopaśobhitā|| 57 ||
+10.54.58,कुरुसृञ्जयकैकेय विदर्भयदुकुन्तयः ।मिथो मुमुदिरे तस्मिन्सम्भ्रमात्परिधावताम् ॥ ५८ ॥,kurusṛñjayakaikeya vidarbhayadukuntayaḥ|mitho mumudire tasminsambhramātparidhāvatām|| 58 ||
+10.54.59,रुक्मिण्या हरणं श्रुत्वा गीयमानं ततस्ततः ।राजानो राजकन्याश्च बभूवुर्भृशविस्मिताः ॥ ५९ ॥,rukmiṇyā haraṇaṃ śrutvā gīyamānaṃ tatastataḥ|rājāno rājakanyāśca babhūvurbhṛśavismitāḥ|| 59 ||
+10.54.60,द्वारकायामभूद्राजन्महामोदः पुरौकसाम् ।रुक्मिण्या रमयोपेतं दृष्ट्वा कृष्णं श्रियः पतिम् ॥ ६० ॥,dvārakāyāmabhūdrājanmahāmodaḥ puraukasām|rukmiṇyā ramayopetaṃ dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ śriyaḥ patim|| 60 ||
+10.55.1,प्रद्युम्नस्य जन्म शम्बरासुरवधश्च ।श्रीशुक उवाच ।कामस्तु वासुदेवांशो दग्धः प्राग् रुद्रमन्युना ।देहोपपत्तये भूयः तमेव प्रत्यपद्यत ॥ १ ॥,pradyumnasya janma śambarāsuravadhaśca|śrīśuka uvāca|kāmastu vāsudevāṃśo dagdhaḥ prāg rudramanyunā|dehopapattaye bhūyaḥ tameva pratyapadyata|| 1 ||
+10.55.2,स एव जातो वैदर्भ्यां कृष्णवीर्यसमुद्भवः ।प्रद्युम्न इति विख्यातः सर्वतोऽनवमः पितुः ॥ २ ॥,sa eva jāto vaidarbhyāṃ kṛṣṇavīryasamudbhavaḥ|pradyumna iti vikhyātaḥ sarvato'navamaḥ pituḥ|| 2 ||
+10.55.3,तं शम्बरः कामरूपी हृत्वा तोकमनिर्दशम् ।स विदित्वात्मनः शत्रुं प्रास्योदन्वत्यगाद् गृहम् ॥ ३ ॥,taṃ śambaraḥ kāmarūpī hṛtvā tokamanirdaśam|sa viditvātmanaḥ śatruṃ prāsyodanvatyagād gṛham|| 3 ||
+10.55.4,तं निर्जगार बलवान् मीनः सोऽप्यपरैः सह ।वृतो जालेन महता गृहीतो मत्स्यजीविभिः ॥ ४ ॥,taṃ nirjagāra balavān mīnaḥ so'pyaparaiḥ saha|vṛto jālena mahatā gṛhīto matsyajīvibhiḥ|| 4 ||
+10.55.5,तं शम्बराय कैवर्ता उपाजह्रुरुपायनम् ।सूदा महानसं नीत्वा वद्यन् स्वधितिनाद्भुतम् ॥ ५ ॥,taṃ śambarāya kaivartā upājahrurupāyanam|sūdā mahānasaṃ nītvā vadyan svadhitinādbhutam|| 5 ||
+10.55.6,दृष्ट्वा तद् उदरे बालं मायावत्यै न्यवेदयन् ।नारदोऽकथयत्सर्वं तस्याः शङ्कितचेतसः ।बालस्य तत्त्वमुत्पत्तिं मत्स्योदरनिवेशनम् ॥ ६ ॥,dṛṣṭvā tad udare bālaṃ māyāvatyai nyavedayan|nārado'kathayatsarvaṃ tasyāḥ śaṅkitacetasaḥ|bālasya tattvamutpattiṃ matsyodaraniveśanam|| 6 ||
+10.55.7,सा च कामस्य वै पत्‍नी रतिर्नाम यशस्विनी ।पत्युर्निर्दग्धदेहस्य देहोत्पत्तिं प्रतीक्षती ॥ ७ ॥,sā ca kāmasya vai pat‍nī ratirnāma yaśasvinī|patyurnirdagdhadehasya dehotpattiṃ pratīkṣatī|| 7 ||
+10.55.8,निरूपिता शम्बरेण सा सूदौदनसाधने ।कामदेवं शिशुं बुद्ध्वा चक्रे स्नेहं तदार्भके ॥ ८ ॥,nirūpitā śambareṇa sā sūdaudanasādhane|kāmadevaṃ śiśuṃ buddhvā cakre snehaṃ tadārbhake|| 8 ||
+10.55.9,नातिदीर्घेण कालेन स कार्ष्णि रूढयौवनः ।जनयामास नारीणां वीक्षन्तीनां च विभ्रमम् ॥ ९ ॥,nātidīrgheṇa kālena sa kārṣṇi rūḍhayauvanaḥ|janayāmāsa nārīṇāṃ vīkṣantīnāṃ ca vibhramam|| 9 ||
+10.55.10,सा तं पतिं पद्मदलायतेक्षणं ।प्रलम्बबाहुं नरलोकसुन्दरम् ।सव्रीडहासोत्तभितभ्रुवेक्षती ।प्रीत्योपतस्थे रतिरङ्ग सौरतैः ॥ १० ॥,sā taṃ patiṃ padmadalāyatekṣaṇaṃ|pralambabāhuṃ naralokasundaram|savrīḍahāsottabhitabhruvekṣatī|prītyopatasthe ratiraṅga saurataiḥ|| 10 ||
+10.55.11,तामह भगवान् कार्ष्णिः मातस्ते मतिरन्यथा ।मातृभावं अतिक्रम्य वर्तसे कामिनी यथा ॥ ११ ॥,tāmaha bhagavān kārṣṇiḥ mātaste matiranyathā|mātṛbhāvaṃ atikramya vartase kāminī yathā|| 11 ||
+10.55.12,रतिरुवाच ।भवान् नारायणसुतः शम्बरेणाहृतो गृहात् ।अहं तेऽधिकृता पत्‍नी रतिः कामो भवान् प्रभो ॥ १२ ॥,ratiruvāca|bhavān nārāyaṇasutaḥ śambareṇāhṛto gṛhāt|ahaṃ te'dhikṛtā pat‍nī ratiḥ kāmo bhavān prabho|| 12 ||
+10.55.13,एष त्वानिर्दशं सिन्धौ अक्षिपत् शंबरोऽसुरः ।मत्स्योऽग्रसीत् तत् उदराद् इतः प्राप्तो भवान् प्रभो ॥ १३ ॥,eṣa tvānirdaśaṃ sindhau akṣipat śaṃbaro'suraḥ|matsyo'grasīt tat udarād itaḥ prāpto bhavān prabho|| 13 ||
+10.55.14,तमिमं जहि दुर्धर्षं दुर्जयं शत्रुमात्मनः ।मायाशतविदं तं च मायाभिर्मोहनादिभिः ॥ १४ ॥,tamimaṃ jahi durdharṣaṃ durjayaṃ śatrumātmanaḥ|māyāśatavidaṃ taṃ ca māyābhirmohanādibhiḥ|| 14 ||
+10.55.15,परीशोचति ते माता कुररीव गतप्रजा ।पुत्रस्नेहाकुला दीना विवत्सा गौरिवातुरा ॥ १५ ॥,parīśocati te mātā kurarīva gataprajā|putrasnehākulā dīnā vivatsā gaurivāturā|| 15 ||
+10.55.16,प्रभाष्यैवं ददौ विद्यां प्रद्युम्नाय महात्मने ।मायावती महामायां सर्वमायाविनाशिनीम् ॥ १६ ॥,prabhāṣyaivaṃ dadau vidyāṃ pradyumnāya mahātmane|māyāvatī mahāmāyāṃ sarvamāyāvināśinīm|| 16 ||
+10.55.17,स च शम्बरमभ्येत्य संयुगाय समाह्वयत् ।अविषह्यैस्तमाक्षेपैः क्षिपन् सञ्जनयन् कलिम् ॥ १७ ॥,sa ca śambaramabhyetya saṃyugāya samāhvayat|aviṣahyaistamākṣepaiḥ kṣipan sañjanayan kalim|| 17 ||
+10.55.18,सोऽधिक्षिप्तो दुर्वाचोभिः पदाहत इवोरगः ।निश्चक्राम गदापाणिः अमर्षात् ताम्रलोचनः ॥ १८ ॥,so'dhikṣipto durvācobhiḥ padāhata ivoragaḥ|niścakrāma gadāpāṇiḥ amarṣāt tāmralocanaḥ|| 18 ||
+10.55.19,गदामाविध्य तरसा प्रद्युम्नाय महात्मने ।प्रक्षिप्य व्यनदद् नादं वज्रनिष्पेषनिष्ठुरम् ॥ १९ ॥,gadāmāvidhya tarasā pradyumnāya mahātmane|prakṣipya vyanadad nādaṃ vajraniṣpeṣaniṣṭhuram|| 19 ||
+10.55.20,तामापतन्तीं भगवानन् प्रद्युम्नो गदया गदाम् ।अपास्य शत्रवे क्रुद्धः प्राहिणोर् स्वगदां नृप ॥ २० ॥,tāmāpatantīṃ bhagavānan pradyumno gadayā gadām|apāsya śatrave kruddhaḥ prāhiṇor svagadāṃ nṛpa|| 20 ||
+10.55.21,स च मायां समाश्रित्य दैतेयीं मयदर्शितम् ।मुमुचेऽस्त्रमयं वर्षं कार्ष्णौ वैहायसोऽसुरः ॥ २१ ॥,sa ca māyāṃ samāśritya daiteyīṃ mayadarśitam|mumuce'stramayaṃ varṣaṃ kārṣṇau vaihāyaso'suraḥ|| 21 ||
+10.55.22,बाध्यमानोऽस्त्रवर्षेण रौक्मिणेयो महारथः ।सत्त्वात्मिकां महाविद्यां सर्वमायोपमर्दिनीम् ॥ २२ ॥,bādhyamāno'stravarṣeṇa raukmiṇeyo mahārathaḥ|sattvātmikāṃ mahāvidyāṃ sarvamāyopamardinīm|| 22 ||
+10.55.23,ततो गौह्यकगान्धर्व पैशाचोरगराक्षसीः ।प्रायुङ्क्त शतशो दैत्यः कार्ष्णिर्व्यधमयत्स ताः ॥ २३ ॥,tato gauhyakagāndharva paiśācoragarākṣasīḥ|prāyuṅkta śataśo daityaḥ kārṣṇirvyadhamayatsa tāḥ|| 23 ||
+10.55.24,निशातमसिमुद्यम्य सकिरीटं सकुण्डलम् ।शम्बरस्य शिरः कायात् ताम्रश्मश्र्वोजसाहरत् ॥ २४ ॥,niśātamasimudyamya sakirīṭaṃ sakuṇḍalam|śambarasya śiraḥ kāyāt tāmraśmaśrvojasāharat|| 24 ||
+10.55.25,आकीर्यमाणो दिविजैः स्तुवद्भिः कुसुमोत्करैः ।भार्ययाम्बरचारिण्या पुरं नीतो विहायसा ॥ २५ ॥,ākīryamāṇo divijaiḥ stuvadbhiḥ kusumotkaraiḥ|bhāryayāmbaracāriṇyā puraṃ nīto vihāyasā|| 25 ||
+10.55.26,अन्तःपुरवरं राजन् ललनाशतसङ्कुलम् ।विवेश पत्‍न्या गगनाद् विद्युतेव बलाहकः ॥ २६ ॥,antaḥpuravaraṃ rājan lalanāśatasaṅkulam|viveśa pat‍nyā gaganād vidyuteva balāhakaḥ|| 26 ||
+10.55.27,तं दृष्ट्वा जलदश्यामं पीतकौशेयवाससम् ।प्रलम्बबाहुं ताम्राक्षं सुस्मितं रुचिराननम् ॥ २७ ॥,taṃ dṛṣṭvā jaladaśyāmaṃ pītakauśeyavāsasam|pralambabāhuṃ tāmrākṣaṃ susmitaṃ rucirānanam|| 27 ||
+10.55.28,स्वलङ्कृतमुखाम्भोजं नीलवक्रालकालिभिः ।कृष्णं मत्वा स्त्रियो ह्रीता निलिल्युस्तत्र तत्र ह ॥ २८ ॥,svalaṅkṛtamukhāmbhojaṃ nīlavakrālakālibhiḥ|kṛṣṇaṃ matvā striyo hrītā nililyustatra tatra ha|| 28 ||
+10.55.29,अवधार्य शनैरीषद् वैलक्षण्येन योषितः ।उपजग्मुः प्रमुदिताः सस्त्री रत्‍नं सुविस्मिताः ॥ २९ ॥,avadhārya śanairīṣad vailakṣaṇyena yoṣitaḥ|upajagmuḥ pramuditāḥ sastrī rat‍naṃ suvismitāḥ|| 29 ||
+10.55.30,अथ तत्रासितापाङ्गी वैदर्भी वल्गुभाषिणी ।अस्मरत् स्वसुतं नष्टं स्नेहस्नुतपयोधरा ॥ ३० ॥,atha tatrāsitāpāṅgī vaidarbhī valgubhāṣiṇī|asmarat svasutaṃ naṣṭaṃ snehasnutapayodharā|| 30 ||
+10.55.31,को न्वयं नरवैदूर्यः कस्य वा कमलेक्षणः ।धृतः कया वा जठरे केयं लब्धा त्वनेन वा ॥ ३१ ॥,ko nvayaṃ naravaidūryaḥ kasya vā kamalekṣaṇaḥ|dhṛtaḥ kayā vā jaṭhare keyaṃ labdhā tvanena vā|| 31 ||
+10.55.32,मम चाप्यात्मजो नष्टो नीतो यः सूतिकागृहात् ।एतत्तुल्यवयोरूपो यदि जीवति कुत्रचित् ॥ ३२ ॥,mama cāpyātmajo naṣṭo nīto yaḥ sūtikāgṛhāt|etattulyavayorūpo yadi jīvati kutracit|| 32 ||
+10.55.33,कथं त्वनेन संप्राप्तं सारूप्यं शार्ङ्गधन्वनः ।आकृत्यावयवैर्गत्या स्वरहासावलोकनैः ॥ ३३ ॥,kathaṃ tvanena saṃprāptaṃ sārūpyaṃ śārṅgadhanvanaḥ|ākṛtyāvayavairgatyā svarahāsāvalokanaiḥ|| 33 ||
+10.55.34,स एव वा भवेत् नूनं यो मे गर्भे धृतोऽर्भकः ।अमुष्मिन् प्रीतिरधिका वामः स्फुरति मे भुजः ॥ ३४ ॥,sa eva vā bhavet nūnaṃ yo me garbhe dhṛto'rbhakaḥ|amuṣmin prītiradhikā vāmaḥ sphurati me bhujaḥ|| 34 ||
+10.55.35,एवं मीमांसमणायां वैदर्भ्यां देवकीसुतः ।देवक्यानकदुन्दुभ्यां उत्तमःश्लोक आगमत् ॥ ३५ ॥,evaṃ mīmāṃsamaṇāyāṃ vaidarbhyāṃ devakīsutaḥ|devakyānakadundubhyāṃ uttamaḥśloka āgamat|| 35 ||
+10.55.36,विज्ञातार्थोऽपि भगवान् तूष्णीमास जनार्दनः ।नारदोऽकथयत् सर्वं शम्बराहरणादिकम् ॥ ३६ ॥,vijñātārtho'pi bhagavān tūṣṇīmāsa janārdanaḥ|nārado'kathayat sarvaṃ śambarāharaṇādikam|| 36 ||
+10.55.37,तच्छ्रुत्वा महदाश्चर्यं कृष्णान्तःपुरयोषितः ।अभ्यनन्दन् ब्बहूनब्दान् नष्टं मृतमिवागतम् ॥ ३७ ॥,tacchrutvā mahadāścaryaṃ kṛṣṇāntaḥpurayoṣitaḥ|abhyanandan bbahūnabdān naṣṭaṃ mṛtamivāgatam|| 37 ||
+10.55.38,देवकी वसुदेवश्च कृष्णरामौ तथा स्त्रियः ।दम्पती तौ परिष्वज्य रुक्मिणी च ययुर्मुदम् ॥ ३८ ॥,devakī vasudevaśca kṛṣṇarāmau tathā striyaḥ|dampatī tau pariṣvajya rukmiṇī ca yayurmudam|| 38 ||
+10.55.39,नष्टं प्रद्युम्नमायातं आकर्ण्य द्वारकौकसः ।अहो मृत इवायातो बालो दिष्ट्येति हाब्रुवन् ॥ ३९ ॥,naṣṭaṃ pradyumnamāyātaṃ ākarṇya dvārakaukasaḥ|aho mṛta ivāyāto bālo diṣṭyeti hābruvan|| 39 ||
+10.55.40,यं वै मुहुः पितृसरूपनिजेशभावाः ।तन्मातरो यदभजन् रहरूढभावाः ।चित्रं न तत्खलु रमास्पदबिम्बबिम्बे ।कामे स्मरेऽक्षविषये किमुतान्यनार्यः ॥ ४० ॥,yaṃ vai muhuḥ pitṛsarūpanijeśabhāvāḥ|tanmātaro yadabhajan raharūḍhabhāvāḥ|citraṃ na tatkhalu ramāspadabimbabimbe|kāme smare'kṣaviṣaye kimutānyanāryaḥ|| 40 ||
+10.55.55,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।प्रद्युम्नोत्पत्तिनिरूपणं नाम पञ्चपञ्चाशत्तमोऽध्यायः ॥ ५५ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|pradyumnotpattinirūpaṇaṃ nāma pañcapañcāśattamo'dhyāyaḥ|| 55 ||
+10.56.1,अथ षट्पञ्चाशत्तमोऽध्यायः ।श्रीशुक उवाच ।सत्राजितः स्वतनयां कृष्णाय कृतकिल्बिषः ।स्यमन्तकेन मणिना स्वयमुद्यम्य दत्तवान् ॥ १ ॥,atha ṣaṭpañcāśattamo'dhyāyaḥ|śrīśuka uvāca|satrājitaḥ svatanayāṃ kṛṣṇāya kṛtakilbiṣaḥ|syamantakena maṇinā svayamudyamya dattavān|| 1 ||
+10.56.2,श्रीराजोवाच ।सत्राजितः किमकरोद्ब्रह्मन्कृष्णस्य किल्बिषः ।स्यमन्तकः कुतस्तस्य कस्माद्दत्ता सुता हरेः ॥ २ ॥,śrīrājovāca|satrājitaḥ kimakarodbrahmankṛṣṇasya kilbiṣaḥ|syamantakaḥ kutastasya kasmāddattā sutā hareḥ|| 2 ||
+10.56.3,श्रीशुक उवाच ।आसीत्सत्राजितः सूर्यो भक्तस्य परमः सखा ।प्रीतस्तस्मै मणिं प्रादात्स च तुष्टः स्यमन्तकम् ॥ ३ ॥,śrīśuka uvāca|āsītsatrājitaḥ sūryo bhaktasya paramaḥ sakhā|prītastasmai maṇiṃ prādātsa ca tuṣṭaḥ syamantakam|| 3 ||
+10.56.4,स तं बिभ्रन्मणिं कण्ठे भ्राजमानो यथा रविः ।प्रविष्टो द्वारकां राजन्तेजसा नोपलक्षितः ॥ ४ ॥,sa taṃ bibhranmaṇiṃ kaṇṭhe bhrājamāno yathā raviḥ|praviṣṭo dvārakāṃ rājantejasā nopalakṣitaḥ|| 4 ||
+10.56.5,तं विलोक्य जना दूरात्तेजसा मुष्टदृष्टयः ।दीव्यतेऽक्षैर्भगवते शशंसुः सूर्यशङ्किताः ॥ ५ ॥,taṃ vilokya janā dūrāttejasā muṣṭadṛṣṭayaḥ|dīvyate'kṣairbhagavate śaśaṃsuḥ sūryaśaṅkitāḥ|| 5 ||
+10.56.6,नारायण नमस्तेऽस्तु शङ्खचक्रगदाधर ।दामोदरारविन्दाक्ष गोविन्द यदुनन्दन ॥ ६ ॥,nārāyaṇa namaste'stu śaṅkhacakragadādhara|dāmodarāravindākṣa govinda yadunandana|| 6 ||
+10.56.7,एष आयाति सविता त्वां दिदृक्षुर्जगत्पते ।मुष्णन्गभस्तिचक्रेण नृणां चक्षूंषि तिग्मगुः ॥ ७ ॥,eṣa āyāti savitā tvāṃ didṛkṣurjagatpate|muṣṇangabhasticakreṇa nṛṇāṃ cakṣūṃṣi tigmaguḥ|| 7 ||
+10.56.8,नन्वन्विच्छन्ति ते मार्गं त्रिलोक्यां विबुधर्षभाः ।ज्ञात्��ाद्य गूढं यदुषु द्रष्टुं त्वां यात्यजः प्रभो ॥ ८ ॥,nanvanvicchanti te mārgaṃ trilokyāṃ vibudharṣabhāḥ|jñātvādya gūḍhaṃ yaduṣu draṣṭuṃ tvāṃ yātyajaḥ prabho|| 8 ||
+10.56.9,श्रीशुक उवाच ।निशम्य बालवचनं प्रहस्याम्बुजलोचनः ।प्राह नासौ रविर्देवः सत्राजिन्मणिना ज्वलन् ॥ ९ ॥,śrīśuka uvāca|niśamya bālavacanaṃ prahasyāmbujalocanaḥ|prāha nāsau ravirdevaḥ satrājinmaṇinā jvalan|| 9 ||
+10.56.10,सत्राजित्स्वगृहं श्रीमत्कृतकौतुकमङ्गलम् ।प्रविश्य देवसदने मणिं विप्रैर्न्यवेशयत् ॥ १० ॥,satrājitsvagṛhaṃ śrīmatkṛtakautukamaṅgalam|praviśya devasadane maṇiṃ viprairnyaveśayat|| 10 ||
+10.56.11,दिने दिने स्वर्णभारानष्टौ स सृजति प्रभो ।दुर्भिक्षमार्यरिष्टानि सर्पाधिव्याधयोऽशुभाः ।न सन्ति मायिनस्तत्र यत्रास्तेऽभ्यर्चितो मणिः ॥ ११ ॥,dine dine svarṇabhārānaṣṭau sa sṛjati prabho|durbhikṣamāryariṣṭāni sarpādhivyādhayo'śubhāḥ|na santi māyinastatra yatrāste'bhyarcito maṇiḥ|| 11 ||
+10.56.12,स याचितो मणिं क्वापि यदुराजाय शौरिणा ।नैवार्थकामुकः प्रादाद्याच्ञाभङ्गमतर्कयन् ॥ १२ ॥,sa yācito maṇiṃ kvāpi yadurājāya śauriṇā|naivārthakāmukaḥ prādādyācñābhaṅgamatarkayan|| 12 ||
+10.56.13,तमेकदा मणिं कण्ठे प्रतिमुच्य महाप्रभम् ।प्रसेनो हयमारुह्य मृगायां व्यचरद्वने ॥ १३ ॥,tamekadā maṇiṃ kaṇṭhe pratimucya mahāprabham|praseno hayamāruhya mṛgāyāṃ vyacaradvane|| 13 ||
+10.56.14,प्रसेनं सहयं हत्वा मणिमाच्छिद्य केशरी ।गिरिं विशन्जाम्बवता निहतो मणिमिच्छता ॥ १४ ॥,prasenaṃ sahayaṃ hatvā maṇimācchidya keśarī|giriṃ viśanjāmbavatā nihato maṇimicchatā|| 14 ||
+10.56.15,सोऽपि चक्रे कुमारस्य मणिं क्रीडनकं बिले ।अपश्यन्भ्रातरं भ्राता सत्राजित्पर्यतप्यत ॥ १५ ॥,so'pi cakre kumārasya maṇiṃ krīḍanakaṃ bile|apaśyanbhrātaraṃ bhrātā satrājitparyatapyata|| 15 ||
+10.56.16,प्रायः कृष्णेन निहतो मणिग्रीवो वनं गतः ।भ्राता ममेति तच्छ्रुत्वा कर्णे कर्णेऽजपन्जनाः ॥ १६ ॥,prāyaḥ kṛṣṇena nihato maṇigrīvo vanaṃ gataḥ|bhrātā mameti tacchrutvā karṇe karṇe'japanjanāḥ|| 16 ||
+10.56.17,भगवांस्तदुपश्रुत्य दुर्यशो लिप्तमात्मनि ।मार्ष्टुं प्रसेनपदवीमन्वपद्यत नागरैः ॥ १७ ॥,bhagavāṃstadupaśrutya duryaśo liptamātmani|mārṣṭuṃ prasenapadavīmanvapadyata nāgaraiḥ|| 17 ||
+10.56.18,हतं प्रसेनं अश्वं च वीक्ष्य केशरिणा वने ।तं चाद्रि पृष्ठे निहतमृक्षेण ददृशुर्जनाः ॥ १८ ॥,hataṃ prasenaṃ aśvaṃ ca vīkṣya keśariṇā vane|taṃ cādri pṛṣṭhe nihatamṛkṣeṇa dadṛśurjanāḥ|| 18 ||
+10.56.19,ऋक्षराजबिलं भीममन्धेन तमसावृतम् ।एको विवेश भगवानवस्थाप्य बहिः प्रजाः ॥ १९ ॥,ṛkṣarājabilaṃ bhīmamandhena tamasāvṛtam|eko viveśa bhagavānavasthāpya bahiḥ prajāḥ|| 19 ||
+10.56.20,तत्र दृष्ट्वा मणिप्रेष्ठं बालक्रीडनकं कृतम् ।हर्तुं कृतमतिस्तस्मिन्नवतस्थेऽर्भकान्तिके ॥ २० ॥,tatra dṛṣṭvā maṇipreṣṭhaṃ bālakrīḍanakaṃ kṛtam|hartuṃ kṛtamatistasminnavatasthe'rbhakāntike|| 20 ||
+10.56.21,तमपूर्वं नरं दृष्ट्वा धात्री चुक्रोश भीतवत् ।तच्छ्रुत्वाभ्यद्रवत्क्रुद्ध��� जाम्बवान्बलिनां वरः ॥ २१ ॥,tamapūrvaṃ naraṃ dṛṣṭvā dhātrī cukrośa bhītavat|tacchrutvābhyadravatkruddho jāmbavānbalināṃ varaḥ|| 21 ||
+10.56.22,स वै भगवता तेन युयुधे स्वामिनाऽत्मनः ।पुरुषं प्राकृतं मत्वा कुपितो नानुभाववित् ॥ २२ ॥,sa vai bhagavatā tena yuyudhe svāminā'tmanaḥ|puruṣaṃ prākṛtaṃ matvā kupito nānubhāvavit|| 22 ||
+10.56.23,द्वन्द्वयुद्धं सुतुमुलमुभयोर्विजिगीषतोः ।आयुधाश्मद्रुमैर्दोर्भिः क्रव्यार्थे श्येनयोरिव ॥ २३ ॥,dvandvayuddhaṃ sutumulamubhayorvijigīṣatoḥ|āyudhāśmadrumairdorbhiḥ kravyārthe śyenayoriva|| 23 ||
+10.56.24,आसीत्तदष्टाविंशाहमितरेतरमुष्टिभिः ।वज्रनिष्पेषपरुषैरविश्रममहर्निशम् ॥ २४ ॥,āsīttadaṣṭāviṃśāhamitaretaramuṣṭibhiḥ|vajraniṣpeṣaparuṣairaviśramamaharniśam|| 24 ||
+10.56.25,कृष्णमुष्टिविनिष्पात निष्पिष्टाङ्गोरु बन्धनः ।क्षीणसत्त्वः स्विन्नगात्रस्तमाहातीव विस्मितः ॥ २५ ॥,kṛṣṇamuṣṭiviniṣpāta niṣpiṣṭāṅgoru bandhanaḥ|kṣīṇasattvaḥ svinnagātrastamāhātīva vismitaḥ|| 25 ||
+10.56.26,जाने त्वां सर्वभूतानां प्राण ओजः सहो बलम् ।विष्णुं पुराणपुरुषं प्रभविष्णुमधीश्वरम् ॥ २६ ॥,jāne tvāṃ sarvabhūtānāṃ prāṇa ojaḥ saho balam|viṣṇuṃ purāṇapuruṣaṃ prabhaviṣṇumadhīśvaram|| 26 ||
+10.56.27,त्वं हि विश्वसृजां स्रष्टा सृष्टानामपि यच्च सत् ।कालः कलयतामीशः पर आत्मा तथात्मनाम् ॥ २७ ॥,tvaṃ hi viśvasṛjāṃ sraṣṭā sṛṣṭānāmapi yacca sat|kālaḥ kalayatāmīśaḥ para ātmā tathātmanām|| 27 ||
+10.56.28,यस्येषदुत्कलितरोषकटाक्षमोक्षैर् ।वर्त्मादिशत्क्षुभितनक्रतिमिङ्गलोऽब्धिः ।सेतुः कृतः स्वयश उज्ज्वलिता च लङ्का ।रक्षःशिरांसि भुवि पेतुरिषुक्षतानि ॥ २८ ॥,yasyeṣadutkalitaroṣakaṭākṣamokṣair|vartmādiśatkṣubhitanakratimiṅgalo'bdhiḥ|setuḥ kṛtaḥ svayaśa ujjvalitā ca laṅkā|rakṣaḥśirāṃsi bhuvi peturiṣukṣatāni|| 28 ||
+10.56.29,इति विज्ञातविज्ञानमृक्षराजानमच्युतः ।व्याजहार महाराज भगवान्देवकीसुतः ॥ २९ ॥,iti vijñātavijñānamṛkṣarājānamacyutaḥ|vyājahāra mahārāja bhagavāndevakīsutaḥ|| 29 ||
+10.56.30,अभिमृश्यारविन्दाक्षः पाणिना शंकरेण तम् ।कृपया परया भक्तं मेघगम्भीरया गिरा ॥ ३० ॥,abhimṛśyāravindākṣaḥ pāṇinā śaṃkareṇa tam|kṛpayā parayā bhaktaṃ meghagambhīrayā girā|| 30 ||
+10.56.31,मणिहेतोरिह प्राप्ता वयमृक्षपते बिलम् ।मिथ्याभिशापं प्रमृजन्नात्मनो मणिनामुना ॥ ३१ ॥,maṇihetoriha prāptā vayamṛkṣapate bilam|mithyābhiśāpaṃ pramṛjannātmano maṇināmunā|| 31 ||
+10.56.32,इत्युक्तः स्वां दुहितरं कन्यां जाम्बवतीं मुदा ।अर्हणार्थं स मणिना कृष्णायोपजहार ह ॥ ३२ ॥,ityuktaḥ svāṃ duhitaraṃ kanyāṃ jāmbavatīṃ mudā|arhaṇārthaṃ sa maṇinā kṛṣṇāyopajahāra ha|| 32 ||
+10.56.33,अदृष्ट्वा निर्गमं शौरेः प्रविष्टस्य बिलं जनाः ।प्रतीक्ष्य द्वादशाहानि दुःखिताः स्वपुरं ययुः ॥ ३३ ॥,adṛṣṭvā nirgamaṃ śaureḥ praviṣṭasya bilaṃ janāḥ|pratīkṣya dvādaśāhāni duḥkhitāḥ svapuraṃ yayuḥ|| 33 ||
+10.56.34,निशम्य देवकी देवी रुक्मिण्यानकदुन्दुभिः ।सुहृदो ज्ञातयोऽशो��न्बिलात्कृष्णमनिर्गतम् ॥ ३४ ॥,niśamya devakī devī rukmiṇyānakadundubhiḥ|suhṛdo jñātayo'śocanbilātkṛṣṇamanirgatam|| 34 ||
+10.56.35,सत्राजितं शपन्तस्ते दुःखिता द्वारकौकसः ।उपतस्थुश्चन्द्र भागां दुर्गां कृष्णोपलब्धये ॥ ३५ ॥,satrājitaṃ śapantaste duḥkhitā dvārakaukasaḥ|upatasthuścandra bhāgāṃ durgāṃ kṛṣṇopalabdhaye|| 35 ||
+10.56.36,तेषां तु देव्युपस्थानात्प्रत्यादिष्टाशिषा स च ।प्रादुर्बभूव सिद्धार्थः सदारो हर्षयन्हरिः ॥ ३६ ॥,teṣāṃ tu devyupasthānātpratyādiṣṭāśiṣā sa ca|prādurbabhūva siddhārthaḥ sadāro harṣayanhariḥ|| 36 ||
+10.56.37,उपलभ्य हृषीकेशं मृतं पुनरिवागतम् ।सह पत्न्या मणिग्रीवं सर्वे जातमहोत्सवाः ॥ ३७ ॥,upalabhya hṛṣīkeśaṃ mṛtaṃ punarivāgatam|saha patnyā maṇigrīvaṃ sarve jātamahotsavāḥ|| 37 ||
+10.56.38,सत्राजितं समाहूय सभायां राजसन्निधौ ।प्राप्तिं चाख्याय भगवान्मणिं तस्मै न्यवेदयत् ॥ ३८ ॥,satrājitaṃ samāhūya sabhāyāṃ rājasannidhau|prāptiṃ cākhyāya bhagavānmaṇiṃ tasmai nyavedayat|| 38 ||
+10.56.39,स चातिव्रीडितो रत्नं गृहीत्वावाङ्मुखस्ततः ।अनुतप्यमानो भवनमगमत्स्वेन पाप्मना ॥ ३९ ॥,sa cātivrīḍito ratnaṃ gṛhītvāvāṅmukhastataḥ|anutapyamāno bhavanamagamatsvena pāpmanā|| 39 ||
+10.56.40,सोऽनुध्यायंस्तदेवाघं बलवद्विग्रहाकुलः ।कथं मृजाम्यात्मरजः प्रसीदेद्वाच्युतः कथम् ॥ ४० ॥,so'nudhyāyaṃstadevāghaṃ balavadvigrahākulaḥ|kathaṃ mṛjāmyātmarajaḥ prasīdedvācyutaḥ katham|| 40 ||
+10.56.41,किं कृत्वा साधु मह्यं स्यान्न शपेद्वा जनो यथा ।अदीर्घदर्शनं क्षुद्रं मूढं द्रविणलोलुपम् ॥ ४१ ॥,kiṃ kṛtvā sādhu mahyaṃ syānna śapedvā jano yathā|adīrghadarśanaṃ kṣudraṃ mūḍhaṃ draviṇalolupam|| 41 ||
+10.56.42,दास्ये दुहितरं तस्मै स्त्रीरत्नं रत्नमेव च ।उपायोऽयं समीचीनस्तस्य शान्तिर्न चान्यथा ॥ ४२ ॥,dāsye duhitaraṃ tasmai strīratnaṃ ratnameva ca|upāyo'yaṃ samīcīnastasya śāntirna cānyathā|| 42 ||
+10.56.43,एवं व्यवसितो बुद्ध्या सत्राजित्स्वसुतां शुभाम् ।मणिं च स्वयमुद्यम्य कृष्णायोपजहार ह ॥ ४३ ॥,evaṃ vyavasito buddhyā satrājitsvasutāṃ śubhām|maṇiṃ ca svayamudyamya kṛṣṇāyopajahāra ha|| 43 ||
+10.56.44,तां सत्यभामां भगवानुपयेमे यथाविधि ।बहुभिर्याचितां शील रूपौदार्यगुणान्विताम् ॥ ४४ ॥,tāṃ satyabhāmāṃ bhagavānupayeme yathāvidhi|bahubhiryācitāṃ śīla rūpaudāryaguṇānvitām|| 44 ||
+10.56.45,भगवानाह न मणिं प्रतीच्छामो वयं नृप ।तवास्तां देवभक्तस्य वयं च फलभागिनः ॥ ४५ ॥,bhagavānāha na maṇiṃ pratīcchāmo vayaṃ nṛpa|tavāstāṃ devabhaktasya vayaṃ ca phalabhāginaḥ|| 45 ||
+10.57.57,अथ सप्तपञ्चाशत्तमोऽध्यायः 10. ॥ 57 ॥,atha saptapañcāśattamo'dhyāyaḥ 10.|| 57 ||
+10.57.1,सत्राजितं हत्वा शतधन्वनः स्यमन्तकहरणं तस्य च वधः अक्रूरस्य च पलायनं पुनर्द्वारकायां आगमनं च ।श्रीबादरायणिरुवाच ।विज्ञातार्थोऽपि गोविन्दो दग्धानाकर्ण्य पाण्डवान् ।कुन्तीं च कुल्यकरणे सहरामो ययौ कुरून् ॥ १ ॥,satrājitaṃ hatvā śatadhanvanaḥ syamantakaharaṇaṃ tasya ca vadhaḥ akrūrasya ca palāyanaṃ punardvārakāyāṃ āgamana��� ca|śrībādarāyaṇiruvāca|vijñātārtho'pi govindo dagdhānākarṇya pāṇḍavān|kuntīṃ ca kulyakaraṇe saharāmo yayau kurūn|| 1 ||
+10.57.2,भीष्मं कृपं स विदुरं गान्धारीं द्रोणमेव च ।तुल्यदुःखौ च सङ्गम्य हा कष्टमिति होचतुः ॥ २ ॥,bhīṣmaṃ kṛpaṃ sa viduraṃ gāndhārīṃ droṇameva ca|tulyaduḥkhau ca saṅgamya hā kaṣṭamiti hocatuḥ|| 2 ||
+10.57.3,लब्ध्वैतदन्तरं राजन्शतधन्वानमूचतुः ।अक्रूरकृतवर्माणौ मणिः कस्मान्न गृह्यते ॥ ३ ॥,labdhvaitadantaraṃ rājanśatadhanvānamūcatuḥ|akrūrakṛtavarmāṇau maṇiḥ kasmānna gṛhyate|| 3 ||
+10.57.4,योऽस्मभ्यं सम्प्रतिश्रुत्य कन्यारत्नं विगर्ह्य नः ।कृष्णायादान्न सत्राजित्कस्माद्भ्रातरमन्वियात् ॥ ४ ॥,yo'smabhyaṃ sampratiśrutya kanyāratnaṃ vigarhya naḥ|kṛṣṇāyādānna satrājitkasmādbhrātaramanviyāt|| 4 ||
+10.57.5,एवं भिन्नमतिस्ताभ्यां सत्राजितमसत्तमः ।शयानमवधील्लोभात्स पापः क्षीणजीवितः ॥ ५ ॥,evaṃ bhinnamatistābhyāṃ satrājitamasattamaḥ|śayānamavadhīllobhātsa pāpaḥ kṣīṇajīvitaḥ|| 5 ||
+10.57.6,स्त्रीणां विक्रोशमानानां क्रन्दन्तीनामनाथवत् ।हत्वा पशून्सौनिकवन्मणिमादाय जग्मिवान् ॥ ६ ॥,strīṇāṃ vikrośamānānāṃ krandantīnāmanāthavat|hatvā paśūnsaunikavanmaṇimādāya jagmivān|| 6 ||
+10.57.7,सत्यभामा च पितरं हतं वीक्ष्य शुचार्पिता ।व्यलपत्तात तातेति हा हतास्मीति मुह्यती ॥ ७ ॥,satyabhāmā ca pitaraṃ hataṃ vīkṣya śucārpitā|vyalapattāta tāteti hā hatāsmīti muhyatī|| 7 ||
+10.57.8,तैलद्रोण्यां मृतं प्रास्य जगाम गजसाह्वयम् ।कृष्णाय विदितार्थाय तप्ताऽचख्यौ पितुर्वधम् ॥ ८ ॥,tailadroṇyāṃ mṛtaṃ prāsya jagāma gajasāhvayam|kṛṣṇāya viditārthāya taptā'cakhyau piturvadham|| 8 ||
+10.57.9,तदाकर्ण्येश्वरौ राजन्ननुसृत्य नृलोकताम् ।अहो नः परमं कष्टमित्यस्राक्षौ विलेपतुः ॥ ९ ॥,tadākarṇyeśvarau rājannanusṛtya nṛlokatām|aho naḥ paramaṃ kaṣṭamityasrākṣau vilepatuḥ|| 9 ||
+10.57.10,आगत्य भगवांस्तस्मात्सभार्यः साग्रजः पुरम् ।शतधन्वानमारेभे हन्तुं हर्तुं मणिं ततः ॥ १० ॥,āgatya bhagavāṃstasmātsabhāryaḥ sāgrajaḥ puram|śatadhanvānamārebhe hantuṃ hartuṃ maṇiṃ tataḥ|| 10 ||
+10.57.11,सोऽपि कृतोद्यमं ज्ञात्वा भीतः प्राणपरीप्सया ।साहाय्ये कृतवर्माणमयाचत स चाब्रवीत् ॥ ११ ॥,so'pi kṛtodyamaṃ jñātvā bhītaḥ prāṇaparīpsayā|sāhāyye kṛtavarmāṇamayācata sa cābravīt|| 11 ||
+10.57.12,नाहमीश्वरयोः कुर्यां हेलनं रामकृष्णयोः ।को नु क्षेमाय कल्पेत तयोर्वृजिनमाचरन् ॥ १२ ॥,nāhamīśvarayoḥ kuryāṃ helanaṃ rāmakṛṣṇayoḥ|ko nu kṣemāya kalpeta tayorvṛjinamācaran|| 12 ||
+10.57.13,कंसः सहानुगोऽपीतो यद्द्वेषात्त्याजितः श्रिया ।जरासन्धः सप्तदश संयुगाद्विरथो गतः ॥ १३ ॥,kaṃsaḥ sahānugo'pīto yaddveṣāttyājitaḥ śriyā|jarāsandhaḥ saptadaśa saṃyugādviratho gataḥ|| 13 ||
+10.57.14,प्रत्याख्यातः स चाक्रूरं पार्ष्णिग्राहमयाचत ।सोऽप्याह को विरुध्येत विद्वानीश्वरयोर्बलम् ॥ १४ ॥,pratyākhyātaḥ sa cākrūraṃ pārṣṇigrāhamayācata|so'pyāha ko virudhyeta vidvānīśvarayorbalam|| 14 ||
+10.57.15,य इदं लीलया विश्वं सृजत्यवति हन्ति च ।चेष्टां विश्वसृजो यस्य न विदुर्मोहिताजया ॥ १५ ॥,ya idaṃ līlayā viśvaṃ sṛjatyavati hanti ca|ceṣṭāṃ viśvasṛjo yasya na vidurmohitājayā|| 15 ||
+10.57.16,यः सप्तहायनः शैलमुत्पाट्यैकेन पाणिना ।दधार लीलया बाल उच्छिलीन्ध्रमिवार्भकः ॥ १६ ॥,yaḥ saptahāyanaḥ śailamutpāṭyaikena pāṇinā|dadhāra līlayā bāla ucchilīndhramivārbhakaḥ|| 16 ||
+10.57.17,नमस्तस्मै भगवते कृष्णायाद्भुतकर्मणे ।अनन्तायादिभूताय कूटस्थायात्मने नमः ॥ १७ ॥,namastasmai bhagavate kṛṣṇāyādbhutakarmaṇe|anantāyādibhūtāya kūṭasthāyātmane namaḥ|| 17 ||
+10.57.18,प्रत्याख्यातः स तेनापि शतधन्वा महामणिम् ।तस्मिन्न्यस्याश्वमारुह्य शतयोजनगं ययौ ॥ १८ ॥,pratyākhyātaḥ sa tenāpi śatadhanvā mahāmaṇim|tasminnyasyāśvamāruhya śatayojanagaṃ yayau|| 18 ||
+10.57.19,गरुडध्वजमारुह्य रथं रामजनार्दनौ ।अन्वयातां महावेगैरश्वै राजन्गुरुद्रुहम् ॥ १९ ॥,garuḍadhvajamāruhya rathaṃ rāmajanārdanau|anvayātāṃ mahāvegairaśvai rājangurudruham|| 19 ||
+10.57.20,मिथिलायामुपवने विसृज्य पतितं हयम् ।पद्भ्यामधावत्सन्त्रस्तः कृष्णोऽप्यन्वद्रवद्रुषा ॥ २० ॥,mithilāyāmupavane visṛjya patitaṃ hayam|padbhyāmadhāvatsantrastaḥ kṛṣṇo'pyanvadravadruṣā|| 20 ||
+10.57.21,पदातेर्भगवांस्तस्य पदातिस्तिग्मनेमिना ।चक्रेण शिर उत्कृत्य वाससोर्व्यचिनोन्मणिम् ॥ २१ ॥,padāterbhagavāṃstasya padātistigmaneminā|cakreṇa śira utkṛtya vāsasorvyacinonmaṇim|| 21 ||
+10.57.22,अलब्धमणिरागत्य कृष्ण आहाग्रजान्तिकम् ।वृथा हतः शतधनुर्मणिस्तत्र न विद्यते ॥ २२ ॥,alabdhamaṇirāgatya kṛṣṇa āhāgrajāntikam|vṛthā hataḥ śatadhanurmaṇistatra na vidyate|| 22 ||
+10.57.23,तत आह बलो नूनं स मणिः शतधन्वना ।कस्मिंश्चित्पुरुषे न्यस्तस्तमन्वेष पुरं व्रज ॥ २३ ॥,tata āha balo nūnaṃ sa maṇiḥ śatadhanvanā|kasmiṃścitpuruṣe nyastastamanveṣa puraṃ vraja|| 23 ||
+10.57.24,अहं वैदेहमिच्छामि द्रष्टुं प्रियतमं मम ।इत्युक्त्वा मिथिलां राजन्विवेश यदुनन्दनः ॥ २४ ॥,ahaṃ vaidehamicchāmi draṣṭuṃ priyatamaṃ mama|ityuktvā mithilāṃ rājanviveśa yadunandanaḥ|| 24 ||
+10.57.25,तं दृष्ट्वा सहसोत्थाय मैथिलः प्रीतमानसः ।अर्हयां आस विधिवदर्हणीयं समर्हणैः ॥ २५ ॥,taṃ dṛṣṭvā sahasotthāya maithilaḥ prītamānasaḥ|arhayāṃ āsa vidhivadarhaṇīyaṃ samarhaṇaiḥ|| 25 ||
+10.57.26,उवास तस्यां कतिचिन्मिथिलायां समा विभुः ।मानितः प्रीतियुक्तेन जनकेन महात्मना ।ततोऽशिक्षद्गदां काले धार्तराष्ट्रः सुयोधनः ॥ २६ ॥,uvāsa tasyāṃ katicinmithilāyāṃ samā vibhuḥ|mānitaḥ prītiyuktena janakena mahātmanā|tato'śikṣadgadāṃ kāle dhārtarāṣṭraḥ suyodhanaḥ|| 26 ||
+10.57.27,केशवो द्वारकामेत्य निधनं शतधन्वनः ।अप्राप्तिं च मणेः प्राह प्रियायाः प्रियकृद्विभुः ॥ २७ ॥,keśavo dvārakāmetya nidhanaṃ śatadhanvanaḥ|aprāptiṃ ca maṇeḥ prāha priyāyāḥ priyakṛdvibhuḥ|| 27 ||
+10.57.28,ततः स कारयामास क्रिया बन्धोर्हतस्य वै ।साकं सुहृद्भिर्भगवान्या याः स्युः साम्परायिकीः ॥ २८ ॥,tataḥ sa kārayāmāsa kriyā bandhorhatasya vai|sākaṃ suhṛdbhirbhagavānyā yāḥ syuḥ sāmparāyikīḥ|| 28 ||
+10.57.29,अक्रूरः कृतवर��मा च श्रुत्वा शतधनोर्वधम् ।व्यूषतुर्भयवित्रस्तौ द्वारकायाः प्रयोजकौ ॥ २९ ॥,akrūraḥ kṛtavarmā ca śrutvā śatadhanorvadham|vyūṣaturbhayavitrastau dvārakāyāḥ prayojakau|| 29 ||
+10.57.30,अक्रूरे प्रोषितेऽरिष्टान्यासन्वै द्वारकौकसाम् ।शारीरा मानसास्तापा मुहुर्दैविकभौतिकाः ॥ ३० ॥,akrūre proṣite'riṣṭānyāsanvai dvārakaukasām|śārīrā mānasāstāpā muhurdaivikabhautikāḥ|| 30 ||
+10.57.31,इत्यङ्गोपदिशन्त्येके विस्मृत्य प्रागुदाहृतम् ।मुनिवासनिवासे किं घटेतारिष्टदर्शनम् ॥ ३१ ॥,ityaṅgopadiśantyeke vismṛtya prāgudāhṛtam|munivāsanivāse kiṃ ghaṭetāriṣṭadarśanam|| 31 ||
+10.57.32,देवेऽवर्षति काशीशः श्वफल्कायागताय वै ।स्वसुतां गान्दिनीं प्रादात्ततोऽवर्षत्स्म काशिषु ॥ ३२ ॥,deve'varṣati kāśīśaḥ śvaphalkāyāgatāya vai|svasutāṃ gāndinīṃ prādāttato'varṣatsma kāśiṣu|| 32 ||
+10.57.33,तत्सुतस्तत्प्रभावोऽसावक्रूरो यत्र यत्र ह ।देवोऽभिवर्षते तत्र नोपतापा न मारिकाः ॥ ३३ ॥,tatsutastatprabhāvo'sāvakrūro yatra yatra ha|devo'bhivarṣate tatra nopatāpā na mārikāḥ|| 33 ||
+10.57.34,इति वृद्धवचः श्रुत्वा नैतावदिह कारणम् ।इति मत्वा समानाय्य प्राहाक्रूरं जनार्दनः ॥ ३४ ॥,iti vṛddhavacaḥ śrutvā naitāvadiha kāraṇam|iti matvā samānāyya prāhākrūraṃ janārdanaḥ|| 34 ||
+10.57.35,पूजयित्वाभिभाष्यैनं कथयित्वा प्रियाः कथाः ।विज्ञताखिलचित्तज्ञः स्मयमान उवाच ह ॥ ३५ ॥,pūjayitvābhibhāṣyainaṃ kathayitvā priyāḥ kathāḥ|vijñatākhilacittajñaḥ smayamāna uvāca ha|| 35 ||
+10.57.36,ननु दानपते न्यस्तस्त्वय्यास्ते शतधन्वना ।स्यमन्तको मणिः श्रीमान्विदितः पूर्वमेव नः ॥ ३६ ॥,nanu dānapate nyastastvayyāste śatadhanvanā|syamantako maṇiḥ śrīmānviditaḥ pūrvameva naḥ|| 36 ||
+10.57.37,सत्राजितोऽनपत्यत्वाद्गृह्णीयुर्दुहितुः सुताः ।दायं निनीयापः पिण्डान्विमुच्यर्णं च शेषितम् ॥ ३७ ॥,satrājito'napatyatvādgṛhṇīyurduhituḥ sutāḥ|dāyaṃ ninīyāpaḥ piṇḍānvimucyarṇaṃ ca śeṣitam|| 37 ||
+10.57.38,तथापि दुर्धरस्त्वन्यैस्त्वय्यास्तां सुव्रते मणिः ।किन्तु मामग्रजः सम्यङ्न प्रत्येति मणिं प्रति ॥ ३८ ॥,tathāpi durdharastvanyaistvayyāstāṃ suvrate maṇiḥ|kintu māmagrajaḥ samyaṅna pratyeti maṇiṃ prati|| 38 ||
+10.57.39,दर्शयस्व महाभाग बन्धूनां शान्तिमावह ।अव्युच्छिन्ना मखास्तेऽद्य वर्तन्ते रुक्मवेदयः ॥ ३९ ॥,darśayasva mahābhāga bandhūnāṃ śāntimāvaha|avyucchinnā makhāste'dya vartante rukmavedayaḥ|| 39 ||
+10.57.40,एवं सामभिरालब्धः श्वफल्कतनयो मणिम् ।आदाय वाससाच्छन्नः ददौ सूर्यसमप्रभम् ॥ ४० ॥,evaṃ sāmabhirālabdhaḥ śvaphalkatanayo maṇim|ādāya vāsasācchannaḥ dadau sūryasamaprabham|| 40 ||
+10.57.41,स्यमन्तकं दर्शयित्वा ज्ञातिभ्यो रज आत्मनः ।विमृज्य मणिना भूयस्तस्मै प्रत्यर्पयत्प्रभुः ॥ ४१ ॥,syamantakaṃ darśayitvā jñātibhyo raja ātmanaḥ|vimṛjya maṇinā bhūyastasmai pratyarpayatprabhuḥ|| 41 ||
+10.57.42,यस्त्वेतद्भगवत ईश्वरस्य विष्णोर् ।वीर्याढ्यं वृजिनहरं सुमङ्गलं च ।आख्यानं पठति शृणोत्यनुस्मरेद्वा ।दुष्कीर्तिं दुरितमपोह्य याति शान्तिम् ॥ ४२ ॥,yastvetadbhagavata īśvarasya viṣṇor|vīryāḍhyaṃ vṛjinaharaṃ sumaṅgalaṃ ca|ākhyānaṃ paṭhati śṛṇotyanusmaredvā|duṣkīrtiṃ duritamapohya yāti śāntim|| 42 ||
+10.58.58,कालिन्दीमित्रविन्दासत्याभद्रालक्ष्मणादीनां पाणिग्रहणम् ।अथाष्टपञ्चाशत्तमोऽध्यायः 10. ॥ 58 ॥,kālindīmitravindāsatyābhadrālakṣmaṇādīnāṃ pāṇigrahaṇam|athāṣṭapañcāśattamo'dhyāyaḥ 10.|| 58 ||
+10.58.1,श्रीशुक उवाच ।एकदा पाण्डवान्द्रष्टुं प्रतीतान्पुरुषोत्तमः ।इन्द्रप्रस्थं गतः श्रीमान्युयुधानादिभिर्वृतः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|ekadā pāṇḍavāndraṣṭuṃ pratītānpuruṣottamaḥ|indraprasthaṃ gataḥ śrīmānyuyudhānādibhirvṛtaḥ|| 1 ||
+10.58.2,दृष्ट्वा तमागतं पार्था मुकुन्दमखिलेश्वरम् ।उत्तस्थुर्युगपद्वीराः प्राणा मुख्यमिवागतम् ॥ २ ॥,dṛṣṭvā tamāgataṃ pārthā mukundamakhileśvaram|uttasthuryugapadvīrāḥ prāṇā mukhyamivāgatam|| 2 ||
+10.58.3,परिष्वज्याच्युतं वीरा अङ्गसङ्गहतैनसः ।सानुरागस्मितं वक्त्रं वीक्ष्य तस्य मुदं ययुः ॥ ३ ॥,pariṣvajyācyutaṃ vīrā aṅgasaṅgahatainasaḥ|sānurāgasmitaṃ vaktraṃ vīkṣya tasya mudaṃ yayuḥ|| 3 ||
+10.58.4,युधिष्ठिरस्य भीमस्य कृत्वा पादाभिवन्दनम् ।फाल्गुनं परिरभ्याथ यमाभ्यां चाभिवन्दितः ॥ ४ ॥,yudhiṣṭhirasya bhīmasya kṛtvā pādābhivandanam|phālgunaṃ parirabhyātha yamābhyāṃ cābhivanditaḥ|| 4 ||
+10.58.5,परमासन आसीनं कृष्णा कृष्णमनिन्दिता ।नवोढा व्रीडिता किञ्चिच्छनैरेत्याभ्यवन्दत ॥ ५ ॥,paramāsana āsīnaṃ kṛṣṇā kṛṣṇamaninditā|navoḍhā vrīḍitā kiñcicchanairetyābhyavandata|| 5 ||
+10.58.6,तथैव सात्यकिः पार्थैः पूजितश्चाभिवन्दितः ।निषसादासनेऽन्ये च पूजिताः पर्युपासत ॥ ६ ॥,tathaiva sātyakiḥ pārthaiḥ pūjitaścābhivanditaḥ|niṣasādāsane'nye ca pūjitāḥ paryupāsata|| 6 ||
+10.58.7,पृथाम्समागत्य कृताभिवादनस्तयातिहार्दार्द्र दृशाभिरम्भितः ।आपृष्टवांस्तां कुशलं सहस्नुषां पितृष्वसारम्परिपृष्टबान्धवः ॥ ७ ॥,pṛthāmsamāgatya kṛtābhivādanastayātihārdārdra dṛśābhirambhitaḥ|āpṛṣṭavāṃstāṃ kuśalaṃ sahasnuṣāṃ pitṛṣvasāramparipṛṣṭabāndhavaḥ|| 7 ||
+10.58.8,तमाह प्रेमवैक्लव्य रुद्धकण्ठाश्रुलोचना ।स्मरन्ती तान्बहून्क्लेशान्क्लेशापायात्मदर्शनम् ॥ ८ ॥,tamāha premavaiklavya ruddhakaṇṭhāśrulocanā|smarantī tānbahūnkleśānkleśāpāyātmadarśanam|| 8 ||
+10.58.9,तदैव कुशलं नोऽभूत्सनाथास्ते कृता वयम् ।ज्ञातीन्नः स्मरता कृष्ण भ्राता मे प्रेषितस्त्वया ॥ ९ ॥,tadaiva kuśalaṃ no'bhūtsanāthāste kṛtā vayam|jñātīnnaḥ smaratā kṛṣṇa bhrātā me preṣitastvayā|| 9 ||
+10.58.10,न तेऽस्ति स्वपरभ्रान्तिर्विश्वस्य सुहृदात्मनः ।तथापि स्मरतां शश्वत्क्लेशान्हंसि हृदि स्थितः ॥ १० ॥,na te'sti svaparabhrāntirviśvasya suhṛdātmanaḥ|tathāpi smaratāṃ śaśvatkleśānhaṃsi hṛdi sthitaḥ|| 10 ||
+10.58.11,युधिष्ठिर उवाच ।किं न आचरितं श्रेयो न वेदाहमधीश्वर ।योगेश्वराणां दुर्दर्शो यन्नो दृष्टः कुमेधसाम् ॥ ११ ॥,yudhiṣṭhira uvāca|kiṃ na ācaritaṃ śreyo na vedāhamadhīśvara|yogeśvar��ṇāṃ durdarśo yanno dṛṣṭaḥ kumedhasām|| 11 ||
+10.58.12,इति वै वार्षिकान्मासान्राज्ञा सोऽभ्यर्थितः सुखम् ।जनयन्नयनानन्दमिन्द्रप्रस्थौकसां विभुः ॥ १२ ॥,iti vai vārṣikānmāsānrājñā so'bhyarthitaḥ sukham|janayannayanānandamindraprasthaukasāṃ vibhuḥ|| 12 ||
+10.58.13,एकदा रथमारुह्य विजयो वानरध्वजम् ।गाण्डीवं धनुरादाय तूणौ चाक्षयसायकौ ॥ १३ ॥,ekadā rathamāruhya vijayo vānaradhvajam|gāṇḍīvaṃ dhanurādāya tūṇau cākṣayasāyakau|| 13 ||
+10.58.14,साकं कृष्णेन सन्नद्धो विहर्तुं विपिनं महत् ।बहुव्यालमृगाकीर्णं प्राविशत्परवीरहा ॥ १४ ॥,sākaṃ kṛṣṇena sannaddho vihartuṃ vipinaṃ mahat|bahuvyālamṛgākīrṇaṃ prāviśatparavīrahā|| 14 ||
+10.58.15,तत्राविध्यच्छरैर्व्याघ्रान्शूकरान्महिषान्रुरून् ।शरभान्गवयान्खड्गान्हरिणान्शशशल्लकान् ॥ १५ ॥,tatrāvidhyaccharairvyāghrānśūkarānmahiṣānrurūn|śarabhāngavayānkhaḍgānhariṇānśaśaśallakān|| 15 ||
+10.58.16,तान्निन्युः किङ्करा राज्ञे मेध्यान्पर्वण्युपागते ।तृट्परीतः परिश्रान्तो बिभत्सुर्यमुनामगात् ॥ १६ ॥,tānninyuḥ kiṅkarā rājñe medhyānparvaṇyupāgate|tṛṭparītaḥ pariśrānto bibhatsuryamunāmagāt|| 16 ||
+10.58.17,तत्रोपस्पृश्य विशदं पीत्वा वारि महारथौ ।कृष्णौ ददृशतुः कन्यां चरन्तीं चारुदर्शनाम् ॥ १७ ॥,tatropaspṛśya viśadaṃ pītvā vāri mahārathau|kṛṣṇau dadṛśatuḥ kanyāṃ carantīṃ cārudarśanām|| 17 ||
+10.58.18,तामासाद्य वरारोहां सुद्विजां रुचिराननाम् ।पप्रच्छ प्रेषितः सख्या फाल्गुनः प्रमदोत्तमाम् ॥ १८ ॥,tāmāsādya varārohāṃ sudvijāṃ rucirānanām|papraccha preṣitaḥ sakhyā phālgunaḥ pramadottamām|| 18 ||
+10.58.19,का त्वं कस्यासि सुश्रोणि कुतो वा किं चिकीर्षसि ।मन्ये त्वां पतिमिच्छन्तीं सर्वं कथय शोभने ॥ १९ ॥,kā tvaṃ kasyāsi suśroṇi kuto vā kiṃ cikīrṣasi|manye tvāṃ patimicchantīṃ sarvaṃ kathaya śobhane|| 19 ||
+10.58.20,श्रीकालिन्द्युवाच ।अहं देवस्य सवितुर्दुहिता पतिमिच्छती ।विष्णुं वरेण्यं वरदं तपः परममास्थितः ॥ २० ॥,śrīkālindyuvāca|ahaṃ devasya saviturduhitā patimicchatī|viṣṇuṃ vareṇyaṃ varadaṃ tapaḥ paramamāsthitaḥ|| 20 ||
+10.58.21,नान्यं पतिं वृणे वीर तमृते श्रीनिकेतनम् ।तुष्यतां मे स भगवान्मुकुन्दोऽनाथसंश्रयः ॥ २१ ॥,nānyaṃ patiṃ vṛṇe vīra tamṛte śrīniketanam|tuṣyatāṃ me sa bhagavānmukundo'nāthasaṃśrayaḥ|| 21 ||
+10.58.22,कालिन्दीति समाख्याता वसामि यमुनाजले ।निर्मिते भवने पित्रा यावदच्युतदर्शनम् ॥ २२ ॥,kālindīti samākhyātā vasāmi yamunājale|nirmite bhavane pitrā yāvadacyutadarśanam|| 22 ||
+10.58.23,तथावदद्गुडाकेशो वासुदेवाय सोऽपि ताम् ।रथमारोप्य तद्विद्वान्धर्मराजमुपागमत् ॥ २३ ॥,tathāvadadguḍākeśo vāsudevāya so'pi tām|rathamāropya tadvidvāndharmarājamupāgamat|| 23 ||
+10.58.24,यदैव कृष्णः सन्दिष्टः पार्थानां परमाद्भुतम् ।कारयामास नगरं विचित्रं विश्वकर्मणा ॥ २४ ॥,yadaiva kṛṣṇaḥ sandiṣṭaḥ pārthānāṃ paramādbhutam|kārayāmāsa nagaraṃ vicitraṃ viśvakarmaṇā|| 24 ||
+10.58.25,भगवांस्तत्र निवसन्स्वानां प्रियचिकीर्षया ।अग्नये खाण्डवं दातुमर्जुनस्याथ सारथिः ॥ २५ ॥,bhagavāṃstatra nivasansvānāṃ priyacikīrṣayā|agnaye khāṇḍavaṃ dātumarjunasyātha sārathiḥ|| 25 ||
+10.58.26,सोऽग्निस्तुष्टो धनुरदाद्ध्यान्श्वेतान्रथं नृप ।अर्जुनायाक्षयौ तूणौ वर्म चाभेद्यमस्त्रिभिः ॥ २६ ॥,so'gnistuṣṭo dhanuradāddhyānśvetānrathaṃ nṛpa|arjunāyākṣayau tūṇau varma cābhedyamastribhiḥ|| 26 ||
+10.58.27,मयश्च मोचितो वह्नेः सभां सख्य उपाहरत् ।यस्मिन्दुर्योधनस्यासीज्जलस्थलदृशिभ्रमः ॥ २७ ॥,mayaśca mocito vahneḥ sabhāṃ sakhya upāharat|yasminduryodhanasyāsījjalasthaladṛśibhramaḥ|| 27 ||
+10.58.28,स तेन समनुज्ञातः सुहृद्भिश्चानुमोदितः ।आययौ द्वारकां भूयः सात्यकिप्रमुखैर्वृतः ॥ २८ ॥,sa tena samanujñātaḥ suhṛdbhiścānumoditaḥ|āyayau dvārakāṃ bhūyaḥ sātyakipramukhairvṛtaḥ|| 28 ||
+10.58.29,अथोपयेमे कालिन्दीं सुपुण्यर्त्वृक्ष ऊर्जिते ।वितन्वन्परमानन्दं स्वानां परममङ्गलः ॥ २९ ॥,athopayeme kālindīṃ supuṇyartvṛkṣa ūrjite|vitanvanparamānandaṃ svānāṃ paramamaṅgalaḥ|| 29 ||
+10.58.30,विन्द्यानुविन्द्यावावन्त्यौ दुर्योधनवशानुगौ ।स्वयंवरे स्वभगिनीं कृष्णे सक्तां न्यषेधताम् ॥ ३० ॥,vindyānuvindyāvāvantyau duryodhanavaśānugau|svayaṃvare svabhaginīṃ kṛṣṇe saktāṃ nyaṣedhatām|| 30 ||
+10.58.31,राजाधिदेव्यास्तनयां मित्रविन्दां पितृष्वसुः ।प्रसह्य हृतवान्कृष्णो राजन्राज्ञां प्रपश्यताम् ॥ ३१ ॥,rājādhidevyāstanayāṃ mitravindāṃ pitṛṣvasuḥ|prasahya hṛtavānkṛṣṇo rājanrājñāṃ prapaśyatām|| 31 ||
+10.58.32,नग्नजिन्नाम कौशल्य आसीद्राजातिधार्मिकः ।तस्य सत्याभवत्कन्या देवी नाग्नजिती नृप ॥ ३२ ॥,nagnajinnāma kauśalya āsīdrājātidhārmikaḥ|tasya satyābhavatkanyā devī nāgnajitī nṛpa|| 32 ||
+10.58.33,न तां शेकुर्नृपा वोढुमजित्वा सप्तगोवृषान् ।तीक्ष्णशृङ्गान्सुदुर्धर्षान्वीर्यगन्धासहान्खलान् ॥ ३३ ॥,na tāṃ śekurnṛpā voḍhumajitvā saptagovṛṣān|tīkṣṇaśṛṅgānsudurdharṣānvīryagandhāsahānkhalān|| 33 ||
+10.58.34,तां श्रुत्वा वृषजिल्लभ्यां भगवान्सात्वतां पतिः ।जगाम कौशल्यपुरं सैन्येन महता वृतः ॥ ३४ ॥,tāṃ śrutvā vṛṣajillabhyāṃ bhagavānsātvatāṃ patiḥ|jagāma kauśalyapuraṃ sainyena mahatā vṛtaḥ|| 34 ||
+10.58.35,स कोशलपतिः प्रीतः प्रत्युत्थानासनादिभिः ।अर्हणेनापि गुरुणा पूजयन्प्रतिनन्दितः ॥ ३५ ॥,sa kośalapatiḥ prītaḥ pratyutthānāsanādibhiḥ|arhaṇenāpi guruṇā pūjayanpratinanditaḥ|| 35 ||
+10.58.36,वरं विलोक्याभिमतं समागतं नरेन्द्र कन्या चकमे रमापतिम् ।भूयादयं मे पतिराशिषोऽनलः करोतु सत्या यदि मे धृतो व्रतः ॥ ३६ ॥,varaṃ vilokyābhimataṃ samāgataṃ narendra kanyā cakame ramāpatim|bhūyādayaṃ me patirāśiṣo'nalaḥ karotu satyā yadi me dhṛto vrataḥ|| 36 ||
+10.58.37,यत्पादपङ्कजरजः शिरसा बिभर्ति ।श्रीरब्जजः सगिरिशः सह लोकपालैः ।लीलातनुः स्वकृतसेतुपरीप्सया यः ।कालेऽदधत्स भगवान्मम केन तुष्येत् ॥ ३७ ॥,yatpādapaṅkajarajaḥ śirasā bibharti|śrīrabjajaḥ sagiriśaḥ saha lokapālaiḥ|līlātanuḥ svakṛtasetuparīpsayā yaḥ|kāle'dadhatsa bhagavānmama kena tuṣyet|| 37 ||
+10.58.38,अ��्चितं पुनरित्याह नारायण जगत्पते ।आत्मानन्देन पूर्णस्य करवाणि किमल्पकः ॥ ३८ ॥,arcitaṃ punarityāha nārāyaṇa jagatpate|ātmānandena pūrṇasya karavāṇi kimalpakaḥ|| 38 ||
+10.58.39,श्रीशुक उवाच ।तमाह भगवान्हृष्टः कृतासनपरिग्रहः ।मेघगम्भीरया वाचा सस्मितं कुरुनन्दन ॥ ३९ ॥,śrīśuka uvāca|tamāha bhagavānhṛṣṭaḥ kṛtāsanaparigrahaḥ|meghagambhīrayā vācā sasmitaṃ kurunandana|| 39 ||
+10.58.40,श्रीभगवानुवाच ।नरेन्द्र याच्ञा कविभिर्विगर्हिता राजन्यबन्धोर्निजधर्मवर्तिनः ।तथापि याचे तव सौहृदेच्छया कन्यां त्वदीयां न हि शुल्कदा वयम् ॥ ४० ॥,śrībhagavānuvāca|narendra yācñā kavibhirvigarhitā rājanyabandhornijadharmavartinaḥ|tathāpi yāce tava sauhṛdecchayā kanyāṃ tvadīyāṃ na hi śulkadā vayam|| 40 ||
+10.58.41,श्रीराजोवाच ।कोऽन्यस्तेऽभ्यधिको नाथ कन्यावर इहेप्सितः ।गुणैकधाम्नो यस्याङ्गे श्रीर्वसत्यनपायिनी ॥ ४१ ॥,śrīrājovāca|ko'nyaste'bhyadhiko nātha kanyāvara ihepsitaḥ|guṇaikadhāmno yasyāṅge śrīrvasatyanapāyinī|| 41 ||
+10.58.42,किन्त्वस्माभिः कृतः पूर्वं समयः सात्वतर्षभ ।पुंसां वीर्यपरीक्षार्थं कन्यावरपरीप्सया ॥ ४२ ॥,kintvasmābhiḥ kṛtaḥ pūrvaṃ samayaḥ sātvatarṣabha|puṃsāṃ vīryaparīkṣārthaṃ kanyāvaraparīpsayā|| 42 ||
+10.58.43,सप्तैते गोवृषा वीर दुर्दान्ता दुरवग्रहाः ।एतैर्भग्नाः सुबहवो भिन्नगात्रा नृपात्मजाः ॥ ४३ ॥,saptaite govṛṣā vīra durdāntā duravagrahāḥ|etairbhagnāḥ subahavo bhinnagātrā nṛpātmajāḥ|| 43 ||
+10.58.44,यदिमे निगृहीताः स्युस्त्वयैव यदुनन्दन ।वरो भवानभिमतो दुहितुर्मे श्रियःपते ॥ ४४ ॥,yadime nigṛhītāḥ syustvayaiva yadunandana|varo bhavānabhimato duhiturme śriyaḥpate|| 44 ||
+10.58.45,एवं समयमाकर्ण्य बद्ध्वा परिकरं प्रभुः ।आत्मानं सप्तधा कृत्वा न्यगृह्णाल्लीलयैव तान् ॥ ४५ ॥,evaṃ samayamākarṇya baddhvā parikaraṃ prabhuḥ|ātmānaṃ saptadhā kṛtvā nyagṛhṇāllīlayaiva tān|| 45 ||
+10.58.46,बद्ध्वा तान्दामभिः शौरिर्भग्नदर्पान्हतौजसः ।व्यकर्षल्लीलया बद्धान्बालो दारुमयान्यथा ॥ ४६ ॥,baddhvā tāndāmabhiḥ śaurirbhagnadarpānhataujasaḥ|vyakarṣallīlayā baddhānbālo dārumayānyathā|| 46 ||
+10.58.47,ततः प्रीतः सुतां राजा ददौ कृष्णाय विस्मितः ।तां प्रत्यगृह्णाद्भगवान्विधिवत्सदृशीं प्रभुः ॥ ४७ ॥,tataḥ prītaḥ sutāṃ rājā dadau kṛṣṇāya vismitaḥ|tāṃ pratyagṛhṇādbhagavānvidhivatsadṛśīṃ prabhuḥ|| 47 ||
+10.58.48,राजपत्न्यश्च दुहितुः कृष्णं लब्ध्वा प्रियं पतिम् ।लेभिरे परमानन्दं जातश्च परमोत्सवः ॥ ४८ ॥,rājapatnyaśca duhituḥ kṛṣṇaṃ labdhvā priyaṃ patim|lebhire paramānandaṃ jātaśca paramotsavaḥ|| 48 ||
+10.58.49,शङ्खभेर्यानका नेदुर्गीतवाद्यद्विजाशिषः ।नरा नार्यः प्रमुदिताः सुवासःस्रगलङ्कृताः ॥ ४९ ॥,śaṅkhabheryānakā nedurgītavādyadvijāśiṣaḥ|narā nāryaḥ pramuditāḥ suvāsaḥsragalaṅkṛtāḥ|| 49 ||
+10.58.50,दशधेनुसहस्राणि पारिबर्हमदाद्विभुः ।युवतीनां त्रिसाहस्रं निष्कग्रीवसुवाससम् ॥ ५० ॥,daśadhenusahasrāṇi pāribarhamadādvibhuḥ|yuvatīnāṃ trisāhasraṃ niṣkagrīvasuvāsasam|| 50 ||
+10.58.51,नवनागसहस्राणि नागाच्छतगुणान्रथान् ।रथाच्छतगुणानश्वानश्वाच्छतगुणान्नरान् ॥ ५१ ॥,navanāgasahasrāṇi nāgācchataguṇānrathān|rathācchataguṇānaśvānaśvācchataguṇānnarān|| 51 ||
+10.58.52,दम्पती रथमारोप्य महत्या सेनया वृतौ ।स्नेहप्रक्लिन्नहृदयो यापयामास कोशलः ॥ ५२ ॥,dampatī rathamāropya mahatyā senayā vṛtau|snehapraklinnahṛdayo yāpayāmāsa kośalaḥ|| 52 ||
+10.58.53,श्रुत्वैतद्रुरुधुर्भूपा नयन्तं पथि कन्यकाम् ।भग्नवीर्याः सुदुर्मर्षा यदुभिर्गोवृषैः पुरा ॥ ५३ ॥,śrutvaitadrurudhurbhūpā nayantaṃ pathi kanyakām|bhagnavīryāḥ sudurmarṣā yadubhirgovṛṣaiḥ purā|| 53 ||
+10.58.54,तानस्यतः शरव्रातान्बन्धुप्रियकृदर्जुनः ।गाण्डीवी कालयामास सिंहः क्षुद्रमृगानिव ॥ ५४ ॥,tānasyataḥ śaravrātānbandhupriyakṛdarjunaḥ|gāṇḍīvī kālayāmāsa siṃhaḥ kṣudramṛgāniva|| 54 ||
+10.58.55,पारिबर्हमुपागृह्य द्वारकामेत्य सत्यया ।रेमे यदूनामृषभो भगवान्देवकीसुतः ॥ ५५ ॥,pāribarhamupāgṛhya dvārakāmetya satyayā|reme yadūnāmṛṣabho bhagavāndevakīsutaḥ|| 55 ||
+10.58.56,श्रुतकीर्तेः सुतां भद्रां उपयेमे पितृष्वसुः ।कैकेयीं भ्रातृभिर्दत्तां कृष्णः सन्तर्दनादिभिः ॥ ५६ ॥,śrutakīrteḥ sutāṃ bhadrāṃ upayeme pitṛṣvasuḥ|kaikeyīṃ bhrātṛbhirdattāṃ kṛṣṇaḥ santardanādibhiḥ|| 56 ||
+10.58.57,सुतां च मद्राधिपतेर्लक्ष्मणां लक्षणैर्युताम् ।स्वयंवरे जहारैकः स सुपर्णः सुधामिव ॥ ५७ ॥,sutāṃ ca madrādhipaterlakṣmaṇāṃ lakṣaṇairyutām|svayaṃvare jahāraikaḥ sa suparṇaḥ sudhāmiva|| 57 ||
+10.58.58,अन्याश्चैवंविधा भार्याः कृष्णस्यासन्सहस्रशः ।भौमं हत्वा तन्निरोधादाहृताश्चारुदर्शनाः ॥ ५८ ॥,anyāścaivaṃvidhā bhāryāḥ kṛṣṇasyāsansahasraśaḥ|bhaumaṃ hatvā tannirodhādāhṛtāścārudarśanāḥ|| 58 ||
+10.59.1,मुरवधः भौमासुरवधः भूमिकृता भगवत्स्तुतिः भौमाहृतषोडशसहस्रराजकन्यानां परिणयनं पारिजातहरणं च ।श्रीराजोवाच ।यथा हतो भगवता भौमो येने च ताः स्त्रियः ।निरुद्धा एतदाचक्ष्व विक्रमं शार्ङ्गधन्वनः ॥ १ ॥,muravadhaḥ bhaumāsuravadhaḥ bhūmikṛtā bhagavatstutiḥ bhaumāhṛtaṣoḍaśasahasrarājakanyānāṃ pariṇayanaṃ pārijātaharaṇaṃ ca|śrīrājovāca|yathā hato bhagavatā bhaumo yene ca tāḥ striyaḥ|niruddhā etadācakṣva vikramaṃ śārṅgadhanvanaḥ|| 1 ||
+10.59.2,श्रीशुक उवाच ।इन्द्रेण हृतछत्रेण हृतकुण्डलबन्धुना ।हृतामराद्रिस्थानेन ज्ञापितो भौमचेष्टितम् ।सभार्यो गरुडारूढः प्राग्ज्योतिषपुरं ययौ ॥ २ ॥,śrīśuka uvāca|indreṇa hṛtachatreṇa hṛtakuṇḍalabandhunā|hṛtāmarādristhānena jñāpito bhaumaceṣṭitam|sabhāryo garuḍārūḍhaḥ prāgjyotiṣapuraṃ yayau|| 2 ||
+10.59.3,गिरिदुर्गैः शस्त्रदुर्गैः जलाग्न्यनिलदुर्गमम् ।मुरपाशायुतैर्घोरैः दृढैः सर्वत आवृतम् ॥ ३ ॥,giridurgaiḥ śastradurgaiḥ jalāgnyaniladurgamam|murapāśāyutairghoraiḥ dṛḍhaiḥ sarvata āvṛtam|| 3 ||
+10.59.4,गदया निर्बिभेदाद्रीन् शस्त्रदुर्गाणि सायकैः ।चक्रेणाग्निं जलं वायुं मुरपाशांस्तथासिना ॥ ४ ॥,gadayā nirbibhedādrīn śastradurgāṇi sāyakaiḥ|cakreṇāgniṃ jalaṃ vāyuṃ murapāśāṃstathāsinā|| 4 ||
+10.59.5,शङ्खनादेन यन्त्राणि हृदयानि मनस्विनाम् ।प्राकारं गदया गुर्व्या निर्बिभेद गदाधरः ॥ ५ ॥,śaṅkhanādena yantrāṇi hṛdayāni manasvinām|prākāraṃ gadayā gurvyā nirbibheda gadādharaḥ|| 5 ||
+10.59.6,पाञ्चजन्यध्वनिं श्रुत्वा युगान्तशनिभीषणम् ।मुरः शयान उत्तस्थौ दैत्यः पञ्चशिरा जलात् ॥ ६ ॥,pāñcajanyadhvaniṃ śrutvā yugāntaśanibhīṣaṇam|muraḥ śayāna uttasthau daityaḥ pañcaśirā jalāt|| 6 ||
+10.59.7,त्रिशूलमुद्यम्य सुदुर्निरीक्षणो ।युगान्तसूर्यानलरोचिरुल्बणः ।ग्रसंस्त्रिलोकीमिव पञ्चभिर्मुखैः ।अभ्यद्रवत्तार्क्ष्यसुतं यथोरगः ॥ ७ ॥,triśūlamudyamya sudurnirīkṣaṇo|yugāntasūryānalarocirulbaṇaḥ|grasaṃstrilokīmiva pañcabhirmukhaiḥ|abhyadravattārkṣyasutaṃ yathoragaḥ|| 7 ||
+10.59.8,आविध्य शूलं तरसा गरुत्मते ।निरस्य वक्त्रैर्व्यनदत् स पञ्चभिः ।स रोदसी सर्वदिशोऽन्तरं महान् ।आपूरयन् अण्डकटाहमावृणोत् ॥ ८ ॥,āvidhya śūlaṃ tarasā garutmate|nirasya vaktrairvyanadat sa pañcabhiḥ|sa rodasī sarvadiśo'ntaraṃ mahān|āpūrayan aṇḍakaṭāhamāvṛṇot|| 8 ||
+10.59.9,तदापतद् वै त्रिशिखं गरुत्मते ।हरिः शराभ्यां अभिनत्त्रिधौजसा ।मुखेषु तं चापि शरैरताडयत् ।तस्मै गदां सोऽपि रुषा व्यमुञ्चत ॥ ९ ॥,tadāpatad vai triśikhaṃ garutmate|hariḥ śarābhyāṃ abhinattridhaujasā|mukheṣu taṃ cāpi śarairatāḍayat|tasmai gadāṃ so'pi ruṣā vyamuñcata|| 9 ||
+10.59.10,तामापतन्तीं गदया गदां मृधे ।गदाग्रजो निर्बिभिदे सहस्रधा ।उद्यम्य बाहूनभिधावतोऽजितः ।शिरांसि चक्रेण जहार लीलया ॥ १० ॥,tāmāpatantīṃ gadayā gadāṃ mṛdhe|gadāgrajo nirbibhide sahasradhā|udyamya bāhūnabhidhāvato'jitaḥ|śirāṃsi cakreṇa jahāra līlayā|| 10 ||
+10.59.11,व्यसुः पपाताम्भसि कृत्तशीर्षो ।निकृत्तशृङ्गोऽद्रिरिवेन्द्रतेजसा ।तस्यात्मजाः सप्त पितुर्वधातुराः ।प्रतिक्रियामर्षजुषः समुद्यताः ॥ ११ ॥,vyasuḥ papātāmbhasi kṛttaśīrṣo|nikṛttaśṛṅgo'dririvendratejasā|tasyātmajāḥ sapta piturvadhāturāḥ|pratikriyāmarṣajuṣaḥ samudyatāḥ|| 11 ||
+10.59.12,ताम्रोऽन्तरिक्षः श्रवणो विभावसुः ।वसुर्नभस्वानरुणश्च सप्तमः ।पीठं पुरस्कृत्य चमूपतिं मृधे ।भौमप्रयुक्ता निरग धृतायुधाः ॥ १२ ॥,tāmro'ntarikṣaḥ śravaṇo vibhāvasuḥ|vasurnabhasvānaruṇaśca saptamaḥ|pīṭhaṃ puraskṛtya camūpatiṃ mṛdhe|bhaumaprayuktā niraga dhṛtāyudhāḥ|| 12 ||
+10.59.13,प्रायुञ्जतासाद्य शरानसीन् गदाः ।शक्त्यृष्टिशूलान्यजिते रुषोल्बणाः ।तच्छस्त्रकूटं भगवान् स्वमार्गणैः ।अमोघवीर्यस्तिलशश्चकर्त ह ॥ १३ ॥,prāyuñjatāsādya śarānasīn gadāḥ|śaktyṛṣṭiśūlānyajite ruṣolbaṇāḥ|tacchastrakūṭaṃ bhagavān svamārgaṇaiḥ|amoghavīryastilaśaścakarta ha|| 13 ||
+10.59.14,तान्पीठमुख्याननयद् यमक्षयं ।निकृत्तशीर्षोरुभुजाङ्घ्रिवर्मणः ।स्वानीकपानच्युतचक्रसायकैः ।तथा निरस्तान् नरको धरासुतः ॥ १४ ॥,tānpīṭhamukhyānanayad yamakṣayaṃ|nikṛttaśīrṣorubhujāṅghrivarmaṇaḥ|svānīkapānacyutacakrasāyakaiḥ|tathā nirastān narako dharāsutaḥ|| 14 ||
+10.59.15,निरीक्ष्य दुर्मर्षण आस्रव���्मदैः ।गजैः पयोधिप्रभवैर्निराक्रमात् ।दृष्ट्वा सभार्यं गरुडोपरि स्थितं ।सूर्योपरिष्टात् सतडिद्घनं यथा ।कृष्णं स तस्मै व्यसृजच्छतघ्नीं ।योधाश्च सर्वे युगपत् च विव्यधुः ॥ १५ ॥,nirīkṣya durmarṣaṇa āsravanmadaiḥ|gajaiḥ payodhiprabhavairnirākramāt|dṛṣṭvā sabhāryaṃ garuḍopari sthitaṃ|sūryopariṣṭāt sataḍidghanaṃ yathā|kṛṣṇaṃ sa tasmai vyasṛjacchataghnīṃ|yodhāśca sarve yugapat ca vivyadhuḥ|| 15 ||
+10.59.16,तद्भौमसैन्यं भगवान् गदाग्रजो ।विचित्रवाजैर्निशितैः शिलीमुखैः ।निकृत्तबाहूरुशिरोध्रविग्रहं ।चकार तर्ह्येव हताश्वकुञ्जरम् ॥ १६ ॥,tadbhaumasainyaṃ bhagavān gadāgrajo|vicitravājairniśitaiḥ śilīmukhaiḥ|nikṛttabāhūruśirodhravigrahaṃ|cakāra tarhyeva hatāśvakuñjaram|| 16 ||
+10.59.17,यानि योधैः प्रयुक्तानि शस्त्रास्त्राणि कुरूद्वह ।हरिस्तान्यच्छिनत् तीक्ष्णैः शरैरेकैक शस्त्रीभिः ॥ १७ ॥,yāni yodhaiḥ prayuktāni śastrāstrāṇi kurūdvaha|haristānyacchinat tīkṣṇaiḥ śarairekaika śastrībhiḥ|| 17 ||
+10.59.18,उह्यमानः सुपर्णेन पक्षाभ्यां निघ्नता गजान् ।गुरुत्मता हन्यमानाः तुण्डपक्षनखैर्गजाः ॥ १८ ॥,uhyamānaḥ suparṇena pakṣābhyāṃ nighnatā gajān|gurutmatā hanyamānāḥ tuṇḍapakṣanakhairgajāḥ|| 18 ||
+10.59.19,पुरमेवाविशन्नार्ता नरको युध्ययुध्यत ।दृष्ट्वा विद्रावितं सैन्यं गरुडेनार्दितं स्वकं ॥ १९ ॥,puramevāviśannārtā narako yudhyayudhyata|dṛṣṭvā vidrāvitaṃ sainyaṃ garuḍenārditaṃ svakaṃ|| 19 ||
+10.59.20,तं भौमः प्राहरच्छक्त्या वज्रः प्रतिहतो यतः ।नाकम्पत तया विद्धो मालाहत इव द्विपः ॥ २० ॥,taṃ bhaumaḥ prāharacchaktyā vajraḥ pratihato yataḥ|nākampata tayā viddho mālāhata iva dvipaḥ|| 20 ||
+10.59.21,शूलं भौमोऽच्युतं हन्तुं आददे वितथोद्यमः ।तद्विसर्गात् पूर्वमेव नरकस्य शिरो हरिः ।अपाहरद् गजस्थस्य चक्रेण क्षुरनेमिना ॥ २१ ॥,śūlaṃ bhaumo'cyutaṃ hantuṃ ādade vitathodyamaḥ|tadvisargāt pūrvameva narakasya śiro hariḥ|apāharad gajasthasya cakreṇa kṣuraneminā|| 21 ||
+10.59.22,सकुण्डलं चारुकिरीटभूषणं ।बभौ पृथिव्यां पतितं समुज्ज्वलम् ।हा हेति साध्वित्यृषयः सुरेश्वरा ।माल्यैर्मुकुन्दं विकिरन्त ईडिरे ॥ २२ ॥,sakuṇḍalaṃ cārukirīṭabhūṣaṇaṃ|babhau pṛthivyāṃ patitaṃ samujjvalam|hā heti sādhvityṛṣayaḥ sureśvarā|mālyairmukundaṃ vikiranta īḍire|| 22 ||
+10.59.23,ततश्च भूः कृष्णमुपेत्य कुण्डले ।प्रतप्तजाम्बूनदरत्‍नभास्वरे ।सवैजयन्त्या वनमालयार्पयत् ।प्राचेतसं छत्रमथो महामणिम् ॥ २३ ॥,tataśca bhūḥ kṛṣṇamupetya kuṇḍale|prataptajāmbūnadarat‍nabhāsvare|savaijayantyā vanamālayārpayat|prācetasaṃ chatramatho mahāmaṇim|| 23 ||
+10.59.24,अस्तौषीदथ विश्वेशं देवी देववरार्चितम् ।प्राञ्जलिः प्रणता राजन् भक्तिप्रवणया धिया ॥ २४ ॥,astauṣīdatha viśveśaṃ devī devavarārcitam|prāñjaliḥ praṇatā rājan bhaktipravaṇayā dhiyā|| 24 ||
+10.59.25,भूमिरुवाच ।नमस्ते देवदेवेश शङ्खचक्रगदाधर ।भक्तेच्छोपात्तरूपाय परमात्मन्नमोऽस्तु ते ॥ २५ ॥,bhūmiruvāca|namaste devadeveśa śaṅkhacakragadādhara|bhaktecchopāttarūpāya paramātmannamo'stu te|| 25 ||
+10.59.26,नमः पङ्कजनाभाय नमः पङ्कजमालिने ।नमः पङ्कजनेत्राय नमस्ते पङ्कजाङ्घ्रये ॥ २६ ॥,namaḥ paṅkajanābhāya namaḥ paṅkajamāline|namaḥ paṅkajanetrāya namaste paṅkajāṅghraye|| 26 ||
+10.59.27,नमो भगवते तुभ्यं वासुदेवाय विष्णवे ।पुरुषायादिबीजाय पूर्णबोधाय ते नमः ॥ २७ ॥,namo bhagavate tubhyaṃ vāsudevāya viṣṇave|puruṣāyādibījāya pūrṇabodhāya te namaḥ|| 27 ||
+10.59.28,अजाय जनयित्रेऽस्य ब्रह्मणेऽनन्तशक्तये ।परावरात्मन् भूतात्मन् परमात्मन् नमोऽस्तु ते ॥ २८ ॥,ajāya janayitre'sya brahmaṇe'nantaśaktaye|parāvarātman bhūtātman paramātman namo'stu te|| 28 ||
+10.59.29,त्वं वै सिसृक्षुरज उत्कटं प्रभो ।तमो निरोधाय बिभर्ष्यसंवृतः ।स्थानाय सत्त्वं जगतो जगत्पते ।कालः प्रधानं पुरुषो भवान् परः ॥ २९ ॥,tvaṃ vai sisṛkṣuraja utkaṭaṃ prabho|tamo nirodhāya bibharṣyasaṃvṛtaḥ|sthānāya sattvaṃ jagato jagatpate|kālaḥ pradhānaṃ puruṣo bhavān paraḥ|| 29 ||
+10.59.30,अहं पयो ज्योतिरथानिलो नभो ।मात्राणि देवा मन इन्द्रियाणि ।कर्ता महानित्यखिलं चराचरं ।त्वय्यद्वितीये भगवन्नयं भ्रमः ॥ ३० ॥,ahaṃ payo jyotirathānilo nabho|mātrāṇi devā mana indriyāṇi|kartā mahānityakhilaṃ carācaraṃ|tvayyadvitīye bhagavannayaṃ bhramaḥ|| 30 ||
+10.59.31,तस्यात्मजोऽयं तव पादपङ्कजं ।भीतः प्रपन्नार्तिहरोपसादितः ।तत् पालयैनं कुरु हस्तपङ्कजं ।शिरस्यमुष्याखिलकल्मषापहम् ॥ ३१ ॥,tasyātmajo'yaṃ tava pādapaṅkajaṃ|bhītaḥ prapannārtiharopasāditaḥ|tat pālayainaṃ kuru hastapaṅkajaṃ|śirasyamuṣyākhilakalmaṣāpaham|| 31 ||
+10.59.32,श्रीशुक उवाच ।इति भूम्यर्थितो वाग्भिः भगवान् भक्तिनम्रया ।दत्त्वाभयं भौमगृहं प्राविशत् सकलर्द्धिमत् ॥ ३२ ॥,śrīśuka uvāca|iti bhūmyarthito vāgbhiḥ bhagavān bhaktinamrayā|dattvābhayaṃ bhaumagṛhaṃ prāviśat sakalarddhimat|| 32 ||
+10.59.33,तत्र राजन्यकन्यानां षट्सहस्राधिकायुतम् ।भौमाहृतानां विक्रम्य राजभ्यो ददृशे हरिः ॥ ३३ ॥,tatra rājanyakanyānāṃ ṣaṭsahasrādhikāyutam|bhaumāhṛtānāṃ vikramya rājabhyo dadṛśe hariḥ|| 33 ||
+10.59.34,तं प्रविष्टं स्त्रियो वीक्ष्य नरवर्यं विमोहिताः ।मनसा वव्रिरेऽभीष्टं पतिं दैवोपसादितम् ॥ ३४ ॥,taṃ praviṣṭaṃ striyo vīkṣya naravaryaṃ vimohitāḥ|manasā vavrire'bhīṣṭaṃ patiṃ daivopasāditam|| 34 ||
+10.59.35,भूयात् पतिरयं मह्यं धाता तदनुमोदताम् ।इति सर्वाः पृथक् कृष्णे भावेन हृदयं दधुः ॥ ३५ ॥,bhūyāt patirayaṃ mahyaṃ dhātā tadanumodatām|iti sarvāḥ pṛthak kṛṣṇe bhāvena hṛdayaṃ dadhuḥ|| 35 ||
+10.59.36,ताः प्राहिणोद् द्वारवतीं सुमृष्टविरजोऽम्बराः ।नरयानैर्महाकोशान् रथाश्वान् द्रविणं महत् ॥ ३६ ॥,tāḥ prāhiṇod dvāravatīṃ sumṛṣṭavirajo'mbarāḥ|narayānairmahākośān rathāśvān draviṇaṃ mahat|| 36 ||
+10.59.37,ऐरावतकुलेभांश्च चतुर्दन्तांस्तरस्विनः ।पाण्डुरांश्च चतुःषष्टिं प्रेरयामास केशवः ॥ ३७ ॥,airāvatakulebhāṃśca caturdantāṃstarasvinaḥ|pāṇḍurāṃśca catuḥṣaṣṭiṃ prerayāmāsa keśavaḥ|| 37 ||
+10.59.38,गत्वा सुरेन्द्रभवनं दत्त्वादित्यै च कुण्डले ।पूजितस्त्रिदशेन्द्रेण सहेन्द्र्याण्या च सप्रियः ॥ ३८ ॥,gatvā surendrabhavanaṃ dattvādityai ca kuṇḍale|pūjitastridaśendreṇa sahendryāṇyā ca sapriyaḥ|| 38 ||
+10.59.39,चोदितो भार्ययोत्पाट्य पारीजातं गरुत्मति ।आरोप्य सेन्द्रान् विबुधान् निर्जित्योपानयत् पुरम् ॥ ३९ ॥,codito bhāryayotpāṭya pārījātaṃ garutmati|āropya sendrān vibudhān nirjityopānayat puram|| 39 ||
+10.59.40,स्थापितः सत्यभामाया गृहोद्यानोपशोभनः ।अन्वगुर्भ्रमराः स्वर्गात् तद् गन्धासवलम्पटाः ॥ ४० ॥,sthāpitaḥ satyabhāmāyā gṛhodyānopaśobhanaḥ|anvagurbhramarāḥ svargāt tad gandhāsavalampaṭāḥ|| 40 ||
+10.59.41,ययाच आनम्य किरीटकोटिभिः ।पादौ स्पृशन् अच्युतमर्थसाधनम् ।सिद्धार्थ एतेन विगृह्यते महान् ।अहो सुराणां च तमो धिगाढ्यताम् ॥ ४१ ॥,yayāca ānamya kirīṭakoṭibhiḥ|pādau spṛśan acyutamarthasādhanam|siddhārtha etena vigṛhyate mahān|aho surāṇāṃ ca tamo dhigāḍhyatām|| 41 ||
+10.59.42,अथो मुहूर्त एकस्मिन् नानागारेषु ताः स्त्रियः ।यथोपयेमे भगवान् तावद् रूपधरोऽव्ययः ॥ ४२ ॥,atho muhūrta ekasmin nānāgāreṣu tāḥ striyaḥ|yathopayeme bhagavān tāvad rūpadharo'vyayaḥ|| 42 ||
+10.59.43,गृहेषु तासामनपाय्यतर्ककृत् ।निरस्तसाम्यातिशयेष्ववस्थितः ।रेमे रमाभिर्निजकामसम्प्लुतो ।यथेतरो गार्हकमेधिकांश्चरन् ॥ ४३ ॥,gṛheṣu tāsāmanapāyyatarkakṛt|nirastasāmyātiśayeṣvavasthitaḥ|reme ramābhirnijakāmasampluto|yathetaro gārhakamedhikāṃścaran|| 43 ||
+10.59.44,इत्थं रमापतिमवाप्य पतिं स्त्रियस्ता ।ब्रह्मादयोऽपि न विदुः पदवीं यदीयाम् ।भेजुर्मुदाविरतमेधितयानुराग ।हासावलोकनवसङ्गमजल्पलज्जाः ॥ ४४ ॥,itthaṃ ramāpatimavāpya patiṃ striyastā|brahmādayo'pi na viduḥ padavīṃ yadīyām|bhejurmudāviratamedhitayānurāga|hāsāvalokanavasaṅgamajalpalajjāḥ|| 44 ||
+10.59.45,प्रत्युद्गमासनवरार्हणपदशौच ।ताम्बूलविश्रमणवीजनगन्धमाल्यैः ।केशप्रसारशयनस्नपनोपहार्यैः ।दासीशता अपि विभोर्विदधुः स्म दास्यम् ॥ ४५ ॥,pratyudgamāsanavarārhaṇapadaśauca|tāmbūlaviśramaṇavījanagandhamālyaiḥ|keśaprasāraśayanasnapanopahāryaiḥ|dāsīśatā api vibhorvidadhuḥ sma dāsyam|| 45 ||
+10.59.59,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।पारिजातहरणनरकवधो नाम एकोनषष्टितमोऽध्यायः ॥ ५९ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|pārijātaharaṇanarakavadho nāma ekonaṣaṣṭitamo'dhyāyaḥ|| 59 ||
+10.60.60,अथ षष्टितमोऽध्यायः 10. ॥ 60 ॥,atha ṣaṣṭitamo'dhyāyaḥ 10.|| 60 ||
+10.60.1,श्रीबादरायणिरुवाच ।कर्हिचित्सुखमासीनं स्वतल्पस्थं जगद्गुरुम् ।पतिं पर्यचरद्भैष्मी व्यजनेन सखीजनैः ॥ १ ॥,śrībādarāyaṇiruvāca|karhicitsukhamāsīnaṃ svatalpasthaṃ jagadgurum|patiṃ paryacaradbhaiṣmī vyajanena sakhījanaiḥ|| 1 ||
+10.60.2,यस्त्वेतल्लीलया विश्वं सृजत्यत्त्यवतीश्वरः ।स हि जातः स्वसेतूनां गोपीथाय यदुष्वजः ॥ २ ॥,yastvetallīlayā viśvaṃ sṛjatyattyavatīśvaraḥ|sa hi jātaḥ svasetūnāṃ gopīthāya yaduṣvajaḥ|| 2 ||
+10.60.3,तस्मिनन्तर्गृहे भ्राजन् मुक्तादामविलम्बिन��� ।विराजिते वितानेन दीपैर्मणिमयैरपि ॥ ३ ॥,tasminantargṛhe bhrājan muktādāmavilambinā|virājite vitānena dīpairmaṇimayairapi|| 3 ||
+10.60.4,मल्लिकादामभिः पुष्पैर्द्विरेफकुलनादिते ।जालरन्ध्रप्रविष्टैश्च गोभिश्चन्द्रमसोऽमलैः ॥ ४ ॥,mallikādāmabhiḥ puṣpairdvirephakulanādite|jālarandhrapraviṣṭaiśca gobhiścandramaso'malaiḥ|| 4 ||
+10.60.5,पारिजातवनामोद वायुनोद्यानशालिना ।धूपैरगुरुजै राजन्जालरन्ध्रविनिर्गतैः ॥ ५ ॥,pārijātavanāmoda vāyunodyānaśālinā|dhūpairagurujai rājanjālarandhravinirgataiḥ|| 5 ||
+10.60.6,पयःफेननिभे शुभ्रे पर्यङ्के कशिपूत्तमे ।उपतस्थे सुखासीनं जगतामीश्वरं पतिम् ॥ ६ ॥,payaḥphenanibhe śubhre paryaṅke kaśipūttame|upatasthe sukhāsīnaṃ jagatāmīśvaraṃ patim|| 6 ||
+10.60.7,वालव्यजनमादाय रत्नदण्डं सखीकरात् ।तेन वीजयती देवी उपासांचक्र ईश्वरम् ॥ ७ ॥,vālavyajanamādāya ratnadaṇḍaṃ sakhīkarāt|tena vījayatī devī upāsāṃcakra īśvaram|| 7 ||
+10.60.8,सोपाच्युतं क्वणयती मणिनूपुराभ्यां ।रेजेऽङ्गुलीयवलयव्यजनाग्रहस्ता ।वस्त्रान्तगूढकुचकुङ्कुमशोणहार ।भासा नितम्बधृतया च परार्ध्यकाञ्च्या ॥ ८ ॥,sopācyutaṃ kvaṇayatī maṇinūpurābhyāṃ|reje'ṅgulīyavalayavyajanāgrahastā|vastrāntagūḍhakucakuṅkumaśoṇahāra|bhāsā nitambadhṛtayā ca parārdhyakāñcyā|| 8 ||
+10.60.9,तां रूपिणीं श्रीयमनन्यगतिं निरीक्ष्य ।या लीलया धृततनोरनुरूपरूपा ।प्रीतः स्मयन्नलककुण्डलनिष्ककण्ठ ।वक्त्रोल्लसत्स्मितसुधां हरिराबभाषे ॥ ९ ॥,tāṃ rūpiṇīṃ śrīyamananyagatiṃ nirīkṣya|yā līlayā dhṛtatanoranurūparūpā|prītaḥ smayannalakakuṇḍalaniṣkakaṇṭha|vaktrollasatsmitasudhāṃ harirābabhāṣe|| 9 ||
+10.60.10,श्रीभगवानुवाच ।राजपुत्रीप्सिता भूपैर्लोकपालविभूतिभिः ।महानुभावैः श्रीमद्भी रूपौदार्यबलोर्जितैः ॥ १० ॥,śrībhagavānuvāca|rājaputrīpsitā bhūpairlokapālavibhūtibhiḥ|mahānubhāvaiḥ śrīmadbhī rūpaudāryabalorjitaiḥ|| 10 ||
+10.60.11,तान्प्राप्तानर्थिनो हित्वा चैद्यादीन्स्मरदुर्मदान् ।दत्ता भ्रात्रा स्वपित्रा च कस्मान्नो ववृषेऽसमान् ॥ ११ ॥,tānprāptānarthino hitvā caidyādīnsmaradurmadān|dattā bhrātrā svapitrā ca kasmānno vavṛṣe'samān|| 11 ||
+10.60.12,राजभ्यो बिभ्यतः सुभ्रु समुद्रं शरणं गतान् ।बलवद्भिः कृतद्वेषान्प्रायस्त्यक्तनृपासनान् ॥ १२ ॥,rājabhyo bibhyataḥ subhru samudraṃ śaraṇaṃ gatān|balavadbhiḥ kṛtadveṣānprāyastyaktanṛpāsanān|| 12 ||
+10.60.13,अस्पष्टवर्त्मनाम्पुंसामलोकपथमीयुषाम् ।आस्थिताः पदवीं सुभ्रु प्रायः सीदन्ति योषितः ॥ १३ ॥,aspaṣṭavartmanāmpuṃsāmalokapathamīyuṣām|āsthitāḥ padavīṃ subhru prāyaḥ sīdanti yoṣitaḥ|| 13 ||
+10.60.14,निष्किञ्चना वयं शश्वन्निष्किञ्चनजनप्रियाः ।तस्मात्प्रायेण न ह्याढ्या मां भजन्ति सुमध्यमे ॥ १४ ॥,niṣkiñcanā vayaṃ śaśvanniṣkiñcanajanapriyāḥ|tasmātprāyeṇa na hyāḍhyā māṃ bhajanti sumadhyame|| 14 ||
+10.60.15,ययोरात्मसमं वित्तं जन्मैश्वर्याकृतिर्भवः ।तयोर्विवाहो मैत्री च नोत्तमाधमयोः क्वचित् ॥ १५ ॥,yayorātmasamaṃ vittaṃ janmaiśvaryākṛtirbhavaḥ|tayorvivāho maitrī ca nottamādhamayoḥ kvacit|| 15 ||
+10.60.16,वैदर्भ्येतदविज्ञाय त्वया दीर्घसमीक्षया ।वृता वयं गुणैर्हीना भिक्षुभिः श्लाघिता मुधा ॥ १६ ॥,vaidarbhyetadavijñāya tvayā dīrghasamīkṣayā|vṛtā vayaṃ guṇairhīnā bhikṣubhiḥ ślāghitā mudhā|| 16 ||
+10.60.17,अथात्मनोऽनुरूपं वै भजस्व क्षत्रियर्षभम् ।येन त्वमाशिषः सत्या इहामुत्र च लप्स्यसे ॥ १७ ॥,athātmano'nurūpaṃ vai bhajasva kṣatriyarṣabham|yena tvamāśiṣaḥ satyā ihāmutra ca lapsyase|| 17 ||
+10.60.18,चैद्यशाल्वजरासन्ध दन्तवक्त्रादयो नृपाः ।मम द्विषन्ति वामोरु रुक्मी चापि तवाग्रजः ॥ १८ ॥,caidyaśālvajarāsandha dantavaktrādayo nṛpāḥ|mama dviṣanti vāmoru rukmī cāpi tavāgrajaḥ|| 18 ||
+10.60.19,तेषां वीर्यमदान्धानां दृप्तानां स्मयनुत्तये ।आनितासि मया भद्रे तेजोपहरता सताम् ॥ १९ ॥,teṣāṃ vīryamadāndhānāṃ dṛptānāṃ smayanuttaye|ānitāsi mayā bhadre tejopaharatā satām|| 19 ||
+10.60.20,उदासीना वयं नूनं न स्त्र्यपत्यार्थकामुकाः ।आत्मलब्ध्यास्महे पूर्णा गेहयोर्ज्योतिरक्रियाः ॥ २० ॥,udāsīnā vayaṃ nūnaṃ na stryapatyārthakāmukāḥ|ātmalabdhyāsmahe pūrṇā gehayorjyotirakriyāḥ|| 20 ||
+10.60.21,श्रीशुक उवाच ।एतावदुक्त्वा भगवानात्मानं वल्लभामिव ।मन्यमानामविश्लेषात्तद्दर्पघ्न उपारमत् ॥ २१ ॥,śrīśuka uvāca|etāvaduktvā bhagavānātmānaṃ vallabhāmiva|manyamānāmaviśleṣāttaddarpaghna upāramat|| 21 ||
+10.60.22,इति त्रिलोकेशपतेस्तदात्मनः प्रियस्य देव्यश्रुतपूर्वमप्रियम् ।आश्रुत्य भीता हृदि जातवेपथुश्चिन्तां दुरन्तां रुदती जगाम ह ॥ २२ ॥,iti trilokeśapatestadātmanaḥ priyasya devyaśrutapūrvamapriyam|āśrutya bhītā hṛdi jātavepathuścintāṃ durantāṃ rudatī jagāma ha|| 22 ||
+10.60.23,पदा सुजातेन नखारुणश्रिया भुवं लिखन्त्यश्रुभिरञ्जनासितैः ।आसिञ्चती कुङ्कुमरूषितौ स्तनौ तस्थावधोमुख्यतिदुःखरुद्धवाक् ॥ २३ ॥,padā sujātena nakhāruṇaśriyā bhuvaṃ likhantyaśrubhirañjanāsitaiḥ|āsiñcatī kuṅkumarūṣitau stanau tasthāvadhomukhyatiduḥkharuddhavāk|| 23 ||
+10.60.24,तस्याः सुदुःखभयशोकविनष्टबुद्धेर् ।हस्ताच्छ्लथद्वलयतो व्यजनं पपात ।देहश्च विक्लवधियः सहसैव मुह्यन् ।रम्भेव वायुविहतो प्रविकीर्य केशान् ॥ २४ ॥,tasyāḥ suduḥkhabhayaśokavinaṣṭabuddher|hastācchlathadvalayato vyajanaṃ papāta|dehaśca viklavadhiyaḥ sahasaiva muhyan|rambheva vāyuvihato pravikīrya keśān|| 24 ||
+10.60.25,तद्दृष्ट्वा भगवान्कृष्णः प्रियायाः प्रेमबन्धनम् ।हास्यप्रौढिमजानन्त्याः करुणः सोऽन्वकम्पत ॥ २५ ॥,taddṛṣṭvā bhagavānkṛṣṇaḥ priyāyāḥ premabandhanam|hāsyaprauḍhimajānantyāḥ karuṇaḥ so'nvakampata|| 25 ||
+10.60.26,पर्यङ्कादवरुह्याशु तामुत्थाप्य चतुर्भुजः ।केशान्समुह्य तद्वक्त्रं प्रामृजत्पद्मपाणिना ॥ २६ ॥,paryaṅkādavaruhyāśu tāmutthāpya caturbhujaḥ|keśānsamuhya tadvaktraṃ prāmṛjatpadmapāṇinā|| 26 ||
+10.60.27,प्रमृज्याश्रुकले नेत्रे स्तनौ चोपहतौ शुचा ।आश्लिष्य बाहुना राजननन्यविषयां सतीम् ॥ २७ ॥,pramṛjyāśrukale netre stanau copahatau śucā|āśliṣya bāhunā rājanananyaviṣayāṃ satīm|| 27 ||
+10.60.28,सान्त्वयामास सान्त्वज्ञः कृपया कृपणां प्रभुः ।हास्यप्रौढिभ्रमच्चित्तामतदर्हां सतां गतिः ॥ २८ ॥,sāntvayāmāsa sāntvajñaḥ kṛpayā kṛpaṇāṃ prabhuḥ|hāsyaprauḍhibhramaccittāmatadarhāṃ satāṃ gatiḥ|| 28 ||
+10.60.29,श्रीभगवानुवाच ।मा मा वैदर्भ्यसूयेथा जाने त्वां मत्परायणाम् ।त्वद्वचः श्रोतुकामेन क्ष्वेल्याचरितमङ्गने ॥ २९ ॥,śrībhagavānuvāca|mā mā vaidarbhyasūyethā jāne tvāṃ matparāyaṇām|tvadvacaḥ śrotukāmena kṣvelyācaritamaṅgane|| 29 ||
+10.60.30,मुखं च प्रेमसंरम्भ स्फुरिताधरमीक्षितुम् ।कटाक्षेपारुणापाङ्गं सुन्दरभ्रुकुटीतटम् ॥ ३० ॥,mukhaṃ ca premasaṃrambha sphuritādharamīkṣitum|kaṭākṣepāruṇāpāṅgaṃ sundarabhrukuṭītaṭam|| 30 ||
+10.60.31,अयं हि परमो लाभो गृहेषु गृहमेधिनाम् ।यन्नर्मैरीयते यामः प्रियया भीरु भामिनि ॥ ३१ ॥,ayaṃ hi paramo lābho gṛheṣu gṛhamedhinām|yannarmairīyate yāmaḥ priyayā bhīru bhāmini|| 31 ||
+10.60.32,श्रीशुक उवाच ।सैवं भगवता राजन्वैदर्भी परिसान्त्विता ।ज्ञात्वा तत्परिहासोक्तिं प्रियत्यागभयं जहौ ॥ ३२ ॥,śrīśuka uvāca|saivaṃ bhagavatā rājanvaidarbhī parisāntvitā|jñātvā tatparihāsoktiṃ priyatyāgabhayaṃ jahau|| 32 ||
+10.60.33,बभाष ऋषभं पुंसां वीक्षन्ती भगवन्मुखम् ।सव्रीडहासरुचिर स्निग्धापाङ्गेन भारत ॥ ३३ ॥,babhāṣa ṛṣabhaṃ puṃsāṃ vīkṣantī bhagavanmukham|savrīḍahāsarucira snigdhāpāṅgena bhārata|| 33 ||
+10.60.34,श्रीरुक्मिण्युवाच ।नन्वेवमेतदरविन्दविलोचनाह यद्वै भवान्भगवतोऽसदृशी विभूम्नः ।क्व स्वे महिम्न्यभिरतो भगवांस्त्र्यधीशः क्वाहं गुणप्रकृतिरज्ञगृहीतपादा ॥ ३४ ॥,śrīrukmiṇyuvāca|nanvevametadaravindavilocanāha yadvai bhavānbhagavato'sadṛśī vibhūmnaḥ|kva sve mahimnyabhirato bhagavāṃstryadhīśaḥ kvāhaṃ guṇaprakṛtirajñagṛhītapādā|| 34 ||
+10.60.35,सत्यं भयादिव गुणेभ्य उरुक्रमान्तः ।शेते समुद्र उपलम्भनमात्र आत्मा ।नित्यं कदिन्द्रियगणैः कृतविग्रहस्त्वं ।त्वत्सेवकैर्नृपपदं विधुतं तमोऽन्धम् ॥ ३५ ॥,satyaṃ bhayādiva guṇebhya urukramāntaḥ|śete samudra upalambhanamātra ātmā|nityaṃ kadindriyagaṇaiḥ kṛtavigrahastvaṃ|tvatsevakairnṛpapadaṃ vidhutaṃ tamo'ndham|| 35 ||
+10.60.36,त्वत्पादपद्ममकरन्दजुषां मुनीनां ।वर्त्मास्फुटं नृपशुभिर्ननु दुर्विभाव्यम् ।यस्मादलौकिकमिवेहितमीश्वरस्य ।भूमंस्तवेहितमथो अनु ये भवन्तम् ॥ ३६ ॥,tvatpādapadmamakarandajuṣāṃ munīnāṃ|vartmāsphuṭaṃ nṛpaśubhirnanu durvibhāvyam|yasmādalaukikamivehitamīśvarasya|bhūmaṃstavehitamatho anu ye bhavantam|| 36 ||
+10.60.37,निष्किञ्चनो ननु भवान्न यतोऽस्ति किञ्चिद् ।यस्मै बलिं बलिभुजोऽपि हरन्त्यजाद्याः ।न त्वा विदन्त्यसुतृपोऽन्तकमाढ्यतान्धाः ।प्रेष्ठो भवान्बलिभुजामपि तेऽपि तुभ्यम् ॥ ३७ ॥,niṣkiñcano nanu bhavānna yato'sti kiñcid|yasmai baliṃ balibhujo'pi harantyajādyāḥ|na tvā vidantyasutṛpo'ntakamāḍhyatāndhāḥ|preṣṭho bhavānbalibhujāmapi te'pi tubhyam|| 37 ||
+10.60.38,त्वं वै समस्तपुरुषार्थमयः फलात्मा ।यद्वाञ्छया सुमतयो विसृजन्ति कृत्स्नम् ।तेषां व��भो समुचितो भवतः समाजः ।पुंसः स्त्रियाश्च रतयोः सुखदुःखिनोर्न ॥ ३८ ॥,tvaṃ vai samastapuruṣārthamayaḥ phalātmā|yadvāñchayā sumatayo visṛjanti kṛtsnam|teṣāṃ vibho samucito bhavataḥ samājaḥ|puṃsaḥ striyāśca ratayoḥ sukhaduḥkhinorna|| 38 ||
+10.60.39,त्वं न्यस्तदण्डमुनिभिर्गदितानुभाव ।आत्मात्मदश्च जगतामिति मे वृतोऽसि ।हित्वा भवद्भ्रुव उदीरितकालवेग ।ध्वस्ताशिषोऽब्जभवनाकपतीन्कुतोऽन्ये ॥ ३९ ॥,tvaṃ nyastadaṇḍamunibhirgaditānubhāva|ātmātmadaśca jagatāmiti me vṛto'si|hitvā bhavadbhruva udīritakālavega|dhvastāśiṣo'bjabhavanākapatīnkuto'nye|| 39 ||
+10.60.40,जाड्यं वचस्तव गदाग्रज यस्तु भूपान् ।विद्राव्य शार्ङ्गनिनदेन जहर्थ मां त्वम् ।सिंहो यथा स्वबलिमीश पशून्स्वभागं ।तेभ्यो भयाद्यदुदधिं शरणं प्रपन्नः ॥ ४० ॥,jāḍyaṃ vacastava gadāgraja yastu bhūpān|vidrāvya śārṅganinadena jahartha māṃ tvam|siṃho yathā svabalimīśa paśūnsvabhāgaṃ|tebhyo bhayādyadudadhiṃ śaraṇaṃ prapannaḥ|| 40 ||
+10.60.41,यद्वाञ्छया नृपशिखामणयोऽङ्गवैन्य ।जायन्तनाहुषगयादय ऐक्यपत्यम् ।राज्यं विसृज्य विविशुर्वनमम्बुजाक्ष ।सीदन्ति तेऽनुपदवीं त इहास्थिताः किम् ॥ ४१ ॥,yadvāñchayā nṛpaśikhāmaṇayo'ṅgavainya|jāyantanāhuṣagayādaya aikyapatyam|rājyaṃ visṛjya viviśurvanamambujākṣa|sīdanti te'nupadavīṃ ta ihāsthitāḥ kim|| 41 ||
+10.60.42,कान्यं श्रयेत तव पादसरोजगन्धम् ।आघ्राय सन्मुखरितं जनतापवर्गम् ।लक्ष्म्यालयं त्वविगणय्य गुणालयस्य ।मर्त्या सदोरुभयमर्थविवीतदृष्टिः ॥ ४२ ॥,kānyaṃ śrayeta tava pādasarojagandham|āghrāya sanmukharitaṃ janatāpavargam|lakṣmyālayaṃ tvavigaṇayya guṇālayasya|martyā sadorubhayamarthavivītadṛṣṭiḥ|| 42 ||
+10.60.43,तं त्वानुरूपमभजं जगतामधीशम् ।आत्मानमत्र च परत्र च कामपूरम् ।स्यान्मे तवाङ्घ्रिररणं सृतिभिर्भ्रमन्त्या ।यो वै भजन्तमुपयात्यनृतापवर्गः ॥ ४३ ॥,taṃ tvānurūpamabhajaṃ jagatāmadhīśam|ātmānamatra ca paratra ca kāmapūram|syānme tavāṅghriraraṇaṃ sṛtibhirbhramantyā|yo vai bhajantamupayātyanṛtāpavargaḥ|| 43 ||
+10.60.44,तस्याः स्युरच्युत नृपा भवतोपदिष्टाः ।स्त्रीणां गृहेषु खरगोश्वविडालभृत्याः ।यत्कर्णमूलमरिकर्षण नोपयायाद् ।युष्मत्कथा मृडविरिञ्चसभासु गीता ॥ ४४ ॥,tasyāḥ syuracyuta nṛpā bhavatopadiṣṭāḥ|strīṇāṃ gṛheṣu kharagośvaviḍālabhṛtyāḥ|yatkarṇamūlamarikarṣaṇa nopayāyād|yuṣmatkathā mṛḍaviriñcasabhāsu gītā|| 44 ||
+10.60.45,त्वक्श्मश्रुरोमनखकेशपिनद्धमन्तर् ।मांसास्थिरक्तकृमिविट्कफपित्तवातम् ।जीवच्छवं भजति कान्तमतिर्विमूढा ।या ते पदाब्जमकरन्दमजिघ्रती स्त्री ॥ ४५ ॥,tvakśmaśruromanakhakeśapinaddhamantar|māṃsāsthiraktakṛmiviṭkaphapittavātam|jīvacchavaṃ bhajati kāntamatirvimūḍhā|yā te padābjamakarandamajighratī strī|| 45 ||
+10.60.46,अस्त्वम्बुजाक्ष मम ते चरणानुराग ।आत्मन्रतस्य मयि चानतिरिक्तदृष्टेः ।यर्ह्यस्य वृद्धय उपात्तरजोऽतिमात्रो ।मामीक्षसे तदु ह नः परमानुकम्पा ॥ ४६ ॥,astvambujākṣa mama te caraṇānurāga|ātmanratasya mayi cānatiriktadṛṣṭeḥ|yarhyasya vṛddhaya upāttarajo'tim��tro|māmīkṣase tadu ha naḥ paramānukampā|| 46 ||
+10.60.47,नैवालीकमहं मन्ये वचस्ते मधुसूदन ।अम्बाया एव हि प्रायः कन्यायाः स्याद्रतिः क्वचित् ॥ ४७ ॥,naivālīkamahaṃ manye vacaste madhusūdana|ambāyā eva hi prāyaḥ kanyāyāḥ syādratiḥ kvacit|| 47 ||
+10.60.48,व्यूढायाश्चापि पुंश्चल्या मनोऽभ्येति नवं नवम् ।बुधोऽसतीं न बिभृयात्तां बिभ्रदुभयच्युतः ॥ ४८ ॥,vyūḍhāyāścāpi puṃścalyā mano'bhyeti navaṃ navam|budho'satīṃ na bibhṛyāttāṃ bibhradubhayacyutaḥ|| 48 ||
+10.60.49,श्रीभगवानुवाच ।साध्व्येतच्छ्रोतुकामैस्त्वं राजपुत्री प्रलम्भिता ।मयोदितं यदन्वात्थ सर्वं तत्सत्यमेव हि ॥ ४९ ॥,śrībhagavānuvāca|sādhvyetacchrotukāmaistvaṃ rājaputrī pralambhitā|mayoditaṃ yadanvāttha sarvaṃ tatsatyameva hi|| 49 ||
+10.60.50,यान्यान्कामयसे कामान्मय्यकामाय भामिनि ।सन्ति ह्येकान्तभक्तायास्तव कल्याणि नित्यद ॥ ५० ॥,yānyānkāmayase kāmānmayyakāmāya bhāmini|santi hyekāntabhaktāyāstava kalyāṇi nityada|| 50 ||
+10.60.51,उपलब्धं पतिप्रेम पातिव्रत्यं च तेऽनघे ।यद्वाक्यैश्चाल्यमानाया न धीर्मय्यपकर्षिता ॥ ५१ ॥,upalabdhaṃ patiprema pātivratyaṃ ca te'naghe|yadvākyaiścālyamānāyā na dhīrmayyapakarṣitā|| 51 ||
+10.60.52,ये मां भजन्ति दाम्पत्ये तपसा व्रतचर्यया ।कामात्मानोऽपवर्गेशं मोहिता मम मायया ॥ ५२ ॥,ye māṃ bhajanti dāmpatye tapasā vratacaryayā|kāmātmāno'pavargeśaṃ mohitā mama māyayā|| 52 ||
+10.60.53,मां प्राप्य मानिन्यपवर्गसम्पदं ।वाञ्छन्ति ये सम्पद एव तत्पतिम् ।ते मन्दभागा निरयेऽपि ये नृणां ।मात्रात्मकत्वात्निरयः सुसङ्गमः ॥ ५३ ॥,māṃ prāpya māninyapavargasampadaṃ|vāñchanti ye sampada eva tatpatim|te mandabhāgā niraye'pi ye nṛṇāṃ|mātrātmakatvātnirayaḥ susaṅgamaḥ|| 53 ||
+10.60.54,दिष्ट्या गृहेश्वर्यसकृन्मयि त्वया कृतानुवृत्तिर्भवमोचनी खलैः ।सुदुष्करासौ सुतरां दुराशिषो ह्यसुंभराया निकृतिं जुषः स्त्रियाः ॥ ५४ ॥,diṣṭyā gṛheśvaryasakṛnmayi tvayā kṛtānuvṛttirbhavamocanī khalaiḥ|suduṣkarāsau sutarāṃ durāśiṣo hyasuṃbharāyā nikṛtiṃ juṣaḥ striyāḥ|| 54 ||
+10.60.55,न त्वादृशीम्प्रणयिनीं गृहिणीं गृहेषु ।पश्यामि मानिनि यया स्वविवाहकाले ।प्राप्तान्नृपान्न विगणय्य रहोहरो मे ।प्रस्थापितो द्विज उपश्रुतसत्कथस्य ॥ ५५ ॥,na tvādṛśīmpraṇayinīṃ gṛhiṇīṃ gṛheṣu|paśyāmi mānini yayā svavivāhakāle|prāptānnṛpānna vigaṇayya rahoharo me|prasthāpito dvija upaśrutasatkathasya|| 55 ||
+10.60.56,भ्रातुर्विरूपकरणं युधि निर्जितस्य ।प्रोद्वाहपर्वणि च तद्वधमक्षगोष्ठ्याम् ।दुःखं समुत्थमसहोऽस्मदयोगभीत्या ।नैवाब्रवीः किमपि तेन वयं जितास्ते ॥ ५६ ॥,bhrāturvirūpakaraṇaṃ yudhi nirjitasya|prodvāhaparvaṇi ca tadvadhamakṣagoṣṭhyām|duḥkhaṃ samutthamasaho'smadayogabhītyā|naivābravīḥ kimapi tena vayaṃ jitāste|| 56 ||
+10.60.57,दूतस्त्वयात्मलभने सुविविक्तमन्त्रः ।प्रस्थापितो मयि चिरायति शून्यमेतत् ।मत्वा जिहास इदं अङ्गमनन्ययोग्यं ।तिष्ठेत तत्त्वयि वयं प्रतिनन्दयामः ॥ ५७ ॥,dūtastvayātmalabhane suviviktamantraḥ|prasthāpito mayi cirāyati śūnyametat|matvā jihāsa idaṃ aṅgamananyayogyaṃ|tiṣṭheta tattvayi vayaṃ pratinandayāmaḥ|| 57 ||
+10.60.58,श्रीशुक उवाच ।एवं सौरतसंलापैर्भगवान्जगदीश्वरः ।स्वरतो रमया रेमे नरलोकं विडम्बयन् ॥ ५८ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ sauratasaṃlāpairbhagavānjagadīśvaraḥ|svarato ramayā reme naralokaṃ viḍambayan|| 58 ||
+10.60.59,तथान्यासामपि विभुर्गृहेषु गृहवानिव ।आस्थितो गृहमेधीयान्धर्मांल्लोकगुरुर्हरिः ॥ ५९ ॥,tathānyāsāmapi vibhurgṛheṣu gṛhavāniva|āsthito gṛhamedhīyāndharmāṃllokagururhariḥ|| 59 ||
+10.61.61,अथैकषष्टितमोऽध्यायः 10. ॥ 61 ॥,athaikaṣaṣṭitamo'dhyāyaḥ 10.|| 61 ||
+10.61.1,श्रीशुक उवाच ।एकैकशस्ताः कृष्णस्य पुत्रान्दश दशाबलाः ।अजीजनन्ननवमान्पितुः सर्वात्मसम्पदा ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|ekaikaśastāḥ kṛṣṇasya putrāndaśa daśābalāḥ|ajījanannanavamānpituḥ sarvātmasampadā|| 1 ||
+10.61.2,गृहादनपगं वीक्ष्य राजपुत्र्योऽच्युतं स्थितम् ।प्रेष्ठं न्यमंसत स्वं स्वं न तत्तत्त्वविदः स्त्रियः ॥ २ ॥,gṛhādanapagaṃ vīkṣya rājaputryo'cyutaṃ sthitam|preṣṭhaṃ nyamaṃsata svaṃ svaṃ na tattattvavidaḥ striyaḥ|| 2 ||
+10.61.3,चार्वब्जकोशवदनायतबाहुनेत्र ।सप्रेमहासरसवीक्षितवल्गुजल्पैः ।सम्मोहिता भगवतो न मनो विजेतुं ।स्वैर्विभ्रमैः समशकन्वनिता विभूम्नः ॥ ३ ॥,cārvabjakośavadanāyatabāhunetra|sapremahāsarasavīkṣitavalgujalpaiḥ|sammohitā bhagavato na mano vijetuṃ|svairvibhramaiḥ samaśakanvanitā vibhūmnaḥ|| 3 ||
+10.61.4,स्मायावलोकलवदर्शितभावहारि ।भ्रूमण्डलप्रहितसौरतमन्त्रशौण्डैः ।पत्न्यस्तु षोडशसहस्रमनङ्गबाणैर् ।यस्येन्द्रियं विमथितुं करणैर्न शेकुः ॥ ४ ॥,smāyāvalokalavadarśitabhāvahāri|bhrūmaṇḍalaprahitasauratamantraśauṇḍaiḥ|patnyastu ṣoḍaśasahasramanaṅgabāṇair|yasyendriyaṃ vimathituṃ karaṇairna śekuḥ|| 4 ||
+10.61.5,इत्थं रमापतिमवाप्य पतिं स्त्रियस्ता ।ब्रह्मादयोऽपि न विदुः पदवीं यदीयाम् ।भेजुर्मुदाविरतमेधितयानुराग ।हासावलोकनवसङ्गमलालसाद्यम् ॥ ५ ॥,itthaṃ ramāpatimavāpya patiṃ striyastā|brahmādayo'pi na viduḥ padavīṃ yadīyām|bhejurmudāviratamedhitayānurāga|hāsāvalokanavasaṅgamalālasādyam|| 5 ||
+10.61.6,प्रत्युद्गमासनवरार्हणपादशौच ।ताम्बूलविश्रमणवीजनगन्धमाल्यैः ।केशप्रसारशयनस्नपनोपहार्यैः ।दासीशता अपि विभोर्विदधुः स्म दास्यम् ॥ ६ ॥,pratyudgamāsanavarārhaṇapādaśauca|tāmbūlaviśramaṇavījanagandhamālyaiḥ|keśaprasāraśayanasnapanopahāryaiḥ|dāsīśatā api vibhorvidadhuḥ sma dāsyam|| 6 ||
+10.61.7,तासां या दशपुत्राणां कृष्णस्त्रीणां पुरोदिताः ।अष्टौ महिष्यस्तत्पुत्रान्प्रद्युम्नादीन्गृणामि ते ॥ ७ ॥,tāsāṃ yā daśaputrāṇāṃ kṛṣṇastrīṇāṃ puroditāḥ|aṣṭau mahiṣyastatputrānpradyumnādīngṛṇāmi te|| 7 ||
+10.61.8,चारुदेष्णः सुदेष्णश्च चारुदेहश्च वीर्यवान् ।सुचारुश्चारुगुप्तश्च भद्रचारुस्तथापरः ॥ ८ ॥,cārudeṣṇaḥ sudeṣṇaśca cārudehaśca vīryavān|sucāruścāruguptaśca bhadracārustathāparaḥ|| 8 ||
+10.61.9,चारुचन्द्रो विचारुश्च चारुश्च दशमो हरेः ।प्रद्युम्नप्रमुखा जाता रुक्मि��्यां नावमाः पितुः ॥ ९ ॥,cārucandro vicāruśca cāruśca daśamo hareḥ|pradyumnapramukhā jātā rukmiṇyāṃ nāvamāḥ pituḥ|| 9 ||
+10.61.10,भानुः सुभानुः स्वर्भानुः प्रभानुर्भानुमांस्तथा ।चन्द्र भानुर्बृहद्भानुरतिभानुस्तथाष्टमः ॥ १० ॥,bhānuḥ subhānuḥ svarbhānuḥ prabhānurbhānumāṃstathā|candra bhānurbṛhadbhānuratibhānustathāṣṭamaḥ|| 10 ||
+10.61.11,श्रीभानुः प्रतिभानुश्च सत्यभामात्मजा दश ।साम्बः सुमित्रः पुरुजिच्छतजिच्च सहस्रजित् ॥ ११ ॥,śrībhānuḥ pratibhānuśca satyabhāmātmajā daśa|sāmbaḥ sumitraḥ purujicchatajicca sahasrajit|| 11 ||
+10.61.12,विजयश्चित्रकेतुश्च वसुमान्द्रविडः क्रतुः ।जाम्बवत्याः सुता ह्येते साम्बाद्याः पितृसम्मताः ॥ १२ ॥,vijayaścitraketuśca vasumāndraviḍaḥ kratuḥ|jāmbavatyāḥ sutā hyete sāmbādyāḥ pitṛsammatāḥ|| 12 ||
+10.61.13,वीरश्चन्द्रो ऽश्वसेनश्च चित्रगुर्वेगवान्वृषः ।आमः शङ्कुर्वसुः श्रीमान्कुन्तिर्नाग्नजितेः सुताः ॥ १३ ॥,vīraścandro 'śvasenaśca citragurvegavānvṛṣaḥ|āmaḥ śaṅkurvasuḥ śrīmānkuntirnāgnajiteḥ sutāḥ|| 13 ||
+10.61.14,श्रुतः कविर्वृषो वीरः सुबाहुर्भद्र एकलः ।शान्तिर्दर्शः पूर्णमासः कालिन्द्याः सोमकोऽवरः ॥ १४ ॥,śrutaḥ kavirvṛṣo vīraḥ subāhurbhadra ekalaḥ|śāntirdarśaḥ pūrṇamāsaḥ kālindyāḥ somako'varaḥ|| 14 ||
+10.61.15,प्रघोषो गात्रवान्सिंहो बलः प्रबल ऊर्ध्वगः ।माद्र्याः पुत्रा महाशक्तिः सह ओजोऽपराजितः ॥ १५ ॥,praghoṣo gātravānsiṃho balaḥ prabala ūrdhvagaḥ|mādryāḥ putrā mahāśaktiḥ saha ojo'parājitaḥ|| 15 ||
+10.61.16,वृको हर्षोऽनिलो गृध्रो वर्धनोऽन्नाद एव च ।महाशः पावनो वह्निर्मित्रविन्दात्मजाः क्षुधिः ॥ १६ ॥,vṛko harṣo'nilo gṛdhro vardhano'nnāda eva ca|mahāśaḥ pāvano vahnirmitravindātmajāḥ kṣudhiḥ|| 16 ||
+10.61.17,सङ्ग्रामजिद्बृहत्सेनः शूरः प्रहरणोऽरिजित् ।जयः सुभद्रो भद्राया वाम आयुश्च सत्यकः ॥ १७ ॥,saṅgrāmajidbṛhatsenaḥ śūraḥ praharaṇo'rijit|jayaḥ subhadro bhadrāyā vāma āyuśca satyakaḥ|| 17 ||
+10.61.18,दीप्तिमांस्ताम्रतप्ताद्या रोहिण्यास्तनया हरेः ।प्रद्युम्नाच्चानिरुद्धोऽभूद्रुक्मवत्यां महाबलः ।पुत्र्यां तु रुक्मिणो राजन्नाम्ना भोजकटे पुरे ॥ १८ ॥,dīptimāṃstāmrataptādyā rohiṇyāstanayā hareḥ|pradyumnāccāniruddho'bhūdrukmavatyāṃ mahābalaḥ|putryāṃ tu rukmiṇo rājannāmnā bhojakaṭe pure|| 18 ||
+10.61.19,एतेषां पुत्रपौत्राश्च बभूवुः कोटिशो नृप ।मातरः कृष्णजातीनां सहस्राणि च षोडश ॥ १९ ॥,eteṣāṃ putrapautrāśca babhūvuḥ koṭiśo nṛpa|mātaraḥ kṛṣṇajātīnāṃ sahasrāṇi ca ṣoḍaśa|| 19 ||
+10.61.20,श्रीराजोवाच ।कथं रुक्म्यरिपुत्राय प्रादाद्दुहितरं युधि ।कृष्णेन परिभूतस्तं हन्तुं रन्ध्रं प्रतीक्षते ।एतदाख्याहि मे विद्वन्द्विषोर्वैवाहिकं मिथः ॥ २० ॥,śrīrājovāca|kathaṃ rukmyariputrāya prādādduhitaraṃ yudhi|kṛṣṇena paribhūtastaṃ hantuṃ randhraṃ pratīkṣate|etadākhyāhi me vidvandviṣorvaivāhikaṃ mithaḥ|| 20 ||
+10.61.21,अनागतमतीतं च वर्तमानमतीन्द्रियम् ।विप्रकृष्टं व्यवहितं सम्यक्पश्यन्���ि योगिनः ॥ २१ ॥,anāgatamatītaṃ ca vartamānamatīndriyam|viprakṛṣṭaṃ vyavahitaṃ samyakpaśyanti yoginaḥ|| 21 ||
+10.61.22,श्रीशुक उवाच ।वृतः स्वयंवरे साक्षादनङ्गोऽङ्गयुतस्तया ।राज्ञः समेतान्निर्जित्य जहारैकरथो युधि ॥ २२ ॥,śrīśuka uvāca|vṛtaḥ svayaṃvare sākṣādanaṅgo'ṅgayutastayā|rājñaḥ sametānnirjitya jahāraikaratho yudhi|| 22 ||
+10.61.23,यद्यप्यनुस्मरन्वैरं रुक्मी कृष्णावमानितः ।व्यतरद्भागिनेयाय सुतां कुर्वन्स्वसुः प्रियम् ॥ २३ ॥,yadyapyanusmaranvairaṃ rukmī kṛṣṇāvamānitaḥ|vyataradbhāgineyāya sutāṃ kurvansvasuḥ priyam|| 23 ||
+10.61.24,रुक्मिण्यास्तनयां राजन्कृतवर्मसुतो बली ।उपयेमे विशालाक्षीं कन्यां चारुमतीं किल ॥ २४ ॥,rukmiṇyāstanayāṃ rājankṛtavarmasuto balī|upayeme viśālākṣīṃ kanyāṃ cārumatīṃ kila|| 24 ||
+10.61.25,दौहित्रायानिरुद्धाय पौत्रीं रुक्म्याददाद्धरेः ।रोचनां बद्धवैरोऽपि स्वसुः प्रियचिकीर्षया ।जानन्नधर्मं तद्यौनं स्नेहपाशानुबन्धनः ॥ २५ ॥,dauhitrāyāniruddhāya pautrīṃ rukmyādadāddhareḥ|rocanāṃ baddhavairo'pi svasuḥ priyacikīrṣayā|jānannadharmaṃ tadyaunaṃ snehapāśānubandhanaḥ|| 25 ||
+10.61.26,तस्मिन्नभ्युदये राजन्रुक्मिणी रामकेशवौ ।पुरं भोजकटं जग्मुः साम्बप्रद्युम्नकादयः ॥ २६ ॥,tasminnabhyudaye rājanrukmiṇī rāmakeśavau|puraṃ bhojakaṭaṃ jagmuḥ sāmbapradyumnakādayaḥ|| 26 ||
+10.61.27,तस्मिन्निवृत्त उद्वाहे कालिङ्गप्रमुखा नृपाः ।दृप्तास्ते रुक्मिणं प्रोचुर्बलमक्षैर्विनिर्जय ॥ २७ ॥,tasminnivṛtta udvāhe kāliṅgapramukhā nṛpāḥ|dṛptāste rukmiṇaṃ procurbalamakṣairvinirjaya|| 27 ||
+10.61.28,अनक्षज्ञो ह्ययं राजन्नपि तद्व्यसनं महत् ।इत्युक्तो बलमाहूय तेनाक्षैर्रुक्म्यदीव्यत ॥ २८ ॥,anakṣajño hyayaṃ rājannapi tadvyasanaṃ mahat|ityukto balamāhūya tenākṣairrukmyadīvyata|| 28 ||
+10.61.29,शतं सहस्रमयुतं रामस्तत्राददे पणम् ।तं तु रुक्म्यजयत्तत्र कालिङ्गः प्राहसद्बलम् ।दन्तान्सन्दर्शयन्नुच्चैर्नामृष्यत्तद्धलायुधः ॥ २९ ॥,śataṃ sahasramayutaṃ rāmastatrādade paṇam|taṃ tu rukmyajayattatra kāliṅgaḥ prāhasadbalam|dantānsandarśayannuccairnāmṛṣyattaddhalāyudhaḥ|| 29 ||
+10.61.30,ततो लक्षं रुक्म्यगृह्णाद्ग्लहं तत्राजयद्बलः ।जितवानहमित्याह रुक्मी कैतवमाश्रितः ॥ ३० ॥,tato lakṣaṃ rukmyagṛhṇādglahaṃ tatrājayadbalaḥ|jitavānahamityāha rukmī kaitavamāśritaḥ|| 30 ||
+10.61.31,मन्युना क्षुभितः श्रीमान्समुद्र इव पर्वणि ।जात्यारुणाक्षोऽतिरुषा न्यर्बुदं ग्लहमाददे ॥ ३१ ॥,manyunā kṣubhitaḥ śrīmānsamudra iva parvaṇi|jātyāruṇākṣo'tiruṣā nyarbudaṃ glahamādade|| 31 ||
+10.61.32,तं चापि जितवान्रामो धर्मेण छलमाश्रितः ।रुक्मी जितं मयात्रेमे वदन्तु प्राश्निका इति ॥ ३२ ॥,taṃ cāpi jitavānrāmo dharmeṇa chalamāśritaḥ|rukmī jitaṃ mayātreme vadantu prāśnikā iti|| 32 ||
+10.61.33,तदाब्रवीन्नभोवाणी बलेनैव जितो ग्लहः ।धर्मतो वचनेनैव रुक्मी वदति वै मृषा ॥ ३३ ॥,tadābravīnnabhovāṇī balenaiva jito glahaḥ|dharmato vacanenaiva rukmī vadati vai mṛṣā|| 33 ||
+10.61.34,तामनादृत्य वैदर्भो दुष्टराजन्य��ोदितः ।सङ्कर्षणं परिहसन्बभाषे कालचोदितः ॥ ३४ ॥,tāmanādṛtya vaidarbho duṣṭarājanyacoditaḥ|saṅkarṣaṇaṃ parihasanbabhāṣe kālacoditaḥ|| 34 ||
+10.61.35,नैवाक्षकोविदा यूयं गोपाला वनगोचराः ।अक्षैर्दीव्यन्ति राजानो बाणैश्च न भवादृशाः ॥ ३५ ॥,naivākṣakovidā yūyaṃ gopālā vanagocarāḥ|akṣairdīvyanti rājāno bāṇaiśca na bhavādṛśāḥ|| 35 ||
+10.61.36,रुक्मिणैवमधिक्षिप्तो राजभिश्चोपहासितः ।क्रुद्धः परिघमुद्यम्य जघ्ने तं नृम्णसंसदि ॥ ३६ ॥,rukmiṇaivamadhikṣipto rājabhiścopahāsitaḥ|kruddhaḥ parighamudyamya jaghne taṃ nṛmṇasaṃsadi|| 36 ||
+10.61.37,कलिङ्गराजं तरसा गृहीत्वा दशमे पदे ।दन्तानपातयत्क्रुद्धो योऽहसद्विवृतैर्द्विजैः ॥ ३७ ॥,kaliṅgarājaṃ tarasā gṛhītvā daśame pade|dantānapātayatkruddho yo'hasadvivṛtairdvijaiḥ|| 37 ||
+10.61.38,अन्ये निर्भिन्नबाहूरु शिरसो रुधिरोक्षिताः ।राजानो दुद्रवुर्भीता बलेन परिघार्दिताः ॥ ३८ ॥,anye nirbhinnabāhūru śiraso rudhirokṣitāḥ|rājāno dudravurbhītā balena parighārditāḥ|| 38 ||
+10.61.39,निहते रुक्मिणि श्याले नाब्रवीत्साध्वसाधु वा ।रक्मिणीबलयो राजन्स्नेहभङ्गभयाद्धरिः ॥ ३९ ॥,nihate rukmiṇi śyāle nābravītsādhvasādhu vā|rakmiṇībalayo rājansnehabhaṅgabhayāddhariḥ|| 39 ||
+10.61.40,ततोऽनिरुद्धं सह सूर्यया वरं रथं समारोप्य ययुः कुशस्थलीम् ।रामादयो भोजकटाद्दशार्हाः सिद्धाखिलार्था मधुसूदनाश्रयाः ॥ ४० ॥,tato'niruddhaṃ saha sūryayā varaṃ rathaṃ samāropya yayuḥ kuśasthalīm|rāmādayo bhojakaṭāddaśārhāḥ siddhākhilārthā madhusūdanāśrayāḥ|| 40 ||
+10.62.1,ऊषाअनिरुद्ध समागमः अनिरुद्धस्य बंधनं च ।श्रीराजोवाच ।बाणस्य तनयां ऊषां उपयेमे यदूत्तमः ।तत्र युद्धमभूद् घोरं हरिशङ्करयोर्महत् ।एतत्सर्वं महायोगिन् समाख्यातुं त्वमर्हसि ॥ १ ॥,ūṣāaniruddha samāgamaḥ aniruddhasya baṃdhanaṃ ca|śrīrājovāca|bāṇasya tanayāṃ ūṣāṃ upayeme yadūttamaḥ|tatra yuddhamabhūd ghoraṃ hariśaṅkarayormahat|etatsarvaṃ mahāyogin samākhyātuṃ tvamarhasi|| 1 ||
+10.62.2,श्रीशुक उवाच ।बाणः पुत्रशतज्येष्ठो बलेरासीन् महात्मनः ।येन वामनरूपाय हरयेऽदायि मेदिनी ॥ २ ॥,śrīśuka uvāca|bāṇaḥ putraśatajyeṣṭho balerāsīn mahātmanaḥ|yena vāmanarūpāya haraye'dāyi medinī|| 2 ||
+10.62.3,तस्यौरसः सुतो बानः शिवभक्तिरतः सदा ।मान्यो वदान्यो धीमांश्च सत्यसन्धो दृढव्रतः ॥ ३ ॥,tasyaurasaḥ suto bānaḥ śivabhaktirataḥ sadā|mānyo vadānyo dhīmāṃśca satyasandho dṛḍhavrataḥ|| 3 ||
+10.62.4,शोणिताख्ये पुरे रम्ये स राज्यं अकरोत्पुरा ।तस्य शम्भोः प्रसादेन किङ्करा इव तेऽमराः ।सहस्रबाहुर्वाद्येन ताण्डवेऽतोषयन्मृडम् ॥ ४ ॥,śoṇitākhye pure ramye sa rājyaṃ akarotpurā|tasya śambhoḥ prasādena kiṅkarā iva te'marāḥ|sahasrabāhurvādyena tāṇḍave'toṣayanmṛḍam|| 4 ||
+10.62.5,भगवान् सर्वभूतेशः शरण्यो भक्तवत्सलः ।वरेण छन्दयामास स तं वव्रे पुराधिपम् ॥ ५ ॥,bhagavān sarvabhūteśaḥ śaraṇyo bhaktavatsalaḥ|vareṇa chandayāmāsa sa taṃ vavre purādhipam|| 5 ||
+10.62.6,स एकदाऽह गिरिशं पार्श्वस्थं वीर्यदुर्मदः ।किरीटेनार्कवर्णेन संस्पृशन् तत्पदाम्बुजम् ॥ ६ ॥,sa ekadā'ha giriśaṃ pārśvasthaṃ vīryadurmadaḥ|kirīṭenārkavarṇena saṃspṛśan tatpadāmbujam|| 6 ||
+10.62.7,नमस्ये त्वां महादेव लोकानां गुरुमीश्वरम् ।पुंसां अपूर्णकामानां कामपूरामराङ्घ्रिपम् ॥ ७ ॥,namasye tvāṃ mahādeva lokānāṃ gurumīśvaram|puṃsāṃ apūrṇakāmānāṃ kāmapūrāmarāṅghripam|| 7 ||
+10.62.8,दोःसहस्रं त्वया दत्तं परं भाराय मेऽभवत् ।त्रिलोक्यां प्रतियोद्धारं न लभे त्वदृते समम् ॥ ८ ॥,doḥsahasraṃ tvayā dattaṃ paraṃ bhārāya me'bhavat|trilokyāṃ pratiyoddhāraṃ na labhe tvadṛte samam|| 8 ||
+10.62.9,कण्डूत्या निभृतैर्दोर्भिः युयुत्सुर्दिग्गजानहम् ।आद्यायां चूर्णयन्नद्रीन् भीतास्तेऽपि प्रदुद्रुवुः ॥ ९ ॥,kaṇḍūtyā nibhṛtairdorbhiḥ yuyutsurdiggajānaham|ādyāyāṃ cūrṇayannadrīn bhītāste'pi pradudruvuḥ|| 9 ||
+10.62.10,तत् श्रुत्वा भगवान् क्रुद्धः केतुस्ते भज्यते यदा ।त्वद्दर्पघ्नं भवेन्मूढ संयुगं मत्समेन ते ॥ १० ॥,tat śrutvā bhagavān kruddhaḥ ketuste bhajyate yadā|tvaddarpaghnaṃ bhavenmūḍha saṃyugaṃ matsamena te|| 10 ||
+10.62.11,इत्युक्तः कुमतिर्हृष्टः स्वगृहं प्राविशन्नृप ।प्रतीक्षन् गिरिशादेशं स्ववीर्यनशनं कुधीः ॥ ११ ॥,ityuktaḥ kumatirhṛṣṭaḥ svagṛhaṃ prāviśannṛpa|pratīkṣan giriśādeśaṃ svavīryanaśanaṃ kudhīḥ|| 11 ||
+10.62.12,तस्योषा नाम दुहिता स्वप्ने प्राद्युम्निना रतिम् ।कन्यालभत कान्तेन प्राग् अदृष्टश्रुतेन सा ॥ १२ ॥,tasyoṣā nāma duhitā svapne prādyumninā ratim|kanyālabhata kāntena prāg adṛṣṭaśrutena sā|| 12 ||
+10.62.13,सा तत्र तमपश्यन्ती क्वासि कान्तेति वादिनी ।सखीनां मध्य उत्तस्थौ विह्वला व्रीडिता भृशम् ॥ १३ ॥,sā tatra tamapaśyantī kvāsi kānteti vādinī|sakhīnāṃ madhya uttasthau vihvalā vrīḍitā bhṛśam|| 13 ||
+10.62.14,बाणस्य मंत्री कुम्भाण्डः चित्रलेखा च तत्सुता ।सख्यपृच्छत् सखीं ऊषां कौतूहलसमन्विता ॥ १४ ॥,bāṇasya maṃtrī kumbhāṇḍaḥ citralekhā ca tatsutā|sakhyapṛcchat sakhīṃ ūṣāṃ kautūhalasamanvitā|| 14 ||
+10.62.15,कं त्वं मृगयसे सुभ्रु कीदृशस्ते मनोरथः ।हस्तग्राहं न तेऽद्यापि राजपुत्र्युपलक्षये ॥ १५ ॥,kaṃ tvaṃ mṛgayase subhru kīdṛśaste manorathaḥ|hastagrāhaṃ na te'dyāpi rājaputryupalakṣaye|| 15 ||
+10.62.16,दृष्टः कश्चिन्नरः स्वप्ने श्यामः कमललोचनः ।पीतवासा बृहद् बाहुः योषितां हृदयंगमः ॥ १६ ॥,dṛṣṭaḥ kaścinnaraḥ svapne śyāmaḥ kamalalocanaḥ|pītavāsā bṛhad bāhuḥ yoṣitāṃ hṛdayaṃgamaḥ|| 16 ||
+10.62.17,तमहं मृगये कान्तं पाययित्वाधरं मधु ।क्वापि यातः स्पृहयतीं क्षिप्त्वा मां वृजिनार्णवे ॥ १७ ॥,tamahaṃ mṛgaye kāntaṃ pāyayitvādharaṃ madhu|kvāpi yātaḥ spṛhayatīṃ kṣiptvā māṃ vṛjinārṇave|| 17 ||
+10.62.18,चित्रलेखोवाच ।व्यसनं तेऽपकर्षामि त्रिलोक्यां यदि भाव्यते ।तं आनेष्ये वरं यस्ते मनोहर्ता तमादिश ॥ १८ ॥,citralekhovāca|vyasanaṃ te'pakarṣāmi trilokyāṃ yadi bhāvyate|taṃ āneṣye varaṃ yaste manohartā tamādiśa|| 18 ||
+10.62.19,इत्युक्त्वा देवगन्धर्व सिद्धचारणपन्नगान् ।दैत्यविद्याधरान् यक्षान् मनुजांश्च यथालिखत् ॥ १९ ॥,ityuktvā devagandharva siddhacāraṇapannagān|daityavidyādharān yakṣān manujāṃśca yathālikhat|| 19 ||
+10.62.20,मनुजेषु च सा वृष्नीन् शूरं आनकदुन्दुभिम् ।व्यलिखद् रामकृष्णौ च प्रद्युम्नं वीक्ष्य लज्जिता ॥ २० ॥,manujeṣu ca sā vṛṣnīn śūraṃ ānakadundubhim|vyalikhad rāmakṛṣṇau ca pradyumnaṃ vīkṣya lajjitā|| 20 ||
+10.62.21,अनिरुद्धं विलिखितं वीक्ष्योषावाङ्मुखी ह्रिया ।सोऽसावसाविति प्राह स्मयमाना महीपते ॥ २१ ॥,aniruddhaṃ vilikhitaṃ vīkṣyoṣāvāṅmukhī hriyā|so'sāvasāviti prāha smayamānā mahīpate|| 21 ||
+10.62.22,चित्रलेखा तमाज्ञाय पौत्रं कृष्णस्य योगिनी ।ययौ विहायसा राजन् द्वारकां कृष्णपालिताम् ॥ २२ ॥,citralekhā tamājñāya pautraṃ kṛṣṇasya yoginī|yayau vihāyasā rājan dvārakāṃ kṛṣṇapālitām|| 22 ||
+10.62.23,तत्र सुप्तं सुपर्यङ्के प्राद्युम्निं योगमास्थिता ।गृहीत्वा शोणितपुरं सख्यै प्रियमदर्शयत् ॥ २३ ॥,tatra suptaṃ suparyaṅke prādyumniṃ yogamāsthitā|gṛhītvā śoṇitapuraṃ sakhyai priyamadarśayat|| 23 ||
+10.62.24,सा च तं सुन्दरवरं विलोक्य मुदितानना ।दुष्प्रेक्ष्ये स्वगृहे पुम्भी रेमे प्राद्युम्निना समम् ॥ २४ ॥,sā ca taṃ sundaravaraṃ vilokya muditānanā|duṣprekṣye svagṛhe pumbhī reme prādyumninā samam|| 24 ||
+10.62.25,परार्ध्यवासःस्रग्गन्ध धूपदीपासनादिभिः ।पानभोजन भक्ष्यैश्च वाक्यैः शुश्रूषणार्चितः ॥ २५ ॥,parārdhyavāsaḥsraggandha dhūpadīpāsanādibhiḥ|pānabhojana bhakṣyaiśca vākyaiḥ śuśrūṣaṇārcitaḥ|| 25 ||
+10.62.26,गूढः कन्यापुरे शश्वत् प्रवृद्धस्नेहया तया ।नाहर्गणान् स बुबुधे ऊषयापहृतेन्द्रियः ॥ २६ ॥,gūḍhaḥ kanyāpure śaśvat pravṛddhasnehayā tayā|nāhargaṇān sa bubudhe ūṣayāpahṛtendriyaḥ|| 26 ||
+10.62.27,तां तथा यदुवीरेण भुज्यमानां हतव्रताम् ।हेतुभिर्लक्षयाञ्चक्रुः आप्रीतां दुरवच्छदैः ॥ २७ ॥,tāṃ tathā yaduvīreṇa bhujyamānāṃ hatavratām|hetubhirlakṣayāñcakruḥ āprītāṃ duravacchadaiḥ|| 27 ||
+10.62.28,भटा आवेदयाञ्चक्रू राजंस्ते दुहितुर्वयम् ।विचेष्टितं लक्षयाम कन्यायाः कुलदूषणम् ॥ २८ ॥,bhaṭā āvedayāñcakrū rājaṃste duhiturvayam|viceṣṭitaṃ lakṣayāma kanyāyāḥ kuladūṣaṇam|| 28 ||
+10.62.29,अनपायिभिरस्माभिः गुप्तायाश्च गृहे प्रभो ।कन्याया दूषणं पुम्भिः दुष्प्रेक्ष्याया न विद्महे ॥ २९ ॥,anapāyibhirasmābhiḥ guptāyāśca gṛhe prabho|kanyāyā dūṣaṇaṃ pumbhiḥ duṣprekṣyāyā na vidmahe|| 29 ||
+10.62.30,ततः प्रव्यथितो बाणो दुहितुः श्रुतदूषणः ।त्वरितः कन्यकागारं प्राप्तोऽद्राक्षीद् यदूद्वहम् ॥ ३० ॥,tataḥ pravyathito bāṇo duhituḥ śrutadūṣaṇaḥ|tvaritaḥ kanyakāgāraṃ prāpto'drākṣīd yadūdvaham|| 30 ||
+10.62.31,कामात्मजं तं भुवनैकसुन्दरं ।श्यामं पिशङ्गाम्बरमम्बुजेक्षणम् ।बृहद्भुजं कुण्डलकुन्तलत्विषा ।स्मितावलोकेन च मण्डिताननम् ॥ ३१ ॥,kāmātmajaṃ taṃ bhuvanaikasundaraṃ|śyāmaṃ piśaṅgāmbaramambujekṣaṇam|bṛhadbhujaṃ kuṇḍalakuntalatviṣā|smitāvalokena ca maṇḍitānanam|| 31 ||
+10.62.32,दीव्यन्तमक्षैः प्रिययाभिनृम्णया ।तदङ्गसङ्गस्तनकुङ्कुमस्रजम् ।बाह��वोर्दधानं मधुमल्लिकाश्रितां ।तस्याग्र आसीनमवेक्ष्य विस्मितः ॥ ३२ ॥,dīvyantamakṣaiḥ priyayābhinṛmṇayā|tadaṅgasaṅgastanakuṅkumasrajam|bāhvordadhānaṃ madhumallikāśritāṃ|tasyāgra āsīnamavekṣya vismitaḥ|| 32 ||
+10.62.33,स तं प्रविष्टं वृतमाततायिभिः ।भटैरनीकैरवलोक्य माधवः ।उद्यम्य मौर्वं परिघं व्यवस्थितो ।यथान्तको दण्डधरो जिघांसया ॥ ३३ ॥,sa taṃ praviṣṭaṃ vṛtamātatāyibhiḥ|bhaṭairanīkairavalokya mādhavaḥ|udyamya maurvaṃ parighaṃ vyavasthito|yathāntako daṇḍadharo jighāṃsayā|| 33 ||
+10.62.34,जिघृक्षया तान् परितः प्रसर्पतः ।शुनो यथा शूकरयूथपोऽहनत् ।ते हन्यमाना भवनाद् विनिर्गता ।निर्भिन्नमूर्धोरुभुजाः प्रदुद्रुवुः ॥ ३४ ॥,jighṛkṣayā tān paritaḥ prasarpataḥ|śuno yathā śūkarayūthapo'hanat|te hanyamānā bhavanād vinirgatā|nirbhinnamūrdhorubhujāḥ pradudruvuḥ|| 34 ||
+10.62.35,तं नागपाशैर्बलिनन्दनो बली ।घ्नन्तं स्वसैन्यं कुपितो बबन्ध ह ।ऊषा भृशं शोकविषादविह्वला ।बद्धं निशम्याश्रुकलाक्ष्यरौदिषीत् ॥ ३५ ॥,taṃ nāgapāśairbalinandano balī|ghnantaṃ svasainyaṃ kupito babandha ha|ūṣā bhṛśaṃ śokaviṣādavihvalā|baddhaṃ niśamyāśrukalākṣyaraudiṣīt|| 35 ||
+10.62.62,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।अनिरुद्धबन्धो नाम द्विषष्टितमोऽध्यायः ॥ ६२ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|aniruddhabandho nāma dviṣaṣṭitamo'dhyāyaḥ|| 62 ||
+10.63.1,श्रीकृष्णबाणासुरसंग्रामः तत्र माहेश्वरज्वरेण ।माहेश्वरेण च कृता भगवत् स्तुतिः ।श्रीशुक उवाच ।अपश्यतां चानिरुद्धं तद्बन्धूनां च भारत ।चत्वारो वार्षिका मासा व्यतीयुरनुशोचताम् ॥ १ ॥,śrīkṛṣṇabāṇāsurasaṃgrāmaḥ tatra māheśvarajvareṇa|māheśvareṇa ca kṛtā bhagavat stutiḥ|śrīśuka uvāca|apaśyatāṃ cāniruddhaṃ tadbandhūnāṃ ca bhārata|catvāro vārṣikā māsā vyatīyuranuśocatām|| 1 ||
+10.63.2,नारदात् तदुपाकर्ण्य वार्तां बद्धस्य कर्म च ।प्रययुः शोणितपुरं वृष्णयः कृष्णदैवताः ॥ २ ॥,nāradāt tadupākarṇya vārtāṃ baddhasya karma ca|prayayuḥ śoṇitapuraṃ vṛṣṇayaḥ kṛṣṇadaivatāḥ|| 2 ||
+10.63.3,प्रद्युम्नो युयुधानश्च गदः साम्बोऽथ सारणः ।नन्दोपनन्दभद्राद्या रामकृष्णानुवर्तिनः ॥ ३ ॥,pradyumno yuyudhānaśca gadaḥ sāmbo'tha sāraṇaḥ|nandopanandabhadrādyā rāmakṛṣṇānuvartinaḥ|| 3 ||
+10.63.4,अक्षौहिणीभिर्द्वादशभिः समेताः सर्वतो दिशम् ।रुरुधुर्बाणनगरं समन्तात् सात्वतर्षभाः ॥ ४ ॥,akṣauhiṇībhirdvādaśabhiḥ sametāḥ sarvato diśam|rurudhurbāṇanagaraṃ samantāt sātvatarṣabhāḥ|| 4 ||
+10.63.5,भज्यमानपुरोद्यान प्राकाराट्टालगोपुरम् ।प्रेक्षमाणो रुषाविष्टः तुल्यसैन्योऽभिनिर्ययौ ॥ ५ ॥,bhajyamānapurodyāna prākārāṭṭālagopuram|prekṣamāṇo ruṣāviṣṭaḥ tulyasainyo'bhiniryayau|| 5 ||
+10.63.6,बाणार्थे भगवान् रुद्रः ससुतः प्रमथैर्वृतः ।आरुह्य नन्दिवृषभं युयुधे रामकृष्णयोः ॥ ६ ॥,bāṇārthe bhagavān rudraḥ sasutaḥ pramathairvṛtaḥ|āruhya nandivṛṣabhaṃ yuyudhe rāmakṛṣṇayoḥ|| 6 ||
+10.63.7,आसीत् सुतुमुलं युद्धं अद्भुतं रोमहर्षणम् ।कृष्णशङ्करयो राजन् प्रद्युम्नगुहयोरपि ॥ ७ ॥,āsīt sutumulaṃ yuddhaṃ adbhutaṃ romaharṣaṇam|kṛṣṇaśaṅkarayo rājan pradyumnaguhayorapi|| 7 ||
+10.63.8,कुम्भाण्डकूपकर्णाभ्यां बलेन सह संयुगः ।साम्बस्य बाणपुत्रेण बाणेन सह सात्यकेः ॥ ८ ॥,kumbhāṇḍakūpakarṇābhyāṃ balena saha saṃyugaḥ|sāmbasya bāṇaputreṇa bāṇena saha sātyakeḥ|| 8 ||
+10.63.9,ब्रह्मादयः सुराधीशा मुनयः सिद्धचारणाः ।गन्धर्वाप्सरसो यक्षा विमानैर्द्रष्टुमागमन् ॥ ९ ॥,brahmādayaḥ surādhīśā munayaḥ siddhacāraṇāḥ|gandharvāpsaraso yakṣā vimānairdraṣṭumāgaman|| 9 ||
+10.63.10,शङ्करानुचरान् शौरिः भूतप्रमथगुह्यकान् ।डाकिनीर्यातुधानांश्च वेतालान् सविनायकान् ॥ १० ॥,śaṅkarānucarān śauriḥ bhūtapramathaguhyakān|ḍākinīryātudhānāṃśca vetālān savināyakān|| 10 ||
+10.63.11,प्रेतमातृपिशाचांश्च कुष्माण्डान् ब्रह्मराक्षसान् ।द्रावयामास तीक्ष्णाग्रैः शरैः शार्ङ्गधनुश्च्युतैः ॥ ११ ॥,pretamātṛpiśācāṃśca kuṣmāṇḍān brahmarākṣasān|drāvayāmāsa tīkṣṇāgraiḥ śaraiḥ śārṅgadhanuścyutaiḥ|| 11 ||
+10.63.12,पृथग्विधानि प्रायुङ्क्त पिणाक्यस्त्राणि शाङ्र्गिणे ।प्रत्यस्त्रैः शमयामास शार्ङ्गपाणिरविस्मितः ॥ १२ ॥,pṛthagvidhāni prāyuṅkta piṇākyastrāṇi śāṅrgiṇe|pratyastraiḥ śamayāmāsa śārṅgapāṇiravismitaḥ|| 12 ||
+10.63.13,ब्रह्मास्त्रस्य च ब्रह्मास्त्रं वायव्यस्य च पार्वतम् ।आग्नेयस्य च पार्जन्यं नैजं पाशुपतस्य च ॥ १३ ॥,brahmāstrasya ca brahmāstraṃ vāyavyasya ca pārvatam|āgneyasya ca pārjanyaṃ naijaṃ pāśupatasya ca|| 13 ||
+10.63.14,मोहयित्वा तु गिरिशं जृम्भणास्त्रेण जृम्भितम् ।बाणस्य पृतनां शौरिः जघानासिगदेषुभिः ॥ १४ ॥,mohayitvā tu giriśaṃ jṛmbhaṇāstreṇa jṛmbhitam|bāṇasya pṛtanāṃ śauriḥ jaghānāsigadeṣubhiḥ|| 14 ||
+10.63.15,स्कन्दः प्रद्युम्नबाणौघैः अर्द्यमानः समन्ततः ।असृग् विमुञ्चन् गात्रेभ्यः शिखिनापक्रमद् रणात् ॥ १५ ॥,skandaḥ pradyumnabāṇaughaiḥ ardyamānaḥ samantataḥ|asṛg vimuñcan gātrebhyaḥ śikhināpakramad raṇāt|| 15 ||
+10.63.16,कुम्भाण्डः कूपकर्णश्च पेततुर्मुषलार्दितौ ।दुद्रुवुस्तदनीकनि हतनाथानि सर्वतः ॥ १६ ॥,kumbhāṇḍaḥ kūpakarṇaśca petaturmuṣalārditau|dudruvustadanīkani hatanāthāni sarvataḥ|| 16 ||
+10.63.17,विशीर्यमाणं स्वबलं दृष्ट्वा बाणोऽत्यमर्षणः ।कृष्णं अभ्यद्रवत् संख्ये रथी हित्वैव सात्यकिम् ॥ १७ ॥,viśīryamāṇaṃ svabalaṃ dṛṣṭvā bāṇo'tyamarṣaṇaḥ|kṛṣṇaṃ abhyadravat saṃkhye rathī hitvaiva sātyakim|| 17 ||
+10.63.18,धनूंष्याकृष्य युगपद् बाणः पञ्चशतानि वै ।एकैकस्मिन् शरौ द्वौ द्वौ सन्दधे रणदुर्मदः ॥ १८ ॥,dhanūṃṣyākṛṣya yugapad bāṇaḥ pañcaśatāni vai|ekaikasmin śarau dvau dvau sandadhe raṇadurmadaḥ|| 18 ||
+10.63.19,तानि चिच्छेद भगवान् धनूंसि युगपद्धरिः ।सारथिं रथमश्वांश्च हत्वा शङ्खमपूरयत् ॥ १९ ॥,tāni ciccheda bhagavān dhanūṃsi yugapaddhariḥ|sārathiṃ rathamaśvāṃśca hatvā śaṅkhamapūrayat|| 19 ||
+10.63.20,तन्माता कोटरा नाम नग्ना मक्तशिरो���ुहा ।पुरोऽवतस्थे कृष्णस्य पुत्रप्राणरिरक्षया ॥ २० ॥,tanmātā koṭarā nāma nagnā maktaśiroruhā|puro'vatasthe kṛṣṇasya putraprāṇarirakṣayā|| 20 ||
+10.63.21,ततस्तिर्यङ्मुखो नग्नां अनिरीक्षन् गदाग्रजः ।बाणश्च तावद् विरथः छिन्नधन्वाविशत् पुरम् ॥ २१ ॥,tatastiryaṅmukho nagnāṃ anirīkṣan gadāgrajaḥ|bāṇaśca tāvad virathaḥ chinnadhanvāviśat puram|| 21 ||
+10.63.22,विद्राविते भूतगणे ज्वरस्तु त्रीशिरास्त्रिपात् ।अभ्यधावत दाशार्हं दहन्निव दिशो दश ॥ २२ ॥,vidrāvite bhūtagaṇe jvarastu trīśirāstripāt|abhyadhāvata dāśārhaṃ dahanniva diśo daśa|| 22 ||
+10.63.23,अथ नारायणः देवः तं दृष्ट्वा व्यसृजज्ज्वरम् ।माहेश्वरो वैष्णवश्च युयुधाते ज्वरावुभौ ॥ २३ ॥,atha nārāyaṇaḥ devaḥ taṃ dṛṣṭvā vyasṛjajjvaram|māheśvaro vaiṣṇavaśca yuyudhāte jvarāvubhau|| 23 ||
+10.63.24,माहेश्वरः समाक्रन्दन् वैष्णवेन बलार्दितः ।अलब्ध्वाभयमन्यत्र भीतो माहेश्वरो ज्वरः ।शरणार्थी हृषीकेशं तुष्टाव प्रयताञ्जलिः ॥ २४ ॥,māheśvaraḥ samākrandan vaiṣṇavena balārditaḥ|alabdhvābhayamanyatra bhīto māheśvaro jvaraḥ|śaraṇārthī hṛṣīkeśaṃ tuṣṭāva prayatāñjaliḥ|| 24 ||
+10.63.25,ज्वर उवाच ।नमामि त्वानन्तशक्तिं परेशं ।सर्वात्मानं केवलं ज्ञप्तिमात्रम् ।विश्वोत्पत्तिस्थानसंरोधहेतुं ।यत्तद् ब्रह्म ब्रह्मलिङ्गं प्रशान्तम् ॥ २५ ॥,jvara uvāca|namāmi tvānantaśaktiṃ pareśaṃ|sarvātmānaṃ kevalaṃ jñaptimātram|viśvotpattisthānasaṃrodhahetuṃ|yattad brahma brahmaliṅgaṃ praśāntam|| 25 ||
+10.63.26,कालो दैवं कर्म जीवः स्वभावो ।द्रव्यं क्षेत्रं प्राण आत्मा विकारः ।तत्सङ्घातो बीजरोहप्रवाहः ।त्वन्मायैषा तन्निषेधं प्रपद्ये ॥ २६ ॥,kālo daivaṃ karma jīvaḥ svabhāvo|dravyaṃ kṣetraṃ prāṇa ātmā vikāraḥ|tatsaṅghāto bījarohapravāhaḥ|tvanmāyaiṣā tanniṣedhaṃ prapadye|| 26 ||
+10.63.27,नानाभावैर्लीलयैवोपपन्नैः ।देवान् साधून् लोकसेतून्बिभर्षि ।हंस्युन्मार्गान् हिंसया वर्तमानान् ।जन्मैतत्ते भारहाराय भूमेः ॥ २७ ॥,nānābhāvairlīlayaivopapannaiḥ|devān sādhūn lokasetūnbibharṣi|haṃsyunmārgān hiṃsayā vartamānān|janmaitatte bhārahārāya bhūmeḥ|| 27 ||
+10.63.28,तप्तोऽहं ते तेजसा दुःसहेन ।शान्तोग्रेणात्युल्बणेन ज्वरेण ।तावत्तापो देहिनां तेऽङ्घ्रिमूलं ।नो सेवेरन् यावदाशानुबद्धाः ॥ २८ ॥,tapto'haṃ te tejasā duḥsahena|śāntogreṇātyulbaṇena jvareṇa|tāvattāpo dehināṃ te'ṅghrimūlaṃ|no severan yāvadāśānubaddhāḥ|| 28 ||
+10.63.29,श्रीभगवानुवाच ।त्रिशिरस्ते प्रसन्नोऽस्मि व्येतु ते मज्ज्वराद्भयम् ।यो नौ स्मरति संवादं तस्य त्वन्न भवेद्भयम् ॥ २९ ॥,śrībhagavānuvāca|triśiraste prasanno'smi vyetu te majjvarādbhayam|yo nau smarati saṃvādaṃ tasya tvanna bhavedbhayam|| 29 ||
+10.63.30,इत्युक्तोऽच्युतमानम्य गतो माहेश्वरो ज्वरः ।बाणस्तु रथमारूढः प्रागाद्योत्स्यञ्जनार्दनम् ॥ ३० ॥,ityukto'cyutamānamya gato māheśvaro jvaraḥ|bāṇastu rathamārūḍhaḥ prāgādyotsyañjanārdanam|| 30 ||
+10.63.31,ततो बाहुसहस्रेण नानायुधधरोऽसुरः ।मुमोच परमक्रुद्धो ब��णांश्चक्रायुधे नृप ॥ ३१ ॥,tato bāhusahasreṇa nānāyudhadharo'suraḥ|mumoca paramakruddho bāṇāṃścakrāyudhe nṛpa|| 31 ||
+10.63.32,तस्यास्यतोऽस्त्राण्यसकृत् चक्रेण क्षुरनेमिना ।चिच्छेद भगवान्बाहून् शाखा इव वनस्पतेः ॥ ३२ ॥,tasyāsyato'strāṇyasakṛt cakreṇa kṣuraneminā|ciccheda bhagavānbāhūn śākhā iva vanaspateḥ|| 32 ||
+10.63.33,बाहुषु छिद्यमानेषु बाणस्य भगवान् भवः ।भक्तानकम्प्युपव्रज्य चक्रायुधमभाषत ॥ ३३ ॥,bāhuṣu chidyamāneṣu bāṇasya bhagavān bhavaḥ|bhaktānakampyupavrajya cakrāyudhamabhāṣata|| 33 ||
+10.63.34,श्रीरुद्र उवाच ।त्वं हि ब्रह्म परं ज्योतिः गूढं ब्रह्मणि वाङ्मये ।यं पश्यन्त्यमलात्मान आकाशमिव केवलम् ॥ ३४ ॥,śrīrudra uvāca|tvaṃ hi brahma paraṃ jyotiḥ gūḍhaṃ brahmaṇi vāṅmaye|yaṃ paśyantyamalātmāna ākāśamiva kevalam|| 34 ||
+10.63.35,नाभिर्नभोऽग्निर्मुखमम्बु रेतो ।द्यौः शीर्षमाशाः श्रुतिरङ्घ्रिरुर्वी ।चन्द्रो मनो यस्य दृगर्क आत्मा ।अहं समुद्रो जठरं भुजेन्द्रः ॥ ३५ ॥,nābhirnabho'gnirmukhamambu reto|dyauḥ śīrṣamāśāḥ śrutiraṅghrirurvī|candro mano yasya dṛgarka ātmā|ahaṃ samudro jaṭharaṃ bhujendraḥ|| 35 ||
+10.63.36,रोमाणि यस्यौषधयोऽम्बुवाहाः ।केशा विरिञ्चो धिषणा विसर्गः ।प्रजापतिर्हृदयं यस्य धर्मः ।स वै भवान् पुरुषो लोककल्पः ॥ ३६ ॥,romāṇi yasyauṣadhayo'mbuvāhāḥ|keśā viriñco dhiṣaṇā visargaḥ|prajāpatirhṛdayaṃ yasya dharmaḥ|sa vai bhavān puruṣo lokakalpaḥ|| 36 ||
+10.63.37,तवावतारोऽयमकुण्ठधामन् ।धर्मस्य गुप्त्यै जगतो हिताय ।वयं च सर्वे भवतानुभाविता ।विभावयामो भुवनानि सप्त ॥ ३७ ॥,tavāvatāro'yamakuṇṭhadhāman|dharmasya guptyai jagato hitāya|vayaṃ ca sarve bhavatānubhāvitā|vibhāvayāmo bhuvanāni sapta|| 37 ||
+10.63.38,त्वमेक आद्यः पुरुषोऽद्वितीयः ।तुर्यः स्वदृग् हेतुरहेतुरीशः ।प्रतीयसेऽथापि यथाविकारं ।स्वमायया सर्वगुणप्रसिद्ध्यै ॥ ३८ ॥,tvameka ādyaḥ puruṣo'dvitīyaḥ|turyaḥ svadṛg heturaheturīśaḥ|pratīyase'thāpi yathāvikāraṃ|svamāyayā sarvaguṇaprasiddhyai|| 38 ||
+10.63.39,यथैव सूर्यः पिहितश्छायया स्वया ।छायां च रूपाणि च सञ्चकास्ति ।एवं गुणेनापिहितो गुणांस्त्वम् ।आत्मप्रदीपो गुणिनश्च भूमन् ॥ ३९ ॥,yathaiva sūryaḥ pihitaśchāyayā svayā|chāyāṃ ca rūpāṇi ca sañcakāsti|evaṃ guṇenāpihito guṇāṃstvam|ātmapradīpo guṇinaśca bhūman|| 39 ||
+10.63.40,यन्मायामोहितधियः पुत्रदारगृहादिषु ।उन्मज्जन्ति निमज्जन्ति प्रसक्ता वृजिनार्णवे ॥ ४० ॥,yanmāyāmohitadhiyaḥ putradāragṛhādiṣu|unmajjanti nimajjanti prasaktā vṛjinārṇave|| 40 ||
+10.63.41,देवदत्तमिमं लब्ध्वा नृलोकमजितेन्द्रियः ।यो नाद्रियेत त्वत्पादौ स शोच्यो ह्यात्मवञ्चकः ॥ ४१ ॥,devadattamimaṃ labdhvā nṛlokamajitendriyaḥ|yo nādriyeta tvatpādau sa śocyo hyātmavañcakaḥ|| 41 ||
+10.63.42,यस्त्वां विसृजते मर्त्य आत्मानं प्रियमीश्वरम् ।विपर्ययेन्द्रियार्थार्थं विषमत्त्यमृतं त्यजन् ॥ ४२ ॥,yastvāṃ visṛjate martya ātmānaṃ priyamīśvaram|viparyayendriyārthārthaṃ viṣamattyamṛtaṃ tyajan|| 42 ||
+10.63.43,अहं ब्रह्माथ विबुधा मुनयश्चामलाशयाः ।��र्वात्मना प्रपन्नास्त्वां आत्मानं प्रेष्ठमीश्वरम् ॥ ४३ ॥,ahaṃ brahmātha vibudhā munayaścāmalāśayāḥ|sarvātmanā prapannāstvāṃ ātmānaṃ preṣṭhamīśvaram|| 43 ||
+10.63.44,तं त्वा जगत्स्थित्युदयान्तहेतुं ।समं प्रशान्तं सुहृदात्मदैवम् ।अनन्यमेकं जगदात्मकेतं ।भवापवर्गाय भजाम देवम् ॥ ४४ ॥,taṃ tvā jagatsthityudayāntahetuṃ|samaṃ praśāntaṃ suhṛdātmadaivam|ananyamekaṃ jagadātmaketaṃ|bhavāpavargāya bhajāma devam|| 44 ||
+10.63.45,अयं ममेष्टो दयितोऽनुवर्ती ।मयाभयं दत्तममुष्य देव ।संपाद्यतां तद्भवतः प्रसादो ।यथा हि ते दैत्यपतौ प्रसादः ॥ ४५ ॥,ayaṃ mameṣṭo dayito'nuvartī|mayābhayaṃ dattamamuṣya deva|saṃpādyatāṃ tadbhavataḥ prasādo|yathā hi te daityapatau prasādaḥ|| 45 ||
+10.63.46,श्रीभगवानुवाच ।यदात्थ भगवन् त्वं नः करवाम प्रियं तव ।भवतो यद्व्यवसितं तन्मे साध्वनुमोदितम् ॥ ४६ ॥,śrībhagavānuvāca|yadāttha bhagavan tvaṃ naḥ karavāma priyaṃ tava|bhavato yadvyavasitaṃ tanme sādhvanumoditam|| 46 ||
+10.63.47,अवध्योऽयं ममाप्येष वैरोचनिसुतोऽसुरः ।प्रह्रादाय वरो दत्तो न वध्यो मे तवान्वयः ॥ ४७ ॥,avadhyo'yaṃ mamāpyeṣa vairocanisuto'suraḥ|prahrādāya varo datto na vadhyo me tavānvayaḥ|| 47 ||
+10.63.48,दर्पोपशमनायास्य प्रवृक्णा बाहवो मया ।सूदितं च बलं भूरि यच्च भारायितं भुवः ॥ ४८ ॥,darpopaśamanāyāsya pravṛkṇā bāhavo mayā|sūditaṃ ca balaṃ bhūri yacca bhārāyitaṃ bhuvaḥ|| 48 ||
+10.63.49,चत्वारोऽस्य भुजाः शिष्टा भविष्यत्यजरामरः ।पार्षदमुख्यो भवतो न कुतश्चिद्भयोऽसुरः ॥ ४९ ॥,catvāro'sya bhujāḥ śiṣṭā bhaviṣyatyajarāmaraḥ|pārṣadamukhyo bhavato na kutaścidbhayo'suraḥ|| 49 ||
+10.63.50,इति लब्ध्वाभयं कृष्णं प्रणम्य शिरसासुरः ।प्राद्युम्निं रथमारोप्य सवध्वा समुपानयत् ॥ ५० ॥,iti labdhvābhayaṃ kṛṣṇaṃ praṇamya śirasāsuraḥ|prādyumniṃ rathamāropya savadhvā samupānayat|| 50 ||
+10.63.51,अक्षौहिण्या परिवृतं सुवासःसमलङ्कृतम् ।सपत्‍नीकं पुरस्कृत्य ययौ रुद्रानुमोदितः ॥ ५१ ॥,akṣauhiṇyā parivṛtaṃ suvāsaḥsamalaṅkṛtam|sapat‍nīkaṃ puraskṛtya yayau rudrānumoditaḥ|| 51 ||
+10.63.52,स्वराजधानीं समलङ्कृतां ध्वजैः ।सतोरणैरुक्षितमार्गचत्वराम् ।विवेश शङ्खानकदुन्दुभिस्वनैः ।अभ्युद्यतः पौरसुहृद्द्विजातिभिः ॥ ५२ ॥,svarājadhānīṃ samalaṅkṛtāṃ dhvajaiḥ|satoraṇairukṣitamārgacatvarām|viveśa śaṅkhānakadundubhisvanaiḥ|abhyudyataḥ paurasuhṛddvijātibhiḥ|| 52 ||
+10.63.53,य एवं कृष्णविजयं शङ्करेण च संयुगम् ।संस्मरेत् प्रातरुत्थाय न तस्य स्यात् पराजयः ॥ ५३ ॥,ya evaṃ kṛṣṇavijayaṃ śaṅkareṇa ca saṃyugam|saṃsmaret prātarutthāya na tasya syāt parājayaḥ|| 53 ||
+10.63.63,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।अनिरुद्धानयनं नाम त्रिषष्टितमोऽध्यायः ॥ ६३ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|aniruddhānayanaṃ nāma triṣaṣṭitamo'dhyāyaḥ|| 63 ||
+10.64.64,अथ चतुःषष्टितमोऽध्यायः 10. ॥ 64 ॥,atha catuḥṣaṣṭitamo'dhyāyaḥ 10.|| 64 ||
+10.64.1,श्रीबादरायणिरुवाच ।एकदोपवनं राजन्जग���मुर्यदुकुमारकाः ।विहर्तुं साम्बप्रद्युम्न चारुभानुगदादयः ॥ १ ॥,śrībādarāyaṇiruvāca|ekadopavanaṃ rājanjagmuryadukumārakāḥ|vihartuṃ sāmbapradyumna cārubhānugadādayaḥ|| 1 ||
+10.64.2,क्रीडित्वा सुचिरं तत्र विचिन्वन्तः पिपासिताः ।जलं निरुदके कूपे ददृशुः सत्त्वमद्भुतम् ॥ २ ॥,krīḍitvā suciraṃ tatra vicinvantaḥ pipāsitāḥ|jalaṃ nirudake kūpe dadṛśuḥ sattvamadbhutam|| 2 ||
+10.64.3,कृकलासं गिरिनिभं वीक्ष्य विस्मितमानसाः ।तस्य चोद्धरणे यत्नं चक्रुस्ते कृयान्विताः ॥ ३ ॥,kṛkalāsaṃ girinibhaṃ vīkṣya vismitamānasāḥ|tasya coddharaṇe yatnaṃ cakruste kṛyānvitāḥ|| 3 ||
+10.64.4,चर्मजैस्तान्तवैः पाशैर्बद्ध्वा पतितमर्भकाः ।नाशक्नुरन्समुद्धर्तुं कृष्णायाचख्युरुत्सुकाः ॥ ४ ॥,carmajaistāntavaiḥ pāśairbaddhvā patitamarbhakāḥ|nāśaknuransamuddhartuṃ kṛṣṇāyācakhyurutsukāḥ|| 4 ||
+10.64.5,तत्रागत्यारविन्दाक्षो भगवान्विश्वभावनः ।वीक्ष्योज्जहार वामेन तं करेण स लीलया ॥ ५ ॥,tatrāgatyāravindākṣo bhagavānviśvabhāvanaḥ|vīkṣyojjahāra vāmena taṃ kareṇa sa līlayā|| 5 ||
+10.64.6,स उत्तमःश्लोककराभिमृष्टो विहाय सद्यः कृकलासरूपम् ।सन्तप्तचामीकरचारुवर्णः स्वर्ग्यद्भुतालङ्करणाम्बरस्रक् ॥ ६ ॥,sa uttamaḥślokakarābhimṛṣṭo vihāya sadyaḥ kṛkalāsarūpam|santaptacāmīkaracāruvarṇaḥ svargyadbhutālaṅkaraṇāmbarasrak|| 6 ||
+10.64.7,पप्रच्छ विद्वानपि तन्निदानं जनेषु विख्यापयितुं मुकुन्दः ।कस्त्वं महाभाग वरेण्यरूपो देवोत्तमं त्वां गणयामि नूनम् ॥ ७ ॥,papraccha vidvānapi tannidānaṃ janeṣu vikhyāpayituṃ mukundaḥ|kastvaṃ mahābhāga vareṇyarūpo devottamaṃ tvāṃ gaṇayāmi nūnam|| 7 ||
+10.64.8,दशामिमां वा कतमेन कर्मणा सम्प्रापितोऽस्यतदर्हः सुभद्र ।आत्मानमाख्याहि विवित्सतां नो यन्मन्यसे नः क्षममत्र वक्तुम् ॥ ८ ॥,daśāmimāṃ vā katamena karmaṇā samprāpito'syatadarhaḥ subhadra|ātmānamākhyāhi vivitsatāṃ no yanmanyase naḥ kṣamamatra vaktum|| 8 ||
+10.64.9,श्रीशुक उवाच ।इति स्म राजा सम्पृष्टः कृष्णेनानन्तमूर्तिना ।माधवं प्रणिपत्याह किरीटेनार्कवर्चसा ॥ ९ ॥,śrīśuka uvāca|iti sma rājā sampṛṣṭaḥ kṛṣṇenānantamūrtinā|mādhavaṃ praṇipatyāha kirīṭenārkavarcasā|| 9 ||
+10.64.10,नृग उवाच ।नृगो नाम नरेन्द्रो ऽहमिक्ष्वाकुतनयः प्रभो ।दानिष्वाख्यायमानेषु यदि ते कर्णमस्पृशम् ॥ १० ॥,nṛga uvāca|nṛgo nāma narendro 'hamikṣvākutanayaḥ prabho|dāniṣvākhyāyamāneṣu yadi te karṇamaspṛśam|| 10 ||
+10.64.11,किं नु तेऽविदितं नाथ सर्वभूतात्मसाक्षिणः ।कालेनाव्याहतदृशो वक्ष्येऽथापि तवाज्ञया ॥ ११ ॥,kiṃ nu te'viditaṃ nātha sarvabhūtātmasākṣiṇaḥ|kālenāvyāhatadṛśo vakṣye'thāpi tavājñayā|| 11 ||
+10.64.12,यावत्यः सिकता भूमेर्यावत्यो दिवि तारकाः ।यावत्यो वर्षधाराश्च तावतीरददं स्म गाः ॥ १२ ॥,yāvatyaḥ sikatā bhūmeryāvatyo divi tārakāḥ|yāvatyo varṣadhārāśca tāvatīradadaṃ sma gāḥ|| 12 ||
+10.64.13,पयस्विनीस्तरुणीः शीलरूप गुणोपपन्नाः कपिला हेमसृङ्गीः ।न्यायार्जिता रूप्यखुराः सवत्सा दुकूलमालाभरणा ��दावहम् ॥ १३ ॥,payasvinīstaruṇīḥ śīlarūpa guṇopapannāḥ kapilā hemasṛṅgīḥ|nyāyārjitā rūpyakhurāḥ savatsā dukūlamālābharaṇā dadāvaham|| 13 ||
+10.64.14,स्वलङ्कृतेभ्यो गुणशीलवद्भ्यः सीदत्कुटुम्बेभ्य ऋतव्रतेभ्यः ।तपःश्रुतब्रह्मवदान्यसद्भ्यः प्रादां युवभ्यो द्विजपुङ्गवेभ्यः ॥ १४ ॥,svalaṅkṛtebhyo guṇaśīlavadbhyaḥ sīdatkuṭumbebhya ṛtavratebhyaḥ|tapaḥśrutabrahmavadānyasadbhyaḥ prādāṃ yuvabhyo dvijapuṅgavebhyaḥ|| 14 ||
+10.64.15,गोभूहिरण्यायतनाश्वहस्तिनः कन्याः सदासीस्तिलरूप्यशय्याः ।वासांसि रत्नानि परिच्छदान्रथानिष्टं च यज्ञैश्चरितं च पूर्तम् ॥ १५ ॥,gobhūhiraṇyāyatanāśvahastinaḥ kanyāḥ sadāsīstilarūpyaśayyāḥ|vāsāṃsi ratnāni paricchadānrathāniṣṭaṃ ca yajñaiścaritaṃ ca pūrtam|| 15 ||
+10.64.16,कस्यचिद्द्विजमुख्यस्य भ्रष्टा गौर्मम गोधने ।सम्पृक्ताविदुषा सा च मया दत्ता द्विजातये ॥ १६ ॥,kasyaciddvijamukhyasya bhraṣṭā gaurmama godhane|sampṛktāviduṣā sā ca mayā dattā dvijātaye|| 16 ||
+10.64.17,तां नीयमानां तत्स्वामी दृष्ट्रोवाच ममेति तम् ।ममेति परिग्राह्याह नृगो मे दत्तवानिति ॥ १७ ॥,tāṃ nīyamānāṃ tatsvāmī dṛṣṭrovāca mameti tam|mameti parigrāhyāha nṛgo me dattavāniti|| 17 ||
+10.64.18,विप्रौ विवदमानौ मामूचतुः स्वार्थसाधकौ ।भवान्दातापहर्तेति तच्छ्रुत्वा मेऽभवद्भ्रमः ॥ १८ ॥,viprau vivadamānau māmūcatuḥ svārthasādhakau|bhavāndātāpaharteti tacchrutvā me'bhavadbhramaḥ|| 18 ||
+10.64.19,अनुनीतावुभौ विप्रौ धर्मकृच्छ्रगतेन वै ।गवां लक्षं प्रकृष्टानां दास्याम्येषा प्रदीयताम् ॥ १९ ॥,anunītāvubhau viprau dharmakṛcchragatena vai|gavāṃ lakṣaṃ prakṛṣṭānāṃ dāsyāmyeṣā pradīyatām|| 19 ||
+10.64.20,भवन्तावनुगृह्णीतां किङ्करस्याविजानतः ।समुद्धरतं मां कृच्छ्रात्पतन्तं निरयेऽशुचौ ॥ २० ॥,bhavantāvanugṛhṇītāṃ kiṅkarasyāvijānataḥ|samuddharataṃ māṃ kṛcchrātpatantaṃ niraye'śucau|| 20 ||
+10.64.21,नाहं प्रतीच्छे वै राजन्नित्युक्त्वा स्वाम्यपाक्रमत् ।नान्यद्गवामप्ययुतमिच्छामीत्यपरो ययौ ॥ २१ ॥,nāhaṃ pratīcche vai rājannityuktvā svāmyapākramat|nānyadgavāmapyayutamicchāmītyaparo yayau|| 21 ||
+10.64.22,एतस्मिन्नन्तरे यामैर्दूतैर्नीतो यमक्षयम् ।यमेन पृष्टस्तत्राहं देवदेव जगत्पते ॥ २२ ॥,etasminnantare yāmairdūtairnīto yamakṣayam|yamena pṛṣṭastatrāhaṃ devadeva jagatpate|| 22 ||
+10.64.23,पूर्वं त्वमशुभं भुङ्क्ष उताहो नृपते शुभम् ।नान्तं दानस्य धर्मस्य पश्ये लोकस्य भास्वतः ॥ २३ ॥,pūrvaṃ tvamaśubhaṃ bhuṅkṣa utāho nṛpate śubham|nāntaṃ dānasya dharmasya paśye lokasya bhāsvataḥ|| 23 ||
+10.64.24,पूर्वं देवाशुभं भुञ्ज इति प्राह पतेति सः ।तावदद्रा क्षमात्मानं कृकलासं पतन्प्रभो ॥ २४ ॥,pūrvaṃ devāśubhaṃ bhuñja iti prāha pateti saḥ|tāvadadrā kṣamātmānaṃ kṛkalāsaṃ patanprabho|| 24 ||
+10.64.25,ब्रह्मण्यस्य वदान्यस्य तव दासस्य केशव ।स्मृतिर्नाद्यापि विध्वस्ता भवत्सन्दर्शनार्थिनः ॥ २५ ॥,brahmaṇyasya vadānyasya tava dāsasya keśava|smṛtirnādyāpi vidhvastā bhavatsandarśanārthinaḥ|| 25 ||
+10.64.26,स त्वं कथं मम विभोऽपिथः परात्��ा ।योगेश्वरः श्रुतिदृशामलहृद्विभाव्यः ।साक्षादधोक्षज उरुव्यसनान्धबुद्धेः ।स्यान्मेऽनुदृश्य इह यस्य भवापवर्गः ॥ २६ ॥,sa tvaṃ kathaṃ mama vibho'pithaḥ parātmā|yogeśvaraḥ śrutidṛśāmalahṛdvibhāvyaḥ|sākṣādadhokṣaja uruvyasanāndhabuddheḥ|syānme'nudṛśya iha yasya bhavāpavargaḥ|| 26 ||
+10.64.27,देवदेव जगन्नाथ गोविन्द पुरुषोत्तम ।नारायण हृषीकेश पुण्यश्लोकाच्युताव्यय ॥ २७ ॥,devadeva jagannātha govinda puruṣottama|nārāyaṇa hṛṣīkeśa puṇyaślokācyutāvyaya|| 27 ||
+10.64.28,अनुजानीहि मां कृष्ण यान्तं देवगतिं प्रभो ।यत्र क्वापि सतश्चेतो भूयान्मे त्वत्पदास्पदम् ॥ २८ ॥,anujānīhi māṃ kṛṣṇa yāntaṃ devagatiṃ prabho|yatra kvāpi sataśceto bhūyānme tvatpadāspadam|| 28 ||
+10.64.29,नमस्ते सर्वभावाय ब्रह्मणेऽनन्तशक्तये ।कृष्णाय वासुदेवाय योगानां पतये नमः ॥ २९ ॥,namaste sarvabhāvāya brahmaṇe'nantaśaktaye|kṛṣṇāya vāsudevāya yogānāṃ pataye namaḥ|| 29 ||
+10.64.30,इत्युक्त्वा तं परिक्रम्य पादौ स्पृष्ट्वा स्वमौलिना ।अनुज्ञातो विमानाग्र्यमारुहत्पश्यतां नृणाम् ॥ ३० ॥,ityuktvā taṃ parikramya pādau spṛṣṭvā svamaulinā|anujñāto vimānāgryamāruhatpaśyatāṃ nṛṇām|| 30 ||
+10.64.31,कृष्णः परिजनं प्राह भगवान्देवकीसुतः ।ब्रह्मण्यदेवो धर्मात्मा राजन्याननुशिक्षयन् ॥ ३१ ॥,kṛṣṇaḥ parijanaṃ prāha bhagavāndevakīsutaḥ|brahmaṇyadevo dharmātmā rājanyānanuśikṣayan|| 31 ||
+10.64.32,दुर्जरं बत ब्रह्मस्वं भुक्तमग्नेर्मनागपि ।तेजीयसोऽपि किमुत राज्ञां ईश्वरमानिनाम् ॥ ३२ ॥,durjaraṃ bata brahmasvaṃ bhuktamagnermanāgapi|tejīyaso'pi kimuta rājñāṃ īśvaramāninām|| 32 ||
+10.64.33,नाहं हालाहलं मन्ये विषं यस्य प्रतिक्रिया ।ब्रह्मस्वं हि विषं प्रोक्तं नास्य प्रतिविधिर्भुवि ॥ ३३ ॥,nāhaṃ hālāhalaṃ manye viṣaṃ yasya pratikriyā|brahmasvaṃ hi viṣaṃ proktaṃ nāsya pratividhirbhuvi|| 33 ||
+10.64.34,हिनस्ति विषमत्तारं वह्निरद्भिः प्रशाम्यति ।कुलं समूलं दहति ब्रह्मस्वारणिपावकः ॥ ३४ ॥,hinasti viṣamattāraṃ vahniradbhiḥ praśāmyati|kulaṃ samūlaṃ dahati brahmasvāraṇipāvakaḥ|| 34 ||
+10.64.35,ब्रह्मस्वं दुरनुज्ञातं भुक्तं हन्ति त्रिपूरुषम् ।प्रसह्य तु बलाद्भुक्तं दश पूर्वान्दशापरान् ॥ ३५ ॥,brahmasvaṃ duranujñātaṃ bhuktaṃ hanti tripūruṣam|prasahya tu balādbhuktaṃ daśa pūrvāndaśāparān|| 35 ||
+10.64.36,राजानो राजलक्ष्म्यान्धा नात्मपातं विचक्षते ।निरयं येऽभिमन्यन्ते ब्रह्मस्वं साधु बालिशाः ॥ ३६ ॥,rājāno rājalakṣmyāndhā nātmapātaṃ vicakṣate|nirayaṃ ye'bhimanyante brahmasvaṃ sādhu bāliśāḥ|| 36 ||
+10.64.37,गृह्णन्ति यावतः पांशून्क्रन्दतामश्रुबिन्दवः ।विप्राणां हृतवृत्तीनाम्वदान्यानां कुटुम्बिनाम् ॥ ३७ ॥,gṛhṇanti yāvataḥ pāṃśūnkrandatāmaśrubindavaḥ|viprāṇāṃ hṛtavṛttīnāmvadānyānāṃ kuṭumbinām|| 37 ||
+10.64.38,राजानो राजकुल्याश्च तावतोऽब्दान्निरङ्कुशाः ।कुम्भीपाकेषु पच्यन्ते ब्रह्मदायापहारिणः ॥ ३८ ॥,rājāno rājakulyāśca tāvato'bdānniraṅkuśāḥ|kumbhīpākeṣu pacyante brahmadāyāpahāriṇaḥ|| 38 ||
+10.64.39,स्व��त्तां परदत्तां वा ब्रह्मवृत्तिं हरेच्च यः ।षष्टिवर्षसहस्राणि विष्ठायां जायते कृमिः ॥ ३९ ॥,svadattāṃ paradattāṃ vā brahmavṛttiṃ harecca yaḥ|ṣaṣṭivarṣasahasrāṇi viṣṭhāyāṃ jāyate kṛmiḥ|| 39 ||
+10.64.40,न मे ब्रह्मधनं भूयाद्यद्गृध्वाल्पायुषो नराः ।पराजिताश्च्युता राज्याद्भवन्त्युद्वेजिनोऽहयः ॥ ४० ॥,na me brahmadhanaṃ bhūyādyadgṛdhvālpāyuṣo narāḥ|parājitāścyutā rājyādbhavantyudvejino'hayaḥ|| 40 ||
+10.64.41,विप्रं कृतागसमपि नैव द्रुह्यत मामकाः ।घ्नन्तं बहु शपन्तं वा नमस्कुरुत नित्यशः ॥ ४१ ॥,vipraṃ kṛtāgasamapi naiva druhyata māmakāḥ|ghnantaṃ bahu śapantaṃ vā namaskuruta nityaśaḥ|| 41 ||
+10.64.42,यथाहं प्रणमे विप्राननुकालं समाहितः ।तथा नमत यूयं च योऽन्यथा मे स दण्डभाक् ॥ ४२ ॥,yathāhaṃ praṇame viprānanukālaṃ samāhitaḥ|tathā namata yūyaṃ ca yo'nyathā me sa daṇḍabhāk|| 42 ||
+10.64.43,ब्राह्मणार्थो ह्यपहृतो हर्तारं पातयत्यधः ।अजानन्तमपि ह्येनं नृगं ब्राह्मणगौरिव ॥ ४३ ॥,brāhmaṇārtho hyapahṛto hartāraṃ pātayatyadhaḥ|ajānantamapi hyenaṃ nṛgaṃ brāhmaṇagauriva|| 43 ||
+10.64.44,एवं विश्राव्य भगवान्मुकुन्दो द्वारकौकसः ।पावनः सर्वलोकानां विवेश निजमन्दिरम् ॥ ४४ ॥,evaṃ viśrāvya bhagavānmukundo dvārakaukasaḥ|pāvanaḥ sarvalokānāṃ viveśa nijamandiram|| 44 ||
+10.65.1,श्रीशुक उवाच ।बलभद्रः कुरुश्रेष्ठ भगवान् रथमास्थितः ।सुहृद्दिदृक्षुरुत्कण्ठः प्रययौ नन्दगोकुलम् ॥ 10. 65. ॥ 001 ॥,śrīśuka uvāca|balabhadraḥ kuruśreṣṭha bhagavān rathamāsthitaḥ|suhṛddidṛkṣurutkaṇṭhaḥ prayayau nandagokulam|| 10. 65. || 001 ||
+10.65.2,परिष्वक्तश्चिरोत्कण्ठैर्गोपैर्गोपीभिरेव च ।रामोऽभिवाद्य पितरावाशीर्भिरभिनन्दितः ॥ 10. 65. ॥ 002 ॥,pariṣvaktaścirotkaṇṭhairgopairgopībhireva ca|rāmo'bhivādya pitarāvāśīrbhirabhinanditaḥ|| 10. 65. || 002 ||
+10.65.3,चिरं नः पाहि दाशार्ह सानुजो जगदीश्वरः ।इत्यारोप्याङ्कमालिङ्ग्य नेत्रैः सिषिचतुर्जलैः ॥ 10. 65. ॥ 003 ॥,ciraṃ naḥ pāhi dāśārha sānujo jagadīśvaraḥ|ityāropyāṅkamāliṅgya netraiḥ siṣicaturjalaiḥ|| 10. 65. || 003 ||
+10.65.4,गोपवृद्धांश्च विधिवद्यविष्ठैरभिवन्दितः ।यथावयो यथासख्यं यथासम्बन्धमात्मनः ॥ 10. 65. ॥ 004 ॥,gopavṛddhāṃśca vidhivadyaviṣṭhairabhivanditaḥ|yathāvayo yathāsakhyaṃ yathāsambandhamātmanaḥ|| 10. 65. || 004 ||
+10.65.5,समुपेत्याथ गोपालान् हास्यहस्तग्रहादिभिः ।विश्रान्तं सुखमासीनं पप्रच्छुः पर्युपागताः ॥ 10. 65. ॥ 005 ॥,samupetyātha gopālān hāsyahastagrahādibhiḥ|viśrāntaṃ sukhamāsīnaṃ papracchuḥ paryupāgatāḥ|| 10. 65. || 005 ||
+10.65.6,पृष्टाश्चानामयं स्वेषु प्रेमगद्गदया गिरा ।कृष्णे कमलपत्राक्षे सन्न्यस्ताखिलराधसः ॥ 10. 65. ॥ 006 ॥,pṛṣṭāścānāmayaṃ sveṣu premagadgadayā girā|kṛṣṇe kamalapatrākṣe sannyastākhilarādhasaḥ|| 10. 65. || 006 ||
+10.65.7,कच्चिन्नो बान्धवा राम सर्वे कुशलमासते ।कच्चित्स्मरथ नो राम यूयं दारसुतान्विताः ॥ 10. 65. ॥ 007 ॥,kaccinno bāndhavā rāma sarve kuśalamāsate|kaccitsmaratha no rāma yūyaṃ dārasutānvitāḥ|| 10. 65. || 007 ||
+10.65.8,दिष्ट्या कंसो हतः पापो दिष्ट्या मुक्ताः ��ुहृज्जनाः ।निहत्य निर्जित्य रिपून् दिष्ट्या दुर्गं समाश्रीताः ॥ 10. 65. ॥ 008 ॥,diṣṭyā kaṃso hataḥ pāpo diṣṭyā muktāḥ suhṛjjanāḥ|nihatya nirjitya ripūn diṣṭyā durgaṃ samāśrītāḥ|| 10. 65. || 008 ||
+10.65.9,गोप्यो हसन्त्यः पप्रच्छू रामसन्दर्शनादृताः ।कच्चिदास्ते सुखं कृष्णः पुरस्त्रीजनवल्लभः ॥ 10. 65. ॥ 009 ॥,gopyo hasantyaḥ papracchū rāmasandarśanādṛtāḥ|kaccidāste sukhaṃ kṛṣṇaḥ purastrījanavallabhaḥ|| 10. 65. || 009 ||
+10.65.10,कच्चित्स्मरति वा बन्धून् पितरं मातरं च सः ।अप्यसौ मातरं द्रष्टुं सकृदप्यागमिष्यति ।अपि वा स्मरतेऽस्माकमनुसेवां महाभुजः ॥ 10. 65. ॥ 010 ॥,kaccitsmarati vā bandhūn pitaraṃ mātaraṃ ca saḥ|apyasau mātaraṃ draṣṭuṃ sakṛdapyāgamiṣyati|api vā smarate'smākamanusevāṃ mahābhujaḥ|| 10. 65. || 010 ||
+10.65.11,मातरं पितरं भ्रातॄन् पतीन् पुत्रान् स्वसॄनपि ।यदर्थे जहिम दाशार्ह दुस्त्यजान् स्वजनान् प्रभो ॥ 10. 65. ॥ 011 ॥,mātaraṃ pitaraṃ bhrātṝn patīn putrān svasṝnapi|yadarthe jahima dāśārha dustyajān svajanān prabho|| 10. 65. || 011 ||
+10.65.12,ता नः सद्यः परित्यज्य गतः सञ्छिन्नसौहृदः ।कथं नु तादृशं स्त्रीभिर्न श्रद्धीयेत भाषितम् ॥ 10. 65. ॥ 012 ॥,tā naḥ sadyaḥ parityajya gataḥ sañchinnasauhṛdaḥ|kathaṃ nu tādṛśaṃ strībhirna śraddhīyeta bhāṣitam|| 10. 65. || 012 ||
+10.65.13,कथं नु गृह्णन्त्यनवस्थितात्मनो वचः कृतघ्नस्य बुधाः पुरस्त्रियः ।गृह्णन्ति वै चित्रकथस्य सुन्दर स्मितावलोकोच्छ्वसितस्मरातुराः ॥ 10. 65. ॥ 013 ॥,kathaṃ nu gṛhṇantyanavasthitātmano vacaḥ kṛtaghnasya budhāḥ purastriyaḥ|gṛhṇanti vai citrakathasya sundara smitāvalokocchvasitasmarāturāḥ|| 10. 65. || 013 ||
+10.65.14,किं नस्तत्कथया गोप्यः कथाः कथयतापराः ।यात्यस्माभिर्विना कालो यदि तस्य तथैव नः ॥ 10. 65. ॥ 014 ॥,kiṃ nastatkathayā gopyaḥ kathāḥ kathayatāparāḥ|yātyasmābhirvinā kālo yadi tasya tathaiva naḥ|| 10. 65. || 014 ||
+10.65.15,इति प्रहसितं शौरेर्जल्पितं चारुवीक्षितम् ।गतिं प्रेमपरिष्वङ्गं स्मरन्त्यो रुरुदुः स्त्रियः ॥ 10. 65. ॥ 015 ॥,iti prahasitaṃ śaurerjalpitaṃ cāruvīkṣitam|gatiṃ premapariṣvaṅgaṃ smarantyo ruruduḥ striyaḥ|| 10. 65. || 015 ||
+10.65.16,सङ्कर्षणस्ताः कृष्णस्य सन्देशैर्हृदयंगमैः ।सान्त्वयामास भगवान्नानानुनयकोविदः ॥ 10. 65. ॥ 016 ॥,saṅkarṣaṇastāḥ kṛṣṇasya sandeśairhṛdayaṃgamaiḥ|sāntvayāmāsa bhagavānnānānunayakovidaḥ|| 10. 65. || 016 ||
+10.65.17,द्वौ मासौ तत्र चावात्सीन्मधुं माधवं एव च ।रामः क्षपासु भगवान् गोपीनां रतिमावहन् ॥ 10. 65. ॥ 017 ॥,dvau māsau tatra cāvātsīnmadhuṃ mādhavaṃ eva ca|rāmaḥ kṣapāsu bhagavān gopīnāṃ ratimāvahan|| 10. 65. || 017 ||
+10.65.18,पूर्णचन्द्रकलामृष्टे कौमुदीगन्धवायुना ।यमुनोपवने रेमे सेविते स्त्रीगणैर्वृतः ॥ 10. 65. ॥ 018 ॥,pūrṇacandrakalāmṛṣṭe kaumudīgandhavāyunā|yamunopavane reme sevite strīgaṇairvṛtaḥ|| 10. 65. || 018 ||
+10.65.19,वरुणप्रेषिता देवी वारुणी वृक्षकोटरात् ।पतन्ती तद्वनं सर्वं स्वगन्धेनाध्यवासयत् ॥ 10. 65. ॥ 019 ॥,varuṇapreṣitā devī vāruṇī vṛkṣakoṭarāt|patantī tadvanaṃ sarvaṃ svagandhenādhyavāsayat|| 10. 65. || 019 ||
+10.65.20,तं गन्धं मधुधाराया वायुनोपहृतं बलः ।आघ्रायोपगतस्तत्र ललनाभिः समं पपौ ॥ 10. 65. ॥ 020 ॥,taṃ gandhaṃ madhudhārāyā vāyunopahṛtaṃ balaḥ|āghrāyopagatastatra lalanābhiḥ samaṃ papau|| 10. 65. || 020 ||
+10.65.21,उपगीयमानो गन्धर्वैर्वनिताशोभिमण्डले ।रेमे करेणुयूथेशो माहेन्द्र इव वारणः ॥ 10. 65. ॥ 021 ॥,upagīyamāno gandharvairvanitāśobhimaṇḍale|reme kareṇuyūtheśo māhendra iva vāraṇaḥ|| 10. 65. || 021 ||
+10.65.22,नेदुर्दुन्दुभयो व्योम्नि ववृषुः कुसुमैर्मुदा ।गन्धर्वा मुनयो रामं तद्वीर्यैरीडिरे तदा ॥ 10. 65. ॥ 022 ॥,nedurdundubhayo vyomni vavṛṣuḥ kusumairmudā|gandharvā munayo rāmaṃ tadvīryairīḍire tadā|| 10. 65. || 022 ||
+10.65.23,उपगीयमानचरितो वनिताभिर्हलायुध ।वनेषु व्यचरत्क्षीवो मदविह्वललोचनः ॥ 10. 65. ॥ 023 ॥,upagīyamānacarito vanitābhirhalāyudha|vaneṣu vyacaratkṣīvo madavihvalalocanaḥ|| 10. 65. || 023 ||
+10.65.24,स्रग्व्येककुण्डलो मत्तो वैजयन्त्या च मालया ।बिभ्रत्स्मितमुखाम्भोजं स्वेदप्रालेयभूषितम् ॥ 10. 65. ॥ 024 ॥,sragvyekakuṇḍalo matto vaijayantyā ca mālayā|bibhratsmitamukhāmbhojaṃ svedaprāleyabhūṣitam|| 10. 65. || 024 ||
+10.65.25,स आजुहाव यमुनां जलक्रीडार्थमीश्वरः ।निजं वाक्यमनादृत्य मत्त इत्यापगां बलः ॥ 10. 65. ॥ 025 ॥,sa ājuhāva yamunāṃ jalakrīḍārthamīśvaraḥ|nijaṃ vākyamanādṛtya matta ityāpagāṃ balaḥ|| 10. 65. || 025 ||
+10.65.26,अनागतां हलाग्रेण कुपितो विचकर्ष ह ।पापे त्वं मामवज्ञाय यन्नायासि मयाहुता ।नेष्ये त्वां लाङ्गलाग्रेण शतधा कामचारिणीम् ॥ 10. 65. ॥ 026 ॥,anāgatāṃ halāgreṇa kupito vicakarṣa ha|pāpe tvaṃ māmavajñāya yannāyāsi mayāhutā|neṣye tvāṃ lāṅgalāgreṇa śatadhā kāmacāriṇīm|| 10. 65. || 026 ||
+10.65.27,एवं निर्भर्त्सिता भीता यमुना यदुनन्दनम् ।उवाच चकिता वाचं पतिता पादयोर्नृप ॥ 10. 65. ॥ 027 ॥,evaṃ nirbhartsitā bhītā yamunā yadunandanam|uvāca cakitā vācaṃ patitā pādayornṛpa|| 10. 65. || 027 ||
+10.65.28,राम राम महाबाहो न जाने तव विक्रमम् ।यस्यैकांशेन विधृता जगती जगतः पते ॥ 10. 65. ॥ 028 ॥,rāma rāma mahābāho na jāne tava vikramam|yasyaikāṃśena vidhṛtā jagatī jagataḥ pate|| 10. 65. || 028 ||
+10.65.29,परं भावं भगवतो भगवन्मामजानतीम् ।मोक्तुमर्हसि विश्वात्मन् प्रपन्नां भक्तवत्सल ॥ 10. 65. ॥ 029 ॥,paraṃ bhāvaṃ bhagavato bhagavanmāmajānatīm|moktumarhasi viśvātman prapannāṃ bhaktavatsala|| 10. 65. || 029 ||
+10.65.30,ततो व्यमुञ्चद्यमुनां याचितो भगवान् बलः ।विजगाह जलं स्त्रीभिः करेणुभिरिवेभराट् ॥ 10. 65. ॥ 030 ॥,tato vyamuñcadyamunāṃ yācito bhagavān balaḥ|vijagāha jalaṃ strībhiḥ kareṇubhirivebharāṭ|| 10. 65. || 030 ||
+10.65.31,कामं विहृत्य सलिलादुत्तीर्णायासीताम्बरे ।भूषणानि महार्हाणि ददौ कान्तिः शुभां स्रजम् ॥ 10. 65. ॥ 031 ॥,kāmaṃ vihṛtya salilāduttīrṇāyāsītāmbare|bhūṣaṇāni mahārhāṇi dadau kāntiḥ śubhāṃ srajam|| 10. 65. || 031 ||
+10.65.32,वसित्वा वाससी नीले मालां आमुच्य काञ्चनीम् ।रेये स्वलङ्कृतो लिप्तो माहेन्द्र इव वारणः ॥ 10. 65. ॥ 032 ॥,vasitvā vāsasī nīle mālāṃ āmucya kāñcanīm|reye svalaṅkṛto lipto māhendra iva vāraṇaḥ|| 10. 65. || 032 ||
+10.65.33,अद्यापि दृश्यते राजन् यमुनाकृष्टवर्त्मना ।बलस्यानन्तवीर्यस्य व��र्यं सूचयतीव हि ॥ 10. 65. ॥ 033 ॥,adyāpi dṛśyate rājan yamunākṛṣṭavartmanā|balasyānantavīryasya vīryaṃ sūcayatīva hi|| 10. 65. || 033 ||
+10.65.34,एवं सर्वा निशा याता एकेव रमतो व्रजे ।रामस्याक्षिप्तचित्तस्य माधुर्यैर्व्रजयोषिताम् ॥ 10. 65. ॥ 034 ॥,evaṃ sarvā niśā yātā ekeva ramato vraje|rāmasyākṣiptacittasya mādhuryairvrajayoṣitām|| 10. 65. || 034 ||
+10.66.1,अथ षट्षष्टितमोऽध्यायः ।श्रीशुक उवाच ।नन्दव्रजं गते रामे करूषाधिपतिर्नृप ।वासुदेवोऽहमित्यज्ञो दूतं कृष्णाय प्राहिणोत् ॥ १ ॥,atha ṣaṭṣaṣṭitamo'dhyāyaḥ|śrīśuka uvāca|nandavrajaṃ gate rāme karūṣādhipatirnṛpa|vāsudevo'hamityajño dūtaṃ kṛṣṇāya prāhiṇot|| 1 ||
+10.66.2,त्वं वासुदेवो भगवानवतीर्णो जगत्पतिः ।इति प्रस्तोभितो बालैर्मेन आत्मानमच्युतम् ॥ २ ॥,tvaṃ vāsudevo bhagavānavatīrṇo jagatpatiḥ|iti prastobhito bālairmena ātmānamacyutam|| 2 ||
+10.66.3,दूतं च प्राहिणोन्मन्दः कृष्णायाव्यक्तवर्त्मने ।द्वारकायां यथा बालो नृपो बालकृतोऽबुधः ॥ ३ ॥,dūtaṃ ca prāhiṇonmandaḥ kṛṣṇāyāvyaktavartmane|dvārakāyāṃ yathā bālo nṛpo bālakṛto'budhaḥ|| 3 ||
+10.66.4,दूतस्तु द्वारकामेत्य सभायामास्थितं प्रभुम् ।कृष्णं कमलपत्राक्षं राजसन्देशमब्रवीत् ॥ ४ ॥,dūtastu dvārakāmetya sabhāyāmāsthitaṃ prabhum|kṛṣṇaṃ kamalapatrākṣaṃ rājasandeśamabravīt|| 4 ||
+10.66.5,वासुदेवोऽवतीर्णोहमेक एव न चापरः ।भूतानामनुकम्पार्थं त्वं तु मिथ्याभिधां त्यज ॥ ५ ॥,vāsudevo'vatīrṇohameka eva na cāparaḥ|bhūtānāmanukampārthaṃ tvaṃ tu mithyābhidhāṃ tyaja|| 5 ||
+10.66.6,यानि त्वमस्मच्चिह्नानि मौढ्याद्बिभर्षि सात्वत ।त्यक्त्वैहि मां त्वं शरणं नो चेद्देहि ममाहवम् ॥ ६ ॥,yāni tvamasmaccihnāni mauḍhyādbibharṣi sātvata|tyaktvaihi māṃ tvaṃ śaraṇaṃ no ceddehi mamāhavam|| 6 ||
+10.66.7,श्रीशुक उवाच ।कत्थनं तदुपाकर्ण्य पौण्ड्रकस्याल्पमेधसः ।उग्रसेनादयः सभ्या उच्चकैर्जहसुस्तदा ॥ ७ ॥,śrīśuka uvāca|katthanaṃ tadupākarṇya pauṇḍrakasyālpamedhasaḥ|ugrasenādayaḥ sabhyā uccakairjahasustadā|| 7 ||
+10.66.8,उवाच दूतं भगवान्परिहासकथामनु ।उत्स्रक्ष्ये मूढ चिह्नानि यैस्त्वमेवं विकत्थसे ॥ ८ ॥,uvāca dūtaṃ bhagavānparihāsakathāmanu|utsrakṣye mūḍha cihnāni yaistvamevaṃ vikatthase|| 8 ||
+10.66.9,मुखं तदपिधायाज्ञ कङ्कगृध्रवटैर्वृतः ।शयिष्यसे हतस्तत्र भविता शरणं शुनाम् ॥ ९ ॥,mukhaṃ tadapidhāyājña kaṅkagṛdhravaṭairvṛtaḥ|śayiṣyase hatastatra bhavitā śaraṇaṃ śunām|| 9 ||
+10.66.10,इति दूतस्तमाक्षेपं स्वामिने सर्वमाहरत् ।कृष्णोऽपि रथमास्थाय काशीमुपजगाम ह ॥ १० ॥,iti dūtastamākṣepaṃ svāmine sarvamāharat|kṛṣṇo'pi rathamāsthāya kāśīmupajagāma ha|| 10 ||
+10.66.11,पौण्ड्रकोऽपि तदुद्योगमुपलभ्य महारथः ।अक्षौहिणीभ्यां संयुक्तो निश्चक्राम पुराद्द्रुतम् ॥ ११ ॥,pauṇḍrako'pi tadudyogamupalabhya mahārathaḥ|akṣauhiṇībhyāṃ saṃyukto niścakrāma purāddrutam|| 11 ||
+10.66.12,तस्य काशीपतिर्मित्रं पार्ष्णिग्राहोऽन्वयान्नृप ।अक्षौहिणीभिस्तिसृभिरपश्यत्पौण्ड्रकं हइः ॥ १२ ॥,tasya kāśīpatirmitraṃ pārṣṇigrāho'nvayānnṛpa|akṣauhiṇībhistisṛbhirapaśyatpauṇḍrakaṃ haiḥ|| 12 ||
+10.66.13,शङ्खार्यसिगदाशार्ङ्ग श्रीवत्साद्युपलक्षितम् ।बिभ्राणं कौस्तुभमणिं वनमालाविभूषितम् ॥ १३ ॥,śaṅkhāryasigadāśārṅga śrīvatsādyupalakṣitam|bibhrāṇaṃ kaustubhamaṇiṃ vanamālāvibhūṣitam|| 13 ||
+10.66.14,कौशेयवाससी पीते वसानं गरुडध्वजम् ।अमूल्यमौल्याभरणं स्फुरन्मकरकुण्डलम् ॥ १४ ॥,kauśeyavāsasī pīte vasānaṃ garuḍadhvajam|amūlyamaulyābharaṇaṃ sphuranmakarakuṇḍalam|| 14 ||
+10.66.15,दृष्ट्वा तमात्मनस्तुल्यं वेषं कृत्रिममास्थितम् ।यथा नटं रङ्गगतं विजहास भृशं हरीः ॥ १५ ॥,dṛṣṭvā tamātmanastulyaṃ veṣaṃ kṛtrimamāsthitam|yathā naṭaṃ raṅgagataṃ vijahāsa bhṛśaṃ harīḥ|| 15 ||
+10.66.16,शूलैर्गदाभिः परिघैः शक्त्यृष्टिप्रासतोमरैः ।असिभिः पट्टिशैर्बाणैः प्राहरन्नरयो हरिम् ॥ १६ ॥,śūlairgadābhiḥ parighaiḥ śaktyṛṣṭiprāsatomaraiḥ|asibhiḥ paṭṭiśairbāṇaiḥ prāharannarayo harim|| 16 ||
+10.66.17,कृष्णस्तु तत्पौण्ड्रककाशिराजयोर् ।बलं गजस्यन्दनवाजिपत्तिमत् ।गदासिचक्रेषुभिरार्दयद्भृशं ।यथा युगान्ते हुतभुक्पृथक्प्रजाः ॥ १७ ॥,kṛṣṇastu tatpauṇḍrakakāśirājayor|balaṃ gajasyandanavājipattimat|gadāsicakreṣubhirārdayadbhṛśaṃ|yathā yugānte hutabhukpṛthakprajāḥ|| 17 ||
+10.66.18,आयोधनं तद्र थवाजिकुञ्जर द्विपत्खरोष्ट्रैररिणावखण्डितैः ।बभौ चितं मोदवहं मनस्विनामाक्रीडनं भूतपतेरिवोल्बणम् ॥ १८ ॥,āyodhanaṃ tadra thavājikuñjara dvipatkharoṣṭrairariṇāvakhaṇḍitaiḥ|babhau citaṃ modavahaṃ manasvināmākrīḍanaṃ bhūtapaterivolbaṇam|| 18 ||
+10.66.19,अथाह पौण्ड्रकं शौरिर्भो भो पौण्ड्रक यद्भवान् ।दूतवाक्येन मामाह तान्यस्त्राण्युत्सृजामि ते ॥ १९ ॥,athāha pauṇḍrakaṃ śaurirbho bho pauṇḍraka yadbhavān|dūtavākyena māmāha tānyastrāṇyutsṛjāmi te|| 19 ||
+10.66.20,त्याजयिष्येऽभिधानं मे यत्त्वयाज्ञ मृषा धृतम् ।व्रजामि शरणं तेऽद्य यदि नेच्छामि संयुगम् ॥ २० ॥,tyājayiṣye'bhidhānaṃ me yattvayājña mṛṣā dhṛtam|vrajāmi śaraṇaṃ te'dya yadi necchāmi saṃyugam|| 20 ||
+10.66.21,इति क्षिप्त्वा शितैर्बाणैर्विरथीकृत्य पौण्ड्रकम् ।शिरोऽवृश्चद्रथाङ्गेन वज्रेणेन्द्रो यथा गिरेः ॥ २१ ॥,iti kṣiptvā śitairbāṇairvirathīkṛtya pauṇḍrakam|śiro'vṛścadrathāṅgena vajreṇendro yathā gireḥ|| 21 ||
+10.66.22,तथा काशीपतेः कायाच्छिर उत्कृत्य पत्रिभिः ।न्यपातयत्काशीपुर्यां पद्मकोशमिवानिलः ॥ २२ ॥,tathā kāśīpateḥ kāyācchira utkṛtya patribhiḥ|nyapātayatkāśīpuryāṃ padmakośamivānilaḥ|| 22 ||
+10.66.23,एवं मत्सरिणम्हत्वा पौण्ड्रकं ससखं हरिः ।द्वारकामाविशत्सिद्धैर्गीयमानकथामृतः ॥ २३ ॥,evaṃ matsariṇamhatvā pauṇḍrakaṃ sasakhaṃ hariḥ|dvārakāmāviśatsiddhairgīyamānakathāmṛtaḥ|| 23 ||
+10.66.24,स नित्यं भगवद्ध्यान प्रध्वस्ताखिलबन्धनः ।बिभ्राणश्च हरे राजन्स्वरूपं तन्मयोऽभवत् ॥ २४ ॥,sa nityaṃ bhagavaddhyāna pradhvastākhilabandhanaḥ|bibhrāṇaśca hare rājansvarūpaṃ tanmayo'bhavat|| 24 ||
+10.66.25,शिरः पतितमालोक्य राजद्वारे सकुण्डलम् ।किमिदं कस्य वा वक्त्रमिति संशिशिरे जनाः ॥ २५ ॥,śiraḥ patitamālokya rājadvāre sakuṇḍalam|kimidaṃ kasya vā vaktramiti saṃśiśire janāḥ|| 25 ||
+10.66.26,राज्ञः काशीपतेर्ज्ञात्वा महिष्यः पुत्रबान्धवाः ।पौराश्च हा हता राजन्नाथ नाथेति प्रारुदन् ॥ २६ ॥,rājñaḥ kāśīpaterjñātvā mahiṣyaḥ putrabāndhavāḥ|paurāśca hā hatā rājannātha nātheti prārudan|| 26 ||
+10.66.27,सुदक्षिणस्तस्य सुतः कृत्वा संस्थाविधिं पतेः ।निहत्य पितृहन्तारं यास्याम्यपचितिं पितुः ॥ २७ ॥,sudakṣiṇastasya sutaḥ kṛtvā saṃsthāvidhiṃ pateḥ|nihatya pitṛhantāraṃ yāsyāmyapacitiṃ pituḥ|| 27 ||
+10.66.28,इत्यात्मनाभिसन्धाय सोपाध्यायो महेश्वरम् ।सुदक्षिणोऽर्चयामास परमेण समाधिना ॥ २८ ॥,ityātmanābhisandhāya sopādhyāyo maheśvaram|sudakṣiṇo'rcayāmāsa parameṇa samādhinā|| 28 ||
+10.66.29,प्रीतोऽविमुक्ते भगवांस्तस्मै वरमदाद्विभुः ।पितृहन्तृवधोपायं स वव्रे वरमीप्सितम् ॥ २९ ॥,prīto'vimukte bhagavāṃstasmai varamadādvibhuḥ|pitṛhantṛvadhopāyaṃ sa vavre varamīpsitam|| 29 ||
+10.66.30,दक्षिणाग्निं परिचर ब्राह्मणैः सममृत्विजम् ।अभिचारविधानेन स चाग्निः प्रमथैर्वृतः ॥ ३० ॥,dakṣiṇāgniṃ paricara brāhmaṇaiḥ samamṛtvijam|abhicāravidhānena sa cāgniḥ pramathairvṛtaḥ|| 30 ||
+10.66.31,साधयिष्यति सङ्कल्पमब्रह्मण्ये प्रयोजितः ।इत्यादिष्टस्तथा चक्रेकृष्णायाभिचरन्व्रती ॥ ३१ ॥,sādhayiṣyati saṅkalpamabrahmaṇye prayojitaḥ|ityādiṣṭastathā cakrekṛṣṇāyābhicaranvratī|| 31 ||
+10.66.32,ततोऽग्निरुत्थितः कुण्डान्मूर्तिमानतिभीषणः ।तप्तताम्रशिखाश्मश्रुरङ्गारोद्गारिलोचनः ॥ ३२ ॥,tato'gnirutthitaḥ kuṇḍānmūrtimānatibhīṣaṇaḥ|taptatāmraśikhāśmaśruraṅgārodgārilocanaḥ|| 32 ||
+10.66.33,दंष्ट्रोग्रभ्रुकुटीदण्ड कठोरास्यः स्वजिह्वया ।आलिहन्सृक्वणी नग्नो विधुन्वंस्त्रिशिखं ज्वलत् ॥ ३३ ॥,daṃṣṭrograbhrukuṭīdaṇḍa kaṭhorāsyaḥ svajihvayā|ālihansṛkvaṇī nagno vidhunvaṃstriśikhaṃ jvalat|| 33 ||
+10.66.34,पद्भ्यां तालप्रमाणाभ्यां कम्पयन्नवनीतलम् ।सोऽयधावद्वृतो भूतैर्द्वारकां प्रदहन्दिशः ॥ ३४ ॥,padbhyāṃ tālapramāṇābhyāṃ kampayannavanītalam|so'yadhāvadvṛto bhūtairdvārakāṃ pradahandiśaḥ|| 34 ||
+10.66.35,तमाभिचारदहनमायान्तं द्वारकौकसः ।विलोक्य तत्रसुः सर्वे वनदाहे मृगा यथा ॥ ३५ ॥,tamābhicāradahanamāyāntaṃ dvārakaukasaḥ|vilokya tatrasuḥ sarve vanadāhe mṛgā yathā|| 35 ||
+10.66.36,अक्षैः सभायां क्रीडन्तं भगवन्तं भयातुराः ।त्राहि त्राहि त्रिलोकेश वह्नेः प्रदहतः पुरम् ॥ ३६ ॥,akṣaiḥ sabhāyāṃ krīḍantaṃ bhagavantaṃ bhayāturāḥ|trāhi trāhi trilokeśa vahneḥ pradahataḥ puram|| 36 ||
+10.66.37,श्रुत्वा तज्जनवैक्लव्यं दृष्ट्वा स्वानां च साध्वसम् ।शरण्यः सम्प्रहस्याह मा भैष्टेत्यवितास्म्यहम् ॥ ३७ ॥,śrutvā tajjanavaiklavyaṃ dṛṣṭvā svānāṃ ca sādhvasam|śaraṇyaḥ samprahasyāha mā bhaiṣṭetyavitāsmyaham|| 37 ||
+10.66.38,सर्वस्यान्तर्बहिःसाक्षी कृत्यां माहेश्वरीं विभुः ।विज्ञाय तद्विघातार्थं पार्श्वस्थं चक्रमादिशत् ॥ ३८ ॥,sarvasyāntarbahiḥsākṣī kṛtyāṃ māheśvarīṃ vibhuḥ|vijñāya tadvighātārthaṃ pārśvasthaṃ cakramādiśat|| 38 ||
+10.66.39,तत्सूर्यकोटिप्रतिमं सुदर्शनं जाज्वल्यमानं प्रलयानलप्रभम् ।स्वतेजसा खं ककुभोऽथ रोदसी चक्रं मुकुन्दास्त्रं अथाग्निमार्दयत् ॥ ३९ ॥,tatsūryakoṭipratimaṃ sudarśanaṃ jājvalyamānaṃ pralayānalaprabham|svatejasā khaṃ kakubho'tha rodasī cakraṃ mukundāstraṃ athāgnimārdayat|| 39 ||
+10.66.40,कृत्यानलः प्रतिहतः स रथान्गपाणेर् ।अस्त्रौजसा स नृप भग्नमुखो निवृत्तः ।वाराणसीं परिसमेत्य सुदक्षिणं तं ।सर्त्विग्जनं समदहत्स्वकृतोऽभिचारः ॥ ४० ॥,kṛtyānalaḥ pratihataḥ sa rathāngapāṇer|astraujasā sa nṛpa bhagnamukho nivṛttaḥ|vārāṇasīṃ parisametya sudakṣiṇaṃ taṃ|sartvigjanaṃ samadahatsvakṛto'bhicāraḥ|| 40 ||
+10.66.41,चक्रं च विष्णोस्तदनुप्रविष्टं वाराणसीं साट्टसभालयापणाम् ।सगोपुराट्टालककोष्ठसङ्कुलां सकोशहस्त्यश्वरथान्नशालिनीम् ॥ ४१ ॥,cakraṃ ca viṣṇostadanupraviṣṭaṃ vārāṇasīṃ sāṭṭasabhālayāpaṇām|sagopurāṭṭālakakoṣṭhasaṅkulāṃ sakośahastyaśvarathānnaśālinīm|| 41 ||
+10.66.42,दग्ध्वा वाराणसीं सर्वां विष्णोश्चक्रं सुदर्शनम् ।भूयः पार्श्वमुपातिष्ठत्कृष्णस्याक्लिष्टकर्मणः ॥ ४२ ॥,dagdhvā vārāṇasīṃ sarvāṃ viṣṇoścakraṃ sudarśanam|bhūyaḥ pārśvamupātiṣṭhatkṛṣṇasyākliṣṭakarmaṇaḥ|| 42 ||
+10.66.43,य एनं श्रावयेन्मर्त्य उत्तमःश्लोकविक्रमम् ।समाहितो वा शृणुयात्सर्वपापैः प्रमुच्यते ॥ ४३ ॥,ya enaṃ śrāvayenmartya uttamaḥślokavikramam|samāhito vā śṛṇuyātsarvapāpaiḥ pramucyate|| 43 ||
+10.67.1,रैवतके द्विविद्वधः ।श्रीराजोवाच ।भूयोऽहं श्रोतुमिच्छामि रामस्याद्भुतकर्मणः ।अनन्तस्याप्रमेयस्य यदन्यत् कृतवान् प्रभुः ॥ १ ॥,raivatake dvividvadhaḥ|śrīrājovāca|bhūyo'haṃ śrotumicchāmi rāmasyādbhutakarmaṇaḥ|anantasyāprameyasya yadanyat kṛtavān prabhuḥ|| 1 ||
+10.67.2,श्रीशुक उवाच ।नरकस्य सखा कश्चिद् द्विविदो नाम वानरः ।सुग्रीवसचिवः सोऽथ भ्राता मैन्दस्य वीर्यवान् ॥ २ ॥,śrīśuka uvāca|narakasya sakhā kaścid dvivido nāma vānaraḥ|sugrīvasacivaḥ so'tha bhrātā maindasya vīryavān|| 2 ||
+10.67.3,सख्युः सोऽपचितिं कुर्वन् वानरो राष्ट्रविप्लवम् ।पुरग्रामाकरान् घोषान् अदहद् वह्निमुत्सृजन् ॥ ३ ॥,sakhyuḥ so'pacitiṃ kurvan vānaro rāṣṭraviplavam|puragrāmākarān ghoṣān adahad vahnimutsṛjan|| 3 ||
+10.67.4,क्वचित् स शैलानुत्पाट्य तैर्देशान् समचूर्णयत् ।आनर्तान् सुतरामेव यत्रास्ते मित्रहा हरिः ॥ ४ ॥,kvacit sa śailānutpāṭya tairdeśān samacūrṇayat|ānartān sutarāmeva yatrāste mitrahā hariḥ|| 4 ||
+10.67.5,क्वचित् समुद्रमध्यस्थो दोर्भ्यां उत्क्षिप्य तज्जलम् ।देशान् नागायुतप्राणो वेलाकूले न्यमज्जयत् ॥ ५ ॥,kvacit samudramadhyastho dorbhyāṃ utkṣipya tajjalam|deśān nāgāyutaprāṇo velākūle nyamajjayat|| 5 ||
+10.67.6,आश्रमान् ऋषिमुख्यानां कृत्वा भग्नवनस्पतीन् ।अदूषयत् शकृत् मूत्रैः अग्नीन् वैतानिकान् खलः ॥ ६ ॥,āśramān ṛṣimukhyānāṃ kṛtvā bhagnavanaspatīn|adūṣayat śakṛt mūtraiḥ agnīn vaitānikān khalaḥ|| 6 ||
+10.67.7,पुरुषान् योषितो दृ��्तः क्ष्माभृद्द्रोणीगुहासु सः ।निक्षिप्य चाप्यधाच्छैलैः पेशस्क्कास्कारीव कीटकम् ॥ ७ ॥,puruṣān yoṣito dṛptaḥ kṣmābhṛddroṇīguhāsu saḥ|nikṣipya cāpyadhācchailaiḥ peśaskkāskārīva kīṭakam|| 7 ||
+10.67.8,एवं देशान् विप्रकुर्वन् दूषयंश्च कुलस्त्रियः ।श्रुत्वा सुललितं गीतं गिरिं रैवतकं ययौ ॥ ८ ॥,evaṃ deśān viprakurvan dūṣayaṃśca kulastriyaḥ|śrutvā sulalitaṃ gītaṃ giriṃ raivatakaṃ yayau|| 8 ||
+10.67.9,तत्रापश्यद् यदुपतिं रामं पुष्करमालिनम् ।सुदर्शनीयसर्वाङ्गं ललनायूथमध्यगम् ॥ ९ ॥,tatrāpaśyad yadupatiṃ rāmaṃ puṣkaramālinam|sudarśanīyasarvāṅgaṃ lalanāyūthamadhyagam|| 9 ||
+10.67.10,गायन्तं वारुणीं पीत्वा मदविह्वललोचनम् ।विभ्राजमानं वपुषा प्रभिन्नमिव वारणम् ॥ १० ॥,gāyantaṃ vāruṇīṃ pītvā madavihvalalocanam|vibhrājamānaṃ vapuṣā prabhinnamiva vāraṇam|| 10 ||
+10.67.11,दुष्टः शाखामृगः शाखां आरूढः कंपयन् द्रुमान् ।चक्रे किलकिलाशब्दं आत्मानं संप्रदर्शयन् ॥ ११ ॥,duṣṭaḥ śākhāmṛgaḥ śākhāṃ ārūḍhaḥ kaṃpayan drumān|cakre kilakilāśabdaṃ ātmānaṃ saṃpradarśayan|| 11 ||
+10.67.12,तस्य धार्ष्ट्यं कपेर्वीक्ष्य तरुण्यो जातिचापलाः ।हास्यप्रिया विजहसुः बलदेवपरिग्रहाः ॥ १२ ॥,tasya dhārṣṭyaṃ kapervīkṣya taruṇyo jāticāpalāḥ|hāsyapriyā vijahasuḥ baladevaparigrahāḥ|| 12 ||
+10.67.13,ता हेलयामास कपिः भूक्षेपैः संमुखादिभिः ।दर्शयन् स्वगुदं तासां रामस्य च निरीक्षितः ॥ १३ ॥,tā helayāmāsa kapiḥ bhūkṣepaiḥ saṃmukhādibhiḥ|darśayan svagudaṃ tāsāṃ rāmasya ca nirīkṣitaḥ|| 13 ||
+10.67.14,तं ग्राव्णा प्राहरत् क्रुद्धो बलः प्रहरतां वरः ।स वञ्चयित्वा ग्रावाणं मदिराकलशं कपिः ॥ १४ ॥,taṃ grāvṇā prāharat kruddho balaḥ praharatāṃ varaḥ|sa vañcayitvā grāvāṇaṃ madirākalaśaṃ kapiḥ|| 14 ||
+10.67.15,गृहीत्वा हेलयामास धूर्तस्तं कोपयन् हसन् ।निर्भिद्य कलशं दुष्टो वासांस्यास्फालयद् बलम् ॥ १५ ॥,gṛhītvā helayāmāsa dhūrtastaṃ kopayan hasan|nirbhidya kalaśaṃ duṣṭo vāsāṃsyāsphālayad balam|| 15 ||
+10.67.16,कदर्थीकृत्य बलवान् विप्रचक्रे मदोद्धतः ।तं तस्याविनयं दृष्ट्वा देशांश्च तदुपद्रुतान् ॥ १६ ॥,kadarthīkṛtya balavān vipracakre madoddhataḥ|taṃ tasyāvinayaṃ dṛṣṭvā deśāṃśca tadupadrutān|| 16 ||
+10.67.17,क्रुद्धो मुसलमादत्त हलं चारिजिघांसया ।द्विविदोऽपि महावीर्यः शालमुद्यम्य पाणिना ॥ १७ ॥,kruddho musalamādatta halaṃ cārijighāṃsayā|dvivido'pi mahāvīryaḥ śālamudyamya pāṇinā|| 17 ||
+10.67.18,अभ्येत्य तरसा तेन बलं मूर्धन्यताडयत् ।तं तु सङ्कर्षणो मूर्ध्नि पतन्तमचलो यथा ॥ १८ ॥,abhyetya tarasā tena balaṃ mūrdhanyatāḍayat|taṃ tu saṅkarṣaṇo mūrdhni patantamacalo yathā|| 18 ||
+10.67.19,प्रतिजग्राह बलवान् सुनन्देनाहनच्च तम् ।मूषलाहतमस्तिष्को विरेजे रक्तधारया ॥ १९ ॥,pratijagrāha balavān sunandenāhanacca tam|mūṣalāhatamastiṣko vireje raktadhārayā|| 19 ||
+10.67.20,गिरिर्यथा गैरिकया प्रहारं नानुचिन्तयन् ।पुनरन्यं समुत्क्षिप्य कृत्वा निष्पत्रमोजसा ॥ २० ॥,giriryathā gairikayā prahāraṃ nānucintayan|punaranyaṃ samutkṣipya kṛtvā niṣpatramojasā|| 20 ||
+10.67.21,तेनाहनत् सुसङ्क्रुद्धः तं बलः शतधाच्छिनत् ।ततोऽन्येन रुषा जघ्ने तं चापि शतधाच्छिनत् ॥ २१ ॥,tenāhanat susaṅkruddhaḥ taṃ balaḥ śatadhācchinat|tato'nyena ruṣā jaghne taṃ cāpi śatadhācchinat|| 21 ||
+10.67.22,एवं युध्यन् भगवता भग्ने भग्ने पुनः पुनः ।आकृष्य सर्वतो वृक्षान् निर्वृक्षं अकरोद् वनम् ॥ २२ ॥,evaṃ yudhyan bhagavatā bhagne bhagne punaḥ punaḥ|ākṛṣya sarvato vṛkṣān nirvṛkṣaṃ akarod vanam|| 22 ||
+10.67.23,ततोऽमुञ्चच्छिलावर्षं बलस्योपर्यमर्षितः ।तत्सर्वं चूर्णयामास लीलया मुसलायुधः ॥ २३ ॥,tato'muñcacchilāvarṣaṃ balasyoparyamarṣitaḥ|tatsarvaṃ cūrṇayāmāsa līlayā musalāyudhaḥ|| 23 ||
+10.67.24,स बाहू तालसङ्काशौ मुष्टीकृत्य कपीश्वरः ।आसाद्य रोहिणीपुत्रं ताभ्यां वक्षस्यरूरुजत् ॥ २४ ॥,sa bāhū tālasaṅkāśau muṣṭīkṛtya kapīśvaraḥ|āsādya rohiṇīputraṃ tābhyāṃ vakṣasyarūrujat|| 24 ||
+10.67.25,यादवेन्द्रोऽपि तं दोर्भ्यां त्यक्त्वा मुसललाङ्गले ।जत्रावभ्यर्दयत्क्रुद्धः सोऽपतद् रुधिरं वमन् ॥ २५ ॥,yādavendro'pi taṃ dorbhyāṃ tyaktvā musalalāṅgale|jatrāvabhyardayatkruddhaḥ so'patad rudhiraṃ vaman|| 25 ||
+10.67.26,चकम्पे तेन पतता सटङ्कः सवनस्पतिः ।पर्वतः कुरुशार्दूल वायुना नौरिवाम्भसि ॥ २६ ॥,cakampe tena patatā saṭaṅkaḥ savanaspatiḥ|parvataḥ kuruśārdūla vāyunā naurivāmbhasi|| 26 ||
+10.67.27,जयशब्दो नमःशब्दः साधु साध्विति चाम्बरे ।सुरसिद्धमुनीन्द्राणां आसीत् कुसुमवर्षिणाम् ॥ २७ ॥,jayaśabdo namaḥśabdaḥ sādhu sādhviti cāmbare|surasiddhamunīndrāṇāṃ āsīt kusumavarṣiṇām|| 27 ||
+10.67.28,एवं निहत्य द्विविदं जगद्व्यतिकरावहम् ।संस्तूयमानो भगवान् जनैः स्वपुरमाविशत् ॥ २८ ॥,evaṃ nihatya dvividaṃ jagadvyatikarāvaham|saṃstūyamāno bhagavān janaiḥ svapuramāviśat|| 28 ||
+10.67.67,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।द्विविदवधो नाम सप्तषष्टितमोऽध्यायः ॥ ६७ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|dvividavadho nāma saptaṣaṣṭitamo'dhyāyaḥ|| 67 ||
+10.68.1,सांबविवाहः बलरामेण हस्तिनापुरकर्षणं च ।श्रीशुक उवाच ।दुर्योधनसुतां राजन् लक्ष्मणां समितिंजयः ।स्वयंवरस्थामहरत् सांबो जाम्बवतीसुतः ॥ १ ॥,sāṃbavivāhaḥ balarāmeṇa hastināpurakarṣaṇaṃ ca|śrīśuka uvāca|duryodhanasutāṃ rājan lakṣmaṇāṃ samitiṃjayaḥ|svayaṃvarasthāmaharat sāṃbo jāmbavatīsutaḥ|| 1 ||
+10.68.2,कौरवाः कुपिता ऊचुः दुर्विनीतोऽयमर्भकः ।कदर्थीकृत्य नः कन्यां अकामां अहरद् बलात् ॥ २ ॥,kauravāḥ kupitā ūcuḥ durvinīto'yamarbhakaḥ|kadarthīkṛtya naḥ kanyāṃ akāmāṃ aharad balāt|| 2 ||
+10.68.3,बध्नीतेमं दुर्विनीतं किं करिष्यन्ति वृष्णयः ।येऽस्मत् प्रसादोपचितां दत्तां नो भुञ्जते महीम् ॥ ३ ॥,badhnītemaṃ durvinītaṃ kiṃ kariṣyanti vṛṣṇayaḥ|ye'smat prasādopacitāṃ dattāṃ no bhuñjate mahīm|| 3 ||
+10.68.4,निगृहीतं सुतं श्रुत्वा यद्येष्यन्तीह वृष्णयः ।भग्नदर्पाः शमं यान्ति प्राणा इव सुस���यताः ॥ ४ ॥,nigṛhītaṃ sutaṃ śrutvā yadyeṣyantīha vṛṣṇayaḥ|bhagnadarpāḥ śamaṃ yānti prāṇā iva susaṃyatāḥ|| 4 ||
+10.68.5,इति कर्णः शलो भूरिः यज्ञकेतुः सुयोधनः ।साम्बमारेभिरे बद्धुं कुरुवृद्धानुमोदिताः ॥ ५ ॥,iti karṇaḥ śalo bhūriḥ yajñaketuḥ suyodhanaḥ|sāmbamārebhire baddhuṃ kuruvṛddhānumoditāḥ|| 5 ||
+10.68.6,दृष्ट्वानुधावतः साम्बो धार्तराष्ट्रान् महारथः ।प्रगृह्य रुचिरं चापं तस्थौ सिंह इवैकलः ॥ ६ ॥,dṛṣṭvānudhāvataḥ sāmbo dhārtarāṣṭrān mahārathaḥ|pragṛhya ruciraṃ cāpaṃ tasthau siṃha ivaikalaḥ|| 6 ||
+10.68.7,तं ते जिघृक्षवः क्रुद्धाः तिष्ठ तिष्ठेति भाषिणः ।आसाद्य धन्विनो बाणैः कर्णाग्रण्यः समाकिरन् ॥ ७ ॥,taṃ te jighṛkṣavaḥ kruddhāḥ tiṣṭha tiṣṭheti bhāṣiṇaḥ|āsādya dhanvino bāṇaiḥ karṇāgraṇyaḥ samākiran|| 7 ||
+10.68.8,सोऽपविद्धः कुरुश्रेष्ठ कुरुभिर्यदुनन्दनः ।नामृष्यत् तदचिन्त्यार्भः सिंह क्षुद्रमृगैरिव ॥ ८ ॥,so'paviddhaḥ kuruśreṣṭha kurubhiryadunandanaḥ|nāmṛṣyat tadacintyārbhaḥ siṃha kṣudramṛgairiva|| 8 ||
+10.68.9,विस्फूर्ज्य रुचिरं चापं सर्वान् विव्याध सायकैः ।कर्णादीन् षड्रथान् वीरः तावद्भिर्युगपत् पृथक् ॥ ९ ॥,visphūrjya ruciraṃ cāpaṃ sarvān vivyādha sāyakaiḥ|karṇādīn ṣaḍrathān vīraḥ tāvadbhiryugapat pṛthak|| 9 ||
+10.68.10,चतुर्भिश्चतुरो वाहान् एकैकेन च सारथीन् ।रथिनश्च महेष्वासान् तस्य तत्तेऽभ्यपूजयन् ॥ १० ॥,caturbhiścaturo vāhān ekaikena ca sārathīn|rathinaśca maheṣvāsān tasya tatte'bhyapūjayan|| 10 ||
+10.68.11,तं तु ते विरथं चक्रुः चत्वारश्चतुरो हयान् ।एकस्तु सारथिं जघ्ने चिच्छेदान्यः शरासनम् ॥ ११ ॥,taṃ tu te virathaṃ cakruḥ catvāraścaturo hayān|ekastu sārathiṃ jaghne cicchedānyaḥ śarāsanam|| 11 ||
+10.68.12,तं बद्ध्वा विरथीकृत्य कृच्छ्रेण कुरवो युधि ।कुमारं स्वस्य कन्यां च स्वपुरं जयिनोऽविशन् ॥ १२ ॥,taṃ baddhvā virathīkṛtya kṛcchreṇa kuravo yudhi|kumāraṃ svasya kanyāṃ ca svapuraṃ jayino'viśan|| 12 ||
+10.68.13,तच्छ्रुत्वा नारदोक्तेन राजन् सञ्जातमन्यवः ।कुरून् प्रत्युद्यमं चक्रुः उग्रसेनप्रचोदिताः ॥ १३ ॥,tacchrutvā nāradoktena rājan sañjātamanyavaḥ|kurūn pratyudyamaṃ cakruḥ ugrasenapracoditāḥ|| 13 ||
+10.68.14,सान्त्वयित्वा तु तान् रामः सन्नद्धान् वृष्णिपुङ्गवान् ।नैच्छय् कुरूणां वृष्णीनां कलिं कलिमलापहः ॥ १४ ॥,sāntvayitvā tu tān rāmaḥ sannaddhān vṛṣṇipuṅgavān|naicchay kurūṇāṃ vṛṣṇīnāṃ kaliṃ kalimalāpahaḥ|| 14 ||
+10.68.15,जगाम हास्तिनपुरं रथेनादित्यवर्चसा ।ब्राह्मणैः कुलवृद्धैश्च वृतश्चन्द्र इव ग्रहैः ॥ १५ ॥,jagāma hāstinapuraṃ rathenādityavarcasā|brāhmaṇaiḥ kulavṛddhaiśca vṛtaścandra iva grahaiḥ|| 15 ||
+10.68.16,गत्वा गजाह्वयं रामो बाह्योपवनमास्थितः ।उद्धवं प्रेषयामास धृतराष्ट्रं बुभुत्सया ॥ १६ ॥,gatvā gajāhvayaṃ rāmo bāhyopavanamāsthitaḥ|uddhavaṃ preṣayāmāsa dhṛtarāṣṭraṃ bubhutsayā|| 16 ||
+10.68.17,सोऽभिवन्द्याम्बिकापुत्रं भीष्मं द्रोणं च बाह्लिकम् ।दुर्योधनं च विधिवद् राममागतमब्रवीत् ॥ १७ ॥,so'bhivandyāmbikāputraṃ bhīṣmaṃ droṇaṃ ca bāhlikam|duryodhanaṃ ca vidhivad rāmamāgatamabravīt|| 17 ||
+10.68.18,तेऽतिप्रीतास्तमाकर्ण्य प्राप्तं रामं सुहृत्तमम् ।तमर्चयित्वाभिययुः सर्वे मङ्गलपाणयः ॥ १८ ॥,te'tiprītāstamākarṇya prāptaṃ rāmaṃ suhṛttamam|tamarcayitvābhiyayuḥ sarve maṅgalapāṇayaḥ|| 18 ||
+10.68.19,तं सङ्गम्य यथान्यायं गामर्घ्यं च न्यवेदयन् ।तेषां ये तत्प्रभावज्ञाः प्रणेमुः शिरसा बलम् ॥ १९ ॥,taṃ saṅgamya yathānyāyaṃ gāmarghyaṃ ca nyavedayan|teṣāṃ ye tatprabhāvajñāḥ praṇemuḥ śirasā balam|| 19 ||
+10.68.20,बन्धून् कुशलिनः श्रुत्वा पृष्ट्वा शिवमनामयम् ।परस्परमथो रामो बभाषेऽविक्लवं वचः ॥ २० ॥,bandhūn kuśalinaḥ śrutvā pṛṣṭvā śivamanāmayam|parasparamatho rāmo babhāṣe'viklavaṃ vacaḥ|| 20 ||
+10.68.21,उग्रसेनः क्षितीशेशो यद् व आज्ञापयत् प्रभुः ।तद् अव्यग्रधियः श्रुत्वा कुरुध्वं माविलम्बितम् ॥ २१ ॥,ugrasenaḥ kṣitīśeśo yad va ājñāpayat prabhuḥ|tad avyagradhiyaḥ śrutvā kurudhvaṃ māvilambitam|| 21 ||
+10.68.22,यद् यूयं बहवस्त्वेकं जित्वाधर्मेण धार्मिकम् ।अबध्नीताथ तन्मृष्ये बन्धूनामैक्यकाम्यया ॥ २२ ॥,yad yūyaṃ bahavastvekaṃ jitvādharmeṇa dhārmikam|abadhnītātha tanmṛṣye bandhūnāmaikyakāmyayā|| 22 ||
+10.68.23,वीर्यशौर्यबलोन्नद्धं आत्मशक्तिसमं वचः ।कुरवो बलदेवस्य निशम्योचुः प्रकोपिताः ॥ २३ ॥,vīryaśauryabalonnaddhaṃ ātmaśaktisamaṃ vacaḥ|kuravo baladevasya niśamyocuḥ prakopitāḥ|| 23 ||
+10.68.24,अहो महच्चित्रमिदं कालगत्या दुरत्यया ।आरुरुक्षत्युपानद् वै शिरो मुकुटसेवितम् ॥ २४ ॥,aho mahaccitramidaṃ kālagatyā duratyayā|ārurukṣatyupānad vai śiro mukuṭasevitam|| 24 ||
+10.68.25,एते यौनेन संबद्धाः सहशय्यासनाशनाः ।वृष्णयस्तुल्यतां नीता अस्मद् दत्तनृपासनाः ॥ २५ ॥,ete yaunena saṃbaddhāḥ sahaśayyāsanāśanāḥ|vṛṣṇayastulyatāṃ nītā asmad dattanṛpāsanāḥ|| 25 ||
+10.68.26,चामरव्यजने शङ्खं आतपत्रं च पाण्डुरम् ।किरीटमासनं शय्यां भुञ्जन्त्यस्मदुपेक्षया ॥ २६ ॥,cāmaravyajane śaṅkhaṃ ātapatraṃ ca pāṇḍuram|kirīṭamāsanaṃ śayyāṃ bhuñjantyasmadupekṣayā|| 26 ||
+10.68.27,अलं यदूनां नरदेवलाञ्छनैः ।दातुः प्रतीपैः फणिनामिवामृतम् ।येऽस्मत्प्रसादोपचिता हि यादवा ।आज्ञापयन्त्यद्य गतत्रपा बत ॥ २७ ॥,alaṃ yadūnāṃ naradevalāñchanaiḥ|dātuḥ pratīpaiḥ phaṇināmivāmṛtam|ye'smatprasādopacitā hi yādavā|ājñāpayantyadya gatatrapā bata|| 27 ||
+10.68.28,कथमिन्द्रोऽपि कुरुभिः भीष्मद्रोणार्जुनादिभिः ।अदत्तमवरुन्धीत सिंहग्रस्तमिवोरणः ॥ २८ ॥,kathamindro'pi kurubhiḥ bhīṣmadroṇārjunādibhiḥ|adattamavarundhīta siṃhagrastamivoraṇaḥ|| 28 ||
+10.68.29,श्रीबादरायणिरुवाच ।जन्मबन्धुश्रीयोन्नद्ध मदास्ते भरतर्षभ ।आश्राव्य रामं दुर्वाच्यं असभ्याः पुरमाविशन् ॥ २९ ॥,śrībādarāyaṇiruvāca|janmabandhuśrīyonnaddha madāste bharatarṣabha|āśrāvya rāmaṃ durvācyaṃ asabhyāḥ puramāviśan|| 29 ||
+10.68.30,दृष्ट्वा कुरूनां दौःशील्यं श्रुत्वावाच्यानि चाच्युतः ।अवोचत् कोपसंरब्धो दुष्प्रेक्ष्यः प्रहसन् मुहुः ॥ ३० ॥,dṛṣṭvā kurūnāṃ dauḥśīlyaṃ śrutvāvācyāni cācyutaḥ|avocat kopasaṃrabdho duṣprekṣyaḥ prahasan muhuḥ|| 30 ||
+10.68.31,नूनं नानामदोन्नद्धाः शान्तिं नेच्छन्त्यसाधवः ।तेषां हि प्रशमो दण्डः पशूनां लगुडो यथा ॥ ३१ ॥,nūnaṃ nānāmadonnaddhāḥ śāntiṃ necchantyasādhavaḥ|teṣāṃ hi praśamo daṇḍaḥ paśūnāṃ laguḍo yathā|| 31 ||
+10.68.32,अहो यदून् सुसंरब्धाम् कृष्णं च कुपितं शनैः ।सान्त्वयित्वाहमेतेषां शममिच्छन् इहागतः ॥ ३२ ॥,aho yadūn susaṃrabdhām kṛṣṇaṃ ca kupitaṃ śanaiḥ|sāntvayitvāhameteṣāṃ śamamicchan ihāgataḥ|| 32 ||
+10.68.33,त इमे मन्दमतयः कलहाभिरताः खलाः ।तं मामवज्ञाय मुहुः दुर्भाषान् मानिनोऽब्रुवन् ॥ ३३ ॥,ta ime mandamatayaḥ kalahābhiratāḥ khalāḥ|taṃ māmavajñāya muhuḥ durbhāṣān mānino'bruvan|| 33 ||
+10.68.34,नोग्रसेनः किल विभुः भोजवृष्ण्यन्धकेश्वरः ।शक्रादयो लोकपाला यस्यादेशानुवर्तिनः ॥ ३४ ॥,nograsenaḥ kila vibhuḥ bhojavṛṣṇyandhakeśvaraḥ|śakrādayo lokapālā yasyādeśānuvartinaḥ|| 34 ||
+10.68.35,सुधर्माऽक्रम्यते येन पारिजातोऽमराङ्घ्रिपः ।आनीय भुज्यते सोऽसौ न किलाध्यासनार्हणः ॥ ३५ ॥,sudharmā'kramyate yena pārijāto'marāṅghripaḥ|ānīya bhujyate so'sau na kilādhyāsanārhaṇaḥ|| 35 ||
+10.68.36,यस्य पादयुगं साक्षात् श्रीरुपास्तेऽखिलेश्वरी ।स नार्हति किल श्रीशो नरदेवपरिच्छदान् ॥ ३६ ॥,yasya pādayugaṃ sākṣāt śrīrupāste'khileśvarī|sa nārhati kila śrīśo naradevaparicchadān|| 36 ||
+10.68.37,यस्याङ्घ्रिपङ्कजरजोऽखिललोकपालैः ।मौल्युत्तमैर्धृतमुपासिततीर्थतीर्थम् ।ब्रह्मा भवोऽहमपि यस्य कलाः कलायाः ।श्रीश्चोद्वहेम चिरमस्य नृपासनं क्व ॥ ३७ ॥,yasyāṅghripaṅkajarajo'khilalokapālaiḥ|maulyuttamairdhṛtamupāsitatīrthatīrtham|brahmā bhavo'hamapi yasya kalāḥ kalāyāḥ|śrīścodvahema ciramasya nṛpāsanaṃ kva|| 37 ||
+10.68.38,भुञ्जते कुरुभिर्दत्तं भूखण्डं वृष्णयः किल ।उपानहः किल वयं स्वयं तु कुरवः शिरः ॥ ३८ ॥,bhuñjate kurubhirdattaṃ bhūkhaṇḍaṃ vṛṣṇayaḥ kila|upānahaḥ kila vayaṃ svayaṃ tu kuravaḥ śiraḥ|| 38 ||
+10.68.39,अहो ऐश्वर्यमत्तानां मत्तानामिव मानिनाम् ।असंबद्धा गिरो रुक्षाः कः सहेतानुशासीता ॥ ३९ ॥,aho aiśvaryamattānāṃ mattānāmiva māninām|asaṃbaddhā giro rukṣāḥ kaḥ sahetānuśāsītā|| 39 ||
+10.68.40,अद्य निष्कौरवं पृथ्वीं करिष्यामीत्यमर्षितः ।गृहीत्वा हलमुत्तस्थौ दहन्निव जगत्त्रयम् ॥ ४० ॥,adya niṣkauravaṃ pṛthvīṃ kariṣyāmītyamarṣitaḥ|gṛhītvā halamuttasthau dahanniva jagattrayam|| 40 ||
+10.68.41,लाङ्गलाग्रेण नगरं उद्विदार्य गजाह्वयम् ।विचकर्ष स गङ्गायां प्रहरिष्यन्नमर्षितः ॥ ४१ ॥,lāṅgalāgreṇa nagaraṃ udvidārya gajāhvayam|vicakarṣa sa gaṅgāyāṃ prahariṣyannamarṣitaḥ|| 41 ||
+10.68.42,जलयानमिवाघूर्णं गङ्गायां नगरं पतत् ।आकृष्यमाणमालोक्य कौरवाः जातसंभ्रमाः ॥ ४२ ॥,jalayānamivāghūrṇaṃ gaṅgāyāṃ nagaraṃ patat|ākṛṣyamāṇamālokya kauravāḥ jātasaṃbhramāḥ|| 42 ||
+10.68.43,तमेव शरणं जग्मुः सकुटुम्बा जिजीविषवः ।सलक्ष्मणं पुरस्कृत्य साम्बं प्राञ्जलयः प्रभुम् ॥ ४३ ॥,tameva śaraṇaṃ jagmuḥ sakuṭumbā jijīviṣavaḥ|salakṣmaṇa�� puraskṛtya sāmbaṃ prāñjalayaḥ prabhum|| 43 ||
+10.68.44,राम रामाखिलाधार प्रभावं न विदाम ते ।मूढानां नः कुबुद्धीनां क्षन्तुमर्हस्यतिक्रमम् ॥ ४४ ॥,rāma rāmākhilādhāra prabhāvaṃ na vidāma te|mūḍhānāṃ naḥ kubuddhīnāṃ kṣantumarhasyatikramam|| 44 ||
+10.68.45,स्थित्युत्पत्त्यप्ययानां त्वमेको हेतुर्निराश्रयः ।लोकान् क्रीडनकानीश क्रीडतस्ते वदन्ति हि ॥ ४५ ॥,sthityutpattyapyayānāṃ tvameko heturnirāśrayaḥ|lokān krīḍanakānīśa krīḍataste vadanti hi|| 45 ||
+10.68.46,त्वमेव मूर्ध्नीदमनन्त लीलया ।भूमण्डलं बिभर्षि सहस्रमूर्धन् ।अन्ते च यः स्वात्मनि रुद्धविश्वः ।शेषेऽद्वितीयः परिशिष्यमाणः ॥ ४६ ॥,tvameva mūrdhnīdamananta līlayā|bhūmaṇḍalaṃ bibharṣi sahasramūrdhan|ante ca yaḥ svātmani ruddhaviśvaḥ|śeṣe'dvitīyaḥ pariśiṣyamāṇaḥ|| 46 ||
+10.68.47,कोपस्तेऽखिलशिक्षार्थं न द्वेषान्न च मत्सरात् ।बिभ्रतो भगवन् सत्त्वं स्थितिपालनतत्परः ॥ ४७ ॥,kopaste'khilaśikṣārthaṃ na dveṣānna ca matsarāt|bibhrato bhagavan sattvaṃ sthitipālanatatparaḥ|| 47 ||
+10.68.48,नमस्ते सर्वभूतात्मन् सर्वशक्तिधराव्यय ।विश्वकर्मन् नमस्तेऽस्तु त्वां वयं शरणं गताः ॥ ४८ ॥,namaste sarvabhūtātman sarvaśaktidharāvyaya|viśvakarman namaste'stu tvāṃ vayaṃ śaraṇaṃ gatāḥ|| 48 ||
+10.68.49,श्रीशुक उवाच ।एवं प्रपन्नैः संविग्नैः वेपमानायनैर्बलः ।प्रसादितः सुप्रसन्नो मा भैष्टेत्यभयं ददौ ॥ ४९ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ prapannaiḥ saṃvignaiḥ vepamānāyanairbalaḥ|prasāditaḥ suprasanno mā bhaiṣṭetyabhayaṃ dadau|| 49 ||
+10.68.50,दुर्योधनः पारिबर्हं कुञ्जरान् षष्टिहायनान् ।ददौ च द्वादशशतानि अयुतानि तुरङ्गमान् ॥ ५० ॥,duryodhanaḥ pāribarhaṃ kuñjarān ṣaṣṭihāyanān|dadau ca dvādaśaśatāni ayutāni turaṅgamān|| 50 ||
+10.68.51,रथानां षट्सहस्राणि रौक्माणां सूर्यवर्चसाम् ।दासीनां निष्ककण्ठीनां सहस्रं दुहितृवत्सलः ॥ ५१ ॥,rathānāṃ ṣaṭsahasrāṇi raukmāṇāṃ sūryavarcasām|dāsīnāṃ niṣkakaṇṭhīnāṃ sahasraṃ duhitṛvatsalaḥ|| 51 ||
+10.68.52,प्रतिगृह्य तु तत्सर्वं भगवान् सात्वतर्षभः ।ससुतः सस्नुषः प्रायात् सुहृद्भिरभिनन्दितः ॥ ५२ ॥,pratigṛhya tu tatsarvaṃ bhagavān sātvatarṣabhaḥ|sasutaḥ sasnuṣaḥ prāyāt suhṛdbhirabhinanditaḥ|| 52 ||
+10.68.53,ततः प्रविष्टः स्वपुरं हलायुधः ।समेत्य बन्धूननुरक्तचेतसः ।शशंस सर्वं यदुपुङ्गवानां ।मध्ये सभायां कुरुषु स्वचेष्टितम् ॥ ५३ ॥,tataḥ praviṣṭaḥ svapuraṃ halāyudhaḥ|sametya bandhūnanuraktacetasaḥ|śaśaṃsa sarvaṃ yadupuṅgavānāṃ|madhye sabhāyāṃ kuruṣu svaceṣṭitam|| 53 ||
+10.68.54,अद्यापि च पुरं ह्येतत् सूचयद् रामविक्रमम् ।समुन्नतं दक्षिणतो गङ्गायां अनुदृश्यते ॥ ५४ ॥,adyāpi ca puraṃ hyetat sūcayad rāmavikramam|samunnataṃ dakṣiṇato gaṅgāyāṃ anudṛśyate|| 54 ||
+10.68.68,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।हस्तिनपुरकर्षणरूपसंकर्षणविजयो नाम अष्टषष्टितमोऽध्यायः ॥ ६८ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|hastinapurakarṣaṇarūpasaṃkarṣaṇavijayo nāma aṣṭaṣaṣṭitamo'dhyāyaḥ|| 68 ||
+10.69.1,देवर्षिनारदकर्तृकं भगवतो गृहचर्यादर्शनम् ।श्रीशुक उवाच ।नरकं निहतं श्रुत्वा तथोद्वाहं च योषिताम् ।कृष्णेनैकेन बह्वीनां तद् दिदृक्षुः स्म नारदः ॥ १ ॥,devarṣināradakartṛkaṃ bhagavato gṛhacaryādarśanam|śrīśuka uvāca|narakaṃ nihataṃ śrutvā tathodvāhaṃ ca yoṣitām|kṛṣṇenaikena bahvīnāṃ tad didṛkṣuḥ sma nāradaḥ|| 1 ||
+10.69.2,चित्रं बतैतदेकेन वपुषा युगपत् पृथक् ।गृहेषु द्व्यष्टसाहस्रं स्त्रिय एक उदावहत् ॥ २ ॥,citraṃ bataitadekena vapuṣā yugapat pṛthak|gṛheṣu dvyaṣṭasāhasraṃ striya eka udāvahat|| 2 ||
+10.69.3,इत्युत्सुको द्वारवतीं देवर्षिर्द्रष्टुमागमत् ।पुष्पितोपवनाराम द्विजालिकुलनादिताम् ॥ ३ ॥,ityutsuko dvāravatīṃ devarṣirdraṣṭumāgamat|puṣpitopavanārāma dvijālikulanāditām|| 3 ||
+10.69.4,उत्फुल्लेन्दीवराम्भोज कह्लारकुमुदोत्पलैः ।छुरितेषु सरःसूच्चैः कूजितां हंससारसैः ॥ ४ ॥,utphullendīvarāmbhoja kahlārakumudotpalaiḥ|churiteṣu saraḥsūccaiḥ kūjitāṃ haṃsasārasaiḥ|| 4 ||
+10.69.5,प्रासादलक्षैर्नवभिः जुष्टां स्फाटिकराजतैः ।महामरकतप्रख्यैः स्वर्णरत्‍नपरिच्छदैः ॥ ५ ॥,prāsādalakṣairnavabhiḥ juṣṭāṃ sphāṭikarājataiḥ|mahāmarakataprakhyaiḥ svarṇarat‍naparicchadaiḥ|| 5 ||
+10.69.6,विभक्तरथ्यापथचत्वरापणैः ।शालासभाभी रुचिरां सुरालयैः ।संसिक्तमार्गाङ्गनवीथिदेहलीं ।पतत्पताका ध्वजवारितातपाम् ॥ ६ ॥,vibhaktarathyāpathacatvarāpaṇaiḥ|śālāsabhābhī rucirāṃ surālayaiḥ|saṃsiktamārgāṅganavīthidehalīṃ|patatpatākā dhvajavāritātapām|| 6 ||
+10.69.7,तस्यामन्तःपुरं श्रीमद् अर्चितं सर्वधिष्ण्यपैः ।हरेः स्वकौशलं यत्र त्वष्ट्रा कार्त्स्न्येन दर्शितम् ॥ ७ ॥,tasyāmantaḥpuraṃ śrīmad arcitaṃ sarvadhiṣṇyapaiḥ|hareḥ svakauśalaṃ yatra tvaṣṭrā kārtsnyena darśitam|| 7 ||
+10.69.8,तत्र षोडशभिः सद्म सहस्रैः समलङ्कृतम् ।विवेशैकतमं शौरेः पत्‍नीनां भवनं महत् ॥ ८ ॥,tatra ṣoḍaśabhiḥ sadma sahasraiḥ samalaṅkṛtam|viveśaikatamaṃ śaureḥ pat‍nīnāṃ bhavanaṃ mahat|| 8 ||
+10.69.9,विष्टब्धं विद्रुमस्तंभैः वैदूर्यफलकोत्तमैः ।इन्द्रनीलमयैः कुड्यैः जगत्या चाहतत्विषा ॥ ९ ॥,viṣṭabdhaṃ vidrumastaṃbhaiḥ vaidūryaphalakottamaiḥ|indranīlamayaiḥ kuḍyaiḥ jagatyā cāhatatviṣā|| 9 ||
+10.69.10,वितानैर्निर्मितैस्त्वष्ट्रा मुक्तादामविलम्बिभिः ।दान्तैरासनपर्यङ्कैः मण्युत्तमपरिष्कृतैः ॥ १० ॥,vitānairnirmitaistvaṣṭrā muktādāmavilambibhiḥ|dāntairāsanaparyaṅkaiḥ maṇyuttamapariṣkṛtaiḥ|| 10 ||
+10.69.11,दासीभिर्निष्ककण्ठीभिः सुवासोभिरलङ्कृतम् ।पुम्भिः सकञ्चुकोष्णीष सुवस्त्रमणिकुण्डलैः ॥ ११ ॥,dāsībhirniṣkakaṇṭhībhiḥ suvāsobhiralaṅkṛtam|pumbhiḥ sakañcukoṣṇīṣa suvastramaṇikuṇḍalaiḥ|| 11 ||
+10.69.12,रत्‍नप्रदीपनिकरद्युतिभिर्निरस्त ।ध्वान्तं विचित्रवलभीषु शिखण्डिनोऽङ्ग ।नृत्यन्ति यत्र विहितागुरुधूपमक्षैः ।निर्यान्तमीक्ष्य घनबुद्धय उन्नदन्तः ॥ १२ ॥,rat‍napradīpanikaradyutibhirnirasta|dhvāntaṃ vicitravalabhīṣu śikhaṇḍino'ṅga|nṛtyanti yatra vihitāgurudhūpamakṣaiḥ|niryāntamīkṣya ghanabuddhaya unnadantaḥ|| 12 ||
+10.69.13,तस्मिन्समानगुणरूपवयःसुवेष ।दासीसहस्रयुतयानुसवं गृहिण्या ।विप्रो ददर्श चमरव्यजनेन रुक्म ।दण्डेन सात्वतपतिं परिवीजयन्त्या ॥ १३ ॥,tasminsamānaguṇarūpavayaḥsuveṣa|dāsīsahasrayutayānusavaṃ gṛhiṇyā|vipro dadarśa camaravyajanena rukma|daṇḍena sātvatapatiṃ parivījayantyā|| 13 ||
+10.69.14,तं सन्निरीक्ष्य भगवान् सहसोत्थितश्री ।पर्यङ्कतः सकलधर्मभृतां वरिष्ठः ।आनम्य पादयुगलं शिरसा किरीट ।जुष्टेन साञ्जलिरवीविशदासने स्वे ॥ १४ ॥,taṃ sannirīkṣya bhagavān sahasotthitaśrī|paryaṅkataḥ sakaladharmabhṛtāṃ variṣṭhaḥ|ānamya pādayugalaṃ śirasā kirīṭa|juṣṭena sāñjaliravīviśadāsane sve|| 14 ||
+10.69.15,तस्यावनिज्य चरणौ तदपः स्वमूर्ध्ना ।बिभ्रज्जगद्गुरुतमोऽपि सतां पतिर्हि ।ब्रह्मण्यदेव इति यद्गुणनाम युक्तं ।तस्यैव यच्चरणशौचमशेषतीर्थम् ॥ १५ ॥,tasyāvanijya caraṇau tadapaḥ svamūrdhnā|bibhrajjagadgurutamo'pi satāṃ patirhi|brahmaṇyadeva iti yadguṇanāma yuktaṃ|tasyaiva yaccaraṇaśaucamaśeṣatīrtham|| 15 ||
+10.69.16,संपूज्य देवऋषिवर्यमृषिः पुराणो ।नारायणो नरसखो विधिनोदितेन ।वाण्याभिभाष्य मितयामृतमिष्टया तं ।प्राह प्रभो भगवते करवाम हे किम् ॥ १६ ॥,saṃpūjya devaṛṣivaryamṛṣiḥ purāṇo|nārāyaṇo narasakho vidhinoditena|vāṇyābhibhāṣya mitayāmṛtamiṣṭayā taṃ|prāha prabho bhagavate karavāma he kim|| 16 ||
+10.69.17,श्रीनारद उवाच ।नैवाद्भुतं त्वयि विभोऽखिललोकनाथे ।मैत्री जनेषु सकलेषु दमः खलानाम् ।निःश्रेयसाय हि जगत्स्थितिरक्षणाभ्यां ।स्वैरावतार उरुगाय विदाम सुष्ठु ॥ १७ ॥,śrīnārada uvāca|naivādbhutaṃ tvayi vibho'khilalokanāthe|maitrī janeṣu sakaleṣu damaḥ khalānām|niḥśreyasāya hi jagatsthitirakṣaṇābhyāṃ|svairāvatāra urugāya vidāma suṣṭhu|| 17 ||
+10.69.18,दृष्टं तवाङ्घ्रियुगलं जनतापवर्गं ।ब्रह्मादिभिर्हृदि विचिन्त्यमगाधबोधैः ।संसारकूपपतितोत्तरणावलम्बं ।ध्यायंश्चराम्यनुगृहाण यथा स्मृतिः स्यात् ॥ १८ ॥,dṛṣṭaṃ tavāṅghriyugalaṃ janatāpavargaṃ|brahmādibhirhṛdi vicintyamagādhabodhaiḥ|saṃsārakūpapatitottaraṇāvalambaṃ|dhyāyaṃścarāmyanugṛhāṇa yathā smṛtiḥ syāt|| 18 ||
+10.69.19,ततोऽन्यदाविशद् गेहं कृष्णपत्‍न्याः स नारदः ।योगेश्वरेश्वरस्याङ्ग योगमायाविवित्सया ॥ १९ ॥,tato'nyadāviśad gehaṃ kṛṣṇapat‍nyāḥ sa nāradaḥ|yogeśvareśvarasyāṅga yogamāyāvivitsayā|| 19 ||
+10.69.20,दीव्यन्तमक्षैस्तत्रापि प्रियया चोद्धवेन च ।पूजितः परया भक्त्या प्रत्युत्थानासनादिभिः ॥ २० ॥,dīvyantamakṣaistatrāpi priyayā coddhavena ca|pūjitaḥ parayā bhaktyā pratyutthānāsanādibhiḥ|| 20 ||
+10.69.21,पृष्टश्चाविदुषेवासौ कदाऽयातो भवानिति ।क्रियते किं नु पूर्णानां अपूर्णैरस्मदादिभिः ॥ २१ ॥,pṛṣṭaścāviduṣevāsau kadā'yāto bhavāniti|kriyate kiṃ nu pūrṇānāṃ apūrṇairasmadādibhiḥ|| 21 ||
+10.69.22,अथापि ब्रूहि नो ब्रह्मन् जन्मैतच्छोभनं कुरु ।स तु विस्मित उत्थाय तूष्णीमन्यदगाद् गृहम् ॥ २२ ॥,athāpi brūhi no brahman janmaitacchobhanaṃ kuru|sa tu vismita utthāya tūṣṇīmanyadagād gṛham|| 22 ||
+10.69.23,तत्राप्यचष्ट गोविन्दं लालयन्तं सुतान् शिशून् ।ततोऽन्यस्मिन्गृहेऽपश्यन् मज्जनाय कृतोद्यमम् ॥ २३ ॥,tatrāpyacaṣṭa govindaṃ lālayantaṃ sutān śiśūn|tato'nyasmingṛhe'paśyan majjanāya kṛtodyamam|| 23 ||
+10.69.24,जुह्वन्तं च वितानाग्नीन् यजन्तं पञ्चभिर्मखैः ।भोजयन्तं द्विजान् क्वापि भुञ्जानमवशेषितम् ॥ २४ ॥,juhvantaṃ ca vitānāgnīn yajantaṃ pañcabhirmakhaiḥ|bhojayantaṃ dvijān kvāpi bhuñjānamavaśeṣitam|| 24 ||
+10.69.25,क्वापि सन्ध्यामुपासीनं जपन्तं ब्रह्म वाग्यतम् ।एकत्र चासिचर्माभ्यां चरन्तमसिवर्त्मसु ॥ २५ ॥,kvāpi sandhyāmupāsīnaṃ japantaṃ brahma vāgyatam|ekatra cāsicarmābhyāṃ carantamasivartmasu|| 25 ||
+10.69.26,अश्वैर्गजै रथैः क्वापि विचरन्तं गदाग्रजम् ।क्वचिच्छयानं पर्यङ्के स्तूयमानं च वन्दिभिः ॥ २६ ॥,aśvairgajai rathaiḥ kvāpi vicarantaṃ gadāgrajam|kvacicchayānaṃ paryaṅke stūyamānaṃ ca vandibhiḥ|| 26 ||
+10.69.27,मंत्रयन्तं च कस्मिंश्चित् मंत्रिभिश्चोद्धवादिभिः ।जलक्रीडारतं क्वापि वारमुख्याबलावृतम् ॥ २७ ॥,maṃtrayantaṃ ca kasmiṃścit maṃtribhiścoddhavādibhiḥ|jalakrīḍārataṃ kvāpi vāramukhyābalāvṛtam|| 27 ||
+10.69.28,कुत्रचिद्द्विजमुख्येभ्यो ददतं गाः स्वलङ्कृताः ।इतिहासपुराणानि श्रृण्वन्तं मङ्गलानि च ॥ २८ ॥,kutraciddvijamukhyebhyo dadataṃ gāḥ svalaṅkṛtāḥ|itihāsapurāṇāni śrṛṇvantaṃ maṅgalāni ca|| 28 ||
+10.69.29,हसन्तं हासकथया कदाचित् प्रियया गृहे ।क्वापि धर्मं सेवमानं अर्थकामौ च कुत्रचित् ॥ २९ ॥,hasantaṃ hāsakathayā kadācit priyayā gṛhe|kvāpi dharmaṃ sevamānaṃ arthakāmau ca kutracit|| 29 ||
+10.69.30,ध्यायन्तमेकमासीनं पुरुषं प्रकृतेः परम् ।शुश्रूषन्तं गुरून् क्वापि कामैर्भोगैः सपर्यया ॥ ३० ॥,dhyāyantamekamāsīnaṃ puruṣaṃ prakṛteḥ param|śuśrūṣantaṃ gurūn kvāpi kāmairbhogaiḥ saparyayā|| 30 ||
+10.69.31,कुर्वन्तं विग्रहं कैश्चित् सन्धिं चान्यत्र केशवम् ।कुत्रापि सह रामेण चिन्तयन्तं सतां शिवम् ॥ ३१ ॥,kurvantaṃ vigrahaṃ kaiścit sandhiṃ cānyatra keśavam|kutrāpi saha rāmeṇa cintayantaṃ satāṃ śivam|| 31 ||
+10.69.32,पुत्राणां दुहितॄणां च काले विध्युपयापनम् ।दारैर्वरैस्तत्सदृशैः कल्पयन्तं विभूतिभिः ॥ ३२ ॥,putrāṇāṃ duhitṝṇāṃ ca kāle vidhyupayāpanam|dārairvaraistatsadṛśaiḥ kalpayantaṃ vibhūtibhiḥ|| 32 ||
+10.69.33,प्रस्थापनोपनयनैः अपत्यानां महोत्सवान् ।वीक्ष्य योगेश्वरेशस्य येषां लोका विसिस्मिरे ॥ ३३ ॥,prasthāpanopanayanaiḥ apatyānāṃ mahotsavān|vīkṣya yogeśvareśasya yeṣāṃ lokā visismire|| 33 ||
+10.69.34,यजन्तं सकलान् देवान् क्वापि क्रतुभिरूर्जितैः ।पूर्तयन्तं क्वचिद् धर्मं कूर्पाराममठादिभिः ॥ ३४ ॥,yajantaṃ sakalān devān kvāpi kratubhirūrjitaiḥ|pūrtayantaṃ kvacid dharmaṃ kūrpārāmamaṭhādibhiḥ|| 34 ||
+10.69.35,चरन्तं मृगयां क्वापि हयमारुह्य सैन्धवम् ।घ्नन्तं तत्र पशून् मेध्यान् परीतं यदुपुङ्गवैः ॥ ३५ ॥,carantaṃ mṛgayāṃ kvāpi hayamāruhya saindhavam|ghnantaṃ tatra paśūn medhyān parītaṃ yadupuṅgavaiḥ|| 35 ||
+10.69.36,अव्यक्तलिङ्गं प्रकृतिषु अन्तःपुरगृहादिषु ।क्वचिच्चरन्तं योगेशं तत्तद्भावबुभुत्सया ॥ ३६ ॥,avyaktaliṅgaṃ prakṛtiṣu antaḥpuragṛhādiṣu|kvaciccarantaṃ yogeśaṃ tattadbhāvabubhutsayā|| 36 ||
+10.69.37,अथोवाच हृषीकेशं नारदः प्रहसन्निव ।योगमायोदयं वीक्ष्य मानुषीं ईयुषो गतिम् ॥ ३७ ॥,athovāca hṛṣīkeśaṃ nāradaḥ prahasanniva|yogamāyodayaṃ vīkṣya mānuṣīṃ īyuṣo gatim|| 37 ||
+10.69.38,विदाम योगमायास्ते दुर्दर्शा अपि मायिनाम् ।योगेश्वरात्मन् निर्भाता भवत्पादनिषेवया ॥ ३८ ॥,vidāma yogamāyāste durdarśā api māyinām|yogeśvarātman nirbhātā bhavatpādaniṣevayā|| 38 ||
+10.69.39,अनुजानीहि मां देव लोकांस्ते यशसाऽप्लुतान् ।पर्यटामि तवोद्गायन् लीला भुवनपावनीम् ॥ ३९ ॥,anujānīhi māṃ deva lokāṃste yaśasā'plutān|paryaṭāmi tavodgāyan līlā bhuvanapāvanīm|| 39 ||
+10.69.40,श्रीभगवानुवाच ।ब्रह्मन्धन्नस्य वक्ताहं कर्ता तदनुमोदिता ।तच्छिक्षयन्लोकमिमं आस्थितः पुत्र मा खिदः ॥ ४० ॥,śrībhagavānuvāca|brahmandhannasya vaktāhaṃ kartā tadanumoditā|tacchikṣayanlokamimaṃ āsthitaḥ putra mā khidaḥ|| 40 ||
+10.69.41,श्रीशुक उवाच ।इत्याचरन्तं सद्धर्मान् पावनान् गृहमेधिनाम् ।तमेव सर्वगेहेषु सन्तमेकं ददर्श ह ॥ ४१ ॥,śrīśuka uvāca|ityācarantaṃ saddharmān pāvanān gṛhamedhinām|tameva sarvageheṣu santamekaṃ dadarśa ha|| 41 ||
+10.69.42,कृष्णस्यानन्तवीर्यस्य योगमायामहोदयम् ।मुहुर्दृष्ट्वा ऋषिरभूद् विस्मितो जातकौतुकः ॥ ४२ ॥,kṛṣṇasyānantavīryasya yogamāyāmahodayam|muhurdṛṣṭvā ṛṣirabhūd vismito jātakautukaḥ|| 42 ||
+10.69.43,इत्यर्थकामधर्मेषु कृष्णेन श्रद्धितात्मना ।सम्यक् सभाजितः प्रीतः तमेवानुस्मरन् ययौ ॥ ४३ ॥,ityarthakāmadharmeṣu kṛṣṇena śraddhitātmanā|samyak sabhājitaḥ prītaḥ tamevānusmaran yayau|| 43 ||
+10.69.44,एवं मनुष्यपदवीमनुवर्तमानो ।नारायणोऽखिलभवाय गृहीतशक्तिः ।रेमेऽङ्ग षोडशसहस्रवराङ्गनानां ।सव्रीडसौहृदनिरीक्षणहासजुष्टः ॥ ४४ ॥,evaṃ manuṣyapadavīmanuvartamāno|nārāyaṇo'khilabhavāya gṛhītaśaktiḥ|reme'ṅga ṣoḍaśasahasravarāṅganānāṃ|savrīḍasauhṛdanirīkṣaṇahāsajuṣṭaḥ|| 44 ||
+10.69.45,यानीह विश्वविलयोद्भववृत्तिहेतुः ।कर्माण्यनन्यविषयाणि हरीश्चकार ।यस्त्वङ्ग गायति श्रृणोत्यनुमोदते वा ।भक्तिर्भवेद्भगवति ह्यपवर्गमार्गे ॥ ४५ ॥,yānīha viśvavilayodbhavavṛttihetuḥ|karmāṇyananyaviṣayāṇi harīścakāra|yastvaṅga gāyati śrṛṇotyanumodate vā|bhaktirbhavedbhagavati hyapavargamārge|| 45 ||
+10.69.69,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।कृष्णगार्हस्थ्यदर्शनं नाम एकोनसप्ततिमोऽध्यायः ॥ ६९ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|kṛṣṇagārhasthyadarśanaṃ nāma ekonasaptatimo'dhyāyaḥ|| 69 ||
+10.70.1,श्रीकृष्णस्याह्निककृत्यवर्णनं युधिष्ठिरसंदेशमादाय नारदस्य ।जरासंधकारानिबद्धनृपाणां संदेशमादाय दूतस्य चागमनम् ।श्रीशुक उवाच ।अथोषस्���ुपवृत्तायां कुक्कुटान् कूजतोऽशपन् ।गृहीतकण्ठ्यः पतिभिः भाधव्यो विरहातुराः ॥ १ ॥,śrīkṛṣṇasyāhnikakṛtyavarṇanaṃ yudhiṣṭhirasaṃdeśamādāya nāradasya|jarāsaṃdhakārānibaddhanṛpāṇāṃ saṃdeśamādāya dūtasya cāgamanam|śrīśuka uvāca|athoṣasyupavṛttāyāṃ kukkuṭān kūjato'śapan|gṛhītakaṇṭhyaḥ patibhiḥ bhādhavyo virahāturāḥ|| 1 ||
+10.70.2,वयांस्यरूरुवन् कृष्णं बोधयन्तीव वन्दिनः ।गायत्स्वलिष्वनिद्राणि मन्दारवनवायुभिः ॥ २ ॥,vayāṃsyarūruvan kṛṣṇaṃ bodhayantīva vandinaḥ|gāyatsvaliṣvanidrāṇi mandāravanavāyubhiḥ|| 2 ||
+10.70.3,मुहूर्तं तं तु वैदर्भी नामृष्यद् अतिशोभनम् ।परिरम्भणविश्लेषात् प्रियबाह्वन्तरं गता ॥ ३ ॥,muhūrtaṃ taṃ tu vaidarbhī nāmṛṣyad atiśobhanam|parirambhaṇaviśleṣāt priyabāhvantaraṃ gatā|| 3 ||
+10.70.4,ब्राह्मे मुहूर्त उत्थाय वार्युपस्पृश्य माधवः ।दध्यौ प्रसन्नकरण आत्मानं तमसः परम् ॥ ४ ॥,brāhme muhūrta utthāya vāryupaspṛśya mādhavaḥ|dadhyau prasannakaraṇa ātmānaṃ tamasaḥ param|| 4 ||
+10.70.5,एकं स्वयंज्योतिरनन्यमव्ययं ।स्वसंस्थया नित्यनिरस्तकल्मषम् ।ब्रह्माख्यमस्योद्भवनाशहेतुभिः ।स्वशक्तिभिर्लक्षितभावनिर्वृतिम् ॥ ५ ॥,ekaṃ svayaṃjyotirananyamavyayaṃ|svasaṃsthayā nityanirastakalmaṣam|brahmākhyamasyodbhavanāśahetubhiḥ|svaśaktibhirlakṣitabhāvanirvṛtim|| 5 ||
+10.70.6,अथाप्लुतोऽम्भस्यमले यथाविधि ।क्रियाकलापं परिधाय वाससी ।चकार सन्ध्योपगमादि सत्तमो ।हुतानलो ब्रह्म जजाप वाग्यतः ॥ ६ ॥,athāpluto'mbhasyamale yathāvidhi|kriyākalāpaṃ paridhāya vāsasī|cakāra sandhyopagamādi sattamo|hutānalo brahma jajāpa vāgyataḥ|| 6 ||
+10.70.7,उपस्थायार्कमुद्यन्तं तर्पयित्वात्मनः कलाः ।देवान् ऋषीन् पितॄन् वृद्धान् विप्रानभ्यर्च्य चात्मवान् ॥ ७ ॥,upasthāyārkamudyantaṃ tarpayitvātmanaḥ kalāḥ|devān ṛṣīn pitṝn vṛddhān viprānabhyarcya cātmavān|| 7 ||
+10.70.8,धेनूनां रुक्मश्रृङ्गीणां साध्वीनां मौक्तिकस्रजाम् ।पयस्विनीनां गृष्टीनां सवत्सानां सुवाससाम् ॥ ८ ॥,dhenūnāṃ rukmaśrṛṅgīṇāṃ sādhvīnāṃ mauktikasrajām|payasvinīnāṃ gṛṣṭīnāṃ savatsānāṃ suvāsasām|| 8 ||
+10.70.9,ददौ रूप्यखुराग्राणां क्षौमाजिनतिलैः सह ।अलङ्कृतेभ्यो विप्रेभ्यो बद्वं बद्वं दिने दिने ॥ ९ ॥,dadau rūpyakhurāgrāṇāṃ kṣaumājinatilaiḥ saha|alaṅkṛtebhyo viprebhyo badvaṃ badvaṃ dine dine|| 9 ||
+10.70.10,गोविप्रदेवतावृद्ध गुरून् भूतानि सर्वशः ।नमस्कृत्यात्मसंभूतीः मङ्गलानि समस्पृशत् ॥ १० ॥,govipradevatāvṛddha gurūn bhūtāni sarvaśaḥ|namaskṛtyātmasaṃbhūtīḥ maṅgalāni samaspṛśat|| 10 ||
+10.70.11,आत्मानं भूषयामास नरलोकविभूषणम् ।वासोभिर्भूषणैः स्वीयैः दिव्यस्रग् अनुलेपनैः ॥ ११ ॥,ātmānaṃ bhūṣayāmāsa naralokavibhūṣaṇam|vāsobhirbhūṣaṇaiḥ svīyaiḥ divyasrag anulepanaiḥ|| 11 ||
+10.70.12,अवेक्ष्याज्यं तथाऽदर्शं गोवृषद्विजदेवताः ।कामांश्च सर्ववर्णानां पौरान्तःपुरचारिणाम् ।प्रदाप्य प्रकृतीः कामैः प्रतोष्य प्रत्यनन्दत ॥ १२ ॥,avekṣyājyaṃ tathā'darśaṃ govṛṣadvijadevatāḥ|kāmāṃśca sarvavarṇānāṃ paurāntaḥpuracāriṇām|pradāpya prakṛtīḥ kāmaiḥ pratoṣya pratyanandata|| 12 ||
+10.70.13,संविभज्याग्रतो विप्रान् स्रक्ताम्बूलानुलेपनैः ।सुहृदः प्रकृतीर्दारान् उपायुङ्क्त ततः स्वयम् ॥ १३ ॥,saṃvibhajyāgrato viprān sraktāmbūlānulepanaiḥ|suhṛdaḥ prakṛtīrdārān upāyuṅkta tataḥ svayam|| 13 ||
+10.70.14,तावत् सूत उपानीय स्यन्दनं परमाद्भुतम् ।सुग्रीवाद्यैर्हयैर्युक्तं प्रणम्यावस्थितोऽग्रतः ॥ १४ ॥,tāvat sūta upānīya syandanaṃ paramādbhutam|sugrīvādyairhayairyuktaṃ praṇamyāvasthito'grataḥ|| 14 ||
+10.70.15,गृहीत्वा पाणिना पाणी सारथेस्तमथारुहत् ।सात्यक्युद्धवसंयुक्तः पूर्वाद्रिमिव भास्करः ॥ १५ ॥,gṛhītvā pāṇinā pāṇī sārathestamathāruhat|sātyakyuddhavasaṃyuktaḥ pūrvādrimiva bhāskaraḥ|| 15 ||
+10.70.16,ईक्षितोऽन्तःपुरस्त्रीणां सव्रीडप्रेमवीक्षितैः ।कृच्छ्राद् विसृष्टो निरगात् जातहासो हरन् मनः ॥ १६ ॥,īkṣito'ntaḥpurastrīṇāṃ savrīḍapremavīkṣitaiḥ|kṛcchrād visṛṣṭo niragāt jātahāso haran manaḥ|| 16 ||
+10.70.17,सुधर्माख्यां सभां सर्वैः वृष्णिभिः परिवारितः ।प्राविशद् यन्निविष्टानां न सन्त्यङ्ग षडूर्मयः ॥ १७ ॥,sudharmākhyāṃ sabhāṃ sarvaiḥ vṛṣṇibhiḥ parivāritaḥ|prāviśad yanniviṣṭānāṃ na santyaṅga ṣaḍūrmayaḥ|| 17 ||
+10.70.18,तत्रोपविष्टः परमासने विभुः ।बभौ स्वभासा ककुभोऽवभासयन् ।वृतो नृसिंहैर्यदुभिर्यदूत्तमो ।यथोडुराजो दिवि तारकागणैः ॥ १८ ॥,tatropaviṣṭaḥ paramāsane vibhuḥ|babhau svabhāsā kakubho'vabhāsayan|vṛto nṛsiṃhairyadubhiryadūttamo|yathoḍurājo divi tārakāgaṇaiḥ|| 18 ||
+10.70.19,तत्रोपमंत्रिणो राजन् नानाहास्यरसैर्विभुम् ।उपतस्थुर्नटाचार्या नर्तक्यस्ताण्डवैः पृथक् ॥ १९ ॥,tatropamaṃtriṇo rājan nānāhāsyarasairvibhum|upatasthurnaṭācāryā nartakyastāṇḍavaiḥ pṛthak|| 19 ||
+10.70.20,मृदङ्गवीणामुरज वेणुतालदरस्वनैः ।ननृतुर्जगुस्तुष्टुवुश्च सूतमागधवन्दिनः ॥ २० ॥,mṛdaṅgavīṇāmuraja veṇutāladarasvanaiḥ|nanṛturjagustuṣṭuvuśca sūtamāgadhavandinaḥ|| 20 ||
+10.70.21,तत्राहुर्ब्राह्मणाः केचित् आसीना ब्रह्मवादिनः ।पूर्वेषां पुण्ययशसां राज्ञां चाकथयन् कथाः ॥ २१ ॥,tatrāhurbrāhmaṇāḥ kecit āsīnā brahmavādinaḥ|pūrveṣāṃ puṇyayaśasāṃ rājñāṃ cākathayan kathāḥ|| 21 ||
+10.70.22,तत्रैकः पुरुषो राजन् आगतोऽपूर्वदर्शनः ।विज्ञापितो भगवते प्रतीहारैः प्रवेशितः ॥ २२ ॥,tatraikaḥ puruṣo rājan āgato'pūrvadarśanaḥ|vijñāpito bhagavate pratīhāraiḥ praveśitaḥ|| 22 ||
+10.70.23,स नमस्कृत्य कृष्णाय परेशाय कृताञ्जलिः ।राज्ञामावेदयद् दुखं जरासन्धनिरोधजम् ॥ २३ ॥,sa namaskṛtya kṛṣṇāya pareśāya kṛtāñjaliḥ|rājñāmāvedayad dukhaṃ jarāsandhanirodhajam|| 23 ||
+10.70.24,ये च दिग्विजये तस्य सन्नतिं न ययुर्नृपाः ।प्रसह्य रुद्धास्तेनासन् अयुते द्वे गिरिव्रजे ॥ २४ ॥,ye ca digvijaye tasya sannatiṃ na yayurnṛpāḥ|prasahya ruddhāstenāsan ayute dve girivraje|| 24 ||
+10.70.25,राजान ऊचुः ।कृष्ण कृष्णाप्रमेयात्मन् प्रपन्नभयभञ्जन ।वयं त्वां शरणं यामो भवभीताः पृथग्धियः ॥ २५ ॥,rājāna ūcuḥ|kṛṣ���a kṛṣṇāprameyātman prapannabhayabhañjana|vayaṃ tvāṃ śaraṇaṃ yāmo bhavabhītāḥ pṛthagdhiyaḥ|| 25 ||
+10.70.26,लोको विकर्मनिरतः कुशले प्रमत्तः ।कर्मण्ययं त्वदुदिते भवदर्चने स्वे ।यस्तावदस्य बलवानिह जीविताशां ।सद्यश्छिनत्त्यनिमिषाय नमोऽस्तु तस्मै ॥ २६ ॥,loko vikarmanirataḥ kuśale pramattaḥ|karmaṇyayaṃ tvadudite bhavadarcane sve|yastāvadasya balavāniha jīvitāśāṃ|sadyaśchinattyanimiṣāya namo'stu tasmai|| 26 ||
+10.70.27,लोके भवाञ्जगदिनः कलयावतीर्णः ।सद् रक्षणाय खलनिग्रहणाय चान्यः ।कश्चित् त्वदीयमतियाति निदेशमीश ।किं वा जनः स्वकृतमृच्छति तन्न विद्मः ॥ २७ ॥,loke bhavāñjagadinaḥ kalayāvatīrṇaḥ|sad rakṣaṇāya khalanigrahaṇāya cānyaḥ|kaścit tvadīyamatiyāti nideśamīśa|kiṃ vā janaḥ svakṛtamṛcchati tanna vidmaḥ|| 27 ||
+10.70.28,स्वप्नायितं नृपसुखं परतंत्रमीश ।शश्वद्भयेन मृतकेन धुरं वहामः ।हित्वा तदात्मनि सुखं त्वदनीहलभ्यं ।क्लिश्यामहेऽतिकृपणास्तव माययेह ॥ २८ ॥,svapnāyitaṃ nṛpasukhaṃ parataṃtramīśa|śaśvadbhayena mṛtakena dhuraṃ vahāmaḥ|hitvā tadātmani sukhaṃ tvadanīhalabhyaṃ|kliśyāmahe'tikṛpaṇāstava māyayeha|| 28 ||
+10.70.29,तन्नो भवान् प्रणतशोकहराङ्घ्रियुग्मो ।बद्धान् वियुङ्क्ष्व मगधाह्वयकर्मपाशात् ।यो भूभुजोऽयुतमतङ्गजवीर्यमेको ।बिभ्रद् रुरोध भवने मृगराडिवावीः ॥ २९ ॥,tanno bhavān praṇataśokaharāṅghriyugmo|baddhān viyuṅkṣva magadhāhvayakarmapāśāt|yo bhūbhujo'yutamataṅgajavīryameko|bibhrad rurodha bhavane mṛgarāḍivāvīḥ|| 29 ||
+10.70.30,यो वै त्वया द्विनवकृत्व उदात्तचक्र ।भग्नो मृधे खलु भवन्तमनन्तवीर्यम् ।जित्वा नृलोकनिरतं सकृदूढदर्पो ।युष्मत्प्रजा रुजति नोऽजित तद्विधेहि ॥ ३० ॥,yo vai tvayā dvinavakṛtva udāttacakra|bhagno mṛdhe khalu bhavantamanantavīryam|jitvā nṛlokanirataṃ sakṛdūḍhadarpo|yuṣmatprajā rujati no'jita tadvidhehi|| 30 ||
+10.70.31,दूत उवाच ।इति मागधसंरुद्धा भवद्दर्शनकाङ्क्षिणः ।प्रपन्नाः पादमूलं ते दीनानां शं विधीयताम् ॥ ३१ ॥,dūta uvāca|iti māgadhasaṃruddhā bhavaddarśanakāṅkṣiṇaḥ|prapannāḥ pādamūlaṃ te dīnānāṃ śaṃ vidhīyatām|| 31 ||
+10.70.32,श्रीशुक उवाच ।राजदूते ब्रुवत्येवं देवर्षिः परमद्युतिः ।बिभ्रत् पिङ्गजटाभारं प्रादुरासीद् यथा रविः ॥ ३२ ॥,śrīśuka uvāca|rājadūte bruvatyevaṃ devarṣiḥ paramadyutiḥ|bibhrat piṅgajaṭābhāraṃ prādurāsīd yathā raviḥ|| 32 ||
+10.70.33,तं दृष्ट्वा भगवान् कृष्णः सर्वलोकेश्वरेश्वरः ।ववन्द उत्थितः शीर्ष्णा ससभ्यः सानुगो मुदा ॥ ३३ ॥,taṃ dṛṣṭvā bhagavān kṛṣṇaḥ sarvalokeśvareśvaraḥ|vavanda utthitaḥ śīrṣṇā sasabhyaḥ sānugo mudā|| 33 ||
+10.70.34,सभाजयित्वा विधिवत् कृतासनपरिग्रहम् ।बभाषे सुनृतैर्वाक्यैः श्रद्धया तर्पयन् मुनिम् ॥ ३४ ॥,sabhājayitvā vidhivat kṛtāsanaparigraham|babhāṣe sunṛtairvākyaiḥ śraddhayā tarpayan munim|| 34 ||
+10.70.35,अपि स्विदद्य लोकानां त्रयाणां अकुतोभयम् ।ननु भूयान् भगवतो लोकान् पर्यटतो गुणः ॥ ३५ ॥,api svidadya lokānāṃ trayāṇāṃ akutobhayam|nanu bhūyān bhagavato lokān paryaṭato guṇaḥ|| 35 ||
+10.70.36,न हि तेऽविदितं किञ्चित् ��ोकेषु ईश्वर कर्तृषु ।अथ पृच्छामहे युष्मान् पाण्डवानां चिकीर्षितम् ॥ ३६ ॥,na hi te'viditaṃ kiñcit lokeṣu īśvara kartṛṣu|atha pṛcchāmahe yuṣmān pāṇḍavānāṃ cikīrṣitam|| 36 ||
+10.70.37,श्रीनारद उवाच ।दृष्टा माया ते बहुशो दुरत्यया ।माया विभो विश्वसृजश्च मायिनः ।भूतेषु भूमंश्चरतः स्वशक्तिभिः ।वह्नेरिवच्छन्नरुचो न मेऽद्भुतम् ॥ ३७ ॥,śrīnārada uvāca|dṛṣṭā māyā te bahuśo duratyayā|māyā vibho viśvasṛjaśca māyinaḥ|bhūteṣu bhūmaṃścarataḥ svaśaktibhiḥ|vahnerivacchannaruco na me'dbhutam|| 37 ||
+10.70.38,तवेहितं कोऽर्हति साधु वेदितुं ।स्वमाययेदं सृजतो नियच्छतः ।यद् विद्यमानात् मतयावभासते ।तस्मै नमस्ते स्वविलक्षणात्मने ॥ ३८ ॥,tavehitaṃ ko'rhati sādhu vedituṃ|svamāyayedaṃ sṛjato niyacchataḥ|yad vidyamānāt matayāvabhāsate|tasmai namaste svavilakṣaṇātmane|| 38 ||
+10.70.39,जीवस्य यः संसरतो विमोक्षणं ।न जानतोऽनर्थवहाच्छरीरतः ।लीलावतारैः स्वयशः प्रदीपकं ।प्राज्वालयत्त्वा तमहं प्रपद्ये ॥ ३९ ॥,jīvasya yaḥ saṃsarato vimokṣaṇaṃ|na jānato'narthavahāccharīrataḥ|līlāvatāraiḥ svayaśaḥ pradīpakaṃ|prājvālayattvā tamahaṃ prapadye|| 39 ||
+10.70.40,अथाप्याश्रावये ब्रह्म नरलोकविडम्बनम् ।राज्ञः पैतृष्वसेयस्य भक्तस्य च चिकीर्षितम् ॥ ४० ॥,athāpyāśrāvaye brahma naralokaviḍambanam|rājñaḥ paitṛṣvaseyasya bhaktasya ca cikīrṣitam|| 40 ||
+10.70.41,यक्ष्यति त्वां मखेन्द्रेण राजसूयेन पाण्डवः ।पारमेष्ठ्यकामो नृपतिः तद्भवाननुमोदताम् ॥ ४१ ॥,yakṣyati tvāṃ makhendreṇa rājasūyena pāṇḍavaḥ|pārameṣṭhyakāmo nṛpatiḥ tadbhavānanumodatām|| 41 ||
+10.70.42,तस्मिन् देव क्रतुवरे भवन्तं वै सुरादयः ।दिदृक्षवः समेष्यन्ति राजानश्च यशस्विनः ॥ ४२ ॥,tasmin deva kratuvare bhavantaṃ vai surādayaḥ|didṛkṣavaḥ sameṣyanti rājānaśca yaśasvinaḥ|| 42 ||
+10.70.43,श्रवणात् कीर्तनाद् ध्यानात् पूयन्तेऽन्तेवसायिनः ।तव ब्रह्ममयस्येश किमुतेक्षाभिमर्शिनः ॥ ४३ ॥,śravaṇāt kīrtanād dhyānāt pūyante'ntevasāyinaḥ|tava brahmamayasyeśa kimutekṣābhimarśinaḥ|| 43 ||
+10.70.44,यस्यामलं दिवि यशः प्रथितं रसायां ।भूमौ च ते भुवनमङ्गल दिग्वितानम् ।मन्दाकिनीति दिवि भोगवतीति चाधो ।गङ्गेति चेह चरणाम्बु पुनाति विश्वम् ॥ ४४ ॥,yasyāmalaṃ divi yaśaḥ prathitaṃ rasāyāṃ|bhūmau ca te bhuvanamaṅgala digvitānam|mandākinīti divi bhogavatīti cādho|gaṅgeti ceha caraṇāmbu punāti viśvam|| 44 ||
+10.70.45,श्रीशुक उवाच ।तत्र तेष्वात्मपक्षेष्व गृह्णत्सु विजिगीषया ।वाचः पेशैः स्मयन् भृत्यमुद्धवं प्राह केशवः ॥ ४५ ॥,śrīśuka uvāca|tatra teṣvātmapakṣeṣva gṛhṇatsu vijigīṣayā|vācaḥ peśaiḥ smayan bhṛtyamuddhavaṃ prāha keśavaḥ|| 45 ||
+10.70.46,श्रीभगवानुवाच ।त्वं हि नः परमं चक्षुः सुहृन् मंत्रार्थतत्त्ववित् ।अथात्र ब्रूह्यनुष्ठेयं श्रद्दध्मः करवाम तत् ॥ ४६ ॥,śrībhagavānuvāca|tvaṃ hi naḥ paramaṃ cakṣuḥ suhṛn maṃtrārthatattvavit|athātra brūhyanuṣṭheyaṃ śraddadhmaḥ karavāma tat|| 46 ||
+10.70.47,इत्युपामंत्रितो भर्त्रा सर्वज्ञेनापि मुग्धवत् ।निदेश�� शिरसाऽधाय उद्धवः प्रत्यभाषत ॥ ४७ ॥,ityupāmaṃtrito bhartrā sarvajñenāpi mugdhavat|nideśaṃ śirasā'dhāya uddhavaḥ pratyabhāṣata|| 47 ||
+10.70.70,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।भगवद्यानविचारे नाम सप्ततितमोऽध्यायः ॥ ७० ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|bhagavadyānavicāre nāma saptatitamo'dhyāyaḥ|| 70 ||
+10.71.1,उद्धवमंत्रणया श्रीकृष्णस्येन्द्रप्रस्थगमनम् ।श्रीशुक उवाच ।इत्युदीरितमाकर्ण्य देवऋषेरुद्धवोऽब्रवीत् ।सभ्यानां मतमाज्ञाय कृष्णस्य च महामतिः ॥ १ ॥,uddhavamaṃtraṇayā śrīkṛṣṇasyendraprasthagamanam|śrīśuka uvāca|ityudīritamākarṇya devaṛṣeruddhavo'bravīt|sabhyānāṃ matamājñāya kṛṣṇasya ca mahāmatiḥ|| 1 ||
+10.71.2,श्रीउद्धव उवाच ।यदुक्तं ऋषिणा देव साचिव्यं यक्ष्यतस्त्वया ।कार्यं पैतृष्वसेयस्य रक्षा च शरणैषिणाम् ॥ २ ॥,śrīuddhava uvāca|yaduktaṃ ṛṣiṇā deva sācivyaṃ yakṣyatastvayā|kāryaṃ paitṛṣvaseyasya rakṣā ca śaraṇaiṣiṇām|| 2 ||
+10.71.3,यष्टव्यम्राजसूयेन दिक् चक्रजयिना विभो ।अतो जरासुतजय उभयार्थो मतो मम ॥ ३ ॥,yaṣṭavyamrājasūyena dik cakrajayinā vibho|ato jarāsutajaya ubhayārtho mato mama|| 3 ||
+10.71.4,अस्माकं च महानर्थो ह्येतेनैव भविष्यति ।यशश्च तव गोविन्द राज्ञो बद्धान् विमुञ्चतः ॥ ४ ॥,asmākaṃ ca mahānartho hyetenaiva bhaviṣyati|yaśaśca tava govinda rājño baddhān vimuñcataḥ|| 4 ||
+10.71.5,स वै दुर्विषहो राजा नागायुतसमो बले ।बलिनामपि चान्येषां भीमं समबलं विना ॥ ५ ॥,sa vai durviṣaho rājā nāgāyutasamo bale|balināmapi cānyeṣāṃ bhīmaṃ samabalaṃ vinā|| 5 ||
+10.71.6,द्वैरथे स तु जेतव्यो मा शताक्षौहिणीयुतः ।ब्रह्मण्योऽभ्यर्थितो विप्रैः न प्रत्याख्याति कर्हिचित् ॥ ६ ॥,dvairathe sa tu jetavyo mā śatākṣauhiṇīyutaḥ|brahmaṇyo'bhyarthito vipraiḥ na pratyākhyāti karhicit|| 6 ||
+10.71.7,ब्रह्मवेषधरो गत्वा तं भिक्षेत वृकोदरः ।हनिष्यति न सन्देहो द्वैरथे तव सन्निधौ ॥ ७ ॥,brahmaveṣadharo gatvā taṃ bhikṣeta vṛkodaraḥ|haniṣyati na sandeho dvairathe tava sannidhau|| 7 ||
+10.71.8,निमित्तं परमीशस्य विश्वसर्गनिरोधयोः ।हिरण्यगर्भः शर्वश्च कालस्यारूपिणस्तव ॥ ८ ॥,nimittaṃ paramīśasya viśvasarganirodhayoḥ|hiraṇyagarbhaḥ śarvaśca kālasyārūpiṇastava|| 8 ||
+10.71.9,गायन्ति ते विशदकर्म गृहेषु देव्यो ।राज्ञां स्वशत्रुवधमात्मविमोक्षणं च ।गोप्यश्च कुञ्जरपतेर्जनकात्मजायाः ।पित्रोश्च लब्धशरणा मुनयो वयं च ॥ ९ ॥,gāyanti te viśadakarma gṛheṣu devyo|rājñāṃ svaśatruvadhamātmavimokṣaṇaṃ ca|gopyaśca kuñjarapaterjanakātmajāyāḥ|pitrośca labdhaśaraṇā munayo vayaṃ ca|| 9 ||
+10.71.10,जरासन्धवधः कृष्ण भूर्यर्थायोपकल्पते ।प्रायः पाकविपाकेन तव चाभिमतः क्रतुः ॥ १० ॥,jarāsandhavadhaḥ kṛṣṇa bhūryarthāyopakalpate|prāyaḥ pākavipākena tava cābhimataḥ kratuḥ|| 10 ||
+10.71.11,श्रीशुक उवाच ।इत्युद्धव वचो राजन् सर्वतोभद्रमच्युतम् ।देवर्षिर्यदुवृद्धाश्च कृष्णश्च प्रत्यपूजयन् ॥ ११ ॥,śrīśuka uvāca|ityuddhava vaco rājan sarvatobhadramacyutam|devarṣiryaduvṛddhāśca kṛṣṇaśca pratyapūjayan|| 11 ||
+10.71.12,अथादिशत् प्रयाणाय भगवान् देवकीसुतः ।भृत्यान् दारुकजैत्रादीन् अनुज्ञाप्य गुरून् विभुः ॥ १२ ॥,athādiśat prayāṇāya bhagavān devakīsutaḥ|bhṛtyān dārukajaitrādīn anujñāpya gurūn vibhuḥ|| 12 ||
+10.71.13,निर्गमय्यावरोधान् स्वान् ससुतान् सपरिच्छदान् ।सङ्कर्षणमनुज्ञाप्य यदुराजं च शत्रुहन् ।सूतोपनीतं स्वरथं आरुहद् गरुडध्वजम् ॥ १३ ॥,nirgamayyāvarodhān svān sasutān saparicchadān|saṅkarṣaṇamanujñāpya yadurājaṃ ca śatruhan|sūtopanītaṃ svarathaṃ āruhad garuḍadhvajam|| 13 ||
+10.71.14,ततो रथद्विपभटसादिनायकैः ।करालया परिवृत आत्मसेनया ।मृदङ्ग भेर्यानक शङ्खगोमुखैः ।प्रघोषघोषितककुभो निराक्रमत् ॥ १४ ॥,tato rathadvipabhaṭasādināyakaiḥ|karālayā parivṛta ātmasenayā|mṛdaṅga bheryānaka śaṅkhagomukhaiḥ|praghoṣaghoṣitakakubho nirākramat|| 14 ||
+10.71.15,नृवाजिकाञ्चन शिबिकाभिरच्युतं ।सहात्मजाः पतिमनु सुव्रता ययुः ।वरांबराभरणविलेपनस्रजः ।सुसंवृता नृभिरसिचर्मपाणिभिः ॥ १५ ॥,nṛvājikāñcana śibikābhiracyutaṃ|sahātmajāḥ patimanu suvratā yayuḥ|varāṃbarābharaṇavilepanasrajaḥ|susaṃvṛtā nṛbhirasicarmapāṇibhiḥ|| 15 ||
+10.71.16,नरोष्ट्रगोमहिषखराश्वतर्यनः ।करेणुभिः परिजनवारयोषितः ।स्वलङ्कृताः कटकुटिकम्बलाम्बराद् ।उपस्करा ययुरधियुज्य सर्वतः ॥ १६ ॥,naroṣṭragomahiṣakharāśvataryanaḥ|kareṇubhiḥ parijanavārayoṣitaḥ|svalaṅkṛtāḥ kaṭakuṭikambalāmbarād|upaskarā yayuradhiyujya sarvataḥ|| 16 ||
+10.71.17,बलं बृहद्ध्वजपटछत्रचामरैः ।वरायुधाभरणकिरीटवर्मभिः ।दिवांशुभिस्तुमुलरवं बभौ रवेः ।यथार्णवः क्षुभिततिमिङ्गिलोर्मिभिः ॥ १७ ॥,balaṃ bṛhaddhvajapaṭachatracāmaraiḥ|varāyudhābharaṇakirīṭavarmabhiḥ|divāṃśubhistumularavaṃ babhau raveḥ|yathārṇavaḥ kṣubhitatimiṅgilormibhiḥ|| 17 ||
+10.71.18,अथो मुनिर्यदुपतिना सभाजितः ।प्रणम्य तं हृदि विदधद् विहायसा ।निशम्य तद्व्यवसितमाहृतार्हणो ।मुकुन्दसन्दर्शननिर्वृतेन्द्रियः ॥ १८ ॥,atho muniryadupatinā sabhājitaḥ|praṇamya taṃ hṛdi vidadhad vihāyasā|niśamya tadvyavasitamāhṛtārhaṇo|mukundasandarśananirvṛtendriyaḥ|| 18 ||
+10.71.19,राजदूतमुवाचेदं भगवान् प्रीणयन् गिरा ।मा भैष्ट दूत भद्रं वो घातयिष्यामि मागधम् ॥ १९ ॥,rājadūtamuvācedaṃ bhagavān prīṇayan girā|mā bhaiṣṭa dūta bhadraṃ vo ghātayiṣyāmi māgadham|| 19 ||
+10.71.20,इत्युक्तः प्रस्थितो दूतो यथावद् अवदन् नृपान् ।तेऽपि सन्दर्शनं शौरेः प्रत्यैक्षन् यन्मुमुक्षवः ॥ २० ॥,ityuktaḥ prasthito dūto yathāvad avadan nṛpān|te'pi sandarśanaṃ śaureḥ pratyaikṣan yanmumukṣavaḥ|| 20 ||
+10.71.21,आनर्तसौवीरमरून् तीर्त्वा विनशनं हरिः ।गिरीन् नदीरतीयाय पुरग्रामव्रजाकरान् ॥ २१ ॥,ānartasauvīramarūn tīrtvā vinaśanaṃ hariḥ|girīn nadīratīyāya puragrāmavrajākarān|| 21 ||
+10.71.22,ततो दृषद्वतीं तीर्त्वा मुकुन्दोऽथ सरस्वतीम् ।पञ्चालानथ मत्स्यांश्च शक्रप्रस्थमथागमत् ॥ २२ ॥,tato dṛṣadvatīṃ tīrtvā mukundo'tha sarasvatīm|pañcālānatha matsyāṃśca śakraprasthamathāgamat|| 22 ||
+10.71.23,तम��पागतमाकर्ण्य प्रीतो दुर्दर्शनं नृणाम् ।अजातशत्रुर्निरगात् सोपाध्यायः सुहृद्वृतः ॥ २३ ॥,tamupāgatamākarṇya prīto durdarśanaṃ nṛṇām|ajātaśatrurniragāt sopādhyāyaḥ suhṛdvṛtaḥ|| 23 ||
+10.71.24,गीतवादित्रघोषेण ब्रह्मघोषेण भूयसा ।अभ्ययात् स हृषीकेशं प्राणाः प्राणमिवादृतः ॥ २४ ॥,gītavāditraghoṣeṇa brahmaghoṣeṇa bhūyasā|abhyayāt sa hṛṣīkeśaṃ prāṇāḥ prāṇamivādṛtaḥ|| 24 ||
+10.71.25,दृष्ट्वा विक्लिन्नहृदयः कृष्णं स्नेहेन पाण्डवः ।चिराद् दृष्टं प्रियतमं सस्वजेऽथ पुनः पुनः ॥ २५ ॥,dṛṣṭvā viklinnahṛdayaḥ kṛṣṇaṃ snehena pāṇḍavaḥ|cirād dṛṣṭaṃ priyatamaṃ sasvaje'tha punaḥ punaḥ|| 25 ||
+10.71.26,दोर्भ्यां परिष्वज्य रमामलालयं ।मुकुन्दगात्रं नृपतिर्हताशुभः ।लेभे परां निर्वृतिमश्रुलोचनो ।हृष्यत्तनुर्विस्मृत लोकविभ्रमः ॥ २६ ॥,dorbhyāṃ pariṣvajya ramāmalālayaṃ|mukundagātraṃ nṛpatirhatāśubhaḥ|lebhe parāṃ nirvṛtimaśrulocano|hṛṣyattanurvismṛta lokavibhramaḥ|| 26 ||
+10.71.27,तं मातुलेयं परिरभ्य निर्वृतो ।भीमः स्मयन् प्रेमजलाकुलेन्द्रियः ।यमौ किरीटी च सुहृत्तमं मुदा ।प्रवृद्धबाष्पाः परिरेभिरेऽच्युतम् ॥ २७ ॥,taṃ mātuleyaṃ parirabhya nirvṛto|bhīmaḥ smayan premajalākulendriyaḥ|yamau kirīṭī ca suhṛttamaṃ mudā|pravṛddhabāṣpāḥ parirebhire'cyutam|| 27 ||
+10.71.28,अर्जुनेन परिष्वक्तो यमाभ्यामभिवादितः ।ब्राह्मणेभ्यो नमस्कृत्य वृद्धेभ्यश्च यथार्हतः ॥ २८ ॥,arjunena pariṣvakto yamābhyāmabhivāditaḥ|brāhmaṇebhyo namaskṛtya vṛddhebhyaśca yathārhataḥ|| 28 ||
+10.71.29,मानिनो मानयामास कुरुसृञ्जयकैकयान् ।सूतमागधगन्धर्वा वन्दिनश्चोपमंत्रिणः ॥ २९ ॥,mānino mānayāmāsa kurusṛñjayakaikayān|sūtamāgadhagandharvā vandinaścopamaṃtriṇaḥ|| 29 ||
+10.71.30,मृदङ्गशङ्खपटह वीणापणवगोमुखैः ।ब्राह्मणाश्चारविन्दाक्षं तुष्टुवुर्ननृतुर्जगुः ॥ ३० ॥,mṛdaṅgaśaṅkhapaṭaha vīṇāpaṇavagomukhaiḥ|brāhmaṇāścāravindākṣaṃ tuṣṭuvurnanṛturjaguḥ|| 30 ||
+10.71.31,एवं सुहृद्भिः पर्यस्तः पुण्यश्लोकशिखामणिः ।संस्तूयमानो भगवान् विवेशालङ्कृतं पुरम् ॥ ३१ ॥,evaṃ suhṛdbhiḥ paryastaḥ puṇyaślokaśikhāmaṇiḥ|saṃstūyamāno bhagavān viveśālaṅkṛtaṃ puram|| 31 ||
+10.71.32,संसिक्तवर्त्म करिणां मदगन्धतोयैः ।चित्रध्वजैः कनकतोरणपूर्णकुम्भैः ।मृष्टात्मभिर्नवदुकूलविभूषणस्रग् ।गन्धैर्नृभिर्युवतिभिश्च विराजमानम् ॥ ३२ ॥,saṃsiktavartma kariṇāṃ madagandhatoyaiḥ|citradhvajaiḥ kanakatoraṇapūrṇakumbhaiḥ|mṛṣṭātmabhirnavadukūlavibhūṣaṇasrag|gandhairnṛbhiryuvatibhiśca virājamānam|| 32 ||
+10.71.33,उद्दीप्तदीपबलिभिः प्रतिसद्म जाल ।निर्यातधूपरुचिरं विलसत्पताकम् ।मूर्धन्यहेमकलशै रजतोरुशृङ्गैः ।जुष्टं ददर्श भवनैः कुरुराजधाम ॥ ३३ ॥,uddīptadīpabalibhiḥ pratisadma jāla|niryātadhūparuciraṃ vilasatpatākam|mūrdhanyahemakalaśai rajatoruśṛṅgaiḥ|juṣṭaṃ dadarśa bhavanaiḥ kururājadhāma|| 33 ||
+10.71.34,प्राप्तं निशम्य नरलोचनपानपात्रम् ।औत्सुक्यविश्लथितकेश दुकूलबन्धाः ।सद्यो व��सृज्य गृहकर्म पतींश्च तल्पे ।द्रष्टुं ययुर्युवतयः स्म नरेन्द्रमार्गे ॥ ३४ ॥,prāptaṃ niśamya naralocanapānapātram|autsukyaviślathitakeśa dukūlabandhāḥ|sadyo visṛjya gṛhakarma patīṃśca talpe|draṣṭuṃ yayuryuvatayaḥ sma narendramārge|| 34 ||
+10.71.35,तस्मिन् सुसङ्कुल इभाश्वरथद्विपद्भिः ।कृष्णंसभार्यमुपलभ्य गृहाधिरूढाः ।नार्यो विकीर्य कुसुमैर्मनसोपगुह्य ।सुस्वागतं विदधुरुत्स्मयवीक्षितेन ॥ ३५ ॥,tasmin susaṅkula ibhāśvarathadvipadbhiḥ|kṛṣṇaṃsabhāryamupalabhya gṛhādhirūḍhāḥ|nāryo vikīrya kusumairmanasopaguhya|susvāgataṃ vidadhurutsmayavīkṣitena|| 35 ||
+10.71.36,ऊचुः स्त्रियः पथि निरीक्ष्य मुकुन्दपत्‍नीः ।तारा यथोडुपसहाः किमकार्यमूभिः ।यच्चक्षुषां पुरुषमौलिरुदारहास ।लीलावलोककलयोत्सवमातनोति ॥ ३६ ॥,ūcuḥ striyaḥ pathi nirīkṣya mukundapat‍nīḥ|tārā yathoḍupasahāḥ kimakāryamūbhiḥ|yaccakṣuṣāṃ puruṣamaulirudārahāsa|līlāvalokakalayotsavamātanoti|| 36 ||
+10.71.37,तत्र तत्रोपसङ्गम्य पौरा मङ्गलपाणयः ।चक्रुः सपर्यां कृष्णाय श्रेणीमुख्या हतैनसः ॥ ३७ ॥,tatra tatropasaṅgamya paurā maṅgalapāṇayaḥ|cakruḥ saparyāṃ kṛṣṇāya śreṇīmukhyā hatainasaḥ|| 37 ||
+10.71.38,अन्तःपुरजनैः प्रीत्या मुकुन्दः फुल्ललोचनैः ।ससम्भ्रमैरभ्युपेतः प्राविशद् राजमन्दिरम् ॥ ३८ ॥,antaḥpurajanaiḥ prītyā mukundaḥ phullalocanaiḥ|sasambhramairabhyupetaḥ prāviśad rājamandiram|| 38 ||
+10.71.39,पृथा विलोक्य भ्रात्रेयं कृष्णं त्रिभुवनेश्वरम् ।प्रीतात्मोत्थाय पर्यङ्कात् सस्नुषा परिषस्वजे ॥ ३९ ॥,pṛthā vilokya bhrātreyaṃ kṛṣṇaṃ tribhuvaneśvaram|prītātmotthāya paryaṅkāt sasnuṣā pariṣasvaje|| 39 ||
+10.71.40,गोविन्दं गृहमानीय देवदेवेशमादृतः ।पूजायां नाविदत् कृत्यं प्रमोदोपहतो नृपः ॥ ४० ॥,govindaṃ gṛhamānīya devadeveśamādṛtaḥ|pūjāyāṃ nāvidat kṛtyaṃ pramodopahato nṛpaḥ|| 40 ||
+10.71.41,पितृस्वसुर्गुरुस्त्रीणां कृष्णश्चक्रेऽभिवादनम् ।स्वयं च कृष्णया राजन् भगिन्या चाभिवन्दितः ॥ ४१ ॥,pitṛsvasurgurustrīṇāṃ kṛṣṇaścakre'bhivādanam|svayaṃ ca kṛṣṇayā rājan bhaginyā cābhivanditaḥ|| 41 ||
+10.71.42,श्वश्र्वा सञ्चोदिता कृष्णा कृष्णपत्‍नीश्च सर्वशः ।आनर्च रुक्मिणीं सत्यां भद्रां जाम्बवतीं तथा ॥ ४२ ॥,śvaśrvā sañcoditā kṛṣṇā kṛṣṇapat‍nīśca sarvaśaḥ|ānarca rukmiṇīṃ satyāṃ bhadrāṃ jāmbavatīṃ tathā|| 42 ||
+10.71.43,कालिन्दीं मित्रविन्दां च शैब्यां नाग्नजितीं सतीम् ।अन्याश्चाभ्यागता यास्तु वासःस्रङ्मण्डनादिभिः ॥ ४३ ॥,kālindīṃ mitravindāṃ ca śaibyāṃ nāgnajitīṃ satīm|anyāścābhyāgatā yāstu vāsaḥsraṅmaṇḍanādibhiḥ|| 43 ||
+10.71.44,सुखं निवासयामास धर्मराजो जनार्दनम् ।ससैन्यं सानुगामत्यं सभार्यं च नवं नवम् ॥ ४४ ॥,sukhaṃ nivāsayāmāsa dharmarājo janārdanam|sasainyaṃ sānugāmatyaṃ sabhāryaṃ ca navaṃ navam|| 44 ||
+10.71.45,तर्पयित्वा खाण्डवेन वह्निं फाल्गुनसंयुतः ।मोचयित्वा मयं येन राज्ञे दिव्या सभा कृता ॥ ४५ ॥,tarpayitvā khāṇḍavena vahniṃ phālgunasaṃyutaḥ|mocayitvā mayaṃ yena rājñe divyā sabhā kṛtā|| 45 ||
+10.71.46,उ��ास कतिचिन् मासान् राज्ञः प्रियचिकीर्षया ।विहरन् रथमारुह्य फाल्गुनेन भटैर्वृतः ॥ ४६ ॥,uvāsa katicin māsān rājñaḥ priyacikīrṣayā|viharan rathamāruhya phālgunena bhaṭairvṛtaḥ|| 46 ||
+10.71.71,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।कृष्णस्य इंद्रप्रस्थगमनं नाम एकसप्ततितमोऽध्यायः ॥ ७१ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|kṛṣṇasya iṃdraprasthagamanaṃ nāma ekasaptatitamo'dhyāyaḥ|| 71 ||
+10.72.1,राजसूयोपक्रमे पाण्डवानां दिग्विजयः भीमेन जरासंध वधश्च ।श्रीशुक उवाच ।एकदा तु सभामध्य आस्थितो मुनिभिर्वृतः ।ब्राह्मणैः क्षत्रियैर्वैश्यैः भ्रातृभिश्च युधिष्ठिरः ॥ १ ॥,rājasūyopakrame pāṇḍavānāṃ digvijayaḥ bhīmena jarāsaṃdha vadhaśca|śrīśuka uvāca|ekadā tu sabhāmadhya āsthito munibhirvṛtaḥ|brāhmaṇaiḥ kṣatriyairvaiśyaiḥ bhrātṛbhiśca yudhiṣṭhiraḥ|| 1 ||
+10.72.2,आचार्यैः कुलवृद्धैश्च ज्ञातिसंबन्धिबान्धवैः ।श्रृण्वतामेव चैतेषां आभाष्येदमुवाच ह ॥ २ ॥,ācāryaiḥ kulavṛddhaiśca jñātisaṃbandhibāndhavaiḥ|śrṛṇvatāmeva caiteṣāṃ ābhāṣyedamuvāca ha|| 2 ||
+10.72.3,श्रीयुधिष्ठिर उवाच ।क्रतुराजेन गोविन्द राजसूयेन पावनीः ।यक्ष्ये विभूतीर्भवतः तत्संपादय नः प्रभो ॥ ३ ॥,śrīyudhiṣṭhira uvāca|kraturājena govinda rājasūyena pāvanīḥ|yakṣye vibhūtīrbhavataḥ tatsaṃpādaya naḥ prabho|| 3 ||
+10.72.4,त्वत्पादुके अविरतं परि ये चरन्ति ।ध्यायन्त्यभद्रनशने शुचयो गृणन्ति ।विन्दन्ति ते कमलनाभ भवापवर्गम् ।आशासते यदि त आशिष ईश नान्ये ॥ ४ ॥,tvatpāduke avirataṃ pari ye caranti|dhyāyantyabhadranaśane śucayo gṛṇanti|vindanti te kamalanābha bhavāpavargam|āśāsate yadi ta āśiṣa īśa nānye|| 4 ||
+10.72.5,तद्देवदेव भवतश्चरणारविन्द ।सेवानुभावमिह पश्यतु लोक एषः ।ये त्वां भजन्ति न भजन्त्युत वोभयेषां ।निष्ठां प्रदर्शय विभो कुरुसृञ्जयानाम् ॥ ५ ॥,taddevadeva bhavataścaraṇāravinda|sevānubhāvamiha paśyatu loka eṣaḥ|ye tvāṃ bhajanti na bhajantyuta vobhayeṣāṃ|niṣṭhāṃ pradarśaya vibho kurusṛñjayānām|| 5 ||
+10.72.6,न ब्रह्मणः स्वपरभेदमतिस्तव स्यात् ।सर्वात्मनः समदृशः स्वसुखानुभूतेः ।संसेवतां सुरतरोरिव ते प्रसादः ।सेवानुरूपमुदयो न विपर्ययोऽत्र ॥ ६ ॥,na brahmaṇaḥ svaparabhedamatistava syāt|sarvātmanaḥ samadṛśaḥ svasukhānubhūteḥ|saṃsevatāṃ surataroriva te prasādaḥ|sevānurūpamudayo na viparyayo'tra|| 6 ||
+10.72.7,श्रीभगवानुवाच ।सम्यग् व्यवसितं राजन् भवता शत्रुकर्शन ।कल्याणी येन ते कीर्तिः लोकान् अनुभविष्यति ॥ ७ ॥,śrībhagavānuvāca|samyag vyavasitaṃ rājan bhavatā śatrukarśana|kalyāṇī yena te kīrtiḥ lokān anubhaviṣyati|| 7 ||
+10.72.8,ऋषीणां पितृदेवानां सुहृदामपि नः प्रभो ।सर्वेषामपि भूतानां ईप्सितः क्रतुराडयम् ॥ ८ ॥,ṛṣīṇāṃ pitṛdevānāṃ suhṛdāmapi naḥ prabho|sarveṣāmapi bhūtānāṃ īpsitaḥ kraturāḍayam|| 8 ||
+10.72.9,विजित्य नृपतीन् सर्वान् कृत्वा च जगतीं वशे ।सम्भृत्य सर्वसम्भारान् आहरस्व महाक्रतु��् ॥ ९ ॥,vijitya nṛpatīn sarvān kṛtvā ca jagatīṃ vaśe|sambhṛtya sarvasambhārān āharasva mahākratum|| 9 ||
+10.72.10,एते ते भ्रातरो राजन् लोकपालांशसंभवाः ।जितोऽस्म्यात्मवता तेऽहं दुर्जयो योऽकृतात्मभिः ॥ १० ॥,ete te bhrātaro rājan lokapālāṃśasaṃbhavāḥ|jito'smyātmavatā te'haṃ durjayo yo'kṛtātmabhiḥ|| 10 ||
+10.72.11,न कश्चिन्मत्परं लोके तेजसा यशसा श्रिया ।विभूतिभिर्वाभिभवेद् देवोऽपि किमु पार्थिवः ॥ ११ ॥,na kaścinmatparaṃ loke tejasā yaśasā śriyā|vibhūtibhirvābhibhaved devo'pi kimu pārthivaḥ|| 11 ||
+10.72.12,श्रीशुक उवाच ।निशम्य भगवद्गीतं प्रीतः फुल्लमुखाम्बुजः ।भ्रातॄन् दिग्विजयेऽयुङ्क्त विष्णुतेजोपबृंहितान् ॥ १२ ॥,śrīśuka uvāca|niśamya bhagavadgītaṃ prītaḥ phullamukhāmbujaḥ|bhrātṝn digvijaye'yuṅkta viṣṇutejopabṛṃhitān|| 12 ||
+10.72.13,सहदेवं दक्षिणस्यां आदिशत् सह सृञ्जयैः ।दिशि प्रतीच्यां नकुलं उदीच्यां सव्यसाचिनम् ।प्राच्यां वृकोदरं मत्स्यैः केकयैः सह मद्रकैः ॥ १३ ॥,sahadevaṃ dakṣiṇasyāṃ ādiśat saha sṛñjayaiḥ|diśi pratīcyāṃ nakulaṃ udīcyāṃ savyasācinam|prācyāṃ vṛkodaraṃ matsyaiḥ kekayaiḥ saha madrakaiḥ|| 13 ||
+10.72.14,ते विजित्य नृपान् वीरा आजह्रुर्दिग्भ्य ओजसा ।अजातशत्रवे भूरि द्रविणं नृप यक्ष्यते ॥ १४ ॥,te vijitya nṛpān vīrā ājahrurdigbhya ojasā|ajātaśatrave bhūri draviṇaṃ nṛpa yakṣyate|| 14 ||
+10.72.15,श्रुत्वाजितं जरासन्धं नृपतेर्ध्यायतो हरिः ।आहोपायं तमेवाद्य उद्धवो यमुवाच ह ॥ १५ ॥,śrutvājitaṃ jarāsandhaṃ nṛpaterdhyāyato hariḥ|āhopāyaṃ tamevādya uddhavo yamuvāca ha|| 15 ||
+10.72.16,भीमसेनोऽर्जुनः कृष्णो ब्रह्मलिङ्गधरास्त्रयः ।जग्मुर्गिरिव्रजं तात बृहद्रथसुतो यतः ॥ १६ ॥,bhīmaseno'rjunaḥ kṛṣṇo brahmaliṅgadharāstrayaḥ|jagmurgirivrajaṃ tāta bṛhadrathasuto yataḥ|| 16 ||
+10.72.17,ते गत्वाऽतिथ्यवेलायां गृहेषु गृहमेधिनम् ।ब्रह्मण्यं समयाचेरन् राजन्या ब्रह्मलिङ्गिनः ॥ १७ ॥,te gatvā'tithyavelāyāṃ gṛheṣu gṛhamedhinam|brahmaṇyaṃ samayāceran rājanyā brahmaliṅginaḥ|| 17 ||
+10.72.18,राजन् विद्ध्यतिथीन् प्राप्तान् अर्थिनो दूरमागतान् ।तन्नः प्रयच्छ भद्रं ते यद् वयं कामयामहे ॥ १८ ॥,rājan viddhyatithīn prāptān arthino dūramāgatān|tannaḥ prayaccha bhadraṃ te yad vayaṃ kāmayāmahe|| 18 ||
+10.72.19,किं दुर्मर्षं तितिक्षूणां किं अकार्यं असाधुभिः ।किं न देयं वदान्यानां कः परः समदर्शिनाम् ॥ १९ ॥,kiṃ durmarṣaṃ titikṣūṇāṃ kiṃ akāryaṃ asādhubhiḥ|kiṃ na deyaṃ vadānyānāṃ kaḥ paraḥ samadarśinām|| 19 ||
+10.72.20,योऽनित्येन शरीरेण सतां गेयं यशो ध्रुवम् ।नाचिनोति स्वयं कल्पः स वाच्यः शोच्य एव सः ॥ २० ॥,yo'nityena śarīreṇa satāṃ geyaṃ yaśo dhruvam|nācinoti svayaṃ kalpaḥ sa vācyaḥ śocya eva saḥ|| 20 ||
+10.72.21,हरिश्चन्द्रो रन्तिदेव उञ्छवृत्तिः शिबिर्बलिः ।व्याधः कपोतो बहवो ह्यध्रुवेण ध्रुवं गताः ॥ २१ ॥,hariścandro rantideva uñchavṛttiḥ śibirbaliḥ|vyādhaḥ kapoto bahavo hyadhruveṇa dhruvaṃ gatāḥ|| 21 ||
+10.72.22,श्रीशुक उवाच ।स्वरैराकृतिभिस्तांस्तु प्रकोष्ठैर्ज्याहतैरपि ।राजन���यबन्धून् विज्ञाय दृष्टपूर्वानचिन्तयत् ॥ २२ ॥,śrīśuka uvāca|svarairākṛtibhistāṃstu prakoṣṭhairjyāhatairapi|rājanyabandhūn vijñāya dṛṣṭapūrvānacintayat|| 22 ||
+10.72.23,राजन्यबन्धवो ह्येते ब्रह्मलिङ्गानि बिभ्रति ।ददानि भिक्षितं तेभ्य आत्मानमपि दुस्त्यजम् ॥ २३ ॥,rājanyabandhavo hyete brahmaliṅgāni bibhrati|dadāni bhikṣitaṃ tebhya ātmānamapi dustyajam|| 23 ||
+10.72.24,बलेर्नु श्रूयते कीर्तिः वितता दिक्ष्वकल्मषा ।ऐश्वर्याद् भ्रंशितस्यापि विप्रव्याजेन विष्णुना ॥ २४ ॥,balernu śrūyate kīrtiḥ vitatā dikṣvakalmaṣā|aiśvaryād bhraṃśitasyāpi vipravyājena viṣṇunā|| 24 ||
+10.72.25,श्रियं जिहीर्षतेन्द्रस्य विष्णवे द्विजरूपिणे ।जानन्नपि महीं प्रादाद् वार्यमाणोऽपि दैत्यराट् ॥ २५ ॥,śriyaṃ jihīrṣatendrasya viṣṇave dvijarūpiṇe|jānannapi mahīṃ prādād vāryamāṇo'pi daityarāṭ|| 25 ||
+10.72.26,जीवता ब्राह्मणार्थाय को न्वर्थः क्षत्रबन्धुना ।देहेन पतमानेन नेहता विपुलं यशः ॥ २६ ॥,jīvatā brāhmaṇārthāya ko nvarthaḥ kṣatrabandhunā|dehena patamānena nehatā vipulaṃ yaśaḥ|| 26 ||
+10.72.27,इत्युदारमतिः प्राह कृष्णार्जुनवृकोदरान् ।हे विप्रा व्रियतां कामो ददाम्यात्मशिरोऽपि वः ॥ २७ ॥,ityudāramatiḥ prāha kṛṣṇārjunavṛkodarān|he viprā vriyatāṃ kāmo dadāmyātmaśiro'pi vaḥ|| 27 ||
+10.72.28,श्रीभगवानुवाच ।युद्धं नो देहि राजेन्द्र द्वन्द्वशो यदि मन्यसे ।युद्धार्थिनो वयं प्राप्ता राजन्या नान्यकाङ्क्षिणः ॥ २८ ॥,śrībhagavānuvāca|yuddhaṃ no dehi rājendra dvandvaśo yadi manyase|yuddhārthino vayaṃ prāptā rājanyā nānyakāṅkṣiṇaḥ|| 28 ||
+10.72.29,असौ वृकोदरः पार्थः तस्य भ्रातार्जुनो ह्ययम् ।अनयोर्मातुलेयं मां कृष्णं जानीहि ते रिपुम् ॥ २९ ॥,asau vṛkodaraḥ pārthaḥ tasya bhrātārjuno hyayam|anayormātuleyaṃ māṃ kṛṣṇaṃ jānīhi te ripum|| 29 ||
+10.72.30,एवमावेदितो राजा जहासोच्चैः स्म मागधः ।आह चामर्षितो मन्दा युद्धं तर्हि ददामि वः ॥ ३० ॥,evamāvedito rājā jahāsoccaiḥ sma māgadhaḥ|āha cāmarṣito mandā yuddhaṃ tarhi dadāmi vaḥ|| 30 ||
+10.72.31,न त्वया भीरुणा योत्स्ये युधि विक्लवतेजसा ।मथुरां स्वपुरीं त्यक्त्वा समुद्रं शरणं गतः ॥ ३१ ॥,na tvayā bhīruṇā yotsye yudhi viklavatejasā|mathurāṃ svapurīṃ tyaktvā samudraṃ śaraṇaṃ gataḥ|| 31 ||
+10.72.32,अयं तु वयसा तुल्यो नातिसत्त्वो न मे समः ।अर्जुनो न भवेद् योद्धा भीमस्तुल्यबलो मम ॥ ३२ ॥,ayaṃ tu vayasā tulyo nātisattvo na me samaḥ|arjuno na bhaved yoddhā bhīmastulyabalo mama|| 32 ||
+10.72.33,इत्युक्त्वा भीमसेनाय प्रादाय महतीं गदाम् ।द्वितीयां स्वयमादाय निर्जगाम पुराद् बहिः ॥ ३३ ॥,ityuktvā bhīmasenāya prādāya mahatīṃ gadām|dvitīyāṃ svayamādāya nirjagāma purād bahiḥ|| 33 ||
+10.72.34,ततः समे खले वीरौ संयुक्तावितरेतरौ ।जघ्नतुर्वज्रकल्पाभ्यां गदाभ्यां रणदुर्मदौ ॥ ३४ ॥,tataḥ same khale vīrau saṃyuktāvitaretarau|jaghnaturvajrakalpābhyāṃ gadābhyāṃ raṇadurmadau|| 34 ||
+10.72.35,मण्डलानि विचित्राणि सव्यं दक्षिणमेव च ।चरतोः शुशुभे युद्धं नटयोरिव रङ्गिणोः ॥ ३५ ॥,maṇḍalāni vicitrāṇi savyaṃ dakṣiṇameva ca|caratoḥ śuśubhe yuddhaṃ naṭayoriva raṅgiṇoḥ|| 35 ||
+10.72.36,ततश्चटचटाशब्दो वज्रनिष्पेषसन्निभः ।गदयोः क्षिप्तयो राजन् दन्तयोरिव दन्तिनोः ॥ ३६ ॥,tataścaṭacaṭāśabdo vajraniṣpeṣasannibhaḥ|gadayoḥ kṣiptayo rājan dantayoriva dantinoḥ|| 36 ||
+10.72.37,ते वै गदे भुजजवेन निपात्यमाने ।अन्योन्यतोंऽसकटिपादकरोरुजत्रून् ।चूर्णीबभूवतुरुपेत्य यथार्कशाखे ।संयुध्यतोर्द्विरदयोरिव दीप्तमन्व्योः ॥ ३७ ॥,te vai gade bhujajavena nipātyamāne|anyonyatoṃ'sakaṭipādakarorujatrūn|cūrṇībabhūvaturupetya yathārkaśākhe|saṃyudhyatordviradayoriva dīptamanvyoḥ|| 37 ||
+10.72.38,इत्थं तयोः प्रहतयोर्गदयोर्नृवीरौ ।क्रुद्धौ स्वमुष्टिभिरयःस्परशैरपिष्टाम् ।शब्दस्तयोः प्रहरतोरिभयोरिवासीन् ।निर्घातवज्रपरुषस्तलताडनोत्थः ॥ ३८ ॥,itthaṃ tayoḥ prahatayorgadayornṛvīrau|kruddhau svamuṣṭibhirayaḥsparaśairapiṣṭām|śabdastayoḥ praharatoribhayorivāsīn|nirghātavajraparuṣastalatāḍanotthaḥ|| 38 ||
+10.72.39,तयोरेवं प्रहरतोः समशिक्षाबलौजसोः ।निर्विशेषमभूद् युद्धं अक्षीणजवयोर्नृप ॥ ३९ ॥,tayorevaṃ praharatoḥ samaśikṣābalaujasoḥ|nirviśeṣamabhūd yuddhaṃ akṣīṇajavayornṛpa|| 39 ||
+10.72.40,एवं तयोर्महाराज युध्यतोः सप्तविंशतिः ।दिनानि निरगंस्तत्र सुहृद्वन् निशि तिष्ठतोः ॥ ४० ॥,evaṃ tayormahārāja yudhyatoḥ saptaviṃśatiḥ|dināni niragaṃstatra suhṛdvan niśi tiṣṭhatoḥ|| 40 ||
+10.72.41,एकदा मातुलेयं वै प्राह राजन् वृकोदरः ।न शक्तोऽहं जरासन्धं निर्जेतुं युधि माधव ॥ ४१ ॥,ekadā mātuleyaṃ vai prāha rājan vṛkodaraḥ|na śakto'haṃ jarāsandhaṃ nirjetuṃ yudhi mādhava|| 41 ||
+10.72.42,शत्रोर्जन्ममृती विद्वान् जीवितं च जराकृतम् ।पार्थमाप्याययन् स्वेन तेजसाचिन्तयद्धरिः ॥ ४२ ॥,śatrorjanmamṛtī vidvān jīvitaṃ ca jarākṛtam|pārthamāpyāyayan svena tejasācintayaddhariḥ|| 42 ||
+10.72.43,सञ्चिन्त्यारिवधोपायं भीमस्यामोघदर्शनः ।दर्शयामास विटपं पाटयन्निव संज्ञया ॥ ४३ ॥,sañcintyārivadhopāyaṃ bhīmasyāmoghadarśanaḥ|darśayāmāsa viṭapaṃ pāṭayanniva saṃjñayā|| 43 ||
+10.72.44,तद्विज्ञाय महासत्त्वो भीमः प्रहरतां वरः ।गृहीत्वा पादयोः शत्रुं पातयामास भूतले ॥ ४४ ॥,tadvijñāya mahāsattvo bhīmaḥ praharatāṃ varaḥ|gṛhītvā pādayoḥ śatruṃ pātayāmāsa bhūtale|| 44 ||
+10.72.45,एकं पादं पदाक्रम्य दोर्भ्यामन्यं प्रगृह्य सः ।गुदतः पाटयामास शाखमिव महागजः ॥ ४५ ॥,ekaṃ pādaṃ padākramya dorbhyāmanyaṃ pragṛhya saḥ|gudataḥ pāṭayāmāsa śākhamiva mahāgajaḥ|| 45 ||
+10.72.46,एकपादोरुवृषण कटिपृष्ठस्तनांसके ।एकबाह्वक्षिभ्रूकर्णे शकले ददृशुः प्रजाः ॥ ४६ ॥,ekapādoruvṛṣaṇa kaṭipṛṣṭhastanāṃsake|ekabāhvakṣibhrūkarṇe śakale dadṛśuḥ prajāḥ|| 46 ||
+10.72.47,हाहाकारो महानासीत् निहते मगधेश्वरे ।पूजयामासतुर्भीमं परिरभ्य जयाच्यतौ ॥ ४७ ॥,hāhākāro mahānāsīt nihate magadheśvare|pūjayāmāsaturbhīmaṃ parirabhya jayācyatau|| 47 ||
+10.72.48,सहदेवं तत्तनयं भगवान्भूतभावनः ।अभ्यषिञ्चदमेयात्मा मगधानां पतिं प्रभुः ।मोचयामास राजन्यान् संरुद्धा मागधेन ये ॥ ४८ ॥,sahadevaṃ tattanayaṃ bhagavānbhūtabhāvanaḥ|abhyaṣiñcadameyātmā magadhānāṃ patiṃ prabhuḥ|mocayāmāsa rājanyān saṃruddhā māgadhena ye|| 48 ||
+10.72.72,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।जरासन्ध वधो नाम द्विसप्ततितमोऽध्यायः ॥ ७२ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|jarāsandha vadho nāma dvisaptatitamo'dhyāyaḥ|| 72 ||
+10.73.1,जरासन्धरुद्धानां राज्ञां कारागृहान् मोचनम् ।श्रीशुक उवाच ।अयुते द्वे शतान्यष्टौ निरुद्धा युधि निर्जिताः ।ते निर्गता गिरिद्रोण्यां मलिना मलवाससः ॥ १ ॥,jarāsandharuddhānāṃ rājñāṃ kārāgṛhān mocanam|śrīśuka uvāca|ayute dve śatānyaṣṭau niruddhā yudhi nirjitāḥ|te nirgatā giridroṇyāṃ malinā malavāsasaḥ|| 1 ||
+10.73.2,क्षुत्क्षामाः शुष्कवदनाः संरोधपरिकर्शिताः ।ददृशुस्ते घनश्यामं पीतकौशेयवाससम् ॥ २ ॥,kṣutkṣāmāḥ śuṣkavadanāḥ saṃrodhaparikarśitāḥ|dadṛśuste ghanaśyāmaṃ pītakauśeyavāsasam|| 2 ||
+10.73.3,श्रीवत्साङ्कं चतुर्बाहुं पद्मगर्भारुणेक्षणम् ।चारुप्रसन्नवदनं स्फुरन्मकरकुण्डलम् ॥ ३ ॥,śrīvatsāṅkaṃ caturbāhuṃ padmagarbhāruṇekṣaṇam|cāruprasannavadanaṃ sphuranmakarakuṇḍalam|| 3 ||
+10.73.4,पद्महस्तं गदाशङ्ख रथाङ्गैरुपलक्षितम् ।किरीटहारकटक कटिसूत्राङ्गदाञ्चितम् ॥ ४ ॥,padmahastaṃ gadāśaṅkha rathāṅgairupalakṣitam|kirīṭahārakaṭaka kaṭisūtrāṅgadāñcitam|| 4 ||
+10.73.5,भ्राजद्वरमणिग्रीवं निवीतं वनमालया ।पिबन्त इव चक्षुर्भ्यां लिहन्त इव जिह्वया ॥ ५ ॥,bhrājadvaramaṇigrīvaṃ nivītaṃ vanamālayā|pibanta iva cakṣurbhyāṃ lihanta iva jihvayā|| 5 ||
+10.73.6,जिघ्रन्त इव नासाभ्यां रम्भन्त इव बाहुभिः ।प्रणेमुर्हतपाप्मानो मूर्धभिः पादयोर्हरेः ॥ ६ ॥,jighranta iva nāsābhyāṃ rambhanta iva bāhubhiḥ|praṇemurhatapāpmāno mūrdhabhiḥ pādayorhareḥ|| 6 ||
+10.73.7,कृष्णसन्दर्शनाह्लाद ध्वस्तसंरोधनक्लमाः ।प्रशशंसुर्हृषीकेशं गीर्भिः प्राञ्जलयो नृपाः ॥ ७ ॥,kṛṣṇasandarśanāhlāda dhvastasaṃrodhanaklamāḥ|praśaśaṃsurhṛṣīkeśaṃ gīrbhiḥ prāñjalayo nṛpāḥ|| 7 ||
+10.73.8,राजान ऊचुः ।नमस्ते देवदेवेश प्रपन्नार्तिहराव्यय ।प्रपन्ना पाहि नः कृष्ण निर्विण्णान् घोरसंसृतेः ॥ ८ ॥,rājāna ūcuḥ|namaste devadeveśa prapannārtiharāvyaya|prapannā pāhi naḥ kṛṣṇa nirviṇṇān ghorasaṃsṛteḥ|| 8 ||
+10.73.9,नैनं नाथानुसूयामो मागधं मधुसूदन ।अनुग्रहो यद् भवतो राज्ञां राज्यच्युतिर्विभो ॥ ९ ॥,nainaṃ nāthānusūyāmo māgadhaṃ madhusūdana|anugraho yad bhavato rājñāṃ rājyacyutirvibho|| 9 ||
+10.73.10,राज्यैश्वर्यमदोन्नद्धो न श्रेयो विन्दते नृपः ।त्वन्मायामोहितोऽनित्या मन्यते सम्पदोऽचलाः ॥ १० ॥,rājyaiśvaryamadonnaddho na śreyo vindate nṛpaḥ|tvanmāyāmohito'nityā manyate sampado'calāḥ|| 10 ||
+10.73.11,मृगतृष्णां यथा बाला मन्यन्त उदकाशयम् ।एवं वैकारिकीं मायां अयुक्ता वस्तु चक्षते ॥ ११ ॥,mṛgatṛṣṇāṃ yathā bālā manyanta udakāśayam|evaṃ vaikārikīṃ māyāṃ ayuktā vastu cakṣate|| 11 ||
+10.73.12,वयं पुरा श्रीमदनष्टदृष्टयो ।���िगीषयास्या इतरेतरस्पृधः ।घ्नन्तः प्रजाः स्वा अतिनिर्घृणाः प्रभो ।मृत्युं पुरस्त्वाविगणय्य दुर्मदाः ॥ १२ ॥,vayaṃ purā śrīmadanaṣṭadṛṣṭayo|jigīṣayāsyā itaretaraspṛdhaḥ|ghnantaḥ prajāḥ svā atinirghṛṇāḥ prabho|mṛtyuṃ purastvāvigaṇayya durmadāḥ|| 12 ||
+10.73.13,त एव कृष्णाद्य गभीररंहसा ।दुरन्तवीर्येण विचालिताः श्रियः ।कालेन तन्वा भवतोऽनुकम्पया ।विनष्टदर्पाश्चरणौ स्मराम ते ॥ १३ ॥,ta eva kṛṣṇādya gabhīraraṃhasā|durantavīryeṇa vicālitāḥ śriyaḥ|kālena tanvā bhavato'nukampayā|vinaṣṭadarpāścaraṇau smarāma te|| 13 ||
+10.73.14,अथो न राज्यम्मृगतृष्णिरूपितं ।देहेन शश्वत् पतता रुजां भुवा ।उपासितव्यं स्पृहयामहे विभो ।क्रियाफलं प्रेत्य च कर्णरोचनम् ॥ १४ ॥,atho na rājyammṛgatṛṣṇirūpitaṃ|dehena śaśvat patatā rujāṃ bhuvā|upāsitavyaṃ spṛhayāmahe vibho|kriyāphalaṃ pretya ca karṇarocanam|| 14 ||
+10.73.15,तं नः समादिशोपायं येन ते चरणाब्जयोः ।स्मृतिर्यथा न विरमेद् अपि संसरतामिह ॥ १५ ॥,taṃ naḥ samādiśopāyaṃ yena te caraṇābjayoḥ|smṛtiryathā na viramed api saṃsaratāmiha|| 15 ||
+10.73.16,कृष्णाय वासुदेवाय हरये परमात्मने ।प्रणतक्लेशनाशाय गोविन्दाय नमो नमः ॥ १६ ॥,kṛṣṇāya vāsudevāya haraye paramātmane|praṇatakleśanāśāya govindāya namo namaḥ|| 16 ||
+10.73.17,श्रीशुक उवाच ।संस्तूयमानो भगवान् राजभिर्मुक्तबन्धनैः ।तानाह करुणस्तात शरण्यः श्लक्ष्णया गिरा ॥ १७ ॥,śrīśuka uvāca|saṃstūyamāno bhagavān rājabhirmuktabandhanaiḥ|tānāha karuṇastāta śaraṇyaḥ ślakṣṇayā girā|| 17 ||
+10.73.18,श्रीभगवानुवाच ।अद्य प्रभृति वो भूपा मय्यात्मन्यखिलेश्वरे ।सुदृढा जायते भक्तिः बाढमाशंसितं तथा ॥ १८ ॥,śrībhagavānuvāca|adya prabhṛti vo bhūpā mayyātmanyakhileśvare|sudṛḍhā jāyate bhaktiḥ bāḍhamāśaṃsitaṃ tathā|| 18 ||
+10.73.19,दिष्ट्या व्यवसितं भूपा भवन्त ऋतभाषिणः ।श्रीयैश्वर्यमदोन्नाहं पश्य उन्मादकं नृणाम् ॥ १९ ॥,diṣṭyā vyavasitaṃ bhūpā bhavanta ṛtabhāṣiṇaḥ|śrīyaiśvaryamadonnāhaṃ paśya unmādakaṃ nṛṇām|| 19 ||
+10.73.20,हैहयो नहुषो वेनो रावणो नरकोऽपरे ।श्रीमदाद् भ्रंशिताः स्थानाद् देवदैत्यनरेश्वराः ॥ २० ॥,haihayo nahuṣo veno rāvaṇo narako'pare|śrīmadād bhraṃśitāḥ sthānād devadaityanareśvarāḥ|| 20 ||
+10.73.21,भवन्त एतद् विज्ञाय देहाद्युत्पाद्यमन्तवत् ।मां यजन्तोऽध्वरैर्युक्ताः प्रजा धर्मेण रक्षथ ॥ २१ ॥,bhavanta etad vijñāya dehādyutpādyamantavat|māṃ yajanto'dhvarairyuktāḥ prajā dharmeṇa rakṣatha|| 21 ||
+10.73.22,संतन्वन्तः प्रजातन्तून् सुखं दुःखं भवाभवौ ।प्राप्तं प्राप्तं च सेवन्तो मच्चित्ता विचरिष्यथ ॥ २२ ॥,saṃtanvantaḥ prajātantūn sukhaṃ duḥkhaṃ bhavābhavau|prāptaṃ prāptaṃ ca sevanto maccittā vicariṣyatha|| 22 ||
+10.73.23,उदासीनाश्च देहादौ आत्मारामा धृतव्रताः ।मय्यावेश्य मनः सम्यङ् मां अन्ते ब्रह्म यास्यथ ॥ २३ ॥,udāsīnāśca dehādau ātmārāmā dhṛtavratāḥ|mayyāveśya manaḥ samyaṅ māṃ ante brahma yāsyatha|| 23 ||
+10.73.24,श्रीशुक उवाच ।इत्यादिश्य नृपान् कृष्णो भगवान् भुवनेश्वरः ।त��षां न्ययुङ्क्त पुरुषान् स्त्रियो मज्जनकर्मणि ॥ २४ ॥,śrīśuka uvāca|ityādiśya nṛpān kṛṣṇo bhagavān bhuvaneśvaraḥ|teṣāṃ nyayuṅkta puruṣān striyo majjanakarmaṇi|| 24 ||
+10.73.25,सपर्यां कारयामास सहदेवेन भारत ।नरदेवोचितैर्वस्त्रैः भूषणैः स्रग्विलेपनैः ॥ २५ ॥,saparyāṃ kārayāmāsa sahadevena bhārata|naradevocitairvastraiḥ bhūṣaṇaiḥ sragvilepanaiḥ|| 25 ||
+10.73.26,भोजयित्वा वरान्नेन सुस्नातान् समलङ्कृतान् ।भोगैश्च विविधैर्युक्तान् तांबूलाद्यैर्नृपोचितैः ॥ २६ ॥,bhojayitvā varānnena susnātān samalaṅkṛtān|bhogaiśca vividhairyuktān tāṃbūlādyairnṛpocitaiḥ|| 26 ||
+10.73.27,ते पूजिता मुकुन्देन राजानो मृष्टकुण्डलाः ।विरेजुर्मोचिताः क्लेशात् प्रावृडन्ते यथा ग्रहाः ॥ २७ ॥,te pūjitā mukundena rājāno mṛṣṭakuṇḍalāḥ|virejurmocitāḥ kleśāt prāvṛḍante yathā grahāḥ|| 27 ||
+10.73.28,रथान् सदश्वान् आरोप्य मणिकाञ्चनभूषितान् ।प्रीणय्य सुनृतैर्वाक्यैः स्वदेशान् प्रत्ययापयत् ॥ २८ ॥,rathān sadaśvān āropya maṇikāñcanabhūṣitān|prīṇayya sunṛtairvākyaiḥ svadeśān pratyayāpayat|| 28 ||
+10.73.29,त एवं मोचिताः कृच्छ्रात् कृष्णेन सुमहात्मना ।ययुस्तमेव ध्यायन्तः कृतानि च जगत्पतेः ॥ २९ ॥,ta evaṃ mocitāḥ kṛcchrāt kṛṣṇena sumahātmanā|yayustameva dhyāyantaḥ kṛtāni ca jagatpateḥ|| 29 ||
+10.73.30,जगदुः प्रकृतिभ्यस्ते महापुरुषचेष्टितम् ।यथान्वशासद् भगवान् तथा चक्रुरतन्द्रिताः ॥ ३० ॥,jagaduḥ prakṛtibhyaste mahāpuruṣaceṣṭitam|yathānvaśāsad bhagavān tathā cakruratandritāḥ|| 30 ||
+10.73.31,जरासन्धं घातयित्वा भीमसेनेन केशवः ।पार्थाभ्यां संयुतः प्रायात् सहदेवेन पूजितः ॥ ३१ ॥,jarāsandhaṃ ghātayitvā bhīmasenena keśavaḥ|pārthābhyāṃ saṃyutaḥ prāyāt sahadevena pūjitaḥ|| 31 ||
+10.73.32,गत्वा ते खाण्डवप्रस्थं शङ्खान् दध्मुर्जितारयः ।हर्षयन्तः स्वसुहृदो दुर्हृदां चासुखावहाः ॥ ३२ ॥,gatvā te khāṇḍavaprasthaṃ śaṅkhān dadhmurjitārayaḥ|harṣayantaḥ svasuhṛdo durhṛdāṃ cāsukhāvahāḥ|| 32 ||
+10.73.33,तच्छ्रुत्वा प्रीतमनस इन्द्रप्रस्थनिवासिनः ।मेनिरे मागधं शान्तं राजा चाप्तमनोरथः ॥ ३३ ॥,tacchrutvā prītamanasa indraprasthanivāsinaḥ|menire māgadhaṃ śāntaṃ rājā cāptamanorathaḥ|| 33 ||
+10.73.34,अभिवन्द्याथ राजानं भीमार्जुनजनार्दनाः ।सर्वमाश्रावयां चक्रुः आत्मना यदनुष्ठितम् ॥ ३४ ॥,abhivandyātha rājānaṃ bhīmārjunajanārdanāḥ|sarvamāśrāvayāṃ cakruḥ ātmanā yadanuṣṭhitam|| 34 ||
+10.73.35,निशम्य धर्मराजस्तत् केशवेनानुकम्पितम् ।आनन्दाश्रुकलां मुञ्चन् प्रेम्णा नोवाच किञ्चन ॥ ३५ ॥,niśamya dharmarājastat keśavenānukampitam|ānandāśrukalāṃ muñcan premṇā novāca kiñcana|| 35 ||
+10.73.73,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।कृष्णाद्यागमने नाम त्रिसप्ततितमोऽध्यायः ॥ ७३ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|kṛṣṇādyāgamane nāma trisaptatitamo'dhyāyaḥ|| 73 ||
+10.74.1,राजसूये भगवतोऽग्रपूजनं ततो रुष्टस्य दुर्वदत्तः शि���ुपालस्य भगवता वधश्च ।श्रीशुक उवाच ।एवं युधिष्ठिरो राजा जरासन्धवधं विभोः ।कृष्णस्य चानुभावं तं श्रुत्वा प्रीतस्तमब्रवीत् ॥ १ ॥,rājasūye bhagavato'grapūjanaṃ tato ruṣṭasya durvadattaḥ śiśupālasya bhagavatā vadhaśca|śrīśuka uvāca|evaṃ yudhiṣṭhiro rājā jarāsandhavadhaṃ vibhoḥ|kṛṣṇasya cānubhāvaṃ taṃ śrutvā prītastamabravīt|| 1 ||
+10.74.2,श्रीयुधिष्ठिर उवाच ।ये स्युस्त्रैलोक्यगुरवः सर्वे लोकमहेश्वराः ।वहन्ति दुर्लभं लब्ध्वा शिरसैवानुशासनम् ॥ २ ॥,śrīyudhiṣṭhira uvāca|ye syustrailokyaguravaḥ sarve lokamaheśvarāḥ|vahanti durlabhaṃ labdhvā śirasaivānuśāsanam|| 2 ||
+10.74.3,स भवान् अरविन्दाक्षो दीनानां ईशमानिनाम् ।धत्तेऽनुशासनं भूमन् तदत्यन्तविडम्बनम् ॥ ३ ॥,sa bhavān aravindākṣo dīnānāṃ īśamāninām|dhatte'nuśāsanaṃ bhūman tadatyantaviḍambanam|| 3 ||
+10.74.4,न ह्येकस्याद्वितीयस्य ब्रह्मणः परमात्मनः ।कर्मभिर्वर्धते तेजो ह्रसते च यथा रवेः ॥ ४ ॥,na hyekasyādvitīyasya brahmaṇaḥ paramātmanaḥ|karmabhirvardhate tejo hrasate ca yathā raveḥ|| 4 ||
+10.74.5,न वै तेऽजित भक्तानां ममाहमिति माधव ।त्वं तवेति च नानाधीः पशूनामिव वैकृती ॥ ५ ॥,na vai te'jita bhaktānāṃ mamāhamiti mādhava|tvaṃ taveti ca nānādhīḥ paśūnāmiva vaikṛtī|| 5 ||
+10.74.6,श्रीशुक उवाच ।इत्युक्त्वा यज्ञिये काले वव्रे युक्तान् स ऋत्विजः ।कृष्णानुमोदितः पार्थो ब्राह्मणान् ब्रह्मवादिनः ॥ ६ ॥,śrīśuka uvāca|ityuktvā yajñiye kāle vavre yuktān sa ṛtvijaḥ|kṛṣṇānumoditaḥ pārtho brāhmaṇān brahmavādinaḥ|| 6 ||
+10.74.7,द्वैपायनो भरद्वाजः सुमन्तुर्गोतमोऽसितः ।वसिष्ठश्च्यवनः कण्वो मैत्रेयः कवषस्त्रितः ॥ ७ ॥,dvaipāyano bharadvājaḥ sumanturgotamo'sitaḥ|vasiṣṭhaścyavanaḥ kaṇvo maitreyaḥ kavaṣastritaḥ|| 7 ||
+10.74.8,विश्वामित्रो वामदेवः सुमतिर्जैमिनिः क्रतुः ।पैलः पराशरो गर्गो वैशम्पायन एव च ॥ ८ ॥,viśvāmitro vāmadevaḥ sumatirjaiminiḥ kratuḥ|pailaḥ parāśaro gargo vaiśampāyana eva ca|| 8 ||
+10.74.9,अथर्वा कश्यपो धौम्यो रामो भार्गव आसुरिः ।वीतिहोत्रो मधुच्छन्दा वीरसेनोऽकृतव्रणः ॥ ९ ॥,atharvā kaśyapo dhaumyo rāmo bhārgava āsuriḥ|vītihotro madhucchandā vīraseno'kṛtavraṇaḥ|| 9 ||
+10.74.10,उपहूतास्तथा चान्ये द्रोणभीष्मकृपादयः ।धृतराष्ट्रः सहसुतो विदुरश्च महामतिः ॥ १० ॥,upahūtāstathā cānye droṇabhīṣmakṛpādayaḥ|dhṛtarāṣṭraḥ sahasuto viduraśca mahāmatiḥ|| 10 ||
+10.74.11,ब्राह्मणाः क्षत्रिया वैश्याः शूद्रा यज्ञदिदृक्षवः ।तत्रेयुः सर्वराजानो राज्ञां प्रकृतयो नृप ॥ ११ ॥,brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrā yajñadidṛkṣavaḥ|tatreyuḥ sarvarājāno rājñāṃ prakṛtayo nṛpa|| 11 ||
+10.74.12,ततस्ते देवयजनं ब्राह्मणाः स्वर्णलाङ्गलैः ।कृष्ट्वा तत्र यथाम्नायं दीक्षयां चक्रिरे नृपम् ॥ १२ ॥,tataste devayajanaṃ brāhmaṇāḥ svarṇalāṅgalaiḥ|kṛṣṭvā tatra yathāmnāyaṃ dīkṣayāṃ cakrire nṛpam|| 12 ||
+10.74.13,हैमाः किलोपकरणा वरुणस्य यथा पुरा ।इन्द्रादयो लोकपाला विरिञ्चिभवसंयुताः ॥ १३ ॥,haimāḥ kilopakaraṇā varuṇasya yathā purā|indrādayo lokapālā viriñcibhavasaṃyutāḥ|| 13 ||
+10.74.14,सगणाः सिद्धगन्धर्वा विद्याधरमहोरगाः ।मुनयो यक्षरक्षांसि खगकिन्नरचारणाः ॥ १४ ॥,sagaṇāḥ siddhagandharvā vidyādharamahoragāḥ|munayo yakṣarakṣāṃsi khagakinnaracāraṇāḥ|| 14 ||
+10.74.15,राजानश्च समाहूता राजपत्‍न्यश्च सर्वशः ।राजसूयं समीयुः स्म राज्ञः पाण्डुसुतस्य वै ॥ १५ ॥,rājānaśca samāhūtā rājapat‍nyaśca sarvaśaḥ|rājasūyaṃ samīyuḥ sma rājñaḥ pāṇḍusutasya vai|| 15 ||
+10.74.16,मेनिरे कृष्णभक्तस्य सूपपन्नमविस्मिताः ।अयाजयन् महाराजं याजका देववर्चसः ।राजसूयेन विधिवत् प्रचेतसमिवामराः ॥ १६ ॥,menire kṛṣṇabhaktasya sūpapannamavismitāḥ|ayājayan mahārājaṃ yājakā devavarcasaḥ|rājasūyena vidhivat pracetasamivāmarāḥ|| 16 ||
+10.74.17,सूत्येऽहन्यवनीपालो याजकान् सदसस्पतीन् ।अपूजयन् महाभागान् यथावत् सुसमाहितः ॥ १७ ॥,sūtye'hanyavanīpālo yājakān sadasaspatīn|apūjayan mahābhāgān yathāvat susamāhitaḥ|| 17 ||
+10.74.18,सदस्याग्र्यार्हणार्हं वै विमृशन्तः सभासदः ।नाध्यगच्छन् नन्ननैकान्त्यात् सहदेवस्तदाब्रवीत् ॥ १८ ॥,sadasyāgryārhaṇārhaṃ vai vimṛśantaḥ sabhāsadaḥ|nādhyagacchan nannanaikāntyāt sahadevastadābravīt|| 18 ||
+10.74.19,अर्हति ह्यच्युतः श्रैष्ठ्यं भगवान्सात्वतां पतिः ।एष वै देवताः सर्वा देशकालधनादयः ॥ १९ ॥,arhati hyacyutaḥ śraiṣṭhyaṃ bhagavānsātvatāṃ patiḥ|eṣa vai devatāḥ sarvā deśakāladhanādayaḥ|| 19 ||
+10.74.20,यस् आत्मकमिदं विश्वं क्रतवश्च यदात्मकाः ।अग्निराहुतयो मंत्राः साङ्ख्यं योगश्च यत्परः ॥ २० ॥,yas ātmakamidaṃ viśvaṃ kratavaśca yadātmakāḥ|agnirāhutayo maṃtrāḥ sāṅkhyaṃ yogaśca yatparaḥ|| 20 ||
+10.74.21,एक एवाद्वितीयोऽसौ अवैतदात्म्यमिदं जगत् ।आत्मनात्माश्रयः सभ्याः सृजत्यवति हन्त्यजः ॥ २१ ॥,eka evādvitīyo'sau avaitadātmyamidaṃ jagat|ātmanātmāśrayaḥ sabhyāḥ sṛjatyavati hantyajaḥ|| 21 ||
+10.74.22,विविधानीह कर्माणि जनयन् यदवेक्षया ।ईहते यदयं सर्वः श्रेयो धर्मादिलक्षणम् ॥ २२ ॥,vividhānīha karmāṇi janayan yadavekṣayā|īhate yadayaṃ sarvaḥ śreyo dharmādilakṣaṇam|| 22 ||
+10.74.23,तस्मात् कृष्णाय महते दीयतां परमार्हणम् ।एवं चेत्सर्वभूतानां आत्मनश्चार्हणं भवेत् ॥ २३ ॥,tasmāt kṛṣṇāya mahate dīyatāṃ paramārhaṇam|evaṃ cetsarvabhūtānāṃ ātmanaścārhaṇaṃ bhavet|| 23 ||
+10.74.24,सर्वभूतात्मभूताय कृष्णायानन्यदर्शिने ।देयं शान्ताय पूर्णाय दत्तस्यानन्त्यमिच्छता ॥ २४ ॥,sarvabhūtātmabhūtāya kṛṣṇāyānanyadarśine|deyaṃ śāntāya pūrṇāya dattasyānantyamicchatā|| 24 ||
+10.74.25,इत्युक्त्वा सहदेवोऽभूत् तूष्णीं कृष्णानुभाववित् ।तच्छ्रुत्वा तुष्टुवुः सर्वे साधु साध्विति सत्तमाः ॥ २५ ॥,ityuktvā sahadevo'bhūt tūṣṇīṃ kṛṣṇānubhāvavit|tacchrutvā tuṣṭuvuḥ sarve sādhu sādhviti sattamāḥ|| 25 ||
+10.74.26,श्रुत्वा द्विजेरितं राजा ज्ञात्वा हार्दं सभासदाम् ।समर्हयद्धृषीकेशं प्रीतः प्रणयविह्वलः ॥ २६ ॥,śrutvā dvijeritaṃ rājā jñātvā hārdaṃ sabhāsadām|samarhayaddhṛṣīkeśaṃ prītaḥ praṇayavihvalaḥ|| 26 ||
+10.74.27,तत्पादाववनिज्यापः शिरसा लोकपावनीः ।सभार्यः सानुजामात्यः सकुटुम्बो वहन्मुदा ॥ २७ ॥,tatpādāvavanijyāpaḥ śirasā lokapāvanīḥ|sabhāryaḥ sānujāmātyaḥ sakuṭumbo vahanmudā|| 27 ||
+10.74.28,वासोभिः पीतकौषेयैः भूषणैश्च महाधनैः ।अर्हयित्वाश्रुपूर्णाक्षो नाशकत् समवेक्षितुम् ॥ २८ ॥,vāsobhiḥ pītakauṣeyaiḥ bhūṣaṇaiśca mahādhanaiḥ|arhayitvāśrupūrṇākṣo nāśakat samavekṣitum|| 28 ||
+10.74.29,इत्थं सभाजितं वीक्ष्य सर्वे प्राञ्जलयो जनाः ।नमो जयेति नेमुस्तं निपेतुः पुष्पवृष्टयः ॥ २९ ॥,itthaṃ sabhājitaṃ vīkṣya sarve prāñjalayo janāḥ|namo jayeti nemustaṃ nipetuḥ puṣpavṛṣṭayaḥ|| 29 ||
+10.74.30,इत्थं निशम्य दमघोषसुतः स्वपीठाद् ।उत्थाय कृष्णगुणवर्णनजातमन्युः ।उत्क्षिप्य बाहुमिदमाह सदस्यमर्षी ।संश्रावयन् भगवते परुषाण्यभीतः ॥ ३० ॥,itthaṃ niśamya damaghoṣasutaḥ svapīṭhād|utthāya kṛṣṇaguṇavarṇanajātamanyuḥ|utkṣipya bāhumidamāha sadasyamarṣī|saṃśrāvayan bhagavate paruṣāṇyabhītaḥ|| 30 ||
+10.74.31,ईशो दुरत्ययः काल इति सत्यवती श्रुतिः ।वृद्धानामपि यद् बुद्धिः बालवाक्यैर्विभिद्यते ॥ ३१ ॥,īśo duratyayaḥ kāla iti satyavatī śrutiḥ|vṛddhānāmapi yad buddhiḥ bālavākyairvibhidyate|| 31 ||
+10.74.32,यूयं पात्रविदां श्रेष्ठा मा मन्ध्वं बालभाषीतम् ।सदसस्पतयः सर्वे कृष्णो यत् सम्मतोऽर्हणे ॥ ३२ ॥,yūyaṃ pātravidāṃ śreṣṭhā mā mandhvaṃ bālabhāṣītam|sadasaspatayaḥ sarve kṛṣṇo yat sammato'rhaṇe|| 32 ||
+10.74.33,तपोविद्याव्रतधरान् ज्ञानविध्वस्तकल्मषान् ।परमऋषीन् ब्रह्मनिष्ठान् लोकपालैश्च पूजितान् ॥ ३३ ॥,tapovidyāvratadharān jñānavidhvastakalmaṣān|paramaṛṣīn brahmaniṣṭhān lokapālaiśca pūjitān|| 33 ||
+10.74.34,सदस्पतीन् अतिक्रम्य गोपालः कुलपांसनः ।यथा काकः पुरोडाशं सपर्यां कथमर्हति ॥ ३४ ॥,sadaspatīn atikramya gopālaḥ kulapāṃsanaḥ|yathā kākaḥ puroḍāśaṃ saparyāṃ kathamarhati|| 34 ||
+10.74.35,वर्णाश्रमकुलापेतः सर्वधर्मबहिष्कृतः ।स्वैरवर्ती गुणैर्हीनः सपर्यां कथमर्हति ॥ ३५ ॥,varṇāśramakulāpetaḥ sarvadharmabahiṣkṛtaḥ|svairavartī guṇairhīnaḥ saparyāṃ kathamarhati|| 35 ||
+10.74.36,ययातिनैषां हि कुलं शप्तं सद्भिर्बहिष्कृतम् ।वृथापानरतं शश्वत् सपर्यां कथमर्हति ॥ ३६ ॥,yayātinaiṣāṃ hi kulaṃ śaptaṃ sadbhirbahiṣkṛtam|vṛthāpānarataṃ śaśvat saparyāṃ kathamarhati|| 36 ||
+10.74.37,ब्रह्मर्षिसेवितान् देशान् हित्वैतेऽब्रह्मवर्चसम् ।समुद्रं दुर्गमाश्रित्य बाधन्ते दस्यवः प्रजाः ॥ ३७ ॥,brahmarṣisevitān deśān hitvaite'brahmavarcasam|samudraṃ durgamāśritya bādhante dasyavaḥ prajāḥ|| 37 ||
+10.74.38,एवं आदीन्यभद्राणि बभाषे नष्टमङ्गलः ।नोवाच किञ्चिद् भगवान् यथा सिंहः शिवारुतम् ॥ ३८ ॥,evaṃ ādīnyabhadrāṇi babhāṣe naṣṭamaṅgalaḥ|novāca kiñcid bhagavān yathā siṃhaḥ śivārutam|| 38 ||
+10.74.39,भगवन् निन्दनं श्रुत्वा दुःसहं तत्सभासदः ।कर्णौ पिधाय निर्जग्मुः शपन्तश्चेदिपं रुषा ॥ ३९ ॥,bhagavan nindanaṃ śrutvā duḥsahaṃ tatsabhāsadaḥ|karṇau pidhāya nirjagmuḥ śapantaścedipaṃ ruṣā|| 39 ||
+10.74.40,निन्दां भगवतः श्रृण्वन् तत्परस्य जनस्य वा ।���तो नापैति यः सोऽपि यात्यधः सुकृताच्च्युतः ॥ ४० ॥,nindāṃ bhagavataḥ śrṛṇvan tatparasya janasya vā|tato nāpaiti yaḥ so'pi yātyadhaḥ sukṛtāccyutaḥ|| 40 ||
+10.74.41,ततः पाण्डुसुताः क्रुद्धा मत्स्यकैकयसृञ्जयाः ।उदायुधाः समुत्तस्थुः शिशुपालजिघांसवः ॥ ४१ ॥,tataḥ pāṇḍusutāḥ kruddhā matsyakaikayasṛñjayāḥ|udāyudhāḥ samuttasthuḥ śiśupālajighāṃsavaḥ|| 41 ||
+10.74.42,ततश्चैद्यस्त्वसंभ्रान्तो जगृहे खड्गचर्मणी ।भर्त्सयन् कृष्णपक्षीयान् राज्ञः सदसि भारत ॥ ४२ ॥,tataścaidyastvasaṃbhrānto jagṛhe khaḍgacarmaṇī|bhartsayan kṛṣṇapakṣīyān rājñaḥ sadasi bhārata|| 42 ||
+10.74.43,तावदुत्थाय भगवान् स्वान् निवार्य स्वयं रुषा ।शिरः क्षुरान्तचक्रेण जहार पततो रिपोः ॥ ४३ ॥,tāvadutthāya bhagavān svān nivārya svayaṃ ruṣā|śiraḥ kṣurāntacakreṇa jahāra patato ripoḥ|| 43 ||
+10.74.44,शब्दः कोलाहलोऽथासीन् शिशुपाले हते महान् ।तस्यानुयायिनो भूपा दुद्रुवुर्जीवितैषिणः ॥ ४४ ॥,śabdaḥ kolāhalo'thāsīn śiśupāle hate mahān|tasyānuyāyino bhūpā dudruvurjīvitaiṣiṇaḥ|| 44 ||
+10.74.45,चैद्यदेहोत्थितं ज्योतिः वासुदेवमुपाविशत् ।पश्यतां सर्वभूतानां उल्केव भुवि खाच्च्युता ॥ ४५ ॥,caidyadehotthitaṃ jyotiḥ vāsudevamupāviśat|paśyatāṃ sarvabhūtānāṃ ulkeva bhuvi khāccyutā|| 45 ||
+10.74.46,जन्मत्रयानुगुणित वैरसंरब्धया धिया ।ध्यायन् तन्मयतां यातो भावो हि भवकारणम् ॥ ४६ ॥,janmatrayānuguṇita vairasaṃrabdhayā dhiyā|dhyāyan tanmayatāṃ yāto bhāvo hi bhavakāraṇam|| 46 ||
+10.74.47,ऋत्विग्भ्यः ससदस्येभ्यो दक्षिनां विपुलामदात् ।सर्वान् संपूज्य विधिवत् चक्रेऽवभृथमेकराट् ॥ ४७ ॥,ṛtvigbhyaḥ sasadasyebhyo dakṣināṃ vipulāmadāt|sarvān saṃpūjya vidhivat cakre'vabhṛthamekarāṭ|| 47 ||
+10.74.48,साधयित्वा क्रतुः राज्ञः कृष्णो योगेश्वरेश्वरः ।उवास कतिचिन् मासान् सुहृद्भिः अभियाचितः ॥ ४८ ॥,sādhayitvā kratuḥ rājñaḥ kṛṣṇo yogeśvareśvaraḥ|uvāsa katicin māsān suhṛdbhiḥ abhiyācitaḥ|| 48 ||
+10.74.49,ततोऽनुज्ञाप्य राजानं अनिच्छन्तमपीश्वरः ।ययौ सभार्यः सामात्यः स्वपुरं देवकीसुतः ॥ ४९ ॥,tato'nujñāpya rājānaṃ anicchantamapīśvaraḥ|yayau sabhāryaḥ sāmātyaḥ svapuraṃ devakīsutaḥ|| 49 ||
+10.74.50,वर्णितं तदुपाख्यानं मया ते बहुविस्तरम् ।वैकुण्ठवासिनोर्जन्म विप्रशापात् पुनः पुनः ॥ ५० ॥,varṇitaṃ tadupākhyānaṃ mayā te bahuvistaram|vaikuṇṭhavāsinorjanma vipraśāpāt punaḥ punaḥ|| 50 ||
+10.74.51,राजसूयावभृथ्येन स्नातो राजा युधिष्ठिरः ।ब्रह्मक्षत्रसभामध्ये शुशुभे सुरराडिव ॥ ५१ ॥,rājasūyāvabhṛthyena snāto rājā yudhiṣṭhiraḥ|brahmakṣatrasabhāmadhye śuśubhe surarāḍiva|| 51 ||
+10.74.52,राज्ञा सभाजिताः सर्वे सुरमानवखेचराः ।कृष्णं क्रतुं च शंसन्तः स्वधामानि ययुर्मुदा ॥ ५२ ॥,rājñā sabhājitāḥ sarve suramānavakhecarāḥ|kṛṣṇaṃ kratuṃ ca śaṃsantaḥ svadhāmāni yayurmudā|| 52 ||
+10.74.53,दुर्योधनमृते पापं कलिं कुरुकुलामयम् ।यो न सेहे श्रीयं स्फीतां दृष्ट्वा पाण्डुसुतस्य ताम् ॥ ५३ ॥,duryodhanamṛte pāpaṃ kaliṃ kurukulāmayam|yo na sehe śrīyaṃ sphītāṃ dṛṣṭvā pāṇḍusutasya tām|| 53 ||
+10.74.54,य इदं कीर्तयेद् विष्णोः कर्म चैद्य वधादिकम् ।राजमोक्षं वितानं च सर्वपापैः प्रमुच्यते ॥ ५४ ॥,ya idaṃ kīrtayed viṣṇoḥ karma caidya vadhādikam|rājamokṣaṃ vitānaṃ ca sarvapāpaiḥ pramucyate|| 54 ||
+10.74.74,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।शिशुपालवधो नाम चतुःसप्ततितमोऽध्यायः ॥ ७४ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|śiśupālavadho nāma catuḥsaptatitamo'dhyāyaḥ|| 74 ||
+10.75.1,राजसूयान्तेऽवभृथस्नानमहोत्सवः मयनिर्मितायां युधिष्ठिरसभायां दुर्योधनस्यावमाननं च ।श्रीराजोवाच ।अजातशत्रोस्तं दृष्ट्वा राजसूयमहोदयम् ।सर्वे मुमुदिरे ब्रह्मन् नृदेवा ये समागताः ॥ १ ॥,rājasūyānte'vabhṛthasnānamahotsavaḥ mayanirmitāyāṃ yudhiṣṭhirasabhāyāṃ duryodhanasyāvamānanaṃ ca|śrīrājovāca|ajātaśatrostaṃ dṛṣṭvā rājasūyamahodayam|sarve mumudire brahman nṛdevā ye samāgatāḥ|| 1 ||
+10.75.2,दुर्योधनं वर्जयित्वा राजानः सर्षयः सुराः ।इति श्रुतं नो भगवन् तत्र कारणमुच्यताम् ॥ २ ॥,duryodhanaṃ varjayitvā rājānaḥ sarṣayaḥ surāḥ|iti śrutaṃ no bhagavan tatra kāraṇamucyatām|| 2 ||
+10.75.3,श्रीबादरायणिरुवाच ।पितामहस्य ते यज्ञे राजसूये महात्मनः ।बान्धवाः परिचर्यायां तस्यासन् प्रेमबंधनाः ॥ ३ ॥,śrībādarāyaṇiruvāca|pitāmahasya te yajñe rājasūye mahātmanaḥ|bāndhavāḥ paricaryāyāṃ tasyāsan premabaṃdhanāḥ|| 3 ||
+10.75.4,भीमो महानसाध्यक्षो धनाध्यक्षः सुयोधनः ।सहदेवस्तु पूजायां नकुलो द्रव्यसाधने ॥ ४ ॥,bhīmo mahānasādhyakṣo dhanādhyakṣaḥ suyodhanaḥ|sahadevastu pūjāyāṃ nakulo dravyasādhane|| 4 ||
+10.75.5,गुरुशुश्रूषणे जिष्णुः कृष्णः पादावनेजने ।परिवेषणे द्रुपदजा कर्णो दाने महामनाः ॥ ५ ॥,guruśuśrūṣaṇe jiṣṇuḥ kṛṣṇaḥ pādāvanejane|pariveṣaṇe drupadajā karṇo dāne mahāmanāḥ|| 5 ||
+10.75.6,युयुधानो विकर्णश्च हार्दिक्यो विदुरादयः ।बाह्लीकपुत्रा भूर्याद्या ये च सन्तर्दनादयः ॥ ६ ॥,yuyudhāno vikarṇaśca hārdikyo vidurādayaḥ|bāhlīkaputrā bhūryādyā ye ca santardanādayaḥ|| 6 ||
+10.75.7,निरूपिता महायज्ञे नानाकर्मसु ते तदा ।प्रवर्तन्ते स्म राजेन्द्र राज्ञः प्रियचिकीर्षवः ॥ ७ ॥,nirūpitā mahāyajñe nānākarmasu te tadā|pravartante sma rājendra rājñaḥ priyacikīrṣavaḥ|| 7 ||
+10.75.8,ऋत्विक् सदस्यबहुवित्सु सुहृत्तमेषु ।स्विष्टेषु सूनृतसमर्हणदक्षिणाभिः ।चैद्ये च सात्वतपतेश्चरणं प्रविष्टे ।चक्रुस्ततस्त्ववभृथ स्नपनं द्युनद्याम् ॥ ८ ॥,ṛtvik sadasyabahuvitsu suhṛttameṣu|sviṣṭeṣu sūnṛtasamarhaṇadakṣiṇābhiḥ|caidye ca sātvatapateścaraṇaṃ praviṣṭe|cakrustatastvavabhṛtha snapanaṃ dyunadyām|| 8 ||
+10.75.9,मृदङ्गशङ्खपणव धुन्धुर्यानकगोमुखाः ।वादित्राणि विचित्राणि नेदुरावभृथोत्सवे ॥ ९ ॥,mṛdaṅgaśaṅkhapaṇava dhundhuryānakagomukhāḥ|vāditrāṇi vicitrāṇi nedurāvabhṛthotsave|| 9 ||
+10.75.10,नर्तक्यो ननृतुर्हृष्टा गायका यूथशो जगुः ।वीणावेणुतलोन्नादः तेषां स दिवमस्पृश��् ॥ १० ॥,nartakyo nanṛturhṛṣṭā gāyakā yūthaśo jaguḥ|vīṇāveṇutalonnādaḥ teṣāṃ sa divamaspṛśat|| 10 ||
+10.75.11,चित्रध्वजपताकाग्रैः इभेन्द्रस्यन्दनार्वभिः ।स्वलङ्कृतैर्भटैर्भूपा निर्ययू रुक्ममालिनः ॥ ११ ॥,citradhvajapatākāgraiḥ ibhendrasyandanārvabhiḥ|svalaṅkṛtairbhaṭairbhūpā niryayū rukmamālinaḥ|| 11 ||
+10.75.12,यदुसृञ्जयकाम्बोज कुरुकेकयकोशलाः ।कम्पयन्तो भुवं सैन्यैः यजनपुरःसराः ॥ १२ ॥,yadusṛñjayakāmboja kurukekayakośalāḥ|kampayanto bhuvaṃ sainyaiḥ yajanapuraḥsarāḥ|| 12 ||
+10.75.13,सदस्यर्त्विग्द्विजश्रेष्ठा ब्रह्मघोषेण भूयसा ।देवर्षिपितृगन्धर्वाः तुष्टुवुः पुष्पवर्षिणः ॥ १३ ॥,sadasyartvigdvijaśreṣṭhā brahmaghoṣeṇa bhūyasā|devarṣipitṛgandharvāḥ tuṣṭuvuḥ puṣpavarṣiṇaḥ|| 13 ||
+10.75.14,स्वलंकृता नरा नार्यो गन्धस्रग् भूषणाम्बरैः ।विलिंपन्त्यो अभिसिंच विजह्रुर्विविधै रसैः ॥ १४ ॥,svalaṃkṛtā narā nāryo gandhasrag bhūṣaṇāmbaraiḥ|viliṃpantyo abhisiṃca vijahrurvividhai rasaiḥ|| 14 ||
+10.75.15,तैलगोरसगन्धोद हरिद्रासान्द्रकुंकुमैः ।पुम्भिर्लिप्ताः प्रलिंपन्त्यो विजह्रुर्वारयोषितः ॥ १५ ॥,tailagorasagandhoda haridrāsāndrakuṃkumaiḥ|pumbhirliptāḥ praliṃpantyo vijahrurvārayoṣitaḥ|| 15 ||
+10.75.16,गुप्ता नृभिर्निरगमन्नुपलब्धुमेतद् ।देव्यो यथा दिवि विमानवरैर्नृदेव्यः ।ता मातुलेयसखिभिः परिषिच्यमानाः ।सव्रीडहासविकसद् वदना विरेजुः ॥ १६ ॥,guptā nṛbhirniragamannupalabdhumetad|devyo yathā divi vimānavarairnṛdevyaḥ|tā mātuleyasakhibhiḥ pariṣicyamānāḥ|savrīḍahāsavikasad vadanā virejuḥ|| 16 ||
+10.75.17,ता देवरानुत सखीन् सिन्सिषिचुर्दृतीभिः ।क्लिन्नाम्बरा विवृतगात्रकुचोरुमध्याः ।औत्सुक्यमुक्त कवरा च्च्यवमानमाल्याः ।क्षोभं दधुर्मलधियां रुचिरैर्विहारैः ॥ १७ ॥,tā devarānuta sakhīn sinsiṣicurdṛtībhiḥ|klinnāmbarā vivṛtagātrakucorumadhyāḥ|autsukyamukta kavarā ccyavamānamālyāḥ|kṣobhaṃ dadhurmaladhiyāṃ rucirairvihāraiḥ|| 17 ||
+10.75.18,स सम्राड् रथमारुढः सदश्वं रुक्ममालिनम् ।व्यरोचत स्वपत्‍नीभिः क्रियाभिः क्रतुराडिव ॥ १८ ॥,sa samrāḍ rathamāruḍhaḥ sadaśvaṃ rukmamālinam|vyarocata svapat‍nībhiḥ kriyābhiḥ kraturāḍiva|| 18 ||
+10.75.19,पत्‍नीसंयाजावभृथ्यैः चरित्वा ते तमृत्विजः ।आचान्तं स्नापयां चक्रुः गंगायां सह कृष्णया ॥ १९ ॥,pat‍nīsaṃyājāvabhṛthyaiḥ caritvā te tamṛtvijaḥ|ācāntaṃ snāpayāṃ cakruḥ gaṃgāyāṃ saha kṛṣṇayā|| 19 ||
+10.75.20,देवदुन्दुभयो नेदुः नरदुंदुभिभिः समम् ।मुमुचुः पुष्पवर्षाणि देवर्षिपितृमानवाः ॥ २० ॥,devadundubhayo neduḥ naraduṃdubhibhiḥ samam|mumucuḥ puṣpavarṣāṇi devarṣipitṛmānavāḥ|| 20 ||
+10.75.21,सस्नुस्तत्र ततः सर्वे वर्णाश्रमयुता नराः ।महापातक्यपि यतः सद्यो मुच्येत किल्बिषात् ॥ २१ ॥,sasnustatra tataḥ sarve varṇāśramayutā narāḥ|mahāpātakyapi yataḥ sadyo mucyeta kilbiṣāt|| 21 ||
+10.75.22,अथ राजाहते क्षौमे परिधाय स्वलङ्कृतः ।ऋत्विक् सदस्य विप्रादीन् आनर्चाभरणाम्बरैः ॥ २२ ॥,atha rājāhate kṣaume paridhāya svalaṅkṛtaḥ|ṛtvik sadasya viprādīn ānarcābharaṇāmbaraiḥ|| 22 ||
+10.75.23,बन्धूञ्ज्ञातीन् नृपान् मित्र सुहृदोऽन्यांश्च सर्वशः ।अभीक्ष्णं पूजयामास नारायणपरो नृपः ॥ २३ ॥,bandhūñjñātīn nṛpān mitra suhṛdo'nyāṃśca sarvaśaḥ|abhīkṣṇaṃ pūjayāmāsa nārāyaṇaparo nṛpaḥ|| 23 ||
+10.75.24,सर्वे जनाः सुररुचो मणिकुण्डलस्रग् ।उष्णीषकञ्चुक दुकूलमहार्घ्यहाराः ।नार्यश्च कुण्डलयुगालकवृन्दजुष्ट ।वक्त्रश्रियः कनकमेखलया विरेजुः ॥ २४ ॥,sarve janāḥ suraruco maṇikuṇḍalasrag|uṣṇīṣakañcuka dukūlamahārghyahārāḥ|nāryaśca kuṇḍalayugālakavṛndajuṣṭa|vaktraśriyaḥ kanakamekhalayā virejuḥ|| 24 ||
+10.75.25,अथ ऋत्विजो महाशीलाः सदस्या ब्रह्मवादिनः ।ब्रह्मक्षत्रियविट्शुद्रा राजानो ये समागताः ॥ २५ ॥,atha ṛtvijo mahāśīlāḥ sadasyā brahmavādinaḥ|brahmakṣatriyaviṭśudrā rājāno ye samāgatāḥ|| 25 ||
+10.75.26,देवर्षिपितृभूतानि लोकपालाः सहानुगाः ।पूजितास्तं अनुज्ञाप्य स्वधामानि ययुर्नृप ॥ २६ ॥,devarṣipitṛbhūtāni lokapālāḥ sahānugāḥ|pūjitāstaṃ anujñāpya svadhāmāni yayurnṛpa|| 26 ||
+10.75.27,हरिदासस्य राजर्षे राजसूयमहोदयम् ।नैवातृप्यन् प्रशंसन्तः पिबन् मर्त्योऽमृतं यथा ॥ २७ ॥,haridāsasya rājarṣe rājasūyamahodayam|naivātṛpyan praśaṃsantaḥ piban martyo'mṛtaṃ yathā|| 27 ||
+10.75.28,ततो युधिष्ठिरो राजा सुहृत् संबंन्धि बान्धवान् ।प्रेम्णा निवारयामास कृष्णं च त्यागकातरः ॥ २८ ॥,tato yudhiṣṭhiro rājā suhṛt saṃbaṃndhi bāndhavān|premṇā nivārayāmāsa kṛṣṇaṃ ca tyāgakātaraḥ|| 28 ||
+10.75.29,भगवानपि तत्राङ्ग न्यवात्सीत् तत्प्रियंकरः ।प्रस्थाप्य यदुवीरांश्च साम्बादींश्च कुशस्थलीम् ॥ २९ ॥,bhagavānapi tatrāṅga nyavātsīt tatpriyaṃkaraḥ|prasthāpya yaduvīrāṃśca sāmbādīṃśca kuśasthalīm|| 29 ||
+10.75.30,इत्थं राजा धर्मसुतो मनोरथमहार्णवम् ।सुदुस्तरं समुत्तीर्य कृष्णेनासीद् गतज्वरः ॥ ३० ॥,itthaṃ rājā dharmasuto manorathamahārṇavam|sudustaraṃ samuttīrya kṛṣṇenāsīd gatajvaraḥ|| 30 ||
+10.75.31,एकदान्तःपुरे तस्य वीक्ष्य दुर्योधनः श्रियम् ।अतप्यद् राजसूयस्य महित्वं चाच्युतात्मनः ॥ ३१ ॥,ekadāntaḥpure tasya vīkṣya duryodhanaḥ śriyam|atapyad rājasūyasya mahitvaṃ cācyutātmanaḥ|| 31 ||
+10.75.32,यस्मिन् नरेन्द्रदितिजेन्द्र सुरेन्द्रलक्ष्मीः ।नाना विभान्ति किल विश्वसृजोपकॢप्ताः ।ताभिः पतीन्द्रुपदराजसुतोपतस्थे ।यस्यां विषक्तहृदयः कुरुराडतप्यत् ॥ ३२ ॥,yasmin narendraditijendra surendralakṣmīḥ|nānā vibhānti kila viśvasṛjopakḷptāḥ|tābhiḥ patīndrupadarājasutopatasthe|yasyāṃ viṣaktahṛdayaḥ kururāḍatapyat|| 32 ||
+10.75.33,यस्मिन् तदा मधुपतेर्महिषीसहस्रं ।श्रोणीभरेण शनकैः क्वणदङ्घ्रिशोभम् ।मध्ये सुचारु कुचकुङ्कुमशोणहारं ।श्रीमन्मुखं प्रचलकुण्डलकुन्तलाढ्यम् ॥ ३३ ॥,yasmin tadā madhupatermahiṣīsahasraṃ|śroṇībhareṇa śanakaiḥ kvaṇadaṅghriśobham|madhye sucāru kucakuṅkumaśoṇahāraṃ|śrīmanmukhaṃ pracalakuṇḍalakuntalāḍhyam|| 33 ||
+10.75.34,सभायां मयकॢप्तायां क्वापि धर्मसुतोऽधिराट् ।वृतोऽनुगैर्बन्धुभिश्�� कृष्णेनापि स्वचक्षुषा ॥ ३४ ॥,sabhāyāṃ mayakḷptāyāṃ kvāpi dharmasuto'dhirāṭ|vṛto'nugairbandhubhiśca kṛṣṇenāpi svacakṣuṣā|| 34 ||
+10.75.35,आसीनः काञ्चने साक्षात् आसने मघवानिव ।पारमेष्ठ्यश्रीया जुष्टः स्तूयमानश्च वन्दिभिः ॥ ३५ ॥,āsīnaḥ kāñcane sākṣāt āsane maghavāniva|pārameṣṭhyaśrīyā juṣṭaḥ stūyamānaśca vandibhiḥ|| 35 ||
+10.75.36,तत्र दुर्योधनो मानी परीतो भ्रातृभिर्नृप ।किरीटमाली न्यविशद् असिहस्तः क्षिपन् रुषा ॥ ३६ ॥,tatra duryodhano mānī parīto bhrātṛbhirnṛpa|kirīṭamālī nyaviśad asihastaḥ kṣipan ruṣā|| 36 ||
+10.75.37,स्थलेऽभ्यगृह्णाद् वस्त्रान्तं जलं मत्वा स्थलेऽपतत् ।जले च स्थलवद् भ्रान्त्या मयमायाविमोहितः ॥ ३७ ॥,sthale'bhyagṛhṇād vastrāntaṃ jalaṃ matvā sthale'patat|jale ca sthalavad bhrāntyā mayamāyāvimohitaḥ|| 37 ||
+10.75.38,जहास भीमस्तं दृष्ट्वा स्त्रियो नृपतयोऽपरे ।निवार्यमाणा अप्यङ्ग राज्ञा कृष्णानुमोदिताः ॥ ३८ ॥,jahāsa bhīmastaṃ dṛṣṭvā striyo nṛpatayo'pare|nivāryamāṇā apyaṅga rājñā kṛṣṇānumoditāḥ|| 38 ||
+10.75.39,स व्रीडितोऽवाग्वदनो रुषा ज्वलन् ।निष्क्रम्य तूष्णीं प्रययौ गजाह्वयम् ।हाहेति शब्दः सुमहानभूत् सतां ।अजातशत्रुर्विमना इवाभवत् ।बभूव तूष्णीं भगवान्भुवो भरं ।समुज्जिहीर्षुर्भ्रमति स्म यद् दृशा ॥ ३९ ॥,sa vrīḍito'vāgvadano ruṣā jvalan|niṣkramya tūṣṇīṃ prayayau gajāhvayam|hāheti śabdaḥ sumahānabhūt satāṃ|ajātaśatrurvimanā ivābhavat|babhūva tūṣṇīṃ bhagavānbhuvo bharaṃ|samujjihīrṣurbhramati sma yad dṛśā|| 39 ||
+10.75.40,एतत्तेऽभिहितं राजन् यत्पृष्टोऽहमिह त्वया ।सुयोधनस्य दौरात्म्यं राजसूये महाक्रतौ ॥ ४० ॥,etatte'bhihitaṃ rājan yatpṛṣṭo'hamiha tvayā|suyodhanasya daurātmyaṃ rājasūye mahākratau|| 40 ||
+10.75.75,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।दुर्योधनमानभंगो नाम पञ्चसप्ततितमोऽध्यायः ॥ ७५ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|duryodhanamānabhaṃgo nāma pañcasaptatitamo'dhyāyaḥ|| 75 ||
+10.76.1,शाल्वस्य यदुभिः सह युद्धम् ।श्रीशुक उवाच ।अथान्यदपि कृष्णस्य श्रृणु कर्माद्भुतं नृप ।क्रीडानरशरीरस्य यथा सौभपतिर्हतः ॥ १ ॥,śālvasya yadubhiḥ saha yuddham|śrīśuka uvāca|athānyadapi kṛṣṇasya śrṛṇu karmādbhutaṃ nṛpa|krīḍānaraśarīrasya yathā saubhapatirhataḥ|| 1 ||
+10.76.2,शिशुपालसखः शाल्वो रुक्मिण्युद्वाह आगतः ।यदुभिर्निर्जितः सङ्ख्ये जरासन्धादयस्तथा ॥ २ ॥,śiśupālasakhaḥ śālvo rukmiṇyudvāha āgataḥ|yadubhirnirjitaḥ saṅkhye jarāsandhādayastathā|| 2 ||
+10.76.3,शाल्वः प्रतिज्ञामकरोत् श्रृण्वतां सर्वभूभुजाम् ।अयादवां क्ष्मां करिष्ये पौरुषं मम पश्यत ॥ ३ ॥,śālvaḥ pratijñāmakarot śrṛṇvatāṃ sarvabhūbhujām|ayādavāṃ kṣmāṃ kariṣye pauruṣaṃ mama paśyata|| 3 ||
+10.76.4,इति मूढः प्रतिज्ञाय देवं पशुपतिं प्रभुम् ।आराधयामास नृपः पांसुमुष्टिं सकृद् ग्रसन् ॥ ४ ॥,iti mūḍhaḥ pratijñāya devaṃ paśupatiṃ prabhum|ārādhayāmāsa nṛpaḥ pāṃsumuṣṭiṃ sakṛd grasan|| 4 ||
+10.76.5,���ंवत्सरान्ते भगवान् आशुतोष उमापतिः ।वरेण च्छन्दयामास शाल्वं शरणमागतम् ॥ ५ ॥,saṃvatsarānte bhagavān āśutoṣa umāpatiḥ|vareṇa cchandayāmāsa śālvaṃ śaraṇamāgatam|| 5 ||
+10.76.6,देवासुरमनुष्याणां गन्धर्वोरगरक्षसाम् ।अभेद्यं कामगं वव्रे स यानं वृष्णिभीषणम् ॥ ६ ॥,devāsuramanuṣyāṇāṃ gandharvoragarakṣasām|abhedyaṃ kāmagaṃ vavre sa yānaṃ vṛṣṇibhīṣaṇam|| 6 ||
+10.76.7,तथेति गिरिशादिष्टो मयः परपुरंजयः ।पुरं निर्माय शाल्वाय प्रादात् सौभमयस्मयम् ॥ ७ ॥,tatheti giriśādiṣṭo mayaḥ parapuraṃjayaḥ|puraṃ nirmāya śālvāya prādāt saubhamayasmayam|| 7 ||
+10.76.8,स लब्ध्वा कामगं यानं तमोधाम दुरासदम् ।ययस्द्वारवतीं शाल्वो वैरं वृष्णिकृतं स्मरन् ॥ ८ ॥,sa labdhvā kāmagaṃ yānaṃ tamodhāma durāsadam|yayasdvāravatīṃ śālvo vairaṃ vṛṣṇikṛtaṃ smaran|| 8 ||
+10.76.9,निरुध्य सेनया शाल्वो महत्या भरतर्षभ ।पुरीं बभञ्जोपवनान् उद्यानानि च सर्वशः ॥ ९ ॥,nirudhya senayā śālvo mahatyā bharatarṣabha|purīṃ babhañjopavanān udyānāni ca sarvaśaḥ|| 9 ||
+10.76.10,सगोपुराणि द्वाराणि प्रासादाट्टालतोलिकाः ।विहारान् स विमानाग्र्यान् निपेतुः शस्त्रवृष्टयः ॥ १० ॥,sagopurāṇi dvārāṇi prāsādāṭṭālatolikāḥ|vihārān sa vimānāgryān nipetuḥ śastravṛṣṭayaḥ|| 10 ||
+10.76.11,शिला द्रुमाश्चाशनयः सर्पा आसारशर्कराः ।प्रचण्डश्चक्रवातोऽभूत् रजसाच्छादिता दिशः ॥ ११ ॥,śilā drumāścāśanayaḥ sarpā āsāraśarkarāḥ|pracaṇḍaścakravāto'bhūt rajasācchāditā diśaḥ|| 11 ||
+10.76.12,इत्यर्द्यमाना सौभेन कृष्णस्य नगरी भृशम् ।नाभ्यपद्यत शं राजन् त्रिपुरेण यथा मही ॥ १२ ॥,ityardyamānā saubhena kṛṣṇasya nagarī bhṛśam|nābhyapadyata śaṃ rājan tripureṇa yathā mahī|| 12 ||
+10.76.13,प्रद्युम्नो भगवान् वीक्ष्य बाध्यमाना निजाः प्रजाः ।म भैष्टेत्यभ्यधाद् वीरो रथारूढो महायशाः ॥ १३ ॥,pradyumno bhagavān vīkṣya bādhyamānā nijāḥ prajāḥ|ma bhaiṣṭetyabhyadhād vīro rathārūḍho mahāyaśāḥ|| 13 ||
+10.76.14,सात्यकिश्चारुदेष्णश्च साम्बोऽक्रूरः सहानुजः ।हार्दिक्यो भानुविन्दश्च गदश्च शुकसारणौ ॥ १४ ॥,sātyakiścārudeṣṇaśca sāmbo'krūraḥ sahānujaḥ|hārdikyo bhānuvindaśca gadaśca śukasāraṇau|| 14 ||
+10.76.15,अपरे च महेष्वासा रथयूथपयूथपाः ।निर्ययुर्दंशिता गुप्ता रथेभाश्वपदातिभिः ॥ १५ ॥,apare ca maheṣvāsā rathayūthapayūthapāḥ|niryayurdaṃśitā guptā rathebhāśvapadātibhiḥ|| 15 ||
+10.76.16,ततः प्रववृते युद्धं शाल्वानां यदुभिः सह ।यथासुराणां विबुधैः तुमुलं लोमहर्षणम् ॥ १६ ॥,tataḥ pravavṛte yuddhaṃ śālvānāṃ yadubhiḥ saha|yathāsurāṇāṃ vibudhaiḥ tumulaṃ lomaharṣaṇam|| 16 ||
+10.76.17,ताश्च सौभपतेर्माया दिव्यास्त्रै रुक्मिणीसुतः ।क्षणेन नाशयामास नैशं तम इवोष्णगुः ॥ १७ ॥,tāśca saubhapatermāyā divyāstrai rukmiṇīsutaḥ|kṣaṇena nāśayāmāsa naiśaṃ tama ivoṣṇaguḥ|| 17 ||
+10.76.18,विव्याध पञ्चविंशत्या स्वर्णपुङ्खैरयोमुखैः ।शाल्वस्य ध्वजिनीपालं शरैः सन्नतपर्वभिः ॥ १८ ॥,vivyādha pañcaviṃśatyā svarṇapuṅkhairayomukhaiḥ|śālvasya dhvajinīpālaṃ śaraiḥ sannataparvabhiḥ|| 18 ||
+10.76.19,शतेनाताडयच्छाल्वं एकैकेनास्य सैनिकान् ।दशभिर्दशभिर्नेतॄन् वाहनानि त्रिभिस्त्रिभिः ॥ १९ ॥,śatenātāḍayacchālvaṃ ekaikenāsya sainikān|daśabhirdaśabhirnetṝn vāhanāni tribhistribhiḥ|| 19 ||
+10.76.20,तदद्भुतं महत् कर्म प्रद्युम्नस्य महात्मनः ।दृष्ट्वा तं पूजयामासुः सर्वे स्वपरसैनिकाः ॥ २० ॥,tadadbhutaṃ mahat karma pradyumnasya mahātmanaḥ|dṛṣṭvā taṃ pūjayāmāsuḥ sarve svaparasainikāḥ|| 20 ||
+10.76.21,बहुरूपैकरूपं तद् दृश्यते न च दृश्यते ।मायामयं मयकृतं दुर्विभाव्यं परैरभूत् ॥ २१ ॥,bahurūpaikarūpaṃ tad dṛśyate na ca dṛśyate|māyāmayaṃ mayakṛtaṃ durvibhāvyaṃ parairabhūt|| 21 ||
+10.76.22,क्वचिद्भूमौ क्वचिद् व्योम्नि गिरिमूर्ध्नि जले क्वचित् ।अलातचक्रवद् भ्राम्यत् सौभं तद् दुरवस्थितम् ॥ २२ ॥,kvacidbhūmau kvacid vyomni girimūrdhni jale kvacit|alātacakravad bhrāmyat saubhaṃ tad duravasthitam|| 22 ||
+10.76.23,यत्र यत्रोपलक्ष्येत ससौभः सहसैनिकः ।शाल्वः ततस्ततोऽमुञ्चन् शरान् सात्वतयूथपाः ॥ २३ ॥,yatra yatropalakṣyeta sasaubhaḥ sahasainikaḥ|śālvaḥ tatastato'muñcan śarān sātvatayūthapāḥ|| 23 ||
+10.76.24,शरैरग्न्यर्कसंस्पर्शैः आशीविषदुरासदैः ।पीड्यमानपुरानीकः शाल्वोऽमुह्यत् परेरितैः ॥ २४ ॥,śarairagnyarkasaṃsparśaiḥ āśīviṣadurāsadaiḥ|pīḍyamānapurānīkaḥ śālvo'muhyat pareritaiḥ|| 24 ||
+10.76.25,शाल्वानीकपशस्त्रौघैः वृष्णिवीरा भृशार्दिताः ।न तत्यजू रणं स्वं स्वं लोकद्वयजिगीषवः ॥ २५ ॥,śālvānīkapaśastraughaiḥ vṛṣṇivīrā bhṛśārditāḥ|na tatyajū raṇaṃ svaṃ svaṃ lokadvayajigīṣavaḥ|| 25 ||
+10.76.26,शाल्वामात्यो द्युमान् नाम प्रद्युम्नं प्राक् प्रपीडितः ।आसाद्य गदया मौर्व्या व्याहत्य व्यनदद् बली ॥ २६ ॥,śālvāmātyo dyumān nāma pradyumnaṃ prāk prapīḍitaḥ|āsādya gadayā maurvyā vyāhatya vyanadad balī|| 26 ||
+10.76.27,प्रद्युम्नं गदया शीर्ण वक्षःस्थलमरिंदमम् ।अपोवाह रणात् सूतो धर्मविद् दारुकात्मजः ॥ २७ ॥,pradyumnaṃ gadayā śīrṇa vakṣaḥsthalamariṃdamam|apovāha raṇāt sūto dharmavid dārukātmajaḥ|| 27 ||
+10.76.28,लब्धसंज्ञो मुहूर्तेन कार्ष्णिः सारथिमब्रवीत् ।अहो असाध्विदं सूत यद् रणान्मेऽपसर्पणम् ॥ २८ ॥,labdhasaṃjño muhūrtena kārṣṇiḥ sārathimabravīt|aho asādhvidaṃ sūta yad raṇānme'pasarpaṇam|| 28 ||
+10.76.29,न यदूनां कुले जातः श्रूयते रणविच्युतः ।विना मत्क्लीबचित्तेन सूतेन प्राप्तकिल्बिषात् ॥ २९ ॥,na yadūnāṃ kule jātaḥ śrūyate raṇavicyutaḥ|vinā matklībacittena sūtena prāptakilbiṣāt|| 29 ||
+10.76.30,किं नु वक्ष्येऽभिसङ्गम्य पितरौ रामकेशवौ ।युद्धात् सम्यगपक्रान्तः पृष्टस्तत्रात्मनः क्षमम् ॥ ३० ॥,kiṃ nu vakṣye'bhisaṅgamya pitarau rāmakeśavau|yuddhāt samyagapakrāntaḥ pṛṣṭastatrātmanaḥ kṣamam|| 30 ||
+10.76.31,व्यक्तं मे कथयिष्यन्ति हसन्त्यो भ्रातृजामयः ।क्लैब्यं कथं कथं वीर तवान्यैः कथ्यतां मृधे ॥ ३१ ॥,vyaktaṃ me kathayiṣyanti hasantyo bhrātṛjāmayaḥ|klaibyaṃ kathaṃ kathaṃ vīra tavānyaiḥ kathyatāṃ mṛdhe|| 31 ||
+10.76.32,सारथिरुवाच ।धर्मं विजानताऽयुष्मन् कृ���मेतन्मया विभो ।सूतः कृच्छ्रगतं रक्षेद् रथिनं सारथिं रथी ॥ ३२ ॥,sārathiruvāca|dharmaṃ vijānatā'yuṣman kṛtametanmayā vibho|sūtaḥ kṛcchragataṃ rakṣed rathinaṃ sārathiṃ rathī|| 32 ||
+10.76.33,एतद् विदित्वा तु भवान् मयापोवाहितो रणात् ।उपसृष्टः परेणेति मूर्च्छितो गदया हतः ॥ ३३ ॥,etad viditvā tu bhavān mayāpovāhito raṇāt|upasṛṣṭaḥ pareṇeti mūrcchito gadayā hataḥ|| 33 ||
+10.76.76,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।शाल्वयुद्धे षट्सप्ततितमोऽध्यायः ॥ ७६ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|śālvayuddhe ṣaṭsaptatitamo'dhyāyaḥ|| 76 ||
+10.77.1,भगवता सौभसहितस्य शाल्वस्य विनाशः ।श्रीशुक उवाच ।स तूपस्पृश्य सलिलं दंशितो धृतकार्मुकः ।नय मां द्युमतः पार्श्वं वीरस्येत्याह सारथिम् ॥ १ ॥,bhagavatā saubhasahitasya śālvasya vināśaḥ|śrīśuka uvāca|sa tūpaspṛśya salilaṃ daṃśito dhṛtakārmukaḥ|naya māṃ dyumataḥ pārśvaṃ vīrasyetyāha sārathim|| 1 ||
+10.77.2,विधमन्तं स्वसैन्यानि द्युमन्तं रुक्मिणीसुतः ।प्रतिहत्य प्रत्यविध्यन् नाराचैरष्टभिः स्मयन् ॥ २ ॥,vidhamantaṃ svasainyāni dyumantaṃ rukmiṇīsutaḥ|pratihatya pratyavidhyan nārācairaṣṭabhiḥ smayan|| 2 ||
+10.77.3,चतुर्भिश्चतुरो वाहान् सूतमेकेन चाहनत् ।द्वावाभ्यं धनुश्च केतुं च शरेणान्येन वै शिरः ॥ ३ ॥,caturbhiścaturo vāhān sūtamekena cāhanat|dvāvābhyaṃ dhanuśca ketuṃ ca śareṇānyena vai śiraḥ|| 3 ||
+10.77.4,गदसात्यकिसाम्बाद्या जघ्नुः सौभपतेर्बलम् ।पेतुः समुद्रे सौभेयाः सर्वे संछिन्नकन्धराः ॥ ४ ॥,gadasātyakisāmbādyā jaghnuḥ saubhapaterbalam|petuḥ samudre saubheyāḥ sarve saṃchinnakandharāḥ|| 4 ||
+10.77.5,एवं यदूनां शाल्वानां निघ्नतामितरेतरम् ।युद्धं त्रिणवरात्रं तद् अभूत् तुमुलमुल्बणम् ॥ ५ ॥,evaṃ yadūnāṃ śālvānāṃ nighnatāmitaretaram|yuddhaṃ triṇavarātraṃ tad abhūt tumulamulbaṇam|| 5 ||
+10.77.6,इन्द्रप्रस्थं गतः कृष्ण आहूतो धर्मसूनुना ।राजसूयेऽथ निवृत्ते शिशुपाले च संस्थिते ॥ ६ ॥,indraprasthaṃ gataḥ kṛṣṇa āhūto dharmasūnunā|rājasūye'tha nivṛtte śiśupāle ca saṃsthite|| 6 ||
+10.77.7,कुरुवृद्धाननुज्ञाप्य मुनींश्च ससुतां पृथाम् ।निमित्तान्यतिघोराणि पश्यन् द्वावारवतीं ययौ ॥ ७ ॥,kuruvṛddhānanujñāpya munīṃśca sasutāṃ pṛthām|nimittānyatighorāṇi paśyan dvāvāravatīṃ yayau|| 7 ||
+10.77.8,आह चाहमिहायात आर्यमिश्राभिसङ्गतः ।राजन्याश्चैद्यपक्षीया नूनं हन्युः पुरीं मम ॥ ८ ॥,āha cāhamihāyāta āryamiśrābhisaṅgataḥ|rājanyāścaidyapakṣīyā nūnaṃ hanyuḥ purīṃ mama|| 8 ||
+10.77.9,वीक्ष्य तत्कदनं स्वानां निरूप्य पुररक्षणम् ।सौभं च शाल्वराजं च दारुकं प्राह केशवः ॥ ९ ॥,vīkṣya tatkadanaṃ svānāṃ nirūpya purarakṣaṇam|saubhaṃ ca śālvarājaṃ ca dārukaṃ prāha keśavaḥ|| 9 ||
+10.77.10,रथं प्रापय मे सूत शाल्वस्यान्तिकमाशु वै ।सम्भ्रमस्ते न कर्तव्यो मायावी सौभराडयम् ॥ १० ॥,rathaṃ prāpaya me sūta śālvasyāntikamāśu vai|sambhramaste na kartavyo māyāvī saubharāḍayam|| 10 ||
+10.77.11,इत्युक्तश्चोदयामास रथमास्थाय दारुकः ।विशन्तं ददृशुः सर्वे स्वे परे चारुणानुजम् ॥ ११ ॥,ityuktaścodayāmāsa rathamāsthāya dārukaḥ|viśantaṃ dadṛśuḥ sarve sve pare cāruṇānujam|| 11 ||
+10.77.12,शाल्वश्च कृष्णमालोक्य हतप्रायबलेश्वरः ।प्राहरत् कृष्णसूताय शक्तिं भीमरवां मृधे ॥ १२ ॥,śālvaśca kṛṣṇamālokya hataprāyabaleśvaraḥ|prāharat kṛṣṇasūtāya śaktiṃ bhīmaravāṃ mṛdhe|| 12 ||
+10.77.13,तामापतन्तीं नभसि महोल्कामिव रंहसा ।भासयन्तीं दिशः शौरिः सायकैः शतधाच्छिनत् ॥ १३ ॥,tāmāpatantīṃ nabhasi maholkāmiva raṃhasā|bhāsayantīṃ diśaḥ śauriḥ sāyakaiḥ śatadhācchinat|| 13 ||
+10.77.14,तं च षोडशभिर्विद्ध्वा बाणैः सौभं च खे भ्रमत् ।अविध्यच्छरसन्दोहैः खं सूर्य इव रश्मिभिः ॥ १४ ॥,taṃ ca ṣoḍaśabhirviddhvā bāṇaiḥ saubhaṃ ca khe bhramat|avidhyaccharasandohaiḥ khaṃ sūrya iva raśmibhiḥ|| 14 ||
+10.77.15,शाल्वः शौरेस्तु दोः सव्यं शार्ङ्गं शार्ङ्गधन्वनः ।बिभेद न्यपतद् हस्तात् शार्ङ्गमासीत् तदद्भुतम् ॥ १५ ॥,śālvaḥ śaurestu doḥ savyaṃ śārṅgaṃ śārṅgadhanvanaḥ|bibheda nyapatad hastāt śārṅgamāsīt tadadbhutam|| 15 ||
+10.77.16,हाहाकारो महानासीद् भूतानां तत्र पश्यताम् ।निनद्य सौभराडुच्चैः इदमाह जनार्दनम् ॥ १६ ॥,hāhākāro mahānāsīd bhūtānāṃ tatra paśyatām|ninadya saubharāḍuccaiḥ idamāha janārdanam|| 16 ||
+10.77.17,यत्त्वया मूढ नः सख्युः भ्रातुर्भार्या हृतेक्षताम् ।प्रमत्तः स सभामध्ये त्वया व्यापादितः सखा ॥ १७ ॥,yattvayā mūḍha naḥ sakhyuḥ bhrāturbhāryā hṛtekṣatām|pramattaḥ sa sabhāmadhye tvayā vyāpāditaḥ sakhā|| 17 ||
+10.77.18,तं त्वाद्य निशितैर्बाणैः अपराजितमानिनम् ।नयाम्यपुनरावृत्तिं यदि तिष्ठेर्ममाग्रतः ॥ १८ ॥,taṃ tvādya niśitairbāṇaiḥ aparājitamāninam|nayāmyapunarāvṛttiṃ yadi tiṣṭhermamāgrataḥ|| 18 ||
+10.77.19,श्रीभगवानुवाच ।वृथा त्वं कत्थसे मन्द न पश्यस्यन्तिकेऽन्तकम् ।पौरुषं दर्शयन्ति स्म शूरा न बहुभाषिणः ॥ १९ ॥,śrībhagavānuvāca|vṛthā tvaṃ katthase manda na paśyasyantike'ntakam|pauruṣaṃ darśayanti sma śūrā na bahubhāṣiṇaḥ|| 19 ||
+10.77.20,इत्युक्त्वा भगवान् शाल्वं गदया भीमवेगया ।तताड जत्रौ संरब्धः स चकम्पे वमन्नसृक् ॥ २० ॥,ityuktvā bhagavān śālvaṃ gadayā bhīmavegayā|tatāḍa jatrau saṃrabdhaḥ sa cakampe vamannasṛk|| 20 ||
+10.77.21,गदायां सन्निवृत्तायां शाल्वस्त्वन्तरधीयत ।ततो मुहूर्त आगत्य पुरुषः शिरसाच्युतम् ।देवक्या प्रहितोऽस्मीति नत्वा प्राह वचो रुदन् ॥ २१ ॥,gadāyāṃ sannivṛttāyāṃ śālvastvantaradhīyata|tato muhūrta āgatya puruṣaḥ śirasācyutam|devakyā prahito'smīti natvā prāha vaco rudan|| 21 ||
+10.77.22,कृष्ण कृष्ण महाबाहो पिता ते पितृवत्सल ।बद्ध्वापनीतः शाल्वेन सौनिकेन यथा पशुः ॥ २२ ॥,kṛṣṇa kṛṣṇa mahābāho pitā te pitṛvatsala|baddhvāpanītaḥ śālvena saunikena yathā paśuḥ|| 22 ||
+10.77.23,निशम्य विप्रियं कृष्णो मानुषीं प्रकृतिं गतः ।विमनस्को घृणी स्नेहाद् बभाषे प्राकृतो यथा ॥ २३ ॥,niśamya vipriyaṃ kṛṣṇo mānuṣīṃ prakṛtiṃ gataḥ|vimanasko ghṛṇī snehād babhāṣe prākṛto yathā|| 23 ||
+10.77.24,कथ��� राममसम्भ्रान्तं जित्वाजेयं सुरासुरैः ।शाल्वेनाल्पीयसा नीतः पिता मे बलवान् विधिः ॥ २४ ॥,kathaṃ rāmamasambhrāntaṃ jitvājeyaṃ surāsuraiḥ|śālvenālpīyasā nītaḥ pitā me balavān vidhiḥ|| 24 ||
+10.77.25,इति ब्रुवाणे गोविन्दे सौभराट् प्रत्युपस्थितः ।वसुदेवमिवानीय कृष्णं चेदमुवाच सः ॥ २५ ॥,iti bruvāṇe govinde saubharāṭ pratyupasthitaḥ|vasudevamivānīya kṛṣṇaṃ cedamuvāca saḥ|| 25 ||
+10.77.26,एष ते जनिता तातो यदर्थमिह जीवसि ।वधिष्ये वीक्षतस्तेऽमुं ईशश्चेत् पाहि बालिश ॥ २६ ॥,eṣa te janitā tāto yadarthamiha jīvasi|vadhiṣye vīkṣataste'muṃ īśaścet pāhi bāliśa|| 26 ||
+10.77.27,एवं निर्भर्त्स्य मायावी खड्गेनानकदुन्दुभेः ।उत्कृत्य शिर आदाय खस्थं सौभं समाविशत् ॥ २७ ॥,evaṃ nirbhartsya māyāvī khaḍgenānakadundubheḥ|utkṛtya śira ādāya khasthaṃ saubhaṃ samāviśat|| 27 ||
+10.77.28,ततो मुहूर्तं प्रकृतावुपप्लुतः ।स्वबोध आस्ते स्वजनानुषङ्गतः ।महानुभावस्तदबुध्यदासुरीं ।मायां स शाल्वप्रसृतां मयोदिताम् ॥ २८ ॥,tato muhūrtaṃ prakṛtāvupaplutaḥ|svabodha āste svajanānuṣaṅgataḥ|mahānubhāvastadabudhyadāsurīṃ|māyāṃ sa śālvaprasṛtāṃ mayoditām|| 28 ||
+10.77.29,न तत्र दूतं न पितुः कलेवरं ।प्रबुद्ध आजौ समपश्यदच्युतः ।स्वाप्नं यथा चाम्बरचारिणं रिपुं ।सौभस्थमालोक्य निहन्तुमुद्यतः ॥ २९ ॥,na tatra dūtaṃ na pituḥ kalevaraṃ|prabuddha ājau samapaśyadacyutaḥ|svāpnaṃ yathā cāmbaracāriṇaṃ ripuṃ|saubhasthamālokya nihantumudyataḥ|| 29 ||
+10.77.30,एवं वदन्ति राजर्षे ऋषयः के च नान्विताः ।यत् स्ववाचो विरुध्येत नूनं ते न स्मरन्त्युत ॥ ३० ॥,evaṃ vadanti rājarṣe ṛṣayaḥ ke ca nānvitāḥ|yat svavāco virudhyeta nūnaṃ te na smarantyuta|| 30 ||
+10.77.31,क्व शोकमोहौ स्नेहो वा भयं वा येऽज्ञसम्भवाः ।क्व चाखण्डितविज्ञान ज्ञानैश्वर्यस्त्वखण्डितः ॥ ३१ ॥,kva śokamohau sneho vā bhayaṃ vā ye'jñasambhavāḥ|kva cākhaṇḍitavijñāna jñānaiśvaryastvakhaṇḍitaḥ|| 31 ||
+10.77.32,यत्पादसेवोर्जितयाऽत्मविद्यया ।हिन्वन्त्यनाद्यात्मविपर्ययग्रहम् ।लभन्त आत्मीयमनन्तमैश्वरं ।कुतो नु मोहः परमस्य सद्गतेः ॥ ३२ ॥,yatpādasevorjitayā'tmavidyayā|hinvantyanādyātmaviparyayagraham|labhanta ātmīyamanantamaiśvaraṃ|kuto nu mohaḥ paramasya sadgateḥ|| 32 ||
+10.77.33,तं शस्त्रपूगैः प्रहरन्तमोजसा ।शाल्वं शरैः शौरिरमोघविक्रमः ।विद्ध्वाच्छिनद् वर्म धनुः शिरोमणिं ।सौभं च शत्रोर्गदया रुरोज ह ॥ ३३ ॥,taṃ śastrapūgaiḥ praharantamojasā|śālvaṃ śaraiḥ śauriramoghavikramaḥ|viddhvācchinad varma dhanuḥ śiromaṇiṃ|saubhaṃ ca śatrorgadayā ruroja ha|| 33 ||
+10.77.34,तत्कृष्णहस्तेरितया विचूर्णितं ।पपात तोये गदया सहस्रधा ।विसृज्य तद् भूतलमास्थितो गदां ।उद्यम्य शाल्वोऽच्युतमभ्यगाद् द्रुतम् ॥ ३४ ॥,tatkṛṣṇahasteritayā vicūrṇitaṃ|papāta toye gadayā sahasradhā|visṛjya tad bhūtalamāsthito gadāṃ|udyamya śālvo'cyutamabhyagād drutam|| 34 ||
+10.77.35,आधावतः सगदं तस्य बाहुं ।भल्लेन छित्त्वाथ रथाङ्गमद्भुतम् ।वधाय शाल्वस्य लयार्कसन्निभं ।बिभ्रद् बभौ ���ार्क इवोदयाचलः ॥ ३५ ॥,ādhāvataḥ sagadaṃ tasya bāhuṃ|bhallena chittvātha rathāṅgamadbhutam|vadhāya śālvasya layārkasannibhaṃ|bibhrad babhau sārka ivodayācalaḥ|| 35 ||
+10.77.36,जहार तेनैव शिरः सकुण्डलं ।किरीटयुक्तं पुरुमायिनो हरिः ।वज्रेण वृत्रस्य यथा पुरन्दरो ।बभूव हाहेति वचस्तदा नृणाम् ॥ ३६ ॥,jahāra tenaiva śiraḥ sakuṇḍalaṃ|kirīṭayuktaṃ purumāyino hariḥ|vajreṇa vṛtrasya yathā purandaro|babhūva hāheti vacastadā nṛṇām|| 36 ||
+10.77.37,तस्मिन्निपतिते पापे सौभे च गदया हते ।नेदुर्दुन्दुभयो राजन् दिवि देवगणेरिताः ।सखीनां अपचितिं कुर्वन् दन्तवक्रो रुषाभ्यगात् ॥ ३७ ॥,tasminnipatite pāpe saubhe ca gadayā hate|nedurdundubhayo rājan divi devagaṇeritāḥ|sakhīnāṃ apacitiṃ kurvan dantavakro ruṣābhyagāt|| 37 ||
+10.77.77,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।सौभवधो नाम सप्तसप्ततितमोऽध्यायः ॥ ७७ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|saubhavadho nāma saptasaptatitamo'dhyāyaḥ|| 77 ||
+10.78.1,दन्तवक्रविदूरथवधः बलरामद्वारा सूतशिरश्छेदश्च ।अथाष्टसप्ततितमोऽध्यायः ।श्रीशुक उवाच ।शिशुपालस्य शाल्वस्य पौण्ड्रकस्यापि दुर्मतिः ।परलोकगतानां च कुर्वन्पारोक्ष्यसौहृदम् ॥ १ ॥,dantavakravidūrathavadhaḥ balarāmadvārā sūtaśiraśchedaśca|athāṣṭasaptatitamo'dhyāyaḥ|śrīśuka uvāca|śiśupālasya śālvasya pauṇḍrakasyāpi durmatiḥ|paralokagatānāṃ ca kurvanpārokṣyasauhṛdam|| 1 ||
+10.78.2,एकः पदातिः सङ्क्रुद्धो गदापाणिः प्रकम्पयन् ।पद्भ्यामिमां महाराज महासत्त्वो व्यदृश्यत ॥ २ ॥,ekaḥ padātiḥ saṅkruddho gadāpāṇiḥ prakampayan|padbhyāmimāṃ mahārāja mahāsattvo vyadṛśyata|| 2 ||
+10.78.3,तं तथायान्तमालोक्य गदामादाय सत्वरः ।अवप्लुत्य रथात्कृष्णः सिन्धुं वेलेव प्रत्यधात् ॥ ३ ॥,taṃ tathāyāntamālokya gadāmādāya satvaraḥ|avaplutya rathātkṛṣṇaḥ sindhuṃ veleva pratyadhāt|| 3 ||
+10.78.4,गदामुद्यम्य कारूषो मुकुन्दं प्राह दुर्मदः ।दिष्ट्या दिष्ट्या भवानद्य मम दृष्टिपथं गतः ॥ ४ ॥,gadāmudyamya kārūṣo mukundaṃ prāha durmadaḥ|diṣṭyā diṣṭyā bhavānadya mama dṛṣṭipathaṃ gataḥ|| 4 ||
+10.78.5,त्वं मातुलेयो नः कृष्ण मित्रध्रुङ्मां जिघांससि ।अतस्त्वां गदया मन्द हनिष्ये वज्रकल्पया ॥ ५ ॥,tvaṃ mātuleyo naḥ kṛṣṇa mitradhruṅmāṃ jighāṃsasi|atastvāṃ gadayā manda haniṣye vajrakalpayā|| 5 ||
+10.78.6,तर्ह्यानृण्यमुपैम्यज्ञ मित्राणां मित्रवत्सलः ।बन्धुरूपमरिं हत्वा व्याधिं देहचरं यथा ॥ ६ ॥,tarhyānṛṇyamupaimyajña mitrāṇāṃ mitravatsalaḥ|bandhurūpamariṃ hatvā vyādhiṃ dehacaraṃ yathā|| 6 ||
+10.78.7,एवं रूक्षैस्तुदन्वाक्यैः कृष्णं तोत्रैरिव द्विपम् ।गदयाताडयन्मूर्ध्नि सिंहवद्व्यनदच्च सः ॥ ७ ॥,evaṃ rūkṣaistudanvākyaiḥ kṛṣṇaṃ totrairiva dvipam|gadayātāḍayanmūrdhni siṃhavadvyanadacca saḥ|| 7 ||
+10.78.8,गदयाभिहतोऽप्याजौ न चचाल यदूद्वहः ।कृष्णोऽपि तमहन्गुर्व्या कौमोदक्या स्तनान्तरे ॥ ८ ॥,gadayābhihato'pyājau na cacāla yadūdvahaḥ|kṛṣṇo'pi tamahangurvyā kaumodakyā stanāntare|| 8 ||
+10.78.9,गदानिर्भिन्नहृदय उद्वमन्रुधिरं मुखात् ।प्रसार्य केशबाह्वङ्घ्रीन्धरण्यां न्यपतद्व्यसुः ॥ ९ ॥,gadānirbhinnahṛdaya udvamanrudhiraṃ mukhāt|prasārya keśabāhvaṅghrīndharaṇyāṃ nyapatadvyasuḥ|| 9 ||
+10.78.10,ततः सूक्ष्मतरं ज्योतिः कृष्णमाविशदद्भुतम् ।पश्यतां सर्वभूतानां यथा चैद्यवधे नृप ॥ १० ॥,tataḥ sūkṣmataraṃ jyotiḥ kṛṣṇamāviśadadbhutam|paśyatāṃ sarvabhūtānāṃ yathā caidyavadhe nṛpa|| 10 ||
+10.78.11,विदूरथस्तु तद्भ्राता भ्रातृशोकपरिप्लुतः ।आगच्छदसिचर्माभ्यामुच्छ्वसंस्तज्जिघांसया ॥ ११ ॥,vidūrathastu tadbhrātā bhrātṛśokapariplutaḥ|āgacchadasicarmābhyāmucchvasaṃstajjighāṃsayā|| 11 ||
+10.78.12,तस्य चापततः कृष्णश्चक्रेण क्षुरनेमिना ।शिरो जहार राजेन्द्र सकिरीटं सकुण्डलम् ॥ १२ ॥,tasya cāpatataḥ kṛṣṇaścakreṇa kṣuraneminā|śiro jahāra rājendra sakirīṭaṃ sakuṇḍalam|| 12 ||
+10.78.13,एवं सौभं च शाल्वं च दन्तवक्रं सहानुजम् ।हत्वा दुर्विषहानन्यैरीडितः सुरमानवैः ॥ १३ ॥,evaṃ saubhaṃ ca śālvaṃ ca dantavakraṃ sahānujam|hatvā durviṣahānanyairīḍitaḥ suramānavaiḥ|| 13 ||
+10.78.14,मुनिभिः सिद्धगन्धर्वैर्विद्याधरमहोरगैः ।अप्सरोभिः पितृगणैर्यक्षैः किन्नरचारणैः ॥ १४ ॥,munibhiḥ siddhagandharvairvidyādharamahoragaiḥ|apsarobhiḥ pitṛgaṇairyakṣaiḥ kinnaracāraṇaiḥ|| 14 ||
+10.78.15,उपगीयमानविजयः कुसुमैरभिवर्षितः ।वृतश्च वृष्णिप्रवरैर्विवेशालङ्कृतां पुरीम् ॥ १५ ॥,upagīyamānavijayaḥ kusumairabhivarṣitaḥ|vṛtaśca vṛṣṇipravarairviveśālaṅkṛtāṃ purīm|| 15 ||
+10.78.16,एवं योगेश्वरः कृष्णो भगवान्जगदीश्वरः ।ईयते पशुदृष्टीनां निर्जितो जयतीति सः ॥ १६ ॥,evaṃ yogeśvaraḥ kṛṣṇo bhagavānjagadīśvaraḥ|īyate paśudṛṣṭīnāṃ nirjito jayatīti saḥ|| 16 ||
+10.78.17,श्रुत्वा युद्धोद्यमं रामः कुरूणां सह पाण्डवैः ।तीर्थाभिषेकव्याजेन मध्यस्थः प्रययौ किल ॥ १७ ॥,śrutvā yuddhodyamaṃ rāmaḥ kurūṇāṃ saha pāṇḍavaiḥ|tīrthābhiṣekavyājena madhyasthaḥ prayayau kila|| 17 ||
+10.78.18,स्नात्वा प्रभासे सन्तर्प्य देवर्षिपितृमानवान् ।सरस्वतीं प्रतिस्रोतं ययौ ब्राह्मणसंवृतः ॥ १८ ॥,snātvā prabhāse santarpya devarṣipitṛmānavān|sarasvatīṃ pratisrotaṃ yayau brāhmaṇasaṃvṛtaḥ|| 18 ||
+10.78.19,पृथूदकं बिन्दुसरस्त्रितकूपं सुदर्शनम् ।विशालं ब्रह्मतीर्थं च चक्रं प्राचीं सरस्वतीम् ॥ १९ ॥,pṛthūdakaṃ bindusarastritakūpaṃ sudarśanam|viśālaṃ brahmatīrthaṃ ca cakraṃ prācīṃ sarasvatīm|| 19 ||
+10.78.20,यमुनामनु यान्येव गङ्गामनु च भारत ।जगाम नैमिषं यत्र ऋषयः सत्रमासते ॥ २० ॥,yamunāmanu yānyeva gaṅgāmanu ca bhārata|jagāma naimiṣaṃ yatra ṛṣayaḥ satramāsate|| 20 ||
+10.78.21,तमागतमभिप्रेत्य मुनयो दीर्घसत्रिणः ।अभिनन्द्य यथान्यायं प्रणम्योत्थाय चार्चयन् ॥ २१ ॥,tamāgatamabhipretya munayo dīrghasatriṇaḥ|abhinandya yathānyāyaṃ praṇamyotthāya cārcayan|| 21 ||
+10.78.22,सोऽर्चितः सपरीवारः कृतासनपरिग्रहः ।रोमहर्षणमासीनं महर्षेः शिष्यमैक्षत ॥ २२ ॥,so'rcitaḥ saparīvāraḥ kṛtāsanaparigrahaḥ|romaharṣaṇamāsīnaṃ maharṣeḥ śiṣyamaikṣata|| 22 ||
+10.78.23,अप्रत्युत्थायिनं सूतमकृतप्रह्वणाञ्जलिम् ।अध्यासीनं च तान्विप्रांश्चुकोपोद्वीक्ष्य माधवः ॥ २३ ॥,apratyutthāyinaṃ sūtamakṛtaprahvaṇāñjalim|adhyāsīnaṃ ca tānviprāṃścukopodvīkṣya mādhavaḥ|| 23 ||
+10.78.24,यस्मादसाविमान्विप्रानध्यास्ते प्रतिलोमजः ।धर्मपालांस्तथैवास्मान्वधमर्हति दुर्मतिः ॥ २४ ॥,yasmādasāvimānviprānadhyāste pratilomajaḥ|dharmapālāṃstathaivāsmānvadhamarhati durmatiḥ|| 24 ||
+10.78.25,ऋषेर्भगवतो भूत्वा शिष्योऽधीत्य बहूनि च ।सेतिहासपुराणानि धर्मशास्त्राणि सर्वशः ॥ २५ ॥,ṛṣerbhagavato bhūtvā śiṣyo'dhītya bahūni ca|setihāsapurāṇāni dharmaśāstrāṇi sarvaśaḥ|| 25 ||
+10.78.26,अदान्तस्याविनीतस्य वृथा पण्डितमानिनः ।न गुणाय भवन्ति स्म नटस्येवाजितात्मनः ॥ २६ ॥,adāntasyāvinītasya vṛthā paṇḍitamāninaḥ|na guṇāya bhavanti sma naṭasyevājitātmanaḥ|| 26 ||
+10.78.27,एतदर्थो हि लोकेऽस्मिन्नवतारो मया कृतः ।वध्या मे धर्मध्वजिनस्ते हि पातकिनोऽधिकाः ॥ २७ ॥,etadartho hi loke'sminnavatāro mayā kṛtaḥ|vadhyā me dharmadhvajinaste hi pātakino'dhikāḥ|| 27 ||
+10.78.28,एतावदुक्त्वा भगवान्निवृत्तोऽसद्वधादपि ।भावित्वात्तं कुशाग्रेण करस्थेनाहनत्प्रभुः ॥ २८ ॥,etāvaduktvā bhagavānnivṛtto'sadvadhādapi|bhāvitvāttaṃ kuśāgreṇa karasthenāhanatprabhuḥ|| 28 ||
+10.78.29,हाहेतिवादिनः सर्वे मुनयः खिन्नमानसाः ।ऊचुः सङ्कर्षणं देवमधर्मस्ते कृतः प्रभो ॥ २९ ॥,hāhetivādinaḥ sarve munayaḥ khinnamānasāḥ|ūcuḥ saṅkarṣaṇaṃ devamadharmaste kṛtaḥ prabho|| 29 ||
+10.78.30,अस्य ब्रह्मासनं दत्तमस्माभिर्यदुनन्दन ।आयुश्चात्माक्लमं तावद्यावत्सत्रं समाप्यते ॥ ३० ॥,asya brahmāsanaṃ dattamasmābhiryadunandana|āyuścātmāklamaṃ tāvadyāvatsatraṃ samāpyate|| 30 ||
+10.78.31,अजानतैवाचरितस्त्वया ब्रह्मवधो यथा ।योगेश्वरस्य भवतो नाम्नायोऽपि नियामकः ॥ ३१ ॥,ajānataivācaritastvayā brahmavadho yathā|yogeśvarasya bhavato nāmnāyo'pi niyāmakaḥ|| 31 ||
+10.78.32,यद्येतद्ब्रह्महत्यायाः पावनं लोकपावन ।चरिष्यति भवांल्लोक सङ्ग्रहोऽनन्यचोदितः ॥ ३२ ॥,yadyetadbrahmahatyāyāḥ pāvanaṃ lokapāvana|cariṣyati bhavāṃlloka saṅgraho'nanyacoditaḥ|| 32 ||
+10.78.33,श्रीभगवानुवाच ।चरिष्ये वधनिर्वेशं लोकानुग्रहकाम्यया ।नियमः प्रथमे कल्पे यावान्स तु विधीयताम् ॥ ३३ ॥,śrībhagavānuvāca|cariṣye vadhanirveśaṃ lokānugrahakāmyayā|niyamaḥ prathame kalpe yāvānsa tu vidhīyatām|| 33 ||
+10.78.34,दीर्घमायुर्बतैतस्य सत्त्वमिन्द्रि यमेव च ।आशासितं यत्तद्ब्रूते साधये योगमायया ॥ ३४ ॥,dīrghamāyurbataitasya sattvamindri yameva ca|āśāsitaṃ yattadbrūte sādhaye yogamāyayā|| 34 ||
+10.78.35,ऋषय ऊचुः ।अस्त्रस्य तव वीर्यस्य मृत्योरस्माकमेव च ।यथा भवेद्वचः सत्यं तथा राम विधीयताम् ॥ ३५ ॥,ṛṣaya ūcuḥ|astrasya tava vīryasya mṛtyorasmākameva ca|yathā bhavedvacaḥ satyaṃ tathā rāma vidhīyatām|| 35 ||
+10.78.36,श्रीभगवानुवाच ।आत्मा वै पुत्र उत्पन्न इति वेदानुशासनम् ।तस्मादस्य भवेद्वक्ता आयुरिन्द्रि यसत्त्ववान् ॥ ३६ ॥,śrībhagavānuvāca|ātmā vai putra utpanna iti vedānuśāsanam|tasmādasya bhavedvaktā āyurindri yasattvavān|| 36 ||
+10.78.37,किं वः कामो मुनिश्रेष्ठा ब्रूताहं करवाण्यथ ।अजानतस्त्वपइतिं यथा मे चिन्त्यतां बुधाः ॥ ३७ ॥,kiṃ vaḥ kāmo muniśreṣṭhā brūtāhaṃ karavāṇyatha|ajānatastvapaitiṃ yathā me cintyatāṃ budhāḥ|| 37 ||
+10.78.38,ऋषय ऊचुः ।इल्वलस्य सुतो घोरो बल्वलो नाम दानवः ।स दूषयति नः सत्रमेत्य पर्वणि पर्वणि ॥ ३८ ॥,ṛṣaya ūcuḥ|ilvalasya suto ghoro balvalo nāma dānavaḥ|sa dūṣayati naḥ satrametya parvaṇi parvaṇi|| 38 ||
+10.78.39,तं पापं जहि दाशार्ह तन्नः शुश्रूषणं परम् ।पूयशोणितविन्मूत्र सुरामांसाभिवर्षिणम् ॥ ३९ ॥,taṃ pāpaṃ jahi dāśārha tannaḥ śuśrūṣaṇaṃ param|pūyaśoṇitavinmūtra surāmāṃsābhivarṣiṇam|| 39 ||
+10.78.40,ततश्च भारतं वर्षं परीत्य सुसमाहितः ।चरित्वा द्वादशमासांस्तीर्थस्नायी विशुध्यसि ॥ ४० ॥,tataśca bhārataṃ varṣaṃ parītya susamāhitaḥ|caritvā dvādaśamāsāṃstīrthasnāyī viśudhyasi|| 40 ||
+10.79.1,बल्वलवधः सूतहत्यामार्जनाय बलभद्रस्य तीर्थेषु भ्रमणं च ।अथैकोनाशीतितमोऽध्यायः ।श्रीशुक उवाच ।ततः पर्वण्युपावृत्ते प्रचण्डः पांशुवर्षणः ।भीमो वायुरभूद्राजन्पूयगन्धस्तु सर्वशः ॥ १ ॥,balvalavadhaḥ sūtahatyāmārjanāya balabhadrasya tīrtheṣu bhramaṇaṃ ca|athaikonāśītitamo'dhyāyaḥ|śrīśuka uvāca|tataḥ parvaṇyupāvṛtte pracaṇḍaḥ pāṃśuvarṣaṇaḥ|bhīmo vāyurabhūdrājanpūyagandhastu sarvaśaḥ|| 1 ||
+10.79.2,ततोऽमेध्यमयं वर्षं बल्वलेन विनिर्मितम् ।अभवद्यज्ञशालायां सोऽन्वदृश्यत शूलधृक् ॥ २ ॥,tato'medhyamayaṃ varṣaṃ balvalena vinirmitam|abhavadyajñaśālāyāṃ so'nvadṛśyata śūladhṛk|| 2 ||
+10.79.3,तं विलोक्य बृहत्कायं भिन्नाञ्जनचयोपमम् ।तप्तताम्रशिखाश्मश्रुं दंष्ट्रोग्रभ्रुकुटीमुखम् ॥ ३ ॥,taṃ vilokya bṛhatkāyaṃ bhinnāñjanacayopamam|taptatāmraśikhāśmaśruṃ daṃṣṭrograbhrukuṭīmukham|| 3 ||
+10.79.4,सस्मार मूषलं रामः परसैन्यविदारणम् ।हलं च दैत्यदमनं ते तूर्णमुपतस्थतुः ॥ ४ ॥,sasmāra mūṣalaṃ rāmaḥ parasainyavidāraṇam|halaṃ ca daityadamanaṃ te tūrṇamupatasthatuḥ|| 4 ||
+10.79.5,तमाकृष्य हलाग्रेण बल्वलं गगनेचरम् ।मूषलेनाहनत्क्रुद्धो मूर्ध्नि ब्रह्मद्रुहं बलः ॥ ५ ॥,tamākṛṣya halāgreṇa balvalaṃ gaganecaram|mūṣalenāhanatkruddho mūrdhni brahmadruhaṃ balaḥ|| 5 ||
+10.79.6,सोऽपतद्भुवि निर्भिन्न ललाटोऽसृक्समुत्सृजन् ।मुञ्चन्नार्तस्वरं शैलो यथा वज्रहतोऽरुणः ॥ ६ ॥,so'patadbhuvi nirbhinna lalāṭo'sṛksamutsṛjan|muñcannārtasvaraṃ śailo yathā vajrahato'ruṇaḥ|| 6 ||
+10.79.7,संस्तुत्य मुनयो रामं प्रयुज्यावितथाशिषः ।अभ्यषिञ्चन्महाभागा वृत्रघ्नं विबुधा यथा ॥ ७ ॥,saṃstutya munayo rāmaṃ prayujyāvitathāśiṣaḥ|abhyaṣiñcanmahābhāgā vṛtraghnaṃ vibudhā yathā|| 7 ||
+10.79.8,वैजयन्तीं ददुर्मालां श्रीधामाम्लानपङ्कजां ।रामाय वाससी दिव्ये दिव्यान्याभरणानि च ॥ ८ ॥,vaijayantīṃ dadurmālāṃ śrīdhāmāmlānapaṅkajāṃ|rāmāya vāsasī divye divyānyābharaṇāni ca|| 8 ||
+10.79.9,अथ तैरभ्यनुज्ञातः कौशिकीमेत्य ब्राह्मणैः ।स्नात्वा सरोवरमगाद्यतः सरयूरास्रवत् ॥ ९ ॥,atha tairabhyanujñātaḥ kauśikīmetya brāhmaṇaiḥ|snātvā sarovaramagādyataḥ sarayūrāsravat|| 9 ||
+10.79.10,अनुस्रोतेन सरयूं प्रयागमुपगम्य सः ।स्नात्वा सन्तर्प्य देवादीन्जगाम पुलहाश्रमम् ॥ १० ॥,anusrotena sarayūṃ prayāgamupagamya saḥ|snātvā santarpya devādīnjagāma pulahāśramam|| 10 ||
+10.79.11,गोमतीं गण्डकीं स्नात्वा विपाशां शोण आप्लुतः ।गयां गत्वा पितॄनिष्ट्वा गङ्गासागरसङ्गमे ॥ ११ ॥,gomatīṃ gaṇḍakīṃ snātvā vipāśāṃ śoṇa āplutaḥ|gayāṃ gatvā pitṝniṣṭvā gaṅgāsāgarasaṅgame|| 11 ||
+10.79.12,उपस्पृश्य महेन्द्रा द्रौ रामं दृष्ट्वाभिवाद्य च ।सप्तगोदावरीं वेणां पम्पां भीमरथीं ततः ॥ १२ ॥,upaspṛśya mahendrā drau rāmaṃ dṛṣṭvābhivādya ca|saptagodāvarīṃ veṇāṃ pampāṃ bhīmarathīṃ tataḥ|| 12 ||
+10.79.13,स्कन्दं दृष्ट्वा ययौ रामः श्रीशैलं गिरिशालयम् ।द्र विडेषु महापुण्यं दृष्ट्वाद्रिं वेङ्कटं प्रभुः ॥ १३ ॥,skandaṃ dṛṣṭvā yayau rāmaḥ śrīśailaṃ giriśālayam|dra viḍeṣu mahāpuṇyaṃ dṛṣṭvādriṃ veṅkaṭaṃ prabhuḥ|| 13 ||
+10.79.14,कामकोष्णीं पुरीं काञ्चीं कावेरीं च सरिद्वराम् ।श्रीरन्गाख्यं महापुण्यं यत्र सन्निहितो हरिः ॥ १४ ॥,kāmakoṣṇīṃ purīṃ kāñcīṃ kāverīṃ ca saridvarām|śrīrangākhyaṃ mahāpuṇyaṃ yatra sannihito hariḥ|| 14 ||
+10.79.15,ऋषभाद्रिं हरेः क्षेत्रं दक्षिणां मथुरां तथा ।सामुद्रं सेतुमगमत्महापातकनाशनम् ॥ १५ ॥,ṛṣabhādriṃ hareḥ kṣetraṃ dakṣiṇāṃ mathurāṃ tathā|sāmudraṃ setumagamatmahāpātakanāśanam|| 15 ||
+10.79.16,तत्रायुतमदाद्धेनूर्ब्राह्मणेभ्यो हलायुधः ।कृतमालां ताम्रपर्णीं मलयं च कुलाचलम् ॥ १६ ॥,tatrāyutamadāddhenūrbrāhmaṇebhyo halāyudhaḥ|kṛtamālāṃ tāmraparṇīṃ malayaṃ ca kulācalam|| 16 ||
+10.79.17,तत्रागस्त्यं समासीनं नमस्कृत्याभिवाद्य च ।योजितस्तेन चाशीर्भिरनुज्ञातो गतोऽर्णवम् ॥ १७ ॥,tatrāgastyaṃ samāsīnaṃ namaskṛtyābhivādya ca|yojitastena cāśīrbhiranujñāto gato'rṇavam|| 17 ||
+10.79.18,दक्षिणं तत्र कन्याख्यां दुर्गां देवीं ददर्श सः ।ततः फाल्गुनमासाद्य पञ्चाप्सरसमुत्तमम् ।विष्णुः सन्निहितो यत्र स्नात्वास्पर्शद्गवायुतम् ॥ १८ ॥,dakṣiṇaṃ tatra kanyākhyāṃ durgāṃ devīṃ dadarśa saḥ|tataḥ phālgunamāsādya pañcāpsarasamuttamam|viṣṇuḥ sannihito yatra snātvāsparśadgavāyutam|| 18 ||
+10.79.19,ततोऽभिव्रज्य भगवान्केरलांस्तु त्रिगर्तकान् ।गोकर्णाख्यं शिवक्षेत्रं सान्निध्यं यत्र धूर्जटेः ॥ १९ ॥,tato'bhivrajya bhagavānkeralāṃstu trigartakān|gokarṇākhyaṃ śivakṣetraṃ sānnidhyaṃ yatra dhūrjaṭeḥ|| 19 ||
+10.79.20,आर्यां द्वैपायनीं दृष्ट्वा शूर्पारकमगाद्बलः ।तापीं पयोष्णीं निर्विन्ध्यामुपस्पृश्याथ दण्डकम् ॥ २० ॥,āryāṃ dvaipāyanīṃ dṛṣṭvā śūrpārakamagādbalaḥ|tāpīṃ payoṣṇīṃ nirvindhyāmupaspṛśyātha daṇḍakam|| 20 ||
+10.79.21,प्रविश्य रेवामगमद्यत्र माहिष्मती पुरी ।मनुतीर्थमुपस्पृश्य प्रभासं पुनरागमत् ॥ २१ ॥,praviśya revāmagamadyatra māhiṣmatī purī|manutīrthamupaspṛśya prabhāsaṃ punarāgamat|| 21 ||
+10.79.22,श्रुत्वा द्विजैः कथ्यम���नं कुरुपाण्डवसंयुगे ।सर्वराजन्यनिधनं भारं मेने हृतं भुवः ॥ २२ ॥,śrutvā dvijaiḥ kathyamānaṃ kurupāṇḍavasaṃyuge|sarvarājanyanidhanaṃ bhāraṃ mene hṛtaṃ bhuvaḥ|| 22 ||
+10.79.23,स भीमदुर्योधनयोर्गदाभ्यां युध्यतोर्मृधे ।वारयिष्यन्विनशनं जगाम यदुनन्दनः ॥ २३ ॥,sa bhīmaduryodhanayorgadābhyāṃ yudhyatormṛdhe|vārayiṣyanvinaśanaṃ jagāma yadunandanaḥ|| 23 ||
+10.79.24,युधिष्ठिरस्तु तं दृष्ट्वा यमौ कृष्णार्जुनावपि ।अभिवाद्याभवंस्तुष्णीं किं विवक्षुरिहागतः ॥ २४ ॥,yudhiṣṭhirastu taṃ dṛṣṭvā yamau kṛṣṇārjunāvapi|abhivādyābhavaṃstuṣṇīṃ kiṃ vivakṣurihāgataḥ|| 24 ||
+10.79.25,गदापाणी उभौ दृष्ट्वा संरब्धौ विजयैषिणौ ।मण्डलानि विचित्राणि चरन्ताविदमब्रवीत् ॥ २५ ॥,gadāpāṇī ubhau dṛṣṭvā saṃrabdhau vijayaiṣiṇau|maṇḍalāni vicitrāṇi carantāvidamabravīt|| 25 ||
+10.79.26,युवां तुल्यबलौ वीरौ हे राजन्हे वृकोदर ।एकं प्राणाधिकं मन्ये उतैकं शिक्षयाधिकम् ॥ २६ ॥,yuvāṃ tulyabalau vīrau he rājanhe vṛkodara|ekaṃ prāṇādhikaṃ manye utaikaṃ śikṣayādhikam|| 26 ||
+10.79.27,तस्मादेकतरस्येह युवयोः समवीर्ययोः ।न लक्ष्यते जयोऽन्यो वा विरमत्वफलो रणः ॥ २७ ॥,tasmādekatarasyeha yuvayoḥ samavīryayoḥ|na lakṣyate jayo'nyo vā viramatvaphalo raṇaḥ|| 27 ||
+10.79.28,न तद्वाक्यं जगृहतुर्बद्धवैरौ नृपार्थवत् ।अनुस्मरन्तावन्योन्यं दुरुक्तं दुष्कृतानि च ॥ २८ ॥,na tadvākyaṃ jagṛhaturbaddhavairau nṛpārthavat|anusmarantāvanyonyaṃ duruktaṃ duṣkṛtāni ca|| 28 ||
+10.79.29,दिष्टं तदनुमन्वानो रामो द्वारवतीं ययौ ।उग्रसेनादिभिः प्रीतैर्ज्ञातिभिः समुपागतः ॥ २९ ॥,diṣṭaṃ tadanumanvāno rāmo dvāravatīṃ yayau|ugrasenādibhiḥ prītairjñātibhiḥ samupāgataḥ|| 29 ||
+10.79.30,तं पुनर्नैमिषं प्राप्तमृषयोऽयाजयन्मुदा ।क्रत्वङ्गं क्रतुभिः सर्वैर्निवृत्ताखिलविग्रहम् ॥ ३० ॥,taṃ punarnaimiṣaṃ prāptamṛṣayo'yājayanmudā|kratvaṅgaṃ kratubhiḥ sarvairnivṛttākhilavigraham|| 30 ||
+10.79.31,तेभ्यो विशुद्धं विज्ञानं भगवान्व्यतरद्विभुः ।येनैवात्मन्यदो विश्वमात्मानं विश्वगं विदुः ॥ ३१ ॥,tebhyo viśuddhaṃ vijñānaṃ bhagavānvyataradvibhuḥ|yenaivātmanyado viśvamātmānaṃ viśvagaṃ viduḥ|| 31 ||
+10.79.32,स्वपत्यावभृथस्नातो ज्ञातिबन्धुसुहृद्वृतः ।रेजे स्वज्योत्स्नयेवेन्दुः सुवासाः सुष्ठ्वलङ्कृतः ॥ ३२ ॥,svapatyāvabhṛthasnāto jñātibandhusuhṛdvṛtaḥ|reje svajyotsnayevenduḥ suvāsāḥ suṣṭhvalaṅkṛtaḥ|| 32 ||
+10.79.33,ईदृग्विधान्यसङ्ख्यानि बलस्य बलशालिनः ।अनन्तस्याप्रमेयस्य मायामर्त्यस्य सन्ति हि ॥ ३३ ॥,īdṛgvidhānyasaṅkhyāni balasya balaśālinaḥ|anantasyāprameyasya māyāmartyasya santi hi|| 33 ||
+10.79.34,योऽनुस्मरेत रामस्य कर्माण्यद्भुतकर्मणः ।सायं प्रातरनन्तस्य विष्णोः स दयितो भवेत् ॥ ३४ ॥,yo'nusmareta rāmasya karmāṇyadbhutakarmaṇaḥ|sāyaṃ prātaranantasya viṣṇoḥ sa dayito bhavet|| 34 ||
+10.80.1,सुदामोपाख्यानम् – पत्‍नीप्रेरणया सुदाम्नो भगवत् समीपे गमनं भगवता तस्य सत्कारश्च ।श्रीराजोवाच ।भगवन् यानि चान्यानि मुकुन्दस्य महात्मनः ।वीर्याण्यनन्तवीर्यस्य श्रोतुमिच्छामि हे प्रभो ॥ १ ॥,sudāmopākhyānam – pat‍nīpreraṇayā sudāmno bhagavat samīpe gamanaṃ bhagavatā tasya satkāraśca|śrīrājovāca|bhagavan yāni cānyāni mukundasya mahātmanaḥ|vīryāṇyanantavīryasya śrotumicchāmi he prabho|| 1 ||
+10.80.2,को नु श्रुत्वासकृद् ब्रह्मन् उत्तमःश्लोकसत्कथाः ।विरमेत विशेषज्ञो विषण्णः काममार्गणैः ॥ २ ॥,ko nu śrutvāsakṛd brahman uttamaḥślokasatkathāḥ|virameta viśeṣajño viṣaṇṇaḥ kāmamārgaṇaiḥ|| 2 ||
+10.80.3,सा वाग् यया तस्य गुणान् गृणीते ।करौ च तत्कर्मकरौ मनश्च ।स्मरेद् वसन्तं स्थिरजङ्गमेषु ।श्रृणोति तत्पुण्यकथाः स कर्णः ॥ ३ ॥,sā vāg yayā tasya guṇān gṛṇīte|karau ca tatkarmakarau manaśca|smared vasantaṃ sthirajaṅgameṣu|śrṛṇoti tatpuṇyakathāḥ sa karṇaḥ|| 3 ||
+10.80.4,शिरस्तु तस्योभयलिङ्गमानं ।एत्तदेव यत्पश्यति तद्धि चक्षुः ।अङ्गानि विष्णोरथ तज्जनानां ।पादोदकं यानि भजन्ति नित्यम् ॥ ४ ॥,śirastu tasyobhayaliṅgamānaṃ|ettadeva yatpaśyati taddhi cakṣuḥ|aṅgāni viṣṇoratha tajjanānāṃ|pādodakaṃ yāni bhajanti nityam|| 4 ||
+10.80.5,सूत उवाच ।विष्णुरातेन सम्पृष्टो भगवान् बादरायणिः ।वासुदेवे भगवति निमग्नहृदयोऽब्रवीत् ॥ ५ ॥,sūta uvāca|viṣṇurātena sampṛṣṭo bhagavān bādarāyaṇiḥ|vāsudeve bhagavati nimagnahṛdayo'bravīt|| 5 ||
+10.80.6,श्रीशुक उवाच ।कृष्णस्यासीत् सखा कश्चिद् ब्राह्मणो ब्रह्मवित्तमः ।विरक्त इन्द्रियार्थेषु प्रशान्तात्मा जितेन्द्रियः ॥ ६ ॥,śrīśuka uvāca|kṛṣṇasyāsīt sakhā kaścid brāhmaṇo brahmavittamaḥ|virakta indriyārtheṣu praśāntātmā jitendriyaḥ|| 6 ||
+10.80.7,यदृच्छयोपपन्नेन वर्तमानो गृहाश्रमी ।तस्य भार्या कुचैलस्य क्षुत्क्षामा च तथाविधा ॥ ७ ॥,yadṛcchayopapannena vartamāno gṛhāśramī|tasya bhāryā kucailasya kṣutkṣāmā ca tathāvidhā|| 7 ||
+10.80.8,पतिव्रता पतिं प्राह म्लायता वदनेन सा ।दरिद्रं सीदमाना वै वेपमानाभिगम्य च ॥ ८ ॥,pativratā patiṃ prāha mlāyatā vadanena sā|daridraṃ sīdamānā vai vepamānābhigamya ca|| 8 ||
+10.80.9,ननु ब्रह्मन् भगवतः सखा साक्षाच्छ्रियः पतिः ।ब्रह्मण्यश्च शरण्यश्च भगवान् सात्वतर्षभः ॥ ९ ॥,nanu brahman bhagavataḥ sakhā sākṣācchriyaḥ patiḥ|brahmaṇyaśca śaraṇyaśca bhagavān sātvatarṣabhaḥ|| 9 ||
+10.80.10,तमुपैहि महाभाग साधूनां च परायणम् ।दास्यति द्रविणं भूरि सीदते ते कुटुम्बिने ॥ १० ॥,tamupaihi mahābhāga sādhūnāṃ ca parāyaṇam|dāsyati draviṇaṃ bhūri sīdate te kuṭumbine|| 10 ||
+10.80.11,आस्तेऽधुना द्वारवत्यां भोजवृष्ण्यन्धकेश्वरः ।स्मरतः पादकमलं आत्मानमपि यच्छति ।किं न्वर्थकामान् भजतो नात्यभीष्टान्जगद्गुरुः ॥ ११ ॥,āste'dhunā dvāravatyāṃ bhojavṛṣṇyandhakeśvaraḥ|smarataḥ pādakamalaṃ ātmānamapi yacchati|kiṃ nvarthakāmān bhajato nātyabhīṣṭānjagadguruḥ|| 11 ||
+10.80.12,स एवं भार्यया विप्रो बहुशः प्रार्थितो मृदु ।अयं हि परमो लाभ उत्तमःश्लोकदर्शनम् ॥ १२ ॥,sa evaṃ bhāryayā vipro bahuśaḥ prārthito mṛdu|ayaṃ hi paramo lābha uttamaḥślokadarśanam|| 12 ||
+10.80.13,इति सञ्चिन्त्य मनसा गमनाय मतिं दधे ।अप��यस्त्युपायनं किञ्चिद् गृहे कल्याणि दीयताम् ॥ १३ ॥,iti sañcintya manasā gamanāya matiṃ dadhe|apyastyupāyanaṃ kiñcid gṛhe kalyāṇi dīyatām|| 13 ||
+10.80.14,याचित्वा चतुरो मुष्टीन् विप्रान् पृथुकतण्डुलान् ।चैलखण्डेन तान् बद्ध्वा भर्त्रे प्रादादुपायनम् ॥ १४ ॥,yācitvā caturo muṣṭīn viprān pṛthukataṇḍulān|cailakhaṇḍena tān baddhvā bhartre prādādupāyanam|| 14 ||
+10.80.15,स तानादाय विप्राग्र्यः प्रययौ द्वारकां किल ।कृष्णसन्दर्शनं मह्यं कथं स्यादिति चिन्तयन् ॥ १५ ॥,sa tānādāya viprāgryaḥ prayayau dvārakāṃ kila|kṛṣṇasandarśanaṃ mahyaṃ kathaṃ syāditi cintayan|| 15 ||
+10.80.16,त्रीणि गुल्मान्यतीयाय तिस्रः कक्षाश्च सद्विजः ।विप्रोऽगम्यान्धकवृष्णीनां गृहेष्वच्युतधर्मिणाम् ॥ १६ ॥,trīṇi gulmānyatīyāya tisraḥ kakṣāśca sadvijaḥ|vipro'gamyāndhakavṛṣṇīnāṃ gṛheṣvacyutadharmiṇām|| 16 ||
+10.80.17,गृहं द्व्यष्टसहस्राणां महिषीणां हरेर्द्विजः ।विवेशैकतमं श्रीमद् ब्रह्मानन्दं गतो यथा ॥ १७ ॥,gṛhaṃ dvyaṣṭasahasrāṇāṃ mahiṣīṇāṃ harerdvijaḥ|viveśaikatamaṃ śrīmad brahmānandaṃ gato yathā|| 17 ||
+10.80.18,तं विलोक्याच्युतो दूरात् प्रियापर्यङ्कमास्थितः ।सहसोत्थाय चाभ्येत्य दोर्भ्यां पर्यग्रहीन्मुदा ॥ १८ ॥,taṃ vilokyācyuto dūrāt priyāparyaṅkamāsthitaḥ|sahasotthāya cābhyetya dorbhyāṃ paryagrahīnmudā|| 18 ||
+10.80.19,सख्युः प्रियस्य विप्रर्षेः अङ्गसङ्गातिनिर्वृतः ।प्रीतो व्यमुञ्चदब्बिन्दून् नेत्राभ्यां पुष्करेक्षणः ॥ १९ ॥,sakhyuḥ priyasya viprarṣeḥ aṅgasaṅgātinirvṛtaḥ|prīto vyamuñcadabbindūn netrābhyāṃ puṣkarekṣaṇaḥ|| 19 ||
+10.80.20,अथोपवेश्य पर्यङ्के स्वयं सख्युः समर्हणम् ।उपहृत्यावनिज्यास्य पादौ पादावनेजनीः ॥ २० ॥,athopaveśya paryaṅke svayaṃ sakhyuḥ samarhaṇam|upahṛtyāvanijyāsya pādau pādāvanejanīḥ|| 20 ||
+10.80.21,अग्रहीच्छिरसा राजन् भगवान् लोकपावनः ।व्यलिम्पद् दिव्यगन्धेन चन्दनागुरुकुङ्कमैः ॥ २१ ॥,agrahīcchirasā rājan bhagavān lokapāvanaḥ|vyalimpad divyagandhena candanāgurukuṅkamaiḥ|| 21 ||
+10.80.22,धूपैः सुरभिभिर्मित्रं प्रदीपावलिभिर्मुदा ।अर्चित्वाऽवेद्य ताम्बूलं गां च स्वागतमब्रवीत् ॥ २२ ॥,dhūpaiḥ surabhibhirmitraṃ pradīpāvalibhirmudā|arcitvā'vedya tāmbūlaṃ gāṃ ca svāgatamabravīt|| 22 ||
+10.80.23,कुचैलं मलिनं क्षामं द्विजं धमनिसंततम् ।देवी पर्यचरत् साक्षात् चामरव्यजनेन वै ॥ २३ ॥,kucailaṃ malinaṃ kṣāmaṃ dvijaṃ dhamanisaṃtatam|devī paryacarat sākṣāt cāmaravyajanena vai|| 23 ||
+10.80.24,अन्तःपुरजनो दृष्ट्वा कृष्णेनामलकीर्तिना ।विस्मितोऽभूदतिप्रीत्या अवधूतं सभाजितम् ॥ २४ ॥,antaḥpurajano dṛṣṭvā kṛṣṇenāmalakīrtinā|vismito'bhūdatiprītyā avadhūtaṃ sabhājitam|| 24 ||
+10.80.25,किमनेन कृतं पुण्यं अवधूतेन भिक्षुणा ।श्रिया हीनेन लोकेऽस्मिन् गर्हितेनाधमेन च ॥ २५ ॥,kimanena kṛtaṃ puṇyaṃ avadhūtena bhikṣuṇā|śriyā hīnena loke'smin garhitenādhamena ca|| 25 ||
+10.80.26,योऽसौ त्रिलोकगुरुणा श्रीनिवासेन सम्भृतः ।पर्यङ्कस्थां श्रियं हित्वा परिष्वक्तोऽग्रजो यथा ॥ २६ ॥,yo'sau trilokaguruṇā śrīnivāsena sambhṛtaḥ|paryaṅkasthāṃ śriyaṃ hitvā pariṣvakto'grajo yathā|| 26 ||
+10.80.27,कथयां चक्रतुर्गाथाः पूर्वा गुरुकुले सतोः ।आत्मनोर्ललिता राजन् करौ गृह्य परस्परम् ॥ २७ ॥,kathayāṃ cakraturgāthāḥ pūrvā gurukule satoḥ|ātmanorlalitā rājan karau gṛhya parasparam|| 27 ||
+10.80.28,श्रीभगवानुवाच ।अपि ब्रह्मन्गुरुकुलाद् भवता लब्धदक्षिणात् ।समावृत्तेन धर्मज्ञ भार्योढा सदृशी न वा ॥ २८ ॥,śrībhagavānuvāca|api brahmangurukulād bhavatā labdhadakṣiṇāt|samāvṛttena dharmajña bhāryoḍhā sadṛśī na vā|| 28 ||
+10.80.29,प्रायो गृहेषु ते चित्तं अकामविहितं तथा ।नैवातिप्रीयसे विद्वन् धनेषु विदितं हि मे ॥ २९ ॥,prāyo gṛheṣu te cittaṃ akāmavihitaṃ tathā|naivātiprīyase vidvan dhaneṣu viditaṃ hi me|| 29 ||
+10.80.30,केचित् कुर्वन्ति कर्माणि कामैरहतचेतसः ।त्यजन्तः प्रकृतीर्दैवीः यथाहं लोकसङ्ग्रहम् ॥ ३० ॥,kecit kurvanti karmāṇi kāmairahatacetasaḥ|tyajantaḥ prakṛtīrdaivīḥ yathāhaṃ lokasaṅgraham|| 30 ||
+10.80.31,कच्चिद् गुरुकुले वासं ब्रह्मन् स्मरसि नौ यतः ।द्विजो विज्ञाय विज्ञेयं तमसः पारमश्नुते ॥ ३१ ॥,kaccid gurukule vāsaṃ brahman smarasi nau yataḥ|dvijo vijñāya vijñeyaṃ tamasaḥ pāramaśnute|| 31 ||
+10.80.32,स वै सत्कर्मणां साक्षाद् द्विजातेरिह सम्भवः ।आद्योऽङ्ग यत्राश्रमिणां यथाहं ज्ञानदो गुरुः ॥ ३२ ॥,sa vai satkarmaṇāṃ sākṣād dvijāteriha sambhavaḥ|ādyo'ṅga yatrāśramiṇāṃ yathāhaṃ jñānado guruḥ|| 32 ||
+10.80.33,नन्वर्थकोविदा ब्रह्मन् वर्णाश्रमवतामिह ।ये मया गुरुणा वाचा तरन्त्यञ्जो भवार्णवम् ॥ ३३ ॥,nanvarthakovidā brahman varṇāśramavatāmiha|ye mayā guruṇā vācā tarantyañjo bhavārṇavam|| 33 ||
+10.80.34,नाहमिज्याप्रजातिभ्यां तपसोपशमेन वा ।तुष्येयं सर्वभूतात्मा गुरुशुश्रूषया यथा ॥ ३४ ॥,nāhamijyāprajātibhyāṃ tapasopaśamena vā|tuṣyeyaṃ sarvabhūtātmā guruśuśrūṣayā yathā|| 34 ||
+10.80.35,अपि नः स्मर्यते ब्रह्मन् वृत्तं निवसतां गुरौ ।गुरुदारैश्चोदितानां इन्धनानयने क्वचित् ॥ ३५ ॥,api naḥ smaryate brahman vṛttaṃ nivasatāṃ gurau|gurudāraiścoditānāṃ indhanānayane kvacit|| 35 ||
+10.80.36,प्रविष्टानां महारण्यं अपर्तौ सुमहद् द्विज ।वातवर्षं अभूत्तीव्रं निष्ठुराः स्तनयित्‍नवः ॥ ३६ ॥,praviṣṭānāṃ mahāraṇyaṃ apartau sumahad dvija|vātavarṣaṃ abhūttīvraṃ niṣṭhurāḥ stanayit‍navaḥ|| 36 ||
+10.80.37,सूर्यश्चास्तं गतस्तावत् तमसा चावृता दिशः ।निम्नं कूलं जलमयं न प्राज्ञायत किञ्चन ॥ ३७ ॥,sūryaścāstaṃ gatastāvat tamasā cāvṛtā diśaḥ|nimnaṃ kūlaṃ jalamayaṃ na prājñāyata kiñcana|| 37 ||
+10.80.38,वयं भृशम्तत्र महानिलाम्बुभिः ।निहन्यमाना महुरम्बुसम्प्लवे ।दिशोऽविदन्तोऽथ परस्परं वने ।गृहीतहस्ताः परिबभ्रिमातुराः ॥ ३८ ॥,vayaṃ bhṛśamtatra mahānilāmbubhiḥ|nihanyamānā mahurambusamplave|diśo'vidanto'tha parasparaṃ vane|gṛhītahastāḥ paribabhrimāturāḥ|| 38 ||
+10.80.39,एतद् विदित्वा उदिते रवौ सान्दीपनिर्गुरुः ।अन्वेषमाणो नः शिष्यान् आचार्योऽपश्यदातुरान् ॥ ३��� ॥,etad viditvā udite ravau sāndīpanirguruḥ|anveṣamāṇo naḥ śiṣyān ācāryo'paśyadāturān|| 39 ||
+10.80.40,अहो हे पुत्रका यूयं अस्मदर्थेऽतिदुःखिताः ।आत्मा वै प्राणिनां प्रेष्ठः तं अनादृत्य मत्पराः ॥ ४० ॥,aho he putrakā yūyaṃ asmadarthe'tiduḥkhitāḥ|ātmā vai prāṇināṃ preṣṭhaḥ taṃ anādṛtya matparāḥ|| 40 ||
+10.80.41,एतदेव हि सच्छिष्यैः कर्तव्यं गुरुनिष्कृतम् ।यद् वै विशुद्धभावेन सर्वार्थात्मार्पणं गुरौ ॥ ४१ ॥,etadeva hi sacchiṣyaiḥ kartavyaṃ guruniṣkṛtam|yad vai viśuddhabhāvena sarvārthātmārpaṇaṃ gurau|| 41 ||
+10.80.42,तुष्टोऽहं भो द्विजश्रेष्ठाः सत्याः सन्तु मनोरथाः ।छन्दांस्ययातयामानि भवन्त्विह परत्र च ॥ ४२ ॥,tuṣṭo'haṃ bho dvijaśreṣṭhāḥ satyāḥ santu manorathāḥ|chandāṃsyayātayāmāni bhavantviha paratra ca|| 42 ||
+10.80.43,इत्थंविधान्यनेकानि वसतां गुरुवेश्मसु ।गुरोरनुग्रहेणैव पुमान् पूर्णः प्रशान्तये ॥ ४३ ॥,itthaṃvidhānyanekāni vasatāṃ guruveśmasu|guroranugraheṇaiva pumān pūrṇaḥ praśāntaye|| 43 ||
+10.80.44,श्रीब्राह्मण उवाच ।किमस्माभिरनिर्वृत्तं देवदेव जगद्गुरो ।भवता सत्यकामेन येषां वासो गुरावभूत् ॥ ४४ ॥,śrībrāhmaṇa uvāca|kimasmābhiranirvṛttaṃ devadeva jagadguro|bhavatā satyakāmena yeṣāṃ vāso gurāvabhūt|| 44 ||
+10.80.45,यस्य च्छन्दोमयं ब्रह्म देह आवपनं विभो ।श्रेयसां तस्य गुरुषु वासोऽत्यन्तविडम्बनम् ॥ ४५ ॥,yasya cchandomayaṃ brahma deha āvapanaṃ vibho|śreyasāṃ tasya guruṣu vāso'tyantaviḍambanam|| 45 ||
+10.80.80,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।श्रीदामचरिते अशीतितमोऽध्यायः ॥ ८० ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|śrīdāmacarite aśītitamo'dhyāyaḥ|| 80 ||
+10.81.1,श्रीशुक उवाच ।स इत्थं द्विजमुख्येन सह सङ्कथयन् हरिः ।सर्वभूतमनोऽभिज्ञः स्मयमान उवाच तम् ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|sa itthaṃ dvijamukhyena saha saṅkathayan hariḥ|sarvabhūtamano'bhijñaḥ smayamāna uvāca tam|| 1 ||
+10.81.2,ब्रह्मण्यो ब्राह्मणं कृष्णो भगवान् प्रहसन् प्रियम् ।प्रेम्णा निरीक्षणेनैव प्रेक्षन् खलु सतां गतिः ॥ २ ॥,brahmaṇyo brāhmaṇaṃ kṛṣṇo bhagavān prahasan priyam|premṇā nirīkṣaṇenaiva prekṣan khalu satāṃ gatiḥ|| 2 ||
+10.81.3,श्रीभगवानुवाच ।किमुपायनमानीतं ब्रह्मन्मे भवता गृहात् ।अण्वप्युपाहृतं भक्तैः प्रेम्णा भुर्येव मे भवेत् ।भूर्यप्यभक्तोपहृतं न मे तोषाय कल्पते ॥ ३ ॥,śrībhagavānuvāca|kimupāyanamānītaṃ brahmanme bhavatā gṛhāt|aṇvapyupāhṛtaṃ bhaktaiḥ premṇā bhuryeva me bhavet|bhūryapyabhaktopahṛtaṃ na me toṣāya kalpate|| 3 ||
+10.81.4,पत्रं पुष्पं फलं तोयं यो मे भक्त्या प्रयच्छति ।तदहं भक्त्युपहृतं अश्नामि प्रयतात्मनः ॥ ४ ॥,patraṃ puṣpaṃ phalaṃ toyaṃ yo me bhaktyā prayacchati|tadahaṃ bhaktyupahṛtaṃ aśnāmi prayatātmanaḥ|| 4 ||
+10.81.5,इत्युक्तोऽपि द्विजस्तस्मै व्रीडितः पतये श्रियः ।पृथुकप्रसृतिं राजन् न प्रायच्छदवाङ्मुखः ॥ ५ ॥,ityukto'pi dvijastasmai vrīḍitaḥ pataye śriyaḥ|pṛthukaprasṛtiṃ rājan na prāyacchadavāṅmukhaḥ|| 5 ||
+10.81.6,सर्वभूतात्मदृक् साक्षात् तस्यागमनकारणम् ।विज्ञायाचिन्तयन्नायं श्रीकामो माभजत्पुरा ॥ ६ ॥,sarvabhūtātmadṛk sākṣāt tasyāgamanakāraṇam|vijñāyācintayannāyaṃ śrīkāmo mābhajatpurā|| 6 ||
+10.81.7,पत्‍न्याः पतिव्रतायास्तु सखा प्रियचिकीर्षया ।प्राप्तो मामस्य दास्यामि सम्पदोऽमर्त्यदुर्लभाः ॥ ७ ॥,pat‍nyāḥ pativratāyāstu sakhā priyacikīrṣayā|prāpto māmasya dāsyāmi sampado'martyadurlabhāḥ|| 7 ||
+10.81.8,इत्थं विचिन्त्य वसनात् चीरबद्धान् द्विजन्मनः ।स्वयं जहार किमिदं इति पृथुकतण्डुलान् ॥ ८ ॥,itthaṃ vicintya vasanāt cīrabaddhān dvijanmanaḥ|svayaṃ jahāra kimidaṃ iti pṛthukataṇḍulān|| 8 ||
+10.81.9,नन्वेतदुपनीतं मे परमप्रीणनं सखे ।तर्पयन्त्यङ्ग मां विश्वं एते पृथुकतण्डुलाः ॥ ९ ॥,nanvetadupanītaṃ me paramaprīṇanaṃ sakhe|tarpayantyaṅga māṃ viśvaṃ ete pṛthukataṇḍulāḥ|| 9 ||
+10.81.10,इति मुष्टिं सकृज्जग्ध्वा द्वितीयां जग्धुमाददे ।तावच्छ्रीर्जगृहे हस्तं तत्परा परमेष्ठिनः ॥ १० ॥,iti muṣṭiṃ sakṛjjagdhvā dvitīyāṃ jagdhumādade|tāvacchrīrjagṛhe hastaṃ tatparā parameṣṭhinaḥ|| 10 ||
+10.81.11,एतावतालं विश्वात्मन् सर्वसम्पत्समृद्धये ।अस्मिन्लोके अथवामुष्मिन् पुंसस्त्वत्तोषकारणम् ॥ ११ ॥,etāvatālaṃ viśvātman sarvasampatsamṛddhaye|asminloke athavāmuṣmin puṃsastvattoṣakāraṇam|| 11 ||
+10.81.12,ब्राह्मणस्तां तु रजनीं उषित्वाच्युतमन्दिरे ।भुक्त्वा पीत्वा सुखं मेने आत्मानं स्वर्गतं यथा ॥ १२ ॥,brāhmaṇastāṃ tu rajanīṃ uṣitvācyutamandire|bhuktvā pītvā sukhaṃ mene ātmānaṃ svargataṃ yathā|| 12 ||
+10.81.13,श्वोभूते विश्वभावेन स्वसुखेनाभिवन्दितः ।जगाम स्वालयं तात पथ्यनुव्रज्य नन्दितः ॥ १३ ॥,śvobhūte viśvabhāvena svasukhenābhivanditaḥ|jagāma svālayaṃ tāta pathyanuvrajya nanditaḥ|| 13 ||
+10.81.14,स चालब्ध्वा धनं कृष्णान् न तु याचितवान् स्वयम् ।स्वगृहान् व्रीडितोऽगच्छन् महद्दर्शननिर्वृतः ॥ १४ ॥,sa cālabdhvā dhanaṃ kṛṣṇān na tu yācitavān svayam|svagṛhān vrīḍito'gacchan mahaddarśananirvṛtaḥ|| 14 ||
+10.81.15,अहो ब्रह्मण्यदेवस्य दृष्टा ब्रह्मण्यता मया ।यद् दरिद्रतमो लक्ष्मीं आश्लिष्टो बिभ्रतोरसि ॥ १५ ॥,aho brahmaṇyadevasya dṛṣṭā brahmaṇyatā mayā|yad daridratamo lakṣmīṃ āśliṣṭo bibhratorasi|| 15 ||
+10.81.16,क्वाहं दरिद्रः पापीयान् क्व कृष्णः श्रीनिकेतनः ।ब्रह्मबन्धुरिति स्माहं बाहुभ्यां परिरम्भितः ॥ १६ ॥,kvāhaṃ daridraḥ pāpīyān kva kṛṣṇaḥ śrīniketanaḥ|brahmabandhuriti smāhaṃ bāhubhyāṃ parirambhitaḥ|| 16 ||
+10.81.17,निवासितः प्रियाजुष्टे पर्यङ्के भ्रातरो यथा ।महिष्या वीजितः श्रान्तो बालव्यजनहस्तया ॥ १७ ॥,nivāsitaḥ priyājuṣṭe paryaṅke bhrātaro yathā|mahiṣyā vījitaḥ śrānto bālavyajanahastayā|| 17 ||
+10.81.18,शुश्रूषया परमया पादसंवाहनादिभिः ।पूजितो देवदेवेन विप्रदेवेन देववत् ॥ १८ ॥,śuśrūṣayā paramayā pādasaṃvāhanādibhiḥ|pūjito devadevena vipradevena devavat|| 18 ||
+10.81.19,स्वर्गापवर्गयोः पुंसां रसायां भुवि सम्पदाम् ।सर्वासामपि सिद्धीनां मूलं तच्चरणार्चनम् ॥ १९ ॥,svargāpavargayoḥ puṃsāṃ rasāyāṃ bhuvi sampadām|sarvāsāmapi siddhīnāṃ mūlaṃ taccaraṇārcanam|| 19 ||
+10.81.20,अधनोऽयं धनं प्राप्य माद्यात् उच्चैः न मां स्मरेत् ।इति कारुणिको नूनं धनं मेऽभूरि नाददात् ॥ २० ॥,adhano'yaṃ dhanaṃ prāpya mādyāt uccaiḥ na māṃ smaret|iti kāruṇiko nūnaṃ dhanaṃ me'bhūri nādadāt|| 20 ||
+10.81.21,इति तच्चिन्तयन् अन्तः प्राप्तो नियगृहान्तिकम् ।सूर्यानलेन्दुसङ्काशैः विमानैः सर्वतो वृतम् ॥ २१ ॥,iti taccintayan antaḥ prāpto niyagṛhāntikam|sūryānalendusaṅkāśaiḥ vimānaiḥ sarvato vṛtam|| 21 ||
+10.81.22,विचित्रोपवनोद्यानैः कूजद्‍द्विजकुलाकुलैः ।प्रोत्फुल्लकमुदाम्भोज कह्लारोत्पलवारिभिः ॥ २२ ॥,vicitropavanodyānaiḥ kūjad‍dvijakulākulaiḥ|protphullakamudāmbhoja kahlārotpalavāribhiḥ|| 22 ||
+10.81.23,जुष्टं स्वलङ्कृतैः पुम्भिः स्त्रीभिश्च हरिणाक्षिभिः ।किमिदं कस्य वा स्थानं कथं तदिदमित्यभूत् ॥ २३ ॥,juṣṭaṃ svalaṅkṛtaiḥ pumbhiḥ strībhiśca hariṇākṣibhiḥ|kimidaṃ kasya vā sthānaṃ kathaṃ tadidamityabhūt|| 23 ||
+10.81.24,एवं मीमांसमानं तं नरा नार्योऽमरप्रभाः ।प्रत्यगृह्णन् महाभागं गीतवाद्येन भूयसा ॥ २४ ॥,evaṃ mīmāṃsamānaṃ taṃ narā nāryo'maraprabhāḥ|pratyagṛhṇan mahābhāgaṃ gītavādyena bhūyasā|| 24 ||
+10.81.25,पतिमागतमाकर्ण्य पत्‍न्युद्धर्षातिसम्भ्रमा ।निश्चक्राम गृहात्तूर्णं रूपिणी श्रीरिवालयात् ॥ २५ ॥,patimāgatamākarṇya pat‍nyuddharṣātisambhramā|niścakrāma gṛhāttūrṇaṃ rūpiṇī śrīrivālayāt|| 25 ||
+10.81.26,पतिव्रता पतिं दृष्ट्वा प्रेमोत्कण्ठाश्रुलोचना ।मीलिताक्ष्यनमद् बुद्ध्या मनसा परिषस्वजे ॥ २६ ॥,pativratā patiṃ dṛṣṭvā premotkaṇṭhāśrulocanā|mīlitākṣyanamad buddhyā manasā pariṣasvaje|| 26 ||
+10.81.27,पत्‍नीं वीक्ष्य विस्फुरन्तीं देवीं वैमानिकीमिव ।दासीनां निष्ककण्ठीनां मध्ये भान्तीं स विस्मितः ॥ २७ ॥,pat‍nīṃ vīkṣya visphurantīṃ devīṃ vaimānikīmiva|dāsīnāṃ niṣkakaṇṭhīnāṃ madhye bhāntīṃ sa vismitaḥ|| 27 ||
+10.81.28,प्रीतः स्वयं तया युक्तः प्रविष्टो निजमन्दिरम् ।मणिस्तम्भशतोपेतं महेन्द्रभवनं यथा ॥ २८ ॥,prītaḥ svayaṃ tayā yuktaḥ praviṣṭo nijamandiram|maṇistambhaśatopetaṃ mahendrabhavanaṃ yathā|| 28 ||
+10.81.29,पयःफेननिभाः शय्या दान्ता रुक्मपरिच्छदाः ।पर्यङ्का हेमदण्डानि चामरव्यजनानि च ॥ २९ ॥,payaḥphenanibhāḥ śayyā dāntā rukmaparicchadāḥ|paryaṅkā hemadaṇḍāni cāmaravyajanāni ca|| 29 ||
+10.81.30,आसनानि च हैमानि मृदूपस्तरणानि च ।मुक्तादामविलम्बीनि वितानानि द्युमन्ति च ॥ ३० ॥,āsanāni ca haimāni mṛdūpastaraṇāni ca|muktādāmavilambīni vitānāni dyumanti ca|| 30 ||
+10.81.31,स्वच्छस्फटिककुड्येषु महामारकतेषु च ।रत्‍नदीपा भ्राजमानान् ललना रत्‍नसंयुताः ॥ ३१ ॥,svacchasphaṭikakuḍyeṣu mahāmārakateṣu ca|rat‍nadīpā bhrājamānān lalanā rat‍nasaṃyutāḥ|| 31 ||
+10.81.32,विलोक्य ब्राह्मणस्तत्र समृद्धीः सर्वसम्पदाम् ।तर्कयामास निर्व्यग्रः स्वसमृद्धिमहैतुकीम् ॥ ३२ ॥,vilokya brāhmaṇastatra samṛddhīḥ sarvasampadām|tarkayāmāsa nirvyagraḥ svasamṛddhimahaitukīm|| 32 ||
+10.81.33,नूनं बतैतन्मम दुर्भगस्य ।शश्वद् दरिद्रस्य समृद्धिहेतुः ।महाविभूतेरवलोकतोऽन्यो ।नैवोपपद्येत यदूत्तमस्य ॥ ३३ ॥,nūnaṃ bataitanmama durbhagasya|śaśvad daridrasya samṛddhihetuḥ|mahāvibhūteravalokato'nyo|naivopapadyeta yadūttamasya|| 33 ||
+10.81.34,नन्वब्रुवाणो दिशते समक्षं ।याचिष्णवे भूर्यपि भूरिभोजः ।पर्जन्यवत्तत् स्वयमीक्षमाणो ।दाशार्हकाणामृषभः सखा मे ॥ ३४ ॥,nanvabruvāṇo diśate samakṣaṃ|yāciṣṇave bhūryapi bhūribhojaḥ|parjanyavattat svayamīkṣamāṇo|dāśārhakāṇāmṛṣabhaḥ sakhā me|| 34 ||
+10.81.35,किञ्चित्करोत्युर्वपि यत् स्वदत्तं ।सुहृत्कृतं फल्ग्वपि भूरिकारी ।मयोपणीतं पृथुकैकमुष्टिं ।प्रत्यग्रहीत् प्रीतियुतो महात्मा ॥ ३५ ॥,kiñcitkarotyurvapi yat svadattaṃ|suhṛtkṛtaṃ phalgvapi bhūrikārī|mayopaṇītaṃ pṛthukaikamuṣṭiṃ|pratyagrahīt prītiyuto mahātmā|| 35 ||
+10.81.36,तस्यैव मे सौहृदसख्यमैत्री ।दास्यं पुनर्जन्मनि जन्मनि स्यात् ।महानुभावेन गुणालयेन ।विषज्जतः तत्पुरुषप्रसङ्गः ॥ ३६ ॥,tasyaiva me sauhṛdasakhyamaitrī|dāsyaṃ punarjanmani janmani syāt|mahānubhāvena guṇālayena|viṣajjataḥ tatpuruṣaprasaṅgaḥ|| 36 ||
+10.81.37,भक्ताय चित्रा भगवान् हि सम्पदो ।राज्यं विभूतीर्न समर्थयत्यजः ।अदीर्घबोधाय विचक्षणः स्वयं ।पश्यन् निपातं धनिनां मदोद्भवम् ॥ ३७ ॥,bhaktāya citrā bhagavān hi sampado|rājyaṃ vibhūtīrna samarthayatyajaḥ|adīrghabodhāya vicakṣaṇaḥ svayaṃ|paśyan nipātaṃ dhanināṃ madodbhavam|| 37 ||
+10.81.38,इत्थं व्यवसितो बुद्ध्या भक्तोऽतीव जनार्दने ।विषयान्जायया त्यक्ष्यन् बुभुजे नातिलम्पटः ॥ ३८ ॥,itthaṃ vyavasito buddhyā bhakto'tīva janārdane|viṣayānjāyayā tyakṣyan bubhuje nātilampaṭaḥ|| 38 ||
+10.81.39,तस्य वै देवदेवस्य हरेर्यज्ञपतेः प्रभोः ।ब्राह्मणाः प्रभवो दैवं न तेभ्यो विद्यते परम् ॥ ३९ ॥,tasya vai devadevasya hareryajñapateḥ prabhoḥ|brāhmaṇāḥ prabhavo daivaṃ na tebhyo vidyate param|| 39 ||
+10.81.40,एवं स विप्रो भगवत्सुहृत्तदा ।दृष्ट्वा स्वभृत्यैरजितं पराजितम् ।तद्ध्यानवेगोद्ग्रथितात्मबन्धनः ।तद्धाम लेभेऽचिरतः सतां गतिम् ॥ ४० ॥,evaṃ sa vipro bhagavatsuhṛttadā|dṛṣṭvā svabhṛtyairajitaṃ parājitam|taddhyānavegodgrathitātmabandhanaḥ|taddhāma lebhe'cirataḥ satāṃ gatim|| 40 ||
+10.81.41,एतद् ब्रह्मण्यदेवस्य श्रुत्वा ब्रह्मण्यतां नरः ।लब्धभावो भगवति कर्मबन्धाद् विमुच्यते ॥ ४१ ॥,etad brahmaṇyadevasya śrutvā brahmaṇyatāṃ naraḥ|labdhabhāvo bhagavati karmabandhād vimucyate|| 41 ||
+10.81.81,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।पृथुकोपाख्यानं नाम एकशीतितमोऽध्यायः ॥ ८१ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|pṛthukopākhyānaṃ nāma ekaśītitamo'dhyāyaḥ|| 81 ||
+10.82.1,कुरुक्षेत्रे सूर्योपरागपर्वणि यदुभिः सह कुरूणां नन्दादिगोपानां च समागमः ।श्रीशुक उवाच ।अथैकदा द्वारवत्यां वसतो रामकृष्णयोः ।सूर्योपरागः सु��हानासीत्कल्पक्षये यथा ॥ १ ॥,kurukṣetre sūryoparāgaparvaṇi yadubhiḥ saha kurūṇāṃ nandādigopānāṃ ca samāgamaḥ|śrīśuka uvāca|athaikadā dvāravatyāṃ vasato rāmakṛṣṇayoḥ|sūryoparāgaḥ sumahānāsītkalpakṣaye yathā|| 1 ||
+10.82.2,तं ज्ञात्वा मनुजा राजन्पुरस्तादेव सर्वतः ।समन्तपञ्चकं क्षेत्रं ययुः श्रेयोविधित्सया ॥ २ ॥,taṃ jñātvā manujā rājanpurastādeva sarvataḥ|samantapañcakaṃ kṣetraṃ yayuḥ śreyovidhitsayā|| 2 ||
+10.82.3,निःक्षत्रियां महीं कुर्वन्रामः शस्त्रभृतां वरः ।नृपाणां रुधिरौघेण यत्र चक्रे महाह्रदान् ॥ ३ ॥,niḥkṣatriyāṃ mahīṃ kurvanrāmaḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ|nṛpāṇāṃ rudhiraugheṇa yatra cakre mahāhradān|| 3 ||
+10.82.4,ईजे च भगवान्रामो यत्रास्पृष्टोऽपि कर्मणा ।लोकं सङ्ग्राहयन्नीशो यथान्योऽघापनुत्तये ॥ ४ ॥,īje ca bhagavānrāmo yatrāspṛṣṭo'pi karmaṇā|lokaṃ saṅgrāhayannīśo yathānyo'ghāpanuttaye|| 4 ||
+10.82.5,महत्यां तीर्थयात्रायां तत्रागन्भारतीः प्रजाः ।वृष्णयश्च तथाक्रूर वसुदेवाहुकादयः ॥ ५ ॥,mahatyāṃ tīrthayātrāyāṃ tatrāganbhāratīḥ prajāḥ|vṛṣṇayaśca tathākrūra vasudevāhukādayaḥ|| 5 ||
+10.82.6,ययुर्भारत तत्क्षेत्रं स्वमघं क्षपयिष्णवः ।गदप्रद्युम्नसाम्बाद्याः सुचन्द्रशुकसारणैः ॥ ६ ॥,yayurbhārata tatkṣetraṃ svamaghaṃ kṣapayiṣṇavaḥ|gadapradyumnasāmbādyāḥ sucandraśukasāraṇaiḥ|| 6 ||
+10.82.7,आस्तेऽनिरुद्धो रक्षायां कृतवर्मा च यूथपः ।ते रथैर्देवधिष्ण्याभैः हयैश्च तरलप्लवैः ॥ ७ ॥,āste'niruddho rakṣāyāṃ kṛtavarmā ca yūthapaḥ|te rathairdevadhiṣṇyābhaiḥ hayaiśca taralaplavaiḥ|| 7 ||
+10.82.8,गजैर्नदद्भिरभ्राभैः नृभिर्विद्याधरद्युभिः ।व्यरोचन्त महातेजाः पथि काञ्चनमालिनः ॥ ८ ॥,gajairnadadbhirabhrābhaiḥ nṛbhirvidyādharadyubhiḥ|vyarocanta mahātejāḥ pathi kāñcanamālinaḥ|| 8 ||
+10.82.9,दिव्यस्रग्वस्त्रसन्नाहाः कलत्रैः खेचरा इव ।तत्र स्नात्वा महाभागा उपोष्य सुसमाहिताः ॥ ९ ॥,divyasragvastrasannāhāḥ kalatraiḥ khecarā iva|tatra snātvā mahābhāgā upoṣya susamāhitāḥ|| 9 ||
+10.82.10,ब्राह्मणेभ्यो ददुर्धेनूः वासःस्रग्रुक्ममालिनीः ।रामह्रदेषु विधिवत् पुनराप्लुत्य वृष्णयः ॥ १० ॥,brāhmaṇebhyo dadurdhenūḥ vāsaḥsragrukmamālinīḥ|rāmahradeṣu vidhivat punarāplutya vṛṣṇayaḥ|| 10 ||
+10.82.11,ददुः स्वन्नं द्विजाग्र्येभ्यः कृष्णे नो भक्तिरस्त्विति ।स्वयं च तदनुज्ञाता वृष्णयः कृष्णदेवताः ॥ ११ ॥,daduḥ svannaṃ dvijāgryebhyaḥ kṛṣṇe no bhaktirastviti|svayaṃ ca tadanujñātā vṛṣṇayaḥ kṛṣṇadevatāḥ|| 11 ||
+10.82.12,भुक्त्वोपविविशुः कामं स्निग्धच्छायाङ्घ्रिपाङ्घ्रिषु ।तत्रागतांस्ते ददृशुः सुहृत्संबन्धिनो नृपान् ॥ १२ ॥,bhuktvopaviviśuḥ kāmaṃ snigdhacchāyāṅghripāṅghriṣu|tatrāgatāṃste dadṛśuḥ suhṛtsaṃbandhino nṛpān|| 12 ||
+10.82.13,मत्स्योशीनरकौशल्य विदर्भकुरुसृञ्जयान् ।काम्बोजकैकयान् मद्रान् कुन्तीनानर्तकेरलान् ॥ १३ ॥,matsyośīnarakauśalya vidarbhakurusṛñjayān|kāmbojakaikayān madrān kuntīnānartakeralān|| 13 ||
+10.82.14,अन्यांश्चैवात्मपक्षीयान् परांश्च शतशो नृप ।नन्दादीन् सुह���दो गोपान् गोपीश्चोत्कण्ठिताश्चिरम् ॥ १४ ॥,anyāṃścaivātmapakṣīyān parāṃśca śataśo nṛpa|nandādīn suhṛdo gopān gopīścotkaṇṭhitāściram|| 14 ||
+10.82.15,अन्योन्यसन्दर्शनहर्षरंहसा ।प्रोत्फुल्लहृद्वक्त्रसरोरुहश्रियः ।आश्लिष्य गाढं नयनैः स्रवज्जला ।हृष्यत्त्वचो रुद्धगिरो ययुर्मुदम् ॥ १५ ॥,anyonyasandarśanaharṣaraṃhasā|protphullahṛdvaktrasaroruhaśriyaḥ|āśliṣya gāḍhaṃ nayanaiḥ sravajjalā|hṛṣyattvaco ruddhagiro yayurmudam|| 15 ||
+10.82.16,स्त्रियश्च संवीक्ष्य मिथोऽतिसौहृद ।स्मितामलापाङ्गदृशोऽभिरेभिरे ।स्तनैः स्तनान् कुङ्कुमपङ्करूषितान् ।निहत्य दोर्भिः प्रणयाश्रुलोचनाः ॥ १६ ॥,striyaśca saṃvīkṣya mitho'tisauhṛda|smitāmalāpāṅgadṛśo'bhirebhire|stanaiḥ stanān kuṅkumapaṅkarūṣitān|nihatya dorbhiḥ praṇayāśrulocanāḥ|| 16 ||
+10.82.17,ततोऽभिवाद्य ते वृद्धान् यविष्ठैरभिवादिताः ।स्वागतं कुशलं पृष्ट्वा चक्रुः कृष्णकथा मिथः ॥ १७ ॥,tato'bhivādya te vṛddhān yaviṣṭhairabhivāditāḥ|svāgataṃ kuśalaṃ pṛṣṭvā cakruḥ kṛṣṇakathā mithaḥ|| 17 ||
+10.82.18,पृथा भ्रातॄन् स्वसॄर्वीक्ष्य तत्पुत्रान् पितरावपि ।भ्रातृपत्‍नीर्मुकुन्दं च जहौ सङ्कथया शुचः ॥ १८ ॥,pṛthā bhrātṝn svasṝrvīkṣya tatputrān pitarāvapi|bhrātṛpat‍nīrmukundaṃ ca jahau saṅkathayā śucaḥ|| 18 ||
+10.82.19,कुन्त्युवाच ।आर्य भ्रातरहं मन्ये आत्मानमकृताशिषम् ।यद्वा आपत्सु मद्वार्तां नानुस्मरथ सत्तमाः ॥ १९ ॥,kuntyuvāca|ārya bhrātarahaṃ manye ātmānamakṛtāśiṣam|yadvā āpatsu madvārtāṃ nānusmaratha sattamāḥ|| 19 ||
+10.82.20,सुहृदो ज्ञातयः पुत्रा भ्रातरः पितरावपि ।नानुस्मरन्ति स्वजनं यस्य दैवमदक्षिणम् ॥ २० ॥,suhṛdo jñātayaḥ putrā bhrātaraḥ pitarāvapi|nānusmaranti svajanaṃ yasya daivamadakṣiṇam|| 20 ||
+10.82.21,श्रीवसुदेव उवाच ।अम्ब मास्मानसूयेथा दैवक्रीडनकान् नरान् ।ईशस्य हि वशे लोकः कुरुते कार्यतेऽथ वा ॥ २१ ॥,śrīvasudeva uvāca|amba māsmānasūyethā daivakrīḍanakān narān|īśasya hi vaśe lokaḥ kurute kāryate'tha vā|| 21 ||
+10.82.22,कंसप्रतापिताः सर्वे वयं याता दिशं दिशम् ।एतर्ह्येव पुनः स्थानं दैवेनासादिताः स्वसः ॥ २२ ॥,kaṃsapratāpitāḥ sarve vayaṃ yātā diśaṃ diśam|etarhyeva punaḥ sthānaṃ daivenāsāditāḥ svasaḥ|| 22 ||
+10.82.23,श्रीशुक उवाच ।वसुदेवोग्रसेनाद्यैः यदुभिस्तेऽर्चिता नृपाः ।आसन् अच्युतसन्दर्श परमानन्दनिर्वृताः ॥ २३ ॥,śrīśuka uvāca|vasudevograsenādyaiḥ yadubhiste'rcitā nṛpāḥ|āsan acyutasandarśa paramānandanirvṛtāḥ|| 23 ||
+10.82.24,भीष्मो द्रोणोऽम्बिकापुत्रो गान्धारी ससुता तथा ।सदाराः पाण्डवाः कुन्ती सञ्जयो विदुरः कृपः ॥ २४ ॥,bhīṣmo droṇo'mbikāputro gāndhārī sasutā tathā|sadārāḥ pāṇḍavāḥ kuntī sañjayo viduraḥ kṛpaḥ|| 24 ||
+10.82.25,कुन्तीभोजो विराटश्च भीष्मको नग्नजिन्महान् ।पुरुजिद् द्रुपदः शल्यो धृष्टकेतुः सकाशिराट् ॥ २५ ॥,kuntībhojo virāṭaśca bhīṣmako nagnajinmahān|purujid drupadaḥ śalyo dhṛṣṭaketuḥ sakāśirāṭ|| 25 ||
+10.82.26,दमघोषो विशालाक्षो मैथिलो मद्रकेकयौ ।युधामन्युः सुशर्मा च ससुता बाह्लिकादयः ॥ २६ ॥,damaghoṣo viśālākṣo maithilo madrakekayau|yudhāmanyuḥ suśarmā ca sasutā bāhlikādayaḥ|| 26 ||
+10.82.27,राजानो ये च राजेन्द्र युधिष्ठिरमनुव्रताः ।श्रीनिकेतं वपुः शौरेः सस्त्रीकं वीक्ष्य विस्मिताः ॥ २७ ॥,rājāno ye ca rājendra yudhiṣṭhiramanuvratāḥ|śrīniketaṃ vapuḥ śaureḥ sastrīkaṃ vīkṣya vismitāḥ|| 27 ||
+10.82.28,अथ ते रामकृष्णाभ्यां सम्यक् प्राप्तसमर्हणाः ।प्रशशंसुर्मुदा युक्ता वृष्णीन् कृष्णपरिग्रहान् ॥ २८ ॥,atha te rāmakṛṣṇābhyāṃ samyak prāptasamarhaṇāḥ|praśaśaṃsurmudā yuktā vṛṣṇīn kṛṣṇaparigrahān|| 28 ||
+10.82.29,अहो भोजपते यूयं जन्मभाजो नृणामिह ।यत् पश्यथासकृत् कृष्णं दुर्दर्शमपि योगिनाम् ॥ २९ ॥,aho bhojapate yūyaṃ janmabhājo nṛṇāmiha|yat paśyathāsakṛt kṛṣṇaṃ durdarśamapi yoginām|| 29 ||
+10.82.30,यद्विश्रुतिः श्रुतिनुतेदमलं पुनाति ।पादावनेजनपयश्च वचश्च शास्त्रम् ।भूः कालभर्जितभगापि यदङ्घ्रिपद्म ।स्पर्शोत्थशक्तिरभिवर्षति नोऽखिलार्थान् ॥ ३० ॥,yadviśrutiḥ śrutinutedamalaṃ punāti|pādāvanejanapayaśca vacaśca śāstram|bhūḥ kālabharjitabhagāpi yadaṅghripadma|sparśotthaśaktirabhivarṣati no'khilārthān|| 30 ||
+10.82.31,तद्दर्शनस्पर्शनानुपथप्रजल्प ।शय्यासनाशनसयौनसपिण्डबन्धः ।येषां गृहे निरयवर्त्मनि वर्ततां वः ।स्वर्गापवर्गविरमः स्वयमास विष्णुः ॥ ३१ ॥,taddarśanasparśanānupathaprajalpa|śayyāsanāśanasayaunasapiṇḍabandhaḥ|yeṣāṃ gṛhe nirayavartmani vartatāṃ vaḥ|svargāpavargaviramaḥ svayamāsa viṣṇuḥ|| 31 ||
+10.82.32,श्रीशुक उवाच ।नन्दस्तत्र यदून् प्राप्तान् ज्ञात्वा कृष्णपुरोगमान् ।तत्रागमद्वृतो गोपैः अनः स्थार्थैः दिदृक्षया ॥ ३२ ॥,śrīśuka uvāca|nandastatra yadūn prāptān jñātvā kṛṣṇapurogamān|tatrāgamadvṛto gopaiḥ anaḥ sthārthaiḥ didṛkṣayā|| 32 ||
+10.82.33,तं दृष्ट्वा वृष्णयो हृष्टाः तन्वः प्राणमिवोत्थिताः ।परिषस्वजिरे गाढं चिरदर्शनकातराः ॥ ३३ ॥,taṃ dṛṣṭvā vṛṣṇayo hṛṣṭāḥ tanvaḥ prāṇamivotthitāḥ|pariṣasvajire gāḍhaṃ ciradarśanakātarāḥ|| 33 ||
+10.82.34,वसुदेवः परिष्वज्य सम्प्रीतः प्रेमविह्वलः ।स्मरन् कंसकृतान् क्लेशान् पुत्रन्यासं च गोकुले ॥ ३४ ॥,vasudevaḥ pariṣvajya samprītaḥ premavihvalaḥ|smaran kaṃsakṛtān kleśān putranyāsaṃ ca gokule|| 34 ||
+10.82.35,कृष्णरामौ परिष्वज्य पितरावभिवाद्य च ।न किञ्चनोचतुः प्रेम्णा साश्रुकण्ठौ कुरूद्वह ॥ ३५ ॥,kṛṣṇarāmau pariṣvajya pitarāvabhivādya ca|na kiñcanocatuḥ premṇā sāśrukaṇṭhau kurūdvaha|| 35 ||
+10.82.36,तावात्मासनमारोप्य बाहुभ्यां परिरभ्य च ।यशोदा च महाभागा सुतौ विजहतुः शुचः ॥ ३६ ॥,tāvātmāsanamāropya bāhubhyāṃ parirabhya ca|yaśodā ca mahābhāgā sutau vijahatuḥ śucaḥ|| 36 ||
+10.82.37,रोहिणी देवकी चाथ परिष्वज्य व्रजेश्वरीम् ।स्मरन्त्यौ तत्कृतां मैत्रीं बाष्पकण्ठ्यौ समूचतुः ॥ ३७ ॥,rohiṇī devakī cātha pariṣvajya vrajeśvarīm|smarantyau tatkṛtāṃ maitrīṃ bāṣpakaṇṭhyau samūcatuḥ|| 37 ||
+10.82.38,का विस्मरेत वां मैत्रीं अनिवृत्तां व्रजेश्वरि ।अवाप���याप्यैन्द्रमैश्वर्यं यस्या नेह प्रतिक्रिया ॥ ३८ ॥,kā vismareta vāṃ maitrīṃ anivṛttāṃ vrajeśvari|avāpyāpyaindramaiśvaryaṃ yasyā neha pratikriyā|| 38 ||
+10.82.39,एतावदृष्टपितरौ युवयोः स्म पित्रोः ।सम्प्रीणनाभ्युदयपोषणपालनानि ।प्राप्योषतुर्भवति पक्ष्म ह यद्वदक्ष्णोः ।न्यस्तावकुत्र च भयौ न सतां परः स्वः ॥ ३९ ॥,etāvadṛṣṭapitarau yuvayoḥ sma pitroḥ|samprīṇanābhyudayapoṣaṇapālanāni|prāpyoṣaturbhavati pakṣma ha yadvadakṣṇoḥ|nyastāvakutra ca bhayau na satāṃ paraḥ svaḥ|| 39 ||
+10.82.40,श्रीशुक उवाच ।गोप्यश्च कृष्णमुपलभ्य चिरादभीष्टं ।यत्प्रेक्षणे दृशिषु पक्ष्मकृतं शपन्ति ।दृग्भिर्हृदीकृतमलं परिरभ्य सर्वाः ।तद्भावमापुरपि नित्ययुजां दुरापम् ॥ ४० ॥,śrīśuka uvāca|gopyaśca kṛṣṇamupalabhya cirādabhīṣṭaṃ|yatprekṣaṇe dṛśiṣu pakṣmakṛtaṃ śapanti|dṛgbhirhṛdīkṛtamalaṃ parirabhya sarvāḥ|tadbhāvamāpurapi nityayujāṃ durāpam|| 40 ||
+10.82.41,भगवांस्तास्तथाभूता विविक्त उपसङ्गतः ।आश्लिष्यानामयं पृष्ट्वा प्रहसन् इदमब्रवीत् ॥ ४१ ॥,bhagavāṃstāstathābhūtā vivikta upasaṅgataḥ|āśliṣyānāmayaṃ pṛṣṭvā prahasan idamabravīt|| 41 ||
+10.82.42,अपि स्मरथ नः सख्यः स्वानामर्थचिकीर्षया ।गतांश्चिरायिताञ्छत्रु पक्षक्षपणचेतसः ॥ ४२ ॥,api smaratha naḥ sakhyaḥ svānāmarthacikīrṣayā|gatāṃścirāyitāñchatru pakṣakṣapaṇacetasaḥ|| 42 ||
+10.82.43,अप्यवध्यायथास्मान् स्विदकृतज्ञाविशङ्कया ।नूनं भूतानि भगवान् युनक्ति वियुनक्ति च ॥ ४३ ॥,apyavadhyāyathāsmān svidakṛtajñāviśaṅkayā|nūnaṃ bhūtāni bhagavān yunakti viyunakti ca|| 43 ||
+10.82.44,वायुर्यथा घनानीकं तृणं तूलं रजांसि च ।संयोज्याक्षिपते भूयः तथा भूतानि भूतकृत् ॥ ४४ ॥,vāyuryathā ghanānīkaṃ tṛṇaṃ tūlaṃ rajāṃsi ca|saṃyojyākṣipate bhūyaḥ tathā bhūtāni bhūtakṛt|| 44 ||
+10.82.45,मयि भक्तिर्हि भूतानां अमृतत्वाय कल्पते ।दिष्ट्या यदासीत् मत्स्नेहो भवतीनां मदापनः ॥ ४५ ॥,mayi bhaktirhi bhūtānāṃ amṛtatvāya kalpate|diṣṭyā yadāsīt matsneho bhavatīnāṃ madāpanaḥ|| 45 ||
+10.82.46,अहं हि सर्वभूतानां आदिरन्तोऽन्तरं बहिः ।भौतिकानां यथा खं वार्भूर्वायुर्ज्योतिरङ्गनाः ॥ ४६ ॥,ahaṃ hi sarvabhūtānāṃ ādiranto'ntaraṃ bahiḥ|bhautikānāṃ yathā khaṃ vārbhūrvāyurjyotiraṅganāḥ|| 46 ||
+10.82.47,एवं ह्येतानि भूतानि भूतेष्वात्माऽत्मना ततः ।उभयं मय्यथ परे पश्यताभातमक्षरे ॥ ४७ ॥,evaṃ hyetāni bhūtāni bhūteṣvātmā'tmanā tataḥ|ubhayaṃ mayyatha pare paśyatābhātamakṣare|| 47 ||
+10.82.48,श्रीशुक उवाच ।अध्यात्मशिक्षया गोप्य एवं कृष्णेन शिक्षिताः ।तदनुस्मरणध्वस्त जीवकोशास्तमध्यगन् ॥ ४८ ॥,śrīśuka uvāca|adhyātmaśikṣayā gopya evaṃ kṛṣṇena śikṣitāḥ|tadanusmaraṇadhvasta jīvakośāstamadhyagan|| 48 ||
+10.82.49,आहुश्च ते नलिननाभ पदारविन्दं ।योगेश्वरैर्हृदि विचिन्त्यमगाधबोधैः ।संसारकूपपतितोत्तरणावलम्बं ।गेहं जुषामपि मनस्युदियात् सदा नः ॥ ४९ ॥,āhuśca te nalinanābha padāravindaṃ|yogeśvarairhṛdi vicintyamagādhabodhaiḥ|saṃsārakūpapatitottaraṇāvalambaṃ|gehaṃ juṣāmapi manasyudiyāt sadā naḥ|| 49 ||
+10.82.82,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।वृष्णीगोपसंगमो नाम द्व्यशीतितमोऽध्यायः ॥ ८२ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|vṛṣṇīgopasaṃgamo nāma dvyaśītitamo'dhyāyaḥ|| 82 ||
+10.83.1,द्रौपदीं प्रति श्रीकृष्णपत्‍नीनां स्वस्वोद्वाहवृत्तांतवर्णनम् ।अथ त्र्यशीतितमोऽध्यायः ।श्रीशुक उवाच ।तथानुगृह्य भगवान्गोपीनां स गुरुर्गतिः ।युधिष्ठिरमथापृच्छत्सर्वांश्च सुहृदोऽव्ययम् ॥ १ ॥,draupadīṃ prati śrīkṛṣṇapat‍nīnāṃ svasvodvāhavṛttāṃtavarṇanam|atha tryaśītitamo'dhyāyaḥ|śrīśuka uvāca|tathānugṛhya bhagavāngopīnāṃ sa gururgatiḥ|yudhiṣṭhiramathāpṛcchatsarvāṃśca suhṛdo'vyayam|| 1 ||
+10.83.2,त एवं लोकनाथेन परिपृष्टाः सुसत्कृताः ।प्रत्यूचुर्हृष्टमनसस्तत्पादेक्षाहतांहसः ॥ २ ॥,ta evaṃ lokanāthena paripṛṣṭāḥ susatkṛtāḥ|pratyūcurhṛṣṭamanasastatpādekṣāhatāṃhasaḥ|| 2 ||
+10.83.3,कुतोऽशिवं त्वच्चरणाम्बुजासवं महन्मनस्तो मुखनिःसृतं क्वचित् ।पिबन्ति ये कर्णपुटैरलं प्रभो देहंभृतां देहकृदस्मृतिच्छिदम् ॥ ३ ॥,kuto'śivaṃ tvaccaraṇāmbujāsavaṃ mahanmanasto mukhaniḥsṛtaṃ kvacit|pibanti ye karṇapuṭairalaṃ prabho dehaṃbhṛtāṃ dehakṛdasmṛticchidam|| 3 ||
+10.83.4,हित्वात्म धामविधुतात्मकृतत्र्यवस्थाम् ।आनन्दसम्प्लवमखण्डमकुण्ठबोधम् ।कालोपसृष्टनिगमावन आत्तयोग ।मायाकृतिं परमहंसगतिं नताः स्म ॥ ४ ॥,hitvātma dhāmavidhutātmakṛtatryavasthām|ānandasamplavamakhaṇḍamakuṇṭhabodham|kālopasṛṣṭanigamāvana āttayoga|māyākṛtiṃ paramahaṃsagatiṃ natāḥ sma|| 4 ||
+10.83.5,श्रीऋषिरुवाच ।इत्युत्तमःश्लोकशिखामणिं जनेष्व् ।अभिष्टुवत्स्वन्धककौरवस्त्रियः ।समेत्य गोविन्दकथा मिथोऽगृणंस् ।त्रिलोकगीताः शृणु वर्णयामि ते ॥ ५ ॥,śrīṛṣiruvāca|ityuttamaḥślokaśikhāmaṇiṃ janeṣv|abhiṣṭuvatsvandhakakauravastriyaḥ|sametya govindakathā mitho'gṛṇaṃs|trilokagītāḥ śṛṇu varṇayāmi te|| 5 ||
+10.83.6,श्रीद्रौपद्युवाच ।हे वैदर्भ्यच्युतो भद्रे हे जाम्बवति कौशले ।हे सत्यभामे कालिन्दि शैब्ये रोहिणि लक्ष्मणे ॥ ६ ॥,śrīdraupadyuvāca|he vaidarbhyacyuto bhadre he jāmbavati kauśale|he satyabhāme kālindi śaibye rohiṇi lakṣmaṇe|| 6 ||
+10.83.7,हे कृष्णपत्न्य एतन्नो ब्रूत वो भगवान्स्वयम् ।उपयेमे यथा लोकमनुकुर्वन्स्वमायया ॥ ७ ॥,he kṛṣṇapatnya etanno brūta vo bhagavānsvayam|upayeme yathā lokamanukurvansvamāyayā|| 7 ||
+10.83.8,श्रीरुक्मिण्युवाच ।चैद्याय मार्पयितुमुद्यतकार्मुकेषु ।राजस्वजेयभटशेखरिताङ्घ्रिरेणुः ।निन्ये मृगेन्द्र इव भागमजावियूथात् ।तच्छ्रीनिकेतचरणोऽस्तु ममार्चनाय ॥ ८ ॥,śrīrukmiṇyuvāca|caidyāya mārpayitumudyatakārmukeṣu|rājasvajeyabhaṭaśekharitāṅghrireṇuḥ|ninye mṛgendra iva bhāgamajāviyūthāt|tacchrīniketacaraṇo'stu mamārcanāya|| 8 ||
+10.83.9,श्रीसत्यभामोवाच ।यो मे सनाभिवधतप्तहृदा ततेन ।लिप्ताभिशापमपमार्ष्टुमुपाजहार ।जित्वर्क्षराजमथ रत्नमदात्स तेन ।भीतः पितादिशत मां प्रभवेऽपि दत्ताम् ॥ ९ ॥,śrīsatyabhāmovāca|yo me sanābhivadhataptahṛdā tatena|liptābhiśāpamapamārṣṭumupājahāra|jitvarkṣarājamatha ratnamadātsa tena|bhītaḥ pitādiśata māṃ prabhave'pi dattām|| 9 ||
+10.83.10,श्रीजाम्बवत्युवाच ।प्राज्ञाय देहकृदमुं निजनाथदैवं ।सीतापतिं त्रिनवहान्यमुनाभ्ययुध्यत् ।ज्ञात्वा परीक्षित उपाहरदर्हणं मां ।पादौ प्रगृह्य मणिनाहममुष्य दासी ॥ १० ॥,śrījāmbavatyuvāca|prājñāya dehakṛdamuṃ nijanāthadaivaṃ|sītāpatiṃ trinavahānyamunābhyayudhyat|jñātvā parīkṣita upāharadarhaṇaṃ māṃ|pādau pragṛhya maṇināhamamuṣya dāsī|| 10 ||
+10.83.11,श्रीकालिन्द्युवाच ।तपश्चरन्तीमाज्ञाय स्वपादस्पर्शनाशया ।सख्योपेत्याग्रहीत्पाणिं योऽहं तद्गृहमार्जनी ॥ ११ ॥,śrīkālindyuvāca|tapaścarantīmājñāya svapādasparśanāśayā|sakhyopetyāgrahītpāṇiṃ yo'haṃ tadgṛhamārjanī|| 11 ||
+10.83.12,श्रीमित्रविन्दोवाच ।यो मां स्वयंवर उपेत्य विजित्य भूपान् ।निन्ये श्वयूथगं इवात्मबलिं द्विपारिः ।भ्रातॄंश्च मेऽपकुरुतः स्वपुरं श्रियौकस् ।तस्यास्तु मेऽनुभवमङ्घ्र्यवनेजनत्वम् ॥ १२ ॥,śrīmitravindovāca|yo māṃ svayaṃvara upetya vijitya bhūpān|ninye śvayūthagaṃ ivātmabaliṃ dvipāriḥ|bhrātṝṃśca me'pakurutaḥ svapuraṃ śriyaukas|tasyāstu me'nubhavamaṅghryavanejanatvam|| 12 ||
+10.83.13,श्रीसत्योवाच ।सप्तोक्षणोऽतिबलवीर्यसुतीक्ष्णशृङ्गान् ।पित्रा कृतान्क्षितिपवीर्यपरीक्षणाय ।तान्वीरदुर्मदहनस्तरसा निगृह्य ।क्रीडन्बबन्ध ह यथा शिशवोऽजतोकान् ॥ १३ ॥,śrīsatyovāca|saptokṣaṇo'tibalavīryasutīkṣṇaśṛṅgān|pitrā kṛtānkṣitipavīryaparīkṣaṇāya|tānvīradurmadahanastarasā nigṛhya|krīḍanbabandha ha yathā śiśavo'jatokān|| 13 ||
+10.83.14,य इत्थं वीर्यशुल्कां मां ।दासीभिश्चतुरङ्गिणीम् ।पथि निर्जित्य राजन्यान् ।निन्ये तद्दास्यमस्तु मे ॥ १४ ॥,ya itthaṃ vīryaśulkāṃ māṃ|dāsībhiścaturaṅgiṇīm|pathi nirjitya rājanyān|ninye taddāsyamastu me|| 14 ||
+10.83.15,श्रीभद्रोवाच ।पिता मे मातुलेयाय स्वयमाहूय दत्तवान् ।कृष्णे कृष्णाय तच्चित्तामक्षौहिण्या सखीजनैः ॥ १५ ॥,śrībhadrovāca|pitā me mātuleyāya svayamāhūya dattavān|kṛṣṇe kṛṣṇāya taccittāmakṣauhiṇyā sakhījanaiḥ|| 15 ||
+10.83.16,अस्य मे पादसंस्पर्शो भवेज्जन्मनि जन्मनि ।कर्मभिर्भ्राम्यमाणाया येन तच्छ्रेय आत्मनः ॥ १६ ॥,asya me pādasaṃsparśo bhavejjanmani janmani|karmabhirbhrāmyamāṇāyā yena tacchreya ātmanaḥ|| 16 ||
+10.83.17,श्रीलक्ष्मणोवाच ।ममापि राज्ञ्यच्युतजन्मकर्म श्रुत्वा मुहुर्नारदगीतमास ह ।चित्तं मुकुन्दे किल पद्महस्तया वृतः सुसम्मृश्य विहाय लोकपान् ॥ १७ ॥,śrīlakṣmaṇovāca|mamāpi rājñyacyutajanmakarma śrutvā muhurnāradagītamāsa ha|cittaṃ mukunde kila padmahastayā vṛtaḥ susammṛśya vihāya lokapān|| 17 ||
+10.83.18,ज्ञात्वा मम मतं साध्वि पिता दुहितृवत्सलः ।बृहत्सेन इति ख्यातस्तत्रोपायमचीकरत् ॥ १८ ॥,jñātvā mama mataṃ sādhvi pitā duhitṛvatsalaḥ|bṛhatsena iti khyātastatropāyamacīkarat|| 18 ||
+10.83.19,यथा स्वयंवरे राज्ञि मत्स��यः पार्थेप्सया कृतः ।अयं तु बहिराच्छन्नो दृश्यते स जले परम् ॥ १९ ॥,yathā svayaṃvare rājñi matsyaḥ pārthepsayā kṛtaḥ|ayaṃ tu bahirācchanno dṛśyate sa jale param|| 19 ||
+10.83.20,श्रुत्वैतत्सर्वतो भूपा आययुर्मत्पितुः पुरम् ।सर्वास्त्रशस्त्रतत्त्वज्ञाः सोपाध्यायाः सहस्रशः ॥ २० ॥,śrutvaitatsarvato bhūpā āyayurmatpituḥ puram|sarvāstraśastratattvajñāḥ sopādhyāyāḥ sahasraśaḥ|| 20 ||
+10.83.21,पित्रा सम्पूजिताः सर्वे यथावीर्यं यथावयः ।आददुः सशरं चापं वेद्धुं पर्षदि मद्धियः ॥ २१ ॥,pitrā sampūjitāḥ sarve yathāvīryaṃ yathāvayaḥ|ādaduḥ saśaraṃ cāpaṃ veddhuṃ parṣadi maddhiyaḥ|| 21 ||
+10.83.22,आदाय व्यसृजन्केचित्सज्यं कर्तुमनीश्वराः ।आकोष्ठं ज्यां समुत्कृष्य पेतुरेकेऽमुनाहताः ॥ २२ ॥,ādāya vyasṛjankecitsajyaṃ kartumanīśvarāḥ|ākoṣṭhaṃ jyāṃ samutkṛṣya petureke'munāhatāḥ|| 22 ||
+10.83.23,सज्यं कृत्वापरे वीरा मागधाम्बष्ठचेदिपाः ।भीमो दुर्योधनः कर्णो नाविदंस्तदवस्थितिम् ॥ २३ ॥,sajyaṃ kṛtvāpare vīrā māgadhāmbaṣṭhacedipāḥ|bhīmo duryodhanaḥ karṇo nāvidaṃstadavasthitim|| 23 ||
+10.83.24,मत्स्याभासं जले वीक्ष्य ज्ञात्वा च तदवस्थितिम् ।पार्थो यत्तोऽसृजद्बाणं नाच्छिनत्पस्पृशे परम् ॥ २४ ॥,matsyābhāsaṃ jale vīkṣya jñātvā ca tadavasthitim|pārtho yatto'sṛjadbāṇaṃ nācchinatpaspṛśe param|| 24 ||
+10.83.25,राजन्येषु निवृत्तेषु भग्नमानेषु मानिषु ।भगवान्धनुरादाय सज्यं कृत्वाथ लीलया ॥ २५ ॥,rājanyeṣu nivṛtteṣu bhagnamāneṣu māniṣu|bhagavāndhanurādāya sajyaṃ kṛtvātha līlayā|| 25 ||
+10.83.26,तस्मिन्सन्धाय विशिखं मत्स्यं वीक्ष्य सकृज्जले ।छित्त्वेषुणापातयत्तं सूर्ये चाभिजिति स्थिते ॥ २६ ॥,tasminsandhāya viśikhaṃ matsyaṃ vīkṣya sakṛjjale|chittveṣuṇāpātayattaṃ sūrye cābhijiti sthite|| 26 ||
+10.83.27,दिवि दुन्दुभयो नेदुर्जयशब्दयुता भुवि ।देवाश्च कुसुमासारान्मुमुचुर्हर्षविह्वलाः ॥ २७ ॥,divi dundubhayo nedurjayaśabdayutā bhuvi|devāśca kusumāsārānmumucurharṣavihvalāḥ|| 27 ||
+10.83.28,तद्रङ्गमाविशमहं कलनूपुराभ्यां ।पद्भ्यां प्रगृह्य कनकोज्वलरत्नमालाम् ।नूत्ने निवीय परिधाय च कौशिकाग्र्ये ।सव्रीडहासवदना कवरीधृतस्रक् ॥ २८ ॥,tadraṅgamāviśamahaṃ kalanūpurābhyāṃ|padbhyāṃ pragṛhya kanakojvalaratnamālām|nūtne nivīya paridhāya ca kauśikāgrye|savrīḍahāsavadanā kavarīdhṛtasrak|| 28 ||
+10.83.29,उन्नीय वक्त्रमुरुकुन्तलकुण्डलत्विड् ।गण्डस्थलं शिशिरहासकटाक्षमोक्षैः ।राज्ञो निरीक्ष्य परितः शनकैर्मुरारेर् ।अंसेऽनुरक्तहृदया निदधे स्वमालाम् ॥ २९ ॥,unnīya vaktramurukuntalakuṇḍalatviḍ|gaṇḍasthalaṃ śiśirahāsakaṭākṣamokṣaiḥ|rājño nirīkṣya paritaḥ śanakairmurārer|aṃse'nuraktahṛdayā nidadhe svamālām|| 29 ||
+10.83.30,तावन्मृदङ्गपटहाः शङ्खभेर्यानकादयः ।निनेदुर्नटनर्तक्यो ननृतुर्गायका जगुः ॥ ३० ॥,tāvanmṛdaṅgapaṭahāḥ śaṅkhabheryānakādayaḥ|ninedurnaṭanartakyo nanṛturgāyakā jaguḥ|| 30 ||
+10.83.31,एवं वृते भगवति मयेशे नृपयूथपाः ।न सेहिरे याज्ञसेनि स्पर्धन्तो हृच्छ���ातुराः ॥ ३१ ॥,evaṃ vṛte bhagavati mayeśe nṛpayūthapāḥ|na sehire yājñaseni spardhanto hṛcchayāturāḥ|| 31 ||
+10.83.32,मां तावद्रथमारोप्य हयरत्नचतुष्टयम् ।शार्ङ्गमुद्यम्य सन्नद्धस्तस्थावाजौ चतुर्भुजः ॥ ३२ ॥,māṃ tāvadrathamāropya hayaratnacatuṣṭayam|śārṅgamudyamya sannaddhastasthāvājau caturbhujaḥ|| 32 ||
+10.83.33,दारुकश्चोदयामास काञ्चनोपस्करं रथम् ।मिषतां भूभुजां राज्ञि मृगाणां मृगराडिव ॥ ३३ ॥,dārukaścodayāmāsa kāñcanopaskaraṃ ratham|miṣatāṃ bhūbhujāṃ rājñi mṛgāṇāṃ mṛgarāḍiva|| 33 ||
+10.83.34,तेऽन्वसज्जन्त राजन्या निषेद्धुं पथि केचन ।संयत्ता उद्धृतेष्वासा ग्रामसिंहा यथा हरिम् ॥ ३४ ॥,te'nvasajjanta rājanyā niṣeddhuṃ pathi kecana|saṃyattā uddhṛteṣvāsā grāmasiṃhā yathā harim|| 34 ||
+10.83.35,ते शार्ङ्गच्युतबाणौघैः कृत्तबाह्वङ्घ्रिकन्धराः ।निपेतुः प्रधने केचिदेके सन्त्यज्य दुद्रुवुः ॥ ३५ ॥,te śārṅgacyutabāṇaughaiḥ kṛttabāhvaṅghrikandharāḥ|nipetuḥ pradhane kecideke santyajya dudruvuḥ|| 35 ||
+10.83.36,ततः पुरीं यदुपतिरत्यलङ्कृतां ।रविच्छदध्वजपटचित्रतोरणाम् ।कुशस्थलीं दिवि भुवि चाभिसंस्तुतां ।समाविशत्तरणिरिव स्वकेतनम् ॥ ३६ ॥,tataḥ purīṃ yadupatiratyalaṅkṛtāṃ|ravicchadadhvajapaṭacitratoraṇām|kuśasthalīṃ divi bhuvi cābhisaṃstutāṃ|samāviśattaraṇiriva svaketanam|| 36 ||
+10.83.37,पिता मे पूजयामास सुहृत्सम्बन्धिबान्धवान् ।महार्हवासोऽलङ्कारैः शय्यासनपरिच्छदैः ॥ ३७ ॥,pitā me pūjayāmāsa suhṛtsambandhibāndhavān|mahārhavāso'laṅkāraiḥ śayyāsanaparicchadaiḥ|| 37 ||
+10.83.38,दासीभिः सर्वसम्पद्भिर्भटेभरथवाजिभिः ।आयुधानि महार्हाणि ददौ पूर्णस्य भक्तितः ॥ ३८ ॥,dāsībhiḥ sarvasampadbhirbhaṭebharathavājibhiḥ|āyudhāni mahārhāṇi dadau pūrṇasya bhaktitaḥ|| 38 ||
+10.83.39,आत्मारामस्य तस्येमा वयं वै गृहदासिकाः ।सर्वसङ्गनिवृत्त्याद्धा तपसा च बभूविम ॥ ३९ ॥,ātmārāmasya tasyemā vayaṃ vai gṛhadāsikāḥ|sarvasaṅganivṛttyāddhā tapasā ca babhūvima|| 39 ||
+10.83.40,महिष्य ऊचुः ।भौमं निहत्य सगणं युधि तेन रुद्धा ।ज्ञात्वाथ नः क्षितिजये जितराजकन्याः ।निर्मुच्य संसृतिविमोक्षमनुस्मरन्तीः ।पादाम्बुजं परिणिनाय य आप्तकामः ॥ ४० ॥,mahiṣya ūcuḥ|bhaumaṃ nihatya sagaṇaṃ yudhi tena ruddhā|jñātvātha naḥ kṣitijaye jitarājakanyāḥ|nirmucya saṃsṛtivimokṣamanusmarantīḥ|pādāmbujaṃ pariṇināya ya āptakāmaḥ|| 40 ||
+10.83.41,न वयं साध्वि साम्राज्यं स्वाराज्यं भौज्यमप्युत ।वैराज्यं पारमेष्ठ्यं च आनन्त्यं वा हरेः पदम् ॥ ४१ ॥,na vayaṃ sādhvi sāmrājyaṃ svārājyaṃ bhaujyamapyuta|vairājyaṃ pārameṣṭhyaṃ ca ānantyaṃ vā hareḥ padam|| 41 ||
+10.83.42,कामयामह एतस्य श्रीमत्पादरजः श्रियः ।कुचकुङ्कुमगन्धाढ्यं मूर्ध्ना वोढुं गदाभृतः ॥ ४२ ॥,kāmayāmaha etasya śrīmatpādarajaḥ śriyaḥ|kucakuṅkumagandhāḍhyaṃ mūrdhnā voḍhuṃ gadābhṛtaḥ|| 42 ||
+10.83.43,व्रजस्त्रियो यद्वाञ्छन्ति पुलिन्द्यस्तृणवीरुधः ।गावश्चारयतो गोपाः पदस्पर्शं महात्मनः ॥ ४३ ॥,vrajastriyo yadvāñchanti pulindyastṛṇavīrudhaḥ|gāvaścārayato gopāḥ padasparśaṃ mahātmanaḥ|| 43 ||
+10.84.1,ऋषिगणकृता भगवत्स्तुतिः वसुदेवयज्ञोत्सवः बन्धूनां प्रस्थापनादिकं च ।श्रीशुक उवाच ।श्रुत्वा पृथा सुबलपुत्र्यथ याज्ञसेनी ।माधव्यथ क्षितिपपत्‍न्य उत स्वगोप्यः ।कृष्णेऽखिलात्मनि हरौ प्रणयानुबन्धं ।सर्वा विसिस्म्युरलमश्रुकलाकुलाक्ष्यः ॥ १ ॥,ṛṣigaṇakṛtā bhagavatstutiḥ vasudevayajñotsavaḥ bandhūnāṃ prasthāpanādikaṃ ca|śrīśuka uvāca|śrutvā pṛthā subalaputryatha yājñasenī|mādhavyatha kṣitipapat‍nya uta svagopyaḥ|kṛṣṇe'khilātmani harau praṇayānubandhaṃ|sarvā visismyuralamaśrukalākulākṣyaḥ|| 1 ||
+10.84.2,इति सम्भाषमाणासु स्त्रीभिः स्त्रीषु नृभिर्नृषु ।आययुर्मुनयस्तत्र कृष्णरामदिदृक्षया ॥ २ ॥,iti sambhāṣamāṇāsu strībhiḥ strīṣu nṛbhirnṛṣu|āyayurmunayastatra kṛṣṇarāmadidṛkṣayā|| 2 ||
+10.84.3,द्वैपायनो नारदश्च च्यवनो देवलोऽसितः ।विश्वामित्रः शतानन्दो भरद्वाजोऽथ गौतमः ॥ ३ ॥,dvaipāyano nāradaśca cyavano devalo'sitaḥ|viśvāmitraḥ śatānando bharadvājo'tha gautamaḥ|| 3 ||
+10.84.4,रामः सशिष्यो भगवान् वसिष्ठो गालवो भृगुः ।पुलस्त्यः कश्यपोऽत्रिश्च मार्कण्डेयो बृहस्पतिः ॥ ४ ॥,rāmaḥ saśiṣyo bhagavān vasiṣṭho gālavo bhṛguḥ|pulastyaḥ kaśyapo'triśca mārkaṇḍeyo bṛhaspatiḥ|| 4 ||
+10.84.5,द्वितस्त्रितश्चैकतश्च ब्रह्मपुत्रास्तथाङ्गिराः ।अगस्त्यो याज्ञवल्क्यश्च वामदेवादयोऽपरे ॥ ५ ॥,dvitastritaścaikataśca brahmaputrāstathāṅgirāḥ|agastyo yājñavalkyaśca vāmadevādayo'pare|| 5 ||
+10.84.6,तान्दृष्ट्वा सहसोत्थाय प्रागासीना नृपादयः ।पाण्डवाः कृष्णरामौ च प्रणेमुर्विश्ववन्दितान् ॥ ६ ॥,tāndṛṣṭvā sahasotthāya prāgāsīnā nṛpādayaḥ|pāṇḍavāḥ kṛṣṇarāmau ca praṇemurviśvavanditān|| 6 ||
+10.84.7,तान् आनर्चुर्यथा सर्वे सहरामोऽच्युतोऽर्चयत् ।स्वागतासनपाद्यार्घ्य माल्यधूपानुलेपनैः ॥ ७ ॥,tān ānarcuryathā sarve saharāmo'cyuto'rcayat|svāgatāsanapādyārghya mālyadhūpānulepanaiḥ|| 7 ||
+10.84.8,उवाच सुखमासीनान् भगवान् धर्मगुप्तनुः ।सदसस्तस्य महतो यतवाचोऽनुश्रृण्वतः ॥ ८ ॥,uvāca sukhamāsīnān bhagavān dharmaguptanuḥ|sadasastasya mahato yatavāco'nuśrṛṇvataḥ|| 8 ||
+10.84.9,श्रीभगवानुवाच ।अहो वयं जन्मभृतो लब्धं कार्त्स्न्येन तत्फलम् ।देवानामपि दुष्प्रापं यद् योगेश्वरदर्शनम् ॥ ९ ॥,śrībhagavānuvāca|aho vayaṃ janmabhṛto labdhaṃ kārtsnyena tatphalam|devānāmapi duṣprāpaṃ yad yogeśvaradarśanam|| 9 ||
+10.84.10,किं स्वल्पतपसां नॄणां अर्चायां देवचक्षुषाम् ।दर्शनस्पर्शनप्रश्न प्रह्वपादार्चनादिकम् ॥ १० ॥,kiṃ svalpatapasāṃ nṝṇāṃ arcāyāṃ devacakṣuṣām|darśanasparśanapraśna prahvapādārcanādikam|| 10 ||
+10.84.11,न ह्यम्मयानि तीर्थानि न देवा मृच्छिलामयाः ।ते पुनन्त्युरुकालेन दर्शनादेव साधवः ॥ ११ ॥,na hyammayāni tīrthāni na devā mṛcchilāmayāḥ|te punantyurukālena darśanādeva sādhavaḥ|| 11 ||
+10.84.12,नाग्निर्न सूर्यो न च चन्द्रतारका ।न भूर्जलं खं श्वसनोऽथ वाङ्मनः ।उपासिता भेदकृतो हरन्त्यघं ।विपश्चितो घ्नन्ति मुहूर्तसेवया ॥ १२ ॥,nāgnirna sūryo na ca candratārakā|na bhūrjalaṃ khaṃ śvasano'tha vāṅmanaḥ|upāsitā bhedakṛto harantyaghaṃ|vipaścito ghnanti muhūrtasevayā|| 12 ||
+10.84.13,यस्यात्मबुद्धिः कुणपे त्रिधातुके ।स्वधीः कलत्रादिषु भौम इज्यधीः ।यत्तीर्थबुद्धिः सलिले न कर्हिचित् ।जनेष्वभिज्ञेषु स एव गोखरः ॥ १३ ॥,yasyātmabuddhiḥ kuṇape tridhātuke|svadhīḥ kalatrādiṣu bhauma ijyadhīḥ|yattīrthabuddhiḥ salile na karhicit|janeṣvabhijñeṣu sa eva gokharaḥ|| 13 ||
+10.84.14,श्रीशुक उवाच ।निशम्येत्थं भगवतः कृष्णस्याकुण्थमेधसः ।वचो दुरन्वयं विप्राः तूष्णीमासन् भ्रमद्धियः ॥ १४ ॥,śrīśuka uvāca|niśamyetthaṃ bhagavataḥ kṛṣṇasyākuṇthamedhasaḥ|vaco duranvayaṃ viprāḥ tūṣṇīmāsan bhramaddhiyaḥ|| 14 ||
+10.84.15,चिरं विमृश्य मुनय ईश्वरस्येशितव्यताम् ।जनसङ्ग्रह इत्यूचुः स्मयन्तस्तं जगद्गुरुम् ॥ १५ ॥,ciraṃ vimṛśya munaya īśvarasyeśitavyatām|janasaṅgraha ityūcuḥ smayantastaṃ jagadgurum|| 15 ||
+10.84.16,श्रीमुनय ऊचुः ।यन्मायया तत्त्वविदुत्तमा वयं ।विमोहिता विश्वसृजामधीश्वराः ।यदीशितव्यायति गूढ ईहया ।अहो विचित्रं भगवद् विचेष्टितम् ॥ १६ ॥,śrīmunaya ūcuḥ|yanmāyayā tattvaviduttamā vayaṃ|vimohitā viśvasṛjāmadhīśvarāḥ|yadīśitavyāyati gūḍha īhayā|aho vicitraṃ bhagavad viceṣṭitam|| 16 ||
+10.84.17,अनीह एतद् बहुधैक आत्मना ।सृजत्यवत्यत्ति न बध्यते यथा ।भौमैर्हि भूमिर्बहुनामरूपिणी ।अहो विभूम्नश्चरितं विडम्बनम् ॥ १७ ॥,anīha etad bahudhaika ātmanā|sṛjatyavatyatti na badhyate yathā|bhaumairhi bhūmirbahunāmarūpiṇī|aho vibhūmnaścaritaṃ viḍambanam|| 17 ||
+10.84.18,अथापि काले स्वजनाभिगुप्तये ।बिभर्षि सत्त्वं खलनिग्रहाय च ।स्वलीलया वेदपथं सनातनं ।वर्णाश्रमात्मा पुरुषः परो भवान् ॥ १८ ॥,athāpi kāle svajanābhiguptaye|bibharṣi sattvaṃ khalanigrahāya ca|svalīlayā vedapathaṃ sanātanaṃ|varṇāśramātmā puruṣaḥ paro bhavān|| 18 ||
+10.84.19,ब्रह्म ते हृदयं शुक्लं तपःस्वाध्यायसंयमैः ।यत्रोपलब्धं सद्व्यक्तं अव्यक्तं च ततः परम् ॥ १९ ॥,brahma te hṛdayaṃ śuklaṃ tapaḥsvādhyāyasaṃyamaiḥ|yatropalabdhaṃ sadvyaktaṃ avyaktaṃ ca tataḥ param|| 19 ||
+10.84.20,तस्माद् ब्रह्मकुलं ब्रह्मन् शास्त्रयोनेस्त्वमात्मनः ।सभाजयसि सद्धाम तद् ब्रह्मण्याग्रणीर्भवान् ॥ २० ॥,tasmād brahmakulaṃ brahman śāstrayonestvamātmanaḥ|sabhājayasi saddhāma tad brahmaṇyāgraṇīrbhavān|| 20 ||
+10.84.21,अद्य नो जन्मसाफल्यं विद्यायास्तपसो दृशः ।त्वया सङ्गम्य सद्गत्या यदन्तः श्रेयसां परः ॥ २१ ॥,adya no janmasāphalyaṃ vidyāyāstapaso dṛśaḥ|tvayā saṅgamya sadgatyā yadantaḥ śreyasāṃ paraḥ|| 21 ||
+10.84.22,नमस्तस्मै भगवते कृष्णायाकुण्ठमेधसे ।स्वयोगमाययाच्छन्न महिम्ने परमात्मने ॥ २२ ॥,namastasmai bhagavate kṛṣṇāyākuṇṭhamedhase|svayogamāyayācchanna mahimne paramātmane|| 22 ||
+10.84.23,न यं विदन्त्यमी भूपा एकारामाश्च वृष्णयः ।मायाजवनिकाच्छन्नं आत्मानं कालमीश्वरम् ॥ २३ ॥,na yaṃ vidantyamī bhūpā ekārāmāśca vṛṣṇayaḥ|māyājavanikācchannaṃ ātmānaṃ kālamīśvaram|| 23 ||
+10.84.24,यथा शयानः पुरुष आत्मानं गुणतत्त्वदृक् ।नाममात��रेन्द्रियाभातं न वेद रहितं परम् ॥ २४ ॥,yathā śayānaḥ puruṣa ātmānaṃ guṇatattvadṛk|nāmamātrendriyābhātaṃ na veda rahitaṃ param|| 24 ||
+10.84.25,एवं त्वा नाममात्रेषु विषयेष्विन्द्रियेहया ।मायया विभ्रमच्चित्तो न वेद स्मृत्युपप्लवात् ॥ २५ ॥,evaṃ tvā nāmamātreṣu viṣayeṣvindriyehayā|māyayā vibhramaccitto na veda smṛtyupaplavāt|| 25 ||
+10.84.26,तस्याद्य ते ददृशिमाङ्घ्रिमघौघमर्ष ।तीर्थास्पदं हृदि कृतं सुविपक्वयोगैः ।उत्सिक्तभक्त्युपहताशय जीवकोशा ।आपुर्भवद्गतिमथानुगृहान भक्तान् ॥ २६ ॥,tasyādya te dadṛśimāṅghrimaghaughamarṣa|tīrthāspadaṃ hṛdi kṛtaṃ suvipakvayogaiḥ|utsiktabhaktyupahatāśaya jīvakośā|āpurbhavadgatimathānugṛhāna bhaktān|| 26 ||
+10.84.27,श्रीशुक उवाच ।इत्यनुज्ञाप्य दाशार्हं धृतराष्ट्रं युधिष्ठिरम् ।राजर्षे स्वाश्रमान् गन्तुं मुनयो दधिरे मनः ॥ २७ ॥,śrīśuka uvāca|ityanujñāpya dāśārhaṃ dhṛtarāṣṭraṃ yudhiṣṭhiram|rājarṣe svāśramān gantuṃ munayo dadhire manaḥ|| 27 ||
+10.84.28,तद् वीक्ष्य तानुपव्रज्य वसुदेवो महायशाः ।प्रणम्य चोपसङ्गृह्य बभाषेदं सुयन्त्रितः ॥ २८ ॥,tad vīkṣya tānupavrajya vasudevo mahāyaśāḥ|praṇamya copasaṅgṛhya babhāṣedaṃ suyantritaḥ|| 28 ||
+10.84.29,श्रीवसुदेव उवाच ।नमो वः सर्वदेवेभ्य ऋषयः श्रोतुमर्हथ ।कर्मणा कर्मनिर्हारो यथा स्यान्नस्तदुच्यताम् ॥ २९ ॥,śrīvasudeva uvāca|namo vaḥ sarvadevebhya ṛṣayaḥ śrotumarhatha|karmaṇā karmanirhāro yathā syānnastaducyatām|| 29 ||
+10.84.30,श्रीनारद उवाच ।नातिचित्रमिदं विप्रा वसुदेवो बुभुत्सया ।कृष्णं मत्वार्भकं यन्नः पृच्छति श्रेय आत्मनः ॥ ३० ॥,śrīnārada uvāca|nāticitramidaṃ viprā vasudevo bubhutsayā|kṛṣṇaṃ matvārbhakaṃ yannaḥ pṛcchati śreya ātmanaḥ|| 30 ||
+10.84.31,सन्निकर्षोऽत्र मर्त्यानां अनादरणकारणम् ।गाङ्गं हित्वा यथान्याम्भः तत्रत्यो याति शुद्धये ॥ ३१ ॥,sannikarṣo'tra martyānāṃ anādaraṇakāraṇam|gāṅgaṃ hitvā yathānyāmbhaḥ tatratyo yāti śuddhaye|| 31 ||
+10.84.32,यस्यानुभूतिः कालेन लयोत्पत्त्यादिनास्य वै ।स्वतोऽन्यस्माच्च गुणतो न कुतश्चन रिष्यति ॥ ३२ ॥,yasyānubhūtiḥ kālena layotpattyādināsya vai|svato'nyasmācca guṇato na kutaścana riṣyati|| 32 ||
+10.84.33,तं क्लेशकर्मपरिपाकगुणप्रवाहैः ।अव्याहतानुभवमीश्वरमद्वितीयम् ।प्राणादिभिः स्वविभवैरुपगूढमन्यो ।मन्येत सूर्यमिव मेघहिमोपरागैः ॥ ३३ ॥,taṃ kleśakarmaparipākaguṇapravāhaiḥ|avyāhatānubhavamīśvaramadvitīyam|prāṇādibhiḥ svavibhavairupagūḍhamanyo|manyeta sūryamiva meghahimoparāgaiḥ|| 33 ||
+10.84.34,अथोचुर्मुनयो राजन् आभाष्यानकदुंदुभिम् ।सर्वेषां श्रृणतां राज्ञां तथैवाच्युतरामयोः ॥ ३४ ॥,athocurmunayo rājan ābhāṣyānakaduṃdubhim|sarveṣāṃ śrṛṇatāṃ rājñāṃ tathaivācyutarāmayoḥ|| 34 ||
+10.84.35,कर्मणा कर्मनिर्हार एष साधुनिरूपितः ।यच्छ्रद्धया यजेद् विष्णुं सर्वयज्ञेश्वरं मखैः ॥ ३५ ॥,karmaṇā karmanirhāra eṣa sādhunirūpitaḥ|yacchraddhayā yajed viṣṇuṃ sarvayajñeśvaraṃ makhaiḥ|| 35 ||
+10.84.36,चित्तस्योपशमोऽयं वै कविभिः शास्त्रचक्षुष��� ।दर्शितः सुगमो योगो धर्मश्चात्ममुदावहः ॥ ३६ ॥,cittasyopaśamo'yaṃ vai kavibhiḥ śāstracakṣuṣā|darśitaḥ sugamo yogo dharmaścātmamudāvahaḥ|| 36 ||
+10.84.37,अयं स्वस्त्ययनः पन्था द्विजातेर्गृहमेधिनः ।यच्छ्रद्धयाऽप्तवित्तेन शुक्लेनेज्येत पूरुषः ॥ ३७ ॥,ayaṃ svastyayanaḥ panthā dvijātergṛhamedhinaḥ|yacchraddhayā'ptavittena śuklenejyeta pūruṣaḥ|| 37 ||
+10.84.38,वित्तैषणां यज्ञदानैः गृहैर्दारसुतैषणाम् ।आत्मलोकैषणां देव कालेन विसृजेद्बुधः ।ग्रामे त्यक्तैषणाः सर्वे ययुर्धीरास्तपोवनम् ॥ ३८ ॥,vittaiṣaṇāṃ yajñadānaiḥ gṛhairdārasutaiṣaṇām|ātmalokaiṣaṇāṃ deva kālena visṛjedbudhaḥ|grāme tyaktaiṣaṇāḥ sarve yayurdhīrāstapovanam|| 38 ||
+10.84.39,ऋणैस्त्रिभिर्द्विजो जातो देवर्षिपितॄणां प्रभो ।यज्ञाध्ययनपुत्रैस्तानि अनिस्तीर्य त्यजन्पतेत् ॥ ३९ ॥,ṛṇaistribhirdvijo jāto devarṣipitṝṇāṃ prabho|yajñādhyayanaputraistāni anistīrya tyajanpatet|| 39 ||
+10.84.40,त्वं त्वद्य मुक्तो द्वाभ्यां वै ऋषिपित्रोर्महामते ।यज्ञैर्देवर्णमुन्मुच्य निरृणोऽशरणो भव ॥ ४० ॥,tvaṃ tvadya mukto dvābhyāṃ vai ṛṣipitrormahāmate|yajñairdevarṇamunmucya nirṛṇo'śaraṇo bhava|| 40 ||
+10.84.41,वसुदेव भवान्नूनं भक्त्या परमया हरिम् ।जगतामीश्वरं प्रार्चः स यद्वां पुत्रतां गतः ॥ ४१ ॥,vasudeva bhavānnūnaṃ bhaktyā paramayā harim|jagatāmīśvaraṃ prārcaḥ sa yadvāṃ putratāṃ gataḥ|| 41 ||
+10.84.42,श्रीशुक उवाच ।इति तद्वचनं श्रुत्वा वसुदेवो महामनाः ।तान् ऋषीन् ऋत्विजो वव्रे मूर्ध्नाऽनम्य प्रसाद्य च ॥ ४२ ॥,śrīśuka uvāca|iti tadvacanaṃ śrutvā vasudevo mahāmanāḥ|tān ṛṣīn ṛtvijo vavre mūrdhnā'namya prasādya ca|| 42 ||
+10.84.43,त एनमृषयो राजन् वृता धर्मेण धार्मिकम् ।तस्मिन् अयाजयन् क्षेत्रे मखैरुत्तमकल्पकैः ॥ ४३ ॥,ta enamṛṣayo rājan vṛtā dharmeṇa dhārmikam|tasmin ayājayan kṣetre makhairuttamakalpakaiḥ|| 43 ||
+10.84.44,तद्दीक्षायां प्रवृत्तायां वृष्णयः पुष्करस्रजः ।स्नाताः सुवाससो राजन् राजानः सुष्ठ्वलङ्कृताः ॥ ४४ ॥,taddīkṣāyāṃ pravṛttāyāṃ vṛṣṇayaḥ puṣkarasrajaḥ|snātāḥ suvāsaso rājan rājānaḥ suṣṭhvalaṅkṛtāḥ|| 44 ||
+10.84.45,तन्महिष्यश्च मुदिता निष्ककण्ठ्यः सुवाससः ।दीक्षाशालामुपाजग्मुः आलिप्ता वस्तुपाणयः ॥ ४५ ॥,tanmahiṣyaśca muditā niṣkakaṇṭhyaḥ suvāsasaḥ|dīkṣāśālāmupājagmuḥ āliptā vastupāṇayaḥ|| 45 ||
+10.84.46,नेदुर्मृदङ्गपटह शङ्खभेर्यानकादयः ।ननृतुर्नटनर्तक्यः तुष्टुवुः सूतमागधाः ।जगुः सुकण्ठ्यो गन्धर्व्यः संगीतं सहभर्तृकाः ॥ ४६ ॥,nedurmṛdaṅgapaṭaha śaṅkhabheryānakādayaḥ|nanṛturnaṭanartakyaḥ tuṣṭuvuḥ sūtamāgadhāḥ|jaguḥ sukaṇṭhyo gandharvyaḥ saṃgītaṃ sahabhartṛkāḥ|| 46 ||
+10.84.47,तमभ्यषिञ्चन् विधिवद् अक्तं अभ्यक्तमृत्विजः ।पत्‍नीभिरष्टादशभिः सोमराजमिवोडुभिः ॥ ४७ ॥,tamabhyaṣiñcan vidhivad aktaṃ abhyaktamṛtvijaḥ|pat‍nībhiraṣṭādaśabhiḥ somarājamivoḍubhiḥ|| 47 ||
+10.84.48,ताभिर्दुकूलवलयैः हारनूपुरकुण्डलैः ।स्वलङ्कृताभिर्विबभौ दीक्षितोऽजिनसंवृतः ॥ ४८ ॥,tābhirdukūlavalayaiḥ hāranūpurakuṇḍalaiḥ|svalaṅkṛtābhirvibabhau dīkṣito'jinasaṃvṛtaḥ|| 48 ||
+10.84.49,तस्यर्त्विजो महाराज रत्‍नकौशेयवाससः ।ससदस्या विरेजुस्ते यथा वृत्रहणोऽध्वरे ॥ ४९ ॥,tasyartvijo mahārāja rat‍nakauśeyavāsasaḥ|sasadasyā virejuste yathā vṛtrahaṇo'dhvare|| 49 ||
+10.84.50,तदा रामश्च कृष्णश्च स्वैः स्वैः बन्धुभिरन्वितौ ।रेजतुः स्वसुतैर्दारैः जीवेशौ स्वविभूतिभिः ॥ ५० ॥,tadā rāmaśca kṛṣṇaśca svaiḥ svaiḥ bandhubhiranvitau|rejatuḥ svasutairdāraiḥ jīveśau svavibhūtibhiḥ|| 50 ||
+10.84.51,ईजेऽनुयज्ञं विधिना अग्निहोत्रादिलक्षणैः ।प्राकृतैर्वैकृतैर्यज्ञैः द्रव्यज्ञानक्रियेश्वरम् ॥ ५१ ॥,īje'nuyajñaṃ vidhinā agnihotrādilakṣaṇaiḥ|prākṛtairvaikṛtairyajñaiḥ dravyajñānakriyeśvaram|| 51 ||
+10.84.52,अथर्त्विग्भ्योऽददात्काले यथाम्नातं स दक्षिणाः ।स्वलङ्कृतेभ्योऽलङ्कृत्य गोभूकन्या महाधनाः ॥ ५२ ॥,athartvigbhyo'dadātkāle yathāmnātaṃ sa dakṣiṇāḥ|svalaṅkṛtebhyo'laṅkṛtya gobhūkanyā mahādhanāḥ|| 52 ||
+10.84.53,पत्‍नीसंयाजावभृथ्यैः चरित्वा ते महर्षयः ।सस्नू रामह्रदे विप्रा यजमानपुरःसराः ॥ ५३ ॥,pat‍nīsaṃyājāvabhṛthyaiḥ caritvā te maharṣayaḥ|sasnū rāmahrade viprā yajamānapuraḥsarāḥ|| 53 ||
+10.84.54,स्नातोऽलङ्कारवासांसि वन्दिभ्योऽदात्तथा स्त्रियः ।ततः स्वलङ्कृतो वर्णान् आश्वभ्योऽन्नेन पूजयत् ॥ ५४ ॥,snāto'laṅkāravāsāṃsi vandibhyo'dāttathā striyaḥ|tataḥ svalaṅkṛto varṇān āśvabhyo'nnena pūjayat|| 54 ||
+10.84.55,बन्धून् सदारान् ससुतान् पारिबर्हेण भूयसा ।विदर्भकोशलकुरून् काशिकेकय सृञ्जयान् ॥ ५५ ॥,bandhūn sadārān sasutān pāribarheṇa bhūyasā|vidarbhakośalakurūn kāśikekaya sṛñjayān|| 55 ||
+10.84.56,सदस्यर्त्विक्सुरगणान् नृभूतपितृचारणान् ।श्रीनिकेतमनुज्ञाप्य शंसन्तः प्रययुः क्रतुम् ॥ ५६ ॥,sadasyartviksuragaṇān nṛbhūtapitṛcāraṇān|śrīniketamanujñāpya śaṃsantaḥ prayayuḥ kratum|| 56 ||
+10.84.57,धृतराष्ट्रोऽनुजः पार्था भीष्मो द्रोणः पृथा यमौ ।नारदो भगवान् व्यासः सुहृत्संबंधिबांधवाः ॥ ५७ ॥,dhṛtarāṣṭro'nujaḥ pārthā bhīṣmo droṇaḥ pṛthā yamau|nārado bhagavān vyāsaḥ suhṛtsaṃbaṃdhibāṃdhavāḥ|| 57 ||
+10.84.58,बन्धून्परिष्वज्य यदून् सौहृदाक्लिन्नचेतसः ।ययुर्विरहकृच्छ्रेण स्वदेशांश्चापरे जनाः ॥ ५८ ॥,bandhūnpariṣvajya yadūn sauhṛdāklinnacetasaḥ|yayurvirahakṛcchreṇa svadeśāṃścāpare janāḥ|| 58 ||
+10.84.59,नन्दस्तु सह गोपालैः बृहत्या पूजयार्चितः ।कृष्णरामोग्रसेनाद्यैः न्यवात्सीद्बन्धुवत्सलः ॥ ५९ ॥,nandastu saha gopālaiḥ bṛhatyā pūjayārcitaḥ|kṛṣṇarāmograsenādyaiḥ nyavātsīdbandhuvatsalaḥ|| 59 ||
+10.84.60,वसुदेवोऽञ्जसोत्तीर्य मनोरथमहार्णवम् ।सुहृद्वृतः प्रीतमना नन्दमाह करे स्पृशन् ॥ ६० ॥,vasudevo'ñjasottīrya manorathamahārṇavam|suhṛdvṛtaḥ prītamanā nandamāha kare spṛśan|| 60 ||
+10.84.61,श्रीवसुदेव उवाच ।भ्रातरीशकृतः पाशो नृनां यः स्नेहसंज्ञितः ।तं दुस्त्यजमहं मन्ये शूराणामपि योगिनाम् ॥ ६१ ॥,śrīvasudeva uvāca|bhrātarīśakṛtaḥ pāśo nṛnāṃ yaḥ snehasaṃjñitaḥ|taṃ dustyajamahaṃ manye śūrāṇāmapi yoginām|| 61 ||
+10.84.62,अस्मास्वप्रतिकल्पेयं यत्कृताज्ञेषु सत्तमैः ।मैत्र्यर्पिताफला चापि न निवर्तेत कर्हिचित् ॥ ६२ ॥,asmāsvapratikalpeyaṃ yatkṛtājñeṣu sattamaiḥ|maitryarpitāphalā cāpi na nivarteta karhicit|| 62 ||
+10.84.63,प्रागकल्पाच्च कुशलं भ्रातर्वो नाचराम हि ।अधुना श्रीमदान्धाक्षा न पश्यामः पुरः सतः ॥ ६३ ॥,prāgakalpācca kuśalaṃ bhrātarvo nācarāma hi|adhunā śrīmadāndhākṣā na paśyāmaḥ puraḥ sataḥ|| 63 ||
+10.84.64,मा राज्यश्रीरभूत्पुंसः श्रेयस्कामस्य मानद ।स्वजनानुत बन्धून् वा न पश्यति ययान्धदृक् ॥ ६४ ॥,mā rājyaśrīrabhūtpuṃsaḥ śreyaskāmasya mānada|svajanānuta bandhūn vā na paśyati yayāndhadṛk|| 64 ||
+10.84.65,श्रीशुक उवाच ।एवं सौहृदशैथिल्य चित्त आनकदुन्दुभिः ।रुरोद तत्कृतां मैत्रीं स्मरन् अश्रुविलोचनः ॥ ६५ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ sauhṛdaśaithilya citta ānakadundubhiḥ|ruroda tatkṛtāṃ maitrīṃ smaran aśruvilocanaḥ|| 65 ||
+10.84.66,नन्दस्तु सख्युः प्रियकृत् प्रेम्णा गोविन्दरामयोः ।अद्य श्व इति मासांस्त्रीन् यदुभिर्मानितोऽवसत् ॥ ६६ ॥,nandastu sakhyuḥ priyakṛt premṇā govindarāmayoḥ|adya śva iti māsāṃstrīn yadubhirmānito'vasat|| 66 ||
+10.84.67,ततः कामैः पूर्यमाणः सव्रजः सहबान्धवः ।परार्ध्याभरणक्षौम नानानर्घ्यपरिच्छदैः ॥ ६७ ॥,tataḥ kāmaiḥ pūryamāṇaḥ savrajaḥ sahabāndhavaḥ|parārdhyābharaṇakṣauma nānānarghyaparicchadaiḥ|| 67 ||
+10.84.68,वसुदेवोग्रसेनाभ्यां कृष्णोद्धवबलादिभिः ।दत्तमादाय पारिबर्हं यापितो यदुभिर्ययौ ॥ ६८ ॥,vasudevograsenābhyāṃ kṛṣṇoddhavabalādibhiḥ|dattamādāya pāribarhaṃ yāpito yadubhiryayau|| 68 ||
+10.84.69,नन्दो गोपाश्च गोप्यश्च गोविन्दचरणाम्बुजे ।मनः क्षिप्तं पुनर्हर्तुं अनीशा मथुरां ययुः ॥ ६९ ॥,nando gopāśca gopyaśca govindacaraṇāmbuje|manaḥ kṣiptaṃ punarhartuṃ anīśā mathurāṃ yayuḥ|| 69 ||
+10.84.70,बन्धुषु प्रतियातेषु वृष्णयः कृष्णदेवताः ।वीक्ष्य प्रावृषमासन्नाद् ययुर्द्वारवतीं पुनः ॥ ७० ॥,bandhuṣu pratiyāteṣu vṛṣṇayaḥ kṛṣṇadevatāḥ|vīkṣya prāvṛṣamāsannād yayurdvāravatīṃ punaḥ|| 70 ||
+10.84.71,जनेभ्यः कथयां चक्रुः यदुदेवमहोत्सवम् ।यदासीत् तीर्थयात्रायां सुहृत् संदर्शनादिकम् ॥ ७१ ॥,janebhyaḥ kathayāṃ cakruḥ yadudevamahotsavam|yadāsīt tīrthayātrāyāṃ suhṛt saṃdarśanādikam|| 71 ||
+10.84.84,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।तीर्थयात्रानुवर्णनं नाम चतुरशीतितमोऽध्यायः ॥ ८४ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|tīrthayātrānuvarṇanaṃ nāma caturaśītitamo'dhyāyaḥ|| 84 ||
+10.85.1,वसुदेवमुखेन भगवत्तत्त्वप्रतिपादनं भगवता देवकीप्रार्थनया तदीय मृतपुत्राणां आनयनं च ।श्रीबादरायणिरुवाच ।अथैकदात्मजौ प्राप्तौ कृतपादाभिवन्दनौ ।वसुदेवोऽभिनन्द्याह प्रीत्या सङ्कर्षणाच्युतौ ॥ १ ॥,vasudevamukhena bhagavattattvapratipādanaṃ bhagavatā devakīprārthanayā tadīya mṛtaputrāṇā�� ānayanaṃ ca|śrībādarāyaṇiruvāca|athaikadātmajau prāptau kṛtapādābhivandanau|vasudevo'bhinandyāha prītyā saṅkarṣaṇācyutau|| 1 ||
+10.85.2,मुनीनां स वचः श्रुत्वा पुत्रयोर्धामसूचकम् ।तद्वीर्यैर्जातविश्रम्भः परिभाष्याभ्यभाषत ॥ २ ॥,munīnāṃ sa vacaḥ śrutvā putrayordhāmasūcakam|tadvīryairjātaviśrambhaḥ paribhāṣyābhyabhāṣata|| 2 ||
+10.85.3,कृष्ण कृष्ण महायोगिन्सङ्कर्षण सनातन ।जाने वामस्य यत्साक्षात्प्रधानपुरुषौ परौ ॥ ३ ॥,kṛṣṇa kṛṣṇa mahāyoginsaṅkarṣaṇa sanātana|jāne vāmasya yatsākṣātpradhānapuruṣau parau|| 3 ||
+10.85.4,यत्र येन यतो यस्य यस्मै यद्यद्यथा यदा ।स्यादिदं भगवान्साक्षात्प्रधानपुरुषेश्वरः ॥ ४ ॥,yatra yena yato yasya yasmai yadyadyathā yadā|syādidaṃ bhagavānsākṣātpradhānapuruṣeśvaraḥ|| 4 ||
+10.85.5,एतन्नानाविधं विश्वमात्मसृष्टमधोक्षज ।आत्मनानुप्रविश्यात्मन्प्राणो जीवो बिभर्ष्यज ॥ ५ ॥,etannānāvidhaṃ viśvamātmasṛṣṭamadhokṣaja|ātmanānupraviśyātmanprāṇo jīvo bibharṣyaja|| 5 ||
+10.85.6,प्राणादीनां विश्वसृजां शक्तयो याः परस्य ताः ।पारतन्त्र्याद्वै सादृश्याद् द्वयोश्चेष्टैव चेष्टताम् ॥ ६ ॥,prāṇādīnāṃ viśvasṛjāṃ śaktayo yāḥ parasya tāḥ|pāratantryādvai sādṛśyād dvayośceṣṭaiva ceṣṭatām|| 6 ||
+10.85.7,कान्तिस्तेजः प्रभा सत्ता चन्द्राग्न्यर्कर्क्षविद्युताम् ।यत्स्थैर्यं भूभृतां भूमेर्वृत्तिर्गन्धोऽर्थतो भवान् ॥ ७ ॥,kāntistejaḥ prabhā sattā candrāgnyarkarkṣavidyutām|yatsthairyaṃ bhūbhṛtāṃ bhūmervṛttirgandho'rthato bhavān|| 7 ||
+10.85.8,तर्पणं प्राणनमपां देव त्वं ताश्च तद्रसः ।ओजः सहो बलं चेष्टा गतिर्वायोस्तवेश्वर ॥ ८ ॥,tarpaṇaṃ prāṇanamapāṃ deva tvaṃ tāśca tadrasaḥ|ojaḥ saho balaṃ ceṣṭā gatirvāyostaveśvara|| 8 ||
+10.85.9,दिशां त्वमवकाशोऽसि दिशः खं स्फोट आश्रयः ।नादो वर्णस्त्वमॐकार आकृतीनां पृथक्कृतिः ॥ ९ ॥,diśāṃ tvamavakāśo'si diśaḥ khaṃ sphoṭa āśrayaḥ|nādo varṇastvamaoṃkāra ākṛtīnāṃ pṛthakkṛtiḥ|| 9 ||
+10.85.10,इन्द्रियं त्विन्द्रियाणां त्वं देवाश्च तदनुग्रहः ।अवबोधो भवान्बुद्धेर्जीवस्यानुस्मृतिः सती ॥ १० ॥,indriyaṃ tvindriyāṇāṃ tvaṃ devāśca tadanugrahaḥ|avabodho bhavānbuddherjīvasyānusmṛtiḥ satī|| 10 ||
+10.85.11,भूतानामसि भूतादिरिन्द्रियाणां च तैजसः ।वैकारिको विकल्पानां प्रधानमनुशायिनम् ॥ ११ ॥,bhūtānāmasi bhūtādirindriyāṇāṃ ca taijasaḥ|vaikāriko vikalpānāṃ pradhānamanuśāyinam|| 11 ||
+10.85.12,नश्वरेष्विह भावेषु तदसि त्वमनश्वरम् ।यथा द्रव्यविकारेषु द्रव्यमात्रं निरूपितम् ॥ १२ ॥,naśvareṣviha bhāveṣu tadasi tvamanaśvaram|yathā dravyavikāreṣu dravyamātraṃ nirūpitam|| 12 ||
+10.85.13,सत्त्वम्रजस्तम इति गुणास्तद्वृत्तयश्च याः ।त्वय्यद्धा ब्रह्मणि परे कल्पिता योगमायया ॥ १३ ॥,sattvamrajastama iti guṇāstadvṛttayaśca yāḥ|tvayyaddhā brahmaṇi pare kalpitā yogamāyayā|| 13 ||
+10.85.14,तस्मान्न सन्त्यमी भावा यर्हि त्वयि विकल्पिताः ।त्वं चामीषु विकारेषु ह्यन्यदा व्यावहारिकः ॥ १४ ॥,tasmānna santyamī bhāvā yarhi tvayi vikalpitāḥ|tvaṃ cāmīṣu vikāreṣu hyanyadā vyāvahārikaḥ|| 14 ||
+10.85.15,गुणप्रवाह एतस्मिन्नबुधास्त्वखिलात्मनः ।गतिं सूक्ष्मामबोधेन संसरन्तीह कर्मभिः ॥ १५ ॥,guṇapravāha etasminnabudhāstvakhilātmanaḥ|gatiṃ sūkṣmāmabodhena saṃsarantīha karmabhiḥ|| 15 ||
+10.85.16,यदृच्छया नृतां प्राप्य सुकल्पामिह दुर्लभाम् ।स्वार्थे प्रमत्तस्य वयो गतं त्वन्माययेश्वर ॥ १६ ॥,yadṛcchayā nṛtāṃ prāpya sukalpāmiha durlabhām|svārthe pramattasya vayo gataṃ tvanmāyayeśvara|| 16 ||
+10.85.17,असावहम्ममैवैते देहे चास्यान्वयादिषु ।स्नेहपाशैर्निबध्नाति भवान्सर्वमिदं जगत् ॥ १७ ॥,asāvahammamaivaite dehe cāsyānvayādiṣu|snehapāśairnibadhnāti bhavānsarvamidaṃ jagat|| 17 ||
+10.85.18,युवां न नः सुतौ साक्षात्प्रधानपुरुषेश्वरौ ।भूभारक्षत्रक्षपण अवतीर्णौ तथात्थ ह ॥ १८ ॥,yuvāṃ na naḥ sutau sākṣātpradhānapuruṣeśvarau|bhūbhārakṣatrakṣapaṇa avatīrṇau tathāttha ha|| 18 ||
+10.85.19,तत्ते गतोऽस्म्यरणमद्य पदारविन्दम् ।आपन्नसंसृतिभयापहमार्तबन्धो ।एतावतालमलमिन्द्रियलालसेन ।मर्त्यात्मदृक्त्वयि परे यदपत्यबुद्धिः ॥ १९ ॥,tatte gato'smyaraṇamadya padāravindam|āpannasaṃsṛtibhayāpahamārtabandho|etāvatālamalamindriyalālasena|martyātmadṛktvayi pare yadapatyabuddhiḥ|| 19 ||
+10.85.20,सूतीगृहे ननु जगाद भवानजो नौ ।सञ्जज्ञ इत्यनुयुगं निजधर्मगुप्त्यै ।नानातनूर्गगनवद्विदधज्जहासि ।को वेद भूम्न उरुगाय विभूतिमायाम् ॥ २० ॥,sūtīgṛhe nanu jagāda bhavānajo nau|sañjajña ityanuyugaṃ nijadharmaguptyai|nānātanūrgaganavadvidadhajjahāsi|ko veda bhūmna urugāya vibhūtimāyām|| 20 ||
+10.85.21,श्रीशुक उवाच ।आकर्ण्येत्थं पितुर्वाक्यं भगवान्सात्वतर्षभः ।प्रत्याह प्रश्रयानम्रः प्रहसन्श्लक्ष्णया गिरा ॥ २१ ॥,śrīśuka uvāca|ākarṇyetthaṃ piturvākyaṃ bhagavānsātvatarṣabhaḥ|pratyāha praśrayānamraḥ prahasanślakṣṇayā girā|| 21 ||
+10.85.22,श्रीभगवानुवाच ।वचो वः समवेतार्थं तातैतदुपमन्महे ।यन्नः पुत्रान्समुद्दिश्य तत्त्वग्राम उदाहृतः ॥ २२ ॥,śrībhagavānuvāca|vaco vaḥ samavetārthaṃ tātaitadupamanmahe|yannaḥ putrānsamuddiśya tattvagrāma udāhṛtaḥ|| 22 ||
+10.85.23,अहं यूयमसावार्य इमे च द्वारकौकसः ।सर्वेऽप्येवं यदुश्रेष्ठ विमृग्याः सचराचरम् ॥ २३ ॥,ahaṃ yūyamasāvārya ime ca dvārakaukasaḥ|sarve'pyevaṃ yaduśreṣṭha vimṛgyāḥ sacarācaram|| 23 ||
+10.85.24,आत्मा ह्येकः स्वयंज्योतिर्नित्योऽन्यो निर्गुणो गुणैः ।आत्मसृष्टैस्तत्कृतेषु भूतेषु बहुधेयते ॥ २४ ॥,ātmā hyekaḥ svayaṃjyotirnityo'nyo nirguṇo guṇaiḥ|ātmasṛṣṭaistatkṛteṣu bhūteṣu bahudheyate|| 24 ||
+10.85.25,खं वायुर्ज्योतिरापो भूस्तत्कृतेषु यथाशयम् ।आविस्तिरोऽल्पभूर्येको नानात्वं यात्यसावपि ॥ २५ ॥,khaṃ vāyurjyotirāpo bhūstatkṛteṣu yathāśayam|āvistiro'lpabhūryeko nānātvaṃ yātyasāvapi|| 25 ||
+10.85.26,श्रीशुक उवाच ।एवं भगवता राजन्वसुदेव उदाहृतः ।श्रुत्वा विनष्टनानाधीस्तूष्णीं प्रीतमना अभूत् ॥ २६ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ bhagavatā rājanvasudeva udāhṛtaḥ|śrutvā vinaṣṭanānādhīstūṣṇīṃ prītamanā abhūt|| 26 ||
+10.85.27,अथ तत्र कुरुश्रेष्ठ देवकी ���र्वदेवता ।श्रुत्वानीतं गुरोः पुत्रमात्मजाभ्यां सुविस्मिता ॥ २७ ॥,atha tatra kuruśreṣṭha devakī sarvadevatā|śrutvānītaṃ guroḥ putramātmajābhyāṃ suvismitā|| 27 ||
+10.85.28,कृष्णरामौ समाश्राव्य पुत्रान्कंसविहिंसितान् ।स्मरन्ती कृपणं प्राह वैक्लव्यादश्रुलोचना ॥ २८ ॥,kṛṣṇarāmau samāśrāvya putrānkaṃsavihiṃsitān|smarantī kṛpaṇaṃ prāha vaiklavyādaśrulocanā|| 28 ||
+10.85.29,श्रीदेवक्युवाच ।राम रामाप्रमेयात्मन्कृष्ण योगेश्वरेश्वर ।वेदाहं वां विश्वसृजामीश्वरावादिपूरुषौ ॥ २९ ॥,śrīdevakyuvāca|rāma rāmāprameyātmankṛṣṇa yogeśvareśvara|vedāhaṃ vāṃ viśvasṛjāmīśvarāvādipūruṣau|| 29 ||
+10.85.30,कलविध्वस्तसत्त्वानां राज्ञामुच्छास्त्रवर्तिनाम् ।भूमेर्भारायमाणानामवतीर्णौ किलाद्य मे ॥ ३० ॥,kalavidhvastasattvānāṃ rājñāmucchāstravartinām|bhūmerbhārāyamāṇānāmavatīrṇau kilādya me|| 30 ||
+10.85.31,यस्यांशांशांशभागेन विश्वोत्पत्तिलयोदयाः ।भवन्ति किल विश्वात्मंस्तं त्वाद्याहं गतिं गता ॥ ३१ ॥,yasyāṃśāṃśāṃśabhāgena viśvotpattilayodayāḥ|bhavanti kila viśvātmaṃstaṃ tvādyāhaṃ gatiṃ gatā|| 31 ||
+10.85.32,चिरान्मृतसुतादाने गुरुणा किल चोदितौ ।आनिन्यथुः पितृस्थानाद्गुरवे गुरुदक्षिणाम् ॥ ३२ ॥,cirānmṛtasutādāne guruṇā kila coditau|āninyathuḥ pitṛsthānādgurave gurudakṣiṇām|| 32 ||
+10.85.33,तथा मे कुरुतं कामं युवां योगेश्वरेश्वरौ ।भोजराजहतान्पुत्रान्कामये द्रष्टुमाहृतान् ॥ ३३ ॥,tathā me kurutaṃ kāmaṃ yuvāṃ yogeśvareśvarau|bhojarājahatānputrānkāmaye draṣṭumāhṛtān|| 33 ||
+10.85.34,ऋषिरुवाच ।एवं सञ्चोदितौ मात्रा रामः कृष्णश्च भारत ।सुतलं संविविशतुर्योगमायामुपाश्रितौ ॥ ३४ ॥,ṛṣiruvāca|evaṃ sañcoditau mātrā rāmaḥ kṛṣṇaśca bhārata|sutalaṃ saṃviviśaturyogamāyāmupāśritau|| 34 ||
+10.85.35,तस्मिन्प्रविष्टावुपलभ्य दैत्यराड् ।विश्वात्मदैवं सुतरां तथात्मनः ।तद्दर्शनाह्लादपरिप्लुताशयः ।सद्यः समुत्थाय ननाम सान्वयः ॥ ३५ ॥,tasminpraviṣṭāvupalabhya daityarāḍ|viśvātmadaivaṃ sutarāṃ tathātmanaḥ|taddarśanāhlādapariplutāśayaḥ|sadyaḥ samutthāya nanāma sānvayaḥ|| 35 ||
+10.85.36,तयोः समानीय वरासनं मुदा निविष्टयोस्तत्र महात्मनोस्तयोः ।दधार पादाववनिज्य तज्जलं सवृन्द आब्रह्म पुनद्यदम्बु ह ॥ ३६ ॥,tayoḥ samānīya varāsanaṃ mudā niviṣṭayostatra mahātmanostayoḥ|dadhāra pādāvavanijya tajjalaṃ savṛnda ābrahma punadyadambu ha|| 36 ||
+10.85.37,समर्हयामास स तौ विभूतिभिर्महार्हवस्त्राभरणानुलेपनैः ।ताम्बूलदीपामृतभक्षणादिभिः स्वगोत्रवित्तात्मसमर्पणेन च ॥ ३७ ॥,samarhayāmāsa sa tau vibhūtibhirmahārhavastrābharaṇānulepanaiḥ|tāmbūladīpāmṛtabhakṣaṇādibhiḥ svagotravittātmasamarpaṇena ca|| 37 ||
+10.85.38,स इन्द्रसेनो भगवत्पदाम्बुजं बिभ्रन्मुहुः प्रेमविभिन्नया धिया ।उवाच हानन्दजलाकुलेक्षणः प्रहृष्टरोमा नृप गद्गदाक्षरम् ॥ ३८ ॥,sa indraseno bhagavatpadāmbujaṃ bibhranmuhuḥ premavibhinnayā dhiyā|uvāca hānandajalākulekṣaṇaḥ prahṛṣṭaromā nṛpa gadgadākṣaram|| 38 ||
+10.85.39,बलिरुवाच ।नमोऽनन्ताय बृहते नमः कृष्णाय वेधसे ।साङ्ख्ययोगवितानाय ब्रह्मणे परमात्मने ॥ ३९ ॥,baliruvāca|namo'nantāya bṛhate namaḥ kṛṣṇāya vedhase|sāṅkhyayogavitānāya brahmaṇe paramātmane|| 39 ||
+10.85.40,दर्शनं वां हि भूतानां दुष्प्रापं चाप्यदुर्लभम् ।रजस्तमः स्वभावानां यन्नः प्राप्तौ यदृच्छया ॥ ४० ॥,darśanaṃ vāṃ hi bhūtānāṃ duṣprāpaṃ cāpyadurlabham|rajastamaḥ svabhāvānāṃ yannaḥ prāptau yadṛcchayā|| 40 ||
+10.85.41,दैत्यदानवगन्धर्वाः सिद्धविद्याध्रचारणाः ।यक्षरक्षः पिशाचाश्च भूतप्रमथनायकाः ॥ ४१ ॥,daityadānavagandharvāḥ siddhavidyādhracāraṇāḥ|yakṣarakṣaḥ piśācāśca bhūtapramathanāyakāḥ|| 41 ||
+10.85.42,विशुद्धसत्त्वधाम्न्यद्धा त्वयि शास्त्रशरीरिणि ।नित्यं निबद्धवैरास्ते वयं चान्ये च तादृशाः ॥ ४२ ॥,viśuddhasattvadhāmnyaddhā tvayi śāstraśarīriṇi|nityaṃ nibaddhavairāste vayaṃ cānye ca tādṛśāḥ|| 42 ||
+10.85.43,केचनोद्बद्धवैरेण भक्त्या केचन कामतः ।न तथा सत्त्वसंरब्धाः सन्निकृष्टाः सुरादयः ॥ ४३ ॥,kecanodbaddhavaireṇa bhaktyā kecana kāmataḥ|na tathā sattvasaṃrabdhāḥ sannikṛṣṭāḥ surādayaḥ|| 43 ||
+10.85.44,इदमित्थमिति प्रायस्तव योगेश्वरेश्वर ।न विदन्त्यपि योगेशा योगमायां कुतो वयम् ॥ ४४ ॥,idamitthamiti prāyastava yogeśvareśvara|na vidantyapi yogeśā yogamāyāṃ kuto vayam|| 44 ||
+10.85.45,तन्नः प्रसीद निरपेक्षविमृग्ययुष्मत् ।पादारविन्दधिषणान्यगृहान्धकूपात् ।निष्क्रम्य विश्वशरणाङ्घ्र्युपलब्धवृत्तिः ।शान्तो यथैक उत सर्वसखैश्चरामि ॥ ४५ ॥,tannaḥ prasīda nirapekṣavimṛgyayuṣmat|pādāravindadhiṣaṇānyagṛhāndhakūpāt|niṣkramya viśvaśaraṇāṅghryupalabdhavṛttiḥ|śānto yathaika uta sarvasakhaiścarāmi|| 45 ||
+10.85.46,शाध्यस्मानीशितव्येश निष्पापान्कुरु नः प्रभो ।पुमान्यच्छ्रद्धयातिष्ठंश्चोदनाया विमुच्यते ॥ ४६ ॥,śādhyasmānīśitavyeśa niṣpāpānkuru naḥ prabho|pumānyacchraddhayātiṣṭhaṃścodanāyā vimucyate|| 46 ||
+10.85.47,श्रीभगवानुवाच ।आसन्मरीचेः षट्पुत्रा ऊर्णायां प्रथमेऽन्तरे ।देवाः कं जहसुर्वीक्ष्य सुतं यभितुमुद्यतम् ॥ ४७ ॥,śrībhagavānuvāca|āsanmarīceḥ ṣaṭputrā ūrṇāyāṃ prathame'ntare|devāḥ kaṃ jahasurvīkṣya sutaṃ yabhitumudyatam|| 47 ||
+10.85.48,तेनासुरीमगन्योनिमधुनावद्यकर्मणा ।हिरण्यकशिपोर्जाता नीतास्ते योगमायया ॥ ४८ ॥,tenāsurīmaganyonimadhunāvadyakarmaṇā|hiraṇyakaśiporjātā nītāste yogamāyayā|| 48 ||
+10.85.49,देवक्या उदरे जाता राजन्कंसविहिंसिताः ।सा तान्शोचत्यात्मजान्स्वांस्त इमेऽध्यासतेऽन्तिके ॥ ४९ ॥,devakyā udare jātā rājankaṃsavihiṃsitāḥ|sā tānśocatyātmajānsvāṃsta ime'dhyāsate'ntike|| 49 ||
+10.85.50,इत एतान्प्रणेष्यामो मातृशोकापनुत्तये ।ततः शापाद्विनिर्मुक्ता लोकं यास्यन्ति विज्वराः ॥ ५० ॥,ita etānpraṇeṣyāmo mātṛśokāpanuttaye|tataḥ śāpādvinirmuktā lokaṃ yāsyanti vijvarāḥ|| 50 ||
+10.85.51,स्मरोद्गीथः परिष्वङ्गः पतङ्गः क्षुद्रभृद्घृणी ।षडिमे मत्प्रसादेन पुनर्यास्यन्ति सद्गतिम् ॥ ५१ ॥,smarodgīthaḥ pariṣvaṅgaḥ pataṅga�� kṣudrabhṛdghṛṇī|ṣaḍime matprasādena punaryāsyanti sadgatim|| 51 ||
+10.85.52,इत्युक्त्वा तान्समादाय इन्द्रसेनेन पूजितौ ।पुनर्द्वारवतीमेत्य मातुः पुत्रानयच्छताम् ॥ ५२ ॥,ityuktvā tānsamādāya indrasenena pūjitau|punardvāravatīmetya mātuḥ putrānayacchatām|| 52 ||
+10.85.53,तान्दृष्ट्वा बालकान्देवी पुत्रस्नेहस्नुतस्तनी ।परिष्वज्याङ्कमारोप्य मूर्ध्न्यजिघ्रदभीक्ष्णशः ॥ ५३ ॥,tāndṛṣṭvā bālakāndevī putrasnehasnutastanī|pariṣvajyāṅkamāropya mūrdhnyajighradabhīkṣṇaśaḥ|| 53 ||
+10.85.54,अपाययत्स्तनं प्रीता सुतस्पर्शपरिस्नुतम् ।मोहिता मायया विष्णोर्यया सृष्टिः प्रवर्तते ॥ ५४ ॥,apāyayatstanaṃ prītā sutasparśaparisnutam|mohitā māyayā viṣṇoryayā sṛṣṭiḥ pravartate|| 54 ||
+10.85.55,पीत्वामृतं पयस्तस्याः पीतशेषं गदाभृतः ।नारायणाङ्गसंस्पर्श प्रतिलब्धात्मदर्शनाः ॥ ५५ ॥,pītvāmṛtaṃ payastasyāḥ pītaśeṣaṃ gadābhṛtaḥ|nārāyaṇāṅgasaṃsparśa pratilabdhātmadarśanāḥ|| 55 ||
+10.85.56,ते नमस्कृत्य गोविन्दं देवकीं पितरं बलम् ।मिषतां सर्वभूतानां ययुर्धाम दिवौकसाम् ॥ ५६ ॥,te namaskṛtya govindaṃ devakīṃ pitaraṃ balam|miṣatāṃ sarvabhūtānāṃ yayurdhāma divaukasām|| 56 ||
+10.85.57,तं दृष्ट्वा देवकी देवी मृतागमननिर्गमम् ।मेने सुविस्मिता मायां कृष्णस्य रचितां नृप ॥ ५७ ॥,taṃ dṛṣṭvā devakī devī mṛtāgamananirgamam|mene suvismitā māyāṃ kṛṣṇasya racitāṃ nṛpa|| 57 ||
+10.85.58,एवंविधान्यद्भुतानि कृष्णस्य परमात्मनः ।वीर्याण्यनन्तवीर्यस्य सन्त्यनन्तानि भारत ॥ ५८ ॥,evaṃvidhānyadbhutāni kṛṣṇasya paramātmanaḥ|vīryāṇyanantavīryasya santyanantāni bhārata|| 58 ||
+10.85.59,श्रीसूत उवाच ।य इदमनुशृणोति श्रावयेद्वा मुरारेश् ।चरितममृतकीर्तेर्वर्णितं व्यासपुत्रैः ।जगदघभिदलं तद्भक्तसत्कर्णपूरं ।भगवति कृतचित्तो याति तत्क्षेमधाम ॥ ५९ ॥,śrīsūta uvāca|ya idamanuśṛṇoti śrāvayedvā murāreś|caritamamṛtakīrtervarṇitaṃ vyāsaputraiḥ|jagadaghabhidalaṃ tadbhaktasatkarṇapūraṃ|bhagavati kṛtacitto yāti tatkṣemadhāma|| 59 ||
+10.86.1,सुभद्राहरणं श्रीकृष्णस्य मिथिलागमनं तत्र बहुलाश्वश्रुतदेवयोः सद्मनि सकृदेव प्रवेशः ।श्रीराजोवाच ।ब्रह्मन् वेदितुमिच्छामः स्वसारं रामकृष्णयोः ।यथोपयेमे विजयो या ममासीत् पितामही ॥ १ ॥,subhadrāharaṇaṃ śrīkṛṣṇasya mithilāgamanaṃ tatra bahulāśvaśrutadevayoḥ sadmani sakṛdeva praveśaḥ|śrīrājovāca|brahman veditumicchāmaḥ svasāraṃ rāmakṛṣṇayoḥ|yathopayeme vijayo yā mamāsīt pitāmahī|| 1 ||
+10.86.2,श्रीशुक उवाच ।अर्जुनस्तीर्थयात्रायां पर्यटन् अवनीं प्रभुः ।गतः प्रभासमश्रृणोन् मातुलेयीं स आत्मनः ॥ २ ॥,śrīśuka uvāca|arjunastīrthayātrāyāṃ paryaṭan avanīṃ prabhuḥ|gataḥ prabhāsamaśrṛṇon mātuleyīṃ sa ātmanaḥ|| 2 ||
+10.86.3,दुर्योधनाय रामस्तां दास्यतीति न चापरे ।तल्लिप्सुः स यतिर्भूत्वा त्रिदण्डी द्वारकामगात् ॥ ३ ॥,duryodhanāya rāmastāṃ dāsyatīti na cāpare|tallipsuḥ sa yatirbhūtvā tridaṇḍī dvārakāmagāt|| 3 ||
+10.86.4,तत्र वै वार्षिकान् मासान् अवात्सीत् स्वार्थसाधकः ।पौरैः सभाजितोऽभीक्ष्णं रामेणाजानता च सः ॥ ४ ॥,tatra vai vārṣikān māsān avātsīt svārthasādhakaḥ|pauraiḥ sabhājito'bhīkṣṇaṃ rāmeṇājānatā ca saḥ|| 4 ||
+10.86.5,एकदा गृहमानीय आतिथ्येन निमंत्र्य तम् ।श्रद्धयोपहृतं भैक्ष्यं बलेन बुभुजे किल ॥ ५ ॥,ekadā gṛhamānīya ātithyena nimaṃtrya tam|śraddhayopahṛtaṃ bhaikṣyaṃ balena bubhuje kila|| 5 ||
+10.86.6,सोऽपश्यत्तत्र महतीं कन्यां वीरमनोहराम् ।प्रीत्युत्फुल्लेक्षणस्तस्यां भावक्षुब्धं मनो दधे ॥ ६ ॥,so'paśyattatra mahatīṃ kanyāṃ vīramanoharām|prītyutphullekṣaṇastasyāṃ bhāvakṣubdhaṃ mano dadhe|| 6 ||
+10.86.7,सापि तं चकमे वीक्ष्य नारीणां हृदयंगमम् ।हसन्ती व्रीडितापाङ्गी तन्न्यस्तहृदयेक्षणा ॥ ७ ॥,sāpi taṃ cakame vīkṣya nārīṇāṃ hṛdayaṃgamam|hasantī vrīḍitāpāṅgī tannyastahṛdayekṣaṇā|| 7 ||
+10.86.8,तां परं समनुध्यायन् नन्तरं प्रेप्सुरर्जुनः ।न लेभे शं भ्रमच्चित्तः कामेनातिबलीयसा ॥ ८ ॥,tāṃ paraṃ samanudhyāyan nantaraṃ prepsurarjunaḥ|na lebhe śaṃ bhramaccittaḥ kāmenātibalīyasā|| 8 ||
+10.86.9,महत्यां देवयात्रायां रथस्थां दुर्गनिर्गतां ।जहारानुमतः पित्रोः कृष्णस्य च महारथः ॥ ९ ॥,mahatyāṃ devayātrāyāṃ rathasthāṃ durganirgatāṃ|jahārānumataḥ pitroḥ kṛṣṇasya ca mahārathaḥ|| 9 ||
+10.86.10,रथस्थो धनुरादाय शूरांश्चारुन्धतो भटान् ।विद्राव्य क्रोशतां स्वानां स्वभागं मृगराडिव ॥ १० ॥,rathastho dhanurādāya śūrāṃścārundhato bhaṭān|vidrāvya krośatāṃ svānāṃ svabhāgaṃ mṛgarāḍiva|| 10 ||
+10.86.11,तच्छ्रुत्वा क्षुभितो रामः पर्वणीव महार्णवः ।गृहीतपादः कृष्णेन सुहृद्भिश्चानुसाम्यत ॥ ११ ॥,tacchrutvā kṣubhito rāmaḥ parvaṇīva mahārṇavaḥ|gṛhītapādaḥ kṛṣṇena suhṛdbhiścānusāmyata|| 11 ||
+10.86.12,प्राहिणोत्पारिबर्हाणि वरवध्वोर्मुदा बलः ।महाधनोपस्करेभ रथाश्वनरयोषितः ॥ १२ ॥,prāhiṇotpāribarhāṇi varavadhvormudā balaḥ|mahādhanopaskarebha rathāśvanarayoṣitaḥ|| 12 ||
+10.86.13,श्रीशुक उवाच ।कृष्णस्यासीद् द्विजश्रेष्ठः श्रुतदेव इति श्रुतः ।कृष्णैकभक्त्या पूर्णार्थः शान्तः कविरलम्पटः ॥ १३ ॥,śrīśuka uvāca|kṛṣṇasyāsīd dvijaśreṣṭhaḥ śrutadeva iti śrutaḥ|kṛṣṇaikabhaktyā pūrṇārthaḥ śāntaḥ kaviralampaṭaḥ|| 13 ||
+10.86.14,स उवास विदेहेषु मिथिलायां गृहाश्रमी ।अनीहयागताहार्य निर्वर्तितनिजक्रियः ॥ १४ ॥,sa uvāsa videheṣu mithilāyāṃ gṛhāśramī|anīhayāgatāhārya nirvartitanijakriyaḥ|| 14 ||
+10.86.15,यात्रामात्रं त्वहरहः दैवाद् उपनमत्युत ।नाधिकं तावता तुष्टः क्रिया चक्रे यथोचिताः ॥ १५ ॥,yātrāmātraṃ tvaharahaḥ daivād upanamatyuta|nādhikaṃ tāvatā tuṣṭaḥ kriyā cakre yathocitāḥ|| 15 ||
+10.86.16,तथा तद्राष्ट्रपालोऽङ्ग बहुलाश्व इति श्रुतः ।मैथिलो निरहम्मान उभावप्यच्युतप्रियौ ॥ १६ ॥,tathā tadrāṣṭrapālo'ṅga bahulāśva iti śrutaḥ|maithilo nirahammāna ubhāvapyacyutapriyau|| 16 ||
+10.86.17,तयोः प्रसन्नो भगवान् दारुकेणाहृतं रथम् ।आरुह्य साकं मुनिभिः विदेहान् प्रययौ प्रभुः ॥ १७ ॥,tayoḥ prasanno bhagavān dārukeṇāhṛtaṃ ratham|āruhya sākaṃ munibhiḥ videhān prayayau prabhuḥ|| 17 ||
+10.86.18,नारदो वामदेवोऽत्रिः कृष्णो रामोऽसितोऽरुणिः ।अहं बृहस्पतिः कण्वो मैत्रेयश्च्यवनादयः ॥ १८ ॥,nārado vāmadevo'triḥ kṛṣṇo rāmo'sito'ruṇiḥ|ahaṃ bṛhaspatiḥ kaṇvo maitreyaścyavanādayaḥ|| 18 ||
+10.86.19,तत्र तत्र तमायान्तं पौरा जानपदा नृप ।उपतस्थुः सार्घ्यहस्ता ग्रहैः सूर्यमिवोदितम् ॥ १९ ॥,tatra tatra tamāyāntaṃ paurā jānapadā nṛpa|upatasthuḥ sārghyahastā grahaiḥ sūryamivoditam|| 19 ||
+10.86.20,आनर्तधन्वकुरुजाङ्गलकङ्कमत्स्य ।पाञ्चालकुन्तिमधुकेकयकोशलार्णाः ।अन्ये च तन्मुखसरोजमुदारहास ।स्निग्धेक्षणं नृप पपुर्दृशिभिर्नृनार्यः ॥ २० ॥,ānartadhanvakurujāṅgalakaṅkamatsya|pāñcālakuntimadhukekayakośalārṇāḥ|anye ca tanmukhasarojamudārahāsa|snigdhekṣaṇaṃ nṛpa papurdṛśibhirnṛnāryaḥ|| 20 ||
+10.86.21,तेभ्यः स्ववीक्षणविनष्टतमिस्रदृग्भ्यः ।क्षेमं त्रिलोकगुरुरर्थदृशं च यच्छन् ।श्रृणवन् दिगन्तधवलं स्वयशोऽशुभघ्नं ।गीतं सुरैर्नृभिरगात् शनकैर्विदेहान् ॥ २१ ॥,tebhyaḥ svavīkṣaṇavinaṣṭatamisradṛgbhyaḥ|kṣemaṃ trilokagururarthadṛśaṃ ca yacchan|śrṛṇavan digantadhavalaṃ svayaśo'śubhaghnaṃ|gītaṃ surairnṛbhiragāt śanakairvidehān|| 21 ||
+10.86.22,तेऽच्युतं प्राप्तमाकर्ण्य पौरा जानपदा नृप ।अभीयुर्मुदितास्तस्मै गृहीतार्हणपाणयः ॥ २२ ॥,te'cyutaṃ prāptamākarṇya paurā jānapadā nṛpa|abhīyurmuditāstasmai gṛhītārhaṇapāṇayaḥ|| 22 ||
+10.86.23,दृष्ट्वा त उत्तमःश्लोकं प्रीत्युत्फुलाननाशयाः ।कैर्धृताञ्जलिभिर्नेमुः श्रुतपूर्वान् तथा मुनीन् ॥ २३ ॥,dṛṣṭvā ta uttamaḥślokaṃ prītyutphulānanāśayāḥ|kairdhṛtāñjalibhirnemuḥ śrutapūrvān tathā munīn|| 23 ||
+10.86.24,स्वानुग्रहाय सम्प्राप्तं मन्वानौ तं जगद्गुरुम् ।मैथिलः श्रुतदेवश्च पादयोः पेततुः प्रभोः ॥ २४ ॥,svānugrahāya samprāptaṃ manvānau taṃ jagadgurum|maithilaḥ śrutadevaśca pādayoḥ petatuḥ prabhoḥ|| 24 ||
+10.86.25,न्यमन्त्रयेतां दाशार्हं आतिथ्येन सह द्विजैः ।मैथिलः श्रुतदेवश्च युगपत् संहताञ्जली ॥ २५ ॥,nyamantrayetāṃ dāśārhaṃ ātithyena saha dvijaiḥ|maithilaḥ śrutadevaśca yugapat saṃhatāñjalī|| 25 ||
+10.86.26,भगवान् तदभिप्रेत्य द्वयोः प्रियचिकीर्षया ।उभयोराविशद् गेहं उभाभ्यां तदलक्षितः ॥ २६ ॥,bhagavān tadabhipretya dvayoḥ priyacikīrṣayā|ubhayorāviśad gehaṃ ubhābhyāṃ tadalakṣitaḥ|| 26 ||
+10.86.27,श्रोतुमप्यसतां दूरान् जनकः स्वगृहागतान् ।आनीतेष्वासनाग्र्येषु सुखासीनान् महामनाः ॥ २७ ॥,śrotumapyasatāṃ dūrān janakaḥ svagṛhāgatān|ānīteṣvāsanāgryeṣu sukhāsīnān mahāmanāḥ|| 27 ||
+10.86.28,प्रवृद्धभक्त्या उद्धर्ष हृदयास्राविलेक्षणः ।नत्वा तदङ्घ्रीन् प्रक्षाल्य तदपो लोकपावनीः ॥ २८ ॥,pravṛddhabhaktyā uddharṣa hṛdayāsrāvilekṣaṇaḥ|natvā tadaṅghrīn prakṣālya tadapo lokapāvanīḥ|| 28 ||
+10.86.29,सकुटुम्बो वहन्मूर्ध्ना पूजयां चक्र ईश्वरान् ।गन्धमाल्याम्बराकल्प धूपदीपार्घ्यगोवृषैः ॥ २९ ॥,sakuṭumbo vahanmūrdhnā pūjayāṃ cakra īśvarān|gandhamālyāmbarākalpa dhūpadīpārghyagovṛṣaiḥ|| 29 ||
+10.86.30,वा��ा मधुरया प्रीणन् इदमाहान्नतर्पितान् ।पादावङ्कगतौ विष्णोः संस्पृशञ्छनकैर्मुदा ॥ ३० ॥,vācā madhurayā prīṇan idamāhānnatarpitān|pādāvaṅkagatau viṣṇoḥ saṃspṛśañchanakairmudā|| 30 ||
+10.86.31,श्रीबहुलाश्व उवाच ।भवान्हि सर्वभूतानां आत्मा साक्षी स्वदृग् विभो ।अथ नस्त्वत्पदाम्भोजं स्मरतां दर्शनं गतः ॥ ३१ ॥,śrībahulāśva uvāca|bhavānhi sarvabhūtānāṃ ātmā sākṣī svadṛg vibho|atha nastvatpadāmbhojaṃ smaratāṃ darśanaṃ gataḥ|| 31 ||
+10.86.32,स्ववचस्तदृतं कर्तुं अस्मद्दृग्गोचरो भवान् ।यदात्थैकान्तभक्तान् मे नानन्तः श्रीरजः प्रियः ॥ ३२ ॥,svavacastadṛtaṃ kartuṃ asmaddṛggocaro bhavān|yadātthaikāntabhaktān me nānantaḥ śrīrajaḥ priyaḥ|| 32 ||
+10.86.33,को नु त्वच्चरणाम्भोजं एवंविद् विसृजेत् पुमान् ।निष्किञ्चनानां शान्तानां मुनीनां यस्त्वमात्मदः ॥ ३३ ॥,ko nu tvaccaraṇāmbhojaṃ evaṃvid visṛjet pumān|niṣkiñcanānāṃ śāntānāṃ munīnāṃ yastvamātmadaḥ|| 33 ||
+10.86.34,योऽवतीर्य यदोर्वंशे नृणां संसरतामिह ।यशो वितेने तच्छान्त्यै त्रैलोक्यवृजिनापहम् ॥ ३४ ॥,yo'vatīrya yadorvaṃśe nṛṇāṃ saṃsaratāmiha|yaśo vitene tacchāntyai trailokyavṛjināpaham|| 34 ||
+10.86.35,नमस्तुभ्यं भगवते कृष्णायाकुण्ठमेधसे ।नारायणाय ऋषये सुशान्तं तप ईयुषे ॥ ३५ ॥,namastubhyaṃ bhagavate kṛṣṇāyākuṇṭhamedhase|nārāyaṇāya ṛṣaye suśāntaṃ tapa īyuṣe|| 35 ||
+10.86.36,दिनानि कतिचिद् भूमन् गृहान् नो निवस द्विजैः ।समेतः पादरजसा पुनीहीदं निमेः कुलम् ॥ ३६ ॥,dināni katicid bhūman gṛhān no nivasa dvijaiḥ|sametaḥ pādarajasā punīhīdaṃ nimeḥ kulam|| 36 ||
+10.86.37,इत्युपामन्त्रितो राज्ञा भगवान् लोकभावनः ।उवास कुर्वन् कल्याणं मिथिलानरयोषिताम् ॥ ३७ ॥,ityupāmantrito rājñā bhagavān lokabhāvanaḥ|uvāsa kurvan kalyāṇaṃ mithilānarayoṣitām|| 37 ||
+10.86.38,श्रुतदेवोऽच्युतं प्राप्तं स्वगृहाञ्जनको यथा ।नत्वा मुनीन् सुसंहृष्टो धुन्वन् वासो ननर्त ह ॥ ३८ ॥,śrutadevo'cyutaṃ prāptaṃ svagṛhāñjanako yathā|natvā munīn susaṃhṛṣṭo dhunvan vāso nanarta ha|| 38 ||
+10.86.39,तृणपीठबृषीष्वेतान् आनीतेषूपवेश्य सः ।स्वागतेनाभिनन्द्याङ्घ्रीन् सभार्योऽवनिजे मुदा ॥ ३९ ॥,tṛṇapīṭhabṛṣīṣvetān ānīteṣūpaveśya saḥ|svāgatenābhinandyāṅghrīn sabhāryo'vanije mudā|| 39 ||
+10.86.40,तदम्भसा महाभाग आत्मानं सगृहान्वयम् ।स्नापयां चक्र उद्धर्षो लब्धसर्वमनोरथः ॥ ४० ॥,tadambhasā mahābhāga ātmānaṃ sagṛhānvayam|snāpayāṃ cakra uddharṣo labdhasarvamanorathaḥ|| 40 ||
+10.86.41,फलार्हणोशीरशिवामृताम्बुभिः ।मृदा सुरभ्या तुलसीकुशाम्बुजैः ।आराधयामास यथोपपन्नया ।सपर्यया सत्त्वविवर्धनान्धसा ॥ ४१ ॥,phalārhaṇośīraśivāmṛtāmbubhiḥ|mṛdā surabhyā tulasīkuśāmbujaiḥ|ārādhayāmāsa yathopapannayā|saparyayā sattvavivardhanāndhasā|| 41 ||
+10.86.42,स तर्कयामास कुतो ममान्वभूद् ।गृहान्धकुपे पतितस्य सङ्गमः ।यः सर्वतीर्थास्पदपादरेणुभिः ।कृष्णेन चास्यात्मनिकेतभूसुरैः ॥ ४२ ॥,sa tarkayāmāsa kuto mamānvabhūd|gṛhāndhakupe patitasya saṅgamaḥ|yaḥ sarvatīrthāspadapādareṇubhiḥ|kṛṣṇena cāsyātmaniketabhūsuraiḥ|| 42 ||
+10.86.43,सूपविष्टान् कृतातिथ्यान् श्रुतदेव उपस्थितः ।सभार्यस्वजनापत्य उवाचाङ्घ्र्यभिमर्शनः ॥ ४३ ॥,sūpaviṣṭān kṛtātithyān śrutadeva upasthitaḥ|sabhāryasvajanāpatya uvācāṅghryabhimarśanaḥ|| 43 ||
+10.86.44,श्रुतदेव उवाच ।नाद्य नो दर्शनं प्राप्तः परं परमपूरुषः ।यर्हीदं शक्तिभिः सृष्ट्वा प्रविष्टो ह्यात्मसत्तया ॥ ४४ ॥,śrutadeva uvāca|nādya no darśanaṃ prāptaḥ paraṃ paramapūruṣaḥ|yarhīdaṃ śaktibhiḥ sṛṣṭvā praviṣṭo hyātmasattayā|| 44 ||
+10.86.45,यथा शयानः पुरुषो मनसैवात्ममायया ।सृष्ट्वा लोकं परं स्वाप्नं अनुविश्यावभासते ॥ ४५ ॥,yathā śayānaḥ puruṣo manasaivātmamāyayā|sṛṣṭvā lokaṃ paraṃ svāpnaṃ anuviśyāvabhāsate|| 45 ||
+10.86.46,श्रृण्वतां गदतां शश्वद् अर्चतां त्वाभिवन्दताम् ।नृणां संवदतामन्तः हृदि भास्यमलात्मनाम् ॥ ४६ ॥,śrṛṇvatāṃ gadatāṃ śaśvad arcatāṃ tvābhivandatām|nṛṇāṃ saṃvadatāmantaḥ hṛdi bhāsyamalātmanām|| 46 ||
+10.86.47,हृदिस्थोऽप्यतिदूरस्थः कर्मविक्षिप्तचेतसाम् ।आत्मशक्तिभिरग्राह्योऽपि अन्त्युपेतगुणात्मनाम् ॥ ४७ ॥,hṛdistho'pyatidūrasthaḥ karmavikṣiptacetasām|ātmaśaktibhiragrāhyo'pi antyupetaguṇātmanām|| 47 ||
+10.86.48,नमोऽस्तु तेऽध्यात्मविदां परात्मने ।अनात्मने स्वात्मविभक्तमृत्यवे ।सकारणाकारणलिङ्गमीयुषे ।स्वमाययासंवृतरुद्धदृष्टये ॥ ४८ ॥,namo'stu te'dhyātmavidāṃ parātmane|anātmane svātmavibhaktamṛtyave|sakāraṇākāraṇaliṅgamīyuṣe|svamāyayāsaṃvṛtaruddhadṛṣṭaye|| 48 ||
+10.86.49,स त्वं शाधि स्वभृत्यान् नः किं देव करवामहे ।एतदन्तो नृणां क्लेशो यद्भवानक्षिगोचरः ॥ ४९ ॥,sa tvaṃ śādhi svabhṛtyān naḥ kiṃ deva karavāmahe|etadanto nṛṇāṃ kleśo yadbhavānakṣigocaraḥ|| 49 ||
+10.86.50,श्रीशुक उवाच ।तदुक्तमित्युपाकर्ण्य भगवान् प्रणतार्तिहा ।गृहीत्वा पाणिना पाणिं प्रहसन् तमुवाच ह ॥ ५० ॥,śrīśuka uvāca|taduktamityupākarṇya bhagavān praṇatārtihā|gṛhītvā pāṇinā pāṇiṃ prahasan tamuvāca ha|| 50 ||
+10.86.51,श्रीभगवानुवाच ।ब्रह्मंस्तेऽनुग्रहार्थाय सम्प्राप्तान् विद्ध्यमून् मुनीन् ।सञ्चरन्ति मया लोकान् पुनन्तः पादरेणुभिः ॥ ५१ ॥,śrībhagavānuvāca|brahmaṃste'nugrahārthāya samprāptān viddhyamūn munīn|sañcaranti mayā lokān punantaḥ pādareṇubhiḥ|| 51 ||
+10.86.52,देवाः क्षेत्राणि तीर्थानि दर्शनस्पर्शनार्चनैः ।शनैः पुनन्ति कालेन तदप्यर्हत्तमेक्षया ॥ ५२ ॥,devāḥ kṣetrāṇi tīrthāni darśanasparśanārcanaiḥ|śanaiḥ punanti kālena tadapyarhattamekṣayā|| 52 ||
+10.86.53,ब्राह्मणो जन्मना श्रेयान् सर्वेषां प्राणिनामिह ।तपसा विद्यया तुष्ट्या किमु मत्कलया युतः ॥ ५३ ॥,brāhmaṇo janmanā śreyān sarveṣāṃ prāṇināmiha|tapasā vidyayā tuṣṭyā kimu matkalayā yutaḥ|| 53 ||
+10.86.54,न ब्राह्मणान्मे दयितं रूपमेतच्चतुर्भुजम् ।सर्ववेदमयो विप्रः सर्वदेवमयो ह्यहम् ॥ ५४ ॥,na brāhmaṇānme dayitaṃ rūpametaccaturbhujam|sarvavedamayo vipraḥ sarvadevamayo hyaham|| 54 ||
+10.86.55,दुष्प्रज्ञा अविदित्वैवं अवजानन्त्��सूयवः ।गुरुं मां विप्रमात्मानं अर्चादाविज्यदृष्टयः ॥ ५५ ॥,duṣprajñā aviditvaivaṃ avajānantyasūyavaḥ|guruṃ māṃ vipramātmānaṃ arcādāvijyadṛṣṭayaḥ|| 55 ||
+10.86.56,चराचरमिदं विश्वं भावा ये चास्य हेतवः ।मद् रूपाणीति चेतस्य आधत्ते विप्रो मदीक्षया ॥ ५६ ॥,carācaramidaṃ viśvaṃ bhāvā ye cāsya hetavaḥ|mad rūpāṇīti cetasya ādhatte vipro madīkṣayā|| 56 ||
+10.86.57,तस्माद् ब्रह्मऋषीनेतान् ब्रह्मन् मच्छ्रद्धयार्चय ।एवं चेदर्चितोऽस्म्यद्धा नान्यथा भूरिभूतिभिः ॥ ५७ ॥,tasmād brahmaṛṣīnetān brahman macchraddhayārcaya|evaṃ cedarcito'smyaddhā nānyathā bhūribhūtibhiḥ|| 57 ||
+10.86.58,श्रीशुक उवाच ।स इत्थं प्रभुनादिष्टः सहकृष्णान् द्विजोत्तमान् ।आराध्यैकात्मभावेन मैथिलश्चाप सद्गतिम् ॥ ५८ ॥,śrīśuka uvāca|sa itthaṃ prabhunādiṣṭaḥ sahakṛṣṇān dvijottamān|ārādhyaikātmabhāvena maithilaścāpa sadgatim|| 58 ||
+10.86.59,एवं स्वभक्तयो राजन् भगवान् भक्तभक्तिमान् ।उषित्वाऽदिश्य सन्मार्गं पुनर्द्वारवतीमगात् ॥ ५९ ॥,evaṃ svabhaktayo rājan bhagavān bhaktabhaktimān|uṣitvā'diśya sanmārgaṃ punardvāravatīmagāt|| 59 ||
+10.86.86,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।श्रुतदेवानुग्रहो नाम षडशीतितमोऽध्यायः ॥ ८६ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|śrutadevānugraho nāma ṣaḍaśītitamo'dhyāyaḥ|| 86 ||
+10.87.1,वेदस्तुति ।श्रीपरीक्षिदुवाच ।ब्रह्मन् ब्रह्मण्यनिर्देश्ये निर्गुणे गुणवृत्तयः ।कथं चरन्ति श्रुतयः साक्षात् सदसतः परे ॥ १ ॥,vedastuti|śrīparīkṣiduvāca|brahman brahmaṇyanirdeśye nirguṇe guṇavṛttayaḥ|kathaṃ caranti śrutayaḥ sākṣāt sadasataḥ pare|| 1 ||
+10.87.2,श्रीशुक उवाच ।बुद्धीन्द्रियमनःप्राणान् जनानां असृजत् प्रभुः ।मात्रार्थं च भवार्थं च आत्मनेऽकल्पनाय च ॥ २ ॥,śrīśuka uvāca|buddhīndriyamanaḥprāṇān janānāṃ asṛjat prabhuḥ|mātrārthaṃ ca bhavārthaṃ ca ātmane'kalpanāya ca|| 2 ||
+10.87.3,सैषा ह्युपनिषद् ब्राह्मी पूर्वेशां पूर्वजैर्धृता ।श्र्रद्धया धारयेद् यस्तां क्षेमं गच्छेदकिञ्चनः ॥ ३ ॥,saiṣā hyupaniṣad brāhmī pūrveśāṃ pūrvajairdhṛtā|śrraddhayā dhārayed yastāṃ kṣemaṃ gacchedakiñcanaḥ|| 3 ||
+10.87.4,अत्र ते वर्णयिष्यामि गाथां नारायणान्विताम् ।नारदस्य च संवादं ऋषेर्नारायणस्य च ॥ ४ ॥,atra te varṇayiṣyāmi gāthāṃ nārāyaṇānvitām|nāradasya ca saṃvādaṃ ṛṣernārāyaṇasya ca|| 4 ||
+10.87.5,एकदा नारदो लोकान् पर्यटन् भगवत्प्रियः ।सनातनमृषिं द्रष्टुं ययौ नारायणाश्रमम् ॥ ५ ॥,ekadā nārado lokān paryaṭan bhagavatpriyaḥ|sanātanamṛṣiṃ draṣṭuṃ yayau nārāyaṇāśramam|| 5 ||
+10.87.6,यो वै भारतवर्षेऽस्मिन् क्शेमाय स्वस्तये नृणाम् ।धर्मज्ञानशमोपेतं आकल्पादास्थितस्तपः ॥ ६ ॥,yo vai bhāratavarṣe'smin kśemāya svastaye nṛṇām|dharmajñānaśamopetaṃ ākalpādāsthitastapaḥ|| 6 ||
+10.87.7,तत्रोपविष्टं ऋषिभिः कलापग्रामवासिभिः ।परीतं प्रणतोऽपृच्छद् इदमेव कुरूद्वह ॥ ७ ॥,tatropaviṣṭaṃ ṛṣibhiḥ kalāpagrāmavāsibhiḥ|parītaṃ praṇato'pṛcchad idameva kurūdvaha|| 7 ||
+10.87.8,तस्मै ह्यवोचद्भगवान् ऋषीणां श्रृणतामिदम् ।यो ब्रह्मवादः पूर्वेषां जनलोकनिवासिनाम् ॥ ८ ॥,tasmai hyavocadbhagavān ṛṣīṇāṃ śrṛṇatāmidam|yo brahmavādaḥ pūrveṣāṃ janalokanivāsinām|| 8 ||
+10.87.9,श्रीभगवानुवाच ।स्वायम्भुव ब्रह्मसत्रं जनलोकेऽभवत् पुरा ।तत्रस्थानां मानसानां मुनीनां ऊर्ध्वरेतसाम् ॥ ९ ॥,śrībhagavānuvāca|svāyambhuva brahmasatraṃ janaloke'bhavat purā|tatrasthānāṃ mānasānāṃ munīnāṃ ūrdhvaretasām|| 9 ||
+10.87.10,श्वेतद्वीपं गतवति त्वयि द्रष्टुं तदीश्वरम् ।ब्रह्मवादः सुसंवृत्तः श्रुतयो यत्र शेरते ।तत्र हायमभूत्प्रश्नस्त्वं मां यमनुपृच्छसि ॥ १० ॥,śvetadvīpaṃ gatavati tvayi draṣṭuṃ tadīśvaram|brahmavādaḥ susaṃvṛttaḥ śrutayo yatra śerate|tatra hāyamabhūtpraśnastvaṃ māṃ yamanupṛcchasi|| 10 ||
+10.87.11,तुल्यश्रुततपःशीलाः तुल्यस्वीयारिमध्यमाः ।अपि चक्रुः प्रवचनं एकं शुश्रूषवोऽपरे ॥ ११ ॥,tulyaśrutatapaḥśīlāḥ tulyasvīyārimadhyamāḥ|api cakruḥ pravacanaṃ ekaṃ śuśrūṣavo'pare|| 11 ||
+10.87.12,श्रीसनन्दन उवाच ।स्वसृष्टमिदमापीय शयानं सह शक्तिभिः ।तदन्ते बोधयां चक्रुः तल्लिङ्गैः श्रुतयः परम् ॥ १२ ॥,śrīsanandana uvāca|svasṛṣṭamidamāpīya śayānaṃ saha śaktibhiḥ|tadante bodhayāṃ cakruḥ talliṅgaiḥ śrutayaḥ param|| 12 ||
+10.87.13,यथा शयानं सम्राजं वन्दिनस्तत्पराक्रमैः ।प्रत्यूषेऽभेत्य सुश्लोकैः बोधयन्त्यनुजीविनः ॥ १३ ॥,yathā śayānaṃ samrājaṃ vandinastatparākramaiḥ|pratyūṣe'bhetya suślokaiḥ bodhayantyanujīvinaḥ|| 13 ||
+10.87.14,श्रीश्रुतय ऊचुः ।जय जय जह्यजामजित दोषगृभीतगुणां ।त्वमसि यदात्मना समवरुद्धसमस्तभगः ।अगजगदोकसामखिलशक्त्यवबोधक ते ।क्वचिदजयाऽत्मना च चरतोऽनुचरेन्निगमः ॥ १४ ॥,śrīśrutaya ūcuḥ|jaya jaya jahyajāmajita doṣagṛbhītaguṇāṃ|tvamasi yadātmanā samavaruddhasamastabhagaḥ|agajagadokasāmakhilaśaktyavabodhaka te|kvacidajayā'tmanā ca carato'nucarennigamaḥ|| 14 ||
+10.87.15,बृहदुपलब्धमेतदवयन्त्यवशेषतया ।यत उदयास्तमयौ विकृतेर्मृदि वाविकृतात् ।अत ऋषयो दधुस्त्वयि मनोवचनाचरितं ।कथमयथा भवन्ति भुवि दत्तपदानि नृणाम् ॥ १५ ॥,bṛhadupalabdhametadavayantyavaśeṣatayā|yata udayāstamayau vikṛtermṛdi vāvikṛtāt|ata ṛṣayo dadhustvayi manovacanācaritaṃ|kathamayathā bhavanti bhuvi dattapadāni nṛṇām|| 15 ||
+10.87.16,इति तव सूरयस्त्र्यधिपतेऽखिललोकमल ।क्षपणकथामृताब्धिमवगाह्य तपांसि जहुः ।किमुत पुनः स्वधामविधुताशयकालगुणाः ।परम भजन्ति ये पदमजस्रसुखानुभवम् ॥ १६ ॥,iti tava sūrayastryadhipate'khilalokamala|kṣapaṇakathāmṛtābdhimavagāhya tapāṃsi jahuḥ|kimuta punaḥ svadhāmavidhutāśayakālaguṇāḥ|parama bhajanti ye padamajasrasukhānubhavam|| 16 ||
+10.87.17,दृतय इव श्वसन्त्यसुभृतो यदि तेऽनुविधा ।महदहमादयोऽण्डमसृजन् यदनुग्रहतः ।पुरुषविधोऽन्वयोऽत्र चरमोऽन्नमयादिषु यः ।सदसतः परं त्वमथ यदेष्ववशेषमृतम् ॥ १७ ॥,dṛtaya iva śvasantyasubhṛto yadi te'nuvidhā|mahadahamādayo'ṇḍamasṛjan yadanugrahataḥ|puruṣavidho'nvayo'tra caramo'nnamayādiṣu yaḥ|sadasataḥ paraṃ tvamatha yadeṣvavaśeṣamṛtam|| 17 ||
+10.87.18,उदरमुपासते य ऋषिवर्त्मसु कूर्पदृशः ।परिसरपद्धतिं हृदयमारुणयो दहरम् ।तत उदगादनन्त तव धाम शिरः परमं ।पुनरिह यत्समेत्य न पतन्ति कृतान्तमुखे ॥ १८ ॥,udaramupāsate ya ṛṣivartmasu kūrpadṛśaḥ|parisarapaddhatiṃ hṛdayamāruṇayo daharam|tata udagādananta tava dhāma śiraḥ paramaṃ|punariha yatsametya na patanti kṛtāntamukhe|| 18 ||
+10.87.19,स्वकृतविचित्रयोनिषु विशन्निव हेतुतया ।तरतमतश्चकास्स्यनलवत् स्वकृतानुकृतिः ।अथ वितथास्वमूष्ववितथां तव धाम समं ।विरजधियोऽनुयन्त्यभिविपण्यव एकरसम् ॥ १९ ॥,svakṛtavicitrayoniṣu viśanniva hetutayā|taratamataścakāssyanalavat svakṛtānukṛtiḥ|atha vitathāsvamūṣvavitathāṃ tava dhāma samaṃ|virajadhiyo'nuyantyabhivipaṇyava ekarasam|| 19 ||
+10.87.20,स्वकृतपुरेष्वमीष्वबहिरन्तरसंवरणं ।तव पुरुषं वदन्त्यखिलशक्तिधृतोंऽशकृतम् ।इति नृगतिं विविच्य कवयो निगमावपनं ।भवत उपासतेऽङ्घ्रिमभवम्भुवि विश्वसिताः ॥ २० ॥,svakṛtapureṣvamīṣvabahirantarasaṃvaraṇaṃ|tava puruṣaṃ vadantyakhilaśaktidhṛtoṃ'śakṛtam|iti nṛgatiṃ vivicya kavayo nigamāvapanaṃ|bhavata upāsate'ṅghrimabhavambhuvi viśvasitāḥ|| 20 ||
+10.87.21,दुरवगमात्मतत्त्वनिगमाय तवात्ततनोः ।चरितमहामृताब्धिपरिवर्तपरिश्रमणाः ।न परिलषन्ति केचिदपवर्गमपीश्वर ते ।चरणसरोजहंसकुलसङ्गविसृष्टगृहाः ॥ २१ ॥,duravagamātmatattvanigamāya tavāttatanoḥ|caritamahāmṛtābdhiparivartapariśramaṇāḥ|na parilaṣanti kecidapavargamapīśvara te|caraṇasarojahaṃsakulasaṅgavisṛṣṭagṛhāḥ|| 21 ||
+10.87.22,त्वदनुपथं कुलायमिदमात्मसुहृत्प्रियवत् ।चरति तथोन्मुखे त्वयि हिते प्रिय आत्मनि च ।न बत रमन्त्यहो असदुपासनयात्महनो ।यदनुशया भ्रमन्त्युरुभये कुशरीरभृतः ॥ २२ ॥,tvadanupathaṃ kulāyamidamātmasuhṛtpriyavat|carati tathonmukhe tvayi hite priya ātmani ca|na bata ramantyaho asadupāsanayātmahano|yadanuśayā bhramantyurubhaye kuśarīrabhṛtaḥ|| 22 ||
+10.87.23,निभृतमरुन्मनोऽक्षदृढयोगयुजो हृदि यत् ।मुनय उपासते तदरयोऽपि ययुः स्मरणात् ।स्त्रिय उरगेन्द्रभोगभुजदण्डविषक्तधियो ।वयमपि ते समाः समदृशोऽङ्घ्रिसरोजसुधाः ॥ २३ ॥,nibhṛtamarunmano'kṣadṛḍhayogayujo hṛdi yat|munaya upāsate tadarayo'pi yayuḥ smaraṇāt|striya uragendrabhogabhujadaṇḍaviṣaktadhiyo|vayamapi te samāḥ samadṛśo'ṅghrisarojasudhāḥ|| 23 ||
+10.87.24,क इह नु वेद बतावरजन्मलयोऽग्रसरं ।यत उदगादृषिर्यमनु देवगणा उभये ।तर्हि न सन्न चासदुभयं न च कालजवः ।किमपि न तत्र शास्त्रमवकृष्य शयीत यदा ॥ २४ ॥,ka iha nu veda batāvarajanmalayo'grasaraṃ|yata udagādṛṣiryamanu devagaṇā ubhaye|tarhi na sanna cāsadubhayaṃ na ca kālajavaḥ|kimapi na tatra śāstramavakṛṣya śayīta yadā|| 24 ||
+10.87.25,जनिमसतः सतो मृतिमुतात्मनि ये च भिदां ।विपणमृतं स्मरन्त्युपदिशन्ति त आरुपितैः ।त्रिगुणमयः पुमानिति भिदा यदबोधकृता ।त्वयि न ततः परत्र स भवेदवबोधरसे ॥ २५ ॥,janimasataḥ sato mṛtimutātmani ye ca bhidāṃ|vipaṇamṛtaṃ smarantyupadiśanti ta ārupitaiḥ|triguṇamayaḥ pumāniti bhidā yadabodhakṛtā|tvayi na tataḥ paratra sa bhavedavabodharase|| 25 ||
+10.87.26,सदिव मनस्त्रिवृत्त्वयि विभात्यसदामनुजात् ।सदभिमृशन्त्यशेषमिदमात्मतयाऽत्मविदः ।न हि विकृतिं त्यजन्ति कनकस्य तदात्मतया ।स्वकृतमनुप्रविष्टमिदमात्मतयावसितम् ॥ २६ ॥,sadiva manastrivṛttvayi vibhātyasadāmanujāt|sadabhimṛśantyaśeṣamidamātmatayā'tmavidaḥ|na hi vikṛtiṃ tyajanti kanakasya tadātmatayā|svakṛtamanupraviṣṭamidamātmatayāvasitam|| 26 ||
+10.87.27,तव परि ये चरन्त्यखिलसत्त्वनिकेततया ।त उत पदाक्रमन्त्यविगणय्य शिरो निर्ऋतेः ।परिवयसे पशूनिव गिरा विबुधानपि तान् ।त्वयि कृतसौहृदाः खलु पुनन्ति न ये विमुखाः ॥ २७ ॥,tava pari ye carantyakhilasattvaniketatayā|ta uta padākramantyavigaṇayya śiro nirṛteḥ|parivayase paśūniva girā vibudhānapi tān|tvayi kṛtasauhṛdāḥ khalu punanti na ye vimukhāḥ|| 27 ||
+10.87.28,त्वमकरणः स्वराडखिलकारकशक्तिधरः ।तव बलिमुद्वहन्ति समदन्त्यजयानिमिषाः ।वर्षभुजोऽखिलक्षितिपतेरिव विश्वसृजो ।विदधति यत्र ये त्वधिकृता भवतश्चकिताः ॥ २८ ॥,tvamakaraṇaḥ svarāḍakhilakārakaśaktidharaḥ|tava balimudvahanti samadantyajayānimiṣāḥ|varṣabhujo'khilakṣitipateriva viśvasṛjo|vidadhati yatra ye tvadhikṛtā bhavataścakitāḥ|| 28 ||
+10.87.29,स्थिरचरजातयः स्युरजयोत्थनिमित्तयुजो ।विहर उदीक्षया यदि परस्य विमुक्त ततः ।न हि परमस्य कश्चिदपरो न परश्च भवेद् ।वियत इवापदस्य तव शून्यतुलां दधतः ॥ २९ ॥,sthiracarajātayaḥ syurajayotthanimittayujo|vihara udīkṣayā yadi parasya vimukta tataḥ|na hi paramasya kaścidaparo na paraśca bhaved|viyata ivāpadasya tava śūnyatulāṃ dadhataḥ|| 29 ||
+10.87.30,अपरिमिता ध्रुवास्तनुभृतो यदि सर्वगताः ।तर्हि न शास्यतेति नियमो ध्रव नेतरथा ।अजनि च यन्मयं तदविमुच्य नियन्तृ भवेत् ।सममनुजानतां यदमतं मतदुष्टतया ॥ ३० ॥,aparimitā dhruvāstanubhṛto yadi sarvagatāḥ|tarhi na śāsyateti niyamo dhrava netarathā|ajani ca yanmayaṃ tadavimucya niyantṛ bhavet|samamanujānatāṃ yadamataṃ mataduṣṭatayā|| 30 ||
+10.87.31,न घटत उद्भवः प्रकृतिपूरुषयोरजयोः ।उभययुजा भवन्त्यसुभृतो जलबुद्बुदवत् ।त्वयि त इमे ततो विविधनामगुणैः परमे ।सरित इवार्णवे मधुनि लिल्युरशेषरसाः ॥ ३१ ॥,na ghaṭata udbhavaḥ prakṛtipūruṣayorajayoḥ|ubhayayujā bhavantyasubhṛto jalabudbudavat|tvayi ta ime tato vividhanāmaguṇaiḥ parame|sarita ivārṇave madhuni lilyuraśeṣarasāḥ|| 31 ||
+10.87.32,नृषु तव मयया भ्रमममीष्ववगत्य भृशं ।त्वयि सुधियोऽभवे दधति भावमनुप्रभवम् ।कथमनुवर्ततां भवभयं तव यद्भ्रुकुटिः ।सृजति मुहुस्त्रिणमिरभवच्छरणेषु भयम् ॥ ३२ ॥,nṛṣu tava mayayā bhramamamīṣvavagatya bhṛśaṃ|tvayi sudhiyo'bhave dadhati bhāvamanuprabhavam|kathamanuvartatāṃ bhavabhayaṃ tava yadbhrukuṭiḥ|sṛjati muhustriṇamirabhavaccharaṇeṣu bhayam|| 32 ||
+10.87.33,विजितहृषीकवायुभिरदान्तमनस्तुरगं ।य इह यतन्ति यन्तुमतिलोलमुपायखिदः ।व्यसनशतान्विताः समवहाय गुरोश्चरणं ।वणिज इवाज सन्त्यकृतकर्णधरा जलधौ ॥ ३३ ॥,vijitahṛṣīkavāyubhiradāntamanasturagaṃ|ya iha yatanti yantumatilolamupāyakhidaḥ|vyasanaśatānvitāḥ samavahāya guroścaraṇaṃ|vaṇija ivāja santyakṛtakarṇadharā jaladhau|| 33 ||
+10.87.34,स्वजनसुता��्मदारधनधामधरासुरथैः ।त्वयि सति किं नृणां श्रयत आत्मनि सर्वरसे ।इति सदजानतां मिथुनतो रतये चरतां ।सुखयति को न्विह स्वविहते स्वनिरस्तभगे ॥ ३४ ॥,svajanasutātmadāradhanadhāmadharāsurathaiḥ|tvayi sati kiṃ nṛṇāṃ śrayata ātmani sarvarase|iti sadajānatāṃ mithunato rataye caratāṃ|sukhayati ko nviha svavihate svanirastabhage|| 34 ||
+10.87.35,भुवि पुरुपुण्यतीर्थसदनान्यृषयो विमदाः ।त उत भवत्पदाम्बुजहृदोऽघभिदङ्घ्रिजलाः ।दधति सकृन्मनस्त्वयि य आत्मनि नित्यसुखे ।न पुनरुपासते पुरुषसारहरावसथान् ॥ ३५ ॥,bhuvi purupuṇyatīrthasadanānyṛṣayo vimadāḥ|ta uta bhavatpadāmbujahṛdo'ghabhidaṅghrijalāḥ|dadhati sakṛnmanastvayi ya ātmani nityasukhe|na punarupāsate puruṣasāraharāvasathān|| 35 ||
+10.87.36,सत इदं उत्थितं सदिति चेन्ननु तर्कहतं ।व्यभिचरति क्व च क्व च मृषा न तथोभययुक् ।व्यवहृतये विकल्प इषितोऽन्धपरम्परया ।भ्रमयति भारती त उरुवृत्तिभिरुक्थजडान् ॥ ३६ ॥,sata idaṃ utthitaṃ saditi cennanu tarkahataṃ|vyabhicarati kva ca kva ca mṛṣā na tathobhayayuk|vyavahṛtaye vikalpa iṣito'ndhaparamparayā|bhramayati bhāratī ta uruvṛttibhirukthajaḍān|| 36 ||
+10.87.37,न यदिदमग्र आस न भविष्यदतो निधनाद् ।अनु मितमन्तरा त्वयि विभाति मृषैकरसे ।अत उपमीयते द्रविणजातिविकल्पपथैः ।वितथमनोविलासमृतमित्यवयन्त्यबुधाः ॥ ३७ ॥,na yadidamagra āsa na bhaviṣyadato nidhanād|anu mitamantarā tvayi vibhāti mṛṣaikarase|ata upamīyate draviṇajātivikalpapathaiḥ|vitathamanovilāsamṛtamityavayantyabudhāḥ|| 37 ||
+10.87.38,स यदजया त्वजामनुशयीत गुणांश्च जुषन् ।भजति सरूपतां तदनु मृत्युमपेतभगः ।त्वमुत जहासि तामहिरिव त्वचमात्तभगो ।महसि महीयसेऽष्टगुणितेऽपरिमेयभगः ॥ ३८ ॥,sa yadajayā tvajāmanuśayīta guṇāṃśca juṣan|bhajati sarūpatāṃ tadanu mṛtyumapetabhagaḥ|tvamuta jahāsi tāmahiriva tvacamāttabhago|mahasi mahīyase'ṣṭaguṇite'parimeyabhagaḥ|| 38 ||
+10.87.39,यदि न समुद्धरन्ति यतयो हृदि कामजटा ।दुरधिगमोऽसतां हृदि गतोऽस्मृतकण्ठमणिः ।असुतृपयोगिनामुभयतोऽप्यसुखं भगवन्न् ।अनपगतान्तकादनधिरूढपदाद्भवतः ॥ ३९ ॥,yadi na samuddharanti yatayo hṛdi kāmajaṭā|duradhigamo'satāṃ hṛdi gato'smṛtakaṇṭhamaṇiḥ|asutṛpayogināmubhayato'pyasukhaṃ bhagavann|anapagatāntakādanadhirūḍhapadādbhavataḥ|| 39 ||
+10.87.40,त्वदवगमी न वेत्ति भवदुत्थशुभाशुभयोः ।गुणविगुणान्वयांस्तर्हि देहभृतां च गिरः ।अनुयुगमन्वहं सगुण गीतपरम्परया ।श्रवणभृतो यतस्त्वमपवर्गगतिर्मनुजैः ॥ ४० ॥,tvadavagamī na vetti bhavadutthaśubhāśubhayoḥ|guṇaviguṇānvayāṃstarhi dehabhṛtāṃ ca giraḥ|anuyugamanvahaṃ saguṇa gītaparamparayā|śravaṇabhṛto yatastvamapavargagatirmanujaiḥ|| 40 ||
+10.87.41,द्युपतय एव ते न ययुरन्तमनन्ततया ।त्वमपि यदन्तराण्डनिचया ननु सावरणाः ।ख इव रजांसि वान्ति वयसा सह यत् श्रुतयः ।त्वयि हि फलन्त्यतन्निरसनेन भवन्निधनाः ॥ ४१ ॥,dyupataya eva te na yayurantamanantatayā|tvamapi yadantarāṇḍanicayā nanu sāvaraṇāḥ|kha iva rajāṃsi vānti vayasā saha yat śrutayaḥ|tvayi hi phalantyatannirasanena bhavannidhanāḥ|| 41 ||
+10.87.42,श्रीभगवानुवाच ।इत्येतद्ब्रह्मणः पुत्रा आश्रुत्यात्मानुशासनम् ।सनन्दनमथानर्चुः सिद्धा ज्ञात्वाऽत्मनो गतिम् ॥ ४२ ॥,śrībhagavānuvāca|ityetadbrahmaṇaḥ putrā āśrutyātmānuśāsanam|sanandanamathānarcuḥ siddhā jñātvā'tmano gatim|| 42 ||
+10.87.43,इत्यशेषसमाम्नाय पुराणोपनिषद्रसः ।समुद्धृतः पूर्वजातैः व्योमयानैर्महात्मभिः ॥ ४३ ॥,ityaśeṣasamāmnāya purāṇopaniṣadrasaḥ|samuddhṛtaḥ pūrvajātaiḥ vyomayānairmahātmabhiḥ|| 43 ||
+10.87.44,त्वं चैतद्ब्रह्मदायाद श्रद्धयाऽत्मानुशासनम् ।धारयंश्चर गां कामं कामानां भर्जनं नृणाम् ॥ ४४ ॥,tvaṃ caitadbrahmadāyāda śraddhayā'tmānuśāsanam|dhārayaṃścara gāṃ kāmaṃ kāmānāṃ bharjanaṃ nṛṇām|| 44 ||
+10.87.45,श्रीशुक उवाच ।एवं स ऋषिणाऽदिष्टं गृहीत्वा श्रद्धयात्मवान् ।पूर्णः श्रुतधरो राजन् आह वीरव्रतो मुनिः ॥ ४५ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ sa ṛṣiṇā'diṣṭaṃ gṛhītvā śraddhayātmavān|pūrṇaḥ śrutadharo rājan āha vīravrato muniḥ|| 45 ||
+10.87.46,श्रीनारद उवाच ।नमस्तस्मै भगवते कृष्णायामलकीर्तये ।यो धत्ते सर्वभूतानां अभवायोशतीः कलाः ॥ ४६ ॥,śrīnārada uvāca|namastasmai bhagavate kṛṣṇāyāmalakīrtaye|yo dhatte sarvabhūtānāṃ abhavāyośatīḥ kalāḥ|| 46 ||
+10.87.47,इत्याद्यमृषिमानम्य तच्छिष्यांश्च महात्मनः ।ततोऽगाद् आश्रमं साक्षात् पितुर्द्वैपायनस्य मे ॥ ४७ ॥,ityādyamṛṣimānamya tacchiṣyāṃśca mahātmanaḥ|tato'gād āśramaṃ sākṣāt piturdvaipāyanasya me|| 47 ||
+10.87.48,सभाजितो भगवता कृतासनपरिग्रहः ।तस्मै तद् वर्णयामास नारायणमुखाच्छ्रुतम् ॥ ४८ ॥,sabhājito bhagavatā kṛtāsanaparigrahaḥ|tasmai tad varṇayāmāsa nārāyaṇamukhācchrutam|| 48 ||
+10.87.49,इत्येतद् वर्णितं राजन् यन्नः प्रश्नः कृतस्त्वया ।यथा ब्रह्मण्यनिर्देश्ये नीऋगुणेऽपि मनश्चरेत् ॥ ४९ ॥,ityetad varṇitaṃ rājan yannaḥ praśnaḥ kṛtastvayā|yathā brahmaṇyanirdeśye nīṛguṇe'pi manaścaret|| 49 ||
+10.87.50,योऽस्योत्प्रेक्षक आदिमध्यनिधने योऽव्यक्तजीवेश्वरो ।यः सृष्ट्वेदमनुप्रविश्य ऋषिणा चक्रे पुरः शास्ति ताः ।यं सम्पद्य जहात्यजामनुशयी सुप्तः कुलायं यथा ।तं कैवल्यनिरस्तयोनिमभयं ध्यायेदजस्रं हरिम् ॥ ५० ॥,yo'syotprekṣaka ādimadhyanidhane yo'vyaktajīveśvaro|yaḥ sṛṣṭvedamanupraviśya ṛṣiṇā cakre puraḥ śāsti tāḥ|yaṃ sampadya jahātyajāmanuśayī suptaḥ kulāyaṃ yathā|taṃ kaivalyanirastayonimabhayaṃ dhyāyedajasraṃ harim|| 50 ||
+10.87.87,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।वेदस्तुति नाम सप्ताशीतितमोऽध्यायः ॥ ८७ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|vedastuti nāma saptāśītitamo'dhyāyaḥ|| 87 ||
+10.88.1,श्रीराजोवाच ।देवासुरमनुष्येसु ये भजन्त्यशिवं शिवम् ।प्रायस्ते धनिनो भोजा न तु लक्ष्म्याः पतिं हरिम् ॥ १ ॥,śrīrājovāca|devāsuramanuṣyesu ye bhajantyaśivaṃ śivam|prāyaste dhanino bhojā na tu lakṣmyāḥ patiṃ harim|| 1 ||
+10.88.2,एतद्वेदितुमिच्छामः सन्देहोऽत्र महान्हि नः ।विरुद्धशीलयोः प्रभ्वोर्विरुद्धा भजतां गतिः ॥ २ ॥,etadveditumicchāmaḥ sandeho'tra mahānhi naḥ|viruddhaśīlayoḥ prabhvorviruddhā bhajatāṃ gatiḥ|| 2 ||
+10.88.3,श्रीशुक उवाच ।शिवः शक्तियुतः शश्वत्त्रिलिङ्गो गुणसंवृतः ।वैकारिकस्तैजसश्च तामसश्चेत्यहं त्रिधा ॥ ३ ॥,śrīśuka uvāca|śivaḥ śaktiyutaḥ śaśvattriliṅgo guṇasaṃvṛtaḥ|vaikārikastaijasaśca tāmasaścetyahaṃ tridhā|| 3 ||
+10.88.4,ततो विकारा अभवन्षोडशामीषु कञ्चन ।उपधावन्विभूतीनां सर्वासामश्नुते गतिम् ॥ ४ ॥,tato vikārā abhavanṣoḍaśāmīṣu kañcana|upadhāvanvibhūtīnāṃ sarvāsāmaśnute gatim|| 4 ||
+10.88.5,हरिर्हि निर्गुणः साक्षात्पुरुषः प्रकृतेः परः ।स सर्वदृगुपद्र ष्टा तं भजन्निर्गुणो भवेत् ॥ ५ ॥,harirhi nirguṇaḥ sākṣātpuruṣaḥ prakṛteḥ paraḥ|sa sarvadṛgupadra ṣṭā taṃ bhajannirguṇo bhavet|| 5 ||
+10.88.6,निवृत्तेष्वश्वमेधेषु राजा युष्मत्पितामहः ।शृण्वन्भगवतो धर्मानपृच्छदिदमच्युतम् ॥ ६ ॥,nivṛtteṣvaśvamedheṣu rājā yuṣmatpitāmahaḥ|śṛṇvanbhagavato dharmānapṛcchadidamacyutam|| 6 ||
+10.88.7,स आह भगवांस्तस्मै प्रीतः शुश्रूषवे प्रभुः ।नृणां निःश्रेयसार्थाय योऽवतीर्णो यदोः कुले ॥ ७ ॥,sa āha bhagavāṃstasmai prītaḥ śuśrūṣave prabhuḥ|nṛṇāṃ niḥśreyasārthāya yo'vatīrṇo yadoḥ kule|| 7 ||
+10.88.8,श्रीभगवानुवाच ।यस्याहमनुगृह्णामि हरिष्ये तद्धनं शनैः ।ततोऽधनं त्यजन्त्यस्य स्वजना दुःखदुःखितम् ॥ ८ ॥,śrībhagavānuvāca|yasyāhamanugṛhṇāmi hariṣye taddhanaṃ śanaiḥ|tato'dhanaṃ tyajantyasya svajanā duḥkhaduḥkhitam|| 8 ||
+10.88.9,स यदा वितथोद्योगो निर्विण्णः स्याद्धनेहया ।मत्परैः कृतमैत्रस्य करिष्ये मदनुग्रहम् ॥ ९ ॥,sa yadā vitathodyogo nirviṇṇaḥ syāddhanehayā|matparaiḥ kṛtamaitrasya kariṣye madanugraham|| 9 ||
+10.88.10,तद्ब्रह्म परमं सूक्ष्मं चिन्मात्रं सदनन्तकम् ।विज्ञायात्मतया धीरः संसारात्परिमुच्यते ॥ १० ॥,tadbrahma paramaṃ sūkṣmaṃ cinmātraṃ sadanantakam|vijñāyātmatayā dhīraḥ saṃsārātparimucyate|| 10 ||
+10.88.11,अतो मां सुदुराराध्यं हित्वान्यान्भजते जनः ।ततस्त आशुतोषेभ्यो लब्धराज्यश्रियोद्धताः ।मत्ताः प्रमत्ता वरदान्विस्मयन्त्यवजानते ॥ ११ ॥,ato māṃ sudurārādhyaṃ hitvānyānbhajate janaḥ|tatasta āśutoṣebhyo labdharājyaśriyoddhatāḥ|mattāḥ pramattā varadānvismayantyavajānate|| 11 ||
+10.88.12,श्रीशुक उवाच ।शापप्रसादयोरीशा ब्रह्मविष्णुशिवादयः ।सद्यः शापप्रसादोऽङ्ग शिवो ब्रह्मा न चाच्युतः ॥ १२ ॥,śrīśuka uvāca|śāpaprasādayorīśā brahmaviṣṇuśivādayaḥ|sadyaḥ śāpaprasādo'ṅga śivo brahmā na cācyutaḥ|| 12 ||
+10.88.13,अत्र चोदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम् ।वृकासुराय गिरिशो वरं दत्त्वाप सङ्कटम् ॥ १३ ॥,atra codāharantīmamitihāsaṃ purātanam|vṛkāsurāya giriśo varaṃ dattvāpa saṅkaṭam|| 13 ||
+10.88.14,वृको नामासुरः पुत्रः शकुनेः पथि नारदम् ।दृष्ट्वाशुतोषं पप्रच्छ देवेषु त्रिषु दुर्मतिः ॥ १४ ॥,vṛko nāmāsuraḥ putraḥ śakuneḥ pathi nāradam|dṛṣṭvāśutoṣaṃ papraccha deveṣu triṣu durmatiḥ|| 14 ||
+10.88.15,स आह देवं गिरिशमुपाधावाशु सिद्ध्यसि ।योऽल्पाभ्यां गुणदोषाभ्यामाशु तुष्यति कुप्यति ॥ १५ ॥,sa āha devaṃ giriśamupādhāvāśu siddhyasi|yo'lpābhyāṃ guṇadoṣābhyāmāśu tuṣyati kupyati|| 15 ||
+10.88.16,दशास्यबाणयोस्तुष्टः स्तुवतोर्वन्दिनोरिव ।ऐश्वर्यमतुलं दत्त्वा तत आप सुसङ्कटम् ॥ १६ ॥,daśāsyabāṇayostuṣṭaḥ stuvatorvandinoriva|aiśvaryamatulaṃ dattvā tata āpa susaṅkaṭam|| 16 ||
+10.88.17,इत्यादिष्टस्तमसुर उपाधावत्स्वगात्रतः ।केदार आत्मक्रव्येण जुह्वानो ग्निमुखं हरम् ॥ १७ ॥,ityādiṣṭastamasura upādhāvatsvagātrataḥ|kedāra ātmakravyeṇa juhvāno gnimukhaṃ haram|| 17 ||
+10.88.18,देवोपलब्धिमप्राप्य निर्वेदात्सप्तमेऽहनि ।शिरोऽवृश्चत्सुधितिना तत्तीर्थक्लिन्नमूर्धजम् ॥ १८ ॥,devopalabdhimaprāpya nirvedātsaptame'hani|śiro'vṛścatsudhitinā tattīrthaklinnamūrdhajam|| 18 ||
+10.88.19,तदा महाकारुणिको स धूर्जटिर्यथा वयं चाग्निरिवोत्थितोऽनलात् ।निगृह्य दोर्भ्यां भुजयोर्न्यवारयत्तत्स्पर्शनाद्भूय उपस्कृताकृतिः ॥ १९ ॥,tadā mahākāruṇiko sa dhūrjaṭiryathā vayaṃ cāgnirivotthito'nalāt|nigṛhya dorbhyāṃ bhujayornyavārayattatsparśanādbhūya upaskṛtākṛtiḥ|| 19 ||
+10.88.20,तमाह चाङ्गालमलं वृणीष्व मे यथाभिकामं वितरामि ते वरम् ।प्रीयेय तोयेन नृणां प्रपद्यतामहो त्वयात्मा भृशमर्द्यते वृथा ॥ २० ॥,tamāha cāṅgālamalaṃ vṛṇīṣva me yathābhikāmaṃ vitarāmi te varam|prīyeya toyena nṛṇāṃ prapadyatāmaho tvayātmā bhṛśamardyate vṛthā|| 20 ||
+10.88.21,देवं स वव्रे पापीयान्वरं भूतभयावहम् ।यस्य यस्य करं शीर्ष्णि धास्ये स म्रियतामिति ॥ २१ ॥,devaṃ sa vavre pāpīyānvaraṃ bhūtabhayāvaham|yasya yasya karaṃ śīrṣṇi dhāsye sa mriyatāmiti|| 21 ||
+10.88.22,तच्छ्रुत्वा भगवान्रुद्रो दुर्मना इव भारत ।ॐ इति प्रहसंस्तस्मै ददेऽहेरमृतं यथा ॥ २२ ॥,tacchrutvā bhagavānrudro durmanā iva bhārata|oṃ iti prahasaṃstasmai dade'heramṛtaṃ yathā|| 22 ||
+10.88.23,स तद्वरपरीक्षार्थं शम्भोर्मूर्ध्नि किलासुरः ।स्वहस्तं धातुमारेभे सोऽबिभ्यत्स्वकृताच्छिवः ॥ २३ ॥,sa tadvaraparīkṣārthaṃ śambhormūrdhni kilāsuraḥ|svahastaṃ dhātumārebhe so'bibhyatsvakṛtācchivaḥ|| 23 ||
+10.88.24,तेनोपसृष्टः सन्त्रस्तः पराधावन्सवेपथुः ।यावदन्तं दिवो भूमेः कष्ठानामुदगादुदक् ॥ २४ ॥,tenopasṛṣṭaḥ santrastaḥ parādhāvansavepathuḥ|yāvadantaṃ divo bhūmeḥ kaṣṭhānāmudagādudak|| 24 ||
+10.88.25,अजानन्तः प्रतिविधिं तूष्णीमासन्सुरेश्वराः ।ततो वैकुण्ठमगमद्भास्वरं तमसः परम् ॥ २५ ॥,ajānantaḥ pratividhiṃ tūṣṇīmāsansureśvarāḥ|tato vaikuṇṭhamagamadbhāsvaraṃ tamasaḥ param|| 25 ||
+10.88.26,यत्र नारायणः साक्षान्न्यासिनां परमो गतिः ।शान्तानां न्यस्तदण्डानां यतो नावर्तते गतः ॥ २६ ॥,yatra nārāyaṇaḥ sākṣānnyāsināṃ paramo gatiḥ|śāntānāṃ nyastadaṇḍānāṃ yato nāvartate gataḥ|| 26 ||
+10.88.27,तं तथा व्यसनं दृष्ट्वा भगवान्वृजिनार्दनः ।दूरात्प्रत्युदियाद्भूत्वा बटुको योगमायया ॥ २७ ॥,taṃ tathā vyasanaṃ dṛṣṭvā bhagavānvṛjinārdanaḥ|dūrātpratyudiyādbhūtvā baṭuko yogamāyayā|| 27 ||
+10.88.28,मेखलाजिनदण्डाक्षैस्तेजसाग्निरिव ज्वलन् ।अभिवादयामास च तं कुशपाणिर्��िनीतवत् ॥ २८ ॥,mekhalājinadaṇḍākṣaistejasāgniriva jvalan|abhivādayāmāsa ca taṃ kuśapāṇirvinītavat|| 28 ||
+10.88.29,श्रीभगवानुवाच ।शाकुनेय भवान्व्यक्तं श्रान्तः किं दूरमागतः ।क्षणं विश्रम्यतां पुंस आत्मायं सर्वकामधुक् ॥ २९ ॥,śrībhagavānuvāca|śākuneya bhavānvyaktaṃ śrāntaḥ kiṃ dūramāgataḥ|kṣaṇaṃ viśramyatāṃ puṃsa ātmāyaṃ sarvakāmadhuk|| 29 ||
+10.88.30,यदि नः श्रवणायालं युष्मद्व्यवसितं विभो ।भण्यतां प्रायशः पुम्भिर्धृतैः स्वार्थान्समीहते ॥ ३० ॥,yadi naḥ śravaṇāyālaṃ yuṣmadvyavasitaṃ vibho|bhaṇyatāṃ prāyaśaḥ pumbhirdhṛtaiḥ svārthānsamīhate|| 30 ||
+10.88.31,श्रीशुक उवाच ।एवं भगवता पृष्टो वचसामृतवर्षिणा ।गतक्लमोऽब्रवीत्तस्मै यथापूर्वमनुष्ठितम् ॥ ३१ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ bhagavatā pṛṣṭo vacasāmṛtavarṣiṇā|gataklamo'bravīttasmai yathāpūrvamanuṣṭhitam|| 31 ||
+10.88.32,श्रीभगवानुवाच ।एवं चेत्तर्हि तद्वाक्यं न वयं श्रद्दधीमहि ।यो दक्षशापात्पैशाच्यं प्राप्तः प्रेतपिशाचराट् ॥ ३२ ॥,śrībhagavānuvāca|evaṃ cettarhi tadvākyaṃ na vayaṃ śraddadhīmahi|yo dakṣaśāpātpaiśācyaṃ prāptaḥ pretapiśācarāṭ|| 32 ||
+10.88.33,यदि वस्तत्र विश्रम्भो दानवेन्द्र जगद्गुरौ ।तर्ह्यङ्गाशु स्वशिरसि हस्तं न्यस्य प्रतीयताम् ॥ ३३ ॥,yadi vastatra viśrambho dānavendra jagadgurau|tarhyaṅgāśu svaśirasi hastaṃ nyasya pratīyatām|| 33 ||
+10.88.34,यद्यसत्यं वचः शम्भोः कथञ्चिद्दानवर्षभ ।तदैनं जह्यसद्वाचं न यद्वक्तानृतं पुनः ॥ ३४ ॥,yadyasatyaṃ vacaḥ śambhoḥ kathañciddānavarṣabha|tadainaṃ jahyasadvācaṃ na yadvaktānṛtaṃ punaḥ|| 34 ||
+10.88.35,इत्थं भगवतश्चित्रैर्वचोभिः स सुपेशलैः ।भिन्नधीर्विस्मृतः शीर्ष्णि स्वहस्तं कुमतिर्न्यधात् ॥ ३५ ॥,itthaṃ bhagavataścitrairvacobhiḥ sa supeśalaiḥ|bhinnadhīrvismṛtaḥ śīrṣṇi svahastaṃ kumatirnyadhāt|| 35 ||
+10.88.36,अथापतद्भिन्नशिराः व्रजाहत इव क्षणात् ।जयशब्दो नमःशब्दः साधुशब्दोऽभवद्दिवि ॥ ३६ ॥,athāpatadbhinnaśirāḥ vrajāhata iva kṣaṇāt|jayaśabdo namaḥśabdaḥ sādhuśabdo'bhavaddivi|| 36 ||
+10.88.37,मुमुचुः पुष्पवर्षाणि हते पापे वृकासुरे ।देवर्षिपितृगन्धर्वा मोचितः सङ्कटाच्छिवः ॥ ३७ ॥,mumucuḥ puṣpavarṣāṇi hate pāpe vṛkāsure|devarṣipitṛgandharvā mocitaḥ saṅkaṭācchivaḥ|| 37 ||
+10.88.38,मुक्तं गिरिशमभ्याह भगवान्पुरुषोत्तमः ।अहो देव महादेव पापोऽयं स्वेन पाप्मना ॥ ३८ ॥,muktaṃ giriśamabhyāha bhagavānpuruṣottamaḥ|aho deva mahādeva pāpo'yaṃ svena pāpmanā|| 38 ||
+10.88.39,हतः को नु महत्स्वीश जन्तुर्वै कृतकिल्बिषः ।क्षेमी स्यात्किमु विश्वेशे कृतागस्को जगद्गुरौ ॥ ३९ ॥,hataḥ ko nu mahatsvīśa janturvai kṛtakilbiṣaḥ|kṣemī syātkimu viśveśe kṛtāgasko jagadgurau|| 39 ||
+10.88.40,य एवमव्याकृतशक्त्युदन्वतः परस्य साक्षात्परमात्मनो हरेः ।गिरित्रमोक्षं कथयेच्छृणोति वा विमुच्यते संसृतिभिस्तथारिभिः ॥ ४० ॥,ya evamavyākṛtaśaktyudanvataḥ parasya sākṣātparamātmano hareḥ|giritramokṣaṃ kathayecchṛṇoti vā vimucyate saṃsṛtibhistathāribhiḥ|| 40 ||
+10.89.1,श्रीशुक उवाच ।सरस्वत्यास्तटे राजन्नृषय��� सत्रमासत ।वितर्कः समभूत्तेषां त्रिष्वधीशेषु को महान् ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|sarasvatyāstaṭe rājannṛṣayaḥ satramāsata|vitarkaḥ samabhūtteṣāṃ triṣvadhīśeṣu ko mahān|| 1 ||
+10.89.2,तस्य जिज्ञासया ते वै भृगुं ब्रह्मसुतं नृप ।तज्ज्ञप्त्यै प्रेषयामासुः सोऽभ्यगाद्ब्रह्मणः सभाम् ॥ २ ॥,tasya jijñāsayā te vai bhṛguṃ brahmasutaṃ nṛpa|tajjñaptyai preṣayāmāsuḥ so'bhyagādbrahmaṇaḥ sabhām|| 2 ||
+10.89.3,न तस्मै प्रह्वणं स्तोत्रं चक्रे सत्त्वपरीक्षया ।तस्मै चुक्रोध भगवान्प्रज्वलन्स्वेन तेजसा ॥ ३ ॥,na tasmai prahvaṇaṃ stotraṃ cakre sattvaparīkṣayā|tasmai cukrodha bhagavānprajvalansvena tejasā|| 3 ||
+10.89.4,स आत्मन्युत्थितम्मन्युमात्मजायात्मना प्रभुः ।अशीशमद्यथा वह्निं स्वयोन्या वारिणात्मभूः ॥ ४ ॥,sa ātmanyutthitammanyumātmajāyātmanā prabhuḥ|aśīśamadyathā vahniṃ svayonyā vāriṇātmabhūḥ|| 4 ||
+10.89.5,ततः कैलासमगमत्स तं देवो महेश्वरः ।परिरब्धुं समारेभे उत्थाय भ्रातरं मुदा ॥ ५ ॥,tataḥ kailāsamagamatsa taṃ devo maheśvaraḥ|parirabdhuṃ samārebhe utthāya bhrātaraṃ mudā|| 5 ||
+10.89.6,नैच्छत्त्वमस्युत्पथग इति देवश्चुकोप ह ।शूलमुद्यम्य तं हन्तुमारेभे तिग्मलोचनः ॥ ६ ॥,naicchattvamasyutpathaga iti devaścukopa ha|śūlamudyamya taṃ hantumārebhe tigmalocanaḥ|| 6 ||
+10.89.7,पतित्वा पादयोर्देवी सान्त्वयामास तं गिरा ।अथो जगाम वैकुण्ठं यत्र देवो जनार्दनः ॥ ७ ॥,patitvā pādayordevī sāntvayāmāsa taṃ girā|atho jagāma vaikuṇṭhaṃ yatra devo janārdanaḥ|| 7 ||
+10.89.8,शयानं श्रिय उत्सङ्गे पदा वक्षस्यताडयत् ।तत उत्थाय भगवान्सह लक्ष्म्या सतां गतिः ॥ ८ ॥,śayānaṃ śriya utsaṅge padā vakṣasyatāḍayat|tata utthāya bhagavānsaha lakṣmyā satāṃ gatiḥ|| 8 ||
+10.89.9,स्वतल्पादवरुह्याथ ननाम शिरसा मुनिम् ।आह ते स्वागतं ब्रह्मन्निषीदात्रासने क्षणम् ।अजानतामागतान्वः क्षन्तुमर्हथ नः प्रभो ॥ ९ ॥,svatalpādavaruhyātha nanāma śirasā munim|āha te svāgataṃ brahmanniṣīdātrāsane kṣaṇam|ajānatāmāgatānvaḥ kṣantumarhatha naḥ prabho|| 9 ||
+10.89.10,पुनीहि सहलोकं मां लोकपालांश्च मद्गतान् ।पादोदकेन भवतस्तीर्थानां तीर्थकारिणा ॥ १० ॥,punīhi sahalokaṃ māṃ lokapālāṃśca madgatān|pādodakena bhavatastīrthānāṃ tīrthakāriṇā|| 10 ||
+10.89.11,अद्याहं भगवंल्लक्ष्म्या आसमेकान्तभाजनम् ।वत्स्यत्युरसि मे भूतिर्भवत्पादहतांहसः ॥ ११ ॥,adyāhaṃ bhagavaṃllakṣmyā āsamekāntabhājanam|vatsyatyurasi me bhūtirbhavatpādahatāṃhasaḥ|| 11 ||
+10.89.12,श्रीशुक उवाच ।एवं ब्रुवाणे वैकुण्ठे भृगुस्तन्मन्द्रया गिरा ।निर्वृतस्तर्पितस्तूष्णीं भक्त्युत्कण्ठोऽश्रुलोचनः ॥ १२ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ bruvāṇe vaikuṇṭhe bhṛgustanmandrayā girā|nirvṛtastarpitastūṣṇīṃ bhaktyutkaṇṭho'śrulocanaḥ|| 12 ||
+10.89.13,पुनश्च सत्रमाव्रज्य मुनीनां ब्रह्मवादिनाम् ।स्वानुभूतमशेषेण राजन्भृगुरवर्णयत् ॥ १३ ॥,punaśca satramāvrajya munīnāṃ brahmavādinām|svānubhūtamaśeṣeṇa rājanbhṛguravarṇayat|| 13 ||
+10.89.14,तन्निशम्याथ मुनयो विस्मिता मुक्तसंशयाः ।भूयांसं श्रद्दधुर्वि���्णुं यतः शान्तिर्यतोऽभयम् ॥ १४ ॥,tanniśamyātha munayo vismitā muktasaṃśayāḥ|bhūyāṃsaṃ śraddadhurviṣṇuṃ yataḥ śāntiryato'bhayam|| 14 ||
+10.89.15,धर्मः साक्षाद्यतो ज्ञानं वैराग्यं च तदन्वितम् ।ऐश्वर्यं चाष्टधा यस्माद्यशश्चात्ममलापहम् ॥ १५ ॥,dharmaḥ sākṣādyato jñānaṃ vairāgyaṃ ca tadanvitam|aiśvaryaṃ cāṣṭadhā yasmādyaśaścātmamalāpaham|| 15 ||
+10.89.16,मुनीनां न्यस्तदण्डानां शान्तानां समचेतसाम् ।अकिञ्चनानां साधूनां यमाहुः परमां गतिम् ॥ १६ ॥,munīnāṃ nyastadaṇḍānāṃ śāntānāṃ samacetasām|akiñcanānāṃ sādhūnāṃ yamāhuḥ paramāṃ gatim|| 16 ||
+10.89.17,सत्त्वं यस्य प्रिया मूर्तिर्ब्राह्मणास्त्विष्टदेवताः ।भजन्त्यनाशिषः शान्ता यं वा निपुणबुद्धयः ॥ १७ ॥,sattvaṃ yasya priyā mūrtirbrāhmaṇāstviṣṭadevatāḥ|bhajantyanāśiṣaḥ śāntā yaṃ vā nipuṇabuddhayaḥ|| 17 ||
+10.89.18,त्रिविधाकृतयस्तस्य राक्षसा असुराः सुराः ।गुणिन्या मायया सृष्टाः सत्त्वं तत्तीर्थसाधनम् ॥ १८ ॥,trividhākṛtayastasya rākṣasā asurāḥ surāḥ|guṇinyā māyayā sṛṣṭāḥ sattvaṃ tattīrthasādhanam|| 18 ||
+10.89.19,श्रीशुक उवाच ।इत्थं सारस्वता विप्रा नृणाम्संशयनुत्तये ।पुरुषस्य पदाम्भोज सेवया तद्गतिं गताः ॥ १९ ॥,śrīśuka uvāca|itthaṃ sārasvatā viprā nṛṇāmsaṃśayanuttaye|puruṣasya padāmbhoja sevayā tadgatiṃ gatāḥ|| 19 ||
+10.89.20,श्रीसूत उवाच ।इत्येतन्मुनितनयास्यपद्मगन्ध ।पीयूषं भवभयभित्परस्य पुंसः ।सुश्लोकं श्रवणपुटैः पिबत्यभीक्ष्णम् ।पान्थोऽध्वभ्रमणपरिश्रमं जहाति ॥ २० ॥,śrīsūta uvāca|ityetanmunitanayāsyapadmagandha|pīyūṣaṃ bhavabhayabhitparasya puṃsaḥ|suślokaṃ śravaṇapuṭaiḥ pibatyabhīkṣṇam|pāntho'dhvabhramaṇapariśramaṃ jahāti|| 20 ||
+10.89.21,श्रीशुक उवाच ।एकदा द्वारवत्यां तु विप्रपत्न्याः कुमारकः ।जातमात्रो भुवं स्पृष्ट्वा ममार किल भारत ॥ २१ ॥,śrīśuka uvāca|ekadā dvāravatyāṃ tu viprapatnyāḥ kumārakaḥ|jātamātro bhuvaṃ spṛṣṭvā mamāra kila bhārata|| 21 ||
+10.89.22,विप्रो गृहीत्वा मृतकं राजद्वार्युपधाय सः ।इदं प्रोवाच विलपन्नातुरो दीनमानसः ॥ २२ ॥,vipro gṛhītvā mṛtakaṃ rājadvāryupadhāya saḥ|idaṃ provāca vilapannāturo dīnamānasaḥ|| 22 ||
+10.89.23,ब्रह्मद्विषः शठधियो लुब्धस्य विषयात्मनः ।क्षत्रबन्धोः कर्मदोषात्पञ्चत्वं मे गतोऽर्भकः ॥ २३ ॥,brahmadviṣaḥ śaṭhadhiyo lubdhasya viṣayātmanaḥ|kṣatrabandhoḥ karmadoṣātpañcatvaṃ me gato'rbhakaḥ|| 23 ||
+10.89.24,हिंसाविहारं नृपतिं दुःशीलमजितेन्द्रियम् ।प्रजा भजन्त्यः सीदन्ति दरिद्रा नित्यदुःखिताः ॥ २४ ॥,hiṃsāvihāraṃ nṛpatiṃ duḥśīlamajitendriyam|prajā bhajantyaḥ sīdanti daridrā nityaduḥkhitāḥ|| 24 ||
+10.89.25,एवं द्वितीयं विप्रर्षिस्तृतीयं त्वेवमेव च ।विसृज्य स नृपद्वारि तां गाथां समगायत ॥ २५ ॥,evaṃ dvitīyaṃ viprarṣistṛtīyaṃ tvevameva ca|visṛjya sa nṛpadvāri tāṃ gāthāṃ samagāyata|| 25 ||
+10.89.26,तामर्जुन उपश्रुत्य कर्हिचित्केशवान्तिके ।परेते नवमे बाले ब्राह्मणं समभाषत ॥ २६ ॥,tāmarjuna upaśrutya karhicitkeśavāntike|parete navame bāle brāhmaṇaṃ samabhāṣata|| 26 ||
+10.89.27,किं स्विद्ब्रह्मंस्त्वन्निवासे इह नास्ति धनुर्धरः ।राजन्यबन्धुरेते वै ब्राह्मणाः सत्रमासते ॥ २७ ॥,kiṃ svidbrahmaṃstvannivāse iha nāsti dhanurdharaḥ|rājanyabandhurete vai brāhmaṇāḥ satramāsate|| 27 ||
+10.89.28,धनदारात्मजापृक्ता यत्र शोचन्ति ब्राह्मणाः ।ते वै राजन्यवेषेण नटा जीवन्त्यसुम्भराः ॥ २८ ॥,dhanadārātmajāpṛktā yatra śocanti brāhmaṇāḥ|te vai rājanyaveṣeṇa naṭā jīvantyasumbharāḥ|| 28 ||
+10.89.29,अहं प्रजाः वां भगवन्रक्षिष्ये दीनयोरिह ।अनिस्तीर्णप्रतिज्ञोऽग्निं प्रवेक्ष्ये हतकल्मषः ॥ २९ ॥,ahaṃ prajāḥ vāṃ bhagavanrakṣiṣye dīnayoriha|anistīrṇapratijño'gniṃ pravekṣye hatakalmaṣaḥ|| 29 ||
+10.89.30,श्रीब्राह्मण उवाच ।सङ्कर्षणो वासुदेवः प्रद्युम्नो धन्विनां वरः ।अनिरुद्धोऽप्रतिरथो न त्रातुं शक्नुवन्ति यत् ॥ ३० ॥,śrībrāhmaṇa uvāca|saṅkarṣaṇo vāsudevaḥ pradyumno dhanvināṃ varaḥ|aniruddho'pratiratho na trātuṃ śaknuvanti yat|| 30 ||
+10.89.31,तत्कथं नु भवान्कर्म दुष्करं जगदीश्वरैः ।त्वं चिकीर्षसि बालिश्यात्तन्न श्रद्दध्महे वयम् ॥ ३१ ॥,tatkathaṃ nu bhavānkarma duṣkaraṃ jagadīśvaraiḥ|tvaṃ cikīrṣasi bāliśyāttanna śraddadhmahe vayam|| 31 ||
+10.89.32,श्रीअर्जुन उवाच ।नाहं सङ्कर्षणो ब्रह्मन्न कृष्णः कार्ष्णिरेव च ।अहं वा अर्जुनो नाम गाण्डीवं यस्य वै धनुः ॥ ३२ ॥,śrīarjuna uvāca|nāhaṃ saṅkarṣaṇo brahmanna kṛṣṇaḥ kārṣṇireva ca|ahaṃ vā arjuno nāma gāṇḍīvaṃ yasya vai dhanuḥ|| 32 ||
+10.89.33,मावमंस्था मम ब्रह्मन्वीर्यं त्र्यम्बकतोषणम् ।मृत्युं विजित्य प्रधने आनेष्ये ते प्रजाः प्रभो ॥ ३३ ॥,māvamaṃsthā mama brahmanvīryaṃ tryambakatoṣaṇam|mṛtyuṃ vijitya pradhane āneṣye te prajāḥ prabho|| 33 ||
+10.89.34,एवं विश्रम्भितो विप्रः फाल्गुनेन परन्तप ।जगाम स्वगृहं प्रीतः पार्थवीर्यं निशामयन् ॥ ३४ ॥,evaṃ viśrambhito vipraḥ phālgunena parantapa|jagāma svagṛhaṃ prītaḥ pārthavīryaṃ niśāmayan|| 34 ||
+10.89.35,प्रसूतिकाल आसन्ने भार्याया द्विजसत्तमः ।पाहि पाहि प्रजां मृत्योरित्याहार्जुनमातुरः ॥ ३५ ॥,prasūtikāla āsanne bhāryāyā dvijasattamaḥ|pāhi pāhi prajāṃ mṛtyorityāhārjunamāturaḥ|| 35 ||
+10.89.36,स उपस्पृश्य शुच्यम्भो नमस्कृत्य महेश्वरम् ।दिव्यान्यस्त्राणि संस्मृत्य सज्यं गाण्डीवमाददे ॥ ३६ ॥,sa upaspṛśya śucyambho namaskṛtya maheśvaram|divyānyastrāṇi saṃsmṛtya sajyaṃ gāṇḍīvamādade|| 36 ||
+10.89.37,न्यरुणत्सूतिकागारं शरैर्नानास्त्रयोजितैः ।तिर्यगूर्ध्वमधः पार्थश्चकार शरपञ्जरम् ॥ ३७ ॥,nyaruṇatsūtikāgāraṃ śarairnānāstrayojitaiḥ|tiryagūrdhvamadhaḥ pārthaścakāra śarapañjaram|| 37 ||
+10.89.38,ततः कुमारः सञ्जातो विप्रपत्न्या रुदन्मुहुः ।सद्योऽदर्शनमापेदे सशरीरो विहायसा ॥ ३८ ॥,tataḥ kumāraḥ sañjāto viprapatnyā rudanmuhuḥ|sadyo'darśanamāpede saśarīro vihāyasā|| 38 ||
+10.89.39,तदाह विप्रो विजयं विनिन्दन्कृष्णसन्निधौ ।मौढ्यं पश्यत मे योऽहं श्रद्दधे क्लीबकत्थनम् ॥ ३९ ॥,tadāha vipro vijayaṃ vinindankṛṣṇasannidhau|mauḍhyaṃ paśyata me yo'haṃ śraddadhe klībakatthanam|| 39 ||
+10.89.40,न प्रद्युम्नो नानिरुद्धो न रामो न च केशवः ।यस्य शेकुः परित्रातुं कोऽन्यस्तदवितेश्वरः ॥ ४० ॥,na pradyumno nāniruddho na rāmo na ca keśavaḥ|yasya śekuḥ paritrātuṃ ko'nyastadaviteśvaraḥ|| 40 ||
+10.89.41,धिगर्जुनं मृषावादं धिगात्मश्लाघिनो धनुः ।दैवोपसृष्टं यो मौढ्यादानिनीषति दुर्मतिः ॥ ४१ ॥,dhigarjunaṃ mṛṣāvādaṃ dhigātmaślāghino dhanuḥ|daivopasṛṣṭaṃ yo mauḍhyādāninīṣati durmatiḥ|| 41 ||
+10.89.42,एवं शपति विप्रर्षौ विद्यामास्थाय फाल्गुनः ।ययौ संयमनीमाशु यत्रास्ते भगवान्यमः ॥ ४२ ॥,evaṃ śapati viprarṣau vidyāmāsthāya phālgunaḥ|yayau saṃyamanīmāśu yatrāste bhagavānyamaḥ|| 42 ||
+10.89.43,विप्रापत्यमचक्षाणस्तत ऐन्द्री मगात्पुरीम् ।आग्नेयीं नैरृतीं सौम्यां वायव्यां वारुणीमथ ॥ ४३ ॥,viprāpatyamacakṣāṇastata aindrī magātpurīm|āgneyīṃ nairṛtīṃ saumyāṃ vāyavyāṃ vāruṇīmatha|| 43 ||
+10.89.44,रसातलं नाकपृष्ठं धिष्ण्यान्यन्यान्युदायुधः ।ततोऽलब्धद्विजसुतो ह्यनिस्तीर्णप्रतिश्रुतः ।अग्निं विविक्षुः कृष्णेन प्रत्युक्तः प्रतिषेधता ॥ ४४ ॥,rasātalaṃ nākapṛṣṭhaṃ dhiṣṇyānyanyānyudāyudhaḥ|tato'labdhadvijasuto hyanistīrṇapratiśrutaḥ|agniṃ vivikṣuḥ kṛṣṇena pratyuktaḥ pratiṣedhatā|| 44 ||
+10.89.45,दर्शये द्विजसूनूंस्ते मावज्ञात्मानमात्मना ।ये ते नः कीर्तिं विमलां मनुष्याः स्थापयिष्यन्ति ॥ ४५ ॥,darśaye dvijasūnūṃste māvajñātmānamātmanā|ye te naḥ kīrtiṃ vimalāṃ manuṣyāḥ sthāpayiṣyanti|| 45 ||
+10.89.46,इति सम्भाष्य भगवानर्जुनेन सहेश्वरः ।दिव्यं स्वरथमास्थाय प्रतीचीं दिशमाविशत् ॥ ४६ ॥,iti sambhāṣya bhagavānarjunena saheśvaraḥ|divyaṃ svarathamāsthāya pratīcīṃ diśamāviśat|| 46 ||
+10.89.47,सप्त द्वीपान्ससिन्धूंश्च सप्त सप्त गिरीनथ ।लोकालोकं तथातीत्य विवेश सुमहत्तमः ॥ ४७ ॥,sapta dvīpānsasindhūṃśca sapta sapta girīnatha|lokālokaṃ tathātītya viveśa sumahattamaḥ|| 47 ||
+10.89.48,तत्राश्वाः शैब्यसुग्रीव मेघपुष्पबलाहकाः ।तमसि भ्रष्टगतयो बभूवुर्भरतर्षभ ॥ ४८ ॥,tatrāśvāḥ śaibyasugrīva meghapuṣpabalāhakāḥ|tamasi bhraṣṭagatayo babhūvurbharatarṣabha|| 48 ||
+10.89.49,तान्दृष्ट्वा भगवान्कृष्णो महायोगेश्वरेश्वरः ।सहस्रादित्यसङ्काशं स्वचक्रं प्राहिणोत्पुरः ॥ ४९ ॥,tāndṛṣṭvā bhagavānkṛṣṇo mahāyogeśvareśvaraḥ|sahasrādityasaṅkāśaṃ svacakraṃ prāhiṇotpuraḥ|| 49 ||
+10.89.50,तमः सुघोरं गहनं कृतं महद् ।विदारयद्भूरितरेण रोचिषा ।मनोजवं निर्विविशे सुदर्शनं ।गुणच्युतो रामशरो यथा चमूः ॥ ५० ॥,tamaḥ sughoraṃ gahanaṃ kṛtaṃ mahad|vidārayadbhūritareṇa rociṣā|manojavaṃ nirviviśe sudarśanaṃ|guṇacyuto rāmaśaro yathā camūḥ|| 50 ||
+10.89.51,द्वारेण चक्रानुपथेन तत्तमः परं परं ज्योतिरनन्तपारम् ।समश्नुवानं प्रसमीक्ष्य फाल्गुनः प्रताडिताक्षो पिदधेऽक्षिणी उभे ॥ ५१ ॥,dvāreṇa cakrānupathena tattamaḥ paraṃ paraṃ jyotiranantapāram|samaśnuvānaṃ prasamīkṣya phālgunaḥ pratāḍitākṣo pidadhe'kṣiṇī ubhe|| 51 ||
+10.89.52,ततः प्रविष्टः सलिलं नभस्वता बलीयसैजद्बृ���दूर्मिभूषणम् ।तत्राद्भुतं वै भवनं द्युमत्तमं भ्राजन्मणिस्तम्भसहस्रशोभितम् ॥ ५२ ॥,tataḥ praviṣṭaḥ salilaṃ nabhasvatā balīyasaijadbṛhadūrmibhūṣaṇam|tatrādbhutaṃ vai bhavanaṃ dyumattamaṃ bhrājanmaṇistambhasahasraśobhitam|| 52 ||
+10.89.53,तस्मिन्महाभोगमनन्तमद्भुतं ।सहस्रमूर्धन्यफणामणिद्युभिः ।विभ्राजमानं द्विगुणेक्षणोल्बणं ।सिताचलाभं शितिकण्ठजिह्वम् ॥ ५३ ॥,tasminmahābhogamanantamadbhutaṃ|sahasramūrdhanyaphaṇāmaṇidyubhiḥ|vibhrājamānaṃ dviguṇekṣaṇolbaṇaṃ|sitācalābhaṃ śitikaṇṭhajihvam|| 53 ||
+10.89.54,ददर्श तद्भोगसुखासनं विभुं ।महानुभावं पुरुषोत्तमोत्तमम् ।सान्द्रा म्बुदाभं सुपिशङ्गवाससं ।प्रसन्नवक्त्रं रुचिरायतेक्षणम् ॥ ५४ ॥,dadarśa tadbhogasukhāsanaṃ vibhuṃ|mahānubhāvaṃ puruṣottamottamam|sāndrā mbudābhaṃ supiśaṅgavāsasaṃ|prasannavaktraṃ rucirāyatekṣaṇam|| 54 ||
+10.89.55,महामणिव्रातकिरीटकुण्डल ।प्रभापरिक्षिप्तसहस्रकुन्तलम् ।प्रलम्बचार्वष्टभुजं सकौस्तुभं ।श्रीवत्सलक्ष्मं वनमालयावृतम् ॥ ५५ ॥,mahāmaṇivrātakirīṭakuṇḍala|prabhāparikṣiptasahasrakuntalam|pralambacārvaṣṭabhujaṃ sakaustubhaṃ|śrīvatsalakṣmaṃ vanamālayāvṛtam|| 55 ||
+10.89.56,महामणिव्रातकिरीटकुण्डल ।प्रभापरिक्षिप्तसहस्रकुन्तलम् ।प्रलम्बचार्वष्टभुजं सकौस्तुभं ।श्रीवत्सलक्ष्मं वनमालयावृतम् ॥ ५६ ॥,mahāmaṇivrātakirīṭakuṇḍala|prabhāparikṣiptasahasrakuntalam|pralambacārvaṣṭabhujaṃ sakaustubhaṃ|śrīvatsalakṣmaṃ vanamālayāvṛtam|| 56 ||
+10.89.57,ववन्द आत्मानमनन्तमच्युतो जिष्णुश्च तद्दर्शनजातसाध्वसः ।तावाह भूमा परमेष्ठिनां प्रभुर्बद्धाञ्जली सस्मितमूर्जया गिरा ॥ ५७ ॥,vavanda ātmānamanantamacyuto jiṣṇuśca taddarśanajātasādhvasaḥ|tāvāha bhūmā parameṣṭhināṃ prabhurbaddhāñjalī sasmitamūrjayā girā|| 57 ||
+10.89.58,द्विजात्मजा मे युवयोर्दिदृक्षुणा मयोपनीता भुवि धर्मगुप्तये ।कलावतीर्णाववनेर्भरासुरान्हत्वेह भूयस्त्वरयेतमन्ति मे ॥ ५८ ॥,dvijātmajā me yuvayordidṛkṣuṇā mayopanītā bhuvi dharmaguptaye|kalāvatīrṇāvavanerbharāsurānhatveha bhūyastvarayetamanti me|| 58 ||
+10.89.59,पूर्णकामावपि युवां नरनारायणावृषी ।धर्ममाचरतां स्थित्यै ऋषभौ लोकसङ्ग्रहम् ॥ ५९ ॥,pūrṇakāmāvapi yuvāṃ naranārāyaṇāvṛṣī|dharmamācaratāṃ sthityai ṛṣabhau lokasaṅgraham|| 59 ||
+10.89.60,इत्यादिष्टौ भगवता तौ कृष्णौ परमेष्ठिना ।ॐ इत्यानम्य भूमानमादाय द्विजदारकान् ॥ ६० ॥,ityādiṣṭau bhagavatā tau kṛṣṇau parameṣṭhinā|oṃ ityānamya bhūmānamādāya dvijadārakān|| 60 ||
+10.89.61,न्यवर्तेतां स्वकं धाम सम्प्रहृष्टौ यथागतम् ।विप्राय ददतुः पुत्रान्यथारूपं यथावयः ॥ ६१ ॥,nyavartetāṃ svakaṃ dhāma samprahṛṣṭau yathāgatam|viprāya dadatuḥ putrānyathārūpaṃ yathāvayaḥ|| 61 ||
+10.89.62,निशाम्य वैष्णवं धाम पार्थः परमविस्मितः ।यत्किञ्चित्पौरुषं पुंसां मेने कृष्णानुकम्पितम् ॥ ६२ ॥,niśāmya vaiṣṇavaṃ dhāma pārthaḥ paramavismitaḥ|yatkiñcitpauruṣaṃ puṃsāṃ mene kṛṣṇānukampitam|| 62 ||
+10.89.63,इतीदृशान्यनेकानि वीर्याणीह प्रदर्शयन् ।बुभुजे विषयान्ग्राम्यानीजे चात्युर्जितैर्मखैः ॥ ६३ ॥,itīdṛśānyanekāni vīryāṇīha pradarśayan|bubhuje viṣayāngrāmyānīje cātyurjitairmakhaiḥ|| 63 ||
+10.89.64,प्रववर्षाखिलान्कामान्प्रजासु ब्राह्मणादिषु ।यथाकालं यथैवेन्द्रो भगवान्श्रैष्ठ्यमास्थितः ॥ ६४ ॥,pravavarṣākhilānkāmānprajāsu brāhmaṇādiṣu|yathākālaṃ yathaivendro bhagavānśraiṣṭhyamāsthitaḥ|| 64 ||
+10.89.65,हत्वा नृपानधर्मिष्ठान्घाटयित्वार्जुनादिभिः ।अञ्जसा वर्तयामास धर्मं धर्मसुतादिभिः ॥ ६५ ॥,hatvā nṛpānadharmiṣṭhānghāṭayitvārjunādibhiḥ|añjasā vartayāmāsa dharmaṃ dharmasutādibhiḥ|| 65 ||
+10.90.1,श्रीकृष्णलीलानां संक्षेपतोऽवर्णनं तन्महिषीणां तस्मिन् ।अनुरागाधिक्यं यदुवंशीयानामसख्येयत्व प्रतिपादनं च ।श्रीशुक उवाच ।सुखं स्वपुर्यां निवसन् द्वारकायां श्रियः पतिः ।सर्वसम्पत्समृद्धायां जुष्टायां वृष्णिपुङ्गवैः ॥ १ ॥,śrīkṛṣṇalīlānāṃ saṃkṣepato'varṇanaṃ tanmahiṣīṇāṃ tasmin|anurāgādhikyaṃ yaduvaṃśīyānāmasakhyeyatva pratipādanaṃ ca|śrīśuka uvāca|sukhaṃ svapuryāṃ nivasan dvārakāyāṃ śriyaḥ patiḥ|sarvasampatsamṛddhāyāṃ juṣṭāyāṃ vṛṣṇipuṅgavaiḥ|| 1 ||
+10.90.2,स्त्रीभिश्चोत्तमवेषाभिः नवयौवनकान्तिभिः ।कन्दुकादिभिर्हर्म्येषु क्रीडन्तीभिस्तडिद्द्युभिः ॥ २ ॥,strībhiścottamaveṣābhiḥ navayauvanakāntibhiḥ|kandukādibhirharmyeṣu krīḍantībhistaḍiddyubhiḥ|| 2 ||
+10.90.3,नित्यं सङ्कुलमार्गायां मदच्युद्भिर्मतङ्गजैः ।स्वलङ्कृतैर्भटैरश्वै रथैश्च कनकोज्ज्वलैः ॥ ३ ॥,nityaṃ saṅkulamārgāyāṃ madacyudbhirmataṅgajaiḥ|svalaṅkṛtairbhaṭairaśvai rathaiśca kanakojjvalaiḥ|| 3 ||
+10.90.4,उद्यानोपवनाढ्यायां पुष्पितद्रुमराजिषु ।निर्विशद्भृङ्गविहगैः नादितायां समन्ततः ॥ ४ ॥,udyānopavanāḍhyāyāṃ puṣpitadrumarājiṣu|nirviśadbhṛṅgavihagaiḥ nāditāyāṃ samantataḥ|| 4 ||
+10.90.5,रेमे षोडशसाहस्र पत्‍नीनां एकवल्लभः ।तावद्विचित्ररूपोऽसौ तद्गेहेषु महर्द्धिषु ॥ ५ ॥,reme ṣoḍaśasāhasra pat‍nīnāṃ ekavallabhaḥ|tāvadvicitrarūpo'sau tadgeheṣu maharddhiṣu|| 5 ||
+10.90.6,प्रोत्फुल्लोत्पलकह्लार कुमुदाम्भोजरेणुभिः ।वासितामलतोयेषु कूजद्द्विजकुलेषु च ॥ ६ ॥,protphullotpalakahlāra kumudāmbhojareṇubhiḥ|vāsitāmalatoyeṣu kūjaddvijakuleṣu ca|| 6 ||
+10.90.7,विजहार विगाह्याम्भो ह्रदिनीषु महोदयः ।कुचकुङ्कुमलिप्ताङ्गः परिरब्धश्च योषिताम् ॥ ७ ॥,vijahāra vigāhyāmbho hradinīṣu mahodayaḥ|kucakuṅkumaliptāṅgaḥ parirabdhaśca yoṣitām|| 7 ||
+10.90.8,उपगीयमानो गन्धर्वैः मृदङ्गपणवानकान् ।वादयद्भिर्मुदा वीणां सूतमागधवन्दिभिः ॥ ८ ॥,upagīyamāno gandharvaiḥ mṛdaṅgapaṇavānakān|vādayadbhirmudā vīṇāṃ sūtamāgadhavandibhiḥ|| 8 ||
+10.90.9,सिच्यमानोऽच्युतस्ताभिः हसन्तीभिः स्म रेचकैः ।प्रतिषिञ्चन् विचिक्रीडे यक्षीभिर्यक्षराडिव ॥ ९ ॥,sicyamāno'cyutastābhiḥ hasantībhiḥ sma recakaiḥ|pratiṣiñcan vicikrīḍe yakṣībhiryakṣarāḍiva|| 9 ||
+10.90.10,ताः क्लिन्नवस्त्रविवृतोरुकुचप्रदेशाः ।सिञ्चन्त्य उद्धृतबृहत्कवरप्रसूनाः ।कान्तं स्म रेचकजिहीर्षययोपगुह्य ।जातस्मरोत्स्मयलसद् वदना विरेजुः ॥ १० ॥,tāḥ klinnavastravivṛtorukucapradeśāḥ|siñcantya uddhṛtabṛhatkavaraprasūnāḥ|kāntaṃ sma recakajihīrṣayayopaguhya|jātasmarotsmayalasad vadanā virejuḥ|| 10 ||
+10.90.11,कृष्णस्तु तत्स्तनविषत् जितकुङ्कुमस्रक् ।क्रीडाभिषङ्गधुतकुन्तलवृन्दबन्धः ।सिञ्चन् मुन्मुहुर्युवतिभिः प्रतिषिच्यमानो ।रेमे करेणुभिरिवेभपतिः परीतः ॥ ११ ॥,kṛṣṇastu tatstanaviṣat jitakuṅkumasrak|krīḍābhiṣaṅgadhutakuntalavṛndabandhaḥ|siñcan munmuhuryuvatibhiḥ pratiṣicyamāno|reme kareṇubhirivebhapatiḥ parītaḥ|| 11 ||
+10.90.12,नटानां नर्तकीनां च गीतवाद्योपजीविनाम् ।क्रीडालङ्कारवासांसि कृष्णोऽदात्तस्य च स्त्रियः ॥ १२ ॥,naṭānāṃ nartakīnāṃ ca gītavādyopajīvinām|krīḍālaṅkāravāsāṃsi kṛṣṇo'dāttasya ca striyaḥ|| 12 ||
+10.90.13,कृष्णस्यैवं विहरतो गत्यालापेक्षितस्मितैः ।नर्मक्ष्वेलिपरिष्वङ्गैः स्त्रीणां किल हृता धियः ॥ १३ ॥,kṛṣṇasyaivaṃ viharato gatyālāpekṣitasmitaiḥ|narmakṣvelipariṣvaṅgaiḥ strīṇāṃ kila hṛtā dhiyaḥ|| 13 ||
+10.90.14,ऊचुर्मुकुन्दैकधियो गिर उन्मत्तवज्जडम् ।चिन्तयन्त्योऽरविन्दाक्षं तानि मे गदतः श्रृणु ॥ १४ ॥,ūcurmukundaikadhiyo gira unmattavajjaḍam|cintayantyo'ravindākṣaṃ tāni me gadataḥ śrṛṇu|| 14 ||
+10.90.15,महिष्य ऊचुः ।कुररि विलपसि त्वं वीतनिद्रा न शेषे ।स्वपिति जगति रात्र्यामीश्वरो गुप्तबोधः ।वयमिव सखि कच्चिद्गाढनिर्विद्धचेता ।नलिननयनहासोदारलीलेक्षितेन ॥ १५ ॥,mahiṣya ūcuḥ|kurari vilapasi tvaṃ vītanidrā na śeṣe|svapiti jagati rātryāmīśvaro guptabodhaḥ|vayamiva sakhi kaccidgāḍhanirviddhacetā|nalinanayanahāsodāralīlekṣitena|| 15 ||
+10.90.16,नेत्रे निमीलयसि नक्तमदृष्टबन्धुः ।त्वं रोरवीषि करुणं बत चक्रवाकि ।दास्यं गत वयमिवाच्युतपादजुष्टां ।किं वा स्रजं स्पृहयसे कबरेण वोढुम् ॥ १६ ॥,netre nimīlayasi naktamadṛṣṭabandhuḥ|tvaṃ roravīṣi karuṇaṃ bata cakravāki|dāsyaṃ gata vayamivācyutapādajuṣṭāṃ|kiṃ vā srajaṃ spṛhayase kabareṇa voḍhum|| 16 ||
+10.90.17,भो भोः सदा निष्टनसे उदन्वन् ।अलब्धनिद्रोऽधिगतप्रजागरः ।किं वा मुकुन्दापहृतात्मलाञ्छनः ।प्राप्तां दशां त्वं च गतो दुरत्ययाम् ॥ १७ ॥,bho bhoḥ sadā niṣṭanase udanvan|alabdhanidro'dhigataprajāgaraḥ|kiṃ vā mukundāpahṛtātmalāñchanaḥ|prāptāṃ daśāṃ tvaṃ ca gato duratyayām|| 17 ||
+10.90.18,त्वं यक्ष्मणा बलवतासि गृहीत इन्दो ।क्षीणस्तमो न निजदीधितिभिः क्षिणोषि ।कच्चिन् गकुन्दगदितानि यथा वयं त्वं ।विस्मृत्य भोः स्थगितगीरुपलक्ष्यसे नः ॥ १८ ॥,tvaṃ yakṣmaṇā balavatāsi gṛhīta indo|kṣīṇastamo na nijadīdhitibhiḥ kṣiṇoṣi|kaccin gakundagaditāni yathā vayaṃ tvaṃ|vismṛtya bhoḥ sthagitagīrupalakṣyase naḥ|| 18 ||
+10.90.19,किं न्वाचरितमस्माभिः मलयानिल तेऽप्रियम् ।गोविन्दापाङ्गनिर्भिन्ने हृदीरयसि नः स्मरम् ॥ १९ ॥,kiṃ nvācaritamasmābhiḥ malayānila te'priyam|govindāpāṅganirbhinne hṛdīrayasi naḥ smaram|| 19 ||
+10.90.20,मेघ श्रीमन् त्वमसि दयितो यादवेन्द्रस्य नूनं ।श्रीवत्साङ्कं वयमिव भवान् ध्यायति प्रेमबद्धः ।अत्युत्कण्ठः शबलहृदयोऽस्मद्विधो बाष्पधाराः ।स्मृत्वा स्मृत्वा विसृजसि मुहुर्दुःखदस्तत्प्रसङ्गः ॥ २० ॥,megha śrīman tvamasi dayito yādavendrasya nūnaṃ|śrīvatsāṅkaṃ vayamiva bhavān dhyāyati premabaddhaḥ|atyutkaṇṭhaḥ śabalahṛdayo'smadvidho bāṣpadhārāḥ|smṛtvā smṛtvā visṛjasi muhurduḥkhadastatprasaṅgaḥ|| 20 ||
+10.90.21,प्रियरावपदानि भाषसे मृत ।सञ्जीविकयानया गिरा ।करवाणि किमद्य ते प्रियं ।वद मे वल्गितकण्ठ कोकिल ॥ २१ ॥,priyarāvapadāni bhāṣase mṛta|sañjīvikayānayā girā|karavāṇi kimadya te priyaṃ|vada me valgitakaṇṭha kokila|| 21 ||
+10.90.22,न चलसि न वदस्युदारबुद्धे ।क्षितिधर चिन्तयसे महान्तमर्थम् ।अपि बत वसुदेवनन्दनाङ्घ्रिं ।वयमिव कामयसे स्तनैर्विधर्तुम् ॥ २२ ॥,na calasi na vadasyudārabuddhe|kṣitidhara cintayase mahāntamartham|api bata vasudevanandanāṅghriṃ|vayamiva kāmayase stanairvidhartum|| 22 ||
+10.90.23,शुष्यद्ध्रदाः करशिता बत सिन्धुपत्‍न्यः ।सम्प्रत्यपास्तकमलश्रिय इष्टभर्तुः ।यद्वद् वयं मधुपतेः प्रणयावलोकम् ।अप्राप्य मुष्टहृदयाः पुरुकर्शिताः स्म ॥ २३ ॥,śuṣyaddhradāḥ karaśitā bata sindhupat‍nyaḥ|sampratyapāstakamalaśriya iṣṭabhartuḥ|yadvad vayaṃ madhupateḥ praṇayāvalokam|aprāpya muṣṭahṛdayāḥ purukarśitāḥ sma|| 23 ||
+10.90.24,हंस स्वागतमास्यतां पिब पयो ब्रूह्यङ्ग शौरेः कथां ।दूतं त्वां नु विदाम कच्चिदजितः स्वस्त्यास्त उक्तं पुरा ।किं वा नश्चलसौहृदः स्मरति तं कस्माद्भजामो वयं ।क्षौद्रालापय कामदं श्रियमृते सैवैकनिष्ठा स्त्रियाम् ॥ २४ ॥,haṃsa svāgatamāsyatāṃ piba payo brūhyaṅga śaureḥ kathāṃ|dūtaṃ tvāṃ nu vidāma kaccidajitaḥ svastyāsta uktaṃ purā|kiṃ vā naścalasauhṛdaḥ smarati taṃ kasmādbhajāmo vayaṃ|kṣaudrālāpaya kāmadaṃ śriyamṛte saivaikaniṣṭhā striyām|| 24 ||
+10.90.25,श्रीशुक उवाच ।इतीदृशेन भावेन कृष्णे योगेश्वरेश्वरे ।क्रियमाणेन माधव्यो लेभिरे परमां गतिम् ॥ २५ ॥,śrīśuka uvāca|itīdṛśena bhāvena kṛṣṇe yogeśvareśvare|kriyamāṇena mādhavyo lebhire paramāṃ gatim|| 25 ||
+10.90.26,श्रुतमात्रोऽपि यः स्त्रीणां प्रसह्याकर्षते मनः ।उरुगायोरुगीतो वा पश्यन्तीनां कुतः पुनः ॥ २६ ॥,śrutamātro'pi yaḥ strīṇāṃ prasahyākarṣate manaḥ|urugāyorugīto vā paśyantīnāṃ kutaḥ punaḥ|| 26 ||
+10.90.27,याः सम्पर्यचरन् प्रेम्णा पादसंवाहनादिभिः ।जगद्गुरुं भर्तृबुद्ध्या तासां किं वर्ण्यते तपः ॥ २७ ॥,yāḥ samparyacaran premṇā pādasaṃvāhanādibhiḥ|jagadguruṃ bhartṛbuddhyā tāsāṃ kiṃ varṇyate tapaḥ|| 27 ||
+10.90.28,एवं वेदोदितं धर्मं अनुतिष्ठन् सतां गतिः ।गृहं धर्मार्थकामानां मुहुश्चादर्शयत् पदम् ॥ २८ ॥,evaṃ vedoditaṃ dharmaṃ anutiṣṭhan satāṃ gatiḥ|gṛhaṃ dharmārthakāmānāṃ muhuścādarśayat padam|| 28 ||
+10.90.29,आस्थितस्य परं धर्मं कृष्णस्य गृहमेधिनाम् ।आसन् षोडशसाहस्रं महिष्यश्च शताधिकम् ॥ २९ ॥,āsthitasya paraṃ dharmaṃ kṛṣṇasya gṛhamedhinām|āsan ṣoḍaśasāhasraṃ mahiṣyaśca śatādhikam|| 29 ||
+10.90.30,तासां स्त���रीरत्‍नभूतानां अष्टौ याः प्रागुदाहृताः ।रुक्मिणीप्रमुखा राजन् तत्पुत्राश्चानुपूर्वशः ॥ ३० ॥,tāsāṃ strīrat‍nabhūtānāṃ aṣṭau yāḥ prāgudāhṛtāḥ|rukmiṇīpramukhā rājan tatputrāścānupūrvaśaḥ|| 30 ||
+10.90.31,एकैकस्यां दश दश कृष्णोऽजीजनदात्मजान् ।यावत्य आत्मनो भार्या अमोघगतिरीश्वरः ॥ ३१ ॥,ekaikasyāṃ daśa daśa kṛṣṇo'jījanadātmajān|yāvatya ātmano bhāryā amoghagatirīśvaraḥ|| 31 ||
+10.90.32,तेषां उद्दामवीर्याणां अष्टादश महारथाः ।आसन्नुदारयशसः तेषां नामानि मे शृणु ॥ ३२ ॥,teṣāṃ uddāmavīryāṇāṃ aṣṭādaśa mahārathāḥ|āsannudārayaśasaḥ teṣāṃ nāmāni me śṛṇu|| 32 ||
+10.90.33,प्रद्युम्नश्चानिरुद्धश्च दीप्तिमान् भानुरेव च ।साम्बो मधुर्बृहद्भानुः चित्रभानुर्वृकोऽरुणः ॥ ३३ ॥,pradyumnaścāniruddhaśca dīptimān bhānureva ca|sāmbo madhurbṛhadbhānuḥ citrabhānurvṛko'ruṇaḥ|| 33 ||
+10.90.34,पुष्करो वेदबाहुश्च श्रुतदेवः सुनन्दनः ।चित्रबाहुर्विरूपश्च कविर्न्यग्रोध एव च ॥ ३४ ॥,puṣkaro vedabāhuśca śrutadevaḥ sunandanaḥ|citrabāhurvirūpaśca kavirnyagrodha eva ca|| 34 ||
+10.90.35,एतेषां अपि राजेन्द्र तनुजानां मधुद्विषः ।प्रद्युम्न आसीत् प्रथमः पितृवद् रुक्मिणीसुतः ॥ ३५ ॥,eteṣāṃ api rājendra tanujānāṃ madhudviṣaḥ|pradyumna āsīt prathamaḥ pitṛvad rukmiṇīsutaḥ|| 35 ||
+10.90.36,स रुक्मिणो दुहितरं उपयेमे महारथः ।तस्यां ततोऽनिरुद्धोऽभूत् नागायतबलान्वितः ॥ ३६ ॥,sa rukmiṇo duhitaraṃ upayeme mahārathaḥ|tasyāṃ tato'niruddho'bhūt nāgāyatabalānvitaḥ|| 36 ||
+10.90.37,स चापि रुक्मिणः पौत्रीं दौहित्रो जगृहे ततः ।वज्रस्तस्याभवद् यस्तु मौषलादवशेषितः ॥ ३७ ॥,sa cāpi rukmiṇaḥ pautrīṃ dauhitro jagṛhe tataḥ|vajrastasyābhavad yastu mauṣalādavaśeṣitaḥ|| 37 ||
+10.90.38,प्रतिबाहुरभूत्तस्मात् सुबाहुस्तस्य चात्मजः ।सुबाहोः शान्तसेनोऽभूत् शतसेनस्तु तत्सुतः ॥ ३८ ॥,pratibāhurabhūttasmāt subāhustasya cātmajaḥ|subāhoḥ śāntaseno'bhūt śatasenastu tatsutaḥ|| 38 ||
+10.90.39,न ह्येतस्मिन्कुले जाता अधना अबहुप्रजाः ।अल्पायुषोऽल्पवीर्याश्च अब्रह्मण्याश्च जज्ञिरे ॥ ३९ ॥,na hyetasminkule jātā adhanā abahuprajāḥ|alpāyuṣo'lpavīryāśca abrahmaṇyāśca jajñire|| 39 ||
+10.90.40,यदुवंशप्रसूतानां पुंसां विख्यातकर्मणाम् ।सङ्ख्या न शक्यते कर्तुं अपि वर्षायुतैर्नृप ॥ ४० ॥,yaduvaṃśaprasūtānāṃ puṃsāṃ vikhyātakarmaṇām|saṅkhyā na śakyate kartuṃ api varṣāyutairnṛpa|| 40 ||
+10.90.41,तिस्रः कोट्यः सहस्राणां अष्टाशीतिशतानि च ।आसन्यदुकुलाचार्याः कुमाराणां इति श्रुतम् ॥ ४१ ॥,tisraḥ koṭyaḥ sahasrāṇāṃ aṣṭāśītiśatāni ca|āsanyadukulācāryāḥ kumārāṇāṃ iti śrutam|| 41 ||
+10.90.42,सङ्ख्यानं यादवानां कः करिष्यति महात्मनाम् ।यत्रायुतानां अयुत लक्षेणास्ते स आहुकः ॥ ४२ ॥,saṅkhyānaṃ yādavānāṃ kaḥ kariṣyati mahātmanām|yatrāyutānāṃ ayuta lakṣeṇāste sa āhukaḥ|| 42 ||
+10.90.43,देवासुराहवहता दैतेया ये सुदारुणाः ।ते चोत्पन्ना मनुष्येषु प्रजा दृप्ता बबाधिरे ॥ ४३ ॥,devāsurāhavahatā daiteyā ye sudāruṇāḥ|te cotpannā manuṣyeṣu prajā dṛptā babādhire|| 43 ||
+10.90.44,तन्निग्रहाय हरिणा प्रोक्ता देवा यदोः कुले ।अवतीर्णाः कुलशतं तेषां एकाधिकं नृप ॥ ४४ ॥,tannigrahāya hariṇā proktā devā yadoḥ kule|avatīrṇāḥ kulaśataṃ teṣāṃ ekādhikaṃ nṛpa|| 44 ||
+10.90.45,तेषां प्रमाणं भगवान् प्रभुत्वेनाभवद्धरिः ।ये चानुवर्तिनस्तस्य ववृधुः सर्वयादवाः ॥ ४५ ॥,teṣāṃ pramāṇaṃ bhagavān prabhutvenābhavaddhariḥ|ye cānuvartinastasya vavṛdhuḥ sarvayādavāḥ|| 45 ||
+10.90.46,शय्यासनाटनालाप क्रीडास्नानादिकर्मसु ।न विदुः सन्तमात्मानं वृष्णयः कृष्णचेतसः ॥ ४६ ॥,śayyāsanāṭanālāpa krīḍāsnānādikarmasu|na viduḥ santamātmānaṃ vṛṣṇayaḥ kṛṣṇacetasaḥ|| 46 ||
+10.90.47,तीर्थं चक्रे नृपोनं यदजनि यदुषु ।स्वःसरित्पादशौचं ।विद्विट्स्निग्धाः स्वरूपं ययुरजितपरा ।श्रीर्यदर्थेऽन्ययत्‍नः ।यन्नामामङ्गलघ्नं श्रुतमथ गदितं ।यत्कृतो गोत्रधर्मः ।कृष्णस्यैतन्न चित्रं क्षितिभरहरणं ।कालचक्रायुधस्य ॥ ४७ ॥,tīrthaṃ cakre nṛponaṃ yadajani yaduṣu|svaḥsaritpādaśaucaṃ|vidviṭsnigdhāḥ svarūpaṃ yayurajitaparā|śrīryadarthe'nyayat‍naḥ|yannāmāmaṅgalaghnaṃ śrutamatha gaditaṃ|yatkṛto gotradharmaḥ|kṛṣṇasyaitanna citraṃ kṣitibharaharaṇaṃ|kālacakrāyudhasya|| 47 ||
+10.90.48,जयति जननिवासो देवकीजन्मवादो ।यदुवरपरिषत्स्वैर्दोर्भिरस्यन्नधर्मम् ।स्थिरचरवृजिनघ्नः सुस्मितश्रीमुखेन ।व्रजपुरवनितानां वर्धयन् कामदेवम् ॥ ४८ ॥,jayati jananivāso devakījanmavādo|yaduvarapariṣatsvairdorbhirasyannadharmam|sthiracaravṛjinaghnaḥ susmitaśrīmukhena|vrajapuravanitānāṃ vardhayan kāmadevam|| 48 ||
+10.90.49,इत्थं परस्य निजवर्त्मरिरक्षयात्त ।लीलातनोस्तदनुरूपविडम्बनानि ।कर्माणि कर्मकषणानि यदूत्तमस्य ।श्रूयादमुष्य पदयोरनुवृत्तिमिच्छन् ॥ ४९ ॥,itthaṃ parasya nijavartmarirakṣayātta|līlātanostadanurūpaviḍambanāni|karmāṇi karmakaṣaṇāni yadūttamasya|śrūyādamuṣya padayoranuvṛttimicchan|| 49 ||
+10.90.50,मर्त्यस्तयानुसवमेधितया मुकुन्द ।श्रीमत्कथाश्रवणकीर्तनचिन्तयैति ।तद्धाम दुस्तरकृतान्तजवापवर्गं ।ग्रामाद्वनं क्षितिभुजोऽपि ययुर्यदर्थाः ॥ ५० ॥,martyastayānusavamedhitayā mukunda|śrīmatkathāśravaṇakīrtanacintayaiti|taddhāma dustarakṛtāntajavāpavargaṃ|grāmādvanaṃ kṣitibhujo'pi yayuryadarthāḥ|| 50 ||
+10.90.90,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे ।श्रीकृष्णचरितानुवर्णनं नाम नवतितमोऽध्यायः ॥ ९० ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe|śrīkṛṣṇacaritānuvarṇanaṃ nāma navatitamo'dhyāyaḥ|| 90 ||
+11.1.1,श्रीशुक उवाच ।कृत्वा दैत्यवधं कृष्णः सरामो यदुभिर्वृतः ।भुवोऽवतारयद्भारं जविष्ठं जनयन्कलिम् ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca|kṛtvā daityavadhaṃ kṛṣṇaḥ sarāmo yadubhirvṛtaḥ|bhuvo'vatārayadbhāraṃ javiṣṭhaṃ janayankalim|| 1 ||
+11.1.2,ये कोपिताः सुबहु पाण्डुसुताः सपत्नैः ।दुर्द्यूतहेलनकचग्रहणादिभिस्तान् ।कृत्वा निमित्तमितरेतरतः समेतान् ���हत्वा नृपान्निरहरत्क्षितिभारमीशः ॥ २ ॥,ye kopitāḥ subahu pāṇḍusutāḥ sapatnaiḥ|durdyūtahelanakacagrahaṇādibhistān|kṛtvā nimittamitaretarataḥ sametān|hatvā nṛpānniraharatkṣitibhāramīśaḥ|| 2 ||
+11.1.3,भूभारराजपृतना यदुभिर्निरस्य ।गुप्तैः स्वबाहुभिरचिन्तयदप्रमेयः ।मन्येऽवनेर्ननु गतोऽप्यगतं हि भारं ।यद्यादवं कुलमहो अविषह्यमास्ते ॥ ३ ॥,bhūbhārarājapṛtanā yadubhirnirasya|guptaiḥ svabāhubhiracintayadaprameyaḥ|manye'vanernanu gato'pyagataṃ hi bhāraṃ|yadyādavaṃ kulamaho aviṣahyamāste|| 3 ||
+11.1.4,नैवान्यतः परिभवोऽस्य भवेत्कथञ्चिन् ।मत्संश्रयस्य विभवोन्नहनस्य नित्यम् ।अन्तः कलिं यदुकुलस्य विधाय वेणु ।स्तम्बस्य वह्निमिव शान्तिमुपैमि धाम ॥ ४ ॥,naivānyataḥ paribhavo'sya bhavetkathañcin|matsaṃśrayasya vibhavonnahanasya nityam|antaḥ kaliṃ yadukulasya vidhāya veṇu|stambasya vahnimiva śāntimupaimi dhāma|| 4 ||
+11.1.5,एवं व्यवसितो राजन्सत्यसङ्कल्प ईश्वरः ।शापव्याजेन विप्राणां सञ्जह्रे स्वकुलं विभुः ॥ ५ ॥,evaṃ vyavasito rājansatyasaṅkalpa īśvaraḥ|śāpavyājena viprāṇāṃ sañjahre svakulaṃ vibhuḥ|| 5 ||
+11.1.6,स्वमूर्त्या लोकलावण्यनिर्मुक्त्या लोचनं नृणाम् ।गीर्भिस्ताः स्मरतां चित्तं पदैस्तानीक्षतां क्रियाः ॥ ६ ॥,svamūrtyā lokalāvaṇyanirmuktyā locanaṃ nṛṇām|gīrbhistāḥ smaratāṃ cittaṃ padaistānīkṣatāṃ kriyāḥ|| 6 ||
+11.1.7,आच्छिद्य कीर्तिं सुश्लोकां वितत्य ह्यञ्जसा नु कौ ।तमोऽनया तरिष्यन्तीत्यगात्स्वं पदमीश्वरः ॥ ७ ॥,ācchidya kīrtiṃ suślokāṃ vitatya hyañjasā nu kau|tamo'nayā tariṣyantītyagātsvaṃ padamīśvaraḥ|| 7 ||
+11.1.8,श्रीराजोवाच ।ब्रह्मण्यानां वदान्यानां नित्यं वृद्धोपसेविनाम् ।विप्रशापः कथमभूद्वृष्णीनां कृष्णचेतसाम् ॥ ८ ॥,śrīrājovāca|brahmaṇyānāṃ vadānyānāṃ nityaṃ vṛddhopasevinām|vipraśāpaḥ kathamabhūdvṛṣṇīnāṃ kṛṣṇacetasām|| 8 ||
+11.1.9,यन्निमित्तः स वै शापो यादृशो द्विजसत्तम ।कथमेकात्मनां भेद एतत्सर्वं वदस्व मे ॥ ९ ॥,yannimittaḥ sa vai śāpo yādṛśo dvijasattama|kathamekātmanāṃ bheda etatsarvaṃ vadasva me|| 9 ||
+11.1.10,श्रीबादरायणिरुवाच ।बिभ्रद्वपुः सकलसुन्दरसन्निवेशं ।कर्माचरन्भुवि सुमङ्गलमाप्तकामः ।आस्थाय धाम रममाण उदारकीर्तिः ।संहर्तुमैच्छत कुलं स्थितकृत्यशेषः ॥ १० ॥,śrībādarāyaṇiruvāca|bibhradvapuḥ sakalasundarasanniveśaṃ|karmācaranbhuvi sumaṅgalamāptakāmaḥ|āsthāya dhāma ramamāṇa udārakīrtiḥ|saṃhartumaicchata kulaṃ sthitakṛtyaśeṣaḥ|| 10 ||
+11.1.1,कर्माणि पुण्यनिवहानि सुमङ्गलानि ।गायज्जगत्कलिमलापहराणि कृत्वा ।कालात्मना निवसता यदुदेवगेहे ।पिण्डारकं समगमन्मुनयो निसृष्टाः ॥ १ ॥,karmāṇi puṇyanivahāni sumaṅgalāni|gāyajjagatkalimalāpaharāṇi kṛtvā|kālātmanā nivasatā yadudevagehe|piṇḍārakaṃ samagamanmunayo nisṛṣṭāḥ|| 1 ||
+11.1.12,विश्वामित्रोऽसितः कण्वो ।दुर्वासा भृगुरङ्गिराः ।कश्यपो वामदेवोऽत्रिः ।वसिष्ठो नारदादयः ॥ १२ ॥,viśvāmitro'sitaḥ kaṇvo|durvāsā bhṛguraṅgirāḥ|kaśyapo vāmadevo'triḥ|vasiṣṭho nāradādayaḥ|| 12 ||
+11.1.13,क्रीडन्तस्तानुपव्रज्��� कुमारा यदुनन्दनाः ।उपसङ्गृह्य पप्रच्छुरविनीता विनीतवत् ॥ १३ ॥,krīḍantastānupavrajya kumārā yadunandanāḥ|upasaṅgṛhya papracchuravinītā vinītavat|| 13 ||
+11.1.14,ते वेषयित्वा स्त्रीवेषैः साम्बं जाम्बवतीसुतम् ।एषा पृच्छति वो विप्रा अन्तर्वत्न्यसितेक्षणा ॥ १४ ॥,te veṣayitvā strīveṣaiḥ sāmbaṃ jāmbavatīsutam|eṣā pṛcchati vo viprā antarvatnyasitekṣaṇā|| 14 ||
+11.1.15,प्रष्टुं विलज्जती साक्षात्प्रब्रूतामोघदर्शनाः ।प्रसोष्यन्ती पुत्रकामा किं स्वित्सञ्जनयिष्यति ॥ १५ ॥,praṣṭuṃ vilajjatī sākṣātprabrūtāmoghadarśanāḥ|prasoṣyantī putrakāmā kiṃ svitsañjanayiṣyati|| 15 ||
+11.1.16,एवं प्रलब्धा मुनयस्तानूचुः कुपिता नृप ।जनयिष्यति वो मन्दा मुसलं कुलनाशनम् ॥ १६ ॥,evaṃ pralabdhā munayastānūcuḥ kupitā nṛpa|janayiṣyati vo mandā musalaṃ kulanāśanam|| 16 ||
+11.1.17,तच्छ्रुत्वा तेऽतिसन्त्रस्ता विमुच्य सहसोदरम् ।साम्बस्य ददृशुस्तस्मिन् मुसलं खल्वयस्मयम् ॥ १७ ॥,tacchrutvā te'tisantrastā vimucya sahasodaram|sāmbasya dadṛśustasmin musalaṃ khalvayasmayam|| 17 ||
+11.1.18,किं कृतं मन्दभाग्यैर्नः किं वदिष्यन्ति नो जनाः ।इति विह्वलिता गेहानादाय मुसलं ययुः ॥ १८ ॥,kiṃ kṛtaṃ mandabhāgyairnaḥ kiṃ vadiṣyanti no janāḥ|iti vihvalitā gehānādāya musalaṃ yayuḥ|| 18 ||
+11.1.19,तच्चोपनीय सदसि परिम्लानमुखश्रियः ।राज्ञ आवेदयाञ्चक्रुः सर्वयादवसन्निधौ ॥ १९ ॥,taccopanīya sadasi parimlānamukhaśriyaḥ|rājña āvedayāñcakruḥ sarvayādavasannidhau|| 19 ||
+11.1.20,श्रुत्वामोघं विप्रशापं दृष्ट्वा च मुसलं नृप ।विस्मिता भयसन्त्रस्ता बभूवुर्द्वारकौकसः ॥ २० ॥,śrutvāmoghaṃ vipraśāpaṃ dṛṣṭvā ca musalaṃ nṛpa|vismitā bhayasantrastā babhūvurdvārakaukasaḥ|| 20 ||
+11.1.21,तच्चूर्णयित्वा मुसलं यदुराजः स आहुकः ।समुद्रसलिले प्रास्यल्लोहं चास्यावशेषितम् ॥ २१ ॥,taccūrṇayitvā musalaṃ yadurājaḥ sa āhukaḥ|samudrasalile prāsyallohaṃ cāsyāvaśeṣitam|| 21 ||
+11.1.22,कश्चिन्मत्स्योऽग्रसील्लोहं चूर्णानि तरलैस्ततः ।उह्यमानानि वेलायां लग्नान्यासन्किलैरकाः ॥ २२ ॥,kaścinmatsyo'grasīllohaṃ cūrṇāni taralaistataḥ|uhyamānāni velāyāṃ lagnānyāsankilairakāḥ|| 22 ||
+11.1.23,मत्स्यो गृहीतो मत्स्यघ्नैर्जालेनान्यैः सहार्णवे ।तस्योदरगतं लोहं स शल्ये लुब्धकोऽकरोत् ॥ २३ ॥,matsyo gṛhīto matsyaghnairjālenānyaiḥ sahārṇave|tasyodaragataṃ lohaṃ sa śalye lubdhako'karot|| 23 ||
+11.1.24,भगवान्ज्ञातसर्वार्थ ईश्वरोऽपि तदन्यथा ।कर्तुं नैच्छद्विप्रशापं कालरूप्यन्वमोदत ॥ २४ ॥,bhagavānjñātasarvārtha īśvaro'pi tadanyathā|kartuṃ naicchadvipraśāpaṃ kālarūpyanvamodata|| 24 ||
+11.2.1,वसुदेवाय देवर्षिनारदोपदेशः तत्र निमिनवयोगेश्वरसंवादरूपेण ।पूर्वं भागवतधर्मस्य भागवतलक्षणस्य च वर्णनम् ।श्रीशुक उवाच ।गोविन्दभुजगुप्तायां द्वारवत्यां कुरूद्वह ।अवात्सीन्नारदोऽभीक्ष्णं कृष्णोपासनलालसः ॥ १ ॥,vasudevāya devarṣināradopadeśaḥ tatra niminavayogeśvarasaṃvādarūpeṇa|pūrvaṃ bhāgavatadharmasya bhāgavatalakṣaṇasya ca varṇanam|śrīśuka uvāca|govindabhujaguptāyāṃ dvāravatyāṃ kurūdvaha|avātsīnnārado'bhīkṣṇaṃ kṛṣṇopāsanalālasaḥ|| 1 ||
+11.2.2,को नु राजन्निन्द्रियवान् मुकन्दचरणम्बुजम् ।न भजेत् सर्वतोमृत्युः उपास्यममरोत्तमैः ॥ २ ॥,ko nu rājannindriyavān mukandacaraṇambujam|na bhajet sarvatomṛtyuḥ upāsyamamarottamaiḥ|| 2 ||
+11.2.3,तमेकदा तु देवर्षिं वसुदेवो गृहागतम् ।अर्चितं सुखमासीनमभिवाद्येदमब्रवीत् ॥ ३ ॥,tamekadā tu devarṣiṃ vasudevo gṛhāgatam|arcitaṃ sukhamāsīnamabhivādyedamabravīt|| 3 ||
+11.2.4,श्रीवसुदेव उवाच ।भगवन् भवतो यात्रा स्वस्तये सर्वदेहिनाम् ।कृपणानां यथा पित्रोः उत्तमश्लोकवर्त्मनाम् ॥ ४ ॥,śrīvasudeva uvāca|bhagavan bhavato yātrā svastaye sarvadehinām|kṛpaṇānāṃ yathā pitroḥ uttamaślokavartmanām|| 4 ||
+11.2.5,भूतानां देवचरितं दुःखाय च सुखाय च ।सुखायैव हि साधूनां त्वादृशामच्युतात्मनाम् ॥ ५ ॥,bhūtānāṃ devacaritaṃ duḥkhāya ca sukhāya ca|sukhāyaiva hi sādhūnāṃ tvādṛśāmacyutātmanām|| 5 ||
+11.2.6,भजन्ति ये यथा देवान् देवा अपि तथैव तान् ।छायेव कर्मसचिवाः साधवो दीनवत्सलाः ॥ ६ ॥,bhajanti ye yathā devān devā api tathaiva tān|chāyeva karmasacivāḥ sādhavo dīnavatsalāḥ|| 6 ||
+11.2.7,ब्रह्मन् तथापि पृच्छामो धर्मान् भागवतांस्तव ।यान् श्रुत्वा श्रद्धया मर्त्यो मुच्यते सर्वतो भयात् ॥ ७ ॥,brahman tathāpi pṛcchāmo dharmān bhāgavatāṃstava|yān śrutvā śraddhayā martyo mucyate sarvato bhayāt|| 7 ||
+11.2.8,अहं किल पुरानन्तं प्रजार्थो भुवि मुक्तिदम् ।अपूजयं न मोक्षाय मोहितो देवमायया ॥ ८ ॥,ahaṃ kila purānantaṃ prajārtho bhuvi muktidam|apūjayaṃ na mokṣāya mohito devamāyayā|| 8 ||
+11.2.9,यथा विचित्रव्यसनाद् भवद्भिः विश्वतोभयात् ।मुच्येम ह्यञ्जसैवाद्धा तथा नः शाधि सुव्रत ॥ ९ ॥,yathā vicitravyasanād bhavadbhiḥ viśvatobhayāt|mucyema hyañjasaivāddhā tathā naḥ śādhi suvrata|| 9 ||
+11.2.10,श्रीशुक उवाच ।राजन्नेवं कृतप्रश्नो वसुदेवेन धीमता ।प्रीतस्तमाह देवर्षिः हरेः संस्मारितो गुणैः ॥ १० ॥,śrīśuka uvāca|rājannevaṃ kṛtapraśno vasudevena dhīmatā|prītastamāha devarṣiḥ hareḥ saṃsmārito guṇaiḥ|| 10 ||
+11.2.11,श्रीनारद उवाच ।सम्यगेतद्व्यवसितं भवता सात्वतर्षभ ।यत् पृच्छसे भागवतान् धर्मान् त्वं विश्वभावनान् ॥ ११ ॥,śrīnārada uvāca|samyagetadvyavasitaṃ bhavatā sātvatarṣabha|yat pṛcchase bhāgavatān dharmān tvaṃ viśvabhāvanān|| 11 ||
+11.2.12,श्रुतोऽनुपठितो ध्यात आदृतो वानुमोदितः ।सद्यः पुनाति सद्धर्मो देव विश्वद्रुहोऽपि हि ॥ १२ ॥,śruto'nupaṭhito dhyāta ādṛto vānumoditaḥ|sadyaḥ punāti saddharmo deva viśvadruho'pi hi|| 12 ||
+11.2.13,त्वया परमकल्याणः पुण्यश्रवणकीर्तनः ।स्मारितो भगवानद्य देवो नारायणो मम ॥ १३ ॥,tvayā paramakalyāṇaḥ puṇyaśravaṇakīrtanaḥ|smārito bhagavānadya devo nārāyaṇo mama|| 13 ||
+11.2.14,अत्राप्युदाहरन्तीमम् इतिहासं पुरातनम् ।आर्षभाणां च संवादं विदेहस्य महात्मनः ॥ १४ ॥,atrāpyudāharantīmam itihāsaṃ purātanam|ārṣabhāṇāṃ ca saṃvādaṃ videhasya mahātmanaḥ|| 14 ||
+11.2.15,प्रियव्रतो नाम सुतो मनोः स्वायंभुवस्य यः ।तस्याग्नीध्रस्ततो नाभिः ऋषभस्तत्सुतस्स्मृतः ॥ १५ ॥,priyavrato nāma suto manoḥ svāyaṃbhuvasya yaḥ|tasyāgnīdhrastato nābhiḥ ṛṣabhastatsutassmṛtaḥ|| 15 ||
+11.2.16,तमाहुः वासुदेवांशं मोक्षधर्मविवक्षया ।अवतीर्णं सुतशतं तस्यासीद् ब्रह्मपारगम् ॥ १६ ॥,tamāhuḥ vāsudevāṃśaṃ mokṣadharmavivakṣayā|avatīrṇaṃ sutaśataṃ tasyāsīd brahmapāragam|| 16 ||
+11.2.17,तेषां वै भरतो ज्येष्ठो नारायणपरायणः ।विख्यातं वर्षमेतद्यत् नाम्ना भारतमद्‍भुतम् ॥ १७ ॥,teṣāṃ vai bharato jyeṣṭho nārāyaṇaparāyaṇaḥ|vikhyātaṃ varṣametadyat nāmnā bhāratamad‍bhutam|| 17 ||
+11.2.18,स भुक्तभोगां त्यक्त्वेमां निर्गतस्तपसा हरिम् ।उपासीनस्तत्पदवीं लेभे वै जन्मभिस्त्रिभिः ॥ १८ ॥,sa bhuktabhogāṃ tyaktvemāṃ nirgatastapasā harim|upāsīnastatpadavīṃ lebhe vai janmabhistribhiḥ|| 18 ||
+11.2.19,तेषां नव नवद्वीपपतयोऽस्य समन्ततः ।कर्मतन्त्रप्रणेतार एकाशीतिर्द्विजातयः ॥ १९ ॥,teṣāṃ nava navadvīpapatayo'sya samantataḥ|karmatantrapraṇetāra ekāśītirdvijātayaḥ|| 19 ||
+11.2.20,नवाभवन् महाभागा मुनयो ह्यर्थशंसिनः ।श्रमणा वातरशना आत्मविद्याविशारदाः ॥ २० ॥,navābhavan mahābhāgā munayo hyarthaśaṃsinaḥ|śramaṇā vātaraśanā ātmavidyāviśāradāḥ|| 20 ||
+11.2.21,कविर्हरिरन्तरिक्षः प्रबुद्धः पिप्पलायनः ।आविहोत्रोऽथ द्रुमिलश्चमसः करभाजनः ॥ २१ ॥,kavirharirantarikṣaḥ prabuddhaḥ pippalāyanaḥ|āvihotro'tha drumilaścamasaḥ karabhājanaḥ|| 21 ||
+11.2.22,त एते भगवद्रूपं विश्वं सदसदात्मकम् ।आत्मनोऽव्यतिरेकेण पश्यन्तो व्यचरन् महीम् ॥ २२ ॥,ta ete bhagavadrūpaṃ viśvaṃ sadasadātmakam|ātmano'vyatirekeṇa paśyanto vyacaran mahīm|| 22 ||
+11.2.23,अव्याहतेष्टगतयः सुरसिद्धसाध्य ।गन्धर्वयक्षनरकिन्नरनागलोकान् ।मुक्ताश्चरन्ति मुनिचारणभूतनाथ ।विद्याधरद्विजगवां भुवनानि कामम् ॥ २३ ॥,avyāhateṣṭagatayaḥ surasiddhasādhya|gandharvayakṣanarakinnaranāgalokān|muktāścaranti municāraṇabhūtanātha|vidyādharadvijagavāṃ bhuvanāni kāmam|| 23 ||
+11.2.24,त एकदा निमेः सत्रं उपजग्मुः यदृच्छया ।वितायमानं ऋषिभिः अजनाभेर्महात्मनः ॥ २४ ॥,ta ekadā nimeḥ satraṃ upajagmuḥ yadṛcchayā|vitāyamānaṃ ṛṣibhiḥ ajanābhermahātmanaḥ|| 24 ||
+11.2.25,तान् दृष्ट्वा सूर्यसङ्काशान् महाभागवतान् नृप ।यजमानोऽग्नयो विप्राः सर्व एवोपतस्थिरे ॥ २५ ॥,tān dṛṣṭvā sūryasaṅkāśān mahābhāgavatān nṛpa|yajamāno'gnayo viprāḥ sarva evopatasthire|| 25 ||
+11.2.26,विदेहस्तानभिप्रेत्य नारायणपरायणान् ।प्रीतः संपूजयाञ्चक्रे आसनस्थान् यथार्हतः ॥ २६ ॥,videhastānabhipretya nārāyaṇaparāyaṇān|prītaḥ saṃpūjayāñcakre āsanasthān yathārhataḥ|| 26 ||
+11.2.27,तान् रोचमानान् स्वरुचा ब्रह्मपुत्रोपमान् नव ।पप्रच्छ परमप्रीतः प्रश्रयावनतो नृपः ॥ २७ ॥,tān rocamānān svarucā brahmaputropamān nava|papraccha paramaprītaḥ praśrayāvanato nṛpaḥ|| 27 ||
+11.2.28,श्रीविदेह उवाच ।मन्ये भगवतः साक्षात् पार्षदान् वो मधुद्विषः ।विष्णोर्भूतानि लोकानां पावनाय चरन्ति हि ॥ २८ ॥,śrīvideha uvāca|manye bhagavataḥ sākṣāt pārṣadān vo madhudviṣaḥ|viṣṇorbhūtāni lokānāṃ pāvanāya caranti hi|| 28 ||
+11.2.29,दुर्लभो मानुषो देहो देहिनां क्षणभङ्गुरः ।तत्रापि दुर्लभं मन्ये वैकुण्ठप्रियदर्शनम् ॥ २९ ॥,durlabho mānuṣo deho dehināṃ kṣaṇabhaṅguraḥ|tatrāpi durlabhaṃ manye vaikuṇṭhapriyadarśanam|| 29 ||
+11.2.30,अत आत्यन्तिकं क्षेमं पृच्छामो भवतोऽनघाः ।संसारेऽस्मिन् क्षणार्धोऽपि सत्सङ्गः शेवधिर्नृणाम् ॥ ३० ॥,ata ātyantikaṃ kṣemaṃ pṛcchāmo bhavato'naghāḥ|saṃsāre'smin kṣaṇārdho'pi satsaṅgaḥ śevadhirnṛṇām|| 30 ||
+11.2.31,धर्मान् भागवतान् ब्रूत यदि नः श्रुतये क्षमम् ।यैः प्रसन्नः प्रपन्नाय दास्यत्यात्मानमप्यजः ॥ ३१ ॥,dharmān bhāgavatān brūta yadi naḥ śrutaye kṣamam|yaiḥ prasannaḥ prapannāya dāsyatyātmānamapyajaḥ|| 31 ||
+11.2.32,श्रीनारद उवाच ।एवं ते निमिना पृष्टा वसुदेव महत्तमाः ।प्रतिपूज्याब्रुवन् प्रीत्या ससदस्यर्त्विजं नृपम् ॥ ३२ ॥,śrīnārada uvāca|evaṃ te niminā pṛṣṭā vasudeva mahattamāḥ|pratipūjyābruvan prītyā sasadasyartvijaṃ nṛpam|| 32 ||
+11.2.33,श्रीकविरुवाच ।मन्येऽकुतश्चिद्भयमच्युतस्य ।पादाम्बुजोपासनमत्र नित्यम् ।उद्विग्नबुद्धेः असदात्मभावात् ।विश्वात्मना यत्र निवर्तते भीः ॥ ३३ ॥,śrīkaviruvāca|manye'kutaścidbhayamacyutasya|pādāmbujopāsanamatra nityam|udvignabuddheḥ asadātmabhāvāt|viśvātmanā yatra nivartate bhīḥ|| 33 ||
+11.2.34,ये वै भगवता प्रोक्ता उपाया ह्यात्मलब्धये ।अञ्जः पुंसामविदुषां विद्धि भागवतान् हि तान् ॥ ३४ ॥,ye vai bhagavatā proktā upāyā hyātmalabdhaye|añjaḥ puṃsāmaviduṣāṃ viddhi bhāgavatān hi tān|| 34 ||
+11.2.35,यानास्थाय नरो राजन् न प्रमाद्येत कर्हिचित् ।धावन् निमील्य वा नेत्रे न स्खलेन्न पतेदिह ॥ ३५ ॥,yānāsthāya naro rājan na pramādyeta karhicit|dhāvan nimīlya vā netre na skhalenna patediha|| 35 ||
+11.2.36,कायेन वाचा मनसेन्द्रियैर्वा ।बुद्ध्यात्मना वानुसृतस्वभावात् ।करोति यद् यत् सकलं परस्मै ।नारायणायेति समर्पयेत्तत् ॥ ३६ ॥,kāyena vācā manasendriyairvā|buddhyātmanā vānusṛtasvabhāvāt|karoti yad yat sakalaṃ parasmai|nārāyaṇāyeti samarpayettat|| 36 ||
+11.2.37,भयं द्वितीयाभिनिवेशतः स्यात् ।ईशात् अपेतस्य विपर्ययोऽस्मृतिः ।तन्माययातो बुध आभजेत्तं ।भक्त्यैकयेशं गुरुदेवतात्मा ॥ ३७ ॥,bhayaṃ dvitīyābhiniveśataḥ syāt|īśāt apetasya viparyayo'smṛtiḥ|tanmāyayāto budha ābhajettaṃ|bhaktyaikayeśaṃ gurudevatātmā|| 37 ||
+11.2.38,अविद्यमानोऽप्यवभाति हि द्वयोः ।ध्यातुर्धिया स्वप्नमनोरथौ यथा ।तत्कर्मसङ्कल्पविकल्पकं मनो ।बुधो निरुंध्याद् अभयं ततः स्यात् ॥ ३८ ॥,avidyamāno'pyavabhāti hi dvayoḥ|dhyāturdhiyā svapnamanorathau yathā|tatkarmasaṅkalpavikalpakaṃ mano|budho niruṃdhyād abhayaṃ tataḥ syāt|| 38 ||
+11.2.39,श्रृण्वन् सुभद्राणि रथाङ्गपाणेः ।जन्मानि कर्माणि च यानि लोके ।गीतानि नामानि तदर्थकानि ।गायन् विलज्जो विचरेदसङ्गः ॥ ३९ ॥,śrṛṇvan subhadrāṇi rathāṅgapāṇeḥ|janmāni karmāṇi ca yāni loke|gītāni nāmāni tadarthakāni|gāyan vilajjo vicaredasaṅgaḥ|| 39 ||
+11.2.40,एवंव्रतः स्वप्रियनामकीर्त्या ।जातानुरागो द्रुतचित्त ���च्चैः ।हसत्यथो रोदिति रौति गाय ।त्युन्मादवत् नृत्यति लोकबाह्यः ॥ ४० ॥,evaṃvrataḥ svapriyanāmakīrtyā|jātānurāgo drutacitta uccaiḥ|hasatyatho roditi rauti gāya|tyunmādavat nṛtyati lokabāhyaḥ|| 40 ||
+11.2.41,खं वायुमग्निं सलिलं महीं च ।ज्योतींषि सत्त्वानि दिशो द्रुमादीन् ।सरित्समुद्रांश्च हरेः शरीरं ।यत्किं च भूतं प्रणमेदनन्यः ॥ ४१ ॥,khaṃ vāyumagniṃ salilaṃ mahīṃ ca|jyotīṃṣi sattvāni diśo drumādīn|saritsamudrāṃśca hareḥ śarīraṃ|yatkiṃ ca bhūtaṃ praṇamedananyaḥ|| 41 ||
+11.2.42,भक्तिः परेशानुभवो विरक्तिः ।अन्यत्र चैष त्रिक एककालः ।प्रपद्यमानस्य यथाश्नतस्स्युः ।तुष्टिः पुष्टिः क्षुदपायोऽनुघासम् ॥ ४२ ॥,bhaktiḥ pareśānubhavo viraktiḥ|anyatra caiṣa trika ekakālaḥ|prapadyamānasya yathāśnatassyuḥ|tuṣṭiḥ puṣṭiḥ kṣudapāyo'nughāsam|| 42 ||
+11.2.43,इति अच्युताङ्घ्रिं भजतोऽनुवृत्त्या ।भक्तिर्विरक्तिर्भगवत्प्रबोधः ।भवन्ति वै भागवतस्य राजन् ।ततः परां शान्तिमुपैति साक्षात् ॥ ४३ ॥,iti acyutāṅghriṃ bhajato'nuvṛttyā|bhaktirviraktirbhagavatprabodhaḥ|bhavanti vai bhāgavatasya rājan|tataḥ parāṃ śāntimupaiti sākṣāt|| 43 ||
+11.2.44,श्रीराजोवाच ।अथ भागवतं ब्रूत यद्धर्मो यादृशो नृणाम् ।यथाचरति यद्‍ ब्रूते यैर्लिङ्गैः भगवत्प्रियः ॥ ४४ ॥,śrīrājovāca|atha bhāgavataṃ brūta yaddharmo yādṛśo nṛṇām|yathācarati yad‍ brūte yairliṅgaiḥ bhagavatpriyaḥ|| 44 ||
+11.2.45,श्रीहरिरुवाच ।सर्वभूतेषु यः पश्येद्भगवद्भावमात्मनः ।भूतानि भगवत्यात्मन्येष भागवतोत्तमः ॥ ४५ ॥,śrīhariruvāca|sarvabhūteṣu yaḥ paśyedbhagavadbhāvamātmanaḥ|bhūtāni bhagavatyātmanyeṣa bhāgavatottamaḥ|| 45 ||
+11.2.46,ईश्वरे तदधीनेषु बालिशेषु द्विषत्सु च ।प्रेममैत्रीकृपोपेक्षा यः करोति स मध्यमः ॥ ४६ ॥,īśvare tadadhīneṣu bāliśeṣu dviṣatsu ca|premamaitrīkṛpopekṣā yaḥ karoti sa madhyamaḥ|| 46 ||
+11.2.47,अर्चायामेव हरये पूजां यः श्रद्धयेहते ।न तद्‍भक्तेषु चान्येषु स भक्तः प्राकृतः स्मृतः ॥ ४७ ॥,arcāyāmeva haraye pūjāṃ yaḥ śraddhayehate|na tad‍bhakteṣu cānyeṣu sa bhaktaḥ prākṛtaḥ smṛtaḥ|| 47 ||
+11.2.48,गृहीत्वापीन्द्रियैरर्थान् यो न द्वेष्टि न हृष्यति ।विष्णोर्मायामिदं पश्यन् स वै भागवतोत्तमः ॥ ४८ ॥,gṛhītvāpīndriyairarthān yo na dveṣṭi na hṛṣyati|viṣṇormāyāmidaṃ paśyan sa vai bhāgavatottamaḥ|| 48 ||
+11.2.49,देहेन्द्रिप्राणमनोधियां यो ।जन्माप्ययक्षुद्भयतर्षकृच्छ्रैः ।संसारधर्मैरविमुह्यमानः ।स्मृत्या हरेर्भागवतप्रधानः ॥ ४९ ॥,dehendriprāṇamanodhiyāṃ yo|janmāpyayakṣudbhayatarṣakṛcchraiḥ|saṃsāradharmairavimuhyamānaḥ|smṛtyā harerbhāgavatapradhānaḥ|| 49 ||
+11.2.50,न कामकर्मबीजानां यस्य चेतसि संभवः ।वासुदेवैकनिलयः स वै भागवतोत्तमः ॥ ५० ॥,na kāmakarmabījānāṃ yasya cetasi saṃbhavaḥ|vāsudevaikanilayaḥ sa vai bhāgavatottamaḥ|| 50 ||
+11.2.51,न यस्य जन्मकर्मभ्यां न वर्णाश्रमजातिभिः ।सज्जतेऽस्मिन्नहं भावो देहे वै स हरेः प्रियः ॥ ५१ ॥,na yasya janmakarmabhyāṃ na varṇāśramajātibhiḥ|sajjate'sminnahaṃ bhāvo dehe vai sa hareḥ priyaḥ|| 51 ||
+11.2.52,न यस्य स्वः पर इति वित्तेष्वात्मनि वा भिदा ।सर्वभूतसमश्शान्तः स वै भागवतोत्तमः ॥ ५२ ॥,na yasya svaḥ para iti vitteṣvātmani vā bhidā|sarvabhūtasamaśśāntaḥ sa vai bhāgavatottamaḥ|| 52 ||
+11.2.53,त्रिभुवनविभवहेतवेऽप्यकुण्ठ ।स्मृतिरजितात्मसुरादिभिर्विमृग्यात् ।न चलति भगवत्पादारविन्दात् ।लव निमिषार्धमपि यः स वैष्णवाग्र्यः ॥ ५३ ॥,tribhuvanavibhavahetave'pyakuṇṭha|smṛtirajitātmasurādibhirvimṛgyāt|na calati bhagavatpādāravindāt|lava nimiṣārdhamapi yaḥ sa vaiṣṇavāgryaḥ|| 53 ||
+11.2.54,भगवत उरुविक्रमाङ्घ्रिशाखा ।नखमणिचन्द्रिकया निरस्ततापे ।हृदि कथमुपसीदतां पुनः स ।प्रभवति चन्द्र इवोदितेऽर्कतापः ॥ ५४ ॥,bhagavata uruvikramāṅghriśākhā|nakhamaṇicandrikayā nirastatāpe|hṛdi kathamupasīdatāṃ punaḥ sa|prabhavati candra ivodite'rkatāpaḥ|| 54 ||
+11.2.55,विसृजति हृदयं न यस्य साक्षाद् ।हरिः अवशाभिहितोऽप्यघौघनाशः ।प्रणयरशनया घृताङ्घ्रिपद्मः ।स भवति भागवतप्रधान उक्तः ॥ ५५ ॥,visṛjati hṛdayaṃ na yasya sākṣād|hariḥ avaśābhihito'pyaghaughanāśaḥ|praṇayaraśanayā ghṛtāṅghripadmaḥ|sa bhavati bhāgavatapradhāna uktaḥ|| 55 ||
+11.3.1,मायायास्ततः सन्तरणोपायस्य च वर्णनं ब्रह्मकर्मादि निरूपणं च ।श्रीराजोवाच ।परस्य विष्णोरीशस्य मायिनां अपि मोहिनीम् ।मायां वेदितुमिच्छामो भगवन्तो ब्रुवन्तु नः ॥ १ ॥,māyāyāstataḥ santaraṇopāyasya ca varṇanaṃ brahmakarmādi nirūpaṇaṃ ca|śrīrājovāca|parasya viṣṇorīśasya māyināṃ api mohinīm|māyāṃ veditumicchāmo bhagavanto bruvantu naḥ|| 1 ||
+11.3.2,नानुतृप्ये जुषन् युष्मद्वचो हरिकथामृतम् ।संसारतापनिस्तप्तो मर्त्यः तत्तापभेषजम् ॥ २ ॥,nānutṛpye juṣan yuṣmadvaco harikathāmṛtam|saṃsāratāpanistapto martyaḥ tattāpabheṣajam|| 2 ||
+11.3.3,श्री अन्तरिक्ष उवाच ।एभिर्भूतानि भूतात्मा महाभूतैर्महाभुज ।ससर्जोच्चावचान्याद्यः स्वमात्रात्मप्रसिद्धये ॥ ३ ॥,śrī antarikṣa uvāca|ebhirbhūtāni bhūtātmā mahābhūtairmahābhuja|sasarjoccāvacānyādyaḥ svamātrātmaprasiddhaye|| 3 ||
+11.3.4,एवं सृष्टानि भूतानि प्रविष्टः पञ्चधातुभिः ।एकधा दशधाऽत्मानं विभजन् जुषते गुणान् ॥ ४ ॥,evaṃ sṛṣṭāni bhūtāni praviṣṭaḥ pañcadhātubhiḥ|ekadhā daśadhā'tmānaṃ vibhajan juṣate guṇān|| 4 ||
+11.3.5,गुणैर्गुणान् स भुञ्जान आत्मप्रद्योतितैः प्रभुः ।मन्यमान इदं सृष्टं आत्मानमिह सज्जते ॥ ५ ॥,guṇairguṇān sa bhuñjāna ātmapradyotitaiḥ prabhuḥ|manyamāna idaṃ sṛṣṭaṃ ātmānamiha sajjate|| 5 ||
+11.3.6,कर्माणि कर्मभिः कुर्वन् सनिमित्तानि देहभृत् ।तत्तत् कर्मफलं गृह्णन् भ्रमतीह सुखेतरम् ॥ ६ ॥,karmāṇi karmabhiḥ kurvan sanimittāni dehabhṛt|tattat karmaphalaṃ gṛhṇan bhramatīha sukhetaram|| 6 ||
+11.3.7,इत्थं कर्मगतीर्गच्छन् बह्वभद्रवहाः पुमान् ।आभूतसंप्लवात्सर्गप्रलयावश्नुतेऽवशः ॥ ७ ॥,itthaṃ karmagatīrgacchan bahvabhadravahāḥ pumān|ābhūtasaṃplavātsargapralayāvaśnute'vaśaḥ|| 7 ||
+11.3.8,धातूपप्लव आसन्ने व्यक्तं द्रव्यगुणात्मकम् ।अनादिनिधनः कालो ह्यव्यक्तायापकर्षति ॥ ८ ॥,dhātūpaplava āsanne vyakta�� dravyaguṇātmakam|anādinidhanaḥ kālo hyavyaktāyāpakarṣati|| 8 ||
+11.3.9,शतवर्षा ह्यनावृष्टिः भविष्यत्युल्बणा भुवि ।तत्कालोपचितोष्णार्को लोकान् त्रीन् प्रतपिष्यति ॥ ९ ॥,śatavarṣā hyanāvṛṣṭiḥ bhaviṣyatyulbaṇā bhuvi|tatkālopacitoṣṇārko lokān trīn pratapiṣyati|| 9 ||
+11.3.10,पातालतलमारभ्य सङ्कर्षणमुखानलः ।दहन् ऊर्ध्वशिखो विष्वग् वर्धते वायुनेरितः ॥ १० ॥,pātālatalamārabhya saṅkarṣaṇamukhānalaḥ|dahan ūrdhvaśikho viṣvag vardhate vāyuneritaḥ|| 10 ||
+11.3.11,सांवर्तको मेघगणो वर्षति स्म शतं समाः ।धाराभिर्हस्तिहस्ताभिः लीयते सलिले विराट् ॥ ११ ॥,sāṃvartako meghagaṇo varṣati sma śataṃ samāḥ|dhārābhirhastihastābhiḥ līyate salile virāṭ|| 11 ||
+11.3.12,ततो विराजमुत्सृज्य वैराजः पुरुषो नृप ।अव्यक्तं विशते सूक्ष्मं निरिन्धन इवानलः ॥ १२ ॥,tato virājamutsṛjya vairājaḥ puruṣo nṛpa|avyaktaṃ viśate sūkṣmaṃ nirindhana ivānalaḥ|| 12 ||
+11.3.13,वायुना हृतगन्धा भूः सलिलत्वाय कल्पते ।सलिलं तद्धृतरसं ज्योतिष्ट्वायोपकल्पते ॥ १३ ॥,vāyunā hṛtagandhā bhūḥ salilatvāya kalpate|salilaṃ taddhṛtarasaṃ jyotiṣṭvāyopakalpate|| 13 ||
+11.3.14,हृतरूपं तु तमसा वायौ ज्योतिः प्रलीयते ।हृतस्पर्शोऽवकाशेन वायुर्नभसि लीयते ॥ १४ ॥,hṛtarūpaṃ tu tamasā vāyau jyotiḥ pralīyate|hṛtasparśo'vakāśena vāyurnabhasi līyate|| 14 ||
+11.3.15,कालात्मना हृतगुणं नभ आत्मनि लीयते ।इन्द्रियाणि मनो बुद्धिः सह वैकारिकैर्नृप ।प्रविशन्ति ह्यहङ्कारं स्वगुणैः अहमात्मनि ॥ १५ ॥,kālātmanā hṛtaguṇaṃ nabha ātmani līyate|indriyāṇi mano buddhiḥ saha vaikārikairnṛpa|praviśanti hyahaṅkāraṃ svaguṇaiḥ ahamātmani|| 15 ||
+11.3.16,एषा माया भगवतः सर्गस्थित्यन्तकारिणी ।त्रिवर्णा वर्णितास्माभिः किं भूयः श्रोतुमिच्छसि ॥ १६ ॥,eṣā māyā bhagavataḥ sargasthityantakāriṇī|trivarṇā varṇitāsmābhiḥ kiṃ bhūyaḥ śrotumicchasi|| 16 ||
+11.3.17,श्रीराजोवाच ।यथेताम् ऐश्वरीं मायां दुस्तरामकृतात्मभिः ।तरन्त्यञ्जः स्थूलधियो महर्ष इदमुच्यताम् ॥ १७ ॥,śrīrājovāca|yathetām aiśvarīṃ māyāṃ dustarāmakṛtātmabhiḥ|tarantyañjaḥ sthūladhiyo maharṣa idamucyatām|| 17 ||
+11.3.18,श्रीप्रबुद्ध उवाच ।कर्माण्यारभमाणानां दुःखहत्यै सुखाय च ।पश्येत् ।पाकविपर्यासं मिथुनीचारिणां नृणाम् ॥ १८ ॥,śrīprabuddha uvāca|karmāṇyārabhamāṇānāṃ duḥkhahatyai sukhāya ca|paśyet|pākaviparyāsaṃ mithunīcāriṇāṃ nṛṇām|| 18 ||
+11.3.19,नित्यार्तिदेन वित्तेन दुर्लभेनात्ममृत्युना ।गृहापत्याप्तपशुभिः का प्रीतिः साधितैश्चलैः ॥ १९ ॥,nityārtidena vittena durlabhenātmamṛtyunā|gṛhāpatyāptapaśubhiḥ kā prītiḥ sādhitaiścalaiḥ|| 19 ||
+11.3.20,एवं लोकं परं विद्यात् नश्वरं कर्मनिर्मितम् ।सतुल्यातिशयध्वंसं यथा मण्डलवर्तिनाम् ॥ २० ॥,evaṃ lokaṃ paraṃ vidyāt naśvaraṃ karmanirmitam|satulyātiśayadhvaṃsaṃ yathā maṇḍalavartinām|| 20 ||
+11.3.21,तस्माद् गुरुं प्रपद्येत जिज्ञासुः श्रेय उत्तमम् ।शाब्दे परे च निष्णातं ब्रह्मण्युपशमाश्रयम् ॥ २१ ॥,tasmād guruṃ prapadyeta jijñāsuḥ śreya uttamam|śābde pare ca ni���ṇātaṃ brahmaṇyupaśamāśrayam|| 21 ||
+11.3.22,तत्र भागवतान् धर्मान् शिक्षेद् गुर्वात्मदैवतः ।अमाययानुवृत्त्या यैः तुष्येदात्माऽत्मदो हरिः ॥ २२ ॥,tatra bhāgavatān dharmān śikṣed gurvātmadaivataḥ|amāyayānuvṛttyā yaiḥ tuṣyedātmā'tmado hariḥ|| 22 ||
+11.3.23,सर्वतो मनसोऽसङ्गमादौ सङ्गं च साधुषु ।दयां मैत्रीं प्रश्रयं च भूतेष्वद्धा यथोचितम् ॥ २३ ॥,sarvato manaso'saṅgamādau saṅgaṃ ca sādhuṣu|dayāṃ maitrīṃ praśrayaṃ ca bhūteṣvaddhā yathocitam|| 23 ||
+11.3.24,शौचं तपस्तितिक्षां च मौनं स्वाध्यायमार्जवम् ।ब्रह्मचर्यमहिंसां च समत्वं द्वन्द्वसंज्ञयोः ॥ २४ ॥,śaucaṃ tapastitikṣāṃ ca maunaṃ svādhyāyamārjavam|brahmacaryamahiṃsāṃ ca samatvaṃ dvandvasaṃjñayoḥ|| 24 ||
+11.3.25,सर्वत्रात्मेश्वरान्वीक्षां कैवल्यमनिकेतताम् ।विविक्तचीरवसनं सन्तोषं येन केनचित् ॥ २५ ॥,sarvatrātmeśvarānvīkṣāṃ kaivalyamaniketatām|viviktacīravasanaṃ santoṣaṃ yena kenacit|| 25 ||
+11.3.26,श्रद्धां भागवते शास्त्रेऽनिन्दामन्यत्र चापि हि ।मनोवाक्कर्मदण्डं च सत्यं शमदमावपि ॥ २६ ॥,śraddhāṃ bhāgavate śāstre'nindāmanyatra cāpi hi|manovākkarmadaṇḍaṃ ca satyaṃ śamadamāvapi|| 26 ||
+11.3.27,श्रवणं कीर्तनं ध्यानं हरेरद्भुतकर्मणः ।जन्मकर्मगुणानां च तदर्थेऽखिलचेष्टितम् ॥ २७ ॥,śravaṇaṃ kīrtanaṃ dhyānaṃ hareradbhutakarmaṇaḥ|janmakarmaguṇānāṃ ca tadarthe'khilaceṣṭitam|| 27 ||
+11.3.28,इष्टं दत्तं तपो जप्तं वृत्तं यच्चात्मनः प्रियम् ।दारान् सुतान् गृहान् प्राणान् यत्परस्मै निवेदनम् ॥ २८ ॥,iṣṭaṃ dattaṃ tapo japtaṃ vṛttaṃ yaccātmanaḥ priyam|dārān sutān gṛhān prāṇān yatparasmai nivedanam|| 28 ||
+11.3.29,एवं कृष्णात्मनाथेषु मनुष्येषु च सौहृदम् ।परिचर्यां चोभयत्र महत्सु नृषु साधुषु ॥ २९ ॥,evaṃ kṛṣṇātmanātheṣu manuṣyeṣu ca sauhṛdam|paricaryāṃ cobhayatra mahatsu nṛṣu sādhuṣu|| 29 ||
+11.3.30,परस्परानुकथनं पावनं भगवद्यशः ।मिथो रतिर्मिथस्तुष्टिः निवृत्तिर्मिथ आत्मनः ॥ ३० ॥,parasparānukathanaṃ pāvanaṃ bhagavadyaśaḥ|mitho ratirmithastuṣṭiḥ nivṛttirmitha ātmanaḥ|| 30 ||
+11.3.31,स्मरन्तः स्मारन्तश्च मिथोऽघौघहरं हरिम् ।भक्त्या सञ्जातया भक्त्या बिभ्रत्युत्पुलकां तनुम् ॥ ३१ ॥,smarantaḥ smārantaśca mitho'ghaughaharaṃ harim|bhaktyā sañjātayā bhaktyā bibhratyutpulakāṃ tanum|| 31 ||
+11.3.32,क्वचिद् रुदन्त्यच्युतचिन्तया क्वचिद् ।हसन्ति नन्दन्ति वदन्त्यलौकिकाः ।नृत्यन्ति गायन्त्यनुशीलयन्त्यजं ।भवन्ति तूष्णीं परमेत्य निर्वृताः ॥ ३२ ॥,kvacid rudantyacyutacintayā kvacid|hasanti nandanti vadantyalaukikāḥ|nṛtyanti gāyantyanuśīlayantyajaṃ|bhavanti tūṣṇīṃ parametya nirvṛtāḥ|| 32 ||
+11.3.33,इति भागवतान् धर्मान् शिक्षन् भक्त्या तदुत्थया ।नारायणपरो मायां अञ्जस्तरति दुस्तराम् ॥ ३३ ॥,iti bhāgavatān dharmān śikṣan bhaktyā tadutthayā|nārāyaṇaparo māyāṃ añjastarati dustarām|| 33 ||
+11.3.34,श्रीराजोवाच ।नारायणाभिधानस्य ब्रह्मणः परमात्मनः ।निष्ठाम् अर्हथ नो वक्तुं यूयं हि ब्रह्मवित्तमाः ॥ ३४ ॥,śrīrājovāca|nārāyaṇābhidhānasya brahmaṇaḥ paramātmanaḥ|niṣṭhām arhatha no vaktuṃ yūyaṃ hi brahmavittamāḥ|| 34 ||
+11.3.35,श्रीपिप्पलायन उवाच ।स्थित्युद्भवप्रलयहेतुरहेतुरस्य ।यत् स्वप्नजागरसुषुप्तिषु सद् बहिश्च ।देहेन्द्रियासुहृदयानि चरन्ति येन ।सञ्जीवितानि तदवेहि परं नरेन्द्र ॥ ३५ ॥,śrīpippalāyana uvāca|sthityudbhavapralayaheturaheturasya|yat svapnajāgarasuṣuptiṣu sad bahiśca|dehendriyāsuhṛdayāni caranti yena|sañjīvitāni tadavehi paraṃ narendra|| 35 ||
+11.3.36,नैतन्मनो विशति वागुत चक्षुरात्मा ।प्राणेन्द्रियाणि च यथानलमर्चिषः स्वाः ।शब्दोऽपि बोधकनिषेधतयात्ममूलम् ।अर्थोक्तमाह यदृते न निषेधसिद्धिः ॥ ३६ ॥,naitanmano viśati vāguta cakṣurātmā|prāṇendriyāṇi ca yathānalamarciṣaḥ svāḥ|śabdo'pi bodhakaniṣedhatayātmamūlam|arthoktamāha yadṛte na niṣedhasiddhiḥ|| 36 ||
+11.3.37,सत्त्वं रजस्तम इति त्रिवृदेकमादौ ।सूत्रं महानहमिति प्रवदन्ति जीवम् ।ज्ञानक्रियार्थफलरूपतयोरुशक्ति ।ब्रह्मैव भाति सदसच्च तयोः परं यत् ॥ ३७ ॥,sattvaṃ rajastama iti trivṛdekamādau|sūtraṃ mahānahamiti pravadanti jīvam|jñānakriyārthaphalarūpatayoruśakti|brahmaiva bhāti sadasacca tayoḥ paraṃ yat|| 37 ||
+11.3.38,नात्मा जजान न मरिष्यति नैधतेऽसौ ।न क्षीयते सवनविद् व्यभिचारिणां हि ।सर्वत्र शश्वदनपाय्युपलब्धिमात्रं ।प्राणो यथेंद्रियबलेन विकल्पितं सत् ॥ ३८ ॥,nātmā jajāna na mariṣyati naidhate'sau|na kṣīyate savanavid vyabhicāriṇāṃ hi|sarvatra śaśvadanapāyyupalabdhimātraṃ|prāṇo yatheṃdriyabalena vikalpitaṃ sat|| 38 ||
+11.3.39,अण्डेषु पेशिषु तरुष्वविनिश्चितेषु ।प्राणो हि जीवमुपधावति तत्र तत्र ।सन्ने यदिन्द्रियगणेऽहमि च प्रसुप्ते ।कूटस्थ आशयमृते तदनुस्मृतिर्नः ॥ ३९ ॥,aṇḍeṣu peśiṣu taruṣvaviniściteṣu|prāṇo hi jīvamupadhāvati tatra tatra|sanne yadindriyagaṇe'hami ca prasupte|kūṭastha āśayamṛte tadanusmṛtirnaḥ|| 39 ||
+11.3.40,यह्यब्जनाभचरणैषणयोरुभक्त्या ।चेतोमलानि विधमेद् गुणकर्मजानि ।तस्मिन् विशुद्ध उपलभ्यत आत्मतत्त्वं ।साक्षाद् यथामलदृशोः सवितृप्रकाशः ॥ ४० ॥,yahyabjanābhacaraṇaiṣaṇayorubhaktyā|cetomalāni vidhamed guṇakarmajāni|tasmin viśuddha upalabhyata ātmatattvaṃ|sākṣād yathāmaladṛśoḥ savitṛprakāśaḥ|| 40 ||
+11.3.41,श्रीराजोवाच ।कर्मयोगं वदत नः पुरुषो येन संस्कृतः ।विधूयेहाशु कर्माणि नैष्कर्म्यं विन्दते परम् ॥ ४१ ॥,śrīrājovāca|karmayogaṃ vadata naḥ puruṣo yena saṃskṛtaḥ|vidhūyehāśu karmāṇi naiṣkarmyaṃ vindate param|| 41 ||
+11.3.42,एवं प्रश्नम् ऋषीन् पूर्वम् अपृच्छं पितु्रन्तिके ।नाब्रुवन् ब्रह्मणः पुत्राः तत्र कारणमुच्यताम् ॥ ४२ ॥,evaṃ praśnam ṛṣīn pūrvam apṛcchaṃ pitu्rantike
+11.3.43,श्रीआविहोत्र उवाच ।कर्माकर्म विकर्मेति वेदवादो न लौकिकः ।वेदस्य चेश्वरात्मत्वात् तत्र मुह्यन्ति सूरयः ॥ ४३ ॥,śrīāvihotra uvāca|karmākarma vikarmeti vedavādo na laukikaḥ|vedasya ceśvarātmatvāt tatra muhyanti sūrayaḥ|| 43 ||
+11.3.44,परोक्षवादो वेदोऽयं बालानामनुशासनम् ।कर्ममोक्षाय कर्माणि विधत्ते ह्यगदं यथा ॥ ४४ ॥,parokṣavādo vedo'yaṃ bālānāmanuśāsanam|karmamokṣāya karmāṇi vidhatte hyagadaṃ yathā|| 44 ||
+11.3.45,नाचरेद् यस्तु वेदोक्तं स्वयं अज्ञोऽजितेंद्रियः ।विकर्मणा हि अधर्मेण मृत्योर्मृत्युमुपैति सः ॥ ४५ ॥,nācared yastu vedoktaṃ svayaṃ ajño'jiteṃdriyaḥ|vikarmaṇā hi adharmeṇa mṛtyormṛtyumupaiti saḥ|| 45 ||
+11.3.46,वेदोक्तमेव कुर्वाणो निःसङ्गोऽर्पितमीश्वरे ।नैष्कर्म्यं लभते सिद्धिं रोचनार्था फलश्रुतिः ॥ ४६ ॥,vedoktameva kurvāṇo niḥsaṅgo'rpitamīśvare|naiṣkarmyaṃ labhate siddhiṃ rocanārthā phalaśrutiḥ|| 46 ||
+11.3.47,य आशु हृदयग्रन्थिं निर्जिहीर्षुः परात्मनः ।विधिनोपचरेद् देवं तन्त्रोक्तेन च केशवम् ॥ ४७ ॥,ya āśu hṛdayagranthiṃ nirjihīrṣuḥ parātmanaḥ|vidhinopacared devaṃ tantroktena ca keśavam|| 47 ||
+11.3.48,लब्ध्वानुग्रह आचार्यात् तेन संदर्शितागमः ।महापुरुषमभ्यर्चेन्मूर्त्याभिमतयाऽत्मनः ॥ ४८ ॥,labdhvānugraha ācāryāt tena saṃdarśitāgamaḥ|mahāpuruṣamabhyarcenmūrtyābhimatayā'tmanaḥ|| 48 ||
+11.3.49,शुचिः संमुखमासीनः प्राणसंयमनादिभिः ।पिण्डं विशोध्य संन्यास कृतरक्षोऽर्चयेद् हरिम् ॥ ४९ ॥,śuciḥ saṃmukhamāsīnaḥ prāṇasaṃyamanādibhiḥ|piṇḍaṃ viśodhya saṃnyāsa kṛtarakṣo'rcayed harim|| 49 ||
+11.3.50,अर्चादौ हृदये चापि यथालब्धोपचारकैः ।द्रव्यक्षित्यात्मलिङ्गानि निष्पाद्य प्रोक्ष्य चासनम् ॥ ५० ॥,arcādau hṛdaye cāpi yathālabdhopacārakaiḥ|dravyakṣityātmaliṅgāni niṣpādya prokṣya cāsanam|| 50 ||
+11.3.51,पाद्यादीन् उपकल्प्याथ सन्निधाप्य समाहितः ।हृदादिभिः कृतन्यासो मूलमंत्रेण चार्चयेत् ॥ ५१ ॥,pādyādīn upakalpyātha sannidhāpya samāhitaḥ|hṛdādibhiḥ kṛtanyāso mūlamaṃtreṇa cārcayet|| 51 ||
+11.3.52,साङ्गोपाङ्गां सपार्षदां तां तां मूर्तिं स्वमन्त्रतः ।पाद्यार्घ्याचमनीयाद्यैः स्नानवासोविभूषणैः ॥ ५२ ॥,sāṅgopāṅgāṃ sapārṣadāṃ tāṃ tāṃ mūrtiṃ svamantrataḥ|pādyārghyācamanīyādyaiḥ snānavāsovibhūṣaṇaiḥ|| 52 ||
+11.3.53,गन्धमाल्याक्षतस्रग्भिः धूपदीपोपहारकैः ।साङ्गं संपूज्य विधिवत् स्तवैः स्तुत्वा नमेत् हरिम् ॥ ५३ ॥,gandhamālyākṣatasragbhiḥ dhūpadīpopahārakaiḥ|sāṅgaṃ saṃpūjya vidhivat stavaiḥ stutvā namet harim|| 53 ||
+11.3.54,आत्मानं तन्मयं ध्यायन् मूर्तिं संपूजयेत् हरेः ।शेषामाधाय शिरसा स्वधाम्न्युद्वास्य सत्कृतम् ॥ ५४ ॥,ātmānaṃ tanmayaṃ dhyāyan mūrtiṃ saṃpūjayet hareḥ|śeṣāmādhāya śirasā svadhāmnyudvāsya satkṛtam|| 54 ||
+11.3.55,एवमग्न्यर्कतोयादौ अतिथौ हृदये च यः ।यजतीश्वरमात्मानं अचिरान्मुच्यते हि सः ॥ ५५ ॥,evamagnyarkatoyādau atithau hṛdaye ca yaḥ|yajatīśvaramātmānaṃ acirānmucyate hi saḥ|| 55 ||
+11.3.3,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां एकादशस्कन्धे तृतीयोऽध्यायः ॥ ३ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ ekādaśaskandhe tṛtīyo'dhyāyaḥ|| 3 ||
+11.4.1,भगवतोऽवताराणां वर्णनम् नारायणकृतः कामपराभवः ।श्रीराजोवाच ।यानि यानीह कर्माणि यैर्यैः स्वच्छन्दजन्मभिः ।चक्रे करोति कर��ता वा हरिस्तानि ब्रुवन्तु नः ॥ १ ॥,bhagavato'vatārāṇāṃ varṇanam nārāyaṇakṛtaḥ kāmaparābhavaḥ|śrīrājovāca|yāni yānīha karmāṇi yairyaiḥ svacchandajanmabhiḥ|cakre karoti kartā vā haristāni bruvantu naḥ|| 1 ||
+11.4.2,श्रीद्रुमिल उवाच ।यो वा अनन्तस्य गुणान् अनन्तान् ।अनुक्रमिष्यन् स तु बालबुद्धिः ।रजांसि भूमेर्गणयेत् कथञ्चित् ।कालेन नैवाखिलशक्तिधाम्नः ॥ २ ॥,śrīdrumila uvāca|yo vā anantasya guṇān anantān|anukramiṣyan sa tu bālabuddhiḥ|rajāṃsi bhūmergaṇayet kathañcit|kālena naivākhilaśaktidhāmnaḥ|| 2 ||
+11.4.3,भूतैर्यदा पञ्चभिरात्मसृष्टैः ।पुरं विराजं विरचय्य तस्मिन् ।स्वांशेन विष्टः पुरुषाभिधानम् ।अवाप नारायण आदिदेवः ॥ ३ ॥,bhūtairyadā pañcabhirātmasṛṣṭaiḥ|puraṃ virājaṃ viracayya tasmin|svāṃśena viṣṭaḥ puruṣābhidhānam|avāpa nārāyaṇa ādidevaḥ|| 3 ||
+11.4.4,यत्काय एष भुवनत्रयसन्निवेशो ।यस्येन्द्रियैस्तनुभृतामुभयेन्द्रियाणि ।ज्ञानं स्वतः श्वसनतो बलमोज ईहा ।सत्त्वादिभिः स्थितिलयोद्भव आदिकर्ता ॥ ४ ॥,yatkāya eṣa bhuvanatrayasanniveśo|yasyendriyaistanubhṛtāmubhayendriyāṇi|jñānaṃ svataḥ śvasanato balamoja īhā|sattvādibhiḥ sthitilayodbhava ādikartā|| 4 ||
+11.4.5,आदौ अभूत् शतधृती रजसास्य सर्गे ।विष्णुः स्थित्तौ क्रतुपतिः द्विजधर्मसेतुः ।रुद्रोऽप्ययाय तमसा पुरुषः स आद्य ।इत्युद्भवस्थितिलयाः सततं प्रजासु ॥ ५ ॥,ādau abhūt śatadhṛtī rajasāsya sarge|viṣṇuḥ sthittau kratupatiḥ dvijadharmasetuḥ|rudro'pyayāya tamasā puruṣaḥ sa ādya|ityudbhavasthitilayāḥ satataṃ prajāsu|| 5 ||
+11.4.6,धर्मस्य दक्षदुहितर्यजनिष्ट मूर्त्यां ।नारायणो नर ऋषिप्रवरः प्रशान्तः ।नैष्कर्म्यलक्षणमुवाच चचार कर्म ।योऽद्यापि चास्त ऋषिवर्यनिषेविताङ्घ्रिः ॥ ६ ॥,dharmasya dakṣaduhitaryajaniṣṭa mūrtyāṃ|nārāyaṇo nara ṛṣipravaraḥ praśāntaḥ|naiṣkarmyalakṣaṇamuvāca cacāra karma|yo'dyāpi cāsta ṛṣivaryaniṣevitāṅghriḥ|| 6 ||
+11.4.7,इन्द्रो विशङ्क्य मम धाम जिघृक्षतीति ।कामं न्ययुङ्क्त सगणं स बदर्युपाख्यम् ।गत्वाप्सरोगणवसन्त सुमन्दवातैः ।स्त्रीप्रेक्षणेषुभिरविध्यदतन्महिज्ञः ॥ ७ ॥,indro viśaṅkya mama dhāma jighṛkṣatīti|kāmaṃ nyayuṅkta sagaṇaṃ sa badaryupākhyam|gatvāpsarogaṇavasanta sumandavātaiḥ|strīprekṣaṇeṣubhiravidhyadatanmahijñaḥ|| 7 ||
+11.4.8,विज्ञाय शक्रकृतमक्रममादिदेवः ।प्राह प्रहस्य गतविस्मय एजमानान् ।मा भैर्विभो मदन मारुत देववध्वो ।गृह्णीत नो बलिमशून्यमिमं कुरुध्वम् ॥ ८ ॥,vijñāya śakrakṛtamakramamādidevaḥ|prāha prahasya gatavismaya ejamānān|mā bhairvibho madana māruta devavadhvo|gṛhṇīta no balimaśūnyamimaṃ kurudhvam|| 8 ||
+11.4.9,इत्थं ब्रुवत्यभयदे नरदेव देवाः ।सव्रीडनम्रशिरसः सघृणं तमूचुः ।नैतद्विभो त्वयि परेऽविकृते विचित्रं ।स्वारामधीरनिकरा नतपादपद्मे ॥ ९ ॥,itthaṃ bruvatyabhayade naradeva devāḥ|savrīḍanamraśirasaḥ saghṛṇaṃ tamūcuḥ|naitadvibho tvayi pare'vikṛte vicitraṃ|svārāmadhīranikarā natapādapadme|| 9 ||
+11.4.10,त्वां सेवतां सुरकृता बहवोऽन्तरायाः ।स्वौकः विलङ्घ्य परमं व्रजतां पदं ते ।���ान्यस्य बर्हिषि बलीन् ददतः स्वभागान् ।धत्ते पदं त्वमविता यदि विघ्नमूर्ध्नि ॥ १० ॥,tvāṃ sevatāṃ surakṛtā bahavo'ntarāyāḥ|svaukaḥ vilaṅghya paramaṃ vrajatāṃ padaṃ te|nānyasya barhiṣi balīn dadataḥ svabhāgān|dhatte padaṃ tvamavitā yadi vighnamūrdhni|| 10 ||
+11.4.11,क्षुत्तृट् त्रिकालगुणमारुत जैह्वशैश्यान् ।अस्मान् अपारजलधीन् अतितीर्य केचित् ।क्रोधस्य यान्ति विफलस्य वशं पदे गोः ।मज्जन्ति दुश्चरतपश्च वृथोत्सृजन्ति ॥ ११ ॥,kṣuttṛṭ trikālaguṇamāruta jaihvaśaiśyān|asmān apārajaladhīn atitīrya kecit|krodhasya yānti viphalasya vaśaṃ pade goḥ|majjanti duścaratapaśca vṛthotsṛjanti|| 11 ||
+11.4.12,इति प्रगृणतां तेषां स्त्रियोऽत्यद्भुतदर्शनाः ।दर्शयामास शुश्रूषां स्वर्चिताः कुर्वतीर्विभुः ॥ १२ ॥,iti pragṛṇatāṃ teṣāṃ striyo'tyadbhutadarśanāḥ|darśayāmāsa śuśrūṣāṃ svarcitāḥ kurvatīrvibhuḥ|| 12 ||
+11.4.13,ते देवानुचरा दृष्ट्वा स्त्रियः श्रीरिव रूपिणीः ।गन्धेन मुमुहुस्तासां रूपौदार्यहतश्रियः ॥ १३ ॥,te devānucarā dṛṣṭvā striyaḥ śrīriva rūpiṇīḥ|gandhena mumuhustāsāṃ rūpaudāryahataśriyaḥ|| 13 ||
+11.4.14,तानाह देवदेवेशः प्रणतान् प्रहसन्निव ।आसां एकतमां वृङ्ध्वं सवर्णां स्वर्गभूषणाम् ॥ १४ ॥,tānāha devadeveśaḥ praṇatān prahasanniva|āsāṃ ekatamāṃ vṛṅdhvaṃ savarṇāṃ svargabhūṣaṇām|| 14 ||
+11.4.15,ओमित्यादेशमादाय नत्वा तं सुरवन्दिनः ।उर्वशीम् अप्सरःश्रेष्ठां पुरस्कृत्य दिवं ययुः ॥ १५ ॥,omityādeśamādāya natvā taṃ suravandinaḥ|urvaśīm apsaraḥśreṣṭhāṃ puraskṛtya divaṃ yayuḥ|| 15 ||
+11.4.16,इन्द्रायानम्य सदसि शृण्वतां त्रिदिवौकसाम् ।ऊचुर्नारायणबलं शक्रः तत्रास विस्मितः ॥ १६ ॥,indrāyānamya sadasi śṛṇvatāṃ tridivaukasām|ūcurnārāyaṇabalaṃ śakraḥ tatrāsa vismitaḥ|| 16 ||
+11.4.17,हंसस्वरूप्यवददच्युत आत्मयोगं ।दत्तः कुमार ऋषभो भगवान् पिता नः ।विष्णुः शिवाय जगतां कलयावतिर्णः ।तेनाहृता मधुभिदा श्रुतयो हयास्ये ॥ १७ ॥,haṃsasvarūpyavadadacyuta ātmayogaṃ|dattaḥ kumāra ṛṣabho bhagavān pitā naḥ|viṣṇuḥ śivāya jagatāṃ kalayāvatirṇaḥ|tenāhṛtā madhubhidā śrutayo hayāsye|| 17 ||
+11.4.18,गुप्तोऽप्यये मनुरिलौषधयश्च मात्स्ये ।क्रौडे हतो दितिज उद्धरताम्भसः क्ष्माम् ।कौर्मे धृतोऽद्रिः अमृतोन्मथने स्वपृष्ठे ।ग्राहात् प्रपन्नमिभराजममुञ्चदार्तम् ॥ १८ ॥,gupto'pyaye manurilauṣadhayaśca mātsye|krauḍe hato ditija uddharatāmbhasaḥ kṣmām|kaurme dhṛto'driḥ amṛtonmathane svapṛṣṭhe|grāhāt prapannamibharājamamuñcadārtam|| 18 ||
+11.4.19,संस्तुन्वतो निपतितान् श्रमणान् ऋषींश्च ।शक्रं च वृत्रवधतस्तमसि प्रविष्टम् ।देवस्त्रियोऽसुरगृहे पिहिता अनाथा ।जघ्नेऽसुरेन्द्रमभयाय सतां नृसिंहे ॥ १९ ॥,saṃstunvato nipatitān śramaṇān ṛṣīṃśca|śakraṃ ca vṛtravadhatastamasi praviṣṭam|devastriyo'suragṛhe pihitā anāthā|jaghne'surendramabhayāya satāṃ nṛsiṃhe|| 19 ||
+11.4.20,देवासुरे युधि च दैत्यपतीन् सुरार्थे ।हत्वान्तरेषु भुवनानि अदधात् कलाभिः ।भूत्वाथ वामन इमामहरद् बलेः क्ष्मां ।याच्ञाच्छलेन समदाद् अदितेः सुतेभ्यः ॥ २० ॥,devāsure yudhi ca daityapatīn surārthe|hatvāntareṣu bhuvanāni adadhāt kalābhiḥ|bhūtvātha vāmana imāmaharad baleḥ kṣmāṃ|yācñācchalena samadād aditeḥ sutebhyaḥ|| 20 ||
+11.4.21,निःक्षत्रियामकृत गां च त्रिसप्तकृत्वो ।रामस्तु हैहयकुलापि अयभार्गवाग्निः ।सोऽब्धिं बबन्ध दशवक्त्रमहन् सलङ्कं ।सीतापतिर्जयति लोकमलघ्नकीर्तिः ॥ २१ ॥,niḥkṣatriyāmakṛta gāṃ ca trisaptakṛtvo|rāmastu haihayakulāpi ayabhārgavāgniḥ|so'bdhiṃ babandha daśavaktramahan salaṅkaṃ|sītāpatirjayati lokamalaghnakīrtiḥ|| 21 ||
+11.4.22,भूमेर्भरावतरणाय यदुष्वजन्मा ।जातः करिष्यति सुरैरपि दुष्कराणि ।वादैर्विमोहयति यज्ञकृतोऽतदर्हान् ।शूद्रान् कलौ क्षितिभुजो न्यहनिष्यदन्ते ॥ २२ ॥,bhūmerbharāvataraṇāya yaduṣvajanmā|jātaḥ kariṣyati surairapi duṣkarāṇi|vādairvimohayati yajñakṛto'tadarhān|śūdrān kalau kṣitibhujo nyahaniṣyadante|| 22 ||
+11.4.23,एवंविधानि जन्मानि कर्माणि च जगत्पतेः ।भूरीणि भूरियशसो वर्णितानि महाभुज ॥ २३ ॥,evaṃvidhāni janmāni karmāṇi ca jagatpateḥ|bhūrīṇi bhūriyaśaso varṇitāni mahābhuja|| 23 ||
+11.4.4,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां एकादशस्कन्धे चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ ekādaśaskandhe caturtho'dhyāyaḥ|| 4 ||
+11.5.1,भक्तिहीनपुरुषाणां निष्ठायाः प्रतियुगं पूजाविधानस्य च भेदवर्णनम् ।श्रीराजोवाच ।भगवन्तं हरिं प्रायो न भजन्त्यात्मवित्तमाः ।तेषामशान्तकामानां का निष्ठाविजितात्मनाम् ॥ १ ॥,bhaktihīnapuruṣāṇāṃ niṣṭhāyāḥ pratiyugaṃ pūjāvidhānasya ca bhedavarṇanam|śrīrājovāca|bhagavantaṃ hariṃ prāyo na bhajantyātmavittamāḥ|teṣāmaśāntakāmānāṃ kā niṣṭhāvijitātmanām|| 1 ||
+11.5.2,श्रीचमस उवाच ।मुखबाहूरुपादेभ्यः पुरुषस्याश्रमैः सह ।चत्वारो जज्ञिरे वर्णा गुणैर्विप्रादयः पृथक् ॥ २ ॥,śrīcamasa uvāca|mukhabāhūrupādebhyaḥ puruṣasyāśramaiḥ saha|catvāro jajñire varṇā guṇairviprādayaḥ pṛthak|| 2 ||
+11.5.3,य एषां पुरुषं साक्षात् आत्मप्रभवमीश्वरम् ।न भजन्त्यवजानन्ति स्थानाद्‍भ्रष्टाः पतन्त्यधः ॥ ३ ॥,ya eṣāṃ puruṣaṃ sākṣāt ātmaprabhavamīśvaram|na bhajantyavajānanti sthānād‍bhraṣṭāḥ patantyadhaḥ|| 3 ||
+11.5.4,दूरे हरिकथाः केचिद् दूरे चाच्युतकीर्तनाः ।स्त्रियः शूद्रादयश्चैव तेऽनुकम्प्या भवादृशाम् ॥ ४ ॥,dūre harikathāḥ kecid dūre cācyutakīrtanāḥ|striyaḥ śūdrādayaścaiva te'nukampyā bhavādṛśām|| 4 ||
+11.5.5,विप्रो राजन्यवैश्यौ वा हरेः प्राप्ताः पदान्तिकम् ।श्रौतेन जन्मनाथापि मुह्यन्त्याम्नायवादिनः ॥ ५ ॥,vipro rājanyavaiśyau vā hareḥ prāptāḥ padāntikam|śrautena janmanāthāpi muhyantyāmnāyavādinaḥ|| 5 ||
+11.5.6,कर्मण्यकोविदाः स्तब्धा मूर्खाः पण्डितमानिनः ।वदन्ति चाटुकान् मूढा यया माध्व्या गिरोत्सुकाः ॥ ६ ॥,karmaṇyakovidāḥ stabdhā mūrkhāḥ paṇḍitamāninaḥ|vadanti cāṭukān mūḍhā yayā mādhvyā girotsukāḥ|| 6 ||
+11.5.7,रजसा घोरसङ्कल्पाः कामुका अहिमन्यवः ।दाम्भिका मा���िनः पापा विहसन्त्यच्युतप्रियान् ॥ ७ ॥,rajasā ghorasaṅkalpāḥ kāmukā ahimanyavaḥ|dāmbhikā māninaḥ pāpā vihasantyacyutapriyān|| 7 ||
+11.5.8,वदन्ति तेऽन्योन्यमुपासितस्त्रियो ।गृहेषु मैथुन्यपरेषु चाशिषः ।यजन्त्यसृष्टानविधानदक्षिणं ।वृत्त्यै परं घ्नन्ति पशून् अतद्विदः ॥ ८ ॥,vadanti te'nyonyamupāsitastriyo|gṛheṣu maithunyapareṣu cāśiṣaḥ|yajantyasṛṣṭānavidhānadakṣiṇaṃ|vṛttyai paraṃ ghnanti paśūn atadvidaḥ|| 8 ||
+11.5.9,श्रिया विभूत्याभिजनेन विद्यया ।त्यागेन रूपेण बलेन कर्मणा ।जातस्मयेनान्धधियः सहेश्वरान् ।सतोऽवमन्यन्ति हरिप्रियान्खलाः ॥ ९ ॥,śriyā vibhūtyābhijanena vidyayā|tyāgena rūpeṇa balena karmaṇā|jātasmayenāndhadhiyaḥ saheśvarān|sato'vamanyanti haripriyānkhalāḥ|| 9 ||
+11.5.10,सर्वेषु शश्वत् तनुभृत्स्ववस्थितं ।यथा खमात्मानमभीष्टमीश्वरम् ।वेदोपगीतं च न श्रृण्वतेऽबुधा ।मनोरथानां प्रवदन्ति वार्तया ॥ १० ॥,sarveṣu śaśvat tanubhṛtsvavasthitaṃ|yathā khamātmānamabhīṣṭamīśvaram|vedopagītaṃ ca na śrṛṇvate'budhā|manorathānāṃ pravadanti vārtayā|| 10 ||
+11.5.11,लोके व्यवायामिषमद्यसेवा ।नित्यास्तु जन्तोर्न हि तत्र चोदना ।व्यवस्थितिस्तेषु विवाहयज्ञ ।सुराग्रहैरासु निवृत्तिरिष्टा ॥ ११ ॥,loke vyavāyāmiṣamadyasevā|nityāstu jantorna hi tatra codanā|vyavasthitisteṣu vivāhayajña|surāgrahairāsu nivṛttiriṣṭā|| 11 ||
+11.5.12,धनं च धर्मैकफलं यतो वै ।ज्ञानं सविज्ञानमनुप्रशान्ति ।गृहेषु युञ्जन्ति कलेवरस्य ।मृत्युं न पश्यन्ति दुरन्तवीर्यम् ॥ १२ ॥,dhanaṃ ca dharmaikaphalaṃ yato vai|jñānaṃ savijñānamanupraśānti|gṛheṣu yuñjanti kalevarasya|mṛtyuṃ na paśyanti durantavīryam|| 12 ||
+11.5.13,यद् घ्राणभक्षो विहितः सुरायाः ।तथा पशोरालभनं न हिंसा ।एवं व्यवायः प्रजया न रत्या ।इमं विशुद्धं न विदुः स्वधर्मम् ॥ १३ ॥,yad ghrāṇabhakṣo vihitaḥ surāyāḥ|tathā paśorālabhanaṃ na hiṃsā|evaṃ vyavāyaḥ prajayā na ratyā|imaṃ viśuddhaṃ na viduḥ svadharmam|| 13 ||
+11.5.14,ये तु अनेवंविदोऽसन्तः स्तब्धाः सदभिमानिनः ।पशून् द्रुह्यन्ति विश्रब्धाः प्रेत्य खादन्ति ते च तान् ॥ १४ ॥,ye tu anevaṃvido'santaḥ stabdhāḥ sadabhimāninaḥ|paśūn druhyanti viśrabdhāḥ pretya khādanti te ca tān|| 14 ||
+11.5.15,द्विषन्तः परकायेषु स्वात्मानं हरिमीश्वरम् ।मृतके सानुबन्धेऽस्मिन् बद्धस्नेहाः पतन्त्यधः ॥ १५ ॥,dviṣantaḥ parakāyeṣu svātmānaṃ harimīśvaram|mṛtake sānubandhe'smin baddhasnehāḥ patantyadhaḥ|| 15 ||
+11.5.16,ये कैवल्यं असम्प्राप्ता ये चातीताश्च मूढताम् ।त्रैवर्गिका ह्यक्षणिका आत्मानं घातयन्ति ते ॥ १६ ॥,ye kaivalyaṃ asamprāptā ye cātītāśca mūḍhatām|traivargikā hyakṣaṇikā ātmānaṃ ghātayanti te|| 16 ||
+11.5.17,एत आत्महनोऽशान्ता अज्ञाने ज्ञानमानिनः ।सीदन्त्यकृतकृत्या वै कालध्वस्तमनोरथाः ॥ १७ ॥,eta ātmahano'śāntā ajñāne jñānamāninaḥ|sīdantyakṛtakṛtyā vai kāladhvastamanorathāḥ|| 17 ||
+11.5.18,हित्वा अत्यायारचिता गृहापत्यसुहृत् स्त्रियः ।तमो विशन्त्यनिच्छन्तो वासुदेवपराङ्मुखाः ॥ १��� ॥,hitvā atyāyāracitā gṛhāpatyasuhṛt striyaḥ|tamo viśantyanicchanto vāsudevaparāṅmukhāḥ|| 18 ||
+11.5.19,श्री राजोवाच ।कस्मिन् काले स भगवान् किं वर्णः कीदृशो नृभिः ।नाम्ना वा केन विधिना पूज्यते तदिहोच्यताम् ॥ १९ ॥,śrī rājovāca|kasmin kāle sa bhagavān kiṃ varṇaḥ kīdṛśo nṛbhiḥ|nāmnā vā kena vidhinā pūjyate tadihocyatām|| 19 ||
+11.5.20,श्रीकरभाजन उवाच ।कृतं त्रेता द्वापरं च कलिरित्येषु केशवः ।नानावर्णाभिधाकारो नानैव विधिनेज्यते ॥ २० ॥,śrīkarabhājana uvāca|kṛtaṃ tretā dvāparaṃ ca kalirityeṣu keśavaḥ|nānāvarṇābhidhākāro nānaiva vidhinejyate|| 20 ||
+11.5.21,कृते शुक्लश्चतुर्बाहुः जटिलो वल्कलाम्बरः ।कृष्णाजिनोपवीताक्षान् बिभ्रद् दण्डकमण्डलू ॥ २१ ॥,kṛte śuklaścaturbāhuḥ jaṭilo valkalāmbaraḥ|kṛṣṇājinopavītākṣān bibhrad daṇḍakamaṇḍalū|| 21 ||
+11.5.22,मनुष्यास्तु तदा शान्ता निर्वैराः सुहृदः समाः ।यजन्ति तपसा देवं शमेन च दमेन च ॥ २२ ॥,manuṣyāstu tadā śāntā nirvairāḥ suhṛdaḥ samāḥ|yajanti tapasā devaṃ śamena ca damena ca|| 22 ||
+11.5.23,हंसः सुपर्णो वैकुण्ठो धर्मो योगेश्वरोऽमलः ।ईश्वरः पुरुषोऽव्यक्तः परमात्मेति गीयते ॥ २३ ॥,haṃsaḥ suparṇo vaikuṇṭho dharmo yogeśvaro'malaḥ|īśvaraḥ puruṣo'vyaktaḥ paramātmeti gīyate|| 23 ||
+11.5.24,त्रेतायां रक्तवर्णोऽसौ चतुर्बाहुस्त्रिमेखलः ।हिरण्यकेशः त्रय्यात्मा स्रुक् स्रुवाद्युपलक्षणः ॥ २४ ॥,tretāyāṃ raktavarṇo'sau caturbāhustrimekhalaḥ|hiraṇyakeśaḥ trayyātmā sruk sruvādyupalakṣaṇaḥ|| 24 ||
+11.5.25,तं तदा मनुजा देवं सर्वदेवमयं हरिम् ।यजन्ति विद्यया त्रय्या धर्मिष्ठा ब्रह्मवादिनः ॥ २५ ॥,taṃ tadā manujā devaṃ sarvadevamayaṃ harim|yajanti vidyayā trayyā dharmiṣṭhā brahmavādinaḥ|| 25 ||
+11.5.26,विष्णुर्यज्ञः पृश्निगर्भः सर्वदेव उरुक्रमः ।वृषाकपिर्जयन्तश्च उरुगाय इतीर्यते ॥ २६ ॥,viṣṇuryajñaḥ pṛśnigarbhaḥ sarvadeva urukramaḥ|vṛṣākapirjayantaśca urugāya itīryate|| 26 ||
+11.5.27,द्वापरे भगवान् श्यामः पीतवासा निजायुधः ।श्रीवत्सादिभिरङ्कैश्च लक्षणैरुपलक्षितः ॥ २७ ॥,dvāpare bhagavān śyāmaḥ pītavāsā nijāyudhaḥ|śrīvatsādibhiraṅkaiśca lakṣaṇairupalakṣitaḥ|| 27 ||
+11.5.28,तं तदा पुरुषं मर्त्या महाराजोपलक्षणम् ।यजन्ति वेदतन्त्राभ्यां परं जिज्ञासवो नृप ॥ २८ ॥,taṃ tadā puruṣaṃ martyā mahārājopalakṣaṇam|yajanti vedatantrābhyāṃ paraṃ jijñāsavo nṛpa|| 28 ||
+11.5.29,नमस्ते वासुदेवाय नमः सङ्कर्षणाय च ।प्रद्युम्नायानिरुद्धाय तुभ्यं भगवते नमः ॥ २९ ॥,namaste vāsudevāya namaḥ saṅkarṣaṇāya ca|pradyumnāyāniruddhāya tubhyaṃ bhagavate namaḥ|| 29 ||
+11.5.30,नारायणाय ऋषये पुरुषाय महात्मने ।विश्वेश्वराय विश्वाय सर्वभूतात्मने नमः ॥ ३० ॥,nārāyaṇāya ṛṣaye puruṣāya mahātmane|viśveśvarāya viśvāya sarvabhūtātmane namaḥ|| 30 ||
+11.5.31,इति द्वापर उर्वीश स्तुवन्ति जगदीश्वरम् ।नानातन्त्रविधानेन कलावपि तथा श्रृणु ॥ ३१ ॥,iti dvāpara urvīśa stuvanti jagadīśvaram|nānātantravidhānena kalāvapi tathā śrṛṇu|| 31 ||
+11.5.32,कृष्णवर्णं त्विषाकृष्णं साङ्गोपाङ्गास्त्र पार���षदम् ।यज्ञैः सङ्कीर्तनप्रायैः यजन्ति हि सुमेधसः ॥ ३२ ॥,kṛṣṇavarṇaṃ tviṣākṛṣṇaṃ sāṅgopāṅgāstra pārṣadam|yajñaiḥ saṅkīrtanaprāyaiḥ yajanti hi sumedhasaḥ|| 32 ||
+11.5.33,ध्येयं सदा परिभवघ्नमभीष्टदोहं ।तीर्थास्पदं शिवविरिञ्चिनुतं शरण्यम् ।भृत्यार्तिहं प्रणतपाल भवाब्धिपोतं ।वन्दे महापुरुष ते चरणारविन्दम् ॥ ३३ ॥,dhyeyaṃ sadā paribhavaghnamabhīṣṭadohaṃ|tīrthāspadaṃ śivaviriñcinutaṃ śaraṇyam|bhṛtyārtihaṃ praṇatapāla bhavābdhipotaṃ|vande mahāpuruṣa te caraṇāravindam|| 33 ||
+11.5.34,त्यक्त्वा सुदुस्त्यजसुरेप्सित राज्यलक्ष्मीं ।धर्मिष्ठ आर्यवचसा यदगात् अरण्यम् ।मायामृगं दयितयेप्सितमन्वधावद् ।वन्दे महापुरुष ते चरणारविन्दम् ॥ ३४ ॥,tyaktvā sudustyajasurepsita rājyalakṣmīṃ|dharmiṣṭha āryavacasā yadagāt araṇyam|māyāmṛgaṃ dayitayepsitamanvadhāvad|vande mahāpuruṣa te caraṇāravindam|| 34 ||
+11.5.35,एवं युगानुरूपाभ्यां भगवान् युगवर्तिभिः ।मनुजैरिज्यते राजन् श्रेयसा्मीश्वरो हरिः ॥ ३५ ॥,evaṃ yugānurūpābhyāṃ bhagavān yugavartibhiḥ
+11.5.36,कलिं सभाजयन्त्यार्या गुणज्ञाः सारभागिनः ।यत्र सङ्कीर्तनेनैव सर्वस्वार्थोऽभिलभ्यते ॥ ३६ ॥,kaliṃ sabhājayantyāryā guṇajñāḥ sārabhāginaḥ|yatra saṅkīrtanenaiva sarvasvārtho'bhilabhyate|| 36 ||
+11.5.37,न ह्यतः परमो लाभो देहिनां भ्राम्यतामिह ।यतो विन्देत परमां शान्तिं नश्यति संसृतिः ॥ ३७ ॥,na hyataḥ paramo lābho dehināṃ bhrāmyatāmiha|yato vindeta paramāṃ śāntiṃ naśyati saṃsṛtiḥ|| 37 ||
+11.5.38,कृतादिषु प्रजा राजन् कलाविच्छन्ति सम्भवम् ।कलौ खलु भविष्यन्ति नारायणपरायणाः ॥ ३८ ॥,kṛtādiṣu prajā rājan kalāvicchanti sambhavam|kalau khalu bhaviṣyanti nārāyaṇaparāyaṇāḥ|| 38 ||
+11.5.39,क्वचित् क्वचिन्महाराज द्रविडेषु च भूरिशः ।ताम्रपर्णी नदी यत्र कृतमाला पयस्विनी ॥ ३९ ॥,kvacit kvacinmahārāja draviḍeṣu ca bhūriśaḥ|tāmraparṇī nadī yatra kṛtamālā payasvinī|| 39 ||
+11.5.40,कावेरी च महापुण्या प्रतीची च महानदी ।ये पिबन्ति जलं तासां मनुजा मनुजेश्वर ।प्रायो भक्ता भगवति वासुदेवेऽमलाशयाः ॥ ४० ॥,kāverī ca mahāpuṇyā pratīcī ca mahānadī|ye pibanti jalaṃ tāsāṃ manujā manujeśvara|prāyo bhaktā bhagavati vāsudeve'malāśayāḥ|| 40 ||
+11.5.41,देवर्षिभूताप्तनृणां पितॄणां ।न किङ्करो नायमृणी च राजन् ।सर्वात्मना यः शरणं शरण्यं ।गतो मुकुन्दं परिहृत्य कर्तम् ॥ ४१ ॥,devarṣibhūtāptanṛṇāṃ pitṝṇāṃ|na kiṅkaro nāyamṛṇī ca rājan|sarvātmanā yaḥ śaraṇaṃ śaraṇyaṃ|gato mukundaṃ parihṛtya kartam|| 41 ||
+11.5.42,स्वपादमूलं भजतः प्रियस्य ।त्यक्तान्यभावस्य हरिः परेशः ।विकर्म यच्चोत्पतितं कथञ्चित् ।धुनोति सर्वं हृदि सन्निविष्टः ॥ ४२ ॥,svapādamūlaṃ bhajataḥ priyasya|tyaktānyabhāvasya hariḥ pareśaḥ|vikarma yaccotpatitaṃ kathañcit|dhunoti sarvaṃ hṛdi sanniviṣṭaḥ|| 42 ||
+11.5.43,श्रीनारद उवाच ।धर्मान् भागवतानित्थं श्रुत्वाथ मिथिलेश्वरः ।जायन्तेयान् मुनीन् प्रीतः सोपाध्यायो ह्यपूजयत् ॥ ४३ ॥,śrīnārada uvāca|dharmān bhāgavatānitthaṃ śrutvātha mithileśvaraḥ|jāyanteyān munīn prītaḥ sopādhyāyo hyapūjayat|| 43 ||
+11.5.44,ततोऽन्तर्दधिरे सिद्धाः सर्वलोकस्य पश्यतः ।राजा धर्मानुपातिष्ठन् अवाप परमां गतिम् ॥ ४४ ॥,tato'ntardadhire siddhāḥ sarvalokasya paśyataḥ|rājā dharmānupātiṣṭhan avāpa paramāṃ gatim|| 44 ||
+11.5.45,त्वमप्येतान् महाभाग धर्मान् भागवतान् श्रुतान् ।आस्थितः श्रद्धया युक्तो निःसङ्गो यास्यसे परम् ॥ ४५ ॥,tvamapyetān mahābhāga dharmān bhāgavatān śrutān|āsthitaḥ śraddhayā yukto niḥsaṅgo yāsyase param|| 45 ||
+11.5.46,युवयोः खलु दम्पत्योः यशसा पूरितं जगत् ।पुत्रतामगमद् यद् वां भगवानीश्वरो हरिः ॥ ४६ ॥,yuvayoḥ khalu dampatyoḥ yaśasā pūritaṃ jagat|putratāmagamad yad vāṃ bhagavānīśvaro hariḥ|| 46 ||
+11.5.47,दर्शनालिङ्गनालापैः शयनासनभोजनैः ।आत्मा वां पावितः कृष्णे पुत्रस्नेहं प्रकुर्वतोः ॥ ४७ ॥,darśanāliṅganālāpaiḥ śayanāsanabhojanaiḥ|ātmā vāṃ pāvitaḥ kṛṣṇe putrasnehaṃ prakurvatoḥ|| 47 ||
+11.5.48,वैरेण यं नृपतयः शिशुपालपौण्ड्र ।शाल्वादयो गतिविलासविलोकनाद्यैः ।ध्यायन्त आकृतधियः शयनासनादौ ।तत्साम्यमापुरनुरक्तधियां पुनः किम् ॥ ४८ ॥,vaireṇa yaṃ nṛpatayaḥ śiśupālapauṇḍra|śālvādayo gativilāsavilokanādyaiḥ|dhyāyanta ākṛtadhiyaḥ śayanāsanādau|tatsāmyamāpuranuraktadhiyāṃ punaḥ kim|| 48 ||
+11.5.49,मापत्यबुद्धिमकृथाः कृष्णे सर्वात्मनीश्वरे ।मायामनुष्यभावेन गूढैश्वर्ये परेऽव्यये ॥ ४९ ॥,māpatyabuddhimakṛthāḥ kṛṣṇe sarvātmanīśvare|māyāmanuṣyabhāvena gūḍhaiśvarye pare'vyaye|| 49 ||
+11.5.50,भूभारासुरराजन्य हन्तवे गुप्तये सताम् ।अवतीर्णस्य निर्वृत्यै यशो लोके वितन्यते ॥ ५० ॥,bhūbhārāsurarājanya hantave guptaye satām|avatīrṇasya nirvṛtyai yaśo loke vitanyate|| 50 ||
+11.5.51,श्रीशुक उवाच ।एतत् श्रृत्वा महाभागो वसुदेवोऽतिविस्मितः ।देवकी च महाभागा जहतुः मोहमात्मनः ॥ ५१ ॥,śrīśuka uvāca|etat śrṛtvā mahābhāgo vasudevo'tivismitaḥ|devakī ca mahābhāgā jahatuḥ mohamātmanaḥ|| 51 ||
+11.5.52,इतिहासमिमं पुण्यं धारयेद् यः समाहितः ।स विधूयेह शमलं ब्रह्मभूयाय कल्पते ॥ ५२ ॥,itihāsamimaṃ puṇyaṃ dhārayed yaḥ samāhitaḥ|sa vidhūyeha śamalaṃ brahmabhūyāya kalpate|| 52 ||
+11.5.5,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां एकादशस्कन्धे पञ्चमोऽध्यायः ॥ ५ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ ekādaśaskandhe pañcamo'dhyāyaḥ|| 5 ||
+11.6.1,श्रीकृष्णोद्धवसंवाद आरंभ ।श्रीशुक उवाच ।अथ ब्रह्मात्मजैर्देवैः प्रजेशैरावृतोऽभ्यगात् ।भवश्च भूतभव्येशो ययौ भूतगणैर्वृतः ॥ १ ॥,śrīkṛṣṇoddhavasaṃvāda āraṃbha|śrīśuka uvāca|atha brahmātmajairdevaiḥ prajeśairāvṛto'bhyagāt|bhavaśca bhūtabhavyeśo yayau bhūtagaṇairvṛtaḥ|| 1 ||
+11.6.2,इन्द्रो मरुद्भिर्भगवानादित्या वसवोऽश्विनौ ।ऋभवोऽङ्गिरसो रुद्रा विश्वे साध्याश्च देवताः ॥ २ ॥,indro marudbhirbhagavānādityā vasavo'śvinau|ṛbhavo'ṅgiraso rudrā viśve sādhyāśca devatāḥ|| 2 ||
+11.6.3,गन्धर्वाप्सरसो नागाः सिद्धचारणगुह्यकाः ।ऋषयः पितरश्चैव सविद्याधरकिन्नराः ॥ ३ ॥,gandharvāpsaraso nāgāḥ siddhacāraṇaguhyakāḥ|ṛṣayaḥ pitaraścaiva savidyādharakinnarāḥ|| 3 ||
+11.6.4,द्वारकामुपसञ्जग्मुः सर्वे कृष्णदिदृक्षवः ।वपुषा येन भगवान्नरलोकमनोरमः ।यशो वितेने लोकेषु सर्वलोकमलापहम् ॥ ४ ॥,dvārakāmupasañjagmuḥ sarve kṛṣṇadidṛkṣavaḥ|vapuṣā yena bhagavānnaralokamanoramaḥ|yaśo vitene lokeṣu sarvalokamalāpaham|| 4 ||
+11.6.5,तस्यां विभ्राजमानायां समृद्धायां महर्द्धिभिः ।व्यचक्षतावितृप्ताक्षाः कृष्णमद्भुतदर्शनम् ॥ ५ ॥,tasyāṃ vibhrājamānāyāṃ samṛddhāyāṃ maharddhibhiḥ|vyacakṣatāvitṛptākṣāḥ kṛṣṇamadbhutadarśanam|| 5 ||
+11.6.6,स्वर्गोद्यानोपगैर्माल्यैश्छादयन्तो यदूत्तमम् ।गीर्भिश्चित्रपदार्थाभिस्तुष्टुवुर्जगदीश्वरम् ॥ ६ ॥,svargodyānopagairmālyaiśchādayanto yadūttamam|gīrbhiścitrapadārthābhistuṣṭuvurjagadīśvaram|| 6 ||
+11.6.7,श्रीदेवा ऊचुः ।नताः स्म ते नाथ पदारविन्दं बुद्धीन्द्रियप्राणमनोवचोभिः ।यच्चिन्त्यतेऽन्तर्हृदि भावयुक्तैर्मुमुक्षुभिः कर्ममयोरुपाशात् ॥ ७ ॥,śrīdevā ūcuḥ|natāḥ sma te nātha padāravindaṃ buddhīndriyaprāṇamanovacobhiḥ|yaccintyate'ntarhṛdi bhāvayuktairmumukṣubhiḥ karmamayorupāśāt|| 7 ||
+11.6.8,त्वं मायया त्रिगुणयात्मनि दुर्विभाव्यं ।व्यक्तं सृजस्यवसि लुम्पसि तद्गुणस्थः ।नैतैर्भवानजित कर्मभिरज्यते वै ।यत्स्वे सुखेऽव्यवहितेऽभिरतोऽनवद्यः ॥ ८ ॥,tvaṃ māyayā triguṇayātmani durvibhāvyaṃ|vyaktaṃ sṛjasyavasi lumpasi tadguṇasthaḥ|naitairbhavānajita karmabhirajyate vai|yatsve sukhe'vyavahite'bhirato'navadyaḥ|| 8 ||
+11.6.9,शुद्धिर्नृणां न तु तथेड्य दुराशयानां ।विद्याश्रुताध्ययनदानतपःक्रियाभिः ।सत्त्वात्मनामृषभ ते यशसि प्रवृद्ध ।सच्छ्रद्धया श्रवणसम्भृतया यथा स्यात् ॥ ९ ॥,śuddhirnṛṇāṃ na tu tatheḍya durāśayānāṃ|vidyāśrutādhyayanadānatapaḥkriyābhiḥ|sattvātmanāmṛṣabha te yaśasi pravṛddha|sacchraddhayā śravaṇasambhṛtayā yathā syāt|| 9 ||
+11.6.10,स्यान्नस्तवाङ्घ्रिरशुभाशयधूमकेतुः ।क्षेमाय यो मुनिभिरार्द्रहृदोह्यमानः ।यः सात्वतैः समविभूतय आत्मवद्भिर् ।व्यूहेऽर्चितः सवनशः स्वरतिक्रमाय ॥ १० ॥,syānnastavāṅghriraśubhāśayadhūmaketuḥ|kṣemāya yo munibhirārdrahṛdohyamānaḥ|yaḥ sātvataiḥ samavibhūtaya ātmavadbhir|vyūhe'rcitaḥ savanaśaḥ svaratikramāya|| 10 ||
+11.6.11,यश्चिन्त्यते प्रयतपाणिभिरध्वराग्नौ ।त्रय्या निरुक्तविधिनेश हविर्गृहीत्वा ।अध्यात्मयोग उत योगिभिरात्ममायां ।जिज्ञासुभिः परमभागवतैः परीष्टः ॥ ११ ॥,yaścintyate prayatapāṇibhiradhvarāgnau|trayyā niruktavidhineśa havirgṛhītvā|adhyātmayoga uta yogibhirātmamāyāṃ|jijñāsubhiḥ paramabhāgavataiḥ parīṣṭaḥ|| 11 ||
+11.6.12,पर्युष्टया तव विभो वनमालयेयं ।संस्पर्धिनी भगवती प्रतिपत्निवच्छ्रीः ।यः सुप्रणीतममुयार्हणमाददन्नो ।भूयात्सदाङ्घ्रिरशुभाशयधूमकेतुः ॥ १२ ॥,paryuṣṭayā tava vibho vanamālayeyaṃ|saṃspardhinī bhagavatī pratipatnivacchrīḥ|yaḥ supraṇītamamuyārhaṇamādadanno|bhūyātsadāṅghriraśubhāśayadhūmaketuḥ|| 12 ||
+11.6.13,केतुस्त्रिविक्रमयुतस्त्रिपतत्प��ाको ।यस्ते भयाभयकरोऽसुरदेवचम्वोः ।स्वर्गाय साधुषु खलेष्वितराय भूमन् ।पादः पुनातु भगवन्भजतामघं नः ॥ १३ ॥,ketustrivikramayutastripatatpatāko|yaste bhayābhayakaro'suradevacamvoḥ|svargāya sādhuṣu khaleṣvitarāya bhūman|pādaḥ punātu bhagavanbhajatāmaghaṃ naḥ|| 13 ||
+11.6.14,नस्योतगाव इव यस्य वशे भवन्ति ।ब्रह्मादयस्तनुभृतो मिथुरर्द्यमानाः ।कालस्य ते प्रकृतिपूरुषयोः परस्य ।शं नस्तनोतु चरणः पुरुषोत्तमस्य ॥ १४ ॥,nasyotagāva iva yasya vaśe bhavanti|brahmādayastanubhṛto mithurardyamānāḥ|kālasya te prakṛtipūruṣayoḥ parasya|śaṃ nastanotu caraṇaḥ puruṣottamasya|| 14 ||
+11.6.15,अस्यासि हेतुरुदयस्थितिसंयमानाम् ।अव्यक्तजीवमहतामपि कालमाहुः ।सोऽयं त्रिणाभिरखिलापचये प्रवृत्तः ।कालो गभीररय उत्तमपूरुषस्त्वम् ॥ १५ ॥,asyāsi heturudayasthitisaṃyamānām|avyaktajīvamahatāmapi kālamāhuḥ|so'yaṃ triṇābhirakhilāpacaye pravṛttaḥ|kālo gabhīraraya uttamapūruṣastvam|| 15 ||
+11.6.16,त्वत्तः पुमान्समधिगम्य ययास्य वीर्यं ।धत्ते महान्तमिव गर्भममोघवीर्यः ।सोऽयं तयानुगत आत्मन आण्डकोशं ।हैमं ससर्ज बहिरावरणैरुपेतम् ॥ १६ ॥,tvattaḥ pumānsamadhigamya yayāsya vīryaṃ|dhatte mahāntamiva garbhamamoghavīryaḥ|so'yaṃ tayānugata ātmana āṇḍakośaṃ|haimaṃ sasarja bahirāvaraṇairupetam|| 16 ||
+11.6.17,तत्तस्थूषश्च जगतश्च भवानधीशो ।यन्माययोत्थगुणविक्रिययोपनीतान् ।अर्थाञ्जुषन्नपि हृषीकपते न लिप्तो ।येऽन्ये स्वतः परिहृतादपि बिभ्यति स्म ॥ १७ ॥,tattasthūṣaśca jagataśca bhavānadhīśo|yanmāyayotthaguṇavikriyayopanītān|arthāñjuṣannapi hṛṣīkapate na lipto|ye'nye svataḥ parihṛtādapi bibhyati sma|| 17 ||
+11.6.18,स्मायावलोकलवदर्शितभावहारि ।भ्रूमण्डलप्रहितसौरतमन्त्रशौण्डैः ।पत्न्यस्तु षोडशसहस्रमनङ्गबाणैर् ।यस्येन्द्रियं विमथितुं करणैर्न विभ्व्यः ॥ १८ ॥,smāyāvalokalavadarśitabhāvahāri|bhrūmaṇḍalaprahitasauratamantraśauṇḍaiḥ|patnyastu ṣoḍaśasahasramanaṅgabāṇair|yasyendriyaṃ vimathituṃ karaṇairna vibhvyaḥ|| 18 ||
+11.6.19,विभ्व्यस्तवामृतकथोदवहास्त्रिलोक्याः ।पादावनेजसरितः शमलानि हन्तुम् ।आनुश्रवं श्रुतिभिरङ्घ्रिजमङ्गसङ्गैस् ।तीर्थद्वयं शुचिषदस्त उपस्पृशन्ति ॥ १९ ॥,vibhvyastavāmṛtakathodavahāstrilokyāḥ|pādāvanejasaritaḥ śamalāni hantum|ānuśravaṃ śrutibhiraṅghrijamaṅgasaṅgais|tīrthadvayaṃ śuciṣadasta upaspṛśanti|| 19 ||
+11.6.20,श्रीबादरायणिरुवाच ।इत्यभिष्टूय विबुधैः सेशः शतधृतिर्हरिम् ।अभ्यभाषत गोविन्दं प्रणम्याम्बरमाश्रितः ॥ २० ॥,śrībādarāyaṇiruvāca|ityabhiṣṭūya vibudhaiḥ seśaḥ śatadhṛtirharim|abhyabhāṣata govindaṃ praṇamyāmbaramāśritaḥ|| 20 ||
+11.6.21,श्रीब्रह्मोवाच ।भूमेर्भारावताराय पुरा विज्ञापितः प्रभो ।त्वमस्माभिरशेषात्मन्तत्तथैवोपपादितम् ॥ २१ ॥,śrībrahmovāca|bhūmerbhārāvatārāya purā vijñāpitaḥ prabho|tvamasmābhiraśeṣātmantattathaivopapāditam|| 21 ||
+11.6.22,धर्मश्च स्थापितः सत्सु सत्यसन्धेषु वै त्वया ।कीर्तिश्च दिक्षु विक्षिप्ता सर्वलोकमलापहा ॥ २२ ॥,dharmaśca sthāpitaḥ satsu satyasandheṣu vai tvayā|kīrtiśca dikṣu vikṣiptā sarvalokamalāpahā|| 22 ||
+11.6.23,अवतीर्य यदोर्वंशे बिभ्रद्रूपमनुत्तमम् ।कर्माण्युद्दामवृत्तानि हिताय जगतोऽकृथाः ॥ २३ ॥,avatīrya yadorvaṃśe bibhradrūpamanuttamam|karmāṇyuddāmavṛttāni hitāya jagato'kṛthāḥ|| 23 ||
+11.6.24,यानि ते चरितानीश मनुष्याः साधवः कलौ ।शृण्वन्तः कीर्तयन्तश्च तरिष्यन्त्यञ्जसा तमः ॥ २४ ॥,yāni te caritānīśa manuṣyāḥ sādhavaḥ kalau|śṛṇvantaḥ kīrtayantaśca tariṣyantyañjasā tamaḥ|| 24 ||
+11.6.25,यदुवंशेऽवतीर्णस्य भवतः पुरुषोत्तम ।शरच्छतं व्यतीयाय पञ्चविंशाधिकं प्रभो ॥ २५ ॥,yaduvaṃśe'vatīrṇasya bhavataḥ puruṣottama|śaracchataṃ vyatīyāya pañcaviṃśādhikaṃ prabho|| 25 ||
+11.6.26,नाधुना तेऽखिलाधार देवकार्यावशेषितम् ।कुलं च विप्रशापेन नष्टप्रायमभूदिदम् ॥ २६ ॥,nādhunā te'khilādhāra devakāryāvaśeṣitam|kulaṃ ca vipraśāpena naṣṭaprāyamabhūdidam|| 26 ||
+11.6.27,ततः स्वधाम परमं विशस्व यदि मन्यसे ।सलोकाल्लोकपालान्नः पाहि वैकुण्ठकिङ्करान् ॥ २७ ॥,tataḥ svadhāma paramaṃ viśasva yadi manyase|salokāllokapālānnaḥ pāhi vaikuṇṭhakiṅkarān|| 27 ||
+11.6.28,श्रीभगवानुवाच ।अवधारितमेतन्मे यदात्थ विबुधेश्वर ।कृतं वः कार्यमखिलं भूमेर्भारोऽवतारितः ॥ २८ ॥,śrībhagavānuvāca|avadhāritametanme yadāttha vibudheśvara|kṛtaṃ vaḥ kāryamakhilaṃ bhūmerbhāro'vatāritaḥ|| 28 ||
+11.6.29,तदिदं यादवकुलं वीर्यशौर्यश्रियोद्धतम् ।लोकं जिघृक्षद्रुद्धं मे वेलयेव महार्णवः ॥ २९ ॥,tadidaṃ yādavakulaṃ vīryaśauryaśriyoddhatam|lokaṃ jighṛkṣadruddhaṃ me velayeva mahārṇavaḥ|| 29 ||
+11.6.30,यद्यसंहृत्य दृप्तानां यदूनां विपुलं कुलम् ।गन्तास्म्यनेन लोकोऽयमुद्वेलेन विनङ्क्ष्यति ॥ ३० ॥,yadyasaṃhṛtya dṛptānāṃ yadūnāṃ vipulaṃ kulam|gantāsmyanena loko'yamudvelena vinaṅkṣyati|| 30 ||
+11.6.31,इदानीं नाश आरब्धः कुलस्य द्विजशापजः ।यास्यामि भवनं ब्रह्मन्नेतदन्ते तवानघ ॥ ३१ ॥,idānīṃ nāśa ārabdhaḥ kulasya dvijaśāpajaḥ|yāsyāmi bhavanaṃ brahmannetadante tavānagha|| 31 ||
+11.6.32,श्रीशुक उवाच ।इत्युक्तो लोकनाथेन स्वयम्भूः प्रणिपत्य तम् ।सह देवगणैर्देवः स्वधाम समपद्यत ॥ ३२ ॥,śrīśuka uvāca|ityukto lokanāthena svayambhūḥ praṇipatya tam|saha devagaṇairdevaḥ svadhāma samapadyata|| 32 ||
+11.6.33,अथ तस्यां महोत्पातान्द्वारवत्यां समुत्थितान् ।विलोक्य भगवानाह यदुवृद्धान्समागतान् ॥ ३३ ॥,atha tasyāṃ mahotpātāndvāravatyāṃ samutthitān|vilokya bhagavānāha yaduvṛddhānsamāgatān|| 33 ||
+11.6.34,श्रीभगवानुवाच ।एते वै सुमहोत्पाता व्युत्तिष्ठन्तीह सर्वतः ।शापश्च नः कुलस्यासीद्ब्राह्मणेभ्यो दुरत्ययः ॥ ३४ ॥,śrībhagavānuvāca|ete vai sumahotpātā vyuttiṣṭhantīha sarvataḥ|śāpaśca naḥ kulasyāsīdbrāhmaṇebhyo duratyayaḥ|| 34 ||
+11.6.35,न वस्तव्यमिहास्माभिर्जिजीविषुभिरार्यकाः ।प्रभासं सुमहत्पुण्यं यास्यामोऽद्यैव मा चिरम् ॥ ३५ ॥,na vastavyamihāsmābhirjijīviṣubhirāryakāḥ|prabhāsaṃ sumahatpuṇyaṃ yāsyāmo'dyaiva mā ciram|| 35 ||
+11.6.36,यत्र स्नात्वा दक्षशापाद्गृहीतो यक्ष्मणोदुराट् ।विमुक्तः किल्बिषात्सद्यो भेजे भूयः कलोदयम् ॥ ३६ ॥,yatra snātvā dakṣaśāpādgṛhīto yakṣmaṇodurāṭ|vimuktaḥ kilbiṣātsadyo bheje bhūyaḥ kalodayam|| 36 ||
+11.6.37,वयं च तस्मिन्नाप्लुत्य तर्पयित्वा पितॄन्सुरान् ।भोजयित्वोशिजो विप्रान्नानागुणवतान्धसा ॥ ३७ ॥,vayaṃ ca tasminnāplutya tarpayitvā pitṝnsurān|bhojayitvośijo viprānnānāguṇavatāndhasā|| 37 ||
+11.6.38,तेषु दानानि पात्रेषु श्रद्धयोप्त्वा महान्ति वै ।वृजिनानि तरिष्यामो दानैर्नौभिरिवार्णवम् ॥ ३८ ॥,teṣu dānāni pātreṣu śraddhayoptvā mahānti vai|vṛjināni tariṣyāmo dānairnaubhirivārṇavam|| 38 ||
+11.6.39,श्रीशुक उवाच ।एवं भगवतादिष्टा यादवाः कुरुनन्दन ।गन्तुं कृतधियस्तीर्थं स्यन्दनान्समयूयुजन् ॥ ३९ ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ bhagavatādiṣṭā yādavāḥ kurunandana|gantuṃ kṛtadhiyastīrthaṃ syandanānsamayūyujan|| 39 ||
+11.6.40,तन्निरीक्ष्योद्धवो राजन्श्रुत्वा भगवतोदितम् ।दृष्ट्वारिष्टानि घोराणि नित्यं कृष्णमनुव्रतः ॥ ४० ॥,tannirīkṣyoddhavo rājanśrutvā bhagavatoditam|dṛṣṭvāriṣṭāni ghorāṇi nityaṃ kṛṣṇamanuvrataḥ|| 40 ||
+11.6.41,विविक्त उपसङ्गम्य जगतामीश्वरेश्वरम् ।प्रणम्य शिरसा पादौ प्राञ्जलिस्तमभाषत ॥ ४१ ॥,vivikta upasaṅgamya jagatāmīśvareśvaram|praṇamya śirasā pādau prāñjalistamabhāṣata|| 41 ||
+11.6.42,श्रीउद्धव उवाच ।देवदेवेश योगेश पुण्यश्रवणकीर्तन ।संहृत्यैतत्कुलं नूनं लोकं सन्त्यक्ष्यते भवान् ।विप्रशापं समर्थोऽपि प्रत्यहन्न यदीश्वरः ॥ ४२ ॥,śrīuddhava uvāca|devadeveśa yogeśa puṇyaśravaṇakīrtana|saṃhṛtyaitatkulaṃ nūnaṃ lokaṃ santyakṣyate bhavān|vipraśāpaṃ samartho'pi pratyahanna yadīśvaraḥ|| 42 ||
+11.6.43,नाहं तवाङ्घ्रिकमलं क्षणार्धमपि केशव ।त्यक्तुं समुत्सहे नाथ स्वधाम नय मामपि ॥ ४३ ॥,nāhaṃ tavāṅghrikamalaṃ kṣaṇārdhamapi keśava|tyaktuṃ samutsahe nātha svadhāma naya māmapi|| 43 ||
+11.6.44,तव विक्रीडितं कृष्ण नृणां परममङ्गलम् ।कर्णपीयूषमासाद्य त्यजन्त्यन्यस्पृहां जनाः ॥ ४४ ॥,tava vikrīḍitaṃ kṛṣṇa nṛṇāṃ paramamaṅgalam|karṇapīyūṣamāsādya tyajantyanyaspṛhāṃ janāḥ|| 44 ||
+11.6.45,शय्यासनाटनस्थान स्नानक्रीडाशनादिषु ।कथं त्वां प्रियमात्मानं वयं भक्तास्त्यजेम हि ॥ ४५ ॥,śayyāsanāṭanasthāna snānakrīḍāśanādiṣu|kathaṃ tvāṃ priyamātmānaṃ vayaṃ bhaktāstyajema hi|| 45 ||
+11.6.46,त्वयोपभुक्तस्रग्गन्ध वासोऽलङ्कारचर्चिताः ।उच्छिष्टभोजिनो दासास्तव मायां जयेम हि ॥ ४६ ॥,tvayopabhuktasraggandha vāso'laṅkāracarcitāḥ|ucchiṣṭabhojino dāsāstava māyāṃ jayema hi|| 46 ||
+11.6.47,वातरशना य ऋषयः श्रमणा ऊर्ध्वमन्थिनः ।ब्रह्माख्यं धाम ते यान्ति शान्ताः सन्न्यासिनोऽमलाः ॥ ४७ ॥,vātaraśanā ya ṛṣayaḥ śramaṇā ūrdhvamanthinaḥ|brahmākhyaṃ dhāma te yānti śāntāḥ sannyāsino'malāḥ|| 47 ||
+11.6.48,वयं त्विह महायोगिन्भ्रमन्तः कर्मवर्त्मसु ।त्वद्वार्तया तरिष्यामस्तावकैर्दुस्तरं तमः ॥ ४८ ॥,vayaṃ tviha mahāyoginbhramantaḥ karmavartmasu|tvadvārtayā tariṣyāmastāvakairdustaraṃ tamaḥ|| 48 ||
+11.6.49,स्मरन्तः कीर्तयन्तस्ते कृतानि गदितानि च ।गत्युत्स्मितेक्षणक्ष्वेलि यन्नृलोकविडम्बनम् ॥ ४९ ॥,smarantaḥ kīrtayantaste kṛtāni gaditāni ca|gatyutsmitekṣaṇakṣveli yannṛlokaviḍambanam|| 49 ||
+11.6.50,श्रीशुक उवाच ।एवं विज्ञापितो राजन्भगवान्देवकीसुतः ।एकान्तिनं प्रियं भृत्यमुद्धवं समभाषत ॥ ५० ॥,śrīśuka uvāca|evaṃ vijñāpito rājanbhagavāndevakīsutaḥ|ekāntinaṃ priyaṃ bhṛtyamuddhavaṃ samabhāṣata|| 50 ||
+11.7.1,अथ सप्तमोऽध्यायः ।श्रीभगवानुवाच ।यदात्थ मां महाभाग तच्चिकीर्षितमेव मे ।ब्रह्मा भवो लोकपालाः स्वर्वासं मेऽभिकाङ्क्षिणः ॥ १ ॥,atha saptamo'dhyāyaḥ|śrībhagavānuvāca|yadāttha māṃ mahābhāga taccikīrṣitameva me|brahmā bhavo lokapālāḥ svarvāsaṃ me'bhikāṅkṣiṇaḥ|| 1 ||
+11.7.2,मया निष्पादितं ह्यत्र देवकार्यमशेषतः ।यदर्थमवतीर्णोऽहमंशेन ब्रह्मणार्थितः ॥ २ ॥,mayā niṣpāditaṃ hyatra devakāryamaśeṣataḥ|yadarthamavatīrṇo'hamaṃśena brahmaṇārthitaḥ|| 2 ||
+11.7.3,कुलं वै शापनिर्दग्धं नङ्क्ष्यत्यन्योन्यविग्रहात् ।समुद्रः सप्तमे ह्येनां पुरीं च प्लावयिष्यति ॥ ३ ॥,kulaṃ vai śāpanirdagdhaṃ naṅkṣyatyanyonyavigrahāt|samudraḥ saptame hyenāṃ purīṃ ca plāvayiṣyati|| 3 ||
+11.7.4,यर्ह्येवायं मया त्यक्तो लोकोऽयं नष्टमङ्गलः ।भविष्यत्यचिरात्साधो कलिनापि निराकृतः ॥ ४ ॥,yarhyevāyaṃ mayā tyakto loko'yaṃ naṣṭamaṅgalaḥ|bhaviṣyatyacirātsādho kalināpi nirākṛtaḥ|| 4 ||
+11.7.5,न वस्तव्यं त्वयैवेह मया त्यक्ते महीतले ।जनोऽधर्मरुचिर्भद्र भविष्यति कलौ युगे ॥ ५ ॥,na vastavyaṃ tvayaiveha mayā tyakte mahītale|jano'dharmarucirbhadra bhaviṣyati kalau yuge|| 5 ||
+11.7.6,त्वं तु सर्वं परित्यज्य स्नेहं स्वजनबन्धुषु ।मय्यावेश्य मनः संयक्समदृग्विचरस्व गाम् ॥ ६ ॥,tvaṃ tu sarvaṃ parityajya snehaṃ svajanabandhuṣu|mayyāveśya manaḥ saṃyaksamadṛgvicarasva gām|| 6 ||
+11.7.7,यदिदं मनसा वाचा चक्षुर्भ्यां श्रवणादिभिः ।नश्वरं गृह्यमाणं च विद्धि मायामनोमयम् ॥ ७ ॥,yadidaṃ manasā vācā cakṣurbhyāṃ śravaṇādibhiḥ|naśvaraṃ gṛhyamāṇaṃ ca viddhi māyāmanomayam|| 7 ||
+11.7.8,पुंसोऽयुक्तस्य नानार्थो भ्रमः स गुणदोषभाक् ।कर्माकर्मविकर्मेति गुणदोषधियो भिदा ॥ ८ ॥,puṃso'yuktasya nānārtho bhramaḥ sa guṇadoṣabhāk|karmākarmavikarmeti guṇadoṣadhiyo bhidā|| 8 ||
+11.7.9,तस्माद्युक्तेन्द्रियग्रामो युक्तचित्त इदं जगत् ।आत्मनीक्षस्व विततमात्मानं मय्यधीश्वरे ॥ ९ ॥,tasmādyuktendriyagrāmo yuktacitta idaṃ jagat|ātmanīkṣasva vitatamātmānaṃ mayyadhīśvare|| 9 ||
+11.7.10,ज्ञानविज्ञानसंयुक्त आत्मभूतः शरीरिणाम् ।अत्मानुभवतुष्टात्मा नान्तरायैर्विहन्यसे ॥ १० ॥,jñānavijñānasaṃyukta ātmabhūtaḥ śarīriṇām|atmānubhavatuṣṭātmā nāntarāyairvihanyase|| 10 ||
+11.7.11,दोषबुद्ध्योभयातीतो निषेधान्न निवर्तते ।गुणबुद्ध्या च विहितं न करोति यथार्भकः ॥ ११ ॥,doṣabuddhyobhayātīto niṣedhānna nivartate|guṇabuddhyā ca vihitaṃ na karoti yathārbhakaḥ|| 11 ||
+11.7.12,सर्वभूतसुहृच्छान्तो ज्ञानविज्ञाननिश्चयः ।पश्यन्मदात्मकं विश्वं न विपद्येत वै पुनः ॥ १२ ॥,sarvabhūtasuhṛcchānto jñānavijñānaniścayaḥ|paśyanmadātmakaṃ viśvaṃ na vipadyeta vai punaḥ|| 12 ||
+11.7.13,श्रीशुक उवाच ।इत्यादिष्टो भगवता महाभागवतो नृप ।उद्धवः प्रणिपत्याह तत्त्वं जिज्ञासुरच्युतम् ॥ १३ ॥,śrīśuka uvāca|ityādiṣṭo bhagavatā mahābhāgavato nṛpa|uddhavaḥ praṇipatyāha tattvaṃ jijñāsuracyutam|| 13 ||
+11.7.14,श्रीउद्धव उवाच ।योगेश योगविन्यास योगात्मन्योगसम्भव ।निःश्रेयसाय मे प्रोक्तस्त्यागः सन्न्यासलक्षणः ॥ १४ ॥,śrīuddhava uvāca|yogeśa yogavinyāsa yogātmanyogasambhava|niḥśreyasāya me proktastyāgaḥ sannyāsalakṣaṇaḥ|| 14 ||
+11.7.15,त्यागोऽयं दुष्करो भूमन्कामानां विषयात्मभिः ।सुतरां त्वयि सर्वात्मन्नभक्तैरिति मे मतिः ॥ १५ ॥,tyāgo'yaṃ duṣkaro bhūmankāmānāṃ viṣayātmabhiḥ|sutarāṃ tvayi sarvātmannabhaktairiti me matiḥ|| 15 ||
+11.7.16,सोऽहं ममाहमिति मूढमतिर्विगाढः ।त्वन्मायया विरचितात्मनि सानुबन्धे ।तत्त्वञ्जसा निगदितं भवता यथाहं ।संसाधयामि भगवन्ननुशाधि भृत्यम् ॥ १६ ॥,so'haṃ mamāhamiti mūḍhamatirvigāḍhaḥ|tvanmāyayā viracitātmani sānubandhe|tattvañjasā nigaditaṃ bhavatā yathāhaṃ|saṃsādhayāmi bhagavannanuśādhi bhṛtyam|| 16 ||
+11.7.17,सत्यस्य ते स्वदृश आत्मन आत्मनोऽन्यं ।वक्तारमीश विबुधेष्वपि नानुचक्षे ।सर्वे विमोहितधियस्तव माययेमे ।ब्रह्मादयस्तनुभृतो बहिरर्थभावाः ॥ १७ ॥,satyasya te svadṛśa ātmana ātmano'nyaṃ|vaktāramīśa vibudheṣvapi nānucakṣe|sarve vimohitadhiyastava māyayeme|brahmādayastanubhṛto bahirarthabhāvāḥ|| 17 ||
+11.7.18,तस्माद्भवन्तमनवद्यमनन्तपारं ।सर्वज्ञमीश्वरमकुण्ठविकुण्ठधिष्ण्यम् ।निर्विण्णधीरहमु ह वृजिनाभितप्तो ।नारायणं नरसखं शरणं प्रपद्ये ॥ १८ ॥,tasmādbhavantamanavadyamanantapāraṃ|sarvajñamīśvaramakuṇṭhavikuṇṭhadhiṣṇyam|nirviṇṇadhīrahamu ha vṛjinābhitapto|nārāyaṇaṃ narasakhaṃ śaraṇaṃ prapadye|| 18 ||
+11.7.19,श्रीभगवानुवाच ।प्रायेण मनुजा लोके लोकतत्त्वविचक्षणाः ।समुद्धरन्ति ह्यात्मानमात्मनैवाशुभाशयात् ॥ १९ ॥,śrībhagavānuvāca|prāyeṇa manujā loke lokatattvavicakṣaṇāḥ|samuddharanti hyātmānamātmanaivāśubhāśayāt|| 19 ||
+11.7.20,आत्मनो गुरुरात्मैव पुरुषस्य विशेषतः ।यत्प्रत्यक्षानुमानाभ्यां श्रेयोऽसावनुविन्दते ॥ २० ॥,ātmano gururātmaiva puruṣasya viśeṣataḥ|yatpratyakṣānumānābhyāṃ śreyo'sāvanuvindate|| 20 ||
+11.7.21,पुरुषत्वे च मां धीराः साङ्ख्ययोगविशारदाः ।आविस्तरां प्रपश्यन्ति सर्वशक्त्युपबृंहितम् ॥ २१ ॥,puruṣatve ca māṃ dhīrāḥ sāṅkhyayogaviśāradāḥ|āvistarāṃ prapaśyanti sarvaśaktyupabṛṃhitam|| 21 ||
+11.7.22,एकद्वित्रिचतुष्पादो बहुपादस्तथापदः ।बह्व्यः सन्ति पुरः सृष्टास्तासां मे पौरुषी प्रिया ॥ २२ ॥,ekadvitricatuṣpādo bahupādastathāpadaḥ|bahvyaḥ santi puraḥ sṛṣṭāstāsāṃ me pauruṣī priyā|| 22 ||
+11.7.23,अत्र मां मृगयन्त्यद्धा युक्ता हेतुभिरीश्वरम् ।गृह्यमाणैर्गुणैर्लिङ्गैरग्राह्यमनुमानतः ॥ २३ ॥,atra māṃ mṛgayantyaddhā yuktā hetubhirīśvaram|gṛhyamāṇairguṇairliṅgairagrāhyamanumānataḥ|| 23 ||
+11.7.24,अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम् ।अवधू���स्य संवादं यदोरमिततेजसः ॥ २४ ॥,atrāpyudāharantīmamitihāsaṃ purātanam|avadhūtasya saṃvādaṃ yadoramitatejasaḥ|| 24 ||
+11.7.25,अवधूतं द्विजं कञ्चिच्चरन्तमकुतोभयम् ।कविं निरीक्ष्य तरुणं यदुः पप्रच्छ धर्मवित् ॥ २५ ॥,avadhūtaṃ dvijaṃ kañciccarantamakutobhayam|kaviṃ nirīkṣya taruṇaṃ yaduḥ papraccha dharmavit|| 25 ||
+11.7.26,श्रीयदुरुवाच ।कुतो बुद्धिरियं ब्रह्मन्नकर्तुः सुविशारदा ।यामासाद्य भवाँल्लोकं विद्वाँश्चरति बालवत् ॥ २६ ॥,śrīyaduruvāca|kuto buddhiriyaṃ brahmannakartuḥ suviśāradā|yāmāsādya bhavāṃllokaṃ vidvāṃścarati bālavat|| 26 ||
+11.7.27,प्रायो धर्मार्थकामेषु विवित्सायां च मानवाः ।हेतुनैव समीहन्त आयुषो यशसः श्रियः ॥ २७ ॥,prāyo dharmārthakāmeṣu vivitsāyāṃ ca mānavāḥ|hetunaiva samīhanta āyuṣo yaśasaḥ śriyaḥ|| 27 ||
+11.7.28,त्वं तु कल्पः कविर्दक्षः सुभगोऽमृतभाषणः ।न कर्ता नेहसे किञ्चिज्जडोन्मत्तपिशाचवत् ॥ २८ ॥,tvaṃ tu kalpaḥ kavirdakṣaḥ subhago'mṛtabhāṣaṇaḥ|na kartā nehase kiñcijjaḍonmattapiśācavat|| 28 ||
+11.7.29,जनेषु दह्यमानेषु कामलोभदवाग्निना ।न तप्यसेऽग्निना मुक्तो गङ्गाम्भःस्थ इव द्विपः ॥ २९ ॥,janeṣu dahyamāneṣu kāmalobhadavāgninā|na tapyase'gninā mukto gaṅgāmbhaḥstha iva dvipaḥ|| 29 ||
+11.7.30,त्वं हि नः पृच्छतां ब्रह्मन्नात्मन्यानन्दकारणम् ।ब्रूहि स्पर्शविहीनस्य भवतः केवलात्मनः ॥ ३० ॥,tvaṃ hi naḥ pṛcchatāṃ brahmannātmanyānandakāraṇam|brūhi sparśavihīnasya bhavataḥ kevalātmanaḥ|| 30 ||
+11.7.31,श्रीभगवानुवाच ।यदुनैवं महाभागो ब्रह्मण्येन सुमेधसा ।पृष्टः सभाजितः प्राह प्रश्रयावनतं द्विजः ॥ ३१ ॥,śrībhagavānuvāca|yadunaivaṃ mahābhāgo brahmaṇyena sumedhasā|pṛṣṭaḥ sabhājitaḥ prāha praśrayāvanataṃ dvijaḥ|| 31 ||
+11.7.32,श्रीब्राह्मण उवाच ।सन्ति मे गुरवो राजन्बहवो बुद्ध्युपश्रिताः ।यतो बुद्धिमुपादाय मुक्तोऽटामीह तान्शृणु ॥ ३२ ॥,śrībrāhmaṇa uvāca|santi me guravo rājanbahavo buddhyupaśritāḥ|yato buddhimupādāya mukto'ṭāmīha tānśṛṇu|| 32 ||
+11.7.33,पृथिवी वायुराकाशमापोऽग्निश्चन्द्र मा रविः ।कपोतोऽजगरः सिन्धुः पतङ्गो मधुकृद्गजः ॥ ३३ ॥,pṛthivī vāyurākāśamāpo'gniścandra mā raviḥ|kapoto'jagaraḥ sindhuḥ pataṅgo madhukṛdgajaḥ|| 33 ||
+11.7.34,मधुहा हरिणो मीनः पिङ्गला कुररोऽर्भकः ।कुमारी शरकृत्सर्प ऊर्णनाभिः सुपेशकृत् ॥ ३४ ॥,madhuhā hariṇo mīnaḥ piṅgalā kuraro'rbhakaḥ|kumārī śarakṛtsarpa ūrṇanābhiḥ supeśakṛt|| 34 ||
+11.7.35,एते मे गुरवो राजन्चतुर्विंशतिराश्रिताः ।शिक्षा वृत्तिभिरेतेषामन्वशिक्षमिहात्मनः ॥ ३५ ॥,ete me guravo rājancaturviṃśatirāśritāḥ|śikṣā vṛttibhireteṣāmanvaśikṣamihātmanaḥ|| 35 ||
+11.7.36,यतो यदनुशिक्षामि यथा वा नाहुषात्मज ।तत्तथा पुरुषव्याघ्र निबोध कथयामि ते ॥ ३६ ॥,yato yadanuśikṣāmi yathā vā nāhuṣātmaja|tattathā puruṣavyāghra nibodha kathayāmi te|| 36 ||
+11.7.37,भूतैराक्रम्यमाणोऽपि धीरो दैववशानुगैः ।तद्विद्वान्न चलेन्मार्गादन्वशिक्षं क्षितेर्व्रतम् ॥ ३७ ॥,bhūtairākramyamāṇo'pi dhīro daivavaśānugaiḥ|tadvidvānna calenmārgādanvaśikṣaṃ kṣitervratam|| 37 ||
+11.7.38,शश्वत्परार्थसर्वेहः परार्थैकान्तसम्भवः ।साधुः शिक्षेत भूभृत्तो नगशिष्यः परात्मताम् ॥ ३८ ॥,śaśvatparārthasarvehaḥ parārthaikāntasambhavaḥ|sādhuḥ śikṣeta bhūbhṛtto nagaśiṣyaḥ parātmatām|| 38 ||
+11.7.39,प्राणवृत्त्यैव सन्तुष्येन्मुनिर्नैवेन्द्रियप्रियैः ।ज्ञानं यथा न नश्येत नावकीर्येत वाङ्मनः ॥ ३९ ॥,prāṇavṛttyaiva santuṣyenmunirnaivendriyapriyaiḥ|jñānaṃ yathā na naśyeta nāvakīryeta vāṅmanaḥ|| 39 ||
+11.7.40,विषयेष्वाविशन्योगी नानाधर्मेषु सर्वतः ।गुणदोषव्यपेतात्मा न विषज्जेत वायुवत् ॥ ४० ॥,viṣayeṣvāviśanyogī nānādharmeṣu sarvataḥ|guṇadoṣavyapetātmā na viṣajjeta vāyuvat|| 40 ||
+11.7.41,पार्थिवेष्विह देहेषु प्रविष्टस्तद्गुणाश्रयः ।गुणैर्न युज्यते योगी गन्धैर्वायुरिवात्मदृक् ॥ ४१ ॥,pārthiveṣviha deheṣu praviṣṭastadguṇāśrayaḥ|guṇairna yujyate yogī gandhairvāyurivātmadṛk|| 41 ||
+11.7.42,अन्तर्हितश्च स्थिरजङ्गमेषु ब्रह्मात्मभावेन समन्वयेन ।व्याप्त्याव्यवच्छेदमसङ्गमात्मनो मुनिर्नभस्त्वं विततस्य भावयेत् ॥ ४२ ॥,antarhitaśca sthirajaṅgameṣu brahmātmabhāvena samanvayena|vyāptyāvyavacchedamasaṅgamātmano munirnabhastvaṃ vitatasya bhāvayet|| 42 ||
+11.7.43,तेजोऽबन्नमयैर्भावैर्मेघाद्यैर्वायुनेरितैः ।न स्पृश्यते नभस्तद्वत्कालसृष्टैर्गुणैः पुमान् ॥ ४३ ॥,tejo'bannamayairbhāvairmeghādyairvāyuneritaiḥ|na spṛśyate nabhastadvatkālasṛṣṭairguṇaiḥ pumān|| 43 ||
+11.7.44,स्वच्छः प्रकृतितः स्निग्धो माधुर्यस्तीर्थभूर्नृणाम् ।मुनिः पुनात्यपां मित्रमीक्षोपस्पर्शकीर्तनैः ॥ ४४ ॥,svacchaḥ prakṛtitaḥ snigdho mādhuryastīrthabhūrnṛṇām|muniḥ punātyapāṃ mitramīkṣopasparśakīrtanaiḥ|| 44 ||
+11.7.45,तेजस्वी तपसा दीप्तो दुर्धर्षोदरभाजनः ।सर्वभक्ष्योऽपि युक्तात्मा नादत्ते मलमग्निवत् ॥ ४५ ॥,tejasvī tapasā dīpto durdharṣodarabhājanaḥ|sarvabhakṣyo'pi yuktātmā nādatte malamagnivat|| 45 ||
+11.7.46,क्वचिच्छन्नः क्वचित्स्पष्ट उपास्यः श्रेय इच्छताम् ।भुङ्क्ते सर्वत्र दातॄणां दहन्प्रागुत्तराशुभम् ॥ ४६ ॥,kvacicchannaḥ kvacitspaṣṭa upāsyaḥ śreya icchatām|bhuṅkte sarvatra dātṝṇāṃ dahanprāguttarāśubham|| 46 ||
+11.7.47,स्वमायया सृष्टमिदं सदसल्लक्षणं विभुः ।प्रविष्ट ईयते तत्तत् स्वरूपोऽग्निरिवैधसि ॥ ४७ ॥,svamāyayā sṛṣṭamidaṃ sadasallakṣaṇaṃ vibhuḥ|praviṣṭa īyate tattat svarūpo'gnirivaidhasi|| 47 ||
+11.7.48,विसर्गाद्याः श्मशानान्ता भावा देहस्य नात्मनः ।कलानामिव चन्द्रस्य कालेनाव्यक्तवर्त्मना ॥ ४८ ॥,visargādyāḥ śmaśānāntā bhāvā dehasya nātmanaḥ|kalānāmiva candrasya kālenāvyaktavartmanā|| 48 ||
+11.7.49,कालेन ह्योघवेगेन भूतानां प्रभवाप्ययौ ।नित्यावपि न दृश्येते आत्मनोऽग्नेर्यथार्चिषाम् ॥ ४९ ॥,kālena hyoghavegena bhūtānāṃ prabhavāpyayau|nityāvapi na dṛśyete ātmano'gneryathārciṣām|| 49 ||
+11.7.50,गुणैर्गुणानुपादत्ते यथाकालं विमुञ्चति ।न तेषु युज्यते योगी गोभिर्गा इव गोपतिः ॥ ५० ॥,guṇairguṇānupādatte yathākālaṃ vimuñcati|na te���u yujyate yogī gobhirgā iva gopatiḥ|| 50 ||
+11.7.51,बुध्यते स्वे न भेदेन व्यक्तिस्थ इव तद्गतः ।लक्ष्यते स्थूलमतिभिरात्मा चावस्थितोऽर्कवत् ॥ ५१ ॥,budhyate sve na bhedena vyaktistha iva tadgataḥ|lakṣyate sthūlamatibhirātmā cāvasthito'rkavat|| 51 ||
+11.7.52,नातिस्नेहः प्रसङ्गो वा कर्तव्यः क्वापि केनचित् ।कुर्वन्विन्देत सन्तापं कपोत इव दीनधीः ॥ ५२ ॥,nātisnehaḥ prasaṅgo vā kartavyaḥ kvāpi kenacit|kurvanvindeta santāpaṃ kapota iva dīnadhīḥ|| 52 ||
+11.7.53,कपोतः कश्चनारण्ये कृतनीडो वनस्पतौ ।कपोत्या भार्यया सार्धमुवास कतिचित्समाः ॥ ५३ ॥,kapotaḥ kaścanāraṇye kṛtanīḍo vanaspatau|kapotyā bhāryayā sārdhamuvāsa katicitsamāḥ|| 53 ||
+11.7.54,कपोतौ स्नेहगुणितहृदयौ गृहधर्मिणौ ।दृष्टिं दृष्ट्याङ्गमङ्गेन बुद्धिं बुद्ध्या बबन्धतुः ॥ ५४ ॥,kapotau snehaguṇitahṛdayau gṛhadharmiṇau|dṛṣṭiṃ dṛṣṭyāṅgamaṅgena buddhiṃ buddhyā babandhatuḥ|| 54 ||
+11.7.55,शय्यासनाटनस्थानवार्ताक्रीडाशनादिकम् ।मिथुनीभूय विश्रब्धौ चेरतुर्वनराजिषु ॥ ५५ ॥,śayyāsanāṭanasthānavārtākrīḍāśanādikam|mithunībhūya viśrabdhau ceraturvanarājiṣu|| 55 ||
+11.7.56,यं यं वाञ्छति सा राजन्तर्पयन्त्यनुकम्पिता ।तं तं समनयत्कामं कृच्छ्रेणाप्यजितेन्द्रियः ॥ ५६ ॥,yaṃ yaṃ vāñchati sā rājantarpayantyanukampitā|taṃ taṃ samanayatkāmaṃ kṛcchreṇāpyajitendriyaḥ|| 56 ||
+11.7.57,कपोती प्रथमं गर्भं गृह्णती काल आगते ।अण्डानि सुषुवे नीडे स्वपत्युः सन्निधौ सती ॥ ५७ ॥,kapotī prathamaṃ garbhaṃ gṛhṇatī kāla āgate|aṇḍāni suṣuve nīḍe svapatyuḥ sannidhau satī|| 57 ||
+11.7.58,तेषु काले व्यजायन्त रचितावयवा हरेः ।शक्तिभिर्दुर्विभाव्याभिः कोमलाङ्गतनूरुहाः ॥ ५८ ॥,teṣu kāle vyajāyanta racitāvayavā hareḥ|śaktibhirdurvibhāvyābhiḥ komalāṅgatanūruhāḥ|| 58 ||
+11.7.59,प्रजाः पुपुषतुः प्रीतौ दम्पती पुत्रवत्सलौ ।शृण्वन्तौ कूजितं तासां निर्वृतौ कलभाषितैः ॥ ५९ ॥,prajāḥ pupuṣatuḥ prītau dampatī putravatsalau|śṛṇvantau kūjitaṃ tāsāṃ nirvṛtau kalabhāṣitaiḥ|| 59 ||
+11.7.60,तासां पतत्रैः सुस्पर्शैः कूजितैर्मुग्धचेष्टितैः ।प्रत्युद्गमैरदीनानां पितरौ मुदमापतुः ॥ ६० ॥,tāsāṃ patatraiḥ susparśaiḥ kūjitairmugdhaceṣṭitaiḥ|pratyudgamairadīnānāṃ pitarau mudamāpatuḥ|| 60 ||
+11.7.61,स्नेहानुबद्धहृदयावन्योन्यं विष्णुमायया ।विमोहितौ दीनधियौ शिशून्पुपुषतुः प्रजाः ॥ ६१ ॥,snehānubaddhahṛdayāvanyonyaṃ viṣṇumāyayā|vimohitau dīnadhiyau śiśūnpupuṣatuḥ prajāḥ|| 61 ||
+11.7.62,एकदा जग्मतुस्तासामन्नार्थं तौ कुटुम्बिनौ ।परितः कानने तस्मिन्नर्थिनौ चेरतुश्चिरम् ॥ ६२ ॥,ekadā jagmatustāsāmannārthaṃ tau kuṭumbinau|paritaḥ kānane tasminnarthinau ceratuściram|| 62 ||
+11.7.63,दृष्ट्वा तान्लुब्धकः कश्चिद्यदृच्छातो वनेचरः ।जगृहे जालमातत्य चरतः स्वालयान्तिके ॥ ६३ ॥,dṛṣṭvā tānlubdhakaḥ kaścidyadṛcchāto vanecaraḥ|jagṛhe jālamātatya carataḥ svālayāntike|| 63 ||
+11.7.64,कपोतश्च कपोती च प्रजापोषे सदोत्सुकौ ।गतौ पोषणमादाय स्वनीडमुपजग्मतुः ॥ ६४ ॥,kapotaśca kapotī ca prajāpoṣe sadotsukau|gatau poṣaṇamādāya svanīḍamupajagmatuḥ|| 64 ||
+11.7.65,कपोती स्वात्मजान्वीक्ष्य बालकान्जालसंवृतान् ।तानभ्यधावत्क्रोशन्ती क्रोशतो भृशदुःखिता ॥ ६५ ॥,kapotī svātmajānvīkṣya bālakānjālasaṃvṛtān|tānabhyadhāvatkrośantī krośato bhṛśaduḥkhitā|| 65 ||
+11.7.66,सासकृत्स्नेहगुणिता दीनचित्ताजमायया ।स्वयं चाबध्यत शिचा बद्धान्पश्यन्त्यपस्मृतिः ॥ ६६ ॥,sāsakṛtsnehaguṇitā dīnacittājamāyayā|svayaṃ cābadhyata śicā baddhānpaśyantyapasmṛtiḥ|| 66 ||
+11.7.67,कपोतः स्वात्मजान्बद्धानात्मनोऽप्यधिकान्प्रियान् ।भार्यां चात्मसमां दीनो विललापातिदुःखितः ॥ ६७ ॥,kapotaḥ svātmajānbaddhānātmano'pyadhikānpriyān|bhāryāṃ cātmasamāṃ dīno vilalāpātiduḥkhitaḥ|| 67 ||
+11.7.68,अहो मे पश्यतापायमल्पपुण्यस्य दुर्मतेः ।अतृप्तस्याकृतार्थस्य गृहस्त्रैवर्गिको हतः ॥ ६८ ॥,aho me paśyatāpāyamalpapuṇyasya durmateḥ|atṛptasyākṛtārthasya gṛhastraivargiko hataḥ|| 68 ||
+11.7.69,अनुरूपानुकूला च यस्य मे पतिदेवता ।शून्ये गृहे मां सन्त्यज्य पुत्रैः स्वर्याति साधुभिः ॥ ६९ ॥,anurūpānukūlā ca yasya me patidevatā|śūnye gṛhe māṃ santyajya putraiḥ svaryāti sādhubhiḥ|| 69 ||
+11.7.70,सोऽहं शून्ये गृहे दीनो मृतदारो मृतप्रजः ।जिजीविषे किमर्थं वा विधुरो दुःखजीवितः ॥ ७० ॥,so'haṃ śūnye gṛhe dīno mṛtadāro mṛtaprajaḥ|jijīviṣe kimarthaṃ vā vidhuro duḥkhajīvitaḥ|| 70 ||
+11.7.71,तांस्तथैवावृतान् शिग्भिर्मृत्युग्रस्तान्विचेष्टतः ।स्वयं च कृपणः शिक्षु पश्यन्नप्यबुधोऽपतत् ॥ ७१ ॥,tāṃstathaivāvṛtān śigbhirmṛtyugrastānviceṣṭataḥ|svayaṃ ca kṛpaṇaḥ śikṣu paśyannapyabudho'patat|| 71 ||
+11.7.72,तं लब्ध्वा लुब्धकः क्रूरः कपोतं गृहमेधिनम् ।कपोतकान्कपोतीं च सिद्धार्थः प्रययौ गृहम् ॥ ७२ ॥,taṃ labdhvā lubdhakaḥ krūraḥ kapotaṃ gṛhamedhinam|kapotakānkapotīṃ ca siddhārthaḥ prayayau gṛham|| 72 ||
+11.7.73,एवं कुटुम्ब्यशान्तात्मा द्वन्द्वारामः पतत्रिवत् ।पुष्णन्कुटुम्बं कृपणः सानुबन्धोऽवसीदति ॥ ७३ ॥,evaṃ kuṭumbyaśāntātmā dvandvārāmaḥ patatrivat|puṣṇankuṭumbaṃ kṛpaṇaḥ sānubandho'vasīdati|| 73 ||
+11.7.74,यः प्राप्य मानुषं लोकं मुक्तिद्वारमपावृतम् ।गृहेषु खगवत्सक्तस्तमारूढच्युतं विदुः ॥ ७४ ॥,yaḥ prāpya mānuṣaṃ lokaṃ muktidvāramapāvṛtam|gṛheṣu khagavatsaktastamārūḍhacyutaṃ viduḥ|| 74 ||
+11.8.1,अवधूतस्य अजगरादि नवगुरूणां वर्णनम् ।श्रीब्राह्मण उवाच ।सुखम् ऐन्द्रियकं राजन् स्वर्गे नरक एव च ।देहिनां यद् यथा दुःखं तस्मान् नेच्छेत तद्‍बुधः ॥ १ ॥,avadhūtasya ajagarādi navagurūṇāṃ varṇanam|śrībrāhmaṇa uvāca|sukham aindriyakaṃ rājan svarge naraka eva ca|dehināṃ yad yathā duḥkhaṃ tasmān neccheta tad‍budhaḥ|| 1 ||
+11.8.2,ग्रासं सुमृष्टं विरसं महान्तं स्तोकमेव वा ।यदृच्छयैवापतितं ग्रसेत् आजगरोऽक्रियः ॥ २ ॥,grāsaṃ sumṛṣṭaṃ virasaṃ mahāntaṃ stokameva vā|yadṛcchayaivāpatitaṃ graset ājagaro'kriyaḥ|| 2 ||
+11.8.3,शयीताहानि भूरीणि निराहारोऽनुपक्रमः ।यदि नोपनमेद् ग्रासो महाहिरिव दिष्टभुक् ॥ ३ ॥,śayītāhāni bhūrīṇi nirāhāro'nupakramaḥ|yadi nopanamed grāso mahāhiriva diṣṭabhuk|| 3 ||
+11.8.4,ओजःसहोबलयुतं बिभ्रद् देहमकर्मकम् ।शयानो वीतनिद्रश्च नेहेतेन्द्रियवानपि ॥ ४ ॥,ojaḥsahobalayutaṃ bibhrad dehamakarmakam|śayāno vītanidraśca nehetendriyavānapi|| 4 ||
+11.8.5,मुनिः प्रसन्नगम्भीरो दुर्विगाह्यो दुरत्ययः ।अनन्तपारो ह्यक्षोभ्यः स्तिमितोद इवार्णवः ॥ ५ ॥,muniḥ prasannagambhīro durvigāhyo duratyayaḥ|anantapāro hyakṣobhyaḥ stimitoda ivārṇavaḥ|| 5 ||
+11.8.6,समृद्धकामो हीनो वा नारायणपरो मुनिः ।नोत्सर्पेत न शुष्येत सरिद्भिरिव सागरः ॥ ६ ॥,samṛddhakāmo hīno vā nārāyaṇaparo muniḥ|notsarpeta na śuṣyeta saridbhiriva sāgaraḥ|| 6 ||
+11.8.7,दृष्ट्वा स्त्रियं देवमायां तद्भावैरजितेन्द्रियः ।प्रलोभितः पतत्यन्धे तमस्यग्नौ पतङ्गवत् ॥ ७ ॥,dṛṣṭvā striyaṃ devamāyāṃ tadbhāvairajitendriyaḥ|pralobhitaḥ patatyandhe tamasyagnau pataṅgavat|| 7 ||
+11.8.8,योषिद्धिरण्याभरणाम्बरादि ।द्रव्येषु मायारचितेषु मूढः ।प्रलोभितात्मा ह्युपभोगबुद्ध्या ।पतङ्गवत् नश्यति नष्टदृष्टिः ॥ ८ ॥,yoṣiddhiraṇyābharaṇāmbarādi|dravyeṣu māyāraciteṣu mūḍhaḥ|pralobhitātmā hyupabhogabuddhyā|pataṅgavat naśyati naṣṭadṛṣṭiḥ|| 8 ||
+11.8.9,स्तोकं स्तोकं ग्रसेद् ग्रासं देहो वर्तेत यावता ।गृहान् अहिंसन् आतिष्ठेद् वृत्तिं माधुकरीं मुनिः ॥ ९ ॥,stokaṃ stokaṃ grased grāsaṃ deho varteta yāvatā|gṛhān ahiṃsan ātiṣṭhed vṛttiṃ mādhukarīṃ muniḥ|| 9 ||
+11.8.10,अणुभ्यश्च महद्‍भ्यश्च शास्त्रेभ्यः कुशलो नरः ।सर्वतः सारमादद्यात् पुष्पेभ्य इव षट्पदः ॥ १० ॥,aṇubhyaśca mahad‍bhyaśca śāstrebhyaḥ kuśalo naraḥ|sarvataḥ sāramādadyāt puṣpebhya iva ṣaṭpadaḥ|| 10 ||
+11.8.11,सायन्तनं श्वस्तनं वा न सङ्गृह्णीत भिक्षितम् ।पाणिपात्रोदरामत्रो मक्षिकेव न सङ्ग्रही ॥ ११ ॥,sāyantanaṃ śvastanaṃ vā na saṅgṛhṇīta bhikṣitam|pāṇipātrodarāmatro makṣikeva na saṅgrahī|| 11 ||
+11.8.12,सायन्तनं श्वस्तनं वा न सङ्गृह्णीत भिक्षुकः ।मक्षिका इव सङ्गृह्णन् सह तेन विनश्यति ॥ १२ ॥,sāyantanaṃ śvastanaṃ vā na saṅgṛhṇīta bhikṣukaḥ|makṣikā iva saṅgṛhṇan saha tena vinaśyati|| 12 ||
+11.8.13,पदापि युवतीं भिक्षुः न स्पृशेद् दारवीमपि ।स्पृशन् करीव बध्येत करिण्या अङ्गसङ्गतः ॥ १३ ॥,padāpi yuvatīṃ bhikṣuḥ na spṛśed dāravīmapi|spṛśan karīva badhyeta kariṇyā aṅgasaṅgataḥ|| 13 ||
+11.8.14,नाधिगच्छेत् स्त्रियं प्राज्ञः कर्हिचित् मृत्युमात्मनः ।बलाधिकैः स हन्येत गजैरन्यैर्गजो यथा ॥ १४ ॥,nādhigacchet striyaṃ prājñaḥ karhicit mṛtyumātmanaḥ|balādhikaiḥ sa hanyeta gajairanyairgajo yathā|| 14 ||
+11.8.15,न देयं नोपभोग्यं च लुब्धैर्यद् दुःखसञ्चितम् ।भुङ्क्ते तदपि तच्चान्यो मधुहेवार्थविन्मधु ॥ १५ ॥,na deyaṃ nopabhogyaṃ ca lubdhairyad duḥkhasañcitam|bhuṅkte tadapi taccānyo madhuhevārthavinmadhu|| 15 ||
+11.8.16,सुदुःखोपार्जितैः वित्तैः आशासानां गृहाशिषः ।मधुहेवाग्रतो भुङ्क्ते यतिर्वै गृहमेधिनाम् ॥ १६ ॥,suduḥkhopārjitaiḥ vittaiḥ āśāsānāṃ gṛhāśiṣaḥ|madhuhevāgrato bhuṅkte yatirvai gṛhamedhinām|| 16 ||
+11.8.17,ग्राम्यगीतं न श्रृणुयाद् यतिर्वनचरः क्वचित् ।शिक्षेत हरिणाद् बद्धान् मृगयोर्गीतमोहितात् ॥ १७ ॥,grāmyagītaṃ na śrṛṇuyād yatirvanacaraḥ kvacit|śikṣeta hariṇād baddhān mṛgayorgītamohitāt|| 17 ||
+11.8.18,नृत्यवादित्रगीतानि जुषन् ग्राम्याणि योषिताम् ।आसां क्रीडनको वश्य ऋष्यश्रृङ्गो मृगीसुतः ॥ १८ ॥,nṛtyavāditragītāni juṣan grāmyāṇi yoṣitām|āsāṃ krīḍanako vaśya ṛṣyaśrṛṅgo mṛgīsutaḥ|| 18 ||
+11.8.19,जिह्वयातिप्रमाथिन्या जनो रसविमोहितः ।मृत्युम् ऋच्छत्यसद्‍बुधिः मीनस्तु बडिशैर्यथा ॥ १९ ॥,jihvayātipramāthinyā jano rasavimohitaḥ|mṛtyum ṛcchatyasad‍budhiḥ mīnastu baḍiśairyathā|| 19 ||
+11.8.20,इन्द्रियाणि जयन्त्याशु निराहारा मनीषिणः ।वर्जयित्वा तु रसनं तन्निरन्नस्य वर्धते ॥ २० ॥,indriyāṇi jayantyāśu nirāhārā manīṣiṇaḥ|varjayitvā tu rasanaṃ tannirannasya vardhate|| 20 ||
+11.8.21,तावत् जितेन्द्रियो न स्याद् विजितान्येन्द्रियः पुमान् ।न जयेद् रसनं यावत् जितं सर्वं जिते रसे ॥ २१ ॥,tāvat jitendriyo na syād vijitānyendriyaḥ pumān|na jayed rasanaṃ yāvat jitaṃ sarvaṃ jite rase|| 21 ||
+11.8.22,१ पिङ्गला नाम वेश्याऽसीद् विदेहनगरे पुरा ।तस्या मे शिक्षितं किञ्चित् निबोध नृपनन्दन ॥ २२ ॥,1 piṅgalā nāma veśyā'sīd videhanagare purā|tasyā me śikṣitaṃ kiñcit nibodha nṛpanandana|| 22 ||
+11.8.23,सा स्वैरिण्येकदा कान्तं सङ्केत उपनेष्यती ।अभूत्काले बहिर्द्वारि बिभ्रती रूपमुत्तमम् ॥ २३ ॥,sā svairiṇyekadā kāntaṃ saṅketa upaneṣyatī|abhūtkāle bahirdvāri bibhratī rūpamuttamam|| 23 ||
+11.8.24,मार्ग आगच्छतो वीक्ष्य पुरुषान् पुरुषर्षभ ।तान् शुल्कदान् वित्तवतः कान्तान् मेनेऽर्थकामुका ॥ २४ ॥,mārga āgacchato vīkṣya puruṣān puruṣarṣabha|tān śulkadān vittavataḥ kāntān mene'rthakāmukā|| 24 ||
+11.8.25,आगतेष्वपयातेषु सा सङ्केतोपजीविनी ।अप्यन्यो वित्तवान् कोऽपि मामुपैष्यति भूरिदः ॥ २५ ॥,āgateṣvapayāteṣu sā saṅketopajīvinī|apyanyo vittavān ko'pi māmupaiṣyati bhūridaḥ|| 25 ||
+11.8.26,एवं दुराशया ध्वस्तनिद्रा द्वार्यवलम्बती ।निर्गच्छन्ती प्रविशती निशीथं समपद्यत ॥ २६ ॥,evaṃ durāśayā dhvastanidrā dvāryavalambatī|nirgacchantī praviśatī niśīthaṃ samapadyata|| 26 ||
+11.8.27,तस्या वित्ताशया शुष्यद्वक्त्राया दीनचेतसः ।निर्वेदः परमो जज्ञे चिन्ताहेतुः सुखावहः ॥ २७ ॥,tasyā vittāśayā śuṣyadvaktrāyā dīnacetasaḥ|nirvedaḥ paramo jajñe cintāhetuḥ sukhāvahaḥ|| 27 ||
+11.8.28,तस्या निर्विण्णचित्ताया गीतं श्रृणु यथा मम ।निर्वेद आशापाशानां पुरुषस्य यथा ह्यसिः ॥ २८ ॥,tasyā nirviṇṇacittāyā gītaṃ śrṛṇu yathā mama|nirveda āśāpāśānāṃ puruṣasya yathā hyasiḥ|| 28 ||
+11.8.29,न ह्यङ्गाज्जातनिर्वेदो देहबन्धं जिहासति ।यथा विज्ञानरहितो मनुजो ममतां नृप ॥ २९ ॥,na hyaṅgājjātanirvedo dehabandhaṃ jihāsati|yathā vijñānarahito manujo mamatāṃ nṛpa|| 29 ||
+11.8.30,पिङ्गलोवाच ।अहो मे मोहविततिं पश्यताविजितात्मनः ।या कान्ताद् असतः कामं कामये येन बालिशा ॥ ३० ॥,piṅgalovāca|aho me mohavitatiṃ paśyatāvijitātmanaḥ|yā kāntād asataḥ kāmaṃ kāmaye yena bāliśā|| 30 ||
+11.8.31,सन्तं समीपे रमणं रतिप्रदं ।वित्तप्रदं नित्यमिमं विहाय ।अकामदं दुःखभयाधिशोक ।मोहप्रदं तुच्छमहं भजेऽज्ञा ॥ ३१ ॥,santaṃ samīpe ramaṇaṃ ratipradaṃ|vittapradaṃ nityamimaṃ vihāya|akāmadaṃ duḥkhabhayādhiśoka|mohapradaṃ tucchamahaṃ bhaje'jñā|| 31 ||
+11.8.32,अहो मयाऽत्मा परितापितो वृथा ।साङ्केत्यवृत्त्यातिविगर्ह्यवार्तया ।स्त्रैणान्नराद् यार्थतृषोऽनुशोच्यात् ।क्रीतेन वित्तं रतिमात्मनेच्छती ॥ ३२ ॥,aho mayā'tmā paritāpito vṛthā|sāṅketyavṛttyātivigarhyavārtayā|straiṇānnarād yārthatṛṣo'nuśocyāt|krītena vittaṃ ratimātmanecchatī|| 32 ||
+11.8.33,यदस्थिभिर्निर्मितवंशवंश्य ।स्थूणं त्वचा रोमनखैः पिनद्धम् ।क्षरन्नवद्वारमगारमेतद् ।विण्मूत्रपूर्णं मदुपैति कान्या ॥ ३३ ॥,yadasthibhirnirmitavaṃśavaṃśya|sthūṇaṃ tvacā romanakhaiḥ pinaddham|kṣarannavadvāramagārametad|viṇmūtrapūrṇaṃ madupaiti kānyā|| 33 ||
+11.8.34,विदेहानां पुरे ह्यस्मिन् अहमेकैव मूढधीः ।यान्यमिच्छन्त्यसत्यस्माद् आत्मदात् काममच्युतात् ॥ ३४ ॥,videhānāṃ pure hyasmin ahamekaiva mūḍhadhīḥ|yānyamicchantyasatyasmād ātmadāt kāmamacyutāt|| 34 ||
+11.8.35,सुहृत्प्रेष्ठतमो नाथ आत्मा चायं शरीरिणाम् ।तं विक्रीयात्मनैवाहं रमेऽनेन यथा रमा ॥ ३५ ॥,suhṛtpreṣṭhatamo nātha ātmā cāyaṃ śarīriṇām|taṃ vikrīyātmanaivāhaṃ rame'nena yathā ramā|| 35 ||
+11.8.36,कियत् प्रियं ते व्यभजन् कामा ये कामदा नराः ।आद्यन्तवन्तो भार्याया देवा वा कालविद्रुताः ॥ ३६ ॥,kiyat priyaṃ te vyabhajan kāmā ye kāmadā narāḥ|ādyantavanto bhāryāyā devā vā kālavidrutāḥ|| 36 ||
+11.8.37,नूनं मे भगवान् प्रीतो विष्णुः केनापि कर्मणा ।निर्वेदोऽयं दुराशाया यन्मे जातः सुखावहः ॥ ३७ ॥,nūnaṃ me bhagavān prīto viṣṇuḥ kenāpi karmaṇā|nirvedo'yaṃ durāśāyā yanme jātaḥ sukhāvahaḥ|| 37 ||
+11.8.38,मैवं स्युः मन्दभाग्यायाः क्लेशा निर्वेदहेतवः ।येनानुबन्धं निर्हृत्य पुरुषः शममृच्छति ॥ ३८ ॥,maivaṃ syuḥ mandabhāgyāyāḥ kleśā nirvedahetavaḥ|yenānubandhaṃ nirhṛtya puruṣaḥ śamamṛcchati|| 38 ||
+11.8.39,तेनोपकृतमादाय शिरसा ग्राम्यसङ्गताः ।त्यक्त्वा दुराशाः शरणं व्रजामि तमधीश्वरम् ॥ ३९ ॥,tenopakṛtamādāya śirasā grāmyasaṅgatāḥ|tyaktvā durāśāḥ śaraṇaṃ vrajāmi tamadhīśvaram|| 39 ||
+11.8.40,सन्तुष्टा श्रद्दधत्येतद् यथालाभेन जीवती ।विहरामिमुनैवाहमात्मना रमणेन वै ॥ ४० ॥,santuṣṭā śraddadhatyetad yathālābhena jīvatī|viharāmimunaivāhamātmanā ramaṇena vai|| 40 ||
+11.8.41,संसारकूपे पतितं विषयैर्मुषितेक्षणम् ।ग्रस्तं कालाहिनात्मानं कोऽन्यस्त्रातुमधीश्वरः ॥ ४१ ॥,saṃsārakūpe patitaṃ viṣayairmuṣitekṣaṇam|grastaṃ kālāhinātmānaṃ ko'nyastrātumadhīśvaraḥ|| 41 ||
+11.8.42,आत्मैव ह्यात्मनो गोप्ता निर्विद्येत यदाखिलात् ।अप्रमत्त इदं पश्येद् ग्रस्तं कालाहिना जगत् ॥ ४२ ॥,ātmaiva hyātmano goptā nirvidyeta yadākhilāt|apramatta idaṃ paśyed grastaṃ kālāhinā jagat|| 42 ||
+11.8.43,श्रीब्राह्मण उवाच ।एवं व्यवसितमतिः दुर���शां कान्ततर्षजाम् ।छित्त्वोपशममास्थाय शय्यामुपविवेश सा ॥ ४३ ॥,śrībrāhmaṇa uvāca|evaṃ vyavasitamatiḥ durāśāṃ kāntatarṣajām|chittvopaśamamāsthāya śayyāmupaviveśa sā|| 43 ||
+11.8.44,आशा हि परमं दुःखं नैराश्यं परमं सुखम् ।यथा सञ्छिद्य कान्ताशां सुखं सुष्वाप पिङ्गला ॥ ४४ ॥,āśā hi paramaṃ duḥkhaṃ nairāśyaṃ paramaṃ sukham|yathā sañchidya kāntāśāṃ sukhaṃ suṣvāpa piṅgalā|| 44 ||
+11.8.8,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां एकादशस्कन्धे अष्टमोऽध्यायः ॥ ८ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ ekādaśaskandhe aṣṭamo'dhyāyaḥ|| 8 ||
+11.9.1,कुरुरादि सप्तगुरूणां वर्णनम् अवधूतोपाख्यानसमाप्तिश्च ।श्रीब्राह्मण उवाच ।परिग्रहो हि दुःखाय यद् यत् प्रियतमं नृणाम् ।अनन्तं सुखमाप्नोति तद् विद्वान् यस्त्वकिञ्चनः ॥ १ ॥,kururādi saptagurūṇāṃ varṇanam avadhūtopākhyānasamāptiśca|śrībrāhmaṇa uvāca|parigraho hi duḥkhāya yad yat priyatamaṃ nṛṇām|anantaṃ sukhamāpnoti tad vidvān yastvakiñcanaḥ|| 1 ||
+11.9.2,सामिषं कुररं जघ्नुः बलिनो ये निरामिषाः ।तदामिषं परित्यज्य स सुखं समविन्दत ॥ २ ॥,sāmiṣaṃ kuraraṃ jaghnuḥ balino ye nirāmiṣāḥ|tadāmiṣaṃ parityajya sa sukhaṃ samavindata|| 2 ||
+11.9.3,न मे मानापमानौ स्तो न चिन्ता गेहपुत्रिणाम् ।आत्मक्रीड आत्मरतिः विचरामीह बालवत् ॥ ३ ॥,na me mānāpamānau sto na cintā gehaputriṇām|ātmakrīḍa ātmaratiḥ vicarāmīha bālavat|| 3 ||
+11.9.4,द्वावेव चिन्तया मुक्तौ परमानन्द आप्लुतौ ।यो विमुग्धो जडो बालो यो गुणेभ्यः परं गतः ॥ ४ ॥,dvāveva cintayā muktau paramānanda āplutau|yo vimugdho jaḍo bālo yo guṇebhyaḥ paraṃ gataḥ|| 4 ||
+11.9.5,क्वचित् कुमारी त्वात्मानं वृणानान् गृहमागतान् ।स्वयं तान् अर्हयामास क्वापि यातेषु बन्धुषु ॥ ५ ॥,kvacit kumārī tvātmānaṃ vṛṇānān gṛhamāgatān|svayaṃ tān arhayāmāsa kvāpi yāteṣu bandhuṣu|| 5 ||
+11.9.6,तेषम् अभ्यवहारार्थं शालीन् रहसि पार्थिव ।अवघ्नन्त्याः प्रकोष्ठस्थाः चक्रुः शङ्खाः स्वनं महत् ॥ ६ ॥,teṣam abhyavahārārthaṃ śālīn rahasi pārthiva|avaghnantyāḥ prakoṣṭhasthāḥ cakruḥ śaṅkhāḥ svanaṃ mahat|| 6 ||
+11.9.7,सा तत् जुगुप्सितं मत्वा महती व्रीडिता ततः ।बभञ्जैकैकशः शङ्खान् द्वौ द्वौ पाण्योरशेषयत् ॥ ७ ॥,sā tat jugupsitaṃ matvā mahatī vrīḍitā tataḥ|babhañjaikaikaśaḥ śaṅkhān dvau dvau pāṇyoraśeṣayat|| 7 ||
+11.9.8,उभयोरप्यभूद् घोषो ह्यवघ्नन्त्याः स्म शंखयोः ।तत्राप्येकं निरभिदद् एकस्मात् नाभवद् ध्वनिः ॥ ८ ॥,ubhayorapyabhūd ghoṣo hyavaghnantyāḥ sma śaṃkhayoḥ|tatrāpyekaṃ nirabhidad ekasmāt nābhavad dhvaniḥ|| 8 ||
+11.9.9,अन्वशिक्षमिमं तस्या उपदेशमरिन्दम ।लोकान् अनुचरन् एतान् लोकतत्त्वविवित्सया ॥ ९ ॥,anvaśikṣamimaṃ tasyā upadeśamarindama|lokān anucaran etān lokatattvavivitsayā|| 9 ||
+11.9.10,वासे बहूनां कलहो भवेत् वार्ता द्वयोरपि ।एक एव चरेत् तस्मात् कुमार्या इव कङ्कणः ॥ १० ॥,vāse bahūnāṃ kalaho bhavet vārtā dvayorapi|eka eva caret tasmāt kumāryā iva kaṅkaṇaḥ|| 10 ||
+11.9.11,मन एकत्र संयुञ्ज्यात् जितश्��ासो जितासनः ।वैराग्याभ्यासयोगेन ध्रियमाणमतन्द्रितः ॥ ११ ॥,mana ekatra saṃyuñjyāt jitaśvāso jitāsanaḥ|vairāgyābhyāsayogena dhriyamāṇamatandritaḥ|| 11 ||
+11.9.12,यस्मिन्मनो लब्धपदं यदेतत् ।शनैः शनैः मुञ्चति कर्मरेणून् ।सत्त्वेन वृद्धेन रजस्तमश्च ।विधूय निर्वाणमुपैत्यनिन्धनम् ॥ १२ ॥,yasminmano labdhapadaṃ yadetat|śanaiḥ śanaiḥ muñcati karmareṇūn|sattvena vṛddhena rajastamaśca|vidhūya nirvāṇamupaityanindhanam|| 12 ||
+11.9.13,तदैवमात्मन्यवरुद्धचित्तो ।न वेद किञ्चिद् बहिरन्तरं वा ।यथेषुकारो नृपतिं व्रजन्तं ।इषौ गतात्मा न ददर्श पार्श्वे ॥ १३ ॥,tadaivamātmanyavaruddhacitto|na veda kiñcid bahirantaraṃ vā|yatheṣukāro nṛpatiṃ vrajantaṃ|iṣau gatātmā na dadarśa pārśve|| 13 ||
+11.9.14,एकचार्यनिकेतः स्याद् अप्रमत्तो गुहाशयः ।अलक्ष्यमाण आचारैः मुनिरेकोऽल्पभाषणः ॥ १४ ॥,ekacāryaniketaḥ syād apramatto guhāśayaḥ|alakṣyamāṇa ācāraiḥ munireko'lpabhāṣaṇaḥ|| 14 ||
+11.9.15,गृहारम्भोऽतिदुःखाय विफलश्चाध्रुवात्मनः ।सर्पः परकृतं वेश्म प्रविश्य सुखमेधते ॥ १५ ॥,gṛhārambho'tiduḥkhāya viphalaścādhruvātmanaḥ|sarpaḥ parakṛtaṃ veśma praviśya sukhamedhate|| 15 ||
+11.9.16,एको नारायणो देवः पूर्वसृष्टं स्वमायया ।संहृत्य कालकलया कल्पान्त इदमीश्वरः ॥ १६ ॥,eko nārāyaṇo devaḥ pūrvasṛṣṭaṃ svamāyayā|saṃhṛtya kālakalayā kalpānta idamīśvaraḥ|| 16 ||
+11.9.17,एक एवाद्वितीयोऽभूत् आत्माधारोऽखिलाश्रयः ।कालेनात्मानुभावेन साम्यं नीतासु शक्तिषु ।सत्त्वादिष्वादिपुरुषः प्रधानपुरुषेश्वरः ॥ १७ ॥,eka evādvitīyo'bhūt ātmādhāro'khilāśrayaḥ|kālenātmānubhāvena sāmyaṃ nītāsu śaktiṣu|sattvādiṣvādipuruṣaḥ pradhānapuruṣeśvaraḥ|| 17 ||
+11.9.18,परावराणां परम आस्ते कैवल्यसंज्ञितः ।केवलानुभवानन्द सन्दोहो निरुपाधिकः ॥ १८ ॥,parāvarāṇāṃ parama āste kaivalyasaṃjñitaḥ|kevalānubhavānanda sandoho nirupādhikaḥ|| 18 ||
+11.9.19,केवलात्मानुभावेन स्वमायां त्रिगुणात्मिकाम् ।सङ्क्षोभयन् सृजत्यादौ तया सूत्रमरिन्दम ॥ १९ ॥,kevalātmānubhāvena svamāyāṃ triguṇātmikām|saṅkṣobhayan sṛjatyādau tayā sūtramarindama|| 19 ||
+11.9.20,तामाहुः त्रिगुणव्यक्तिं सृजन्तीं विश्वतोमुखम् ।यस्मिन् प्रोतम् इदं विश्वं येन संसरते पुमान् ॥ २० ॥,tāmāhuḥ triguṇavyaktiṃ sṛjantīṃ viśvatomukham|yasmin protam idaṃ viśvaṃ yena saṃsarate pumān|| 20 ||
+11.9.21,यथोर्णनाभिः हृदयाद् ऊर्णां सन्तत्य वक्त्रतः ।तया विहृत्य भूयस्तां ग्रसत्येवं महेश्वरः ॥ २१ ॥,yathorṇanābhiḥ hṛdayād ūrṇāṃ santatya vaktrataḥ|tayā vihṛtya bhūyastāṃ grasatyevaṃ maheśvaraḥ|| 21 ||
+11.9.22,यत्र यत्र मनो देही धारयेत् सकलं धिया ।स्नेहाद् द्वेषाद् भयाद् वापि याति तत् तत्स्वरूपताम् ॥ २२ ॥,yatra yatra mano dehī dhārayet sakalaṃ dhiyā|snehād dveṣād bhayād vāpi yāti tat tatsvarūpatām|| 22 ||
+11.9.23,कीटः पेशस्कृतं ध्यायन् कुड्यां तेन प्रवेशितः ।याति तत्सात्मतां राजन् पूर्वरूपमसन्त्यजन् ॥ २३ ॥,kīṭaḥ peśaskṛtaṃ dhyāyan kuḍyāṃ tena praveśitaḥ|yāti tatsātmatāṃ rājan pūrvarūpamasantyajan|| 23 ||
+11.9.24,एवं गुरुभ्य एतेभ्य एषा मे शिक्षिता मतिः ।स्वात्मोपशिक्षितां बुद्धिं श्रृणु मे वदतः प्रभो ॥ २४ ॥,evaṃ gurubhya etebhya eṣā me śikṣitā matiḥ|svātmopaśikṣitāṃ buddhiṃ śrṛṇu me vadataḥ prabho|| 24 ||
+11.9.25,देहो गुरुर्मम विरक्तिविवेकहेतुः ।बिभ्रत् स्म सत्त्वनिधनं सततार्त्युदर्कम् ।तत्त्वान्यनेन विमृशामि यथा तथापि ।पारक्यमित्यवसितो विचराम्यसङ्गः ॥ २५ ॥,deho gururmama viraktivivekahetuḥ|bibhrat sma sattvanidhanaṃ satatārtyudarkam|tattvānyanena vimṛśāmi yathā tathāpi|pārakyamityavasito vicarāmyasaṅgaḥ|| 25 ||
+11.9.26,जायात्मजार्थपशुभृत्यगृहाप्तवर्गान् ।पुष्णाति यत्प्रियचिकीर्षुतया वितन्वन् ।स्वान्ते सकृच्छ्रमवरुद्धधनः स देहः ।सृष्ट्वास्य बीजमवसीदति वृक्षधर्मा ॥ २६ ॥,jāyātmajārthapaśubhṛtyagṛhāptavargān|puṣṇāti yatpriyacikīrṣutayā vitanvan|svānte sakṛcchramavaruddhadhanaḥ sa dehaḥ|sṛṣṭvāsya bījamavasīdati vṛkṣadharmā|| 26 ||
+11.9.27,जिह्वैकतोऽमुमपकर्षति कर्हि तर्षा ।शिश्नोऽन्यतस्त्वगुदरं श्रवणं कुतश्चित् ।घ्राणोऽन्यतश्चपलदृक् क्व च कर्मशक्तिः ।बह्व्यः सपत्‍न्य इव गेहपतिं लुनन्ति ॥ २७ ॥,jihvaikato'mumapakarṣati karhi tarṣā|śiśno'nyatastvagudaraṃ śravaṇaṃ kutaścit|ghrāṇo'nyataścapaladṛk kva ca karmaśaktiḥ|bahvyaḥ sapat‍nya iva gehapatiṃ lunanti|| 27 ||
+11.9.28,सृष्ट्वा पुराणि विविधान्यजयाऽत्मशक्त्या ।वृक्षान् सरीसृप पशून् खगदंशमत्स्यान् ।तैस्तैरतुष्टहृदयः पुरुषं विधाय ।ब्रह्मावलोकधिषणं मुदमाप देवः ॥ २८ ॥,sṛṣṭvā purāṇi vividhānyajayā'tmaśaktyā|vṛkṣān sarīsṛpa paśūn khagadaṃśamatsyān|taistairatuṣṭahṛdayaḥ puruṣaṃ vidhāya|brahmāvalokadhiṣaṇaṃ mudamāpa devaḥ|| 28 ||
+11.9.29,लब्ध्वा सुदुर्लभमिदं बहुसंभवान्ते ।मानुष्यमर्थदमनित्यमपीह धीरः ।तूर्णं यतेत न पतेदनुमृत्यु यावन् ।निःश्रेयसाय विषयः खलु सर्वतः स्यात् ॥ २९ ॥,labdhvā sudurlabhamidaṃ bahusaṃbhavānte|mānuṣyamarthadamanityamapīha dhīraḥ|tūrṇaṃ yateta na patedanumṛtyu yāvan|niḥśreyasāya viṣayaḥ khalu sarvataḥ syāt|| 29 ||
+11.9.30,एवं सञ्जातवैराग्यो विज्ञानालोक आत्मनि ।विचरामि महीमेतां मुक्तसङ्गोऽनहङ्कृतिः ॥ ३० ॥,evaṃ sañjātavairāgyo vijñānāloka ātmani|vicarāmi mahīmetāṃ muktasaṅgo'nahaṅkṛtiḥ|| 30 ||
+11.9.31,न ह्येकस्मात् गुरोर्ज्ञानं सुस्थिरं स्यात् सुपुष्कलम् ।ब्रह्मैतदद्वितीयं वै गीयते बहुधर्षिभिः ॥ ३१ ॥,na hyekasmāt gurorjñānaṃ susthiraṃ syāt supuṣkalam|brahmaitadadvitīyaṃ vai gīyate bahudharṣibhiḥ|| 31 ||
+11.9.32,श्रीभगवानुवाच ।इत्युक्त्वा स यदुं विप्रः तमामन्त्र्य गभीरधीः ।वन्दितोऽभ्यर्थितो राज्ञा ययौ प्रीतो यथागतम् ॥ ३२ ॥,śrībhagavānuvāca|ityuktvā sa yaduṃ vipraḥ tamāmantrya gabhīradhīḥ|vandito'bhyarthito rājñā yayau prīto yathāgatam|| 32 ||
+11.9.33,अवधूतवचः श्रुत्वा पूर्वेषां नः स पूर्वजः ।सर्वसङ्गविनिर्मुक्तः समचित्तो बभूव ह ॥ ३३ ॥,avadhūtavacaḥ śrutvā pūrveṣāṃ naḥ sa pūrvajaḥ|sarvasaṅgavinirmuktaḥ samacitto babhūva ha|| 33 ||
+11.9.9,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां एकादशस्कन्धे नवमोऽध्यायः ॥ ९ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ ekādaśaskandhe navamo'dhyāyaḥ|| 9 ||
+11.10.1,आत्मनः संसारबंधो देहाध्यासादस्तीति बोधनं ।जगतोमिथ्यात्व निरूपणं च ।अथ दशमोऽध्यायः ।मयोदितेष्ववहितः स्वधर्मेषु मदाश्रयः ।वर्णाश्रमकुलाचारमकामात्मा समाचरेत् ॥ १ ॥,ātmanaḥ saṃsārabaṃdho dehādhyāsādastīti bodhanaṃ|jagatomithyātva nirūpaṇaṃ ca|atha daśamo'dhyāyaḥ|mayoditeṣvavahitaḥ svadharmeṣu madāśrayaḥ|varṇāśramakulācāramakāmātmā samācaret|| 1 ||
+11.10.2,अन्वीक्षेत विशुद्धात्मा देहिनां विषयात्मनाम् ।गुणेषु तत्त्वध्यानेन सर्वारम्भविपर्ययम् ॥ २ ॥,anvīkṣeta viśuddhātmā dehināṃ viṣayātmanām|guṇeṣu tattvadhyānena sarvārambhaviparyayam|| 2 ||
+11.10.3,सुप्तस्य विषयालोको ध्यायतो वा मनोरथः ।नानात्मकत्वाद्विफलस्तथा भेदात्मधीर्गुणैः ॥ ३ ॥,suptasya viṣayāloko dhyāyato vā manorathaḥ|nānātmakatvādviphalastathā bhedātmadhīrguṇaiḥ|| 3 ||
+11.10.4,निवृत्तं कर्म सेवेत प्रवृत्तं मत्परस्त्यजेत् ।जिज्ञासायां सम्प्रवृत्तो नाद्रियेत्कर्मचोदनाम् ॥ ४ ॥,nivṛttaṃ karma seveta pravṛttaṃ matparastyajet|jijñāsāyāṃ sampravṛtto nādriyetkarmacodanām|| 4 ||
+11.10.5,यमानभीक्ष्णं सेवेत नियमान्मत्परः क्वचित् ।मदभिज्ञं गुरुं शान्तमुपासीत मदात्मकम् ॥ ५ ॥,yamānabhīkṣṇaṃ seveta niyamānmatparaḥ kvacit|madabhijñaṃ guruṃ śāntamupāsīta madātmakam|| 5 ||
+11.10.6,अमान्यमत्सरो दक्षो निर्ममो दृढसौहृदः ।असत्वरोऽर्थजिज्ञासुरनसूयुरमोघवाक् ॥ ६ ॥,amānyamatsaro dakṣo nirmamo dṛḍhasauhṛdaḥ|asatvaro'rthajijñāsuranasūyuramoghavāk|| 6 ||
+11.10.7,जायापत्यगृहक्षेत्र स्वजनद्रविणादिषु ।उदासीनः समं पश्यन्सर्वेष्वर्थमिवात्मनः ॥ ७ ॥,jāyāpatyagṛhakṣetra svajanadraviṇādiṣu|udāsīnaḥ samaṃ paśyansarveṣvarthamivātmanaḥ|| 7 ||
+11.10.8,विलक्षणः स्थूलसूक्ष्माद्देहादात्मेक्षिता स्वदृक् ।यथाग्निर्दारुणो दाह्याद्दाहकोऽन्यः प्रकाशकः ॥ ८ ॥,vilakṣaṇaḥ sthūlasūkṣmāddehādātmekṣitā svadṛk|yathāgnirdāruṇo dāhyāddāhako'nyaḥ prakāśakaḥ|| 8 ||
+11.10.9,निरोधोत्पत्त्यणुबृहन्नानात्वं तत्कृतान्गुणान् ।अन्तः प्रविष्ट आधत्त एवं देहगुणान्परः ॥ ९ ॥,nirodhotpattyaṇubṛhannānātvaṃ tatkṛtānguṇān|antaḥ praviṣṭa ādhatta evaṃ dehaguṇānparaḥ|| 9 ||
+11.10.10,योऽसौ गुणैर्विरचितो देहोऽयं पुरुषस्य हि ।संसारस्तन्निबन्धोऽयं पुंसो विद्याच्छिदात्मनः ॥ १० ॥,yo'sau guṇairviracito deho'yaṃ puruṣasya hi|saṃsārastannibandho'yaṃ puṃso vidyācchidātmanaḥ|| 10 ||
+11.10.11,तस्माज्जिज्ञासयात्मानमात्मस्थं केवलं परम् ।सङ्गम्य निरसेदेतद्वस्तुबुद्धिं यथाक्रमम् ॥ ११ ॥,tasmājjijñāsayātmānamātmasthaṃ kevalaṃ param|saṅgamya nirasedetadvastubuddhiṃ yathākramam|| 11 ||
+11.10.12,आचार्योऽरणिराद्यः स्यादन्तेवास्युत्तरारणिः ।तत्सन्धानं प्रवचनं विद्यासन्धिः सुखावहः ॥ १२ ॥,ācāryo'raṇirādyaḥ syādantevāsyuttarāraṇiḥ|tatsandhānaṃ pravacanaṃ vidyāsandhiḥ sukhāvahaḥ|| 12 ||
+11.10.13,वैशारदी सातिविशुद्धबुद्धिर्धुनोति मायां गुणसम्प्रसूताम् ।गुणांश्च सन्दह्य यदात्ममेतत्स्वयं च शाम्यत्यसमिद् यथाग्निः ॥ १३ ॥,vaiśāradī sātiviśuddhabuddhirdhunoti māyāṃ guṇasamprasūtām|guṇāṃśca sandahya yadātmametatsvayaṃ ca śāmyatyasamid yathāgniḥ|| 13 ||
+11.10.14,अथैषां कर्मकर्तॄणां भोक्तॄणां सुखदुःखयोः ।नानात्वमथ नित्यत्वं लोककालागमात्मनाम् ॥ १४ ॥,athaiṣāṃ karmakartṝṇāṃ bhoktṝṇāṃ sukhaduḥkhayoḥ|nānātvamatha nityatvaṃ lokakālāgamātmanām|| 14 ||
+11.10.15,मन्यसे सर्वभावानां संस्था ह्यौत्पत्तिकी यथा ।तत्तदाकृतिभेदेन जायते भिद्यते च धीः ॥ १५ ॥,manyase sarvabhāvānāṃ saṃsthā hyautpattikī yathā|tattadākṛtibhedena jāyate bhidyate ca dhīḥ|| 15 ||
+11.10.16,एवमप्यङ्ग सर्वेषां देहिनां देहयोगतः ।कालावयवतः सन्ति भावा जन्मादयोऽसकृत् ॥ १६ ॥,evamapyaṅga sarveṣāṃ dehināṃ dehayogataḥ|kālāvayavataḥ santi bhāvā janmādayo'sakṛt|| 16 ||
+11.10.17,तत्रापि कर्मणां कर्तुरस्वातन्त्र्यं च लक्ष्यते ।भोक्तुश्च दुःखसुखयोः को न्वर्थो विवशं भजेत् ॥ १७ ॥,tatrāpi karmaṇāṃ karturasvātantryaṃ ca lakṣyate|bhoktuśca duḥkhasukhayoḥ ko nvartho vivaśaṃ bhajet|| 17 ||
+11.10.18,न देहिनां सुखं किञ्चिद्विद्यते विदुषामपि ।तथा च दुःखं मूढानां वृथाहङ्करणं परम् ॥ १८ ॥,na dehināṃ sukhaṃ kiñcidvidyate viduṣāmapi|tathā ca duḥkhaṃ mūḍhānāṃ vṛthāhaṅkaraṇaṃ param|| 18 ||
+11.10.19,यदि प्राप्तिं विघातं च जानन्ति सुखदुःखयोः ।तेऽप्यद्धा न विदुर्योगं मृत्युर्न प्रभवेद्यथा ॥ १९ ॥,yadi prāptiṃ vighātaṃ ca jānanti sukhaduḥkhayoḥ|te'pyaddhā na viduryogaṃ mṛtyurna prabhavedyathā|| 19 ||
+11.10.20,कोऽन्वर्थः सुखयत्येनं कामो वा मृत्युरन्तिके ।आघातं नीयमानस्य वध्यस्येव न तुष्टिदः ॥ २० ॥,ko'nvarthaḥ sukhayatyenaṃ kāmo vā mṛtyurantike|āghātaṃ nīyamānasya vadhyasyeva na tuṣṭidaḥ|| 20 ||
+11.10.21,श्रुतं च दृष्टवद्दुष्टं स्पर्धासूयात्ययव्ययैः ।बह्वन्तरायकामत्वात्कृषिवच्चापि निष्फलम् ॥ २१ ॥,śrutaṃ ca dṛṣṭavadduṣṭaṃ spardhāsūyātyayavyayaiḥ|bahvantarāyakāmatvātkṛṣivaccāpi niṣphalam|| 21 ||
+11.10.22,अन्तरायैरविहितो यदि धर्मः स्वनुष्ठितः ।तेनापि निर्जितं स्थानं यथा गच्छति तच्छृणु ॥ २२ ॥,antarāyairavihito yadi dharmaḥ svanuṣṭhitaḥ|tenāpi nirjitaṃ sthānaṃ yathā gacchati tacchṛṇu|| 22 ||
+11.10.23,इष्ट्वेह देवता यज्ञैः स्वर्लोकं याति याज्ञिकः ।भुञ्जीत देववत्तत्र भोगान्दिव्यान्निजार्जितान् ॥ २३ ॥,iṣṭveha devatā yajñaiḥ svarlokaṃ yāti yājñikaḥ|bhuñjīta devavattatra bhogāndivyānnijārjitān|| 23 ||
+11.10.24,स्वपुण्योपचिते शुभ्रे विमान उपगीयते ।गन्धर्वैर्विहरन्मध्ये देवीनां हृद्यवेषधृक् ॥ २४ ॥,svapuṇyopacite śubhre vimāna upagīyate|gandharvairviharanmadhye devīnāṃ hṛdyaveṣadhṛk|| 24 ||
+11.10.25,स्त्रीभिः कामगयानेन किङ्किणीजालमालिना ।क्रीडन्न वेदात्मपातं सुराक्रीडेषु निर्वृतः ॥ २५ ॥,strībhiḥ kāmagayānena kiṅkiṇījālamālinā|krīḍanna vedātmapātaṃ surākrīḍeṣu nirvṛtaḥ|| 25 ||
+11.10.26,तावत्स मोदते स्वर्गे यावत्पुण्यं समाप्यते ।क्षीणपुण्यः पतत्यर्वागनिच्छन्कालचालितः ॥ २६ ॥,tāvatsa modate svarge yāvatpuṇyaṃ samāpyate|kṣīṇapuṇyaḥ patatyarvāganicchankālacālitaḥ|| 26 ||
+11.10.27,यद्यधर्मरतः सङ्गादसतां वाजितेन्द्रियः ।कामात्मा कृपणो लुब्धः स्त्रैणो भूतविहिंसकः ॥ २७ ॥,yadyadharmarataḥ saṅgādasatāṃ vājitendriyaḥ|kāmātmā kṛpaṇo lubdhaḥ straiṇo bhūtavihiṃsakaḥ|| 27 ||
+11.10.28,पशूनविधिनालभ्य प्रेतभूतगणान्यजन् ।नरकानवशो जन्तुर्गत्वा यात्युल्बणं तमः ॥ २८ ॥,paśūnavidhinālabhya pretabhūtagaṇānyajan|narakānavaśo janturgatvā yātyulbaṇaṃ tamaḥ|| 28 ||
+11.10.29,कर्माणि दुःखोदर्काणि कुर्वन्देहेन तैः पुनः ।देहमाभजते तत्र किं सुखं मर्त्यधर्मिणः ॥ २९ ॥,karmāṇi duḥkhodarkāṇi kurvandehena taiḥ punaḥ|dehamābhajate tatra kiṃ sukhaṃ martyadharmiṇaḥ|| 29 ||
+11.10.30,लोकानां लोकपालानां मद्भयं कल्पजीविनाम् ।ब्रह्मणोऽपि भयं मत्तो द्विपरार्धपरायुषः ॥ ३० ॥,lokānāṃ lokapālānāṃ madbhayaṃ kalpajīvinām|brahmaṇo'pi bhayaṃ matto dviparārdhaparāyuṣaḥ|| 30 ||
+11.10.31,गुणाः सृजन्ति कर्माणि गुणोऽनुसृजते गुणान् ।जीवस्तु गुणसंयुक्तो भुङ्क्ते कर्मफलान्यसौ ॥ ३१ ॥,guṇāḥ sṛjanti karmāṇi guṇo'nusṛjate guṇān|jīvastu guṇasaṃyukto bhuṅkte karmaphalānyasau|| 31 ||
+11.10.32,यावत्स्याद्गुणवैषम्यं तावन्नानात्वमात्मनः ।नानात्वमात्मनो यावत्पारतन्त्र्यं तदैव हि ॥ ३२ ॥,yāvatsyādguṇavaiṣamyaṃ tāvannānātvamātmanaḥ|nānātvamātmano yāvatpāratantryaṃ tadaiva hi|| 32 ||
+11.10.33,यावदस्यास्वतन्त्रत्वं तावदीश्वरतो भयम् ।य एतत्समुपासीरंस्ते मुह्यन्ति शुचार्पिताः ॥ ३३ ॥,yāvadasyāsvatantratvaṃ tāvadīśvarato bhayam|ya etatsamupāsīraṃste muhyanti śucārpitāḥ|| 33 ||
+11.10.34,काल आत्मागमो लोकः स्वभावो धर्म एव च ।इति मां बहुधा प्राहुर्गुणव्यतिकरे सति ॥ ३४ ॥,kāla ātmāgamo lokaḥ svabhāvo dharma eva ca|iti māṃ bahudhā prāhurguṇavyatikare sati|| 34 ||
+11.10.35,श्रीउद्धव उवाच ।गुणेषु वर्तमानोऽपि देहजेष्वनपावृतः ।गुणैर्न बध्यते देही बध्यते वा कथं विभो ॥ ३५ ॥,śrīuddhava uvāca|guṇeṣu vartamāno'pi dehajeṣvanapāvṛtaḥ|guṇairna badhyate dehī badhyate vā kathaṃ vibho|| 35 ||
+11.10.36,कथं वर्तेत विहरेत्कैर्वा ज्ञायेत लक्षणैः ।किं भुञ्जीतोत विसृजेच्छयीतासीत याति वा ॥ ३६ ॥,kathaṃ varteta viharetkairvā jñāyeta lakṣaṇaiḥ|kiṃ bhuñjītota visṛjecchayītāsīta yāti vā|| 36 ||
+11.10.37,एतदच्युत मे ब्रूहि प्रश्नं प्रश्नविदां वर ।नित्यबद्धो नित्यमुक्त एक एवेति मे भ्रमः ॥ ३७ ॥,etadacyuta me brūhi praśnaṃ praśnavidāṃ vara|nityabaddho nityamukta eka eveti me bhramaḥ|| 37 ||
+11.11.1,बद्धमुक्तयोः साधूनां च लक्षणकथनं सद्भक्ति प्राप्त्युपायस्य च वर्णनम् ।श्रीभगवानुवाच ।बद्धो मुक्त इति व्याख्या गुणतो मे न वस्तुतः ।गुणस्य मायामूलत्वान्न मे मोक्षो न बन्धनम् ॥ १ ॥,baddhamuktayoḥ sādhūnāṃ ca lakṣaṇakathanaṃ sadbhakti prāptyupāyasya ca varṇanam|śrībhagavānuvāca|baddho mukta iti vyākhyā guṇato me na vastutaḥ|guṇasya māyāmūlatvānna me mokṣo na bandhanam|| 1 ||
+11.11.2,शोकमोहौ सुखं दुःखं देहापत्तिश्च मायया ।स्वप्नो यथात्मनः ख्यातिः संसृतिर्न तु वास्तवी ॥ २ ॥,śokamohau sukhaṃ duḥkhaṃ dehāpattiśca māyayā|svapno yathātmanaḥ khyātiḥ saṃsṛtirna tu vāstavī|| 2 ||
+11.11.3,विद्याविद्ये मम तनू विद्ध्युद्धव शरीरिणाम् ।मोक्षबन्धकरी आद्ये मायया मे विनिर्मिते ॥ ३ ॥,vidyāvidye mama tanū viddhyuddhava śarīriṇām|mokṣabandhakarī ādye māyayā me vinirmite|| 3 ||
+11.11.4,एकस्यैव ममांशस्य जीवस्यैव महामते ।बन्धोऽस्याविद्ययानादिर्विद्यया च तथेतरः ॥ ४ ॥,ekasyaiva mamāṃśasya jīvasyaiva mahāmate|bandho'syāvidyayānādirvidyayā ca tathetaraḥ|| 4 ||
+11.11.5,अथ बद्धस्य मुक्तस्य वैलक्षण्यं वदामि ते ।विरुद्धधर्मिणोस्तात स्थितयोरेकधर्मिणि ॥ ५ ॥,atha baddhasya muktasya vailakṣaṇyaṃ vadāmi te|viruddhadharmiṇostāta sthitayorekadharmiṇi|| 5 ||
+11.11.6,सुपर्णावेतौ सदृशौ सखायौ यदृच्छयैतौ कृतनीडौ च वृक्षे ।एकस्तयोः खादति पिप्पलान्नमन्यो निरन्नोऽपि बलेन भूयान् ॥ ६ ॥,suparṇāvetau sadṛśau sakhāyau yadṛcchayaitau kṛtanīḍau ca vṛkṣe|ekastayoḥ khādati pippalānnamanyo niranno'pi balena bhūyān|| 6 ||
+11.11.7,आत्मानमन्यं च स वेद विद्वानपिप्पलादो न तु पिप्पलादः ।योऽविद्यया युक्स तु नित्यबद्धो विद्यामयो यः स तु नित्यमुक्तः ॥ ७ ॥,ātmānamanyaṃ ca sa veda vidvānapippalādo na tu pippalādaḥ|yo'vidyayā yuksa tu nityabaddho vidyāmayo yaḥ sa tu nityamuktaḥ|| 7 ||
+11.11.8,देहस्थोऽपि न देहस्थो विद्वान्स्वप्नाद्यथोत्थितः ।अदेहस्थोऽपि देहस्थः कुमतिः स्वप्नदृग्यथा ॥ ८ ॥,dehastho'pi na dehastho vidvānsvapnādyathotthitaḥ|adehastho'pi dehasthaḥ kumatiḥ svapnadṛgyathā|| 8 ||
+11.11.9,इन्द्रियैरिन्द्रियार्थेषु गुणैरपि गुणेषु च ।गृह्यमाणेष्वहं कुर्यान्न विद्वान्यस्त्वविक्रियः ॥ ९ ॥,indriyairindriyārtheṣu guṇairapi guṇeṣu ca|gṛhyamāṇeṣvahaṃ kuryānna vidvānyastvavikriyaḥ|| 9 ||
+11.11.10,दैवाधीने शरीरेऽस्मिन्गुणभाव्येन कर्मणा ।वर्तमानोऽबुधस्तत्र कर्तास्मीति निबध्यते ॥ १० ॥,daivādhīne śarīre'sminguṇabhāvyena karmaṇā|vartamāno'budhastatra kartāsmīti nibadhyate|| 10 ||
+11.11.11,एवं विरक्तः शयन आसनाटनमज्जने ।दर्शनस्पर्शनघ्राण भोजनश्रवणादिषु ।न तथा बध्यते विद्वान्तत्र तत्रादयन्गुणान् ॥ ११ ॥,evaṃ viraktaḥ śayana āsanāṭanamajjane|darśanasparśanaghrāṇa bhojanaśravaṇādiṣu|na tathā badhyate vidvāntatra tatrādayanguṇān|| 11 ||
+11.11.12,प्रकृतिस्थोऽप्यसंसक्तो यथा खं सवितानिलः ।वैशारद्येक्षयासङ्ग शितया छिन्नसंशयः ।प्रतिबुद्ध इव स्वप्नान्नानात्वाद्विनिवर्तते ॥ १२ ॥,prakṛtistho'pyasaṃsakto yathā khaṃ savitānilaḥ|vaiśāradyekṣayāsaṅga śitayā chinnasaṃśayaḥ|pratibuddha iva svapnānnānātvādvinivartate|| 12 ||
+11.11.14,यस्य स्युर्वीतसङ्कल्पाः प्राणेन्द्रि यर्ननोधियाम् ।वृत्तयः स विनिर्मुक्तो देहस्थोऽपि हि तद्गुणैः ॥ १४ ॥,yasya syurvītasaṅkalpāḥ prāṇendri yarnanodhiyām|vṛttayaḥ sa vinirmukto dehastho'pi hi tadguṇaiḥ|| 14 ||
+11.11.15,यस्यात्मा हिंस्यते हिंस्रैर्येन किञ्चिद्यदृच्छ��ा ।अर्च्यते वा क्वचित्तत्र न व्यतिक्रियते बुधः ॥ १५ ॥,yasyātmā hiṃsyate hiṃsrairyena kiñcidyadṛcchayā|arcyate vā kvacittatra na vyatikriyate budhaḥ|| 15 ||
+11.11.16,न स्तुवीत न निन्देत कुर्वतः साध्वसाधु वा ।वदतो गुणदोषाभ्यां वर्जितः समदृङ्मुनिः ॥ १६ ॥,na stuvīta na nindeta kurvataḥ sādhvasādhu vā|vadato guṇadoṣābhyāṃ varjitaḥ samadṛṅmuniḥ|| 16 ||
+11.11.17,न कुर्यान्न वदेत्किञ्चिन्न ध्यायेत्साध्वसाधु वा ।आत्मारामोऽनया वृत्त्या विचरेज्जडवन्मुनिः ॥ १७ ॥,na kuryānna vadetkiñcinna dhyāyetsādhvasādhu vā|ātmārāmo'nayā vṛttyā vicarejjaḍavanmuniḥ|| 17 ||
+11.11.18,शब्दब्रह्मणि निष्णातो न निष्णायात्परे यदि ।श्रमस्तस्य श्रमफलो ह्यधेनुमिव रक्षतः ॥ १८ ॥,śabdabrahmaṇi niṣṇāto na niṣṇāyātpare yadi|śramastasya śramaphalo hyadhenumiva rakṣataḥ|| 18 ||
+11.11.19,गां दुग्धदोहामसतीं च भार्यां देहं पराधीनमसत्प्रजां च ।वित्तं त्वतीर्थीकृतमङ्ग वाचं हीनां मया रक्षति दुःखदुःखी ॥ १९ ॥,gāṃ dugdhadohāmasatīṃ ca bhāryāṃ dehaṃ parādhīnamasatprajāṃ ca|vittaṃ tvatīrthīkṛtamaṅga vācaṃ hīnāṃ mayā rakṣati duḥkhaduḥkhī|| 19 ||
+11.11.20,यस्यां न मे पावनमङ्ग कर्म स्थित्युद्भवप्राणनिरोधमस्य ।लीलावतारेप्सितजन्म वा स्याद्वन्ध्यां गिरं तां बिभृयान्न धीरः ॥ २० ॥,yasyāṃ na me pāvanamaṅga karma sthityudbhavaprāṇanirodhamasya|līlāvatārepsitajanma vā syādvandhyāṃ giraṃ tāṃ bibhṛyānna dhīraḥ|| 20 ||
+11.11.21,एवं जिज्ञासयापोह्य नानात्वभ्रममात्मनि ।उपारमेत विरजं मनो मय्यर्प्य सर्वगे ॥ २१ ॥,evaṃ jijñāsayāpohya nānātvabhramamātmani|upārameta virajaṃ mano mayyarpya sarvage|| 21 ||
+11.11.22,यद्यनीशो धारयितुं मनो ब्रह्मणि निश्चलम् ।मयि सर्वाणि कर्माणि निरपेक्षः समाचर ॥ २२ ॥,yadyanīśo dhārayituṃ mano brahmaṇi niścalam|mayi sarvāṇi karmāṇi nirapekṣaḥ samācara|| 22 ||
+11.11.23,श्रद्धालुर्मत्कथाः शृण्वन्सुभद्रा लोकपावनीः ।गायन्ननुस्मरन्कर्म जन्म चाभिनयन्मुहुः ॥ २३ ॥,śraddhālurmatkathāḥ śṛṇvansubhadrā lokapāvanīḥ|gāyannanusmarankarma janma cābhinayanmuhuḥ|| 23 ||
+11.11.24,मदर्थे धर्मकामार्थानाचरन्मदपाश्रयः ।लभते निश्चलां भक्तिं मय्युद्धव सनातने ॥ २४ ॥,madarthe dharmakāmārthānācaranmadapāśrayaḥ|labhate niścalāṃ bhaktiṃ mayyuddhava sanātane|| 24 ||
+11.11.25,सत्सङ्गलब्धया भक्त्या मयि मां स उपासिता ।स वै मे दर्शितं सद्भिरञ्जसा विन्दते पदम् ॥ २५ ॥,satsaṅgalabdhayā bhaktyā mayi māṃ sa upāsitā|sa vai me darśitaṃ sadbhirañjasā vindate padam|| 25 ||
+11.11.26,श्रीउद्धव उवाच ।साधुस्तवोत्तमश्लोक मतः कीदृग्विधः प्रभो ।भक्तिस्त्वय्युपयुज्येत कीदृशी सद्भिरादृता ॥ २६ ॥,śrīuddhava uvāca|sādhustavottamaśloka mataḥ kīdṛgvidhaḥ prabho|bhaktistvayyupayujyeta kīdṛśī sadbhirādṛtā|| 26 ||
+11.11.27,एतन्मे पुरुषाध्यक्ष लोकाध्यक्ष जगत्प्रभो ।प्रणतायानुरक्ताय प्रपन्नाय च कथ्यताम् ॥ २७ ॥,etanme puruṣādhyakṣa lokādhyakṣa jagatprabho|praṇatāyānuraktāya prapannāya ca kathyatām|| 27 ||
+11.11.28,त्वं ब्रह्म परमं व्योम पुरुषः प्रकृतेः परः ।अवतीर्णोऽस��� भगवन्स्वेच्छोपात्तपृथग्वपुः ॥ २८ ॥,tvaṃ brahma paramaṃ vyoma puruṣaḥ prakṛteḥ paraḥ|avatīrṇo'si bhagavansvecchopāttapṛthagvapuḥ|| 28 ||
+11.11.29,श्रीभगवानुवाच ।कृपालुरकृतद्रो हस्तितिक्षुः सर्वदेहिनाम् ।सत्यसारोऽनवद्यात्मा समः सर्वोपकारकः ॥ २९ ॥,śrībhagavānuvāca|kṛpālurakṛtadro hastitikṣuḥ sarvadehinām|satyasāro'navadyātmā samaḥ sarvopakārakaḥ|| 29 ||
+11.11.30,कामैरहतधीर्दान्तो मृदुः शुचिरकिञ्चनः ।अनीहो मितभुक्शान्तः स्थिरो मच्छरणो मुनिः ॥ ३० ॥,kāmairahatadhīrdānto mṛduḥ śucirakiñcanaḥ|anīho mitabhukśāntaḥ sthiro maccharaṇo muniḥ|| 30 ||
+11.11.31,अप्रमत्तो गभीरात्मा धृतिमाञ्जितषड्गुणः ।अमानी मानदः कल्यो मैत्रः कारुणिकः कविः ॥ ३१ ॥,apramatto gabhīrātmā dhṛtimāñjitaṣaḍguṇaḥ|amānī mānadaḥ kalyo maitraḥ kāruṇikaḥ kaviḥ|| 31 ||
+11.11.32,आज्ञायैवं गुणान्दोषान्मयादिष्टानपि स्वकान् ।धर्मान्सन्त्यज्य यः सर्वान्मां भजेत स तु सत्तमः ॥ ३२ ॥,ājñāyaivaṃ guṇāndoṣānmayādiṣṭānapi svakān|dharmānsantyajya yaḥ sarvānmāṃ bhajeta sa tu sattamaḥ|| 32 ||
+11.11.33,ज्ञात्वाज्ञात्वाथ ये वै मां यावान्यश्चास्मि यादृशः ।भजन्त्यनन्यभावेन ते मे भक्ततमा मताः ॥ ३३ ॥,jñātvājñātvātha ye vai māṃ yāvānyaścāsmi yādṛśaḥ|bhajantyananyabhāvena te me bhaktatamā matāḥ|| 33 ||
+11.11.34,मल्लिङ्गमद्भक्तजन दर्शनस्पर्शनार्चनम् ।परिचर्या स्तुतिः प्रह्व गुणकर्मानुकीर्तनम् ॥ ३४ ॥,malliṅgamadbhaktajana darśanasparśanārcanam|paricaryā stutiḥ prahva guṇakarmānukīrtanam|| 34 ||
+11.11.35,मत्कथाश्रवणे श्रद्धा मदनुध्यानमुद्धव ।सर्वलाभोपहरणं दास्येनात्मनिवेदनम् ॥ ३५ ॥,matkathāśravaṇe śraddhā madanudhyānamuddhava|sarvalābhopaharaṇaṃ dāsyenātmanivedanam|| 35 ||
+11.11.36,मज्जन्मकर्मकथनं मम पर्वानुमोदनम् ।गीतताण्डववादित्र गोष्ठीभिर्मद्गृहोत्सवः ॥ ३६ ॥,majjanmakarmakathanaṃ mama parvānumodanam|gītatāṇḍavavāditra goṣṭhībhirmadgṛhotsavaḥ|| 36 ||
+11.11.37,यात्रा बलिविधानं च सर्ववार्षिकपर्वसु ।वैदिकी तान्त्रिकी दीक्षा मदीयव्रतधारणम् ॥ ३७ ॥,yātrā balividhānaṃ ca sarvavārṣikaparvasu|vaidikī tāntrikī dīkṣā madīyavratadhāraṇam|| 37 ||
+11.11.38,ममार्चास्थापने श्रद्धा स्वतः संहत्य चोद्यमः ।उद्यानोपवनाक्रीड पुरमन्दिरकर्मणि ॥ ३८ ॥,mamārcāsthāpane śraddhā svataḥ saṃhatya codyamaḥ|udyānopavanākrīḍa puramandirakarmaṇi|| 38 ||
+11.11.39,सम्मार्जनोपलेपाभ्यां सेकमण्डलवर्तनैः ।गृहशुश्रूषणं मह्यं दासवद्यदमायया ॥ ३९ ॥,sammārjanopalepābhyāṃ sekamaṇḍalavartanaiḥ|gṛhaśuśrūṣaṇaṃ mahyaṃ dāsavadyadamāyayā|| 39 ||
+11.11.40,अमानित्वमदम्भित्वं कृतस्यापरिकीर्तनम् ।अपि दीपावलोकं मे नोपयुञ्ज्यान्निवेदितम् ॥ ४० ॥,amānitvamadambhitvaṃ kṛtasyāparikīrtanam|api dīpāvalokaṃ me nopayuñjyānniveditam|| 40 ||
+11.11.41,यद्यदिष्टतमं लोके यच्चातिप्रियमात्मनः ।तत्तन्निवेदयेन्मह्यं तदानन्त्याय कल्पते ॥ ४१ ॥,yadyadiṣṭatamaṃ loke yaccātipriyamātmanaḥ|tattannivedayenmahyaṃ tadānantyāya kalpate|| 41 ||
+11.11.42,सूर्योऽग्निर्ब्राह्मणा गावो वैष्णव��� खं मरुज्जलम् ।भूरात्मा सर्वभूतानि भद्र पूजापदानि मे ॥ ४२ ॥,sūryo'gnirbrāhmaṇā gāvo vaiṣṇavaḥ khaṃ marujjalam|bhūrātmā sarvabhūtāni bhadra pūjāpadāni me|| 42 ||
+11.11.43,सूर्ये तु विद्यया त्रय्या हविषाग्नौ यजेत माम् ।आतिथ्येन तु विप्राग्र्ये गोष्वङ्ग यवसादिना ॥ ४३ ॥,sūrye tu vidyayā trayyā haviṣāgnau yajeta mām|ātithyena tu viprāgrye goṣvaṅga yavasādinā|| 43 ||
+11.11.44,वैष्णवे बन्धुसत्कृत्या हृदि खे ध्याननिष्ठया ।वायौ मुख्यधिया तोये द्रव्यैस्तोयपुरःसरैः ॥ ४४ ॥,vaiṣṇave bandhusatkṛtyā hṛdi khe dhyānaniṣṭhayā|vāyau mukhyadhiyā toye dravyaistoyapuraḥsaraiḥ|| 44 ||
+11.11.45,स्थण्डिले मन्त्रहृदयैर्भोगैरात्मानमात्मनि ।क्षेत्रज्ञं सर्वभूतेषु समत्वेन यजेत माम् ॥ ४५ ॥,sthaṇḍile mantrahṛdayairbhogairātmānamātmani|kṣetrajñaṃ sarvabhūteṣu samatvena yajeta mām|| 45 ||
+11.11.46,धिष्ण्येष्वित्येषु मद्रूपं शङ्खचक्रगदाम्बुजैः ।युक्तं चतुर्भुजं शान्तं ध्यायन्नर्चेत्समाहितः ॥ ४६ ॥,dhiṣṇyeṣvityeṣu madrūpaṃ śaṅkhacakragadāmbujaiḥ|yuktaṃ caturbhujaṃ śāntaṃ dhyāyannarcetsamāhitaḥ|| 46 ||
+11.11.47,इष्टापूर्तेन मामेवं यो यजेत समाहितः ।लभते मयि सद्भक्तिं मत्स्मृतिः साधुसेवया ॥ ४७ ॥,iṣṭāpūrtena māmevaṃ yo yajeta samāhitaḥ|labhate mayi sadbhaktiṃ matsmṛtiḥ sādhusevayā|| 47 ||
+11.11.48,प्रायेण भक्तियोगेन सत्सङ्गेन विनोद्धव ।नोपायो विद्यते सम्यक्प्रायणं हि सतामहम् ॥ ४८ ॥,prāyeṇa bhaktiyogena satsaṅgena vinoddhava|nopāyo vidyate samyakprāyaṇaṃ hi satāmaham|| 48 ||
+11.11.49,अथैतत्परमं गुह्यं शृण्वतो यदुनन्दन ।सुगोप्यमपि वक्ष्यामि त्वं मे भृत्यः सुहृत्सखा ॥ ४९ ॥,athaitatparamaṃ guhyaṃ śṛṇvato yadunandana|sugopyamapi vakṣyāmi tvaṃ me bhṛtyaḥ suhṛtsakhā|| 49 ||
+11.12.1,श्रीभगवानुवाच ।न रोधयति मां योगो न साङ्ख्यं धर्म एव च ।न स्वाध्यायस्तपस्त्यागो नेष्टापूर्तं न दक्षिणा ॥ १ ॥,śrībhagavānuvāca|na rodhayati māṃ yogo na sāṅkhyaṃ dharma eva ca|na svādhyāyastapastyāgo neṣṭāpūrtaṃ na dakṣiṇā|| 1 ||
+11.12.2,व्रतानि यज्ञश्छन्दांसि तीर्थानि नियमा यमाः ।यथावरुन्धे सत्सङ्गः सर्वसङ्गापहो हि माम् ॥ २ ॥,vratāni yajñaśchandāṃsi tīrthāni niyamā yamāḥ|yathāvarundhe satsaṅgaḥ sarvasaṅgāpaho hi mām|| 2 ||
+11.12.3,सत्सङ्गेन हि दैतेया यातुधाना मृगाः खगाः ।गन्धर्वाप्सरसो नागाः सिद्धाश्चारणगुह्यकाः ॥ ३ ॥,satsaṅgena hi daiteyā yātudhānā mṛgāḥ khagāḥ|gandharvāpsaraso nāgāḥ siddhāścāraṇaguhyakāḥ|| 3 ||
+11.12.4,विद्याधरा मनुष्येषु वैश्याः शूद्राः स्त्रियोऽन्त्यजाः ।रजस्तमःप्रकृतयस्तस्मिंस्तस्मिन्युगे युगे ॥ ४ ॥,vidyādharā manuṣyeṣu vaiśyāḥ śūdrāḥ striyo'ntyajāḥ|rajastamaḥprakṛtayastasmiṃstasminyuge yuge|| 4 ||
+11.12.5,बहवो मत्पदं प्राप्तास्त्वाष्ट्रकायाधवादयः ।वृषपर्वा बलिर्बाणो मयश्चाथ विभीषणः ॥ ५ ॥,bahavo matpadaṃ prāptāstvāṣṭrakāyādhavādayaḥ|vṛṣaparvā balirbāṇo mayaścātha vibhīṣaṇaḥ|| 5 ||
+11.12.6,सुग्रीवो हनुमानृक्षो गजो गृध्रो वणिक्पथः ।व्याधः कुब्जा व्रजे गोप्य�� यज्ञपत्न्यस्तथापरे ॥ ६ ॥,sugrīvo hanumānṛkṣo gajo gṛdhro vaṇikpathaḥ|vyādhaḥ kubjā vraje gopyo yajñapatnyastathāpare|| 6 ||
+11.12.7,ते नाधीतश्रुतिगणा नोपासितमहत्तमाः ।अव्रतातप्ततपसः मत्सङ्गान्मामुपागताः ॥ ७ ॥,te nādhītaśrutigaṇā nopāsitamahattamāḥ|avratātaptatapasaḥ matsaṅgānmāmupāgatāḥ|| 7 ||
+11.12.8,केवलेन हि भावेन गोप्यो गावो नगा मृगाः ।येऽन्ये मूढधियो नागाः सिद्धा मामीयुरञ्जसा ॥ ८ ॥,kevalena hi bhāvena gopyo gāvo nagā mṛgāḥ|ye'nye mūḍhadhiyo nāgāḥ siddhā māmīyurañjasā|| 8 ||
+11.12.9,यं न योगेन साङ्ख्येन दानव्रततपोऽध्वरैः ।व्याख्यास्वाध्यायसन्न्यासैः प्राप्नुयाद्यत्नवानपि ॥ ९ ॥,yaṃ na yogena sāṅkhyena dānavratatapo'dhvaraiḥ|vyākhyāsvādhyāyasannyāsaiḥ prāpnuyādyatnavānapi|| 9 ||
+11.12.10,रामेण सार्धं मथुरां प्रणीते श्वाफल्किना मय्यनुरक्तचित्ताः ।विगाढभावेन न मे वियोग तीव्राधयोऽन्यं ददृशुः सुखाय ॥ १० ॥,rāmeṇa sārdhaṃ mathurāṃ praṇīte śvāphalkinā mayyanuraktacittāḥ|vigāḍhabhāvena na me viyoga tīvrādhayo'nyaṃ dadṛśuḥ sukhāya|| 10 ||
+11.12.11,तास्ताः क्षपाः प्रेष्ठतमेन नीता मयैव वृन्दावनगोचरेण ।क्षणार्धवत्ताः पुनरङ्ग तासां हीना मया कल्पसमा बभूवुः ॥ ११ ॥,tāstāḥ kṣapāḥ preṣṭhatamena nītā mayaiva vṛndāvanagocareṇa|kṣaṇārdhavattāḥ punaraṅga tāsāṃ hīnā mayā kalpasamā babhūvuḥ|| 11 ||
+11.12.12,ता नाविदन्मय्यनुषङ्गबद्ध धियः स्वमात्मानमदस्तथेदम् ।यथा समाधौ मुनयोऽब्धितोये नद्यः प्रविष्टा इव नामरूपे ॥ १२ ॥,tā nāvidanmayyanuṣaṅgabaddha dhiyaḥ svamātmānamadastathedam|yathā samādhau munayo'bdhitoye nadyaḥ praviṣṭā iva nāmarūpe|| 12 ||
+11.12.13,मत्कामा रमणं जारमस्वरूपविदोऽबलाः ।ब्रह्म मां परमं प्रापुः सङ्गाच्छतसहस्रशः ॥ १३ ॥,matkāmā ramaṇaṃ jāramasvarūpavido'balāḥ|brahma māṃ paramaṃ prāpuḥ saṅgācchatasahasraśaḥ|| 13 ||
+11.12.14,तस्मात्त्वमुद्धवोत्सृज्य चोदनां प्रतिचोदनाम् ।प्रवृत्तिं च निवृत्तिं च श्रोतव्यं श्रुतमेव च ॥ १४ ॥,tasmāttvamuddhavotsṛjya codanāṃ praticodanām|pravṛttiṃ ca nivṛttiṃ ca śrotavyaṃ śrutameva ca|| 14 ||
+11.12.15,मामेकमेव शरणमात्मानं सर्वदेहिनाम् ।याहि सर्वात्मभावेन मया स्या ह्यकुतोभयः ॥ १५ ॥,māmekameva śaraṇamātmānaṃ sarvadehinām|yāhi sarvātmabhāvena mayā syā hyakutobhayaḥ|| 15 ||
+11.12.16,श्रीउद्धव उवाच ।संशयः शृण्वतो वाचं तव योगेश्वरेश्वर ।न निवर्तत आत्मस्थो येन भ्राम्यति मे मनः ॥ १६ ॥,śrīuddhava uvāca|saṃśayaḥ śṛṇvato vācaṃ tava yogeśvareśvara|na nivartata ātmastho yena bhrāmyati me manaḥ|| 16 ||
+11.12.17,श्रीभगवानुवाच ।स एष जीवो विवरप्रसूतिः प्राणेन घोषेण गुहां प्रविष्टः ।मनोमयं सूक्ष्ममुपेत्य रूपं मात्रा स्वरो वर्ण इति स्थविष्ठः ॥ १७ ॥,śrībhagavānuvāca|sa eṣa jīvo vivaraprasūtiḥ prāṇena ghoṣeṇa guhāṃ praviṣṭaḥ|manomayaṃ sūkṣmamupetya rūpaṃ mātrā svaro varṇa iti sthaviṣṭhaḥ|| 17 ||
+11.12.18,यथानलः खेऽनिलबन्धुरुष्मा बलेन दारुण्यधिमथ्यमानः ।अणुः प्रजातो हविषा समेधते तथैव मे व्यक्तिरियं हि वाणी ॥ १८ ॥,yathānalaḥ khe'nilabandhuruṣmā balena dāruṇyadhimathyamānaḥ|aṇuḥ prajāto haviṣā samedhate tathaiva me vyaktiriyaṃ hi vāṇī|| 18 ||
+11.12.19,एवं गदिः कर्म गतिर्विसर्गो घ्राणो रसो दृक्स्पर्शः श्रुतिश्च ।सङ्कल्पविज्ञानमथाभिमानः सूत्रं रजःसत्त्वतमोविकारः ॥ १९ ॥,evaṃ gadiḥ karma gatirvisargo ghrāṇo raso dṛksparśaḥ śrutiśca|saṅkalpavijñānamathābhimānaḥ sūtraṃ rajaḥsattvatamovikāraḥ|| 19 ||
+11.12.20,अयं हि जीवस्त्रिवृदब्जयोनिरव्यक्त एको वयसा स आद्यः ।विश्लिष्टशक्तिर्बहुधेव भाति बीजानि योनिं प्रतिपद्य यद्वत् ॥ २० ॥,ayaṃ hi jīvastrivṛdabjayoniravyakta eko vayasā sa ādyaḥ|viśliṣṭaśaktirbahudheva bhāti bījāni yoniṃ pratipadya yadvat|| 20 ||
+11.12.21,यस्मिन्निदं प्रोतमशेषमोतं पटो यथा तन्तुवितानसंस्थः ।य एष संसारतरुः पुराणः कर्मात्मकः पुष्पफले प्रसूते ॥ २१ ॥,yasminnidaṃ protamaśeṣamotaṃ paṭo yathā tantuvitānasaṃsthaḥ|ya eṣa saṃsārataruḥ purāṇaḥ karmātmakaḥ puṣpaphale prasūte|| 21 ||
+11.12.22,द्वे अस्य बीजे शतमूलस्त्रिनालः पञ्चस्कन्धः पञ्चरसप्रसूतिः ।दशैकशाखो द्विसुपर्णनीडस्त्रिवल्कलो द्विफलोऽर्कं प्रविष्टः ॥ २२ ॥,dve asya bīje śatamūlastrinālaḥ pañcaskandhaḥ pañcarasaprasūtiḥ|daśaikaśākho dvisuparṇanīḍastrivalkalo dviphalo'rkaṃ praviṣṭaḥ|| 22 ||
+11.12.23,अदन्ति चैकं फलमस्य गृध्रा ग्रामेचरा एकमरण्यवासाः ।हंसा य एकं बहुरूपमिज्यैर्मायामयं वेद स वेद वेदम् ॥ २३ ॥,adanti caikaṃ phalamasya gṛdhrā grāmecarā ekamaraṇyavāsāḥ|haṃsā ya ekaṃ bahurūpamijyairmāyāmayaṃ veda sa veda vedam|| 23 ||
+11.12.24,एवं गुरूपासनयैकभक्त्या विद्याकुठारेण शितेन धीरः ।विवृश्च्य जीवाशयमप्रमत्तः सम्पद्य चात्मानमथ त्यजास्त्रम् ॥ २४ ॥,evaṃ gurūpāsanayaikabhaktyā vidyākuṭhāreṇa śitena dhīraḥ|vivṛścya jīvāśayamapramattaḥ sampadya cātmānamatha tyajāstram|| 24 ||
+11.13.1,भगवता हंसरूपेण ब्रह्मणे ज्ञानोपदेशः ।श्रीभगवानुवाच ।सत्त्वं रजस्तम इति गुणा बुद्धेर्न च आत्मनः ।सत्त्वेनान्यतमौ हन्यात् सत्त्वं सत्त्वेन चैव हि ॥ १ ॥,bhagavatā haṃsarūpeṇa brahmaṇe jñānopadeśaḥ|śrībhagavānuvāca|sattvaṃ rajastama iti guṇā buddherna ca ātmanaḥ|sattvenānyatamau hanyāt sattvaṃ sattvena caiva hi|| 1 ||
+11.13.2,सत्त्वात् धर्मो भवेद्‍ वृद्धात् पुंसो मद्‍भक्तिलक्षणः ।सात्त्विकोपासया सत्त्वं ततो धर्मः प्रवर्तते ॥ २ ॥,sattvāt dharmo bhaved‍ vṛddhāt puṃso mad‍bhaktilakṣaṇaḥ|sāttvikopāsayā sattvaṃ tato dharmaḥ pravartate|| 2 ||
+11.13.3,धर्मो रजस्तमो हन्यात् सत्त्ववृद्धिः अनुत्तमः ।आशु नश्यति तन्मूलो ह्यधर्म उभये हते ॥ ३ ॥,dharmo rajastamo hanyāt sattvavṛddhiḥ anuttamaḥ|āśu naśyati tanmūlo hyadharma ubhaye hate|| 3 ||
+11.13.4,आगमोपः प्रजा देशः कालः कर्म च जन्म च ।ध्यानं मंत्रोऽथ संस्कारो दशैते गुणहेतवः ॥ ४ ॥,āgamopaḥ prajā deśaḥ kālaḥ karma ca janma ca|dhyānaṃ maṃtro'tha saṃskāro daśaite guṇahetavaḥ|| 4 ||
+11.13.5,तत् तत् सात्त्विकमेवैषां यद् यद् वृद्धाः प्रचक्षते ।निन्दन्ति तामसं तत्तद् राजसं तद् उपेक्षितम् ॥ ५ ॥,tat tat sāttvikamevaiṣāṃ yad yad vṛddhāḥ pracakṣate|nindanti tāmasaṃ tattad rājasaṃ tad upekṣitam|| 5 ||
+11.13.6,सात्त्विकान्येव सेवेत पुमान् सत्त्वविवृद्धये ।ततो धर्मस्ततो ज्ञानं यावत् स्मृतिरपोहनम् ॥ ६ ॥,sāttvikānyeva seveta pumān sattvavivṛddhaye|tato dharmastato jñānaṃ yāvat smṛtirapohanam|| 6 ||
+11.13.7,वेणुसङ्घर्षजो वह्निः दग्ध्वा शाम्यति तद्वनम् ।एवं गुणव्यत्ययजो देहः शाम्यति तत्क्रियः ॥ ७ ॥,veṇusaṅgharṣajo vahniḥ dagdhvā śāmyati tadvanam|evaṃ guṇavyatyayajo dehaḥ śāmyati tatkriyaḥ|| 7 ||
+11.13.8,श्रीउद्धव उवाच ।विदन्ति मर्त्याः प्रायेण विषयान् पदमापदाम् ।तथापि भुञ्जते कृष्ण तत्कथं श्वखराजवत् ॥ ८ ॥,śrīuddhava uvāca|vidanti martyāḥ prāyeṇa viṣayān padamāpadām|tathāpi bhuñjate kṛṣṇa tatkathaṃ śvakharājavat|| 8 ||
+11.13.9,श्रीभगवानुवाच ।अहमित्यन्यथा बुद्धिः प्रमत्तस्य यथा हृदि ।उत्सर्पति रजो घोरं ततो वैकारिकं मनः ॥ ९ ॥,śrībhagavānuvāca|ahamityanyathā buddhiḥ pramattasya yathā hṛdi|utsarpati rajo ghoraṃ tato vaikārikaṃ manaḥ|| 9 ||
+11.13.10,रजोयुक्तस्य मनसः सङ्कल्पः सविकल्पकः ।ततः कामो गुणध्यानाद् दुःसहः स्याद् हि दुर्मतेः ॥ १० ॥,rajoyuktasya manasaḥ saṅkalpaḥ savikalpakaḥ|tataḥ kāmo guṇadhyānād duḥsahaḥ syād hi durmateḥ|| 10 ||
+11.13.11,करोति कामवशगः कर्माण्यविजितेन्द्रियः ।दुःखोदर्काणि संपश्यन् रजोवेग विमोहितः ॥ ११ ॥,karoti kāmavaśagaḥ karmāṇyavijitendriyaḥ|duḥkhodarkāṇi saṃpaśyan rajovega vimohitaḥ|| 11 ||
+11.13.12,रजस्तमोभ्यां यदपि विद्वान् विक्षिप्तधीः पुनः ।अतंद्रितो मनो युञ्जन् दोषदृष्टिर्न सज्जते ॥ १२ ॥,rajastamobhyāṃ yadapi vidvān vikṣiptadhīḥ punaḥ|ataṃdrito mano yuñjan doṣadṛṣṭirna sajjate|| 12 ||
+11.13.13,अप्रमत्तोऽनुयुञ्जीत मनो मय्यर्पयन् शनैः ।अनिर्विण्णो यथाकालं जितश्वासो जितासनः ॥ १३ ॥,apramatto'nuyuñjīta mano mayyarpayan śanaiḥ|anirviṇṇo yathākālaṃ jitaśvāso jitāsanaḥ|| 13 ||
+11.13.14,एतावान् योग आदिष्टो मच्छिष्यैः सनकादिभिः ।सर्वतो मन आकृष्य मय्यद्धाऽवेश्यते यथा ॥ १४ ॥,etāvān yoga ādiṣṭo macchiṣyaiḥ sanakādibhiḥ|sarvato mana ākṛṣya mayyaddhā'veśyate yathā|| 14 ||
+11.13.15,श्रीउद्धव उवाच ।यदा त्वं सनकादिभ्यो येन रूपेण केशव ।योगमादिष्टवानेतद् रूपमिच्छामि वेदितुम् ॥ १५ ॥,śrīuddhava uvāca|yadā tvaṃ sanakādibhyo yena rūpeṇa keśava|yogamādiṣṭavānetad rūpamicchāmi veditum|| 15 ||
+11.13.16,श्रीभगवानुवाच ।पुत्रा हिरण्यगर्भस्य मानसाः सनकादयः ।पप्रच्छुः पितरं सूक्ष्मां योगस्यैकान्तिकीं गतिम् ॥ १६ ॥,śrībhagavānuvāca|putrā hiraṇyagarbhasya mānasāḥ sanakādayaḥ|papracchuḥ pitaraṃ sūkṣmāṃ yogasyaikāntikīṃ gatim|| 16 ||
+11.13.17,सनकादय ऊचुः ।गुणेष्वाविशते चेतो गुणाश्चेतसि च प्रभो ।कथमन्योन्य संत्यागो मुमुक्षोः अतितितीर्षोः ॥ १७ ॥,sanakādaya ūcuḥ|guṇeṣvāviśate ceto guṇāścetasi ca prabho|kathamanyonya saṃtyāgo mumukṣoḥ atititīrṣoḥ|| 17 ||
+11.13.18,श्रीभगवानुवाच ।एवं पृष्टो महादेवः स्वयंभूः भूतभावनः ।ध्यायमानः प्रश्नबीजं नाभ्यपद्यत कर्मधीः ॥ १८ ॥,śrībhagavānuvāca|evaṃ pṛṣṭo mahādevaḥ svayaṃbhūḥ bhūtabhāvanaḥ|dhyāyamānaḥ praśnabījaṃ nābhyapadyata karmadhīḥ|| 18 ||
+11.13.19,स मामचिन्तयद् देवः प्रश्नपारतितीर्षया ।तस्याहं हंसरूपेण सकाशमगमं तदा ॥ १९ ॥,sa māmacintayad devaḥ praśnapāratitīrṣayā|tasyāhaṃ haṃsarūpeṇa sakāśamagamaṃ tadā|| 19 ||
+11.13.20,दृष्ट्वा मां त उपव्रज्य कृत्वा पादाभिवन्दनम् ।ब्रह्मामग्रतः कृत्वा पप्रच्छुः को भवान् इति ॥ २० ॥,dṛṣṭvā māṃ ta upavrajya kṛtvā pādābhivandanam|brahmāmagrataḥ kṛtvā papracchuḥ ko bhavān iti|| 20 ||
+11.13.21,इत्यहं मुनिभिः पृष्टः तत्त्वजिज्ञासुभिस्तदा ।यदवोचमहं तेभ्यः तद् उद्धव निबोध मे ॥ २१ ॥,ityahaṃ munibhiḥ pṛṣṭaḥ tattvajijñāsubhistadā|yadavocamahaṃ tebhyaḥ tad uddhava nibodha me|| 21 ||
+11.13.22,वस्तुनो यद्यनानात्वमात्मनः प्रश्न ईदृशः ।कथं घटेत वो विप्रा वक्तुर्वा मे क आश्रयः ॥ २२ ॥,vastuno yadyanānātvamātmanaḥ praśna īdṛśaḥ|kathaṃ ghaṭeta vo viprā vakturvā me ka āśrayaḥ|| 22 ||
+11.13.23,पञ्चात्मकेषु भूतेषु समानेषु च वस्तुतः ।को भवानिति वः प्रश्नो वाचारम्भो ह्यनर्थकः ॥ २३ ॥,pañcātmakeṣu bhūteṣu samāneṣu ca vastutaḥ|ko bhavāniti vaḥ praśno vācārambho hyanarthakaḥ|| 23 ||
+11.13.24,मनसा वचसा दृष्ट्या गृह्यतेऽन्यैः अपीन्द्रियैः ।अहमेव न मत्तोऽन्यत् इति बुध्यध्वमञ्जसा ॥ २४ ॥,manasā vacasā dṛṣṭyā gṛhyate'nyaiḥ apīndriyaiḥ|ahameva na matto'nyat iti budhyadhvamañjasā|| 24 ||
+11.13.25,गुणेषु आविशते चेतो गुणाश्चेतसि च प्रजाः ।जीवस्य देह उभयं गुणाश्चेतो मदात्मनः ॥ २५ ॥,guṇeṣu āviśate ceto guṇāścetasi ca prajāḥ|jīvasya deha ubhayaṃ guṇāśceto madātmanaḥ|| 25 ||
+11.13.26,गुणेषु च आविशत् चित्तमभीक्ष्णं गुणसेवया ।गुणाश्च चित्तप्रभवा मद्रूप उभयं त्यजेत् ॥ २६ ॥,guṇeṣu ca āviśat cittamabhīkṣṇaṃ guṇasevayā|guṇāśca cittaprabhavā madrūpa ubhayaṃ tyajet|| 26 ||
+11.13.27,जाग्रत् स्वप्नः सुषुप्तं च गुणतो बुद्धिवृत्तयः ।तासां विलक्षणो जीवः साक्षित्वेन विनिश्चितः ॥ २७ ॥,jāgrat svapnaḥ suṣuptaṃ ca guṇato buddhivṛttayaḥ|tāsāṃ vilakṣaṇo jīvaḥ sākṣitvena viniścitaḥ|| 27 ||
+11.13.28,यर्हि संसृतिबन्धोऽयं आत्मनो गुणवृत्तिदः ।मयि तुर्ये स्थितो जह्यात् त्यागः तद् गुणचेतसाम् ॥ २८ ॥,yarhi saṃsṛtibandho'yaṃ ātmano guṇavṛttidaḥ|mayi turye sthito jahyāt tyāgaḥ tad guṇacetasām|| 28 ||
+11.13.29,अहङ्कारकृतं बन्धं आत्मनोऽर्थविपर्ययम् ।विद्वान् निर्विद्य संसारचिन्तां तुर्ये स्थितः त्यजेत् ॥ २९ ॥,ahaṅkārakṛtaṃ bandhaṃ ātmano'rthaviparyayam|vidvān nirvidya saṃsāracintāṃ turye sthitaḥ tyajet|| 29 ||
+11.13.30,यावत् नानार्थधीः पुंसो न निवर्तेत युक्तिभिः ।जागर्ति अपि स्वपन् अज्ञः स्वप्ने जागरणं यथा ॥ ३० ॥,yāvat nānārthadhīḥ puṃso na nivarteta yuktibhiḥ|jāgarti api svapan ajñaḥ svapne jāgaraṇaṃ yathā|| 30 ||
+11.13.31,असत्त्वाद् आत्मनोऽन्येषां भावानां तत्कृता भिदा ।गतयो हेतवश्चास्य मृषा स्वप्नदृशो यथा ॥ ३१ ॥,asattvād ātmano'nyeṣāṃ bhāvānāṃ tatkṛtā bhidā|gatayo hetavaścāsya mṛṣā svapnadṛśo yathā|| 31 ||
+11.13.32,यो जागरे बहिरनुक्षणधर्मिणोऽर्थान् ।भु���्क्ते समस्तकरणैहृदि तत्सदृक्षान् ।स्वप्ने सुषुप्त उपसंहरते स एकः ।स्मृत्यन्वयात् त्रिगुणवृत्तिदृगिन्द्रियेशः ॥ ३२ ॥,yo jāgare bahiranukṣaṇadharmiṇo'rthān|bhuṅkte samastakaraṇaihṛdi tatsadṛkṣān|svapne suṣupta upasaṃharate sa ekaḥ|smṛtyanvayāt triguṇavṛttidṛgindriyeśaḥ|| 32 ||
+11.13.33,एवं विमृश्य गुणतो मनसः त्र्यवस्था ।मन्मायया मयि कृता इति निश्चितार्थाः ।संछिद्य हार्दमनुमानसदुक्तितीक्ष्ण ।ज्ञानासिना भजत माखिलसंशयाधिम् ॥ ३३ ॥,evaṃ vimṛśya guṇato manasaḥ tryavasthā|manmāyayā mayi kṛtā iti niścitārthāḥ|saṃchidya hārdamanumānasaduktitīkṣṇa|jñānāsinā bhajata mākhilasaṃśayādhim|| 33 ||
+11.13.34,ईक्षेत विभ्रममिदं मनसो विलासं ।दृष्टं विनष्टमतिलोलमलातचक्रम् ।विज्ञानमेकं उरुधेव विभाति माया ।स्वप्नः त्रिधा गुणविसर्गकृतो विकल्पः ॥ ३४ ॥,īkṣeta vibhramamidaṃ manaso vilāsaṃ|dṛṣṭaṃ vinaṣṭamatilolamalātacakram|vijñānamekaṃ urudheva vibhāti māyā|svapnaḥ tridhā guṇavisargakṛto vikalpaḥ|| 34 ||
+11.13.35,दृष्टिं ततः प्रतिनिवर्त्य निवृत्ततृष्णः ।तूष्णीं भवेत् निजसुखानुभवो निरीहः ।संदृश्यते क्व च यदीदमवस्तुबुद्ध्या ।त्यक्तं भ्रमाय न भवेत् स्मृतिरानिपातात् ॥ ३५ ॥,dṛṣṭiṃ tataḥ pratinivartya nivṛttatṛṣṇaḥ|tūṣṇīṃ bhavet nijasukhānubhavo nirīhaḥ|saṃdṛśyate kva ca yadīdamavastubuddhyā|tyaktaṃ bhramāya na bhavet smṛtirānipātāt|| 35 ||
+11.13.36,देहं च नश्वरमवस्थितमुत्थितं वा ।सिद्धो न पश्यति यतोऽध्यगमत् स्वरूपम् ।दैवाद्अपेतमथ दैववशाद् उपेतं ।वासो यथा परिकृतं मदिरामदान्धः ॥ ३६ ॥,dehaṃ ca naśvaramavasthitamutthitaṃ vā|siddho na paśyati yato'dhyagamat svarūpam|daivādapetamatha daivavaśād upetaṃ|vāso yathā parikṛtaṃ madirāmadāndhaḥ|| 36 ||
+11.13.37,देहोऽपि दैववशगः खलु कर्म यावत् ।स्वारंभकं प्रतिसमीक्षत एव सासुः ।तं सप्रपञ्चमधिरूढसमाधियोगः ।स्वाप्नं पुनर्न भजते प्रतिबुद्धवस्तुः ॥ ३७ ॥,deho'pi daivavaśagaḥ khalu karma yāvat|svāraṃbhakaṃ pratisamīkṣata eva sāsuḥ|taṃ saprapañcamadhirūḍhasamādhiyogaḥ|svāpnaṃ punarna bhajate pratibuddhavastuḥ|| 37 ||
+11.13.38,मयैतदुक्तं वो विप्रा गुह्यं यत् साङ्ख्ययोगयोः ।जानीत माऽगतं यज्ञं युष्मद्धर्मविवक्षया ॥ ३८ ॥,mayaitaduktaṃ vo viprā guhyaṃ yat sāṅkhyayogayoḥ|jānīta mā'gataṃ yajñaṃ yuṣmaddharmavivakṣayā|| 38 ||
+11.13.39,अहं योगस्य साङ्ख्यस्य सत्यस्यर्तस्य तेजसः ।परायणं द्विजश्रेष्ठाः श्रियः कीर्तेः दमस्य च ॥ ३९ ॥,ahaṃ yogasya sāṅkhyasya satyasyartasya tejasaḥ|parāyaṇaṃ dvijaśreṣṭhāḥ śriyaḥ kīrteḥ damasya ca|| 39 ||
+11.13.40,मां भजन्ति गुणाः सर्वे निर्गुणं निरपेक्षकम् ।सुहृदं प्रियमात्मानं साम्यासङ्गादयोगुणाः ॥ ४० ॥,māṃ bhajanti guṇāḥ sarve nirguṇaṃ nirapekṣakam|suhṛdaṃ priyamātmānaṃ sāmyāsaṅgādayoguṇāḥ|| 40 ||
+11.13.41,इति मे छिन्नसन्देहा मुनयः सनकादयः ।सभाजयित्वा परया भक्त्यागृणत संस्तवैः ॥ ४१ ॥,iti me chinnasandehā munayaḥ sanakādayaḥ|sabhājayitvā parayā bhaktyāgṛṇata saṃstavaiḥ|| 41 ||
+11.13.42,तैरहं पूजितः सम्यक् संस्तु��ः परमर्षिभिः ।प्रत्येयाय स्वकं धाम पश्यतः परमेष्ठिनः ॥ ४२ ॥,tairahaṃ pūjitaḥ samyak saṃstutaḥ paramarṣibhiḥ|pratyeyāya svakaṃ dhāma paśyataḥ parameṣṭhinaḥ|| 42 ||
+11.13.13,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां एकादशस्कन्धे त्रयोदशोऽध्यायः ॥ १३ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ ekādaśaskandhe trayodaśo'dhyāyaḥ|| 13 ||
+11.14.1,भक्तेर्महत्त्वं ध्यानयोगवर्णनं च ।श्रीउद्धव उवाच ।वदन्ति कृष्ण श्रेयांसि बहूनि ब्रह्मवादिनः ।तेषां विकल्पप्राधान्यं उताहो एकमुख्यता ॥ १ ॥,bhaktermahattvaṃ dhyānayogavarṇanaṃ ca|śrīuddhava uvāca|vadanti kṛṣṇa śreyāṃsi bahūni brahmavādinaḥ|teṣāṃ vikalpaprādhānyaṃ utāho ekamukhyatā|| 1 ||
+11.14.2,भवता उदाहृतः स्वामिन् भक्तियोगोऽनपेक्षितः ।निरस्य सर्वतः सङ्गं येन त्वय्याविशेन्मनः ॥ २ ॥,bhavatā udāhṛtaḥ svāmin bhaktiyogo'napekṣitaḥ|nirasya sarvataḥ saṅgaṃ yena tvayyāviśenmanaḥ|| 2 ||
+11.14.3,श्रीभगवानुवाच ।कालेन नष्टा प्रलये वाणीयं वेदसंज्ञिता ।मयाऽदौ ब्रह्मणे प्रोक्ता धर्मो यस्यां मदात्मकः ॥ ३ ॥,śrībhagavānuvāca|kālena naṣṭā pralaye vāṇīyaṃ vedasaṃjñitā|mayā'dau brahmaṇe proktā dharmo yasyāṃ madātmakaḥ|| 3 ||
+11.14.4,तेन प्रोक्ता स्वपुत्राय मनवे पूर्वजाय सा ।ततो भृग्वादयोऽगृह्णन् सप्त ब्रह्ममहर्षयः ॥ ४ ॥,tena proktā svaputrāya manave pūrvajāya sā|tato bhṛgvādayo'gṛhṇan sapta brahmamaharṣayaḥ|| 4 ||
+11.14.5,तेभ्यः पितृभ्यः तत्पुत्रा देवदानवगुह्यकाः ।मनुष्याः सिद्धगन्धर्वाः सविद्याधरचारणाः ॥ ५ ॥,tebhyaḥ pitṛbhyaḥ tatputrā devadānavaguhyakāḥ|manuṣyāḥ siddhagandharvāḥ savidyādharacāraṇāḥ|| 5 ||
+11.14.6,किन्देवाः किन्नरा नागा रक्षः किम्पुरुषादयः ।बह्व्यस्तेषां प्रकृतयो रजःसत्त्वतमोभुवः ॥ ६ ॥,kindevāḥ kinnarā nāgā rakṣaḥ kimpuruṣādayaḥ|bahvyasteṣāṃ prakṛtayo rajaḥsattvatamobhuvaḥ|| 6 ||
+11.14.7,याभिर्भूतानि भिद्यन्ते भूतानां मतयस्तथा ।यथाप्रकृति सर्वेषां चित्रा वाचः स्रवन्ति हि ॥ ७ ॥,yābhirbhūtāni bhidyante bhūtānāṃ matayastathā|yathāprakṛti sarveṣāṃ citrā vācaḥ sravanti hi|| 7 ||
+11.14.8,एवं प्रकृतिवैचित्र्याद् भिद्यन्ते मतयो नृणाम् ।पारम्पर्येण केषाञ्चित् पाषण्डमतयोऽपरे ॥ ८ ॥,evaṃ prakṛtivaicitryād bhidyante matayo nṛṇām|pāramparyeṇa keṣāñcit pāṣaṇḍamatayo'pare|| 8 ||
+11.14.9,मन्मायामोहितधियः पुरुषाः पुरुषर्षभ ।श्रेयो वदंति अनेकांतं यथाकर्म यथारुचि ॥ ९ ॥,manmāyāmohitadhiyaḥ puruṣāḥ puruṣarṣabha|śreyo vadaṃti anekāṃtaṃ yathākarma yathāruci|| 9 ||
+11.14.10,धर्ममेके यशश्चान्ये कामं सत्यं दमं शमम् ।अन्ये वदंति स्वार्थं वा ऐश्वर्यं त्यागभोजनम् ॥ १० ॥,dharmameke yaśaścānye kāmaṃ satyaṃ damaṃ śamam|anye vadaṃti svārthaṃ vā aiśvaryaṃ tyāgabhojanam|| 10 ||
+11.14.11,केचिद् यज्ञतपो दानं व्रतानि नियमान् यमान् ।आद्यंतवंत एवैषां लोकाः कर्मविनिर्मिताः ।दुःखोदर्काः तमोनिष्ठाः क्षुद्रानंदाः शुचार्पिताः ॥ ११ ॥,kecid yajñatapo dānaṃ vratāni niyamān yamān|ādyaṃtavaṃta evaiṣāṃ lokāḥ karmavinirmitāḥ|duḥkhodarkāḥ tamoniṣṭhāḥ kṣudrānaṃdāḥ śucārpitāḥ|| 11 ||
+11.14.12,मय्यर्पितात्मनः सभ्य निरपेक्षस्य सर्वतः ।मयाऽत्मना सुखं यत्तत् कुतः स्याद् विषयात्मनाम् ॥ १२ ॥,mayyarpitātmanaḥ sabhya nirapekṣasya sarvataḥ|mayā'tmanā sukhaṃ yattat kutaḥ syād viṣayātmanām|| 12 ||
+11.14.13,अकिञ्चनस्य दान्तस्य शान्तस्य समचेतसः ।मया सन्तुष्टमनसः सर्वाः सुखमया दिशः ॥ १३ ॥,akiñcanasya dāntasya śāntasya samacetasaḥ|mayā santuṣṭamanasaḥ sarvāḥ sukhamayā diśaḥ|| 13 ||
+11.14.14,न पारमेष्ठ्यं न महेंद्रधिष्ण्यं ।न सार्वभौमं न रसाधिपत्यम् ।न योगसिद्धीः अपुनर्भवं वा ।मय्यर्पितात्मेच्छति मद् विनान्यत् ॥ १४ ॥,na pārameṣṭhyaṃ na maheṃdradhiṣṇyaṃ|na sārvabhaumaṃ na rasādhipatyam|na yogasiddhīḥ apunarbhavaṃ vā|mayyarpitātmecchati mad vinānyat|| 14 ||
+11.14.15,न तथा मे प्रियतम आत्मयोनिर्न शङ्करः ।न च सङ्कर्षणो न श्रीः नैवात्मा च यथा भवान् ॥ १५ ॥,na tathā me priyatama ātmayonirna śaṅkaraḥ|na ca saṅkarṣaṇo na śrīḥ naivātmā ca yathā bhavān|| 15 ||
+11.14.16,निरपेक्षं मुनिं शान्तं निर्वैरं समदर्शनम् ।अनुव्रजाम्यहं नित्यं पूयेयेत्यङ्‍घ्रिरेणुभिः ॥ १६ ॥,nirapekṣaṃ muniṃ śāntaṃ nirvairaṃ samadarśanam|anuvrajāmyahaṃ nityaṃ pūyeyetyaṅ‍ghrireṇubhiḥ|| 16 ||
+11.14.17,निष्किञ्चना मय्यनुरक्तचेतसः ।शांता महांतोऽखिलजीववत्सलाः ।कामैरनालब्धधियो जुषन्ति यत् ।नैरपेक्ष्यं न विदुः सुखं मम ॥ १७ ॥,niṣkiñcanā mayyanuraktacetasaḥ|śāṃtā mahāṃto'khilajīvavatsalāḥ|kāmairanālabdhadhiyo juṣanti yat|nairapekṣyaṃ na viduḥ sukhaṃ mama|| 17 ||
+11.14.18,बाध्यमानोऽपि मद्‍भक्तो विषयैरजितेन्द्रियः ।प्रायः प्रगल्भया भक्त्या विषयैर्नाभिभूयते ॥ १८ ॥,bādhyamāno'pi mad‍bhakto viṣayairajitendriyaḥ|prāyaḥ pragalbhayā bhaktyā viṣayairnābhibhūyate|| 18 ||
+11.14.19,यथाग्निः सुसमृद्धार्चिः करोत्येधांसि भस्मसात् ।तथा मद्विषया भक्तिः उद्धवैनांसि कृत्स्नशः ॥ १९ ॥,yathāgniḥ susamṛddhārciḥ karotyedhāṃsi bhasmasāt|tathā madviṣayā bhaktiḥ uddhavaināṃsi kṛtsnaśaḥ|| 19 ||
+11.14.20,न साधयति मां योगो न साङ्ख्यं धर्म उद्धव ।न स्वाध्यायः तपस्त्यागो यथा भक्तिर्ममोर्जिता ॥ २० ॥,na sādhayati māṃ yogo na sāṅkhyaṃ dharma uddhava|na svādhyāyaḥ tapastyāgo yathā bhaktirmamorjitā|| 20 ||
+11.14.21,भक्त्याहमेकया ग्राह्यः श्रद्धयाऽत्मा प्रियः सताम् ।भक्तिः पुनाति मन्निष्ठा श्वपाकान् अपि संभवात् ॥ २१ ॥,bhaktyāhamekayā grāhyaḥ śraddhayā'tmā priyaḥ satām|bhaktiḥ punāti manniṣṭhā śvapākān api saṃbhavāt|| 21 ||
+11.14.22,धर्मः सत्यदयोपेतो विद्या वा तपसान्विता ।मद्‍भक्त्यापेतमात्मानं न सम्यक् प्रपुनाति हि ॥ २२ ॥,dharmaḥ satyadayopeto vidyā vā tapasānvitā|mad‍bhaktyāpetamātmānaṃ na samyak prapunāti hi|| 22 ||
+11.14.23,कथं विना रोमहर्षं द्रवता चेतसा विना ।विनाऽनन्दाश्रुकलया शुध्येद् भक्त्या विनाऽशयः ॥ २३ ॥,kathaṃ vinā romaharṣaṃ dravatā cetasā vinā|vinā'nandāśrukalayā śudhyed bhaktyā vinā'śayaḥ|| 23 ||
+11.14.24,वाग्गद्गदा द्रवते यस्य चित्तं ।रुदत्यभीक्ष्णं हसति क्वचित्च ।विलज्ज उद्गायति नृत्यते च ।मद्‍भक्तियुक्तो भुवनं पुनाति ॥ २४ ॥,vāggadgadā dravate yasya cittaṃ|rudatyabhīkṣṇaṃ hasati kvacitca|vilajja udgāyati nṛtyate ca|mad‍bhaktiyukto bhuvanaṃ punāti|| 24 ||
+11.14.25,यथाग्निना हेम मलं जहाति ।ध्मातं पुनः स्वं भजते च रूपम् ।आत्मा च कर्मानुशयं विधूय ।मद्‍भक्तियोगेन भजत्यथो माम् ॥ २५ ॥,yathāgninā hema malaṃ jahāti|dhmātaṃ punaḥ svaṃ bhajate ca rūpam|ātmā ca karmānuśayaṃ vidhūya|mad‍bhaktiyogena bhajatyatho mām|| 25 ||
+11.14.26,यथा यथाऽत्मा परिमृज्यतेऽसौ ।मत्पुण्यगाथा श्रवणाभिधानैः ।तथा तथा पश्यति वस्तु सूक्ष्मं ।चक्षुर्यथैवाञ्जनसंप्रयुक्तम् ॥ २६ ॥,yathā yathā'tmā parimṛjyate'sau|matpuṇyagāthā śravaṇābhidhānaiḥ|tathā tathā paśyati vastu sūkṣmaṃ|cakṣuryathaivāñjanasaṃprayuktam|| 26 ||
+11.14.27,विषयान् ध्यायतश्चित्तं विषयेषु विषज्जते ।मां अनुस्मरतश्चित्तं मय्येव प्रविलीयते ॥ २७ ॥,viṣayān dhyāyataścittaṃ viṣayeṣu viṣajjate|māṃ anusmarataścittaṃ mayyeva pravilīyate|| 27 ||
+11.14.28,तस्मात् असदभिध्यानं यथा स्वप्नमनोरथम् ।हित्वा मयि समाधत्स्व मनो मद्‍भावभावितम् ॥ २८ ॥,tasmāt asadabhidhyānaṃ yathā svapnamanoratham|hitvā mayi samādhatsva mano mad‍bhāvabhāvitam|| 28 ||
+11.14.29,स्त्रीणां स्त्रीसङ्‍गिनां सङ्गं त्यक्त्वा दूरत आत्मवान् ।क्षेमे विविक्त आसीनः चिन्तयेत् मां अतन्द्रितः ॥ २९ ॥,strīṇāṃ strīsaṅ‍gināṃ saṅgaṃ tyaktvā dūrata ātmavān|kṣeme vivikta āsīnaḥ cintayet māṃ atandritaḥ|| 29 ||
+11.14.30,न तथास्य भवेत्क्लेशो बन्धश्चान्यप्रसङ्गतः ।योषित् सङ्गात् यथा पुंसो यथा तत् सङ्गिसङ्गतः ॥ ३० ॥,na tathāsya bhavetkleśo bandhaścānyaprasaṅgataḥ|yoṣit saṅgāt yathā puṃso yathā tat saṅgisaṅgataḥ|| 30 ||
+11.14.31,श्रीउद्धव उवाच ।यथा त्वां अरविन्दाक्ष यादृशं वा यदात्मकम् ।ध्यायेत् मुमुक्षुः एतन्मे ध्यानं त्वं वक्तुमर्हसि ॥ ३१ ॥,śrīuddhava uvāca|yathā tvāṃ aravindākṣa yādṛśaṃ vā yadātmakam|dhyāyet mumukṣuḥ etanme dhyānaṃ tvaṃ vaktumarhasi|| 31 ||
+11.14.32,श्रीभगवानुवाच ।सम आसन आसीनः समकायो यथासुखम् ।हस्तौ उत्सङ्ग आधाय स्वनासाग्रकृतेक्षणः ॥ ३२ ॥,śrībhagavānuvāca|sama āsana āsīnaḥ samakāyo yathāsukham|hastau utsaṅga ādhāya svanāsāgrakṛtekṣaṇaḥ|| 32 ||
+11.14.33,प्राणस्य शोधयेत् मार्गं पूरकुम्भकरेचकैः ।विपर्ययेणापि शनैः अभ्यसेत् निर्जितेन्द्रियः ॥ ३३ ॥,prāṇasya śodhayet mārgaṃ pūrakumbhakarecakaiḥ|viparyayeṇāpi śanaiḥ abhyaset nirjitendriyaḥ|| 33 ||
+11.14.34,हृद्यविच्छिन्नमोंकारं घण्टानादं विसोर्णवत् ।प्राणेनउदीर्य तत्राथ पुनः संवेशयेत् स्वरम् ॥ ३४ ॥,hṛdyavicchinnamoṃkāraṃ ghaṇṭānādaṃ visorṇavat|prāṇenaudīrya tatrātha punaḥ saṃveśayet svaram|| 34 ||
+11.14.35,एवं प्रणवसंयुक्तं प्राणमेव समभ्यसेत् ।दशकृत्वस्त्रिषवणं मासाद्अर्वाग् जितानिलः ॥ ३५ ॥,evaṃ praṇavasaṃyuktaṃ prāṇameva samabhyaset|daśakṛtvastriṣavaṇaṃ māsādarvāg jitānilaḥ|| 35 ||
+11.14.36,हृत्पुण्डरीकमन्तस्थं ऊर्ध्वनालमधोमुखम् ।ध्यात्वोर्ध्वमुखमुन्निद्रं अष्टपत्रं सकर्णिकम् ॥ ३६ ॥,hṛtpuṇḍarīkamantasthaṃ ūrdhvanālamadhomukham|dhyātvordhvamukhamunnidraṃ aṣṭapatraṃ sakarṇikam|| 36 ||
+11.14.37,कर्णिकायां न्यसेत् सूर्य सोमाग्नीन् उत्तरोत्तरम् ।वह्निमध्ये स्मरेद् रूपं ममैतद् ध्यानमङ्गलम् ॥ ३७ ॥,karṇikāyāṃ nyaset sūrya somāgnīn uttarottaram|vahnimadhye smared rūpaṃ mamaitad dhyānamaṅgalam|| 37 ||
+11.14.38,समं प्रशान्तं सुमुखं दीर्घचारुचतुर्भुजम् ।सुचारुसुन्दरग्रीवं सुकपोलं शुचिस्मितम् ॥ ३८ ॥,samaṃ praśāntaṃ sumukhaṃ dīrghacārucaturbhujam|sucārusundaragrīvaṃ sukapolaṃ śucismitam|| 38 ||
+11.14.39,समानकर्णविन्यस्तस्फुरन्मकरकुण्डलम् ।हेमाम्बरं घनश्यामं श्रीवत्स श्रीनिकेतनम् ॥ ३९ ॥,samānakarṇavinyastasphuranmakarakuṇḍalam|hemāmbaraṃ ghanaśyāmaṃ śrīvatsa śrīniketanam|| 39 ||
+11.14.40,शङ्खचक्रगदापद्म वनमालाविभूषितम् ।नूपुरैः विलसत्पादं कौस्तुभप्रभया युतम् ॥ ४० ॥,śaṅkhacakragadāpadma vanamālāvibhūṣitam|nūpuraiḥ vilasatpādaṃ kaustubhaprabhayā yutam|| 40 ||
+11.14.41,द्युमत् किरीटकटक कटिसूत्राङ्गदायुतम् ।सर्वाङ्गसुन्दरं हृद्यं प्रसाद सुमुखेक्षणम् ।सुकुमारमभिध्यायेत् सर्वाङ्गेषु मनो दधत् ॥ ४१ ॥,dyumat kirīṭakaṭaka kaṭisūtrāṅgadāyutam|sarvāṅgasundaraṃ hṛdyaṃ prasāda sumukhekṣaṇam|sukumāramabhidhyāyet sarvāṅgeṣu mano dadhat|| 41 ||
+11.14.42,इन्द्रियाणीन्द्रियार्थेभ्यो मनसाऽकृष्य तन्मनः ।बुद्ध्या सारथिना धीरः प्रणयेन् मयि सर्वतः ॥ ४२ ॥,indriyāṇīndriyārthebhyo manasā'kṛṣya tanmanaḥ|buddhyā sārathinā dhīraḥ praṇayen mayi sarvataḥ|| 42 ||
+11.14.43,तत्सर्वव्यापकं चित्तमाकृष्यैकत्र धारयेत् ।नान्यानि चिन्तयेद् भूयः सुस्मितं भावयेत् मुखम् ॥ ४३ ॥,tatsarvavyāpakaṃ cittamākṛṣyaikatra dhārayet|nānyāni cintayed bhūyaḥ susmitaṃ bhāvayet mukham|| 43 ||
+11.14.44,तत्र लब्धपदं चित्तं आकृष्य व्योम्नि धारयेत् ।तच्च त्यक्त्वा मदारोहो न किञ्चिदपि चिन्तयेत् ॥ ४४ ॥,tatra labdhapadaṃ cittaṃ ākṛṣya vyomni dhārayet|tacca tyaktvā madāroho na kiñcidapi cintayet|| 44 ||
+11.14.45,एवं समाहितमतिः मां एवात्मानमात्मनि ।विचष्टे मयि सर्वात्मन् ज्योतिर्ज्योतिषि संयुतम् ॥ ४५ ॥,evaṃ samāhitamatiḥ māṃ evātmānamātmani|vicaṣṭe mayi sarvātman jyotirjyotiṣi saṃyutam|| 45 ||
+11.14.46,ध्यानेनेत्थं सुतीव्रेण युञ्जतो योगिनो मनः ।संयास्यत्याशु निर्वाणं द्रव्य ज्ञानक्रियाभ्रमः ॥ ४६ ॥,dhyānenetthaṃ sutīvreṇa yuñjato yogino manaḥ|saṃyāsyatyāśu nirvāṇaṃ dravya jñānakriyābhramaḥ|| 46 ||
+11.14.14,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां एकादशस्कन्धे चतुर्दशोऽध्यायः ॥ १४ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ ekādaśaskandhe caturdaśo'dhyāyaḥ|| 14 ||
+11.15.1,अष्टादशसिद्धिवर्णनम् ।श्रीभगवानुवाच ।जितेन्द्रियस्य युक्तस्य जितश्वासस्य योगिनः ।मयि धारयतश्चेत उपतिष्ठन्ति सिद्धयः ॥ १ ॥,aṣṭādaśasiddhivarṇanam|śrībhagavānuvāca|jitendriyasya yuktasya jitaśvāsasya yoginaḥ|mayi dhārayataśceta upatiṣṭhanti siddhayaḥ|| 1 ||
+11.15.2,श्रीउद्धव उवाच ।कया धारणया का स्वित्कथं वा सिद्धिरच्युत ।कति वा सिद्धयो ब्रूहि योगिनां सिद्धिदो भवान् ॥ २ ॥,śrīuddhava uvāca|kayā dhāraṇayā kā svitkathaṃ vā siddhiracyuta|kati vā siddhayo brūhi yogināṃ siddhido bhavān|| 2 ||
+11.15.3,श्रीभगवानुवाच ।सिद्धयोऽष्टादश प्रोक्ता धारणा योगपारगैः ।तासामष्टौ मत्प्रधाना दशैव गुणहेतवः ॥ ३ ॥,śrībhagavānuvāca|siddhayo'ṣṭādaśa proktā dhāraṇā yogapāragaiḥ|tāsāmaṣṭau matpradhānā daśaiva guṇahetavaḥ|| 3 ||
+11.15.4,अणिमा महिमा मूर्तेर्लघिमा प्राप्तिरिन्द्रियैः ।प्राकाम्यं श्रुतदृष्टेषु शक्तिप्रेरणमीशिता ॥ ४ ॥,aṇimā mahimā mūrterlaghimā prāptirindriyaiḥ|prākāmyaṃ śrutadṛṣṭeṣu śaktipreraṇamīśitā|| 4 ||
+11.15.5,गुणेष्वसङ्गो वशिता यत्कामस्तदवस्यति ।एता मे सिद्धयः सौम्य अष्टावौत्पत्तिका मताः ॥ ५ ॥,guṇeṣvasaṅgo vaśitā yatkāmastadavasyati|etā me siddhayaḥ saumya aṣṭāvautpattikā matāḥ|| 5 ||
+11.15.6,अनूर्मिमत्त्वं देहेऽस्मिन्दूरश्रवणदर्शनम् ।मनोजवः कामरूपं परकायप्रवेशनम् ॥ ६ ॥,anūrmimattvaṃ dehe'smindūraśravaṇadarśanam|manojavaḥ kāmarūpaṃ parakāyapraveśanam|| 6 ||
+11.15.7,स्वच्छन्दमृत्युर्देवानां सहक्रीडानुदर्शनम् ।यथासङ्कल्पसंसिद्धिराज्ञाप्रतिहता गतिः ॥ ७ ॥,svacchandamṛtyurdevānāṃ sahakrīḍānudarśanam|yathāsaṅkalpasaṃsiddhirājñāpratihatā gatiḥ|| 7 ||
+11.15.8,त्रिकालज्ञत्वमद्वन्द्वं परचित्ताद्यभिज्ञता ।अग्न्यर्काम्बुविषादीनां प्रतिष्टम्भोऽपराजयः ॥ ८ ॥,trikālajñatvamadvandvaṃ paracittādyabhijñatā|agnyarkāmbuviṣādīnāṃ pratiṣṭambho'parājayaḥ|| 8 ||
+11.15.9,एताश्चोद्देशतः प्रोक्ता योगधारणसिद्धयः ।यया धारणया या स्याद्यथा वा स्यान्निबोध मे ॥ ९ ॥,etāścoddeśataḥ proktā yogadhāraṇasiddhayaḥ|yayā dhāraṇayā yā syādyathā vā syānnibodha me|| 9 ||
+11.15.10,भूतसूक्ष्मात्मनि मयि तन्मात्रं धारयेन्मनः ।अणिमानमवाप्नोति तन्मात्रोपासको मम ॥ १० ॥,bhūtasūkṣmātmani mayi tanmātraṃ dhārayenmanaḥ|aṇimānamavāpnoti tanmātropāsako mama|| 10 ||
+11.15.11,महत्तत्त्वात्मनि मयि यथासंस्थं मनो दधत् ।महिमानमवाप्नोति भूतानां च पृथक्पृथक् ॥ ११ ॥,mahattattvātmani mayi yathāsaṃsthaṃ mano dadhat|mahimānamavāpnoti bhūtānāṃ ca pṛthakpṛthak|| 11 ||
+11.15.12,परमाणुमये चित्तं भूतानां मयि रञ्जयन् ।कालसूक्ष्मार्थतां योगी लघिमानमवाप्नुयात् ॥ १२ ॥,paramāṇumaye cittaṃ bhūtānāṃ mayi rañjayan|kālasūkṣmārthatāṃ yogī laghimānamavāpnuyāt|| 12 ||
+11.15.13,धारयन्मय्यहंतत्त्वे मनो वैकारिकेऽखिलम् ।सर्वेन्द्रियाणामात्मत्वं प्राप्तिं प्राप्नोति मन्मनाः ॥ १३ ॥,dhārayanmayyahaṃtattve mano vaikārike'khilam|sarvendriyāṇāmātmatvaṃ prāptiṃ prāpnoti manmanāḥ|| 13 ||
+11.15.14,महत्यात्मनि यः सूत्रे धारयेन्मयि मानसम् ।प्राकाम्यं पारमेष्ठ्यं मे विन्दतेऽव्यक्तजन्मनः ॥ १४ ॥,mahatyātmani yaḥ sūtre dhārayenmayi mānasam|prākāmyaṃ pārameṣṭhyaṃ me vindate'vyaktajanmanaḥ|| 14 ||
+11.15.15,विष्णौ त्र्यधीश्वरे चित्तं धारयेत्कालविग्रहे ।स ईशित्व��वाप्नोति क्षेत्रज्ञक्षेत्रचोदनाम् ॥ १५ ॥,viṣṇau tryadhīśvare cittaṃ dhārayetkālavigrahe|sa īśitvamavāpnoti kṣetrajñakṣetracodanām|| 15 ||
+11.15.16,नारायणे तुरीयाख्ये भगवच्छब्दशब्दिते ।मनो मय्यादधद्योगी मद्धर्मा वशितामियात् ॥ १६ ॥,nārāyaṇe turīyākhye bhagavacchabdaśabdite|mano mayyādadhadyogī maddharmā vaśitāmiyāt|| 16 ||
+11.15.17,निर्गुणे ब्रह्मणि मयि धारयन्विशदं मनः ।परमानन्दमाप्नोति यत्र कामोऽवसीयते ॥ १७ ॥,nirguṇe brahmaṇi mayi dhārayanviśadaṃ manaḥ|paramānandamāpnoti yatra kāmo'vasīyate|| 17 ||
+11.15.18,श्वेतद्वीपपतौ चित्तं शुद्धे धर्ममये मयि ।धारयञ्छ्वेततां याति षडूर्मिरहितो नरः ॥ १८ ॥,śvetadvīpapatau cittaṃ śuddhe dharmamaye mayi|dhārayañchvetatāṃ yāti ṣaḍūrmirahito naraḥ|| 18 ||
+11.15.19,मय्याकाशात्मनि प्राणे मनसा घोषमुद्वहन् ।तत्रोपलब्धा भूतानां हंसो वाचः शृणोत्यसौ ॥ १९ ॥,mayyākāśātmani prāṇe manasā ghoṣamudvahan|tatropalabdhā bhūtānāṃ haṃso vācaḥ śṛṇotyasau|| 19 ||
+11.15.20,चक्षुस्त्वष्टरि संयोज्य त्वष्टारमपि चक्षुषि ।मां तत्र मनसा ध्यायन्विश्वं पश्यति दूरतः ॥ २० ॥,cakṣustvaṣṭari saṃyojya tvaṣṭāramapi cakṣuṣi|māṃ tatra manasā dhyāyanviśvaṃ paśyati dūrataḥ|| 20 ||
+11.15.21,मनो मयि सुसंयोज्य देहं तदनुवायुना ।मद्धारणानुभावेन तत्रात्मा यत्र वै मनः ॥ २१ ॥,mano mayi susaṃyojya dehaṃ tadanuvāyunā|maddhāraṇānubhāvena tatrātmā yatra vai manaḥ|| 21 ||
+11.15.22,यदा मन उपादाय यद्यद्रूपं बुभूषति ।तत्तद्भवेन्मनोरूपं मद्योगबलमाश्रयः ॥ २२ ॥,yadā mana upādāya yadyadrūpaṃ bubhūṣati|tattadbhavenmanorūpaṃ madyogabalamāśrayaḥ|| 22 ||
+11.15.23,परकायं विशन्सिद्ध आत्मानं तत्र भावयेत् ।पिण्डं हित्वा विशेत्प्राणो वायुभूतः षडङ्घ्रिवत् ॥ २३ ॥,parakāyaṃ viśansiddha ātmānaṃ tatra bhāvayet|piṇḍaṃ hitvā viśetprāṇo vāyubhūtaḥ ṣaḍaṅghrivat|| 23 ||
+11.15.24,पार्ष्ण्यापीड्य गुदं प्राणं हृदुरःकण्ठमूर्धसु ।आरोप्य ब्रह्मरन्ध्रेण ब्रह्म नीत्वोत्सृजेत्तनुम् ॥ २४ ॥,pārṣṇyāpīḍya gudaṃ prāṇaṃ hṛduraḥkaṇṭhamūrdhasu|āropya brahmarandhreṇa brahma nītvotsṛjettanum|| 24 ||
+11.15.25,विहरिष्यन्सुराक्रीडे मत्स्थं सत्त्वं विभावयेत् ।विमानेनोपतिष्ठन्ति सत्त्ववृत्तीः सुरस्त्रियः ॥ २५ ॥,vihariṣyansurākrīḍe matsthaṃ sattvaṃ vibhāvayet|vimānenopatiṣṭhanti sattvavṛttīḥ surastriyaḥ|| 25 ||
+11.15.26,यथा सङ्कल्पयेद्बुद्ध्या यदा वा मत्परः पुमान् ।मयि सत्ये मनो युञ्जंस्तथा तत्समुपाश्नुते ॥ २६ ॥,yathā saṅkalpayedbuddhyā yadā vā matparaḥ pumān|mayi satye mano yuñjaṃstathā tatsamupāśnute|| 26 ||
+11.15.27,यो वै मद्भावमापन्न ईशितुर्वशितुः पुमान् ।कुतश्चिन्न विहन्येत तस्य चाज्ञा यथा मम ॥ २७ ॥,yo vai madbhāvamāpanna īśiturvaśituḥ pumān|kutaścinna vihanyeta tasya cājñā yathā mama|| 27 ||
+11.15.28,मद्भक्त्या शुद्धसत्त्वस्य योगिनो धारणाविदः ।तस्य त्रैकालिकी बुद्धिर्जन्ममृत्यूपबृंहिता ॥ २८ ॥,madbhaktyā śuddhasattvasya yogino dhāraṇāvidaḥ|tasya traikālikī buddhirjanmamṛtyūpabṛṃhitā|| 28 ||
+11.15.29,अग्न्यादिभिर्न हन��येत मुनेर्योगमयं वपुः ।मद्योगशान्तचित्तस्य यादसामुदकं यथा ॥ २९ ॥,agnyādibhirna hanyeta muneryogamayaṃ vapuḥ|madyogaśāntacittasya yādasāmudakaṃ yathā|| 29 ||
+11.15.30,मद्विभूतीरभिध्यायन्श्रीवत्सास्त्रविभूषिताः ।ध्वजातपत्रव्यजनैः स भवेदपराजितः ॥ ३० ॥,madvibhūtīrabhidhyāyanśrīvatsāstravibhūṣitāḥ|dhvajātapatravyajanaiḥ sa bhavedaparājitaḥ|| 30 ||
+11.15.31,उपासकस्य मामेवं योगधारणया मुनेः ।सिद्धयः पूर्वकथिता उपतिष्ठन्त्यशेषतः ॥ ३१ ॥,upāsakasya māmevaṃ yogadhāraṇayā muneḥ|siddhayaḥ pūrvakathitā upatiṣṭhantyaśeṣataḥ|| 31 ||
+11.15.32,जितेन्द्रियस्य दान्तस्य जितश्वासात्मनो मुनेः ।मद्धारणां धारयतः का सा सिद्धिः सुदुर्लभा ॥ ३२ ॥,jitendriyasya dāntasya jitaśvāsātmano muneḥ|maddhāraṇāṃ dhārayataḥ kā sā siddhiḥ sudurlabhā|| 32 ||
+11.15.33,अन्तरायान्वदन्त्येता युञ्जतो योगमुत्तमम् ।मया सम्पद्यमानस्य कालक्षपणहेतवः ॥ ३३ ॥,antarāyānvadantyetā yuñjato yogamuttamam|mayā sampadyamānasya kālakṣapaṇahetavaḥ|| 33 ||
+11.15.34,जन्मौषधितपोमन्त्रैर्यावतीरिह सिद्धयः ।योगेनाप्नोति ताः सर्वा नान्यैर्योगगतिं व्रजेत् ॥ ३४ ॥,janmauṣadhitapomantrairyāvatīriha siddhayaḥ|yogenāpnoti tāḥ sarvā nānyairyogagatiṃ vrajet|| 34 ||
+11.15.35,सर्वासामपि सिद्धीनां हेतुः पतिरहं प्रभुः ।अहं योगस्य साङ्ख्यस्य धर्मस्य ब्रह्मवादिनाम् ॥ ३५ ॥,sarvāsāmapi siddhīnāṃ hetuḥ patirahaṃ prabhuḥ|ahaṃ yogasya sāṅkhyasya dharmasya brahmavādinām|| 35 ||
+11.15.36,अहमात्मान्तरो बाह्योऽनावृतः सर्वदेहिनाम् ।यथा भूतानि भूतेषु बहिरन्तः स्वयं तथा ॥ ३६ ॥,ahamātmāntaro bāhyo'nāvṛtaḥ sarvadehinām|yathā bhūtāni bhūteṣu bahirantaḥ svayaṃ tathā|| 36 ||
+11.16.1,अथ षोडशोऽध्यायः ।श्रीउद्धव उवाच ।त्वं ब्रह्म परमं साक्षादनाद्यन्तमपावृतम् ।सर्वेषामपि भावानां त्राणस्थित्यप्ययोद्भवः ॥ १ ॥,atha ṣoḍaśo'dhyāyaḥ|śrīuddhava uvāca|tvaṃ brahma paramaṃ sākṣādanādyantamapāvṛtam|sarveṣāmapi bhāvānāṃ trāṇasthityapyayodbhavaḥ|| 1 ||
+11.16.2,उच्चावचेषु भूतेषु दुर्ज्ञेयमकृतात्मभिः ।उपासते त्वां भगवन्याथातथ्येन ब्राह्मणाः ॥ २ ॥,uccāvaceṣu bhūteṣu durjñeyamakṛtātmabhiḥ|upāsate tvāṃ bhagavanyāthātathyena brāhmaṇāḥ|| 2 ||
+11.16.3,येषु येषु च भूतेषु भक्त्या त्वां परमर्षयः ।उपासीनाः प्रपद्यन्ते संसिद्धिं तद्वदस्व मे ॥ ३ ॥,yeṣu yeṣu ca bhūteṣu bhaktyā tvāṃ paramarṣayaḥ|upāsīnāḥ prapadyante saṃsiddhiṃ tadvadasva me|| 3 ||
+11.16.4,गूढश्चरसि भूतात्मा भूतानां भूतभावन ।न त्वां पश्यन्ति भूतानि पश्यन्तं मोहितानि ते ॥ ४ ॥,gūḍhaścarasi bhūtātmā bhūtānāṃ bhūtabhāvana|na tvāṃ paśyanti bhūtāni paśyantaṃ mohitāni te|| 4 ||
+11.16.5,याः काश्च भूमौ दिवि वै रसायां विभूतयो दिक्षु महाविभूते ।ता मह्यमाख्याह्यनुभावितास्ते नमामि ते तीर्थपदाङ्घ्रिपद्मम् ॥ ५ ॥,yāḥ kāśca bhūmau divi vai rasāyāṃ vibhūtayo dikṣu mahāvibhūte|tā mahyamākhyāhyanubhāvitāste namāmi te tīrthapadāṅghripadmam|| 5 ||
+11.16.6,श्रीभगवानुवाच ।एवमेतदहं पृष्टः प्रश्नं प्रश्नविदां वर ।युयुत्सुना विनशने सपत्नैरर्जुनेन वै ॥ ६ ॥,śrībhagavānuvāca|evametadahaṃ pṛṣṭaḥ praśnaṃ praśnavidāṃ vara|yuyutsunā vinaśane sapatnairarjunena vai|| 6 ||
+11.16.7,ज्ञात्वा ज्ञातिवधं गर्ह्यमधर्मं राज्यहेतुकम् ।ततो निवृत्तो हन्ताहं हतोऽयमिति लौकिकः ॥ ७ ॥,jñātvā jñātivadhaṃ garhyamadharmaṃ rājyahetukam|tato nivṛtto hantāhaṃ hato'yamiti laukikaḥ|| 7 ||
+11.16.8,स तदा पुरुषव्याघ्रो युक्त्या मे प्रतिबोधितः ।अभ्यभाषत मामेवं यथा त्वं रणमूर्धनि ॥ ८ ॥,sa tadā puruṣavyāghro yuktyā me pratibodhitaḥ|abhyabhāṣata māmevaṃ yathā tvaṃ raṇamūrdhani|| 8 ||
+11.16.9,अहमात्मोद्धवामीषां भूतानां सुहृदीश्वरः ।अहं सर्वाणि भूतानि तेषां स्थित्युद्भवाप्ययः ॥ ९ ॥,ahamātmoddhavāmīṣāṃ bhūtānāṃ suhṛdīśvaraḥ|ahaṃ sarvāṇi bhūtāni teṣāṃ sthityudbhavāpyayaḥ|| 9 ||
+11.16.10,अहं गतिर्गतिमतां कालः कलयतामहम् ।गुणानां चाप्यहं साम्यं गुणिन्यौत्पत्तिको गुणः ॥ १० ॥,ahaṃ gatirgatimatāṃ kālaḥ kalayatāmaham|guṇānāṃ cāpyahaṃ sāmyaṃ guṇinyautpattiko guṇaḥ|| 10 ||
+11.16.11,गुणिनामप्यहं सूत्रं महतां च महानहम् ।सूक्ष्माणामप्यहं जीवो दुर्जयानामहं मनः ॥ ११ ॥,guṇināmapyahaṃ sūtraṃ mahatāṃ ca mahānaham|sūkṣmāṇāmapyahaṃ jīvo durjayānāmahaṃ manaḥ|| 11 ||
+11.16.12,हिरण्यगर्भो वेदानां मन्त्राणां प्रणवस्त्रिवृत् ।अक्षराणामकारोऽस्मि पदानि च्छन्दुसामहम् ॥ १२ ॥,hiraṇyagarbho vedānāṃ mantrāṇāṃ praṇavastrivṛt|akṣarāṇāmakāro'smi padāni cchandusāmaham|| 12 ||
+11.16.13,इन्द्रो ऽहं सर्वदेवानां वसूनामस्मि हव्यवाट् ।आदित्यानामहं विष्णू रुद्राणां नीललोहितः ॥ १३ ॥,indro 'haṃ sarvadevānāṃ vasūnāmasmi havyavāṭ|ādityānāmahaṃ viṣṇū rudrāṇāṃ nīlalohitaḥ|| 13 ||
+11.16.14,ब्रह्मर्षीणां भृगुरहं राजर्षीणामहं मनुः ।देवर्षीणां नारदोऽहं हविर्धान्यस्मि धेनुषु ॥ १४ ॥,brahmarṣīṇāṃ bhṛgurahaṃ rājarṣīṇāmahaṃ manuḥ|devarṣīṇāṃ nārado'haṃ havirdhānyasmi dhenuṣu|| 14 ||
+11.16.15,सिद्धेश्वराणां कपिलः सुपर्णोऽहं पतत्रिणाम् ।प्रजापतीनां दक्षोऽहं पितॄणामहमर्यमा ॥ १५ ॥,siddheśvarāṇāṃ kapilaḥ suparṇo'haṃ patatriṇām|prajāpatīnāṃ dakṣo'haṃ pitṝṇāmahamaryamā|| 15 ||
+11.16.16,मां विद्ध्युद्धव दैत्यानां प्रह्लादमसुरेश्वरम् ।सोमं नक्षत्रौषधीनां धनेशं यक्षरक्षसाम् ॥ १६ ॥,māṃ viddhyuddhava daityānāṃ prahlādamasureśvaram|somaṃ nakṣatrauṣadhīnāṃ dhaneśaṃ yakṣarakṣasām|| 16 ||
+11.16.17,ऐरावतं गजेन्द्राणां यादसां वरुणं प्रभुम् ।तपतां द्युमतां सूर्यं मनुष्याणां च भूपतिम् ॥ १७ ॥,airāvataṃ gajendrāṇāṃ yādasāṃ varuṇaṃ prabhum|tapatāṃ dyumatāṃ sūryaṃ manuṣyāṇāṃ ca bhūpatim|| 17 ||
+11.16.18,उच्चैःश्रवास्तुरङ्गाणां धातूनामस्मि काञ्चनम् ।यमः संयमतां चाहम्सर्पाणामस्मि वासुकिः ॥ १८ ॥,uccaiḥśravāsturaṅgāṇāṃ dhātūnāmasmi kāñcanam|yamaḥ saṃyamatāṃ cāhamsarpāṇāmasmi vāsukiḥ|| 18 ||
+11.16.19,नागेन्द्राणामनन्तोऽहं मृगेन्द्रः शृङ्गिदंष्ट्रिणाम् ।आश्रमाणामहं तुर्यो वर्णानां प्रथमोऽनघ ॥ १९ ॥,nāgendrāṇāmananto'haṃ mṛgendraḥ śṛṅgidaṃṣṭriṇām|āśramāṇāmahaṃ turyo varṇānāṃ prathamo'nagha|| 19 ||
+11.16.20,तीर्थानां स्रोतसां गङ्गा समुद्र ः सरसामहम् ।आयुधानां धनुरहं त्रिपुरघ्नो धनुष्मताम् ॥ २० ॥,tīrthānāṃ srotasāṃ gaṅgā samudra ḥ sarasāmaham|āyudhānāṃ dhanurahaṃ tripuraghno dhanuṣmatām|| 20 ||
+11.16.21,धिष्ण्यानामस्म्यहं मेरुर्गहनानां हिमालयः ।वनस्पतीनामश्वत्थ ओषधीनामहं यवः ॥ २१ ॥,dhiṣṇyānāmasmyahaṃ merurgahanānāṃ himālayaḥ|vanaspatīnāmaśvattha oṣadhīnāmahaṃ yavaḥ|| 21 ||
+11.16.22,पुरोधसां वसिष्ठोऽहं ब्रह्मिष्ठानां बृहस्पतिः ।स्कन्दोऽहं सर्वसेनान्यामग्रण्यां भगवानजः ॥ २२ ॥,purodhasāṃ vasiṣṭho'haṃ brahmiṣṭhānāṃ bṛhaspatiḥ|skando'haṃ sarvasenānyāmagraṇyāṃ bhagavānajaḥ|| 22 ||
+11.16.23,यज्ञानां ब्रह्मयज्ञोऽहं व्रतानामविहिंसनम् ।वाय्वग्न्यर्काम्बुवागात्मा शुचीनामप्यहं शुचिः ॥ २३ ॥,yajñānāṃ brahmayajño'haṃ vratānāmavihiṃsanam|vāyvagnyarkāmbuvāgātmā śucīnāmapyahaṃ śuciḥ|| 23 ||
+11.16.24,योगानामात्मसंरोधो मन्त्रोऽस्मि विजिगीषताम् ।आन्वीक्षिकी कौशलानां विकल्पः ख्यातिवादिनाम् ॥ २४ ॥,yogānāmātmasaṃrodho mantro'smi vijigīṣatām|ānvīkṣikī kauśalānāṃ vikalpaḥ khyātivādinām|| 24 ||
+11.16.25,स्त्रीणां तु शतरूपाहं पुंसां स्वायम्भुवो मनुः ।नारायणो मुनीनां च कुमारो ब्रह्मचारिणाम् ॥ २५ ॥,strīṇāṃ tu śatarūpāhaṃ puṃsāṃ svāyambhuvo manuḥ|nārāyaṇo munīnāṃ ca kumāro brahmacāriṇām|| 25 ||
+11.16.26,धर्माणामस्मि सन्न्यासः क्षेमाणामबहिर्मतिः ।गुह्यानां सुनृतं मौनं मिथुनानामजस्त्वहम् ॥ २६ ॥,dharmāṇāmasmi sannyāsaḥ kṣemāṇāmabahirmatiḥ|guhyānāṃ sunṛtaṃ maunaṃ mithunānāmajastvaham|| 26 ||
+11.16.27,संवत्सरोऽस्म्यनिमिषामृतूनां मधुमाधवौ ।मासानां मार्गशीर्षोऽहं नक्षत्राणां तथाभिजित् ॥ २७ ॥,saṃvatsaro'smyanimiṣāmṛtūnāṃ madhumādhavau|māsānāṃ mārgaśīrṣo'haṃ nakṣatrāṇāṃ tathābhijit|| 27 ||
+11.16.28,अहं युगानां च कृतं धीराणां देवलोऽसितः ।द्वैपायनोऽस्मि व्यासानां कवीनां काव्य आत्मवान् ॥ २८ ॥,ahaṃ yugānāṃ ca kṛtaṃ dhīrāṇāṃ devalo'sitaḥ|dvaipāyano'smi vyāsānāṃ kavīnāṃ kāvya ātmavān|| 28 ||
+11.16.29,वासुदेवो भगवतां त्वं तु भागवतेष्वहम् ।किम्पुरुषानां हनुमान्विद्याध्राणां सुदर्शनः ॥ २९ ॥,vāsudevo bhagavatāṃ tvaṃ tu bhāgavateṣvaham|kimpuruṣānāṃ hanumānvidyādhrāṇāṃ sudarśanaḥ|| 29 ||
+11.16.30,रत्नानां पद्मरागोऽस्मि पद्मकोशः सुपेशसाम् ।कुशोऽस्मि दर्भजातीनां गव्यमाज्यं हविःष्वहम् ॥ ३० ॥,ratnānāṃ padmarāgo'smi padmakośaḥ supeśasām|kuśo'smi darbhajātīnāṃ gavyamājyaṃ haviḥṣvaham|| 30 ||
+11.16.31,व्यवसायिनामहं लक्ष्मीः कितवानां छलग्रहः ।तितिक्षास्मि तितिक्षूणां सत्त्वं सत्त्ववतामहम् ॥ ३१ ॥,vyavasāyināmahaṃ lakṣmīḥ kitavānāṃ chalagrahaḥ|titikṣāsmi titikṣūṇāṃ sattvaṃ sattvavatāmaham|| 31 ||
+11.16.32,ओजः सहो बलवतां कर्माहं विद्धि सात्वताम् ।सात्वतां नवमूर्तीनामादिमूर्तिरहं परा ॥ ३२ ॥,ojaḥ saho balavatāṃ karmāhaṃ viddhi sātvatām|sātvatā��� navamūrtīnāmādimūrtirahaṃ parā|| 32 ||
+11.16.33,विश्वावसुः पूर्वचित्तिर्गन्धर्वाप्सरसामहम् ।भूधराणामहं स्थैर्यं गन्धमात्रमहं भुवः ॥ ३३ ॥,viśvāvasuḥ pūrvacittirgandharvāpsarasāmaham|bhūdharāṇāmahaṃ sthairyaṃ gandhamātramahaṃ bhuvaḥ|| 33 ||
+11.16.34,अपां रसश्च परमस्तेजिष्ठानां विभावसुः ।प्रभा सूर्येन्दुताराणां शब्दोऽहं नभसः परः ॥ ३४ ॥,apāṃ rasaśca paramastejiṣṭhānāṃ vibhāvasuḥ|prabhā sūryendutārāṇāṃ śabdo'haṃ nabhasaḥ paraḥ|| 34 ||
+11.16.35,ब्रह्मण्यानां बलिरहं वीराणामहमर्जुनः ।भूतानां स्थितिरुत्पत्तिरहं वै प्रतिसङ्क्रमः ॥ ३५ ॥,brahmaṇyānāṃ balirahaṃ vīrāṇāmahamarjunaḥ|bhūtānāṃ sthitirutpattirahaṃ vai pratisaṅkramaḥ|| 35 ||
+11.16.36,गत्युक्त्युत्सर्गोपादानमानन्दस्पर्शलक्षणम् ।आस्वादश्रुत्यवघ्राणमहं सर्वेन्द्रियेन्द्रियम् ॥ ३६ ॥,gatyuktyutsargopādānamānandasparśalakṣaṇam|āsvādaśrutyavaghrāṇamahaṃ sarvendriyendriyam|| 36 ||
+11.16.37,पृथिवी वायुराकाश आपो ज्योतिरहं महान् ।विकारः पुरुषोऽव्यक्तं रजः सत्त्वं तमः परम् ।अहमेतत्प्रसङ्ख्यानं ज्ञानं तत्त्वविनिश्चयः ॥ ३७ ॥,pṛthivī vāyurākāśa āpo jyotirahaṃ mahān|vikāraḥ puruṣo'vyaktaṃ rajaḥ sattvaṃ tamaḥ param|ahametatprasaṅkhyānaṃ jñānaṃ tattvaviniścayaḥ|| 37 ||
+11.16.38,मयेश्वरेण जीवेन गुणेन गुणिना विना ।सर्वात्मनापि सर्वेण न भावो विद्यते क्वचित् ॥ ३८ ॥,mayeśvareṇa jīvena guṇena guṇinā vinā|sarvātmanāpi sarveṇa na bhāvo vidyate kvacit|| 38 ||
+11.16.39,सङ्ख्यानं परमाणूनां कालेन क्रियते मया ।न तथा मे विभूतीनां सृजतोऽण्डानि कोटिशः ॥ ३९ ॥,saṅkhyānaṃ paramāṇūnāṃ kālena kriyate mayā|na tathā me vibhūtīnāṃ sṛjato'ṇḍāni koṭiśaḥ|| 39 ||
+11.16.40,तेजः श्रीः कीर्तिरैश्वर्यं ह्रीस्त्यागः सौभगं भगः ।वीर्यं तितिक्षा विज्ञानं यत्र यत्र स मेंऽशकः ॥ ४० ॥,tejaḥ śrīḥ kīrtiraiśvaryaṃ hrīstyāgaḥ saubhagaṃ bhagaḥ|vīryaṃ titikṣā vijñānaṃ yatra yatra sa meṃ'śakaḥ|| 40 ||
+11.16.41,एतास्ते कीर्तिताः सर्वाः सङ्क्षेपेण विभूतयः ।मनोविकारा एवैते यथा वाचाभिधीयते ॥ ४१ ॥,etāste kīrtitāḥ sarvāḥ saṅkṣepeṇa vibhūtayaḥ|manovikārā evaite yathā vācābhidhīyate|| 41 ||
+11.16.42,वाचं यच्छ मनो यच्छ प्राणान्यच्छेन्द्रियाणि च ।आत्मानमात्मना यच्छ न भूयः कल्पसेऽध्वने ॥ ४२ ॥,vācaṃ yaccha mano yaccha prāṇānyacchendriyāṇi ca|ātmānamātmanā yaccha na bhūyaḥ kalpase'dhvane|| 42 ||
+11.16.43,यो वै वाङ्मनसी संयगसंयच्छन्धिया यतिः ।तस्य व्रतं तपो दानं स्रवत्यामघटाम्बुवत् ॥ ४३ ॥,yo vai vāṅmanasī saṃyagasaṃyacchandhiyā yatiḥ|tasya vrataṃ tapo dānaṃ sravatyāmaghaṭāmbuvat|| 43 ||
+11.16.44,तस्माद्वचो मनः प्राणान्नियच्छेन्मत्परायणः ।मद्भक्तियुक्तया बुद्ध्या ततः परिसमाप्यते ॥ ४४ ॥,tasmādvaco manaḥ prāṇānniyacchenmatparāyaṇaḥ|madbhaktiyuktayā buddhyā tataḥ parisamāpyate|| 44 ||
+11.17.1,वर्णधर्मनिरूपणम् आश्रमेषु ब्रह्मचारी गृहस्थ धर्मवर्णं च ।श्रीउद्धव उवाच ।यस्त्वयाभिहितः पूर्वं धर्मस्त्वद्‍भक्तिलक्षणः ।वर्��ाश्रमाचारवतां सर्वेषां द्विपदामपि ॥ १ ॥,varṇadharmanirūpaṇam āśrameṣu brahmacārī gṛhastha dharmavarṇaṃ ca|śrīuddhava uvāca|yastvayābhihitaḥ pūrvaṃ dharmastvad‍bhaktilakṣaṇaḥ|varṇāśramācāravatāṃ sarveṣāṃ dvipadāmapi|| 1 ||
+11.17.2,यथानुष्ठीयमानेन त्वयि भक्तिर्नृणां भवेत् ।स्वधर्मेणारविन्दाक्ष तत् समाख्यातुमर्हसि ॥ २ ॥,yathānuṣṭhīyamānena tvayi bhaktirnṛṇāṃ bhavet|svadharmeṇāravindākṣa tat samākhyātumarhasi|| 2 ||
+11.17.3,पुरा किल महाबाहो धर्मं परमकं प्रभो ।यत्तेन हंसरूपेण ब्राह्मणेऽभ्यात्थ माधव ॥ ३ ॥,purā kila mahābāho dharmaṃ paramakaṃ prabho|yattena haṃsarūpeṇa brāhmaṇe'bhyāttha mādhava|| 3 ||
+11.17.4,स इदानीं सुमहता कालेनामित्रकर्शन ।न प्रायो भविता मर्त्य लोके प्राक् अनुशासितः ॥ ४ ॥,sa idānīṃ sumahatā kālenāmitrakarśana|na prāyo bhavitā martya loke prāk anuśāsitaḥ|| 4 ||
+11.17.5,वक्ता कर्ताविता नान्यो धर्मस्याच्युत ते भुवि ।सभायामपि वैरिञ्च्यां यत्र मूर्तिधराः कलाः ॥ ५ ॥,vaktā kartāvitā nānyo dharmasyācyuta te bhuvi|sabhāyāmapi vairiñcyāṃ yatra mūrtidharāḥ kalāḥ|| 5 ||
+11.17.6,कर्त्रावित्रा प्रवक्त्रा च भवता मधुसूदन ।त्यक्ते महीतले देव विनष्टं कः प्रवक्ष्यति ॥ ६ ॥,kartrāvitrā pravaktrā ca bhavatā madhusūdana|tyakte mahītale deva vinaṣṭaṃ kaḥ pravakṣyati|| 6 ||
+11.17.7,तत्त्वं नः सर्वधर्मज्ञ धर्मः त्वद्‍भक्तिलक्षणः ।यथा यस्य विधीयेत तथा वर्णय मे प्रभो ॥ ७ ॥,tattvaṃ naḥ sarvadharmajña dharmaḥ tvad‍bhaktilakṣaṇaḥ|yathā yasya vidhīyeta tathā varṇaya me prabho|| 7 ||
+11.17.8,श्रीशुक उवाच ।इत्थं स्वभृत्यमुख्येन पृष्टः स भगवान् हरिः ।प्रीतः क्षेमाय मर्त्यानां धर्मान् आह सनातनान् ॥ ८ ॥,śrīśuka uvāca|itthaṃ svabhṛtyamukhyena pṛṣṭaḥ sa bhagavān hariḥ|prītaḥ kṣemāya martyānāṃ dharmān āha sanātanān|| 8 ||
+11.17.9,श्रीभगवानुवाच ।धर्म्य एष तव प्रश्नो नैःश्रेयसकरो नृणाम् ।वर्णाश्रमाचारवतां तमुद्धव निबोध मे ॥ ९ ॥,śrībhagavānuvāca|dharmya eṣa tava praśno naiḥśreyasakaro nṛṇām|varṇāśramācāravatāṃ tamuddhava nibodha me|| 9 ||
+11.17.10,आदौ कृतयुगे वर्णो नृणां हंस इति स्मृतः ।कृतकृत्याः प्रजा जात्या तस्मात् कृतयुगं विदुः ॥ १० ॥,ādau kṛtayuge varṇo nṛṇāṃ haṃsa iti smṛtaḥ|kṛtakṛtyāḥ prajā jātyā tasmāt kṛtayugaṃ viduḥ|| 10 ||
+11.17.11,वेदः प्रणव एवाग्रे धर्मोऽहं वृषरूपधृक् ।उपासते तपोनिष्ठा हंसं मां मुक्तकिल्बिषाः ॥ ११ ॥,vedaḥ praṇava evāgre dharmo'haṃ vṛṣarūpadhṛk|upāsate taponiṣṭhā haṃsaṃ māṃ muktakilbiṣāḥ|| 11 ||
+11.17.12,त्रेतामुखे महाभाग प्राणान् मे हृदयात् त्रयी ।विद्या प्रादुरभूत् तस्या अहमासं त्रिवृन्मखः ॥ १२ ॥,tretāmukhe mahābhāga prāṇān me hṛdayāt trayī|vidyā prādurabhūt tasyā ahamāsaṃ trivṛnmakhaḥ|| 12 ||
+11.17.13,विप्रक्षत्रियविट्शूद्रा मुखबाहूरुपादजाः ।वैराजात् पुरुषात् जाता य आत्माचारलक्षणाः ॥ १३ ॥,viprakṣatriyaviṭśūdrā mukhabāhūrupādajāḥ|vairājāt puruṣāt jātā ya ātmācāralakṣaṇāḥ|| 13 ||
+11.17.14,गृहाश्रमो जघनतो ब्रह्मचर्यं हृदो मम ।वक्षःस्थलाद् वने वासो न्यासः ��ीर्षणि संस्थितः ॥ १४ ॥,gṛhāśramo jaghanato brahmacaryaṃ hṛdo mama|vakṣaḥsthalād vane vāso nyāsaḥ śīrṣaṇi saṃsthitaḥ|| 14 ||
+11.17.15,वर्णानां आश्रमाणां च जन्मभूम्यनुसारिणीः ।आसन् प्रकृतयो नॄणां नीचैः नीचोत्तमोत्तमाः ॥ १५ ॥,varṇānāṃ āśramāṇāṃ ca janmabhūmyanusāriṇīḥ|āsan prakṛtayo nṝṇāṃ nīcaiḥ nīcottamottamāḥ|| 15 ||
+11.17.16,शमो दमस्तपः शौचं संतोषः क्षांतिरार्जवम् ।मद्‍भक्तिश्च दया सत्यं ब्रह्मप्रकृतयस्त्विमाः ॥ १६ ॥,śamo damastapaḥ śaucaṃ saṃtoṣaḥ kṣāṃtirārjavam|mad‍bhaktiśca dayā satyaṃ brahmaprakṛtayastvimāḥ|| 16 ||
+11.17.17,तेजो बलं धृतिः शौर्यं तितिक्षौदार्यमुद्यमः ।स्थैर्यं ब्रह्मण्यतैश्वर्यं क्षत्र प्रकृतयस्त्विमाः ॥ १७ ॥,tejo balaṃ dhṛtiḥ śauryaṃ titikṣaudāryamudyamaḥ|sthairyaṃ brahmaṇyataiśvaryaṃ kṣatra prakṛtayastvimāḥ|| 17 ||
+11.17.18,आस्तिक्यं दाननिष्ठा च अदंभो ब्रह्मसेवनम् ।अतुष्टिः अर्थोपचयैः वैश्य प्रकृतयस्त्विमाः ॥ १८ ॥,āstikyaṃ dānaniṣṭhā ca adaṃbho brahmasevanam|atuṣṭiḥ arthopacayaiḥ vaiśya prakṛtayastvimāḥ|| 18 ||
+11.17.19,शुश्रूषणं द्विजगवां देवानां चापि अमायया ।तत्र लब्धेन संतोषः शूद्र प्रकृतयस्त्विमाः ॥ १९ ॥,śuśrūṣaṇaṃ dvijagavāṃ devānāṃ cāpi amāyayā|tatra labdhena saṃtoṣaḥ śūdra prakṛtayastvimāḥ|| 19 ||
+11.17.20,अशौचमनृतं स्तेयं नास्तिक्यं शुष्कविग्रहः ।कामः क्रोधश्च तर्षश्च स्वभावोन्त्यावसायिनाम् ॥ २० ॥,aśaucamanṛtaṃ steyaṃ nāstikyaṃ śuṣkavigrahaḥ|kāmaḥ krodhaśca tarṣaśca svabhāvontyāvasāyinām|| 20 ||
+11.17.21,अहिंसा सत्यमस्तेयं अकामक्रोधलोभता ।भूतप्रियहितेहा च धर्मोऽयं सार्ववर्णिकः ॥ २१ ॥,ahiṃsā satyamasteyaṃ akāmakrodhalobhatā|bhūtapriyahitehā ca dharmo'yaṃ sārvavarṇikaḥ|| 21 ||
+11.17.22,द्वितीयं प्राप्यानुपूर्व्यात् जन्मोपानयनं द्विजः ।वसन् गुरुकुले दान्तो ब्रह्माधीयीत चाहूतः ॥ २२ ॥,dvitīyaṃ prāpyānupūrvyāt janmopānayanaṃ dvijaḥ|vasan gurukule dānto brahmādhīyīta cāhūtaḥ|| 22 ||
+11.17.23,मेखला अजिन दण्डाक्ष ब्रह्मसूत्रकमण्डलून् ।जटिलो अधौतदद्वासः अरक्तपीठः कुशान् दधत् ॥ २३ ॥,mekhalā ajina daṇḍākṣa brahmasūtrakamaṇḍalūn|jaṭilo adhautadadvāsaḥ araktapīṭhaḥ kuśān dadhat|| 23 ||
+11.17.24,स्नानभोजनहोमेषु जपोच्चारे च वाग्यतः ।न च्छिंद्यान् नखरोमाणि कक्षउपस्थगतान्यपि ॥ २४ ॥,snānabhojanahomeṣu japoccāre ca vāgyataḥ|na cchiṃdyān nakharomāṇi kakṣaupasthagatānyapi|| 24 ||
+11.17.25,रेतो न अवकिरेत् जातु ब्रह्मव्रतधरः स्वयम् ।अवकीर्णे अवगाह्य अप्सु यतासुः त्रिपदीं जपेत् ॥ २५ ॥,reto na avakiret jātu brahmavratadharaḥ svayam|avakīrṇe avagāhya apsu yatāsuḥ tripadīṃ japet|| 25 ||
+11.17.26,अग्न्यर्काचार्यगोविप्र गुरुवृद्धसुरान् शुचिः ।समाहित उपासीत संध्ये च यतवाग्जपन् ॥ २६ ॥,agnyarkācāryagovipra guruvṛddhasurān śuciḥ|samāhita upāsīta saṃdhye ca yatavāgjapan|| 26 ||
+11.17.27,आचार्यं मां विजानीयात् नअवमन्येत कर्हिचित् ।न मर्त्यबुद्ध्यासूयेत सर्वदेवमयो गुरुः ॥ २७ ॥,ācāryaṃ māṃ vijānīyāt naavamanyeta karhicit|na martyabuddhyāsūyeta sarvadevamayo guruḥ|| 27 ||
+11.17.28,सायं प्रातः उपानीय भैक्ष्यं तस्मै निवेदयेत् ।यच्चान्यद् अपि अनुज्ञातं उपयुञ्जीत संयतः ॥ २८ ॥,sāyaṃ prātaḥ upānīya bhaikṣyaṃ tasmai nivedayet|yaccānyad api anujñātaṃ upayuñjīta saṃyataḥ|| 28 ||
+11.17.29,शुश्रूषमाण आचार्यं सदाउपासीत नीचवत् ।यान शय्यासनस्थानैः नातिदूरे कृताञ्जलिः ॥ २९ ॥,śuśrūṣamāṇa ācāryaṃ sadāupāsīta nīcavat|yāna śayyāsanasthānaiḥ nātidūre kṛtāñjaliḥ|| 29 ||
+11.17.30,एवंवृत्तो गुरुकुले वसेद् ‍भोगविवर्जितः ।विद्या समाप्यते यावद् बिभ्रद् व्रतं अखण्डितम् ॥ ३० ॥,evaṃvṛtto gurukule vased ‍bhogavivarjitaḥ|vidyā samāpyate yāvad bibhrad vrataṃ akhaṇḍitam|| 30 ||
+11.17.31,यदि असौ छंदसां लोकं आरोक्ष्यन् ब्रह्मविष्टपम् ।गुरवे विन्यसेद् देहं स्वाध्यायार्थं बृहद्व्रतः ॥ ३१ ॥,yadi asau chaṃdasāṃ lokaṃ ārokṣyan brahmaviṣṭapam|gurave vinyased dehaṃ svādhyāyārthaṃ bṛhadvrataḥ|| 31 ||
+11.17.32,अग्नौ गुरावात्मनि च सर्वभूतेषु मां परम् ।अपृथग्धीः उपसीत ब्रह्मवर्चस्वी अकल्मषः ॥ ३२ ॥,agnau gurāvātmani ca sarvabhūteṣu māṃ param|apṛthagdhīḥ upasīta brahmavarcasvī akalmaṣaḥ|| 32 ||
+11.17.33,स्त्रीणां निरीक्षण स्पर्श संलाप क्ष्वेलनादिकम् ।प्राणिनो मिथुनीभूतान् अगृहस्थो अग्रतस्त्यजेत् ॥ ३३ ॥,strīṇāṃ nirīkṣaṇa sparśa saṃlāpa kṣvelanādikam|prāṇino mithunībhūtān agṛhastho agratastyajet|| 33 ||
+11.17.34,शौचं आचमनं स्नानं संध्योपासनमार्जवम् ।तीर्थसेवा जपोऽस्पृश्या अभक्ष्य संभाष्यवर्जनम् ॥ ३४ ॥,śaucaṃ ācamanaṃ snānaṃ saṃdhyopāsanamārjavam|tīrthasevā japo'spṛśyā abhakṣya saṃbhāṣyavarjanam|| 34 ||
+11.17.35,सर्वाश्रमप्रयुक्तोऽयं नियमः कुलनंदन ।मद्‍भवः सर्वभूतेषु मनोवाक्कायसंयमः ॥ ३५ ॥,sarvāśramaprayukto'yaṃ niyamaḥ kulanaṃdana|mad‍bhavaḥ sarvabhūteṣu manovākkāyasaṃyamaḥ|| 35 ||
+11.17.36,एवं बृहद्व्रतधरो ब्राह्मणोऽग्निः इव ज्वलन् ।मद्‍भक्तः तीव्रतपसा दग्धकर्माशयोऽमलः ॥ ३६ ॥,evaṃ bṛhadvratadharo brāhmaṇo'gniḥ iva jvalan|mad‍bhaktaḥ tīvratapasā dagdhakarmāśayo'malaḥ|| 36 ||
+11.17.37,अथ अनंतरं आवेक्ष्यन् यथा जिज्ञासितागमः ।गुरवे दक्षिणां दत्त्वा स्नायाद् गुर्वनुमोदितः ॥ ३७ ॥,atha anaṃtaraṃ āvekṣyan yathā jijñāsitāgamaḥ|gurave dakṣiṇāṃ dattvā snāyād gurvanumoditaḥ|| 37 ||
+11.17.38,गृहं वनं वोपविशेत् प्रव्रजे द्वा द्विजोत्तमः ।आश्रमादाश्रमं गच्छेत् नान्यथा मत्परश्चरेत् ॥ ३८ ॥,gṛhaṃ vanaṃ vopaviśet pravraje dvā dvijottamaḥ|āśramādāśramaṃ gacchet nānyathā matparaścaret|| 38 ||
+11.17.39,गृहार्थी सदृशीं भार्यां उद्वहेद् अजुगुप्सिताम् ।यवीयसीं तु वयसा यां सवर्णां अनुक्रमात् ॥ ३९ ॥,gṛhārthī sadṛśīṃ bhāryāṃ udvahed ajugupsitām|yavīyasīṃ tu vayasā yāṃ savarṇāṃ anukramāt|| 39 ||
+11.17.40,इज्यअध्ययनदानानि सर्वेषां च द्विजन्मनाम् ।प्रतिग्रहोअध्यापनं च ब्राह्मणस्यैव याजनम् ॥ ४० ॥,ijyaadhyayanadānāni sarveṣāṃ ca dvijanmanām|pratigrahoadhyāpanaṃ ca brāhmaṇasyaiva yājanam|| 40 ||
+11.17.41,प्रतिग्रहं मन्यमानः तपस्तेजोयश��नुदम् ।अन्याभ्यामेव जीवेत शिलैर्वा दोषदृक् तयोः ॥ ४१ ॥,pratigrahaṃ manyamānaḥ tapastejoyaśonudam|anyābhyāmeva jīveta śilairvā doṣadṛk tayoḥ|| 41 ||
+11.17.42,ब्राह्मणस्य हि देहोऽयं क्षुद्रकामाय नेष्यते ।कृच्छ्राय तपसे चेह प्रेत्यानन्तसुखाय च ॥ ४२ ॥,brāhmaṇasya hi deho'yaṃ kṣudrakāmāya neṣyate|kṛcchrāya tapase ceha pretyānantasukhāya ca|| 42 ||
+11.17.43,शिलोञ्छवृत्त्या परितुष्टचित्तो ।धर्मं महांतं विरजं जुषाणः ।मय्यर्पितात्मा गृह एव तिष्ठन् ।नातिप्रसक्तः समुपैति शांतिम् ॥ ४३ ॥,śiloñchavṛttyā parituṣṭacitto|dharmaṃ mahāṃtaṃ virajaṃ juṣāṇaḥ|mayyarpitātmā gṛha eva tiṣṭhan|nātiprasaktaḥ samupaiti śāṃtim|| 43 ||
+11.17.44,समुद्धरंति ये विप्रं सीदंतं मत्परायणम् ।तान् उद्धरिष्ये न चिराद् आपद्‍भ्यो नौः इवार्णवात् ॥ ४४ ॥,samuddharaṃti ye vipraṃ sīdaṃtaṃ matparāyaṇam|tān uddhariṣye na cirād āpad‍bhyo nauḥ ivārṇavāt|| 44 ||
+11.17.45,सर्वाः समुद्धरेद् राजा पितेव व्यसनात् प्रजाः ।आत्मानं आत्मना धीरो यथा गजपतिर्गजान् ॥ ४५ ॥,sarvāḥ samuddhared rājā piteva vyasanāt prajāḥ|ātmānaṃ ātmanā dhīro yathā gajapatirgajān|| 45 ||
+11.17.46,एवंविधो नरपतिः विमानेनार्कवर्चसा ।विधूय इह अशुभं कृत्स्नं इंद्रेण सह मोदते ॥ ४६ ॥,evaṃvidho narapatiḥ vimānenārkavarcasā|vidhūya iha aśubhaṃ kṛtsnaṃ iṃdreṇa saha modate|| 46 ||
+11.17.47,सीदन् विप्रः वणिक् वृत्त्या पण्यैः एवापदं तरेत् ।खड्गेन वा आपदाक्रांतो न श्ववृत्त्या कथञ्चन ॥ ४७ ॥,sīdan vipraḥ vaṇik vṛttyā paṇyaiḥ evāpadaṃ taret|khaḍgena vā āpadākrāṃto na śvavṛttyā kathañcana|| 47 ||
+11.17.48,वैश्यवृत्त्या तु राजन्यो जीवेत् मृगययापदि ।चरेद् वा विप्ररूपेण न श्ववृत्त्या कथञ्चन ॥ ४८ ॥,vaiśyavṛttyā tu rājanyo jīvet mṛgayayāpadi|cared vā viprarūpeṇa na śvavṛttyā kathañcana|| 48 ||
+11.17.49,शूद्रवृत्तिं भजेद् वैश्यः शूद्रः कारुकटक्रियाम् ।कृच्छ्रान् मुक्तो न गर्ह्येण वृत्तिं लिप्सेत कर्मणा ॥ ४९ ॥,śūdravṛttiṃ bhajed vaiśyaḥ śūdraḥ kārukaṭakriyām|kṛcchrān mukto na garhyeṇa vṛttiṃ lipseta karmaṇā|| 49 ||
+11.17.50,वेदाध्याय स्वधा स्वाहा बलि अन्नाद्यैः यथोदयम् ।देवर्षिपितृभूतानि मद् रूपाणि अन्वहं यजेत् ॥ ५० ॥,vedādhyāya svadhā svāhā bali annādyaiḥ yathodayam|devarṣipitṛbhūtāni mad rūpāṇi anvahaṃ yajet|| 50 ||
+11.17.51,यदृच्छया उपपन्नेन शुक्लेन उपार्जितेन वा ।धनेन अपीडयन् भृत्यान् न्यायेन एव आहरेत् क्रतून् ॥ ५१ ॥,yadṛcchayā upapannena śuklena upārjitena vā|dhanena apīḍayan bhṛtyān nyāyena eva āharet kratūn|| 51 ||
+11.17.52,कुटुंबेषु न सज्जेत न प्रमाद्येत् कुटुंबी अपि ।विपश्चित् नश्वरं पश्येद् अदृष्टमपि दृष्टवत् ॥ ५२ ॥,kuṭuṃbeṣu na sajjeta na pramādyet kuṭuṃbī api|vipaścit naśvaraṃ paśyed adṛṣṭamapi dṛṣṭavat|| 52 ||
+11.17.53,पुत्रदारा आप्तबंधूनां संगमः पांथसङ्गमः ।अनुदेहं वियन्त्येते स्वप्नो निद्रानुगो यथा ॥ ५३ ॥,putradārā āptabaṃdhūnāṃ saṃgamaḥ pāṃthasaṅgamaḥ|anudehaṃ viyantyete svapno nidrānugo yathā|| 53 ||
+11.17.54,इत्थं परिमृशन् मुक्त��� गृहेषु अतिथिवद् वसन् ।न गृहैः अनुबध्येत निर्ममो निरहङ्कृतः ॥ ५४ ॥,itthaṃ parimṛśan mukto gṛheṣu atithivad vasan|na gṛhaiḥ anubadhyeta nirmamo nirahaṅkṛtaḥ|| 54 ||
+11.17.55,कर्मभिः गृहमेधीयैः इष्ट्वा मामेव भक्तिमान् ।तिष्ठेद् वनं वोपविशेत् प्रजावान् वा परिव्रजेत् ॥ ५५ ॥,karmabhiḥ gṛhamedhīyaiḥ iṣṭvā māmeva bhaktimān|tiṣṭhed vanaṃ vopaviśet prajāvān vā parivrajet|| 55 ||
+11.17.56,यस्तु आसक्तमतिः गेहे पुत्रवित्तैषणा आतुरः ।स्त्रैणः कृपणधीः मूढो मम अहं इति बध्यते ॥ ५६ ॥,yastu āsaktamatiḥ gehe putravittaiṣaṇā āturaḥ|straiṇaḥ kṛpaṇadhīḥ mūḍho mama ahaṃ iti badhyate|| 56 ||
+11.17.57,अहो मे पितरौ वृद्धौ भार्या बालात्मजऽत्मजाः ।अनाथा मामृते दीनाः कथं जीवन्ति दुःखिताः ॥ ५७ ॥,aho me pitarau vṛddhau bhāryā bālātmaja'tmajāḥ|anāthā māmṛte dīnāḥ kathaṃ jīvanti duḥkhitāḥ|| 57 ||
+11.17.58,एवं गृहाशयाक्षिप्त हृदयो मूढधीः अयम् ।अतृप्तस्तान् अनुध्यायन् मृतोऽन्धं विशते तमः ॥ ५८ ॥,evaṃ gṛhāśayākṣipta hṛdayo mūḍhadhīḥ ayam|atṛptastān anudhyāyan mṛto'ndhaṃ viśate tamaḥ|| 58 ||
+11.17.17,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां एकादशस्कन्धे सप्तदशोऽध्यायः ॥ १७ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ ekādaśaskandhe saptadaśo'dhyāyaḥ|| 17 ||
+11.18.1,वानप्रस्थ संन्यासाश्रमधर्म निरूपणम् ।श्रीभगवानुवाच ।वनं विविक्षुः पुत्रेषु भार्यां न्यस्य सहैव वा ।वन एव वसेत् शान्तः तृतीयं भागमायुषः ॥ १ ॥,vānaprastha saṃnyāsāśramadharma nirūpaṇam|śrībhagavānuvāca|vanaṃ vivikṣuḥ putreṣu bhāryāṃ nyasya sahaiva vā|vana eva vaset śāntaḥ tṛtīyaṃ bhāgamāyuṣaḥ|| 1 ||
+11.18.2,कन्दमूलफलैः वन्यैः मेध्यैः वृत्तिं प्रकल्पयेत् ।वसीत वल्कलं वासः तृणपर्णाजिनानि च ॥ २ ॥,kandamūlaphalaiḥ vanyaiḥ medhyaiḥ vṛttiṃ prakalpayet|vasīta valkalaṃ vāsaḥ tṛṇaparṇājināni ca|| 2 ||
+11.18.3,केशरोमनखश्मश्रुमलानि बिभृयाद् दतः ।न धावेदप्सु मज्जेत त्रिकालं स्थण्डिलेशयः ॥ ३ ॥,keśaromanakhaśmaśrumalāni bibhṛyād dataḥ|na dhāvedapsu majjeta trikālaṃ sthaṇḍileśayaḥ|| 3 ||
+11.18.4,ग्रीष्मे तप्येत पञ्चाग्नीन् वर्षास्वासारषाड् जले ।आकण्ठमग्नः शिशिरे एवंवृत्तस्तपश्चरेत् ॥ ४ ॥,grīṣme tapyeta pañcāgnīn varṣāsvāsāraṣāḍ jale|ākaṇṭhamagnaḥ śiśire evaṃvṛttastapaścaret|| 4 ||
+11.18.5,अग्निपक्वं समश्नीयात् कालपक्वमथापि वा ।उलूखलाश्मकुट्टो वा दन्तोलूखल एव वा ॥ ५ ॥,agnipakvaṃ samaśnīyāt kālapakvamathāpi vā|ulūkhalāśmakuṭṭo vā dantolūkhala eva vā|| 5 ||
+11.18.6,स्वयं सञ्चिनुयात् सर्वम् आत्मनो वृत्तिकारणम् ।देशकालबलाभिज्ञो नाददीतान्यदाऽहृतम् ॥ ६ ॥,svayaṃ sañcinuyāt sarvam ātmano vṛttikāraṇam|deśakālabalābhijño nādadītānyadā'hṛtam|| 6 ||
+11.18.7,वन्यैश्चरुपुरोडाशैः निर्वपेत् कालचोदितान् ।न तु श्रौतेन पशुना मां यजेत वनाश्रमी ॥ ७ ॥,vanyaiścarupuroḍāśaiḥ nirvapet kālacoditān|na tu śrautena paśunā māṃ yajeta vanāśramī|| 7 ||
+11.18.8,अग्निहोत्रं च दर्शश्च पौर्णमासश्च पूर्ववत् ।चातुर्���ास्यानि च मुनेः आम्नातानि च नैगमैः ॥ ८ ॥,agnihotraṃ ca darśaśca paurṇamāsaśca pūrvavat|cāturmāsyāni ca muneḥ āmnātāni ca naigamaiḥ|| 8 ||
+11.18.9,एवं चीर्णेन तपसा मुनिः र्धमनिसंततः ।मां तपोमयमाराध्य ऋषिलोकादुपैति माम् ॥ ९ ॥,evaṃ cīrṇena tapasā muniḥ rdhamanisaṃtataḥ|māṃ tapomayamārādhya ṛṣilokādupaiti mām|| 9 ||
+11.18.10,यस्त्वेतत्कृच्छ्रतश्चीर्णं तपो निःश्रेयसं महत् ।कामायाल्पीयसे युञ्ज्याद् बालिशः कोऽपरस्ततः ॥ १० ॥,yastvetatkṛcchrataścīrṇaṃ tapo niḥśreyasaṃ mahat|kāmāyālpīyase yuñjyād bāliśaḥ ko'parastataḥ|| 10 ||
+11.18.11,यदासौ नियमेऽकल्पो जरया जातवेपथुः ।आत्मन्यग्नीन् समारोप्य मच्चित्तोऽग्निं समाविशेत् ॥ ११ ॥,yadāsau niyame'kalpo jarayā jātavepathuḥ|ātmanyagnīn samāropya maccitto'gniṃ samāviśet|| 11 ||
+11.18.12,यदा कर्मविपाकेषु लोकेषु निरयात्मसु ।विरागो जायते सम्यङ् न्यस्ताग्निः प्रव्रजेत्ततः ॥ १२ ॥,yadā karmavipākeṣu lokeṣu nirayātmasu|virāgo jāyate samyaṅ nyastāgniḥ pravrajettataḥ|| 12 ||
+11.18.13,इष्ट्वा यथोपदेशं मां दत्त्वा सर्वस्वमृत्विजे ।अग्नीन् स्वप्राण आवेश्य निरपेक्षः परिव्रजेत् ॥ १३ ॥,iṣṭvā yathopadeśaṃ māṃ dattvā sarvasvamṛtvije|agnīn svaprāṇa āveśya nirapekṣaḥ parivrajet|| 13 ||
+11.18.14,विप्रस्य वै संन्यसतो देवा दारादिरूपिणः ।विघ्नान् कुर्वन्त्ययं ह्यस्मान् आक्रम्य समियात् परम् ॥ १४ ॥,viprasya vai saṃnyasato devā dārādirūpiṇaḥ|vighnān kurvantyayaṃ hyasmān ākramya samiyāt param|| 14 ||
+11.18.15,बिभृयाच्चेन् मुनिर्वासः कौपीनाच्छादनं परम् ।त्यक्तं न दण्डपात्राभ्याम् अन्यत् किञ्चिद् अनापदि ॥ १५ ॥,bibhṛyāccen munirvāsaḥ kaupīnācchādanaṃ param|tyaktaṃ na daṇḍapātrābhyām anyat kiñcid anāpadi|| 15 ||
+11.18.16,दृष्टिपूतं न्यसेत् पादं वस्त्रपूतं पिबेत् जलम् ।सत्यपूतां वदेद् वाचं मनःपूतं समाचरेत् ॥ १६ ॥,dṛṣṭipūtaṃ nyaset pādaṃ vastrapūtaṃ pibet jalam|satyapūtāṃ vaded vācaṃ manaḥpūtaṃ samācaret|| 16 ||
+11.18.17,मौनानीहानिलायामाः दण्डा वाक्देहचेतसाम् ।न ह्येते यस्य सन्त्यङ्ग वेणुभिर्न भवेद् यतिः ॥ १७ ॥,maunānīhānilāyāmāḥ daṇḍā vākdehacetasām|na hyete yasya santyaṅga veṇubhirna bhaved yatiḥ|| 17 ||
+11.18.18,भिक्षां चतुर्षु वर्णेषु विगर्ह्यान् वर्जयन् चरेत् ।सप्तागारान् असङ्क्लृप्तान् तुष्येत् लब्धेन तावता ॥ १८ ॥,bhikṣāṃ caturṣu varṇeṣu vigarhyān varjayan caret|saptāgārān asaṅklṛptān tuṣyet labdhena tāvatā|| 18 ||
+11.18.19,बहिर्जलाशयं गत्वा तत्रोपस्पृश्य वाग्यतः ।विभज्य पावितं शेषं भुञ्जीताशेषमाहृतम् ॥ १९ ॥,bahirjalāśayaṃ gatvā tatropaspṛśya vāgyataḥ|vibhajya pāvitaṃ śeṣaṃ bhuñjītāśeṣamāhṛtam|| 19 ||
+11.18.20,एकश्चरेत् महीमेतां निःसङ्गः संयतेन्द्रियः ।आत्मक्रीड आत्मरत आत्मवान् समदर्शनः ॥ २० ॥,ekaścaret mahīmetāṃ niḥsaṅgaḥ saṃyatendriyaḥ|ātmakrīḍa ātmarata ātmavān samadarśanaḥ|| 20 ||
+11.18.21,विविक्तक्षेमशरणो मद्‍भावविमलाशयः ।आत्मानं चिन्तयेदेकमभेदेन मया मुनिः ॥ २१ ॥,viviktakṣemaśaraṇo mad‍bhāvavimalāśayaḥ|ātmānaṃ cintayedekamabhedena mayā muniḥ|| 21 ||
+11.18.22,अन्वीक्षेतात्मनो बन्धं मोक्षं च ज्ञाननिष्ठया ।बन्ध इन्द्रियविक्षेपो मोक्ष एषां च संयमः ॥ २२ ॥,anvīkṣetātmano bandhaṃ mokṣaṃ ca jñānaniṣṭhayā|bandha indriyavikṣepo mokṣa eṣāṃ ca saṃyamaḥ|| 22 ||
+11.18.23,तस्मान्नियम्य षड्वर्गं मद्‍भावेन चरेन् मुनिः ।विरक्तः क्षुद्रकामेभ्यो लब्ध्वा आत्मनि सुखं महत् ॥ २३ ॥,tasmānniyamya ṣaḍvargaṃ mad‍bhāvena caren muniḥ|viraktaḥ kṣudrakāmebhyo labdhvā ātmani sukhaṃ mahat|| 23 ||
+11.18.24,पुरग्रामव्रजान् सार्थान् भिक्षार्थं प्रविशंश्चरेत् ।पुण्यदेश सरिच्छैशैल वनाश्रमवतीं महीम् ॥ २४ ॥,puragrāmavrajān sārthān bhikṣārthaṃ praviśaṃścaret|puṇyadeśa saricchaiśaila vanāśramavatīṃ mahīm|| 24 ||
+11.18.25,वानप्रस्थाश्रमपदेषु अभीक्ष्णं भैक्ष्यमाचरेत् ।संसिध्यत्याश्वसंमोहः शुद्धसत्त्वः शिलान्धसा ॥ २५ ॥,vānaprasthāśramapadeṣu abhīkṣṇaṃ bhaikṣyamācaret|saṃsidhyatyāśvasaṃmohaḥ śuddhasattvaḥ śilāndhasā|| 25 ||
+11.18.26,नैतद् वस्तुतया पश्येद् दृश्यमानं विनश्यति ।असक्तचित्तो विरमेद् इहामुत्र चिकीर्षितात् ॥ २६ ॥,naitad vastutayā paśyed dṛśyamānaṃ vinaśyati|asaktacitto viramed ihāmutra cikīrṣitāt|| 26 ||
+11.18.27,यदेतदात्मनि जगन् मनोवाक्प्राणसंहतम् ।सर्वं मायेति तर्केण स्वस्थः त्यक्त्वा न तत्स्मरेत् ॥ २७ ॥,yadetadātmani jagan manovākprāṇasaṃhatam|sarvaṃ māyeti tarkeṇa svasthaḥ tyaktvā na tatsmaret|| 27 ||
+11.18.28,ज्ञाननिष्ठो विरक्तो वा मद्‍भक्तो वाऽनपेक्षकः ।सलिङ्गान् आश्रमान् त्यक्त्वा चरेद् अविधिगोचरः ॥ २८ ॥,jñānaniṣṭho virakto vā mad‍bhakto vā'napekṣakaḥ|saliṅgān āśramān tyaktvā cared avidhigocaraḥ|| 28 ||
+11.18.29,बुधो बालकवत् क्रीडेत् कुशलो जडवच्चरेत् ।वदेद् उन्मत्तवद् विद्वान् गोचर्यां नैगमश्चरेत् ॥ २९ ॥,budho bālakavat krīḍet kuśalo jaḍavaccaret|vaded unmattavad vidvān gocaryāṃ naigamaścaret|| 29 ||
+11.18.30,वेदवादरतो न स्यात् न पाखण्डी न हैतुकः ।शुष्कवादविवादे न कञ्चित् पक्षं समाश्रयेत् ॥ ३० ॥,vedavādarato na syāt na pākhaṇḍī na haitukaḥ|śuṣkavādavivāde na kañcit pakṣaṃ samāśrayet|| 30 ||
+11.18.31,नोद्विजेत जनाद् धीरो जनं चोद्वेजयेत् न तु ।अतिवादान् तितिक्षेत नावमन्येत कञ्चन ।देहमुद्दिश्य पशुवत् वैरं कुर्यान् न केनचित् ॥ ३१ ॥,nodvijeta janād dhīro janaṃ codvejayet na tu|ativādān titikṣeta nāvamanyeta kañcana|dehamuddiśya paśuvat vairaṃ kuryān na kenacit|| 31 ||
+11.18.32,एक एव परो ह्यात्मा भूतेष्वात्मन्यवस्थितः ।यथेदमुदपात्रेषु भूतान्येकात्मकानि च ॥ ३२ ॥,eka eva paro hyātmā bhūteṣvātmanyavasthitaḥ|yathedamudapātreṣu bhūtānyekātmakāni ca|| 32 ||
+11.18.33,अलब्ध्वा न विषीदेत कालेकालेऽशनं क्वचित् ।लब्ध्वा न हृष्येद्धृतिमानुभयं दैवतं त्रितम् ॥ ३३ ॥,alabdhvā na viṣīdeta kālekāle'śanaṃ kvacit|labdhvā na hṛṣyeddhṛtimānubhayaṃ daivataṃ tritam|| 33 ||
+11.18.34,आहारार्थं समीहेत युक्तं तत् प्राणधारणम् ।तत्त्वं विमृश्यते तेन तद् विज्ञाय विमुच्यते ॥ ३४ ॥,āhārārthaṃ samīheta yuktaṃ tat prāṇadhāraṇam|tattvaṃ vimṛśyate tena tad vijñāya vimucyate|| 34 ||
+11.18.35,यदृच्छयोपपन्नान्नमद्यात् श्रेष्ठमुतापरम् ।तथा वासः तथा शय्यां प्राप्तं प्राप्तं भजेन् मुनिः ॥ ३५ ॥,yadṛcchayopapannānnamadyāt śreṣṭhamutāparam|tathā vāsaḥ tathā śayyāṃ prāptaṃ prāptaṃ bhajen muniḥ|| 35 ||
+11.18.36,शौचमाचमनं स्नानं न तु चोदनया चरेत् ।अन्यांश्च नियमान् ज्ञानी यथाहं लीलयेश्वरः ॥ ३६ ॥,śaucamācamanaṃ snānaṃ na tu codanayā caret|anyāṃśca niyamān jñānī yathāhaṃ līlayeśvaraḥ|| 36 ||
+11.18.37,न हि तस्य विकल्पाख्या या च मद् वीक्षया हता ।आ देहान्तात् क्वचित् ख्यातिः ततः संपद्यते मया ॥ ३७ ॥,na hi tasya vikalpākhyā yā ca mad vīkṣayā hatā|ā dehāntāt kvacit khyātiḥ tataḥ saṃpadyate mayā|| 37 ||
+11.18.38,दुःखोदर्केषु कामेषु जातनिर्वेद आत्मवान् ।अजिज्ञासित मद्धर्मो गुरुं मुनिमुपाव्रजेत् ॥ ३८ ॥,duḥkhodarkeṣu kāmeṣu jātanirveda ātmavān|ajijñāsita maddharmo guruṃ munimupāvrajet|| 38 ||
+11.18.39,तावत् परिचरेद् भक्तः श्रद्धावान् अनसूयकः ।यावद् ब्रह्म विजानीयान् मामेव गुरुमादृतः ॥ ३९ ॥,tāvat paricared bhaktaḥ śraddhāvān anasūyakaḥ|yāvad brahma vijānīyān māmeva gurumādṛtaḥ|| 39 ||
+11.18.40,यस्त्वसंयत षड्वर्गः प्रचण्डेन्द्रिय सारथिः ।ज्ञानवैराग्यरहितः त्रिदण्डमुपजीवति ॥ ४० ॥,yastvasaṃyata ṣaḍvargaḥ pracaṇḍendriya sārathiḥ|jñānavairāgyarahitaḥ tridaṇḍamupajīvati|| 40 ||
+11.18.41,सुरान् आत्मानमात्मस्थं निह्नुते मां च धर्महा ।अविपक्वकषायोऽस्माद् अमुष्माच्च विहीयते ॥ ४१ ॥,surān ātmānamātmasthaṃ nihnute māṃ ca dharmahā|avipakvakaṣāyo'smād amuṣmācca vihīyate|| 41 ||
+11.18.42,भिक्षोः धर्मः शमोऽहिंसा तप ईक्षा वनौकसः ।गृहिणो भूतरक्षेज्या द्विजस्याचार्यसेवनम् ॥ ४२ ॥,bhikṣoḥ dharmaḥ śamo'hiṃsā tapa īkṣā vanaukasaḥ|gṛhiṇo bhūtarakṣejyā dvijasyācāryasevanam|| 42 ||
+11.18.43,ब्रह्मचर्यं तपः शौचं संतोषो भूतसौहृदम् ।गृहस्थस्यापि ऋतौ गन्तुः सर्वेषां मदुपासनम् ॥ ४३ ॥,brahmacaryaṃ tapaḥ śaucaṃ saṃtoṣo bhūtasauhṛdam|gṛhasthasyāpi ṛtau gantuḥ sarveṣāṃ madupāsanam|| 43 ||
+11.18.44,इति मां यः स्वधर्मेण भजन् नित्यमनन्यभाक् ।सर्वभूतेषु मद्‍भावो मद्‍भक्तिं विन्दते दृढाम् ॥ ४४ ॥,iti māṃ yaḥ svadharmeṇa bhajan nityamananyabhāk|sarvabhūteṣu mad‍bhāvo mad‍bhaktiṃ vindate dṛḍhām|| 44 ||
+11.18.45,भक्त्योद्धवानपायिन्या सर्वलोकमहेश्वरम् ।सर्वोत्पत्त्यप्ययं ब्रह्म कारणं मोपयाति सः ॥ ४५ ॥,bhaktyoddhavānapāyinyā sarvalokamaheśvaram|sarvotpattyapyayaṃ brahma kāraṇaṃ mopayāti saḥ|| 45 ||
+11.18.46,इति स्वधर्मनिर्णिक्तसत्त्वो निर्ज्ञातमद्गतिः ।ज्ञानविज्ञान सम्पन्नो न चिरात् समुपैति माम् ॥ ४६ ॥,iti svadharmanirṇiktasattvo nirjñātamadgatiḥ|jñānavijñāna sampanno na cirāt samupaiti mām|| 46 ||
+11.18.47,वर्णाश्रमवतां धर्म एष आचार लक्षणः ।स एव मद्‍भक्तियुतो निःश्रेयसकरः परः ॥ ४७ ॥,varṇāśramavatāṃ dharma eṣa ācāra lakṣaṇaḥ|sa eva mad‍bhaktiyuto niḥśreyasakaraḥ paraḥ|| 47 ||
+11.18.48,एतत्तेऽभिहितं साधो भवान् पृच्छति यच्च माम् ।यथा स्वधर्मसंयुक्तो भक्तो मां समियात् परम् ॥ ४८ ॥,etatte'bhihitaṃ sādho bhavān pṛcchati yacca mām|yathā svadharmasaṃyukto bhakto māṃ samiyāt param|| 48 ||
+11.18.18,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां एकादशस्कन्धे अष्टादशोऽध्यायः ॥ १८ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ ekādaśaskandhe aṣṭādaśo'dhyāyaḥ|| 18 ||
+11.19.1,श्रीभगवानुवाच ।यो विद्याश्रुतसम्पन्नः आत्मवान्नानुमानिकः ।मायामात्रमिदं ज्ञात्वा ज्ञानं च मयि सन्न्यसेत् ॥ १ ॥,śrībhagavānuvāca|yo vidyāśrutasampannaḥ ātmavānnānumānikaḥ|māyāmātramidaṃ jñātvā jñānaṃ ca mayi sannyaset|| 1 ||
+11.19.2,ज्ञानिनस्त्वहमेवेष्टः स्वार्थो हेतुश्च सम्मतः ।स्वर्गश्चैवापवर्गश्च नान्योऽर्थो मदृते प्रियः ॥ २ ॥,jñāninastvahameveṣṭaḥ svārtho hetuśca sammataḥ|svargaścaivāpavargaśca nānyo'rtho madṛte priyaḥ|| 2 ||
+11.19.3,ज्ञानविज्ञानसंसिद्धाः पदं श्रेष्ठं विदुर्मम ।ज्ञानी प्रियतमोऽतो मे ज्ञानेनासौ बिभर्ति माम् ॥ ३ ॥,jñānavijñānasaṃsiddhāḥ padaṃ śreṣṭhaṃ vidurmama|jñānī priyatamo'to me jñānenāsau bibharti mām|| 3 ||
+11.19.4,तपस्तीर्थं जपो दानं पवित्राणीतराणि च ।नालं कुर्वन्ति तां सिद्धिं या ज्ञानकलया कृता ॥ ४ ॥,tapastīrthaṃ japo dānaṃ pavitrāṇītarāṇi ca|nālaṃ kurvanti tāṃ siddhiṃ yā jñānakalayā kṛtā|| 4 ||
+11.19.5,तस्माज्ज्ञानेन सहितं ज्ञात्वा स्वात्मानमुद्धव ।ज्ञानविज्ञानसम्पन्नो भज मां भक्तिभावतः ॥ ५ ॥,tasmājjñānena sahitaṃ jñātvā svātmānamuddhava|jñānavijñānasampanno bhaja māṃ bhaktibhāvataḥ|| 5 ||
+11.19.6,ज्ञानविज्ञानयज्ञेन मामिष्ट्वात्मानमात्मनि ।सर्वयज्ञपतिं मां वै संसिद्धिं मुनयोऽगमन् ॥ ६ ॥,jñānavijñānayajñena māmiṣṭvātmānamātmani|sarvayajñapatiṃ māṃ vai saṃsiddhiṃ munayo'gaman|| 6 ||
+11.19.7,त्वय्युद्धवाश्रयति यस्त्रिविधो विकारो ।मायान्तरापतति नाद्यपवर्गयोर्यत् ।जन्मादयोऽस्य यदमी तव तस्य किं स्युर् ।आद्यन्तयोर्यदसतोऽस्ति तदेव मध्ये ॥ ७ ॥,tvayyuddhavāśrayati yastrividho vikāro|māyāntarāpatati nādyapavargayoryat|janmādayo'sya yadamī tava tasya kiṃ syur|ādyantayoryadasato'sti tadeva madhye|| 7 ||
+11.19.8,श्रीउद्धव उवाच ।ज्ञानं विशुद्धं विपुलं यथैतद्वैराग्यविज्ञानयुतं पुराणम् ।आख्याहि विश्वेश्वर विश्वमूर्ते त्वद्भक्तियोगं च महद्विमृग्यम् ॥ ८ ॥,śrīuddhava uvāca|jñānaṃ viśuddhaṃ vipulaṃ yathaitadvairāgyavijñānayutaṃ purāṇam|ākhyāhi viśveśvara viśvamūrte tvadbhaktiyogaṃ ca mahadvimṛgyam|| 8 ||
+11.19.9,तापत्रयेणाभिहतस्य घोरे सन्तप्यमानस्य भवाध्वनीश ।पश्यामि नान्यच्छरणं तवाङ्घ्रि द्वन्द्वातपत्रादमृताभिवर्षात् ॥ ९ ॥,tāpatrayeṇābhihatasya ghore santapyamānasya bhavādhvanīśa|paśyāmi nānyaccharaṇaṃ tavāṅghri dvandvātapatrādamṛtābhivarṣāt|| 9 ||
+11.19.10,दष्टं जनं सम्पतितं बिलेऽस्मिन्कालाहिना क्षुद्र सुखोरुतर्षम् ।समुद्धरैनं कृपयापवर्ग्यैर्वचोभिरासिञ्च महानुभाव ॥ १० ॥,daṣṭaṃ janaṃ sampatitaṃ bile'sminkālāhinā kṣudra sukhorutarṣam|samuddharainaṃ kṛpayāpavargyairvacobhirāsiñca mahānubhāva|| 10 ||
+11.19.11,श्रीभगवानुवाच ।इत्थमेतत्पुरा राजा भीष्मं धर्मभृतां वरम् ।अजातशत्रुः पप्रच्छ सर्वेषां नोऽनुशृण्वताम् ॥ ११ ॥,śrībhagavānuvāca|itthametatpurā rājā bhīṣmaṃ dharmabhṛtāṃ varam|ajātaśatruḥ papraccha sarveṣāṃ no'nuśṛṇvatām|| 11 ||
+11.19.12,निवृत्ते भारते युद्धे सुहृन्निधनविह्वलः ।श्रुत्वा धर्मान्बहून्पश्चान्मोक्षधर्मानपृच्छत ॥ १२ ॥,nivṛtte bhārate yuddhe suhṛnnidhanavihvalaḥ|śrutvā dharmānbahūnpaścānmokṣadharmānapṛcchata|| 12 ||
+11.19.13,तानहं तेऽभिधास्यामि देवव्रतमुखाच्छ्रुतान् ।ज्ञानवैराग्यविज्ञान श्रद्धाभक्त्युपबृंहितान् ॥ १३ ॥,tānahaṃ te'bhidhāsyāmi devavratamukhācchrutān|jñānavairāgyavijñāna śraddhābhaktyupabṛṃhitān|| 13 ||
+11.19.14,नवैकादश पञ्च त्रीन्भावान्भूतेषु येन वै ।ईक्षेताथैकमप्येषु तज्ज्ञानं मम निश्चितम् ॥ १४ ॥,navaikādaśa pañca trīnbhāvānbhūteṣu yena vai|īkṣetāthaikamapyeṣu tajjñānaṃ mama niścitam|| 14 ||
+11.19.15,एतदेव हि विज्ञानं न तथैकेन येन यत् ।स्थित्युत्पत्त्यप्ययान् पश्येद्भावानां त्रिगुणात्मनाम् ॥ १५ ॥,etadeva hi vijñānaṃ na tathaikena yena yat|sthityutpattyapyayān paśyedbhāvānāṃ triguṇātmanām|| 15 ||
+11.19.16,आदावन्ते च मध्ये च सृज्यात्सृज्यं यदन्वियात् ।पुनस्तत्प्रतिसङ्क्रामे यच्छिष्येत तदेव सत् ॥ १६ ॥,ādāvante ca madhye ca sṛjyātsṛjyaṃ yadanviyāt|punastatpratisaṅkrāme yacchiṣyeta tadeva sat|| 16 ||
+11.19.17,श्रुतिः प्रत्यक्षमैतिह्यमनुमानं चतुष्टयम् ।प्रमाणेष्वनवस्थानाद्विकल्पात्स विरज्यते ॥ १७ ॥,śrutiḥ pratyakṣamaitihyamanumānaṃ catuṣṭayam|pramāṇeṣvanavasthānādvikalpātsa virajyate|| 17 ||
+11.19.18,कर्मणां परिणामित्वादाविरिञ्च्यादमङ्गलम् ।विपश्चिन्नश्वरं पश्येददृष्टमपि दृष्टवत् ॥ १८ ॥,karmaṇāṃ pariṇāmitvādāviriñcyādamaṅgalam|vipaścinnaśvaraṃ paśyedadṛṣṭamapi dṛṣṭavat|| 18 ||
+11.19.19,भक्तियोगः पुरैवोक्तः प्रीयमाणाय तेऽनघ ।पुनश्च कथयिष्यामि मद्भक्तेः कारणं परं ॥ १९ ॥,bhaktiyogaḥ puraivoktaḥ prīyamāṇāya te'nagha|punaśca kathayiṣyāmi madbhakteḥ kāraṇaṃ paraṃ|| 19 ||
+11.19.20,श्रद्धामृतकथायां मे शश्वन्मदनुकीर्तनम् ।परिनिष्ठा च पूजायां स्तुतिभिः स्तवनं मम ॥ २० ॥,śraddhāmṛtakathāyāṃ me śaśvanmadanukīrtanam|pariniṣṭhā ca pūjāyāṃ stutibhiḥ stavanaṃ mama|| 20 ||
+11.19.21,आदरः परिचर्यायां सर्वाङ्गैरभिवन्दनम् ।मद्भक्तपूजाभ्यधिका सर्वभूतेषु मन्मतिः ॥ २१ ॥,ādaraḥ paricaryāyāṃ sarvāṅgairabhivandanam|madbhaktapūjābhyadhikā sarvabhūteṣu manmatiḥ|| 21 ||
+11.19.22,मदर्थेष्वङ्गचेष्टा च वचसा मद्गुणेरणम् ।मय्यर्पणं च मनसः सर्वकामविवर्जनम् ॥ २२ ॥,madartheṣvaṅgaceṣṭā ca vacasā madguṇeraṇam|mayyarpaṇaṃ ca manasaḥ sarvakāmavivarjanam|| 22 ||
+11.19.23,मदर्थेऽर्थपरित्यागो भोगस्य च सुखस्य च ।इष्टं दत्तं हुतं जप्तं मदर्थं यद्व्रतं तपः ॥ २३ ॥,madarthe'rthaparityāgo bhogasya ca sukhasya ca|iṣṭaṃ dattaṃ hutaṃ japtaṃ madarthaṃ yadvrataṃ tapaḥ|| 23 ||
+11.19.24,एवं धर्मैर्मनुष्याणामुद्���वात्मनिवेदिनाम् ।मयि सञ्जायते भक्तिः कोऽन्योऽर्थोऽस्यावशिष्यते ॥ २४ ॥,evaṃ dharmairmanuṣyāṇāmuddhavātmanivedinām|mayi sañjāyate bhaktiḥ ko'nyo'rtho'syāvaśiṣyate|| 24 ||
+11.19.25,यदात्मन्यर्पितं चित्तं शान्तं सत्त्वोपबृंहितम् ।धर्मं ज्ञानं स वैराग्यमैश्वर्यं चाभिपद्यते ॥ २५ ॥,yadātmanyarpitaṃ cittaṃ śāntaṃ sattvopabṛṃhitam|dharmaṃ jñānaṃ sa vairāgyamaiśvaryaṃ cābhipadyate|| 25 ||
+11.19.26,यदर्पितं तद्विकल्पे इन्द्रियैः परिधावति ।रजस्वलं चासन्निष्ठं चित्तं विद्धि विपर्ययम् ॥ २६ ॥,yadarpitaṃ tadvikalpe indriyaiḥ paridhāvati|rajasvalaṃ cāsanniṣṭhaṃ cittaṃ viddhi viparyayam|| 26 ||
+11.19.27,धर्मो मद्भक्तिकृत्प्रोक्तो ज्ञानं चैकात्म्यदर्शनम् ।गुणेस्वसङ्गो वैराग्यमैश्वर्यं चाणिमादयः ॥ २७ ॥,dharmo madbhaktikṛtprokto jñānaṃ caikātmyadarśanam|guṇesvasaṅgo vairāgyamaiśvaryaṃ cāṇimādayaḥ|| 27 ||
+11.19.28,श्रीउद्धव उवाच ।यमः कतिविधः प्रोक्तो नियमो वारिकर्षण ।कः शमः को दमः कृष्ण का तितिक्षा धृतिः प्रभो ॥ २८ ॥,śrīuddhava uvāca|yamaḥ katividhaḥ prokto niyamo vārikarṣaṇa|kaḥ śamaḥ ko damaḥ kṛṣṇa kā titikṣā dhṛtiḥ prabho|| 28 ||
+11.19.29,किं दानं किं तपः शौर्यं किं सत्यमृतमुच्यते ।कस्त्यागः किं धनं चेष्टं को यज्ञः का च दक्षिणा ॥ २९ ॥,kiṃ dānaṃ kiṃ tapaḥ śauryaṃ kiṃ satyamṛtamucyate|kastyāgaḥ kiṃ dhanaṃ ceṣṭaṃ ko yajñaḥ kā ca dakṣiṇā|| 29 ||
+11.19.30,पुंसः किं स्विद्बलं श्रीमन् भगो लाभश्च केशव ।का विद्या ह्रीः परा का श्रीः किं सुखं दुःखमेव च ॥ ३० ॥,puṃsaḥ kiṃ svidbalaṃ śrīman bhago lābhaśca keśava|kā vidyā hrīḥ parā kā śrīḥ kiṃ sukhaṃ duḥkhameva ca|| 30 ||
+11.19.31,कः पण्डितः कश्च मूर्खः कः पन्था उत्पथश्च कः ।कः स्वर्गो नरकः कः स्वित् को बन्धुरुत किं गृहम् ॥ ३१ ॥,kaḥ paṇḍitaḥ kaśca mūrkhaḥ kaḥ panthā utpathaśca kaḥ|kaḥ svargo narakaḥ kaḥ svit ko bandhuruta kiṃ gṛham|| 31 ||
+11.19.32,आढ्यः को दरिद्रो वा कृपणः कः क ईश्वरः ।एतान्प्रश्नान्मम ब्रूहि विपरीतांश्च सत्पते ॥ ३२ ॥,āḍhyaḥ ko daridro vā kṛpaṇaḥ kaḥ ka īśvaraḥ|etānpraśnānmama brūhi viparītāṃśca satpate|| 32 ||
+11.19.33,श्रीभगवानुवाच ।अहिंसा सत्यमस्तेयमसङ्गो ह्रीरसञ्चयः ।आस्तिक्यं ब्रह्मचर्यं च मौनं स्थैर्यं क्षमाभयम् ॥ ३३ ॥,śrībhagavānuvāca|ahiṃsā satyamasteyamasaṅgo hrīrasañcayaḥ|āstikyaṃ brahmacaryaṃ ca maunaṃ sthairyaṃ kṣamābhayam|| 33 ||
+11.19.34,शौचं जपस्तपो होमः श्रद्धातिथ्यं मदर्चनम् ।तीर्थाटनं परार्थेहा तुष्टिराचार्यसेवनम् ॥ ३४ ॥,śaucaṃ japastapo homaḥ śraddhātithyaṃ madarcanam|tīrthāṭanaṃ parārthehā tuṣṭirācāryasevanam|| 34 ||
+11.19.35,एते यमाः सनियमा उभयोर्द्वादश स्मृताः ।पुंसामुपासितास्तात यथाकामं दुहन्ति हि ॥ ३५ ॥,ete yamāḥ saniyamā ubhayordvādaśa smṛtāḥ|puṃsāmupāsitāstāta yathākāmaṃ duhanti hi|| 35 ||
+11.19.36,शमो मन्निष्ठता बुद्धेर्दम इन्द्रियसंयमः ।तितिक्षा दुःखसम्मर्षो जिह्वोपस्थजयो धृतिः ॥ ३६ ॥,śamo manniṣṭhatā buddherdama indriyasaṃyamaḥ|titikṣā duḥkhasammarṣo jihvopasthajayo dhṛtiḥ|| 36 ||
+11.19.37,दण्डन्यासः परं दानं कामत्यागस्तपः स्मृतम् ।स्वभावविजयः शौर्यं सत्यं च समदर्शनम् ॥ ३७ ॥,daṇḍanyāsaḥ paraṃ dānaṃ kāmatyāgastapaḥ smṛtam|svabhāvavijayaḥ śauryaṃ satyaṃ ca samadarśanam|| 37 ||
+11.19.38,अन्यच्च सुनृता वाणी कविभिः परिकीर्तिता ।कर्मस्वसङ्गमः शौचं त्यागः सन्न्यास उच्यते ॥ ३८ ॥,anyacca sunṛtā vāṇī kavibhiḥ parikīrtitā|karmasvasaṅgamaḥ śaucaṃ tyāgaḥ sannyāsa ucyate|| 38 ||
+11.19.39,धर्म इष्टं धनं नॄणां यज्ञोऽहं भगवत्तमः ।दक्षिणा ज्ञानसन्देशः प्राणायामः परं बलम् ॥ ३९ ॥,dharma iṣṭaṃ dhanaṃ nṝṇāṃ yajño'haṃ bhagavattamaḥ|dakṣiṇā jñānasandeśaḥ prāṇāyāmaḥ paraṃ balam|| 39 ||
+11.19.40,भगो म ऐश्वरो भावो लाभो मद्भक्तिरुत्तमः ।विद्यात्मनि भिदाबाधो जुगुप्सा ह्रीरकर्मसु ॥ ४० ॥,bhago ma aiśvaro bhāvo lābho madbhaktiruttamaḥ|vidyātmani bhidābādho jugupsā hrīrakarmasu|| 40 ||
+11.19.41,श्रीर्गुणा नैरपेक्ष्याद्याः सुखं दुःखसुखात्ययः ।दुःखं कामसुखापेक्षा पण्डितो बन्धमोक्षवित् ॥ ४१ ॥,śrīrguṇā nairapekṣyādyāḥ sukhaṃ duḥkhasukhātyayaḥ|duḥkhaṃ kāmasukhāpekṣā paṇḍito bandhamokṣavit|| 41 ||
+11.19.42,मूर्खो देहाद्यहंबुद्धिः पन्था मन्निगमः स्मृतः ।उत्पथश्चित्तविक्षेपः स्वर्गः सत्त्वगुणोदयः ॥ ४२ ॥,mūrkho dehādyahaṃbuddhiḥ panthā mannigamaḥ smṛtaḥ|utpathaścittavikṣepaḥ svargaḥ sattvaguṇodayaḥ|| 42 ||
+11.19.43,नरकस्तमउन्नाहो बन्धुर्गुरुरहं सखे ।गृहं शरीरं मानुष्यं गुणाढ्यो ह्याढ्य उच्यते ॥ ४३ ॥,narakastamaunnāho bandhurgururahaṃ sakhe|gṛhaṃ śarīraṃ mānuṣyaṃ guṇāḍhyo hyāḍhya ucyate|| 43 ||
+11.19.44,दरिद्रो यस्त्वसन्तुष्टः कृपणो योऽजितेन्द्रियः ।गुणेष्वसक्तधीरीशो गुणसङ्गो विपर्ययः ॥ ४४ ॥,daridro yastvasantuṣṭaḥ kṛpaṇo yo'jitendriyaḥ|guṇeṣvasaktadhīrīśo guṇasaṅgo viparyayaḥ|| 44 ||
+11.19.45,एत उद्धव ते प्रश्नाः सर्वे साधु निरूपिताः ।किं वर्णितेन बहुना लक्षणं गुणदोषयोः ।गुणदोषदृशिर्दोषो गुणस्तूभयवर्जितः ॥ ४५ ॥,eta uddhava te praśnāḥ sarve sādhu nirūpitāḥ|kiṃ varṇitena bahunā lakṣaṇaṃ guṇadoṣayoḥ|guṇadoṣadṛśirdoṣo guṇastūbhayavarjitaḥ|| 45 ||
+11.20.1,ज्ञानकर्मभक्तियोगानां वर्णनम् ।श्रीउद्धव उवाच ।विधिश्च प्रतिषेधश्च निगमो हीश्वरस्य ते ।अवेक्षतेऽरविन्दाक्ष गुणं दोषं च कर्मणाम् ॥ १ ॥,jñānakarmabhaktiyogānāṃ varṇanam|śrīuddhava uvāca|vidhiśca pratiṣedhaśca nigamo hīśvarasya te|avekṣate'ravindākṣa guṇaṃ doṣaṃ ca karmaṇām|| 1 ||
+11.20.2,वर्णाश्रमविकल्पं च प्रतिलोमानुलोमजम् ।द्रव्यदेशवयः कालान् स्वर्गं नरकमेव च ॥ २ ॥,varṇāśramavikalpaṃ ca pratilomānulomajam|dravyadeśavayaḥ kālān svargaṃ narakameva ca|| 2 ||
+11.20.3,गुणदोषभिदादृष्टिमन्तरेण वचस्तव ।निःश्रेयसं कथं नॄणां निषेधविधिलक्षणम् ॥ ३ ॥,guṇadoṣabhidādṛṣṭimantareṇa vacastava|niḥśreyasaṃ kathaṃ nṝṇāṃ niṣedhavidhilakṣaṇam|| 3 ||
+11.20.4,पितृदेवमनुष्यानां वेदश्चक्षुस्तवेश्वर ।श्रेयस्त्वनुपलब्धेऽर्थे साध्यसाधनयोरपि ॥ ४ ॥,pitṛdevamanuṣyānāṃ vedaścakṣustaveśvara|śreyastvanupalabdhe'rthe sādhyasādhanayorapi|| 4 ||
+11.20.5,गुणदोषभिदादृष्टिः निगमात्ते न हि स्वतः ।निगमेनापवादश्च भिदाया इति ह भ्रमः ॥ ५ ॥,guṇadoṣabhidādṛṣṭiḥ nigamātte na hi svataḥ|nigamenāpavādaśca bhidāyā iti ha bhramaḥ|| 5 ||
+11.20.6,श्रीभगवानुवाच ।योगास्त्रयो मया प्रोक्ता नृणां श्रेयोविधित्सया ।ज्ञानं कर्म च भक्तिश्च नोपायोऽन्योऽस्ति कुत्रचित् ॥ ६ ॥,śrībhagavānuvāca|yogāstrayo mayā proktā nṛṇāṃ śreyovidhitsayā|jñānaṃ karma ca bhaktiśca nopāyo'nyo'sti kutracit|| 6 ||
+11.20.7,निर्विण्णानां ज्ञानयोगो न्यासिनामिह कर्मसु ।तेषु अनिर्विण्णचित्तानां कर्मयोगस्तु कामिनाम् ॥ ७ ॥,nirviṇṇānāṃ jñānayogo nyāsināmiha karmasu|teṣu anirviṇṇacittānāṃ karmayogastu kāminām|| 7 ||
+11.20.8,यदृच्छया मत्कथादौ जातश्रद्धस्तु यः पुमान् ।न निर्विण्णो नातिसक्तो भक्तियोगोऽस्य सिद्धिदः ॥ ८ ॥,yadṛcchayā matkathādau jātaśraddhastu yaḥ pumān|na nirviṇṇo nātisakto bhaktiyogo'sya siddhidaḥ|| 8 ||
+11.20.9,तावत् कर्माणि कुर्वीत न निर्विद्येत यावता ।मत्कथाश्रवणादौ वा श्रद्धा यावन्न जायते ॥ ९ ॥,tāvat karmāṇi kurvīta na nirvidyeta yāvatā|matkathāśravaṇādau vā śraddhā yāvanna jāyate|| 9 ||
+11.20.10,स्वधर्मस्थो यजन् यज्ञैः अनाशीःकाम उद्धव ।न याति स्वर्गनरकौ यद्यन्यन्न समाचरेत् ॥ १० ॥,svadharmastho yajan yajñaiḥ anāśīḥkāma uddhava|na yāti svarganarakau yadyanyanna samācaret|| 10 ||
+11.20.11,अस्मिंल्लोके वर्तमानः स्वधर्मस्थोऽनघः शुचिः ।ज्ञानं विशुद्धमाप्नोति मद्‍भक्तिं वा यदृच्छया ॥ ११ ॥,asmiṃlloke vartamānaḥ svadharmastho'naghaḥ śuciḥ|jñānaṃ viśuddhamāpnoti mad‍bhaktiṃ vā yadṛcchayā|| 11 ||
+11.20.12,स्वर्गिणोऽप्येतमिच्छन्ति लोकं निरयिणस्तथा ।साधकं ज्ञानभक्तिभ्यां उभयं तदसाधकम् ॥ १२ ॥,svargiṇo'pyetamicchanti lokaṃ nirayiṇastathā|sādhakaṃ jñānabhaktibhyāṃ ubhayaṃ tadasādhakam|| 12 ||
+11.20.13,न नरः स्वर्गतिं काङ्क्षेत् नारकीं वा विचक्षणः ।नेमं लोकं च काङ्क्षेत देहावेशात् प्रमाद्यति ॥ १३ ॥,na naraḥ svargatiṃ kāṅkṣet nārakīṃ vā vicakṣaṇaḥ|nemaṃ lokaṃ ca kāṅkṣeta dehāveśāt pramādyati|| 13 ||
+11.20.14,एतद् विद्वान् पुरा मृत्योः अभवाय घटेत सः ।अप्रमत्त इदं ज्ञात्वा मर्त्यमप्यर्थसिद्धिदम् ॥ १४ ॥,etad vidvān purā mṛtyoḥ abhavāya ghaṭeta saḥ|apramatta idaṃ jñātvā martyamapyarthasiddhidam|| 14 ||
+11.20.15,छिद्यमानं यमैः एतैः कृतनीडं वनस्पतिम् ।खगः स्वकेतमुत्सृज्य क्षेमं याति ह्यलम्पटः ॥ १५ ॥,chidyamānaṃ yamaiḥ etaiḥ kṛtanīḍaṃ vanaspatim|khagaḥ svaketamutsṛjya kṣemaṃ yāti hyalampaṭaḥ|| 15 ||
+11.20.16,अहोरात्रैः छिद्यमानं बुद्ध्वाऽयुर्भयवेपथुः ।मुक्तसङ्गः परं बुद्ध्वा निरीह उपशाम्यति ॥ १६ ॥,ahorātraiḥ chidyamānaṃ buddhvā'yurbhayavepathuḥ|muktasaṅgaḥ paraṃ buddhvā nirīha upaśāmyati|| 16 ||
+11.20.17,नृदेहमाद्यं सुलभं सुदुर्लभं ।प्लवं सुकल्पं गुरुकर्णधारम् ।मयानुकूलेन नभस्वतेरितं ।पुमान् भवाब्धिं न तरेत् स आत्महा ॥ १७ ॥,nṛdehamādyaṃ sulabhaṃ sudurlabhaṃ|plavaṃ sukalpaṃ gurukarṇadhāram|mayānukūlena nabhasvateritaṃ|pumān bhavābdhiṃ na taret sa ātmahā|| 17 ||
+11.20.18,यदाऽरम्भेषु निर्विण्णो विरक्तः संयतन्द्रियः ।अभ्यासेनात्मनो योगी धारयेद् अचलं मनः ॥ १८ ॥,yadā'rambheṣu nirviṇṇo viraktaḥ saṃyatandriyaḥ|abhyāsenātmano yogī dhārayed acalaṃ manaḥ|| 18 ||
+11.20.19,धार्यमाणं मनो यर्हि भ्राम्यत् आश्वनवस्थितम् ।अतन्द्रितोऽनुरोधेन मार्गेणात्मवशं नयेत् ॥ १९ ॥,dhāryamāṇaṃ mano yarhi bhrāmyat āśvanavasthitam|atandrito'nurodhena mārgeṇātmavaśaṃ nayet|| 19 ||
+11.20.20,मनोगतिं न विसृजेत् जितप्राणो जितेन्द्रियः ।सत्त्वसंपन्नया बुद्ध्या मन आत्मवशं नयेत् ॥ २० ॥,manogatiṃ na visṛjet jitaprāṇo jitendriyaḥ|sattvasaṃpannayā buddhyā mana ātmavaśaṃ nayet|| 20 ||
+11.20.21,एष वै परमो योगो मनसः सङ्ग्रहः स्मृतः ।हृदयज्ञत्वमन्विच्छन् दम्यस्येवार्वतो मुहुः ॥ २१ ॥,eṣa vai paramo yogo manasaḥ saṅgrahaḥ smṛtaḥ|hṛdayajñatvamanvicchan damyasyevārvato muhuḥ|| 21 ||
+11.20.22,साङ्ख्येन सर्वभावानां प्रतिलोमानुलोमतः ।भवाप्ययावनुध्यायेन् मनो यावत्प्रसीदति ॥ २२ ॥,sāṅkhyena sarvabhāvānāṃ pratilomānulomataḥ|bhavāpyayāvanudhyāyen mano yāvatprasīdati|| 22 ||
+11.20.23,निर्विण्णस्य विरक्तस्य पुरुषस्योक्तवेदिनः ।मनस्त्यजति दौरात्म्यं चिन्तितस्यानुचिन्तया ॥ २३ ॥,nirviṇṇasya viraktasya puruṣasyoktavedinaḥ|manastyajati daurātmyaṃ cintitasyānucintayā|| 23 ||
+11.20.24,यमादिभिः योगपथैः आन्वीक्षिक्या च विद्यया ।ममार्चोपासनाभिर्वा नान्यैर्योग्यं स्मरेन्मनः ॥ २४ ॥,yamādibhiḥ yogapathaiḥ ānvīkṣikyā ca vidyayā|mamārcopāsanābhirvā nānyairyogyaṃ smarenmanaḥ|| 24 ||
+11.20.25,यदि कुर्यात्प्रमादेन योगी कर्म विगर्हितम् ।योगेनैव दहेदंहो नान्यत्तत्र कदाचन ॥ २५ ॥,yadi kuryātpramādena yogī karma vigarhitam|yogenaiva dahedaṃho nānyattatra kadācana|| 25 ||
+11.20.26,स्वे स्वेऽधिकारे या निष्ठा स गुणः परिकीर्तितः ।कर्मणां जात्यशुद्धानाम् अनेन नियमः कृतः ।गुणदोषविधानेन सङ्गानां त्याजनेच्छया ॥ २६ ॥,sve sve'dhikāre yā niṣṭhā sa guṇaḥ parikīrtitaḥ|karmaṇāṃ jātyaśuddhānām anena niyamaḥ kṛtaḥ|guṇadoṣavidhānena saṅgānāṃ tyājanecchayā|| 26 ||
+11.20.27,जातश्रद्धो मत्कथासु निर्विण्णः सर्वकर्मसु ।वेद दुःखात्मकान् कामान् परित्यागेऽप्यनीश्वरः ॥ २७ ॥,jātaśraddho matkathāsu nirviṇṇaḥ sarvakarmasu|veda duḥkhātmakān kāmān parityāge'pyanīśvaraḥ|| 27 ||
+11.20.28,ततो भजेत मां प्रीतः श्रद्धालुर्दृढनिश्चयः ।जुषमाणश्च तान्कामान् दुःखोदर्कांश्च गर्हयन् ॥ २८ ॥,tato bhajeta māṃ prītaḥ śraddhālurdṛḍhaniścayaḥ|juṣamāṇaśca tānkāmān duḥkhodarkāṃśca garhayan|| 28 ||
+11.20.29,प्रोक्तेन भक्तियोगेन भजतो मासकृन्मुनेः ।कामा हृदय्या नश्यन्ति सर्वे मयि हृदि स्थिते ॥ २९ ॥,proktena bhaktiyogena bhajato māsakṛnmuneḥ|kāmā hṛdayyā naśyanti sarve mayi hṛdi sthite|| 29 ||
+11.20.30,भिद्यते हृदयग्रन्थिः छिद्यन्ते सर्वसंशयाः ।क्षीयन्ते चास्य कर्माणि मयि दृष्टेऽखिलात्मनि ॥ ३० ॥,bhidyate hṛdayagranthiḥ chidyante sarvasaṃśayāḥ|kṣīyante cāsya karmāṇi mayi dṛṣṭe'khilātmani|| 30 ||
+11.20.31,तस्मान्मद्‍भक्तियुक्तस्य योगिनो वै मदात्मनः ।न ज्ञानं न च वैराग्यं प्रायः श्रेयो भवेदिह ॥ ३१ ॥,tasmānmad‍bhaktiyuktasya yogino vai madātmanaḥ|na jñānaṃ na ca vairāgyaṃ prāyaḥ śreyo bhavediha|| 31 ||
+11.20.32,यत्कर्मभिर्यत्तपसा ज्ञानवैराग्यतश्च यत् ।योगेन दानधर्मेण श्रेयोभिः इतरैरपि ॥ ३२ ॥,yatkarmabhiryattapasā jñānavairāgyataśca yat|yogena dānadharmeṇa śreyobhiḥ itarairapi|| 32 ||
+11.20.33,सर्वं मद्‍भक्तियोगेन मद्‍भक्तो लभतेऽञ्जसा ।स्वर्गापवर्गं मद्धाम कथञ्चिद् यदि वाञ्छति ॥ ३३ ॥,sarvaṃ mad‍bhaktiyogena mad‍bhakto labhate'ñjasā|svargāpavargaṃ maddhāma kathañcid yadi vāñchati|| 33 ||
+11.20.34,न किञ्चित् साधवो धीरा भक्ता ह्येकान्तिनो मम ।वाञ्छन्त्यपि मया दत्तं कैवल्यं अपुनर्भवम् ॥ ३४ ॥,na kiñcit sādhavo dhīrā bhaktā hyekāntino mama|vāñchantyapi mayā dattaṃ kaivalyaṃ apunarbhavam|| 34 ||
+11.20.35,नैरपेक्ष्यं परं प्राहुः निःश्रेयसमनल्पकम् ।तस्मान्निराशिषो भक्तिः निरपेक्षस्य मे भवेत् ॥ ३५ ॥,nairapekṣyaṃ paraṃ prāhuḥ niḥśreyasamanalpakam|tasmānnirāśiṣo bhaktiḥ nirapekṣasya me bhavet|| 35 ||
+11.20.36,न मय्येकान्तभक्तानां गुणदोषोद्‍भवा गुणाः ।साधूनां समचित्तानां बुद्धेः परमुपेयुषाम् ॥ ३६ ॥,na mayyekāntabhaktānāṃ guṇadoṣod‍bhavā guṇāḥ|sādhūnāṃ samacittānāṃ buddheḥ paramupeyuṣām|| 36 ||
+11.20.37,एवमेतान्मया दिष्टान् अनुतिष्ठन्ति मे पथः ।क्षेमं विन्दन्ति मत्स्थानं यद्‍ ब्रह्म परमं विदुः ॥ ३७ ॥,evametānmayā diṣṭān anutiṣṭhanti me pathaḥ|kṣemaṃ vindanti matsthānaṃ yad‍ brahma paramaṃ viduḥ|| 37 ||
+11.20.20,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां एकादशस्कन्धे विंशोऽध्यायः ॥ २० ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ ekādaśaskandhe viṃśo'dhyāyaḥ|| 20 ||
+11.21.1,श्रीभगवानुवाच ।य एतान्मत्पथो हित्वा भक्तिज्ञानक्रियात्मकान् ।क्षुद्रान्कामांश्चलैः प्राणैर्जुषन्तः संसरन्ति ते ॥ १ ॥,śrībhagavānuvāca|ya etānmatpatho hitvā bhaktijñānakriyātmakān|kṣudrānkāmāṃścalaiḥ prāṇairjuṣantaḥ saṃsaranti te|| 1 ||
+11.21.2,स्वे स्वेऽधिकारे या निष्ठा स गुणः परिकीर्तितः ।विपर्ययस्तु दोषः स्यादुभयोरेष निश्चयः ॥ २ ॥,sve sve'dhikāre yā niṣṭhā sa guṇaḥ parikīrtitaḥ|viparyayastu doṣaḥ syādubhayoreṣa niścayaḥ|| 2 ||
+11.21.3,शुद्ध्यशुद्धी विधीयेते समानेष्वपि वस्तुषु ।द्रव्यस्य विचिकित्सार्थं गुणदोषौ शुभाशुभौ ।धर्मार्थं व्यवहारार्थं यात्रार्थमिति चानघ ॥ ३ ॥,śuddhyaśuddhī vidhīyete samāneṣvapi vastuṣu|dravyasya vicikitsārthaṃ guṇadoṣau śubhāśubhau|dharmārthaṃ vyavahārārthaṃ yātrārthamiti cānagha|| 3 ||
+11.21.4,दर्शितोऽयं मयाचारो धर्ममुद्वहतां धुरम् ॥ ४ ॥,darśito'yaṃ mayācāro dharmamudvahatāṃ dhuram|| 4 ||
+11.21.5,भूम्यम्ब्वग्न्यनिलाकाशा भूतानां पञ्चधातवः ।आब्रह्मस्थावरादीनां शारीरा आत्मसंयुताः ॥ ५ ॥,bhūmyambvagnyanilākāśā bhūtānāṃ pañcadhātavaḥ|ābrahmasthāvarādīnāṃ śārīrā ātmasaṃyutāḥ|| 5 ||
+11.21.6,वेदेन नामरूपाणि विषमा��ि समेष्वपि ।धातुषूद्धव कल्प्यन्त एतेषां स्वार्थसिद्धये ॥ ६ ॥,vedena nāmarūpāṇi viṣamāṇi sameṣvapi|dhātuṣūddhava kalpyanta eteṣāṃ svārthasiddhaye|| 6 ||
+11.21.7,देशकालादिभावानां वस्तूनां मम सत्तम ।गुणदोषौ विधीयेते नियमार्थं हि कर्मणाम् ॥ ७ ॥,deśakālādibhāvānāṃ vastūnāṃ mama sattama|guṇadoṣau vidhīyete niyamārthaṃ hi karmaṇām|| 7 ||
+11.21.8,अकृष्णसारो देशानामब्रह्मण्योऽशुचिर्भवेत् ।कृष्णसारोऽप्यसौवीर कीकटासंस्कृतेरिणम् ॥ ८ ॥,akṛṣṇasāro deśānāmabrahmaṇyo'śucirbhavet|kṛṣṇasāro'pyasauvīra kīkaṭāsaṃskṛteriṇam|| 8 ||
+11.21.9,कर्मण्यो गुणवान्कालो द्रव्यतः स्वत एव वा ।यतो निवर्तते कर्म स दोषोऽकर्मकः स्मृतः ॥ ९ ॥,karmaṇyo guṇavānkālo dravyataḥ svata eva vā|yato nivartate karma sa doṣo'karmakaḥ smṛtaḥ|| 9 ||
+11.21.10,द्रव्यस्य शुद्ध्यशुद्धी च द्रव्येण वचनेन च ।संस्कारेणाथ कालेन महत्वाल्पतयाथ वा ॥ १० ॥,dravyasya śuddhyaśuddhī ca dravyeṇa vacanena ca|saṃskāreṇātha kālena mahatvālpatayātha vā|| 10 ||
+11.21.11,शक्त्याशक्त्याथ वा बुद्ध्या समृद्ध्या च यदात्मने ।अघं कुर्वन्ति हि यथा देशावस्थानुसारतः ॥ ११ ॥,śaktyāśaktyātha vā buddhyā samṛddhyā ca yadātmane|aghaṃ kurvanti hi yathā deśāvasthānusārataḥ|| 11 ||
+11.21.12,धान्यदार्वस्थितन्तूनां रसतैजसचर्मणाम् ।कालवाय्वग्निमृत्तोयैः पार्थिवानां युतायुतैः ॥ १२ ॥,dhānyadārvasthitantūnāṃ rasataijasacarmaṇām|kālavāyvagnimṛttoyaiḥ pārthivānāṃ yutāyutaiḥ|| 12 ||
+11.21.13,अमेध्यलिप्तं यद्येन गन्धलेपं व्यपोहति ।भजते प्रकृतिं तस्य तच्छौचं तावदिष्यते ॥ १३ ॥,amedhyaliptaṃ yadyena gandhalepaṃ vyapohati|bhajate prakṛtiṃ tasya tacchaucaṃ tāvadiṣyate|| 13 ||
+11.21.14,स्नानदानतपोऽवस्था वीर्यसंस्कारकर्मभिः ।मत्स्मृत्या चात्मनः शौचं शुद्धः कर्माचरेद्द्विजः ॥ १४ ॥,snānadānatapo'vasthā vīryasaṃskārakarmabhiḥ|matsmṛtyā cātmanaḥ śaucaṃ śuddhaḥ karmācareddvijaḥ|| 14 ||
+11.21.15,मन्त्रस्य च परिज्ञानं कर्मशुद्धिर्मदर्पणम् ।धर्मः सम्पद्यते षड्भिरधर्मस्तु विपर्ययः ॥ १५ ॥,mantrasya ca parijñānaṃ karmaśuddhirmadarpaṇam|dharmaḥ sampadyate ṣaḍbhiradharmastu viparyayaḥ|| 15 ||
+11.21.16,क्वचिद्गुणोऽपि दोषः स्याद्दोषोऽपि विधिना गुणः ।गुणदोषार्थनियमस्तद्भिदामेव बाधते ॥ १६ ॥,kvacidguṇo'pi doṣaḥ syāddoṣo'pi vidhinā guṇaḥ|guṇadoṣārthaniyamastadbhidāmeva bādhate|| 16 ||
+11.21.17,समानकर्माचरणं पतितानां न पातकम् ।औत्पत्तिको गुणः सङ्गो न शयानः पतत्यधः ॥ १७ ॥,samānakarmācaraṇaṃ patitānāṃ na pātakam|autpattiko guṇaḥ saṅgo na śayānaḥ patatyadhaḥ|| 17 ||
+11.21.18,यतो यतो निवर्तेत विमुच्येत ततस्ततः ।एष धर्मो नृणां क्षेमः शोकमोहभयापहः ॥ १८ ॥,yato yato nivarteta vimucyeta tatastataḥ|eṣa dharmo nṛṇāṃ kṣemaḥ śokamohabhayāpahaḥ|| 18 ||
+11.21.19,विषयेषु गुणाध्यासात्पुंसः सङ्गस्ततो भवेत् ।सङ्गात्तत्र भवेत्कामः कामादेव कलिर्नृणाम् ॥ १९ ॥,viṣayeṣu guṇādhyāsātpuṃsaḥ saṅgastato bhavet|saṅgāttatra bhavetkāmaḥ kāmādeva kalirnṛṇām|| 19 ||
+11.21.20,कलेर्दुर्विषहः क्रोधस्तम��्तमनुवर्तते ।तमसा ग्रस्यते पुंसश्चेतना व्यापिनी द्रुतम् ॥ २० ॥,kalerdurviṣahaḥ krodhastamastamanuvartate|tamasā grasyate puṃsaścetanā vyāpinī drutam|| 20 ||
+11.21.21,तया विरहितः साधो जन्तुः शून्याय कल्पते ।ततोऽस्य स्वार्थविभ्रंशो मूर्च्छितस्य मृतस्य च ॥ २१ ॥,tayā virahitaḥ sādho jantuḥ śūnyāya kalpate|tato'sya svārthavibhraṃśo mūrcchitasya mṛtasya ca|| 21 ||
+11.21.22,विषयाभिनिवेशेन नात्मानं वेद नापरम् ।वृक्ष जीविकया जीवन्व्यर्थं भस्त्रेव यः श्वसन् ॥ २२ ॥,viṣayābhiniveśena nātmānaṃ veda nāparam|vṛkṣa jīvikayā jīvanvyarthaṃ bhastreva yaḥ śvasan|| 22 ||
+11.21.23,फलश्रुतिरियं नॄणां न श्रेयो रोचनं परम् ।श्रेयोविवक्षया प्रोक्तं यथा भैषज्यरोचनम् ॥ २३ ॥,phalaśrutiriyaṃ nṝṇāṃ na śreyo rocanaṃ param|śreyovivakṣayā proktaṃ yathā bhaiṣajyarocanam|| 23 ||
+11.21.24,उत्पत्त्यैव हि कामेषु प्राणेषु स्वजनेषु च ।आसक्तमनसो मर्त्या आत्मनोऽनर्थहेतुषु ॥ २४ ॥,utpattyaiva hi kāmeṣu prāṇeṣu svajaneṣu ca|āsaktamanaso martyā ātmano'narthahetuṣu|| 24 ||
+11.21.25,न तानविदुषः स्वार्थं भ्राम्यतो वृजिनाध्वनि ।कथं युञ्ज्यात्पुनस्तेषु तांस्तमो विशतो बुधः ॥ २५ ॥,na tānaviduṣaḥ svārthaṃ bhrāmyato vṛjinādhvani|kathaṃ yuñjyātpunasteṣu tāṃstamo viśato budhaḥ|| 25 ||
+11.21.26,एवं व्यवसितं केचिदविज्ञाय कुबुद्धयः ।फलश्रुतिं कुसुमितां न वेदज्ञा वदन्ति हि ॥ २६ ॥,evaṃ vyavasitaṃ kecidavijñāya kubuddhayaḥ|phalaśrutiṃ kusumitāṃ na vedajñā vadanti hi|| 26 ||
+11.21.27,कामिनः कृपणा लुब्धाः पुष्पेषु फलबुद्धयः ।अग्निमुग्धा धूमतान्ताः स्वं लोकं न विदन्ति ते ॥ २७ ॥,kāminaḥ kṛpaṇā lubdhāḥ puṣpeṣu phalabuddhayaḥ|agnimugdhā dhūmatāntāḥ svaṃ lokaṃ na vidanti te|| 27 ||
+11.21.28,न ते मामङ्ग जानन्ति हृदिस्थं य इदं यतः ।उक्थशस्त्रा ह्यसुतृपो यथा नीहारचक्षुषः ॥ २८ ॥,na te māmaṅga jānanti hṛdisthaṃ ya idaṃ yataḥ|ukthaśastrā hyasutṛpo yathā nīhāracakṣuṣaḥ|| 28 ||
+11.21.29,ते मे मतमविज्ञाय परोक्षं विषयात्मकाः ।हिंसायां यदि रागः स्याद्यज्ञ एव न चोदना ॥ २९ ॥,te me matamavijñāya parokṣaṃ viṣayātmakāḥ|hiṃsāyāṃ yadi rāgaḥ syādyajña eva na codanā|| 29 ||
+11.21.30,हिंसाविहारा ह्यालब्धैः पशुभिः स्वसुखेच्छया ।यजन्ते देवता यज्ञैः पितृभूतपतीन्खलाः ॥ ३० ॥,hiṃsāvihārā hyālabdhaiḥ paśubhiḥ svasukhecchayā|yajante devatā yajñaiḥ pitṛbhūtapatīnkhalāḥ|| 30 ||
+11.21.31,स्वप्नोपमममुं लोकमसन्तं श्रवणप्रियम् ।आशिषो हृदि सङ्कल्प्य त्यजन्त्यर्थान्यथा वणिक् ॥ ३१ ॥,svapnopamamamuṃ lokamasantaṃ śravaṇapriyam|āśiṣo hṛdi saṅkalpya tyajantyarthānyathā vaṇik|| 31 ||
+11.21.32,रजःसत्त्वतमोनिष्ठा रजःसत्त्वतमोजुषः ।उपासत इन्द्र मुख्यान्देवादीन्न यथैव माम् ॥ ३२ ॥,rajaḥsattvatamoniṣṭhā rajaḥsattvatamojuṣaḥ|upāsata indra mukhyāndevādīnna yathaiva mām|| 32 ||
+11.21.33,इष्ट्वेह देवता यज्ञैर्गत्वा रंस्यामहे दिवि ।तस्यान्त इह भूयास्म महाशाला महाकुलाः ॥ ३३ ॥,iṣṭveha devatā yajñairgatvā raṃsyāmahe divi|tasyānta iha bhūyāsma mahāśālā mahākulāḥ|| 33 ||
+11.21.34,एवं पुष्पित��ा वाचा व्याक्षिप्तमनसां नृणाम् ।मानिनां चातिलुब्धानां मद्वार्तापि न रोचते ॥ ३४ ॥,evaṃ puṣpitayā vācā vyākṣiptamanasāṃ nṛṇām|mānināṃ cātilubdhānāṃ madvārtāpi na rocate|| 34 ||
+11.21.35,वेदा ब्रह्मात्मविषयास्त्रिकाण्डविषया इमे ।परोक्षवादा ऋषयः परोक्षं मम च प्रियम् ॥ ३५ ॥,vedā brahmātmaviṣayāstrikāṇḍaviṣayā ime|parokṣavādā ṛṣayaḥ parokṣaṃ mama ca priyam|| 35 ||
+11.21.36,शब्दब्रह्म सुदुर्बोधं प्राणेन्द्रियमनोमयम् ।अनन्तपारं गम्भीरं दुर्विगाह्यं समुद्रवत् ॥ ३६ ॥,śabdabrahma sudurbodhaṃ prāṇendriyamanomayam|anantapāraṃ gambhīraṃ durvigāhyaṃ samudravat|| 36 ||
+11.21.37,मयोपबृंहितं भूम्ना ब्रह्मणानन्तशक्तिना ।भूतेषु घोषरूपेण बिसेषूर्णेव लक्ष्यते ॥ ३७ ॥,mayopabṛṃhitaṃ bhūmnā brahmaṇānantaśaktinā|bhūteṣu ghoṣarūpeṇa biseṣūrṇeva lakṣyate|| 37 ||
+11.21.38,यथोर्णनाभिर्हृदयादूर्णामुद्वमते मुखात् ।आकाशाद्घोषवान्प्राणो मनसा स्पर्शरूपिणा ॥ ३८ ॥,yathorṇanābhirhṛdayādūrṇāmudvamate mukhāt|ākāśādghoṣavānprāṇo manasā sparśarūpiṇā|| 38 ||
+11.21.39,छन्दोमयोऽमृतमयः सहस्रपदवीं प्रभुः ।ॐकाराद्व्यञ्जितस्पर्श स्वरोष्मान्तस्थभूषिताम् ॥ ३९ ॥,chandomayo'mṛtamayaḥ sahasrapadavīṃ prabhuḥ|oṃkārādvyañjitasparśa svaroṣmāntasthabhūṣitām|| 39 ||
+11.21.40,विचित्रभाषाविततां छन्दोभिश्चतुरुत्तरैः ।अनन्तपारां बृहतीं सृजत्याक्षिपते स्वयम् ॥ ४० ॥,vicitrabhāṣāvitatāṃ chandobhiścaturuttaraiḥ|anantapārāṃ bṛhatīṃ sṛjatyākṣipate svayam|| 40 ||
+11.21.41,गायत्र्युष्णिगनुष्टुप्च बृहती पङ्क्तिरेव च ।त्रिष्टुब्जगत्यतिच्छन्दो ह्यत्यष्ट्यतिजगद्विराट् ॥ ४१ ॥,gāyatryuṣṇiganuṣṭupca bṛhatī paṅktireva ca|triṣṭubjagatyaticchando hyatyaṣṭyatijagadvirāṭ|| 41 ||
+11.21.42,किं विधत्ते किमाचष्टे किमनूद्य विकल्पयेत् ।इत्यस्या हृदयं लोके नान्यो मद्वेद कश्चन ॥ ४२ ॥,kiṃ vidhatte kimācaṣṭe kimanūdya vikalpayet|ityasyā hṛdayaṃ loke nānyo madveda kaścana|| 42 ||
+11.21.43,मां विधत्तेऽभिधत्ते मां विकल्प्यापोह्यते त्वहम् ।एतावान्सर्ववेदार्थः शब्द आस्थाय मां भिदाम् ।मायामात्रमनूद्यान्ते प्रतिषिध्य प्रसीदति ॥ ४३ ॥,māṃ vidhatte'bhidhatte māṃ vikalpyāpohyate tvaham|etāvānsarvavedārthaḥ śabda āsthāya māṃ bhidām|māyāmātramanūdyānte pratiṣidhya prasīdati|| 43 ||
+11.22.1,श्रीउद्धव उवाच ।कति तत्त्वानि विश्वेश सङ्ख्यातान्यृषिभिः प्रभो ।नवैकादश पञ्च त्रीण्यात्थ त्वमिह शुश्रुम ॥ १ ॥,śrīuddhava uvāca|kati tattvāni viśveśa saṅkhyātānyṛṣibhiḥ prabho|navaikādaśa pañca trīṇyāttha tvamiha śuśruma|| 1 ||
+11.22.2,केचित्षड्विंशतिं प्राहुरपरे पञ्चविंशतिं ।सप्तैके नव षट्केचिच्चत्वार्येकादशापरे ।केचित्सप्तदश प्राहुः षोडशैके त्रयोदश ॥ २ ॥,kecitṣaḍviṃśatiṃ prāhurapare pañcaviṃśatiṃ|saptaike nava ṣaṭkeciccatvāryekādaśāpare|kecitsaptadaśa prāhuḥ ṣoḍaśaike trayodaśa|| 2 ||
+11.22.3,एतावत्त्वं हि सङ्ख्यानामृषयो यद्विवक्षया ।गायन्ति पृथगायुष्मन्निदं नो वक्तुमर्हसि ॥ ३ ॥,etāvattvaṃ hi saṅkhyānāmṛṣayo yadvivakṣayā|gāyanti pṛthagāyuṣmannidaṃ no vaktumarhasi|| 3 ||
+11.22.4,श्रीभगवानुवाच ।युक्तं च सन्ति सर्वत्र भाषन्ते ब्राह्मणा यथा ।मायां मदीयामुद्गृह्य वदतां किं नु दुर्घटम् ॥ ४ ॥,śrībhagavānuvāca|yuktaṃ ca santi sarvatra bhāṣante brāhmaṇā yathā|māyāṃ madīyāmudgṛhya vadatāṃ kiṃ nu durghaṭam|| 4 ||
+11.22.5,नैतदेवं यथात्थ त्वं यदहं वच्मि तत्तथा ।एवं विवदतां हेतुं शक्तयो मे दुरत्ययाः ॥ ५ ॥,naitadevaṃ yathāttha tvaṃ yadahaṃ vacmi tattathā|evaṃ vivadatāṃ hetuṃ śaktayo me duratyayāḥ|| 5 ||
+11.22.6,यासां व्यतिकरादासीद्विकल्पो वदतां पदम् ।प्राप्ते शमदमेऽप्येति वादस्तमनु शाम्यति ॥ ६ ॥,yāsāṃ vyatikarādāsīdvikalpo vadatāṃ padam|prāpte śamadame'pyeti vādastamanu śāmyati|| 6 ||
+11.22.7,परस्परानुप्रवेशात्तत्त्वानां पुरुषर्षभ ।पौर्वापर्यप्रसङ्ख्यानं यथा वक्तुर्विवक्षितम् ॥ ७ ॥,parasparānupraveśāttattvānāṃ puruṣarṣabha|paurvāparyaprasaṅkhyānaṃ yathā vakturvivakṣitam|| 7 ||
+11.22.8,एकस्मिन्नपि दृश्यन्ते प्रविष्टानीतराणि च ।पूर्वस्मिन्वा परस्मिन्वा तत्त्वे तत्त्वानि सर्वशः ॥ ८ ॥,ekasminnapi dṛśyante praviṣṭānītarāṇi ca|pūrvasminvā parasminvā tattve tattvāni sarvaśaḥ|| 8 ||
+11.22.9,पौर्वापर्यमतोऽमीषां प्रसङ्ख्यानमभीप्सताम् ।यथा विविक्तं यद्वक्त्रं गृह्णीमो युक्तिसम्भवात् ॥ ९ ॥,paurvāparyamato'mīṣāṃ prasaṅkhyānamabhīpsatām|yathā viviktaṃ yadvaktraṃ gṛhṇīmo yuktisambhavāt|| 9 ||
+11.22.10,अनाद्यविद्यायुक्तस्य पुरुषस्यात्मवेदनम् ।स्वतो न सम्भवादन्यस्तत्त्वज्ञो ज्ञानदो भवेत् ॥ १० ॥,anādyavidyāyuktasya puruṣasyātmavedanam|svato na sambhavādanyastattvajño jñānado bhavet|| 10 ||
+11.22.11,पुरुषेश्वरयोरत्र न वैलक्षण्यमण्वपि ।तदन्यकल्पनापार्था ज्ञानं च प्रकृतेर्गुणः ॥ ११ ॥,puruṣeśvarayoratra na vailakṣaṇyamaṇvapi|tadanyakalpanāpārthā jñānaṃ ca prakṛterguṇaḥ|| 11 ||
+11.22.12,प्रकृतिर्गुणसाम्यं वै प्रकृतेर्नात्मनो गुणाः ।सत्त्वं रजस्तम इति स्थित्युत्पत्त्यन्तहेतवः ॥ १२ ॥,prakṛtirguṇasāmyaṃ vai prakṛternātmano guṇāḥ|sattvaṃ rajastama iti sthityutpattyantahetavaḥ|| 12 ||
+11.22.13,सत्त्वं ज्ञानं रजः कर्म तमोऽज्ञानमिहोच्यते ।गुणव्यतिकरः कालः स्वभावः सूत्रमेव च ॥ १३ ॥,sattvaṃ jñānaṃ rajaḥ karma tamo'jñānamihocyate|guṇavyatikaraḥ kālaḥ svabhāvaḥ sūtrameva ca|| 13 ||
+11.22.14,पुरुषः प्रकृतिर्व्यक्तमहङ्कारो नभोऽनिलः ।ज्योतिरापः क्षितिरिति तत्त्वान्युक्तानि मे नव ॥ १४ ॥,puruṣaḥ prakṛtirvyaktamahaṅkāro nabho'nilaḥ|jyotirāpaḥ kṣitiriti tattvānyuktāni me nava|| 14 ||
+11.22.15,श्रोत्रं त्वग्दर्शनं घ्राणो जिह्वेति ज्ञानशक्तयः ।वाक्पाण्युपस्थपाय्वङ्घ्रिः कर्माण्यङ्गोभयं मनः ॥ १५ ॥,śrotraṃ tvagdarśanaṃ ghrāṇo jihveti jñānaśaktayaḥ|vākpāṇyupasthapāyvaṅghriḥ karmāṇyaṅgobhayaṃ manaḥ|| 15 ||
+11.22.16,शब्दः स्पर्शो रसो गन्धो रूपं चेत्यर्थजातयः ।गत्युक्त्युत्सर्गशिल्पानि कर्मायतनसिद्धयः ॥ १६ ॥,śabdaḥ sparśo raso gandho rūpaṃ cetyarthajātayaḥ|gatyuktyutsargaśilpāni karmāyatanasiddhayaḥ|| 16 ||
+11.22.17,सर्गादौ प्रकृतिर्ह्यस्य कार्यकारणरूपिणी ।सत्त्वादिभिर्गुणैर्धत्ते पुरुषोऽव्यक्त ईक्षते ॥ १७ ॥,sargādau prakṛtirhyasya kāryakāraṇarūpiṇī|sattvādibhirguṇairdhatte puruṣo'vyakta īkṣate|| 17 ||
+11.22.18,व्यक्तादयो विकुर्वाणा धातवः पुरुषेक्षया ।लब्धवीर्याः सृजन्त्यण्डं संहताः प्रकृतेर्बलात् ॥ १८ ॥,vyaktādayo vikurvāṇā dhātavaḥ puruṣekṣayā|labdhavīryāḥ sṛjantyaṇḍaṃ saṃhatāḥ prakṛterbalāt|| 18 ||
+11.22.19,सप्तैव धातव इति तत्रार्थाः पञ्च खादयः ।ज्ञानमात्मोभयाधारस्ततो देहेन्द्रियासवः ॥ १९ ॥,saptaiva dhātava iti tatrārthāḥ pañca khādayaḥ|jñānamātmobhayādhārastato dehendriyāsavaḥ|| 19 ||
+11.22.20,षडित्यत्रापि भूतानि पञ्च षष्ठः परः पुमान् ।तैर्युक्त आत्मसम्भूतैः सृष्ट्वेदं समपाविशत् ॥ २० ॥,ṣaḍityatrāpi bhūtāni pañca ṣaṣṭhaḥ paraḥ pumān|tairyukta ātmasambhūtaiḥ sṛṣṭvedaṃ samapāviśat|| 20 ||
+11.22.21,चत्वार्येवेति तत्रापि तेज आपोऽन्नमात्मनः ।जातानि तैरिदं जातं जन्मावयविनः खलु ॥ २१ ॥,catvāryeveti tatrāpi teja āpo'nnamātmanaḥ|jātāni tairidaṃ jātaṃ janmāvayavinaḥ khalu|| 21 ||
+11.22.22,सङ्ख्याने सप्तदशके भूतमात्रेन्द्रियाणि च ।पञ्च पञ्चैकमनसा आत्मा सप्तदशः स्मृतः ॥ २२ ॥,saṅkhyāne saptadaśake bhūtamātrendriyāṇi ca|pañca pañcaikamanasā ātmā saptadaśaḥ smṛtaḥ|| 22 ||
+11.22.23,तद्वत्षोडशसङ्ख्याने आत्मैव मन उच्यते ।भूतेन्द्रियाणि पञ्चैव मन आत्मा त्रयोदश ॥ २३ ॥,tadvatṣoḍaśasaṅkhyāne ātmaiva mana ucyate|bhūtendriyāṇi pañcaiva mana ātmā trayodaśa|| 23 ||
+11.22.24,एकादशत्व आत्मासौ महाभूतेन्द्रियाणि च ।अष्टौ प्रकृतयश्चैव पुरुषश्च नवेत्यथ ॥ २४ ॥,ekādaśatva ātmāsau mahābhūtendriyāṇi ca|aṣṭau prakṛtayaścaiva puruṣaśca navetyatha|| 24 ||
+11.22.25,इति नानाप्रसङ्ख्यानं तत्त्वानामृषिभिः कृतम् ।सर्वं न्याय्यं युक्तिमत्त्वाद्विदुषां किमशोभनम् ॥ २५ ॥,iti nānāprasaṅkhyānaṃ tattvānāmṛṣibhiḥ kṛtam|sarvaṃ nyāyyaṃ yuktimattvādviduṣāṃ kimaśobhanam|| 25 ||
+11.22.26,श्रीउद्धव उवाच ।प्रकृतिः पुरुषश्चोभौ यद्यप्यात्मविलक्षणौ ।अन्योन्यापाश्रयात्कृष्ण दृश्यते न भिदा तयोः ।प्रकृतौ लक्ष्यते ह्यात्मा प्रकृतिश्च तथात्मनि ॥ २६ ॥,śrīuddhava uvāca|prakṛtiḥ puruṣaścobhau yadyapyātmavilakṣaṇau|anyonyāpāśrayātkṛṣṇa dṛśyate na bhidā tayoḥ|prakṛtau lakṣyate hyātmā prakṛtiśca tathātmani|| 26 ||
+11.22.27,एवं मे पुण्डरीकाक्ष महान्तं संशयं हृदि ।छेत्तुमर्हसि सर्वज्ञ वचोभिर्नयनैपुणैः ॥ २७ ॥,evaṃ me puṇḍarīkākṣa mahāntaṃ saṃśayaṃ hṛdi|chettumarhasi sarvajña vacobhirnayanaipuṇaiḥ|| 27 ||
+11.22.28,त्वत्तो ज्ञानं हि जीवानां प्रमोषस्तेऽत्र शक्तितः ।त्वमेव ह्यात्ममायाया गतिं वेत्थ न चापरः ॥ २८ ॥,tvatto jñānaṃ hi jīvānāṃ pramoṣaste'tra śaktitaḥ|tvameva hyātmamāyāyā gatiṃ vettha na cāparaḥ|| 28 ||
+11.22.29,श्रीभगवानुवाच ।प्रकृतिः पुरुषश्चेति विकल्पः पुरुषर्षभ ।एष वैकारिकः सर्गो गुणव्यतिकरात्मकः ॥ ���९ ॥,śrībhagavānuvāca|prakṛtiḥ puruṣaśceti vikalpaḥ puruṣarṣabha|eṣa vaikārikaḥ sargo guṇavyatikarātmakaḥ|| 29 ||
+11.22.30,ममाङ्ग माया गुणमय्यनेकधा विकल्पबुद्धीश्च गुणैर्विधत्ते ।वैकारिकस्त्रिविधोऽध्यात्ममेकमथाधिदैवमधिभूतमन्यत् ॥ ३० ॥,mamāṅga māyā guṇamayyanekadhā vikalpabuddhīśca guṇairvidhatte|vaikārikastrividho'dhyātmamekamathādhidaivamadhibhūtamanyat|| 30 ||
+11.22.31,दृग्रूपमार्कं वपुरत्र रन्ध्रे परस्परं सिध्यति यः स्वतः खे ।आत्मा यदेषामपरो य आद्यः स्वयानुभूत्याखिलसिद्धसिद्धिः ॥ ३१ ॥,dṛgrūpamārkaṃ vapuratra randhre parasparaṃ sidhyati yaḥ svataḥ khe|ātmā yadeṣāmaparo ya ādyaḥ svayānubhūtyākhilasiddhasiddhiḥ|| 31 ||
+11.22.32,एवं त्वगादि श्रवणादि चक्षुर् ।जिह्वादि नासादि च चित्तयुक्तम् ॥ ३२ ॥,evaṃ tvagādi śravaṇādi cakṣur|jihvādi nāsādi ca cittayuktam|| 32 ||
+11.22.33,योऽसौ गुणक्षोभकृतो विकारः प्रधानमूलान्महतः प्रसूतः ।अहं त्रिवृन्मोहविकल्पहेतुर्वैकारिकस्तामस ऐन्द्रियश्च ॥ ३३ ॥,yo'sau guṇakṣobhakṛto vikāraḥ pradhānamūlānmahataḥ prasūtaḥ|ahaṃ trivṛnmohavikalpaheturvaikārikastāmasa aindriyaśca|| 33 ||
+11.22.34,आत्मापरिज्ञानमयो विवादो ह्यस्तीति नास्तीति भिदार्थनिष्ठः ।व्यर्थोऽपि नैवोपरमेत पुंसां मत्तः परावृत्तधियां स्वलोकात् ॥ ३४ ॥,ātmāparijñānamayo vivādo hyastīti nāstīti bhidārthaniṣṭhaḥ|vyartho'pi naivoparameta puṃsāṃ mattaḥ parāvṛttadhiyāṃ svalokāt|| 34 ||
+11.22.35,श्रीउद्धव उवाच ।त्वत्तः परावृत्तधियः स्वकृतैः कर्मभिः प्रभो ।उच्चावचान्यथा देहान्गृह्णन्ति विसृजन्ति च ॥ ३५ ॥,śrīuddhava uvāca|tvattaḥ parāvṛttadhiyaḥ svakṛtaiḥ karmabhiḥ prabho|uccāvacānyathā dehāngṛhṇanti visṛjanti ca|| 35 ||
+11.22.36,तन्ममाख्याहि गोविन्द दुर्विभाव्यमनात्मभिः ।न ह्येतत्प्रायशो लोके विद्वांसः सन्ति वञ्चिताः ॥ ३६ ॥,tanmamākhyāhi govinda durvibhāvyamanātmabhiḥ|na hyetatprāyaśo loke vidvāṃsaḥ santi vañcitāḥ|| 36 ||
+11.22.37,श्रीभगवानुवाच ।मनः कर्ममयं नॄणामिन्द्रियैः पञ्चभिर्युतम् ।लोकाल्लोकं प्रयात्यन्य आत्मा तदनुवर्तते ॥ ३७ ॥,śrībhagavānuvāca|manaḥ karmamayaṃ nṝṇāmindriyaiḥ pañcabhiryutam|lokāllokaṃ prayātyanya ātmā tadanuvartate|| 37 ||
+11.22.38,ध्यायन्मनोऽनु विषयान्दृष्टान्वानुश्रुतानथ ।उद्यत्सीदत्कर्मतन्त्रं स्मृतिस्तदनु शाम्यति ॥ ३८ ॥,dhyāyanmano'nu viṣayāndṛṣṭānvānuśrutānatha|udyatsīdatkarmatantraṃ smṛtistadanu śāmyati|| 38 ||
+11.22.39,विषयाभिनिवेशेन नात्मानं यत्स्मरेत्पुनः ।जन्तोर्वै कस्यचिद्धेतोर्मृत्युरत्यन्तविस्मृतिः ॥ ३९ ॥,viṣayābhiniveśena nātmānaṃ yatsmaretpunaḥ|jantorvai kasyaciddhetormṛtyuratyantavismṛtiḥ|| 39 ||
+11.22.40,जन्म त्वात्मतया पुंसः सर्वभावेन भूरिद ।विषयस्वीकृतिं प्राहुर्यथा स्वप्नमनोरथः ॥ ४० ॥,janma tvātmatayā puṃsaḥ sarvabhāvena bhūrida|viṣayasvīkṛtiṃ prāhuryathā svapnamanorathaḥ|| 40 ||
+11.22.41,स्वप्नं मनोरथं चेत्थं प्राक्तनं न स्मरत्यसौ ।तत्र पूर्वमिवात्मानमपूर्वं चानुपश्यति ॥ ४१ ॥,svapnaṃ manorathaṃ cetthaṃ prāktanaṃ na smaratyasau|tatra pūrvamivātmānamapūrvaṃ cānupaśyati|| 41 ||
+11.22.42,इन्द्रियायनसृष्ट्येदं त्रैविध्यं भाति वस्तुनि ।बहिरन्तर्भिदाहेतुर्जनोऽसज्जनकृद्यथा ॥ ४२ ॥,indriyāyanasṛṣṭyedaṃ traividhyaṃ bhāti vastuni|bahirantarbhidāheturjano'sajjanakṛdyathā|| 42 ||
+11.22.43,नित्यदा ह्यङ्ग भूतानि भवन्ति न भवन्ति च ।कालेनालक्ष्यवेगेन सूक्ष्मत्वात्तन्न दृश्यते ॥ ४३ ॥,nityadā hyaṅga bhūtāni bhavanti na bhavanti ca|kālenālakṣyavegena sūkṣmatvāttanna dṛśyate|| 43 ||
+11.22.44,यथार्चिषां स्रोतसां च फलानां वा वनस्पतेः ।तथैव सर्वभूतानां वयोऽवस्थादयः कृताः ॥ ४४ ॥,yathārciṣāṃ srotasāṃ ca phalānāṃ vā vanaspateḥ|tathaiva sarvabhūtānāṃ vayo'vasthādayaḥ kṛtāḥ|| 44 ||
+11.22.45,सोऽयं दीपोऽर्चिषां यद्वत्स्रोतसां तदिदं जलम् ।सोऽयं पुमानिति नृणां मृषा गीर्धीर्मृषायुषाम् ॥ ४५ ॥,so'yaṃ dīpo'rciṣāṃ yadvatsrotasāṃ tadidaṃ jalam|so'yaṃ pumāniti nṛṇāṃ mṛṣā gīrdhīrmṛṣāyuṣām|| 45 ||
+11.22.46,मा स्वस्य कर्मबीजेन जायते सोऽप्ययं पुमान् ।म्रियते वामरो भ्रान्त्या यथाग्निर्दारुसंयुतः ॥ ४६ ॥,mā svasya karmabījena jāyate so'pyayaṃ pumān|mriyate vāmaro bhrāntyā yathāgnirdārusaṃyutaḥ|| 46 ||
+11.22.47,निषेकगर्भजन्मानि बाल्यकौमारयौवनम् ।वयोमध्यं जरा मृत्युरित्यवस्थास्तनोर्नव ॥ ४७ ॥,niṣekagarbhajanmāni bālyakaumārayauvanam|vayomadhyaṃ jarā mṛtyurityavasthāstanornava|| 47 ||
+11.22.48,एता मनोरथमयीर्हान्यस्योच्चावचास्तनूः ।गुणसङ्गादुपादत्ते क्वचित्कश्चिज्जहाति च ॥ ४८ ॥,etā manorathamayīrhānyasyoccāvacāstanūḥ|guṇasaṅgādupādatte kvacitkaścijjahāti ca|| 48 ||
+11.22.49,आत्मनः पितृपुत्राभ्यामनुमेयौ भवाप्ययौ ।न भवाप्ययवस्तूनामभिज्ञो द्वयलक्षणः ॥ ४९ ॥,ātmanaḥ pitṛputrābhyāmanumeyau bhavāpyayau|na bhavāpyayavastūnāmabhijño dvayalakṣaṇaḥ|| 49 ||
+11.22.50,तरोर्बीजविपाकाभ्यां यो विद्वाञ्जन्मसंयमौ ।तरोर्विलक्षणो द्रष्टा एवं द्रष्टा तनोः पृथक् ॥ ५० ॥,tarorbījavipākābhyāṃ yo vidvāñjanmasaṃyamau|tarorvilakṣaṇo draṣṭā evaṃ draṣṭā tanoḥ pṛthak|| 50 ||
+11.22.51,प्रकृतेरेवमात्मानमविविच्याबुधः पुमान् ।तत्त्वेन स्पर्शसम्मूढः संसारं प्रतिपद्यते ॥ ५१ ॥,prakṛterevamātmānamavivicyābudhaḥ pumān|tattvena sparśasammūḍhaḥ saṃsāraṃ pratipadyate|| 51 ||
+11.22.52,सत्त्वसङ्गादृषीन्देवान्रजसासुरमानुषान् ।तमसा भूततिर्यक्त्वं भ्रामितो याति कर्मभिः ॥ ५२ ॥,sattvasaṅgādṛṣīndevānrajasāsuramānuṣān|tamasā bhūtatiryaktvaṃ bhrāmito yāti karmabhiḥ|| 52 ||
+11.22.53,नृत्यतो गायतः पश्यन्यथैवानुकरोति तान् ।एवं बुद्धिगुणान्पश्यन्ननीहोऽप्यनुकार्यते ॥ ५३ ॥,nṛtyato gāyataḥ paśyanyathaivānukaroti tān|evaṃ buddhiguṇānpaśyannanīho'pyanukāryate|| 53 ||
+11.22.54,यथाम्भसा प्रचलता तरवोऽपि चला इव ।चक्षुषा भ्राम्यमाणेन दृश्यते भ्रमतीव भूः ॥ ५४ ॥,yathāmbhasā pracalatā taravo'pi calā iva|cakṣuṣā bhrāmyamāṇena dṛśyate bhramatīva bhūḥ|| 54 ||
+11.22.55,यथा मनोरथधियो विषयानुभवो मृषा ।स्वप्नदृष्टाश्च दाशार्ह तथा संसार आत्मनः ॥ ५५ ॥,yathā manorathadhiyo viṣayānubhavo mṛṣā|svapnadṛṣṭāśca dāśārha tathā saṃsāra ātmanaḥ|| 55 ||
+11.22.56,अर्थे ह्यविद्यमानेऽपि संसृतिर्न निवर्तते ।ध्यायतो विषयानस्य स्वप्नेऽनर्थागमो यथा ॥ ५६ ॥,arthe hyavidyamāne'pi saṃsṛtirna nivartate|dhyāyato viṣayānasya svapne'narthāgamo yathā|| 56 ||
+11.22.57,तस्मादुद्धव मा भुङ्क्ष्व विषयानसदिन्द्रियैः ।आत्माग्रहणनिर्भातं पश्य वैकल्पिकं भ्रमम् ॥ ५७ ॥,tasmāduddhava mā bhuṅkṣva viṣayānasadindriyaiḥ|ātmāgrahaṇanirbhātaṃ paśya vaikalpikaṃ bhramam|| 57 ||
+11.22.58,क्षिप्तोऽवमानितोऽसद्भिः प्रलब्धोऽसूयितोऽथ वा ।ताडितः सन्निरुद्धो वा वृत्त्या वा परिहापितः ॥ ५८ ॥,kṣipto'vamānito'sadbhiḥ pralabdho'sūyito'tha vā|tāḍitaḥ sanniruddho vā vṛttyā vā parihāpitaḥ|| 58 ||
+11.22.59,निष्ठ्युतो मूत्रितो वाज्ञैर्बहुधैवं प्रकम्पितः ।श्रेयस्कामः कृच्छ्रगत आत्मनात्मानमुद्धरेत् ॥ ५९ ॥,niṣṭhyuto mūtrito vājñairbahudhaivaṃ prakampitaḥ|śreyaskāmaḥ kṛcchragata ātmanātmānamuddharet|| 59 ||
+11.22.60,श्रीउद्धव उवाच ।यथैवमनुबुध्येयं वद नो वदतां वर ॥ ६० ॥,śrīuddhava uvāca|yathaivamanubudhyeyaṃ vada no vadatāṃ vara|| 60 ||
+11.22.61,सुदुःसहमिमं मन्य आत्मन्यसदतिक्रमम् ।विदुषामपि विश्वात्मन्प्रकृतिर्हि बलीयसी ।ऋते त्वद्धर्मनिरतान्शान्तास्ते चरणालयान् ॥ ६१ ॥,suduḥsahamimaṃ manya ātmanyasadatikramam|viduṣāmapi viśvātmanprakṛtirhi balīyasī|ṛte tvaddharmaniratānśāntāste caraṇālayān|| 61 ||
+11.23.1,श्रीबादरायणिरुवाच ।स एवमाशंसित उद्धवेन भागवतमुख्येन दाशार्हमुख्यः ।सभाजयन्भृत्यवचो मुकुन्दस्तमाबभाषे श्रवणीयवीर्यः ॥ १ ॥,śrībādarāyaṇiruvāca|sa evamāśaṃsita uddhavena bhāgavatamukhyena dāśārhamukhyaḥ|sabhājayanbhṛtyavaco mukundastamābabhāṣe śravaṇīyavīryaḥ|| 1 ||
+11.23.2,श्रीभगवानुवाच ।बार्हस्पत्य स नास्त्यत्र साधुर्वै दुर्जनेरितैः ।दुरक्तैर्भिन्नमात्मानं यः समाधातुमीश्वरः ॥ २ ॥,śrībhagavānuvāca|bārhaspatya sa nāstyatra sādhurvai durjaneritaiḥ|duraktairbhinnamātmānaṃ yaḥ samādhātumīśvaraḥ|| 2 ||
+11.23.3,न तथा तप्यते विद्धः पुमान्बाणैस्तु मर्मगैः ।यथा तुदन्ति मर्मस्था ह्यसतां परुषेषवः ॥ ३ ॥,na tathā tapyate viddhaḥ pumānbāṇaistu marmagaiḥ|yathā tudanti marmasthā hyasatāṃ paruṣeṣavaḥ|| 3 ||
+11.23.4,कथयन्ति महत्पुण्यमितिहासमिहोद्धव ।तमहं वर्णयिष्यामि निबोध सुसमाहितः ॥ ४ ॥,kathayanti mahatpuṇyamitihāsamihoddhava|tamahaṃ varṇayiṣyāmi nibodha susamāhitaḥ|| 4 ||
+11.23.5,केनचिद्भिक्षुणा गीतं परिभूतेन दुर्जनैः ।स्मरता धृतियुक्तेन विपाकं निजकर्मणाम् ॥ ५ ॥,kenacidbhikṣuṇā gītaṃ paribhūtena durjanaiḥ|smaratā dhṛtiyuktena vipākaṃ nijakarmaṇām|| 5 ||
+11.23.6,अवन्तिषु द्विजः कश्चिदासीदाढ्यतमः श्रिया ।वार्तावृत्तिः कदर्यस्तु कामी लुब्धोऽतिकोपनः ॥ ६ ॥,avantiṣu dvijaḥ kaścidāsīdāḍhyatamaḥ śriyā|vārtāvṛttiḥ kadaryastu kāmī lubdho'tikopanaḥ|| 6 ||
+11.23.7,ज्ञातयोऽतिथयस्तस्य वाङ्मात्रेणापि नार्चिताः ।शून्यावसथ आत्मापि काले कामैरनर्चितः ॥ ७ ॥,jñātayo'tithayastasya vāṅmātreṇāpi nārcitāḥ|śūnyāvasatha ātmāpi kāle kāmairanarcitaḥ|| 7 ||
+11.23.8,दुःशीलस्य कदर्यस्य द्रुह्यन्ते पुत्रबान्धवाः ।दारा दुहितरो भृत्या विषण्णा नाचरन्प्रियम् ॥ ८ ॥,duḥśīlasya kadaryasya druhyante putrabāndhavāḥ|dārā duhitaro bhṛtyā viṣaṇṇā nācaranpriyam|| 8 ||
+11.23.9,तस्यैवं यक्षवित्तस्य च्युतस्योभयलोकतः ।धर्मकामविहीनस्य चुक्रुधुः पञ्चभागिनः ॥ ९ ॥,tasyaivaṃ yakṣavittasya cyutasyobhayalokataḥ|dharmakāmavihīnasya cukrudhuḥ pañcabhāginaḥ|| 9 ||
+11.23.10,तदवध्यानविस्रस्त पुण्यस्कन्धस्य भूरिद ।अर्थोऽप्यगच्छन्निधनं बह्वायासपरिश्रमः ॥ १० ॥,tadavadhyānavisrasta puṇyaskandhasya bhūrida|artho'pyagacchannidhanaṃ bahvāyāsapariśramaḥ|| 10 ||
+11.23.11,ज्ञात्यो जगृहुः किञ्चित्किञ्चिद्दस्यव उद्धव ।दैवतः कालतः किञ्चिद्ब्रह्मबन्धोर्नृपार्थिवात् ॥ ११ ॥,jñātyo jagṛhuḥ kiñcitkiñciddasyava uddhava|daivataḥ kālataḥ kiñcidbrahmabandhornṛpārthivāt|| 11 ||
+11.23.12,स एवं द्रविणे नष्टे धर्मकामविवर्जितः ।उपेक्षितश्च स्वजनैश्चिन्तामाप दुरत्ययाम् ॥ १२ ॥,sa evaṃ draviṇe naṣṭe dharmakāmavivarjitaḥ|upekṣitaśca svajanaiścintāmāpa duratyayām|| 12 ||
+11.23.13,तस्यैवं ध्यायतो दीर्घं नष्टरायस्तपस्विनः ।खिद्यतो बाष्पकण्ठस्य निर्वेदः सुमहानभूत् ॥ १३ ॥,tasyaivaṃ dhyāyato dīrghaṃ naṣṭarāyastapasvinaḥ|khidyato bāṣpakaṇṭhasya nirvedaḥ sumahānabhūt|| 13 ||
+11.23.14,स चाहेदमहो कष्टं वृथात्मा मेऽनुतापितः ।न धर्माय न कामाय यस्यार्थायास ईदृशः ॥ १४ ॥,sa cāhedamaho kaṣṭaṃ vṛthātmā me'nutāpitaḥ|na dharmāya na kāmāya yasyārthāyāsa īdṛśaḥ|| 14 ||
+11.23.15,प्रायेणाथाः कदर्याणां न सुखाय कदाचन ।इह चात्मोपतापाय मृतस्य नरकाय च ॥ १५ ॥,prāyeṇāthāḥ kadaryāṇāṃ na sukhāya kadācana|iha cātmopatāpāya mṛtasya narakāya ca|| 15 ||
+11.23.16,यशो यशस्विनां शुद्धं श्लाघ्या ये गुणिनां गुणाः ।लोभः स्वल्पोऽपि तान्हन्ति श्वित्रो रूपमिवेप्सितम् ॥ १६ ॥,yaśo yaśasvināṃ śuddhaṃ ślāghyā ye guṇināṃ guṇāḥ|lobhaḥ svalpo'pi tānhanti śvitro rūpamivepsitam|| 16 ||
+11.23.17,अर्थस्य साधने सिद्धे उत्कर्षे रक्षणे व्यये ।नाशोपभोग आयासस्त्रासश्चिन्ता भ्रमो नृणाम् ॥ १७ ॥,arthasya sādhane siddhe utkarṣe rakṣaṇe vyaye|nāśopabhoga āyāsastrāsaścintā bhramo nṛṇām|| 17 ||
+11.23.18,स्तेयं हिंसानृतं दम्भः कामः क्रोधः स्मयो मदः ।भेदो वैरमविश्वासः संस्पर्धा व्यसनानि च ॥ १८ ॥,steyaṃ hiṃsānṛtaṃ dambhaḥ kāmaḥ krodhaḥ smayo madaḥ|bhedo vairamaviśvāsaḥ saṃspardhā vyasanāni ca|| 18 ||
+11.23.19,एते पञ्चदशानर्था ह्यर्थमूला मता नृणाम् ।तस्मादनर्थमर्थाख्यं श्रेयोऽर्थी दूरतस्त्यजेत् ॥ १९ ॥,ete pañcadaśānarthā hyarthamūlā matā nṛṇām|tasmādanarthamarthākhyaṃ śreyo'rthī dūratastyajet|| 19 ||
+11.23.20,भिद्यन्ते भ्रातरो दाराः पितरः सुहृदस्तथा ।एका स्निग्धाः काकिणिना सद्यः सर्वेऽरयः कृताः ॥ २० ॥,bhidyante bhrātaro dārāḥ pitaraḥ suhṛdastathā|ekā snigdhāḥ kākiṇinā sadyaḥ sarve'rayaḥ kṛtāḥ|| 20 ||
+11.23.21,अर्थेनाल्पीयसा ह्येते संरब्धा दीप्तमन्यवः ।त्यजन्त्याशु स्पृधो ��्नन्ति सहसोत्सृज्य सौहृदम् ॥ २१ ॥,arthenālpīyasā hyete saṃrabdhā dīptamanyavaḥ|tyajantyāśu spṛdho ghnanti sahasotsṛjya sauhṛdam|| 21 ||
+11.23.22,लब्ध्वा जन्मामरप्रार्थ्यं मानुष्यं तद्द्विजाग्र्यताम् ।तदनादृत्य ये स्वार्थं घ्नन्ति यान्त्यशुभां गतिम् ॥ २२ ॥,labdhvā janmāmaraprārthyaṃ mānuṣyaṃ taddvijāgryatām|tadanādṛtya ye svārthaṃ ghnanti yāntyaśubhāṃ gatim|| 22 ||
+11.23.23,स्वर्गापवर्गयोर्द्वारं प्राप्य लोकमिमं पुमान् ।द्रविणे कोऽनुषज्जेत मर्त्योऽनर्थस्य धामनि ॥ २३ ॥,svargāpavargayordvāraṃ prāpya lokamimaṃ pumān|draviṇe ko'nuṣajjeta martyo'narthasya dhāmani|| 23 ||
+11.23.24,देवर्षिपितृभूतानि ज्ञातीन्बन्धूंश्च भागिनः ।असंविभज्य चात्मानं यक्षवित्तः पतत्यधः ॥ २४ ॥,devarṣipitṛbhūtāni jñātīnbandhūṃśca bhāginaḥ|asaṃvibhajya cātmānaṃ yakṣavittaḥ patatyadhaḥ|| 24 ||
+11.23.25,व्यर्थयार्थेहया वित्तं प्रमत्तस्य वयो बलम् ।कुशला येन सिध्यन्ति जरठः किं नु साधये ॥ २५ ॥,vyarthayārthehayā vittaṃ pramattasya vayo balam|kuśalā yena sidhyanti jaraṭhaḥ kiṃ nu sādhaye|| 25 ||
+11.23.26,कस्मात्सङ्क्लिश्यते विद्वान्व्यर्थयार्थेहयासकृत् ।कस्यचिन्मायया नूनं लोकोऽयं सुविमोहितः ॥ २६ ॥,kasmātsaṅkliśyate vidvānvyarthayārthehayāsakṛt|kasyacinmāyayā nūnaṃ loko'yaṃ suvimohitaḥ|| 26 ||
+11.23.27,किं धनैर्धनदैर्वा किं कामैर्वा कामदैरुत ।मृत्युना ग्रस्यमानस्य कर्मभिर्वोत जन्मदैः ॥ २७ ॥,kiṃ dhanairdhanadairvā kiṃ kāmairvā kāmadairuta|mṛtyunā grasyamānasya karmabhirvota janmadaiḥ|| 27 ||
+11.23.28,नूनं मे भगवांस्तुष्टः सर्वदेवमयो हरिः ।येन नीतो दशामेतां निर्वेदश्चात्मनः प्लवः ॥ २८ ॥,nūnaṃ me bhagavāṃstuṣṭaḥ sarvadevamayo hariḥ|yena nīto daśāmetāṃ nirvedaścātmanaḥ plavaḥ|| 28 ||
+11.23.29,सोऽहं कालावशेषेण शोषयिष्येऽङ्गमात्मनः ।अप्रमत्तोऽखिलस्वार्थे यदि स्यात्सिद्ध आत्मनि ॥ २९ ॥,so'haṃ kālāvaśeṣeṇa śoṣayiṣye'ṅgamātmanaḥ|apramatto'khilasvārthe yadi syātsiddha ātmani|| 29 ||
+11.23.30,तत्र मामनुमोदेरन्देवास्त्रिभुवनेश्वराः ।मुहूर्तेन ब्रह्मलोकं खट्वाङ्गः समसाधयत् ॥ ३० ॥,tatra māmanumoderandevāstribhuvaneśvarāḥ|muhūrtena brahmalokaṃ khaṭvāṅgaḥ samasādhayat|| 30 ||
+11.23.31,श्रीभगवानुवाच ।इत्यभिप्रेत्य मनसा ह्यावन्त्यो द्विजसत्तमः ।उन्मुच्य हृदयग्रन्थीन्शान्तो भिक्षुरभून्मुनिः ॥ ३१ ॥,śrībhagavānuvāca|ityabhipretya manasā hyāvantyo dvijasattamaḥ|unmucya hṛdayagranthīnśānto bhikṣurabhūnmuniḥ|| 31 ||
+11.23.32,स चचार महीमेतां संयतात्मेन्द्रियानिलः ।भिक्षार्थं नगरग्रामानसङ्गोऽलक्षितोऽविशत् ॥ ३२ ॥,sa cacāra mahīmetāṃ saṃyatātmendriyānilaḥ|bhikṣārthaṃ nagaragrāmānasaṅgo'lakṣito'viśat|| 32 ||
+11.23.33,तं वै प्रवयसं भिक्षुमवधूतमसज्जनाः ।दृष्ट्वा पर्यभवन्भद्र बह्वीभिः परिभूतिभिः ॥ ३३ ॥,taṃ vai pravayasaṃ bhikṣumavadhūtamasajjanāḥ|dṛṣṭvā paryabhavanbhadra bahvībhiḥ paribhūtibhiḥ|| 33 ||
+11.23.34,केचित्त्रिवेणुं जगृहुरेके पात्रं कमण्डलुम् ।पीठं चैकेऽक्षसूत्रं च कन्थां चीराणि के���न ।प्रदाय च पुनस्तानि दर्शितान्याददुर्मुनेः ॥ ३४ ॥,kecittriveṇuṃ jagṛhureke pātraṃ kamaṇḍalum|pīṭhaṃ caike'kṣasūtraṃ ca kanthāṃ cīrāṇi kecana|pradāya ca punastāni darśitānyādadurmuneḥ|| 34 ||
+11.23.35,अन्नं च भैक्ष्यसम्पन्नं भुञ्जानस्य सरित्तटे ।मूत्रयन्ति च पापिष्ठाः ष्ठीवन्त्यस्य च मूर्धनि ॥ ३५ ॥,annaṃ ca bhaikṣyasampannaṃ bhuñjānasya sarittaṭe|mūtrayanti ca pāpiṣṭhāḥ ṣṭhīvantyasya ca mūrdhani|| 35 ||
+11.23.36,यतवाचं वाचयन्ति ताडयन्ति न वक्ति चेत् ।तर्जयन्त्यपरे वाग्भिः स्तेनोऽयमिति वादिनः ।बध्नन्ति रज्ज्वा तं केचिद्बध्यतां बध्यतामिति ॥ ३६ ॥,yatavācaṃ vācayanti tāḍayanti na vakti cet|tarjayantyapare vāgbhiḥ steno'yamiti vādinaḥ|badhnanti rajjvā taṃ kecidbadhyatāṃ badhyatāmiti|| 36 ||
+11.23.37,क्षिपन्त्येकेऽवजानन्त एष धर्मध्वजः शठः ।क्षीणवित्त इमां वृत्तिमग्रहीत्स्वजनोज्झितः ॥ ३७ ॥,kṣipantyeke'vajānanta eṣa dharmadhvajaḥ śaṭhaḥ|kṣīṇavitta imāṃ vṛttimagrahītsvajanojjhitaḥ|| 37 ||
+11.23.38,अहो एष महासारो धृतिमान्गिरिराडिव ।मौनेन साधयत्यर्थं बकवद्दृढनिश्चयः ॥ ३८ ॥,aho eṣa mahāsāro dhṛtimāngirirāḍiva|maunena sādhayatyarthaṃ bakavaddṛḍhaniścayaḥ|| 38 ||
+11.23.39,इत्येके विहसन्त्येनमेके दुर्वातयन्ति च ।तं बबन्धुर्निरुरुधुर्यथा क्रीडनकं द्विजम् ॥ ३९ ॥,ityeke vihasantyenameke durvātayanti ca|taṃ babandhurnirurudhuryathā krīḍanakaṃ dvijam|| 39 ||
+11.23.40,एवं स भौतिकं दुःखं दैविकं दैहिकं च यत् ।भोक्तव्यमात्मनो दिष्टं प्राप्तं प्राप्तमबुध्यत ॥ ४० ॥,evaṃ sa bhautikaṃ duḥkhaṃ daivikaṃ daihikaṃ ca yat|bhoktavyamātmano diṣṭaṃ prāptaṃ prāptamabudhyata|| 40 ||
+11.23.41,परिभूत इमां गाथामगायत नराधमैः ।पातयद्भिः स्व धर्मस्थो धृतिमास्थाय सात्त्विकीम् ॥ ४१ ॥,paribhūta imāṃ gāthāmagāyata narādhamaiḥ|pātayadbhiḥ sva dharmastho dhṛtimāsthāya sāttvikīm|| 41 ||
+11.23.42,द्विज उवाच ।नायं जनो मे सुखदुःखहेतुर्न देवतात्मा ग्रहकर्मकालाः ।मनः परं कारणमामनन्ति संसारचक्रं परिवर्तयेद्यत् ॥ ४२ ॥,dvija uvāca|nāyaṃ jano me sukhaduḥkhaheturna devatātmā grahakarmakālāḥ|manaḥ paraṃ kāraṇamāmananti saṃsāracakraṃ parivartayedyat|| 42 ||
+11.23.43,मनो गुणान्वै सृजते बलीयस्ततश्च कर्माणि विलक्षणानि ।शुक्लानि कृष्णान्यथ लोहितानि तेभ्यः सवर्णाः सृतयो भवन्ति ॥ ४३ ॥,mano guṇānvai sṛjate balīyastataśca karmāṇi vilakṣaṇāni|śuklāni kṛṣṇānyatha lohitāni tebhyaḥ savarṇāḥ sṛtayo bhavanti|| 43 ||
+11.23.44,अनीह आत्मा मनसा समीहता हिरण्मयो मत्सख उद्विचष्टे ।मनः स्वलिङ्गं परिगृह्य कामान्जुषन्निबद्धो गुणसङ्गतोऽसौ ॥ ४४ ॥,anīha ātmā manasā samīhatā hiraṇmayo matsakha udvicaṣṭe|manaḥ svaliṅgaṃ parigṛhya kāmānjuṣannibaddho guṇasaṅgato'sau|| 44 ||
+11.23.45,दानं स्वधर्मो नियमो यमश्च श्रुतं च कर्माणि च सद्व्रतानि ।सर्वे मनोनिग्रहलक्षणान्ताः परो हि योगो मनसः समाधिः ॥ ४५ ॥,dānaṃ svadharmo niyamo yamaśca śrutaṃ ca karmāṇi ca sadvratāni|sarve manonigrahalakṣaṇāntāḥ paro hi yogo manasaḥ samādhiḥ|| 45 ||
+11.23.46,समाहितं यस्य मनः प्रशान्तं दानाद���भिः किं वद तस्य कृत्यम् ।असंयतं यस्य मनो विनश्यद्दानादिभिश्चेदपरं किमेभिः ॥ ४६ ॥,samāhitaṃ yasya manaḥ praśāntaṃ dānādibhiḥ kiṃ vada tasya kṛtyam|asaṃyataṃ yasya mano vinaśyaddānādibhiścedaparaṃ kimebhiḥ|| 46 ||
+11.23.47,मनोवशेऽन्ये ह्यभवन्स्म देवा मनश्च नान्यस्य वशं समेति ।भीष्मो हि देवः सहसः सहीयान्युञ्ज्याद्वशे तं स हि देवदेवः ॥ ४७ ॥,manovaśe'nye hyabhavansma devā manaśca nānyasya vaśaṃ sameti|bhīṣmo hi devaḥ sahasaḥ sahīyānyuñjyādvaśe taṃ sa hi devadevaḥ|| 47 ||
+11.23.48,तं दुर्जयं शत्रुमसह्यवेगमरुन्तुदं तन्न विजित्य केचित् ।कुर्वन्त्यसद्विग्रहमत्र मर्त्यैर्मित्राण्युदासीनरिपून्विमूढाः ॥ ४८ ॥,taṃ durjayaṃ śatrumasahyavegamaruntudaṃ tanna vijitya kecit|kurvantyasadvigrahamatra martyairmitrāṇyudāsīnaripūnvimūḍhāḥ|| 48 ||
+11.23.49,देहं मनोमात्रमिमं गृहीत्वा ममाहमित्यन्धधियो मनुष्याः ।एषोऽहमन्योऽयमिति भ्रमेण दुरन्तपारे तमसि भ्रमन्ति ॥ ४९ ॥,dehaṃ manomātramimaṃ gṛhītvā mamāhamityandhadhiyo manuṣyāḥ|eṣo'hamanyo'yamiti bhrameṇa durantapāre tamasi bhramanti|| 49 ||
+11.23.50,जनस्तु हेतुः सुखदुःखयोश्चेत्किमात्मनश्चात्र हि भौमयोस्तत् ।जिह्वां क्वचित्सन्दशति स्वदद्भिस्तद्वेदनायां कतमाय कुप्येत् ॥ ५० ॥,janastu hetuḥ sukhaduḥkhayoścetkimātmanaścātra hi bhaumayostat|jihvāṃ kvacitsandaśati svadadbhistadvedanāyāṃ katamāya kupyet|| 50 ||
+11.23.51,दुःखस्य हेतुर्यदि देवतास्तु किमात्मनस्तत्र विकारयोस्तत् ।यदङ्गमङ्गेन निहन्यते क्वचित्क्रुध्येत कस्मै पुरुषः स्वदेहे ॥ ५१ ॥,duḥkhasya heturyadi devatāstu kimātmanastatra vikārayostat|yadaṅgamaṅgena nihanyate kvacitkrudhyeta kasmai puruṣaḥ svadehe|| 51 ||
+11.23.52,आत्मा यदि स्यात्सुखदुःखहेतुः किमन्यतस्तत्र निजस्वभावः ।न ह्यात्मनोऽन्यद्यदि तन्मृषा स्यात्क्रुध्येत कस्मान्न सुखं न दुःखम् ॥ ५२ ॥,ātmā yadi syātsukhaduḥkhahetuḥ kimanyatastatra nijasvabhāvaḥ|na hyātmano'nyadyadi tanmṛṣā syātkrudhyeta kasmānna sukhaṃ na duḥkham|| 52 ||
+11.23.53,ग्रहा निमित्तं सुखदुःखयोश्चेत्किमात्मनोऽजस्य जनस्य ते वै ।ग्रहैर्ग्रहस्यैव वदन्ति पीडां क्रुध्येत कस्मै पुरुषस्ततोऽन्यः ॥ ५३ ॥,grahā nimittaṃ sukhaduḥkhayoścetkimātmano'jasya janasya te vai|grahairgrahasyaiva vadanti pīḍāṃ krudhyeta kasmai puruṣastato'nyaḥ|| 53 ||
+11.23.54,कर्मास्तु हेतुः सुखदुःखयोश्चेत्किमात्मनस्तद्धि जडाजडत्वे ।देहस्त्वचित्पुरुषोऽयं सुपर्णः क्रुध्येत कस्मै न हि कर्म मूलम् ॥ ५४ ॥,karmāstu hetuḥ sukhaduḥkhayoścetkimātmanastaddhi jaḍājaḍatve|dehastvacitpuruṣo'yaṃ suparṇaḥ krudhyeta kasmai na hi karma mūlam|| 54 ||
+11.23.55,कालस्तु हेतुः सुखदुःखयोश्चेत्किमात्मनस्तत्र तदात्मकोऽसौ ।नाग्नेर्हि तापो न हिमस्य तत्स्यात्क्रुध्येत कस्मै न परस्य द्वन्द्वम् ॥ ५५ ॥,kālastu hetuḥ sukhaduḥkhayoścetkimātmanastatra tadātmako'sau|nāgnerhi tāpo na himasya tatsyātkrudhyeta kasmai na parasya dvandvam|| 55 ||
+11.23.56,न केनचित्क्वापि कथञ्चनास्य द्वन्द्वोपरागः परतः परस्य ।यथाहमः संस���तिरूपिणः स्यादेवं प्रबुद्धो न बिभेति भूतैः ॥ ५६ ॥,na kenacitkvāpi kathañcanāsya dvandvoparāgaḥ parataḥ parasya|yathāhamaḥ saṃsṛtirūpiṇaḥ syādevaṃ prabuddho na bibheti bhūtaiḥ|| 56 ||
+11.23.57,एतां स आस्थाय परात्मनिष्ठामध्यासितां पूर्वतमैर्महर्षिभिः ।अहं तरिष्यामि दुरन्तपारं तमो मुकुन्दाङ्घ्रिनिषेवयैव ॥ ५७ ॥,etāṃ sa āsthāya parātmaniṣṭhāmadhyāsitāṃ pūrvatamairmaharṣibhiḥ|ahaṃ tariṣyāmi durantapāraṃ tamo mukundāṅghriniṣevayaiva|| 57 ||
+11.23.58,श्रीभगवानुवाच ।निर्विद्य नष्टद्रविणे गतक्लमः प्रव्रज्य गां पर्यटमान इत्थम् ।निराकृतोऽसद्भिरपि स्वधर्मादकम्पितोऽमूं मुनिराह गाथाम् ॥ ५८ ॥,śrībhagavānuvāca|nirvidya naṣṭadraviṇe gataklamaḥ pravrajya gāṃ paryaṭamāna ittham|nirākṛto'sadbhirapi svadharmādakampito'mūṃ munirāha gāthām|| 58 ||
+11.23.59,सुखदुःखप्रदो नान्यः पुरुषस्यात्मविभ्रमः ।मित्रोदासीनरिपवः संसारस्तमसः कृतः ॥ ५९ ॥,sukhaduḥkhaprado nānyaḥ puruṣasyātmavibhramaḥ|mitrodāsīnaripavaḥ saṃsārastamasaḥ kṛtaḥ|| 59 ||
+11.23.60,तस्मात्सर्वात्मना तात निगृहाण मनो धिया ।मय्यावेशितया युक्त एतावान्योगसङ्ग्रहः ॥ ६० ॥,tasmātsarvātmanā tāta nigṛhāṇa mano dhiyā|mayyāveśitayā yukta etāvānyogasaṅgrahaḥ|| 60 ||
+11.23.61,य एतां भिक्षुणा गीतां ब्रह्मनिष्ठां समाहितः ।धारयञ्छ्रावयञ्छृण्वन्द्वन्द्वैर्नैवाभिभूयते ॥ ६१ ॥,ya etāṃ bhikṣuṇā gītāṃ brahmaniṣṭhāṃ samāhitaḥ|dhārayañchrāvayañchṛṇvandvandvairnaivābhibhūyate|| 61 ||
+11.24.1,सांख्ययोगवर्णनम् ।श्रीभगवानुवाच ।अथ ते सम्प्रवक्ष्यामि साङ्ख्यं पूर्वैर्विनिश्चितम् ।यद्विज्ञाय पुमान् सद्यो जह्याद् वैकल्पिकं भ्रमम् ॥ १ ॥,sāṃkhyayogavarṇanam|śrībhagavānuvāca|atha te sampravakṣyāmi sāṅkhyaṃ pūrvairviniścitam|yadvijñāya pumān sadyo jahyād vaikalpikaṃ bhramam|| 1 ||
+11.24.2,आसीज्ज्ञानमथो अर्थ एकमेवाविकल्पितम् ।यदा विवेकनिपुणा आदौ कृतयुगेऽयुगे ॥ २ ॥,āsījjñānamatho artha ekamevāvikalpitam|yadā vivekanipuṇā ādau kṛtayuge'yuge|| 2 ||
+11.24.3,तन्मायाफलरूपेण केवलं निर्विकल्पितम् ।वाङ्मनोऽगोचरं सत्यं द्विधा समभवद् बृहत् ॥ ३ ॥,tanmāyāphalarūpeṇa kevalaṃ nirvikalpitam|vāṅmano'gocaraṃ satyaṃ dvidhā samabhavad bṛhat|| 3 ||
+11.24.4,तयोरेकतरो ह्यर्थः प्रकृतिः सोभयात्मिका ।ज्ञानं त्वन्यतमो भावः पुरुषः सोऽभिधीयते ॥ ४ ॥,tayorekataro hyarthaḥ prakṛtiḥ sobhayātmikā|jñānaṃ tvanyatamo bhāvaḥ puruṣaḥ so'bhidhīyate|| 4 ||
+11.24.5,तमो रजः सत्त्वमिति प्रकृतेरभवन् गुणाः ।मया प्रक्षोभ्यमाणायाः पुरुषानुमतेन च ॥ ५ ॥,tamo rajaḥ sattvamiti prakṛterabhavan guṇāḥ|mayā prakṣobhyamāṇāyāḥ puruṣānumatena ca|| 5 ||
+11.24.6,तेभ्यः समभवत् सूत्रं महान् सूत्रेण संयुतः ।ततो विकुर्वतो जातो अहङ्कारो विमोहनः ॥ ६ ॥,tebhyaḥ samabhavat sūtraṃ mahān sūtreṇa saṃyutaḥ|tato vikurvato jāto ahaṅkāro vimohanaḥ|| 6 ||
+11.24.7,वैकारिकस्तैजसश्च तामसश्चेत्यहं त्रिवृत् ।तन्मात्रेन्द्रियमनसां कारणं चिदचिन्मयः ॥ ७ ॥,vaikārikastaijasaśca tāmasaścetyahaṃ trivṛt|tanmātrendriyamanasāṃ kāraṇaṃ cidacinmayaḥ|| 7 ||
+11.24.8,अर्थस्तन्मात्रिकाज्जज्ञे तामसादिन्द्रियाणि च ।तैजसाद् देवता आसन् एकादश च वैकृतात् ॥ ८ ॥,arthastanmātrikājjajñe tāmasādindriyāṇi ca|taijasād devatā āsan ekādaśa ca vaikṛtāt|| 8 ||
+11.24.9,मया सञ्चोदिता भावाः सर्वे संहत्यकारिणः ।अण्डं उत्पादयामासुं ममायतनमुत्तमम् ॥ ९ ॥,mayā sañcoditā bhāvāḥ sarve saṃhatyakāriṇaḥ|aṇḍaṃ utpādayāmāsuṃ mamāyatanamuttamam|| 9 ||
+11.24.10,तस्मिन् अहं समभवं अण्डे सलिलसंस्थितौ ।मम नाभ्यामभूत् पद्मं विश्वाख्यं तत्र चात्मभूः ॥ १० ॥,tasmin ahaṃ samabhavaṃ aṇḍe salilasaṃsthitau|mama nābhyāmabhūt padmaṃ viśvākhyaṃ tatra cātmabhūḥ|| 10 ||
+11.24.11,सोऽसृजत्तपसा युक्तो रजसा मदनुग्रहात् ।लोकान् सपालान् विश्वात्मा भूर्भुवः स्वरिति त्रिधा ॥ ११ ॥,so'sṛjattapasā yukto rajasā madanugrahāt|lokān sapālān viśvātmā bhūrbhuvaḥ svariti tridhā|| 11 ||
+11.24.12,देवानामोक आसीत् स्वर्भूतानां च भुवः पदम् ।मर्त्यादीनां च भूर्लोकः सिद्धानां त्रितयात् परम् ॥ १२ ॥,devānāmoka āsīt svarbhūtānāṃ ca bhuvaḥ padam|martyādīnāṃ ca bhūrlokaḥ siddhānāṃ tritayāt param|| 12 ||
+11.24.13,अधोऽसुराणां नागानां भूमेरोकोऽसृजत् प्रभुः ।त्रिलोक्यां गतयः सर्वाः कर्मणां त्रिगुणात्मनाम् ॥ १३ ॥,adho'surāṇāṃ nāgānāṃ bhūmeroko'sṛjat prabhuḥ|trilokyāṃ gatayaḥ sarvāḥ karmaṇāṃ triguṇātmanām|| 13 ||
+11.24.14,योगस्य तपसश्चैव न्यासस्य गतयोऽमलाः ।महर्जनस्तपः सत्यं भक्तियोगस्य मद्गतिः ॥ १४ ॥,yogasya tapasaścaiva nyāsasya gatayo'malāḥ|maharjanastapaḥ satyaṃ bhaktiyogasya madgatiḥ|| 14 ||
+11.24.15,मया कालात्मना धात्रा कर्मयुक्तमिदं जगत् ।गुणप्रवाह एतस्मिन् उन्मज्जति निमज्जति ॥ १५ ॥,mayā kālātmanā dhātrā karmayuktamidaṃ jagat|guṇapravāha etasmin unmajjati nimajjati|| 15 ||
+11.24.16,अणुर्बृहत् कृशः स्थूलो यो यो भावः प्रसिध्यति ।सर्वोऽप्युभयसंयुक्तः प्रकृत्या पुरुषेण च ॥ १६ ॥,aṇurbṛhat kṛśaḥ sthūlo yo yo bhāvaḥ prasidhyati|sarvo'pyubhayasaṃyuktaḥ prakṛtyā puruṣeṇa ca|| 16 ||
+11.24.17,यस्तु यस्यादिरन्तश्च स वै मध्यं च तस्य सन् ।विकारो व्यवहारार्थो यथा तैजसपार्थिवाः ॥ १७ ॥,yastu yasyādirantaśca sa vai madhyaṃ ca tasya san|vikāro vyavahārārtho yathā taijasapārthivāḥ|| 17 ||
+11.24.18,यदुपादाय पूर्वस्तु भावो विकुरुतेऽपरम् ।आदिरन्तो यदा यस्य तत् सत्यमभिधीयते ॥ १८ ॥,yadupādāya pūrvastu bhāvo vikurute'param|ādiranto yadā yasya tat satyamabhidhīyate|| 18 ||
+11.24.19,प्रकृतिर्यस्य उपादानं आधारः पुरुषः परः ।सतोऽभिव्यञ्जकः कालो ब्रह्म तत्त्रितयं त्वहम् ॥ १९ ॥,prakṛtiryasya upādānaṃ ādhāraḥ puruṣaḥ paraḥ|sato'bhivyañjakaḥ kālo brahma tattritayaṃ tvaham|| 19 ||
+11.24.20,सर्गः प्रवर्तते तावत् पौवापर्येण नित्यशः ।महान् गुणविसर्गार्थः स्थित्यन्तो यावदीक्षणम् ॥ २० ॥,sargaḥ pravartate tāvat pauvāparyeṇa nityaśaḥ|mahān guṇavisargārthaḥ sthityanto yāvadīkṣaṇam|| 20 ||
+11.24.21,विराण्मयाऽसाद्यमानो लोककल्पविकल्पकः ।पञ्चत्वाय विशेषाय कल्पते भुवनैः सह ॥ २१ ॥,virāṇmayā'sādyamāno lokakalpavikalpakaḥ|pañcatvāya viśeṣāya kalpate bhuvanaiḥ saha|| 21 ||
+11.24.22,अन्ने प्रलीयते मर्त्यं अन्नं धानासु लीयते ।धाना भूमौ प्रलीयन्ते भूमिर्गन्धे प्रलीयते ॥ २२ ॥,anne pralīyate martyaṃ annaṃ dhānāsu līyate|dhānā bhūmau pralīyante bhūmirgandhe pralīyate|| 22 ||
+11.24.23,अप्सु प्रलीयते गन्ध आपश्च स्वगुणे रसे ।लीयते ज्योतिषि रसो ज्योती रूपे प्रलीयते ॥ २३ ॥,apsu pralīyate gandha āpaśca svaguṇe rase|līyate jyotiṣi raso jyotī rūpe pralīyate|| 23 ||
+11.24.24,रूपं वायौ स च स्पर्शे लीयते सोऽपि चाम्बरे ।अम्बरं शब्दतन्मात्र इन्द्रियाणि स्वयोनिषु ॥ २४ ॥,rūpaṃ vāyau sa ca sparśe līyate so'pi cāmbare|ambaraṃ śabdatanmātra indriyāṇi svayoniṣu|| 24 ||
+11.24.25,योनिर्वैकारिके सौम्य लीयते मनसीश्वरे ।शब्दो भूतादिमप्येति भूतादिर्महति प्रभुः ॥ २५ ॥,yonirvaikārike saumya līyate manasīśvare|śabdo bhūtādimapyeti bhūtādirmahati prabhuḥ|| 25 ||
+11.24.26,स लीयते महान् स्वेषु गुणेशु गुणवत्तमः ।तेऽव्यक्ते संप्रलीयन्ते तत्काले लीयतेऽव्यये ॥ २६ ॥,sa līyate mahān sveṣu guṇeśu guṇavattamaḥ|te'vyakte saṃpralīyante tatkāle līyate'vyaye|| 26 ||
+11.24.27,कालो मायामये जीवे जीव आत्मनि मय्यजे ।आत्मा केवल आत्मस्थो विकल्पापायलक्षणः ॥ २७ ॥,kālo māyāmaye jīve jīva ātmani mayyaje|ātmā kevala ātmastho vikalpāpāyalakṣaṇaḥ|| 27 ||
+11.24.28,एवमन्वीक्षमाणस्य कथं वैकल्पिको भ्रमः ।मनसो हृदि तिष्ठेत व्योम्नीवार्कोदये तमः ॥ २८ ॥,evamanvīkṣamāṇasya kathaṃ vaikalpiko bhramaḥ|manaso hṛdi tiṣṭheta vyomnīvārkodaye tamaḥ|| 28 ||
+11.24.29,एष साङ्ख्यविधिः प्रोक्तः संशयग्रन्थिभेदनः ।प्रतिलोमानुलोमाभ्यां परावरदृशा मया ॥ २९ ॥,eṣa sāṅkhyavidhiḥ proktaḥ saṃśayagranthibhedanaḥ|pratilomānulomābhyāṃ parāvaradṛśā mayā|| 29 ||
+11.24.24,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां एकादशस्कन्धे चतुर्विंशोऽध्यायः ॥ २४ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ ekādaśaskandhe caturviṃśo'dhyāyaḥ|| 24 ||
+11.25.1,अथ पञ्चविंशोऽध्यायः ।श्रीभगवानुवाच ।गुणानामसम्मिश्राणां पुमान्येन यथा भवेत् ।तन्मे पुरुषवर्येदमुपधारय शंसतः ॥ १ ॥,atha pañcaviṃśo'dhyāyaḥ|śrībhagavānuvāca|guṇānāmasammiśrāṇāṃ pumānyena yathā bhavet|tanme puruṣavaryedamupadhāraya śaṃsataḥ|| 1 ||
+11.25.2,शमो दमस्तितिक्षेक्षा तपः सत्यं दया स्मृतिः ।तुष्टिस्त्यागोऽस्पृहा श्रद्धा ह्रीर्दयादिः स्वनिर्वृतिः ॥ २ ॥,śamo damastitikṣekṣā tapaḥ satyaṃ dayā smṛtiḥ|tuṣṭistyāgo'spṛhā śraddhā hrīrdayādiḥ svanirvṛtiḥ|| 2 ||
+11.25.3,काम ईहा मदस्तृष्णा स्तम्भ आशीर्भिदा सुखम् ।मदोत्साहो यशःप्रीतिर्हास्यं वीर्यं बलोद्यमः ॥ ३ ॥,kāma īhā madastṛṣṇā stambha āśīrbhidā sukham|madotsāho yaśaḥprītirhāsyaṃ vīryaṃ balodyamaḥ|| 3 ||
+11.25.4,क्रोधो लोभोऽनृतं हिंसा याच्ञा दम्भः क्लमः कलिः ।शोकमोहौ विषादार्ती निद्राशा भीरनुद्यमः ॥ ४ ॥,krodho lobho'nṛtaṃ hiṃsā yācñā dambhaḥ klamaḥ kaliḥ|śokamohau viṣādārtī nidrāśā bhīranudyamaḥ|| 4 ||
+11.25.5,सत्त्वस्य रजसश्चैतास्तमसश्चानुपूर���वशः ।वृत्तयो वर्णितप्रायाः सन्निपातमथो शृणु ॥ ५ ॥,sattvasya rajasaścaitāstamasaścānupūrvaśaḥ|vṛttayo varṇitaprāyāḥ sannipātamatho śṛṇu|| 5 ||
+11.25.6,सन्निपातस्त्वहमिति ममेत्युद्धव या मतिः ।व्यवहारः सन्निपातो मनोमात्रेन्द्रि यासुभिः ॥ ६ ॥,sannipātastvahamiti mametyuddhava yā matiḥ|vyavahāraḥ sannipāto manomātrendri yāsubhiḥ|| 6 ||
+11.25.7,धर्मे चार्थे च कामे च यदासौ परिनिष्ठितः ।गुणानां सन्निकर्षोऽयं श्रद्धारतिधनावहः ॥ ७ ॥,dharme cārthe ca kāme ca yadāsau pariniṣṭhitaḥ|guṇānāṃ sannikarṣo'yaṃ śraddhāratidhanāvahaḥ|| 7 ||
+11.25.8,प्रवृत्तिलक्षणे निष्ठा पुमान्यर्हि गृहाश्रमे ।स्वधर्मे चानु तिष्ठेत गुणानां समितिर्हि सा ॥ ८ ॥,pravṛttilakṣaṇe niṣṭhā pumānyarhi gṛhāśrame|svadharme cānu tiṣṭheta guṇānāṃ samitirhi sā|| 8 ||
+11.25.9,पुरुषं सत्त्वसंयुक्तमनुमीयाच्छमादिभिः ।कामादिभी रजोयुक्तं क्रोधाद्यैस्तमसा युतम् ॥ ९ ॥,puruṣaṃ sattvasaṃyuktamanumīyācchamādibhiḥ|kāmādibhī rajoyuktaṃ krodhādyaistamasā yutam|| 9 ||
+11.25.10,यदा भजति मां भक्त्या निरपेक्षः स्वकर्मभिः ।तं सत्त्वप्रकृतिं विद्यात्पुरुषं स्त्रियमेव वा ॥ १० ॥,yadā bhajati māṃ bhaktyā nirapekṣaḥ svakarmabhiḥ|taṃ sattvaprakṛtiṃ vidyātpuruṣaṃ striyameva vā|| 10 ||
+11.25.11,यदा आशिष आशास्य मां भजेत स्वकर्मभिः ।तं रजःप्रकृतिं विद्याथिंसामाशास्य तामसम् ॥ ११ ॥,yadā āśiṣa āśāsya māṃ bhajeta svakarmabhiḥ|taṃ rajaḥprakṛtiṃ vidyāthiṃsāmāśāsya tāmasam|| 11 ||
+11.25.12,सत्त्वं रजस्तम इति गुणा जीवस्य नैव मे ।चित्तजा यैस्तु भूतानां सज्जमानो निबध्यते ॥ १२ ॥,sattvaṃ rajastama iti guṇā jīvasya naiva me|cittajā yaistu bhūtānāṃ sajjamāno nibadhyate|| 12 ||
+11.25.13,यदेतरौ जयेत्सत्त्वं भास्वरं विशदं शिवम् ।तदा सुखेन युज्येत धर्मज्ञानादिभिः पुमान् ॥ १३ ॥,yadetarau jayetsattvaṃ bhāsvaraṃ viśadaṃ śivam|tadā sukhena yujyeta dharmajñānādibhiḥ pumān|| 13 ||
+11.25.14,यदा जयेत्तमः सत्त्वं रजः सङ्गं भिदा चलम् ।तदा दुःखेन युज्येत कर्मणा यशसा श्रिया ॥ १४ ॥,yadā jayettamaḥ sattvaṃ rajaḥ saṅgaṃ bhidā calam|tadā duḥkhena yujyeta karmaṇā yaśasā śriyā|| 14 ||
+11.25.15,यदा जयेद्रजः सत्त्वं तमो मूढं लयं जडम् ।युज्येत शोकमोहाभ्यां निद्रया हिंसयाशया ॥ १५ ॥,yadā jayedrajaḥ sattvaṃ tamo mūḍhaṃ layaṃ jaḍam|yujyeta śokamohābhyāṃ nidrayā hiṃsayāśayā|| 15 ||
+11.25.16,यदा चित्तं प्रसीदेत इन्द्रियाणां च निर्वृतिः ।देहेऽभयं मनोऽसङ्गं तत्सत्त्वं विद्धि मत्पदम् ॥ १६ ॥,yadā cittaṃ prasīdeta indriyāṇāṃ ca nirvṛtiḥ|dehe'bhayaṃ mano'saṅgaṃ tatsattvaṃ viddhi matpadam|| 16 ||
+11.25.17,विकुर्वन्क्रियया चाधीरनिवृत्तिश्च चेतसाम् ।गात्रास्वास्थ्यं मनो भ्रान्तं रज एतैर्निशामय ॥ १७ ॥,vikurvankriyayā cādhīranivṛttiśca cetasām|gātrāsvāsthyaṃ mano bhrāntaṃ raja etairniśāmaya|| 17 ||
+11.25.18,सीदच्चित्तं विलीयेत चेतसो ग्रहणेऽक्षमम् ।मनो नष्टं तमो ग्लानिस्तमस्तदुपधारय ॥ १८ ॥,sīdaccittaṃ vilīyeta cetaso grahaṇe'kṣamam|mano naṣṭaṃ tamo glānistamastadupadhāraya|| 18 ||
+11.25.19,एधमाने ग���णे सत्त्वे देवानां बलमेधते ।असुराणां च रजसि तमस्युद्धव रक्षसाम् ॥ १९ ॥,edhamāne guṇe sattve devānāṃ balamedhate|asurāṇāṃ ca rajasi tamasyuddhava rakṣasām|| 19 ||
+11.25.20,सत्त्वाज्जागरणं विद्याद्रजसा स्वप्नमादिशेत् ।प्रस्वापं तमसा जन्तोस्तुरीयं त्रिषु सन्ततम् ॥ २० ॥,sattvājjāgaraṇaṃ vidyādrajasā svapnamādiśet|prasvāpaṃ tamasā jantosturīyaṃ triṣu santatam|| 20 ||
+11.25.21,उपर्युपरि गच्छन्ति सत्त्वेन ब्राह्मणा जनाः ।तमसाधोऽध आमुख्याद्रजसान्तरचारिणः ॥ २१ ॥,uparyupari gacchanti sattvena brāhmaṇā janāḥ|tamasādho'dha āmukhyādrajasāntaracāriṇaḥ|| 21 ||
+11.25.22,सत्त्वे प्रलीनाः स्वर्यान्ति नरलोकं रजोलयाः ।तमोलयास्तु निरयं यान्ति मामेव निर्गुणाः ॥ २२ ॥,sattve pralīnāḥ svaryānti naralokaṃ rajolayāḥ|tamolayāstu nirayaṃ yānti māmeva nirguṇāḥ|| 22 ||
+11.25.23,मदर्पणं निष्फलं वा सात्त्विकं निजकर्म तत् ।राजसं फलसङ्कल्पं हिंसाप्रायादि तामसम् ॥ २३ ॥,madarpaṇaṃ niṣphalaṃ vā sāttvikaṃ nijakarma tat|rājasaṃ phalasaṅkalpaṃ hiṃsāprāyādi tāmasam|| 23 ||
+11.25.24,कैवल्यं सात्त्विकं ज्ञानं रजो वैकल्पिकं च यत् ।प्राकृतं तामसं ज्ञानं मन्निष्ठं निर्गुणं स्मृतम् ॥ २४ ॥,kaivalyaṃ sāttvikaṃ jñānaṃ rajo vaikalpikaṃ ca yat|prākṛtaṃ tāmasaṃ jñānaṃ manniṣṭhaṃ nirguṇaṃ smṛtam|| 24 ||
+11.25.25,वनं तु सात्त्विको वासो ग्रामो राजस उच्यते ।तामसं द्यूतसदनं मन्निकेतं तु निर्गुणम् ॥ २५ ॥,vanaṃ tu sāttviko vāso grāmo rājasa ucyate|tāmasaṃ dyūtasadanaṃ manniketaṃ tu nirguṇam|| 25 ||
+11.25.26,सात्त्विकः कारकोऽसङ्गी रागान्धो राजसः स्मृतः ।तामसः स्मृतिविभ्रष्टो निर्गुणो मदपाश्रयः ॥ २६ ॥,sāttvikaḥ kārako'saṅgī rāgāndho rājasaḥ smṛtaḥ|tāmasaḥ smṛtivibhraṣṭo nirguṇo madapāśrayaḥ|| 26 ||
+11.25.27,सात्त्विक्याध्यात्मिकी श्रद्धा कर्मश्रद्धा तु राजसी ।तामस्यधर्मे या श्रद्धा मत्सेवायां तु निर्गुणा ॥ २७ ॥,sāttvikyādhyātmikī śraddhā karmaśraddhā tu rājasī|tāmasyadharme yā śraddhā matsevāyāṃ tu nirguṇā|| 27 ||
+11.25.28,पथ्यं पूतमनायस्तमाहार्यं सात्त्विकं स्मृतम् ।राजसं चेन्द्रि यप्रेष्ठं तामसं चार्तिदाशुचि ॥ २८ ॥,pathyaṃ pūtamanāyastamāhāryaṃ sāttvikaṃ smṛtam|rājasaṃ cendri yapreṣṭhaṃ tāmasaṃ cārtidāśuci|| 28 ||
+11.25.29,सात्त्विकं सुखमात्मोत्थं विषयोत्थं तु राजसम् ।तामसं मोहदैन्योत्थं निर्गुणं मदपाश्रयम् ॥ २९ ॥,sāttvikaṃ sukhamātmotthaṃ viṣayotthaṃ tu rājasam|tāmasaṃ mohadainyotthaṃ nirguṇaṃ madapāśrayam|| 29 ||
+11.25.30,द्रव्यं देशः फलं कालो ज्ञानं कर्म च कारकः ।श्रद्धावस्थाकृतिर्निष्ठा त्रैगुण्यः सर्व एव हि ॥ ३० ॥,dravyaṃ deśaḥ phalaṃ kālo jñānaṃ karma ca kārakaḥ|śraddhāvasthākṛtirniṣṭhā traiguṇyaḥ sarva eva hi|| 30 ||
+11.25.31,सर्वे गुणमया भावाः पुरुषाव्यक्तधिष्ठिताः ।दृष्टं श्रुतमनुध्यातं बुद्ध्या वा पुरुषर्षभ ॥ ३१ ॥,sarve guṇamayā bhāvāḥ puruṣāvyaktadhiṣṭhitāḥ|dṛṣṭaṃ śrutamanudhyātaṃ buddhyā vā puruṣarṣabha|| 31 ||
+11.25.32,एताः संसृतयः पुंसो गुणकर्मनिबन्ध��ाः ।येनेमे निर्जिताः सौम्य गुणा जीवेन चित्तजाः ॥ ३२ ॥,etāḥ saṃsṛtayaḥ puṃso guṇakarmanibandhanāḥ|yeneme nirjitāḥ saumya guṇā jīvena cittajāḥ|| 32 ||
+11.25.33,भक्तियोगेन मन्निष्ठो मद्भावाय प्रपद्यते ।तस्माद्देहमिमं लब्ध्वा ज्ञानविज्ञानसम्भवम् ॥ ३३ ॥,bhaktiyogena manniṣṭho madbhāvāya prapadyate|tasmāddehamimaṃ labdhvā jñānavijñānasambhavam|| 33 ||
+11.25.34,गुणसङ्गं विनिर्धूय मां भजन्तु विचक्षणाः ।निःसङ्गो मां भजेद्विद्वानप्रमत्तो जितेन्द्रियः ॥ ३४ ॥,guṇasaṅgaṃ vinirdhūya māṃ bhajantu vicakṣaṇāḥ|niḥsaṅgo māṃ bhajedvidvānapramatto jitendriyaḥ|| 34 ||
+11.25.35,रजस्तमश्चाभिजयेत्सत्त्वसंसेवया मुनिः ।सत्त्वं चाभिजयेद्युक्तो नैरपेक्ष्येण शान्तधीः ।सम्पद्यते गुणैर्मुक्तो जीवो जीवं विहाय माम् ॥ ३५ ॥,rajastamaścābhijayetsattvasaṃsevayā muniḥ|sattvaṃ cābhijayedyukto nairapekṣyeṇa śāntadhīḥ|sampadyate guṇairmukto jīvo jīvaṃ vihāya mām|| 35 ||
+11.25.36,जीवो जीवविनिर्मुक्तो गुणैश्चाशयसम्भवैः ।मयैव ब्रह्मणा पूर्णो न बहिर्नान्तरश्चरेत् ॥ ३६ ॥,jīvo jīvavinirmukto guṇaiścāśayasambhavaiḥ|mayaiva brahmaṇā pūrṇo na bahirnāntaraścaret|| 36 ||
+11.26.1,ऐलगीतम् ।श्रीभगवानुवाच ।मल्लक्षणमिमं कायं लब्ध्वा मद्धर्म आस्थितः ।आनन्दं परमात्मानम् आत्मस्थं समुपैति माम् ॥ १ ॥,ailagītam|śrībhagavānuvāca|mallakṣaṇamimaṃ kāyaṃ labdhvā maddharma āsthitaḥ|ānandaṃ paramātmānam ātmasthaṃ samupaiti mām|| 1 ||
+11.26.2,गुणमय्या जीवयोन्या विमुक्तो ज्ञाननिष्ठया ।गुणेषु मायामात्रेषु दृश्यमानेष्ववस्तुतः ।वर्तमानोऽपि न पुमान् युज्यतेऽवस्तुभिर्गुणैः ॥ २ ॥,guṇamayyā jīvayonyā vimukto jñānaniṣṭhayā|guṇeṣu māyāmātreṣu dṛśyamāneṣvavastutaḥ|vartamāno'pi na pumān yujyate'vastubhirguṇaiḥ|| 2 ||
+11.26.3,सङ्गं न कुर्यादसतां शिश्नोदरतृपां क्वचित् ।तस्यानुगस्तमस्यन्धे पतत्यन्धानुगान्धवत् ॥ ३ ॥,saṅgaṃ na kuryādasatāṃ śiśnodaratṛpāṃ kvacit|tasyānugastamasyandhe patatyandhānugāndhavat|| 3 ||
+11.26.4,ऐलः सम्राडिमां गाथाम् अगायत बृहच्छ्रवाः ।उर्वशीविरहान् मुह्यन् निर्विण्णः शोकसंयमे ॥ ४ ॥,ailaḥ samrāḍimāṃ gāthām agāyata bṛhacchravāḥ|urvaśīvirahān muhyan nirviṇṇaḥ śokasaṃyame|| 4 ||
+11.26.5,त्यक्त्वाऽत्मानं व्रजन्तीं तां नग्न उन्मत्तवन्नृपः ।विलपन् अन्वगाज्जाये घोरे तिष्ठेति विक्लवः ॥ ५ ॥,tyaktvā'tmānaṃ vrajantīṃ tāṃ nagna unmattavannṛpaḥ|vilapan anvagājjāye ghore tiṣṭheti viklavaḥ|| 5 ||
+11.26.6,कामानतृप्तोऽनुजुषन् क्षुल्लकान् वर्षयामिनीः ।न वेद यान्तीर्नायान्तीः उर्वश्याकृष्टचेतनः ॥ ६ ॥,kāmānatṛpto'nujuṣan kṣullakān varṣayāminīḥ|na veda yāntīrnāyāntīḥ urvaśyākṛṣṭacetanaḥ|| 6 ||
+11.26.7,ऐल उवाच ।अहो मे मोहविस्तारः कामकश्मलचेतसः ।देव्या गृहीतकण्ठस्य नायुःखण्डा इमे स्मृताः ॥ ७ ॥,aila uvāca|aho me mohavistāraḥ kāmakaśmalacetasaḥ|devyā gṛhītakaṇṭhasya nāyuḥkhaṇḍā ime smṛtāḥ|| 7 ||
+11.26.8,नाहं वेदाभिनिर्मुक्तः सूर्यो वाभ्युदितोऽमुया ।मूषितो वर्षपूग���नां बताहानि गतान्युत ॥ ८ ॥,nāhaṃ vedābhinirmuktaḥ sūryo vābhyudito'muyā|mūṣito varṣapūgānāṃ batāhāni gatānyuta|| 8 ||
+11.26.9,अहो मे आत्मसम्मोहो येनात्मा योषितां कृतः ।क्रीडामृगश्चक्रवर्ती नरदेवशिखामणिः ॥ ९ ॥,aho me ātmasammoho yenātmā yoṣitāṃ kṛtaḥ|krīḍāmṛgaścakravartī naradevaśikhāmaṇiḥ|| 9 ||
+11.26.10,सपरिच्छदमात्मानं हित्वा तृणमिवेश्वरम् ।यान्तीं स्त्रियं चान्वगमं नग्न उन्मत्तवद् रुदन् ॥ १० ॥,saparicchadamātmānaṃ hitvā tṛṇamiveśvaram|yāntīṃ striyaṃ cānvagamaṃ nagna unmattavad rudan|| 10 ||
+11.26.11,कुतस्तस्यानुभावः स्यात् तेज ईशत्वमेव वा ।योऽन्वगच्छं स्त्रियं यान्तीं खरवत् पादताडितः ॥ ११ ॥,kutastasyānubhāvaḥ syāt teja īśatvameva vā|yo'nvagacchaṃ striyaṃ yāntīṃ kharavat pādatāḍitaḥ|| 11 ||
+11.26.12,किं विद्यया किं तपसा किं त्यागेन श्रुतेन वा ।किं विविक्तेन मौनेन स्त्रीभिर्यस्य मनो हृतम् ॥ १२ ॥,kiṃ vidyayā kiṃ tapasā kiṃ tyāgena śrutena vā|kiṃ viviktena maunena strībhiryasya mano hṛtam|| 12 ||
+11.26.13,स्वार्थस्याकोविदं धिङ् मां मूर्खं पण्डितमानिनम् ।योऽहमीश्वरतां प्राप्य स्त्रीभिर्गोखरवज्जितः ॥ १३ ॥,svārthasyākovidaṃ dhiṅ māṃ mūrkhaṃ paṇḍitamāninam|yo'hamīśvaratāṃ prāpya strībhirgokharavajjitaḥ|| 13 ||
+11.26.14,सेवतो वर्षपूगान् मे उर्वश्या अधरासवम् ।न तृप्यत्यात्मभूः कामो वह्निराहुतिभिर्यथा ॥ १४ ॥,sevato varṣapūgān me urvaśyā adharāsavam|na tṛpyatyātmabhūḥ kāmo vahnirāhutibhiryathā|| 14 ||
+11.26.15,पुंश्चल्यापहृतं चित्तं को न्वन्यो मोचितुं प्रभुः ।आत्मारामेश्वरमृते भगवन्तम् अधोक्षजम् ॥ १५ ॥,puṃścalyāpahṛtaṃ cittaṃ ko nvanyo mocituṃ prabhuḥ|ātmārāmeśvaramṛte bhagavantam adhokṣajam|| 15 ||
+11.26.16,बोधितस्यापि देव्या मे सूक्तवाक्येन दुर्मतेः ।मनोगतो महामोहो नापयात्यजितात्मनः ॥ १६ ॥,bodhitasyāpi devyā me sūktavākyena durmateḥ|manogato mahāmoho nāpayātyajitātmanaḥ|| 16 ||
+11.26.17,किमेतया नोऽपकृतं रज्ज्वा वा सर्पचेतसः ।रज्जु स्वरूपाविदुषो योऽहं यदजितेन्द्रियः ॥ १७ ॥,kimetayā no'pakṛtaṃ rajjvā vā sarpacetasaḥ|rajju svarūpāviduṣo yo'haṃ yadajitendriyaḥ|| 17 ||
+11.26.18,क्वायं मलीमसः कायो दौर्गन्ध्याद्यात्मकोऽशुचिः ।क्व गुणाः सौमनस्याद्या ह्यध्यासोऽविद्यया कृतः ॥ १८ ॥,kvāyaṃ malīmasaḥ kāyo daurgandhyādyātmako'śuciḥ|kva guṇāḥ saumanasyādyā hyadhyāso'vidyayā kṛtaḥ|| 18 ||
+11.26.19,पित्रोः किं स्वं नु भार्यायाः स्वामिनोऽग्नेः श्वगृध्रयोः ।किमात्मनः किं सुहृदां इति यो नावसीयते ॥ १९ ॥,pitroḥ kiṃ svaṃ nu bhāryāyāḥ svāmino'gneḥ śvagṛdhrayoḥ|kimātmanaḥ kiṃ suhṛdāṃ iti yo nāvasīyate|| 19 ||
+11.26.20,तस्मिन् कलेवरेऽमेध्ये तुच्छनिष्ठे विषज्जते ।अहो सुभद्रं सुनसं सुस्मितं च मुखं स्त्रियः ॥ २० ॥,tasmin kalevare'medhye tucchaniṣṭhe viṣajjate|aho subhadraṃ sunasaṃ susmitaṃ ca mukhaṃ striyaḥ|| 20 ||
+11.26.21,त्वङ्मांसरुधिरस्नायु मेदोमज्जास्थिसंहतौ ।विण्मूत्रपूये रमतां कृमीणां कियदन्तरम् ॥ २१ ॥,tvaṅmāṃsarudhirasnāyu medomajjāsthisaṃhatau|viṇmūtrapūye ramatāṃ kṛmīṇāṃ kiyadantaram|| 21 ||
+11.26.22,अथापि नोपसज्जेत स्त्रीषु स्त्रैणेषु चार्थवित् ।विषयेन्द्रियसंयोगान् मनः क्षुभ्यति नान्यथा ॥ २२ ॥,athāpi nopasajjeta strīṣu straiṇeṣu cārthavit|viṣayendriyasaṃyogān manaḥ kṣubhyati nānyathā|| 22 ||
+11.26.23,अदृष्टाद् अश्रुताद्‍भावात् न भाव उपजायते ।असम्प्रयुञ्जतः प्राणान् शाम्यति स्तिमितं मनः ॥ २३ ॥,adṛṣṭād aśrutād‍bhāvāt na bhāva upajāyate|asamprayuñjataḥ prāṇān śāmyati stimitaṃ manaḥ|| 23 ||
+11.26.24,तस्मात्सङ्गो न कर्तव्यः स्त्रीषु स्त्रैणेषु चेन्द्रियैः ।विदुषां चाप्यविस्रब्धः षड्वर्गः किमु मादृशाम् ॥ २४ ॥,tasmātsaṅgo na kartavyaḥ strīṣu straiṇeṣu cendriyaiḥ|viduṣāṃ cāpyavisrabdhaḥ ṣaḍvargaḥ kimu mādṛśām|| 24 ||
+11.26.25,श्रीभगवानुवाच ।एवं प्रगायन् नृपदेवदेवः ।स उर्वशीलोकमथो विहाय ।आत्मानमात्मन्यवगम्य मां वै ।उपारमत् ज्ञानविधूतमोहः ॥ २५ ॥,śrībhagavānuvāca|evaṃ pragāyan nṛpadevadevaḥ|sa urvaśīlokamatho vihāya|ātmānamātmanyavagamya māṃ vai|upāramat jñānavidhūtamohaḥ|| 25 ||
+11.26.26,ततो दुःसङ्गमुत्सृज्य सत्सु सज्जेत बुद्धिमान् ।सन्त एवास्य छिन्दन्ति मनोव्यासङ्गमुक्तिभिः ॥ २६ ॥,tato duḥsaṅgamutsṛjya satsu sajjeta buddhimān|santa evāsya chindanti manovyāsaṅgamuktibhiḥ|| 26 ||
+11.26.27,सन्तोऽनपेक्षा मच्चित्ताः प्रशान्ताः समदर्शिनः ।निर्ममा निरहङ्कारा निर्द्वन्द्वा निष्परिग्रहाः ॥ २७ ॥,santo'napekṣā maccittāḥ praśāntāḥ samadarśinaḥ|nirmamā nirahaṅkārā nirdvandvā niṣparigrahāḥ|| 27 ||
+11.26.28,तेषु नित्यं महाभाग महाभागेषु मत्कथाः ।सम्भवन्ति हिता नृणां जुषतां प्रपुनन्त्यघम् ॥ २८ ॥,teṣu nityaṃ mahābhāga mahābhāgeṣu matkathāḥ|sambhavanti hitā nṛṇāṃ juṣatāṃ prapunantyagham|| 28 ||
+11.26.29,ता ये श्रृण्वन्ति गायन्ति ह्यनुमोदन्ति चादृताः ।मत्पराः श्रद्दधानाश्च भक्तिं विन्दन्ति ते मयि ॥ २९ ॥,tā ye śrṛṇvanti gāyanti hyanumodanti cādṛtāḥ|matparāḥ śraddadhānāśca bhaktiṃ vindanti te mayi|| 29 ||
+11.26.30,भक्तिं लब्धवतः साधोः किमन्यद् अवशिष्यते ।मय्यनन्तगुणे ब्रह्मण्यानन्दानुभवात्मनि ॥ ३० ॥,bhaktiṃ labdhavataḥ sādhoḥ kimanyad avaśiṣyate|mayyanantaguṇe brahmaṇyānandānubhavātmani|| 30 ||
+11.26.31,यथोपश्रयमाणस्य भगवन्तं विभावसुम् ।शीतं भयं तमोऽप्येति साधून् संसेवतस्तथा ॥ ३१ ॥,yathopaśrayamāṇasya bhagavantaṃ vibhāvasum|śītaṃ bhayaṃ tamo'pyeti sādhūn saṃsevatastathā|| 31 ||
+11.26.32,निमज्ज्योन्मज्जतां घोरे भवाब्धौ परमायनम् ।सन्तो ब्रह्मविदः शान्ता नौर्दृढेवाप्सु मज्जताम् ॥ ३२ ॥,nimajjyonmajjatāṃ ghore bhavābdhau paramāyanam|santo brahmavidaḥ śāntā naurdṛḍhevāpsu majjatām|| 32 ||
+11.26.33,अन्नं हि प्राणिनां प्राण आर्तानां शरणं त्वहम् ।धर्मो वित्तं नृणां प्रेत्य सन्तोऽर्वाग् बिभ्यतोऽरणम् ॥ ३३ ॥,annaṃ hi prāṇināṃ prāṇa ārtānāṃ śaraṇaṃ tvaham|dharmo vittaṃ nṛṇāṃ pretya santo'rvāg bibhyato'raṇam|| 33 ||
+11.26.34,सन्तो दिशन्ति चक्षूंषि बहिरर्कः समुत्थितः ।देवता बान्धवाः सन्तः सन���त आत्माहमेव च ॥ ३४ ॥,santo diśanti cakṣūṃṣi bahirarkaḥ samutthitaḥ|devatā bāndhavāḥ santaḥ santa ātmāhameva ca|| 34 ||
+11.26.35,वैतसेनस्ततोऽप्येवम् उर्वश्या लोकनिस्पृहः ।मुक्तसङ्गो महीमेतम् आत्मारामश्चचार ह ॥ ३५ ॥,vaitasenastato'pyevam urvaśyā lokanispṛhaḥ|muktasaṅgo mahīmetam ātmārāmaścacāra ha|| 35 ||
+11.26.26,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां एकादशस्कन्धे षड्विंशोऽध्यायः ॥ २६ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ ekādaśaskandhe ṣaḍviṃśo'dhyāyaḥ|| 26 ||
+11.27.1,सांख्यक्रियायोग वर्णनम् ।श्रीउद्धव उवाच ।क्रियायोगं समाचक्ष्व भवदाराधनं प्रभो ।यस्मात्त्वां ये यथार्चन्ति सात्वताः सात्वतर्षभ ॥ १ ॥,sāṃkhyakriyāyoga varṇanam|śrīuddhava uvāca|kriyāyogaṃ samācakṣva bhavadārādhanaṃ prabho|yasmāttvāṃ ye yathārcanti sātvatāḥ sātvatarṣabha|| 1 ||
+11.27.2,एतद् वदन्ति मुनयो मुहुर्निःश्रेयसं नृणाम् ।नारदो भगवान् व्यास आचार्योऽग्गिरसः सुतः ॥ २ ॥,etad vadanti munayo muhurniḥśreyasaṃ nṛṇām|nārado bhagavān vyāsa ācāryo'ggirasaḥ sutaḥ|| 2 ||
+11.27.3,निःसृतं ते मुखाम्भोजाद् यदाह भगवानजः ।पुत्रेभ्यो भृगुमुख्येभ्यो देव्यै च भगवान् भवः ॥ ३ ॥,niḥsṛtaṃ te mukhāmbhojād yadāha bhagavānajaḥ|putrebhyo bhṛgumukhyebhyo devyai ca bhagavān bhavaḥ|| 3 ||
+11.27.4,एतद् वै सर्ववर्णानां आश्रमाणां च सम्मतम् ।श्रेयसामुत्तमं मन्ये स्त्रीशूद्राणां च मानद ॥ ४ ॥,etad vai sarvavarṇānāṃ āśramāṇāṃ ca sammatam|śreyasāmuttamaṃ manye strīśūdrāṇāṃ ca mānada|| 4 ||
+11.27.5,एतत्कमलपत्राक्ष कर्मबन्धविमोचनम् ।भक्ताय चानुरक्ताय ब्रूहि विश्वेश्वरेश्वर ॥ ५ ॥,etatkamalapatrākṣa karmabandhavimocanam|bhaktāya cānuraktāya brūhi viśveśvareśvara|| 5 ||
+11.27.6,श्रीभगवानुवाच ।न ह्यन्तोऽनन्तपारस्य कर्मकाण्डस्य चोद्धव ।सङ्क्षिप्तं वर्णयिष्यामि यथावदनुपूर्वशः ॥ ६ ॥,śrībhagavānuvāca|na hyanto'nantapārasya karmakāṇḍasya coddhava|saṅkṣiptaṃ varṇayiṣyāmi yathāvadanupūrvaśaḥ|| 6 ||
+11.27.7,वैदिकस्तान्त्रिको मिश्र इति मे त्रिविधो मखः ।त्रयाणामीप्सितेनैव विधिना मां समर्चरेत् ॥ ७ ॥,vaidikastāntriko miśra iti me trividho makhaḥ|trayāṇāmīpsitenaiva vidhinā māṃ samarcaret|| 7 ||
+11.27.8,यदा स्वनिगमेनोक्तं द्विजत्वं प्राप्य पूरुषः ।यथा यजेत मां भक्त्या श्रद्धया तन्निबोध मे ॥ ८ ॥,yadā svanigamenoktaṃ dvijatvaṃ prāpya pūruṣaḥ|yathā yajeta māṃ bhaktyā śraddhayā tannibodha me|| 8 ||
+11.27.9,अर्चायां स्थण्डिलेऽग्नौ वा सूर्ये वाप्सु हृदि द्विजः ।द्रव्येण भक्तियुक्तोऽर्चेत् स्वगुरुं माममायया ॥ ९ ॥,arcāyāṃ sthaṇḍile'gnau vā sūrye vāpsu hṛdi dvijaḥ|dravyeṇa bhaktiyukto'rcet svaguruṃ māmamāyayā|| 9 ||
+11.27.10,पूर्वं स्नानं प्रकुर्वीत धौतदन्तोऽङ्गशुद्धये ।उभयैरपि च स्नानं मन्त्रैर्मृद् ग्रहणादिना ॥ १० ॥,pūrvaṃ snānaṃ prakurvīta dhautadanto'ṅgaśuddhaye|ubhayairapi ca snānaṃ mantrairmṛd grahaṇādinā|| 10 ||
+11.27.11,सन्ध्योपास्त्यादिकर्माणि वेदेनाचोदितानि मे ।पूजां तैः कल्पयेत् सम्यक��� सङ्कल्पः कर्मपावनीम् ॥ ११ ॥,sandhyopāstyādikarmāṇi vedenācoditāni me|pūjāṃ taiḥ kalpayet samyak saṅkalpaḥ karmapāvanīm|| 11 ||
+11.27.12,शैली दारुमयी लौही लेप्या लेख्या च सैकती ।मनोमयी मणिमयी प्रतिमाष्टविधा स्मृता ॥ १२ ॥,śailī dārumayī lauhī lepyā lekhyā ca saikatī|manomayī maṇimayī pratimāṣṭavidhā smṛtā|| 12 ||
+11.27.13,चलाचलेति द्विविधा प्रतिष्ठा जीवमन्दिरम् ।उद्वासावाहने न स्तः स्थिरायामुद्धवार्चने ॥ १३ ॥,calācaleti dvividhā pratiṣṭhā jīvamandiram|udvāsāvāhane na staḥ sthirāyāmuddhavārcane|| 13 ||
+11.27.14,अस्थिरायां विकल्पः स्यात् स्थण्डिले तु भवेद् द्वयम् ।स्नपनं त्वविलेप्यायां अन्यत्र परिमार्जनम् ॥ १४ ॥,asthirāyāṃ vikalpaḥ syāt sthaṇḍile tu bhaved dvayam|snapanaṃ tvavilepyāyāṃ anyatra parimārjanam|| 14 ||
+11.27.15,द्रव्यैः प्रसिद्धैर्मद्यागः प्रतिमादिष्वमायिनः ।भक्तस्य च यथालब्धैः हृदि भावेन चैव हि ॥ १५ ॥,dravyaiḥ prasiddhairmadyāgaḥ pratimādiṣvamāyinaḥ|bhaktasya ca yathālabdhaiḥ hṛdi bhāvena caiva hi|| 15 ||
+11.27.16,स्नानालङ्करणं प्रेष्ठं अर्चायामेव तूद्धव ।स्थण्डिले तत्त्वविन्यासो वह्नावाज्यप्लुतं हविः ॥ १६ ॥,snānālaṅkaraṇaṃ preṣṭhaṃ arcāyāmeva tūddhava|sthaṇḍile tattvavinyāso vahnāvājyaplutaṃ haviḥ|| 16 ||
+11.27.17,सूर्ये चाभ्यर्हणं प्रेष्ठं सलिले सलिलादिभिः ।श्रद्धयोपाहृतं प्रेष्ठं भक्तेन मम वार्यपि ॥ १७ ॥,sūrye cābhyarhaṇaṃ preṣṭhaṃ salile salilādibhiḥ|śraddhayopāhṛtaṃ preṣṭhaṃ bhaktena mama vāryapi|| 17 ||
+11.27.18,भूर्यप्यभक्तोपाहृतं न मे तोषाय कल्पते ।गन्धो धूपः सुमनसो दीपोऽन्नाद्यं च किं पुनः ॥ १८ ॥,bhūryapyabhaktopāhṛtaṃ na me toṣāya kalpate|gandho dhūpaḥ sumanaso dīpo'nnādyaṃ ca kiṃ punaḥ|| 18 ||
+11.27.19,शुचिः सम्भृतसम्भारः प्राग्दर्भैः कल्पितासनः ।आसीनः प्रागुदग् वार्चेद् अर्चायामथ सम्मुखः ॥ १९ ॥,śuciḥ sambhṛtasambhāraḥ prāgdarbhaiḥ kalpitāsanaḥ|āsīnaḥ prāgudag vārced arcāyāmatha sammukhaḥ|| 19 ||
+11.27.20,कृतन्यासः कृतन्यासां मदर्चां पाणिनामृजेत् ।कलशं प्रोक्षणीयं च यथावदुपसाधयेत् ॥ २० ॥,kṛtanyāsaḥ kṛtanyāsāṃ madarcāṃ pāṇināmṛjet|kalaśaṃ prokṣaṇīyaṃ ca yathāvadupasādhayet|| 20 ||
+11.27.21,तदद्भिर्देवयजनं द्रव्याण्यात्मानमेव च ।प्रोक्ष्य पात्राणि त्रीण्यद्भिः तैस्तैर्द्रव्यैश्च साधयेत् ॥ २१ ॥,tadadbhirdevayajanaṃ dravyāṇyātmānameva ca|prokṣya pātrāṇi trīṇyadbhiḥ taistairdravyaiśca sādhayet|| 21 ||
+11.27.22,पाद्यार्घ्याचमनीयार्थं त्रीणि पात्राणि दैशिकः ।हृदा शीर्ष्णाथ शिखया गायत्र्या चाभिमन्त्रयेत् ॥ २२ ॥,pādyārghyācamanīyārthaṃ trīṇi pātrāṇi daiśikaḥ|hṛdā śīrṣṇātha śikhayā gāyatryā cābhimantrayet|| 22 ||
+11.27.23,पिण्डे वाय्वग्निसंशुद्धे हृत्पद्मस्थां परां मम ।अण्वीं जीवकलां ध्यायेत् नादान्ते सिद्धभाविताम् ॥ २३ ॥,piṇḍe vāyvagnisaṃśuddhe hṛtpadmasthāṃ parāṃ mama|aṇvīṃ jīvakalāṃ dhyāyet nādānte siddhabhāvitām|| 23 ||
+11.27.24,तयाऽत्मभूतया पिण्डे व्याप्ते सम्पूज्य तन्मयः ।आवाह्यार्चादिषु स्थ��प्य न्यस्ताङ्गं मां प्रपूजयेत् ॥ २४ ॥,tayā'tmabhūtayā piṇḍe vyāpte sampūjya tanmayaḥ|āvāhyārcādiṣu sthāpya nyastāṅgaṃ māṃ prapūjayet|| 24 ||
+11.27.25,पाद्योपस्पर्शाहणादीन् उपचारान् प्रकल्पयेत् ।धर्मादिभिश्च नवभिः कल्पयित्वाऽसनं मम ॥ २५ ॥,pādyopasparśāhaṇādīn upacārān prakalpayet|dharmādibhiśca navabhiḥ kalpayitvā'sanaṃ mama|| 25 ||
+11.27.26,पद्ममष्टदलं तत्र कर्णिकाकेसरोज्ज्वलम् ।उभाभ्यां वेदतन्त्राभ्यां मह्यं तूभयसिद्धये ॥ २६ ॥,padmamaṣṭadalaṃ tatra karṇikākesarojjvalam|ubhābhyāṃ vedatantrābhyāṃ mahyaṃ tūbhayasiddhaye|| 26 ||
+11.27.27,सुदर्शनं पाञ्चजन्यं गदासीषुधनुर्हलान् ।मुसलं कौस्तुभं मालां श्रीवत्सं चानुपूजयेत् ॥ २७ ॥,sudarśanaṃ pāñcajanyaṃ gadāsīṣudhanurhalān|musalaṃ kaustubhaṃ mālāṃ śrīvatsaṃ cānupūjayet|| 27 ||
+11.27.28,नन्दं सुनन्दं गरुडं प्रचण्डं चण्डमेव च ।महाबलं बलं चैव कुमुदं कुमुदेक्षणम् ॥ २८ ॥,nandaṃ sunandaṃ garuḍaṃ pracaṇḍaṃ caṇḍameva ca|mahābalaṃ balaṃ caiva kumudaṃ kumudekṣaṇam|| 28 ||
+11.27.29,दुर्गां विनायकं व्यासं विष्वक्सेनं गुरून् सुरान् ।स्वे स्वे स्थाने त्वभिमुखान् पूजयेत् प्रोक्षणादिभिः ॥ २९ ॥,durgāṃ vināyakaṃ vyāsaṃ viṣvaksenaṃ gurūn surān|sve sve sthāne tvabhimukhān pūjayet prokṣaṇādibhiḥ|| 29 ||
+11.27.30,चन्दनोशीरकर्पूर कुङ्कुमागुरुवासितैः ।सलिलैः स्नापयेन्मन्त्रैः नित्यदा विभवे सति ॥ ३० ॥,candanośīrakarpūra kuṅkumāguruvāsitaiḥ|salilaiḥ snāpayenmantraiḥ nityadā vibhave sati|| 30 ||
+11.27.31,स्वर्णघर्मानुवाकेन महापुरुषविद्यया ।पौरुषेणापि सूक्तेन सामभी राजनादिभिः ॥ ३१ ॥,svarṇagharmānuvākena mahāpuruṣavidyayā|pauruṣeṇāpi sūktena sāmabhī rājanādibhiḥ|| 31 ||
+11.27.32,वस्त्रोपवीताभरण पत्रस्रग्गन्धलेपनैः ।अलङ्कुर्वीत सप्रेम मद्‍भक्तो मां यथोचितम् ॥ ३२ ॥,vastropavītābharaṇa patrasraggandhalepanaiḥ|alaṅkurvīta saprema mad‍bhakto māṃ yathocitam|| 32 ||
+11.27.33,पाद्यं आचमनीयं च गन्धं सुमनसोऽक्षतान् ।धूपदीपोपहार्याणि दद्यान्मे श्रद्धयार्चकः ॥ ३३ ॥,pādyaṃ ācamanīyaṃ ca gandhaṃ sumanaso'kṣatān|dhūpadīpopahāryāṇi dadyānme śraddhayārcakaḥ|| 33 ||
+11.27.34,गुडपायससर्पींषि शष्कुल्यापूपमोदकान् ।संयावदधिसूपांश्च नैवेद्यं सति कल्पयेत् ॥ ३४ ॥,guḍapāyasasarpīṃṣi śaṣkulyāpūpamodakān|saṃyāvadadhisūpāṃśca naivedyaṃ sati kalpayet|| 34 ||
+11.27.35,अभ्यङ्गोन्मर्दनादर्श दन्तधावाभिषेचनम् ।अन्नाद्यगीतनृत्यादि पर्वणि स्युरुतान्वहम् ॥ ३५ ॥,abhyaṅgonmardanādarśa dantadhāvābhiṣecanam|annādyagītanṛtyādi parvaṇi syurutānvaham|| 35 ||
+11.27.36,विधिना विहिते कुण्डे मेखलागर्तवेदिभिः ।अग्निमाधाय परितः समूहेत् पाणिनोदितम् ॥ ३६ ॥,vidhinā vihite kuṇḍe mekhalāgartavedibhiḥ|agnimādhāya paritaḥ samūhet pāṇinoditam|| 36 ||
+11.27.37,परिस्तीर्याथ पर्युक्षेद् अन्वाधाय यथाविधि ।प्रोक्षण्याऽसाद्य द्रव्याणि प्रोक्ष्याग्नौ भावयेत माम् ॥ ३७ ॥,paristīryātha paryukṣed anvādhāya yathāvidhi|prokṣaṇyā'sādya dravyāṇi prokṣyāgnau bhāvayeta mām|| 37 ||
+11.27.38,तप्तजाम्बू���दप्रख्यं शङ्खचक्रगदाम्बुजैः ।लसच्चतुर्भुजं शान्तं पद्मकिञ्जल्कवाससम् ॥ ३८ ॥,taptajāmbūnadaprakhyaṃ śaṅkhacakragadāmbujaiḥ|lasaccaturbhujaṃ śāntaṃ padmakiñjalkavāsasam|| 38 ||
+11.27.39,स्फुरत्किरीटकटक कटिसूत्रवराङ्गदम् ।श्रीवत्सवक्षसं भ्राजत् कौस्तुभं वनमालिनम् ॥ ३९ ॥,sphuratkirīṭakaṭaka kaṭisūtravarāṅgadam|śrīvatsavakṣasaṃ bhrājat kaustubhaṃ vanamālinam|| 39 ||
+11.27.41,ध्यायन्नभ्यर्च्य दारूणि हविषाभिघृतानि च ।प्रास्याज्यभागावाघारौ दत्त्वा चाज्यप्लुतं हविः ॥ ४१ ॥,dhyāyannabhyarcya dārūṇi haviṣābhighṛtāni ca|prāsyājyabhāgāvāghārau dattvā cājyaplutaṃ haviḥ|| 41 ||
+11.27.41,जुहुयान्मूलमन्त्रेण षोडशर्चावदानतः ।धर्मादिभ्यो यथान्यायं मन्त्रैः स्विष्टिकृतं बुधः ॥ ४१ ॥,juhuyānmūlamantreṇa ṣoḍaśarcāvadānataḥ|dharmādibhyo yathānyāyaṃ mantraiḥ sviṣṭikṛtaṃ budhaḥ|| 41 ||
+11.27.42,अभ्यर्च्याथ नमस्कृत्य पार्षदेभ्यो बलिं हरेत् ।मूलमन्त्रं जपेद् ब्रह्म स्मरन्नारायणात्मकम् ॥ ४२ ॥,abhyarcyātha namaskṛtya pārṣadebhyo baliṃ haret|mūlamantraṃ japed brahma smarannārāyaṇātmakam|| 42 ||
+11.27.43,दत्त्वाऽचमनमुच्छेषं विष्वक्सेनाय कल्पयेत् ।मुखवासं सुरभिमत् ताम्बूलाद्यमथाहयेत् ॥ ४३ ॥,dattvā'camanamuccheṣaṃ viṣvaksenāya kalpayet|mukhavāsaṃ surabhimat tāmbūlādyamathāhayet|| 43 ||
+11.27.44,उपगायन् गृणन् नृत्यन् कर्माणि अभिनयन् मम ।मत्कथाः श्रावयन् श्रृण्वन् मुहूर्तं क्षणिको भवेत् ॥ ४४ ॥,upagāyan gṛṇan nṛtyan karmāṇi abhinayan mama|matkathāḥ śrāvayan śrṛṇvan muhūrtaṃ kṣaṇiko bhavet|| 44 ||
+11.27.45,स्तवैरुच्चावचैः स्तोत्रैः पौराणैः प्राकृतैरपि ।स्तुत्वा प्रसीद भगवन् इति वन्देत दण्डवत् ॥ ४५ ॥,stavairuccāvacaiḥ stotraiḥ paurāṇaiḥ prākṛtairapi|stutvā prasīda bhagavan iti vandeta daṇḍavat|| 45 ||
+11.27.46,शिरो मत्पादयोः कृत्वा बाहुभ्यां च परस्परम् ।प्रपन्नं पाहि मामीश भीतं मृत्युग्रहार्णवात् ॥ ४६ ॥,śiro matpādayoḥ kṛtvā bāhubhyāṃ ca parasparam|prapannaṃ pāhi māmīśa bhītaṃ mṛtyugrahārṇavāt|| 46 ||
+11.27.47,इति शेषां मया दत्तां शिरस्याधाय सादरम् ।उद्वासयेद् चेद् उद्वास्यं ज्योतिर्ज्योतिषि तत्पुनः ॥ ४७ ॥,iti śeṣāṃ mayā dattāṃ śirasyādhāya sādaram|udvāsayed ced udvāsyaṃ jyotirjyotiṣi tatpunaḥ|| 47 ||
+11.27.48,अर्चादिषु यदा यत्र श्रद्धा मां तत्र चार्चयेत् ।सर्वभूतेष्वात्मनि च सर्वात्माहं अवस्थितः ॥ ४८ ॥,arcādiṣu yadā yatra śraddhā māṃ tatra cārcayet|sarvabhūteṣvātmani ca sarvātmāhaṃ avasthitaḥ|| 48 ||
+11.27.49,एवं क्रियायोगपथैः पुमान्वैदिकतान्त्रिकैः ।अर्चन् उभयतः सिद्धिं मत्तो विन्दत्यभीप्सिताम् ॥ ४९ ॥,evaṃ kriyāyogapathaiḥ pumānvaidikatāntrikaiḥ|arcan ubhayataḥ siddhiṃ matto vindatyabhīpsitām|| 49 ||
+11.27.50,मदर्चां सम्प्रतिष्ठाप्य मन्दिरं कारयेद् दृढम् ।पुष्पोद्यानानि रम्याणि पूजायात्रोत्सवाश्रितान् ॥ ५० ॥,madarcāṃ sampratiṣṭhāpya mandiraṃ kārayed dṛḍham|puṣpodyānāni ramyāṇi pūjāyātrotsavāśritān|| 50 ||
+11.27.51,पूजादीनां प्रवाहार्थं महा���र्वस्वथान्वहम् ।क्षेत्रापणपुरग्रामान् दत्त्वा मत्सार्ष्टितामियात् ॥ ५१ ॥,pūjādīnāṃ pravāhārthaṃ mahāparvasvathānvaham|kṣetrāpaṇapuragrāmān dattvā matsārṣṭitāmiyāt|| 51 ||
+11.27.52,प्रतिष्ठया सार्वभौमं सद्मना भुवनत्रयम् ।पूजादिना ब्रह्मलोकं त्रिभिर्मत्साम्यतामियात् ॥ ५२ ॥,pratiṣṭhayā sārvabhaumaṃ sadmanā bhuvanatrayam|pūjādinā brahmalokaṃ tribhirmatsāmyatāmiyāt|| 52 ||
+11.27.53,मामेव नैरपेक्ष्येण भक्तियोगेन विन्दति ।भक्तियोगं स लभते एवं यः पूजयेत माम् ॥ ५३ ॥,māmeva nairapekṣyeṇa bhaktiyogena vindati|bhaktiyogaṃ sa labhate evaṃ yaḥ pūjayeta mām|| 53 ||
+11.27.54,यः स्वदत्तां परैर्दत्तां हरेत सुरविप्रयोः ।वृत्तिं स जायते विड्भुग् वर्षाणां अयुतायुतम् ॥ ५४ ॥,yaḥ svadattāṃ parairdattāṃ hareta suraviprayoḥ|vṛttiṃ sa jāyate viḍbhug varṣāṇāṃ ayutāyutam|| 54 ||
+11.27.55,कर्तुश्च सारथेहेतोः अनुमोदितुरेव च ।कर्मणां भागिनः प्रेत्य भूयो भूयसि तत्फलम् ॥ ५५ ॥,kartuśca sārathehetoḥ anumoditureva ca|karmaṇāṃ bhāginaḥ pretya bhūyo bhūyasi tatphalam|| 55 ||
+11.27.27,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां एकादशस्कन्धे सप्तविंशोऽध्यायः ॥ २७ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ ekādaśaskandhe saptaviṃśo'dhyāyaḥ|| 27 ||
+11.28.1,परमार्थनिरूपणम् ।श्रीभगवानुवाच ।परस्वभावकर्माणि न प्रशंसेन्न गहयेत् ।विश्वमेकात्मकं पश्यन् प्रकृत्या पुरुषेण च ॥ १ ॥,paramārthanirūpaṇam|śrībhagavānuvāca|parasvabhāvakarmāṇi na praśaṃsenna gahayet|viśvamekātmakaṃ paśyan prakṛtyā puruṣeṇa ca|| 1 ||
+11.28.2,परस्वभावकर्माणि यः प्रशंसति निन्दति ।स आशु भ्रश्यते स्वार्थाद् असत्यभिनिवेशतः ॥ २ ॥,parasvabhāvakarmāṇi yaḥ praśaṃsati nindati|sa āśu bhraśyate svārthād asatyabhiniveśataḥ|| 2 ||
+11.28.3,तैजसे निद्रयाऽपन्ने पिण्डस्थो नष्टचेतनः ।मायां प्राप्नोति मृत्युं वा तद्वत् नानार्थदृक् पुमान् ॥ ३ ॥,taijase nidrayā'panne piṇḍastho naṣṭacetanaḥ|māyāṃ prāpnoti mṛtyuṃ vā tadvat nānārthadṛk pumān|| 3 ||
+11.28.4,किं भद्रं किं अभद्रं वा द्वैतस्यावस्तुनः कियत् ।वाचोदितं तदनृतं मनसा ध्यातमेव च ॥ ४ ॥,kiṃ bhadraṃ kiṃ abhadraṃ vā dvaitasyāvastunaḥ kiyat|vācoditaṃ tadanṛtaṃ manasā dhyātameva ca|| 4 ||
+11.28.5,छायाप्रत्याह्वयाभासा ह्यसन्तोऽप्यर्थकारिणः ।एवं देहादयो भावा यच्छन्त्यामृत्युतो भयम् ॥ ५ ॥,chāyāpratyāhvayābhāsā hyasanto'pyarthakāriṇaḥ|evaṃ dehādayo bhāvā yacchantyāmṛtyuto bhayam|| 5 ||
+11.28.6,आत्मैव तदिदं विश्वं सृज्यते सृजति प्रभुः ।त्रायते त्राति विश्वात्मा ह्रियते हरतीश्वरः ॥ ६ ॥,ātmaiva tadidaṃ viśvaṃ sṛjyate sṛjati prabhuḥ|trāyate trāti viśvātmā hriyate haratīśvaraḥ|| 6 ||
+11.28.7,तस्मान्न ह्यात्मनोऽन्यस्मात् अन्यो भावो निरूपितः ।निरूपितेऽयं त्रिविधा निर्मूल भातिरात्मनि ।इदं गुणमयं विद्धि त्रिविधं मायया कृतम् ॥ ७ ॥,tasmānna hyātmano'nyasmāt anyo bhāvo nirūpitaḥ|nirūpite'yaṃ trividhā nirmūla bhātirātmani|idaṃ guṇamayaṃ viddhi trividhaṃ māyayā kṛtam|| 7 ||
+11.28.8,एतद् विद्वान् मदुदितं ज्ञानविज्ञाननैपुणम् ।न निन्दति न च स्तौति लोके चरति सूर्यवत् ॥ ८ ॥,etad vidvān maduditaṃ jñānavijñānanaipuṇam|na nindati na ca stauti loke carati sūryavat|| 8 ||
+11.28.9,प्रत्यक्षेणानुमानेन निगमेनात्मसंविदा ।आद्यन्तवत् असज्ज्ञात्वा निःसङ्गो विचरेदिह ॥ ९ ॥,pratyakṣeṇānumānena nigamenātmasaṃvidā|ādyantavat asajjñātvā niḥsaṅgo vicarediha|| 9 ||
+11.28.10,श्रीउद्धव उवाच ।नैवात्मनो न देहस्य संसृतिर्द्रष्टृदृश्ययोः ।अनात्मस्वदृशोरीश कस्य स्यादुपलभ्यते ॥ १० ॥,śrīuddhava uvāca|naivātmano na dehasya saṃsṛtirdraṣṭṛdṛśyayoḥ|anātmasvadṛśorīśa kasya syādupalabhyate|| 10 ||
+11.28.11,आत्माव्ययोऽगुणः शुद्धः स्वयंज्योतिरनावृतः ।अग्निवद्दारुवद् अचिद् देहः कस्येह संसृतिः ॥ ११ ॥,ātmāvyayo'guṇaḥ śuddhaḥ svayaṃjyotiranāvṛtaḥ|agnivaddāruvad acid dehaḥ kasyeha saṃsṛtiḥ|| 11 ||
+11.28.12,श्रीभगवानुवाच ।यावद् देहेन्द्रियप्राणैः आत्मनः सन्निकर्षणम् ।संसारः फलवांस्तावद् अपार्थोऽप्यविवेकिनः ॥ १२ ॥,śrībhagavānuvāca|yāvad dehendriyaprāṇaiḥ ātmanaḥ sannikarṣaṇam|saṃsāraḥ phalavāṃstāvad apārtho'pyavivekinaḥ|| 12 ||
+11.28.13,अर्थे हि अविद्यमानेऽपि संसृतिर्न निवर्तते ।ध्यायतो विषयानस्य स्वप्नेऽनर्थागमो यथा ॥ १३ ॥,arthe hi avidyamāne'pi saṃsṛtirna nivartate|dhyāyato viṣayānasya svapne'narthāgamo yathā|| 13 ||
+11.28.14,यथा ह्यप्रतिबुद्धस्य प्रस्वापो बह्वनर्थभृत् ।स एव प्रतिबुद्धस्य न वै मोहाय कल्पते ॥ १४ ॥,yathā hyapratibuddhasya prasvāpo bahvanarthabhṛt|sa eva pratibuddhasya na vai mohāya kalpate|| 14 ||
+11.28.15,शोकहर्षभयक्रोध लोभमोहस्पृहादयः ।अहङ्कारस्य दृश्यन्ते जन्ममृत्युश्च नात्मनः ॥ १५ ॥,śokaharṣabhayakrodha lobhamohaspṛhādayaḥ|ahaṅkārasya dṛśyante janmamṛtyuśca nātmanaḥ|| 15 ||
+11.28.16,देहेन्द्रियप्राणमनोऽभिमानो ।जीवोऽन्तरात्मा गुणकर्ममूर्तिः ।सूत्रं महानित्युरुधेव गीतः ।संसार आधावति कालतन्त्रः ॥ १६ ॥,dehendriyaprāṇamano'bhimāno|jīvo'ntarātmā guṇakarmamūrtiḥ|sūtraṃ mahānityurudheva gītaḥ|saṃsāra ādhāvati kālatantraḥ|| 16 ||
+11.28.17,अमूलमेतद् बहुरूपरूपितं ।मनोवचःप्राणशरीरकर्म ।ज्ञानासिनोपासनया शितेन ।च्छित्त्वा मुनिर्गां विचरत्यतृष्णः ॥ १७ ॥,amūlametad bahurūparūpitaṃ|manovacaḥprāṇaśarīrakarma|jñānāsinopāsanayā śitena|cchittvā munirgāṃ vicaratyatṛṣṇaḥ|| 17 ||
+11.28.18,ज्ञानं विवेको निगमस्तपश्च ।प्रत्यक्षमैतिह्यमथानुमानम् ।आद्यन्तयोरस्य यदेव केवलं ।कालश्च हेतुश्च तदेव मध्ये ॥ १८ ॥,jñānaṃ viveko nigamastapaśca|pratyakṣamaitihyamathānumānam|ādyantayorasya yadeva kevalaṃ|kālaśca hetuśca tadeva madhye|| 18 ||
+11.28.19,यथा हिरण्यं स्वकृतं पुरस्तात् ।पश्चाच्च सर्वस्य हिरण्मयस्य ।तदेव मध्ये व्यवहार्यमाणं ।नानापदेशैरहमस्य तद्वत् ॥ १९ ॥,yathā hiraṇyaṃ svakṛtaṃ purastāt|paścācca sarvasya hiraṇmayasya|tadeva madhye vyavahāryamāṇaṃ|nānāpadeśairahamasya tadvat|| 19 ||
+11.28.20,विज्ञानमेतत् त्रियवस्थमङ्ग ।गुणत्रयं कारणकार्यकर्तृ ।समन्वयेन व्यतिरेकतश्च ।येनैव तुर्येण तदेव सत्यम् ॥ २० ॥,vijñānametat triyavasthamaṅga|guṇatrayaṃ kāraṇakāryakartṛ|samanvayena vyatirekataśca|yenaiva turyeṇa tadeva satyam|| 20 ||
+11.28.21,न यत्पुरस्ताद् उत यन्न पश्चान् ।मध्ये च तन्न व्यपदेशमात्रम् ।भूतं प्रसिद्धं च परेण यद् यत् ।तदेव तत् स्यादिति मे मनीषा ॥ २१ ॥,na yatpurastād uta yanna paścān|madhye ca tanna vyapadeśamātram|bhūtaṃ prasiddhaṃ ca pareṇa yad yat|tadeva tat syāditi me manīṣā|| 21 ||
+11.28.22,अविद्यमानोऽप्यवभासते यो ।वैकारिको राजससर्ग एषः ।ब्रह्म स्वयं ज्योतिरतो विभाति ।ब्रह्मेन्द्रियार्थात्मविकारचित्रम् ॥ २२ ॥,avidyamāno'pyavabhāsate yo|vaikāriko rājasasarga eṣaḥ|brahma svayaṃ jyotirato vibhāti|brahmendriyārthātmavikāracitram|| 22 ||
+11.28.23,एवं स्फुटं ब्रह्मविवेकहेतुभिः ।परापवादेन विशारदेन ।छित्त्वाऽत्मसन्देहमुपारमेत ।स्वानन्दतुष्टोऽखिलकामुकेभ्यः ॥ २३ ॥,evaṃ sphuṭaṃ brahmavivekahetubhiḥ|parāpavādena viśāradena|chittvā'tmasandehamupārameta|svānandatuṣṭo'khilakāmukebhyaḥ|| 23 ||
+11.28.24,नात्मा वपुः पार्थिवमिन्द्रियाणि ।देवा ह्यसुर्वायुर्जलम् हुताशः ।मनोऽन्नमात्रं धिषणा च सत्त्वम् ।अहङ्कृतिः खं क्षितिरर्थसाम्यम् ॥ २४ ॥,nātmā vapuḥ pārthivamindriyāṇi|devā hyasurvāyurjalam hutāśaḥ|mano'nnamātraṃ dhiṣaṇā ca sattvam|ahaṅkṛtiḥ khaṃ kṣitirarthasāmyam|| 24 ||
+11.28.25,समाहितैः कः करणैर्गुणात्मभि ।र्गुणो भवेन्मत्सुविविक्तधाम्नः ।विक्षिप्यमाणैरुत किं नु दूषणं ।घनैरुपेतैर्विगतै रवेः किम् ॥ २५ ॥,samāhitaiḥ kaḥ karaṇairguṇātmabhi|rguṇo bhavenmatsuviviktadhāmnaḥ|vikṣipyamāṇairuta kiṃ nu dūṣaṇaṃ|ghanairupetairvigatai raveḥ kim|| 25 ||
+11.28.26,यथा नभो वाय्वनलाम्बुभूगुणै ।र्गतागतैर्वर्तुगुणैर्न सज्जते ।तथाक्षरं सत्त्वरजस्तमोमलै ।रहंमतेः संसृतिहेतुभिः परम् ॥ २६ ॥,yathā nabho vāyvanalāmbubhūguṇai|rgatāgatairvartuguṇairna sajjate|tathākṣaraṃ sattvarajastamomalai|rahaṃmateḥ saṃsṛtihetubhiḥ param|| 26 ||
+11.28.27,तथापि सङ्गः परिवर्जनीयो ।गुणेषु मायारचितेषु तावत् ।मद्‍भक्तियोगेन दृढेन यावद् ।रजो निरस्येत मनःकषायः ॥ २७ ॥,tathāpi saṅgaḥ parivarjanīyo|guṇeṣu māyāraciteṣu tāvat|mad‍bhaktiyogena dṛḍhena yāvad|rajo nirasyeta manaḥkaṣāyaḥ|| 27 ||
+11.28.28,यथाऽमयोऽसाधु चिकित्सितो नृणां ।पुनः पुनः सन्तुदति प्ररोहन् ।एवं मनोऽपक्वकषायकर्म ।कुयोगिनं विध्यति सर्वसङ्गम् ॥ २८ ॥,yathā'mayo'sādhu cikitsito nṛṇāṃ|punaḥ punaḥ santudati prarohan|evaṃ mano'pakvakaṣāyakarma|kuyoginaṃ vidhyati sarvasaṅgam|| 28 ||
+11.28.29,कुयोगिनो ये विहितान्तरायै ।र्मनुष्यभूतैस्त्रिदशोपसृष्टैः ।ते प्राक्तनाभ्यासबलेन भूयो ।युञ्जन्ति योगं न तु कर्मतन्त्रम् ॥ २९ ॥,kuyogino ye vihitāntarāyai|rmanuṣyabhūtaistridaśopasṛṣṭaiḥ|te prāktanābhyāsabalena bhūyo|yuñjanti yogaṃ na tu karmatantram|| 29 ||
+11.28.30,करोति कर्म क्रियते च जन्तुः ।केनाप्यसौ चोदित आनिपतात् ।न तत्र विद्वान् प्रकृतौ स्थितोऽपि ।निवृत्ततृष्णः स्वसुखानुभूत्या ॥ ३० ॥,karoti karma kriyate ca jantuḥ|kenāpyasau codita ānipatāt|na tatra vidvān prakṛtau sthito'pi|nivṛttatṛṣṇaḥ svasukhānubhūtyā|| 30 ||
+11.28.31,तिष्ठन्तमासीनमुत व्रजन्तं ।शयानमुक्षन्तमदन्तमन्नम् ।स्वभावमन्यत् किमपीहमानं ।आत्मानमात्मस्थमतिर्न वेद ॥ ३१ ॥,tiṣṭhantamāsīnamuta vrajantaṃ|śayānamukṣantamadantamannam|svabhāvamanyat kimapīhamānaṃ|ātmānamātmasthamatirna veda|| 31 ||
+11.28.32,यदि स्म पश्यत्यसदिन्द्रियार्थं ।नानानुमानेन विरुद्धमन्यत् ।न मन्यते वस्तुतया मनीषी ।स्वाप्नं यथोत्थाय तिरोदधानम् ॥ ३२ ॥,yadi sma paśyatyasadindriyārthaṃ|nānānumānena viruddhamanyat|na manyate vastutayā manīṣī|svāpnaṃ yathotthāya tirodadhānam|| 32 ||
+11.28.33,पूर्वं गृहीतं गुणकर्मचित्रम् ।अज्ञानमात्मन्यविविक्तमङ्ग ।निवर्तते तत्पुनरीक्षयैव ।न गृह्यते नापि विसृज्य आत्मा ॥ ३३ ॥,pūrvaṃ gṛhītaṃ guṇakarmacitram|ajñānamātmanyaviviktamaṅga|nivartate tatpunarīkṣayaiva|na gṛhyate nāpi visṛjya ātmā|| 33 ||
+11.28.34,यथा हि भानोरुदयो नृचक्षुषां ।तमो निहन्यान्न तु सद् विधत्ते ।एवं समीक्षा निपुणा सती मे ।हन्यात्तमिस्रं पुरुषस्य बुद्धेः ॥ ३४ ॥,yathā hi bhānorudayo nṛcakṣuṣāṃ|tamo nihanyānna tu sad vidhatte|evaṃ samīkṣā nipuṇā satī me|hanyāttamisraṃ puruṣasya buddheḥ|| 34 ||
+11.28.35,एष स्वयंज्योतिरजोऽप्रमेयो ।महानुभूतिः सकलानुभूतिः ।एकोऽद्वितीयो वचसां विरामे ।येनेषिता वागसवश्चरन्ति ॥ ३५ ॥,eṣa svayaṃjyotirajo'prameyo|mahānubhūtiḥ sakalānubhūtiḥ|eko'dvitīyo vacasāṃ virāme|yeneṣitā vāgasavaścaranti|| 35 ||
+11.28.36,एतावान् आत्मसम्मोहो यद् विकल्पस्तु केवले ।आत्मन्नृते स्वमात्मानं अवलम्बो न यस्य हि ॥ ३६ ॥,etāvān ātmasammoho yad vikalpastu kevale|ātmannṛte svamātmānaṃ avalambo na yasya hi|| 36 ||
+11.28.37,यन्नामाकृतिभिर्ग्राह्यं पञ्चवर्णमबाधितम् ।व्यर्थेनाप्यर्थवादोऽयं द्वयं पण्डितमानिनाम् ॥ ३७ ॥,yannāmākṛtibhirgrāhyaṃ pañcavarṇamabādhitam|vyarthenāpyarthavādo'yaṃ dvayaṃ paṇḍitamāninām|| 37 ||
+11.28.38,योगिनोऽपक्वयोगस्य युञ्जतः काय उत्थितैः ।उपसर्गैर्विहन्येत तत्रायं विहितो विधिः ॥ ३८ ॥,yogino'pakvayogasya yuñjataḥ kāya utthitaiḥ|upasargairvihanyeta tatrāyaṃ vihito vidhiḥ|| 38 ||
+11.28.39,योगधारणया कांश्चिद् आसनैर्धारणान्वितैः ।तपोमन्त्रौषधैः कांश्चिद् उपसर्गान् विनिर्दहेत् ॥ ३९ ॥,yogadhāraṇayā kāṃścid āsanairdhāraṇānvitaiḥ|tapomantrauṣadhaiḥ kāṃścid upasargān vinirdahet|| 39 ||
+11.28.40,कांश्चित् ममानुध्यानेन नामसङ्कीर्तनादिभिः ।योगेश्वरानुवृत्त्या वा हन्याद् अशुभदान्छनैः ॥ ४० ॥,kāṃścit mamānudhyānena nāmasaṅkīrtanādibhiḥ|yogeśvarānuvṛttyā vā hanyād aśubhadānchanaiḥ|| 40 ||
+11.28.41,केचिद् देहमिमं धीराः सुकल्पं वयसि स्थिरम् ।विधाय विविधोपायैः अथ युञ्जन्ति सिद्धये ॥ ४१ ॥,kecid dehamimaṃ dhīrāḥ sukalpaṃ vayasi sthiram|vidhāya vividhopāyaiḥ atha yuñjanti siddhaye|| 41 ||
+11.28.42,न हि तत् कुशलादृत्यं तदायासो ह्यपार्थकः ।अन्तवत्त्वात् शरीरस्य फलस्येव वनस्पतेः ॥ ४२ ॥,na hi tat kuśalādṛtyaṃ tadāyāso hyapārthakaḥ|antavattvāt śarīrasya phalasyeva vanaspateḥ|| 42 ||
+11.28.43,योगं निषेवतो नित्यं कायश्चेत् कल्पतामियात् ।तत् श्रद्दध्यान्न मतिमान् योगमुत्सृज्य मत्परः ॥ ४३ ॥,yogaṃ niṣevato nityaṃ kāyaścet kalpatāmiyāt|tat śraddadhyānna matimān yogamutsṛjya matparaḥ|| 43 ||
+11.28.44,योगचर्यामिमां योगी विचरन् मदपाश्रयः ।नान्तरायैर्विहन्येत निःस्पृहः स्वसुखानुभूः ॥ ४४ ॥,yogacaryāmimāṃ yogī vicaran madapāśrayaḥ|nāntarāyairvihanyeta niḥspṛhaḥ svasukhānubhūḥ|| 44 ||
+11.28.28,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां एकादशस्कन्धे अष्टाविंशोऽध्यायः ॥ २८ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ ekādaśaskandhe aṣṭāviṃśo'dhyāyaḥ|| 28 ||
+11.29.1,भागवतधर्म निरूपणम् उद्धवस्य बदरिकाश्रमगमनं च ।श्रीउद्धव उवाच ।सुदुश्चरां इमां मन्ये योगचर्यामनात्मनः ।यथाञ्जसा पुमान् सिद्ध्येत् तन्मे ब्रूह्यञ्जसाच्युत ॥ १ ॥,bhāgavatadharma nirūpaṇam uddhavasya badarikāśramagamanaṃ ca|śrīuddhava uvāca|suduścarāṃ imāṃ manye yogacaryāmanātmanaḥ|yathāñjasā pumān siddhyet tanme brūhyañjasācyuta|| 1 ||
+11.29.2,प्रायशः पुण्डरीकाक्ष युञ्जन्तो योगिनो मनः ।विषीदन्त्यसमाधानान् मनोनिग्रहकर्शिताः ॥ २ ॥,prāyaśaḥ puṇḍarīkākṣa yuñjanto yogino manaḥ|viṣīdantyasamādhānān manonigrahakarśitāḥ|| 2 ||
+11.29.3,अथात आनन्ददुघं पदाम्बुजं ।हंसाः श्रयेरन्नरविन्दलोचन ।सुखं नु विश्वेश्वर योगकर्मभि ।स्त्वन्माययामी विहता न मानिनः ॥ ३ ॥,athāta ānandadughaṃ padāmbujaṃ|haṃsāḥ śrayerannaravindalocana|sukhaṃ nu viśveśvara yogakarmabhi|stvanmāyayāmī vihatā na māninaḥ|| 3 ||
+11.29.4,किं चित्रमच्युत तवैतदशेषबन्धो ।दासेष्वनन्यशरणेषु यदात्मसात्त्वम् ।योऽरोचयत् सह मृगैः स्वयमीश्वराणां ।श्रीमत्किरीटतटपीडितपादपीठः ॥ ४ ॥,kiṃ citramacyuta tavaitadaśeṣabandho|dāseṣvananyaśaraṇeṣu yadātmasāttvam|yo'rocayat saha mṛgaiḥ svayamīśvarāṇāṃ|śrīmatkirīṭataṭapīḍitapādapīṭhaḥ|| 4 ||
+11.29.5,तं त्वाखिलात्मदयितेश्वरमाश्रितानां ।सर्वार्थदं स्वकृतविद् विसृजेत को नु ।को वा भजेत् किमपि विस्मृतयेऽनु भूत्यै ।किं वा भवेन्न तव पादरजोजुषां नः ॥ ५ ॥,taṃ tvākhilātmadayiteśvaramāśritānāṃ|sarvārthadaṃ svakṛtavid visṛjeta ko nu|ko vā bhajet kimapi vismṛtaye'nu bhūtyai|kiṃ vā bhavenna tava pādarajojuṣāṃ naḥ|| 5 ||
+11.29.6,नैवोपयन्त्यपचितिं कवयस्तवेश ।ब्रह्मायुषापि कृतमृद्धमुदः स्मरन्तः ।योऽन्तर्बहिस्तनुभृतां अशुभं विधुन्वन् ।आचार्यचैत्त्यवपुषा स्वगतिं व्यनक्ति ॥ ६ ॥,naivopayantyapacitiṃ kavayastaveśa|brahmāyuṣāpi kṛtamṛddhamudaḥ smarantaḥ|yo'ntarbahistanubhṛtāṃ aśubhaṃ vidhunvan|ācāryacaittyavapuṣā svagatiṃ vyanakti|| 6 ||
+11.29.7,श्रीशुक उवाच ।इत्युद्धवेनात्यनुरक्तचेतसा ।पृष्टो जगत्क्रीडनकः स्वशक्तिभिः ।गृहीतमूर्तित्रय ईश्वरेश्वरो ।जगाद सप्रेममनोहरस्मितः ॥ ७ ॥,śrīśuka uvāca|ityuddhavenātyanuraktacetasā|pṛṣṭo jagatkrīḍanakaḥ svaśaktibhiḥ|gṛhītamūrtitraya īśvareśvaro|jagāda sapremamanoharasmitaḥ|| 7 ||
+11.29.8,श��रीभगवानुवाच ।हन्त ते कथयिष्यामि मम धर्मान् सुमङ्गलान् ।याञ्छ्रद्धयाऽचरन् मर्त्यो मृत्युं जयति दुर्जयम् ॥ ८ ॥,śrībhagavānuvāca|hanta te kathayiṣyāmi mama dharmān sumaṅgalān|yāñchraddhayā'caran martyo mṛtyuṃ jayati durjayam|| 8 ||
+11.29.9,कुर्यात् सर्वाणि कर्माणि मदर्थं शनकैः स्मरन् ।मय्यर्पितमनश्चित्तो मद्धर्मात्ममनोरतिः ॥ ९ ॥,kuryāt sarvāṇi karmāṇi madarthaṃ śanakaiḥ smaran|mayyarpitamanaścitto maddharmātmamanoratiḥ|| 9 ||
+11.29.10,देशान् पुण्यान् आश्रयेत मद्‍भक्तैः साधुभिः श्रितान् ।देवासुरमनुष्येषु मद्‍भक्ताचरितानि च ॥ १० ॥,deśān puṇyān āśrayeta mad‍bhaktaiḥ sādhubhiḥ śritān|devāsuramanuṣyeṣu mad‍bhaktācaritāni ca|| 10 ||
+11.29.11,पृथक् सत्रेण वा मह्यं पर्वयात्रामहोत्सवान् ।कारयेद् ‍गीत नृत्याद्यैः महाराजविभूतिभिः ॥ ११ ॥,pṛthak satreṇa vā mahyaṃ parvayātrāmahotsavān|kārayed ‍gīta nṛtyādyaiḥ mahārājavibhūtibhiḥ|| 11 ||
+11.29.12,मामेव सर्वभूतेषु बहिरन्तरपावृतम् ।ईक्षेतात्मनि चात्मानं यथा खममलाशयः ॥ १२ ॥,māmeva sarvabhūteṣu bahirantarapāvṛtam|īkṣetātmani cātmānaṃ yathā khamamalāśayaḥ|| 12 ||
+11.29.13,इति सर्वाणि भूतानि मद्‍भावेन महाद्युते ।सभाजयन् मन्यमानो ज्ञानं केवलमाश्रितः ॥ १३ ॥,iti sarvāṇi bhūtāni mad‍bhāvena mahādyute|sabhājayan manyamāno jñānaṃ kevalamāśritaḥ|| 13 ||
+11.29.14,ब्राह्मणे पुल्कसे स्तेने ब्रह्मण्येऽर्के स्फुलिङ्गके ।अक्रूरे क्रूरके चैव समदृक् पण्डितो मतः ॥ १४ ॥,brāhmaṇe pulkase stene brahmaṇye'rke sphuliṅgake|akrūre krūrake caiva samadṛk paṇḍito mataḥ|| 14 ||
+11.29.15,नरेष्वभीक्ष्णं मद्‍भावं पुंसो भावयतोऽचिरात् ।स्पर्धासूयातिरस्काराः साहङ्कारा वियन्ति हि ॥ १५ ॥,nareṣvabhīkṣṇaṃ mad‍bhāvaṃ puṃso bhāvayato'cirāt|spardhāsūyātiraskārāḥ sāhaṅkārā viyanti hi|| 15 ||
+11.29.16,विसृज्य स्मयमानान् स्वान् दृशं व्रीडां च दैहिकीम् ।प्रणमेद् दण्डवद् भूमौ अश्वचाण्डालगोखरम् ॥ १६ ॥,visṛjya smayamānān svān dṛśaṃ vrīḍāṃ ca daihikīm|praṇamed daṇḍavad bhūmau aśvacāṇḍālagokharam|| 16 ||
+11.29.17,यावर् सर्वेषु भूतेषु मद्‍भावो नोपजायते ।तावदेवमुपासीत वाङ्मनःकायवृत्तिभिः ॥ १७ ॥,yāvar sarveṣu bhūteṣu mad‍bhāvo nopajāyate|tāvadevamupāsīta vāṅmanaḥkāyavṛttibhiḥ|| 17 ||
+11.29.18,सर्वं ब्रह्मात्मकं तस्य विद्ययाऽत्ममनीषया ।परिपश्यन् उपरमेत् सर्वतो मुक्तसंशयः ॥ १८ ॥,sarvaṃ brahmātmakaṃ tasya vidyayā'tmamanīṣayā|paripaśyan uparamet sarvato muktasaṃśayaḥ|| 18 ||
+11.29.19,अयं हि सर्वकल्पानां सध्रीचीनो मतो मम ।मद्‍भावः सर्वभूतेषु मनोवाक्कायवृत्तिभिः ॥ १९ ॥,ayaṃ hi sarvakalpānāṃ sadhrīcīno mato mama|mad‍bhāvaḥ sarvabhūteṣu manovākkāyavṛttibhiḥ|| 19 ||
+11.29.20,न ह्यङ्गोपक्रमे ध्वंसो मद्धर्मस्योद्धवाण्वपि ।मया व्यवसितः सम्यङ् निर्गुणत्वादनाशिषः ॥ २० ॥,na hyaṅgopakrame dhvaṃso maddharmasyoddhavāṇvapi|mayā vyavasitaḥ samyaṅ nirguṇatvādanāśiṣaḥ|| 20 ||
+11.29.21,यो यो मयि परे धर्मः कल्प्यते निष्फलाय चेत् ।तदायासो निरर्थः स्याद् ‍भयादेरिव सत्तम ॥ २१ ॥,yo yo mayi pare dharmaḥ kalpyate niṣphalāya cet|tadāyāso nirarthaḥ syād ‍bhayāderiva sattama|| 21 ||
+11.29.22,एषा बुद्धिमतां बुद्धिः मनीषा च मनीषिणाम् ।यत्सत्यमनृतेनेह मर्त्येनाप्नोति मामृतम् ॥ २२ ॥,eṣā buddhimatāṃ buddhiḥ manīṣā ca manīṣiṇām|yatsatyamanṛteneha martyenāpnoti māmṛtam|| 22 ||
+11.29.23,एष तेऽभिहितः कृत्स्नो ब्रह्मवादस्य सङ्ग्रहः ।समासव्यासविधिना देवानामपि दुर्गमः ॥ २३ ॥,eṣa te'bhihitaḥ kṛtsno brahmavādasya saṅgrahaḥ|samāsavyāsavidhinā devānāmapi durgamaḥ|| 23 ||
+11.29.24,अभीक्ष्णशस्ते गदितं ज्ञानं विस्पष्टयुक्तिमत् ।एतद् विज्ञाय मुच्येत पुरुषो नष्टसंशयः ॥ २४ ॥,abhīkṣṇaśaste gaditaṃ jñānaṃ vispaṣṭayuktimat|etad vijñāya mucyeta puruṣo naṣṭasaṃśayaḥ|| 24 ||
+11.29.25,सुविविक्तं तव प्रश्नं मयैतदपि धारयेत् ।सनातनं ब्रह्मगुह्यं परं ब्रह्माधिगच्छति ॥ २५ ॥,suviviktaṃ tava praśnaṃ mayaitadapi dhārayet|sanātanaṃ brahmaguhyaṃ paraṃ brahmādhigacchati|| 25 ||
+11.29.26,य एतन्मम भक्तेषु सम्प्रदद्यात् सुपुष्कलम् ।तस्याहं ब्रह्मदायस्य ददाम्यात्मानमात्मना ॥ २६ ॥,ya etanmama bhakteṣu sampradadyāt supuṣkalam|tasyāhaṃ brahmadāyasya dadāmyātmānamātmanā|| 26 ||
+11.29.27,य एतत् समधीयीत पवित्रं परमं शुचि ।स पूयेताहरहर्मां ज्ञानदीपेन दर्शयन् ॥ २७ ॥,ya etat samadhīyīta pavitraṃ paramaṃ śuci|sa pūyetāharaharmāṃ jñānadīpena darśayan|| 27 ||
+11.29.28,य एतत् श्ररद्धया नित्यं अव्यग्रः श्रृणुयान्नरः ।मयि भक्तिं परां कुर्वन् कर्मभिर्न स बध्यते ॥ २८ ॥,ya etat śraraddhayā nityaṃ avyagraḥ śrṛṇuyānnaraḥ|mayi bhaktiṃ parāṃ kurvan karmabhirna sa badhyate|| 28 ||
+11.29.29,अप्युद्धव त्वया ब्रह्म सखे समवधारितम् ।अपि ते विगतो मोहः शोकश्चासौ मनोभवः ॥ २९ ॥,apyuddhava tvayā brahma sakhe samavadhāritam|api te vigato mohaḥ śokaścāsau manobhavaḥ|| 29 ||
+11.29.30,नैतत्त्वया दाम्भिकाय नास्तिकाय शठाय च ।अशुश्रूषोरभक्ताय दुर्विनीताय दीयताम् ॥ ३० ॥,naitattvayā dāmbhikāya nāstikāya śaṭhāya ca|aśuśrūṣorabhaktāya durvinītāya dīyatām|| 30 ||
+11.29.31,एतैर्दोषैर्विहीनाय ब्रह्मण्याय प्रियाय च ।साधवे शुचये ब्रूयाद् ‍भक्तिः स्यात् शूद्रयोषिताम् ॥ ३१ ॥,etairdoṣairvihīnāya brahmaṇyāya priyāya ca|sādhave śucaye brūyād ‍bhaktiḥ syāt śūdrayoṣitām|| 31 ||
+11.29.32,नैतद् विज्ञाय जिज्ञासोः ज्ञातव्यं अवशिष्यते ।पीत्वा पीयूषममृतं पातव्यं नावशिष्यते ॥ ३२ ॥,naitad vijñāya jijñāsoḥ jñātavyaṃ avaśiṣyate|pītvā pīyūṣamamṛtaṃ pātavyaṃ nāvaśiṣyate|| 32 ||
+11.29.33,ज्ञाने कर्मणि योगे च वार्तायां दण्डधारणे ।यावानर्थो नृणां तात तावांस्तेऽहं चतुर्विधः ॥ ३३ ॥,jñāne karmaṇi yoge ca vārtāyāṃ daṇḍadhāraṇe|yāvānartho nṛṇāṃ tāta tāvāṃste'haṃ caturvidhaḥ|| 33 ||
+11.29.34,मर्त्यो यदा त्यक्तसमस्तकर्मा ।निवेदितात्मा विचिकीर्षितो मे ।तदामृतत्वं प्रतिपद्यमानो ।मयाऽत्मभूयाय च कल्पते वै ॥ ३४ ॥,martyo yadā tyaktasamastakarmā|niveditātmā vicikīrṣito me|tadāmṛtatvaṃ pratipadyamāno|mayā'tmabhūyāya ca kalpate vai|| 34 ||
+11.29.35,श्रीशुक उ���ाच ।स एवमादर्शितयोगमार्गः ।तदोत्तमःश्लोकवचो निशम्य ।बद्धाञ्जलिः प्रीत्युपरुद्धकण्ठो ।न किञ्चिदूचेऽश्रुपरिप्लुताक्षः ॥ ३५ ॥,śrīśuka uvāca|sa evamādarśitayogamārgaḥ|tadottamaḥślokavaco niśamya|baddhāñjaliḥ prītyuparuddhakaṇṭho|na kiñcidūce'śrupariplutākṣaḥ|| 35 ||
+11.29.36,विष्टभ्य चित्तं प्रणयावघूर्णं ।धैर्येण राजन्बहुमन्यमानः ।कृताञ्जलिः प्राह यदुप्रवीरं ।शीर्ष्णा स्पृशंस्तच्चरणारविन्दम् ॥ ३६ ॥,viṣṭabhya cittaṃ praṇayāvaghūrṇaṃ|dhairyeṇa rājanbahumanyamānaḥ|kṛtāñjaliḥ prāha yadupravīraṃ|śīrṣṇā spṛśaṃstaccaraṇāravindam|| 36 ||
+11.29.37,श्रीउद्धव उवाच ।विद्रावितो मोहमहान्धकारो ।य आश्रितो मे तव सन्निधानात् ।विभावसोः किं नु समीपगस्य ।शीतं तमो भीः प्रभवन्त्यजाद्य ॥ ३७ ॥,śrīuddhava uvāca|vidrāvito mohamahāndhakāro|ya āśrito me tava sannidhānāt|vibhāvasoḥ kiṃ nu samīpagasya|śītaṃ tamo bhīḥ prabhavantyajādya|| 37 ||
+11.29.38,प्रत्यर्पितो मे भवतानुकम्पिना ।भृत्याय विज्ञानमयः प्रदीपः ।हित्वा कृतज्ञस्तव पादमूलं ।कोऽन्यत् समीयाच्छरणं त्वदीयम् ॥ ३८ ॥,pratyarpito me bhavatānukampinā|bhṛtyāya vijñānamayaḥ pradīpaḥ|hitvā kṛtajñastava pādamūlaṃ|ko'nyat samīyāccharaṇaṃ tvadīyam|| 38 ||
+11.29.39,वृक्णश्च मे सुदृढः स्नेहपाशो ।दाशार्हवृष्ण्यन्धकसात्वतेषु ।प्रसारितः सृष्टिविवृद्धये त्वया ।स्वमायया ह्यात्मसुबोधहेतिना ॥ ३९ ॥,vṛkṇaśca me sudṛḍhaḥ snehapāśo|dāśārhavṛṣṇyandhakasātvateṣu|prasāritaḥ sṛṣṭivivṛddhaye tvayā|svamāyayā hyātmasubodhahetinā|| 39 ||
+11.29.40,नमोऽस्तु ते महायोगिन् प्रपन्नमनुशाधि माम् ।यथा त्वच्चरणाम्भोजे रतिः स्यादनपायिनी ॥ ४० ॥,namo'stu te mahāyogin prapannamanuśādhi mām|yathā tvaccaraṇāmbhoje ratiḥ syādanapāyinī|| 40 ||
+11.29.41,श्रीभगवानुवाच ।गच्छोद्धव मयाऽदिष्टो बदर्याख्यं ममाश्रमम् ।तत्र मत्पादतीर्थोदे स्नानोपस्पर्शनैः शुचिः ॥ ४१ ॥,śrībhagavānuvāca|gacchoddhava mayā'diṣṭo badaryākhyaṃ mamāśramam|tatra matpādatīrthode snānopasparśanaiḥ śuciḥ|| 41 ||
+11.29.42,ईक्षयालकनन्दाया विधूताशेषकल्मषः ।वसानो वल्कलान्यङ्ग वन्यभुक्सुखनिःस्पृहः ॥ ४२ ॥,īkṣayālakanandāyā vidhūtāśeṣakalmaṣaḥ|vasāno valkalānyaṅga vanyabhuksukhaniḥspṛhaḥ|| 42 ||
+11.29.43,तितिक्षुः द्वन्द्वमात्राणां सुशीलः संयतेन्द्रियः ।शान्तः समाहितधिया ज्ञानविज्ञानसंयुतः ॥ ४३ ॥,titikṣuḥ dvandvamātrāṇāṃ suśīlaḥ saṃyatendriyaḥ|śāntaḥ samāhitadhiyā jñānavijñānasaṃyutaḥ|| 43 ||
+11.29.44,मत्तोऽनुशिक्षितं यत्ते विविक्तमनुभावयन् ।मय्यावेशितवाक्चित्तो मद्धर्मनिरतो भव ।अतिव्रज्य गतीस्तिस्रो मामेष्यसि ततः परम् ॥ ४४ ॥,matto'nuśikṣitaṃ yatte viviktamanubhāvayan|mayyāveśitavākcitto maddharmanirato bhava|ativrajya gatīstisro māmeṣyasi tataḥ param|| 44 ||
+11.29.45,श्रीशुक उवाच ।स एवमुक्तो हरिमेधसोद्धवः ।प्रदक्षिणं तं परिसृत्य पादयोः ।शिरो निधायाश्रुकलाभिरार्द्रधीः ।न्यषिञ्चदद्वन्द्वपरोऽप्यपक्रमे �� ४५ ॥,śrīśuka uvāca|sa evamukto harimedhasoddhavaḥ|pradakṣiṇaṃ taṃ parisṛtya pādayoḥ|śiro nidhāyāśrukalābhirārdradhīḥ|nyaṣiñcadadvandvaparo'pyapakrame|| 45 ||
+11.29.46,सुदुस्त्यजस्नेहवियोगकातरो ।न शक्नुवंस्तं परिहातुमातुरः ।कृच्छ्रं ययौ मूर्धनि भर्तृपादुके ।बिभ्रन् नमस्कृत्य ययौ पुनः पुनः ॥ ४६ ॥,sudustyajasnehaviyogakātaro|na śaknuvaṃstaṃ parihātumāturaḥ|kṛcchraṃ yayau mūrdhani bhartṛpāduke|bibhran namaskṛtya yayau punaḥ punaḥ|| 46 ||
+11.29.47,ततस्तमन्तर्हुदि सन्निवेश्य ।गतो महाभागवतो विशालाम् ।यथोपदिष्टां जगदेकबन्धुना ।तपः समास्थाय हरेरगाद् ‍गतिम् ॥ ४७ ॥,tatastamantarhudi sanniveśya|gato mahābhāgavato viśālām|yathopadiṣṭāṃ jagadekabandhunā|tapaḥ samāsthāya hareragād ‍gatim|| 47 ||
+11.29.48,य एतद् आनन्दसमुद्रसम्भृतं ।ज्ञानामृतं भागवताय भाषितम् ।कृष्णेन योगेश्वरसेविताङ्घ्रिणा ।सच्छ्रद्धयाऽसेव्य जगद्विमुच्यते ॥ ४८ ॥,ya etad ānandasamudrasambhṛtaṃ|jñānāmṛtaṃ bhāgavatāya bhāṣitam|kṛṣṇena yogeśvarasevitāṅghriṇā|sacchraddhayā'sevya jagadvimucyate|| 48 ||
+11.29.49,भवभयमपहन्तुं ज्ञानविज्ञानसारं ।निगमकृद् उपजह्रे भृङ्गवद् वेदसारम् ।अमृतमुदधितश्चा पाययद् भृत्यवर्गान् ।पुरुषं ऋषभमाद्यं कृष्णसंज्ञं नतोऽस्मि ॥ ४९ ॥,bhavabhayamapahantuṃ jñānavijñānasāraṃ|nigamakṛd upajahre bhṛṅgavad vedasāram|amṛtamudadhitaścā pāyayad bhṛtyavargān|puruṣaṃ ṛṣabhamādyaṃ kṛṣṇasaṃjñaṃ nato'smi|| 49 ||
+11.29.29,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां एकादशस्कन्धे एकोत्रिंशोऽध्यायः ॥ २९ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ ekādaśaskandhe ekotriṃśo'dhyāyaḥ|| 29 ||
+11.30.1,अथ त्रिंशोऽध्यायः ।श्रीराजोवाच ।ततो महाभागवत उद्धवे निर्गते वनम् ।द्वारवत्यां किमकरोद्भगवान्भूतभावनः ॥ १ ॥,atha triṃśo'dhyāyaḥ|śrīrājovāca|tato mahābhāgavata uddhave nirgate vanam|dvāravatyāṃ kimakarodbhagavānbhūtabhāvanaḥ|| 1 ||
+11.30.2,ब्रह्मशापोपसंसृष्टे स्वकुले यादवर्षभः ।प्रेयसीं सर्वनेत्राणां तनुं स कथमत्यजत् ॥ २ ॥,brahmaśāpopasaṃsṛṣṭe svakule yādavarṣabhaḥ|preyasīṃ sarvanetrāṇāṃ tanuṃ sa kathamatyajat|| 2 ||
+11.30.3,प्रत्याक्रष्टुं नयनमबला यत्र लग्नं न शेकुः ।कर्णाविष्टं न सरति ततो यत्सतामात्मलग्नम् ।यच्छ्रीर्वाचां जनयति रतिं किं नु मानं कवीनां ।दृष्ट्वा जिष्णोर्युधि रथगतं यच्च तत्साम्यमीयुः ॥ ३ ॥,pratyākraṣṭuṃ nayanamabalā yatra lagnaṃ na śekuḥ|karṇāviṣṭaṃ na sarati tato yatsatāmātmalagnam|yacchrīrvācāṃ janayati ratiṃ kiṃ nu mānaṃ kavīnāṃ|dṛṣṭvā jiṣṇoryudhi rathagataṃ yacca tatsāmyamīyuḥ|| 3 ||
+11.30.4,श्री ऋषिरुवाच ।दिवि भुव्यन्तरिक्षे च महोत्पातान्समुत्थितान् ।दृष्ट्वासीनान्सुधर्मायां कृष्णः प्राह यदूनिदम् ॥ ४ ॥,śrī ṛṣiruvāca|divi bhuvyantarikṣe ca mahotpātānsamutthitān|dṛṣṭvāsīnānsudharmāyāṃ kṛṣṇaḥ prāha yadūnidam|| 4 ||
+11.30.5,श्रीभगवानुवाच ।एते घोरा महोत्पाता द्वार्वत्यां यमकेतवः ।मुहूर्तमपि न स्थेयमत्र नो यदुपुङ्गवाः ॥ ५ ॥,śrībhagavānuvāca|ete ghorā mahotpātā dvārvatyāṃ yamaketavaḥ|muhūrtamapi na stheyamatra no yadupuṅgavāḥ|| 5 ||
+11.30.6,स्त्रियो बालाश्च वृद्धाश्च शङ्खोद्धारं व्रजन्त्वितः ।वयं प्रभासं यास्यामो यत्र प्रत्यक्सरस्वती ॥ ६ ॥,striyo bālāśca vṛddhāśca śaṅkhoddhāraṃ vrajantvitaḥ|vayaṃ prabhāsaṃ yāsyāmo yatra pratyaksarasvatī|| 6 ||
+11.30.7,तत्राभिषिच्य शुचय उपोष्य सुसमाहिताः ।देवताः पूजयिष्यामः स्नपनालेपनार्हणैः ॥ ७ ॥,tatrābhiṣicya śucaya upoṣya susamāhitāḥ|devatāḥ pūjayiṣyāmaḥ snapanālepanārhaṇaiḥ|| 7 ||
+11.30.8,ब्राह्मणांस्तु महाभागान्कृतस्वस्त्ययना वयम् ।गोभूहिरण्यवासोभिर्गजाश्वरथवेश्मभिः ॥ ८ ॥,brāhmaṇāṃstu mahābhāgānkṛtasvastyayanā vayam|gobhūhiraṇyavāsobhirgajāśvarathaveśmabhiḥ|| 8 ||
+11.30.9,विधिरेष ह्यरिष्टघ्नो मङ्गलायनमुत्तमम् ।देवद्विजगवां पूजा भूतेषु परमो भवः ॥ ९ ॥,vidhireṣa hyariṣṭaghno maṅgalāyanamuttamam|devadvijagavāṃ pūjā bhūteṣu paramo bhavaḥ|| 9 ||
+11.30.10,इति सर्वे समाकर्ण्य यदुवृद्धा मधुद्विषः ।तथेति नौभिरुत्तीर्य प्रभासं प्रययू रथैः ॥ १० ॥,iti sarve samākarṇya yaduvṛddhā madhudviṣaḥ|tatheti naubhiruttīrya prabhāsaṃ prayayū rathaiḥ|| 10 ||
+11.30.11,तस्मिन्भगवतादिष्टं यदुदेवेन यादवाः ।चक्रुः परमया भक्त्या सर्वश्रेयोपबृंहितम् ॥ ११ ॥,tasminbhagavatādiṣṭaṃ yadudevena yādavāḥ|cakruḥ paramayā bhaktyā sarvaśreyopabṛṃhitam|| 11 ||
+11.30.12,ततस्तस्मिन्महापानं पपुर्मैरेयकं मधु ।दिष्टविभ्रंशितधियो यद्द्रवैर्भ्रश्यते मतिः ॥ १२ ॥,tatastasminmahāpānaṃ papurmaireyakaṃ madhu|diṣṭavibhraṃśitadhiyo yaddravairbhraśyate matiḥ|| 12 ||
+11.30.13,महापानाभिमत्तानां वीराणां दृप्तचेतसाम् ।कृष्णमायाविमूढानां सङ्घर्षः सुमहानभूत् ॥ १३ ॥,mahāpānābhimattānāṃ vīrāṇāṃ dṛptacetasām|kṛṣṇamāyāvimūḍhānāṃ saṅgharṣaḥ sumahānabhūt|| 13 ||
+11.30.14,युयुधुः क्रोधसंरब्धा वेलायामाततायिनः ।धनुर्भिरसिभिर्भल्लैर्गदाभिस्तोमरर्ष्टिभिः ॥ १४ ॥,yuyudhuḥ krodhasaṃrabdhā velāyāmātatāyinaḥ|dhanurbhirasibhirbhallairgadābhistomararṣṭibhiḥ|| 14 ||
+11.30.15,पतत्पताकै रथकुञ्जरादिभिः खरोष्ट्रगोभिर्महिषैर्नरैरपि ।मिथः समेत्याश्वतरैः सुदुर्मदा न्यहन्शरैर्दद्भिरिव द्विपा वने ॥ १५ ॥,patatpatākai rathakuñjarādibhiḥ kharoṣṭragobhirmahiṣairnarairapi|mithaḥ sametyāśvataraiḥ sudurmadā nyahanśarairdadbhiriva dvipā vane|| 15 ||
+11.30.16,प्रद्युम्नसाम्बौ युधि रूढमत्सराव् ।अक्रूरभोजावनिरुद्धसात्यकी ।सुभद्र सङ्ग्रामजितौ सुदारुणौ ।गदौ सुमित्रासुरथौ समीयतुः ॥ १६ ॥,pradyumnasāmbau yudhi rūḍhamatsarāv|akrūrabhojāvaniruddhasātyakī|subhadra saṅgrāmajitau sudāruṇau|gadau sumitrāsurathau samīyatuḥ|| 16 ||
+11.30.17,अन्ये च ये वै निशठोल्मुकादयः सहस्रजिच्छतजिद्भानुमुख्याः ।अन्योन्यमासाद्य मदान्धकारिता जघ्नुर्मुकुन्देन विमोहिता भृशम् ॥ १७ ॥,anye ca ye vai niśaṭholmukādayaḥ sahasrajicchatajidbhānumukhyāḥ|anyonyamāsādya madāndhakāritā jaghnurmukundena vimohitā bhṛśam|| 17 ||
+11.30.18,दाशार्हवृष्ण्यन्धकभोजसात्वता ।मध्वर्बुदा माथुरश��रसेनाः ।विसर्जनाः कुकुराः कुन्तयश्च ।मिथस्तु जघ्नुः सुविसृज्य सौहृदम् ॥ १८ ॥,dāśārhavṛṣṇyandhakabhojasātvatā|madhvarbudā māthuraśūrasenāḥ|visarjanāḥ kukurāḥ kuntayaśca|mithastu jaghnuḥ suvisṛjya sauhṛdam|| 18 ||
+11.30.19,पुत्रा अयुध्यन्पितृभिर्भ्रातृभिश्च ।स्वस्रीयदौहित्रपितृव्यमातुलैः ।मित्राणि मित्रैः सुहृदः सुहृद्भिर् ।ज्ञातींस्त्वहन्ज्ञातय एव मूढाः ॥ १९ ॥,putrā ayudhyanpitṛbhirbhrātṛbhiśca|svasrīyadauhitrapitṛvyamātulaiḥ|mitrāṇi mitraiḥ suhṛdaḥ suhṛdbhir|jñātīṃstvahanjñātaya eva mūḍhāḥ|| 19 ||
+11.30.20,शरेषु क्षीयमाणेषु भज्यमानेसु धन्वसु ।शस्त्रेषु क्षीयमानेषु मुष्टिभिर्जह्रुरेरकाः ॥ २० ॥,śareṣu kṣīyamāṇeṣu bhajyamānesu dhanvasu|śastreṣu kṣīyamāneṣu muṣṭibhirjahrurerakāḥ|| 20 ||
+11.30.21,ता वज्रकल्पा ह्यभवन्परिघा मुष्टिना भृताः ।जघ्नुर्द्विषस्तैः कृष्णेन वार्यमाणास्तु तं च ते ॥ २१ ॥,tā vajrakalpā hyabhavanparighā muṣṭinā bhṛtāḥ|jaghnurdviṣastaiḥ kṛṣṇena vāryamāṇāstu taṃ ca te|| 21 ||
+11.30.22,प्रत्यनीकं मन्यमाना बलभद्रं च मोहिताः ।हन्तुं कृतधियो राजन्नापन्ना आततायिनः ॥ २२ ॥,pratyanīkaṃ manyamānā balabhadraṃ ca mohitāḥ|hantuṃ kṛtadhiyo rājannāpannā ātatāyinaḥ|| 22 ||
+11.30.23,अथ तावपि सङ्क्रुद्धावुद्यम्य कुरुनन्दन ।एरकामुष्टिपरिघौ चरन्तौ जघ्नतुर्युधि ॥ २३ ॥,atha tāvapi saṅkruddhāvudyamya kurunandana|erakāmuṣṭiparighau carantau jaghnaturyudhi|| 23 ||
+11.30.24,ब्रह्मशापोपसृष्टानां कृष्णमायावृतात्मनाम् ।स्पर्धाक्रोधः क्षयं निन्ये वैणवोऽग्निर्यथा वनम् ॥ २४ ॥,brahmaśāpopasṛṣṭānāṃ kṛṣṇamāyāvṛtātmanām|spardhākrodhaḥ kṣayaṃ ninye vaiṇavo'gniryathā vanam|| 24 ||
+11.30.25,एवं नष्टेषु सर्वेषु कुलेषु स्वेषु केशवः ।अवतारितो भुवो भार इति मेनेऽवशेषितः ॥ २५ ॥,evaṃ naṣṭeṣu sarveṣu kuleṣu sveṣu keśavaḥ|avatārito bhuvo bhāra iti mene'vaśeṣitaḥ|| 25 ||
+11.30.26,रामः समुद्र वेलायां योगमास्थाय पौरुषम् ।तत्याज लोकं मानुष्यं संयोज्यात्मानमात्मनि ॥ २६ ॥,rāmaḥ samudra velāyāṃ yogamāsthāya pauruṣam|tatyāja lokaṃ mānuṣyaṃ saṃyojyātmānamātmani|| 26 ||
+11.30.27,रामनिर्याणमालोक्य भगवान्देवकीसुतः ।निषसाद धरोपस्थे तुष्णीमासाद्य पिप्पलम् ॥ २७ ॥,rāmaniryāṇamālokya bhagavāndevakīsutaḥ|niṣasāda dharopasthe tuṣṇīmāsādya pippalam|| 27 ||
+11.30.28,बिभ्रच्चतुर्भुजं रूपं भ्राजिष्णु प्रभया स्वया ।दिशो वितिमिराः कुर्वन्विधूम इव पावकः ॥ २८ ॥,bibhraccaturbhujaṃ rūpaṃ bhrājiṣṇu prabhayā svayā|diśo vitimirāḥ kurvanvidhūma iva pāvakaḥ|| 28 ||
+11.30.29,श्रीवत्साङ्कं घनश्यामं तप्तहाटकवर्चसम् ।कौशेयाम्बरयुग्मेन परिवीतं सुमङ्गलम् ॥ २९ ॥,śrīvatsāṅkaṃ ghanaśyāmaṃ taptahāṭakavarcasam|kauśeyāmbarayugmena parivītaṃ sumaṅgalam|| 29 ||
+11.30.30,सुन्दरस्मितवक्त्राब्जं नीलकुन्तलमण्डितम् ।पुण्डरीकाभिरामाक्षं स्फुरन्मकरकुण्डलम् ॥ ३० ॥,sundarasmitavaktrābjaṃ nīlakuntalamaṇḍitam|puṇḍarīkābhirāmākṣaṃ sphuranmakarakuṇḍalam|| 30 ||
+11.30.31,कटिसूत्रब्रह्मसूत्र किरी��कटकाङ्गदैः ।हारनूपुरमुद्राभिः कौस्तुभेन विराजितम् ॥ ३१ ॥,kaṭisūtrabrahmasūtra kirīṭakaṭakāṅgadaiḥ|hāranūpuramudrābhiḥ kaustubhena virājitam|| 31 ||
+11.30.32,वनमालापरीताङ्गं मूर्तिमद्भिर्निजायुधैः ।कृत्वोरौ दक्षिणे पादमासीनं पङ्कजारुणम् ॥ ३२ ॥,vanamālāparītāṅgaṃ mūrtimadbhirnijāyudhaiḥ|kṛtvorau dakṣiṇe pādamāsīnaṃ paṅkajāruṇam|| 32 ||
+11.30.33,मुषलावशेषायःखण्ड कृतेषुर्लुब्धको जरा ।मृगास्याकारं तच्चरणं विव्याध मृगशङ्कया ॥ ३३ ॥,muṣalāvaśeṣāyaḥkhaṇḍa kṛteṣurlubdhako jarā|mṛgāsyākāraṃ taccaraṇaṃ vivyādha mṛgaśaṅkayā|| 33 ||
+11.30.34,चतुर्भुजं तं पुरुषं दृष्ट्वा स कृतकिल्बिषः ।भीतः पपात शिरसा पादयोरसुरद्विषः ॥ ३४ ॥,caturbhujaṃ taṃ puruṣaṃ dṛṣṭvā sa kṛtakilbiṣaḥ|bhītaḥ papāta śirasā pādayorasuradviṣaḥ|| 34 ||
+11.30.35,अजानता कृतमिदं पापेन मधुसूदन ।क्षन्तुमर्हसि पापस्य उत्तमःश्लोक मेऽनघ ॥ ३५ ॥,ajānatā kṛtamidaṃ pāpena madhusūdana|kṣantumarhasi pāpasya uttamaḥśloka me'nagha|| 35 ||
+11.30.36,यस्यानुस्मरणं नृणामज्ञानध्वान्तनाशनम् ।वदन्ति तस्य ते विष्णो मयासाधु कृतं प्रभो ॥ ३६ ॥,yasyānusmaraṇaṃ nṛṇāmajñānadhvāntanāśanam|vadanti tasya te viṣṇo mayāsādhu kṛtaṃ prabho|| 36 ||
+11.30.37,तन्माऽशु जहि वैकुण्ठ पाप्मानं मृगलुब्धकम् ।यथा पुनरहं त्वेवं न कुर्यां सदतिक्रमम् ॥ ३७ ॥,tanmā'śu jahi vaikuṇṭha pāpmānaṃ mṛgalubdhakam|yathā punarahaṃ tvevaṃ na kuryāṃ sadatikramam|| 37 ||
+11.30.38,यस्यात्मयोगरचितं न विदुर्विरिञ्चो ।रुद्रादयोऽस्य तनयाः पतयो गिरां ये ।त्वन्मायया पिहितदृष्टय एतदञ्जः ।किं तस्य ते वयमसद्गतयो गृणीमः ॥ ३८ ॥,yasyātmayogaracitaṃ na vidurviriñco|rudrādayo'sya tanayāḥ patayo girāṃ ye|tvanmāyayā pihitadṛṣṭaya etadañjaḥ|kiṃ tasya te vayamasadgatayo gṛṇīmaḥ|| 38 ||
+11.30.39,श्रीभगवानुवाच ।मा भैर्जरे त्वमुत्तिष्ठ काम एष कृतो हि मे ।याहि त्वं मदनुज्ञातः स्वर्गं सुकृतिनां पदम् ॥ ३९ ॥,śrībhagavānuvāca|mā bhairjare tvamuttiṣṭha kāma eṣa kṛto hi me|yāhi tvaṃ madanujñātaḥ svargaṃ sukṛtināṃ padam|| 39 ||
+11.30.40,इत्यादिष्टो भगवता कृष्णेनेच्छाशरीरिणा ।त्रिः परिक्रम्य तं नत्वा विमानेन दिवं ययौ ॥ ४० ॥,ityādiṣṭo bhagavatā kṛṣṇenecchāśarīriṇā|triḥ parikramya taṃ natvā vimānena divaṃ yayau|| 40 ||
+11.30.41,दारुकः कृष्णपदवीमन्विच्छन्नधिगम्य ताम् ।वायुं तुलसिकामोदमाघ्रायाभिमुखं ययौ ॥ ४१ ॥,dārukaḥ kṛṣṇapadavīmanvicchannadhigamya tām|vāyuṃ tulasikāmodamāghrāyābhimukhaṃ yayau|| 41 ||
+11.30.42,तं तत्र तिग्मद्युभिरायुधैर्वृतं ।ह्यश्वत्थमूले कृतकेतनं पतिम् ।स्नेहप्लुतात्मा निपपात पादयो ।रथादवप्लुत्य सबाष्पलोचनः ॥ ४२ ॥,taṃ tatra tigmadyubhirāyudhairvṛtaṃ|hyaśvatthamūle kṛtaketanaṃ patim|snehaplutātmā nipapāta pādayo|rathādavaplutya sabāṣpalocanaḥ|| 42 ||
+11.30.43,अपश्यतस्त्वच्चरणाम्बुजं प्रभो दृष्टिः प्रणष्टा तमसि प्रविष्टा ।दिशो न जाने न लभे च शान्तिं यथा निशायामुडुपे प्रणष्टे ॥ ४३ ॥,apaśyatastvaccaraṇāmbujaṃ prabho dṛṣṭiḥ praṇaṣṭā tamasi praviṣṭā|diśo na jāne na labhe ca śāntiṃ yathā niśāyāmuḍupe praṇaṣṭe|| 43 ||
+11.30.44,इति ब्रुवति सूते वै रथो गरुडलाञ्छनः ।खमुत्पपात राजेन्द्र साश्वध्वज उदीक्षतः ॥ ४४ ॥,iti bruvati sūte vai ratho garuḍalāñchanaḥ|khamutpapāta rājendra sāśvadhvaja udīkṣataḥ|| 44 ||
+11.30.45,तमन्वगच्छन्दिव्यानि विष्णुप्रहरणानि च ।तेनातिविस्मितात्मानं सूतमाह जनार्दनः ॥ ४५ ॥,tamanvagacchandivyāni viṣṇupraharaṇāni ca|tenātivismitātmānaṃ sūtamāha janārdanaḥ|| 45 ||
+11.30.46,गच्छ द्वारवतीं सूत ज्ञातीनां निधनं मिथः ।सङ्कर्षणस्य निर्याणं बन्धुभ्यो ब्रूहि मद्दशाम् ॥ ४६ ॥,gaccha dvāravatīṃ sūta jñātīnāṃ nidhanaṃ mithaḥ|saṅkarṣaṇasya niryāṇaṃ bandhubhyo brūhi maddaśām|| 46 ||
+11.30.47,द्वारकायां च न स्थेयं भवद्भिश्च स्वबन्धुभिः ।मया त्यक्तां यदुपुरीं समुद्रः प्लावयिष्यति ॥ ४७ ॥,dvārakāyāṃ ca na stheyaṃ bhavadbhiśca svabandhubhiḥ|mayā tyaktāṃ yadupurīṃ samudraḥ plāvayiṣyati|| 47 ||
+11.30.48,स्वं स्वं परिग्रहं सर्वे आदाय पितरौ च नः ।अर्जुनेनाविताः सर्व इन्द्र प्रस्थं गमिष्यथ ॥ ४८ ॥,svaṃ svaṃ parigrahaṃ sarve ādāya pitarau ca naḥ|arjunenāvitāḥ sarva indra prasthaṃ gamiṣyatha|| 48 ||
+11.30.49,त्वं तु मद्धर्ममास्थाय ज्ञाननिष्ठ उपेक्षकः ।मन्मायारचितामेतां विज्ञयोपशमं व्रज ॥ ४९ ॥,tvaṃ tu maddharmamāsthāya jñānaniṣṭha upekṣakaḥ|manmāyāracitāmetāṃ vijñayopaśamaṃ vraja|| 49 ||
+11.30.50,इत्युक्तस्तं परिक्रम्य नमस्कृत्य पुनः पुनः ।तत्पादौ शीर्ष्ण्युपाधाय दुर्मनाः प्रययौ पुरीम् ॥ ५० ॥,ityuktastaṃ parikramya namaskṛtya punaḥ punaḥ|tatpādau śīrṣṇyupādhāya durmanāḥ prayayau purīm|| 50 ||
+11.31.1,भगवतः परमधामगमनम् ।श्रीशुक उवाच ।अथ तत्रागमद् ब्रह्मा भवान्या च समं भवः ।महेंद्रप्रमुखा देवा मुनयः सप्रजेश्वराः ॥ १ ॥,bhagavataḥ paramadhāmagamanam|śrīśuka uvāca|atha tatrāgamad brahmā bhavānyā ca samaṃ bhavaḥ|maheṃdrapramukhā devā munayaḥ saprajeśvarāḥ|| 1 ||
+11.31.2,पितरः सिद्धगंधर्वा विद्याधरमहोरगाः ।चारणा यक्षरक्षांसि किन्नराप्सरसो द्विजाः ॥ २ ॥,pitaraḥ siddhagaṃdharvā vidyādharamahoragāḥ|cāraṇā yakṣarakṣāṃsi kinnarāpsaraso dvijāḥ|| 2 ||
+11.31.3,द्रष्टुकामा भगवतो निर्याणं परमोत्सुकाः ।गायंतश्च गृणंतश्च शौरेः कर्माणि जन्म च ॥ ३ ॥,draṣṭukāmā bhagavato niryāṇaṃ paramotsukāḥ|gāyaṃtaśca gṛṇaṃtaśca śaureḥ karmāṇi janma ca|| 3 ||
+11.31.4,ववृषुः पुष्पवर्षाणि विमानावलिभिर्नभः ।कुर्वंतः सङ्कुलं राजन् भक्त्या परमया युताः ॥ ४ ॥,vavṛṣuḥ puṣpavarṣāṇi vimānāvalibhirnabhaḥ|kurvaṃtaḥ saṅkulaṃ rājan bhaktyā paramayā yutāḥ|| 4 ||
+11.31.5,भगवान् पितामहं वीक्ष्य विभूतीरात्मनो विभुः ।संयोज्यात्मनि चात्मानं पद्मनेत्रे न्यमीलयत् ॥ ५ ॥,bhagavān pitāmahaṃ vīkṣya vibhūtīrātmano vibhuḥ|saṃyojyātmani cātmānaṃ padmanetre nyamīlayat|| 5 ||
+11.31.6,लोकाभिरामां स्वतनुं धारणा ध्यान मङ्गलम् ।योगधारणयाऽग्नेय्या दग्ध्वा धामाविशत्स्वकम् ॥ ६ ॥,lokābhirāmāṃ svatanuṃ dhāraṇā dhyāna maṅgalam|yogadhāraṇayā'gneyyā dagdhvā dhāmāviśatsvakam|| 6 ||
+11.31.7,दि��ि दुंदुभयो नेदुः पेतुः सुमनसश्च खात् ।सत्यं धर्मो धृतिर्भूमेः कीर्तिः श्रीश्चानु तं ययुः ॥ ७ ॥,divi duṃdubhayo neduḥ petuḥ sumanasaśca khāt|satyaṃ dharmo dhṛtirbhūmeḥ kīrtiḥ śrīścānu taṃ yayuḥ|| 7 ||
+11.31.8,देवादयो ब्रह्ममुख्या न विशंतं स्वधामनि ।अविज्ञातगतिं कृष्णं ददृशुश्चातिविस्मिताः ॥ ८ ॥,devādayo brahmamukhyā na viśaṃtaṃ svadhāmani|avijñātagatiṃ kṛṣṇaṃ dadṛśuścātivismitāḥ|| 8 ||
+11.31.9,सौदामन्या यथाऽकाशे यांत्या हित्वाभ्रमण्डलम् ।गतिर्न लक्ष्यते मर्त्यैः तथा कृष्णस्य दैवतैः ॥ ९ ॥,saudāmanyā yathā'kāśe yāṃtyā hitvābhramaṇḍalam|gatirna lakṣyate martyaiḥ tathā kṛṣṇasya daivataiḥ|| 9 ||
+11.31.10,ब्रह्मरुद्रादयस्ते तु दृष्ट्वा योगगतिं हरेः ।विस्मितास्तां प्रशंसंतः स्वं स्वं लोकं ययुस्तदा ॥ १० ॥,brahmarudrādayaste tu dṛṣṭvā yogagatiṃ hareḥ|vismitāstāṃ praśaṃsaṃtaḥ svaṃ svaṃ lokaṃ yayustadā|| 10 ||
+11.31.11,राजन् परस्य तनुभृज्जननाप्ययेहा ।मायाविडम्बनमवेहि यथा नटस्य ।सृष्ट्वात्मनेदमनुविश्य विहृत्य चांते ।संहृत्य चात्ममहिनोपरतः स आस्ते ॥ ११ ॥,rājan parasya tanubhṛjjananāpyayehā|māyāviḍambanamavehi yathā naṭasya|sṛṣṭvātmanedamanuviśya vihṛtya cāṃte|saṃhṛtya cātmamahinoparataḥ sa āste|| 11 ||
+11.31.12,मर्त्येन यो गुरुसुतं यमलोकनीतं ।त्वां चानयच्छरणदः परमास्त्रदग्धम् ।जिग्येंऽतकांतकमपीशमसावनीशः ।किं स्वावने स्वरनयन् मृगयुं सदेहम् ॥ १२ ॥,martyena yo gurusutaṃ yamalokanītaṃ|tvāṃ cānayaccharaṇadaḥ paramāstradagdham|jigyeṃ'takāṃtakamapīśamasāvanīśaḥ|kiṃ svāvane svaranayan mṛgayuṃ sadeham|| 12 ||
+11.31.13,तथाप्यशेषस्थितिसम्भवाप्ययेषु ।अनन्यहेतुर्यदशेषशक्तिधृक् ।नैच्छत् प्रणेतुं वपुरत्र शेषितं ।मर्त्येन किं स्वस्थगतिं प्रदर्शयन् ॥ १३ ॥,tathāpyaśeṣasthitisambhavāpyayeṣu|ananyaheturyadaśeṣaśaktidhṛk|naicchat praṇetuṃ vapuratra śeṣitaṃ|martyena kiṃ svasthagatiṃ pradarśayan|| 13 ||
+11.31.14,य एतां प्रातरुत्थाय कृष्णस्य पदवीं पराम् ।प्रयतः कीर्तयेद् भक्त्या तामेवाप्नोत्यनुत्तमाम् ॥ १४ ॥,ya etāṃ prātarutthāya kṛṣṇasya padavīṃ parām|prayataḥ kīrtayed bhaktyā tāmevāpnotyanuttamām|| 14 ||
+11.31.15,दारुको द्वारकामेत्य वसुदेवोग्रसेनयोः ।पतित्वा चरणावस्रैः न्यषिञ्चत् कृष्णविच्युतः ॥ १५ ॥,dāruko dvārakāmetya vasudevograsenayoḥ|patitvā caraṇāvasraiḥ nyaṣiñcat kṛṣṇavicyutaḥ|| 15 ||
+11.31.16,कथयामास निधनं वृष्णीनां कृत्स्नशो नृप ।तच्छ्रुत्वोद्विग्नहृदया जनाः शोकविर्मूर्च्छिताः ॥ १६ ॥,kathayāmāsa nidhanaṃ vṛṣṇīnāṃ kṛtsnaśo nṛpa|tacchrutvodvignahṛdayā janāḥ śokavirmūrcchitāḥ|| 16 ||
+11.31.17,तत्र स्म त्वरिता जग्मुः कृष्णविश्लेषविह्वलाः ।व्यसवः शेरते यत्र ज्ञातयो घ्नंत आननम् ॥ १७ ॥,tatra sma tvaritā jagmuḥ kṛṣṇaviśleṣavihvalāḥ|vyasavaḥ śerate yatra jñātayo ghnaṃta ānanam|| 17 ||
+11.31.18,देवकी रोहिणी चैव वसुदेवस्तथा सुतौ ।कृष्णरामावपश्यंतः शोकार्ता विजहुः स्मृतिम् ॥ १८ ॥,devakī rohiṇī caiva vasudevastathā sutau|k���ṣṇarāmāvapaśyaṃtaḥ śokārtā vijahuḥ smṛtim|| 18 ||
+11.31.19,प्राणांश्च विजहुस्तत्र भगवद् विरहातुराः ।उपगुह्य पतींस्तात चितां आरुरुहुः स्त्रियः ॥ १९ ॥,prāṇāṃśca vijahustatra bhagavad virahāturāḥ|upaguhya patīṃstāta citāṃ āruruhuḥ striyaḥ|| 19 ||
+11.31.20,रामपत्न्यश्च तद्देहं उपगुह्याग्निमाविशन् ।वसुदेवपत्‍न्यस्तद्‍गात्रं प्रद्युम्नादीन् हरेः स्नुषाः ।कृष्णपत्न्योऽविशन्नग्निं रुक्मिण्याद्याः तदात्मिकाः ॥ २० ॥,rāmapatnyaśca taddehaṃ upaguhyāgnimāviśan|vasudevapat‍nyastad‍gātraṃ pradyumnādīn hareḥ snuṣāḥ|kṛṣṇapatnyo'viśannagniṃ rukmiṇyādyāḥ tadātmikāḥ|| 20 ||
+11.31.21,अर्जुनः प्रेयसः सख्युः कृष्णस्य विरहातुरः ।आत्मानं सांत्वयामास कृष्णगीतैः सदुक्तिभिः ॥ २१ ॥,arjunaḥ preyasaḥ sakhyuḥ kṛṣṇasya virahāturaḥ|ātmānaṃ sāṃtvayāmāsa kṛṣṇagītaiḥ saduktibhiḥ|| 21 ||
+11.31.22,बंधूनां नष्टगोत्राणां अर्जुनः सांपरायिकम् ।हतानां कारयामास यथावद् अनुपूर्वशः ॥ २२ ॥,baṃdhūnāṃ naṣṭagotrāṇāṃ arjunaḥ sāṃparāyikam|hatānāṃ kārayāmāsa yathāvad anupūrvaśaḥ|| 22 ||
+11.31.23,द्वारकां हरिणा त्यक्तां समुद्रोऽप्लावयत् क्षणात् ।वर्जयित्वा महाराज श्रीमद् भगवदालयम् ॥ २३ ॥,dvārakāṃ hariṇā tyaktāṃ samudro'plāvayat kṣaṇāt|varjayitvā mahārāja śrīmad bhagavadālayam|| 23 ||
+11.31.24,नित्यं सन्निहितस्तत्र भगवान् मधुसूदनः ।स्मृत्याशेषाशुभहरं सर्वमङ्गलमङ्गलम् ॥ २४ ॥,nityaṃ sannihitastatra bhagavān madhusūdanaḥ|smṛtyāśeṣāśubhaharaṃ sarvamaṅgalamaṅgalam|| 24 ||
+11.31.25,स्त्रीबालवृद्धानादाय हतशेषान् धनञ्जयः ।इंद्रप्रस्थं समावेश्य वज्रं तत्राभ्यषेचयत् ॥ २५ ॥,strībālavṛddhānādāya hataśeṣān dhanañjayaḥ|iṃdraprasthaṃ samāveśya vajraṃ tatrābhyaṣecayat|| 25 ||
+11.31.26,श्रुत्वा सुहृद् वधं राजन् अर्जुनात्ते पितामहाः ।त्वां तु वंशधरं कृत्वा जग्मुः सर्वे महापथम् ॥ २६ ॥,śrutvā suhṛd vadhaṃ rājan arjunātte pitāmahāḥ|tvāṃ tu vaṃśadharaṃ kṛtvā jagmuḥ sarve mahāpatham|| 26 ||
+11.31.27,य एतद् देवदेवस्य विष्णोः कर्माणि जन्म च ।कीर्तयेत् श्रद्धया मर्त्यः सर्वपापैः प्रमुच्यते ॥ २७ ॥,ya etad devadevasya viṣṇoḥ karmāṇi janma ca|kīrtayet śraddhayā martyaḥ sarvapāpaiḥ pramucyate|| 27 ||
+11.31.28,इत्थं हरेर्भगवतो रुचिरावतार ।वीर्याणि बालचरितानि च शंतमानि ।अन्यत्र चेह च श्रुतानि गृणन् मनुष्यो ।भक्तिं परां परमहंसगतौ लभेत ॥ २८ ॥,itthaṃ harerbhagavato rucirāvatāra|vīryāṇi bālacaritāni ca śaṃtamāni|anyatra ceha ca śrutāni gṛṇan manuṣyo|bhaktiṃ parāṃ paramahaṃsagatau labheta|| 28 ||
+11.31.31,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां एकादशस्कन्धे एकत्रिंशोऽध्यायः ॥ ३१ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ ekādaśaskandhe ekatriṃśo'dhyāyaḥ|| 31 ||
+12.1.1,अथ प्रथमोऽध्यायः 12. ॥ 1 ॥,atha prathamo'dhyāyaḥ 12.|| 1 ||
+12.1.1,राजोवाच ।स्वधामानुगते कृष्ण यदुवंशविभूषणे ।कस्य वंशोऽभवत् पृथ्व्यां एतद् आचक्ष्व मे मुने ।श्रीशुक उवाच ।योऽन्त्यः पुरञ्जयो नाम भाव्यो बार्हद्रथो नृप ।तस्यामात्यस्तु शुनको हत्वा स्वामिनमात्मजम् ॥ १ ॥,rājovāca|svadhāmānugate kṛṣṇa yaduvaṃśavibhūṣaṇe|kasya vaṃśo'bhavat pṛthvyāṃ etad ācakṣva me mune|śrīśuka uvāca|yo'ntyaḥ purañjayo nāma bhāvyo bārhadratho nṛpa|tasyāmātyastu śunako hatvā svāminamātmajam|| 1 ||
+12.1.2,प्रद्योतसंज्ञं राजानं कर्ता यत्पालकः सुतः ।विशाखयूपस्तत्पुत्रो भविता राजकस्ततः ॥ २ ॥,pradyotasaṃjñaṃ rājānaṃ kartā yatpālakaḥ sutaḥ|viśākhayūpastatputro bhavitā rājakastataḥ|| 2 ||
+12.1.3,नन्दिवर्धनस्तत्पुत्रः पञ्च प्रद्योतना इमे ।अष्टत्रिंशोत्तरशतं भोक्ष्यन्ति पृथिवीं नृपाः ॥ ३ ॥,nandivardhanastatputraḥ pañca pradyotanā ime|aṣṭatriṃśottaraśataṃ bhokṣyanti pṛthivīṃ nṛpāḥ|| 3 ||
+12.1.4,शिशुनागस्ततो भाव्यः काकवर्णस्तु तत्सुतः ।क्षेमधर्मा तस्य सुतः क्षेत्रज्ञः क्षेमधर्मजः ॥ ४ ॥,śiśunāgastato bhāvyaḥ kākavarṇastu tatsutaḥ|kṣemadharmā tasya sutaḥ kṣetrajñaḥ kṣemadharmajaḥ|| 4 ||
+12.1.5,विधिसारः सुतस्तस्या जातशत्रुर्भविष्यति ।दर्भकस्तत्सुतो भावी दर्भकस्याजयः स्मृतः ॥ ५ ॥,vidhisāraḥ sutastasyā jātaśatrurbhaviṣyati|darbhakastatsuto bhāvī darbhakasyājayaḥ smṛtaḥ|| 5 ||
+12.1.6,नन्दिवर्धन आजेयो महानन्दिः सुतस्ततः ।शिशुनागा दशैवैते सष्ट्युत्तरशतत्रयम् ॥ ६ ॥,nandivardhana ājeyo mahānandiḥ sutastataḥ|śiśunāgā daśaivaite saṣṭyuttaraśatatrayam|| 6 ||
+12.1.7,समा भोक्ष्यन्ति पृथिवीं कुरुश्रेष्ठ कलौ नृपाः ।महानन्दिसुतो राजन्शूद्रा गर्भोद्भवो बली ॥ ७ ॥,samā bhokṣyanti pṛthivīṃ kuruśreṣṭha kalau nṛpāḥ|mahānandisuto rājanśūdrā garbhodbhavo balī|| 7 ||
+12.1.8,महापद्मपतिः कश्चिन्नन्दः क्षत्रविनाशकृत् ।ततो नृपा भविष्यन्ति शूद्र प्रायास्त्वधार्मिकाः ॥ ८ ॥,mahāpadmapatiḥ kaścinnandaḥ kṣatravināśakṛt|tato nṛpā bhaviṣyanti śūdra prāyāstvadhārmikāḥ|| 8 ||
+12.1.9,स एकच्छत्रां पृथिवीमनुल्लङ्घितशासनः ।शासिष्यति महापद्मो द्वितीय इव भार्गवः ॥ ९ ॥,sa ekacchatrāṃ pṛthivīmanullaṅghitaśāsanaḥ|śāsiṣyati mahāpadmo dvitīya iva bhārgavaḥ|| 9 ||
+12.1.10,तस्य चाष्टौ भविष्यन्ति सुमाल्यप्रमुखाः सुताः ।य इमां भोक्ष्यन्ति महीं राजानश्च शतं समाः ॥ १० ॥,tasya cāṣṭau bhaviṣyanti sumālyapramukhāḥ sutāḥ|ya imāṃ bhokṣyanti mahīṃ rājānaśca śataṃ samāḥ|| 10 ||
+12.1.11,नव नन्दान्द्विजः कश्चित्प्रपन्नानुद्धरिष्यति ।तेषां अभावे जगतीं मौर्या भोक्ष्यन्ति वै कलौ ॥ ११ ॥,nava nandāndvijaḥ kaścitprapannānuddhariṣyati|teṣāṃ abhāve jagatīṃ mauryā bhokṣyanti vai kalau|| 11 ||
+12.1.12,स एव चन्द्र गुप्तं वै द्विजो राज्येऽभिषेक्ष्यति ।तत्सुतो वारिसारस्तु ततश्चाशोकवर्धनः ॥ १२ ॥,sa eva candra guptaṃ vai dvijo rājye'bhiṣekṣyati|tatsuto vārisārastu tataścāśokavardhanaḥ|| 12 ||
+12.1.13,सुयशा भविता तस्य सङ्गतः सुयशःसुतः ।शालिशूकस्ततस्तस्य सोमशर्मा भविष्यति ।शतधन्वा ततस्तस्य भविता तद्बृहद्रथः ॥ १३ ॥,suyaśā bhavitā tasya saṅgataḥ suyaśaḥsutaḥ|śāliśūkastatastasya somaśarmā bhaviṣyati|śatadhanvā tatastasya bhavitā tadbṛhadrathaḥ|| 13 ||
+12.1.14,मौर्या ह्येते दश नृपाः सप्तत्रिंशच्छतोत्तरम् ।समा भोक्ष्यन्ति पृथिवीं कलौ कुरुकुलोद्वह ॥ १४ ॥,mauryā hyete daśa nṛpāḥ saptatriṃśacchatottaram|samā bhokṣyanti pṛthivīṃ kalau kurukulodvaha|| 14 ||
+12.1.15,अग्निमित्रस्ततस्तस्मात्सुज्येष्ठो भविता ततः ।वसुमित्रो भद्रकश्च पुलिन्दो भविता सुतः ॥ १५ ॥,agnimitrastatastasmātsujyeṣṭho bhavitā tataḥ|vasumitro bhadrakaśca pulindo bhavitā sutaḥ|| 15 ||
+12.1.16,ततो घोषः सुतस्तस्माद्वज्रमित्रो भविष्यति ।ततो भागवतस्तस्माद्देवभूतिः कुरूद्वह ॥ १६ ॥,tato ghoṣaḥ sutastasmādvajramitro bhaviṣyati|tato bhāgavatastasmāddevabhūtiḥ kurūdvaha|| 16 ||
+12.1.17,शुङ्गा दशैते भोक्ष्यन्ति भूमिं वर्षशताधिकम् ।ततः काण्वानियं भूमिर्यास्यत्यल्पगुणान्नृप ॥ १७ ॥,śuṅgā daśaite bhokṣyanti bhūmiṃ varṣaśatādhikam|tataḥ kāṇvāniyaṃ bhūmiryāsyatyalpaguṇānnṛpa|| 17 ||
+12.1.18,शुङ्गं हत्वा देवभूतिं काण्वोऽमात्यस्तु कामिनम् ।स्वयं करिष्यते राज्यं वसुदेवो महामतिः ॥ १८ ॥,śuṅgaṃ hatvā devabhūtiṃ kāṇvo'mātyastu kāminam|svayaṃ kariṣyate rājyaṃ vasudevo mahāmatiḥ|| 18 ||
+12.1.19,तस्य पुत्रस्तु भूमित्रस्तस्य नारायणः सुतः ।काण्वायना इमे भूमिं चत्वारिंशच्च पञ्च च ।शतानि त्रीणि भोक्ष्यन्ति वर्षाणां च कलौ युगे ॥ १९ ॥,tasya putrastu bhūmitrastasya nārāyaṇaḥ sutaḥ|kāṇvāyanā ime bhūmiṃ catvāriṃśacca pañca ca|śatāni trīṇi bhokṣyanti varṣāṇāṃ ca kalau yuge|| 19 ||
+12.1.20,हत्वा काण्वं सुशर्माणं तद्भृत्यो वृषलो बली ।गां भोक्ष्यत्यन्ध्रजातीयः कञ्चित्कालमसत्तमः ॥ २० ॥,hatvā kāṇvaṃ suśarmāṇaṃ tadbhṛtyo vṛṣalo balī|gāṃ bhokṣyatyandhrajātīyaḥ kañcitkālamasattamaḥ|| 20 ||
+12.1.21,कृष्णनामाथ तद्भ्राता भविता पृथिवीपतिः ।श्रीशान्तकर्णस्तत्पुत्रः पौर्णमासस्तु तत्सुतः ॥ २१ ॥,kṛṣṇanāmātha tadbhrātā bhavitā pṛthivīpatiḥ|śrīśāntakarṇastatputraḥ paurṇamāsastu tatsutaḥ|| 21 ||
+12.1.22,लम्बोदरस्तु तत्पुत्रस्तस्माच्चिबिलको नृपः ।मेघस्वातिश्चिबिलकादटमानस्तु तस्य च ॥ २२ ॥,lambodarastu tatputrastasmāccibilako nṛpaḥ|meghasvātiścibilakādaṭamānastu tasya ca|| 22 ||
+12.1.23,अनिष्टकर्मा हालेयस्तलकस्तस्य चात्मजः ।पुरीषभीरुस्तत्पुत्रस्ततो राजा सुनन्दनः ॥ २३ ॥,aniṣṭakarmā hāleyastalakastasya cātmajaḥ|purīṣabhīrustatputrastato rājā sunandanaḥ|| 23 ||
+12.1.24,चकोरो बहवो यत्र शिवस्वातिररिन्दमः ।तस्यापि गोमती पुत्रः पुरीमान्भविता ततः ॥ २४ ॥,cakoro bahavo yatra śivasvātirarindamaḥ|tasyāpi gomatī putraḥ purīmānbhavitā tataḥ|| 24 ||
+12.1.25,मेदशिराः शिवस्कन्दो यज्ञश्रीस्तत्सुतस्ततः ।विजयस्तत्सुतो भाव्यश्चन्द्र विज्ञः सलोमधिः ॥ २५ ॥,medaśirāḥ śivaskando yajñaśrīstatsutastataḥ|vijayastatsuto bhāvyaścandra vijñaḥ salomadhiḥ|| 25 ||
+12.1.26,एते त्रिंशन्नृपतयश्चत्वार्यब्दशतानि च ।षट्पञ्चाशच्च पृथिवीं भोक्ष्यन्ति कुरुनन्दन ॥ २६ ॥,ete triṃśannṛpatayaścatvāryabdaśatāni ca|ṣaṭpañcāśacca pṛthivīṃ bhokṣyanti kurunandana|| 26 ||
+12.1.27,सप्ताभीरा आवभृत्या दश ग��्दभिनो नृपाः ।कङ्काः षोडश भूपाला भविष्यन्त्यतिलोलुपाः ॥ २७ ॥,saptābhīrā āvabhṛtyā daśa gardabhino nṛpāḥ|kaṅkāḥ ṣoḍaśa bhūpālā bhaviṣyantyatilolupāḥ|| 27 ||
+12.1.28,ततोऽष्टौ यवना भाव्याश्चतुर्दश तुरुष्ककाः ।भूयो दश गुरुण्डाश्च मौला एकादशैव तु ॥ २८ ॥,tato'ṣṭau yavanā bhāvyāścaturdaśa turuṣkakāḥ|bhūyo daśa guruṇḍāśca maulā ekādaśaiva tu|| 28 ||
+12.1.29,एते भोक्ष्यन्ति पृथिवीं दश वर्षशतानि च ।नवाधिकां च नवतिं मौला एकादश क्षितिम् ॥ २९ ॥,ete bhokṣyanti pṛthivīṃ daśa varṣaśatāni ca|navādhikāṃ ca navatiṃ maulā ekādaśa kṣitim|| 29 ||
+12.1.30,भोक्ष्यन्त्यब्दशतान्यङ्ग त्रीणि तैः संस्थिते ततः ।किलकिलायां नृपतयो भूतनन्दोऽथ वङ्गिरिः ॥ ३० ॥,bhokṣyantyabdaśatānyaṅga trīṇi taiḥ saṃsthite tataḥ|kilakilāyāṃ nṛpatayo bhūtanando'tha vaṅgiriḥ|| 30 ||
+12.1.31,शिशुनन्दिश्च तद्भ्राता यशोनन्दिः प्रवीरकः ।इत्येते वै वर्षशतं भविष्यन्त्यधिकानि षट् ॥ ३१ ॥,śiśunandiśca tadbhrātā yaśonandiḥ pravīrakaḥ|ityete vai varṣaśataṃ bhaviṣyantyadhikāni ṣaṭ|| 31 ||
+12.1.32,तेषां त्रयोदश सुता भवितारश्च बाह्लिकाः ।पुष्पमित्रोऽथ राजन्यो दुर्मित्रोऽस्य तथैव च ॥ ३२ ॥,teṣāṃ trayodaśa sutā bhavitāraśca bāhlikāḥ|puṣpamitro'tha rājanyo durmitro'sya tathaiva ca|| 32 ||
+12.1.33,एककाला इमे भूपाः सप्तान्ध्राः सप्त कौशलाः ।विदूरपतयो भाव्या निषधास्तत एव हि ॥ ३३ ॥,ekakālā ime bhūpāḥ saptāndhrāḥ sapta kauśalāḥ|vidūrapatayo bhāvyā niṣadhāstata eva hi|| 33 ||
+12.1.34,मागधानां तु भविता विश्वस्फूर्जिः पुरञ्जयः ।करिष्यत्यपरो वर्णान्पुलिन्दयदुमद्र कान् ॥ ३४ ॥,māgadhānāṃ tu bhavitā viśvasphūrjiḥ purañjayaḥ|kariṣyatyaparo varṇānpulindayadumadra kān|| 34 ||
+12.1.35,प्रजाश्चाब्रह्मभूयिष्ठाः स्थापयिष्यति दुर्मतिः ।वीर्यवान्क्षत्रमुत्साद्य पद्मवत्यां स वै पुरि ।अनुगङ्गमाप्रयागं गुप्तां भोक्ष्यति मेदिनीम् ॥ ३५ ॥,prajāścābrahmabhūyiṣṭhāḥ sthāpayiṣyati durmatiḥ|vīryavānkṣatramutsādya padmavatyāṃ sa vai puri|anugaṅgamāprayāgaṃ guptāṃ bhokṣyati medinīm|| 35 ||
+12.1.36,सौराष्ट्रावन्त्याभीराश्च शूरा अर्बुदमालवाः ।व्रात्या द्विजा भविष्यन्ति शूद्र प्राया जनाधिपाः ॥ ३६ ॥,saurāṣṭrāvantyābhīrāśca śūrā arbudamālavāḥ|vrātyā dvijā bhaviṣyanti śūdra prāyā janādhipāḥ|| 36 ||
+12.1.37,सिन्धोस्तटं चन्द्रभागां कौन्तीं काश्मीरमण्डलम् ।भोक्ष्यन्ति शूद्रा व्रात्याद्या म्लेच्छाश्चाब्रह्मवर्चसः ॥ ३७ ॥,sindhostaṭaṃ candrabhāgāṃ kauntīṃ kāśmīramaṇḍalam|bhokṣyanti śūdrā vrātyādyā mlecchāścābrahmavarcasaḥ|| 37 ||
+12.1.38,तुल्यकाला इमे राजन्म्लेच्छप्रायाश्च भूभृतः ।एतेऽधर्मानृतपराः फल्गुदास्तीव्रमन्यवः ॥ ३८ ॥,tulyakālā ime rājanmlecchaprāyāśca bhūbhṛtaḥ|ete'dharmānṛtaparāḥ phalgudāstīvramanyavaḥ|| 38 ||
+12.1.39,स्त्रीबालगोद्विजघ्नाश्च परदारधनादृताः ।उदितास्तमितप्राया अल्पसत्त्वाल्पकायुषः ॥ ३९ ॥,strībālagodvijaghnāśca paradāradhanādṛtāḥ|uditāstamitaprāyā alpasattvālpakāyuṣaḥ|| 39 ||
+12.1.40,असंस्कृताः क्रियाहीना रजसा तमसावृताः ।प्रजास्ते भक्षयिष्यन्ति म्लेच्छा राजन्यरूपिणः ॥ ४० ॥,asaṃskṛtāḥ kriyāhīnā rajasā tamasāvṛtāḥ|prajāste bhakṣayiṣyanti mlecchā rājanyarūpiṇaḥ|| 40 ||
+12.1.41,तन्नाथास्ते जनपदास्तच्छीलाचारवादिनः ।अन्योन्यतो राजभिश्च क्षयं यास्यन्ति पीडिताः ॥ ४१ ॥,tannāthāste janapadāstacchīlācāravādinaḥ|anyonyato rājabhiśca kṣayaṃ yāsyanti pīḍitāḥ|| 41 ||
+12.2.1,श्रीशुक उवाच – ।ततश्चानुदिनं धर्मः सत्यं शौचं क्षमा दया ।कालेन बलिना राजन् नङ्क्ष्यत्यायुर्बलं स्मृतिः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca –|tataścānudinaṃ dharmaḥ satyaṃ śaucaṃ kṣamā dayā|kālena balinā rājan naṅkṣyatyāyurbalaṃ smṛtiḥ|| 1 ||
+12.2.2,वित्तमेव कलौ नॄणां जन्माचारगुणोदयः ।धर्मन्याय व्यवस्थायां कारणं बलमेव हि ॥ २ ॥,vittameva kalau nṝṇāṃ janmācāraguṇodayaḥ|dharmanyāya vyavasthāyāṃ kāraṇaṃ balameva hi|| 2 ||
+12.2.3,दाम्पत्येऽभिरुचिर्हेतुः मायैव व्यावहारिके ।स्त्रीत्वे पुंस्त्वे च हि रतिः विप्रत्वे सूत्रमेव हि ॥ ३ ॥,dāmpatye'bhirucirhetuḥ māyaiva vyāvahārike|strītve puṃstve ca hi ratiḥ vipratve sūtrameva hi|| 3 ||
+12.2.4,लिङ्गं एवाश्रमख्यातौ अन्योन्यापत्ति कारणम् ।अवृत्त्या न्यायदौर्बल्यं पाण्डित्ये चापलं वचः ॥ ४ ॥,liṅgaṃ evāśramakhyātau anyonyāpatti kāraṇam|avṛttyā nyāyadaurbalyaṃ pāṇḍitye cāpalaṃ vacaḥ|| 4 ||
+12.2.5,अनाढ्यतैव असाधुत्वे साधुत्वे दंभ एव तु ।स्वीकार एव चोद्वाहे स्नानमेव प्रसाधनम् ॥ ५ ॥,anāḍhyataiva asādhutve sādhutve daṃbha eva tu|svīkāra eva codvāhe snānameva prasādhanam|| 5 ||
+12.2.6,दूरे वार्ययनं तीर्थं लावण्यं केशधारणम् ।उदरंभरता स्वार्थः सत्यत्वे धार्ष्ट्यमेव हि ॥ ६ ॥,dūre vāryayanaṃ tīrthaṃ lāvaṇyaṃ keśadhāraṇam|udaraṃbharatā svārthaḥ satyatve dhārṣṭyameva hi|| 6 ||
+12.2.7,दाक्ष्यं कुटुंबभरणं यशोऽर्थे धर्मसेवनम् ।एवं प्रजाभिर्दुष्टाभिः आकीर्णे क्षितिमण्डले ॥ ७ ॥,dākṣyaṃ kuṭuṃbabharaṇaṃ yaśo'rthe dharmasevanam|evaṃ prajābhirduṣṭābhiḥ ākīrṇe kṣitimaṇḍale|| 7 ||
+12.2.8,ब्रह्मविट्क्षत्रशूद्राणां यो बली भविता नृपः ।प्रजा हि लुब्धै राजन्यैः निर्घृणैः दस्युधर्मभिः ॥ ८ ॥,brahmaviṭkṣatraśūdrāṇāṃ yo balī bhavitā nṛpaḥ|prajā hi lubdhai rājanyaiḥ nirghṛṇaiḥ dasyudharmabhiḥ|| 8 ||
+12.2.9,आच्छिन्नदारद्रविणा यास्यन्ति गिरिकाननम् ।शाकमूलामिषक्षौद्र फलपुष्पाष्टिभोजनाः ॥ ९ ॥,ācchinnadāradraviṇā yāsyanti girikānanam|śākamūlāmiṣakṣaudra phalapuṣpāṣṭibhojanāḥ|| 9 ||
+12.2.10,अनावृष्ट्या विनङ्क्ष्यन्ति दुर्भिक्षकरपीडिताः ।शीतवातातपप्रावृड् हिमैरन्योन्यतः प्रजाः ॥ १० ॥,anāvṛṣṭyā vinaṅkṣyanti durbhikṣakarapīḍitāḥ|śītavātātapaprāvṛḍ himairanyonyataḥ prajāḥ|| 10 ||
+12.2.11,क्षुत्तृड्भ्यां व्याधिभिश्चैव संतप्स्यन्ते च चिन्तया ।त्रिंशद्विंशति वर्षाणि परमायुः कलौ नृणाम् ॥ ११ ॥,kṣuttṛḍbhyāṃ vyādhibhiścaiva saṃtapsyante ca cintayā|triṃśadviṃśati varṣāṇi paramāyuḥ kalau nṛṇām|| 11 ||
+12.2.12,क्षीयमाणेषु देहेषु देहिन��ं कलिदोषतः ।वर्णाश्रमवतां धर्मे नष्टे वेदपथे नृणाम् ॥ १२ ॥,kṣīyamāṇeṣu deheṣu dehināṃ kalidoṣataḥ|varṇāśramavatāṃ dharme naṣṭe vedapathe nṛṇām|| 12 ||
+12.2.13,पाषण्डप्रचुरे धर्मे दस्युप्रायेषु राजसु ।चौर्यानृतवृथाहिंसा नानावृत्तिषु वै नृषु ॥ १३ ॥,pāṣaṇḍapracure dharme dasyuprāyeṣu rājasu|cauryānṛtavṛthāhiṃsā nānāvṛttiṣu vai nṛṣu|| 13 ||
+12.2.14,शूद्रप्रायेषु वर्णेषु च्छागप्रायासु धेनुषु ।गृहप्रायेष्वाश्रमेषु यौनप्रायेषु बन्धुषु ॥ १४ ॥,śūdraprāyeṣu varṇeṣu cchāgaprāyāsu dhenuṣu|gṛhaprāyeṣvāśrameṣu yaunaprāyeṣu bandhuṣu|| 14 ||
+12.2.15,अणुप्रायास्वोषधीषु शमीप्रायेषु स्थास्नुषु ।विद्युत्प्रायेषु मेघेषु शून्यप्रायेषु सद्मसु ॥ १५ ॥,aṇuprāyāsvoṣadhīṣu śamīprāyeṣu sthāsnuṣu|vidyutprāyeṣu megheṣu śūnyaprāyeṣu sadmasu|| 15 ||
+12.2.16,इत्थं कलौ गतप्राये जने तु खरधर्मिणि ।धर्मत्राणाय सत्त्वेन भगवान् अवतरिष्यति ॥ १६ ॥,itthaṃ kalau gataprāye jane tu kharadharmiṇi|dharmatrāṇāya sattvena bhagavān avatariṣyati|| 16 ||
+12.2.17,चराचर गुरोर्विष्णोः ईश्वरस्याखिलात्मनः ।धर्मत्राणाय साधूनां जन्म कर्मापनुत्तये ॥ १७ ॥,carācara gurorviṣṇoḥ īśvarasyākhilātmanaḥ|dharmatrāṇāya sādhūnāṃ janma karmāpanuttaye|| 17 ||
+12.2.18,संभलग्राम मुख्यस्य ब्राह्मणस्य महात्मनः ।भवने विष्णुयशसः कल्किः प्रादुर्भविष्यति ॥ १८ ॥,saṃbhalagrāma mukhyasya brāhmaṇasya mahātmanaḥ|bhavane viṣṇuyaśasaḥ kalkiḥ prādurbhaviṣyati|| 18 ||
+12.2.19,अश्वं आशुगमारुह्य देवदत्तं जगत्पतिः ।असिनासाधुदमनं अष्टैश्वर्य गुणान्वितः ॥ १९ ॥,aśvaṃ āśugamāruhya devadattaṃ jagatpatiḥ|asināsādhudamanaṃ aṣṭaiśvarya guṇānvitaḥ|| 19 ||
+12.2.20,विचरन् आशुना क्षौण्यां हयेनाप्रतिमद्युतिः ।नृपलिङ्गच्छदो दस्यून् कोटिशो निहनिष्यति ॥ २० ॥,vicaran āśunā kṣauṇyāṃ hayenāpratimadyutiḥ|nṛpaliṅgacchado dasyūn koṭiśo nihaniṣyati|| 20 ||
+12.2.21,अथ तेषां भविष्यन्ति मनांसि विशदानि वै ।वासुदेवाङ्गरागाति पुण्यगंधानिलस्पृशाम् ।पौरजानपदानां वै हतेष्वखिलदस्युषु ॥ २१ ॥,atha teṣāṃ bhaviṣyanti manāṃsi viśadāni vai|vāsudevāṅgarāgāti puṇyagaṃdhānilaspṛśām|paurajānapadānāṃ vai hateṣvakhiladasyuṣu|| 21 ||
+12.2.22,तेषां प्रजाविसर्गश्च स्थविष्ठः संभविष्यति ।वासुदेवे भगवति सत्त्वमूर्तौ हृदि स्थिते ॥ २२ ॥,teṣāṃ prajāvisargaśca sthaviṣṭhaḥ saṃbhaviṣyati|vāsudeve bhagavati sattvamūrtau hṛdi sthite|| 22 ||
+12.2.23,यदावतीर्णो भगवान् कल्किर्धर्मपतिर्हरिः ।कृतं भविष्यति तदा प्रजासूतिश्च सात्त्विकी ॥ २३ ॥,yadāvatīrṇo bhagavān kalkirdharmapatirhariḥ|kṛtaṃ bhaviṣyati tadā prajāsūtiśca sāttvikī|| 23 ||
+12.2.24,यदा चन्द्रश्च सूर्यश्च तथा तिष्यबृहस्पती ।एकराशौ समेष्यन्ति भविष्यति तदा कृतम् ॥ २४ ॥,yadā candraśca sūryaśca tathā tiṣyabṛhaspatī|ekarāśau sameṣyanti bhaviṣyati tadā kṛtam|| 24 ||
+12.2.25,येऽतीता वर्तमाना ये भविष्यन्ति च पार्थिवाः ।ते ते उद्देशतः प्रोक्ता वंशीयाः सोमसूर्ययोः ॥ २५ ॥,ye'tītā vartamānā ye bhaviṣyanti ca pārthivāḥ|te te uddeśataḥ proktā vaṃśīyāḥ somasūryayoḥ|| 25 ||
+12.2.26,आरभ्य भवतो जन्म यावत् नन्दाभिषेचनम् ।एतद् वर्षसहस्रं तु शतं पञ्चदशोत्तरम् ॥ २६ ॥,ārabhya bhavato janma yāvat nandābhiṣecanam|etad varṣasahasraṃ tu śataṃ pañcadaśottaram|| 26 ||
+12.2.27,सप्तर्षीणां तु यौ पूर्वौ दृश्येते उदितौ दिवि ।तयोस्तु मध्ये नक्षत्रं दृश्यते यत्समं निशि ॥ २७ ॥,saptarṣīṇāṃ tu yau pūrvau dṛśyete uditau divi|tayostu madhye nakṣatraṃ dṛśyate yatsamaṃ niśi|| 27 ||
+12.2.28,तेनैव ऋषयो युक्ताः तिष्ठन्त्यब्दशतं नृणाम् ।ते त्वदीये द्विजाः काले अधुना चाश्रिता मघाः ॥ २८ ॥,tenaiva ṛṣayo yuktāḥ tiṣṭhantyabdaśataṃ nṛṇām|te tvadīye dvijāḥ kāle adhunā cāśritā maghāḥ|| 28 ||
+12.2.29,विष्णोर्भगवतो भानुः कृष्णाख्योऽसौ दिवं गतः ।तदाविशत् कलिर्लोकं पापे यद् रमते जनः ॥ २९ ॥,viṣṇorbhagavato bhānuḥ kṛṣṇākhyo'sau divaṃ gataḥ|tadāviśat kalirlokaṃ pāpe yad ramate janaḥ|| 29 ||
+12.2.30,यावत् स पादपद्माभ्यां स्पृशनास्ते रमापतिः ।तावत् कलिर्वै पृथिवीं पराक्रान्तुं न चाशकत् ॥ ३० ॥,yāvat sa pādapadmābhyāṃ spṛśanāste ramāpatiḥ|tāvat kalirvai pṛthivīṃ parākrāntuṃ na cāśakat|| 30 ||
+12.2.31,यदा देवर्षयः सप्त मघासु विचरन्ति हि ।तदा प्रवृत्तस्तु कलिः द्वादशाब्द शतात्मकः ॥ ३१ ॥,yadā devarṣayaḥ sapta maghāsu vicaranti hi|tadā pravṛttastu kaliḥ dvādaśābda śatātmakaḥ|| 31 ||
+12.2.32,यदा मघाभ्यो यास्यन्ति पूर्वाषाढां महर्षयः ।तदा नन्दात् प्रभृत्येष कलिर्वृद्धिं गमिष्यति ॥ ३२ ॥,yadā maghābhyo yāsyanti pūrvāṣāḍhāṃ maharṣayaḥ|tadā nandāt prabhṛtyeṣa kalirvṛddhiṃ gamiṣyati|| 32 ||
+12.2.33,यस्मिन् कृष्णो दिवं यातः तस्मिन् एव तदाहनि ।प्रतिपन्नं कलियुगं इति प्राहुः पुराविदः ॥ ३३ ॥,yasmin kṛṣṇo divaṃ yātaḥ tasmin eva tadāhani|pratipannaṃ kaliyugaṃ iti prāhuḥ purāvidaḥ|| 33 ||
+12.2.34,दिव्याब्दानां सहस्रान्ते चतुर्थे तु पुनः कृतम् ।भविष्यति तदा नॄणां मन आत्मप्रकाशकम् ॥ ३४ ॥,divyābdānāṃ sahasrānte caturthe tu punaḥ kṛtam|bhaviṣyati tadā nṝṇāṃ mana ātmaprakāśakam|| 34 ||
+12.2.35,इत्येष मानवो वंशो यथा सङ्ख्यायते भुवि ।तथा विट्शूद्रविप्राणां तास्ता ज्ञेया युगे युगे ॥ ३५ ॥,ityeṣa mānavo vaṃśo yathā saṅkhyāyate bhuvi|tathā viṭśūdraviprāṇāṃ tāstā jñeyā yuge yuge|| 35 ||
+12.2.36,एतेषां नामलिङ्गानां पुरुषाणां महात्मनाम् ।कथामात्रावशिष्टानां कीर्तिरेव स्थिता भुवि ॥ ३६ ॥,eteṣāṃ nāmaliṅgānāṃ puruṣāṇāṃ mahātmanām|kathāmātrāvaśiṣṭānāṃ kīrtireva sthitā bhuvi|| 36 ||
+12.2.37,देवापिः शान्तनोर्भ्राता मरुश्चेक्ष्वाकुवंशजः ।कलापग्राम आसाते महायोगबलान्वितौ ॥ ३७ ॥,devāpiḥ śāntanorbhrātā maruścekṣvākuvaṃśajaḥ|kalāpagrāma āsāte mahāyogabalānvitau|| 37 ||
+12.2.38,ताविहैत्य कलेरन्ते वासुदेवानुशिक्षितौ ।वर्णाश्रमयुतं धर्मं पूर्ववत् प्रथयिष्यतः ॥ ३८ ॥,tāvihaitya kalerante vāsudevānuśikṣitau|varṇāśramayutaṃ dharmaṃ pūrvavat prathayiṣyataḥ|| 38 ||
+12.2.39,कृतं त्रेता द्वापरं च कलिश्चेति चतुर्युगम��� ।अनेन क्रमयोगेन भुवि प्राणिषु वर्तते ॥ ३९ ॥,kṛtaṃ tretā dvāparaṃ ca kaliśceti caturyugam|anena kramayogena bhuvi prāṇiṣu vartate|| 39 ||
+12.2.40,राजन् एते मया प्रोक्ता नरदेवास्तथापरे ।भूमौ ममत्वं कृत्वान्ते हित्वेमां निधनं गताः ॥ ४० ॥,rājan ete mayā proktā naradevāstathāpare|bhūmau mamatvaṃ kṛtvānte hitvemāṃ nidhanaṃ gatāḥ|| 40 ||
+12.2.41,कृमिविड् भस्मसंज्ञान्ते राजनाम्नोऽपि यस्य च ।भूतध्रुक् तत्कृते स्वार्थं किं वेद निरयो यतः ॥ ४१ ॥,kṛmiviḍ bhasmasaṃjñānte rājanāmno'pi yasya ca|bhūtadhruk tatkṛte svārthaṃ kiṃ veda nirayo yataḥ|| 41 ||
+12.2.42,कथं सेयमखण्डा भूः पूर्वैर्मे पुरुषैर्धृता ।मत्पुत्रस्य च पौत्रस्य मत्पूर्वा वंशजस्य वा ॥ ४२ ॥,kathaṃ seyamakhaṇḍā bhūḥ pūrvairme puruṣairdhṛtā|matputrasya ca pautrasya matpūrvā vaṃśajasya vā|| 42 ||
+12.2.43,तेजोऽबन्नमयं कायं गृहीत्वाऽत्मतयाबुधाः ।महीं ममतया चोभौ हित्वान्तेऽदर्शनं गताः ॥ ४३ ॥,tejo'bannamayaṃ kāyaṃ gṛhītvā'tmatayābudhāḥ|mahīṃ mamatayā cobhau hitvānte'darśanaṃ gatāḥ|| 43 ||
+12.2.44,ये ये भूपतयो राजन् भुंजते भुवमोजसा ।कालेन ते कृताः सर्वे कथामात्राः कथासु च ॥ ४४ ॥,ye ye bhūpatayo rājan bhuṃjate bhuvamojasā|kālena te kṛtāḥ sarve kathāmātrāḥ kathāsu ca|| 44 ||
+12.2.2,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां द्वादशस्कन्धे द्वितीयोऽध्यायः ॥ २ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ dvādaśaskandhe dvitīyo'dhyāyaḥ|| 2 ||
+12.3.1,श्रीशुक उवाच – ।दृष्ट्वाऽत्मनि जये व्यग्रान् नृपान् हसति भूरियम् ।अहो मा विजिगीषन्ति मृत्योः क्रीडनका नृपाः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca –|dṛṣṭvā'tmani jaye vyagrān nṛpān hasati bhūriyam|aho mā vijigīṣanti mṛtyoḥ krīḍanakā nṛpāḥ|| 1 ||
+12.3.2,काम एष नरेन्द्राणां मोघः स्याद् विदुषामपि ।येन फेनोपमे पिण्डे येऽतिविश्रम्भिता नृपाः ॥ २ ॥,kāma eṣa narendrāṇāṃ moghaḥ syād viduṣāmapi|yena phenopame piṇḍe ye'tiviśrambhitā nṛpāḥ|| 2 ||
+12.3.3,पूर्वं निर्जित्य षड्वर्गं जेष्यामो राजमन्त्रिणः ।ततः सचिवपौराप्तकरीन्द्रानस्य कण्टकान् ॥ ३ ॥,pūrvaṃ nirjitya ṣaḍvargaṃ jeṣyāmo rājamantriṇaḥ|tataḥ sacivapaurāptakarīndrānasya kaṇṭakān|| 3 ||
+12.3.4,एवं क्रमेण जेष्यामः पृथ्वीं सागरमेखलाम् ।इत्याशाबद्धहृदया न पश्यन्त्यन्तिकेऽन्तकम् ॥ ४ ॥,evaṃ krameṇa jeṣyāmaḥ pṛthvīṃ sāgaramekhalām|ityāśābaddhahṛdayā na paśyantyantike'ntakam|| 4 ||
+12.3.5,समुद्रावरणां जित्वा मां विशन्त्यब्धिमोजसा ।कियदात्मजयस्यैतन्मुक्तिरात्मजये फलम् ॥ ५ ॥,samudrāvaraṇāṃ jitvā māṃ viśantyabdhimojasā|kiyadātmajayasyaitanmuktirātmajaye phalam|| 5 ||
+12.3.6,यां विसृज्यैव मनवः तत्सुताश्च कुरूद्वह ।गता यथागतं युद्धे तां मां जेष्यन्त्यबुद्धयः ॥ ६ ॥,yāṃ visṛjyaiva manavaḥ tatsutāśca kurūdvaha|gatā yathāgataṃ yuddhe tāṃ māṃ jeṣyantyabuddhayaḥ|| 6 ||
+12.3.7,मत्कृते पितृपुत्राणां भ्रातृणां चापि विग्रहः ।जायते ह्यसतां राज्ये ममताबद्धचेतसाम् ॥ ७ ॥,matkṛte pitṛputrāṇāṃ bhrātṛṇāṃ cāpi vigrahaḥ|jāyate hyasatāṃ rājye mamatābaddhacetasām|| 7 ||
+12.3.8,ममैवेयं मही कृत्स्ना न ते मूढेति वादिनः ।स्पर्धमाना मिथो घ्नन्ति म्रियन्ते मत्कृते नृपाः ॥ ८ ॥,mamaiveyaṃ mahī kṛtsnā na te mūḍheti vādinaḥ|spardhamānā mitho ghnanti mriyante matkṛte nṛpāḥ|| 8 ||
+12.3.9,पृथुः पुरूरवा गाधिः नहुषो भरतोऽर्जुनः ।मान्धाता सगरो रामः खट्वाङ्गो धुन्धुहा रघुः ॥ ९ ॥,pṛthuḥ purūravā gādhiḥ nahuṣo bharato'rjunaḥ|māndhātā sagaro rāmaḥ khaṭvāṅgo dhundhuhā raghuḥ|| 9 ||
+12.3.10,तृणबिन्दुर्ययातिश्च शर्यातिः शन्तनुर्गयः ।भगीरथः कुवलयाश्वः ककुत्स्थो नैषधो नृगः ॥ १० ॥,tṛṇabinduryayātiśca śaryātiḥ śantanurgayaḥ|bhagīrathaḥ kuvalayāśvaḥ kakutstho naiṣadho nṛgaḥ|| 10 ||
+12.3.11,हिरण्यकशिपुर्वृत्रो रावणो लोकरावणः ।नमुचिः शम्बरो भौमो हिरण्याक्षोऽथ तारकः ॥ ११ ॥,hiraṇyakaśipurvṛtro rāvaṇo lokarāvaṇaḥ|namuciḥ śambaro bhaumo hiraṇyākṣo'tha tārakaḥ|| 11 ||
+12.3.12,अन्ये च बहवो दैत्या राजानो ये महेश्वराः ।सर्वे सर्वविदः शूराः सर्वे सर्वजितोऽजिताः ॥ १२ ॥,anye ca bahavo daityā rājāno ye maheśvarāḥ|sarve sarvavidaḥ śūrāḥ sarve sarvajito'jitāḥ|| 12 ||
+12.3.13,ममतां मय्यवर्तन्त कृत्वोच्चैर्मर्त्यधर्मिणः ।कथावशेषाः कालेन ह्यकृतार्थाः कृता विभो ॥ १३ ॥,mamatāṃ mayyavartanta kṛtvoccairmartyadharmiṇaḥ|kathāvaśeṣāḥ kālena hyakṛtārthāḥ kṛtā vibho|| 13 ||
+12.3.14,कथा इमास्ते कथिता महीयसां ।विताय लोकेषु यशः परेयुषाम् ।विज्ञानवैराग्यविवक्षया विभो ।वचोविभूतीर्न तु पारमार्थ्यम् ॥ १४ ॥,kathā imāste kathitā mahīyasāṃ|vitāya lokeṣu yaśaḥ pareyuṣām|vijñānavairāgyavivakṣayā vibho|vacovibhūtīrna tu pāramārthyam|| 14 ||
+12.3.15,यस्तु उत्तमश्लोकगुणानुवादः ।संगीयतेऽभीक्ष्णममङ्गलघ्नः ।तमेव नित्यं श्रृणुयादभीक्ष्णं ।कृष्णेऽमलां भक्तिमभीप्समानः ॥ १५ ॥,yastu uttamaślokaguṇānuvādaḥ|saṃgīyate'bhīkṣṇamamaṅgalaghnaḥ|tameva nityaṃ śrṛṇuyādabhīkṣṇaṃ|kṛṣṇe'malāṃ bhaktimabhīpsamānaḥ|| 15 ||
+12.3.16,श्रीराजोवाच ।केनोपायेन भगवन् कलेर्दोषान् कलौ जनाः ।विधमिष्यन्त्युपचितान् तन्मे ब्रूहि यथा मुने ॥ १६ ॥,śrīrājovāca|kenopāyena bhagavan kalerdoṣān kalau janāḥ|vidhamiṣyantyupacitān tanme brūhi yathā mune|| 16 ||
+12.3.17,युगानि युगधर्मांश्च मानं प्रलयकल्पयोः ।कालस्येश्वररूपस्य गतिं विष्णोर्महात्मनः ॥ १७ ॥,yugāni yugadharmāṃśca mānaṃ pralayakalpayoḥ|kālasyeśvararūpasya gatiṃ viṣṇormahātmanaḥ|| 17 ||
+12.3.18,श्रीशुक उवाच ।कृते प्रवर्तते धर्मः चतुष्पात् तज्जनैर्धृतः ।सत्यं दया तपो दानं इति पादा विभोर्नृप ॥ १८ ॥,śrīśuka uvāca|kṛte pravartate dharmaḥ catuṣpāt tajjanairdhṛtaḥ|satyaṃ dayā tapo dānaṃ iti pādā vibhornṛpa|| 18 ||
+12.3.19,सन्तुष्टाः करुणा मैत्राः शान्ता दान्ताः तितिक्षवः ।आत्मारामाः समदृशः प्रायशः श्रमणा जनाः ॥ १९ ॥,santuṣṭāḥ karuṇā maitrāḥ śāntā dāntāḥ titikṣavaḥ|ātmārāmāḥ samadṛśaḥ prāyaśaḥ śramaṇā janāḥ|| 19 ||
+12.3.20,त्रेतायां धर्मपादानां तुर्यांशो हीयते शनैः ।अधर्मपादैः अनृत हिंसासंतोषविग्रहैः ॥ २० ॥,tretāyāṃ dharmapādānāṃ turyāṃśo hīyate śanaiḥ|adharmapādaiḥ anṛta hiṃsāsaṃtoṣavigrahaiḥ|| 20 ||
+12.3.21,तदा क्रियातपोनिष्ठा नातिहिंस्रा न लम्पटाः ।त्रैवर्गिकास्त्रयीवृद्धा वर्णा ब्रह्मोत्तरा नृप ॥ २१ ॥,tadā kriyātaponiṣṭhā nātihiṃsrā na lampaṭāḥ|traivargikāstrayīvṛddhā varṇā brahmottarā nṛpa|| 21 ||
+12.3.22,तपःसत्यदयादानेषु अर्धं ह्रस्वति द्वापरे ।हिंसातुष्ट्यनृतद्वेषैः धर्मस्याधर्मलक्षणैः ॥ २२ ॥,tapaḥsatyadayādāneṣu ardhaṃ hrasvati dvāpare|hiṃsātuṣṭyanṛtadveṣaiḥ dharmasyādharmalakṣaṇaiḥ|| 22 ||
+12.3.23,यशस्विनो महाशीलाः स्वाध्यायाध्ययने रताः ।आढ्याः कुटुम्बिनो हृष्टा वर्णाः क्षत्रद्विजोत्तराः ॥ २३ ॥,yaśasvino mahāśīlāḥ svādhyāyādhyayane ratāḥ|āḍhyāḥ kuṭumbino hṛṣṭā varṇāḥ kṣatradvijottarāḥ|| 23 ||
+12.3.24,कलौ तु धर्महेतूनां तुर्यांशोऽधर्महेतुभिः ।एधमानैः क्षीयमाणो ह्यन्ते सोऽपि विनङ्क्ष्यति ॥ २४ ॥,kalau tu dharmahetūnāṃ turyāṃśo'dharmahetubhiḥ|edhamānaiḥ kṣīyamāṇo hyante so'pi vinaṅkṣyati|| 24 ||
+12.3.25,तस्मिन् लुब्धा दुराचारा निर्दयाः शुष्कवैरिणः ।दुर्भगा भूरितर्षाश्च शूद्रदासोत्तराः प्रजाः ॥ २५ ॥,tasmin lubdhā durācārā nirdayāḥ śuṣkavairiṇaḥ|durbhagā bhūritarṣāśca śūdradāsottarāḥ prajāḥ|| 25 ||
+12.3.26,सत्त्वं रजस्तम इति दृश्यन्ते पुरुषे गुणाः ।कालसञ्चोदितास्ते वै परिवर्तन्त आत्मनि ॥ २६ ॥,sattvaṃ rajastama iti dṛśyante puruṣe guṇāḥ|kālasañcoditāste vai parivartanta ātmani|| 26 ||
+12.3.27,प्रभवन्ति यदा सत्त्वे मनोबुद्धीन्द्रियाणि च ।तदा कृतयुगं विद्यात् ज्ञाने तपसि यद्रुचिः ॥ २७ ॥,prabhavanti yadā sattve manobuddhīndriyāṇi ca|tadā kṛtayugaṃ vidyāt jñāne tapasi yadruciḥ|| 27 ||
+12.3.28,यदा धर्मार्थ कामेषु भक्तिर्यशसि देहिनाम् ।तदा त्रेता रजोवृत्तिः इति जानीहि बुद्धिमन् ॥ २८ ॥,yadā dharmārtha kāmeṣu bhaktiryaśasi dehinām|tadā tretā rajovṛttiḥ iti jānīhi buddhiman|| 28 ||
+12.3.29,यदा लोभस्तु असन्तोषो मानो दम्भोऽथ मत्सरः ।कर्मणां चापि काम्यानां द्वापरं तद् रजस्तमः ॥ २९ ॥,yadā lobhastu asantoṣo māno dambho'tha matsaraḥ|karmaṇāṃ cāpi kāmyānāṃ dvāparaṃ tad rajastamaḥ|| 29 ||
+12.3.30,यदा मायानृतं तन्द्रा निद्रा हिंसा विषादनम् ।शोकमोहौ भयं दैन्यं स कलिस्तामसः स्मृतः ॥ ३० ॥,yadā māyānṛtaṃ tandrā nidrā hiṃsā viṣādanam|śokamohau bhayaṃ dainyaṃ sa kalistāmasaḥ smṛtaḥ|| 30 ||
+12.3.31,यस्मात् क्षुद्रदृशो मर्त्याः क्षुद्रभाग्या महाशनाः ।कामिनो वित्तहीनाश्च स्वैरिण्यश्च स्त्रियोऽसतीः ॥ ३१ ॥,yasmāt kṣudradṛśo martyāḥ kṣudrabhāgyā mahāśanāḥ|kāmino vittahīnāśca svairiṇyaśca striyo'satīḥ|| 31 ||
+12.3.32,दस्यूत्कृष्टा जनपदा वेदाः पाषण्डदूषिताः ।राजानश्च प्रजाभक्षाः शिश्नोदरपरा द्विजाः ॥ ३२ ॥,dasyūtkṛṣṭā janapadā vedāḥ pāṣaṇḍadūṣitāḥ|rājānaśca prajābhakṣāḥ śiśnodaraparā dvijāḥ|| 32 ||
+12.3.33,अव्रता वटवोऽशौचा भिक्षवश्च कुटुम्बिनः ।तपस्विनो ग्रामवासा न्यासिनोऽत्यर्थलोल���पाः ॥ ३३ ॥,avratā vaṭavo'śaucā bhikṣavaśca kuṭumbinaḥ|tapasvino grāmavāsā nyāsino'tyarthalolupāḥ|| 33 ||
+12.3.34,ह्रस्वकाया महाहारा भूर्यपत्या गतह्रियः ।शश्वत्कटुकभाषिण्यः चौर्यमायोरुसाहसाः ॥ ३४ ॥,hrasvakāyā mahāhārā bhūryapatyā gatahriyaḥ|śaśvatkaṭukabhāṣiṇyaḥ cauryamāyorusāhasāḥ|| 34 ||
+12.3.35,पणयिष्यन्ति वै क्षुद्राः किराटाः कूटकारिणः ।अनापद्यपि मंस्यन्ते वार्तां साधु जुगुप्सिताम् ॥ ३५ ॥,paṇayiṣyanti vai kṣudrāḥ kirāṭāḥ kūṭakāriṇaḥ|anāpadyapi maṃsyante vārtāṃ sādhu jugupsitām|| 35 ||
+12.3.36,पतिं त्यक्ष्यन्ति निर्द्रव्यं भृत्याप्यखिलोत्तमम् ।भृत्यं विपन्नं पतयः कौलं गाश्चापयस्विनीः ॥ ३६ ॥,patiṃ tyakṣyanti nirdravyaṃ bhṛtyāpyakhilottamam|bhṛtyaṃ vipannaṃ patayaḥ kaulaṃ gāścāpayasvinīḥ|| 36 ||
+12.3.37,पितृभ्रातृसुहृत्ज्ञातीन् हित्वा सौरतसौहृदाः ।ननान्दृश्यालसंवादा दीनाः स्त्रैणाः कलौ नराः ॥ ३७ ॥,pitṛbhrātṛsuhṛtjñātīn hitvā sauratasauhṛdāḥ|nanāndṛśyālasaṃvādā dīnāḥ straiṇāḥ kalau narāḥ|| 37 ||
+12.3.38,शूद्राः प्रतिग्रहीष्यन्ति तपोवेषोपजीविनः ।धर्मं वक्ष्यन्त्यधर्मज्ञा अधिरुह्योत्तमासनम् ॥ ३८ ॥,śūdrāḥ pratigrahīṣyanti tapoveṣopajīvinaḥ|dharmaṃ vakṣyantyadharmajñā adhiruhyottamāsanam|| 38 ||
+12.3.39,नित्यमुद्विग्नमनसो दुर्भिक्षकरकर्शिताः ।निरन्ने भूतले राजन् अनावृष्टिभयातुराः ॥ ३९ ॥,nityamudvignamanaso durbhikṣakarakarśitāḥ|niranne bhūtale rājan anāvṛṣṭibhayāturāḥ|| 39 ||
+12.3.40,वासोऽन्नपानशयनव्यवायस्नानभूषणैः ।हीनाः पिशाचसन्दर्शा भविष्यन्ति कलौ प्रजाः ॥ ४० ॥,vāso'nnapānaśayanavyavāyasnānabhūṣaṇaiḥ|hīnāḥ piśācasandarśā bhaviṣyanti kalau prajāḥ|| 40 ||
+12.3.41,कलौ काकिणिकेऽप्यर्थे विगृह्य त्यक्तसौहृदाः ।त्यक्ष्यन्ति च प्रियान्प्राणान् हनिष्यन्ति स्वकानपि ॥ ४१ ॥,kalau kākiṇike'pyarthe vigṛhya tyaktasauhṛdāḥ|tyakṣyanti ca priyānprāṇān haniṣyanti svakānapi|| 41 ||
+12.3.42,न रक्षिष्यन्ति मनुजाः स्थविरौ पितरौ अपि ।पुत्रान् सर्वार्थकुशलान् क्षुद्राः शिश्नोदरम्भराः ॥ ४२ ॥,na rakṣiṣyanti manujāḥ sthavirau pitarau api|putrān sarvārthakuśalān kṣudrāḥ śiśnodarambharāḥ|| 42 ||
+12.3.43,कलौ न राजन् जगतां परं गुरुं ।त्रिलोकनाथानतपादपङ्कजम् ।प्रायेण मर्त्या भगवन्तमच्युतं ।यक्ष्यन्ति पाषण्डविभिन्नचेतसः ॥ ४३ ॥,kalau na rājan jagatāṃ paraṃ guruṃ|trilokanāthānatapādapaṅkajam|prāyeṇa martyā bhagavantamacyutaṃ|yakṣyanti pāṣaṇḍavibhinnacetasaḥ|| 43 ||
+12.3.44,यन्नामधेयं म्रियमाण आतुरः ।पतन् स्खलन् वा विवशो गृणन् पुमान् ।विमुक्तकर्मार्गल उत्तमां गतिं ।प्राप्नोति यक्ष्यन्ति न तं कलौ जनाः ॥ ४४ ॥,yannāmadheyaṃ mriyamāṇa āturaḥ|patan skhalan vā vivaśo gṛṇan pumān|vimuktakarmārgala uttamāṃ gatiṃ|prāpnoti yakṣyanti na taṃ kalau janāḥ|| 44 ||
+12.3.45,पुंसां कलिकृतान् दोषान् द्रव्यदेशात्मसंभवान् ।सर्वान् हरति चित्तस्थो भगवान् पुरुषोत्तमः ॥ ४५ ॥,puṃsāṃ kalikṛtān doṣān dravyadeśātmasaṃbhavān|sarvān harati cittastho bhagavān puruṣottamaḥ|| 45 ||
+12.3.46,श्रुतः सङ्कीर्तितो ध्यातः पूजितश्चादृतोऽपि वा ।नृणां धुनोति भगवान् हृत्स्थो जन्मायुताशुभम् ॥ ४६ ॥,śrutaḥ saṅkīrtito dhyātaḥ pūjitaścādṛto'pi vā|nṛṇāṃ dhunoti bhagavān hṛtstho janmāyutāśubham|| 46 ||
+12.3.47,यथा हेम्नि स्थितो वह्निः दुर्वर्णं हन्ति धातुजम् ।एवं आत्मगतो विष्णुः योगिनां अशुभाशयम् ॥ ४७ ॥,yathā hemni sthito vahniḥ durvarṇaṃ hanti dhātujam|evaṃ ātmagato viṣṇuḥ yogināṃ aśubhāśayam|| 47 ||
+12.3.48,विद्यातपःप्राणनिरोधमैत्री ।तीर्थाभिषेकव्रतदानजप्यैः ।नात्यन्तशुद्धिं लभतेऽन्तरात्मा ।यथा हृदिस्थे भगवत्यनन्ते ॥ ४८ ॥,vidyātapaḥprāṇanirodhamaitrī|tīrthābhiṣekavratadānajapyaiḥ|nātyantaśuddhiṃ labhate'ntarātmā|yathā hṛdisthe bhagavatyanante|| 48 ||
+12.3.49,तस्मात् सर्वात्मना राजन् हृदिस्थं कुरु केशवम् ।म्रियमाणो ह्यवहितः ततो यासि परां गतिम् ॥ ४९ ॥,tasmāt sarvātmanā rājan hṛdisthaṃ kuru keśavam|mriyamāṇo hyavahitaḥ tato yāsi parāṃ gatim|| 49 ||
+12.3.50,म्रियमाणैरभिध्येयो भगवान् परमेश्वरः ।आत्मभावं नयत्यङ्ग सर्वात्मा सर्वसंश्रयः ॥ ५० ॥,mriyamāṇairabhidhyeyo bhagavān parameśvaraḥ|ātmabhāvaṃ nayatyaṅga sarvātmā sarvasaṃśrayaḥ|| 50 ||
+12.3.51,कलेर्दोषनिधे राजन् अस्ति ह्येको महान् गुणः ।कीर्तनात् एव कृष्णस्य मुक्तसङ्गः परं व्रजेत् ॥ ५१ ॥,kalerdoṣanidhe rājan asti hyeko mahān guṇaḥ|kīrtanāt eva kṛṣṇasya muktasaṅgaḥ paraṃ vrajet|| 51 ||
+12.3.52,कृते यद् ध्यायतो विष्णुं त्रेतायां यजतो मखैः ।द्वापरे परिचर्यायां कलौ तद् हरिकीर्तनात् ॥ ५२ ॥,kṛte yad dhyāyato viṣṇuṃ tretāyāṃ yajato makhaiḥ|dvāpare paricaryāyāṃ kalau tad harikīrtanāt|| 52 ||
+12.3.2,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां द्वादशस्कन्धे तृतीयोऽध्यायः ॥ २ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ dvādaśaskandhe tṛtīyo'dhyāyaḥ|| 2 ||
+12.4.1,श्रीशुक उवाच – ।कालस्ते परमाण्वादिः द्विपरार्धावधिर्नृप ।कथितो युगमानं च श्रृणु कल्पलयावपि ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca –|kālaste paramāṇvādiḥ dviparārdhāvadhirnṛpa|kathito yugamānaṃ ca śrṛṇu kalpalayāvapi|| 1 ||
+12.4.2,चतुर्युगसहस्रं तु ब्रह्मणो दिनमुच्यते ।स कल्पो यत्र मनवः चतुर्दश विशांपते ॥ २ ॥,caturyugasahasraṃ tu brahmaṇo dinamucyate|sa kalpo yatra manavaḥ caturdaśa viśāṃpate|| 2 ||
+12.4.4,तदन्ते प्रलयस्तावान् ब्राह्मी रात्रिरुदाहृता ।त्रयो लोका इमे तत्र कल्पन्ते प्रलयाय हि ।एष नैमित्तिकः प्रोक्तः प्रलयो यत्र विश्वसृक् ।शेतेऽनन्तासनो विश्वं आत्मसात् कृत्य चात्मभूः ॥ ४ ॥,tadante pralayastāvān brāhmī rātrirudāhṛtā|trayo lokā ime tatra kalpante pralayāya hi|eṣa naimittikaḥ proktaḥ pralayo yatra viśvasṛk|śete'nantāsano viśvaṃ ātmasāt kṛtya cātmabhūḥ|| 4 ||
+12.4.5,द्विपरार्धे त्वतिक्रान्ते ब्रह्मणः परमेष्ठिनः ।तदा प्रकृतयः सप्त कल्पन्ते प्रलयाय वै ॥ ५ ॥,dviparārdhe tvatikrānte brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ|tadā prakṛtayaḥ sapta kalpante pralayāya vai|| 5 ||
+12.4.6,एष प्राकृतिको राजन् प्रलयो यत्र लीयते ।अण���डकोषस्तु सङ्घातो विघाट उपसादिते ॥ ६ ॥,eṣa prākṛtiko rājan pralayo yatra līyate|aṇḍakoṣastu saṅghāto vighāṭa upasādite|| 6 ||
+12.4.7,पर्जन्यः शतवर्षाणि भूमौ राजन्न वर्षति ।तदा निरन्ने ह्यन्योन्यं भक्ष्यमाणाः क्षुधार्दिताः ॥ ७ ॥,parjanyaḥ śatavarṣāṇi bhūmau rājanna varṣati|tadā niranne hyanyonyaṃ bhakṣyamāṇāḥ kṣudhārditāḥ|| 7 ||
+12.4.8,क्षयं यास्यन्ति शनकैः कालेनोपद्रुताः प्रजाः ।सामुद्रं दैहिकं भौमं रसं सांवर्तको रविः ॥ ८ ॥,kṣayaṃ yāsyanti śanakaiḥ kālenopadrutāḥ prajāḥ|sāmudraṃ daihikaṃ bhaumaṃ rasaṃ sāṃvartako raviḥ|| 8 ||
+12.4.9,रश्मिभिः पिबते घोरैः सर्वं नैव विमुञ्चति ।ततः संवर्तको वह्निः सङ्कर्षणमुखोत्थितः ॥ ९ ॥,raśmibhiḥ pibate ghoraiḥ sarvaṃ naiva vimuñcati|tataḥ saṃvartako vahniḥ saṅkarṣaṇamukhotthitaḥ|| 9 ||
+12.4.10,दहत्यनिलवेगोत्थः शून्यान् भूविवरानथ ।उपर्यधः समन्ताच्च शिखाभिर्वह्निसूर्ययोः ॥ १० ॥,dahatyanilavegotthaḥ śūnyān bhūvivarānatha|uparyadhaḥ samantācca śikhābhirvahnisūryayoḥ|| 10 ||
+12.4.11,दह्यमानं विभात्यण्डं दग्धगोमयपिण्डवत् ।ततः प्रचण्डपवनो वर्षाणामधिकं शतम् ॥ ११ ॥,dahyamānaṃ vibhātyaṇḍaṃ dagdhagomayapiṇḍavat|tataḥ pracaṇḍapavano varṣāṇāmadhikaṃ śatam|| 11 ||
+12.4.12,परः सांवर्तको वाति धूम्रं खं रजसाऽवृतम् ।ततो मेघकुलान्यङ्ग चित्र वर्णान्यनेकशः ॥ १२ ॥,paraḥ sāṃvartako vāti dhūmraṃ khaṃ rajasā'vṛtam|tato meghakulānyaṅga citra varṇānyanekaśaḥ|| 12 ||
+12.4.13,शतं वर्षाणि वर्षन्ति नदन्ति रभसस्वनैः ।तत एकोदकं विश्वं ब्रह्माण्डविवरान्तरम् ॥ १३ ॥,śataṃ varṣāṇi varṣanti nadanti rabhasasvanaiḥ|tata ekodakaṃ viśvaṃ brahmāṇḍavivarāntaram|| 13 ||
+12.4.14,तदा भूमेर्गन्धगुणं ग्रसन्त्याप उदप्लवे ।ग्रस्तगन्धा तु पृथिवी प्रलयत्वाय कल्पते ॥ १४ ॥,tadā bhūmergandhaguṇaṃ grasantyāpa udaplave|grastagandhā tu pṛthivī pralayatvāya kalpate|| 14 ||
+12.4.15,अपां रसमथो तेजः ता लीयन्तेऽथ नीरसाः ।ग्रसते तेजसो रूपं वायुस्तद्रहितं तदा ॥ १५ ॥,apāṃ rasamatho tejaḥ tā līyante'tha nīrasāḥ|grasate tejaso rūpaṃ vāyustadrahitaṃ tadā|| 15 ||
+12.4.16,लीयते चानिले तेजो वायोः खं ग्रसते गुणम् ।स वै विशति खं राजन् ततश्च नभसो गुणम् ॥ १६ ॥,līyate cānile tejo vāyoḥ khaṃ grasate guṇam|sa vai viśati khaṃ rājan tataśca nabhaso guṇam|| 16 ||
+12.4.17,शब्दं ग्रसति भूतादिः नभस्तमनु लीयते ।तैजसश्चेन्द्रियाण्यङ्ग देवान्वैकारिको गुणैः ॥ १७ ॥,śabdaṃ grasati bhūtādiḥ nabhastamanu līyate|taijasaścendriyāṇyaṅga devānvaikāriko guṇaiḥ|| 17 ||
+12.4.18,महान् ग्रसत्यहङ्कारं गुणाः सत्त्वादयश्च तम् ।ग्रसतेऽव्याकृतं राजन् गुणान् कालेन चोदितम् ॥ १८ ॥,mahān grasatyahaṅkāraṃ guṇāḥ sattvādayaśca tam|grasate'vyākṛtaṃ rājan guṇān kālena coditam|| 18 ||
+12.4.19,न तस्य कालावयवैः परिणामादयो गुणाः ।अनाद्यनन्तमव्यक्तं नित्यं कारणमव्ययम् ॥ १९ ॥,na tasya kālāvayavaiḥ pariṇāmādayo guṇāḥ|anādyanantamavyaktaṃ nityaṃ kāraṇamavyayam|| 19 ||
+12.4.20,न यत्र वाचो न मनो न सत्त्वं ।तमो रजो वा महदादयोऽमी ।न प्राणबुद्धीन���द्रियदेवता वा ।न सन्निवेशः खलु लोककल्पः ॥ २० ॥,na yatra vāco na mano na sattvaṃ|tamo rajo vā mahadādayo'mī|na prāṇabuddhīndriyadevatā vā|na sanniveśaḥ khalu lokakalpaḥ|| 20 ||
+12.4.21,न स्वप्नजाग्रन्न च तत्सुषुप्तं ।न खं जलं भूरनिलोऽग्निरर्कः ।संसुप्तवत् शून्यवदप्रतर्क्यं ।तन्मूलभूतं पदमामनन्ति ॥ २१ ॥,na svapnajāgranna ca tatsuṣuptaṃ|na khaṃ jalaṃ bhūranilo'gnirarkaḥ|saṃsuptavat śūnyavadapratarkyaṃ|tanmūlabhūtaṃ padamāmananti|| 21 ||
+12.4.22,लयः प्राकृतिको ह्येष पुरुषाव्यक्तयोर्यदा ।शक्तयः सम्प्रलीयन्ते विवशाः कालविद्रुताः ॥ २२ ॥,layaḥ prākṛtiko hyeṣa puruṣāvyaktayoryadā|śaktayaḥ sampralīyante vivaśāḥ kālavidrutāḥ|| 22 ||
+12.4.23,बुद्धीन्द्रियार्थरूपेण ज्ञानं भाति तदाश्रयम् ।दृश्यत्वाव्यतिरेकाभ्यां आद्यन्तवदवस्तु यत् ॥ २३ ॥,buddhīndriyārtharūpeṇa jñānaṃ bhāti tadāśrayam|dṛśyatvāvyatirekābhyāṃ ādyantavadavastu yat|| 23 ||
+12.4.24,दीपश्चक्षुश्च रूपं च ज्योतिषो न पृथग्भवेत् ।एवं धीः खानि मात्राश्च न स्युरन्यतमादृतात् ॥ २४ ॥,dīpaścakṣuśca rūpaṃ ca jyotiṣo na pṛthagbhavet|evaṃ dhīḥ khāni mātrāśca na syuranyatamādṛtāt|| 24 ||
+12.4.25,बुद्धेर्जागरणं स्वप्नः सुषुप्तिरिति चोच्यते ।मायामात्रमिदं राजन् नानात्वं प्रत्यगात्मनि ॥ २५ ॥,buddherjāgaraṇaṃ svapnaḥ suṣuptiriti cocyate|māyāmātramidaṃ rājan nānātvaṃ pratyagātmani|| 25 ||
+12.4.26,यथा जलधरा व्योम्नि भवन्ति न भवन्ति च ।ब्रह्मणीदं तथा विश्वमवयव्युदयाप्ययात् ॥ २६ ॥,yathā jaladharā vyomni bhavanti na bhavanti ca|brahmaṇīdaṃ tathā viśvamavayavyudayāpyayāt|| 26 ||
+12.4.27,सत्यं ह्यवयवः प्रोक्तः सर्वावयविनामिह ।विनार्थेन प्रतीयेरन् पटस्येवाङ्ग तन्तवः ॥ २७ ॥,satyaṃ hyavayavaḥ proktaḥ sarvāvayavināmiha|vinārthena pratīyeran paṭasyevāṅga tantavaḥ|| 27 ||
+12.4.28,यत्सामान्यविशेषाभ्यां उपलभ्येत स भ्रमः ।अन्योन्यापाश्रयात् सर्वमाद्यन्तवदवस्तु यत् ॥ २८ ॥,yatsāmānyaviśeṣābhyāṃ upalabhyeta sa bhramaḥ|anyonyāpāśrayāt sarvamādyantavadavastu yat|| 28 ||
+12.4.29,विकारः ख्यायमानोऽपि प्रत्यगात्मानमन्तरा ।न निरूप्योऽस्त्यणुरपि स्याच्चेच्चित्सम आत्मवत् ॥ २९ ॥,vikāraḥ khyāyamāno'pi pratyagātmānamantarā|na nirūpyo'styaṇurapi syācceccitsama ātmavat|| 29 ||
+12.4.30,न हि सत्यस्य नानात्वमविद्वान्यदि मन्यते ।नानात्वं छिद्रयोर्यद्वत् ज्योतिषोर्वातयोरिव ॥ ३० ॥,na hi satyasya nānātvamavidvānyadi manyate|nānātvaṃ chidrayoryadvat jyotiṣorvātayoriva|| 30 ||
+12.4.31,यथा हिरण्यं बहुधा समीयते ।नृभिः क्रियाभिर्व्यवहारवर्त्मसु ।एवं वचोभिर्भगवानधोक्षजो ।व्याख्यायते लौकिकवैदिकैर्जनैः ॥ ३१ ॥,yathā hiraṇyaṃ bahudhā samīyate|nṛbhiḥ kriyābhirvyavahāravartmasu|evaṃ vacobhirbhagavānadhokṣajo|vyākhyāyate laukikavaidikairjanaiḥ|| 31 ||
+12.4.32,यथा घनोऽर्कप्रभवोऽर्कदर्शितो ।ह्यर्कांशभूतस्य च चक्षुषस्तमः ।एवं त्वहं ब्रह्मगुणस्तदीक्षितो ।ब्रह्मांशकस्यात्मन आत्मबन्धनः ॥ ३२ ॥,yathā ghano'rkaprabhavo'rkadarśito|hyarkāṃśabhūtasya ca cakṣuṣastamaḥ|evaṃ tvahaṃ brahmaguṇastadīkṣito|brahmāṃśakasyātmana ātmabandhanaḥ|| 32 ||
+12.4.33,घनो यदार्कप्रभवो विदीर्यते ।चक्षुः स्वरूपं रविमीक्षते तदा ।यदा ह्यहङ्कार उपाधिरात्मनो ।जिज्ञासया नश्यति तर्ह्यनुस्मरेत् ॥ ३३ ॥,ghano yadārkaprabhavo vidīryate|cakṣuḥ svarūpaṃ ravimīkṣate tadā|yadā hyahaṅkāra upādhirātmano|jijñāsayā naśyati tarhyanusmaret|| 33 ||
+12.4.34,यदैवमेतेन विवेकहेतिना ।मायामयाहङ्करणात्मबन्धनम् ।छित्त्वाच्युतात्मानुभवोऽवतिष्ठते ।तमाहुरात्यन्तिकमङ्ग सम्प्लवम् ॥ ३४ ॥,yadaivametena vivekahetinā|māyāmayāhaṅkaraṇātmabandhanam|chittvācyutātmānubhavo'vatiṣṭhate|tamāhurātyantikamaṅga samplavam|| 34 ||
+12.4.35,नित्यदा सर्वभूतानां ब्रह्मादीनां परन्तप ।उत्पत्तिप्रलयौ एके सूक्ष्मज्ञाः सम्प्रचक्षते ॥ ३५ ॥,nityadā sarvabhūtānāṃ brahmādīnāṃ parantapa|utpattipralayau eke sūkṣmajñāḥ sampracakṣate|| 35 ||
+12.4.36,कालस्रोतोजवेनाशु ह्रियमाणस्य नित्यदा ।परिणामिनामवस्थास्ता जन्मप्रलयहेतवः ॥ ३६ ॥,kālasrotojavenāśu hriyamāṇasya nityadā|pariṇāmināmavasthāstā janmapralayahetavaḥ|| 36 ||
+12.4.37,अनाद्यन्तवतानेन कालेनेश्वरमूर्तिना ।अवस्था नैव दृश्यन्ते वियति ज्योतिषामिव ॥ ३७ ॥,anādyantavatānena kāleneśvaramūrtinā|avasthā naiva dṛśyante viyati jyotiṣāmiva|| 37 ||
+12.4.38,नित्यो नैमित्तिकश्चैव तथा प्राकृतिको लयः ।आत्यन्तिकश्च कथितः कालस्य गतिरीदृशी ॥ ३८ ॥,nityo naimittikaścaiva tathā prākṛtiko layaḥ|ātyantikaśca kathitaḥ kālasya gatirīdṛśī|| 38 ||
+12.4.39,एताः कुरुश्रेष्ठ जगद्विधातुः ।नारायणस्याखिलसत्त्वधाम्नः ।लीलाकथास्ते कथिताः समासतः ।कार्त्स्न्येन नाजोऽप्यभिधातुमीशः ॥ ३९ ॥,etāḥ kuruśreṣṭha jagadvidhātuḥ|nārāyaṇasyākhilasattvadhāmnaḥ|līlākathāste kathitāḥ samāsataḥ|kārtsnyena nājo'pyabhidhātumīśaḥ|| 39 ||
+12.4.40,संसारसिन्धुमतिदुस्तरमुत्तितीर्षोः ।नान्यः प्लवो भगवतः पुरुषोत्तमस्य ।लीलाकथारसनिषेवणमन्तरेण ।पुंसो भवेद्विविधदुःखदवार्दितस्य ॥ ४० ॥,saṃsārasindhumatidustaramuttitīrṣoḥ|nānyaḥ plavo bhagavataḥ puruṣottamasya|līlākathārasaniṣevaṇamantareṇa|puṃso bhavedvividhaduḥkhadavārditasya|| 40 ||
+12.4.41,पुराणसंहितामेताम् ऋषिर्नारायणोऽव्ययः ।नारदाय पुरा प्राह कृष्णद्वैपायनाय सः ॥ ४१ ॥,purāṇasaṃhitāmetām ṛṣirnārāyaṇo'vyayaḥ|nāradāya purā prāha kṛṣṇadvaipāyanāya saḥ|| 41 ||
+12.4.42,स वै मह्यं महाराज भगवान् बादरायणः ।इमां भागवतीं प्रीतः संहितां वेदसम्मिताम् ॥ ४२ ॥,sa vai mahyaṃ mahārāja bhagavān bādarāyaṇaḥ|imāṃ bhāgavatīṃ prītaḥ saṃhitāṃ vedasammitām|| 42 ||
+12.4.43,इमां वक्ष्यत्यसौ सूत ऋषिभ्यो नैमिषालये ।दीर्घसत्रे कुरुश्रेष्ठ सम्पृष्टः शौनकादिभिः ॥ ४३ ॥,imāṃ vakṣyatyasau sūta ṛṣibhyo naimiṣālaye|dīrghasatre kuruśreṣṭha sampṛṣṭaḥ śaunakādibhiḥ|| 43 ||
+12.4.4,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां द्वादशस्कन्धे चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ dvādaśaskandhe caturtho'dhyāyaḥ|| 4 ||
+12.5.1,श्रीशुक उवाच – ।अत्रानुवर्ण्यतेऽभीक्ष्णं विश्वात्मा भगवान् हरिः ।यस्य प्रसादजो ब्रह्मा रुद्रः क्रोधसमुद्भवः ॥ १ ॥,śrīśuka uvāca –|atrānuvarṇyate'bhīkṣṇaṃ viśvātmā bhagavān hariḥ|yasya prasādajo brahmā rudraḥ krodhasamudbhavaḥ|| 1 ||
+12.5.2,त्वं तु राजन् मरिष्येति पशुबुद्धिमिमां जहि ।न जातः प्रागभूतोऽद्य देहवत्त्वं न नङ्क्ष्यसि ॥ २ ॥,tvaṃ tu rājan mariṣyeti paśubuddhimimāṃ jahi|na jātaḥ prāgabhūto'dya dehavattvaṃ na naṅkṣyasi|| 2 ||
+12.5.3,न भविष्यसि भूत्वा त्वं पुत्रपौत्रादिरूपवान् ।बीजाङ्कुरवद् देहादेः व्यतिरिक्तो यथानलः ॥ ३ ॥,na bhaviṣyasi bhūtvā tvaṃ putrapautrādirūpavān|bījāṅkuravad dehādeḥ vyatirikto yathānalaḥ|| 3 ||
+12.5.4,स्वप्ने यथा शिरश्छेदं पञ्चत्वाद्यात्मनः स्वयम् ।यस्मात्पश्यति देहस्य तत आत्मा ह्यजोऽमरः ॥ ४ ॥,svapne yathā śiraśchedaṃ pañcatvādyātmanaḥ svayam|yasmātpaśyati dehasya tata ātmā hyajo'maraḥ|| 4 ||
+12.5.5,घटे भिन्ने घटाकाश आकाशः स्याद् यथा पुरा ।एवं देहे मृते जीवो ब्रह्म सम्पद्यते पुनः ॥ ५ ॥,ghaṭe bhinne ghaṭākāśa ākāśaḥ syād yathā purā|evaṃ dehe mṛte jīvo brahma sampadyate punaḥ|| 5 ||
+12.5.6,मनः सृजति वै देहान् गुणान् कर्माणि चात्मनः ।तन्मनः सृजते माया ततो जीवस्य संसृतिः ॥ ६ ॥,manaḥ sṛjati vai dehān guṇān karmāṇi cātmanaḥ|tanmanaḥ sṛjate māyā tato jīvasya saṃsṛtiḥ|| 6 ||
+12.5.7,स्नेहाधिष्ठानवर्त्यग्नि संयोगो यावदीयते ।ततो दीपस्य दीपत्वं एवं देहकृतो भवः ।रजःसत्त्वतमोवृत्त्या जायतेऽथ विनश्यति ॥ ७ ॥,snehādhiṣṭhānavartyagni saṃyogo yāvadīyate|tato dīpasya dīpatvaṃ evaṃ dehakṛto bhavaḥ|rajaḥsattvatamovṛttyā jāyate'tha vinaśyati|| 7 ||
+12.5.8,न तत्रात्मा स्वयंज्योतिः यो व्यक्ताव्यक्तयोः परः ।आकाश इव चाधारो ध्रुवोऽनन्तोपमस्ततः ॥ ८ ॥,na tatrātmā svayaṃjyotiḥ yo vyaktāvyaktayoḥ paraḥ|ākāśa iva cādhāro dhruvo'nantopamastataḥ|| 8 ||
+12.5.9,एवमात्मानमात्मस्थम् आत्मनैवामृश प्रभो ।बुद्ध्यानुमानगर्भिण्या वासुदेवानुचिन्तया ॥ ९ ॥,evamātmānamātmastham ātmanaivāmṛśa prabho|buddhyānumānagarbhiṇyā vāsudevānucintayā|| 9 ||
+12.5.10,चोदितो विप्रवाक्येन न त्वां धक्ष्यति तक्षकः ।मृत्यवो नोपधक्ष्यन्ति मृत्यूनां मृत्युमीश्वरम् ॥ १० ॥,codito vipravākyena na tvāṃ dhakṣyati takṣakaḥ|mṛtyavo nopadhakṣyanti mṛtyūnāṃ mṛtyumīśvaram|| 10 ||
+12.5.11,अहं ब्रह्म परं धाम ब्रह्माहं परमं पदम् ।एवं समीक्ष्य चात्मानम् आत्मन्याधाय निष्कले ॥ ११ ॥,ahaṃ brahma paraṃ dhāma brahmāhaṃ paramaṃ padam|evaṃ samīkṣya cātmānam ātmanyādhāya niṣkale|| 11 ||
+12.5.12,दशन्तं तक्षकं पादे लेलिहानं विषाननैः ।न द्रक्ष्यसि शरीरं च विश्वं च पृथगात्मनः ॥ १२ ॥,daśantaṃ takṣakaṃ pāde lelihānaṃ viṣānanaiḥ|na drakṣyasi śarīraṃ ca viśvaṃ ca pṛthagātmanaḥ|| 12 ||
+12.5.13,एतत्ते कथितं तात यदात्मा पृष्टवान् नृप ।हरेर्विश्वात्मनश्चेष्टां किं भूयः श्रोतुमिच्छसि ॥ १३ ॥,etatte kathitaṃ tāta yadātmā pṛṣṭavān nṛpa|harerviśvātmanaśceṣṭāṃ kiṃ bhūyaḥ śrotumicchasi|| 13 ||
+12.5.5,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां द्वादशस्कन्धे ब्रह्मोपदेशो नाम पंचमोऽध्यायः ॥ ५ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ dvādaśaskandhe brahmopadeśo nāma paṃcamo'dhyāyaḥ|| 5 ||
+12.6.1,अथ षष्ठोऽध्यायः ।सूत उवाच ।एतन्निशम्य मुनिनाभिहितं परीक्षिद् ।व्यासात्मजेन निखिलात्मदृशा समेन ।तत्पादमूलमुपसृत्य नतेन मूर्ध्ना ।बद्धाञ्जलिस्तमिदमाह स विष्णुरातः ॥ १ ॥,atha ṣaṣṭho'dhyāyaḥ|sūta uvāca|etanniśamya muninābhihitaṃ parīkṣid|vyāsātmajena nikhilātmadṛśā samena|tatpādamūlamupasṛtya natena mūrdhnā|baddhāñjalistamidamāha sa viṣṇurātaḥ|| 1 ||
+12.6.2,राजोवाच ।सिद्धोऽस्म्यनुगृहीतोऽस्मि भवता करुणात्मना ।श्रावितो यच्च मे साक्षादनादिनिधनो हरिः ॥ २ ॥,rājovāca|siddho'smyanugṛhīto'smi bhavatā karuṇātmanā|śrāvito yacca me sākṣādanādinidhano hariḥ|| 2 ||
+12.6.3,नात्यद्भुतमहं मन्ये महतामच्युतात्मनाम् ।अज्ञेषु तापतप्तेषु भूतेषु यदनुग्रहः ॥ ३ ॥,nātyadbhutamahaṃ manye mahatāmacyutātmanām|ajñeṣu tāpatapteṣu bhūteṣu yadanugrahaḥ|| 3 ||
+12.6.4,पुराणसंहितामेतामश्रौष्म भवतो वयम् ।यस्यां खलूत्तमःश्लोको भगवाननवर्ण्यते ॥ ४ ॥,purāṇasaṃhitāmetāmaśrauṣma bhavato vayam|yasyāṃ khalūttamaḥśloko bhagavānanavarṇyate|| 4 ||
+12.6.5,भगवंस्तक्षकादिभ्यो मृत्युभ्यो न बिभेम्यहम् ।प्रविष्टो ब्रह्म निर्वाणमभयं दर्शितं त्वया ॥ ५ ॥,bhagavaṃstakṣakādibhyo mṛtyubhyo na bibhemyaham|praviṣṭo brahma nirvāṇamabhayaṃ darśitaṃ tvayā|| 5 ||
+12.6.6,अनुजानीहि मां ब्रह्मन्वाचं यच्छाम्यधोक्षजे ।मुक्तकामाशयं चेतः प्रवेश्य विसृजाम्यसून् ॥ ६ ॥,anujānīhi māṃ brahmanvācaṃ yacchāmyadhokṣaje|muktakāmāśayaṃ cetaḥ praveśya visṛjāmyasūn|| 6 ||
+12.6.7,अज्ञानं च निरस्तं मे ज्ञानविज्ञाननिष्ठया ।भवता दर्शितं क्षेमं परं भगवतः पदम् ॥ ७ ॥,ajñānaṃ ca nirastaṃ me jñānavijñānaniṣṭhayā|bhavatā darśitaṃ kṣemaṃ paraṃ bhagavataḥ padam|| 7 ||
+12.6.8,सूत उवाच ।इत्युक्तस्तमनुज्ञाप्य भगवान्बादरायणिः ।जगाम भिक्षुभिः साकं नरदेवेन पूजितः ॥ ८ ॥,sūta uvāca|ityuktastamanujñāpya bhagavānbādarāyaṇiḥ|jagāma bhikṣubhiḥ sākaṃ naradevena pūjitaḥ|| 8 ||
+12.6.9,परीक्षिदपि राजर्षिरात्मन्यात्मानमात्मना ।समाधाय परं दध्यावस्पन्दासुर्यथा तरुः ॥ ९ ॥,parīkṣidapi rājarṣirātmanyātmānamātmanā|samādhāya paraṃ dadhyāvaspandāsuryathā taruḥ|| 9 ||
+12.6.10,प्राक्कूले बर्हिष्यासीनो गङ्गाकूल उदङ्मुखः ।ब्रह्मभूतो महायोगी निःसङ्गश्छिन्नसंशयः ॥ १० ॥,prākkūle barhiṣyāsīno gaṅgākūla udaṅmukhaḥ|brahmabhūto mahāyogī niḥsaṅgaśchinnasaṃśayaḥ|| 10 ||
+12.6.11,तक्षकः प्रहितो विप्राः क्रुद्धेन द्विजसूनुना ।हन्तुकामो नृपं गच्छन्ददर्श पथि कश्यपम् ॥ ११ ॥,takṣakaḥ prahito viprāḥ kruddhena dvijasūnunā|hantukāmo nṛpaṃ gacchandadarśa pathi kaśyapam|| 11 ||
+12.6.12,तं तर्पयित्वा द्रविणैर्निवर्त्य विषहारिणम् ।द्विजरूपप्रतिच्छन्नः कामरूपोऽदशन्नृपम् ॥ १२ ॥,taṃ tarpayitvā draviṇairnivartya viṣahāriṇam|dvijarūpapraticchannaḥ kāmarūpo'daśannṛpam|| 12 ||
+12.6.13,ब्रह्मभूतस्य राजर्षेर्देहोऽहिगरलाग्निना ।बभूव भस्मसात्सद्यः पश्यतां सर्वदेहिनाम् ॥ १३ ॥,brahmabhūtasya rājarṣerdeho'higaralāgninā|babhūva bhasmasātsadyaḥ paśyatāṃ sarvadehinām|| 13 ||
+12.6.14,हाहाकारो महानासीद्भुवि खे दिक्षु सर्वतः ।विस्मिता ह्यभवन्सर्वे देवासुरनरादयः ॥ १४ ॥,hāhākāro mahānāsīdbhuvi khe dikṣu sarvataḥ|vismitā hyabhavansarve devāsuranarādayaḥ|| 14 ||
+12.6.15,देवदुन्दुभयो नेदुर्गन्धर्वाप्सरसो जगुः ।ववृषुः पुष्पवर्षाणि विबुधाः साधुवादिनः ॥ १५ ॥,devadundubhayo nedurgandharvāpsaraso jaguḥ|vavṛṣuḥ puṣpavarṣāṇi vibudhāḥ sādhuvādinaḥ|| 15 ||
+12.6.16,जनमेजयः स्वपितरं श्रुत्वा तक्षकभक्षितम् ।यथाजुहाव सन्क्रुद्धो नागान्सत्रे सह द्विजैः ॥ १६ ॥,janamejayaḥ svapitaraṃ śrutvā takṣakabhakṣitam|yathājuhāva sankruddho nāgānsatre saha dvijaiḥ|| 16 ||
+12.6.17,सर्पसत्रे समिद्धाग्नौ दह्यमानान्महोरगान् ।दृष्ट्वेन्द्रं भयसंविग्नस्तक्षकः शरणं ययौ ॥ १७ ॥,sarpasatre samiddhāgnau dahyamānānmahoragān|dṛṣṭvendraṃ bhayasaṃvignastakṣakaḥ śaraṇaṃ yayau|| 17 ||
+12.6.18,अपश्यंस्तक्षकं तत्र राजा पारीक्षितो द्विजान् ।उवाच तक्षकः कस्मान्न दह्येतोरगाधमः ॥ १८ ॥,apaśyaṃstakṣakaṃ tatra rājā pārīkṣito dvijān|uvāca takṣakaḥ kasmānna dahyetoragādhamaḥ|| 18 ||
+12.6.19,तं गोपायति राजेन्द्र शक्रः शरणमागतम् ।तेन संस्तम्भितः सर्पस्तस्मान्नाग्नौ पतत्यसौ ॥ १९ ॥,taṃ gopāyati rājendra śakraḥ śaraṇamāgatam|tena saṃstambhitaḥ sarpastasmānnāgnau patatyasau|| 19 ||
+12.6.20,पारीक्षित इति श्रुत्वा प्राहर्त्विज उदारधीः ।सहेन्द्रस्तक्षको विप्रा नाग्नौ किमिति पात्यते ॥ २० ॥,pārīkṣita iti śrutvā prāhartvija udāradhīḥ|sahendrastakṣako viprā nāgnau kimiti pātyate|| 20 ||
+12.6.21,तच्छ्रुत्वाजुहुवुर्विप्राः सहेन्द्रं तक्षकं मखे ।तक्षकाशु पतस्वेह सहेन्द्रेण मरुत्वता ॥ २१ ॥,tacchrutvājuhuvurviprāḥ sahendraṃ takṣakaṃ makhe|takṣakāśu patasveha sahendreṇa marutvatā|| 21 ||
+12.6.22,इति ब्रह्मोदिताक्षेपैः स्थानादिन्द्रः प्रचालितः ।बभूव सम्भ्रान्तमतिः सविमानः सतक्षकः ॥ २२ ॥,iti brahmoditākṣepaiḥ sthānādindraḥ pracālitaḥ|babhūva sambhrāntamatiḥ savimānaḥ satakṣakaḥ|| 22 ||
+12.6.23,तं पतन्तं विमानेन सहतक्षकमम्बरात् ।विलोक्याङ्गिरसः प्राह राजानं तं बृहस्पतिः ॥ २३ ॥,taṃ patantaṃ vimānena sahatakṣakamambarāt|vilokyāṅgirasaḥ prāha rājānaṃ taṃ bṛhaspatiḥ|| 23 ||
+12.6.24,नैष त्वया मनुष्येन्द्र वधमर्हति सर्पराट् ।अनेन पीतममृतमथ वा अजरामरः ॥ २४ ॥,naiṣa tvayā manuṣyendra vadhamarhati sarparāṭ|anena pītamamṛtamatha vā ajarāmaraḥ|| 24 ||
+12.6.25,जीवितं मरणं जन्तोर्गतिः स्वेनैव कर्मणा ।राजंस्ततोऽन्यो नास्त्यस्य प्रदाता सुखदुःखयोः ॥ २५ ॥,jīvitaṃ maraṇaṃ jantorgatiḥ svenaiva karmaṇā|rājaṃstato'nyo nāstyasya pradātā sukhaduḥkhayoḥ|| 25 ||
+12.6.26,सर्पचौराग्निविद्युद्भ्यः क्षुत्तृड् ।व्याध्यादिभिर्नृप ।पञ्चत्वमृच्छते जन्तुर्भुङ्क्त आरब्धकर्म तत् ॥ २��� ॥,sarpacaurāgnividyudbhyaḥ kṣuttṛḍ|vyādhyādibhirnṛpa|pañcatvamṛcchate janturbhuṅkta ārabdhakarma tat|| 26 ||
+12.6.27,तस्मात्सत्रमिदं राजन्संस्थीयेताभिचारिकम् ।सर्पा अनागसो दग्धा जनैर्दिष्टं हि भुज्यते ॥ २७ ॥,tasmātsatramidaṃ rājansaṃsthīyetābhicārikam|sarpā anāgaso dagdhā janairdiṣṭaṃ hi bhujyate|| 27 ||
+12.6.28,सूत उवाच ।इत्युक्तः स तथेत्याह महर्षेर्मानयन्वचः ।सर्पसत्रादुपरतः पूजयामास वाक्पतिम् ॥ २८ ॥,sūta uvāca|ityuktaḥ sa tathetyāha maharṣermānayanvacaḥ|sarpasatrāduparataḥ pūjayāmāsa vākpatim|| 28 ||
+12.6.29,सैषा विष्णोर्महामाया बाध्ययालक्षणा यया ।मुह्यन्त्यस्यैवात्मभूता भूतेषु गुणवृत्तिभिः ॥ २९ ॥,saiṣā viṣṇormahāmāyā bādhyayālakṣaṇā yayā|muhyantyasyaivātmabhūtā bhūteṣu guṇavṛttibhiḥ|| 29 ||
+12.6.30,न यत्र दम्भीत्यभया विराजिता मायात्मवादेऽसकृदात्मवादिभिः ।न यद्विवादो विविधस्तदाश्रयो मनश्च सङ्कल्पविकल्पवृत्ति यत् ॥ ३० ॥,na yatra dambhītyabhayā virājitā māyātmavāde'sakṛdātmavādibhiḥ|na yadvivādo vividhastadāśrayo manaśca saṅkalpavikalpavṛtti yat|| 30 ||
+12.6.31,न यत्र सृज्यं सृजतोभयोः परं श्रेयश्च जीवस्त्रिभिरन्वितस्त्वहम् ।तदेतदुत्सादितबाध्यबाधकं निषिध्य चोर्मीन्विरमेत तन्मुनिः ॥ ३१ ॥,na yatra sṛjyaṃ sṛjatobhayoḥ paraṃ śreyaśca jīvastribhiranvitastvaham|tadetadutsāditabādhyabādhakaṃ niṣidhya cormīnvirameta tanmuniḥ|| 31 ||
+12.6.32,परं पदं वैष्णवमामनन्ति तद्यन्नेति नेतीत्यतदुत्सिसृक्षवः ।विसृज्य दौरात्म्यमनन्यसौहृदा हृदोपगुह्यावसितं समाहितैः ॥ ३२ ॥,paraṃ padaṃ vaiṣṇavamāmananti tadyanneti netītyatadutsisṛkṣavaḥ|visṛjya daurātmyamananyasauhṛdā hṛdopaguhyāvasitaṃ samāhitaiḥ|| 32 ||
+12.6.33,त एतदधिगच्छन्ति विष्णोर्यत्परमं पदम् ।अहं ममेति दौर्जन्यं न येषां देहगेहजम् ॥ ३३ ॥,ta etadadhigacchanti viṣṇoryatparamaṃ padam|ahaṃ mameti daurjanyaṃ na yeṣāṃ dehagehajam|| 33 ||
+12.6.34,अतिवादांस्तितिक्षेत नावमन्येत कञ्चन ।न चेमं देहमाश्रित्य वैरं कुर्वीत केनचित् ॥ ३४ ॥,ativādāṃstitikṣeta nāvamanyeta kañcana|na cemaṃ dehamāśritya vairaṃ kurvīta kenacit|| 34 ||
+12.6.35,नमो भगवते तस्मै कृष्णायाकुण्ठमेधसे ।यत्पादाम्बुरुहध्यानात्संहितामध्यगामिमाम् ॥ ३५ ॥,namo bhagavate tasmai kṛṣṇāyākuṇṭhamedhase|yatpādāmburuhadhyānātsaṃhitāmadhyagāmimām|| 35 ||
+12.6.36,श्रीशौनक उवाच ।पैलादिभिर्व्यासशिष्यैर्वेदाचार्यैर्महात्मभिः ।वेदाश्च कथिता व्यस्ता एतत्सौम्याभिधेहि नः ॥ ३६ ॥,śrīśaunaka uvāca|pailādibhirvyāsaśiṣyairvedācāryairmahātmabhiḥ|vedāśca kathitā vyastā etatsaumyābhidhehi naḥ|| 36 ||
+12.6.37,सूत उवाच ।समाहितात्मनो ब्रह्मन्ब्रह्मणः परमेष्ठिनः ।हृद्याकाशादभून्नादो वृत्तिरोधाद्विभाव्यते ॥ ३७ ॥,sūta uvāca|samāhitātmano brahmanbrahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ|hṛdyākāśādabhūnnādo vṛttirodhādvibhāvyate|| 37 ||
+12.6.38,यदुपासनया ब्रह्मन्योगिनो मलमात्मनः ।द्रव्यक्रियाकारकाख्यं धूत्वा यान्त्यपुनर्भवम् ॥ ३८ ॥,yadupāsanayā brahmanyogino malamātmanaḥ|dravyakriyākārakākhyaṃ dhūtvā yāntyapunarbhavam|| 38 ||
+12.6.39,ततोऽभूत्त्रिवृदॐकारो योऽव्यक्तप्रभवः स्वराट् ।यत्तल्लिङ्गं भगवतो ब्रह्मणः परमात्मनः ॥ ३९ ॥,tato'bhūttrivṛdaoṃkāro yo'vyaktaprabhavaḥ svarāṭ|yattalliṅgaṃ bhagavato brahmaṇaḥ paramātmanaḥ|| 39 ||
+12.6.40,शृणोति य इमं स्फोटं सुप्तश्रोत्रे च शून्यदृक् ।येन वाग्व्यज्यते यस्य व्यक्तिराकाश आत्मनः ॥ ४० ॥,śṛṇoti ya imaṃ sphoṭaṃ suptaśrotre ca śūnyadṛk|yena vāgvyajyate yasya vyaktirākāśa ātmanaḥ|| 40 ||
+12.6.41,स्वधाम्नो ब्राह्मणः साक्षाद्वाचकः परमात्मनः ।स सर्वमन्त्रोपनिषद्वेदबीजं सनातनम् ॥ ४१ ॥,svadhāmno brāhmaṇaḥ sākṣādvācakaḥ paramātmanaḥ|sa sarvamantropaniṣadvedabījaṃ sanātanam|| 41 ||
+12.6.42,तस्य ह्यासंस्त्रयो वर्णा अकाराद्या भृगूद्वह ।धार्यन्ते यैस्त्रयो भावा गुणनामार्थवृत्तयः ॥ ४२ ॥,tasya hyāsaṃstrayo varṇā akārādyā bhṛgūdvaha|dhāryante yaistrayo bhāvā guṇanāmārthavṛttayaḥ|| 42 ||
+12.6.43,ततोऽक्षरसमाम्नायमसृजद्भगवानजः ।अन्तस्थोष्मस्वरस्पर्श ह्रस्वदीर्घादिलक्षणम् ॥ ४३ ॥,tato'kṣarasamāmnāyamasṛjadbhagavānajaḥ|antasthoṣmasvarasparśa hrasvadīrghādilakṣaṇam|| 43 ||
+12.6.44,तेनासौ चतुरो वेदांश्चतुर्भिर्वदनैर्विभुः ।सव्याहृतिकान्सॐकारांश्चातुर्होत्रविवक्षया ॥ ४४ ॥,tenāsau caturo vedāṃścaturbhirvadanairvibhuḥ|savyāhṛtikānsaoṃkārāṃścāturhotravivakṣayā|| 44 ||
+12.6.45,पुत्रानध्यापयत्तांस्तु ब्रह्मर्षीन्ब्रह्मकोविदान् ।ते तु धर्मोपदेष्टारः स्वपुत्रेभ्यः समादिशन् ॥ ४५ ॥,putrānadhyāpayattāṃstu brahmarṣīnbrahmakovidān|te tu dharmopadeṣṭāraḥ svaputrebhyaḥ samādiśan|| 45 ||
+12.6.46,ते परम्परया प्राप्तास्तत्तच्छिष्यैर्धृतव्रतैः ।चतुर्युगेष्वथ व्यस्ता द्वापरादौ महर्षिभिः ॥ ४६ ॥,te paramparayā prāptāstattacchiṣyairdhṛtavrataiḥ|caturyugeṣvatha vyastā dvāparādau maharṣibhiḥ|| 46 ||
+12.6.47,क्षीणायुषः क्षीणसत्त्वान्दुर्मेधान्वीक्ष्य कालतः ।वेदान्ब्रह्मर्षयो व्यस्यन्हृदिस्थाच्युतचोदिताः ॥ ४७ ॥,kṣīṇāyuṣaḥ kṣīṇasattvāndurmedhānvīkṣya kālataḥ|vedānbrahmarṣayo vyasyanhṛdisthācyutacoditāḥ|| 47 ||
+12.6.48,अस्मिन्नप्यन्तरे ब्रह्मन्भगवान्लोकभावनः ।ब्रह्मेशाद्यैर्लोकपालैर्याचितो धर्मगुप्तये ॥ ४८ ॥,asminnapyantare brahmanbhagavānlokabhāvanaḥ|brahmeśādyairlokapālairyācito dharmaguptaye|| 48 ||
+12.6.49,पराशरात्सत्यवत्यामंशांशकलया विभुः ।अवतीर्णो महाभाग वेदं चक्रे चतुर्विधम् ॥ ४९ ॥,parāśarātsatyavatyāmaṃśāṃśakalayā vibhuḥ|avatīrṇo mahābhāga vedaṃ cakre caturvidham|| 49 ||
+12.6.50,ऋगथर्वयजुःसाम्नां राशीरुद्धृत्य वर्गशः ।चतस्रः संहिताश्चक्रे मन्त्रैर्मणिगणा इव ॥ ५० ॥,ṛgatharvayajuḥsāmnāṃ rāśīruddhṛtya vargaśaḥ|catasraḥ saṃhitāścakre mantrairmaṇigaṇā iva|| 50 ||
+12.6.51,तासां स चतुरः शिष्यानुपाहूय महामतिः ।एकैकां संहितां ब्रह्मन्नेकैकस्मै ददौ विभुः ॥ ५१ ॥,tāsāṃ sa caturaḥ śiṣyānupāhūya mahāmatiḥ|ekaikāṃ saṃhitāṃ brahmannekaikasmai dadau vibhuḥ|| 51 ||
+12.6.52,पैलाय संहितामाद्यां बह्वृचाख्यां उवाच ह ।��ैशम्पायनसंज्ञाय निगदाख्यं यजुर्गणम् ॥ ५२ ॥,pailāya saṃhitāmādyāṃ bahvṛcākhyāṃ uvāca ha|vaiśampāyanasaṃjñāya nigadākhyaṃ yajurgaṇam|| 52 ||
+12.6.53,साम्नां जैमिनये प्राह तथा छन्दोगसंहिताम् ।अथर्वाङ्गिरसीं नाम स्वशिष्याय सुमन्तवे ॥ ५३ ॥,sāmnāṃ jaiminaye prāha tathā chandogasaṃhitām|atharvāṅgirasīṃ nāma svaśiṣyāya sumantave|| 53 ||
+12.6.54,पैलः स्वसंहितामूचे इन्द्र प्रमितये मुनिः ।बाष्कलाय च सोऽप्याह शिष्येभ्यः संहितां स्वकाम् ॥ ५४ ॥,pailaḥ svasaṃhitāmūce indra pramitaye muniḥ|bāṣkalāya ca so'pyāha śiṣyebhyaḥ saṃhitāṃ svakām|| 54 ||
+12.6.55,चतुर्धा व्यस्य बोध्याय याज्ञवल्क्याय भार्गव ।पराशरायाग्निमित्र इन्द्र प्रमितिरात्मवान् ॥ ५५ ॥,caturdhā vyasya bodhyāya yājñavalkyāya bhārgava|parāśarāyāgnimitra indra pramitirātmavān|| 55 ||
+12.6.56,अध्यापयत्संहितां स्वां माण्डूकेयमृषिं कविम् ।तस्य शिष्यो देवमित्रः सौभर्यादिभ्य ऊचिवान् ॥ ५६ ॥,adhyāpayatsaṃhitāṃ svāṃ māṇḍūkeyamṛṣiṃ kavim|tasya śiṣyo devamitraḥ saubharyādibhya ūcivān|| 56 ||
+12.6.57,शाकल्यस्तत्सुतः स्वां तु पञ्चधा व्यस्य संहिताम् ।वात्स्यमुद्गलशालीय गोखल्यशिशिरेष्वधात् ॥ ५७ ॥,śākalyastatsutaḥ svāṃ tu pañcadhā vyasya saṃhitām|vātsyamudgalaśālīya gokhalyaśiśireṣvadhāt|| 57 ||
+12.6.58,जातूकर्ण्यश्च तच्छिष्यः सनिरुक्तां स्वसंहिताम् ।बलाकपैलजाबाल विरजेभ्यो ददौ मुनिः ॥ ५८ ॥,jātūkarṇyaśca tacchiṣyaḥ saniruktāṃ svasaṃhitām|balākapailajābāla virajebhyo dadau muniḥ|| 58 ||
+12.6.59,बाष्कलिः प्रतिशाखाभ्यो वालखिल्याख्यसंहिताम् ।चक्रे बालायनिर्भज्यः कासारश्चैव तां दधुः ॥ ५९ ॥,bāṣkaliḥ pratiśākhābhyo vālakhilyākhyasaṃhitām|cakre bālāyanirbhajyaḥ kāsāraścaiva tāṃ dadhuḥ|| 59 ||
+12.6.60,बह्वृचाः संहिता ह्येता एभिर्ब्रह्मर्षिभिर्धृताः ।श्रुत्वैतच्छन्दसां व्यासं सर्वपापैः प्रमुच्यते ॥ ६० ॥,bahvṛcāḥ saṃhitā hyetā ebhirbrahmarṣibhirdhṛtāḥ|śrutvaitacchandasāṃ vyāsaṃ sarvapāpaiḥ pramucyate|| 60 ||
+12.6.61,वैशम्पायनशिष्या वै चरकाध्वर्यवोऽभवन् ।यच्चेरुर्ब्रह्महत्यांहः क्षपणं स्वगुरोर्व्रतम् ॥ ६१ ॥,vaiśampāyanaśiṣyā vai carakādhvaryavo'bhavan|yaccerurbrahmahatyāṃhaḥ kṣapaṇaṃ svagurorvratam|| 61 ||
+12.6.62,याज्ञवल्क्यश्च तच्छिष्य आहाहो भगवन्कियत् ।चरितेनाल्पसाराणां चरिष्येऽहं सुदुश्चरम् ॥ ६२ ॥,yājñavalkyaśca tacchiṣya āhāho bhagavankiyat|caritenālpasārāṇāṃ cariṣye'haṃ suduścaram|| 62 ||
+12.6.63,इत्युक्तो गुरुरप्याह कुपितो याह्यलं त्वया ।विप्रावमन्त्रा शिष्येण मदधीतं त्यजाश्विति ॥ ६३ ॥,ityukto gururapyāha kupito yāhyalaṃ tvayā|viprāvamantrā śiṣyeṇa madadhītaṃ tyajāśviti|| 63 ||
+12.6.64,देवरातसुतः सोऽपि छर्दित्वा यजुषां गणम् ।ततो गतोऽथ मुनयो ददृशुस्तान्यजुर्गणान् ॥ ६४ ॥,devarātasutaḥ so'pi charditvā yajuṣāṃ gaṇam|tato gato'tha munayo dadṛśustānyajurgaṇān|| 64 ||
+12.6.65,यजूंषि तित्तिरा भूत्वा तल्लोलुपतयाऽददुः ।तैत्तिरीया इति यजुः शाखा आसन्सुपेशलाः ॥ ६५ ॥,yajūṃṣi tittirā bhūtvā tallolupatayā'daduḥ|taittirīyā iti yajuḥ śākhā āsansupeśalāḥ|| 65 ||
+12.6.66,याज्ञवल्क्यस्ततो ब्रह्मंश्छन्दांस्यधि गवेषयन् ।गुरोरविद्यमानानि सूपतस्थेऽर्कमीश्वरम् ॥ ६६ ॥,yājñavalkyastato brahmaṃśchandāṃsyadhi gaveṣayan|guroravidyamānāni sūpatasthe'rkamīśvaram|| 66 ||
+12.6.67,श्रीयाज्ञवल्क्य उवाच ।ॐ नमो भगवते आदित्यायाखिलजगतामात्मस्वरूपेण काल ।स्वरूपेण चतुर्विधभूतनिकायानां ब्रह्मादिस्तम्बपर्यन्तानामन्तर्हृदयेषु ।बहिरपि चाकाश इवोपाधिनाव्यवधीयमानो भवानेक ।एव क्षणलवनिमेषावयवोपचितसंवत्सरगणेनापामादान ।विसर्गाभ्यामिमां लोकयात्रामनुवहति ॥ ६७ ॥,śrīyājñavalkya uvāca|oṃ namo bhagavate ādityāyākhilajagatāmātmasvarūpeṇa kāla|svarūpeṇa caturvidhabhūtanikāyānāṃ brahmādistambaparyantānāmantarhṛdayeṣu|bahirapi cākāśa ivopādhināvyavadhīyamāno bhavāneka|eva kṣaṇalavanimeṣāvayavopacitasaṃvatsaragaṇenāpāmādāna|visargābhyāmimāṃ lokayātrāmanuvahati|| 67 ||
+12.6.68,यदु ह वाव विबुधर्षभ सवितरदस्तपत्यनुसवनमहर् ।अहराम्नायविधिनोपतिष्ठमानानामखिलदुरितवृजिन ।बीजावभर्जन भगवतः समभिधीमहि तपन मण्डलम् ॥ ६८ ॥,yadu ha vāva vibudharṣabha savitaradastapatyanusavanamahar|aharāmnāyavidhinopatiṣṭhamānānāmakhiladuritavṛjina|bījāvabharjana bhagavataḥ samabhidhīmahi tapana maṇḍalam|| 68 ||
+12.6.69,य इह वाव स्थिरचरनिकराणां निजनिकेतनानां मनैन्द्रियासु ।गणाननात्मनः स्वयमात्मान्तर्यामी प्रचोदयति ॥ ६९ ॥,ya iha vāva sthiracaranikarāṇāṃ nijaniketanānāṃ manaindriyāsu|gaṇānanātmanaḥ svayamātmāntaryāmī pracodayati|| 69 ||
+12.6.70,य एवेमं लोकमतिकरालवदनान्धकारसंज्ञाजगरग्रह ।गिलितं मृतकमिव विचेतनमवलोक्यानुकम्पया परमकारुणिक ।ईक्षयैवोत्थाप्याहरहरनुसवनं श्रेयसि स्वधर्माख्यात्माव ।स्थने प्रवर्तयति ॥ ७० ॥,ya evemaṃ lokamatikarālavadanāndhakārasaṃjñājagaragraha|gilitaṃ mṛtakamiva vicetanamavalokyānukampayā paramakāruṇika|īkṣayaivotthāpyāharaharanusavanaṃ śreyasi svadharmākhyātmāva|sthane pravartayati|| 70 ||
+12.6.71,अवनिपतिरिवासाधूनां भयमुदीरयन्नटति परित आशापालैस् ।तत्र तत्र कमलकोशाञ्जलिभिरुपहृतार्हणः ॥ ७१ ॥,avanipatirivāsādhūnāṃ bhayamudīrayannaṭati parita āśāpālais|tatra tatra kamalakośāñjalibhirupahṛtārhaṇaḥ|| 71 ||
+12.6.72,अथ ह भगवंस्तव चरणनलिनयुगलं त्रिभुवनगुरुभिरभिवन्दितम् ।अहमयातयामयजुष्काम उपसरामीति ॥ ७२ ॥,atha ha bhagavaṃstava caraṇanalinayugalaṃ tribhuvanagurubhirabhivanditam|ahamayātayāmayajuṣkāma upasarāmīti|| 72 ||
+12.6.73,सूत उवाच ।एवं स्तुतः स भगवान्वाजिरूपधरो रविः ।यजूंष्ययातयामानि मुनयेऽदात्प्रसादितः ॥ ७३ ॥,sūta uvāca|evaṃ stutaḥ sa bhagavānvājirūpadharo raviḥ|yajūṃṣyayātayāmāni munaye'dātprasāditaḥ|| 73 ||
+12.6.74,यजुर्भिरकरोच्छाखा दश पञ्च शतैर्विभुः ।जगृहुर्वाजसन्यस्ताः काण्वमाध्यन्दिनादयः ॥ ७४ ॥,yajurbhirakarocchākhā daśa pañca śatairvibhuḥ|jagṛhurvājasanyastāḥ kāṇvamādhyandinādayaḥ|| 74 ||
+12.6.75,जैमिनेः समगस्यासीत्सुमन्तुस्तनयो मुनिः ।सुत्वांस्तु तत्सुतस्ताभ्यामेकैकां प्राह संहिताम् ॥ ७५ ॥,jaimineḥ samagasyāsītsumantustanayo muniḥ|sutvāṃstu tatsutastābhyāmekaikāṃ prāha saṃhitām|| 75 ||
+12.6.76,सुकर्मा चापि तच्छिष्यः सामवेदतरोर्महान् ।सहस्रसंहिताभेदं चक्रे साम्नां ततो द्विज ॥ ७६ ॥,sukarmā cāpi tacchiṣyaḥ sāmavedatarormahān|sahasrasaṃhitābhedaṃ cakre sāmnāṃ tato dvija|| 76 ||
+12.6.77,हिरण्यनाभः कौशल्यः पौष्यञ्जिश्च सुकर्मणः ।शिष्यौ जगृहतुश्चान्य आवन्त्यो ब्रह्मवित्तमः ॥ ७७ ॥,hiraṇyanābhaḥ kauśalyaḥ pauṣyañjiśca sukarmaṇaḥ|śiṣyau jagṛhatuścānya āvantyo brahmavittamaḥ|| 77 ||
+12.6.78,उदीच्याः सामगाः शिष्या आसन्पञ्चशतानि वै ।पौष्यञ्ज्यावन्त्ययोश्चापि तांश्च प्राच्यान्प्रचक्षते ॥ ७८ ॥,udīcyāḥ sāmagāḥ śiṣyā āsanpañcaśatāni vai|pauṣyañjyāvantyayoścāpi tāṃśca prācyānpracakṣate|| 78 ||
+12.6.79,लौगाक्षिर्माङ्गलिः कुल्यः कुशीदः कुक्षिरेव च ।पौष्यञ्जिशिष्या जगृहुः संहितास्ते शतं शतम् ॥ ७९ ॥,laugākṣirmāṅgaliḥ kulyaḥ kuśīdaḥ kukṣireva ca|pauṣyañjiśiṣyā jagṛhuḥ saṃhitāste śataṃ śatam|| 79 ||
+12.6.80,कृतो हिरण्यनाभस्य चतुर्विंशति संहिताः ।शिष्य ऊचे स्वशिष्येभ्यः शेषा आवन्त्य आत्मवान् ॥ ८० ॥,kṛto hiraṇyanābhasya caturviṃśati saṃhitāḥ|śiṣya ūce svaśiṣyebhyaḥ śeṣā āvantya ātmavān|| 80 ||
+12.7.1,सूत उवाच ।अथर्ववित्सुमन्तुश्च शिष्यम् अध्यापयत् स्वकाम् ।संहितां सोऽपि पथ्याय वेददर्शाय चोक्तवान् ॥ १ ॥,sūta uvāca|atharvavitsumantuśca śiṣyam adhyāpayat svakām|saṃhitāṃ so'pi pathyāya vedadarśāya coktavān|| 1 ||
+12.7.2,शौक्लायनिर्ब्रह्मबलिः मादोषः पिप्पलायनिः ।वेददर्शस्य शिष्यास्ते पथ्यशिष्यानथो श्रृणु ।कुमुदः शुनको ब्रह्मन् जाजलिश्चाप्यथर्ववित् ॥ २ ॥,śauklāyanirbrahmabaliḥ mādoṣaḥ pippalāyaniḥ|vedadarśasya śiṣyāste pathyaśiṣyānatho śrṛṇu|kumudaḥ śunako brahman jājaliścāpyatharvavit|| 2 ||
+12.7.3,बभ्रुः शिष्योऽथांगिरसः सैन्धवायन एव च ।अधीयेतां संहिते द्वे सावर्णाद्यास्तथापरे ॥ ३ ॥,babhruḥ śiṣyo'thāṃgirasaḥ saindhavāyana eva ca|adhīyetāṃ saṃhite dve sāvarṇādyāstathāpare|| 3 ||
+12.7.4,नक्षत्रकल्पः शान्तिश्च कश्यपाङ्गिरसादयः ।एते आथर्वणाचार्याः श्रृणु पौराणिकान् मुने ॥ ४ ॥,nakṣatrakalpaḥ śāntiśca kaśyapāṅgirasādayaḥ|ete ātharvaṇācāryāḥ śrṛṇu paurāṇikān mune|| 4 ||
+12.7.5,त्रय्यारुणिः कश्यपश्च सावर्णिः अकृतव्रणः ।वैशंपायनहारीतौ षड् वै पौराणिका इमे ॥ ५ ॥,trayyāruṇiḥ kaśyapaśca sāvarṇiḥ akṛtavraṇaḥ|vaiśaṃpāyanahārītau ṣaḍ vai paurāṇikā ime|| 5 ||
+12.7.6,अधीयन्त व्यासशिष्यात् संहितां मत्पितुर्मुखात् ।एकैकाम् अहमेतेषां शिष्यः सर्वाः समध्यगाम् ॥ ६ ॥,adhīyanta vyāsaśiṣyāt saṃhitāṃ matpiturmukhāt|ekaikām ahameteṣāṃ śiṣyaḥ sarvāḥ samadhyagām|| 6 ||
+12.7.7,कश्यपोऽहं च सावर्णी रामशिष्योऽकृतव्रणः ।अधीमहि व्यासशिष्यात् चत्वारो मूलसंहिताः ॥ ७ ॥,kaśyapo'haṃ ca sāvarṇī rāmaśiṣyo'kṛtavraṇaḥ|adhīmahi vyāsaśiṣyāt catvāro mūlasaṃhitāḥ|| 7 ||
+12.7.8,पुराणलक्षणं ब्रह्मन् ब्रह्मर्षिभिः निरूपितम् ।श्रृणुष्व बुद्धिमाश्रित्य वेदशास्त्रानुसारतः ॥ ८ ॥,purāṇalakṣaṇaṃ brahman brahmarṣibhiḥ nirūpitam|śrṛṇuṣva buddhimāśritya vedaśāstrānusārataḥ|| 8 ||
+12.7.9,सर्गोऽस्याथ विसर्गश्च वृत्तिरक्षान्तराणि च ।वंशो वंशानुचरितं संस्था हेतुरपाश्रयः ॥ ९ ॥,sargo'syātha visargaśca vṛttirakṣāntarāṇi ca|vaṃśo vaṃśānucaritaṃ saṃsthā heturapāśrayaḥ|| 9 ||
+12.7.10,दशभिः लक्षणैर्युक्तं पुराणं तद्विदो विदुः ।केचित्पञ्चविधं ब्रह्मन् महदल्पव्यवस्थया ॥ १० ॥,daśabhiḥ lakṣaṇairyuktaṃ purāṇaṃ tadvido viduḥ|kecitpañcavidhaṃ brahman mahadalpavyavasthayā|| 10 ||
+12.7.11,अव्याकृतगुणक्षोभान् महतस्त्रिवृतोऽहमः ।भूतसूक्ष्मेन्द्रियार्थानां संभवः सर्ग उच्यते ॥ ११ ॥,avyākṛtaguṇakṣobhān mahatastrivṛto'hamaḥ|bhūtasūkṣmendriyārthānāṃ saṃbhavaḥ sarga ucyate|| 11 ||
+12.7.12,पुरुषानुगृहीतानाम् एतेषां वासनामयः ।विसर्गोऽयं समाहारो बीजाद्बीजं चराचरम् ॥ १२ ॥,puruṣānugṛhītānām eteṣāṃ vāsanāmayaḥ|visargo'yaṃ samāhāro bījādbījaṃ carācaram|| 12 ||
+12.7.13,वृत्तिर्भूतानि भूतानां चराणाम् अचराणि च ।कृता स्वेन नृणां तत्र कामात् चोदनयापि वा ॥ १३ ॥,vṛttirbhūtāni bhūtānāṃ carāṇām acarāṇi ca|kṛtā svena nṛṇāṃ tatra kāmāt codanayāpi vā|| 13 ||
+12.7.14,रक्षाच्युतावतारेहा विश्वस्यानु युगे युगे ।तिर्यङ्मर्त्यर्षिदेवेषु हन्यन्ते यैस्त्रयीद्विषः ॥ १४ ॥,rakṣācyutāvatārehā viśvasyānu yuge yuge|tiryaṅmartyarṣideveṣu hanyante yaistrayīdviṣaḥ|| 14 ||
+12.7.15,मन्वन्तरं मनुर्देवा मनुपुत्राः सुरेश्वराः ।ऋषयोंऽशावताराश्च हरेः षड्विधमुच्यते ॥ १५ ॥,manvantaraṃ manurdevā manuputrāḥ sureśvarāḥ|ṛṣayoṃ'śāvatārāśca hareḥ ṣaḍvidhamucyate|| 15 ||
+12.7.16,राज्ञां ब्रह्मप्रसूतानां वंशस्त्रैकालिकोऽन्वयः ।वंशानुचरितं तेषां वृत्तं वंशधराश्च ये ॥ १६ ॥,rājñāṃ brahmaprasūtānāṃ vaṃśastraikāliko'nvayaḥ|vaṃśānucaritaṃ teṣāṃ vṛttaṃ vaṃśadharāśca ye|| 16 ||
+12.7.17,नैमित्तिकः प्राकृतिको नित्य आत्यन्तिको लयः ।संस्थेति कविभिः प्रोक्तः चतुर्धास्य स्वभावतः ॥ १७ ॥,naimittikaḥ prākṛtiko nitya ātyantiko layaḥ|saṃstheti kavibhiḥ proktaḥ caturdhāsya svabhāvataḥ|| 17 ||
+12.7.18,हेतुर्जीवोऽस्य सर्गादेः अविद्याकर्मकारकः ।यं चानुशायिनं प्राहुः अव्याकृतमुतापरे ॥ १८ ॥,heturjīvo'sya sargādeḥ avidyākarmakārakaḥ|yaṃ cānuśāyinaṃ prāhuḥ avyākṛtamutāpare|| 18 ||
+12.7.19,व्यतिरेकान्वयो यस्य जाग्रत् स्वप्नसुषुप्तिषु ।मायामयेषु तद्ब्रह्म जीववृत्तिष्वपाश्रयः ॥ १९ ॥,vyatirekānvayo yasya jāgrat svapnasuṣuptiṣu|māyāmayeṣu tadbrahma jīvavṛttiṣvapāśrayaḥ|| 19 ||
+12.7.20,पदार्थेषु यथा द्रव्यं सन्मात्रं रूपनामसु ।बीजादिपञ्चतान्तासु ह्यवस्थासु युतायुतम् ॥ २० ॥,padārtheṣu yathā dravyaṃ sanmātraṃ rūpanāmasu|bījādipañcatāntāsu hyavasthāsu yutāyutam|| 20 ||
+12.7.21,विरमेत यदा चित्तं हित्वा वृत्तित्रयं स्वयम् ।योगेन वा तदात्मानं वेदेहाया निवर्तते ॥ २१ ॥,virameta yadā cittaṃ hitvā vṛttitrayaṃ svayam|yogena vā tadātmānaṃ vedehāy�� nivartate|| 21 ||
+12.7.22,एवं लक्षणलक्ष्याणि पुराणानि पुराविदः ।मुनयोऽष्टादश प्राहुः क्षुल्लकानि महान्ति च ॥ २२ ॥,evaṃ lakṣaṇalakṣyāṇi purāṇāni purāvidaḥ|munayo'ṣṭādaśa prāhuḥ kṣullakāni mahānti ca|| 22 ||
+12.7.23,ब्राह्मं पाद्मं वैष्णवं च शैवं लैङ्गं सगारुडं ।नारदीयं भागवतं आग्नेयं स्कान्दसंज्ञितम् ॥ २३ ॥,brāhmaṃ pādmaṃ vaiṣṇavaṃ ca śaivaṃ laiṅgaṃ sagāruḍaṃ|nāradīyaṃ bhāgavataṃ āgneyaṃ skāndasaṃjñitam|| 23 ||
+12.7.24,भविष्यं ब्रह्मवैवर्तं मार्कण्डेयं सवामनम् ।वाराहं मात्स्यं कौर्मं च ब्रह्माण्डाख्यमिति त्रिषट् ॥ २४ ॥,bhaviṣyaṃ brahmavaivartaṃ mārkaṇḍeyaṃ savāmanam|vārāhaṃ mātsyaṃ kaurmaṃ ca brahmāṇḍākhyamiti triṣaṭ|| 24 ||
+12.7.25,ब्रह्मन्निदं समाख्यातं शाखाप्रणयनं मुनेः ।शिष्यशिष्यप्रशिष्याणां ब्रह्मतेजोविवर्धनम् ॥ २५ ॥,brahmannidaṃ samākhyātaṃ śākhāpraṇayanaṃ muneḥ|śiṣyaśiṣyapraśiṣyāṇāṃ brahmatejovivardhanam|| 25 ||
+12.7.7,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां द्वादशस्कन्धे सप्तमोऽध्यायः ॥ ७ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ dvādaśaskandhe saptamo'dhyāyaḥ|| 7 ||
+12.8.1,श्रीशौनक उवाच – ।सूत जीव चिरं साधो वद नो वदतां वर ।तमस्यपारे भ्रमतां नॄणां त्वं पारदर्शनः ॥ १ ॥,śrīśaunaka uvāca –|sūta jīva ciraṃ sādho vada no vadatāṃ vara|tamasyapāre bhramatāṃ nṝṇāṃ tvaṃ pāradarśanaḥ|| 1 ||
+12.8.2,आहुश्चिरायुषमृषिं मृकण्डुतनयं जनाः ।यः कल्पान्ते उर्वरितो येन ग्रस्तमिदं जगत् ॥ २ ॥,āhuścirāyuṣamṛṣiṃ mṛkaṇḍutanayaṃ janāḥ|yaḥ kalpānte urvarito yena grastamidaṃ jagat|| 2 ||
+12.8.3,स वा अस्मत् कुलोत्पन्नः कल्पेऽस्मिन् भार्गवर्षभः ।नैवाधुनापि भूतानां सम्प्लवः कोऽपि जायते ॥ ३ ॥,sa vā asmat kulotpannaḥ kalpe'smin bhārgavarṣabhaḥ|naivādhunāpi bhūtānāṃ samplavaḥ ko'pi jāyate|| 3 ||
+12.8.4,एक एवार्णवे भ्राम्यन् ददर्श पुरुषं किल ।वटपत्रपुटे तोकं शयानं त्वेकमद्भुतम् ॥ ४ ॥,eka evārṇave bhrāmyan dadarśa puruṣaṃ kila|vaṭapatrapuṭe tokaṃ śayānaṃ tvekamadbhutam|| 4 ||
+12.8.5,एष नः संशयो भूयान् सूत कौतूहलं यतः ।तं नश्छिन्धि महायोगिन् पुराणेष्वपि सम्मतः ॥ ५ ॥,eṣa naḥ saṃśayo bhūyān sūta kautūhalaṃ yataḥ|taṃ naśchindhi mahāyogin purāṇeṣvapi sammataḥ|| 5 ||
+12.8.6,सूत उवाच ।प्रश्नस्त्वया महर्षेऽयं कृतो लोकभ्रमापहः ।नारायणकथा यत्र गीता कलिमलापहा ॥ ६ ॥,sūta uvāca|praśnastvayā maharṣe'yaṃ kṛto lokabhramāpahaḥ|nārāyaṇakathā yatra gītā kalimalāpahā|| 6 ||
+12.8.7,प्राप्तद्विजातिसंस्कारो मार्कण्डेयः पितुः क्रमात् ।छन्दांस्यधीत्य धर्मेण तपःस्वाध्यायसंयुतः ॥ ७ ॥,prāptadvijātisaṃskāro mārkaṇḍeyaḥ pituḥ kramāt|chandāṃsyadhītya dharmeṇa tapaḥsvādhyāyasaṃyutaḥ|| 7 ||
+12.8.8,बृहद्व्रतधरः शान्तो जटिलो वल्कलाम्बरः ।बिभ्रत्कमण्डलुं दण्डमुपवीतं समेखलम् ॥ ८ ॥,bṛhadvratadharaḥ śānto jaṭilo valkalāmbaraḥ|bibhratkamaṇḍaluṃ daṇḍamupavītaṃ samekhalam|| 8 ||
+12.8.9,कृष्णाजिनं साक्षसूत्रं कुशांश्च नियमर्द्धये ।अ���्न्यर्कगुरुविप्रात्मस्वर्चयन् सन्ध्ययोर्हरिम् ॥ ९ ॥,kṛṣṇājinaṃ sākṣasūtraṃ kuśāṃśca niyamarddhaye|agnyarkaguruviprātmasvarcayan sandhyayorharim|| 9 ||
+12.8.10,सायं प्रातः स गुरवे भैक्ष्यमाहृत्य वाग्यतः ।बुभुजे गुर्वनुज्ञातः सकृन्नो चेदुपोषितः ॥ १० ॥,sāyaṃ prātaḥ sa gurave bhaikṣyamāhṛtya vāgyataḥ|bubhuje gurvanujñātaḥ sakṛnno cedupoṣitaḥ|| 10 ||
+12.8.11,एवं तपःस्वाध्यायपरो वर्षाणामयुतायुतम् ।आराधयन् हृषीकेशं जिग्ये मृत्युं सुदुर्जयम् ॥ ११ ॥,evaṃ tapaḥsvādhyāyaparo varṣāṇāmayutāyutam|ārādhayan hṛṣīkeśaṃ jigye mṛtyuṃ sudurjayam|| 11 ||
+12.8.12,ब्रह्मा भृगुर्भवो दक्षो ब्रह्मपुत्राश्च ये परे ।नृदेवपितृभूतानि तेनासन् अतिविस्मिताः ॥ १२ ॥,brahmā bhṛgurbhavo dakṣo brahmaputrāśca ye pare|nṛdevapitṛbhūtāni tenāsan ativismitāḥ|| 12 ||
+12.8.13,इत्थं बृहद्व्रतधरः तपःस्वाध्यायसंयमैः ।दध्यावधोक्षजं योगी ध्वस्तक्लेशान्तरात्मना ॥ १३ ॥,itthaṃ bṛhadvratadharaḥ tapaḥsvādhyāyasaṃyamaiḥ|dadhyāvadhokṣajaṃ yogī dhvastakleśāntarātmanā|| 13 ||
+12.8.14,तस्यैवं युञ्जतश्चित्तं महायोगेन योगिनः ।व्यतीयाय महान् कालो मन्वन्तरषडात्मकः ॥ १४ ॥,tasyaivaṃ yuñjataścittaṃ mahāyogena yoginaḥ|vyatīyāya mahān kālo manvantaraṣaḍātmakaḥ|| 14 ||
+12.8.15,एतत् पुरन्दरो ज्ञात्वा सप्तमेऽस्मिन् किलान्तरे ।तपोविशङ्कितो ब्रह्मन् आरेभे तद्विघातनम् ॥ १५ ॥,etat purandaro jñātvā saptame'smin kilāntare|tapoviśaṅkito brahman ārebhe tadvighātanam|| 15 ||
+12.8.16,गन्धर्वाप्सरसः कामं वसन्तमलयानिलौ ।मुनये प्रेषयामास रजस्तोकमदौ तथा ॥ १६ ॥,gandharvāpsarasaḥ kāmaṃ vasantamalayānilau|munaye preṣayāmāsa rajastokamadau tathā|| 16 ||
+12.8.17,ते वै तदाश्रमं जग्मुः हिमाद्रेः पार्श्व उत्तरे ।पुष्पभद्रा नदी यत्र चित्राख्या च शिला विभो ॥ १७ ॥,te vai tadāśramaṃ jagmuḥ himādreḥ pārśva uttare|puṣpabhadrā nadī yatra citrākhyā ca śilā vibho|| 17 ||
+12.8.18,तदाश्रमपदं पुण्यं पुण्यद्रुमलताञ्चितम् ।पुण्यद्विजकुलाकीर्णं पुण्यामलजलाशयम् ॥ १८ ॥,tadāśramapadaṃ puṇyaṃ puṇyadrumalatāñcitam|puṇyadvijakulākīrṇaṃ puṇyāmalajalāśayam|| 18 ||
+12.8.19,मत्तभ्रमरसङ्गीतं मत्तकोकिलकूजितम् ।मत्तबर्हिनटाटोपं मत्तद्विजकुलाकुलम् ॥ १९ ॥,mattabhramarasaṅgītaṃ mattakokilakūjitam|mattabarhinaṭāṭopaṃ mattadvijakulākulam|| 19 ||
+12.8.20,वायुः प्रविष्ट आदाय हिमनिर्झरशीकरान् ।सुमनोभिः परिष्वक्तो ववावुत्तम्भयन् स्मरम् ॥ २० ॥,vāyuḥ praviṣṭa ādāya himanirjharaśīkarān|sumanobhiḥ pariṣvakto vavāvuttambhayan smaram|| 20 ||
+12.8.21,उद्यच्चन्द्रनिशावक्त्रः प्रवालस्तबकालिभिः ।गोपद्रुमलताजालैः तत्रासीत् कुसुमाकरः ॥ २१ ॥,udyaccandraniśāvaktraḥ pravālastabakālibhiḥ|gopadrumalatājālaiḥ tatrāsīt kusumākaraḥ|| 21 ||
+12.8.22,अन्वीयमानो गन्धर्वैः गीतवादित्रयूथकैः ।अदृश्यतात्तचापेषुः स्वःस्त्रीयूथपतिः स्मरः ॥ २२ ॥,anvīyamāno gandharvaiḥ gītavāditrayūthakaiḥ|adṛśyatāttacāpeṣuḥ svaḥstrīyūthapatiḥ smaraḥ|| 22 ||
+12.8.23,हुत्वाग्निं समुपासीनं ददृशुः शक्���किङ्कराः ।मीलिताक्षं दुराधर्षं मूर्तिमन्तमिवानलम् ॥ २३ ॥,hutvāgniṃ samupāsīnaṃ dadṛśuḥ śakrakiṅkarāḥ|mīlitākṣaṃ durādharṣaṃ mūrtimantamivānalam|| 23 ||
+12.8.24,ननृतुस्तस्य पुरतः स्त्रियोऽथो गायका जगुः ।मृदङ्गवीणापणवैः वाद्यं चक्रुर्मनोरमम् ॥ २४ ॥,nanṛtustasya purataḥ striyo'tho gāyakā jaguḥ|mṛdaṅgavīṇāpaṇavaiḥ vādyaṃ cakrurmanoramam|| 24 ||
+12.8.25,सन्दधेऽस्त्रं स्वधनुषि कामः पञ्चमुखं तदा ।मधुर्मनो रजस्तोक इन्द्रभृत्या व्यकम्पयन् ॥ २५ ॥,sandadhe'straṃ svadhanuṣi kāmaḥ pañcamukhaṃ tadā|madhurmano rajastoka indrabhṛtyā vyakampayan|| 25 ||
+12.8.26,क्रीडन्त्याः पुञ्जिकस्थल्याः कन्दुकैः स्तनगौरवात् ।भृशमुद्विग्नमध्यायाः केशविस्रंसितस्रजः ॥ २६ ॥,krīḍantyāḥ puñjikasthalyāḥ kandukaiḥ stanagauravāt|bhṛśamudvignamadhyāyāḥ keśavisraṃsitasrajaḥ|| 26 ||
+12.8.27,इतस्ततो भ्रमद्दृष्टेः चलन्त्या अनु कन्दुकम् ।वायुर्जहार तद्वासः सूक्ष्मं त्रुटितमेखलम् ॥ २७ ॥,itastato bhramaddṛṣṭeḥ calantyā anu kandukam|vāyurjahāra tadvāsaḥ sūkṣmaṃ truṭitamekhalam|| 27 ||
+12.8.28,विससर्ज तदा बाणं मत्वा तं स्वजितं स्मरः ।सर्वं तत्राभवन् मोघमनीशस्य यथोद्यमः ॥ २८ ॥,visasarja tadā bāṇaṃ matvā taṃ svajitaṃ smaraḥ|sarvaṃ tatrābhavan moghamanīśasya yathodyamaḥ|| 28 ||
+12.8.29,त इत्थमपकुर्वन्तो मुनेस्तत्तेजसा मुने ।दह्यमाना निववृतुः प्रबोध्याहिमिवार्भकाः ॥ २९ ॥,ta itthamapakurvanto munestattejasā mune|dahyamānā nivavṛtuḥ prabodhyāhimivārbhakāḥ|| 29 ||
+12.8.30,इतीन्द्रानुचरैर्ब्रह्मन् धर्षितोऽपि महामुनिः ।यन्नागादहमो भावं न तच्चित्रं महत्सु हि ॥ ३० ॥,itīndrānucarairbrahman dharṣito'pi mahāmuniḥ|yannāgādahamo bhāvaṃ na taccitraṃ mahatsu hi|| 30 ||
+12.8.31,दृष्ट्वा निस्तेजसं कामं सगणं भगवान् स्वराट् ।श्रुत्वानुभावं ब्रह्मर्षेः विस्मयं समगात् परम् ॥ ३१ ॥,dṛṣṭvā nistejasaṃ kāmaṃ sagaṇaṃ bhagavān svarāṭ|śrutvānubhāvaṃ brahmarṣeḥ vismayaṃ samagāt param|| 31 ||
+12.8.32,तस्यैवं युञ्जतश्चित्तं तपःस्वाध्यायसंयमैः ।अनुग्रहायाविरासीत् नरनारायणो हरिः ॥ ३२ ॥,tasyaivaṃ yuñjataścittaṃ tapaḥsvādhyāyasaṃyamaiḥ|anugrahāyāvirāsīt naranārāyaṇo hariḥ|| 32 ||
+12.8.33,तौ शुक्लकृष्णौ नवकञ्जलोचनौ ।चतुर्भुजौ रौरववल्कलाम्बरौ ।पवित्रपाणी उपवीतकं त्रिवृत् ।कमण्डलुं दण्डमृजुं च वैणवम् ॥ ३३ ॥,tau śuklakṛṣṇau navakañjalocanau|caturbhujau rauravavalkalāmbarau|pavitrapāṇī upavītakaṃ trivṛt|kamaṇḍaluṃ daṇḍamṛjuṃ ca vaiṇavam|| 33 ||
+12.8.34,पद्माक्षमालामुत जन्तुमार्जनं ।वेदं च साक्षात् तप एव रूपिणौ ।तपत् तडिद्वर्णपिशङ्गरोचिषा ।प्रांशू दधानौ विबुधर्षभार्चितौ ॥ ३४ ॥,padmākṣamālāmuta jantumārjanaṃ|vedaṃ ca sākṣāt tapa eva rūpiṇau|tapat taḍidvarṇapiśaṅgarociṣā|prāṃśū dadhānau vibudharṣabhārcitau|| 34 ||
+12.8.35,ते वै भगवतो रूपे नरनारायणौ ऋषी ।दृष्ट्वोत्थायादरेणोच्चैः ननामाङ्गेन दण्डवत् ॥ ३५ ॥,te vai bhagavato rūpe naranārāyaṇau ṛṣī|dṛṣṭvotthāyādareṇoccaiḥ nanāmāṅgena daṇḍavat|| 35 ||
+12.8.36,स तत् सन्दर��शनानन्द निर्वृतात्मेन्द्रियाशयः ।हृष्टरोमाश्रुपूर्णाक्षो न सेहे तावुदीक्षितुम् ॥ ३६ ॥,sa tat sandarśanānanda nirvṛtātmendriyāśayaḥ|hṛṣṭaromāśrupūrṇākṣo na sehe tāvudīkṣitum|| 36 ||
+12.8.37,उत्थाय प्राञ्जलिः प्रह्व औत्सुक्यादाश्लिषन्निव ।नमो नम इतीशानौ बभाषे गद्गदाक्षरम् ॥ ३७ ॥,utthāya prāñjaliḥ prahva autsukyādāśliṣanniva|namo nama itīśānau babhāṣe gadgadākṣaram|| 37 ||
+12.8.38,तयोरासनमादाय पादयोरवनिज्य च ।अर्हणेनानुलेपेन धूपमाल्यैरपूजयत् ॥ ३८ ॥,tayorāsanamādāya pādayoravanijya ca|arhaṇenānulepena dhūpamālyairapūjayat|| 38 ||
+12.8.39,सुखमासनमासीनौ प्रसादाभिमुखौ मुनी ।पुनरानम्य पादाभ्यां गरिष्ठाविदमब्रवीत् ॥ ३९ ॥,sukhamāsanamāsīnau prasādābhimukhau munī|punarānamya pādābhyāṃ gariṣṭhāvidamabravīt|| 39 ||
+12.8.40,श्रीमार्कण्डेय उवाच ।किं वर्णये तव विभो यदुदीरितोऽसुः ।संस्पन्दते तमनु वाङ्मन इन्द्रियाणि ।स्पन्दन्ति वै तनुभृतामजशर्वयोश्च ।स्वस्याप्यथापि भजतामसि भावबन्धुः ॥ ४० ॥,śrīmārkaṇḍeya uvāca|kiṃ varṇaye tava vibho yadudīrito'suḥ|saṃspandate tamanu vāṅmana indriyāṇi|spandanti vai tanubhṛtāmajaśarvayośca|svasyāpyathāpi bhajatāmasi bhāvabandhuḥ|| 40 ||
+12.8.41,मूर्ती इमे भगवतो भगवन् त्रिलोक्याः ।क्षेमाय तापविरमाय च मृत्युजित्यै ।नाना बिभर्ष्यवितुमन्यतनूर्यथेदं ।सृष्ट्वा पुनर्ग्रससि सर्वमिवोर्णनाभिः ॥ ४१ ॥,mūrtī ime bhagavato bhagavan trilokyāḥ|kṣemāya tāpaviramāya ca mṛtyujityai|nānā bibharṣyavitumanyatanūryathedaṃ|sṛṣṭvā punargrasasi sarvamivorṇanābhiḥ|| 41 ||
+12.8.42,तस्यावितुः स्थिरचरेशितुरङ्घ्रिमूलं ।यत्स्थं न कर्मगुणकालरुजः स्पृशन्ति ।यद्वै स्तुवन्ति निनमन्ति यजन्त्यभीक्ष्णं ।ध्यायन्ति वेदहृदया मुनयस्तदाप्त्यै ॥ ४२ ॥,tasyāvituḥ sthiracareśituraṅghrimūlaṃ|yatsthaṃ na karmaguṇakālarujaḥ spṛśanti|yadvai stuvanti ninamanti yajantyabhīkṣṇaṃ|dhyāyanti vedahṛdayā munayastadāptyai|| 42 ||
+12.8.43,नान्यं तवाङ्घ्र्युपनयादपवर्गमूर्तेः ।क्षेमं जनस्य परितोभिय ईश विद्मः ।ब्रह्मा बिभेत्यलमतो द्विपरार्धधिष्ण्यः ।कालस्य ते किमुत तत्कृतभौतिकानाम् ॥ ४३ ॥,nānyaṃ tavāṅghryupanayādapavargamūrteḥ|kṣemaṃ janasya paritobhiya īśa vidmaḥ|brahmā bibhetyalamato dviparārdhadhiṣṇyaḥ|kālasya te kimuta tatkṛtabhautikānām|| 43 ||
+12.8.44,तद् वै भजाम्यृतधियस्तव पादमूलं ।हित्वेदमात्मच्छदि चात्मगुरोः परस्य ।देहाद्यपार्थमसदन्त्यमभिज्ञमात्रं ।विन्देत ते तर्हि सर्वमनीषितार्थम् ॥ ४४ ॥,tad vai bhajāmyṛtadhiyastava pādamūlaṃ|hitvedamātmacchadi cātmaguroḥ parasya|dehādyapārthamasadantyamabhijñamātraṃ|vindeta te tarhi sarvamanīṣitārtham|| 44 ||
+12.8.45,सत्त्वं रजस्तम इतीश तवात्मबन्धो ।मायामयाः स्थितिलयोदयहेतवोऽस्य ।लीला धृता यदपि सत्त्वमयी प्रशान्त्यै ।नान्ये नृणां व्यसनमोहभियश्च याभ्याम् ॥ ४५ ॥,sattvaṃ rajastama itīśa tavātmabandho|māyāmayāḥ sthitilayodayahetavo'sya|līlā dhṛtā yadapi sattvamayī praśāntyai|nānye nṛṇāṃ vyasanamohabhiyaśca yābhyām|| 45 ||
+12.8.46,तस्मात्तवेह भगवन्नथ तावकानां ।शुक्लां तनुं स्वदयितां कुशला भजन्ति ।यत्सात्वताः पुरुषरूपमुशन्ति सत्त्वं ।लोको यतोऽभयमुतात्मसुखं न चान्यत् ॥ ४६ ॥,tasmāttaveha bhagavannatha tāvakānāṃ|śuklāṃ tanuṃ svadayitāṃ kuśalā bhajanti|yatsātvatāḥ puruṣarūpamuśanti sattvaṃ|loko yato'bhayamutātmasukhaṃ na cānyat|| 46 ||
+12.8.47,तस्मै नमो भगवते पुरुषाय भूम्ने ।विश्वाय विश्वगुरवे परदैवतायै ।नारायणाय ऋषये च नरोत्तमाय ।हंसाय संयतगिरे निगमेश्वराय ॥ ४७ ॥,tasmai namo bhagavate puruṣāya bhūmne|viśvāya viśvagurave paradaivatāyai|nārāyaṇāya ṛṣaye ca narottamāya|haṃsāya saṃyatagire nigameśvarāya|| 47 ||
+12.8.48,यं वै न वेद वितथाक्षपथैर्भ्रमद्धीः ।सन्तं स्वखेष्वसुषु हृद्यपि दृक्पथेषु ।तन्माययावृतमतिः स उ एव साक्षाद् ।आद्यस्तवाखिलगुरोरुपसाद्य वेदम् ॥ ४८ ॥,yaṃ vai na veda vitathākṣapathairbhramaddhīḥ|santaṃ svakheṣvasuṣu hṛdyapi dṛkpatheṣu|tanmāyayāvṛtamatiḥ sa u eva sākṣād|ādyastavākhilagurorupasādya vedam|| 48 ||
+12.8.49,यद्दर्शनं निगम आत्मरहःप्रकाशं ।मुह्यन्ति यत्र कवयोऽजपरा यतन्तः ।तं सर्ववादविषयप्रतिरूपशीलं ।वन्दे महापुरुषमात्मनिगूढबोधम् ॥ ४९ ॥,yaddarśanaṃ nigama ātmarahaḥprakāśaṃ|muhyanti yatra kavayo'japarā yatantaḥ|taṃ sarvavādaviṣayapratirūpaśīlaṃ|vande mahāpuruṣamātmanigūḍhabodham|| 49 ||
+12.8.8,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां द्वादशस्कन्धे अष्टमोऽध्यायः ॥ ८ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ dvādaśaskandhe aṣṭamo'dhyāyaḥ|| 8 ||
+12.9.1,सूत उवाच – ।संस्तुतो भगवानित्थं मार्कण्डेयेन धीमता ।नारायणो नरसखः प्रीत आह भृगूद्वहम् ॥ १ ॥,sūta uvāca –|saṃstuto bhagavānitthaṃ mārkaṇḍeyena dhīmatā|nārāyaṇo narasakhaḥ prīta āha bhṛgūdvaham|| 1 ||
+12.9.2,श्रीभगवानुवाच ।भो भो ब्रह्मर्षिवर्योऽसि सिद्ध आत्मसमाधिना ।मयि भक्त्यानपायिन्या तपःस्वाध्यायसंयमैः ॥ २ ॥,śrībhagavānuvāca|bho bho brahmarṣivaryo'si siddha ātmasamādhinā|mayi bhaktyānapāyinyā tapaḥsvādhyāyasaṃyamaiḥ|| 2 ||
+12.9.3,वयं ते परितुष्टाः स्म त्वद्बृहद्व्रतचर्यया ।वरं प्रतीच्छ भद्रं ते वरदेशादभीप्सितम् ॥ ३ ॥,vayaṃ te parituṣṭāḥ sma tvadbṛhadvratacaryayā|varaṃ pratīccha bhadraṃ te varadeśādabhīpsitam|| 3 ||
+12.9.4,श्रीऋषिरुवाच ।जितं ते देवदेवेश प्रपन्नार्तिहराच्युत ।वरेणैतावतालं नो यद् भवान् समदृश्यत ॥ ४ ॥,śrīṛṣiruvāca|jitaṃ te devadeveśa prapannārtiharācyuta|vareṇaitāvatālaṃ no yad bhavān samadṛśyata|| 4 ||
+12.9.5,गृहीत्वाजादयो यस्य श्रीमत् पादाब्जदर्शनम् ।मनसा योगपक्वेन स भवान् मेऽक्षगोचरः ॥ ५ ॥,gṛhītvājādayo yasya śrīmat pādābjadarśanam|manasā yogapakvena sa bhavān me'kṣagocaraḥ|| 5 ||
+12.9.6,अथाप्यम्बुजपत्राक्ष पुण्यश्लोकशिखामणे ।द्रक्ष्ये मायां यया लोकः सपालो वेद सद्भिदाम् ॥ ६ ॥,athāpyambujapatrākṣa puṇyaślokaśikhāmaṇe|drakṣye māyāṃ yayā lokaḥ sapālo veda sadbhidām|| 6 ||
+12.9.7,सूत उवाच ।इतीडितोऽर्चितः कामम् ऋषिणा भगवान् मुने ।तथेति स स्मयन् ��्रागाद् बदर्याश्रममीश्वरः ॥ ७ ॥,sūta uvāca|itīḍito'rcitaḥ kāmam ṛṣiṇā bhagavān mune|tatheti sa smayan prāgād badaryāśramamīśvaraḥ|| 7 ||
+12.9.8,तमेव चिन्तयन्नर्थम् ऋषिः स्वाश्रम एव सः ।वसन् अग्न्यर्कसोमाम्बु भूवायुवियदात्मसु ॥ ८ ॥,tameva cintayannartham ṛṣiḥ svāśrama eva saḥ|vasan agnyarkasomāmbu bhūvāyuviyadātmasu|| 8 ||
+12.9.9,ध्यायन् सर्वत्र च हरिं भावद्रव्यैरपूजयत् ।क्वचित् पूजां विसस्मार प्रेमप्रसरसम्प्लुतः ॥ ९ ॥,dhyāyan sarvatra ca hariṃ bhāvadravyairapūjayat|kvacit pūjāṃ visasmāra premaprasarasamplutaḥ|| 9 ||
+12.9.10,तस्यैकदा भृगुश्रेष्ठ पुष्पभद्रातटे मुनेः ।उपासीनस्य सन्ध्यायां ब्रह्मन् वायुरभून्महान् ॥ १० ॥,tasyaikadā bhṛguśreṣṭha puṣpabhadrātaṭe muneḥ|upāsīnasya sandhyāyāṃ brahman vāyurabhūnmahān|| 10 ||
+12.9.11,तं चण्डशब्दं समुदीरयन्तं ।बलाहका अन्वभवन् करालाः ।अक्षस्थविष्ठा मुमुचुस्तडिद्भिः ।स्वनन्त उच्चैरभिवर्षधाराः ॥ ११ ॥,taṃ caṇḍaśabdaṃ samudīrayantaṃ|balāhakā anvabhavan karālāḥ|akṣasthaviṣṭhā mumucustaḍidbhiḥ|svananta uccairabhivarṣadhārāḥ|| 11 ||
+12.9.12,ततो व्यदृश्यन्त चतुःसमुद्राः ।समन्ततः क्ष्मातलमाग्रसन्तः ।समीरवेगोर्मिभिरुग्रनक्र ।महाभयावर्तगभीरघोषाः ॥ १२ ॥,tato vyadṛśyanta catuḥsamudrāḥ|samantataḥ kṣmātalamāgrasantaḥ|samīravegormibhirugranakra|mahābhayāvartagabhīraghoṣāḥ|| 12 ||
+12.9.13,अन्तर्बहिश्चाद्भिरतिद्युभिः खरैः ।शतह्रदाभिरुपतापितं जगत् ।चतुर्विधं वीक्ष्य सहात्मना मुनिः ।जलाप्लुतां क्ष्मां विमनाः समत्रसत् ॥ १३ ॥,antarbahiścādbhiratidyubhiḥ kharaiḥ|śatahradābhirupatāpitaṃ jagat|caturvidhaṃ vīkṣya sahātmanā muniḥ|jalāplutāṃ kṣmāṃ vimanāḥ samatrasat|| 13 ||
+12.9.14,तस्यैवमुद्वीक्षत ऊर्मिभीषणः ।प्रभञ्जनाघूर्णितवार्महार्णवः ।आपूर्यमाणो वरषद्भिरम्बुदैः ।क्ष्मामप्यधाद् द्वीपवर्षाद्रिभिः समम् ॥ १४ ॥,tasyaivamudvīkṣata ūrmibhīṣaṇaḥ|prabhañjanāghūrṇitavārmahārṇavaḥ|āpūryamāṇo varaṣadbhirambudaiḥ|kṣmāmapyadhād dvīpavarṣādribhiḥ samam|| 14 ||
+12.9.15,सक्ष्मान्तरिक्षं सदिवं सभागणं ।त्रैलोक्यमासीत् सह दिग्भिराप्लुतम् ।स एक एवोर्वरितो महामुनिः ।बभ्राम विक्षिप्य जटा जडान्धवत् ॥ १५ ॥,sakṣmāntarikṣaṃ sadivaṃ sabhāgaṇaṃ|trailokyamāsīt saha digbhirāplutam|sa eka evorvarito mahāmuniḥ|babhrāma vikṣipya jaṭā jaḍāndhavat|| 15 ||
+12.9.16,क्षुत्तृट्परीतो मकरैस्तिमिङ्गिलैः ।उपद्रुतो वीचिनभस्वताहतः ।तमस्यपारे पतितो भ्रमन् दिशो ।न वेद खं गां च परिश्रमेषितः ॥ १६ ॥,kṣuttṛṭparīto makaraistimiṅgilaiḥ|upadruto vīcinabhasvatāhataḥ|tamasyapāre patito bhraman diśo|na veda khaṃ gāṃ ca pariśrameṣitaḥ|| 16 ||
+12.9.17,क्वचिद् गतो महावर्ते तरलैस्ताडितः क्वचित् ।यादोभिर्भक्ष्यते क्वापि स्वयं अन्योन्यघातिभिः ॥ १७ ॥,kvacid gato mahāvarte taralaistāḍitaḥ kvacit|yādobhirbhakṣyate kvāpi svayaṃ anyonyaghātibhiḥ|| 17 ||
+12.9.18,क्वचिच्छोकं क्वचिन्मोहं क्वचिद् दुखं सुखं भयम् ।क्वचित् मृत्युमवाप्नोति व्याध्यादिभिरुतार्दितः ॥ १८ ॥,kvacicchokaṃ kvacinmohaṃ kvacid dukhaṃ sukhaṃ bhayam|kvacit mṛtyumavāpnoti vyādhyādibhirutārditaḥ|| 18 ||
+12.9.19,अयुतायतवर्षाणां सहस्राणि शतानि च ।व्यतीयुर्भ्रमतः तस्मिन् विष्णुमायावृतात्मनः ॥ १९ ॥,ayutāyatavarṣāṇāṃ sahasrāṇi śatāni ca|vyatīyurbhramataḥ tasmin viṣṇumāyāvṛtātmanaḥ|| 19 ||
+12.9.20,स कदाचिद् भ्रमन् तस्मिन् पृथिव्याः ककुदि द्विजः ।न्याग्रोधपोतं ददृशे फलपल्लवशोभितम् ॥ २० ॥,sa kadācid bhraman tasmin pṛthivyāḥ kakudi dvijaḥ|nyāgrodhapotaṃ dadṛśe phalapallavaśobhitam|| 20 ||
+12.9.21,प्रागुत्तरस्यां शाखायां तस्यापि ददृशे शिशुम् ।शयानं पर्णपुटके ग्रसन्तं प्रभया तमः ॥ २१ ॥,prāguttarasyāṃ śākhāyāṃ tasyāpi dadṛśe śiśum|śayānaṃ parṇapuṭake grasantaṃ prabhayā tamaḥ|| 21 ||
+12.9.22,महामरकतश्यामं श्रीमद्वदनपङ्कजम् ।कम्बुग्रीवं महोरस्कं सुनासं सुन्दरभ्रुवम् ॥ २२ ॥,mahāmarakataśyāmaṃ śrīmadvadanapaṅkajam|kambugrīvaṃ mahoraskaṃ sunāsaṃ sundarabhruvam|| 22 ||
+12.9.23,श्वासैजदलकाभातं कम्बुश्रीकर्णदाडिमम् ।विद्रुमाधरभासेषत् शोणायित सुधास्मितम् ॥ २३ ॥,śvāsaijadalakābhātaṃ kambuśrīkarṇadāḍimam|vidrumādharabhāseṣat śoṇāyita sudhāsmitam|| 23 ||
+12.9.24,पद्मगर्भारुणापाङ्गं हृद्यहासावलोकनम् ।श्वासैजद्बलिसंविग्ननिम्ननाभिदलोदरम् ॥ २४ ॥,padmagarbhāruṇāpāṅgaṃ hṛdyahāsāvalokanam|śvāsaijadbalisaṃvignanimnanābhidalodaram|| 24 ||
+12.9.25,चार्वङ्गुलिभ्यां पाणिभ्याम् उन्नीय चरणाम्बुजम् ।मुखे निधाय विप्रेन्द्रो धयन्तं वीक्ष्य विस्मितः ॥ २५ ॥,cārvaṅgulibhyāṃ pāṇibhyām unnīya caraṇāmbujam|mukhe nidhāya viprendro dhayantaṃ vīkṣya vismitaḥ|| 25 ||
+12.9.26,तद्दर्शनाद् वीतपरिश्रमो मुदा ।प्रोत्फुल्लहृत्पद्मविलोचनाम्बुजः ।प्रहृष्टरोमाद्भुतभावशङ्कितः ।प्रष्टुं पुरस्तं प्रससार बालकम् ॥ २६ ॥,taddarśanād vītapariśramo mudā|protphullahṛtpadmavilocanāmbujaḥ|prahṛṣṭaromādbhutabhāvaśaṅkitaḥ|praṣṭuṃ purastaṃ prasasāra bālakam|| 26 ||
+12.9.27,तावच्छिशोर्वै श्वसितेन भार्गवः ।सोऽन्तः शरीरं मशको यथाविशत् ।तत्राप्यदो न्यस्तमचष्ट कृत्स्नशो ।यथा पुरामुह्यदतीव विस्मितः ॥ २७ ॥,tāvacchiśorvai śvasitena bhārgavaḥ|so'ntaḥ śarīraṃ maśako yathāviśat|tatrāpyado nyastamacaṣṭa kṛtsnaśo|yathā purāmuhyadatīva vismitaḥ|| 27 ||
+12.9.28,खं रोदसी भागणानद्रिसागरान् ।द्वीपान् सवर्षान् ककुभः सुरासुरान् ।वनानि देशान् सरितः पुराकरान् ।खेटान् व्रजानाश्रमवर्णवृत्तयः ॥ २८ ॥,khaṃ rodasī bhāgaṇānadrisāgarān|dvīpān savarṣān kakubhaḥ surāsurān|vanāni deśān saritaḥ purākarān|kheṭān vrajānāśramavarṇavṛttayaḥ|| 28 ||
+12.9.29,महान्ति भूतान्यथ भौतिकान्यसौ ।कालं च नानायुग कल्पकल्पनम् ।यत्किञ्चिदन्यद् व्यवहारकारणं ।ददर्श विश्वं सदिवावभासितम् ॥ २९ ॥,mahānti bhūtānyatha bhautikānyasau|kālaṃ ca nānāyuga kalpakalpanam|yatkiñcidanyad vyavahārakāraṇaṃ|dadarśa viśvaṃ sadivāvabhāsitam|| 29 ||
+12.9.30,हिमालयं पुष्पवहां च तां नदीं ।निजाश्रमं तत्र ऋषीन् अपश्यत ।विश्वं विपश्यञ्छ्वस��ताच्छिशोर्वै ।बहिर्निरस्तो न्यपतल्लयाब्धौ ॥ ३० ॥,himālayaṃ puṣpavahāṃ ca tāṃ nadīṃ|nijāśramaṃ tatra ṛṣīn apaśyata|viśvaṃ vipaśyañchvasitācchiśorvai|bahirnirasto nyapatallayābdhau|| 30 ||
+12.9.31,तस्मिन् पृथिव्याः ककुदि प्ररूढं ।वटं च तत्पर्णपुटे शयानम् ।तोकं च तत्प्रेमसुधास्मितेन ।निरीक्षितोऽपाङ्गनिरीक्षणेन ॥ ३१ ॥,tasmin pṛthivyāḥ kakudi prarūḍhaṃ|vaṭaṃ ca tatparṇapuṭe śayānam|tokaṃ ca tatpremasudhāsmitena|nirīkṣito'pāṅganirīkṣaṇena|| 31 ||
+12.9.32,अथ तं बालकं वीक्ष्य नेत्राभ्यां धिष्ठितं हृदि ।अभ्ययादतिसङ्क्लिष्टः परिष्वक्तुं अधोक्षजम् ॥ ३२ ॥,atha taṃ bālakaṃ vīkṣya netrābhyāṃ dhiṣṭhitaṃ hṛdi|abhyayādatisaṅkliṣṭaḥ pariṣvaktuṃ adhokṣajam|| 32 ||
+12.9.33,तावत्स भगवान् साक्षात् योगाधीशो गुहाशयः ।अन्तर्दधे ऋषेः सद्यो यथेहानीशनिर्मिता ॥ ३३ ॥,tāvatsa bhagavān sākṣāt yogādhīśo guhāśayaḥ|antardadhe ṛṣeḥ sadyo yathehānīśanirmitā|| 33 ||
+12.9.34,तमन्वथ वटो ब्रह्मन् सलिलं लोकसम्प्लवः ।तिरोधायि क्षणादस्य स्वाश्रमे पूर्ववन् स्थितः ॥ ३४ ॥,tamanvatha vaṭo brahman salilaṃ lokasamplavaḥ|tirodhāyi kṣaṇādasya svāśrame pūrvavan sthitaḥ|| 34 ||
+12.9.9,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां द्वादशस्कन्धे मायादर्शनं नाम नवमोऽध्यायः ॥ ९ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ dvādaśaskandhe māyādarśanaṃ nāma navamo'dhyāyaḥ|| 9 ||
+12.10.1,सूत उवाच ।स एवं अनुभूयेदं नारायणविनिर्मितम् ।वैभवं योगमायायाः तमेव शरणं ययौ ॥ १ ॥,sūta uvāca|sa evaṃ anubhūyedaṃ nārāyaṇavinirmitam|vaibhavaṃ yogamāyāyāḥ tameva śaraṇaṃ yayau|| 1 ||
+12.10.2,श्रीमार्कण्डेय उवाच ।प्रपन्नोऽस्म्यङ्घ्रिमूलं ते प्रपन्नाभयदं हरे ।यन्माययापि विबुधा मुह्यन्ति ज्ञानकाशया ॥ २ ॥,śrīmārkaṇḍeya uvāca|prapanno'smyaṅghrimūlaṃ te prapannābhayadaṃ hare|yanmāyayāpi vibudhā muhyanti jñānakāśayā|| 2 ||
+12.10.3,सूत उवाच ।तमेवं निभृतात्मानं वृषेण दिवि पर्यटन् ।रुद्राण्या भगवान् रुद्रो ददर्श स्वगणैर्वृतः ॥ ३ ॥,sūta uvāca|tamevaṃ nibhṛtātmānaṃ vṛṣeṇa divi paryaṭan|rudrāṇyā bhagavān rudro dadarśa svagaṇairvṛtaḥ|| 3 ||
+12.10.4,अथोमा तं ऋषिं वीक्ष्य गिरिशं समभाषत ।पश्येमं भगवन् विप्रं निभृतात्मेन्द्रियाशयम् ॥ ४ ॥,athomā taṃ ṛṣiṃ vīkṣya giriśaṃ samabhāṣata|paśyemaṃ bhagavan vipraṃ nibhṛtātmendriyāśayam|| 4 ||
+12.10.5,निभृतोदझषव्रातं वातापाये यथार्णवः ।कुर्वस्य तपसः साक्षात् संसिद्धिं सिद्धिदो भवान् ॥ ५ ॥,nibhṛtodajhaṣavrātaṃ vātāpāye yathārṇavaḥ|kurvasya tapasaḥ sākṣāt saṃsiddhiṃ siddhido bhavān|| 5 ||
+12.10.6,श्रीभगवानुवाच ।नैवेच्छत्याशिषः क्वापि ब्रह्मर्षिर्मोक्षमप्युत ।भक्तिं परां भगवति लब्धवान् पुरुषेऽव्यये ॥ ६ ॥,śrībhagavānuvāca|naivecchatyāśiṣaḥ kvāpi brahmarṣirmokṣamapyuta|bhaktiṃ parāṃ bhagavati labdhavān puruṣe'vyaye|| 6 ||
+12.10.7,अथापि संवदिष्यामो भवान्येतेन साधुना ।अयं हि परमो लाभो नृणां साधुसमागमः ॥ ७ ॥,athāpi saṃvadiṣyāmo bhavānyetena sādhunā|ayaṃ hi paramo lābho nṛṇāṃ sādhusamāgamaḥ|| 7 ||
+12.10.8,सूत उवाच ।इत्युक्त्वा तमुपेयाय भगवान् स सतां गतिः ।ईशानः सर्वविद्यानां ईश्वरः सर्वदेहिनाम् ॥ ८ ॥,sūta uvāca|ityuktvā tamupeyāya bhagavān sa satāṃ gatiḥ|īśānaḥ sarvavidyānāṃ īśvaraḥ sarvadehinām|| 8 ||
+12.10.9,तयोरागमनं साक्षाद् ईशयोर्जगदात्मनोः ।न वेद रुद्धधीवृत्तिः आत्मानं विश्वमेव च ॥ ९ ॥,tayorāgamanaṃ sākṣād īśayorjagadātmanoḥ|na veda ruddhadhīvṛttiḥ ātmānaṃ viśvameva ca|| 9 ||
+12.10.10,भगवान् तदभिज्ञाय गिरिशो योगमायया ।आविशत्तद्गुहाकाशं वायुश्छिद्रमिवेश्वरः ॥ १० ॥,bhagavān tadabhijñāya giriśo yogamāyayā|āviśattadguhākāśaṃ vāyuśchidramiveśvaraḥ|| 10 ||
+12.10.11,आत्मन्यपि शिवं प्राप्तं तडित्पिङ्गजटाधरम् ।त्र्यक्षं दशभुजं प्रांशुं उद्यन्तं इव भास्करम् ॥ ११ ॥,ātmanyapi śivaṃ prāptaṃ taḍitpiṅgajaṭādharam|tryakṣaṃ daśabhujaṃ prāṃśuṃ udyantaṃ iva bhāskaram|| 11 ||
+12.10.12,व्याघ्रचर्माम्बरं शूल खट्वाङ्गचर्मभिः ।अक्षमालाडमरुक कपालासिधनुः सह ॥ १२ ॥,vyāghracarmāmbaraṃ śūla khaṭvāṅgacarmabhiḥ|akṣamālāḍamaruka kapālāsidhanuḥ saha|| 12 ||
+12.10.13,बिभ्राणं सहसा भातं विचक्ष्य हृदि विस्मितः ।किमिदं कुत एवेति समाधेर्विरतो मुनिः ॥ १३ ॥,bibhrāṇaṃ sahasā bhātaṃ vicakṣya hṛdi vismitaḥ|kimidaṃ kuta eveti samādhervirato muniḥ|| 13 ||
+12.10.14,नेत्रे उन्मील्य ददृशे सगणं सोमयाऽगतम् ।रुद्रं त्रिलोकैकगुरुं ननाम शिरसा मुनिः ॥ १४ ॥,netre unmīlya dadṛśe sagaṇaṃ somayā'gatam|rudraṃ trilokaikaguruṃ nanāma śirasā muniḥ|| 14 ||
+12.10.15,तस्मै सपर्यां व्यदधात् सगणाय सहोमया ।स्वागतासनपाद्यार्घ्य गन्धस्रग् धूपदीपकैः ॥ १५ ॥,tasmai saparyāṃ vyadadhāt sagaṇāya sahomayā|svāgatāsanapādyārghya gandhasrag dhūpadīpakaiḥ|| 15 ||
+12.10.16,आह चात्मानुभावेन पूर्णकामस्य ते विभो ।करवाम किमीशान येनेदं निर्वृतं जगत् ॥ १६ ॥,āha cātmānubhāvena pūrṇakāmasya te vibho|karavāma kimīśāna yenedaṃ nirvṛtaṃ jagat|| 16 ||
+12.10.17,नमः शिवाय शान्ताय सत्त्वाय प्रमृडाय च ।रजोजुषेऽप्य घोराय नमस्तुभ्यं तमोजुषे ॥ १७ ॥,namaḥ śivāya śāntāya sattvāya pramṛḍāya ca|rajojuṣe'pya ghorāya namastubhyaṃ tamojuṣe|| 17 ||
+12.10.18,सूत उवाच ।एवं स्तुतः स भगवान् आदिदेवः सतां गतिः ।परितुष्टः प्रसन्नात्मा प्रहसन् तं अभाषत ॥ १८ ॥,sūta uvāca|evaṃ stutaḥ sa bhagavān ādidevaḥ satāṃ gatiḥ|parituṣṭaḥ prasannātmā prahasan taṃ abhāṣata|| 18 ||
+12.10.19,श्रीभगवानुवाच ।वरं वृणीष्व नः कामं वरदेशा वयं त्रयः ।अमोघं दर्शनं येषां मर्त्यो यद् विन्दतेऽमृतम् ॥ १९ ॥,śrībhagavānuvāca|varaṃ vṛṇīṣva naḥ kāmaṃ varadeśā vayaṃ trayaḥ|amoghaṃ darśanaṃ yeṣāṃ martyo yad vindate'mṛtam|| 19 ||
+12.10.20,ब्राह्मणाः साधवः शान्ता निःसङ्गा भूतवत्सलाः ।एकान्तभक्ता अस्मासु निर्वैराः समदर्शिनः ॥ २० ॥,brāhmaṇāḥ sādhavaḥ śāntā niḥsaṅgā bhūtavatsalāḥ|ekāntabhaktā asmāsu nirvairāḥ samadarśinaḥ|| 20 ||
+12.10.21,सलोका लोकपालास्तान् वन्दन्त्यर्चन्त्युपासते ।अहं च भगवान् ब्रह्मा स्वयं च हरिरीश्वरः ॥ २१ ॥,salokā lokapālāstān vandantyarcantyupāsate|ahaṃ ca bhagavān brahmā svayaṃ ca harirīśvaraḥ|| 21 ||
+12.10.22,न ते मय्यच्युतेऽजे च भिदामण्वपि चक्षते ।नात्मनश्च जनस्यापि तद् युष्मान् वयमीमहि ॥ २२ ॥,na te mayyacyute'je ca bhidāmaṇvapi cakṣate|nātmanaśca janasyāpi tad yuṣmān vayamīmahi|| 22 ||
+12.10.23,न ह्यम्मयानि तीर्थानि न देवाश्चेतनोज्झिताः ।ते पुनन्ति उरुकालेन यूयं दर्शनमात्रतः ॥ २३ ॥,na hyammayāni tīrthāni na devāścetanojjhitāḥ|te punanti urukālena yūyaṃ darśanamātrataḥ|| 23 ||
+12.10.24,ब्राह्मणेभ्यो नमस्यामो येऽस्मद् रूपं त्रयीमयम् ।बिभ्रत्यात्मसमाधान तपःस्वाध्यायसंयमैः ॥ २४ ॥,brāhmaṇebhyo namasyāmo ye'smad rūpaṃ trayīmayam|bibhratyātmasamādhāna tapaḥsvādhyāyasaṃyamaiḥ|| 24 ||
+12.10.25,श्रवणाद् दर्शनाद् वापि महापातकिनोऽपि वः ।शुध्येरन् अन्त्यजाश्चापि किमु संभाषणादिभिः ॥ २५ ॥,śravaṇād darśanād vāpi mahāpātakino'pi vaḥ|śudhyeran antyajāścāpi kimu saṃbhāṣaṇādibhiḥ|| 25 ||
+12.10.26,सूत उवाच ।इति चन्द्रललामस्य धर्मगुह्योपबृंहितम् ।वचोऽमृतायनं ऋषिः नातृप्यत् कर्णयोः पिबन् ॥ २६ ॥,sūta uvāca|iti candralalāmasya dharmaguhyopabṛṃhitam|vaco'mṛtāyanaṃ ṛṣiḥ nātṛpyat karṇayoḥ piban|| 26 ||
+12.10.27,स चिरं मायया विष्णोः भ्रामितः कर्शितो भृशम् ।शिववागमृतध्वस्त क्लेशपुञ्जस्तमब्रवीत् ॥ २७ ॥,sa ciraṃ māyayā viṣṇoḥ bhrāmitaḥ karśito bhṛśam|śivavāgamṛtadhvasta kleśapuñjastamabravīt|| 27 ||
+12.10.28,श्रीमार्कण्डेय उवाच ।अहो ईश्वरलीलेयं दुर्विभाव्या शरीरिणाम् ।यन्नमन्तीशितव्यानि स्तुवन्ति जगदीश्वराः ॥ २८ ॥,śrīmārkaṇḍeya uvāca|aho īśvaralīleyaṃ durvibhāvyā śarīriṇām|yannamantīśitavyāni stuvanti jagadīśvarāḥ|| 28 ||
+12.10.29,धर्मं ग्राहयितुं प्रायः प्रवक्तारश्च देहिनाम् ।आचरन्ति अनुमोदन्ते क्रियमाणं स्तुवन्ति च ॥ २९ ॥,dharmaṃ grāhayituṃ prāyaḥ pravaktāraśca dehinām|ācaranti anumodante kriyamāṇaṃ stuvanti ca|| 29 ||
+12.10.30,नैतावता भगवतः स्वमायामयवृत्तिभिः ।न दुष्येतानुभावस्तैः मायिनः कुहकं यथा ॥ ३० ॥,naitāvatā bhagavataḥ svamāyāmayavṛttibhiḥ|na duṣyetānubhāvastaiḥ māyinaḥ kuhakaṃ yathā|| 30 ||
+12.10.31,सृष्ट्वेदं मनसा विश्वं आत्मनानुप्रविश्य यः ।गुणैः कुर्वद्भिराभाति कर्तेव स्वप्नदृग् यथा ॥ ३१ ॥,sṛṣṭvedaṃ manasā viśvaṃ ātmanānupraviśya yaḥ|guṇaiḥ kurvadbhirābhāti karteva svapnadṛg yathā|| 31 ||
+12.10.32,तस्मै नमो भगवते त्रिगुणाय गुणात्मने ।केवलायाद्वितीयाय गुरवे ब्रह्ममूर्तये ॥ ३२ ॥,tasmai namo bhagavate triguṇāya guṇātmane|kevalāyādvitīyāya gurave brahmamūrtaye|| 32 ||
+12.10.33,कं वृणे नु परं भूमन् वरं त्वद् वरदर्शनात् ।यद्दर्शनात्पूर्णकामः सत्यकामः पुमान् भवेत् ॥ ३३ ॥,kaṃ vṛṇe nu paraṃ bhūman varaṃ tvad varadarśanāt|yaddarśanātpūrṇakāmaḥ satyakāmaḥ pumān bhavet|| 33 ||
+12.10.34,वरमेकं वृणेऽथापि पूर्णात् कामाभिवर्षणात् ।भगवति अच्युतां भक्तिं तत्परेषु तथा त्वयि ॥ ३४ ॥,varamekaṃ vṛṇe'thāpi pūrṇāt kāmābhivarṣaṇāt|bhagavati acyutāṃ bhaktiṃ tatpareṣu tathā tvayi|| 34 ||
+12.10.35,सूत उवाच ।इत्यर्चितोऽभि��्टुतश्च मुनिना सूक्तया गिरा ।तं आह भगवान् शर्वः शर्वया चाभिनन्दितः ॥ ३५ ॥,sūta uvāca|ityarcito'bhiṣṭutaśca muninā sūktayā girā|taṃ āha bhagavān śarvaḥ śarvayā cābhinanditaḥ|| 35 ||
+12.10.36,कामो महर्षे सर्वोऽयं भक्तिमान् त्वं अमधोक्षजे ।आकल्पान्ताद् यशः पुण्यं अमजरामरता तथा ॥ ३६ ॥,kāmo maharṣe sarvo'yaṃ bhaktimān tvaṃ amadhokṣaje|ākalpāntād yaśaḥ puṇyaṃ amajarāmaratā tathā|| 36 ||
+12.10.37,ज्ञानं त्रैकालिकं ब्रह्मन् विज्ञानं च विरक्तिमत् ।ब्रह्मवर्चस्विनो भूयात् पुराणाचार्यतास्तु ते ॥ ३७ ॥,jñānaṃ traikālikaṃ brahman vijñānaṃ ca viraktimat|brahmavarcasvino bhūyāt purāṇācāryatāstu te|| 37 ||
+12.10.38,सूत उवाच ।एवं वरान् स मुनये दत्त्वागात् त्र्यक्ष ईश्वरः ।देव्यै तत्कर्म कथयन् अनुभूतं पुरामुना ॥ ३८ ॥,sūta uvāca|evaṃ varān sa munaye dattvāgāt tryakṣa īśvaraḥ|devyai tatkarma kathayan anubhūtaṃ purāmunā|| 38 ||
+12.10.39,सोऽप्यवाप्तमहायोग महिमा भार्गवोत्तमः ।विचरति अधुनाप्यद्धा हरावेकान्ततां गतः ॥ ३९ ॥,so'pyavāptamahāyoga mahimā bhārgavottamaḥ|vicarati adhunāpyaddhā harāvekāntatāṃ gataḥ|| 39 ||
+12.10.40,अनुवर्णितमेतत्ते मार्कण्डेयस्य धीमतः ।अनुभूतं भगवतो मायावैभवमद्भुतम् ॥ ४० ॥,anuvarṇitametatte mārkaṇḍeyasya dhīmataḥ|anubhūtaṃ bhagavato māyāvaibhavamadbhutam|| 40 ||
+12.10.41,एतत् केचिद् अविद्वांसो मायासंसृतिरात्मनः ।अनाद्यावर्तितं नॄणां कादाचित्कं प्रचक्षते ॥ ४१ ॥,etat kecid avidvāṃso māyāsaṃsṛtirātmanaḥ|anādyāvartitaṃ nṝṇāṃ kādācitkaṃ pracakṣate|| 41 ||
+12.10.42,य एवमेतद्भृगुवर्य वर्णितं ।रथाङ्गपाणेः अनुभावभावितम् ।संश्रावयेत् संश्रृणुयादु तावुभौ ।तयोर्न कर्माशयसंसृतिर्भवेत् ॥ ४२ ॥,ya evametadbhṛguvarya varṇitaṃ|rathāṅgapāṇeḥ anubhāvabhāvitam|saṃśrāvayet saṃśrṛṇuyādu tāvubhau|tayorna karmāśayasaṃsṛtirbhavet|| 42 ||
+12.10.10,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां द्वादशस्कन्धे दशमोऽध्यायः ॥ १० ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ dvādaśaskandhe daśamo'dhyāyaḥ|| 10 ||
+12.11.1,आदित्यव्यूहविवरणम् ।अथेममर्थं पृच्छामो भवन्तं बहुवित्तमम् ।समस्ततन्त्रराद्धान्ते भवान् भागवततत्त्ववित् ॥ १ ॥,ādityavyūhavivaraṇam|athemamarthaṃ pṛcchāmo bhavantaṃ bahuvittamam|samastatantrarāddhānte bhavān bhāgavatatattvavit|| 1 ||
+12.11.2,तान्त्रिकाः परिचर्यायां केवलस्य श्रियः पतेः ।अङ्गोपाङ्गायुधाकल्पं कल्पयन्ति यथा च यैः ॥ २ ॥,tāntrikāḥ paricaryāyāṃ kevalasya śriyaḥ pateḥ|aṅgopāṅgāyudhākalpaṃ kalpayanti yathā ca yaiḥ|| 2 ||
+12.11.3,तन्नो वर्णय भद्रं ते क्रियायोगं बुभुत्सताम् ।येन क्रियानैपुणेन मर्त्यो यायादमर्त्यताम् ॥ ३ ॥,tanno varṇaya bhadraṃ te kriyāyogaṃ bubhutsatām|yena kriyānaipuṇena martyo yāyādamartyatām|| 3 ||
+12.11.4,सूत उवाच ।नमस्कृत्य गुरून्वक्ष्ये विभूतीर्वैष्णवीरपि ।याः प्रोक्ता वेदतन्त्राभ्यामाचार्यैः पद्मजादिभिः ॥ ४ ॥,sūta uvāca|namaskṛtya gurūnvakṣye vibhūtīrvaiṣṇavīrapi|yāḥ proktā vedatantrābhyāmācāryai�� padmajādibhiḥ|| 4 ||
+12.11.5,मायाद्यैर्नवभिस्तत्त्वैः स विकारमयो विराट् ।निर्मितो दृश्यते यत्र सचित्के भुवनत्रयम् ॥ ५ ॥,māyādyairnavabhistattvaiḥ sa vikāramayo virāṭ|nirmito dṛśyate yatra sacitke bhuvanatrayam|| 5 ||
+12.11.6,एतद्वै पौरुषं रूपं भूः पादौ द्यौः शिरो नभः ।नाभिः सूर्योऽक्षिणी नासे वायुः कर्णौ दिशः प्रभोः ॥ ६ ॥,etadvai pauruṣaṃ rūpaṃ bhūḥ pādau dyauḥ śiro nabhaḥ|nābhiḥ sūryo'kṣiṇī nāse vāyuḥ karṇau diśaḥ prabhoḥ|| 6 ||
+12.11.7,प्रजापतिः प्रजननमपानो मृत्युरीशितुः ।तद्बाहवो लोकपाला मनश्चन्द्रो भ्रुवौ यमः ॥ ७ ॥,prajāpatiḥ prajananamapāno mṛtyurīśituḥ|tadbāhavo lokapālā manaścandro bhruvau yamaḥ|| 7 ||
+12.11.8,लज्जोत्तरोऽधरो लोभो दन्ता ज्योत्स्ना स्मयो भ्रमः ।रोमाणि भूरुहा भूम्नो मेघाः पुरुषमूर्धजाः ॥ ८ ॥,lajjottaro'dharo lobho dantā jyotsnā smayo bhramaḥ|romāṇi bhūruhā bhūmno meghāḥ puruṣamūrdhajāḥ|| 8 ||
+12.11.9,यावानयं वै पुरुषो यावत्या संस्थया मितः ।तावानसावपि महापुरुषो लोकसंस्थया ॥ ९ ॥,yāvānayaṃ vai puruṣo yāvatyā saṃsthayā mitaḥ|tāvānasāvapi mahāpuruṣo lokasaṃsthayā|| 9 ||
+12.11.10,कौस्तुभव्यपदेशेन स्वात्मज्योतिर्बिभर्त्यजः ।तत्प्रभा व्यापिनी साक्षात्श्रीवत्समुरसा विभुः ॥ १० ॥,kaustubhavyapadeśena svātmajyotirbibhartyajaḥ|tatprabhā vyāpinī sākṣātśrīvatsamurasā vibhuḥ|| 10 ||
+12.11.11,स्वमायां वनमालाख्यां नानागुणमयीं दधत् ।वासश्छन्दोमयं पीतं ब्रह्मसूत्रं त्रिवृत्स्वरम् ॥ ११ ॥,svamāyāṃ vanamālākhyāṃ nānāguṇamayīṃ dadhat|vāsaśchandomayaṃ pītaṃ brahmasūtraṃ trivṛtsvaram|| 11 ||
+12.11.12,बिभर्ति साङ्ख्यं योगं च देवो मकरकुण्डले ।मौलिं पदं पारमेष्ठ्यं सर्वलोकाभयङ्करम् ॥ १२ ॥,bibharti sāṅkhyaṃ yogaṃ ca devo makarakuṇḍale|mauliṃ padaṃ pārameṣṭhyaṃ sarvalokābhayaṅkaram|| 12 ||
+12.11.13,अव्याकृतमनन्ताख्यमासनं यदधिष्ठितः ।धर्मज्ञानादिभिर्युक्तं सत्त्वं पद्ममिहोच्यते ॥ १३ ॥,avyākṛtamanantākhyamāsanaṃ yadadhiṣṭhitaḥ|dharmajñānādibhiryuktaṃ sattvaṃ padmamihocyate|| 13 ||
+12.11.14,ओजःसहोबलयुतं मुख्यतत्त्वं गदां दधत् ।अपां तत्त्वं दरवरं तेजस्तत्त्वं सुदर्शनम् ॥ १४ ॥,ojaḥsahobalayutaṃ mukhyatattvaṃ gadāṃ dadhat|apāṃ tattvaṃ daravaraṃ tejastattvaṃ sudarśanam|| 14 ||
+12.11.15,नभोनिभं नभस्तत्त्वमसिं चर्म तमोमयम् ।कालरूपं धनुः शार्ङ्गं तथा कर्ममयेषुधिम् ॥ १५ ॥,nabhonibhaṃ nabhastattvamasiṃ carma tamomayam|kālarūpaṃ dhanuḥ śārṅgaṃ tathā karmamayeṣudhim|| 15 ||
+12.11.16,इन्द्रियाणि शरानाहुराकूतीरस्य स्यन्दनम् ।तन्मात्राण्यस्याभिव्यक्तिं मुद्रयार्थक्रियात्मताम् ॥ १६ ॥,indriyāṇi śarānāhurākūtīrasya syandanam|tanmātrāṇyasyābhivyaktiṃ mudrayārthakriyātmatām|| 16 ||
+12.11.17,मण्डलं देवयजनं दीक्षा संस्कार आत्मनः ।परिचर्या भगवत आत्मनो दुरितक्षयः ॥ १७ ॥,maṇḍalaṃ devayajanaṃ dīkṣā saṃskāra ātmanaḥ|paricaryā bhagavata ātmano duritakṣayaḥ|| 17 ||
+12.11.18,भगवान्भगशब्दार्थं लीलाकमलमुद्वहन् ।धर्मं यशश्च भगवांश्चामरव्यजनेऽभजत् ॥ १८ ॥,bhagavānbhagaśabdārthaṃ līlākamalamudvahan|dharmaṃ yaśaśca bhagavāṃścāmaravyajane'bhajat|| 18 ||
+12.11.19,आतपत्रं तु वैकुण्ठं द्विजा धामाकुतोभयम् ।त्रिवृद्वेदः सुपर्णाख्यो यज्ञं वहति पूरुषम् ॥ १९ ॥,ātapatraṃ tu vaikuṇṭhaṃ dvijā dhāmākutobhayam|trivṛdvedaḥ suparṇākhyo yajñaṃ vahati pūruṣam|| 19 ||
+12.11.20,अनपायिनी भगवती श्रीः साक्षादात्मनो हरेः ।विष्वक्सेनस्तन्त्रमूर्तिर्विदितः पार्षदाधिपः ।नन्दादयोऽष्टौ द्वाःस्थाश्च तेऽणिमाद्या हरेर्गुणाः ॥ २० ॥,anapāyinī bhagavatī śrīḥ sākṣādātmano hareḥ|viṣvaksenastantramūrtirviditaḥ pārṣadādhipaḥ|nandādayo'ṣṭau dvāḥsthāśca te'ṇimādyā harerguṇāḥ|| 20 ||
+12.11.21,वासुदेवः सङ्कर्षणः प्रद्युम्नः पुरुषः स्वयम् ।अनिरुद्ध इति ब्रह्मन्मूर्तिव्यूहोऽभिधीयते ॥ २१ ॥,vāsudevaḥ saṅkarṣaṇaḥ pradyumnaḥ puruṣaḥ svayam|aniruddha iti brahmanmūrtivyūho'bhidhīyate|| 21 ||
+12.11.22,स विश्वस्तैजसः प्राज्ञस्तुरीय इति वृत्तिभिः ।अर्थेन्द्रियाशयज्ञानैर्भगवान्परिभाव्यते ॥ २२ ॥,sa viśvastaijasaḥ prājñasturīya iti vṛttibhiḥ|arthendriyāśayajñānairbhagavānparibhāvyate|| 22 ||
+12.11.23,अङ्गोपाङ्गायुधाकल्पैर्भगवांस्तच्चतुष्टयम् ।बिभर्ति स्म चतुर्मूर्तिर्भगवान्हरिरीश्वरः ॥ २३ ॥,aṅgopāṅgāyudhākalpairbhagavāṃstaccatuṣṭayam|bibharti sma caturmūrtirbhagavānharirīśvaraḥ|| 23 ||
+12.11.24,द्विजभ स एष ब्रह्मयोनिः स्वयंदृक् ।स्वमहिमपरिपूर्णो मायया च स्वयैतत् ।सृजति हरति पातीत्याख्ययानावृताक्षो ।विवृत इव निरुक्तस्तत्परैरात्मलभ्यः ॥ २४ ॥,dvijabha sa eṣa brahmayoniḥ svayaṃdṛk|svamahimaparipūrṇo māyayā ca svayaitat|sṛjati harati pātītyākhyayānāvṛtākṣo|vivṛta iva niruktastatparairātmalabhyaḥ|| 24 ||
+12.11.25,श्रीकृष्ण कृष्णसख वृष्ण्यृषभावनिध्रुग् ।राजन्यवंशदहनानपवर्गवीर्य ।गोविन्द गोपवनिताव्रजभृत्यगीत ।तीर्थश्रवः श्रवणमङ्गल पाहि भृत्यान् ॥ २५ ॥,śrīkṛṣṇa kṛṣṇasakha vṛṣṇyṛṣabhāvanidhrug|rājanyavaṃśadahanānapavargavīrya|govinda gopavanitāvrajabhṛtyagīta|tīrthaśravaḥ śravaṇamaṅgala pāhi bhṛtyān|| 25 ||
+12.11.26,य इदं कल्य उत्थाय महापुरुषलक्षणम् ।तच्चित्तः प्रयतो जप्त्वा ब्रह्म वेद गुहाशयम् ॥ २६ ॥,ya idaṃ kalya utthāya mahāpuruṣalakṣaṇam|taccittaḥ prayato japtvā brahma veda guhāśayam|| 26 ||
+12.11.27,श्रीशौनक उवाच ।शुको यदाह भगवान्विष्णुराताय शृण्वते ।सौरो गणो मासि मासि नाना वसति सप्तकः ॥ २७ ॥,śrīśaunaka uvāca|śuko yadāha bhagavānviṣṇurātāya śṛṇvate|sauro gaṇo māsi māsi nānā vasati saptakaḥ|| 27 ||
+12.11.28,तेषां नामानि कर्माणि नियुक्तानामधीश्वरैः ।ब्रूहि नः श्रद्दधानानां व्यूहं सूर्यात्मनो हरेः ॥ २८ ॥,teṣāṃ nāmāni karmāṇi niyuktānāmadhīśvaraiḥ|brūhi naḥ śraddadhānānāṃ vyūhaṃ sūryātmano hareḥ|| 28 ||
+12.11.29,सूत उवाच ।अनाद्यविद्यया विष्णोरात्मनः सर्वदेहिनाम् ।निर्मितो लोकतन्त्रोऽयं लोकेषु परिवर्तते ॥ २९ ॥,sūta uvāca|anādyavidyayā viṣṇorātmanaḥ sarvadehinām|nirmito lokatantro'yaṃ lokeṣu parivartate|| 29 ||
+12.11.30,एक एव हि लोकानां सूर्य आत���मादिकृद्धरिः ।सर्ववेदक्रियामूलमृषिभिर्बहुधोदितः ॥ ३० ॥,eka eva hi lokānāṃ sūrya ātmādikṛddhariḥ|sarvavedakriyāmūlamṛṣibhirbahudhoditaḥ|| 30 ||
+12.11.31,कालो देशः क्रिया कर्ता करणं कार्यमागमः ।द्रव्यं फलमिति ब्रह्मन्नवधोक्तोऽजया हरिः ॥ ३१ ॥,kālo deśaḥ kriyā kartā karaṇaṃ kāryamāgamaḥ|dravyaṃ phalamiti brahmannavadhokto'jayā hariḥ|| 31 ||
+12.11.32,मध्वादिषु द्वादशसु भगवान्कालरूपधृक् ।लोकतन्त्राय चरति पृथग्द्वादशभिर्गणैः ॥ ३२ ॥,madhvādiṣu dvādaśasu bhagavānkālarūpadhṛk|lokatantrāya carati pṛthagdvādaśabhirgaṇaiḥ|| 32 ||
+12.11.33,धाता१ कृतस्थली हेतिर्वासुकी रथकृन्मुने ।पुलस्त्यस्तुम्बुरुरिति मधुमासं नयन्त्यमी ॥ ३३ ॥,dhātā1 kṛtasthalī hetirvāsukī rathakṛnmune|pulastyastumbururiti madhumāsaṃ nayantyamī|| 33 ||
+12.11.34,अर्यमा पुलहोऽथौजाः प्रहेतिः पुञ्जिकस्थली ।नारदः कच्छनीरश्च नयन्त्येते स्म माधवम् ॥ ३४ ॥,aryamā pulaho'thaujāḥ prahetiḥ puñjikasthalī|nāradaḥ kacchanīraśca nayantyete sma mādhavam|| 34 ||
+12.11.35,मित्रोऽत्रिः पौरुषेयोऽथ तक्षको मेनका हहाः ।रथस्वन इति ह्येते शुक्रमासं नयन्त्यमी ॥ ३५ ॥,mitro'triḥ pauruṣeyo'tha takṣako menakā hahāḥ|rathasvana iti hyete śukramāsaṃ nayantyamī|| 35 ||
+12.11.36,वसिष्ठो वरुणो रम्भा सहजन्यस्तथा हुहूः ।शुक्रश्चित्रस्वनश्चैव शुचिमासं नयन्त्यमी ॥ ३६ ॥,vasiṣṭho varuṇo rambhā sahajanyastathā huhūḥ|śukraścitrasvanaścaiva śucimāsaṃ nayantyamī|| 36 ||
+12.11.37,इन्द्रो विश्वावसुः श्रोता एलापत्रस्तथाङ्गिराः ।प्रम्लोचा राक्षसो वर्यो नभोमासं नयन्त्यमी ॥ ३७ ॥,indro viśvāvasuḥ śrotā elāpatrastathāṅgirāḥ|pramlocā rākṣaso varyo nabhomāsaṃ nayantyamī|| 37 ||
+12.11.38,विवस्वानुग्रसेनश्च व्याघ्र आसारणो भृगुः ।अनुम्लोचा शङ्खपालो नभस्याख्यं नयन्त्यमी ॥ ३८ ॥,vivasvānugrasenaśca vyāghra āsāraṇo bhṛguḥ|anumlocā śaṅkhapālo nabhasyākhyaṃ nayantyamī|| 38 ||
+12.11.39,पूषा धनञ्जयो वातः सुषेणः सुरुचिस्तथा ।घृताची गौतमश्चेति तपोमासं नयन्त्यमी ॥ ३९ ॥,pūṣā dhanañjayo vātaḥ suṣeṇaḥ surucistathā|ghṛtācī gautamaśceti tapomāsaṃ nayantyamī|| 39 ||
+12.11.40,ऋतुर्वर्चा भरद्वाजः पर्जन्यः सेनजित्तथा ।विश्व ऐरावतश्चैव तपस्याख्यं नयन्त्यमी ॥ ४० ॥,ṛturvarcā bharadvājaḥ parjanyaḥ senajittathā|viśva airāvataścaiva tapasyākhyaṃ nayantyamī|| 40 ||
+12.11.41,अथांशुः कश्यपस्तार्क्ष्य ऋतसेनस्तथोर्वशी ।विद्युच्छत्रुर्महाशङ्खः सहोमासं नयन्त्यमी ॥ ४१ ॥,athāṃśuḥ kaśyapastārkṣya ṛtasenastathorvaśī|vidyucchatrurmahāśaṅkhaḥ sahomāsaṃ nayantyamī|| 41 ||
+12.11.42,भगः स्फूर्जोऽरिष्टनेमिरूर्ण आयुश्च पञ्चमः ।कर्कोटकः पूर्वचित्तिः पुष्यमासं नयन्त्यमी ॥ ४२ ॥,bhagaḥ sphūrjo'riṣṭanemirūrṇa āyuśca pañcamaḥ|karkoṭakaḥ pūrvacittiḥ puṣyamāsaṃ nayantyamī|| 42 ||
+12.11.43,त्वष्टा ऋचीकतनयः कम्बलश्च तिलोत्तमा ।ब्रह्मापेतोऽथ शतजिद्धृतराष्ट्र इषम्भराः ॥ ४३ ॥,tvaṣṭā ṛcīkatanayaḥ kambalaśca tilottamā|brahmāpeto'tha śatajiddhṛtarāṣṭra iṣambharāḥ|| 43 ||
+12.11.44,विष्णुरश्वतरो रम्भा सू���्यवर्चाश्च सत्यजित् ।विश्वामित्रो मखापेत ऊर्जमासं नयन्त्यमी ॥ ४४ ॥,viṣṇuraśvataro rambhā sūryavarcāśca satyajit|viśvāmitro makhāpeta ūrjamāsaṃ nayantyamī|| 44 ||
+12.11.45,एता भगवतो विष्णोरादित्यस्य विभूतयः ।स्मरतां सन्ध्ययोर्नॄणां हरन्त्यंहो दिने दिने ॥ ४५ ॥,etā bhagavato viṣṇorādityasya vibhūtayaḥ|smaratāṃ sandhyayornṝṇāṃ harantyaṃho dine dine|| 45 ||
+12.11.46,द्वादशस्वपि मासेषु देवोऽसौ षड्भिरस्य वै ।चरन्समन्तात्तनुते परत्रेह च सन्मतिम् ॥ ४६ ॥,dvādaśasvapi māseṣu devo'sau ṣaḍbhirasya vai|caransamantāttanute paratreha ca sanmatim|| 46 ||
+12.11.47,सामर्ग्यजुर्भिस्तल्लिङ्गैरृषयः संस्तुवन्त्यमुम् ।गन्धर्वास्तं प्रगायन्ति नृत्यन्त्यप्सरसोऽग्रतः ॥ ४७ ॥,sāmargyajurbhistalliṅgairṛṣayaḥ saṃstuvantyamum|gandharvāstaṃ pragāyanti nṛtyantyapsaraso'grataḥ|| 47 ||
+12.11.48,उन्नह्यन्ति रथं नागा ग्रामण्यो रथयोजकाः ।चोदयन्ति रथं पृष्ठे नैरृता बलशालिनः ॥ ४८ ॥,unnahyanti rathaṃ nāgā grāmaṇyo rathayojakāḥ|codayanti rathaṃ pṛṣṭhe nairṛtā balaśālinaḥ|| 48 ||
+12.11.49,वालखिल्याः सहस्राणि षष्टिर्ब्रह्मर्षयोऽमलाः ।पुरतोऽभिमुखं यान्ति स्तुवन्ति स्तुतिभिर्विभुम् ॥ ४९ ॥,vālakhilyāḥ sahasrāṇi ṣaṣṭirbrahmarṣayo'malāḥ|purato'bhimukhaṃ yānti stuvanti stutibhirvibhum|| 49 ||
+12.11.50,एवं ह्यनादिनिधनो भगवान्हरिरीश्वरः ।कल्पे कल्पे स्वमात्मानं व्यूह्य लोकानवत्यजः ॥ ५० ॥,evaṃ hyanādinidhano bhagavānharirīśvaraḥ|kalpe kalpe svamātmānaṃ vyūhya lokānavatyajaḥ|| 50 ||
+12.12.1,सूत उवाच ।नमो धर्माय महते नमः कृष्णाय वेधसे ।ब्रह्मणेभ्यो नमस्कृत्य धर्मान् वक्ष्ये सनातनान् ॥ १ ॥,sūta uvāca|namo dharmāya mahate namaḥ kṛṣṇāya vedhase|brahmaṇebhyo namaskṛtya dharmān vakṣye sanātanān|| 1 ||
+12.12.2,एतद् वः कथितं विप्रा विष्णोश्चरितमद्भुतम् ।भवद्भिः यदहं पृष्टो नराणां पुरुषोचितम् ॥ २ ॥,etad vaḥ kathitaṃ viprā viṣṇoścaritamadbhutam|bhavadbhiḥ yadahaṃ pṛṣṭo narāṇāṃ puruṣocitam|| 2 ||
+12.12.3,अत्र सङ्कीर्तितः साक्षात् सर्वपापहरो हरिः ।नारायणो हृषीकेशो भगवान् सात्वतां पतिः ॥ ३ ॥,atra saṅkīrtitaḥ sākṣāt sarvapāpaharo hariḥ|nārāyaṇo hṛṣīkeśo bhagavān sātvatāṃ patiḥ|| 3 ||
+12.12.4,अत्र ब्रह्म परं गुह्यं जगतः प्रभवाप्ययम् ।ज्ञानं च तदुपाख्यानं प्रोक्तं विज्ञानसंयुतम् ॥ ४ ॥,atra brahma paraṃ guhyaṃ jagataḥ prabhavāpyayam|jñānaṃ ca tadupākhyānaṃ proktaṃ vijñānasaṃyutam|| 4 ||
+12.12.5,भक्तियोगः समाख्यातो वैराग्यं च तदाश्रयम् ।पारीक्षितं उपाख्यानं नारदाख्यानमेव च ॥ ५ ॥,bhaktiyogaḥ samākhyāto vairāgyaṃ ca tadāśrayam|pārīkṣitaṃ upākhyānaṃ nāradākhyānameva ca|| 5 ||
+12.12.6,प्रायोपवेशो राजर्षेः विप्रशापात् परीक्षितः ।शुकस्य ब्रह्मर्षभस्य संवादश्च परीक्षितः ॥ ६ ॥,prāyopaveśo rājarṣeḥ vipraśāpāt parīkṣitaḥ|śukasya brahmarṣabhasya saṃvādaśca parīkṣitaḥ|| 6 ||
+12.12.7,योगधारणयोत्क्रान्तिः संवादो नारदाजयोः ।अवतारानुगीतं च सर्गः प्राधानिकोऽग्रतः ॥ ७ ॥,yogadhāraṇayotkrāntiḥ saṃvādo n��radājayoḥ|avatārānugītaṃ ca sargaḥ prādhāniko'grataḥ|| 7 ||
+12.12.8,विदुरोद्धवसंवादः क्षत्तृमैत्रेययोस्ततः ।पुराणसंहिताप्रश्नो महापुरुषसंस्थितिः ॥ ८ ॥,viduroddhavasaṃvādaḥ kṣattṛmaitreyayostataḥ|purāṇasaṃhitāpraśno mahāpuruṣasaṃsthitiḥ|| 8 ||
+12.12.9,ततः प्राकृतिकः सर्गः सप्त वैकृतिकाश्च ये ।ततो ब्रह्माण्डसम्भूतिः वैराजः पुरुषो यतः ॥ ९ ॥,tataḥ prākṛtikaḥ sargaḥ sapta vaikṛtikāśca ye|tato brahmāṇḍasambhūtiḥ vairājaḥ puruṣo yataḥ|| 9 ||
+12.12.10,कालस्य स्थूलसूक्ष्मस्य गतिः पद्मसमुद्भवः ।भुव उद्धरणेऽम्भोधेः हिरण्याक्षवधो यथा ॥ १० ॥,kālasya sthūlasūkṣmasya gatiḥ padmasamudbhavaḥ|bhuva uddharaṇe'mbhodheḥ hiraṇyākṣavadho yathā|| 10 ||
+12.12.11,ऊर्ध्वतिर्यगवाक्सर्गो रुद्रसर्गस्तथैव च ।अर्धनारीश्वरस्याथ यतः स्वायंभुवो मनुः ॥ ११ ॥,ūrdhvatiryagavāksargo rudrasargastathaiva ca|ardhanārīśvarasyātha yataḥ svāyaṃbhuvo manuḥ|| 11 ||
+12.12.12,शतरूपा च या स्त्रीणां आद्या प्रकृतिरुत्तमा ।सन्तानो धर्मपत्‍नीनां कर्दमस्य प्रजापतेः ॥ १२ ॥,śatarūpā ca yā strīṇāṃ ādyā prakṛtiruttamā|santāno dharmapat‍nīnāṃ kardamasya prajāpateḥ|| 12 ||
+12.12.13,अवतारो भगवतः कपिलस्य महात्मनः ।देवहूत्याश्च संवादः कपिलेन च धीमता ॥ १३ ॥,avatāro bhagavataḥ kapilasya mahātmanaḥ|devahūtyāśca saṃvādaḥ kapilena ca dhīmatā|| 13 ||
+12.12.14,नवब्रह्मसमुत्पत्तिः दक्षयज्ञविनाशनम् ।ध्रुवस्य चरितं पश्चात् पृथोः प्राचीनबर्हिषः ॥ १४ ॥,navabrahmasamutpattiḥ dakṣayajñavināśanam|dhruvasya caritaṃ paścāt pṛthoḥ prācīnabarhiṣaḥ|| 14 ||
+12.12.15,नारदस्य च संवादः ततः प्रैयव्रतं द्विजाः ।नाभेस्ततोऽनुचरितं ऋषभस्य भरतस्य च ॥ १५ ॥,nāradasya ca saṃvādaḥ tataḥ praiyavrataṃ dvijāḥ|nābhestato'nucaritaṃ ṛṣabhasya bharatasya ca|| 15 ||
+12.12.16,द्वीपवर्षसमुद्राणां गिरिनद्युपवर्णनम् ।ज्योतिश्चक्रस्य संस्थानं पातालनरकस्थितिः ॥ १६ ॥,dvīpavarṣasamudrāṇāṃ girinadyupavarṇanam|jyotiścakrasya saṃsthānaṃ pātālanarakasthitiḥ|| 16 ||
+12.12.17,दक्षजन्म प्रचेतोभ्यः तत्पुत्रीणां च सन्ततिः ।यतो देवासुरनराः तिर्यङ्नगखगादयः ॥ १७ ॥,dakṣajanma pracetobhyaḥ tatputrīṇāṃ ca santatiḥ|yato devāsuranarāḥ tiryaṅnagakhagādayaḥ|| 17 ||
+12.12.18,त्वाष्ट्रस्य जन्मनिधनं पुत्रयोश्च दितेर्द्विजाः ।दैत्येश्वरस्य चरितं प्रह्रादस्य महात्मनः ॥ १८ ॥,tvāṣṭrasya janmanidhanaṃ putrayośca diterdvijāḥ|daityeśvarasya caritaṃ prahrādasya mahātmanaḥ|| 18 ||
+12.12.19,मन्वन्तरानुकथनं गजेन्द्रस्य विमोक्षणम् ।मन्वन्तरावताराश्च विष्णोर्हयशिरादयः ॥ १९ ॥,manvantarānukathanaṃ gajendrasya vimokṣaṇam|manvantarāvatārāśca viṣṇorhayaśirādayaḥ|| 19 ||
+12.12.20,कौर्मं धान्वतरं मात्स्यं वामनं च जगत्पतेः ।क्षीरोदमथनं तद्वद् अमृतार्थे दिवौकसाम् ॥ २० ॥,kaurmaṃ dhānvataraṃ mātsyaṃ vāmanaṃ ca jagatpateḥ|kṣīrodamathanaṃ tadvad amṛtārthe divaukasām|| 20 ||
+12.12.21,देवासुरमहायुद्धं राजवंशानुकीर्तनम् ।इक्ष्वाकुजन्म तद्वंशः सुद्युम्नस्य महात्मनः ॥ २१ ॥,devāsuramahāyuddhaṃ rājavaṃś��nukīrtanam|ikṣvākujanma tadvaṃśaḥ sudyumnasya mahātmanaḥ|| 21 ||
+12.12.22,इलोपाख्यानमत्रोक्तं तारोपाख्यानमेव च ।सूर्यवंशानुकथनं शशादाद्या नृगादयः ॥ २२ ॥,ilopākhyānamatroktaṃ tāropākhyānameva ca|sūryavaṃśānukathanaṃ śaśādādyā nṛgādayaḥ|| 22 ||
+12.12.23,सौकन्यं चाथ शर्यातेः ककुत्स्थस्य च धीमतः ।खट्वाङ्गस्य च मान्धातुः सौभरेः सगरस्य च ॥ २३ ॥,saukanyaṃ cātha śaryāteḥ kakutsthasya ca dhīmataḥ|khaṭvāṅgasya ca māndhātuḥ saubhareḥ sagarasya ca|| 23 ||
+12.12.24,रामस्य कोशलेन्द्रस्य चरितं किल्बिषापहम् ।निमेरङ्गपरित्यागो जनकानां च सम्भवः ॥ २४ ॥,rāmasya kośalendrasya caritaṃ kilbiṣāpaham|nimeraṅgaparityāgo janakānāṃ ca sambhavaḥ|| 24 ||
+12.12.25,रामस्य भार्गवेन्द्रस्य निःक्षतृईकरणं भुवः ।ऐलस्य सोमवंशस्य ययातेर्नहुषस्य च ॥ २५ ॥,rāmasya bhārgavendrasya niḥkṣatṛīkaraṇaṃ bhuvaḥ|ailasya somavaṃśasya yayāternahuṣasya ca|| 25 ||
+12.12.26,दौष्मन्तेर्भरतस्यापि शान्तनोस्तत्सुतस्य च ।ययातेर्ज्येष्ठपुत्रस्य यदोर्वंशोऽनुकीर्तितः ॥ २६ ॥,dauṣmanterbharatasyāpi śāntanostatsutasya ca|yayāterjyeṣṭhaputrasya yadorvaṃśo'nukīrtitaḥ|| 26 ||
+12.12.27,यत्रावतीर्णो भगवान् कृष्णाख्यो जगदीश्वरः ।वसुदेवगृहे जन्म ततो वृद्धिश्च गोकुले ॥ २७ ॥,yatrāvatīrṇo bhagavān kṛṣṇākhyo jagadīśvaraḥ|vasudevagṛhe janma tato vṛddhiśca gokule|| 27 ||
+12.12.28,तस्य कर्माण्यपाराणि कीर्तितान्यसुरद्विषः ।पूतनासुपयःपानं शकटोच्चाटनं शिशोः ॥ २८ ॥,tasya karmāṇyapārāṇi kīrtitānyasuradviṣaḥ|pūtanāsupayaḥpānaṃ śakaṭoccāṭanaṃ śiśoḥ|| 28 ||
+12.12.29,तृणावर्तस्य निष्पेषः तथैव बकवत्सयोः ।धेनुकस्य सहभ्रातुः प्रलम्बस्य च संक्षयः ॥ २९ ॥,tṛṇāvartasya niṣpeṣaḥ tathaiva bakavatsayoḥ|dhenukasya sahabhrātuḥ pralambasya ca saṃkṣayaḥ|| 29 ||
+12.12.30,गोपानां च परित्राणं दावाग्नेः परिसर्पतः ।दमनं कालियस्याहेः महाहेर्नन्दमोक्षणम् ॥ ३० ॥,gopānāṃ ca paritrāṇaṃ dāvāgneḥ parisarpataḥ|damanaṃ kāliyasyāheḥ mahāhernandamokṣaṇam|| 30 ||
+12.12.31,व्रतचर्या तु कन्यानां यत्र तुष्टोऽच्युतो व्रतैः ।प्रसादो यज्ञपत्‍नीभ्यो विप्राणां चानुतापनम् ॥ ३१ ॥,vratacaryā tu kanyānāṃ yatra tuṣṭo'cyuto vrataiḥ|prasādo yajñapat‍nībhyo viprāṇāṃ cānutāpanam|| 31 ||
+12.12.32,गोवर्धनोद्धारणं च शक्रस्य सुरभेरथ ।यज्ञभिषेकं कृष्णस्य स्त्रीभिः क्रीडा च रात्रिषु ॥ ३२ ॥,govardhanoddhāraṇaṃ ca śakrasya surabheratha|yajñabhiṣekaṃ kṛṣṇasya strībhiḥ krīḍā ca rātriṣu|| 32 ||
+12.12.33,शङ्खचूडस्य दुर्बुद्धेः वधोऽरिष्टस्य केशिनः ।अक्रूरागमनं पश्चात् प्रस्थानं रामकृष्णयोः ॥ ३३ ॥,śaṅkhacūḍasya durbuddheḥ vadho'riṣṭasya keśinaḥ|akrūrāgamanaṃ paścāt prasthānaṃ rāmakṛṣṇayoḥ|| 33 ||
+12.12.34,व्रजस्त्रीणां विलापश्च मथुरालोकनं ततः ।गजमुष्टिकचाणूर कंसादीनां तथा वधः ॥ ३४ ॥,vrajastrīṇāṃ vilāpaśca mathurālokanaṃ tataḥ|gajamuṣṭikacāṇūra kaṃsādīnāṃ tathā vadhaḥ|| 34 ||
+12.12.35,मृतस्यानयनं सूनोः पुनः सान्दीपनेर्गुरोः ।मथुरायां निवसता यदुचक्रस्य यत्प्रियम् ।कृतमुद्धवरामाभ्यां युतेन हरिणा द्विजाः ॥ ३५ ॥,mṛtasyānayanaṃ sūnoḥ punaḥ sāndīpanerguroḥ|mathurāyāṃ nivasatā yaducakrasya yatpriyam|kṛtamuddhavarāmābhyāṃ yutena hariṇā dvijāḥ|| 35 ||
+12.12.36,जरासन्धसमानीत सैन्यस्य बहुशो वधः ।घातनं यवनेन्द्रस्य कुशस्थल्या निवेशनम् ॥ ३६ ॥,jarāsandhasamānīta sainyasya bahuśo vadhaḥ|ghātanaṃ yavanendrasya kuśasthalyā niveśanam|| 36 ||
+12.12.37,आदानं पारिजातस्य सुधर्मायाः सुरालयात् ।रुक्मिण्या हरणं युद्धे प्रमथ्य द्विषतो हरेः ॥ ३७ ॥,ādānaṃ pārijātasya sudharmāyāḥ surālayāt|rukmiṇyā haraṇaṃ yuddhe pramathya dviṣato hareḥ|| 37 ||
+12.12.38,हरस्य जृम्भणं युद्धे बाणस्य भुजकृन्तनम् ।प्राग्ज्योतिषपतिं हत्वा कन्यानां हरणं च यत् ॥ ३८ ॥,harasya jṛmbhaṇaṃ yuddhe bāṇasya bhujakṛntanam|prāgjyotiṣapatiṃ hatvā kanyānāṃ haraṇaṃ ca yat|| 38 ||
+12.12.39,चैद्यपौण्ड्रकशाल्वानां दन्तवक्रस्य दुर्मतेः ।शम्बरो द्विविदः पीठो मुरः पञ्चजनादयः ॥ ३९ ॥,caidyapauṇḍrakaśālvānāṃ dantavakrasya durmateḥ|śambaro dvividaḥ pīṭho muraḥ pañcajanādayaḥ|| 39 ||
+12.12.40,माहात्म्यं च वधस्तेषां वाराणस्याश्च दाहनम् ।भारावतरणं भूमेः निमित्तीकृत्य पाण्डवान् ॥ ४० ॥,māhātmyaṃ ca vadhasteṣāṃ vārāṇasyāśca dāhanam|bhārāvataraṇaṃ bhūmeḥ nimittīkṛtya pāṇḍavān|| 40 ||
+12.12.41,विप्रशापापदेशेन संहारः स्वकुलस्य च ।उद्धवस्य च संवादो वसुदेवस्य चाद्भुतः ॥ ४१ ॥,vipraśāpāpadeśena saṃhāraḥ svakulasya ca|uddhavasya ca saṃvādo vasudevasya cādbhutaḥ|| 41 ||
+12.12.42,यत्रात्मविद्या ह्यखिला प्रोक्ता धर्मविनिर्णयः ।ततो मर्त्यपरित्याग आत्मयोगानुभावतः ॥ ४२ ॥,yatrātmavidyā hyakhilā proktā dharmavinirṇayaḥ|tato martyaparityāga ātmayogānubhāvataḥ|| 42 ||
+12.12.43,युगलक्षणवृत्तिश्च कलौ नॄणामुपप्लवः ।चतुर्विधश्च प्रलय उत्पत्तिस्त्रिविधा तथा ॥ ४३ ॥,yugalakṣaṇavṛttiśca kalau nṝṇāmupaplavaḥ|caturvidhaśca pralaya utpattistrividhā tathā|| 43 ||
+12.12.44,देहत्यागश्च राजर्षेः विष्णुरातस्य धीमतः ।शाखाप्रणयनं ऋषेः मार्कण्डेयस्य सत्कथा ।महापुरुषविन्यासः सूर्यस्य जगदात्मनः ॥ ४४ ॥,dehatyāgaśca rājarṣeḥ viṣṇurātasya dhīmataḥ|śākhāpraṇayanaṃ ṛṣeḥ mārkaṇḍeyasya satkathā|mahāpuruṣavinyāsaḥ sūryasya jagadātmanaḥ|| 44 ||
+12.12.45,इति चोक्तं द्विजश्रेष्ठा यत्पृष्टोऽहं इहास्मि वः ।लीलावतारकर्माणि कीर्तितानीह सर्वशः ॥ ४५ ॥,iti coktaṃ dvijaśreṣṭhā yatpṛṣṭo'haṃ ihāsmi vaḥ|līlāvatārakarmāṇi kīrtitānīha sarvaśaḥ|| 45 ||
+12.12.46,पतितः स्खलितश्चार्तः क्षुत्त्वा वा विवशो ब्रुवन् ।हरये नम इत्युच्चैः मुच्यते सर्वपातकात् ॥ ४६ ॥,patitaḥ skhalitaścārtaḥ kṣuttvā vā vivaśo bruvan|haraye nama ityuccaiḥ mucyate sarvapātakāt|| 46 ||
+12.12.47,सङ्कीर्त्यमानो भगवान् अनन्तः ।श्रुतानुभावो व्यसनं हि पुंसाम् ।प्रविश्य चित्तं विधुनोत्यशेषं ।यथा तमोऽर्कोऽभ्रमिवातिवातः ॥ ४७ ॥,saṅkīrtyamāno bhagavān anantaḥ|śrutānubhāvo vyasanaṃ hi puṃsām|praviśya cittaṃ vidhunotyaśeṣaṃ|yathā tamo'rko'bhramivātivātaḥ|| 47 ||
+12.12.48,मृषा गिरस्ता ह्यसती��सत्कथा ।न कथ्यते यद्भगवानधोक्षजः ।तदेव सत्यं तदुहैव मङ्गलं ।तदेव पुण्यं भगवद्गुणोदयम् ॥ ४८ ॥,mṛṣā girastā hyasatīrasatkathā|na kathyate yadbhagavānadhokṣajaḥ|tadeva satyaṃ taduhaiva maṅgalaṃ|tadeva puṇyaṃ bhagavadguṇodayam|| 48 ||
+12.12.49,तदेव रम्यं रुचिरं नवं नवं ।तदेव शश्वन्मनसो महोत्सवम् ।तदेव शोकार्णवशोषणं नृणां ।यदुत्तमःश्लोकयशोऽनुगीयते ॥ ४९ ॥,tadeva ramyaṃ ruciraṃ navaṃ navaṃ|tadeva śaśvanmanaso mahotsavam|tadeva śokārṇavaśoṣaṇaṃ nṛṇāṃ|yaduttamaḥślokayaśo'nugīyate|| 49 ||
+12.12.50,न यद्वचश्चित्रपदं हरेर्यशो ।जगत्पवित्रं प्रगृणीत कर्हिचित् ।तद् ध्वाङ्क्षतीर्थं न तु हंससेवितं ।यत्राच्युतस्तत्र हि साधवोऽमलाः ॥ ५० ॥,na yadvacaścitrapadaṃ hareryaśo|jagatpavitraṃ pragṛṇīta karhicit|tad dhvāṅkṣatīrthaṃ na tu haṃsasevitaṃ|yatrācyutastatra hi sādhavo'malāḥ|| 50 ||
+12.12.51,तद्वाग्विसर्गो जनताघसंप्लवो ।यस्मिन् प्रतिश्लोकमबद्धवत्यपि ।नामान्यनन्तस्य यशोऽङ्कितानि यत् ।श्रृण्वन्ति गायन्ति गृणन्ति साधवः ॥ ५१ ॥,tadvāgvisargo janatāghasaṃplavo|yasmin pratiślokamabaddhavatyapi|nāmānyanantasya yaśo'ṅkitāni yat|śrṛṇvanti gāyanti gṛṇanti sādhavaḥ|| 51 ||
+12.12.52,नैष्कर्म्यमप्यच्युत भाववर्जितं ।न शोभते ज्ञानमलं निरञ्जनम् ।कुतः पुनः शश्वदभद्रमीश्वरे ।न ह्यर्पितं कर्म यदप्यनुत्तमम् ॥ ५२ ॥,naiṣkarmyamapyacyuta bhāvavarjitaṃ|na śobhate jñānamalaṃ nirañjanam|kutaḥ punaḥ śaśvadabhadramīśvare|na hyarpitaṃ karma yadapyanuttamam|| 52 ||
+12.12.53,यशःश्रियामेव परिश्रमः परो ।वर्णाश्रमाचारतपःश्रुतादिषु ।अविस्मृतिः श्रीधरपादपद्मयोः ।गुणानुवादश्रवणादरादिभिर्हरेः ॥ ५३ ॥,yaśaḥśriyāmeva pariśramaḥ paro|varṇāśramācāratapaḥśrutādiṣu|avismṛtiḥ śrīdharapādapadmayoḥ|guṇānuvādaśravaṇādarādibhirhareḥ|| 53 ||
+12.12.54,अविस्मृतिः कृष्णपदारविन्दयोः ।क्षिणोत्यभद्राणि च शं तनोति च ।सत्त्वस्य शुद्धिं परमात्मभक्तिं ।ज्ञानं च विज्ञानविरागयुक्तम् ॥ ५४ ॥,avismṛtiḥ kṛṣṇapadāravindayoḥ|kṣiṇotyabhadrāṇi ca śaṃ tanoti ca|sattvasya śuddhiṃ paramātmabhaktiṃ|jñānaṃ ca vijñānavirāgayuktam|| 54 ||
+12.12.55,यूयं द्विजाग्र्या बत भूरिभागा ।यच्छश्वदात्मन्यखिलात्मभूतम् ।नारायणं देवमदेवमीशं ।अजस्रभावा भजताविवेश्य ॥ ५५ ॥,yūyaṃ dvijāgryā bata bhūribhāgā|yacchaśvadātmanyakhilātmabhūtam|nārāyaṇaṃ devamadevamīśaṃ|ajasrabhāvā bhajatāviveśya|| 55 ||
+12.12.56,अहं च संस्मारित आत्मतत्त्वं ।श्रुतं पुरा मे परमर्षिवक्त्रात् ।प्रायोपवेशे नृपतेः परीक्षितः ।सदस्यृषीणां महतां च श्रृण्वताम् ॥ ५६ ॥,ahaṃ ca saṃsmārita ātmatattvaṃ|śrutaṃ purā me paramarṣivaktrāt|prāyopaveśe nṛpateḥ parīkṣitaḥ|sadasyṛṣīṇāṃ mahatāṃ ca śrṛṇvatām|| 56 ||
+12.12.57,एतद्वः कथितं विप्राः कथनीयोरुकर्मणः ।माहात्म्यं वासुदेवस्य सर्वाशुभविनाशनम् ॥ ५७ ॥,etadvaḥ kathitaṃ viprāḥ kathanīyorukarmaṇaḥ|māhātmyaṃ vāsudevasya sarvāśubhavināśanam|| 57 ||
+12.12.58,य एतत्श्रावयेन्नित्यं यामक्षणमनन्यधीः ।श्रद्धावान् य��ऽनुश्रृणुयात् पुनात्यात्मानमेव सः ॥ ५८ ॥,ya etatśrāvayennityaṃ yāmakṣaṇamananyadhīḥ|śraddhāvān yo'nuśrṛṇuyāt punātyātmānameva saḥ|| 58 ||
+12.12.59,द्वादश्यामेकादश्यां वा श्रृण्वन्नायुष्यवान् भवेत् ।पठत्यनश्नन् प्रयतः ततो भवत्यपातकी ॥ ५९ ॥,dvādaśyāmekādaśyāṃ vā śrṛṇvannāyuṣyavān bhavet|paṭhatyanaśnan prayataḥ tato bhavatyapātakī|| 59 ||
+12.12.60,पुष्करे मथुरायां च द्वारवत्यां यतात्मवान् ।उपोष्य संहितामेतां पठित्वा मुच्यते भयात् ॥ ६० ॥,puṣkare mathurāyāṃ ca dvāravatyāṃ yatātmavān|upoṣya saṃhitāmetāṃ paṭhitvā mucyate bhayāt|| 60 ||
+12.12.61,देवता मुनयः सिद्धाः पितरो मनवो नृपाः ।यच्छन्ति कामान् गृणतः श्रृण्वतो यस्य कीर्तनात् ॥ ६१ ॥,devatā munayaḥ siddhāḥ pitaro manavo nṛpāḥ|yacchanti kāmān gṛṇataḥ śrṛṇvato yasya kīrtanāt|| 61 ||
+12.12.62,ऋचो यजूंषि सामानि द्विजोऽधीत्यानुविन्दते ।मधुकुल्या घृतकुल्याः पयःकुल्याश्च तत्फलम् ॥ ६२ ॥,ṛco yajūṃṣi sāmāni dvijo'dhītyānuvindate|madhukulyā ghṛtakulyāḥ payaḥkulyāśca tatphalam|| 62 ||
+12.12.63,पुराणसंहितां एतां अधीत्य प्रयतो द्विजः ।प्रोक्तं भगवता यत्तु तत्पदं परमं व्रजेत् ॥ ६३ ॥,purāṇasaṃhitāṃ etāṃ adhītya prayato dvijaḥ|proktaṃ bhagavatā yattu tatpadaṃ paramaṃ vrajet|| 63 ||
+12.12.64,विप्रोऽधीत्याप्नुयात् प्रज्ञां राजन्योदधिमेखलाम् ।वैश्यो निधिपतित्वं च शूद्रः शुध्येत पातकात् ॥ ६४ ॥,vipro'dhītyāpnuyāt prajñāṃ rājanyodadhimekhalām|vaiśyo nidhipatitvaṃ ca śūdraḥ śudhyeta pātakāt|| 64 ||
+12.12.65,कलिमलसंहतिकालनोऽखिलेशो ।हरिरितरत्र न गीयते ह्यभीक्ष्णम् ।इह तु पुनर्भगवानशेषमूर्तिः ।परिपठितोऽनुपदं कथाप्रसङ्गैः ॥ ६५ ॥,kalimalasaṃhatikālano'khileśo|hariritaratra na gīyate hyabhīkṣṇam|iha tu punarbhagavānaśeṣamūrtiḥ|paripaṭhito'nupadaṃ kathāprasaṅgaiḥ|| 65 ||
+12.12.66,तमहमजमनन्तमात्मतत्त्वं ।जगदुदयस्थितिसंयमात्मशक्तिम् ।द्युपतिभिरजशक्रशङ्कराद्यैः ।दुरवसितस्तवमच्युतं नतोऽस्मि ॥ ६६ ॥,tamahamajamanantamātmatattvaṃ|jagadudayasthitisaṃyamātmaśaktim|dyupatibhirajaśakraśaṅkarādyaiḥ|duravasitastavamacyutaṃ nato'smi|| 66 ||
+12.12.67,उपचितनवशक्तिभिः स्व आत्मनि ।उपरचितस्थिरजङ्गमालयाय ।भगवत उपलब्धिमात्रधाम्ने ।सुरऋषभाय नमः सनातनाय ॥ ६७ ॥,upacitanavaśaktibhiḥ sva ātmani|uparacitasthirajaṅgamālayāya|bhagavata upalabdhimātradhāmne|suraṛṣabhāya namaḥ sanātanāya|| 67 ||
+12.12.68,स्वसुखनिभृतचेतास्तद्व्युदस्तान्यभावोऽपि ।अजितरुचिरलीलाकृष्टसारस्तदीयम् ।व्यतनुत कृपया यः तत्त्वदीपं पुराणं ।तमखिलवृजिनघ्नं व्याससूनुं नतोऽस्मि ॥ ६८ ॥,svasukhanibhṛtacetāstadvyudastānyabhāvo'pi|ajitaruciralīlākṛṣṭasārastadīyam|vyatanuta kṛpayā yaḥ tattvadīpaṃ purāṇaṃ|tamakhilavṛjinaghnaṃ vyāsasūnuṃ nato'smi|| 68 ||
+12.12.12,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां द्वादशस्कन्धे द्वादशस्कन्धार्थनिरूपणं नाम द्वादशोऽध्यायः ॥ १२ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ dvādaśaskandhe dvādaśaskandhārthanirūpaṇaṃ nāma dvādaśo'dhyāyaḥ|| 12 ||
+12.13.1,सूत उवाच ।यं ब्रह्मा वरुणेन्द्ररुद्रमरुतः स्तुन्वन्ति दिव्यैः स्तवैः ।वेदैः साङ्गपदक्रमोपनिषदैः गायन्ति यं सामगाः ।ध्यानावस्थिततद्गतेन मनसा पश्यन्ति यं योगिनो ।यस्यान्तं न विदुः सुरासुरगणा देवाय तस्मै नमः ॥ १ ॥,sūta uvāca|yaṃ brahmā varuṇendrarudramarutaḥ stunvanti divyaiḥ stavaiḥ|vedaiḥ sāṅgapadakramopaniṣadaiḥ gāyanti yaṃ sāmagāḥ|dhyānāvasthitatadgatena manasā paśyanti yaṃ yogino|yasyāntaṃ na viduḥ surāsuragaṇā devāya tasmai namaḥ|| 1 ||
+12.13.2,पृष्ठे भ्राम्यदमन्दमन्दरगिरि ग्रावाग्रकण्डूयनान् ।निद्रालोः कमठाकृतेर्भगवतः श्वासानिलाः पान्तु वः ।यत्संस्कारकलानुवर्तनवशाद् वेलानिभेनाम्भसां ।यातायातमतन्द्रितं जलनिधेः नाद्यापि विश्राम्यति ॥ २ ॥,pṛṣṭhe bhrāmyadamandamandaragiri grāvāgrakaṇḍūyanān|nidrāloḥ kamaṭhākṛterbhagavataḥ śvāsānilāḥ pāntu vaḥ|yatsaṃskārakalānuvartanavaśād velānibhenāmbhasāṃ|yātāyātamatandritaṃ jalanidheḥ nādyāpi viśrāmyati|| 2 ||
+12.13.3,पुराणसङ्ख्यासंभूतिं अस्य वाच्यप्रयोजने ।दानं दानस्य माहात्म्यं पाठादेश्च निबोधत ॥ ३ ॥,purāṇasaṅkhyāsaṃbhūtiṃ asya vācyaprayojane|dānaṃ dānasya māhātmyaṃ pāṭhādeśca nibodhata|| 3 ||
+12.13.4,ब्राह्मं दश सहस्राणि पाद्मं पञ्चोनषष्टि च ।श्रीवैष्णवं त्रयोविंशत् चतुर्विंशति शैवकम् ॥ ४ ॥,brāhmaṃ daśa sahasrāṇi pādmaṃ pañconaṣaṣṭi ca|śrīvaiṣṇavaṃ trayoviṃśat caturviṃśati śaivakam|| 4 ||
+12.13.5,दशाष्टौ श्रीभागवतं नारदं पञ्चविंशति ।मार्कण्डं नव वाह्नं च दशपञ्च चतुःशतम् ॥ ५ ॥,daśāṣṭau śrībhāgavataṃ nāradaṃ pañcaviṃśati|mārkaṇḍaṃ nava vāhnaṃ ca daśapañca catuḥśatam|| 5 ||
+12.13.6,चतुर्दश भविष्यं स्यात् तथा पञ्चशतानि च ।दशाष्टौ ब्रह्मवैवर्तं लैङ्गमेकादशैव तु ॥ ६ ॥,caturdaśa bhaviṣyaṃ syāt tathā pañcaśatāni ca|daśāṣṭau brahmavaivartaṃ laiṅgamekādaśaiva tu|| 6 ||
+12.13.7,चतुर्विंशति वाराहं एकाशीतिसहस्रकम् ।स्कान्दं शतं तथा चैकं वामनं दश कीर्तितम् ॥ ७ ॥,caturviṃśati vārāhaṃ ekāśītisahasrakam|skāndaṃ śataṃ tathā caikaṃ vāmanaṃ daśa kīrtitam|| 7 ||
+12.13.8,कौर्मं सप्तदशाख्यातं मात्स्यं तत्तु चतुर्दश ।एकोनविंशत् सौपर्णं ब्रह्माण्डं द्वादशैव तु ॥ ८ ॥,kaurmaṃ saptadaśākhyātaṃ mātsyaṃ tattu caturdaśa|ekonaviṃśat sauparṇaṃ brahmāṇḍaṃ dvādaśaiva tu|| 8 ||
+12.13.9,एवं पुराणसन्दोहः चतुर्लक्ष उदाहृतः ।तत्राष्टदशसाहस्रं श्रीभागवतं इष्यते ॥ ९ ॥,evaṃ purāṇasandohaḥ caturlakṣa udāhṛtaḥ|tatrāṣṭadaśasāhasraṃ śrībhāgavataṃ iṣyate|| 9 ||
+12.13.10,इदं भगवता पूर्वं ब्रह्मणे नाभिपङ्कजे ।स्थिताय भवभीताय कारुण्यात् संप्रकाशितम् ॥ १० ॥,idaṃ bhagavatā pūrvaṃ brahmaṇe nābhipaṅkaje|sthitāya bhavabhītāya kāruṇyāt saṃprakāśitam|| 10 ||
+12.13.11,आदिमध्यावसानेषु वैराग्याख्यानसंयुतम् ।हरिलीलाकथाव्रात अमृतानन्दितसत्सुरम् ॥ ११ ॥,ādimadhyāvasāneṣu vairāgyākhyānasaṃyutam|harilīlākathāvrāta amṛtānanditasatsuram|| 11 ||
+12.13.12,सर्ववेदान्तसारं यद् ब्रह्मात्मैकत्वलक्षणम��� ।वस्तु अद्वितीयं तन्निष्ठं कैवल्यैकप्रयोजनम् ॥ १२ ॥,sarvavedāntasāraṃ yad brahmātmaikatvalakṣaṇam|vastu advitīyaṃ tanniṣṭhaṃ kaivalyaikaprayojanam|| 12 ||
+12.13.13,प्रौष्ठपद्यां पौर्णमास्यां हेमसिंहसमन्वितम् ।ददाति यो भागवतं स याति परमां गतिम् ॥ १३ ॥,prauṣṭhapadyāṃ paurṇamāsyāṃ hemasiṃhasamanvitam|dadāti yo bhāgavataṃ sa yāti paramāṃ gatim|| 13 ||
+12.13.14,राजन्ते तावदन्यानि पुराणानि सतां गणे ।यावद् न दृष्यते साक्षात् श्रीमद् भागवतं परम् ॥ १४ ॥,rājante tāvadanyāni purāṇāni satāṃ gaṇe|yāvad na dṛṣyate sākṣāt śrīmad bhāgavataṃ param|| 14 ||
+12.13.15,सर्ववेदान्तसारं हि श्रीभागवतमिष्यते ।तद् रसामृततृप्तस्य नान्यत्र स्याद् रतिः क्वचित् ॥ १५ ॥,sarvavedāntasāraṃ hi śrībhāgavatamiṣyate|tad rasāmṛtatṛptasya nānyatra syād ratiḥ kvacit|| 15 ||
+12.13.16,निम्नगानां यथा गङ्गा देवानामच्युतो यथा ।वैष्णवानां यथा शम्भुः पुराणानां इदं तथा ॥ १६ ॥,nimnagānāṃ yathā gaṅgā devānāmacyuto yathā|vaiṣṇavānāṃ yathā śambhuḥ purāṇānāṃ idaṃ tathā|| 16 ||
+12.13.17,क्षेत्राणां चैव सर्वेषां यथा काशी ह्यनुत्तमा ।तथा पुराणव्रातानां श्रीमद्भागवतं द्विजाः ॥ १७ ॥,kṣetrāṇāṃ caiva sarveṣāṃ yathā kāśī hyanuttamā|tathā purāṇavrātānāṃ śrīmadbhāgavataṃ dvijāḥ|| 17 ||
+12.13.18,श्रीमद्भागवतं पुराणममलं यद्वैष्णवानां प्रियं ।यस्मिन् पारमहंस्यमेकममलं ज्ञानं परं गीयते ।तत्र ज्ञानविरागभक्तिसहितं नैष्कर्म्यमाविस्कृतं ।तत् श्रृण्वन् विपठन् विचारणपरो भक्त्या विमुच्येन्नरः ॥ १८ ॥,śrīmadbhāgavataṃ purāṇamamalaṃ yadvaiṣṇavānāṃ priyaṃ|yasmin pāramahaṃsyamekamamalaṃ jñānaṃ paraṃ gīyate|tatra jñānavirāgabhaktisahitaṃ naiṣkarmyamāviskṛtaṃ|tat śrṛṇvan vipaṭhan vicāraṇaparo bhaktyā vimucyennaraḥ|| 18 ||
+12.13.19,कस्मै येन विभासितोऽयमतुलो ज्ञानप्रदीपः पुरा ।तद् रूपेण च नारदाय मुनये कृष्णाय तद् रूपिणा ।योगीन्द्राय तदात्मनाथ भगवत् राताय कारुण्यतः ।तच्छुद्धं विमलं विशोकममृतं सत्यं परं धीमहि ॥ १९ ॥,kasmai yena vibhāsito'yamatulo jñānapradīpaḥ purā|tad rūpeṇa ca nāradāya munaye kṛṣṇāya tad rūpiṇā|yogīndrāya tadātmanātha bhagavat rātāya kāruṇyataḥ|tacchuddhaṃ vimalaṃ viśokamamṛtaṃ satyaṃ paraṃ dhīmahi|| 19 ||
+12.13.20,नमस्तस्मै भगवते वासुदेवाय साक्षिणे ।य इदं कृपया कस्मै व्याचचक्षे मुमुक्षवे ॥ २० ॥,namastasmai bhagavate vāsudevāya sākṣiṇe|ya idaṃ kṛpayā kasmai vyācacakṣe mumukṣave|| 20 ||
+12.13.21,योगीन्द्राय नमस्तस्मै शुकाय ब्रह्मरूपिणे ।संसारसर्पदष्टं यो विष्णुरातममूमुचत् ॥ २१ ॥,yogīndrāya namastasmai śukāya brahmarūpiṇe|saṃsārasarpadaṣṭaṃ yo viṣṇurātamamūmucat|| 21 ||
+12.13.22,भवे भवे यथा भक्तिः पादयोस्तव जायते ।तथा कुरुष्व देवेश नाथस्त्वं नो यतः प्रभो ॥ २२ ॥,bhave bhave yathā bhaktiḥ pādayostava jāyate|tathā kuruṣva deveśa nāthastvaṃ no yataḥ prabho|| 22 ||
+12.13.23,नामसङ्कीर्तनं यस्य सर्वपाप प्रणाशनम् ।प्रणामो दुःखशमनः त नमामि हरिं परम् ॥ २३ ॥,nāmasaṅkīrtanaṃ yasya sarvapāpa praṇāśanam|praṇāmo duḥkhaśamanaḥ ta namāmi hariṃ param|| 23 ||
+12.13.13,इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां ।संहितायां द्वादशस्कन्धे त्रयोदशोऽध्यायः ॥ १३ ॥,iti śrīmad‍bhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ|saṃhitāyāṃ dvādaśaskandhe trayodaśo'dhyāyaḥ|| 13 ||
+13.1.1,श्रीमद्भागवतमाहात्म्यम्प्रथमोऽध्यायः ।नारदसनकादिसमागमः नारदकर्तृकं भक्तिज्ञानवैराग्य वृत्तान्तनिवेदनं च ।सच्चिदानन्दरूपाय विश्वोत्पत्त्यादिहेतवे ।तापत्रयविनाशाय श्रीकृष्णाय वयं नुमः ॥ १ ॥,śrīmadbhāgavatamāhātmyamprathamo'dhyāyaḥ|nāradasanakādisamāgamaḥ nāradakartṛkaṃ bhaktijñānavairāgya vṛttāntanivedanaṃ ca|saccidānandarūpāya viśvotpattyādihetave|tāpatrayavināśāya śrīkṛṣṇāya vayaṃ numaḥ|| 1 ||
+13.1.2,यं प्रव्रजन्तमनुपेत्यमपेतकृत्यं ।द्वैपायनो विरहकातर आजुहाव ।पुत्रेति तन्मयतया तरवोऽभिनेदुः ।तं सर्वभूतहृदयं मुनिमानतोऽस्मि ॥ २ ॥,yaṃ pravrajantamanupetyamapetakṛtyaṃ|dvaipāyano virahakātara ājuhāva|putreti tanmayatayā taravo'bhineduḥ|taṃ sarvabhūtahṛdayaṃ munimānato'smi|| 2 ||
+13.1.3,नैमिषे सूतं आसीनं अभिवाद्य महामतिम् ।कथामृत रसास्वाद कुशलः शौनकोऽब्रवीत् ॥ ३ ॥,naimiṣe sūtaṃ āsīnaṃ abhivādya mahāmatim|kathāmṛta rasāsvāda kuśalaḥ śaunako'bravīt|| 3 ||
+13.1.4,शौनक उवाच ।अज्ञानध्वान्तविध्वंस कोटिसूर्यसमप्रभ ।सूताख्याहि कथासारं मम कर्णरसायनम् ॥ ४ ॥,śaunaka uvāca|ajñānadhvāntavidhvaṃsa koṭisūryasamaprabha|sūtākhyāhi kathāsāraṃ mama karṇarasāyanam|| 4 ||
+13.1.5,भक्तिज्ञानविरागाप्तो विवेको वर्धते महान् ।मायामोहनिरासश्च वैष्णवैः क्रियते कथम् ॥ ५ ॥,bhaktijñānavirāgāpto viveko vardhate mahān|māyāmohanirāsaśca vaiṣṇavaiḥ kriyate katham|| 5 ||
+13.1.6,इह घोरे कलौ प्रायो जीवश्चासुरतां गतः ।क्लेशाक्रान्तस्य तस्यैव शोधने किं परायणम् ॥ ६ ॥,iha ghore kalau prāyo jīvaścāsuratāṃ gataḥ|kleśākrāntasya tasyaiva śodhane kiṃ parāyaṇam|| 6 ||
+13.1.7,श्रेयसां यद् भवेत् श्रेयः पावनानां च पावनम् ।कृष्णप्राप्तिकरं शश्वत् साधनं तद्वदाधुना ॥ ७ ॥,śreyasāṃ yad bhavet śreyaḥ pāvanānāṃ ca pāvanam|kṛṣṇaprāptikaraṃ śaśvat sādhanaṃ tadvadādhunā|| 7 ||
+13.1.8,चिन्तामणिर्लोकसुखं सुरद्रुः स्वर्गसंपदम् ।प्रयच्छति गुरुः प्रीतो वैकुण्ठं योगिदुर्लभम् ॥ ८ ॥,cintāmaṇirlokasukhaṃ suradruḥ svargasaṃpadam|prayacchati guruḥ prīto vaikuṇṭhaṃ yogidurlabham|| 8 ||
+13.1.9,सूत उवाच ।प्रीतिः शौनक चित्ते ते ह्यतो वच्मि विचार्य च ।सर्वसिद्धान्त निष्पन्नं संसरभयनाशनम् ॥ ९ ॥,sūta uvāca|prītiḥ śaunaka citte te hyato vacmi vicārya ca|sarvasiddhānta niṣpannaṃ saṃsarabhayanāśanam|| 9 ||
+13.1.10,भक्त्योघवर्धनं यच्च कृष्णसंतोषहेतुकम् ।तदहं तेऽभिधास्यामि सावधानतया श्रृणु ॥ १० ॥,bhaktyoghavardhanaṃ yacca kṛṣṇasaṃtoṣahetukam|tadahaṃ te'bhidhāsyāmi sāvadhānatayā śrṛṇu|| 10 ||
+13.1.11,कालव्यालमुखाग्रास त्रासनिर्णाशहेतवे ।श्रीमद्भागवतं शास्त्रं कलौ कीरेण भाषितम् ॥ ११ ॥,kālavyālamukhāgrāsa trāsanirṇāśahetave|śrīmadbhāgavataṃ śāstraṃ kalau kīreṇa bhāṣitam|| 11 ||
+13.1.12,एतस्माद् अपर�� किंचिद् मनःशुद्ध्यै न विद्यते ।जन्मान्तरे भवेत् पुण्यं तदा भागवतं लभेत् ॥ १२ ॥,etasmād aparaṃ kiṃcid manaḥśuddhyai na vidyate|janmāntare bhavet puṇyaṃ tadā bhāgavataṃ labhet|| 12 ||
+13.1.13,परीक्षिते कथां वक्तुं सभायां संस्थिते शुके ।सुधाकुंभं गृहीत्वैव देवास्तत्र समागमन् ॥ १३ ॥,parīkṣite kathāṃ vaktuṃ sabhāyāṃ saṃsthite śuke|sudhākuṃbhaṃ gṛhītvaiva devāstatra samāgaman|| 13 ||
+13.1.14,शुकं नत्वावदन् सर्वे स्वकार्यकुशलाः सुराः ।कथासुधां प्रयच्छस्व गृहीत्वैव सुधां इमाम् ॥ १४ ॥,śukaṃ natvāvadan sarve svakāryakuśalāḥ surāḥ|kathāsudhāṃ prayacchasva gṛhītvaiva sudhāṃ imām|| 14 ||
+13.1.15,एवं विनिमये जाते सुधा राज्ञा प्रपीयताम् ।प्रपास्यामो वयं सर्वे श्रीमद्भागवतामृतम् ॥ १५ ॥,evaṃ vinimaye jāte sudhā rājñā prapīyatām|prapāsyāmo vayaṃ sarve śrīmadbhāgavatāmṛtam|| 15 ||
+13.1.16,क्व सुधा क्व कथा लोके क्व काचः क्व मणिर्महान् ।ब्रह्मरातो विचार्यैवं तदा देवाञ्जहास ह ॥ १६ ॥,kva sudhā kva kathā loke kva kācaḥ kva maṇirmahān|brahmarāto vicāryaivaṃ tadā devāñjahāsa ha|| 16 ||
+13.1.17,अभक्तान् तांश्च विज्ञाय न ददौ स कथामृतम् ।श्रीमद्भागवती वार्ता सुराणां अपि दुर्लभा ॥ १७ ॥,abhaktān tāṃśca vijñāya na dadau sa kathāmṛtam|śrīmadbhāgavatī vārtā surāṇāṃ api durlabhā|| 17 ||
+13.1.18,राज्ञो मोक्षं तथा वीक्ष्य पुरा धातापि विस्मितः ।सत्यलोक तुलां बद्ध्वा तोलयत् साधनान्यजः ॥ १८ ॥,rājño mokṣaṃ tathā vīkṣya purā dhātāpi vismitaḥ|satyaloka tulāṃ baddhvā tolayat sādhanānyajaḥ|| 18 ||
+13.1.19,लघून्यन्यानि जातानि गौरवेण इदं महत् ।तदा ऋषिगणाः सर्वे विस्मयं परमं ययुः ॥ १९ ॥,laghūnyanyāni jātāni gauraveṇa idaṃ mahat|tadā ṛṣigaṇāḥ sarve vismayaṃ paramaṃ yayuḥ|| 19 ||
+13.1.20,मेनिरे भगवद्रूपं शास्त्रं भागवतं कलौ ।पठनात् श्रवणात् सद्यो वैकुण्ठफलदायकम् ॥ २० ॥,menire bhagavadrūpaṃ śāstraṃ bhāgavataṃ kalau|paṭhanāt śravaṇāt sadyo vaikuṇṭhaphaladāyakam|| 20 ||
+13.1.21,सप्ताहेन श्रुतं चैतत् सर्वथा मुक्तिदायकम् ।सनकाद्यैः पुरा प्रोक्तं नारदाय दयापरैः ॥ २१ ॥,saptāhena śrutaṃ caitat sarvathā muktidāyakam|sanakādyaiḥ purā proktaṃ nāradāya dayāparaiḥ|| 21 ||
+13.1.22,यद्यपि ब्रह्मसंबंधात् श्रुतमेतत् सुरर्षिणा ।सप्ताहश्रवणविधिः कुमारैस्तस्य भाषितः ॥ २२ ॥,yadyapi brahmasaṃbaṃdhāt śrutametat surarṣiṇā|saptāhaśravaṇavidhiḥ kumāraistasya bhāṣitaḥ|| 22 ||
+13.1.23,शौनक उवाच ।लोकविग्रहमुक्तस्य नारदस्यास्थिरस्य च ।विधिश्रवे कुतः प्रीतिः संयोगः कुत्र तैः सह ॥ २३ ॥,śaunaka uvāca|lokavigrahamuktasya nāradasyāsthirasya ca|vidhiśrave kutaḥ prītiḥ saṃyogaḥ kutra taiḥ saha|| 23 ||
+13.1.24,सूत उवाच ।अत्र ते कीर्तयिष्यामि भक्तियुक्तं कथानकम् ।शुकेन मम यत्प्रोक्तं रहः शिष्यं विचार्य च ॥ २४ ॥,sūta uvāca|atra te kīrtayiṣyāmi bhaktiyuktaṃ kathānakam|śukena mama yatproktaṃ rahaḥ śiṣyaṃ vicārya ca|| 24 ||
+13.1.25,एकदा हि विशालायां चत्वार ऋषयोऽमलाः ।सत्सङ्गार्थं समायाता ददृशुस्तत्र नारदम् ॥ २५ ॥,ekadā hi viśālāyāṃ catvāra ṛṣayo'malāḥ|satsaṅgārthaṃ samāyātā dadṛśustatra nāradam|| 25 ||
+13.1.26,कुमाराः ऊचुः ।कथं ब्रह्मन् दीनमुखं कुतश्चिन्तातुरो भवान् ।त्वरितं गम्यते कुत्र कुतश्चागमनं तव ॥ २६ ॥,kumārāḥ ūcuḥ|kathaṃ brahman dīnamukhaṃ kutaścintāturo bhavān|tvaritaṃ gamyate kutra kutaścāgamanaṃ tava|| 26 ||
+13.1.27,इदानीं शून्यचित्तोऽसि गतवित्तो यथा जनः ।तवेदं मुक्तसङ्गस्य नोचितं वद कारणम् ॥ २७ ॥,idānīṃ śūnyacitto'si gatavitto yathā janaḥ|tavedaṃ muktasaṅgasya nocitaṃ vada kāraṇam|| 27 ||
+13.1.28,नारद उवाच ।अहं तु पृथिवीं यातो ज्ञात्वा सर्वोत्तममिति ।पुष्करं च प्रयागं च काशीं गोदावरीं तथा ॥ २८ ॥,nārada uvāca|ahaṃ tu pṛthivīṃ yāto jñātvā sarvottamamiti|puṣkaraṃ ca prayāgaṃ ca kāśīṃ godāvarīṃ tathā|| 28 ||
+13.1.29,हरिक्षेत्रं कुरुक्षेत्रं श्रीरङ्गं सेतुबन्धनम् ।एवमादिषु तीर्थेषु भ्रममाण इतस्ततः ॥ २९ ॥,harikṣetraṃ kurukṣetraṃ śrīraṅgaṃ setubandhanam|evamādiṣu tīrtheṣu bhramamāṇa itastataḥ|| 29 ||
+13.1.30,नापश्यं कुत्रचित् शर्म मनस्संतोषकारकम् ।कलिनाधर्ममित्रेण धरेयं बाधिताधुना ॥ ३० ॥,nāpaśyaṃ kutracit śarma manassaṃtoṣakārakam|kalinādharmamitreṇa dhareyaṃ bādhitādhunā|| 30 ||
+13.1.31,सत्यं नास्ति तपः शौचं दया दानं न विद्यते ।उदरंभरिणो जीवा वराकाः कूटभाषिणः ॥ ३१ ॥,satyaṃ nāsti tapaḥ śaucaṃ dayā dānaṃ na vidyate|udaraṃbhariṇo jīvā varākāḥ kūṭabhāṣiṇaḥ|| 31 ||
+13.1.32,मन्दाः सुमन्दमतयो मन्दभाग्या हि उपद्रुताः ।पाखण्डनिरताः संतो विरक्ताः सपरिग्रहाः ॥ ३२ ॥,mandāḥ sumandamatayo mandabhāgyā hi upadrutāḥ|pākhaṇḍaniratāḥ saṃto viraktāḥ saparigrahāḥ|| 32 ||
+13.1.33,तरुणीप्रभुता गेहे श्यालको बुद्धिदायकः ।कन्याविक्रयिणो लोभाद् दंपतीनां च कल्कनम् ॥ ३३ ॥,taruṇīprabhutā gehe śyālako buddhidāyakaḥ|kanyāvikrayiṇo lobhād daṃpatīnāṃ ca kalkanam|| 33 ||
+13.1.34,आश्रमा यवनै रुद्धाः तीर्थानि सरितस्तथा ।देवतायतनान्यत्र दुष्टैः नष्टानि भूरिशः ॥ ३४ ॥,āśramā yavanai ruddhāḥ tīrthāni saritastathā|devatāyatanānyatra duṣṭaiḥ naṣṭāni bhūriśaḥ|| 34 ||
+13.1.35,न योगी नैव सिद्धो वा न ज्ञानी सत्क्रियो नरः ।कलिदावानलेनाद्य साधनं भस्मतां गतम् ॥ ३५ ॥,na yogī naiva siddho vā na jñānī satkriyo naraḥ|kalidāvānalenādya sādhanaṃ bhasmatāṃ gatam|| 35 ||
+13.1.36,अट्टशूला जनपदाः शिवशूला द्विजातयः ।कामिन्यः केशशूलिन्यः संभवन्ति कलौ इह ॥ ३६ ॥,aṭṭaśūlā janapadāḥ śivaśūlā dvijātayaḥ|kāminyaḥ keśaśūlinyaḥ saṃbhavanti kalau iha|| 36 ||
+13.1.37,एवं पश्यन् कलेर्दोषान् पर्यटन् अवनीं अहम् ।यामुनं तटमापन्नो यत्र लीला हरेरभूत् ॥ ३७ ॥,evaṃ paśyan kalerdoṣān paryaṭan avanīṃ aham|yāmunaṃ taṭamāpanno yatra līlā harerabhūt|| 37 ||
+13.1.38,तत्राश्चर्यं मया दृष्टं श्रूयतां तन्मुनीश्वराः ।एका तु तरुणी तत्र निषण्णा खिन्नमानसा ॥ ३८ ॥,tatrāścaryaṃ mayā dṛṣṭaṃ śrūyatāṃ tanmunīśvarāḥ|ekā tu taruṇī tatra niṣaṇṇā khinnamānasā|| 38 ||
+13.1.39,वृद्धौ द्वौ पतितौ पार्श्वे निःश्वसन्तौ अचेतनौ ।शुश्रूषन्ती प्रबोधन्ती रुदती च तयोः पु��ः ॥ ३९ ॥,vṛddhau dvau patitau pārśve niḥśvasantau acetanau|śuśrūṣantī prabodhantī rudatī ca tayoḥ puraḥ|| 39 ||
+13.1.40,दशदिक्षु निरीक्षन्ती रक्षितारं निजं वपुः ।वीज्यमाना शतस्त्रीभिः बोध्यमाना मुहुर्मुहुः ॥ ४० ॥,daśadikṣu nirīkṣantī rakṣitāraṃ nijaṃ vapuḥ|vījyamānā śatastrībhiḥ bodhyamānā muhurmuhuḥ|| 40 ||
+13.1.41,दृष्ट्वा दुराद् गतः सोऽहं कौतुकेन तदन्तिकम् ।मां दृष्ट्वा चोत्थिता बाला विह्वला चाब्रवीद् वचः ॥ ४१ ॥,dṛṣṭvā durād gataḥ so'haṃ kautukena tadantikam|māṃ dṛṣṭvā cotthitā bālā vihvalā cābravīd vacaḥ|| 41 ||
+13.1.42,बालोवाच ।भो भोः साधो क्षणं तिष्ठ मच्चिन्तामपि नाशय ।दर्शनं तव लोकस्य सर्वथाघहरं परम् ॥ ४२ ॥,bālovāca|bho bhoḥ sādho kṣaṇaṃ tiṣṭha maccintāmapi nāśaya|darśanaṃ tava lokasya sarvathāghaharaṃ param|| 42 ||
+13.1.43,बहुधा तव वाक्येन दुःखशान्तिर्भविष्यति ।यदा भाग्यं भवेद् भूरि भवतो दर्शनं तदा ॥ ४३ ॥,bahudhā tava vākyena duḥkhaśāntirbhaviṣyati|yadā bhāgyaṃ bhaved bhūri bhavato darśanaṃ tadā|| 43 ||
+13.1.44,नारद उवाच ।कासि त्वं कौ इमौ चेमा नार्यः काः पद्मलोचनाः ।वद देवि सविस्तारं स्वस्य दुःखस्य कारणम् ॥ ४४ ॥,nārada uvāca|kāsi tvaṃ kau imau cemā nāryaḥ kāḥ padmalocanāḥ|vada devi savistāraṃ svasya duḥkhasya kāraṇam|| 44 ||
+13.1.45,बालोवाच ।अहं भक्तिरिति ख्याता इमौ मे तनयौ मतौ ।ज्ञानवैराग्य नामानौ कालयोगेन जर्जरौ ॥ ४५ ॥,bālovāca|ahaṃ bhaktiriti khyātā imau me tanayau matau|jñānavairāgya nāmānau kālayogena jarjarau|| 45 ||
+13.1.46,गङ्गाद्या स्मरितश्चेमा मत्सेवार्थं समागताः ।तथापि न च मे श्रेयः सेवितायाः सुरैरपि ॥ ४६ ॥,gaṅgādyā smaritaścemā matsevārthaṃ samāgatāḥ|tathāpi na ca me śreyaḥ sevitāyāḥ surairapi|| 46 ||
+13.1.47,इदानीं श्रुणु मद्वार्तां सचित्तस्त्वं तपोधन ।वार्ता मे वितताप्यस्ति तां श्रुत्वा सुखमावह ॥ ४७ ॥,idānīṃ śruṇu madvārtāṃ sacittastvaṃ tapodhana|vārtā me vitatāpyasti tāṃ śrutvā sukhamāvaha|| 47 ||
+13.1.48,उत्पन्ना द्रविडे साहं वृद्धिं कर्नाटके गता ।क्वचित् क्वचित् महाराष्ट्रे गुर्जरे जीर्णतां गता ॥ ४८ ॥,utpannā draviḍe sāhaṃ vṛddhiṃ karnāṭake gatā|kvacit kvacit mahārāṣṭre gurjare jīrṇatāṃ gatā|| 48 ||
+13.1.49,तत्र घोर कलेर्योगात् पाखण्डैः खण्डिताङ्गका ।दुर्बलाहं चिरं याता पुत्राभ्यां सह मन्दताम् ॥ ४९ ॥,tatra ghora kaleryogāt pākhaṇḍaiḥ khaṇḍitāṅgakā|durbalāhaṃ ciraṃ yātā putrābhyāṃ saha mandatām|| 49 ||
+13.1.50,वृन्दावनं पुनः प्राप्य नवीनेव सुरूपिणी ।जाताहं उवती सम्यक् श्रेष्ठरूपा तु सांप्रतम् ॥ ५० ॥,vṛndāvanaṃ punaḥ prāpya navīneva surūpiṇī|jātāhaṃ uvatī samyak śreṣṭharūpā tu sāṃpratam|| 50 ||
+13.1.51,इमौ तु शयितौ अत्र सुतौ मे क्लिश्यतः श्रमात् ।इदं स्थानं परित्यज्य विदेशं गम्यते मया ॥ ५१ ॥,imau tu śayitau atra sutau me kliśyataḥ śramāt|idaṃ sthānaṃ parityajya videśaṃ gamyate mayā|| 51 ||
+13.1.52,जरठत्वं समायातौ तेन दुःखेन दुःखिता ।साहं तु तरुणी कस्मात् सुतौ वृद्धौ इमौ कुतः ॥ ५२ ॥,jaraṭhatvaṃ samāyātau tena duḥkhena duḥkhitā|sāhaṃ tu taruṇī kasmāt sutau vṛddhau imau kutaḥ|| 52 ||
+13.1.53,त्रयाणां सहचारित्वात् वैपरीत्यं कुतः स्थितम् ।घटते जरठा माता तरुणौ तनयौ इति ॥ ५३ ॥,trayāṇāṃ sahacāritvāt vaiparītyaṃ kutaḥ sthitam|ghaṭate jaraṭhā mātā taruṇau tanayau iti|| 53 ||
+13.1.54,अतः शोचामि चात्मानं विस्मयाविष्टमानसा ।वद योगनिधे धीमन् कारणं चात्र किं भवेत् ॥ ५४ ॥,ataḥ śocāmi cātmānaṃ vismayāviṣṭamānasā|vada yoganidhe dhīman kāraṇaṃ cātra kiṃ bhavet|| 54 ||
+13.1.55,नारद उवाच ।ज्ञानेनात्मनि पश्यामि सर्वं एतत् तवानघे ।न विषादः त्वया कार्यो हरिः शं ते करिष्यति ॥ ५५ ॥,nārada uvāca|jñānenātmani paśyāmi sarvaṃ etat tavānaghe|na viṣādaḥ tvayā kāryo hariḥ śaṃ te kariṣyati|| 55 ||
+13.1.56,सूत उवाच ।क्षणमात्रेण तज्ज्ञात्वा वाक्यं ऊचे मुनीश्वरः ॥ ५६ ॥,sūta uvāca|kṣaṇamātreṇa tajjñātvā vākyaṃ ūce munīśvaraḥ|| 56 ||
+13.1.57,नारद उवाच ।श्रुणुष्ववहिता बाले योगोऽयं दारुणा कलिः ।तेन लुप्तः सदाचारो योगमार्गः तपांसि च ॥ ५७ ॥,nārada uvāca|śruṇuṣvavahitā bāle yogo'yaṃ dāruṇā kaliḥ|tena luptaḥ sadācāro yogamārgaḥ tapāṃsi ca|| 57 ||
+13.1.58,जना अघासुरायन्ते शाठ्यदुष्कर्मकारिणः ।इह सन्तो विषीदन्ति प्रहृष्यन्ति हि असाधवः ।धत्ते धैर्यं तु यो धीमान् स धीरः पण्डितोऽथवा ॥ ५८ ॥,janā aghāsurāyante śāṭhyaduṣkarmakāriṇaḥ|iha santo viṣīdanti prahṛṣyanti hi asādhavaḥ|dhatte dhairyaṃ tu yo dhīmān sa dhīraḥ paṇḍito'thavā|| 58 ||
+13.1.59,अस्पृश्यान् अवलोक्येयं शेषभारकरी धरा ।वर्षे वर्षे क्रमात् जाता मंगलं नापि दृश्यते ॥ ५९ ॥,aspṛśyān avalokyeyaṃ śeṣabhārakarī dharā|varṣe varṣe kramāt jātā maṃgalaṃ nāpi dṛśyate|| 59 ||
+13.1.60,न त्वामपि सुतैः साकं कोऽपि पश्यति सांप्रतम् ।उपेक्षितानुरागान्धैः जर्जरत्वेन संस्थिता ॥ ६० ॥,na tvāmapi sutaiḥ sākaṃ ko'pi paśyati sāṃpratam|upekṣitānurāgāndhaiḥ jarjaratvena saṃsthitā|| 60 ||
+13.1.61,वृन्दावनस्य संयोगात् पुनस्त्वं तरुणी नवा ।धन्यं वृन्दावनं तेन भक्तिः नृत्यति यत्र च ॥ ६१ ॥,vṛndāvanasya saṃyogāt punastvaṃ taruṇī navā|dhanyaṃ vṛndāvanaṃ tena bhaktiḥ nṛtyati yatra ca|| 61 ||
+13.1.62,अत्रेमौ ग्राहकाभावात् न जरामपि मुञ्चतः ।किञ्चित् आत्मसुखेनेह प्रसुप्तिः मन्यतेऽनयोः ॥ ६२ ॥,atremau grāhakābhāvāt na jarāmapi muñcataḥ|kiñcit ātmasukheneha prasuptiḥ manyate'nayoḥ|| 62 ||
+13.1.63,भक्तिरुवाच ।कथं परीक्षिता राज्ञा स्थापितो ह्यशुचिः कलिः ।प्रवृत्ते तु कलौ सर्वसारः कुत्र गतो महान् ॥ ६३ ॥,bhaktiruvāca|kathaṃ parīkṣitā rājñā sthāpito hyaśuciḥ kaliḥ|pravṛtte tu kalau sarvasāraḥ kutra gato mahān|| 63 ||
+13.1.64,करुणापरेण हरिणापि अधर्म कथमीक्ष्यते ।इमं मे संशयं छिन्धि त्वद्वाचा सुखितास्म्यहम् ॥ ६४ ॥,karuṇāpareṇa hariṇāpi adharma kathamīkṣyate|imaṃ me saṃśayaṃ chindhi tvadvācā sukhitāsmyaham|| 64 ||
+13.1.65,नारद उवाच ।यदि पृष्टस्त्वया बाले प्रेमतः श्रवणं कुरु ।सर्वं वक्ष्यामि ते भद्रे कश्मलं ते गमिष्यति ॥ ६५ ॥,nārada uvāca|yadi pṛṣṭastvayā bāle premataḥ śravaṇaṃ kuru|sarvaṃ vakṣyāmi te bhadre kaśmalaṃ te gamiṣyati|| 65 ||
+13.1.66,यदा मुकुन्दो भगवान् क्ष्मां त्यक्त्वा स्वपदं गतः ।तद्दिनात् कलिरायातः सर्वसाधनबाधकः ॥ ६६ ॥,yadā mukundo bhagavān kṣmāṃ tyaktvā svapadaṃ gataḥ|taddināt kalirāyātaḥ sarvasādhanabādhakaḥ|| 66 ||
+13.1.67,दृष्टो दिग्विजये राज्ञा दीनवत् शरणं गतः ।न मया मारणीयोऽयं सारंग इव सरभुक् ॥ ६७ ॥,dṛṣṭo digvijaye rājñā dīnavat śaraṇaṃ gataḥ|na mayā māraṇīyo'yaṃ sāraṃga iva sarabhuk|| 67 ||
+13.1.68,यत्फलं नास्ति तपसा न योगेन समाधिना ।तत्फलं लभते सम्यक् कलौ केशवकीर्तनात् ॥ ६८ ॥,yatphalaṃ nāsti tapasā na yogena samādhinā|tatphalaṃ labhate samyak kalau keśavakīrtanāt|| 68 ||
+13.1.69,एकाकारं कलिं दृष्ट्वा सारवत्सारनीरसम् ।विष्णुरातः स्थापितवान् कलिजानां सुखाय च ॥ ६९ ॥,ekākāraṃ kaliṃ dṛṣṭvā sāravatsāranīrasam|viṣṇurātaḥ sthāpitavān kalijānāṃ sukhāya ca|| 69 ||
+13.1.70,कुकर्माचरनात्सारः सर्वतो निर्गतोऽधुना ।पदार्थाः संस्थिता भूमौ बीजहीनास्तुषा यथा ॥ ७० ॥,kukarmācaranātsāraḥ sarvato nirgato'dhunā|padārthāḥ saṃsthitā bhūmau bījahīnāstuṣā yathā|| 70 ||
+13.1.71,विप्रैर्भागवती वार्ता गेहे गेहे जने जने ।कारिता कणलोभेन कथासारस्ततो गतः ॥ ७१ ॥,viprairbhāgavatī vārtā gehe gehe jane jane|kāritā kaṇalobhena kathāsārastato gataḥ|| 71 ||
+13.1.72,अत्युग्रभूरिकर्माणो नास्तिका रौरवा जनाः ।तेऽपि तिष्ठन्ति तीर्थेषु तीर्थसारस्ततो गतः ॥ ७२ ॥,atyugrabhūrikarmāṇo nāstikā rauravā janāḥ|te'pi tiṣṭhanti tīrtheṣu tīrthasārastato gataḥ|| 72 ||
+13.1.73,कामक्रोध महालोभ तृष्णाव्याकुलचेतसः ।तेऽपि तिष्ठन्ति तपसि तपःसारस्ततो गतः ॥ ७३ ॥,kāmakrodha mahālobha tṛṣṇāvyākulacetasaḥ|te'pi tiṣṭhanti tapasi tapaḥsārastato gataḥ|| 73 ||
+13.1.74,मनसश्चाजयात् लोभाद् दंभात् पाखण्डसंश्रयात् ।शास्त्रान् अभ्यसनाच्चैव ध्यानयोगफलं गतम् ॥ ७४ ॥,manasaścājayāt lobhād daṃbhāt pākhaṇḍasaṃśrayāt|śāstrān abhyasanāccaiva dhyānayogaphalaṃ gatam|| 74 ||
+13.1.75,पण्डितास्तु कलत्रेण रमन्ते महिषा इव ।पुत्रस्योत्पादने दक्षा अदक्षा मुक्तिसाधने ॥ ७५ ॥,paṇḍitāstu kalatreṇa ramante mahiṣā iva|putrasyotpādane dakṣā adakṣā muktisādhane|| 75 ||
+13.1.76,न हि वैष्णवता कुत्र संप्रदायपुरःसरा ।एवं प्रलयतां प्राप्तो वस्तुसारः स्थले स्थले ॥ ७६ ॥,na hi vaiṣṇavatā kutra saṃpradāyapuraḥsarā|evaṃ pralayatāṃ prāpto vastusāraḥ sthale sthale|| 76 ||
+13.1.77,अयं तु युगधर्मो हि वर्तते कस्य दूषणम् ।अतस्तु पुण्डरीकाक्षः सहते निकटे स्थितः ॥ ७७ ॥,ayaṃ tu yugadharmo hi vartate kasya dūṣaṇam|atastu puṇḍarīkākṣaḥ sahate nikaṭe sthitaḥ|| 77 ||
+13.1.78,सूत उवाच ।इति तद्वचनं श्रुत्वा विस्मयं परमं गता ।भक्तिरूचे वचो भूयः श्रूयतां तच्च शौनक ॥ ७८ ॥,sūta uvāca|iti tadvacanaṃ śrutvā vismayaṃ paramaṃ gatā|bhaktirūce vaco bhūyaḥ śrūyatāṃ tacca śaunaka|| 78 ||
+13.1.79,भक्तिरुवाच ।सुरर्षे त्वं हि धन्योऽसि मद्भाग्येन समागतः ।साधूनां दर्शनं लोके सर्वसिद्धिकरं परम् ॥ ७९ ॥,bhaktiruvāca|surarṣe tvaṃ hi dhanyo'si madbhāgyena samāgataḥ|sādhūnāṃ darśanaṃ loke sarvasiddhikaraṃ param|| 79 ||
+13.1.80,जयति जयति मायां यस्य कायाधवस्ते ।वचनरचनमेकं केवलं चाकलय्य ।ध्रुवपदमपि यातो यत्कृपातो ध्रुवोऽयं ।सकलकुशलपात्रं ब्रह्मपुत्रं नतास्मि ॥ ८० ॥,jayati jayati māyāṃ yasya kāyādhavaste|vacanaracanamekaṃ kevalaṃ cākalayya|dhruvapadamapi yāto yatkṛpāto dhruvo'yaṃ|sakalakuśalapātraṃ brahmaputraṃ natāsmi|| 80 ||
+13.1.1,इति श्रीपद्मपुराणे उत्तरखण्डे श्रीमद्भागवतमाहात्म्ये ।भक्तिनारदसमागमो नाम प्रथमोऽध्यायः ॥ १ ॥,iti śrīpadmapurāṇe uttarakhaṇḍe śrīmadbhāgavatamāhātmye|bhaktināradasamāgamo nāma prathamo'dhyāyaḥ|| 1 ||
+13.2.1,श्रीमद्भागवतमाहात्म्यम्द्वितीयोऽध्यायः ।भक्तेः क्लेशनिवृत्तये नारदस्य उद्योगः ।नारद उवाच ।वृथा खेदयसे बाले अहो चिन्तातुरा कथम् ।श्रीकृष्णचरणाम्भोजं स्मर दुःखं गमिष्यति ॥ १ ॥,śrīmadbhāgavatamāhātmyamdvitīyo'dhyāyaḥ|bhakteḥ kleśanivṛttaye nāradasya udyogaḥ|nārada uvāca|vṛthā khedayase bāle aho cintāturā katham|śrīkṛṣṇacaraṇāmbhojaṃ smara duḥkhaṃ gamiṣyati|| 1 ||
+13.2.2,द्रौपदी च परित्राता येन कौरवकश्मलात् ।पालिता गोपसुन्दर्यः स कृष्णः क्वापि नो गतः ॥ २ ॥,draupadī ca paritrātā yena kauravakaśmalāt|pālitā gopasundaryaḥ sa kṛṣṇaḥ kvāpi no gataḥ|| 2 ||
+13.2.3,त्वंतु भक्तिः प्रिया तस्य सततं प्राणतोऽधिका ।त्वयाऽहूतस्तु भगवान् याति नीचगृहेष्वपि ॥ ३ ॥,tvaṃtu bhaktiḥ priyā tasya satataṃ prāṇato'dhikā|tvayā'hūtastu bhagavān yāti nīcagṛheṣvapi|| 3 ||
+13.2.4,सत्यादित्रियुगे बोध वैराग्यौ मुक्तिसाधकौ ।कलौ तु केवला भक्तिः ब्रह्मसायुज्यकारिणी ॥ ४ ॥,satyāditriyuge bodha vairāgyau muktisādhakau|kalau tu kevalā bhaktiḥ brahmasāyujyakāriṇī|| 4 ||
+13.2.5,इति निश्चित्य चिद्रूपः सद्रूपां त्वां ससर्ज ह ।परमानन्दचिन्मूर्ति सुंदरीं कृष्णवल्लभाम् ॥ ५ ॥,iti niścitya cidrūpaḥ sadrūpāṃ tvāṃ sasarja ha|paramānandacinmūrti suṃdarīṃ kṛṣṇavallabhām|| 5 ||
+13.2.6,बद्ध्वांजलिं त्वया पृष्टं किं करोमीति चैकदा ।त्वां तदाऽज्ञापयत् कृष्णो मद्भक्तान् पोषयेति च ॥ ६ ॥,baddhvāṃjaliṃ tvayā pṛṣṭaṃ kiṃ karomīti caikadā|tvāṃ tadā'jñāpayat kṛṣṇo madbhaktān poṣayeti ca|| 6 ||
+13.2.7,अंगीकृतं त्वया तद्वै प्रसन्नोऽभूत् हरिस्तदा ।मुक्तिं दासीं ददौ तुभ्यं ज्ञानवैराग्यकौ इमौ ॥ ७ ॥,aṃgīkṛtaṃ tvayā tadvai prasanno'bhūt haristadā|muktiṃ dāsīṃ dadau tubhyaṃ jñānavairāgyakau imau|| 7 ||
+13.2.8,पोषणं स्वेन रूपेण वैकुण्ठे त्वं करोषि च ।भूमौ भक्तविपोषाय छायारूपं त्वया कृतम् ॥ ८ ॥,poṣaṇaṃ svena rūpeṇa vaikuṇṭhe tvaṃ karoṣi ca|bhūmau bhaktavipoṣāya chāyārūpaṃ tvayā kṛtam|| 8 ||
+13.2.9,मुक्तिं ज्ञानं विरक्तिं च सह कृत्वा गता भुवि ।कृतादि द्वापरस्यान्तं महानन्देन संस्थिता ॥ ९ ॥,muktiṃ jñānaṃ viraktiṃ ca saha kṛtvā gatā bhuvi|kṛtādi dvāparasyāntaṃ mahānandena saṃsthitā|| 9 ||
+13.2.10,कलौ मुक्तिः क्षयं प्राप्ता पाखण्डामयपीडिता ।त्वद् आज्ञया गता शीघ्रं वैकुण्ठं पुनरेव सा ॥ १० ॥,kalau muktiḥ kṣayaṃ prāptā pākhaṇḍāmayapīḍitā|tvad ājñayā gatā śīghraṃ vaikuṇṭhaṃ punareva sā|| 10 ||
+13.2.11,स्मृता त्वयापि चात्रैव मु���्तिरायाति याति च ।पुत्रीकृत्य त्वयेमौ च पार्श्वे स्वस्यैव रक्षितौ ॥ ११ ॥,smṛtā tvayāpi cātraiva muktirāyāti yāti ca|putrīkṛtya tvayemau ca pārśve svasyaiva rakṣitau|| 11 ||
+13.2.12,उपेक्षातः कलौ मन्दौ वृद्धौ जातौ सुतौ तव ।तथापि चिन्तां मुञ्च त्वं उपायं चिन्तयाम्यहम् ॥ १२ ॥,upekṣātaḥ kalau mandau vṛddhau jātau sutau tava|tathāpi cintāṃ muñca tvaṃ upāyaṃ cintayāmyaham|| 12 ||
+13.2.13,कलिना सदृशः कोऽपि युगो नास्ति वरानने ।तस्मिन् त्वां स्थापयिष्यामि गेहे गेहे जने जने ॥ १३ ॥,kalinā sadṛśaḥ ko'pi yugo nāsti varānane|tasmin tvāṃ sthāpayiṣyāmi gehe gehe jane jane|| 13 ||
+13.2.14,अन्यधर्मान् तिरस्कृत्य पुरस्कृत्य महोत्सवान् ।तदा नाहं हरेर्दासो लोके त्वां न प्रवर्तये ॥ १४ ॥,anyadharmān tiraskṛtya puraskṛtya mahotsavān|tadā nāhaṃ harerdāso loke tvāṃ na pravartaye|| 14 ||
+13.2.15,त्वद् अन्विताश्च ये जीवा भविष्यन्ति कलौ इह ।पापिनोऽपि गमिष्यन्ति निर्भयं कृष्णमन्दिरम् ॥ १५ ॥,tvad anvitāśca ye jīvā bhaviṣyanti kalau iha|pāpino'pi gamiṣyanti nirbhayaṃ kṛṣṇamandiram|| 15 ||
+13.2.16,येषां चित्ते वसेद्भक्तिः सर्वदा प्रेमरूपिणी ।नते पश्यन्ति कीनाशं स्वप्नेऽप्यमलमूर्तयः ॥ १६ ॥,yeṣāṃ citte vasedbhaktiḥ sarvadā premarūpiṇī|nate paśyanti kīnāśaṃ svapne'pyamalamūrtayaḥ|| 16 ||
+13.2.17,न प्रेतो न पिशाचो वा राक्षसो वासुरोऽपि वा ।भक्तियुक्तमनस्कानां स्पर्शने न प्रभुर्भवेत् ॥ १७ ॥,na preto na piśāco vā rākṣaso vāsuro'pi vā|bhaktiyuktamanaskānāṃ sparśane na prabhurbhavet|| 17 ||
+13.2.18,न तपोभिर्न वेदैश्च न ज्ञानेनापि कर्मणा ।हरिर्हि साध्यते भक्त्या प्रमाणं तत्र गोपिकाः ॥ १८ ॥,na tapobhirna vedaiśca na jñānenāpi karmaṇā|harirhi sādhyate bhaktyā pramāṇaṃ tatra gopikāḥ|| 18 ||
+13.2.19,नृणां जन्मसहस्रेण भक्तौ प्रीतिर्हि जायते ।कलौ भक्तिः कलौ भक्तिः भक्त्या कृष्णः पुरः स्थितः ॥ १९ ॥,nṛṇāṃ janmasahasreṇa bhaktau prītirhi jāyate|kalau bhaktiḥ kalau bhaktiḥ bhaktyā kṛṣṇaḥ puraḥ sthitaḥ|| 19 ||
+13.2.20,भक्तिद्रोअकरा ये च ते सीदन्ति जगत्त्रये ।दुर्वासा दुःखमापन्नः पुरा भक्तविनिन्दकः ॥ २० ॥,bhaktidroakarā ye ca te sīdanti jagattraye|durvāsā duḥkhamāpannaḥ purā bhaktavinindakaḥ|| 20 ||
+13.2.21,अलं व्रतैः अलं तीर्थैः अलं योगैरलं मखैः ।अलं ज्ञानकथालापैः भक्तिरेकैव मुक्तिदा ॥ २१ ॥,alaṃ vrataiḥ alaṃ tīrthaiḥ alaṃ yogairalaṃ makhaiḥ|alaṃ jñānakathālāpaiḥ bhaktirekaiva muktidā|| 21 ||
+13.2.22,सूत उवाच ।इति नारदनिर्णीतं स्वमायात्म्यं निशम्य सा ।सर्वाङ्गपुष्टिसंयुक्ता नारदं वाक्यमव्रवीत् ॥ २२ ॥,sūta uvāca|iti nāradanirṇītaṃ svamāyātmyaṃ niśamya sā|sarvāṅgapuṣṭisaṃyuktā nāradaṃ vākyamavravīt|| 22 ||
+13.2.23,भक्तिरुवाच ।अहो नारद धन्योऽसि प्रीतिस्ते मयि निश्चला ।न कदाचिद् विमुञ्चामि चित्ते स्थास्यामि सर्वदा ॥ २३ ॥,bhaktiruvāca|aho nārada dhanyo'si prītiste mayi niścalā|na kadācid vimuñcāmi citte sthāsyāmi sarvadā|| 23 ||
+13.2.24,कृपालुना त्वया साधो मद्बाधा ध्वंसिता क्षणात् ।पुत्रयोश्चेतना नास्ति त���ो बोधय बोधय ॥ २४ ॥,kṛpālunā tvayā sādho madbādhā dhvaṃsitā kṣaṇāt|putrayoścetanā nāsti tato bodhaya bodhaya|| 24 ||
+13.2.25,सूत उवाच ।तस्या वचः समाकर्ण्य कारुण्यं नारदो गतः ।तयोर्बोधनमारेभे कराग्रेण विमर्दयन् ॥ २५ ॥,sūta uvāca|tasyā vacaḥ samākarṇya kāruṇyaṃ nārado gataḥ|tayorbodhanamārebhe karāgreṇa vimardayan|| 25 ||
+13.2.26,मुखं संयोज्य कर्णान्ते शब्दमुच्चैः समुच्चरन् ।ज्ञान प्रबुध्यतां शीघ्रं रे वैराग्य प्रबुध्यताम् ॥ २६ ॥,mukhaṃ saṃyojya karṇānte śabdamuccaiḥ samuccaran|jñāna prabudhyatāṃ śīghraṃ re vairāgya prabudhyatām|| 26 ||
+13.2.27,वेदवेदान्तघोषैश्च गीतापाठैर्मुहुर्मुहुः ।बोध्यमानौ तदा तेन कथंचित् चोत्थितौ बलात् ॥ २७ ॥,vedavedāntaghoṣaiśca gītāpāṭhairmuhurmuhuḥ|bodhyamānau tadā tena kathaṃcit cotthitau balāt|| 27 ||
+13.2.28,नेत्रैः अनवलोकन्तौ जृम्भन्तौ सालसावुभौ ।बकवत्पलितौ प्रायः शुष्ककाष्ठसमाङ्‍गकौ ॥ २८ ॥,netraiḥ anavalokantau jṛmbhantau sālasāvubhau|bakavatpalitau prāyaḥ śuṣkakāṣṭhasamāṅ‍gakau|| 28 ||
+13.2.29,क्षुत्क्षामौ तौ निरीक्ष्यैव पुनः स्वापपरायणौ ।ऋषिश्चिन्तापरो जातः किं विधेयं मयेति च ॥ २९ ॥,kṣutkṣāmau tau nirīkṣyaiva punaḥ svāpaparāyaṇau|ṛṣiścintāparo jātaḥ kiṃ vidheyaṃ mayeti ca|| 29 ||
+13.2.30,अहो निद्रा कथं याति वृद्धत्वं च महत्तरम् ।चिन्तयन् इति गोविन्दं स्मारयामास भार्गव ॥ ३० ॥,aho nidrā kathaṃ yāti vṛddhatvaṃ ca mahattaram|cintayan iti govindaṃ smārayāmāsa bhārgava|| 30 ||
+13.2.31,व्योमवाणी तदैवाभूत् मा ऋषे खिद्यतामिति ।उद्यमः सफलस्तेऽयं भविष्यति न संशयः ॥ ३१ ॥,vyomavāṇī tadaivābhūt mā ṛṣe khidyatāmiti|udyamaḥ saphalaste'yaṃ bhaviṣyati na saṃśayaḥ|| 31 ||
+13.2.32,एतदर्थं तु सत्कर्म सुरर्षे त्वं समाचर ।तत्ते कर्माभिधास्यन्ति साधवः साधुभूषणाः ॥ ३२ ॥,etadarthaṃ tu satkarma surarṣe tvaṃ samācara|tatte karmābhidhāsyanti sādhavaḥ sādhubhūṣaṇāḥ|| 32 ||
+13.2.33,सत्कर्मणि कृते तस्मिन् सनिद्रा वृद्धतानयोः ।गमिष्यति क्षणाद्भक्तिः सर्वतः प्रसरिष्यति ॥ ३३ ॥,satkarmaṇi kṛte tasmin sanidrā vṛddhatānayoḥ|gamiṣyati kṣaṇādbhaktiḥ sarvataḥ prasariṣyati|| 33 ||
+13.2.34,इत्याकाशवचः स्पष्टं तत्सर्वैरपि विश्रुतम् ।नारदो विस्मयं लेभे नेदं ज्ञातमिति ब्रुवन् ॥ ३४ ॥,ityākāśavacaḥ spaṣṭaṃ tatsarvairapi viśrutam|nārado vismayaṃ lebhe nedaṃ jñātamiti bruvan|| 34 ||
+13.2.35,नारद उवाच ।अनयाऽकाशवाण्यापि गोप्यत्वेन निरूपितम् ।किं वा तत्साधनं कार्यं येन कार्यं भवेत् तयोः ॥ ३५ ॥,nārada uvāca|anayā'kāśavāṇyāpi gopyatvena nirūpitam|kiṃ vā tatsādhanaṃ kāryaṃ yena kāryaṃ bhavet tayoḥ|| 35 ||
+13.2.36,क्व भविष्यन्ति सन्तस्ते कथं दास्यन्ति साधनम् ।मयात्र किं प्रकर्तव्यं यदुक्तं व्योमभाषया ॥ ३६ ॥,kva bhaviṣyanti santaste kathaṃ dāsyanti sādhanam|mayātra kiṃ prakartavyaṃ yaduktaṃ vyomabhāṣayā|| 36 ||
+13.2.37,सूत उवाच ।तत्र द्वौ अपि संस्थाप्य निर्गतो नारदो मुनिः ।तीर्थं तीर्थं विनिष्क्रम्य पृच्छन् मार्गे मुनीश्वरान् ॥ ३७ ॥,sūta uvāca|tatra dvau api saṃsthāpya nirgato nārado muniḥ|tīrthaṃ tīrthaṃ viniṣkramya pṛcchan mārge munīśvarān|| 37 ||
+13.2.38,वृत्तान्तः श्रूयते सर्वैः किंचित् निश्चित्य नोच्यते ।असाध्यं केचन प्रोचुः दुर्ज्ञेयमिति चापरे ।मूकीभूतास्तथान्ये तु कियन्तस्तु पलायिताः ॥ ३८ ॥,vṛttāntaḥ śrūyate sarvaiḥ kiṃcit niścitya nocyate|asādhyaṃ kecana procuḥ durjñeyamiti cāpare|mūkībhūtāstathānye tu kiyantastu palāyitāḥ|| 38 ||
+13.2.39,हाहाकारो महानासीत् त्रैलोक्ये विस्मयावहः ।वेदवेदान्तघोषैश्च गीतापाठैर्विबोधितम् ॥ ३९ ॥,hāhākāro mahānāsīt trailokye vismayāvahaḥ|vedavedāntaghoṣaiśca gītāpāṭhairvibodhitam|| 39 ||
+13.2.40,भक्तिज्ञानविरागाणां नोदतिष्ठत् त्रिकं यदा ।उपायो नापरोऽस्तीति कर्णे कर्णेऽजपञ्जनाः ॥ ४० ॥,bhaktijñānavirāgāṇāṃ nodatiṣṭhat trikaṃ yadā|upāyo nāparo'stīti karṇe karṇe'japañjanāḥ|| 40 ||
+13.2.41,योगिना नारदेनापि स्वयं न ज्ञायते तु यत् ।तत्कथं शक्यते वक्तुं इतरैरिह मानुषैः ॥ ४१ ॥,yoginā nāradenāpi svayaṃ na jñāyate tu yat|tatkathaṃ śakyate vaktuṃ itarairiha mānuṣaiḥ|| 41 ||
+13.2.42,एवं ऋषिगणैः पृष्टैः निर्णीयोक्तं दुरासदम् ॥ ४२ ॥,evaṃ ṛṣigaṇaiḥ pṛṣṭaiḥ nirṇīyoktaṃ durāsadam|| 42 ||
+13.2.43,ततश्चिन्तातुरः सोऽथ बदरीवनमागतः ।तपश्चरामि चात्रेति तदर्थं कृतनिश्चयः ॥ ४३ ॥,tataścintāturaḥ so'tha badarīvanamāgataḥ|tapaścarāmi cātreti tadarthaṃ kṛtaniścayaḥ|| 43 ||
+13.2.44,तावद् ददर्श पुरतः सनकादीन् मुनीश्वरान् ।कोटिसूर्यसमाभासान् उवाच मुनिसत्तमः ॥ ४४ ॥,tāvad dadarśa purataḥ sanakādīn munīśvarān|koṭisūryasamābhāsān uvāca munisattamaḥ|| 44 ||
+13.2.45,नारद उवाच ।इदानीं भूरिभाग्येन भवद्भिः संगमोऽभवत् ।कुमारा ब्रुवतां शीघ्रं कृपां कृत्वा ममोपरि ॥ ४५ ॥,nārada uvāca|idānīṃ bhūribhāgyena bhavadbhiḥ saṃgamo'bhavat|kumārā bruvatāṃ śīghraṃ kṛpāṃ kṛtvā mamopari|| 45 ||
+13.2.46,भवन्तो योगिनः सर्वे बुद्धिमन्तो बहुश्रुताः ।पञ्चहायनसंयुक्ताः पूर्वेषामपि पूर्वजाः ॥ ४६ ॥,bhavanto yoginaḥ sarve buddhimanto bahuśrutāḥ|pañcahāyanasaṃyuktāḥ pūrveṣāmapi pūrvajāḥ|| 46 ||
+13.2.47,सदा वैकुण्ठनिलया हरिकीर्तनतत्पराः ।लीलामृतरसोन्मत्ताः कथामात्रैकजीविनः ॥ ४७ ॥,sadā vaikuṇṭhanilayā harikīrtanatatparāḥ|līlāmṛtarasonmattāḥ kathāmātraikajīvinaḥ|| 47 ||
+13.2.48,हरिः शरणमेव हि नित्यं येषां मुखे वचः ।अथ कालसमादिष्टा जरा युष्मान्न बाधते ॥ ४८ ॥,hariḥ śaraṇameva hi nityaṃ yeṣāṃ mukhe vacaḥ|atha kālasamādiṣṭā jarā yuṣmānna bādhate|| 48 ||
+13.2.49,येषां भ्रूभङ्‍गमात्रेण द्वारपालौ हरेः पुरा ।भ्रूमौ निपतितौ सद्यो यत्कृपातः पुरं गतौ ॥ ४९ ॥,yeṣāṃ bhrūbhaṅ‍gamātreṇa dvārapālau hareḥ purā|bhrūmau nipatitau sadyo yatkṛpātaḥ puraṃ gatau|| 49 ||
+13.2.50,अहो भाग्यस्य योगेन दर्शनं भवतामिह ।अनुग्रहस्तु कर्तव्यो मयि दीने दयापरैः ॥ ५० ॥,aho bhāgyasya yogena darśanaṃ bhavatāmiha|anugrahastu kartavyo mayi dīne dayāparaiḥ|| 50 ||
+13.2.51,अशरीरगिरोक्तं यत् तत्किं साधनमुच्यताम् ।अनुष्ठेयं कथं तावत् प्रब्रुवन्तु सविस्तरम् ॥ ५१ ॥,aśarīragiroktaṃ yat tatkiṃ sādhanamucyat��m|anuṣṭheyaṃ kathaṃ tāvat prabruvantu savistaram|| 51 ||
+13.2.52,भक्तिज्ञानविरागाणां सुखं उत्पद्यते कथम् ।स्थापनं सर्ववर्णेषु प्रेमपूर्वं प्रयत्‍नतः ॥ ५२ ॥,bhaktijñānavirāgāṇāṃ sukhaṃ utpadyate katham|sthāpanaṃ sarvavarṇeṣu premapūrvaṃ prayat‍nataḥ|| 52 ||
+13.2.53,कुमारा ऊचुः ।मा चिन्तां कुरु देवर्षे हर्षं चित्ते समावह ।उपायः सुखसाध्योऽत्र वर्तते पूर्व एव हि ॥ ५३ ॥,kumārā ūcuḥ|mā cintāṃ kuru devarṣe harṣaṃ citte samāvaha|upāyaḥ sukhasādhyo'tra vartate pūrva eva hi|| 53 ||
+13.2.54,अहो नारद धन्योऽसि विरक्तानां शिरोमणिः ।सदा श्रीकृष्णदासानां अग्रणीः योगभास्करः ॥ ५४ ॥,aho nārada dhanyo'si viraktānāṃ śiromaṇiḥ|sadā śrīkṛṣṇadāsānāṃ agraṇīḥ yogabhāskaraḥ|| 54 ||
+13.2.55,त्वयि चित्रं न मन्तव्यं भक्त्यर्थं अनुवर्तिनि ।घटते कृष्णदासस्य भक्तेः संस्थापना सदा ॥ ५५ ॥,tvayi citraṃ na mantavyaṃ bhaktyarthaṃ anuvartini|ghaṭate kṛṣṇadāsasya bhakteḥ saṃsthāpanā sadā|| 55 ||
+13.2.56,ऋषिर्बहवो लोके पन्थानः प्रकटीकृताः ।श्रमसाध्याश्च ते सर्वे प्रायः स्वर्गफलप्रदाः ॥ ५६ ॥,ṛṣirbahavo loke panthānaḥ prakaṭīkṛtāḥ|śramasādhyāśca te sarve prāyaḥ svargaphalapradāḥ|| 56 ||
+13.2.57,वैकुण्ठसाधकं पन्थाः स तु गोप्यो हि वर्तते ।तस्योपदेष्टा पुरुषः प्रायो भाग्येन लभ्यते ॥ ५७ ॥,vaikuṇṭhasādhakaṃ panthāḥ sa tu gopyo hi vartate|tasyopadeṣṭā puruṣaḥ prāyo bhāgyena labhyate|| 57 ||
+13.2.58,सत्कर्म तव निर्दिष्टं व्योमवाचा तु यत्पुरा ।तदुच्यते श्रृणुष्वाद्य स्थिरचित्तः प्रसन्नधीः ॥ ५८ ॥,satkarma tava nirdiṣṭaṃ vyomavācā tu yatpurā|taducyate śrṛṇuṣvādya sthiracittaḥ prasannadhīḥ|| 58 ||
+13.2.59,द्रव्ययज्ञास्तपोयज्ञा योगयज्ञास्तथापरे ।स्वाध्यायज्ञानयज्ञाश्च ते तु कर्मविसूचकाः ॥ ५९ ॥,dravyayajñāstapoyajñā yogayajñāstathāpare|svādhyāyajñānayajñāśca te tu karmavisūcakāḥ|| 59 ||
+13.2.60,सत्कर्मसूचको नूनं ज्ञानयज्ञः स्मृतो बुधैः ।श्रीमद्भागवतालापः स तु गीतः शुकादिभिः ॥ ६० ॥,satkarmasūcako nūnaṃ jñānayajñaḥ smṛto budhaiḥ|śrīmadbhāgavatālāpaḥ sa tu gītaḥ śukādibhiḥ|| 60 ||
+13.2.61,भक्तिज्ञानविरागाणां तद्घोषेण बलं महत् ।व्रजिष्यति द्वयोः कष्टं सुखं भक्तेर्भविष्यति ॥ ६१ ॥,bhaktijñānavirāgāṇāṃ tadghoṣeṇa balaṃ mahat|vrajiṣyati dvayoḥ kaṣṭaṃ sukhaṃ bhakterbhaviṣyati|| 61 ||
+13.2.62,प्रलयं हि गमिष्यन्ति श्रीमद्भागवतध्वनेः ।कलेर्दोषा इमे सर्व सिंहशब्दाद् वृका इव ॥ ६२ ॥,pralayaṃ hi gamiṣyanti śrīmadbhāgavatadhvaneḥ|kalerdoṣā ime sarva siṃhaśabdād vṛkā iva|| 62 ||
+13.2.63,ज्ञानवैराग्यसंयुक्ता भक्तिः प्रेमरसावहा ।प्रतिगेहं प्रतिजनं ततः क्रीडां करिष्यति ॥ ६३ ॥,jñānavairāgyasaṃyuktā bhaktiḥ premarasāvahā|pratigehaṃ pratijanaṃ tataḥ krīḍāṃ kariṣyati|| 63 ||
+13.2.64,नारद उवाच ।वेदवेदान्तघोषैश्च गीतापाठैः प्रबोधितम् ।भक्तिज्ञानविरागाणां नोदतिष्ठत् त्रिकं यदा ॥ ६४ ॥,nārada uvāca|vedavedāntaghoṣaiśca gītāpāṭhaiḥ prabodhitam|bhaktijñānavirāgāṇāṃ nodatiṣṭhat trikaṃ yadā|| 64 ||
+13.2.65,श्रीमद्भागवत आलापात् तत्कथं बोधमेष्यति ।तत्कथासु तु वेदार्थः श्लोके श्लोके पदे पदे ॥ ६५ ॥,śrīmadbhāgavata ālāpāt tatkathaṃ bodhameṣyati|tatkathāsu tu vedārthaḥ śloke śloke pade pade|| 65 ||
+13.2.66,छिन्दन्तु संशयं ह्येनं भवन्तोऽमोघदर्शनाः ।विलम्बो नात्र कर्तव्यः शरणागतवत्सलाः ॥ ६६ ॥,chindantu saṃśayaṃ hyenaṃ bhavanto'moghadarśanāḥ|vilambo nātra kartavyaḥ śaraṇāgatavatsalāḥ|| 66 ||
+13.2.67,कुमारा ऊचुः ।वेदोपनिषदां सारात् जाता भागवती कथा ।अत्युत्तमा ततो भाति पृथग्भूता फलाकृतिः ॥ ६७ ॥,kumārā ūcuḥ|vedopaniṣadāṃ sārāt jātā bhāgavatī kathā|atyuttamā tato bhāti pṛthagbhūtā phalākṛtiḥ|| 67 ||
+13.2.68,आमूलाग्रं रसस्तिष्ठन् नास्ते न स्वाद्यते यथा ।सभूयः संपृथग्भूतः फले विश्वमनोहरः ॥ ६८ ॥,āmūlāgraṃ rasastiṣṭhan nāste na svādyate yathā|sabhūyaḥ saṃpṛthagbhūtaḥ phale viśvamanoharaḥ|| 68 ||
+13.2.69,यथा दुग्धे स्थितं सर्पिः न स्वादायोपकल्पते ।पृथग्भूतं हि तद्गव्यं देवानां रसवर्धनम् ॥ ६९ ॥,yathā dugdhe sthitaṃ sarpiḥ na svādāyopakalpate|pṛthagbhūtaṃ hi tadgavyaṃ devānāṃ rasavardhanam|| 69 ||
+13.2.70,इक्षूणामपि मध्यान्तं शर्करा व्याप्य तिष्ठति ।पृथग्भूता च सा मिष्टा तथा भागवती कथा ॥ ७० ॥,ikṣūṇāmapi madhyāntaṃ śarkarā vyāpya tiṣṭhati|pṛthagbhūtā ca sā miṣṭā tathā bhāgavatī kathā|| 70 ||
+13.2.71,इदं भागवतं नाम पुराणं ब्रह्मसम्मितम् ।भक्तिज्ञानविरागाणां स्थापनाय प्रकाशितम् ॥ ७१ ॥,idaṃ bhāgavataṃ nāma purāṇaṃ brahmasammitam|bhaktijñānavirāgāṇāṃ sthāpanāya prakāśitam|| 71 ||
+13.2.72,वेदान्तवेदसुस्नाते गीताया अपि कर्तरि ।परितापवति व्यासे मुह्यत्यज्ञानसागरे ॥ ७२ ॥,vedāntavedasusnāte gītāyā api kartari|paritāpavati vyāse muhyatyajñānasāgare|| 72 ||
+13.2.73,तदा त्वया पुरा प्रोक्तं चतुःश्लोकसमन्वितम् ।तदीयश्रवणात् सद्यो निर्बाधो बादरायणः ॥ ७३ ॥,tadā tvayā purā proktaṃ catuḥślokasamanvitam|tadīyaśravaṇāt sadyo nirbādho bādarāyaṇaḥ|| 73 ||
+13.2.74,तत्र ते विस्मयः केन यतः प्रश्नकरो भवान् ।श्रीमद्भागवतं श्राव्य शोकदुःखविनाशनम् ॥ ७४ ॥,tatra te vismayaḥ kena yataḥ praśnakaro bhavān|śrīmadbhāgavataṃ śrāvya śokaduḥkhavināśanam|| 74 ||
+13.2.75,नारद उवाच ।यद्दर्शनं च विनिहन्त्यशुभानि सद्यः ।श्रेयस्तनोति भवदुःखदवार्दितानाम् ।निःशेषशेषमुखगीतकथैकपानाः ।प्रेमप्रकाशकृतये शरणं गतोऽस्मि ॥ ७५ ॥,nārada uvāca|yaddarśanaṃ ca vinihantyaśubhāni sadyaḥ|śreyastanoti bhavaduḥkhadavārditānām|niḥśeṣaśeṣamukhagītakathaikapānāḥ|premaprakāśakṛtaye śaraṇaṃ gato'smi|| 75 ||
+13.2.76,भाग्योदयेन बहुजन्मसमर्जितेन ।सत्संगमं च लभते पुरुषो यदा वै ।अज्ञानहेतुकृतमोहमदान्धकार ।नाशं विधाय हि तदोदयते विवेकः ॥ ७६ ॥,bhāgyodayena bahujanmasamarjitena|satsaṃgamaṃ ca labhate puruṣo yadā vai|ajñānahetukṛtamohamadāndhakāra|nāśaṃ vidhāya hi tadodayate vivekaḥ|| 76 ||
+13.2.2,इति श्रीपद्मपुराणे उत्तरखण्डे श्रीमद्भागवतमाहात्म्ये ।कुमारनारदसंवादो नाम द्वितीयोऽध्यायः ॥ २ ॥,iti śrīpadmapurāṇe uttarakhaṇḍe śrīmadbhāgavatamāhātmye|kumāranāradasaṃvādo nāma dvitīyo'dhyāyaḥ|| 2 ||
+13.3.1,श्रीमद्भागवतमाहात्म्यम्तृतीयोऽध्यायः ।सनकादिमुखात् श्रीमद्भागवतश्रवणेन भक्त्तेस्तुष्टीर्ज्ञानवैराग्ययोः पुष्टिश्च ।नारद उवाच ।ज्ञानयज्ञं करिष्यामि शुकशास्त्रकथोज्ज्वलम् ।भक्तिर्ज्ञानविरागाणां स्थापनार्थं प्रयत्‍नतः ॥ १ ॥,śrīmadbhāgavatamāhātmyamtṛtīyo'dhyāyaḥ|sanakādimukhāt śrīmadbhāgavataśravaṇena bhakttestuṣṭīrjñānavairāgyayoḥ puṣṭiśca|nārada uvāca|jñānayajñaṃ kariṣyāmi śukaśāstrakathojjvalam|bhaktirjñānavirāgāṇāṃ sthāpanārthaṃ prayat‍nataḥ|| 1 ||
+13.3.2,कुत्र कार्यो मया यज्ञः स्थलं तद्वाच्यतामिह ।महिमा शुकशास्त्रस्य वक्तव्यो वेदपारगैः ॥ २ ॥,kutra kāryo mayā yajñaḥ sthalaṃ tadvācyatāmiha|mahimā śukaśāstrasya vaktavyo vedapāragaiḥ|| 2 ||
+13.3.3,कियद्भिः दिवसैः श्राव्या श्रीमद्भागवती कथा ।को विधिः तत्र कर्तव्यो ममेदं ब्रुवतामितः ॥ ३ ॥,kiyadbhiḥ divasaiḥ śrāvyā śrīmadbhāgavatī kathā|ko vidhiḥ tatra kartavyo mamedaṃ bruvatāmitaḥ|| 3 ||
+13.3.4,कुमारा ऊचुः ।श्रृणु नारद वक्ष्यामो विनम्राय विवेकिने ।गंगाद्वारसमीपे तु तटं आनन्दनामकम् ॥ ४ ॥,kumārā ūcuḥ|śrṛṇu nārada vakṣyāmo vinamrāya vivekine|gaṃgādvārasamīpe tu taṭaṃ ānandanāmakam|| 4 ||
+13.3.5,नानाऋषिगणैर्जुष्टं देवसिद्धनिषेवनम् ।नानातरुलताकीर्णं नवकोमलवालुकम् ॥ ५ ॥,nānāṛṣigaṇairjuṣṭaṃ devasiddhaniṣevanam|nānātarulatākīrṇaṃ navakomalavālukam|| 5 ||
+13.3.6,रम्यं एकान्तदेशस्थं हेमपद्मसुसौरभम् ।यत्समीपस्थजीवानां वैरं चेतसि न स्थितम् ॥ ६ ॥,ramyaṃ ekāntadeśasthaṃ hemapadmasusaurabham|yatsamīpasthajīvānāṃ vairaṃ cetasi na sthitam|| 6 ||
+13.3.7,ज्ञानयज्ञस्त्वया तत्र कर्तव्यो हि अप्रयत्‍नतः ।अपूर्वरसरूपा च कथा तत्र भविष्यति ॥ ७ ॥,jñānayajñastvayā tatra kartavyo hi aprayat‍nataḥ|apūrvarasarūpā ca kathā tatra bhaviṣyati|| 7 ||
+13.3.8,पुरःस्थं निर्बलं चैव जराजीर्णकलेवरम् ।तद्द्वयं च पुरस्कृत्य भक्तिस्तत्रागमिष्यति ॥ ८ ॥,puraḥsthaṃ nirbalaṃ caiva jarājīrṇakalevaram|taddvayaṃ ca puraskṛtya bhaktistatrāgamiṣyati|| 8 ||
+13.3.9,यत्र भागवती वार्ता तत्र भक्त्यादिकं व्रजेत् ।कथाशब्दं समाकर्ण्य तत्त्रिकं तरुणायते ॥ ९ ॥,yatra bhāgavatī vārtā tatra bhaktyādikaṃ vrajet|kathāśabdaṃ samākarṇya tattrikaṃ taruṇāyate|| 9 ||
+13.3.10,सूत उवाच ।एवमुक्त्वा कुमारास्ते नारदेन समं ततः ।गंगातटं समाजग्मुः कथापानाय सत्वराः ॥ १० ॥,sūta uvāca|evamuktvā kumārāste nāradena samaṃ tataḥ|gaṃgātaṭaṃ samājagmuḥ kathāpānāya satvarāḥ|| 10 ||
+13.3.11,यदा यातास्तटं ते तु तदा कोलाहलोऽप्यभूत् ।भूर्लोके देवलोके च ब्रह्मलोके तथैव च ॥ ११ ॥,yadā yātāstaṭaṃ te tu tadā kolāhalo'pyabhūt|bhūrloke devaloke ca brahmaloke tathaiva ca|| 11 ||
+13.3.12,श्रीभागवतपीयूष पानाय रसलम्पटाः ।धावन्तोऽप्याययुः सर्वे प्रथमं ये च वैष्णवाः ॥ १२ ॥,śrībhāgavatapīyūṣa pānāya rasalampaṭāḥ|dhāvanto'pyāyayuḥ sarve prathamaṃ ye ca vaiṣṇavāḥ|| 12 ||
+13.3.13,भृगुर्वसिष्ठश्च्यवनश्च गौतमो ।मेधातिथिर्देवलदेवरातौ ।रामस्तथा ��ाधिसुतश्च शाकलो ।मृकण्डुपुत्रात्रिजपिप्पलादाः ॥ १३ ॥,bhṛgurvasiṣṭhaścyavanaśca gautamo|medhātithirdevaladevarātau|rāmastathā gādhisutaśca śākalo|mṛkaṇḍuputrātrijapippalādāḥ|| 13 ||
+13.3.14,योगेश्वरौ व्यासपराशरौ च ।छायाशुको जाजलिजह्नुमुख्याः ।सर्वेऽप्यमी मुनिगणाः सहपुत्रशिष्याः ।स्वस्त्रीभिराययुरतिप्रणयेन युक्ताः ॥ १४ ॥,yogeśvarau vyāsaparāśarau ca|chāyāśuko jājalijahnumukhyāḥ|sarve'pyamī munigaṇāḥ sahaputraśiṣyāḥ|svastrībhirāyayuratipraṇayena yuktāḥ|| 14 ||
+13.3.15,वेदान्तानि च वेदाश्च मन्त्रास्तन्त्राः समूर्तयः ।दशसप्तपुराणानि षट्शास्त्राणि तथाऽययुः ॥ १५ ॥,vedāntāni ca vedāśca mantrāstantrāḥ samūrtayaḥ|daśasaptapurāṇāni ṣaṭśāstrāṇi tathā'yayuḥ|| 15 ||
+13.3.16,गंगाद्या सरितस्तत्र पुष्करादिसरांसि च ।क्षेत्राणि च दिशः सर्वा दण्डकादि वनानि च ॥ १६ ॥,gaṃgādyā saritastatra puṣkarādisarāṃsi ca|kṣetrāṇi ca diśaḥ sarvā daṇḍakādi vanāni ca|| 16 ||
+13.3.17,नगादयो ययुस्तत्र देवगन्धर्वदानवाः ।गुरुत्वात्तत्र नायातान् भृगुः सम्बोध्य चानयत् ॥ १७ ॥,nagādayo yayustatra devagandharvadānavāḥ|gurutvāttatra nāyātān bhṛguḥ sambodhya cānayat|| 17 ||
+13.3.18,दीक्षिता नारदेनाथ दत्तं आसनमुत्तमम् ।कुमारा वन्दिताः सर्वैः निषेदुः कृष्णतत्पराः ॥ १८ ॥,dīkṣitā nāradenātha dattaṃ āsanamuttamam|kumārā vanditāḥ sarvaiḥ niṣeduḥ kṛṣṇatatparāḥ|| 18 ||
+13.3.19,वैष्णवाश्च विरक्ताश्च न्यासिनो ब्रह्मचारिणः ।मुखभागे स्थितास्ते च तदग्रे नारदः स्थितः ॥ १९ ॥,vaiṣṇavāśca viraktāśca nyāsino brahmacāriṇaḥ|mukhabhāge sthitāste ca tadagre nāradaḥ sthitaḥ|| 19 ||
+13.3.20,एकभागे ऋषिगणाः तद् अन्यत्र दिवौकसः ।वेदोपनिषदो अन्यत्र तीर्थान् यत्र स्त्रियोऽन्यतः ॥ २० ॥,ekabhāge ṛṣigaṇāḥ tad anyatra divaukasaḥ|vedopaniṣado anyatra tīrthān yatra striyo'nyataḥ|| 20 ||
+13.3.21,जयशब्दो नमःशब्दोः शंखशब्दस्तथैव च ।चूर्णलाजा प्रसूनानां निक्षेपः सुमहान् अभूत् ॥ २१ ॥,jayaśabdo namaḥśabdoḥ śaṃkhaśabdastathaiva ca|cūrṇalājā prasūnānāṃ nikṣepaḥ sumahān abhūt|| 21 ||
+13.3.22,विमानानि समारुह्य कियन्तो देवनायकाः ।कल्पवृक्ष प्रसूनैस्तान् सर्वान् तत्र समाकिरन् ॥ २२ ॥,vimānāni samāruhya kiyanto devanāyakāḥ|kalpavṛkṣa prasūnaistān sarvān tatra samākiran|| 22 ||
+13.3.23,सूत उवाच ।एवं तेष्वकचित्तेषु श्रीमद्भागवस्य च ।माहात्म्यं ऊचिरे स्पष्टं नारदाय महात्मने ॥ २३ ॥,sūta uvāca|evaṃ teṣvakacitteṣu śrīmadbhāgavasya ca|māhātmyaṃ ūcire spaṣṭaṃ nāradāya mahātmane|| 23 ||
+13.3.24,कुमारा ऊचुः ।अथ ते वर्ण्यतेऽस्माभिः महिमा शुकशास्त्रजः ।यस्य श्रवणमात्रेण मुक्तिः करतले स्थिता ॥ २४ ॥,kumārā ūcuḥ|atha te varṇyate'smābhiḥ mahimā śukaśāstrajaḥ|yasya śravaṇamātreṇa muktiḥ karatale sthitā|| 24 ||
+13.3.25,सदा सेव्या सदा सेव्या श्रीमद्भागवती कथा ।यस्याः श्रवणमात्रेण हरिश्चित्तं समाश्रयेत् ॥ २५ ॥,sadā sevyā sadā sevyā śrīmadbhāgavatī kathā|yasyāḥ śravaṇamātreṇa hariścittaṃ samāśrayet|| 25 ||
+13.3.26,ग्रन्थोऽष्टादशसाहस्त्रो द्व���दशस्कन्धसम्मितः ।परीक्षित् शुकसंवादः श्रृणु भागवतं च तत् ॥ २६ ॥,grantho'ṣṭādaśasāhastro dvādaśaskandhasammitaḥ|parīkṣit śukasaṃvādaḥ śrṛṇu bhāgavataṃ ca tat|| 26 ||
+13.3.27,तात संसारचक्रेऽस्मिन् भ्रमतेऽज्ञानतः पुमान् ।यावत् कर्णगता नास्ति शुकशास्त्रकथा क्षणम् ॥ २७ ॥,tāta saṃsāracakre'smin bhramate'jñānataḥ pumān|yāvat karṇagatā nāsti śukaśāstrakathā kṣaṇam|| 27 ||
+13.3.28,किं श्रुतैबहुभिः शास्त्रैः पुराणैश्च भ्रमावहैः ।एकं भागवतं शास्त्रं मुक्तिदानेन गर्जति ॥ २८ ॥,kiṃ śrutaibahubhiḥ śāstraiḥ purāṇaiśca bhramāvahaiḥ|ekaṃ bhāgavataṃ śāstraṃ muktidānena garjati|| 28 ||
+13.3.29,कथा भागवतस्यापि नित्यं भवति यद्गृहे ।तद्गृहं तीर्थरूपं हि वसतां पापनाशनम् ॥ २९ ॥,kathā bhāgavatasyāpi nityaṃ bhavati yadgṛhe|tadgṛhaṃ tīrtharūpaṃ hi vasatāṃ pāpanāśanam|| 29 ||
+13.3.30,अश्वमेधसहस्राणि वाजपेयशतानि च ।शुकशास्त्रकथायाश्च कलां नार्हन्ति षोडशीम् ॥ ३० ॥,aśvamedhasahasrāṇi vājapeyaśatāni ca|śukaśāstrakathāyāśca kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm|| 30 ||
+13.3.31,तावत् पापानि देहेस्मिन् निवसन्ति तपोधनाः ।यावत् न श्रूयते सम्यक् श्रीमद्भागवतं नरैः ॥ ३१ ॥,tāvat pāpāni dehesmin nivasanti tapodhanāḥ|yāvat na śrūyate samyak śrīmadbhāgavataṃ naraiḥ|| 31 ||
+13.3.32,न गंगा न गया काशी पुष्करं न प्रयागकम् ।शुकशास्त्रकथायाश्च फलेन समतां नयेत् ॥ ३२ ॥,na gaṃgā na gayā kāśī puṣkaraṃ na prayāgakam|śukaśāstrakathāyāśca phalena samatāṃ nayet|| 32 ||
+13.3.33,श्लोकार्धं श्लोकपादं वा नित्यं भागवतोद्भवम् ।पठस्व स्वमुखेनैव यदीच्छसि परां गतिम् ॥ ३३ ॥,ślokārdhaṃ ślokapādaṃ vā nityaṃ bhāgavatodbhavam|paṭhasva svamukhenaiva yadīcchasi parāṃ gatim|| 33 ||
+13.3.34,वेदादिः वेदमाता च पौरुषं सूक्तमेव च ।त्रयी भागवतं चैव द्वादशाक्षर एव च ॥ ३४ ॥,vedādiḥ vedamātā ca pauruṣaṃ sūktameva ca|trayī bhāgavataṃ caiva dvādaśākṣara eva ca|| 34 ||
+13.3.35,द्वादशात्मा प्रयागश्च कालं संवत्सरात्मकः ।ब्राह्मणाश्चाग्निहोत्रं च सुरभिर्द्वादशी तथा ॥ ३५ ॥,dvādaśātmā prayāgaśca kālaṃ saṃvatsarātmakaḥ|brāhmaṇāścāgnihotraṃ ca surabhirdvādaśī tathā|| 35 ||
+13.3.36,तुलसी च वसन्तश्च पुरुषोत्तम एव च ।एतेषां तत्त्वतः प्राज्ञैः न पृथ्ग्भाव इष्यते ॥ ३६ ॥,tulasī ca vasantaśca puruṣottama eva ca|eteṣāṃ tattvataḥ prājñaiḥ na pṛthgbhāva iṣyate|| 36 ||
+13.3.37,यश्च भागवतं शास्त्रं वाचयेत् अर्थतोऽनिशम् ।जन्मकोटिकृतं पापं नश्यते नात्र संशयः ॥ ३७ ॥,yaśca bhāgavataṃ śāstraṃ vācayet arthato'niśam|janmakoṭikṛtaṃ pāpaṃ naśyate nātra saṃśayaḥ|| 37 ||
+13.3.38,श्लोकार्धं श्लोकपादं वा पठेत् भागवतं च यः ।नित्यं पुण्यं अवाप्नोति राजसूयाश्वमेधयोः ॥ ३८ ॥,ślokārdhaṃ ślokapādaṃ vā paṭhet bhāgavataṃ ca yaḥ|nityaṃ puṇyaṃ avāpnoti rājasūyāśvamedhayoḥ|| 38 ||
+13.3.39,उक्तं भागवतं नित्यं कृतं च हरिचिन्तनम् ।तुलसीपोषणं चैव धेनूनां सेवनं समम् ॥ ३९ ॥,uktaṃ bhāgavataṃ nityaṃ kṛtaṃ ca haricintanam|tulasīpoṣaṇaṃ caiva dhenūnāṃ sevanaṃ samam|| 39 ||
+13.3.40,अन्तकाले तु येनैव श्रूयते श��कशास्त्रवाक् ।प्रीत्या तस्यैव वैकुण्ठं गोविन्दोऽपि प्रयच्छति ॥ ४० ॥,antakāle tu yenaiva śrūyate śukaśāstravāk|prītyā tasyaiva vaikuṇṭhaṃ govindo'pi prayacchati|| 40 ||
+13.3.41,हेमसिंहयुतं चैतत् वैष्णवाय ददाति च ।कृष्णेन सह सायुज्यं स पुमान् लभते ध्रुवम् ॥ ४१ ॥,hemasiṃhayutaṃ caitat vaiṣṇavāya dadāti ca|kṛṣṇena saha sāyujyaṃ sa pumān labhate dhruvam|| 41 ||
+13.3.42,आजन्ममात्रमपि येन शठेन किंचित् ।चित्तं विधाय शुकशास्त्रकथा न पीता ।चाण्डालवत् च खरवत् बत तेन नीतं ।मिथ्या स्वजन्म जननी जनिदुःखभाजा ॥ ४२ ॥,ājanmamātramapi yena śaṭhena kiṃcit|cittaṃ vidhāya śukaśāstrakathā na pītā|cāṇḍālavat ca kharavat bata tena nītaṃ|mithyā svajanma jananī janiduḥkhabhājā|| 42 ||
+13.3.43,जीवच्छवो निगदितः स तु पापकर्मा ।येन श्रुतं शुककथावचनं न किंचित् ।धिक् तं नरं पशुसमं भुवि भाररूपम् ।एवं वदन्ति दिवि देवसमाजमुख्याः ॥ ४३ ॥,jīvacchavo nigaditaḥ sa tu pāpakarmā|yena śrutaṃ śukakathāvacanaṃ na kiṃcit|dhik taṃ naraṃ paśusamaṃ bhuvi bhārarūpam|evaṃ vadanti divi devasamājamukhyāḥ|| 43 ||
+13.3.44,दुर्लभैव कथा लोके श्रीमद्भागवतोद्भवा ।कोटिजन्मसमुत्थेन पुण्येनैव तु लभ्यते ॥ ४४ ॥,durlabhaiva kathā loke śrīmadbhāgavatodbhavā|koṭijanmasamutthena puṇyenaiva tu labhyate|| 44 ||
+13.3.45,तेन योगनिधे धीमन् श्रोतव्या सा प्रयत्‍नतः ।दिनानां नियमो नास्ति सर्वदा श्रवणं मतम् ॥ ४५ ॥,tena yoganidhe dhīman śrotavyā sā prayat‍nataḥ|dinānāṃ niyamo nāsti sarvadā śravaṇaṃ matam|| 45 ||
+13.3.46,सत्येन ब्रह्मचर्येण सर्वदा श्रवणं मतम् ।अशक्यत्वात् कलौ बोध्यो विशेषोऽत्र शुकाज्ञया ॥ ४६ ॥,satyena brahmacaryeṇa sarvadā śravaṇaṃ matam|aśakyatvāt kalau bodhyo viśeṣo'tra śukājñayā|| 46 ||
+13.3.47,मनोवृत्तिजयश्चैव नियमाचरणं तथा ।दीक्षां कर्तुं अशक्यत्वात् सप्ताहश्रवणं मतम् ॥ ४७ ॥,manovṛttijayaścaiva niyamācaraṇaṃ tathā|dīkṣāṃ kartuṃ aśakyatvāt saptāhaśravaṇaṃ matam|| 47 ||
+13.3.48,श्रद्धातः श्रवणे नित्यं माघे तावद्धि यत्फलम् ।तत्फलं शुकदेवेन सप्ताहश्रवणे कृतम् ॥ ४८ ॥,śraddhātaḥ śravaṇe nityaṃ māghe tāvaddhi yatphalam|tatphalaṃ śukadevena saptāhaśravaṇe kṛtam|| 48 ||
+13.3.49,मनसश्च अजयात् रोगात् पुंसां चैवायुषः क्षयात् ।कलेर्दोषबहुत्वाच्च सप्ताहश्रवणं मतम् ॥ ४९ ॥,manasaśca ajayāt rogāt puṃsāṃ caivāyuṣaḥ kṣayāt|kalerdoṣabahutvācca saptāhaśravaṇaṃ matam|| 49 ||
+13.3.50,यत्फलं नास्ति तपसा न योगेन समाधिना ।अनायासेन तत्सर्वं सप्ताहश्रवणे लभेत् ॥ ५० ॥,yatphalaṃ nāsti tapasā na yogena samādhinā|anāyāsena tatsarvaṃ saptāhaśravaṇe labhet|| 50 ||
+13.3.51,यज्ञात् गर्जति सप्ताहः सप्ताहो गर्जति व्रतात् ।तपसो गर्जति प्रोच्चैः तीर्थान्नित्यं हि गर्जति ॥ ५१ ॥,yajñāt garjati saptāhaḥ saptāho garjati vratāt|tapaso garjati proccaiḥ tīrthānnityaṃ hi garjati|| 51 ||
+13.3.52,योगात् गर्जति सप्ताहो ध्यानात् ज्ञानाच्च गर्जति ।किं ब्रूमो गर्जनं तस्य रे रे गर्जति गर्जति ॥ ५२ ॥,yogāt garjati saptāho dhyānāt jñānācca garjati|kiṃ brūmo garjanaṃ tasya re re garjati garjati|| 52 ||
+13.3.53,शौनक उवाच ।साश्चर्यमेतत्कथितं कथानकं ।ज्ञानादिधर्मान् विगणय्य साम्प्रतम् ।निःश्रेयसे भागवतं पुराणं ।जातं कुतो योगविदादिसूचकम् ॥ ५३ ॥,śaunaka uvāca|sāścaryametatkathitaṃ kathānakaṃ|jñānādidharmān vigaṇayya sāmpratam|niḥśreyase bhāgavataṃ purāṇaṃ|jātaṃ kuto yogavidādisūcakam|| 53 ||
+13.3.54,सूत उवाच ।यदा कृष्णो धरां त्यक्त्वा स्वपदं गन्तुमुद्यतः ।एकादशं परिश्रुत्यापि उद्धवो वाक्यमब्रवीत् ॥ ५४ ॥,sūta uvāca|yadā kṛṣṇo dharāṃ tyaktvā svapadaṃ gantumudyataḥ|ekādaśaṃ pariśrutyāpi uddhavo vākyamabravīt|| 54 ||
+13.3.55,उद्धव उवाच ।त्वं तु यास्यसि गोविन्द भक्तकार्यं विधाय च ।मच्चित्ते महती चिन्ता तां श्रुत्वा सुखमावह ॥ ५५ ॥,uddhava uvāca|tvaṃ tu yāsyasi govinda bhaktakāryaṃ vidhāya ca|maccitte mahatī cintā tāṃ śrutvā sukhamāvaha|| 55 ||
+13.3.56,आगतोऽयं कलिर्घोरो भविष्यन्ति पुनः खलाः ।तत्संगेनैव सन्तोऽपि गमिष्यन्ति उग्रतां यदा ॥ ५६ ॥,āgato'yaṃ kalirghoro bhaviṣyanti punaḥ khalāḥ|tatsaṃgenaiva santo'pi gamiṣyanti ugratāṃ yadā|| 56 ||
+13.3.57,तदा भारवती भूमिः गोरूपेयं कमाश्रयेत् ।अन्यो न दृश्यते त्राता त्वत्तः कमललोचन ॥ ५७ ॥,tadā bhāravatī bhūmiḥ gorūpeyaṃ kamāśrayet|anyo na dṛśyate trātā tvattaḥ kamalalocana|| 57 ||
+13.3.58,अतः सस्तु दयां कृत्वा भक्तवत्सल मा व्रज ।भक्तार्थं सगुणो जातो निराकारोऽपि चिन्मयः ॥ ५८ ॥,ataḥ sastu dayāṃ kṛtvā bhaktavatsala mā vraja|bhaktārthaṃ saguṇo jāto nirākāro'pi cinmayaḥ|| 58 ||
+13.3.59,त्वद् वियोगेन ते भक्ताः कथं स्थास्यन्ति भूतले ।निर्गुणोपासने कष्टं अतः किंचिद् विचारय ॥ ५९ ॥,tvad viyogena te bhaktāḥ kathaṃ sthāsyanti bhūtale|nirguṇopāsane kaṣṭaṃ ataḥ kiṃcid vicāraya|| 59 ||
+13.3.60,इति उद्धववचः श्रुत्वा प्रभासेऽचिन्तयत् हरिः ।भक्तावलम्बनार्थाय किं विधेयं मयेति च ॥ ६० ॥,iti uddhavavacaḥ śrutvā prabhāse'cintayat hariḥ|bhaktāvalambanārthāya kiṃ vidheyaṃ mayeti ca|| 60 ||
+13.3.61,स्वकीयं यद् भवेत् तेजः तच्च भागवतेऽदधात् ।तिरोधाय प्रविष्टोऽयं श्रीमद् भागवतार्णवम् ॥ ६१ ॥,svakīyaṃ yad bhavet tejaḥ tacca bhāgavate'dadhāt|tirodhāya praviṣṭo'yaṃ śrīmad bhāgavatārṇavam|| 61 ||
+13.3.62,तेनेयं वाङ्मयी मूर्तिः प्रत्यक्षा वर्तते हरेः ।सेवनात् श्रवणात् पाठात् दर्शनात् पापनाशिनी ॥ ६२ ॥,teneyaṃ vāṅmayī mūrtiḥ pratyakṣā vartate hareḥ|sevanāt śravaṇāt pāṭhāt darśanāt pāpanāśinī|| 62 ||
+13.3.63,सप्ताहश्रवणं तेन सर्वेभ्योऽप्यधिकं कृतम् ।साधनानि तिरस्कृत्य कलौ धर्मोऽयमीरितः ॥ ६३ ॥,saptāhaśravaṇaṃ tena sarvebhyo'pyadhikaṃ kṛtam|sādhanāni tiraskṛtya kalau dharmo'yamīritaḥ|| 63 ||
+13.3.64,दुःखदारिद्र्य दौर्भाग्य पापप्रक्षालनाय च ।कामक्रोध जयार्थं हि कलौ धर्मोऽयमीरितः ॥ ६४ ॥,duḥkhadāridrya daurbhāgya pāpaprakṣālanāya ca|kāmakrodha jayārthaṃ hi kalau dharmo'yamīritaḥ|| 64 ||
+13.3.65,अन्यथा वैष्णवी माया देवैरपि सुदुस्त्यजा ।कथं त्याज्या भवेत् पुम्भिः सप्ताहोऽतः प्रकीर्तितः ॥ ६५ ॥,anyathā vaiṣṇavī māyā devairapi sudustyajā|kathaṃ tyājyā bhavet pumbhiḥ saptāho'taḥ prakīrtitaḥ|| 65 ||
+13.3.66,सूत उवाच ।एवं नगाहश्रवणोरुधर्मे ।प्रकाश्यमाने ऋषिभिः सभायाम् ।आश्चर्यमेकं समभूत् तदानीं ।तदुच्यते संश्रृणु शौनको त्वम् ॥ ६६ ॥,sūta uvāca|evaṃ nagāhaśravaṇorudharme|prakāśyamāne ṛṣibhiḥ sabhāyām|āścaryamekaṃ samabhūt tadānīṃ|taducyate saṃśrṛṇu śaunako tvam|| 66 ||
+13.3.67,भक्तिः सुतौ तौ तरुणौ गृहीत्वा ।प्रेमैकरूपा सहसाऽविरासीत् ।श्रीकृष्ण गोविन्द हरे मुरारे ।नाथेति नामानि मुहुर्वदन्ती ॥ ६७ ॥,bhaktiḥ sutau tau taruṇau gṛhītvā|premaikarūpā sahasā'virāsīt|śrīkṛṣṇa govinda hare murāre|nātheti nāmāni muhurvadantī|| 67 ||
+13.3.68,तां चागतां भागवतार्थभूषां ।सुचारुवेषां ददृशुः सदस्याः ।कथं प्रविष्टा कथमागतेयं ।मध्ये मुनीनामिति तर्कयन्तः ॥ ६८ ॥,tāṃ cāgatāṃ bhāgavatārthabhūṣāṃ|sucāruveṣāṃ dadṛśuḥ sadasyāḥ|kathaṃ praviṣṭā kathamāgateyaṃ|madhye munīnāmiti tarkayantaḥ|| 68 ||
+13.3.69,ऊचुः कुमारा वचनं तदानीं ।कथार्थतो निश्पतिताधुनेयम् ।एवं गिरः सा ससुता निशम्य ।सनत्कुमारं निजगाद नम्रा ॥ ६९ ॥,ūcuḥ kumārā vacanaṃ tadānīṃ|kathārthato niśpatitādhuneyam|evaṃ giraḥ sā sasutā niśamya|sanatkumāraṃ nijagāda namrā|| 69 ||
+13.3.70,भक्तिरुवाच ।भवद्भिः अद्यैव कृतास्मि पुष्टा ।कलिप्रणष्टापि कथारसेन ।क्वाहं तु तिष्ठाम्यधुना ब्रुवन्तु ।ब्राह्मा इदं तां गिरमूचिरे ते ॥ ७० ॥,bhaktiruvāca|bhavadbhiḥ adyaiva kṛtāsmi puṣṭā|kalipraṇaṣṭāpi kathārasena|kvāhaṃ tu tiṣṭhāmyadhunā bruvantu|brāhmā idaṃ tāṃ giramūcire te|| 70 ||
+13.3.71,भक्तेषु गोविन्दसरूपकर्त्री ।प्रेमैकधर्त्री भवरोगहन्त्री ।सा त्वं च तिष्ठस्व सुधैर्यसंश्रया ।निरंतरं वैष्णवमानसानि ॥ ७१ ॥,bhakteṣu govindasarūpakartrī|premaikadhartrī bhavarogahantrī|sā tvaṃ ca tiṣṭhasva sudhairyasaṃśrayā|niraṃtaraṃ vaiṣṇavamānasāni|| 71 ||
+13.3.72,ततोऽपि दोषाः कलिजा इमे त्वां ।द्रष्टुं न शक्ताः प्रभवोऽपि लोके ।एवं तदाज्ञावसरेऽपि भक्तिः ।तदा निषण्णा हरिदासचित्ते ॥ ७२ ॥,tato'pi doṣāḥ kalijā ime tvāṃ|draṣṭuṃ na śaktāḥ prabhavo'pi loke|evaṃ tadājñāvasare'pi bhaktiḥ|tadā niṣaṇṇā haridāsacitte|| 72 ||
+13.3.73,सकलभुवनमध्ये निर्धनास्तेऽपि धन्या ।निवसति हृदि येषां श्रीहरेर्भक्तिरेका ।हरिरपि निजलोकं सर्वथातो विहाय ।प्रविशति हृदि तेषां भक्तिसूत्रोपनद्धः ॥ ७३ ॥,sakalabhuvanamadhye nirdhanāste'pi dhanyā|nivasati hṛdi yeṣāṃ śrīharerbhaktirekā|harirapi nijalokaṃ sarvathāto vihāya|praviśati hṛdi teṣāṃ bhaktisūtropanaddhaḥ|| 73 ||
+13.3.74,ब्रूमोऽद्य ते किमधिकं महमानमेवं ।ब्रह्मात्मकस्य भुवि भागवताभिधस्य ।यत्संश्रयात् निगदिते लभते सुवक्ता ।श्रोतापि कृष्णसमतामलमन्यधर्मैः ॥ ७४ ॥,brūmo'dya te kimadhikaṃ mahamānamevaṃ|brahmātmakasya bhuvi bhāgavatābhidhasya|yatsaṃśrayāt nigadite labhate suvaktā|śrotāpi kṛṣṇasamatāmalamanyadharmaiḥ|| 74 ||
+13.3.3,इति श्रीपद्मपुराणे उत्तरखण्डे श्रीमद्भागवतमाहात्म्ये ।भक्तिकष्टनिवर्तनं नाम तृतीयोऽध्यायः ॥ ३ ॥,iti śrīpadmapurāṇe uttarakhaṇḍe śrīmadbhāgavatamāhātmye|bhaktikaṣṭanivartanaṃ nāma tṛtīyo'dhyāyaḥ|| 3 ||
+13.4.1,श्रीमद्भागवतमाहात्म्यम्चतुर्थोऽध्यायः ।सप्ताहकथायां भगवतः प्रादुर्भावः गोकर्णोपाख्यानारम्भश्च ।सूत उवाच ।अथ वैष्णवचित्तेषु दृष्ट्वा भक्तिं अलौकिकीम् ।निजलोकं परित्यज्य भगवान् भक्तवत्सलः ॥ १ ॥,śrīmadbhāgavatamāhātmyamcaturtho'dhyāyaḥ|saptāhakathāyāṃ bhagavataḥ prādurbhāvaḥ gokarṇopākhyānārambhaśca|sūta uvāca|atha vaiṣṇavacitteṣu dṛṣṭvā bhaktiṃ alaukikīm|nijalokaṃ parityajya bhagavān bhaktavatsalaḥ|| 1 ||
+13.4.2,वनमाली घनश्यामः पीतवासा मनोहरः ।काञ्चीकलापरुचिरो लसन् मुकुटकुण्डलः ॥ २ ॥,vanamālī ghanaśyāmaḥ pītavāsā manoharaḥ|kāñcīkalāparuciro lasan mukuṭakuṇḍalaḥ|| 2 ||
+13.4.3,त्रिभङ्गललितश्चारु कौस्तुभेन विराजितः ।कोटिमन्मथलावण्यो हरिचन्दनचर्चितः ॥ ३ ॥,tribhaṅgalalitaścāru kaustubhena virājitaḥ|koṭimanmathalāvaṇyo haricandanacarcitaḥ|| 3 ||
+13.4.4,परमानन्द चिन्मूर्तिः मधुरो मुरलीधरः ।आविवेश स्वभक्तानां हृदयानि अमलानि च ॥ ४ ॥,paramānanda cinmūrtiḥ madhuro muralīdharaḥ|āviveśa svabhaktānāṃ hṛdayāni amalāni ca|| 4 ||
+13.4.5,वैकुण्ठवासिनो ये च वैष्णवा उद्धवादयः ।तत्कथाश्रवणार्थं ते गूढरूपेण संस्थिताः ॥ ५ ॥,vaikuṇṭhavāsino ye ca vaiṣṇavā uddhavādayaḥ|tatkathāśravaṇārthaṃ te gūḍharūpeṇa saṃsthitāḥ|| 5 ||
+13.4.6,तदा जयजयारावो रसपुष्टिरलौकिकी ।चूर्णप्रसून वृष्टिश्च मुहुः शंखरवोऽप्यभूत् ॥ ६ ॥,tadā jayajayārāvo rasapuṣṭiralaukikī|cūrṇaprasūna vṛṣṭiśca muhuḥ śaṃkharavo'pyabhūt|| 6 ||
+13.4.7,तत् सभासंस्थितानां च देहगेहात्मविस्मृतिः ।दृष्ट्वा च तन्मयावस्थां नारदो वाक्यमब्रवीत् ॥ ७ ॥,tat sabhāsaṃsthitānāṃ ca dehagehātmavismṛtiḥ|dṛṣṭvā ca tanmayāvasthāṃ nārado vākyamabravīt|| 7 ||
+13.4.8,अलौकिकोऽयं महिमा मुनीश्वराः ।सप्ताहजन्योऽद्य विलोकितो मया ।मूढाः शठा ये पशुपक्षिणोऽत्र ।सर्वेऽपि निष्पापतमा भवन्ति ॥ ८ ॥,alaukiko'yaṃ mahimā munīśvarāḥ|saptāhajanyo'dya vilokito mayā|mūḍhāḥ śaṭhā ye paśupakṣiṇo'tra|sarve'pi niṣpāpatamā bhavanti|| 8 ||
+13.4.9,अतो नृलोके ननु नास्ति किंचित् ।चित्तस्य शोधाय कलौ पवित्रम् ।अघौघविध्वंसकरं तथैव ।कथासमानं भुवि नास्ति चान्यत् ॥ ९ ॥,ato nṛloke nanu nāsti kiṃcit|cittasya śodhāya kalau pavitram|aghaughavidhvaṃsakaraṃ tathaiva|kathāsamānaṃ bhuvi nāsti cānyat|| 9 ||
+13.4.10,के के विशुद्ध्यन्ति वदन्तु मह्यं ।सप्ताहयज्ञेन कथामयेन ।कृपालुभिर्लोकहितं विचार्य ।प्रकाशितः कोऽपि नवीनमार्गः ॥ १० ॥,ke ke viśuddhyanti vadantu mahyaṃ|saptāhayajñena kathāmayena|kṛpālubhirlokahitaṃ vicārya|prakāśitaḥ ko'pi navīnamārgaḥ|| 10 ||
+13.4.11,कुमारा ऊचुः ।ये मानवाः पापकृतस्तु सर्वदा ।सदा दुराचाररता विमार्गगाः ।क्रोधाग्निदग्धाः कुटिलाश्च कामिनः ।सप्ताहयज्ञेन कलौ पुनन्ति ते ॥ ११ ॥,kumārā ūcuḥ|ye mānavāḥ pāpakṛtastu sarvadā|sadā durācāraratā vimārgagāḥ|krodhāgnidagdhāḥ kuṭilāśca kāminaḥ|saptāhayajñena kalau punanti te|| 11 ||
+13.4.12,सत्यन हीना पितृमातृदूषकाः ।तृष्णाकुलाचाश्रमधर्मवर्जित��ः ।ये दाम्भिका मत्सरिणोऽपि हिंसकाः ।सप्ताहयज्ञेन कलौ पुनन्ति ते ॥ १२ ॥,satyana hīnā pitṛmātṛdūṣakāḥ|tṛṣṇākulācāśramadharmavarjitāḥ|ye dāmbhikā matsariṇo'pi hiṃsakāḥ|saptāhayajñena kalau punanti te|| 12 ||
+13.4.13,पञ्चोग्रपापात् छलछद्मकारिणः ।क्रूराः पिशाचा इव निर्दयाश्च ये ।ब्रह्मस्वपुष्टा व्यभिचारकारिणः ।सप्ताहयज्ञेन कलौ पुनन्ति ते ॥ १३ ॥,pañcograpāpāt chalachadmakāriṇaḥ|krūrāḥ piśācā iva nirdayāśca ye|brahmasvapuṣṭā vyabhicārakāriṇaḥ|saptāhayajñena kalau punanti te|| 13 ||
+13.4.14,कायेन वाचा मनसापि पातकं ।नित्यं प्रकुर्वन्ति शठा हठेन ये ।परस्वपुष्टा मलिना दुराशयाः ।सप्ताहयज्ञेन कलौ पुनन्ति ते ॥ १४ ॥,kāyena vācā manasāpi pātakaṃ|nityaṃ prakurvanti śaṭhā haṭhena ye|parasvapuṣṭā malinā durāśayāḥ|saptāhayajñena kalau punanti te|| 14 ||
+13.4.15,अत्र ते कीर्तयिष्याम इतिहासं पुरातनम् ।यस्य श्रवणमात्रेण पापहानिः प्रजायते ॥ १५ ॥,atra te kīrtayiṣyāma itihāsaṃ purātanam|yasya śravaṇamātreṇa pāpahāniḥ prajāyate|| 15 ||
+13.4.16,तुंगभद्रातटे पूर्वं अभूत् पत्तनमुत्तमम् ।यत्र वर्णाः स्वधर्मेण सत्यसत्कर्मतत्पराः ॥ १६ ॥,tuṃgabhadrātaṭe pūrvaṃ abhūt pattanamuttamam|yatra varṇāḥ svadharmeṇa satyasatkarmatatparāḥ|| 16 ||
+13.4.17,आत्मदेवः पुरे तस्मिन् सर्ववेद विशारदः ।श्रौतस्मार्तेषु निष्णातो द्वितीय इव भास्करः ॥ १७ ॥,ātmadevaḥ pure tasmin sarvaveda viśāradaḥ|śrautasmārteṣu niṣṇāto dvitīya iva bhāskaraḥ|| 17 ||
+13.4.18,भिक्षुको वित्तवान् लोके तत्प्रिया धुन्धुली स्मृता ।स्ववाक्यस्थापिका नित्यं सुन्दरी सुकुलोद्भवा ॥ १८ ॥,bhikṣuko vittavān loke tatpriyā dhundhulī smṛtā|svavākyasthāpikā nityaṃ sundarī sukulodbhavā|| 18 ||
+13.4.19,लोकवार्तारता क्रूरा प्रायशो बहुजल्पिका ।शूरा च गृहकृत्येषु कृपणा कलहप्रिया ॥ १९ ॥,lokavārtāratā krūrā prāyaśo bahujalpikā|śūrā ca gṛhakṛtyeṣu kṛpaṇā kalahapriyā|| 19 ||
+13.4.20,एवं निवसतोः प्रेम्णा दंपत्यो रममाणयोः ।अर्थाः कामास्तयोरासन् न सुखाय गृहादिकम् ॥ २० ॥,evaṃ nivasatoḥ premṇā daṃpatyo ramamāṇayoḥ|arthāḥ kāmāstayorāsan na sukhāya gṛhādikam|| 20 ||
+13.4.21,पश्चात् धर्माः समारब्धाः ताभ्यां संतानहेतवे ।गोभूहिरण्यवासांसि दीनेभ्यो यच्छतः सदा ॥ २१ ॥,paścāt dharmāḥ samārabdhāḥ tābhyāṃ saṃtānahetave|gobhūhiraṇyavāsāṃsi dīnebhyo yacchataḥ sadā|| 21 ||
+13.4.22,धनार्धं धर्ममार्गेण ताभ्यां नीतं तथापि च ।न पुत्रो नापि वा पुत्री ततश्चिन्तातुरो भृशम् ॥ २२ ॥,dhanārdhaṃ dharmamārgeṇa tābhyāṃ nītaṃ tathāpi ca|na putro nāpi vā putrī tataścintāturo bhṛśam|| 22 ||
+13.4.23,एकदा स तु द्विजो दुःखाद् गृहं त्यक्त्वा वनं गतः ।मध्याह्ने तृषितो जातः तडागं समुपेयिवान् ॥ २३ ॥,ekadā sa tu dvijo duḥkhād gṛhaṃ tyaktvā vanaṃ gataḥ|madhyāhne tṛṣito jātaḥ taḍāgaṃ samupeyivān|| 23 ||
+13.4.24,पीत्वा जलं निषण्णस्तु प्रजादुःखेन कर्शितः ।मुहूर्तादपि तत्रैव संन्यासी कश्चित् आगतः ॥ २४ ॥,pītvā jalaṃ niṣaṇṇastu prajāduḥkhena karśitaḥ|muhūrtādapi tatraiva saṃnyāsī kaścit āgataḥ|| 24 ||
+13.4.25,दृष्ट्वा पीतजलं तं तु विप्रो यातस्तदन्तिकम् ।नत्वा च पादयोस्तस्य निःश्वसन् संस्थितः पुरः ॥ २५ ॥,dṛṣṭvā pītajalaṃ taṃ tu vipro yātastadantikam|natvā ca pādayostasya niḥśvasan saṃsthitaḥ puraḥ|| 25 ||
+13.4.26,यतिरुवाच ।कथं रोदिषि विप्र त्वं का ते चिन्ता बलीयसी ।वद त्वं सत्वरम् मह्यं स्वस्य दुःखस्य कारणम् ॥ २६ ॥,yatiruvāca|kathaṃ rodiṣi vipra tvaṃ kā te cintā balīyasī|vada tvaṃ satvaram mahyaṃ svasya duḥkhasya kāraṇam|| 26 ||
+13.4.27,ब्राह्मण उवाच ।किं ब्रवीमि ऋषे दुःखं पूर्वपापेन संचितम् ।मदीयाः पूर्वजास्तोयं कवोष्णं उपभुञ्जते ॥ २७ ॥,brāhmaṇa uvāca|kiṃ bravīmi ṛṣe duḥkhaṃ pūrvapāpena saṃcitam|madīyāḥ pūrvajāstoyaṃ kavoṣṇaṃ upabhuñjate|| 27 ||
+13.4.28,मद्दत्तं नैव गृह्णन्ति प्रीत्या देवा द्विजातयः ।प्रजादुःखेन शून्योऽहं प्राणान् त्यक्तुं इहागतः ॥ २८ ॥,maddattaṃ naiva gṛhṇanti prītyā devā dvijātayaḥ|prajāduḥkhena śūnyo'haṃ prāṇān tyaktuṃ ihāgataḥ|| 28 ||
+13.4.29,धिक् जीवितं प्रजाहीनं धिक् गृहं च प्रजां विना ।धिक् धनं चानपत्यस्य धिक्कुलं संततिं विना ॥ २९ ॥,dhik jīvitaṃ prajāhīnaṃ dhik gṛhaṃ ca prajāṃ vinā|dhik dhanaṃ cānapatyasya dhikkulaṃ saṃtatiṃ vinā|| 29 ||
+13.4.30,पाल्यते या मया धेनुः सा वन्ध्या सर्वथा भवेत् ।यो मया रोपितो वृक्षः सोऽपि वन्ध्यत्वमाश्रयेत् ॥ ३० ॥,pālyate yā mayā dhenuḥ sā vandhyā sarvathā bhavet|yo mayā ropito vṛkṣaḥ so'pi vandhyatvamāśrayet|| 30 ||
+13.4.31,यत्फलं मद्गृहायातं तच्च शीघ्रं विनश्यति ।निर्भाग्यस्यानपत्यस्य किमतो जीवितेन मे ॥ ३१ ॥,yatphalaṃ madgṛhāyātaṃ tacca śīghraṃ vinaśyati|nirbhāgyasyānapatyasya kimato jīvitena me|| 31 ||
+13.4.32,इत्युक्त्वा स रुरोदोच्चैः तत्पार्श्वं दुःखपीडितः ।तदा तस्य यतेश्चित्ते करुणाभूत् गरीयसी ॥ ३२ ॥,ityuktvā sa rurodoccaiḥ tatpārśvaṃ duḥkhapīḍitaḥ|tadā tasya yateścitte karuṇābhūt garīyasī|| 32 ||
+13.4.33,तद्भालाक्षरमालां च वाचमायास योगवान् ।सर्वं ज्ञात्वा यतिः पश्चात् विप्रं ऊचे सविस्तरम् ॥ ३३ ॥,tadbhālākṣaramālāṃ ca vācamāyāsa yogavān|sarvaṃ jñātvā yatiḥ paścāt vipraṃ ūce savistaram|| 33 ||
+13.4.34,यतिरुवाच ।मुञ्च अज्ञानं प्रजारूपं बलिष्ठा कर्मणो गतिः ।विवेकं तु समासाद्य त्यज संसारवासनाम् ॥ ३४ ॥,yatiruvāca|muñca ajñānaṃ prajārūpaṃ baliṣṭhā karmaṇo gatiḥ|vivekaṃ tu samāsādya tyaja saṃsāravāsanām|| 34 ||
+13.4.35,श्रुणु विप्र मया तेऽद्य प्रारब्धं तु विलोकितम् ।सप्तजन्मावधि तव पुत्रो नैव च नैव च ॥ ३५ ॥,śruṇu vipra mayā te'dya prārabdhaṃ tu vilokitam|saptajanmāvadhi tava putro naiva ca naiva ca|| 35 ||
+13.4.36,संततेः सगरो दुःखं अवाप अङ्गः पुरा तथा ।रे मुञ्चाद्य कुटुम्बाशां संन्यासे सर्वथा सुखम् ॥ ३६ ॥,saṃtateḥ sagaro duḥkhaṃ avāpa aṅgaḥ purā tathā|re muñcādya kuṭumbāśāṃ saṃnyāse sarvathā sukham|| 36 ||
+13.4.37,ब्राह्मण उवाच ।विवेकेन भवेत्किं मे पुत्रं देहि बलादपि ।नो चेत् त्यजाम्यहं प्राणान् त्वदग्रे शोकमूर्छितः ॥ ३७ ॥,brāhmaṇa uvāca|vivekena bhavetkiṃ me putraṃ dehi balādapi|no cet tyajāmyahaṃ prāṇān tvadagre śokamūrchitaḥ|| 37 ||
+13.4.38,पुत्रादिसुखहीनोऽयं संन्यासः शुष्क एव हि ।गृहस्थः सरसो लोके पुत्रपौत्रसमन्वितः ॥ ३८ ॥,putrādisukhahīno'yaṃ saṃnyāsaḥ śuṣka eva hi|gṛhasthaḥ saraso loke putrapautrasamanvitaḥ|| 38 ||
+13.4.39,इति विप्राग्रहं दृष्ट्वा प्राब्रवीत् स तपोधनः ।चित्रकेतुर्गतः कष्टं विधिलेखविमार्जनात् ॥ ३९ ॥,iti viprāgrahaṃ dṛṣṭvā prābravīt sa tapodhanaḥ|citraketurgataḥ kaṣṭaṃ vidhilekhavimārjanāt|| 39 ||
+13.4.40,न यास्यसि सुखं पुत्रात् यथा दैवहतोद्यमः ।अतो हठेन युक्तोऽसि ह्यर्थिनं किं वदाम्यहम् ॥ ४० ॥,na yāsyasi sukhaṃ putrāt yathā daivahatodyamaḥ|ato haṭhena yukto'si hyarthinaṃ kiṃ vadāmyaham|| 40 ||
+13.4.41,तस्याग्रहं समालोक्य फलमेकं स दत्तवान् ।इदं भक्षय पत्‍न्या त्वं ततः पुत्रो भविष्यति ॥ ४१ ॥,tasyāgrahaṃ samālokya phalamekaṃ sa dattavān|idaṃ bhakṣaya pat‍nyā tvaṃ tataḥ putro bhaviṣyati|| 41 ||
+13.4.42,सत्यं शौचं दया दानं एकभक्तं तु भोजनम् ।वर्षावधि स्त्रिया कार्यं तेन पुत्रोऽतिनिर्मलः ॥ ४२ ॥,satyaṃ śaucaṃ dayā dānaṃ ekabhaktaṃ tu bhojanam|varṣāvadhi striyā kāryaṃ tena putro'tinirmalaḥ|| 42 ||
+13.4.43,एवमुक्त्वा ययौ योगी विप्रस्तु गृहमागतः ।पत्‍न्याः पाणौ फलं दत्त्वा स्वयं यातस्तु कुत्रचित् ॥ ४३ ॥,evamuktvā yayau yogī viprastu gṛhamāgataḥ|pat‍nyāḥ pāṇau phalaṃ dattvā svayaṃ yātastu kutracit|| 43 ||
+13.4.44,तरुणी कुटिला तस्य सख्यग्रे च रुरोद ह ।अहो चिन्ता ममोत्पन्ना फलं चाहं न भक्ष्यये ॥ ४४ ॥,taruṇī kuṭilā tasya sakhyagre ca ruroda ha|aho cintā mamotpannā phalaṃ cāhaṃ na bhakṣyaye|| 44 ||
+13.4.45,फलभक्षेण गर्भः स्याद् गर्भेण उदरवृद्धिता ।स्वल्पभक्षं ततोऽशक्तिः गृहकार्यं कथं भवेत् ॥ ४५ ॥,phalabhakṣeṇa garbhaḥ syād garbheṇa udaravṛddhitā|svalpabhakṣaṃ tato'śaktiḥ gṛhakāryaṃ kathaṃ bhavet|| 45 ||
+13.4.46,दैवाद् धाटी व्रजेद्ग्रामे पलायेद्गर्भिणी कथम् ।शुकवत् निवसेत् गर्भः तं कुक्षेः कथमुत्सृजेत् ॥ ४६ ॥,daivād dhāṭī vrajedgrāme palāyedgarbhiṇī katham|śukavat nivaset garbhaḥ taṃ kukṣeḥ kathamutsṛjet|| 46 ||
+13.4.47,तिर्यक् चेदागतो गर्भः तदा मे मरणं भवेत् ।प्रसूतौ दारुणं दुःखं सुकुमारी कथं सहे ॥ ४७ ॥,tiryak cedāgato garbhaḥ tadā me maraṇaṃ bhavet|prasūtau dāruṇaṃ duḥkhaṃ sukumārī kathaṃ sahe|| 47 ||
+13.4.48,मन्दायां मयि सर्वस्वं ननान्दा संहरेत् तदा ।सत्यशौचादिनियमो दुराराध्यः स दृश्यते ॥ ४८ ॥,mandāyāṃ mayi sarvasvaṃ nanāndā saṃharet tadā|satyaśaucādiniyamo durārādhyaḥ sa dṛśyate|| 48 ||
+13.4.49,लालने पालने दुःखं प्रसूतायाश्च वर्तते ।वन्ध्या वा विधवा नारी सुखिनी चेति मे मतिः ॥ ४९ ॥,lālane pālane duḥkhaṃ prasūtāyāśca vartate|vandhyā vā vidhavā nārī sukhinī ceti me matiḥ|| 49 ||
+13.4.50,एवं कुतर्कयोगेन तत्फलं नैव भक्षितम् ।पत्या पृष्टं फलं भुक्तं भुक्तं चेति तयेरितम् ॥ ५० ॥,evaṃ kutarkayogena tatphalaṃ naiva bhakṣitam|patyā pṛṣṭaṃ phalaṃ bhuktaṃ bhuktaṃ ceti tayeritam|| 50 ||
+13.4.51,एकदा भगिनी तस्याः तद्गृहः स्वेच्छयाऽगता ।तदग्रे कथितं सर्वं च���न्तेयं महती हि मे ॥ ५१ ॥,ekadā bhaginī tasyāḥ tadgṛhaḥ svecchayā'gatā|tadagre kathitaṃ sarvaṃ cinteyaṃ mahatī hi me|| 51 ||
+13.4.52,दुर्बला तेन दुःखेन ह्यनुजे करवाणि किम् ।साब्रवीत् मम गर्भोस्ति तं दास्यामि प्रसूतितः ॥ ५२ ॥,durbalā tena duḥkhena hyanuje karavāṇi kim|sābravīt mama garbhosti taṃ dāsyāmi prasūtitaḥ|| 52 ||
+13.4.53,तावत्कालं सगर्भेव गुप्ता तिष्ठ गृहे सुखम् ।वित्तं त्वं मत्पतेर्यच्छ स ते दास्यति बालकम् ॥ ५३ ॥,tāvatkālaṃ sagarbheva guptā tiṣṭha gṛhe sukham|vittaṃ tvaṃ matpateryaccha sa te dāsyati bālakam|| 53 ||
+13.4.54,षण्मासिको मृतो बाल इति लोको वदिष्यति ।तं बालं पोषयिष्यामि नित्यमागत्य ते गृहे ॥ ५४ ॥,ṣaṇmāsiko mṛto bāla iti loko vadiṣyati|taṃ bālaṃ poṣayiṣyāmi nityamāgatya te gṛhe|| 54 ||
+13.4.55,फलमर्पय धेन्वै त्वं परीक्षार्थं तु साम्प्रतम् ।तत् तद् आचरितं सर्वं तथैव स्त्रीस्वभावतः ॥ ५५ ॥,phalamarpaya dhenvai tvaṃ parīkṣārthaṃ tu sāmpratam|tat tad ācaritaṃ sarvaṃ tathaiva strīsvabhāvataḥ|| 55 ||
+13.4.56,अथ कालेन सा नारी प्रसूता बालकं तदा ।आनीय जनको बालं रहस्ये धुन्धुलीं ददौ ॥ ५६ ॥,atha kālena sā nārī prasūtā bālakaṃ tadā|ānīya janako bālaṃ rahasye dhundhulīṃ dadau|| 56 ||
+13.4.57,तया च कथितं भर्त्रे प्रसूतः सुखमर्भकः ।लोकस्य सुखमुत्पन्नं आत्मदेव प्रजोदयात् ॥ ५७ ॥,tayā ca kathitaṃ bhartre prasūtaḥ sukhamarbhakaḥ|lokasya sukhamutpannaṃ ātmadeva prajodayāt|| 57 ||
+13.4.58,ददौ दानं द्विजातिभ्यो जातकर्म विधाय च ।गीतवादित्रघोषोऽभूत् तद्द्वारं मंगलं बहु ॥ ५८ ॥,dadau dānaṃ dvijātibhyo jātakarma vidhāya ca|gītavāditraghoṣo'bhūt taddvāraṃ maṃgalaṃ bahu|| 58 ||
+13.4.59,भर्तुरग्रेऽब्रवीत् वाक्यं स्तन्यं नास्ति कुचे मम ।अन्यस्तन्येन निर्दुग्धा कथं पुष्णामि बालकम् ॥ ५९ ॥,bharturagre'bravīt vākyaṃ stanyaṃ nāsti kuce mama|anyastanyena nirdugdhā kathaṃ puṣṇāmi bālakam|| 59 ||
+13.4.60,मत्स्वसुश्च प्रसूताया मृतो बालस्तु वर्तते ।तामाकार्य गृहे रक्ष सा तेऽर्भं पोषयिष्यति ॥ ६० ॥,matsvasuśca prasūtāyā mṛto bālastu vartate|tāmākārya gṛhe rakṣa sā te'rbhaṃ poṣayiṣyati|| 60 ||
+13.4.61,पतिना तत्कृतं सर्वं पुत्ररक्षणहेतवे ।पुत्रस्य धुन्धुकारीति नाम मात्रा प्रतिष्ठितन् ॥ ६१ ॥,patinā tatkṛtaṃ sarvaṃ putrarakṣaṇahetave|putrasya dhundhukārīti nāma mātrā pratiṣṭhitan|| 61 ||
+13.4.62,त्रिमासे निर्गते चाथ सा धेनुः सुषुवेऽर्भकम् ।सर्वांगसुन्दरं दिव्यं निर्मलं कनकप्रभम् ॥ ६२ ॥,trimāse nirgate cātha sā dhenuḥ suṣuve'rbhakam|sarvāṃgasundaraṃ divyaṃ nirmalaṃ kanakaprabham|| 62 ||
+13.4.63,दृष्ट्वा प्रसन्नो विप्रस्तु संस्कारान् स्वयमादधे ।मत्वाऽश्चर्यं जनाः सर्वे दिदृक्षार्थं समागताः ॥ ६३ ॥,dṛṣṭvā prasanno viprastu saṃskārān svayamādadhe|matvā'ścaryaṃ janāḥ sarve didṛkṣārthaṃ samāgatāḥ|| 63 ||
+13.4.64,भाग्योदयोऽधुना जात आत्मदेवस्य पश्यत ।धेन्वा बालः प्रसूतस्तु देवरूपीति कौतुकम् ॥ ६४ ॥,bhāgyodayo'dhunā jāta ātmadevasya paśyata|dhenvā bālaḥ prasūtastu devarūpīti kautukam|| 64 ||
+13.4.65,न ज्ञातं तद्‍रहस्यं तु केनापि विधियोगतः ।गोकर्णं तं सुतं दृष्ट्वा गोकर्णं नाम चाकरोत् ॥ ६५ ॥,na jñātaṃ tad‍rahasyaṃ tu kenāpi vidhiyogataḥ|gokarṇaṃ taṃ sutaṃ dṛṣṭvā gokarṇaṃ nāma cākarot|| 65 ||
+13.4.66,कियत्कालेन तौ जातौ तरुणौ तनयावुभौ ।गोकर्णः पण्डितो ज्ञानी धुन्धुकारी महाखलः ॥ ६६ ॥,kiyatkālena tau jātau taruṇau tanayāvubhau|gokarṇaḥ paṇḍito jñānī dhundhukārī mahākhalaḥ|| 66 ||
+13.4.67,स्नानशौचक्रियाहीनो दुर्भक्षी क्रोधवर्जितः ।दुष्परिग्रहकर्ता च शवहस्तेन भोजनम् ॥ ६७ ॥,snānaśaucakriyāhīno durbhakṣī krodhavarjitaḥ|duṣparigrahakartā ca śavahastena bhojanam|| 67 ||
+13.4.68,चौरः सर्वजनद्वेषी परवेश्मप्रदीपकः ।लालनायार्भकान् धृत्वा सद्यः कूपे न्यपातयत् ॥ ६८ ॥,cauraḥ sarvajanadveṣī paraveśmapradīpakaḥ|lālanāyārbhakān dhṛtvā sadyaḥ kūpe nyapātayat|| 68 ||
+13.4.69,हिंसकः शस्त्रधारी च दीनान्धानां प्रपीडकः ।चाण्डालाभिरतो नित्यं पाशहस्तः श्वसंगतः ॥ ६९ ॥,hiṃsakaḥ śastradhārī ca dīnāndhānāṃ prapīḍakaḥ|cāṇḍālābhirato nityaṃ pāśahastaḥ śvasaṃgataḥ|| 69 ||
+13.4.70,तेन वेश्याकुसंगेन पित्र्यं वित्तं तु नाशितम् ।एकदा पितरौ ताड्य पात्राणि स्वयमाहरत् ॥ ७० ॥,tena veśyākusaṃgena pitryaṃ vittaṃ tu nāśitam|ekadā pitarau tāḍya pātrāṇi svayamāharat|| 70 ||
+13.4.71,तत्पिता कृपणः प्रोच्चैः धनहीनो रुरोद ह ।वध्यतवं तु समीचीनं कुपुत्रो दुःखदायकः ॥ ७१ ॥,tatpitā kṛpaṇaḥ proccaiḥ dhanahīno ruroda ha|vadhyatavaṃ tu samīcīnaṃ kuputro duḥkhadāyakaḥ|| 71 ||
+13.4.72,क्व तिष्ठामि क्व गच्छामि को मे दुःखं व्यपोहयेत् ।प्राणान् त्यजामि दुःखेन हा कष्टं मम संस्थितम् ॥ ७२ ॥,kva tiṣṭhāmi kva gacchāmi ko me duḥkhaṃ vyapohayet|prāṇān tyajāmi duḥkhena hā kaṣṭaṃ mama saṃsthitam|| 72 ||
+13.4.73,तदानीं तु समागत्य गोकर्णो ज्ञानसंयुतः ।बोधयामास जनकं वैराग्यं परिदर्शयन् ॥ ७३ ॥,tadānīṃ tu samāgatya gokarṇo jñānasaṃyutaḥ|bodhayāmāsa janakaṃ vairāgyaṃ paridarśayan|| 73 ||
+13.4.74,असारः खलु संसारो दुःखरूपी विमोहकः ।सुतः कस्य धनं कस्य स्नेहवान् ज्वलतेऽनिशम् ॥ ७४ ॥,asāraḥ khalu saṃsāro duḥkharūpī vimohakaḥ|sutaḥ kasya dhanaṃ kasya snehavān jvalate'niśam|| 74 ||
+13.4.75,न चेन्द्रस्य सुखं किंचित् न सुखं चक्रवर्तिनः ।सुखमस्ति विरक्तस्य मुनेः एकान्तजीविनः ॥ ७५ ॥,na cendrasya sukhaṃ kiṃcit na sukhaṃ cakravartinaḥ|sukhamasti viraktasya muneḥ ekāntajīvinaḥ|| 75 ||
+13.4.76,मुञ्च अज्ञानं प्रजारूपं मोहतो नरके गतिः ।निपतिष्यति देहोऽयं सर्वं त्यक्त्वा वनं व्रज ॥ ७६ ॥,muñca ajñānaṃ prajārūpaṃ mohato narake gatiḥ|nipatiṣyati deho'yaṃ sarvaṃ tyaktvā vanaṃ vraja|| 76 ||
+13.4.77,तद्वाक्यं तु समाकर्ण्य गन्तुकामः पिताब्रवीत् ।किंकर्तव्यं वने तात तत्त्वं वद सविस्तरम् ॥ ७७ ॥,tadvākyaṃ tu samākarṇya gantukāmaḥ pitābravīt|kiṃkartavyaṃ vane tāta tattvaṃ vada savistaram|| 77 ||
+13.4.78,अन्धकूपे स्नेहपाशे बद्धः पंगुरहं शठः ।कर्मणा पतितो नूनं मामुद्धर दयानिधे ॥ ७८ ॥,andhakūpe snehapāśe baddhaḥ paṃgurahaṃ śaṭhaḥ|karmaṇā patito nūnaṃ māmuddhara dayānidhe|| 78 ||
+13.4.79,देहेऽस्थिमांसरुधिरेऽभिमत���ं त्यज त्वं ।जायासुतादिषु सदा ममतां विमुञ्च ।पश्यानिशं जगदिदं क्षणभंगनिष्ठं ।वैराग्यरागरसिको भव भक्तिनिष्ठः ॥ ७९ ॥,dehe'sthimāṃsarudhire'bhimatiṃ tyaja tvaṃ|jāyāsutādiṣu sadā mamatāṃ vimuñca|paśyāniśaṃ jagadidaṃ kṣaṇabhaṃganiṣṭhaṃ|vairāgyarāgarasiko bhava bhaktiniṣṭhaḥ|| 79 ||
+13.4.80,धर्म भजस्व सततं त्यज लोकधर्मान् ।सेवस्व साधुपुरुषान् ‍जहि कामतृष्णाम् ।अन्यस्य दोषगुणचिन्तनमाशु मुक्त्वा ।सेवाकथारसमहो नितरां पिब त्वम् ॥ ८० ॥,dharma bhajasva satataṃ tyaja lokadharmān|sevasva sādhupuruṣān ‍jahi kāmatṛṣṇām|anyasya doṣaguṇacintanamāśu muktvā|sevākathārasamaho nitarāṃ piba tvam|| 80 ||
+13.4.81,एवं सुतोक्तिवशतोऽपि गृहं विहाय ।यातो वनं स्थिरमतिर्गतषष्टिवर्षः ।युक्तो हरेरनुदिनं परिचर्ययासौ ।श्रीकृष्णमाप नियतं दशमस्य पाठात् ॥ ८१ ॥,evaṃ sutoktivaśato'pi gṛhaṃ vihāya|yāto vanaṃ sthiramatirgataṣaṣṭivarṣaḥ|yukto hareranudinaṃ paricaryayāsau|śrīkṛṣṇamāpa niyataṃ daśamasya pāṭhāt|| 81 ||
+13.4.4,इति श्रीपद्मपुराणे उत्तरखण्डे श्रीमद्भागवतमाहात्म्ये ।विप्रमोक्षो नाम चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥,iti śrīpadmapurāṇe uttarakhaṇḍe śrīmadbhāgavatamāhātmye|vipramokṣo nāma caturtho'dhyāyaḥ|| 4 ||
+13.5.1,श्रीमद्भागवतमाहात्म्यम्पंचमोऽध्यायः ।धुन्धुकारिणो दुर्मृत्युनिमित्तक प्रेतत्वप्राप्तिवर्णनं ततो गोकर्णानुग्रहेणोद्धारश्च ।सूत उवाच ।पितरि उपरते तेन जननी ताडिता भृशम् ।क्व वित्तं तिष्ठति ब्रूहि हनिष्ये लत्तया न चेत् ॥ १ ॥,śrīmadbhāgavatamāhātmyampaṃcamo'dhyāyaḥ|dhundhukāriṇo durmṛtyunimittaka pretatvaprāptivarṇanaṃ tato gokarṇānugraheṇoddhāraśca|sūta uvāca|pitari uparate tena jananī tāḍitā bhṛśam|kva vittaṃ tiṣṭhati brūhi haniṣye lattayā na cet|| 1 ||
+13.5.2,इति तद्वाक्य संत्रासात् जनन्या पुत्रदुःखतः ।कूपे पातः कृतो रात्रौ तेन सा निधनं गता ॥ २ ॥,iti tadvākya saṃtrāsāt jananyā putraduḥkhataḥ|kūpe pātaḥ kṛto rātrau tena sā nidhanaṃ gatā|| 2 ||
+13.5.3,गोकर्णः तीर्थयात्रार्थं निर्गतो योगसंस्थितः ।न दुःखं न सुखं तस्य न वैरी नापि बान्धवः ॥ ३ ॥,gokarṇaḥ tīrthayātrārthaṃ nirgato yogasaṃsthitaḥ|na duḥkhaṃ na sukhaṃ tasya na vairī nāpi bāndhavaḥ|| 3 ||
+13.5.4,धुन्धुकारी गृहेऽतिष्ठत् पंचपण्यवधूवृतः ।अत्युग्रकर्मकर्ता च तत् पोषणविमूढधीः ॥ ४ ॥,dhundhukārī gṛhe'tiṣṭhat paṃcapaṇyavadhūvṛtaḥ|atyugrakarmakartā ca tat poṣaṇavimūḍhadhīḥ|| 4 ||
+13.5.5,एकदा कुलटास्तास्तु भूषणान्यभिलिप्सवः ।तदर्थं निर्गतो गेहात् कामान्धो मृत्युमस्मरन् ॥ ५ ॥,ekadā kulaṭāstāstu bhūṣaṇānyabhilipsavaḥ|tadarthaṃ nirgato gehāt kāmāndho mṛtyumasmaran|| 5 ||
+13.5.6,यतस्ततश्च संहृत्य वित्तं वेश्म पुनर्गतः ।ताभ्योऽयच्छत् सुवस्त्राणि भूषणानि कियन्ति च ॥ ६ ॥,yatastataśca saṃhṛtya vittaṃ veśma punargataḥ|tābhyo'yacchat suvastrāṇi bhūṣaṇāni kiyanti ca|| 6 ||
+13.5.7,बहुवित्तचयं दृष्ट्वा रात्रौ नार्यो व्यचारयन् ।चौर्यं करोत्यसौ नित्यं अतो राजा ग्रहीष्यति ॥ ७ ॥,bahuvittacayaṃ dṛṣṭvā r��trau nāryo vyacārayan|cauryaṃ karotyasau nityaṃ ato rājā grahīṣyati|| 7 ||
+13.5.8,वित्तं हृत्वा पुनश्चैनं मारयिष्यति निश्चितम् ।अतोऽर्थगुप्तये गूढं अस्माभिः किं न हन्यते ॥ ८ ॥,vittaṃ hṛtvā punaścainaṃ mārayiṣyati niścitam|ato'rthaguptaye gūḍhaṃ asmābhiḥ kiṃ na hanyate|| 8 ||
+13.5.9,निहत्यैनं गृहीत्वार्थं यास्यामो यत्र कुत्रचित् ।इति ता निश्चयं कृत्वा सुप्तं सम्बद्ध्य रश्मिभिः ॥ ९ ॥,nihatyainaṃ gṛhītvārthaṃ yāsyāmo yatra kutracit|iti tā niścayaṃ kṛtvā suptaṃ sambaddhya raśmibhiḥ|| 9 ||
+13.5.10,पाशं कण्ठे निधायास्य तन्मृत्युं उपचक्रमुः ।त्वरितं न ममारासौ चिन्तायुक्ताः तदाभवन् ॥ १० ॥,pāśaṃ kaṇṭhe nidhāyāsya tanmṛtyuṃ upacakramuḥ|tvaritaṃ na mamārāsau cintāyuktāḥ tadābhavan|| 10 ||
+13.5.11,तप्तांगारसमूहांश्च तन्मुखे हि विचिक्षिपुः ।अग्निज्वालातिदुःखेन व्याकुलो निधनं गतः ॥ ११ ॥,taptāṃgārasamūhāṃśca tanmukhe hi vicikṣipuḥ|agnijvālātiduḥkhena vyākulo nidhanaṃ gataḥ|| 11 ||
+13.5.12,तं देहं मुमुचुर्गर्ते प्रायः साहसिकाः स्त्रियः ।न ज्ञातं तद्रहस्यं तु केनापीदं तथैव च ॥ १२ ॥,taṃ dehaṃ mumucurgarte prāyaḥ sāhasikāḥ striyaḥ|na jñātaṃ tadrahasyaṃ tu kenāpīdaṃ tathaiva ca|| 12 ||
+13.5.13,लोकैः पृष्ट्वा वदन्ति स्म दूरं यातः प्रियो हि नः ।आगमिष्यति वर्षेऽस्मिन् वित्तलोभविकर्षितः ॥ १३ ॥,lokaiḥ pṛṣṭvā vadanti sma dūraṃ yātaḥ priyo hi naḥ|āgamiṣyati varṣe'smin vittalobhavikarṣitaḥ|| 13 ||
+13.5.14,स्त्रीणां नैव तु विश्वासं दुष्टानां कारयेत् बुधः ।विश्वासे यः स्थितो मूढः स दुःखैः परिभूयते ॥ १४ ॥,strīṇāṃ naiva tu viśvāsaṃ duṣṭānāṃ kārayet budhaḥ|viśvāse yaḥ sthito mūḍhaḥ sa duḥkhaiḥ paribhūyate|| 14 ||
+13.5.15,सुधामयं वचो यासां कामिनां रसवर्धनम् ।हृदयं क्षुरधाराभं प्रियः को नाम योषिताम् ॥ १५ ॥,sudhāmayaṃ vaco yāsāṃ kāmināṃ rasavardhanam|hṛdayaṃ kṣuradhārābhaṃ priyaḥ ko nāma yoṣitām|| 15 ||
+13.5.16,संहृत्य वित्तं ता याताः कुलटा बहुभर्तृकाः ।धुम्धुकारी बभूवाथ महान् प्रेतः कुकर्मतः ॥ १६ ॥,saṃhṛtya vittaṃ tā yātāḥ kulaṭā bahubhartṛkāḥ|dhumdhukārī babhūvātha mahān pretaḥ kukarmataḥ|| 16 ||
+13.5.17,वात्यारूपधरो नित्यं धावन् दशदिशो‍न्तरम् ।शीतातप परिक्लिष्टो निराहारः पिपासितः ॥ १७ ॥,vātyārūpadharo nityaṃ dhāvan daśadiśo‍ntaram|śītātapa parikliṣṭo nirāhāraḥ pipāsitaḥ|| 17 ||
+13.5.18,न लेभे शरणं क्वापि हा दैवेति मुहुर्वदन् ।कियत्कालेन गोकर्णो मृतं लोकादबुध्यत ॥ १८ ॥,na lebhe śaraṇaṃ kvāpi hā daiveti muhurvadan|kiyatkālena gokarṇo mṛtaṃ lokādabudhyata|| 18 ||
+13.5.19,अनाथं तं विदित्वैव गयाश्राद्धं अचीकरत् ।यस्मिन् तीर्थे तु संयाति तत्र श्राद्धं अवर्तयत् ॥ १९ ॥,anāthaṃ taṃ viditvaiva gayāśrāddhaṃ acīkarat|yasmin tīrthe tu saṃyāti tatra śrāddhaṃ avartayat|| 19 ||
+13.5.20,एवं भ्रमन् स गोकर्णः स्वपुरं समुपेयिवान् ।रात्रौ गृहांगणे स्वप्तुं आगतोऽलक्षितः परैः ॥ २० ॥,evaṃ bhraman sa gokarṇaḥ svapuraṃ samupeyivān|rātrau gṛhāṃgaṇe svaptuṃ āgato'lakṣitaḥ paraiḥ|| 20 ||
+13.5.21,तत्र सुप्तं स विज्ञाय धुन्धुकारी स्वबान्धवम् ।निशीथे दर्शयामास महारौद्रतरं वपुः ॥ २१ ॥,tatra suptaṃ sa vijñāya dhundhukārī svabāndhavam|niśīthe darśayāmāsa mahāraudrataraṃ vapuḥ|| 21 ||
+13.5.22,सकृन्मेषः सकृद्धस्ती सकृच्च महिषोऽभवत् ।सकृदिन्द्र सकृच्चाग्निः पुनश्च पुरुषोऽभवत् ॥ २२ ॥,sakṛnmeṣaḥ sakṛddhastī sakṛcca mahiṣo'bhavat|sakṛdindra sakṛccāgniḥ punaśca puruṣo'bhavat|| 22 ||
+13.5.23,वैपरीत्यं इदं दृष्ट्वा गोकर्णो धैर्यसंयुतः ।अयं दुर्गतिकं कोऽपि निश्चित्याथ तमब्रवीत् ॥ २३ ॥,vaiparītyaṃ idaṃ dṛṣṭvā gokarṇo dhairyasaṃyutaḥ|ayaṃ durgatikaṃ ko'pi niścityātha tamabravīt|| 23 ||
+13.5.24,गोकर्ण उवाच ।कस्त्वं उग्रतरो रात्रौ कुतो यातो दशां इमाम् ।किंवा प्रेतः पिशाचो वा राक्षसोऽसीति शंस नः ॥ २४ ॥,gokarṇa uvāca|kastvaṃ ugrataro rātrau kuto yāto daśāṃ imām|kiṃvā pretaḥ piśāco vā rākṣaso'sīti śaṃsa naḥ|| 24 ||
+13.5.25,सूत उवाच ।एवं पृष्टस्तदा तेन रुरोदोच्चैः पुनः पुनः ।अशक्तो वचनोच्चारे संज्ञामात्रं चकार ह ॥ २५ ॥,sūta uvāca|evaṃ pṛṣṭastadā tena rurodoccaiḥ punaḥ punaḥ|aśakto vacanoccāre saṃjñāmātraṃ cakāra ha|| 25 ||
+13.5.26,ततोऽञ्जलौ जलं कृत्वा गोकर्णस्तमुदैरयत् ।तत्सेकहतपापोऽसौ प्रवक्तुं उपचक्रमे ॥ २६ ॥,tato'ñjalau jalaṃ kṛtvā gokarṇastamudairayat|tatsekahatapāpo'sau pravaktuṃ upacakrame|| 26 ||
+13.5.27,प्रेत उवाच ।अहं भ्राता त्वदीयोऽस्मि धुन्धुकारीरि नामतः ।स्वकीयेनैव दोषेण ब्रह्मत्वं नाशितं मया ॥ २७ ॥,preta uvāca|ahaṃ bhrātā tvadīyo'smi dhundhukārīri nāmataḥ|svakīyenaiva doṣeṇa brahmatvaṃ nāśitaṃ mayā|| 27 ||
+13.5.28,कर्मणो नास्ति संख्या मे महाज्ञाने विवर्तिनः ।लोकानां हिंसकः सोऽहं स्त्रीभिर्दुःखेन मारितः ॥ २८ ॥,karmaṇo nāsti saṃkhyā me mahājñāne vivartinaḥ|lokānāṃ hiṃsakaḥ so'haṃ strībhirduḥkhena māritaḥ|| 28 ||
+13.5.29,अतः प्रेतत्वं आपन्नो दुर्दशां च वहाम्यहम् ।वाताहारेण जीवामि दैवाधीनफलोदयात् ॥ २९ ॥,ataḥ pretatvaṃ āpanno durdaśāṃ ca vahāmyaham|vātāhāreṇa jīvāmi daivādhīnaphalodayāt|| 29 ||
+13.5.30,अहो बन्धो कृपासिन्धो भ्रातर्मामाशु मोचय ।गोकर्णो वचनं श्रुत्वा तस्मै वाक्यं अथाब्रवीत् ॥ ३० ॥,aho bandho kṛpāsindho bhrātarmāmāśu mocaya|gokarṇo vacanaṃ śrutvā tasmai vākyaṃ athābravīt|| 30 ||
+13.5.31,गोकर्ण उवाच ।त्वदर्थं तु गयापिण्डो मया दत्तो विधानतः ।तत्कथं नैव मुक्तोऽसि ममाश्चर्यं इदं महत् ॥ ३१ ॥,gokarṇa uvāca|tvadarthaṃ tu gayāpiṇḍo mayā datto vidhānataḥ|tatkathaṃ naiva mukto'si mamāścaryaṃ idaṃ mahat|| 31 ||
+13.5.32,गयाश्राद्धान्न मुक्तिश्चेत् उपायो नापरस्त्विह ।किं विधेयं मया प्रेत तत्त्वं वद सविस्तरम् ॥ ३२ ॥,gayāśrāddhānna muktiścet upāyo nāparastviha|kiṃ vidheyaṃ mayā preta tattvaṃ vada savistaram|| 32 ||
+13.5.33,प्रेत उवाच ।गयाश्राद्धशतेनापि मुक्तिर्मे न भविष्यति ।उपायं अपरं कंचित् त्वं विचारय साम्प्रतम् ॥ ३३ ॥,preta uvāca|gayāśrāddhaśatenāpi muktirme na bhaviṣyati|upāyaṃ aparaṃ kaṃcit tvaṃ vicāraya sāmpratam|| 33 ||
+13.5.34,इति तद्वाक्यमाकर्ण्य गोकर्णो विस्मयं गतः ।शतश्राद्धैर्न मुक्तिश्चेत् असाध्यं मोचनं तव ॥ ३४ ॥,iti tadvākyamākarṇya gokarṇo vismayaṃ gataḥ|śataśrāddhairna muktiścet asādhyaṃ mocanaṃ tava|| 34 ||
+13.5.35,इदानीं तु निजं स्थानं आतिष्ठ प्रेत निर्भयः ।त्वन्मुक्तिसाधकं किंचित् आचरिष्ये विचार्य च ॥ ३५ ॥,idānīṃ tu nijaṃ sthānaṃ ātiṣṭha preta nirbhayaḥ|tvanmuktisādhakaṃ kiṃcit ācariṣye vicārya ca|| 35 ||
+13.5.36,धुन्धुकारी निजस्थानं तेनादिष्टस्ततो गतः ।गोकर्णश्चिन्तयामास तां रात्रिं न तदध्यगात् ॥ ३६ ॥,dhundhukārī nijasthānaṃ tenādiṣṭastato gataḥ|gokarṇaścintayāmāsa tāṃ rātriṃ na tadadhyagāt|| 36 ||
+13.5.37,प्रातस्तं आगतं दृष्ट्वा लोकाः प्रीत्याः समागताः ।तत्सर्वं कथितं तेन यत् जातं च यथा निशि ॥ ३७ ॥,prātastaṃ āgataṃ dṛṣṭvā lokāḥ prītyāḥ samāgatāḥ|tatsarvaṃ kathitaṃ tena yat jātaṃ ca yathā niśi|| 37 ||
+13.5.38,विद्वांसो योगनिष्ठाश्च ज्ञानिनो ब्रह्मवादिनः ।तन्मुक्तिं नैव तेऽपश्यन् पश्यन्तः शास्त्रसंचयान् ॥ ३८ ॥,vidvāṃso yoganiṣṭhāśca jñānino brahmavādinaḥ|tanmuktiṃ naiva te'paśyan paśyantaḥ śāstrasaṃcayān|| 38 ||
+13.5.39,ततः सर्वैः सूर्यवाक्यं तन्मुक्तौ स्थापितं परम् ।गोकर्णः स्तम्भनं चक्रे सूर्यवेगस्य वै तदा ॥ ३९ ॥,tataḥ sarvaiḥ sūryavākyaṃ tanmuktau sthāpitaṃ param|gokarṇaḥ stambhanaṃ cakre sūryavegasya vai tadā|| 39 ||
+13.5.40,तुभ्यं नमो जगत् साक्षिन् ब्रूहि मे मुक्तिहेतुकम् ।तत् श्रुत्वा दूरतः सूर्यः स्फुटमित्यभ्यभाषत ॥ ४० ॥,tubhyaṃ namo jagat sākṣin brūhi me muktihetukam|tat śrutvā dūrataḥ sūryaḥ sphuṭamityabhyabhāṣata|| 40 ||
+13.5.41,श्रीमद्भागवतान् मुक्तिः सप्ताहं वाचनं कुरु ।इति सूर्यवचः सर्वैः धर्मरूपं तु विश्रुतम् ॥ ४१ ॥,śrīmadbhāgavatān muktiḥ saptāhaṃ vācanaṃ kuru|iti sūryavacaḥ sarvaiḥ dharmarūpaṃ tu viśrutam|| 41 ||
+13.5.42,सर्वेऽब्रुवन् प्रयत्‍नेन कर्तव्यं सुकरं त्विदम् ।गोकर्णो निश्चयं कृत्वा वाचनार्थं प्रवर्तितः ॥ ४२ ॥,sarve'bruvan prayat‍nena kartavyaṃ sukaraṃ tvidam|gokarṇo niścayaṃ kṛtvā vācanārthaṃ pravartitaḥ|| 42 ||
+13.5.43,तत्र संश्रवणार्थाय देशग्रामाज्जना ययुः ।पङ्ग्वन्ध वृद्धमन्दाश्च तेऽपि पापक्षयाय वै ॥ ४३ ॥,tatra saṃśravaṇārthāya deśagrāmājjanā yayuḥ|paṅgvandha vṛddhamandāśca te'pi pāpakṣayāya vai|| 43 ||
+13.5.44,समाजस्तु महाञ्जातो देवविस्मयकारकः ।यदैवासनमास्थाय गोकर्णोऽकथयत्कथाम् ॥ ४४ ॥,samājastu mahāñjāto devavismayakārakaḥ|yadaivāsanamāsthāya gokarṇo'kathayatkathām|| 44 ||
+13.5.45,स प्रेतोऽपि तदाऽयातः स्थानं पश्यन् इतस्ततः ।सप्तग्रन्थियुतं तत्र अपश्यत् कीचकमुछ्रितम् ॥ ४५ ॥,sa preto'pi tadā'yātaḥ sthānaṃ paśyan itastataḥ|saptagranthiyutaṃ tatra apaśyat kīcakamuchritam|| 45 ||
+13.5.46,तन्मूलच्छिद्रमाविश्य श्रवणार्थं स्थितौ ह्यसौ ।वातरूपी स्थितिं कर्तुं अशक्तो वंशमाविशत् ॥ ४६ ॥,tanmūlacchidramāviśya śravaṇārthaṃ sthitau hyasau|vātarūpī sthitiṃ kartuṃ aśakto vaṃśamāviśat|| 46 ||
+13.5.47,वैष्णवं ब्राह्मणं मुख्यं श्रोतारं परिकल्प्य सः ।प्रथमस्कन्धतः स्पष्टं आख्यानं धेनुजोऽकरत् ॥ ४७ ॥,vaiṣṇavaṃ brāhmaṇaṃ mukhyaṃ śrotāraṃ parikalpya saḥ|prathamaskandhataḥ spaṣṭaṃ ākhyānaṃ dhenujo'karat|| 47 ||
+13.5.48,दिनान्ते रक्षिता गाथा तदा चित्रं बभूव ह ।वंशैकग्रन्थिभेदोऽभूत् सशब्दं पश्यतां सताम् ॥ ४८ ॥,dinānte rakṣitā gāthā tadā citraṃ babhūva ha|vaṃśaikagranthibhedo'bhūt saśabdaṃ paśyatāṃ satām|| 48 ||
+13.5.49,द्वितीयेऽह्नि तथा सायं द्वितीयग्रन्थिभेदनम् ।तृतीयेऽह्नि तथा सायं तृतीयग्रन्थिभेदनम् ॥ ४९ ॥,dvitīye'hni tathā sāyaṃ dvitīyagranthibhedanam|tṛtīye'hni tathā sāyaṃ tṛtīyagranthibhedanam|| 49 ||
+13.5.50,एवं सप्तदिनैश्चैव सप्तग्रन्थिविभेदनम् ।कृत्वा स द्वादशस्कन्ध श्रवणात् प्रेततां जहौ ॥ ५० ॥,evaṃ saptadinaiścaiva saptagranthivibhedanam|kṛtvā sa dvādaśaskandha śravaṇāt pretatāṃ jahau|| 50 ||
+13.5.51,दिव्यरूपधरो जातः तुलसीदाममंडितः ।पीतवासा घनश्यमो मुकुटी कुण्डलान्वितः ॥ ५१ ॥,divyarūpadharo jātaḥ tulasīdāmamaṃḍitaḥ|pītavāsā ghanaśyamo mukuṭī kuṇḍalānvitaḥ|| 51 ||
+13.5.52,ननाम भ्रातरं सद्यो गोकर्णं इति चाब्रवीत् ।त्वयाहं मोचितो बन्धो कृपया प्रेतकश्मलात् ॥ ५२ ॥,nanāma bhrātaraṃ sadyo gokarṇaṃ iti cābravīt|tvayāhaṃ mocito bandho kṛpayā pretakaśmalāt|| 52 ||
+13.5.53,धन्या भागवती वार्ता प्रेतपीडाविनाशिनी ।सप्ताहोऽपि तथा धन्यः कृष्णलोकफलप्रदः ॥ ५३ ॥,dhanyā bhāgavatī vārtā pretapīḍāvināśinī|saptāho'pi tathā dhanyaḥ kṛṣṇalokaphalapradaḥ|| 53 ||
+13.5.54,कम्पन्ते सर्वपापानि सप्ताहश्रवणे स्थिते ।अस्माकं प्रलयं सद्यः कथा चेयं करिष्यति ॥ ५४ ॥,kampante sarvapāpāni saptāhaśravaṇe sthite|asmākaṃ pralayaṃ sadyaḥ kathā ceyaṃ kariṣyati|| 54 ||
+13.5.55,आर्द्रं शुष्कं लघु स्थूलं वाङ्मनः कर्मभिः कृतम् ।श्रवणं विदहेत्पापं पावकं समिधो यथा ॥ ५५ ॥,ārdraṃ śuṣkaṃ laghu sthūlaṃ vāṅmanaḥ karmabhiḥ kṛtam|śravaṇaṃ vidahetpāpaṃ pāvakaṃ samidho yathā|| 55 ||
+13.5.56,अस्मिन् वै भारते वर्षे सूरिभिः देवसंसदि ।अकथाश्राविणां पुंसां निष्फलं जन्म कीर्तितम् ॥ ५६ ॥,asmin vai bhārate varṣe sūribhiḥ devasaṃsadi|akathāśrāviṇāṃ puṃsāṃ niṣphalaṃ janma kīrtitam|| 56 ||
+13.5.57,किं मोहतो रक्षितेन सुपुष्टेन बलीयसा ।अध्रुवेण शरीरेण शुकशास्त्रकथां विना ॥ ५७ ॥,kiṃ mohato rakṣitena supuṣṭena balīyasā|adhruveṇa śarīreṇa śukaśāstrakathāṃ vinā|| 57 ||
+13.5.58,अस्थिस्तम्भं स्नायुबद्धं मांसशोणितलेपितम् ।चर्मावनद्धं दुर्गन्धं पात्रं मूत्रपुरीषयोः ॥ ५८ ॥,asthistambhaṃ snāyubaddhaṃ māṃsaśoṇitalepitam|carmāvanaddhaṃ durgandhaṃ pātraṃ mūtrapurīṣayoḥ|| 58 ||
+13.5.59,जराशोकविपाकार्तं रोगमन्दिरमातुरम् ।दूष्पूरं दुर्धरं दुष्टं सदोषं क्षणभंगुरम् ॥ ५९ ॥,jarāśokavipākārtaṃ rogamandiramāturam|dūṣpūraṃ durdharaṃ duṣṭaṃ sadoṣaṃ kṣaṇabhaṃguram|| 59 ||
+13.5.60,कृमिविड् भस्म संज्ञान्तं शरीरं इति वर्णितम् ।अस्थिरेण स्थिरं कर्म कुतोऽयं साधयेत् न हि ॥ ६० ॥,kṛmiviḍ bhasma saṃjñāntaṃ śarīraṃ iti varṇitam|asthireṇa sthiraṃ karma kuto'yaṃ sādhayet na hi|| 60 ||
+13.5.61,यत्प्रातः संस्कृतं चान���नं सायं तच्च विनश्यति ।तदीयरससम्पुष्टे काये का नाम नित्यता ॥ ६१ ॥,yatprātaḥ saṃskṛtaṃ cānnaṃ sāyaṃ tacca vinaśyati|tadīyarasasampuṣṭe kāye kā nāma nityatā|| 61 ||
+13.5.62,सप्ताहश्रवणात् लोके प्राप्यते निकटे हरिः ।अतो दोषनिवृत्त्यर्थं एतद् एव हि साधनम् ॥ ६२ ॥,saptāhaśravaṇāt loke prāpyate nikaṭe hariḥ|ato doṣanivṛttyarthaṃ etad eva hi sādhanam|| 62 ||
+13.5.63,बुद्बुदा इव तोयेषु मशका इव जन्तुषु ।जायन्ते मरणायैव कथाश्रवणवर्जिताः ॥ ६३ ॥,budbudā iva toyeṣu maśakā iva jantuṣu|jāyante maraṇāyaiva kathāśravaṇavarjitāḥ|| 63 ||
+13.5.64,जडस्य शुष्कवंशस्य यत्र ग्रन्थिविभेदनम् ।चित्रं किमु तदा चित्त ग्रन्थिभेदः कथाश्रवात् ॥ ६४ ॥,jaḍasya śuṣkavaṃśasya yatra granthivibhedanam|citraṃ kimu tadā citta granthibhedaḥ kathāśravāt|| 64 ||
+13.5.65,भिद्यते हृदयग्रन्थिः छिद्यन्ते सर्वसंशयाः ।क्षीयन्ते चास्य कर्माणि सप्ताहश्रवणे कृते ॥ ६५ ॥,bhidyate hṛdayagranthiḥ chidyante sarvasaṃśayāḥ|kṣīyante cāsya karmāṇi saptāhaśravaṇe kṛte|| 65 ||
+13.5.66,संसारकर्दमालेप प्रक्षालनपटीयसि ।कथातीर्थे स्थिते चित्ते मुक्तिरेव बुधैः स्मृता ॥ ६६ ॥,saṃsārakardamālepa prakṣālanapaṭīyasi|kathātīrthe sthite citte muktireva budhaiḥ smṛtā|| 66 ||
+13.5.67,एवं ब्रुवति वै तस्मिन् विमानं आगमत् तदा ।वैकुण्ठवासिभिर्युक्तं प्रस्फुरत् दीप्तिमण्डलम् ॥ ६७ ॥,evaṃ bruvati vai tasmin vimānaṃ āgamat tadā|vaikuṇṭhavāsibhiryuktaṃ prasphurat dīptimaṇḍalam|| 67 ||
+13.5.68,सर्वेषां पश्यतां भेजे विमानं धुन्धुलीसुतः ।विमाने वैष्णवान् वीक्श्य गोकर्णो वाक्यमब्रवीत् ॥ ६८ ॥,sarveṣāṃ paśyatāṃ bheje vimānaṃ dhundhulīsutaḥ|vimāne vaiṣṇavān vīkśya gokarṇo vākyamabravīt|| 68 ||
+13.5.69,गोकर्ण उवाच ।अत्रैव बहवः सन्ति श्रोतारो मम निर्मलाः ।आनीतानि विमानानि न तेषां युगपत्कुतः ॥ ६९ ॥,gokarṇa uvāca|atraiva bahavaḥ santi śrotāro mama nirmalāḥ|ānītāni vimānāni na teṣāṃ yugapatkutaḥ|| 69 ||
+13.5.70,श्रवणं समभागेन सर्वेषामिह दृश्यते ।फलभेदः कुतो जातः प्रब्रुवन्तु हरिप्रियाः ॥ ७० ॥,śravaṇaṃ samabhāgena sarveṣāmiha dṛśyate|phalabhedaḥ kuto jātaḥ prabruvantu haripriyāḥ|| 70 ||
+13.5.71,हरिदासा ऊचुः ।श्रवणस्य विभेदेन फलभेदोऽत्र संस्थितः ।श्रवणं तु कृतं सर्वैः न तथा मननं कृतम् ।फलभेदोस्ततो जातो भजनादपि मानद ॥ ७१ ॥,haridāsā ūcuḥ|śravaṇasya vibhedena phalabhedo'tra saṃsthitaḥ|śravaṇaṃ tu kṛtaṃ sarvaiḥ na tathā mananaṃ kṛtam|phalabhedostato jāto bhajanādapi mānada|| 71 ||
+13.5.72,सप्तरात्रं उपोषैव प्रेतेन श्रवणं कृतम् ।मननादि तथा तेन स्थिरचित्ते कृतं भृशम् ॥ ७२ ॥,saptarātraṃ upoṣaiva pretena śravaṇaṃ kṛtam|mananādi tathā tena sthiracitte kṛtaṃ bhṛśam|| 72 ||
+13.5.73,अदृढं च हतं ज्ञानं प्रमादेन हतं श्रुतम् ।संदिग्धो हि हतो मंत्रो व्यग्रचित्तो हतो जपः ॥ ७३ ॥,adṛḍhaṃ ca hataṃ jñānaṃ pramādena hataṃ śrutam|saṃdigdho hi hato maṃtro vyagracitto hato japaḥ|| 73 ||
+13.5.74,अवैष्णवो हतो देशो हतं श्राद्धं अपात्रकम् ।हतं अश्रोत्रिये दानं अनाचारं हतं ���ुलम् ॥ ७४ ॥,avaiṣṇavo hato deśo hataṃ śrāddhaṃ apātrakam|hataṃ aśrotriye dānaṃ anācāraṃ hataṃ kulam|| 74 ||
+13.5.75,विश्वासो गुरुवाक्येषु स्वस्मिन् दीनत्वभावना ।मनोदोषजयश्चैव कथायां निश्चला मतिः ॥ ७५ ॥,viśvāso guruvākyeṣu svasmin dīnatvabhāvanā|manodoṣajayaścaiva kathāyāṃ niścalā matiḥ|| 75 ||
+13.5.76,एवं आदि कृतं चेत् स्यात् तदा वै श्रवणे फलम् ।पुनः श्रवान्ते सर्वेषां वैकुण्ठे वसतिर्ध्रुवम् ॥ ७६ ॥,evaṃ ādi kṛtaṃ cet syāt tadā vai śravaṇe phalam|punaḥ śravānte sarveṣāṃ vaikuṇṭhe vasatirdhruvam|| 76 ||
+13.5.77,गोकर्ण तव गोविन्दो गोलोकं दास्यति स्वयम् ।एवमुक्त्वा ययुः सर्वे वैकुण्ठ हरिकीर्तनाः ॥ ७७ ॥,gokarṇa tava govindo golokaṃ dāsyati svayam|evamuktvā yayuḥ sarve vaikuṇṭha harikīrtanāḥ|| 77 ||
+13.5.78,श्रवणो मासि गोकर्णः कथां ऊचे तथा पुनः ।सप्तरात्रवतीं भूयः श्रवणं तैः कृतं पुनः ॥ ७८ ॥,śravaṇo māsi gokarṇaḥ kathāṃ ūce tathā punaḥ|saptarātravatīṃ bhūyaḥ śravaṇaṃ taiḥ kṛtaṃ punaḥ|| 78 ||
+13.5.79,कथासमाप्तौ यज्जातं श्रूयतां तच्च नारद ॥ ७९ ॥,kathāsamāptau yajjātaṃ śrūyatāṃ tacca nārada|| 79 ||
+13.5.80,विमानैः सह भक्तैश्च हरिराविर्बभूव ह ।जयशब्दा नमःशब्दाः तत्रासन् बहवस्तदा ॥ ८० ॥,vimānaiḥ saha bhaktaiśca harirāvirbabhūva ha|jayaśabdā namaḥśabdāḥ tatrāsan bahavastadā|| 80 ||
+13.5.81,पाञ्चजन्य ध्वनिं चक्रे हर्षात् तत्र स्वयं हरिः ।गोकर्णं तु समालिंग्य अकरोत् स्वसदृषं हरिः ॥ ८१ ॥,pāñcajanya dhvaniṃ cakre harṣāt tatra svayaṃ hariḥ|gokarṇaṃ tu samāliṃgya akarot svasadṛṣaṃ hariḥ|| 81 ||
+13.5.82,श्रोतॄन् अन्यान् घनश्यामान् पीतकौशेयवाससः ।कीरीटिनः कुण्डलिनः तथा चक्रे हरिः क्षणात् ॥ ८२ ॥,śrotṝn anyān ghanaśyāmān pītakauśeyavāsasaḥ|kīrīṭinaḥ kuṇḍalinaḥ tathā cakre hariḥ kṣaṇāt|| 82 ||
+13.5.83,तद्ग्रामे ये स्थिता जीवा आश्वचाण्डालजातयः ।विमाने स्थापितास्तेऽपि गोकर्णकृपया तदा ॥ ८३ ॥,tadgrāme ye sthitā jīvā āśvacāṇḍālajātayaḥ|vimāne sthāpitāste'pi gokarṇakṛpayā tadā|| 83 ||
+13.5.84,प्रेषिता हरिलोके ते यत्र गच्छन्ति योगिनः ।गोकर्णेन स गोपालो गोलोकं गोपवल्लभम् ।कथाश्रवणतः प्रीतो निर्ययौ भक्तवत्सलः ॥ ८४ ॥,preṣitā hariloke te yatra gacchanti yoginaḥ|gokarṇena sa gopālo golokaṃ gopavallabham|kathāśravaṇataḥ prīto niryayau bhaktavatsalaḥ|| 84 ||
+13.5.85,अयोध्यावासिनं पूर्वं यथा रामेण संगताः ।तथा कृष्णेन ते नीता गोलोकं योगिदुर्लभम् ॥ ८५ ॥,ayodhyāvāsinaṃ pūrvaṃ yathā rāmeṇa saṃgatāḥ|tathā kṛṣṇena te nītā golokaṃ yogidurlabham|| 85 ||
+13.5.86,यत्र सूर्यस्य सोमस्य सिद्धानां न गतिः कदा ।तं लोकं हि गतास्ते तु श्रीमद्भागवतश्रवात् ॥ ८६ ॥,yatra sūryasya somasya siddhānāṃ na gatiḥ kadā|taṃ lokaṃ hi gatāste tu śrīmadbhāgavataśravāt|| 86 ||
+13.5.87,ब्रूमोऽत्र ते किं फलवृन्दमुज्ज्वलं ।सप्ताहयज्ञेन कथासु संचितम् ।कर्णेन गोकर्णकथाक्षरो यैः ।पीतश्च ते गर्भगता न भूयः ॥ ८७ ॥,brūmo'tra te kiṃ phalavṛndamujjvalaṃ|saptāhayajñena kathāsu saṃcitam|karṇena gokarṇakathākṣaro yaiḥ|pītaśca te garbhagatā na bhūyaḥ|| 87 ||
+13.5.88,वाताम्���ुपर्णाशन देहशोषणैः ।तपोभिः उग्रैः चिरकालसंचितैः ।योगैश्च संयान्ति न तां गतिं वै ।सप्ताहगाथाश्रवणेन यान्ति याम् ॥ ८८ ॥,vātāmbuparṇāśana dehaśoṣaṇaiḥ|tapobhiḥ ugraiḥ cirakālasaṃcitaiḥ|yogaiśca saṃyānti na tāṃ gatiṃ vai|saptāhagāthāśravaṇena yānti yām|| 88 ||
+13.5.89,इतिहासं इमं पुण्यं शाण्डिल्योऽपि मुनीश्वरः ।पठते चित्रकूटस्थो ब्रह्मानन्दपरिप्लुतः ॥ ८९ ॥,itihāsaṃ imaṃ puṇyaṃ śāṇḍilyo'pi munīśvaraḥ|paṭhate citrakūṭastho brahmānandapariplutaḥ|| 89 ||
+13.5.90,आख्यानमेतत् परमं पवित्रं ।श्रुतं सकृद्वै विदहेदघौघम् ।श्राद्धे प्रयुक्तं पितृतृप्तिमावहेत् ।नित्यं सुपाठाद अपुनर्भवं च ॥ ९० ॥,ākhyānametat paramaṃ pavitraṃ|śrutaṃ sakṛdvai vidahedaghaugham|śrāddhe prayuktaṃ pitṛtṛptimāvahet|nityaṃ supāṭhāda apunarbhavaṃ ca|| 90 ||
+13.5.5,इति श्रीपद्मपुराणे उत्तरखण्डे श्रीमद्भागवतमाहात्म्ये ।गोकर्णमोक्षवर्णनं नाम पंचमोऽध्यायः ॥ ५ ॥,iti śrīpadmapurāṇe uttarakhaṇḍe śrīmadbhāgavatamāhātmye|gokarṇamokṣavarṇanaṃ nāma paṃcamo'dhyāyaḥ|| 5 ||
+13.6.1,श्रीमद्भागवतमाहात्म्यम्षष्ठोऽध्यायः ।श्रीमद्भागवत सप्ताहपारायणविधिः ।कुमारा ऊचुः ।अथ ते संप्रवक्ष्यामः सप्ताहश्रवणे विधिम् ।सहायैर्वसुभिश्चैव प्रायः साध्यो विधिः स्मृतः ॥ १ ॥,śrīmadbhāgavatamāhātmyamṣaṣṭho'dhyāyaḥ|śrīmadbhāgavata saptāhapārāyaṇavidhiḥ|kumārā ūcuḥ|atha te saṃpravakṣyāmaḥ saptāhaśravaṇe vidhim|sahāyairvasubhiścaiva prāyaḥ sādhyo vidhiḥ smṛtaḥ|| 1 ||
+13.6.2,दैवज्ञं तु समाहूय मुहूर्तं पृच्छ्य यत्‍नतः ।विवाहे यादृशं वित्तं तादृशं परिकल्पयेत् ॥ २ ॥,daivajñaṃ tu samāhūya muhūrtaṃ pṛcchya yat‍nataḥ|vivāhe yādṛśaṃ vittaṃ tādṛśaṃ parikalpayet|| 2 ||
+13.6.3,नभस्य आश्विनोर्जौ च मार्गशीर्षः शुचिर्नभाः ।एते मासाः कथारम्भे श्रोतॄणां मोक्षसूचकाः ॥ ३ ॥,nabhasya āśvinorjau ca mārgaśīrṣaḥ śucirnabhāḥ|ete māsāḥ kathārambhe śrotṝṇāṃ mokṣasūcakāḥ|| 3 ||
+13.6.4,मासानां विप्र हेयानि तानि त्याज्यानि सर्वथा ।सहायाश्चेतरे तत्र कर्तव्याः सोद्यमाश्च ये ॥ ४ ॥,māsānāṃ vipra heyāni tāni tyājyāni sarvathā|sahāyāścetare tatra kartavyāḥ sodyamāśca ye|| 4 ||
+13.6.5,देशे देशे तथा सेयं वार्ता प्रेष्या प्रयत्‍नतः ।भविष्यति कथा चात्र आगन्तव्यं कुटुम्बिभिः ॥ ५ ॥,deśe deśe tathā seyaṃ vārtā preṣyā prayat‍nataḥ|bhaviṣyati kathā cātra āgantavyaṃ kuṭumbibhiḥ|| 5 ||
+13.6.6,दूरे हरिकथाः केचित् दूरे चाच्युतकीर्तनाः ।स्त्रियः शूद्रादयो ये च तेषां बोधो यतो भवेत् ॥ ६ ॥,dūre harikathāḥ kecit dūre cācyutakīrtanāḥ|striyaḥ śūdrādayo ye ca teṣāṃ bodho yato bhavet|| 6 ||
+13.6.7,देशे देशे विरक्ता ये वैष्णवाः कीर्तनोत्सुकाः ।तेष्वेव पत्रं प्रेष्यं च तल्लेखनं इतीरितम् ॥ ७ ॥,deśe deśe viraktā ye vaiṣṇavāḥ kīrtanotsukāḥ|teṣveva patraṃ preṣyaṃ ca tallekhanaṃ itīritam|| 7 ||
+13.6.8,सतां समाजो भविता सप्तरात्रं सुदुर्लभः ।अपूर्वरसरूपैव कथा चात्र भविष्यति ॥ ८ ॥,satāṃ samājo bhavitā saptarātraṃ sudurlabhaḥ|apūrvarasarūpaiva kathā cātra bhaviṣyati|| 8 ||
+13.6.9,श्रीमद्भागवत पीयुष पानाय रसलम्पटाः ।भवन्तश्च तथा शीघ्रं आयात प्रेमतत्पराः ॥ ९ ॥,śrīmadbhāgavata pīyuṣa pānāya rasalampaṭāḥ|bhavantaśca tathā śīghraṃ āyāta prematatparāḥ|| 9 ||
+13.6.10,नावकाशः कदाचित् चेत् दिनमात्रं तथापि तु ।सर्वथाऽगमनं कार्यं क्षणोऽत्रैव सुदुर्लभः ॥ १० ॥,nāvakāśaḥ kadācit cet dinamātraṃ tathāpi tu|sarvathā'gamanaṃ kāryaṃ kṣaṇo'traiva sudurlabhaḥ|| 10 ||
+13.6.11,एवमाकारणं तेषां कर्तव्यं विनयेन च ।आगन्तुकानां सर्वेषां वासस्थानानि कल्पयेत् ॥ ११ ॥,evamākāraṇaṃ teṣāṃ kartavyaṃ vinayena ca|āgantukānāṃ sarveṣāṃ vāsasthānāni kalpayet|| 11 ||
+13.6.12,तीर्थे वापि वने वापि गृहे वा श्रवणं मतम् ।विशाला वसुधा यत्र कर्तव्यं तत्कथास्थलम् ॥ १२ ॥,tīrthe vāpi vane vāpi gṛhe vā śravaṇaṃ matam|viśālā vasudhā yatra kartavyaṃ tatkathāsthalam|| 12 ||
+13.6.13,शोधनं मार्जनं भूमेः लेपनं धातुमण्डनम् ।गृहोपस्करमुद्ध्रुत्य गृहकोणे निवेशयेत् ॥ १३ ॥,śodhanaṃ mārjanaṃ bhūmeḥ lepanaṃ dhātumaṇḍanam|gṛhopaskaramuddhrutya gṛhakoṇe niveśayet|| 13 ||
+13.6.14,अर्वाक् पंचाहतो यत्‍नात् आस्तीर्णानि प्रमेलयेत् ।कर्तव्यो मण्डपः प्रोच्चैः कदलीखण्डमण्डितः ॥ १४ ॥,arvāk paṃcāhato yat‍nāt āstīrṇāni pramelayet|kartavyo maṇḍapaḥ proccaiḥ kadalīkhaṇḍamaṇḍitaḥ|| 14 ||
+13.6.15,फलपुष्पदलैर्विष्वक् वितानेन विराजितः ।चतुर्दिक्षु ध्वजारोपो बहुसम्पद्विराजितः ॥ १५ ॥,phalapuṣpadalairviṣvak vitānena virājitaḥ|caturdikṣu dhvajāropo bahusampadvirājitaḥ|| 15 ||
+13.6.16,ऊर्ध्वं सप्तैव लोकाश्च कल्पनीयाः सविस्तरम् ।तेषु विप्रा विरक्ताश्च स्थापनीयाः प्रबोध्य च ॥ १६ ॥,ūrdhvaṃ saptaiva lokāśca kalpanīyāḥ savistaram|teṣu viprā viraktāśca sthāpanīyāḥ prabodhya ca|| 16 ||
+13.6.17,पूर्वं तेषां आसनानि कर्तव्यानि यथोत्तरम् ।वक्तुश्चापि तदा दिव्यं आसनं परिकल्पयेत् ॥ १७ ॥,pūrvaṃ teṣāṃ āsanāni kartavyāni yathottaram|vaktuścāpi tadā divyaṃ āsanaṃ parikalpayet|| 17 ||
+13.6.18,उदङ्मुखो भवेद्वक्ता श्रोता वै प्राङ्मुखस्तदा ।प्राङ्मुखश्चेत् भवेद्वक्ता श्रोता च उदङ्मुखस्तदा ॥ १८ ॥,udaṅmukho bhavedvaktā śrotā vai prāṅmukhastadā|prāṅmukhaścet bhavedvaktā śrotā ca udaṅmukhastadā|| 18 ||
+13.6.19,अथवा पूर्वदिग्ज्ञेया पूज्यपूजकमध्यतः ।श्रोतॄणां आगमे प्रोक्ता देशकालादिकोविदैः ॥ १९ ॥,athavā pūrvadigjñeyā pūjyapūjakamadhyataḥ|śrotṝṇāṃ āgame proktā deśakālādikovidaiḥ|| 19 ||
+13.6.20,विरक्तो वैष्णवो विप्रो वेदशास्त्रविशुद्धिकृत् ।दृष्टान्तकुशलो धीरो वक्ता कार्योऽति निःस्पृह ॥ २० ॥,virakto vaiṣṇavo vipro vedaśāstraviśuddhikṛt|dṛṣṭāntakuśalo dhīro vaktā kāryo'ti niḥspṛha|| 20 ||
+13.6.21,अनेकधर्मनिभ्रान्ताः स्त्रैणाः पाखण्डवादिनः ।शुकशास्त्रकथोच्चारे त्याज्यास्ते यदि पण्डिताः ॥ २१ ॥,anekadharmanibhrāntāḥ straiṇāḥ pākhaṇḍavādinaḥ|śukaśāstrakathoccāre tyājyāste yadi paṇḍitāḥ|| 21 ||
+13.6.22,वक्तुः पार्श्वे सहायार्थं अन्यः स्थाप्यस्तथाविधः ।पण्डितः संशयच्छेत्ता लोकबोधनतत्परः ॥ २२ ॥,vaktuḥ pārśve sahāyārthaṃ anyaḥ sthāpyastathāvidhaḥ|paṇḍitaḥ saṃśayacchettā lokabodhanatatparaḥ|| 22 ||
+13.6.23,वक्त्रा क्षौरं प्रकर्तव्यं दिनाद् अर्वाक् व्रताप्तये ।अरुणोदयेऽसौ निर्वर्त्य शौचं स्नानं समाचरेत् ॥ २३ ॥,vaktrā kṣauraṃ prakartavyaṃ dinād arvāk vratāptaye|aruṇodaye'sau nirvartya śaucaṃ snānaṃ samācaret|| 23 ||
+13.6.24,नित्यं संक्षेपतः कृत्वा संध्याद्यं स्वं प्रयत्‍नतः ।कथाविघ्नविघाताय गणनाथं प्रपूजयेत् ॥ २४ ॥,nityaṃ saṃkṣepataḥ kṛtvā saṃdhyādyaṃ svaṃ prayat‍nataḥ|kathāvighnavighātāya gaṇanāthaṃ prapūjayet|| 24 ||
+13.6.25,पितॄन् संतर्प्य शुद्ध्यर्थं प्रायश्चित्तं समाचरेत् ।मण्डलं च प्रकर्तव्यं तत्र स्थाप्यो हरिस्तथा ॥ २५ ॥,pitṝn saṃtarpya śuddhyarthaṃ prāyaścittaṃ samācaret|maṇḍalaṃ ca prakartavyaṃ tatra sthāpyo haristathā|| 25 ||
+13.6.26,कृष्णमुद्दिश्य मंत्रेण चरेत् पूजाविधिं क्रमात् ।प्रदक्षिण नमस्कारान् पूजान्ते स्तुतिमाचरेत् ॥ २६ ॥,kṛṣṇamuddiśya maṃtreṇa caret pūjāvidhiṃ kramāt|pradakṣiṇa namaskārān pūjānte stutimācaret|| 26 ||
+13.6.27,संसारसागरे मग्नं दीनं मां करुणानिधे ।कर्ममोहगृहीताङ्गं मामुद्धर भवार्णवात् ॥ २७ ॥,saṃsārasāgare magnaṃ dīnaṃ māṃ karuṇānidhe|karmamohagṛhītāṅgaṃ māmuddhara bhavārṇavāt|| 27 ||
+13.6.28,श्रीमद्भागवतस्यापि ततः पूजा प्रयत्‍नतः ।कर्तव्या विधिना प्रीत्या धूपदीपसमन्विता ॥ २८ ॥,śrīmadbhāgavatasyāpi tataḥ pūjā prayat‍nataḥ|kartavyā vidhinā prītyā dhūpadīpasamanvitā|| 28 ||
+13.6.29,ततस्तु श्रीफलं धृत्वा नमस्कारं समाचरेत् ।स्तुतिः प्रसन्नचित्तेन कर्तव्या केवलं तदा ॥ २९ ॥,tatastu śrīphalaṃ dhṛtvā namaskāraṃ samācaret|stutiḥ prasannacittena kartavyā kevalaṃ tadā|| 29 ||
+13.6.30,श्रीमद्भागवताख्योऽयं प्रत्यक्षः कृष्ण एव हि ।स्वीकृतोऽसि मया नाथ मुक्त्यर्थं भवसागरे ॥ ३० ॥,śrīmadbhāgavatākhyo'yaṃ pratyakṣaḥ kṛṣṇa eva hi|svīkṛto'si mayā nātha muktyarthaṃ bhavasāgare|| 30 ||
+13.6.31,मनोरथो मदीयोऽयं सफलः सर्वथा त्वया ।निर्विघ्नेनैव कर्तव्य दासोऽहं तव केशव ॥ ३१ ॥,manoratho madīyo'yaṃ saphalaḥ sarvathā tvayā|nirvighnenaiva kartavya dāso'haṃ tava keśava|| 31 ||
+13.6.32,एवं दीनवचः प्रोच्य वक्तारं चाथ पूजयेत् ।सम्भूष्य वस्त्रभूषाभिः पूजान्ते तं च संस्तवेत् ॥ ३२ ॥,evaṃ dīnavacaḥ procya vaktāraṃ cātha pūjayet|sambhūṣya vastrabhūṣābhiḥ pūjānte taṃ ca saṃstavet|| 32 ||
+13.6.33,शुकरूप प्रबोधज्ञ सर्वशास्त्रविशारद ।एतत्कथाप्रकाशेन मदज्ञानं विनाशय ॥ ३३ ॥,śukarūpa prabodhajña sarvaśāstraviśārada|etatkathāprakāśena madajñānaṃ vināśaya|| 33 ||
+13.6.34,तदग्रे नियमः पश्चात् कर्तव्यः श्रेयसे मुदा ।सप्तरात्रं यथाशक्त्या धारणीयः स एव हि ॥ ३४ ॥,tadagre niyamaḥ paścāt kartavyaḥ śreyase mudā|saptarātraṃ yathāśaktyā dhāraṇīyaḥ sa eva hi|| 34 ||
+13.6.35,वरणं पंचविप्राणां कथाभङ्गनिवृत्तये ।कर्तव्यं तैः हरेर्जाप्यं द्वादशाक्षरविद्यया ॥ ३५ ॥,varaṇaṃ paṃcaviprāṇāṃ kathābhaṅganivṛttaye|kartavyaṃ taiḥ harerjāpyaṃ dvādaśākṣaravidyayā|| 35 ||
+13.6.36,ब्राह्मणान् वैष्णवान् चान्यान् तथा कीर्तनकारिणः ।नत्वा संपूज्य दत्ताज्ञः स्वयं आसनमाविशेत् ॥ ३६ ॥,brāhmaṇān vaiṣṇavān cānyān tathā kīrtanakāriṇaḥ|natvā saṃpūjya dattājñaḥ svayaṃ āsanamāviśet|| 36 ||
+13.6.37,लोकवित्तधनागार पुत्रचिन्तां व्युदस्य च ।कथाचित्तः शुद्धमतिः स लभेत्फलमुत्तमम् ॥ ३७ ॥,lokavittadhanāgāra putracintāṃ vyudasya ca|kathācittaḥ śuddhamatiḥ sa labhetphalamuttamam|| 37 ||
+13.6.38,आसूर्योदयमारभ्य सार्धत्रिप्रहरान्तकम् ।वाचनीया कथा सम्यक् धीरकण्ठं सुधीमता ॥ ३८ ॥,āsūryodayamārabhya sārdhatripraharāntakam|vācanīyā kathā samyak dhīrakaṇṭhaṃ sudhīmatā|| 38 ||
+13.6.39,कथाविरामः कर्तव्यो मध्याह्ने घटिकाद्वयं ।तत्कथामनु कार्यं वै कीर्तनं वैष्णवैस्तदा ॥ ३९ ॥,kathāvirāmaḥ kartavyo madhyāhne ghaṭikādvayaṃ|tatkathāmanu kāryaṃ vai kīrtanaṃ vaiṣṇavaistadā|| 39 ||
+13.6.40,मलमूत्रजयार्थं हि लघ्वाहारः सुखावहः ।हविष्यान्नेन कर्तव्यो हि एकवारं कथार्थिना ॥ ४० ॥,malamūtrajayārthaṃ hi laghvāhāraḥ sukhāvahaḥ|haviṣyānnena kartavyo hi ekavāraṃ kathārthinā|| 40 ||
+13.6.41,उपोष्य सप्तरात्रं वै शक्तिश्चेत् श्रुणुयात् तदा ।घृतपानं पयःपानं कृत्वा वै श्रृणुयात् सुखम् ॥ ४१ ॥,upoṣya saptarātraṃ vai śaktiścet śruṇuyāt tadā|ghṛtapānaṃ payaḥpānaṃ kṛtvā vai śrṛṇuyāt sukham|| 41 ||
+13.6.42,फलाहारेण वा भाव्यं एकभुक्तेन वा पुनः ।सुखसाध्यं भवेद् यत्तु कर्तव्यं श्रवणाय तत् ॥ ४२ ॥,phalāhāreṇa vā bhāvyaṃ ekabhuktena vā punaḥ|sukhasādhyaṃ bhaved yattu kartavyaṃ śravaṇāya tat|| 42 ||
+13.6.43,भोजनं तु वरं मन्ये कथाश्रवणकारकम् ।नोपवासो वरः प्रोक्तः कथाविघ्नकरो यदि ॥ ४३ ॥,bhojanaṃ tu varaṃ manye kathāśravaṇakārakam|nopavāso varaḥ proktaḥ kathāvighnakaro yadi|| 43 ||
+13.6.44,सप्ताहव्रतिनां पुंसां नियमान् श्रुणु नारद ।विष्णुदीक्षाविहीनानां नाधिकारः कथाश्रवे ॥ ४४ ॥,saptāhavratināṃ puṃsāṃ niyamān śruṇu nārada|viṣṇudīkṣāvihīnānāṃ nādhikāraḥ kathāśrave|| 44 ||
+13.6.45,ब्रह्मचर्यमधः सुप्तिः पत्रावल्यां च भोजनम् ।कथासमाप्तौ भुक्तिं च कुर्यात् नित्यं कथाव्रती ॥ ४५ ॥,brahmacaryamadhaḥ suptiḥ patrāvalyāṃ ca bhojanam|kathāsamāptau bhuktiṃ ca kuryāt nityaṃ kathāvratī|| 45 ||
+13.6.46,द्विदलं मधु तैलं च गरिष्ठान्नं तथैव च ।भावदुष्टं पर्युषितं जह्यात् नित्यं कथाव्रती ॥ ४६ ॥,dvidalaṃ madhu tailaṃ ca gariṣṭhānnaṃ tathaiva ca|bhāvaduṣṭaṃ paryuṣitaṃ jahyāt nityaṃ kathāvratī|| 46 ||
+13.6.47,कामं क्रोधं मदं मानं मत्सरं लोभमेव च ।दम्भ मोहं तथा द्वेषं दूरयेच्च कथाव्रती ॥ ४७ ॥,kāmaṃ krodhaṃ madaṃ mānaṃ matsaraṃ lobhameva ca|dambha mohaṃ tathā dveṣaṃ dūrayecca kathāvratī|| 47 ||
+13.6.48,वेदवैष्णवविप्राणां गुरुगोव्रतिनां तथा ।स्त्रीराजमहतां निन्दां वर्जयेत् यः कथाव्रती ॥ ४८ ॥,vedavaiṣṇavaviprāṇāṃ gurugovratināṃ tathā|strīrājamahatāṃ nindāṃ varjayet yaḥ kathāvratī|| 48 ||
+13.6.49,रजस्वला अन्त्यज म्लेच्छ पतित व्रात्यकैस्तथा ।द्विजद्विड् वेदबाह्यैश्च न वदेत् यः कथाव्रती ॥ ४९ ॥,rajasvalā antyaja mleccha patita vrātyakaistathā|dvijadviḍ vedabāhyaiśca na vadet yaḥ kathāvratī|| 49 ||
+13.6.50,सत्यं शौचं दयां मौनं आर्जवं विनयं तथा ।उदारमानसं तद्वत् एवं कुर्यात् कथाव्रती ॥ ५० ॥,satyaṃ śaucaṃ dayāṃ maunaṃ ārjavaṃ vinayaṃ tathā|udāramānasaṃ tadvat evaṃ kuryāt kathāvratī|| 50 ||
+13.6.51,दरिद्रश्च क्षयी रोगी निर्भाग्यः पापकर्मवान् ।अनपत्यो मोक्षकामः श्रुणुयाच्च कथामिमाम् ॥ ५१ ॥,daridraśca kṣayī rogī nirbhāgyaḥ pāpakarmavān|anapatyo mokṣakāmaḥ śruṇuyācca kathāmimām|| 51 ||
+13.6.52,अपुष्पा काकवन्ध्या च वन्ध्या या च मृतार्भका ।स्रवत् गर्भा च या नारी तया श्राव्या प्रयत्‍नतः ॥ ५२ ॥,apuṣpā kākavandhyā ca vandhyā yā ca mṛtārbhakā|sravat garbhā ca yā nārī tayā śrāvyā prayat‍nataḥ|| 52 ||
+13.6.53,एतेषु विधिना श्रावे तदक्षयतरं भवेत् ।अत्युत्तमा कथा दिव्या कोटियज्ञफलप्रदा ॥ ५३ ॥,eteṣu vidhinā śrāve tadakṣayataraṃ bhavet|atyuttamā kathā divyā koṭiyajñaphalapradā|| 53 ||
+13.6.54,एवं कृत्वा व्रतविधिं उद्यापनं अथाचरेत् ।जन्माष्टमी व्रतमिव कर्तव्यं फलकांक्षिभिः ॥ ५४ ॥,evaṃ kṛtvā vratavidhiṃ udyāpanaṃ athācaret|janmāṣṭamī vratamiva kartavyaṃ phalakāṃkṣibhiḥ|| 54 ||
+13.6.55,अकिंचनेषु भक्तेषु प्रायो नोद्यापनाग्रहः ।श्रवणेनैव पूतास्ते निष्कामा वैष्णवा यतः ॥ ५५ ॥,akiṃcaneṣu bhakteṣu prāyo nodyāpanāgrahaḥ|śravaṇenaiva pūtāste niṣkāmā vaiṣṇavā yataḥ|| 55 ||
+13.6.56,एवं नगाहयज्ञेऽस्मिन् समाप्ते श्रोतृभिस्तदा ।पुस्तकस्य च वक्तुश्च पूजा कार्यातिभक्तितः ॥ ५६ ॥,evaṃ nagāhayajñe'smin samāpte śrotṛbhistadā|pustakasya ca vaktuśca pūjā kāryātibhaktitaḥ|| 56 ||
+13.6.57,प्रसादतुलसीमाला श्रोतृभ्यश्चाथ दीयताम् ।मृदंगतालललितं कर्तव्यं कीर्तनं ततः ॥ ५७ ॥,prasādatulasīmālā śrotṛbhyaścātha dīyatām|mṛdaṃgatālalalitaṃ kartavyaṃ kīrtanaṃ tataḥ|| 57 ||
+13.6.58,जयशब्दं नमःशब्दं शंखशब्दं च कारयेत् ।विप्रेभ्यो याचकेभ्यश्च वित्तं अन्नं च दीयताम् ॥ ५८ ॥,jayaśabdaṃ namaḥśabdaṃ śaṃkhaśabdaṃ ca kārayet|viprebhyo yācakebhyaśca vittaṃ annaṃ ca dīyatām|| 58 ||
+13.6.59,विरक्तश्चेत् भवेत् श्रोता गीता वाद्या परेऽहनि ।गृहस्थश्चेत् तदा होमः कर्तव्यः कर्मशान्तये ॥ ५९ ॥,viraktaścet bhavet śrotā gītā vādyā pare'hani|gṛhasthaścet tadā homaḥ kartavyaḥ karmaśāntaye|| 59 ||
+13.6.60,प्रतिश्लोकं तु जुहुयात् विधिना दशमस्य च ।पायसं मधु सर्पिश्च तिलान् आदिकसंयुतम् ॥ ६० ॥,pratiślokaṃ tu juhuyāt vidhinā daśamasya ca|pāyasaṃ madhu sarpiśca tilān ādikasaṃyutam|| 60 ||
+13.6.61,अथवा हवनं कुर्याद् गायत्र्या सुसमाहितः ।तन्मयत्वात् पुराणस्य परमस्य च तत्त्वतः ॥ ६१ ॥,athavā havanaṃ kuryād gāyatryā susamāhitaḥ|tanmayatvāt purāṇasya paramasya ca tattvataḥ|| 61 ||
+13.6.62,होमाशक्तौ बुधो हौम्यं दद्यात् तत्फल सिद्धये ।नानाच्छिद्रनिरोधार्थं न्यूनताधिकतानयोः ॥ ६२ ॥,homāśaktau budho haumyaṃ dadyāt tatphala siddhaye|nānācchidranirodhārthaṃ nyūnatādhikatānayoḥ|| 62 ||
+13.6.63,दोषयोः प्रशमार्थं च पठेत् नामसहस्रकम् ।तेन स्यात् स��लं सर्वं नास्त्यस्मादधिकं यतः ॥ ६३ ॥,doṣayoḥ praśamārthaṃ ca paṭhet nāmasahasrakam|tena syāt saphalaṃ sarvaṃ nāstyasmādadhikaṃ yataḥ|| 63 ||
+13.6.64,द्वादश ब्राह्मणान् पश्चात् भोजयेत् मधुपायसैः ।दद्यात् सुवर्णं धेनुं च व्रतपूर्णत्वहेतवे ॥ ६४ ॥,dvādaśa brāhmaṇān paścāt bhojayet madhupāyasaiḥ|dadyāt suvarṇaṃ dhenuṃ ca vratapūrṇatvahetave|| 64 ||
+13.6.65,शक्तौ पलत्रयमितं स्वर्णसिंहं विधाय च ।तत्रास्य पुस्तकं स्थाप्यं लिखितं ललिताक्षरम् ॥ ६५ ॥,śaktau palatrayamitaṃ svarṇasiṃhaṃ vidhāya ca|tatrāsya pustakaṃ sthāpyaṃ likhitaṃ lalitākṣaram|| 65 ||
+13.6.66,संपूज्य आवाहनाद्यैः तद् उपचारैः सदक्षिणम् ।वस्त्रभूषण गन्धाद्यैः पूजिताय यतात्मने ॥ ६६ ॥,saṃpūjya āvāhanādyaiḥ tad upacāraiḥ sadakṣiṇam|vastrabhūṣaṇa gandhādyaiḥ pūjitāya yatātmane|| 66 ||
+13.6.67,आचार्याय सुधीर्दत्त्वा मुक्तः स्याद् भवबंधनैः ।एवं कृते विधाने च सर्वपापनिवारणे ॥ ६७ ॥,ācāryāya sudhīrdattvā muktaḥ syād bhavabaṃdhanaiḥ|evaṃ kṛte vidhāne ca sarvapāpanivāraṇe|| 67 ||
+13.6.68,फलदं स्यात् पुराणं तु श्रीमद्भागवतं शुभम् ।धर्मकामार्थमोक्षाणां साधनं स्यात् न संशयः ॥ ६८ ॥,phaladaṃ syāt purāṇaṃ tu śrīmadbhāgavataṃ śubham|dharmakāmārthamokṣāṇāṃ sādhanaṃ syāt na saṃśayaḥ|| 68 ||
+13.6.69,कुमारा ऊचुः ।इति ते कथितं सर्वं किं भूयः श्रोतुमिच्छसि ।श्रीमद्भागवतेनैव भुक्तिमुक्ति करे स्थिते ॥ ६९ ॥,kumārā ūcuḥ|iti te kathitaṃ sarvaṃ kiṃ bhūyaḥ śrotumicchasi|śrīmadbhāgavatenaiva bhuktimukti kare sthite|| 69 ||
+13.6.70,सूत उवाच ।इत्युक्त्वा ते महात्मानः प्रोचुर्भागवतीं कथाम् ।सर्वपापहरां पुण्यां भुक्तिमुक्तिप्रदायिनीम् ॥ ७० ॥,sūta uvāca|ityuktvā te mahātmānaḥ procurbhāgavatīṃ kathām|sarvapāpaharāṃ puṇyāṃ bhuktimuktipradāyinīm|| 70 ||
+13.6.71,श्रृण्वतां सर्वभूतानां सप्ताहं नियतात्मनाम् ।यथाविधि ततो देवं तुष्टुवुः पुरुषोत्तमम् ॥ ७१ ॥,śrṛṇvatāṃ sarvabhūtānāṃ saptāhaṃ niyatātmanām|yathāvidhi tato devaṃ tuṣṭuvuḥ puruṣottamam|| 71 ||
+13.6.72,तदन्ते ज्ञानवैराग्यभक्तीनां पुष्टता परा ।तारुण्यं परमं चाभूत् सर्वभूतमनोहरम् ॥ ७२ ॥,tadante jñānavairāgyabhaktīnāṃ puṣṭatā parā|tāruṇyaṃ paramaṃ cābhūt sarvabhūtamanoharam|| 72 ||
+13.6.73,नारदश्च कृतार्थोऽभूत् सिद्धे स्वीये मनोरथे ।पुलकीकृतसर्वाङ्ग परमानन्दसम्भृतः ॥ ७३ ॥,nāradaśca kṛtārtho'bhūt siddhe svīye manorathe|pulakīkṛtasarvāṅga paramānandasambhṛtaḥ|| 73 ||
+13.6.74,एवं कथां समाकर्ण्य नारदो भगवत्प्रियः ।प्रेमगद्गदया वाचा तानुवाच कृताञलिः ॥ ७४ ॥,evaṃ kathāṃ samākarṇya nārado bhagavatpriyaḥ|premagadgadayā vācā tānuvāca kṛtāñaliḥ|| 74 ||
+13.6.75,नारद उवाच ।धन्योस्मि अनुगृहितोऽस्मि भवद्भिः करुणापरैः ।अद्य मे भगवान् लब्धः सर्वपापहरो हरिः ॥ ७५ ॥,nārada uvāca|dhanyosmi anugṛhito'smi bhavadbhiḥ karuṇāparaiḥ|adya me bhagavān labdhaḥ sarvapāpaharo hariḥ|| 75 ||
+13.6.76,श्रवणं सर्वधर्मेभ्यो वरं मन्ये तपोधनाः ।वैकुण्ठस्थो यतः कृष्णः श्रवणाद् यस्य लभ्यते ॥ ७६ ॥,śravaṇaṃ sarvadharmebhyo varaṃ manye tapodhanāḥ|vaikuṇṭhastho yataḥ kṛṣṇaḥ śravaṇād yasya labhyate|| 76 ||
+13.6.77,सूत उवाच ।एवं ब्रुवति वै तत्र नारदे वैष्णवोत्तमे ।परिभ्रमन् समायातः शुको योगेश्वरास्तदा ॥ ७७ ॥,sūta uvāca|evaṃ bruvati vai tatra nārade vaiṣṇavottame|paribhraman samāyātaḥ śuko yogeśvarāstadā|| 77 ||
+13.6.78,तत्राययौ षोडशवार्षिकस्तदा ।व्यासात्मजो ज्ञानमहाब्धिचन्द्रमाः ।कथावसाने निजलाभपूर्णः ।प्रेम्णा पठन् भागवतं शनैः शनैः ॥ ७८ ॥,tatrāyayau ṣoḍaśavārṣikastadā|vyāsātmajo jñānamahābdhicandramāḥ|kathāvasāne nijalābhapūrṇaḥ|premṇā paṭhan bhāgavataṃ śanaiḥ śanaiḥ|| 78 ||
+13.6.79,दृष्ट्वा सदस्याः परमोरुतेजसं ।सद्यः समुत्थाय ददुर्महासनम् ।प्रीत्या सुरर्षिस्तमपूजयत् सुखं ।स्थितोऽवदत् संश्रृणुतामलां गिरम् ॥ ७९ ॥,dṛṣṭvā sadasyāḥ paramorutejasaṃ|sadyaḥ samutthāya dadurmahāsanam|prītyā surarṣistamapūjayat sukhaṃ|sthito'vadat saṃśrṛṇutāmalāṃ giram|| 79 ||
+13.6.80,श्रीशुक उवाच ।निगमकल्पतरोर्गलितं फलं ।शुकमुखात् अमृतद्रवसंयुतम् ।पिबत भागवतं रसमालयं ।मुहुरको रसिका भुवि भावुकाः ॥ ८० ॥,śrīśuka uvāca|nigamakalpatarorgalitaṃ phalaṃ|śukamukhāt amṛtadravasaṃyutam|pibata bhāgavataṃ rasamālayaṃ|muhurako rasikā bhuvi bhāvukāḥ|| 80 ||
+13.6.81,धर्मप्रोज्झितकैतवोऽत्र परमो निर्मत्सराणां सतां ।वेद्यं वास्तवमत्र वस्तु शिवदं तापत्रयोन्मूलनम् ।श्रीमद्भागवते महामुनिकृते किं वा परैरीश्वरः ।सद्यो हृद्यवरुध्यतेऽत्र कृतिभिः शुश्रूषुभिस्तत्क्षणात् ॥ ८१ ॥,dharmaprojjhitakaitavo'tra paramo nirmatsarāṇāṃ satāṃ|vedyaṃ vāstavamatra vastu śivadaṃ tāpatrayonmūlanam|śrīmadbhāgavate mahāmunikṛte kiṃ vā parairīśvaraḥ|sadyo hṛdyavarudhyate'tra kṛtibhiḥ śuśrūṣubhistatkṣaṇāt|| 81 ||
+13.6.82,श्रीमद्भागवतं पुराणतिलकं यद्वैष्णवानां धनं ।यस्मिन् पारमहंस्यमेवममलं ज्ञानं परं गीयते ।यत्र ज्ञानविरागभक्तिसहितं नैष्कर्म्यमाविष्कृतं ।तत् श्रुण्वन् प्रपठन् विचारणपरो भक्त्या विमुच्येन्नरः ॥ ८२ ॥,śrīmadbhāgavataṃ purāṇatilakaṃ yadvaiṣṇavānāṃ dhanaṃ|yasmin pāramahaṃsyamevamamalaṃ jñānaṃ paraṃ gīyate|yatra jñānavirāgabhaktisahitaṃ naiṣkarmyamāviṣkṛtaṃ|tat śruṇvan prapaṭhan vicāraṇaparo bhaktyā vimucyennaraḥ|| 82 ||
+13.6.83,स्वर्गे सत्ये च कैलासे वैकुण्ठे नास्त्ययं रसः ।अतः पिबन्तु सद्भाग्या मा मा मुञ्चत कर्हिचित् ॥ ८३ ॥,svarge satye ca kailāse vaikuṇṭhe nāstyayaṃ rasaḥ|ataḥ pibantu sadbhāgyā mā mā muñcata karhicit|| 83 ||
+13.6.84,सूत उवाच ।एवं ब्रुवाणे सति बादरायणौ ।मध्ये सभायां हरिराविरासीत् ।प्रह्रादबल्युद्धवफाल्गुनादिभिः ।वृत्तं सुरर्षिस्तमपूजयच्च तान् ॥ ८४ ॥,sūta uvāca|evaṃ bruvāṇe sati bādarāyaṇau|madhye sabhāyāṃ harirāvirāsīt|prahrādabalyuddhavaphālgunādibhiḥ|vṛttaṃ surarṣistamapūjayacca tān|| 84 ||
+13.6.85,दृष्ट्वा प्रसन्नं महदासने हरिं ।ते चक्रिरे कीर्तनमग्रतस्तदा ।भवो भवान्या कमलासनस्तु ।तत्रागमत् कीर्तनदर्शनाय ॥ ८५ ॥,dṛṣṭvā prasannaṃ mahadāsane hariṃ|te cakrire kīrtanamagratastadā|bhavo bhavānyā kamalāsanastu|tatrāgamat kīrtanadarśanāya|| 85 ||
+13.6.86,प्रह्रादस्तालधारी तरलगतितया चोद्धवः कांस्यधारी ।वीणाधारी सुरर्षि स्वरकुशलतया रागकर्तार्जुनोऽभूत् ।इन्द्रोऽवादीन्मृदङ्गं जय जय सुकराः कीर्तने ते कुमारा ।यत्राग्रे भववक्ता सरसरचनया व्यासपुत्रो बभूव ॥ ८६ ॥,prahrādastāladhārī taralagatitayā coddhavaḥ kāṃsyadhārī|vīṇādhārī surarṣi svarakuśalatayā rāgakartārjuno'bhūt|indro'vādīnmṛdaṅgaṃ jaya jaya sukarāḥ kīrtane te kumārā|yatrāgre bhavavaktā sarasaracanayā vyāsaputro babhūva|| 86 ||
+13.6.87,ननर्त मध्ये त्रिकमेव तत्र ।भक्त्यादिकानां नटवत्सुतेजसाम् ।अलौलिकं कीर्तनमेतदीक्ष्य ।हरिः प्रसन्नोऽपि वचोऽब्रवीत् तत् ॥ ८७ ॥,nanarta madhye trikameva tatra|bhaktyādikānāṃ naṭavatsutejasām|alaulikaṃ kīrtanametadīkṣya|hariḥ prasanno'pi vaco'bravīt tat|| 87 ||
+13.6.88,मत्तो वरं भाववृताद्वृणुध्वं ।प्रीतः कथाकीर्तनतोऽस्मि साम्प्रतम् ।श्रुत्वेति तद्वाक्यमतिप्रसन्नाः ।प्रेमार्द्रचित्ता हरिमूचिरे ते ॥ ८८ ॥,matto varaṃ bhāvavṛtādvṛṇudhvaṃ|prītaḥ kathākīrtanato'smi sāmpratam|śrutveti tadvākyamatiprasannāḥ|premārdracittā harimūcire te|| 88 ||
+13.6.89,नगाहगाथासु च सर्वभक्तैः ।एभिस्त्वया भाव्यमिति प्रयत्‍नात् ।मनोरथोऽयं परिपूरनीयः ।तथेति चोक्त्वान्तरधीयताच्युतः ॥ ८९ ॥,nagāhagāthāsu ca sarvabhaktaiḥ|ebhistvayā bhāvyamiti prayat‍nāt|manoratho'yaṃ paripūranīyaḥ|tatheti coktvāntaradhīyatācyutaḥ|| 89 ||
+13.6.90,ततोऽनमत्तत् चरणेषु नारदः ।तथा शुकादीनपि तापसांश्च ।अथ प्रहृष्टाः परिनष्टमोहाः ।सर्व ययुः पीतकथामृतास्ते ॥ ९० ॥,tato'namattat caraṇeṣu nāradaḥ|tathā śukādīnapi tāpasāṃśca|atha prahṛṣṭāḥ parinaṣṭamohāḥ|sarva yayuḥ pītakathāmṛtāste|| 90 ||
+13.6.91,भक्तिः सुताभ्यां सह रक्षिता सा ।शास्त्रे स्वकीयेऽपि तदा शुकेन ।अतो हरिर्भागवतस्य सेवनात् ।चित्तं समायाति हि वैष्णवानाम् ॥ ९१ ॥,bhaktiḥ sutābhyāṃ saha rakṣitā sā|śāstre svakīye'pi tadā śukena|ato harirbhāgavatasya sevanāt|cittaṃ samāyāti hi vaiṣṇavānām|| 91 ||
+13.6.92,दारिद्र्यदुःखज्वरदाहितानां ।मायापिशाचीपरिमर्दितानाम् ।संसारसिन्धौ परिपातितानां ।क्षेमाय वै भागवतं प्रगर्जति ॥ ९२ ॥,dāridryaduḥkhajvaradāhitānāṃ|māyāpiśācīparimarditānām|saṃsārasindhau paripātitānāṃ|kṣemāya vai bhāgavataṃ pragarjati|| 92 ||
+13.6.93,शौनक उवाच ।शुकेनोक्तं कदा राज्ञे गोकर्णेन कदा पुनः ।सुरर्षये कदा ब्राह्मैः छिन्धि मे संशयं त्विमम् ॥ ९३ ॥,śaunaka uvāca|śukenoktaṃ kadā rājñe gokarṇena kadā punaḥ|surarṣaye kadā brāhmaiḥ chindhi me saṃśayaṃ tvimam|| 93 ||
+13.6.94,सूत उवाच ।आकृष्णनिर्गमात् त्रिंशत् वर्षाधिकगते कलौ ।नवमीतो नभस्ये च कथारंभं शुकोऽकरोत् ॥ ९४ ॥,sūta uvāca|ākṛṣṇanirgamāt triṃśat varṣādhikagate kalau|navamīto nabhasye ca kathāraṃbhaṃ śuko'karot|| 94 ||
+13.6.95,परीक्षित् श्रवणान्ते च कलौ वर्षशतद्वये ।शुद्धे शुचौ नवम्यां च धेनुजोऽकथयत्कथाम् ॥ ९५ ॥,parīkṣit śravaṇānte ca kalau varṣaśatadvaye|śuddhe śucau navamyāṃ ca dhenujo'kathayatkathām|| 95 ||
+13.6.96,तस्मादपि कलौ प्राप्ते त्रिंशत् वर्षगते सति ।ऊचुरूर्जे सिते पक्षे नवम्यां ब्रह्मणः सुताः ॥ ९६ ॥,tasmādapi kalau prāpte triṃśat varṣagate sati|ūcurūrje site pakṣe navamyāṃ brahmaṇaḥ sutāḥ|| 96 ||
+13.6.97,इत्येत्तते समाख्यातं यत्पृष्टोऽहं त्वयानघ ।कलौ भागवती वार्ता भवरोगविनाशिनी ॥ ९७ ॥,ityettate samākhyātaṃ yatpṛṣṭo'haṃ tvayānagha|kalau bhāgavatī vārtā bhavarogavināśinī|| 97 ||
+13.6.98,कृष्णप्रियं सकलकल्मषनाशनं च ।मुक्त्येकहेतुमिह भक्तिविलासकारि ।सन्तः कथानकमिदं पिबतादरेण ।लोके हि तीर्थपरिशीलनसेवया किम् ॥ ९८ ॥,kṛṣṇapriyaṃ sakalakalmaṣanāśanaṃ ca|muktyekahetumiha bhaktivilāsakāri|santaḥ kathānakamidaṃ pibatādareṇa|loke hi tīrthapariśīlanasevayā kim|| 98 ||
+13.6.99,स्वपुरुषमपि वीक्ष्य पाशहस्तं ।वदति यमः किल तस्य कर्णमूले ।परिहर भगवत्कथासु मत्तान् ।प्रभुरहमन्युनृणां न वैष्णवानाम् ॥ ९९ ॥,svapuruṣamapi vīkṣya pāśahastaṃ|vadati yamaḥ kila tasya karṇamūle|parihara bhagavatkathāsu mattān|prabhurahamanyunṛṇāṃ na vaiṣṇavānām|| 99 ||
+13.6.100,असारे संसारे विषयविषसङ्गाकुलधियः ।क्षणार्धं क्षेमार्थं पिबत शुकगाथातुलसुधाम् ।किमर्थं व्यर्थं भो व्रजथ कुपथे कुत्सितकथे ।परीक्षित्साक्षी यत् श्रवणगतमुक्त्युक्तिकथने ॥ १०० ॥,asāre saṃsāre viṣayaviṣasaṅgākuladhiyaḥ|kṣaṇārdhaṃ kṣemārthaṃ pibata śukagāthātulasudhām|kimarthaṃ vyarthaṃ bho vrajatha kupathe kutsitakathe|parīkṣitsākṣī yat śravaṇagatamuktyuktikathane|| 100 ||
+13.6.101,रसप्रवाहसंस्थेन श्रीशुकेनेरिता कथा ।कण्ठे संबध्यते येन स वैकुण्ठप्रभुर्भवेत् ॥ १०१ ॥,rasapravāhasaṃsthena śrīśukeneritā kathā|kaṇṭhe saṃbadhyate yena sa vaikuṇṭhaprabhurbhavet|| 101 ||
+13.6.102,इति च परमगुह्यं सर्वसिद्धान्तसिद्धं ।सपदि निगदितं ते शास्त्रपुञ्जं विलोक्य ।जगति शुककथातो निर्मलं नास्ति किञ्चित् ।पिब परसुखहेतोर्द्वादशस्कन्धसारम् ॥ १०२ ॥,iti ca paramaguhyaṃ sarvasiddhāntasiddhaṃ|sapadi nigaditaṃ te śāstrapuñjaṃ vilokya|jagati śukakathāto nirmalaṃ nāsti kiñcit|piba parasukhahetordvādaśaskandhasāram|| 102 ||
+13.6.103,एतां यो नियततया श्रृणोति भक्त्या ।यश्चैनां कथयति शुद्धवैष्णवाग्रे ।तौ सम्यक् विधिकरणात्फलं लभेते ।याथार्थ्यान्न हि भुवने किमप्यसाध्यम् ॥ १०३ ॥,etāṃ yo niyatatayā śrṛṇoti bhaktyā|yaścaināṃ kathayati śuddhavaiṣṇavāgre|tau samyak vidhikaraṇātphalaṃ labhete|yāthārthyānna hi bhuvane kimapyasādhyam|| 103 ||
+13.6.6,इति श्रीपद्मपुराणे उत्तरखण्डे श्रीमद्भागवतमाहात्म्ये ।श्रवणविधिकथनं नाम षष्टोऽध्यायः ॥ ६ ॥,iti śrīpadmapurāṇe uttarakhaṇḍe śrīmadbhāgavatamāhātmye|śravaṇavidhikathanaṃ nāma ṣaṣṭo'dhyāyaḥ|| 6 ||